ژمارە ٥٠

‫که‌ش‌و هه‌وا‬

‫‪/٣‬شەممە ‪/4 36‬شەممە ‪/5 35‬شەممە ‪ 34‬که‌رکوک ‪/٣‬شەممە ‪/4 43‬شەممە ‪/5 44‬شەممە ‪43‬‬ ‫هه‌ولێر ‪/٣‬شەممە ‪/4 45‬شەممە ‪/5 43‬شەممە ‪ 42‬سلێمانی ‪/٣‬شەممە ‪/4 42‬شەممە ‪/5 40‬شەممە ‪40‬‬ ‫‪ 17‬دهۆک ‬ ‫‪22‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪26‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪15‬‬ ‫‪14‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪19‬‬ ‫‪18‬‬ ‫‪21‬‬ ‫‪21‬‬

‫‪Tuesday, No, 50‬‬ ‫‪First Year, Sep 3, 2013‬‬

‫‪Reklam‬‬ ‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫چاوى تۆ لەسەر ڕووداوەکان‬

‫هیوا کاردۆیی‪ :‬زۆرینەى‬ ‫پەرلەمانتارەکاىن سوید بێ شەهادەن‬

‫‪5‬‬

‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‪ ،‬ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشەممە ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫بیروڕا‬

‫بەهارى‬ ‫عەرەبى‬ ‫بەرەو کوێ؟‬

‫‪14‬‬ ‫کۆمەاڵیەتى‬ ‫سلێمانى پێشەنگى‬ ‫بەخەساردانى‬ ‫خۆراک و کااڵکانە‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫پێیوای ‌ه مه‌ڵبه‌نده‌كان و مه‌كته‌بی سیاسی جه‌ماوه‌ری یه‌كێتییان لێ چه‌واش ‌ه كردووه‌‬

‫«ئه‌رسه‌الن بایز ل ‌ه كۆسره‌ت‬ ‫ڕه‌سوڵ و حزبەکەى نیگه‌رانه‌»‬ ‫الپەڕە‪2 :‬‬

‫پریاسکە‬ ‫بەزمەساتى‬ ‫هەڵبژاردن‬

‫‪9‬‬

‫له‌ دامه‌زراندنی ‪700‬‬ ‫پۆلیس‪675 ،‬ی به‌ر‬ ‫توركمان كه‌وت‬

‫پارێزگارى هەولێر بە‬ ‫دواى ‪ 750‬سه‌ر مه‌ڕی‬ ‫هه‌رێمدا ده‌گەڕێت‬ ‫س��وپ��ای پ��اس��داران��ی ك��ۆم��اری‬ ‫ئیسالمیی ئ��ێ �ران‪ ،‬ل� ‌ه چه‌ند مانگی‬ ‫ڕاب������ردوودا ده‌س��ت��ی ب��ه‌س��ه‌ر ‪750‬‬ ‫س�ه‌ر م �ه‌ڕی دوو خێزانی كۆچه‌ریی‬ ‫هه‌رێمی كوردستاندا گرتووه‌‪ ،‬چه‌ند‬ ‫سه‌رچاوه‌یه‌كیش ده‌ڵێن ئه‌و ‪ 750‬سه‌ر‬ ‫مه‌ڕ ‌ە دراوه‌ت � ‌ه كوشتارگه‌ی سه‌ربازیی‬ ‫تاران و پێده‌چێت سه‌ربڕدرابن‪.‬‬ ‫خاوه‌نه‌كانی ئ �ه‌و ئ��اژە‌اڵن � ‌ه به‌‬ ‫(به‌یان)یان ڕاگه‌یاند ك ‌ه ئێستا ئه‌و‬ ‫كه‌یسه‌یان داوه‌ت� ‌ه ده‌ست حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و ‌ه دوو مانگ ‌ه دیار نییه‌‬ ‫هیچ شتێكامن بۆ كرابێت‪ .‬قائیمقامی‬ ‫ق ‌هزای چۆمانیش ده‌ڵێت «پارێزگاری‬ ‫هه‌ولێر ل ‌ه ڕێی كونسوڵخانه‌ی ئێرانه‌وه‌‬ ‫ل ‌ه هه‌ولێر ب ‌ه شوێن ئ �ه‌و بابه‌ته‌دا‬ ‫چووه»‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕە‌ی هه‌واڵ و ڕاپۆرت‪.‬‬

‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫له‌ سنووری ژێر ده‌سه‌اڵتی خۆیدا‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كرێت به‌وه‌ی پۆسته‌ری‬ ‫الیه‌نه‌كانی دیكه‌ی لێكردوووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب��ۆ ئ �ه‌و مه‌به‌سته‌ش ه �ه‌ری �ه‌ك له‌‬ ‫لێپررساوی هه‌ڵبژاردنی مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫هه‌ولێری یه‌كێتی و سه‌رۆكی لیستی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی ئه‌و زانیارییانه‌‬ ‫پشتڕاست ده‌كه‌نه‌وه‌‪.‬‬ ‫ت��ۆڕی شه‌مس ب��ۆ چاودێریی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ڕایده‌گه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ تا ئێستا چوار جۆر سه‌رپێچی و‬ ‫خروقاتی الیه‌نه‌ به‌شداربووه‌كانی‬ ‫هه‌ڵبژاردنیان تۆمار كردووه‌‪ .‬به‌رپرسی‬ ‫ئۆفیسی هه‌ولێری كۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ده‌ڵێت‬ ‫«چه‌ندین الدامن��ان له‌ ڕێنامییه‌كانی‬ ‫كۆمسیۆن تۆمار ك��ردووه‌»‪ .‬له‌باره‌ی‬ ‫غه‌رامه‌شه‌وه‌ باس له‌وه‌ ده‌كات كه‌‬ ‫زۆرترین غه‌رامه‌ ده‌گاته‌ ‪ 50‬ملیۆن‬ ‫دینار‪.‬‬ ‫بڕوانه‌ الپه‌ڕەی په‌یجور‪.‬‬

‫‪11‬‬

‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬

‫پارتی ب ‌ه لێكردنه‌وه‌ی‬ ‫پۆسته‌ری الیه‌نه‌كان‬ ‫تۆمه‌تبار ده‌كرێت‬

‫به‌یان‪ .‬خورماتوو‬

‫سامى شەبەک‪ :‬ئێمه گرووپێکى بچووك نین تاوه‌كو كۆتامان بده‌نێ‬

‫پارتێكی توركمانی داواده‌كات «كۆتا» به‌ توركمانەکانى‬ ‫هەرێم نه‌درێت‬ ‫بەیان‪ .‬هەولێر‬ ‫سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی لیبڕاڵی توركامن‬ ‫داواده‌كات چیرت كۆتا به‌ توركامنه‌كانی‬ ‫هه‌رێم نه‌درێت‪ ،‬پێشیوایه‌ پێویست‬ ‫ناكات ن�ه‌ت�ه‌وه‌ی�ه‌ك خ��ۆی به‌ دووه‌م‬ ‫بزانێت كه‌چی به‌ كۆتا بچێته‌ په‌رله‌مان‪.‬‬ ‫سامی شه‌به‌ك‪ ،‬سه‌رۆكی كۆمه‌ڵه‌ی‬ ‫لیبڕاڵی ت��ورك�مان ب��ۆ (ب��ه‌ی��ان) وتی‬

‫«توركامن خۆی به‌ دووه‌م نه‌ته‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫كوردستان و سێیه‌م نه‌ته‌وه‌ له‌ عێراق‬ ‫ده‌زانێت‪ ،‬بۆیه‌ شتێكی باش نییه‌ كۆتامان‬ ‫پێبدرێت»‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو وتیشی «ئ �ه‌گ �ه‌ر كۆتا‬ ‫نه‌بوایه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ هه‌ندێك له‌ براده‌رانی‬ ‫توركامن له‌گه‌ڵ لیستی یه‌كێتی‪ ،‬یان‬ ‫پارتی‪ ،‬یان بزووتنه‌وه‌ی گۆڕان‪ ،‬یاخود‬ ‫ئیسالمییه‌كان هاوپه‌یامنییان بكردایه‌‬

‫و كاندیدی به‌هێزیان ده‌بوو‪ ،‬ئه‌وكات ‌ه‬ ‫ژماره‌ی توركامنه‌كان زیاتر ده‌بوو له‌و‬ ‫ژماره‌یه‌ی ئێستا كه‌ پێنج په‌رله‌مانتار به‌‬ ‫كۆتا به‌ توركامنه‌كان دراوه‌»‪.‬‬ ‫شه‌به‌ك له‌گه‌ڵ ئ �ه‌وه‌ی جه‌خت‬ ‫له‌سه‌ر بۆچوونه‌كه‌ی خۆی ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوكات ده‌شڵێت «ئێمه‌ میلله‌تێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆین‪ ،‬گرووپ و چین و توێژێكی‬ ‫بچووك نین تاوه‌كو كۆتامان بده‌نێ‌»‪.‬‬

‫جێگه‌ی باسه‌ پێنج كورسیی كۆتا‬ ‫له‌ ‪ 11‬كورسیی كۆتای كه‌مه‌ نه‌ته‌و ‌ه‬ ‫و ئایینه‌كان بۆ توركامن دیاریكراوه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ‪ 25‬كاندید له‌ پێنج لیستی (به‌ره‌ی‬ ‫توركامنی‪ ،‬پێشكه‌وتووی توركامنی‪،‬‬ ‫گ���ۆڕان و ن��وێ��ب��وون�ه‌وه‌ی توركامنی‪،‬‬ ‫هه‌ولێری ت��ورك�مان��ی‪ ،‬ب��زووت��ن�ه‌وه‌ی‬ ‫دیموكراتی توركامنی) كێربكێیانه‌ بۆ‬ ‫به‌ده‌ستهێنانی‪.‬‬

‫و ‌هزاره‌تی ناوخۆی عێراق سه‌دان‬ ‫پۆلیسی بۆ ق ‌هزای خورماتوو دامه‌زراند‌‬ ‫و ل � ‌ه ك��ۆی ‪ 700‬پۆلیس‪675 ،‬ی���ان‬ ‫توركامنن‪.‬‬ ‫س��ه‌رچ��اوه‌ی��ه‌ك ل � ‌ه سه‌نته‌ری‬ ‫چاالكیی ‌ه ه��اوب�ه‌ش�ه‌ك��ان��ی ق�� ‌هزای‬ ‫خورماتوو ب ‌ه (ب �ه‌ی��ان)ی راگه‌یاند‬ ‫«له‌سه‌ر داوای ئه‌نجومه‌نی ق� ‌هزای‬ ‫خورماتوو‪ ،‬و ‌هزاره‌ت��ی ناوخۆی عێراق‬ ‫‪ 700‬پۆلیسی بۆ ق ‌هزاك ‌ه دامه‌زراند‪ ،‬كه‌‬ ‫‪ 675‬كه‌سیان ل ‌ه نه‌ته‌وه‌ی توركامنن و‬ ‫‪ 12‬كه‌سیان به‌ر نه‌ته‌وه‌ی كورد و ‪13‬‬ ‫كه‌سی تریشیان به‌ر نه‌ته‌وه‌ی عه‌ره‌ب‬ ‫كه‌وتوون»‪.‬‬ ‫سەرچاوەکە وتیشی «هه‌رچه‌نده‌‬ ‫ن��ه‌ت��ه‌وه‌ی ك���ورد ب � ‌ه پ��ل�ه‌ی یه‌كه‌م‬ ‫دێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئ���ه‌م دام��ه‌زران��دن��ه‌‬ ‫نادادپه‌روه‌رییه‌كی گه‌وره‌ی پێو ‌ه دیاره‌‪،‬‬ ‫تاز ‌ه كاتیش دره‌نگ ‌ه بۆ چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫ئه‌و گرفته‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له‌ئێسته‌دا ئه‌و‬ ‫پۆلیسان ‌ه سه‌رقاڵی مه‌شق و راهێنانی‬ ‫خۆیانن و ب��ڕی��اری دامه‌زراندنیان‬ ‫ده‌ركرا»‪.‬‬

‫‪3‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫داوا دەکرێت بەڵێنەکان لە واقیع دەرنەچن‬

‫كاندید‪ ،‬ده‌نگده‌ر به‌ڵێنباران ده‌كات‬ ‫سه‌یدنامی‬ ‫له‌ ساته‌وه‌ختی ده‌ستپێكردنی‬ ‫هه‌ڵمه‌تی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوواڵتیانی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫گوێیان به‌ ده‌یان و سه‌دان به‌ڵێنی‬ ‫ك��ان��دی��ده‌ك��ان ده‌زرن��گ��ێ��ت �ه‌وه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ه �ه‌روه‌ك هاوواڵتییه‌ك به‌ (به‌یان)‬ ‫ی وت «ئ��ه‌گ��ه‌ر ل��ه‌ ڕاب�����ردوودا‬ ‫په‌رله‌مانتاران به‌رامبه‌ر نیوه‌ی ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌شیان كه‌ به‌ ئێمه‌یان دابوو‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌كداربوونایه‌‪ ،‬ژیامنان وه‌ك ئێستا‬ ‫له‌ بێدادی و ه��ه‌ژاری و كێشه‌ و‬ ‫گرفتدا نغرۆ نه‌ده‌بوو»‪.‬‬ ‫ل����ه‌ ك���ات���ێ���ك���دا ڕاب�������ردوو‬ ‫س���ه‌مل���ان���دووی���ه‌ت���ی زۆری���ن���ه‌ی‬ ‫كاندیده‌كان كاتێك ده‌چنه‌ په‌رله‌مان‪،‬‬ ‫ده‌ب��ن��ه‌ ئ��ام��ڕازێ��ك ب��ۆ داك��ۆك��ی‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌رژەوه‌ن��دی��ی �ه‌ك��ان��ی ح��زب و‬ ‫ده‌س�ه‌اڵت‪ .‬هاوواڵتیان و به‌شێك له‌‬ ‫چاودێرانی هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬له‌‬ ‫به‌ڵێنه‌ زۆر و زه‌وه‌نده‌كانی حزبه‌كان‬ ‫و كاندیده‌كانیان بۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫داهاتووی په‌رله‌مان بێزار و به‌گومانن‬ ‫و داواده‌كه‌ن له‌پێناو به‌ده‌ستهێنانی‬ ‫ده‌ن��گ��دا‪ ،‬به‌ڵێنی له‌ توانابه‌ده‌ر و‬ ‫ناواقیعی به‌ هاوواڵتیان نه‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ل �ه‌و ڕووه‌وه‌‪ ،‬ئ��ارام جه‌مال‪،‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری په‌یامنگه‌ی ك��وردی‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ب��ی��روڕای خ��ۆی بۆ‬ ‫(به‌یان) خسته‌ڕوو‪ ،‬ئاماژەی به‌وه‌‬ ‫كرد له‌ خولی سێیه‌می په‌رله‌ماندا‬ ‫ئ��اگ��اداری بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫حزب و قه‌واره‌كان بووه‌‪ ،‬له‌و كاته‌دا‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ ق��ه‌واره‌ سیاسییه‌كان‬ ‫به‌رنامه‌ی سیاسیی خۆیان هه‌بوو‪،‬‬ ‫گوتاری كاندیده‌كانیش ڕەنگدانه‌وه‌ی‬ ‫هه‌مان به‌رنامه‌ی سیاسیی حزبه‌كان‬ ‫ب��وو كه‌ بۆ ئ��ی��داره‌دان��ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان دایانڕشتبوو‪ ،‬ب �ه‌اڵم له‌‬

‫دواییدا ئه‌نجامی هه‌ڵبژاردن وایكرد ته‌نیا‬ ‫دوو فراكسیۆن كه‌ یه‌كێتی و پارتی بوون‪،‬‬ ‫حكومه‌ت پێكبێنن‪.‬‬ ‫ئارام جه‌مال وتیشی «به‌ڕاستی ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانی پێشوودا‬ ‫دراب��وون‪ ،‬ده‌توانین بڵێین به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫گشتی نه‌براونه‌ته‌سه‌ر‪ ،‬به‌ ب �ه‌راورد به‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی به‌ ده‌نگده‌ر و هاوواڵتی دران‪،‬‬ ‫شتێكی زۆر كه‌م كراوه‌‪ .‬زیاده‌ڕۆیی یه‌كێكه‌‬ ‫له‌ ڕەگه‌زه‌كانی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‪،‬‬ ‫هه‌میشه‌ به‌ڵێنی زۆر ده‌درێ���ت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫له‌سه‌ر ئه‌رزی واقیع تا ئاستێكی ناوه‌ند یان‬ ‫كه‌م جێبه‌جێده‌كرێن»‪.‬‬ ‫ب �ه‌ڕێ��وه‌ب �ه‌ری په‌یامنگه‌ی ك��وردی‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردن باسی ل �ه‌وه‌ش كرد «ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی به‌ ده‌نگده‌ر ده‌درێن و ئیعالن‬ ‫ده‌ك��رێ��ن‪ ،‬ده‌ب��ێ��ت شتی واقیعی بن‪،‬‬ ‫ئ�ه‌وه‌ش��ی كه‌ چ��ۆن و چه‌ند هاوواڵتی‬

‫پێشوازییان لێده‌كات‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌سه‌ر‬ ‫ئاستی هۆشیاریی هاوواڵتی خۆی‪ .‬تا ئاستی‬ ‫هۆشیارییه‌كه‌ی به‌رزتر بێت‪ ،‬كه‌مرت به‌‬ ‫به‌ڵێنه‌كان بڕواده‌كات و زۆرتر وه‌ك چاودێر‬ ‫و ڕەقیبێك ڕۆڵ ده‌بینێت‪ ،‬هاوواڵتیی‬ ‫هۆشیار حوكم به‌سه‌ر په‌رله‌مانتاردا ده‌دات‬ ‫و لێی ده‌پرسێت له‌ چوار ساڵی رابردوودا‬ ‫چیت كردووه‌‪ .‬نه‌ك چیت وتووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌بێته‌ پێوه‌ر بۆ مه‌ودای جێبه‌جێكردن یان‬ ‫نه‌كردنی به‌ڵێنه‌كان»‪.‬‬ ‫ده‌رب���اره‌ی واقیعییه‌تی به‌ڵێنه‌كان‬ ‫و ت��وان��ای جێبه‌جێكردنیان ل�ه‌الی�ه‌ن‬ ‫قه‌واره‌كانه‌وه‌ دوای هه‌ڵبژاردن‪ ،‬هه‌مان‬ ‫سه‌رچاوه‌ ڕوونیكرده‌وه‌ «دیاره‌ چاودێریی‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ر زۆری��ن �ه‌ی ئ �ه‌و به‌ڵێنانه‌یه‌ كه‌‬ ‫فراكسیۆنه‌ گه‌یشتووه‌كان به‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ی��ده‌ن‪ ،‬به‌وپێیه‌ی ئه‌وانن ده‌سه‌اڵتی‬ ‫جێبه‌جێكردنیان له‌به‌رده‌ستدایه‌‪ .‬قسه‌ی‬

‫هه‌ر قه‌واره‌یه‌ك وه‌ك به‌ڵێن ده‌مێنێته‌و ‌ه‬ ‫تا ئه‌و كاته‌ی ده‌گاته‌ ده‌سه‌اڵت‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ی له‌ ڕاب��ردوودا دراون‪ ،‬زۆرترن‬ ‫ل�ه‌وه‌ی كراونه‌ته‌ ك��ردار‪ ،‬ئه‌مه‌ش نابێت‬ ‫ببێته‌ هۆی ساردكرنه‌وه‌ی ده‌نگده‌ر له‌‬ ‫پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬به‌ڵكو ده‌بێت وا له‌‬ ‫ده‌نگده‌ر بكات به‌شداریی گه‌رموگوڕتر له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردندا بكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌مجاره‌ ده‌نگ‬ ‫و متامنه‌ به‌ هه‌مان ق���ه‌واره‌ی پێشوو‬ ‫نه‌داته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی م���ه‌ودای واقیعیبوونی‬ ‫به‌ڵێنی كاندیده‌كانیش‪ ،‬ئ��ارام جه‌مال‬ ‫وتی «هه‌ندێك له‌ به‌ڵێنه‌كان واقیعین و‬ ‫كێشه‌یه‌كی كۆمه‌ڵی كوردین‪ ،‬بۆ منوونه‌‬ ‫قسه‌كردن له‌سه‌ر خانه‌نشینی و پشتیوانیی‬ ‫خاوه‌ن پێداویستییه‌ تایبه‌تییه‌كان و ئازادیی‬ ‫زیاتری ڕاده‌ربڕین‪ ،‬ئه‌مانه‌ شتێكن ده‌كه‌ونه‌‬ ‫چوارچێوه‌ی ئ�ه‌و به‌ڵێنانه‌ی ئیمكانی‬

‫جێبه‌جێكردنیان هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وانه‌ی زۆر‬ ‫ناواقیعین و ڕانابیرنێت ل�ه‌وه‌ی ئه‌نجام‬ ‫بدرێن‪ ،‬پێم وایه‌ ده‌بێت ده‌نگده‌ر خۆی‬ ‫بڕیار بدات چه‌ند بڕوا به‌و به‌ڵێنانه‌ ده‌كات‬ ‫یان نا»‪.‬‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ك��ی دی��ك��ه‌وه‌ ده‌رب����اره‌ی‬ ‫میكانیزمی به‌ڕێوه‌چوونی بانگه‌شه‌كانی‬ ‫هه‌ڵبژاردن‪ ،‬زانا رۆستایی‪ ،‬ئه‌ندامی یه‌كێتی‬ ‫په‌رله‌مانتارانی كوردستان بۆ (به‌یان)‬ ‫وت��ی «بێگومان له‌ ه �ه‌ر هه‌ڵمه‌تێكی‬ ‫هه‌ڵبژاردندا یه‌كێك له‌و شتانه‌ی دێته‌‬ ‫پێشه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵێنی كاندید و لیسته‌كانه‌‬ ‫له‌ چوارچێوه‌ی به‌رنامه‌ی هه‌ڵبژاردندا‪،‬‬ ‫ب��ه‌داخ��ه‌وه‌ ل �ه‌ ه�ه‌رێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ڕۆشنبیریی ده‌ن��گ��دان نه‌گه‌یشتووه‌ته‌‬ ‫ئاستێك ده‌نگده‌ر له‌سه‌ر بنه‌مای به‌ڵێن و‬ ‫به‌رنامه‌ی هه‌ڵبژاردن ده‌نگ بدات‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌نگدان زیاتر له‌سه‌ر بنه‌مای پابه‌ندییه‌‬

‫به‌ حیزبه‌وه‌ و ده‌نگده‌ر هه‌ڵوێستی‬ ‫حزبیی ده‌رده‌بڕێت»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی به‌ڵێنی كاندیده‌كانیش‪،‬‬ ‫زانا ڕۆستایی ڕوونیكرده‌وه‌ «به‌شێك‬ ‫له‌ كاندیده‌كان كاتێك به‌ڵێنه‌كانیان‬ ‫له‌كاتی بانگه‌شه‌ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن‬ ‫و له‌ ڕێ��ی میدیاوه‌ ده‌خ �ه‌ن �ه‌ڕوو‪،‬‬ ‫بێئاگان له‌وه‌ی به‌شێك له‌و به‌ڵێنانه‌‬ ‫په‌یوه‌ندی به‌ كاری په‌رله‌مانه‌وه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫په‌رله‌مانتارێك به‌ڵێن ده‌دات فاڵن‬ ‫قه‌زا و فاڵن شار ده‌كات ‌ه پارێزگا‪ ،‬یان‬ ‫هه‌وڵده‌دات رێگه‌ و بان چاك بكات‪،‬‬ ‫نازانێت ئه‌وانه‌ ئیشی په‌رله‌مان نین‬ ‫و ك��اری حكومه‌تن‪ .‬بۆی ‌ه كاندید‬ ‫كاتێك ئه‌و جۆره‌ به‌ڵێنانه‌ ده‌خاته‌ڕوو‪،‬‬ ‫دوو ڕاس��ت��ی ده‌رده‌خ����ات‪ :‬یه‌كه‌م‬ ‫نه‌شاره‌زایی خۆی له‌ كاری په‌رله‌مانی‬ ‫و ئه‌و ئیشه‌ی به‌نیاز ‌ه بۆی بچێت‪،‬‬ ‫دووه‌میش ده‌الل��ه‌ت ل��ەوە ‌ده‌كات‬ ‫مه‌به‌ستی گه‌یشتنه‌ ب�ه‌ كۆشكی‬ ‫په‌رله‌مان‪ ،‬ئه‌گه‌ر چی میكانیزمێكی‬ ‫ناڕاست و ناته‌واویش بگرێته‌به‌ر»‪.‬‬ ‫ڕۆس���ت���ای���ی پ���ێ���ی واب�����وو‬ ‫«بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن به‌ده‌ر نییه‌‬ ‫له‌ چه‌واشه‌كاری‪ ،‬به‌اڵم ده‌نگده‌ری‬ ‫كوردستان تا ئه‌ندازه‌یه‌كی باش‬ ‫ئه‌زموونی له‌گه‌ڵ به‌ڵێنه‌كان و ئه‌و‬ ‫ح��زب و كاندیدانه‌ی واده‌ی بێ‬ ‫ك��رداری��ان داوه‌‪ ،‬هه‌یه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌ر دوای ئاشكرابوونی بێ‬ ‫به‌ڵێنی هه‌ندێك ل ‌ه حزبه‌كان له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی ڕابردوودا‪ ،‬ئه‌مجاره‌‬ ‫ده‌ن��گ ب��ه ‌كاندیدی لیستی له‌و‬ ‫ج��ۆره‌ ن��ادات‪ ،‬ئه‌ركی ده‌ن��گ��ده‌ر و‬ ‫ڕێكخراوه‌كانی كۆمه‌ڵی مه‌ده‌نییشه‌‬ ‫به‌ڵێنی كاندیده‌كان تۆمار بكه‌ن و‬ ‫دواتر له‌ ماوه‌ی كاری په‌رله‌مانتارییاندا‬ ‫ڕووبه‌ڕوویان بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬تاوه‌كو ده‌ری‬ ‫بخه‌ن چه‌ندی به‌ڵێنه‌كان جێبه‌جێ و‬ ‫چه‌ندی پشتگوێ خراون‌»‪.‬‬

‫كۆمپانیاکانی ئینته‌رنێت باس ل ‌ه گرفتی ده‌زگا ئه‌منییه‌كان ده‌كەن‬ ‫زریان جه‌وهه‌ر‬ ‫تا ئێستا ‪ 15‬گوندی سنووری بیتوێن‬ ‫وه‌ك به‌شێكی زۆری گونده‌كانی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ل ‌ه خزمه‌تگوزاریی ‌ه هاوچه‌رخه‌كان‬ ‫ل ‌هوانه‌ش ئینته‌رنێت‪ ،‬بێبه‌شن‪ .‬كۆمپانیایه‌كی‬ ‫ئینته‌رنێتیش ده‌ڵێت ئێم ‌ه هه‌وڵامنداو ‌ه تاوه‌كو‬ ‫شه‌پۆله‌كامنان بگه‌یه‌نین ‌ه ئه‌و گوندانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫داموده‌زگا ئه‌منییه‌كان ڕێگریامن لێده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫پێشرت ه�ه‌ری�ه‌ك ل ‌ه قایمقامییه‌تی‬

‫ڕانی ‌ه ل ‌ه ‪ 2013/2/21‬ب ‌ه ن��وورساوی ژمار ‌ه‬ ‫‪ 518‬و سه‌رۆكایه‌تیی ئ��ی��داره‌ی ڕاپه‌ڕین‬ ‫ل ‌ه ‪ 2013/2/26‬ب ‌ه ن��وورساوی ژم��ار‌ه ‪762‬‬ ‫و و ‌هزاره‌ت���ی گواستنه‌و ‌ه و گه‌یاندن له‌‬ ‫‪ 2013/6/9‬ب ‌ه ن���وورساوی ژم��ار‌ه ‪،2952‬‬ ‫داوایان ل ‌ه هه‌ردوو كۆمپانیای تیشك نێت‬ ‫و ئ��ااڵی ن��ه‌ورۆز تیلیكۆم ك��ردوو ‌ه هێڵی‬ ‫ئینته‌رنێت بگه‌یه‌نن ‌ه ئه‌و ناوچانه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫تائێستا خزمه‌تگوزارییه‌ك ‌ه وه‌ك پێویست نییه‌‬ ‫و هاوواڵتیان كه‌ڵكی لێنابینن‪.‬‬

‫دانیشتوویه‌كی ئه‌و گوندان ‌ه به‌ناوی‬ ‫ب���اوه‌ڕ ع �ه‌ب��دوڵ�ڵا ب � ‌ه (ب��ه‌ی��ان) ی وت‬ ‫«وه‌زی��ری گواستنه‌و ‌ه و گه‌یاندن ده‌ڵێت‬ ‫هه‌ر كۆمپانیایه‌كی ئینته‌رنێت سه‌دا ‪ 80‬ی‬ ‫سنووری كاركردنی دانه‌پۆشێت‪ ،‬مۆڵه‌تی‬ ‫كاركردنی له‌و ناوچه‌ی ‌ه لێ وه‌رده‌گیرێته‌وه‌‪،‬‬ ‫كه‌چی شه‌پۆلی كۆمپانیاكانی ئینته‌رنێت الی‬ ‫ئێم ‌ه سه‌دا په‌نجای ناوچه‌كه‌ش داناپۆشێت‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم چونك ‌ه ئه‌و كۆمپانیایان ‌ه حزبین و‬ ‫به‌رپرسانیان ل ‌ه پشته‌‪ ،‬سزا نادرێن»‪.‬‬

‫ئه‌وه‌ی جێگه‌ی سه‌رنجه‌‪ ،‬دانیشتوویه‌كی‬ ‫ناوچه‌ك ‌ه بۆ (به‌یان) ئاشكرایكرد‪ ،‬یه‌كێك له‌‬ ‫كۆمپانیاكانی ئینته‌رنێت پێی ڕاگه‌یاندوون‬ ‫ئیداره‌ی ناوچه‌ك ‌ه گرفت بۆ كاره‌كانیان‬ ‫دروستده‌كات‪ ،‬داواشی ل ‌ه هاوواڵتیان كردووه‌‬ ‫خۆپیشاندان بكه‌ن تا ده‌سه‌اڵتی ئیداریی‬ ‫سنووری ئه‌و گوندان ‌ه ناچار بێت كارئاسانی‬ ‫بكات‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌و ‌ه فاتیح ئیسامعیل‪ ،‬نوێنه‌رى‬ ‫كۆمپانیای ئااڵی نه‌ورۆز تیلیكۆم بۆ (به‌یان)‬

‫وتی «له‌م كاته‌دا ئه‌سته‌م ‌ه بتوانین هه‌موو‬ ‫سنووره‌كان ڕووپۆش بكه‌ین‪ ،‬چونك ‌ه ئێمه‌‬ ‫كۆمپانیای مۆبایل نین‪ ،‬ب�ه‌اڵم داخوازیی‬ ‫هاوواڵتیان ڕەچ��او ده‌ك�ه‌ی��ن و ك��اری بۆ‬ ‫ده‌ك �ه‌ی��ن و لیژنه‌شامن ب��ۆ پێكهێناوه‌‪،‬‬ ‫گومانیش نیی ‌ه ده‌زگا ئه‌منییه‌كان و ڕێوشوێنه‌‬ ‫ئیدارییه‌كان كۆسپن له‌به‌رده‌م كاره‌كامناندا»‪.‬‬ ‫ده‌رباره‌ی داواكاریی ئه‌و هاوواڵتییانه‌‬ ‫و گرفتی كۆمپانیاكان‪ ،‬حه‌مید عه‌بدوڵاڵ‪،‬‬ ‫سه‌رۆكی ئ��ی��داره‌ی راپ�ه‌ری��ن بۆ (به‌یان)‬

‫ڕوون��ی��ك��رده‌و ‌ه «پێویست ن��اك��ات ئه‌و‬ ‫گوندنشینان ‌ه په‌نا بۆ هیچ شوێنێكی دیكه‌‬ ‫به‌رن‪ ،‬له‌گه‌ڵ وه‌زیر قسه‌مان كردوو ‌ه و پێی‬ ‫ڕاگه‌یاندووین ك ‌ه سێ كۆمپانیا ڕاسپێردراون‬ ‫بۆ گه‌یاندنی هێڵی ئینته‌رنێت ب ‌ه تێكڕای‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬به‌و گوندانه‌شه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫هه‌ر كاتێك بڕیاره‌كه‌ی و ‌هزاره‌تی گواستنه‌و ‌ه و‬ ‫گه‌یاندن له‌الیه‌ن كۆمپانیاكانه‌و ‌ه جێبه‌جێكرا‪،‬‬ ‫ئه‌وان له‌بری خه‌تێك‪ ،‬ده‌بن ‌ه خاوه‌نی سێ‬ ‫خه‌تی ئینته‌رنێت»‪.‬‬

‫هاوواڵتیانی خورماتوو ل ‌ه ده‌ست نەبوونى خزمه‌تگوزاری داد و بێدادیانه‌‬ ‫عه‌بدوڵاڵ ئه‌حمه‌د‬ ‫گ�ه‌رچ��ی ده‌س��ه‌اڵت��داران��ی هه‌رێمی‬ ‫كوردستان ب �ه‌رد ‌هوام باس ل ‌ه بوژاندنه‌وه‌ی‬ ‫ژێرخان و باشكردنی ژیانی دانیشتووانی‬ ‫ناوچ ‌ه دابڕێندراوه‌كان ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌رزی واقیع دۆخه‌ك ‌ه ب ‌ه جۆرێكی دیكه‌یه‌‬ ‫و ئه‌وه‌ی له‌الیه‌ن هه‌رێمی كوردستانه‌و ‌ه بۆ‬ ‫ناوچ ‌ه دابڕێندراوه‌كان كراوه‌‪ ،‬زیاتر ل ‌ه بێگاری‬ ‫و زۆره‌ملێیی ده‌كات‪.‬‬ ‫یه‌كێك ل��ه‌و ق��� ‌هزا هه‌ستیارانه‌ی‬ ‫ن��اوچ � ‌ه داب��ڕێ��ن��دراوه‌ك��ان��ی��ش ك � ‌ه وێ��ڕای‬

‫گرنگیی دیمۆگرافی و قورسایی سیاسی‬ ‫و ئه‌منی‪ ،‬كه‌مرتین ده‌ستی ئاوه‌دانیی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانی پێگه‌یشتووه‌‪ ،‬ق ‌هزای‬ ‫خورماتووه‌‪ ،‬ك ‌ه دانیشتووانه‌كه‌ی ل ‌ه ب ‌هرامبه‌ر‬ ‫پ ‌هراوێزخستنیان و درێژنه‌كردنی ده‌ستی‬ ‫ئاوه‌دانی بۆ شاره‌كه‌یان ڕەخن ‌ه ل ‌ه حكومه‌تی‬ ‫به‌غدا ده‌گ��رن‪ ،‬هاوكات پێیان وای � ‌ه ئه‌و‬ ‫بودجه‌یه‌ی سااڵن ‌ه حكومه‌تی هه‌رێم له‌ژێر‬ ‫ناوی به‌ڕێوه‌بردنی پرۆژەی خزمه‌تگوزاری‬ ‫بۆ شاره‌كه‌یان ته‌رخان ده‌ك��ات‪ ،‬بارته‌قای‬ ‫خواسته‌كانیان نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت ك ‌ه ب ‌ه درێژایی‬ ‫دوو ساڵی ڕابردوو له‌سه‌ر بودجه‌ی حكومه‌تی‬

‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬ته‌نیا ‪ 12‬ملیار دینار بۆ‬ ‫ق ‌هزای خورماتوو ته‌رخانكراوه‌‪.‬‬ ‫دانیشتوویه‌كی ق ‌هزاك ‌ه به‌ناوی هێمن‬ ‫ئیرباهیم ب ‌ه (به‌یان)ی راگه‌یاند‪ :‬ل ‌ه ڕووی‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌و ‌ه ب�ه‌داخ�ه‌و ‌ه حكومه‌تی‬ ‫ن��اوه‌ن��د وه‌ك پێویست ئ��اوڕی ل ‌ه ق � ‌هزای‬ ‫خورماتوو ن�ه‌داوه‌ت�ه‌وه‌‪ ،‬له‌كاتێكدا له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی پارێزگای سه‌اڵحه‌دین ل ‌ه هه‌ردوو‬ ‫الیه‌نی ڕووب �ه‌ر و ئاماری دانیشتووانه‌وه‌‪،‬‬ ‫دوای ق ‌هزای سام ‌هڕا ق ‌هزای خورماتوو دێت‪،‬‬ ‫كه‌چی ئ �ه‌و بودجه‌یه‌ی بۆ ئ �ه‌م ق ‌هزایه‌‬ ‫ته‌رخانده‌كرێت به‌شی پێنچ پرۆژە ناكات‪.‬‬

‫ئه‌و هاوواڵتیی ‌ه وتی «هه‌رچی حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش ‌ه ل ‌ه دوای پرۆسه‌وه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند پرۆژەیه‌كی بچوك و مامناوه‌ندی بۆ‬ ‫ق ‌هزاكه‌مان ك��ردووه‌‪ ،‬هیوادارین پ��رۆژەی‬ ‫خزمه‌تگوزاریی زیاترمان پێ ڕەوا ببیرنێت»‪.‬‬ ‫دانیشتوویه‌كی دیكه‌ش به‌ناوی خالید‬ ‫عه‌باس ب ‌ه (به‌یان)ی وت «سه‌ر‌هڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫ڕەوش��ی ئه‌منییامن زۆر خراپه‌‪ ،‬هاوكات‬ ‫دۆخ��ی خزمه‌تگوزارییشامن ل ‌ه ئاستێكی‬ ‫نزمدایه‌‪ ،‬ژی��ان ل�ه‌م ق ‌هزای ‌ه زۆر ئه‌سته‌م‬ ‫بوو ‌ه و هاوواڵتی ناتوانێت به‌رگه‌ی ئه‌م بێ‬ ‫خزمه‌تگوزاریی ‌ه بگرێت‪ .‬حكومه‌تی ناوه‌ند له‌‬

‫ڕووی خزمه‌تگوزارییه‌و ‌ه ئاوڕمان لێناداته‌و ‌ه‬ ‫و پ ‌هراوێزی خستووین‪ ،‬نه‌ك ئه‌وه‌نده‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ق ‌هزاكه‌مانی كردووه‌ت ‌ه مه‌یدانی ملمالنێی‬ ‫نه‌ته‌و ‌ه و مه‌زهه‌به‌كان»‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌و ‌ه شه‌الل عه‌بدول‪ ،‬قائیمقامی‬ ‫خورماتوو ب ‌ه (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند‪ :‬حكومه‌تی‬ ‫ناوه‌ند به‌شێوه‌یه‌كی گشتی ف ‌هرامۆشی‬ ‫كردوون و ل ‌ه ماوه‌ی چه‌ند ساڵی رابردووشدا‬ ‫س��ااڵن� ‌ه بودجه‌یه‌كی كه‌می ب��ۆ ق ‌هزاكه‌‬ ‫ته‌رخاكردووه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌و بودجه‌ی ‌ه به‌شی هیچ‬ ‫پرۆژەیه‌كی سرتاتیژی ناكات‌‪.‬‬ ‫وتیشی «كێشه‌ی خزمه‌تگوزاری له‌‬

‫خورماتوو زۆره‌‪ ،‬ل ‌ه منونه‌ی كه‌میی ئاو و‬ ‫نه‌بوونی ئ��اوه‌ڕۆ و خراپیی ڕێگه‌وبان و‬ ‫چه‌ندین گرفتی دیكه‌»‪.‬‬ ‫قائیمقامی خورماتوو ڕوونیشیكرده‌وه‌‪:‬‬ ‫حكومه‌تی هه‌رێمی كوردستان بڕیاری دا بۆ‬ ‫ئه‌مساڵ له‌سه‌ر بودجه‌ی خۆی و به‌مه‌به‌ستی‬ ‫ئه‌نجامدانی پرۆژە‪ ،‬حه‌وت ملیار دینار بۆ‬ ‫ق ‌هزای خورماتوو ته‌رخان بكات‪ ،‬ل ‌ه ئێستاشدا‬ ‫به‌و بودجه‌ی ‌ه چه‌ند پڕۆژەیه‌ك ل ‌ه قۆناغی‬ ‫جێبه‌جێكردندان‪ .‬پار ساڵیش حكومه‌تی‬ ‫هه‌رێم پێنچ ملیار دیناری بۆ ئه‌نجامدانی‬ ‫پرۆژە له‌ق ‌هزاك ‌ه خه‌رجكردووه‌‪.‬‬

‫‪2‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫پێیوایه‌ مه‌ڵبه‌نده‌كان و مه‌كته‌بی سیاسی جه‌ماوه‌ری یه‌كێتییان لێ چه‌واشه‌ كردووه‌‬

‫«ئه‌رسه‌الن بایز ل ‌ه كۆسره‌ت ڕه‌سوڵ و حزبەکەى نیگه‌رانه‌»‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌كانی ده‌ست‬ ‫(به‌یان) كه‌وتوون‪ ،‬دكتۆر ئه‌رسه‌الن‬ ‫بایز‪ ،‬ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی و‬ ‫سه‌رۆكی لیستی یه‌كێتیی نیشتامنی‬ ‫و سه‌رۆكی خولی ئێستای په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬به‌ هۆی پشتگوێخستنی‬ ‫له‌ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردندا له‌ الیه‌ن‬ ‫ح��زب �ه‌ك�ه‌ی�ه‌وه‌‪ ،‬نیگه‌رانیی ق��ووڵ‬ ‫ب �ه‌ران��ب �ه‌ر هه‌ڵوێستی مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسی و مه‌ڵبه‌نده‌كانی حزبه‌كه‌ی‬ ‫ده‌رده‌بڕێت‪.‬‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ك ل �ه‌ مه‌كته‌بی‬ ‫دكتۆر ئه‌رسه‌الن بایز كه‌ نه‌یویست‬ ‫ن��اوی ئاشكرا بكرێت‪ ،‬به‌ (به‌یان)‬ ‫ی ڕاگه‌یاند كه‌ ناوبراو نیگه‌رانیی‬ ‫زۆری ل �ه‌ ح��زب �ه‌ك �ه‌ی ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬به‌‬ ‫تایبه‌ت له‌ مه‌كته‌بی سیاسی‪ ،‬كه‌‬ ‫وه‌ك پێوست ك��ار بۆ سه‌رخستنی‬ ‫ناكه‌ن له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كانیش هیچ ك��ارێ��ك بۆ‬ ‫ژم��اره‌ی ئه‌و له‌ لیسته‌كه‌ی یه‌كێتی‬ ‫ناكه‌ن‪ .‬سه‌رچاوه‌كه‌ وتیشی كه‌ دكتۆر‬ ‫ئه‌رسه‌الن بایز ته‌نانه‌ت گوتووشیه‌تی‬ ‫مه‌ڵبه‌نده‌كانی یه‌كێتی و مه‌كته‌بی‬ ‫سیاسیش جه‌ماوه‌ری یه‌كێتییان لێ‌‬ ‫چه‌واشه‌ كردووم و له‌ هیچ شوێنێك‬ ‫ب��اس له‌ ژم��اره‌ك �ه‌ی من ناكه‌ن له‌‬

‫لیسته‌كه‌دا‪ ،‬ل�ه‌ هیچ مه‌ڵبه‌ندێكیش‬ ‫پ���ۆس���ت���ه‌ری م���ن وه‌ك پ��ێ��وی��س��ت‬ ‫هه‌ڵنه‌وارساوه‌‪ ،‬خه‌ڵكی وا ده‌زان��ن كه‌‬ ‫من ده‌رده‌چم به‌بێ ئه‌وه‌ی ژماره‌كه‌شم‬ ‫هه‌ڵبژێرن‪ ،‬چونكه‌ ده‌نگ به‌ لیسته‌كه‌م‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا وا نییه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی زانیارییه‌كانی (به‌یان)‪،‬‬ ‫ئێستا ئه‌رسه‌الن بایز له‌ هاوینه‌هه‌واری‬ ‫ك���ۆس���ار ل���ه‌س���ه‌ر چ��ی��ای ه �ه‌ی��ب �ه‌ت‬ ‫سوڵتان‪ ،‬هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنی خۆی‬ ‫به‌ڕێوه‌ده‌بات‪ .‬سه‌رچاوه‌كه‌ی نزیك له‌‬

‫ناوبراو بۆ (به‌یان) وتیشی ك ‌ه ناوبراو ل ‌ه‬ ‫پێشوازی له‌گه‌ڵ كه‌سه‌ نزیكه‌كانی ناو‬ ‫یه‌كێتی له‌ هاوینه‌هه‌واری كۆسار‪ ،‬ڕەخنه‌ی‬ ‫توندی له‌ كۆرسه‌ت ڕەسوڵ عه‌لی‪ ،‬جێگری‬ ‫یه‌كه‌می سكرتێری گشتیی یه‌كێتی گرتووه‌‬ ‫و وتوویه‌تی چه‌ند جارێك پێم گووتوه‌ كه‌‬ ‫خۆت ببه‌ به‌ سه‌رۆكی لیست و ئێمه‌ش‬ ‫هه‌موومان له‌ خزمه‌تتدا ده‌بین‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ناوبراو قبوڵی نه‌كردووه‌‪ ،‬كه‌چی ئێستا‬ ‫ده‌ربازی كوڕی له‌ من ڕاستكردووەته‌وه‌ و‬ ‫به‌ دوو مه‌ڵبه‌ند كاری بۆ ده‌كه‌ن‪ ،‬زۆرترین‬

‫پۆسته‌ری مه‌ڵبه‌نده‌كانی هه‌ولێر و كۆی ‌ه‬ ‫وێنه‌كانی ئ�ه‌ون و ه �ه‌ڵ��وارساون‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ ل��ه‌وه‌ی خه‌تی ك��ۆرسه‌ت ڕەس��وڵ‬ ‫له‌ مه‌ڵبه‌نده‌كان ده‌ن��گ به‌ كوڕەكه‌ی‬ ‫ئه‌و ده‌ده‌ن نه‌ك من‪ .‬بۆ كه‌سێكی وه‌ك‬ ‫من كه‌ له‌ پۆلی چواره‌می ئاماده‌ییه‌وه‌‬ ‫له‌ناو ئه‌و بارودۆخه‌دام‪ ،‬زۆر عه‌یبه‌ كه‌‬ ‫كه‌سێكی منداڵكار كه‌ تازه‌ هاتووه‌ته‌ ناو‬ ‫سیاسه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌نگی زیاتر له‌ به‌ده‌ست‬ ‫بهێنێت‪ .‬ئه‌و سه‌رچاوه‌یه‌ی نزیك له‌ دكتۆر‬ ‫ئه‌رسه‌الن بایز ڕاشیگه‌یاند كه‌ ناوبراو‬

‫وتوویه‌تی ئێستا به‌ دوو مه‌ڵبه‌ند كار بۆ‬ ‫سه‌رخستی ئه‌و كوڕەی كۆرسه‌ت ڕەسوڵ‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬من سه‌رۆكی لیست و سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مان بووم‪ ،‬چۆن ده‌بێ‌ ئه‌و ده‌نگ‬ ‫له‌ من زیاتر بهێنێ‌؟ من له‌ هه‌ولێر له‌به‌ر‬ ‫سه‌رۆكایه‌تیكردنی په‌رله‌مان و سه‌رئێشه‌ی‬ ‫ئیسالمی و گ��ۆڕان‪ ،‬بۆم نه‌كراوه‌ هیچ‬ ‫كارێك بۆ خۆم بكه‌م و جه‌ماوه‌ری خۆم له‌‬ ‫هه‌ولێر به‌هێز بكه‌م‪.‬‬ ‫س �ه‌رچ��اوه‌ك �ه‌ ن�ه‌ش��ی��ش��ارده‌وه‌ كه‌‬ ‫ئه‌رسه‌الن بایز ترسی زۆری خۆشی له‌‬

‫جه‌مال مۆرتكه‌ی سه‌رۆكی لیستی‬ ‫پارتی ده‌ربڕیوه‌‪ ،‬كه‌ ناوبراو پێشرت‬ ‫فه‌رمانده‌ی سوپای دووی پارتی بووه‌‬ ‫و دواتر به‌ هۆكارێكی نادیار و دوای‬ ‫برینداربوونی‪ ،‬تووشی شه‌له‌ل بووه‌‪.‬‬ ‫هه‌ر به‌پێی سه‌رچاوه‌كه‌‪ ،‬ئه‌رسه‌الن‬ ‫بایز پێیوایه‌ جه‌مال مۆرتكه‌ ڕۆڵێكی‬ ‫گه‌وره‌ی هه‌بووه‌ له‌ شكاندنی یه‌كێتی‬ ‫له‌ شه‌ڕەكانی نێوان یه‌كێتی و پارتی‬ ‫و ئێستا خ��ۆی كاندید ك���ردووه‌ و‬ ‫سۆزێكی زۆری جه‌ماوه‌ری پارتیی‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬جگه‌ له‌وه‌ش ناوبراو له‌ هۆزی‬ ‫بڵباسه‌ و پاڵپشتیی گ��ه‌وره‌ی ئه‌و‬ ‫هۆزه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬چۆن ده‌بێ‌ ئێستا ئه‌و‬ ‫كه‌سه‌ تۆمه‌تباره‌ به‌ كوشتنی ده‌یان‬ ‫كه‌س له‌ شه‌ڕی براكوژی‪ ،‬ده‌نگ له‌‬ ‫من زیاتر بهێنێ‌ و ببێت ‌ه سه‌رۆكی‬ ‫په‌رله‌مان و منیش ده‌رنه‌چم؟‬ ‫ئ �ه‌و س �ه‌رچ��اوه‌ی �ه‌ی نزیك له‌‬ ‫دكتۆر ئه‌رسه‌الن بایز ڕاشیگه‌یاند‬ ‫كه‌ ناوبراو وتوویه‌تی به‌وهۆیه‌وه‌یه‌‬ ‫ك� ‌ه ئێستا هه‌ست ب�ه‌ سته‌مێكی‬ ‫زۆر گه‌وره‌ ده‌كه‌م ك ‌ه یه‌كێتی لێی‬ ‫كردووم‪ ،‬به‌ تایبه‌ت مه‌كته‌بی سیاسی‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی زۆر ئه‌و سته‌مه‌ ده‌بینن‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌یان ساڵه‌ په‌یوه‌ندیم پێیه‌وه‌‬ ‫نه‌ماوه‌ و ئێستا ئه‌و سته‌مه‌ ده‌بینێ‪،‬‬ ‫خ��ۆی په‌یوه‌ندیم پێوه‌ ده‌ك��ات و‬ ‫پشتگیریم لێده‌كات‪.‬‬

‫مۆری ئه‌لكرتۆنی یه‌كێكه‌ له‌ رێگه‌چاره‌كان‬

‫كۆمسیۆن باس ل ‌ه میكانیزمی نوێ بۆ ڕێگری له‌ ته‌زویر ده‌كات‬ ‫شڤان عه‌لی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان‬ ‫نزیكده‌بێته‌وه‌و كۆمسیۆنیش له‌به‌رده‌م‬ ‫چه‌ندین پرسیاردایه‌ ده‌رباره‌ی ئالییه‌تی‬ ‫ڕێ��گ��ری ل �ه‌ س��اخ��ت �ه‌ك��اری‪ .‬ه���ه‌روه‌ك‬ ‫چاره‌نووسی كاندید ‌ه كشاوه‌كانیش‬ ‫یه‌كێكی دیكه‌یه‌ ل��ه‌و مه‌سه‌النه‌ی‬ ‫پێویستیان ب��ه‌ ڕوون��ك��ردن��ه‌وه‌ی��ه‌‪.‬‬ ‫به‌رپرسێكی كۆمسیۆنیش ده‌ڵێت‬ ‫ئه‌وان بۆ به‌رگرتن ل ‌ه ته‌زویر‪ ،‬هه‌وڵی‬

‫دۆزینه‌وه‌ی ڕێگه‌چاره‌ی نوێ ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫ئاشكراشیده‌كات كاندید ‌ه كشاوه‌كان‬ ‫ن��اوی��ان ل �ه‌ ت��ۆم��اری كاندیده‌كاندا‬ ‫ناسڕدرێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌رپ���رس���ی پ��ه‌ی��وه‌ن��دی��ی��ه‌‬ ‫جه‌ماوه‌رییه‌كانی كۆمسیۆنی بااڵی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی عێراق باس له‌وه‌ ده‌كات‬ ‫بۆ ڕێگری له‌ ساخته‌كاری له‌ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫داه��ات��ووی په‌رله‌مانی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫كۆمه‌ڵێك ئامێری نوێ‌ به‌كارده‌هێنن كه‌‬ ‫پێشرت به‌كارنه‌هاتوون‪ ،‬ڕاشیده‌گه‌یه‌نێت‬

‫ئه‌و كانیدانه‌ی له‌ ملمالنێی هه‌ڵبژاردن‬ ‫ك��ش��اون �ه‌ت �ه‌وه‌‪ ،‬ن��اوی��ان ل �ه‌ ت��ۆم��اری‬ ‫كۆمسیۆندا نه‌سڕدراوه‌ته‌وه‌ و ده‌توانرێت‬ ‫ده‌نگیان پێبدرێت‪.‬‬ ‫ع���ه‌ب���دوڕە‌ح�م�ان خ �ه‌ل��ی��ف �ه‌ بۆ‬ ‫(ب�ه‌ی��ان) وت��ی «ئ �ه‌و كه‌سانه‌ی پێشرت‬ ‫وه‌ك كاندید ن��اوی��ان تۆمار ك��ردووه‌‬ ‫و كۆمسیۆن پ �ه‌س �ه‌ن��دی ك���ردوون‪،‬‬ ‫بكشێنه‌وه‌ و نه‌كشێنه‌وه‌ الی ئێمه‌ هیچ‬ ‫كاریگه‌رییه‌كی نابێت‪ ،‬چونكه‌ قۆناغی‬ ‫سڕینه‌وه‌ی ناوی كاندید كۆتایی هاتووه‌‪،‬‬

‫دواتر ئێمه‌ پۆسته‌ره‌كامنان چاپكردوو ‌ه‬ ‫و ناوی كاندیده‌كان خراوه‌ته‌ سه‌ر ئه‌و‬ ‫پۆسته‌رانه‌ و ڕیزبه‌ندییان پێدراوه‌»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی دوایین ئاماده‌سازییه‌كانی‬ ‫كۆمسیۆن بۆ هه‌ڵبژاردن‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫مه‌ترسیی ته‌زویر و ساخته‌كاری‪ ،‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی كۆمسیۆن ڕوونیكرده‌وه‌‬ ‫ئاماده‌كارییه‌كان زۆرن‪ ،‬بۆ منوونه‌‬ ‫گه‌یشتنی كۆمه‌ڵێك مه‌وادی هه‌ستیار كه‌‬ ‫ڕێ ل ‌ه به‌شێك ل ‌ه ساخته‌كاری ده‌گرن‪ .‬ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی كۆمسیۆن ئاماژەی به‌وه‌ش‬

‫كرد مۆری ئه‌لكرتۆنی هه‌یه‌ كه‌ ئه‌ویش‬ ‫وه‌جبه‌یه‌كی گه‌یشتووه‌‪ ،‬یه‌كه‌مجاره‌ ئه‌و‬ ‫ج��ۆر ‌ه م��ۆره‌ له‌ هه‌ڵبژاردنی هه‌رێمی‬ ‫كوردستاندا به‌كارده‌هێرنێت‪ ،‬ئیشی ئه‌م‬ ‫مۆره‌ ئه‌وه‌یه‌ له‌گه‌ڵ لێدانی له‌ فۆڕمی‬ ‫ده‌نگدانه‌كه‌‪ ،‬سه‌عات و خوله‌كیش‬ ‫ده‌رده‌ك���ه‌وێ���ت‪ ،‬به‌وپێیه‌ ئ�ه‌گ�ه‌ر له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سه‌عاته‌ یاساییه‌كانی ده‌نگدان‬ ‫هه‌ر ده‌نگێك بدرێت‪ ،‬ده‌رده‌كه‌وێت و‬ ‫به‌ ساخته‌ داده‌نرێت‪ ،‬واتا شتێكی زیاده‌‬ ‫هاتووه‌ته‌سه‌ر میكانیزمه‌كانی ڕێگری له‌‬

‫ته‌زویر‪.‬‬ ‫ع �ه‌ب��دوڕەح�مان خه‌لیف ‌ه باسی‬ ‫له‌ چاپكردنی بڕێك كارتی زی��اده‌ی‬ ‫ده‌نگدانیش ك��رد و وت��ی «ژم��اره‌ی�ه‌ك‬ ‫فۆڕمی زیاده‌ی ده‌نگدامنان چاپكردووه‌‬ ‫كه‌ به‌ وردی نازانم چه‌نده‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫ف��ۆڕم�ه‌ زی��ادان � ‌ه ل�ه‌ ه �ه‌ر بنكه‌یه‌كی‬ ‫ده‌نگدان به‌شێكیان داده‌نرێت و بۆ‬ ‫ئه‌و كه‌سانه‌یه‌ ك ‌ه به‌ هه‌ڵ ‌ه ده‌نگده‌ده‌ن‬ ‫و داوای ف��ۆڕم��ی ن��وێ ده‌ك���ه‌ن بۆ‬ ‫ڕاستكرنه‌وه‌ی»‪.‬‬

‫الیەنە حکومییەکان بە کەمتەرخەم لە ئاست کێشەکە دادەنرێن‬

‫پاسدار ده‌ست به‌سه‌ر ‪ 750‬سه‌ر مه‌ڕی دوو گوندنشینی هه‌رێمدا ده‌گرێت‬ ‫سوپای پاسدارانی كۆماری ئیسالمیی‬ ‫ئێران‪ ،‬ل ‌ه چه‌ند مانگی ڕابردوودا ده‌ستی‬ ‫به‌سه‌ر ‪ 750‬سه‌ر ئاژەڵی دوو خێزانی‬ ‫كۆچه‌ریی هه‌رێمی كوردستاندا گرتووه‌‪،‬‬ ‫چه‌ند سه‌رچاوه‌یه‌كیش ده‌ڵێن ئه‌و ‪750‬‬ ‫سه‌ر مه‌ڕە دراوه‌ته‌ گوشتارگه‌ی سه‌ربازیی‬ ‫تاران و پێده‌چێت سه‌ربڕدرابن‪.‬‬ ‫واحید سڵێامن و سدیق سۆفی‪ ،‬دوو‬ ‫گوندنشینی كوێستانی گونده‌ژۆر‪ ،‬سه‌ر‬ ‫ب ‌ه ناحیه‌ی حاجی ئۆمه‌ران‪ ،‬كه‌ هاوكات‬ ‫ناوچه‌كه‌یان له‌گه‌ڵ ش��اری پیرانشاری‬ ‫كۆماری ئیسالمیی ئێران هاوسنووره‌‪ ،‬بۆ‬ ‫(به‌یان) ده‌ڵێن «به‌ بیانووی به‌زاندنی‬ ‫سنوور و چوونه‌ناو خاكی ئێران ب ‌ه ڕێگه‌ی‬

‫««‬

‫زریان جه‌وهه‌ر‬

‫نایاسایی‪ ،‬دوو مانگه‌ ‪ 750‬سه‌ر مه‌ڕمان‬ ‫ل�ه‌الی�ه‌ن سوپای پ��اس��داران �ه‌وه‌ ده‌ستی‬ ‫به‌سه‌ردا گیراوه‌ و تائێستا ئاماده‌نییه‌‬ ‫ڕاده‌ستامن بكاته‌وه‌‪ .‬ئێستا ئه‌و كه‌یسه‌مان‬ ‫داوه‌ته‌ ده‌ست حكومه‌تی هه‌رێم‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ دوو مانگه‌ دیار نییه‌ هیچ شتێكامن‬ ‫ب��ۆ ك �راب��ێ��ت و هیچ وه‌اڵمێكیشامن‬ ‫ده‌ستنه‌كه‌وتووه‌»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و دوو ه��اوواڵت��ی��ی��ه‌ زی��ات��ر‬ ‫ڕوونیانكرده‌و ‌ه «هه‌ریه‌ك له‌ پارێزگاری‬ ‫هه‌ولێر و قایمقامی چۆمان ب��ه‌دوای‬ ‫كه‌یسه‌كه‌مانه‌وه‌ن‪ ،‬بێئه‌وه‌ی تائێستا هیچ‬ ‫هه‌واڵێكامن هه‌بێت و بێئه‌وه‌ی بزانین‬ ‫ڕانه‌مه‌ڕەكه‌مان چی به‌سه‌ر هاتووه‌‪ .‬ئێمه‌‬ ‫له‌ به‌رامبه‌ر ئه‌م كاره‌ی سوپای پاسداران‪،‬‬ ‫ڕانه‌مه‌ڕێكی گونده‌كانی سنووری ئێرامنان‬

‫وه‌ك بارمته‌ ئامدیو ك��رد‪ ،‬تاوه‌كو ببێته‌‬ ‫فشارێك به‌ ئاڕاسته‌ی گ�ه‌ڕان��دن�ه‌وه‌ی‬ ‫ئاژەڵه‌كامنان‪ ،‬به‌اڵم ده‌سه‌اڵتی پارتی له‌‬ ‫ڕێگه‌ی ئاگاداركردنه‌وه‌ی ئێران و واسته‌‬ ‫و واسته‌كاری‪ ،‬مه‌ڕەكانی لێ سه‌ندینه‌وه‌‬ ‫و ڕاده‌س��ت��ی الی�ه‌ن��ی ئێرانی ك���رده‌وه‌‪،‬‬ ‫بێئه‌وه‌ی ئه‌وكات هیچ سۆراغێكامن له‌سه‌ر‬ ‫ئاژەڵه‌كانی خۆمان پێ بدات»‪.‬‬ ‫ئه‌و دوو گوندنیشنه‌ زه‌ره‌رم�ه‌ن��ده‌‬ ‫ئاماژەیان بۆ ئه‌وه‌ش كرد كه‌ ئه‌وان له‌ بێ‬ ‫هه‌ڵوێستیی هه‌ریه‌ك له‌ قایمقامی چۆمان‬ ‫و پارێزگاری هه‌ولێر نیگه‌ران و بێئومێدن و‬ ‫پێیان وایه‌ جارێكی دیكه‌ ڕانه‌ مه‌ڕەكه‌یان‬ ‫نابیننه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ به‌نیازن ڕێگه‌چاره‌ی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی بگرنه‌به‌ر و له‌ ڕێگه‌ی چه‌ند‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌و ‌ه هه‌وڵی وه‌رگرتنه‌وه‌ی ئه‌و‬

‫مافه‌یان بده‌ن‪.‬‬ ‫الی خۆیه‌وه‌ قایمقامی ق ‌هزای چۆمان‬ ‫ئاشكرایكرد ئه‌وان له‌و كێشه‌یه‌ ئاگادارن و‬ ‫كار بۆ چاره‌سه‌رى ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫عه‌بدولواحید گ��وان��ی‪ ،‬قایمقامی‬ ‫ق�ه‌زای چۆمان تایبه‌ت به‌ (به‌یان) وتی‬ ‫«پ�ه‌ی��وه‌ن��دی�مان ب� ‌ه ش��اره‌داری��ی ش��اری‬ ‫پیرانشاره‌وه‌ كردوو ‌ه و پێامن ڕاگه‌یاندوون‬ ‫ئ �ه‌و ئ��اژەاڵن � ‌ه ن�ه‌ ج�ه‌ڵ�ه‌ب ب��وون و نه‌‬ ‫بازرگانییان پێوه‌كراوه‌‪ ،‬به‌ڵكو خاوه‌نه‌كانیان‬ ‫دوو گوندنشینن كه‌ به‌هه‌ڵه‌ سنووریان‬ ‫ب �ه‌زان��دووه‌‪ .‬به‌هه‌مان شێوه‌ پارێزگاری‬ ‫هه‌ولێریش له‌ ڕێگه‌ی كونسوڵخانه‌ی‬ ‫ئێرانه‌و ‌ه له‌ هه‌ولێر به‌شوێن ئه‌و بابه‌ته‌دا‬ ‫چووه‌ و ه �ه‌ردووال پێكهاتوون كه‌ چه‌ند‬ ‫ش��اره‌زای �ه‌ك له‌ هه‌رێمی كوردستانه‌وه‌‬

‫په‌یوه‌ندیی به‌ الیه‌نی ئێرانییه‌و ‌ه بكه‌ن بۆ‬ ‫دڵنیابوون له‌وه‌ی سنوور نه‌به‌زێندراوه‌»‪.‬‬ ‫قایمقامی ق �ه‌زای چۆمان ئه‌وه‌شی‬ ‫ئ��ام��اژەپ��ێ��دا ك � ‌ه الی �ه‌ن��ی ئ��ێ�ران��ی له‌م‬ ‫مه‌سه‌له‌یه‌دا ده‌ستی ده‌ستییان پێده‌كات‬ ‫و پێده‌چێت خ��ۆی له‌ ق �ه‌ره‌ب��ووی ئه‌و‬ ‫هاوواڵتییانه‌ بدزێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه �ه‌روه‌ه��ا زیاتر وت��ی «به‌نیازین‬ ‫لیژنه‌یه‌ك ڕەوان�ه‌ی ئێران بكه‌ین تاوه‌كو‬ ‫زه‌ره‌ر و زیانی ئه‌و گوندنشینانه‌ مه‌زه‌نده‌‬ ‫بكرێ و به‌ پاره‌ قه‌ره‌بوو بكرێنه‌وه‌»‪.‬‬ ‫(ب���ه‌ی���ان) ب�ه‌م�ه‌ب�ه‌س��ت��ی زانینی‬ ‫هه‌وڵه‌كانی پارێزگای هه‌ولێر بۆ چاره‌سه‌ری‬ ‫كێشه‌كه‌‪ ،‬په‌یوه‌ندیی كرد به‌ نه‌وزاد هادی‪،‬‬ ‫پارێزگاری هه‌ولێر‪ ،‬به‌اڵم ئاماده‌نه‌بوو هیچ‬ ‫شتێك له‌و ڕووه‌وه‌ بڵێت‪.‬‬

‫گوندنشینێک‪:‬‬ ‫دواى بێ‬ ‫ئومێدبوونمان لە‬ ‫حکومەتى هەرێم‪،‬‬ ‫بە نیازین پەنا‬ ‫بۆ کەسایەتى و‬ ‫ڕیشسپییەکان بەرین‬

‫‪5‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫هیوا كاردۆیی‪ ،‬په‌رله‌مانتاری پێشووی هه‌رێمی ڕۆژئاوای سوید بۆ به‌یان‪:‬‬

‫ئه‌م شێوازی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬حزبه‌كانی‬ ‫ئه‌وروپا خه‌ونی پێو‌ه ده‌بینن‬

‫به‌یان‪ :‬ئێستا زیاتر له‌ هه‌زار كاندید‬ ‫سه‌رقاڵی بانگه‌شه‌ن ب��ۆ هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌مانی كوردستان‪ ،‬كه‌ به‌‬ ‫شێواری لیستی نیمچه‌كراوه‌ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫ئایا زۆری��ی كاندید گرفت بۆ ده‌نگده‌ر‬ ‫دروستناكات؟ شێوازی نیمچه‌كراوه‌ گونجاوه‌‬ ‫بۆ كوردستان؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬هه‌ڵبژاردن هه‌نگاوێكی‬ ‫دیموكراتییانه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ته‌زویر و فڕوفێڵی‬ ‫تێدا نه‌كرێت‪ ،‬شتێكی س�ه‌رك�ه‌وت��ووه‌ و‬ ‫روویه‌كی جوانیش ده‌بێت‪ .‬زۆریی كاندید‬ ‫له‌وانه‌یه‌ الیه‌نی باش و خراپی هه‌بێت‪.‬‬ ‫زۆریی كاندید ئه‌وه‌ی باشه‌ كه‌ كۆمه‌ڵێك‬ ‫خه‌ڵك تێوه‌ده‌گلێنی به‌ هه‌ڵبژاردنه‌وه‌‪،‬‬ ‫حه‌ماسێك دروس��ت ده‌كه‌یت‪ ،‬ئه‌وه‌ زۆر‬ ‫گرنگه‌ بۆ دیموكراتی‪ .‬له‌ دنیادا یه‌كێك له‌‬ ‫كێشه‌كانی دیموكراتیه‌ت ئه‌وه‌یه‌ خه‌ڵك‬ ‫كه‌مرت ده‌نگ ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێ شێواز‬ ‫بدۆزیته‌وه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ ئه‌م زۆریی كاندیده‌‬ ‫شێوازێك بێت‪ .‬له‌ هه‌مان كاتدا ره‌نگه‌‬ ‫ده‌نگده‌ران تا رادده‌یه‌ك چه‌واشه‌ بن‪ ،‬له‌ناو‬ ‫ئه‌و هه‌موو كاندید و ئه‌و هه‌موو لیسته‌دا‬ ‫به‌ جوانی نه‌توانن ئاڕاسته‌یه‌ك وه‌ربگرن‪،‬‬ ‫كه‌ دوور نییه‌ بكه‌ونه‌ هه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م‬ ‫ترسه‌یان تا رادده‌یه‌ك كه‌مرته‌‪.‬‬ ‫ده‌رب��اره‌ی لیستی ك �راوه‌ش‪ ،‬من ئه‌م‬ ‫شێوازه‌ی كوردستانم پێ باشرته‌ كه‌ پێی‬ ‫ده‌ڵێن نیمچه‌كراوه‌‪ ،‬ل ‌هڕاستیدا كراوه‌شه‌‪.‬‬ ‫ده‌توانم بڵێم له‌ سوید نیمچه‌كراوه‌یه‌‪ ،‬له‌وێ‬ ‫لیسته‌كه‌ ده‌بێ سنوورێك ببڕێ‌ ئینجا تۆ‬ ‫ده‌توانی لیسته‌كه‌ بگۆڕی و بچیته‌ سه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫واته‌ ده‌بێت له‌ هه‌ڵبژاردندا ‪%5‬ی ده‌نگی‬ ‫ئه‌و لیسته‌ت هێنابێ له‌و ناوچه‌یه‌دا‪ ،‬ئینجا‬ ‫تۆ ده‌توانی بچیته‌ سه‌ره‌وه‌‪ .‬به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫گشتی ئ�ه‌وان�ه‌ی كه‌ له‌ س���ه‌ره‌وه‌ن هه‌ر‬ ‫ئه‌وان ‌ه ده‌چن ‌ه ن��اوه‌وه‌‪ .‬له‌ سویدیش داوا‬ ‫ده‌ك �ه‌ن ده‌رچ��وون��ی كاندیده‌كان به‌پێی‬ ‫ده‌نگ بێت‪ ،‬تا رادده‌یه‌ك ئه‌وه‌ باشه‌‪ ،‬كێ‌‬ ‫زۆری هێنا بچێته‌ س�ه‌ره‌وه‌‪ ،‬به‌بێ‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ رێژەیه‌ك هه‌بێت‪ .‬ئه‌مه‌ زه‌ره‌ره‌ك��ه‌ی‬ ‫ل��ه‌وه‌دای��ه‌ ح��زب ئ �ه‌و كه‌سانه‌ ده‌خاته‌‬ ‫س�ه‌ره‌و ‌ه كه‌ ناوبانگیان هه‌ی ‌ه و ده‌توانن‬ ‫ده‌نگ بۆ حیزبه‌كه‌ بهێنن و ئیشیان كردووه‌‪،‬‬ ‫ده‌زانن ئه‌م ‌ه ئیشێكی باشیش ده‌كات له‌‬ ‫په‌رله‌مان‪ .‬تۆ نازانی هه‌موو كه‌سێك هاته‌‬ ‫ناو لیسته‌كه‌و ‌ه له‌ په‌رله‌ماندا سه‌ركه‌وتوو‬ ‫ده‌بێ یان نا‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ له‌ روانگه‌ی ده‌نگه‌وه‌‬ ‫ده‌نگی زۆر بهێنێت‪ ،‬به‌اڵم له‌وانه‌یه‌ هیچ‬ ‫شاره‌زاییه‌كی له‌ ئیشی په‌رله‌مانتاری نه‌بێ‪.‬‬ ‫به‌هه‌رحاڵ هه‌تا فێری ده‌ك�ه‌ی له‌وانه‌یه‌‬ ‫حیزبه‌كه‌ عه‌زیه‌تێكی زۆر بخوات‪ ،‬به‌اڵم‬

‫ده‌بێ له‌ سیاسه‌تدا‬ ‫قاڵ بووبیت بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫سه‌ركه‌وتووت لێده‌ربچێت‬

‫««‬

‫گفتوگۆ‪:‬‬ ‫سه‌نگه‌ر ساالر‪ ،‬وریا عه‌لی‬

‫به‌ب ‌ێ ئۆپۆزسیۆن و‬ ‫حسابكردن بۆ كه‌مینه‌‪،‬‬ ‫ناتوانین بڵێین‬ ‫دیموكراتییه‌كی به‌هێز‬ ‫هه‌یه‌‬

‫««‬

‫هیوا کاردۆیی‪ ،‬لەدایکبووى‬ ‫ساڵى ‪1960‬ى شاری سلێمانییە‪.‬‬ ‫پەرلەمانتارى هەرێمى‬ ‫ڕۆژئاوای سوید بووە‪ ،‬هەروەک‬ ‫پێشمەرگەیەکى دێرینیشە‪.‬‬ ‫وەکو شارەزا لە کاروبارى‬ ‫پەرلەمان‪( ،‬بەیان) سەبارەت‬ ‫بە بەڕێوەچوونى هەڵمەتەکانى‬ ‫هەڵبژاردنى پەرلەمان و‬ ‫کاندیدەکان‪ ،‬ئەم گفتوگۆیەى‬ ‫لەگەڵ ناوبراو سازکرد‪.‬‬

‫خه‌ڵكی ته‌جروبه‌داری هه‌یه‌ له‌ سه‌ره‌و ‌ه‬ ‫كه‌ دای��ده‌ن�ێ‌‪ ،‬بۆ ئه‌و حیزبه‌ باشه‌ و بۆ‬ ‫ده‌نگه‌دارانی ئه‌و حیزبه‌ش باشه‌‪ ،‬ده‌توانێت‬ ‫باش ئیش بكات له‌سه‌ر ئه‌و پرسانه‌ی كه‌‬ ‫به‌الی ئه‌و حیزبه‌وه‌ گرنگن‪ .‬دیموكراتی‬ ‫پرۆسێسێكی درێژخایه‌نه‌ و به‌رده‌وامیش‬ ‫به‌پێی هه‌لومه‌رجی ژیانی ئه‌و گه‌له‌ و‬ ‫هه‌لومه‌رجی مێژوویی‪ ،‬له‌ گۆڕاندایه‌‪ .‬ئێستا‬ ‫ئێمه‌ ئه‌وه‌مان هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ رێكوپێكی‬ ‫بچێت به‌ڕێگاوه‌‪ ،‬ئه‌وه‌ باشه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ئه‌گه‌ر سه‌رنجێكی كاندیده‌كانی‬ ‫كوردستان بده‌یت به‌ گشتی‪ ،‬له‌ هه‌موو‬ ‫چین و توێژەكان خه‌ڵكی تێدایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌‬ ‫الیه‌نێكی به‌هێزی ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌یه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫كاری په‌رله‌مانتاری جیاوازه‌ و خه‌ڵكانێكی‬ ‫دیاریكراو ده‌توانن بیكه‌ن؟‬ ‫هیوا ك��اردۆی��ی‪ :‬ئیشی په‌رله‌مانتار‬ ‫ئیشێكی حزبییه‌‪ ،‬وات���ه‌ ده‌ب���ێ ت��ۆ له‌‬ ‫س��ی��اس�ه‌ت��دا ق��اڵ ب��ووب��ی��ت ب��ۆ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتارێكی ش��اره‌زا و سه‌ركه‌وتووت‬ ‫لێده‌ربچێت‪ .‬ره‌ن��گ� ‌ه په‌رله‌مانتارێكی‬ ‫فێڵبازیش ده‌ربچیت‪ .‬سیاسه‌ت پیشه‌ نییه‌‪،‬‬ ‫تۆ ئه‌مجاره‌ هه‌ڵده‌بژێردرێیت‪ ،‬جارێكی‬ ‫ت��ر هه‌ڵنابژێردرێیته‌وه‌‪ ،‬ی��اخ��ود ئێستا‬ ‫خه‌ریكی سیاسه‌تی و جارێكی تر نایكه‌ی‪.‬‬ ‫نابێت سیاسه‌ت بكرێت به‌ پیشه‌یه‌ك بۆ‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی پێی بژی‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌مه‌ بڕوایه‌كه‌‬ ‫و هاونیشتامنییان پێت ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌وانه‌یه‌‬ ‫دوای��ی لێت وه‌ربگرنه‌وه‌‪ ،‬یان هه‌ڵه‌یه‌ك‬ ‫بكه‌یت و ده‌ربكرێیت‪ ،‬ئیرت تۆ یه‌یته‌وه‌‬ ‫سه‌ر ئیشه‌كه‌ی خۆت‪ ،‬له‌وه‌وپێش مامۆستا‬ ‫بوویت‪ ،‬خوێندكار بوویت‪ ...‬هتد‪.‬‬ ‫زۆری و تێكه‌اڵویی كاندیده‌كان‬ ‫حاڵه‌تێكی باشه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ ده‌بێت ئه‌و‬ ‫لیسته‌ ره‌ن��گ��دان �ه‌وه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ بێت‪،‬‬ ‫ره‌نگدانه‌وه‌ی حزبه‌كه‌ی خۆی بێت‪ .‬حیزب‬ ‫هه‌بووه‌ یه‌ك دنیا پارێزه‌ری تێدا بووه‌‪،‬‬ ‫كاكه‌ خۆ ئه‌م ‌ه سه‌ندیكای پارێزه‌ران نییه‌!‬ ‫ده‌بێ په‌رله‌مان ره‌نگدانه‌وه‌ی چینه‌كانی ناو‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ بێت‪ ،‬واته‌ نابێ په‌رله‌مان هه‌مووی‬ ‫پیر بێت‪ ،‬هه‌مووی ژن بێت‪ ،‬هه‌مووی پیاو‬ ‫بێت‪ ،‬هه‌مووی خه‌ڵكی الدێ‌ بێت‪ ،‬ده‌بێ‬ ‫تێكه‌اڵوییه‌ك هه‌بێت‪ .‬چه‌ند ئه‌و تێكه‌اڵوییه‌‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬مانای وایه‌ نوێن ‌هرایه‌تیی هه‌موو‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌ په‌رله‌ماندا هه‌ن‪ .‬په‌رله‌مان‬ ‫بریتییه‌ له‌ نوێنه‌رایه‌تی‪ ،‬ده‌بێ نوێنه‌رایه‌تیی‬ ‫ئه‌و خه‌ڵكه‌ بكه‌ی‪ ،‬ئه‌گه‌ر به‌ شێوه‌یه‌كی‬ ‫دادپه‌روه‌رانه‌ و ره‌وا بێت و كاندیده‌كان‬ ‫باشنب‪ ،‬بزانن سیاسه‌تی ئه‌و حیزبه‌ جێبه‌جێ‌‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌و ‌ه باشه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر ه�ه‌ر به‌پێی‬ ‫شه‌هاده‌ بێت و به‌پێی خزمایه‌تی بێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا لیستێكی باش ده‌رناچێت و ناتواێت‬ ‫نوێنه‌رایه‌تیی خه‌ڵكی كوردستان بكات‪.‬‬ ‫له‌ كوردستان زۆر ته‌ئكید له‌سه‌ر‬ ‫ئه‌و ‌ه ده‌كه‌نه‌وه‌ كه‌وا په‌رله‌مانتار ده‌بێ‬ ‫شه‌هاده‌ی هه‌بێت‪ ،‬ته‌بعه‌ن ئه‌وه‌ هه‌ڵه‌یه‌‪.‬‬ ‫په‌رله‌مانتاری پیشه‌ نییه‌‪ ،‬باوه‌ڕێكه‌ پێت‬ ‫ده‌درێ��ت‪ ،‬ئیرت له‌وانه‌یه‌ خوێندكار بیت‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ كرێكار بیت‪ .‬زۆر جار له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌م سیاسییانه‌ی ئێر ‌ه گفتوگۆم ك��ردووه‌‪،‬‬ ‫باسی شه‌هاده‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬له‌ سوید زۆرینه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كان بێ شه‌هاده‌ن‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫حیزبێكی سۆسیال دیموكرات واڵتی بردووه‌‬ ‫به‌ڕێو ‌ه كه‌ له‌ كرێكاران پێكهاتووه‌‪ ،‬له‌‬ ‫سه‌ندیكای كرێكاران پێكهاتووه‌‪ ،‬زۆرینه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كان بێ‌ ش �ه‌ه��اده‌ن‪ .‬ئێستا‬ ‫سه‌رۆكی سۆسیال دیموكراته‌كان شه‌هاده‌ی‬ ‫نییه‌‪ ،‬كه‌ له‌وانه‌یه‌ ل ‌ه هه‌ڵبژاردنی ساڵی‬ ‫داهاتوودا ببێت به‌ سه‌رۆكوه‌زیران‪ ،‬ئه‌مه‌ش‬ ‫مانای ئه‌وه‌ نیی ‌ه كه‌ ئه‌و نه‌شاره‌زایه‌ له‌‬

‫سیاسه‌تدا‪ .‬هی وا هه‌یه‌ بیست ساڵ ‌ه‬ ‫سیاسه‌ت ده‌ك��ات‪ ،‬وه‌ك��و ئه‌وه‌ی ‌ه چه‌ند‬ ‫جارێك شه‌هاده‌ی زانكۆی هێنابێت‪ ،‬وا قاڵ‬ ‫بووه‌ته‌و ‌ه له‌و ئیشه‌دا و نوێنه‌رێكی باشه‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵك ده‌نگی پێ ده‌دات‪ ،‬بۆی ‌ه ده‌بێته‌‬ ‫په‌رله‌مانتار‪ ،‬ئه‌مه‌ متامنه‌یه‌‪ .‬نابێت شه‌هاده‌‬ ‫بڕیار بدات‪.‬‬ ‫ب��ه‌ی��ان‪ :‬وات���ه‌ ل �ه‌ س��وی��د ش�ه‌ه��اده‌‬ ‫نه‌كراوه‌ته‌ پێوه‌ر بۆ په‌رله‌مان و هیچكام له‌‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كانیش؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬ل ‌ه سه‌رۆككۆماره‌وه‌‬ ‫بیگره‌ تا ئ�ه‌وه‌ی كه‌ گرنگه‌‪ ،‬پێویستی به‌‬ ‫شه‌هاده‌ نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو تۆ گرنگ ئه‌وه‌یه‌‬ ‫متامنه‌ت هه‌بێت‪ ،‬تۆ شه‌هاده‌ت هه‌بێت‬ ‫و دز بیت‪ ،‬ئه‌وه‌ قوڕ به‌سه‌ر ئه‌و خه‌ڵكه‌‪.‬‬ ‫(ئه‌فالتوون) باس له‌وه‌ ده‌كات له‌به‌رئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ فه‌یله‌سوفه‌كان زۆر شاره‌زان‪ ،‬پێویسته‌‬ ‫ئه‌وان ده‌وڵه‌ت به‌رن به‌ڕێوه‌‪ ،‬به‌س خه‌ڵكی‬ ‫تر دژی ئه‌وه‌ن‪ ،‬ده‌ڵێن ئه‌وه‌ دیكتاتۆریه‌ته‌‪،‬‬ ‫ده‌یه‌و ‌ێ كۆمه‌ڵێك له‌وانه‌ی كه‌ به‌ حساب‬ ‫هه‌ڵه‌ ناكه‌ن‪ ،‬كه‌ له‌وانه‌ش ‌ه هه‌ڵه‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫ده‌سه‌اڵت قۆرخ بكه‌ن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌م ن��وێ��ن �ه‌رای �ه‌ت��ی��ی��ان �ه‌ چ �ه‌ن��ده‌‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌ شاره‌زاییه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هێنده‌ش‬ ‫په‌یوه‌ندییان به‌ متامنه‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬ده‌ستپاك‬ ‫بیت‪ ،‬سه‌رڕاست بیت و به‌ڵێنه‌كانی خۆت‬ ‫بهێنیته‌ جێ‪ .‬لێره‌شدا شه‌خس ده‌ورێكی‬ ‫سه‌ره‌كی نابینێت‪ ،‬ك��اری په‌رله‌مانتاری‬ ‫كاری شه‌خس نییه‌‪ ،‬وه‌كو سۆپه‌رمان بیت‪،‬‬ ‫ئیشێك ‌ه مه‌ڵبه‌نده‌كه‌ت یارمه‌تیت ده‌دات‪،‬‬ ‫راوێژكاره‌كان و شاره‌زاكان تۆ به‌هێز ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫تۆ ناتوانی شار ‌هزا بیت له‌ هه‌موو بوارێكدا‪.‬‬ ‫وه‌كو جاران نییه‌ و بڵێن لینین شار ‌هزایه‌‪،‬‬ ‫یان ماركس شاره‌زایه‌ ل ‌ه كۆمه‌ڵێ‌ بواردا‪،‬‬ ‫ئێستا پێویستت به‌وه‌یه‌ راوێژكارت له‌گه‌ڵدا‬ ‫بێت‪ ،‬خه‌ڵكی پسپۆڕت له‌گه‌ڵدا بێت‪ .‬ئینجا‬ ‫كاری سیاسه‌ت بریتییه‌ له‌ كارێكی گرووپی‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ گ��رووپ و تیمێكی به‌هێزت‬ ‫هه‌بێت باشرته‌ له‌وه‌ی كه‌وا یه‌كێكی تێدا‬ ‫بێ له‌ هه‌مووی ش��اره‌زات��ر بێت و ببێته‌‬ ‫هۆی ئه‌وه‌ی كه‌وا ئه‌وانی تر كه‌پس بكات‬ ‫و نه‌هێڵێت بجووڵێنه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی وه‌ك‬ ‫ئه‌و شاره‌زا نین‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬كاری په‌رله‌مان و په‌رله‌مانتار‬ ‫چییه‌؟ ده‌ستكراوه‌یی و ئازادیی په‌رله‌مانتار‬ ‫له‌ واڵتێكی وه‌كو سوید جیاوازه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫په‌رله‌مانتاری ئێره‌؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬كاری په‌رله‌مان بریتییه‌‬ ‫له‌ دابه‌شكردنی بودجه‌ و سه‌رچاوه‌كانی‬ ‫داه��ات‪ .‬ج��اری وا هه‌یه‌ هه‌ندێ‌ ناوچه‌‬ ‫پ��اره‌ی زۆری ده‌ده‌ی��ت�ێ‌‪ ،‬ج��اری وا هه‌یه‌‬ ‫نایده‌یتێ‌‪ .‬من په‌رله‌مانتارێكم خه‌ڵكی‬ ‫ناوچه‌یه‌كم‪ ،‬په‌رله‌مانتارێكی دیك ‌ه خه‌ڵكی‬ ‫ناوچه‌یه‌كی دیكه‌یه‌‪ ،‬ل�ه‌وان�ه‌ی�ه‌ بزانم‬ ‫ناوچه‌كه‌ی من زه‌ره‌ر ده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ده‌بێت‬ ‫ئاسایی وه‌ریبگرم‪ ،‬چونكه‌ ناوچه‌یه‌كی‬ ‫تر ده‌ب��ووژێ��ت �ه‌وه‌‪ .‬خ��ۆی سیاسه‌ت واته‌‬ ‫دابه‌شكردنی بودجه‌‪ ،‬پاره‌ په‌یداكردن و‬ ‫دابه‌شكردنی‪ ،‬چۆن وه‌رده‌گریت و چۆن‬ ‫دابه‌شی ده‌ك�ه‌ی��ت‪ ،‬ب �ه‌اڵم لێره‌ وا نییه‌‪.‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌ دابه‌شكردنه‌كه‌ی هێشتا نه‌بووه‌‬ ‫به‌ مشتومڕی گه‌رم له‌ نێوان حزبه‌كاندا‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ده‌وترێت ئه‌م خوله‌ی په‌رله‌مان‬ ‫ب ‌ه به‌روارد به‌ خوله‌كانی پێشووتر چاالك‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬به‌ ه��ۆی بوونی ئۆپۆزسیۆنێكی‬ ‫ج��ددی��ی‪ ،‬ت��ۆ ب��وون��ی ئۆپۆزسیۆن چۆن‬ ‫هه‌ڵده‌سه‌نگێنیت؟‬ ‫هیوا ك��اردۆی��ی‪ :‬له‌ هه‌لوجه‌رجی‬ ‫دیموكراتیدا پێویسته‌ ئۆپۆزسیۆن هه‌بێت‪.‬‬ ‫ئێستا به‌ شێوه‌یه‌كی گشتی حزبه‌كان‬

‫ل ‌ه سوید زۆرینه‌ی‬ ‫په‌رله‌مانتاره‌كان بێ‬ ‫شه‌هاده‌ن‬

‫به‌سه‌ر چ�ه‌پ و ڕاستدا داب��ه‌ش ب��وون‪.‬‬ ‫به‌بێ‌ ئۆپۆزسیۆن و حسابكردن بۆ كه‌مینه‌‪،‬‬ ‫ناتوانین بڵێین دیموكراتییه‌كی به‌هێز‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬گرنگه‌ حكومه‌ته‌كه‌ش به‌هێز بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌ حه‌قی خۆی بردبێتیه‌وه‌‪ ،‬نه‌ك به‌‬ ‫فڕوفێڵ‪ .‬ك ‌ه حكومه‌ت به‌هێز بوو‪ ،‬ئابووری‬ ‫باش ده‌بێت‪ .‬هه‌روه‌ها مه‌رج نییه‌ زۆرینه‌‬ ‫بێته‌ سه‌ر حوكم‪ ،‬له‌ هه‌رێمی رۆژئ��اوای‬ ‫سوید ك ‌ه من په‌رله‌مانتاری ئه‌وێ‌ بووم‪،‬‬ ‫ئێستا كه‌مین ‌ه له‌سه‌ر حوكمه‌‪ ،‬به‌اڵم گرنگ‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ زۆرینه‌ دژت نه‌بن‪ .‬كه‌ ڕەنگه‌ له‌‬ ‫كوردستان حاڵه‌تێكی وا ڕووبدات‪ ،‬حزبێك‬ ‫به‌هێز بێت‪ ،‬بتوانێت حكومه‌تێكی كه‌مینه‌‬ ‫دروستبكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و كه‌مینه‌یه‌ هه‌میشه‌‬ ‫له‌ژێر مه‌ترسیدایه‌ كه‌ بكه‌وێت‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬بۆ پارێزگاریكردن له‌ بوونی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬بۆچوونێك هه‌یه‌ پێی وایه‌‬ ‫ده‌بێت بودجه‌ی ئۆپۆزسیۆن زیاتر بێت له‌‬ ‫حیزبی ده‌سه‌اڵت‪ ،‬تا به‌ به‌هێزی مبێنێته‌وه‌‬ ‫و كاریگه‌ریی له‌ په‌رله‌ماندا هه‌بێت؟‬ ‫هیوا ك��اردۆی��ی‪ :‬بێگومان پێویسته‌‬ ‫ئۆپۆزسیۆن هه‌بێت‪ .‬له‌ سوید به‌پێی‬ ‫یاسا ڕێكخراوه‌‪ ،‬به‌پێی ڕێژەی كورسی‪ ،‬له‌‬ ‫شاره‌وانی‪ ،‬هه‌رێم‪ ،‬پارێزگا و په‌رله‌ماندا‪،‬‬ ‫حزبه‌كان خۆیان بڕیار ده‌ده‌ن كه‌ چه‌ند‬ ‫بدرێت‪ .‬حزبه‌ چه‌په‌كان هه‌میشه‌ داوا‬ ‫ده‌ك�ه‌ن زۆر بدرێت به‌ حزبه‌كان‪ ،‬له‌به‌ر‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ئه‌و حزبانه‌ی الیه‌نگری كرێكار‬ ‫و جوتیار و ڕەن��ج��ده‌رن‪ ،‬پاره‌یان كه‌مه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم حزبه‌كانی دیك ‌ه داوا ده‌كه‌ن پاره‌یان‬ ‫هه‌ر نه‌درێتێ‌‪ ،‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی هێزی تر‬ ‫له‌ پشتیانه‌وه‌یه‌ و پاره‌یان ده‌ده‌ن��ێ‌‪ ،‬به‌‬ ‫خه‌یاڵیاندا نایه‌ت‪ .‬پێویسته‌ هه‌موو حزبه‌كان‬ ‫پار ‌ه وه‌ربگرن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی موحتاجی ده‌ستی‬ ‫كه‌سی تر نه‌بن‪ .‬سیاسی نابێت موحتاجی‬ ‫ده‌ستی كه‌س بێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر وای لێهات‪،‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ به‌ڵێن بدات به‌م كۆمپانیا و به‌و‬ ‫كۆمپانیا كه‌ وا یاسا ده‌رده‌ك �ه‌م‪ ،‬ئه‌و كاته‌‬ ‫كۆمپانیاكان حیزبه‌كه‌ ئاڕاسته‌ ده‌كه‌ن و‬

‫ده‌یبه‌ن به‌ڕێوه‌‪ .‬ك ‌ێ ده‌وڵه‌ند بوو‪ ،‬پاره‌ی‬ ‫باشی هه‌بوو‪ ،‬ئه‌و حزبه‌ ده‌یباته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬ئه‌و شێوازی بانگه‌شه‌یه‌ی ئێستا‬ ‫له‌ كوردستان ده‌یبینین‪ ،‬باش و ڕێكخراوه‌ و‬ ‫ڕوونكردنه‌وه‌ی باش ده‌ده‌نه‌ ده‌نگده‌ر‪ ،‬یان‬ ‫پاره‌یه‌كی زۆر به‌فیڕۆ ده‌درێت؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬ئه‌م هه‌ڵبژاردنه‌ وه‌ك‬ ‫ئاهه‌نگی لێهاتووه‌‪ ،‬پاره‌یه‌كی زۆری تێدا‬ ‫خ �ه‌رج ده‌كرێت‪ .‬هه‌ندێك حزب له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی ئیمكانیه‌تی باشیان هه‌یه‌‪ ،‬پاره‌یه‌كی‬ ‫زۆر خه‌رج ده‌كه‌ن‪ ،‬ك ‌ه ته‌سه‌ور ده‌كرێت‬ ‫پ���اره‌ی حكومه‌ت ب��ێ��ت‪ .‬ئ��ه‌م ش��ێ��وازی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌‪ ،‬حزبه‌كانی ئه‌وروپا‬ ‫خه‌ونی پێو ‌ه ده‌بینن‪ ،‬نیانه‌‪ ،‬خواخوایانه‌‬ ‫ج �ه‌ری��ده‌ی �ه‌ك ل �ه‌ س �ه‌ری��ان بنووسێت‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی رۆژنام ‌ه و گۆڤار له‌ ده‌ستی‬ ‫كۆمه‌ڵێك خه‌ڵكی ده‌وڵه‌مه‌ندی ت��ردان‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وان وریان‪ ،‬ڕووناكی ده‌خه‌نه‌ سه‌ر‬ ‫ئه‌و كێشانه‌ی گرنگن و باسیان ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫لێره‌ حزبه‌كان بانگه‌شه‌ بۆ خۆیان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم زۆر گرنگه‌ میدیای ئازاد و ئه‌هلی‬ ‫هه‌بێت و ئه‌و به‌ڵێنه‌ درۆیانه‌ی حزبه‌كان‬ ‫ده‌یده‌ن‪ ،‬ڕوونی بكه‌نه‌وه‌‪ .‬به‌داخه‌وه‌ لێره‌‬ ‫میدیا ئه‌وه‌نده‌ به‌هێز نییه‌‪ ،‬كه‌ناڵی وا‬ ‫زۆر نییه‌ ته‌ركیز بخاته‌ سه‌ر ئه‌وانه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫په‌رله‌مانتار و حزبه‌كان به‌ زه‌وقی خۆیان‬ ‫قسه‌ ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌ درۆ به‌ڵێنی سه‌وز و سوور‬ ‫ده‌ده‌ن‪ .‬وه‌ك ئه‌وروپییه‌كان ده‌ڵێن‪ :‬ئه‌وه‌‬ ‫شیرینیی هه‌ڵبژاردنه‌‪ .‬له‌وێ‌ میدیاكان له‌به‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ی سه‌ربه‌خۆن‪ ،‬ده‌توانن موناقه‌شه‌ له‌‬ ‫نێوان حزبه‌كان دروستبكه‌ن‪ .‬هاونیشتیامنی‬ ‫ك ‌ه گوێده‌گرێت‪ ،‬د ‌هزانێت ئه‌و میدیایانه‌‬ ‫بێالیه‌نن‪ ،‬به‌اڵم لێره‌ بێالیه‌ن نین‪ ،‬سه‌یری‬ ‫یه‌كێتی بكه‌ ب ‌ه زه‌وقی خۆی قسه‌ ده‌كات‪،‬‬ ‫سه‌یری گۆڕان بكه‌ به‌ زه‌وقی خۆی‪ ،‬سه‌یری‬ ‫په‌یام بك ‌ه ب ‌ه زه‌وق��ی خ��ۆی‪ ،‬ك�ه‌س نییه‌‬ ‫بڵێت‪ ،‬ب ‌ه ڕاستی بۆت ده‌كرێت؟ به‌ داخه‌وه‌‬ ‫هه‌لومه‌رجه‌كه‌ وایه‌‪.‬‬ ‫به‌یان‪ :‬پێشرت وتت حزبه‌كانی ئه‌وروپا‬

‫خه‌و به‌م بانگه‌شانه‌وه‌ ده‌بینن‪ ،‬مه‌به‌ستت‬ ‫ئەوەیە هێندە هەژارن؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬یه‌كێك له‌ حزبه‌كانی‬ ‫سۆسیال دیموكرات كه‌ ‪70‬ـ‪ 80‬ساڵ بوو‬ ‫ده‌سه‌اڵتی له‌ده‌ستدا بوو‪ ،‬یه‌ك ڕۆژنامه‌ی‬ ‫هه‌فتانه‌ی هه‌یه‌‪ ،‬چه‌ند ڕۆژنامه‌یه‌كی‬ ‫یه‌ك له‌دوای یه‌ك داخران‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫پاره‌ی زۆری��ان تێده‌چێت‪ .‬ئێمه‌ له‌ كاتی‬ ‫هه‌ڵبژاردندا هه‌موو پار ‌ه ده‌ده‌ین به‌ حزب‪.‬‬ ‫لێر ‌ه سه‌ندیكا هیچ ده‌سه‌اڵتێكی نییه‌‪،‬‬ ‫له‌وێ‌ سه‌ندیكا دێت یارمه‌تیی سۆسیال‬ ‫دیموكراته‌كان ده‌دات‪ ،‬پ��اره‌ی ده‌دات �ێ‌‪،‬‬ ‫خه‌ڵكی خ��ۆی بۆ ده‌نێرێت‪ ،‬ئ��ااڵی بۆ‬ ‫چاپ ده‌ك��ات‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی سه‌ندیكاكه‌‬ ‫ده‌وڵه‌مه‌ندتره‌‪ .‬حزبه‌كه‌ نابێت ده‌وڵه‌مه‌ند‬ ‫بێت‪ ،‬حزبه‌كه‌ سیاسه‌تی واڵته‌كه‌ ده‌گرێته‌‬ ‫ده‌س��ت‪ ،‬پ��اره‌ش بخۆیت و سیاسه‌تیش‬ ‫بكه‌یت؟ چۆن ده‌بێت! بڕوات هه‌بێت چوار‬ ‫وه‌زیر هاتوون پرێس كۆنفرانسامن كردووه‌‪،‬‬ ‫یه‌ك ڕۆژنامه‌نووس نه‌هاتووه‌‪ ،‬وتوویانه‌‬ ‫شتی گرنگرترمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌ی��ان‪ :‬هه‌ندێك كاندید له‌سه‌ر‬ ‫ئاستی شه‌خسی كار ده‌ك �ه‌ن و به‌ڵێنی‬ ‫شتی ته‌نفیزی ده‌ده‌ن‪ ،‬كه‌ له‌ ده‌سه‌اڵتی‬ ‫حكومه‌تدایه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ خه‌ڵه‌تاندنی خه‌ڵك‬ ‫نییه‌؟‬ ‫هیوا كاردۆیی‪ :‬به‌ڵێ‌‪ ،‬جاری وا هه‌یه‌‬ ‫هوشیاریت له‌وه‌ی خه‌ڵك بخه‌ڵه‌تێنیت‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم ج��اری واش هه‌یه‌ ئه‌مه‌ شیرینیی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌‪ .‬كاندید ناتوانێت به‌ڵێنێك‬ ‫بدات‪ ،‬ئه‌گه‌ر حزبه‌که‌ی به‌ڵێنی نه‌دابێت‪،‬‬ ‫ده‌توانی بڵێیت كاری له‌سه‌ر ده‌كه‌م‪ .‬ئێستا‬ ‫یه‌كێك له‌ گرووپه‌ به‌هێزه‌كان گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫به‌ده‌گمه‌ن به‌رنامه‌یه‌كی خۆیان خستبێته‌‬ ‫پێشه‌وه‌‪ .‬تا حكومه‌ت نه‌گریته‌ ده‌ست‪،‬‬ ‫ناتوانی ئه‌وانه‌ بێنیته‌دی‪ .‬چاككردنی ڕێگا و‬ ‫دروستكردنی مزگه‌وت و ئه‌و شتانه‌‪ ،‬كاری‬ ‫په‌رله‌مانتار نییه‌‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ كاری پارێزگا و‬ ‫شاره‌وانی بێت‪.‬‬

‫‪4‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫عه‌دنان حسێن‬

‫جیاوازیی نێوان‬ ‫كامیرۆن و مالیكی‬ ‫ده‌یڤید كامیرۆنی سه‌رۆك‬ ‫وه‌زیرانی به‌ریتانیا‪ ،‬خاوه‌نی زۆرینه‌ی ‌ه‬ ‫ل ‌ه ئه‌نجومه‌نی گشتیی واڵته‌كه‌ی‪ ،‬كه‌‬ ‫ب ‌ه هۆیه‌و ‌ه توانی ل ‌ه ئایاری ‪2010‬دا‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی پێك بهێنێت و تا ئێستاش‬ ‫به‌رده‌وام بێت‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا‬ ‫نه‌یتوانی سه‌باره‌ت ب ‌ه پرۆژە‌یاسایه‌كی‬ ‫حكومه‌ته‌كه‌ی‪ ،‬بۆ به‌شداریكردن له‌‬ ‫گورزی سه‌ربازیی دژی رژێمی سوریا‪،‬‬ ‫زۆرین ‌ه به‌ده‌ست بهێنێت‪.‬‬ ‫كامیرۆن‪ ،‬ك ‌ه سه‌رۆكی پارتی‬ ‫پارێزگارانیشه‌‪ ،‬هاوپه‌یامنیی له‌گه‌ڵ‬ ‫پارتی دیموكراسیخوازانی ئازاد به‌ست‪ ،‬تا‬ ‫ئێستاش ئه‌و حكومه‌ت ‌ه هیچ كێشه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌وتۆی ڕووبه‌ڕوونه‌بووەته‌و ‌ه ك ‌ه كار‬ ‫ل ‌ه یه‌كڕیزییه‌كه‌ی بكات‪ ،‬پێش ناچێت‬ ‫ده‌رئه‌نجامی ده‌نگدانه‌كه‌ی ئه‌مدواییه‌‪،‬‬ ‫كاریگه‌ریی له‌سه‌ر ئه‌و یه‌كڕیزییه‌‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ئه‌و پ ‌هرله‌مانتارانه‌شی ل ‌ه دژی‬ ‫ویستی كامیرۆن ده‌نگیان دا‪ ،‬ب ‌ه ته‌نها‬ ‫سه‌ر ب ‌ه پارتی كرێكارانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫نه‌بوون‪ ،‬به‌ڵكو سه‌ر ب ‌ه هه‌ردوو پارته‌‬ ‫هاوبه‌شه‌كه‌ی نێو حكومه‌تیش بوون‪.‬‬ ‫له‌كاتی ڕاگه‌یاندنی ئه‌نجامی‬ ‫ده‌نگدانه‌كه‌دا‪ ،‬كامیرۆن ن ‌ه ده‌موچاوی‬ ‫سوور هه‌ڵگ ‌هڕا‪ ،‬ن ‌ه شین و زه‌ردیش‬ ‫بوویه‌وه‌‪ .‬كامیرۆن راپۆرتێكی پڕ له‌‬ ‫به‌ڵگه‌ی به‌هێزی پێشكه‌ش كرد‪،‬‬ ‫بۆ ده‌ستوه‌ردانی سه‌ربازی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پ ‌هرله‌مانتارانێك هه‌بوون بڕوایان به‌‬ ‫به‌ڵگه‌كانی كامیرۆن نه‌كرد‪ ،‬یان وایان‬ ‫نه‌بینی ك ‌ه ئه‌و به‌ڵگان ‌ه به‌هانه‌ی ته‌واوبن‬ ‫بۆ هه‌ر ده‌ستوه‌ردانێكی سه‌ربازیی‪،‬‬ ‫به‌وپێیه‌ی هێرش ‌ه كیمیاییه‌كانی سووریا‪،‬‬ ‫نه‌بوونه‌ت ‌ه مایه‌ی مردن و برینداربوونی‬ ‫هاوواڵتیانی به‌ریتانی‪.‬‬ ‫كامیرۆن ب ‌ه ده‌رئه‌نجامه‌ك ‌ه تووڕە‌‬ ‫نه‌بوو‪ ،‬بڕیارێكیشی بۆ موقاته‌عه‌كردنی‬ ‫پ ‌هرله‌مان ده‌رنه‌كرد‪ .‬ئه‌و ب ‌ه هێمنی‬ ‫وتی «بۆم ڕوونبووه‌و ‌ه ك ‌ه پ ‌هرله‌مانی‬ ‫واڵته‌كه‌م‪ ،‬نایه‌وێت ده‌ستوه‌ردانی‬ ‫سه‌ربازی بكرێت‪ .‬حكومه‌تیش به‌رمه‌بنای‬ ‫ئه‌و ‌ه هه‌ڵسوكه‌وت ده‌كات»‪ .‬ئه‌و وتیشی‬ ‫«باوه‌ڕی زۆرم به‌و ‌ه هه‌ی ‌ه ك ‌ه ده‌بێت‬ ‫وه‌اڵمێكی به‌هێز دژی به‌كارهێنانی چه‌كی‬ ‫كیمیایی هه‌بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها باوه‌ڕیشم به‌‬ ‫ڕێزگرتن ل ‌ه ویستی ئه‌نجومه‌نی گشتی‬ ‫هه‌یه‌»‪.‬‬ ‫ل ‌ه واڵتی ئێمه‌‪ ،‬شه‌قام و گۆڕە‌پان و‬ ‫بازاڕ و كۆاڵنه‌كان‪ ،‬ڕۆژان ‌ه ل ‌ه ده‌ریاچه‌ی‬ ‫خوێندا نقوم ده‌بن‪ ،‬ڕۆژان ‌ه گیانی ده‌یه‌ها‬ ‫كه‌س په‌رواز ده‌كات و سه‌دانیش بریندار‬ ‫ده‌بن‪ ،‬ل ‌ه حاڵێكدا سه‌رۆكی حكومه‌ت‪،‬‬ ‫ك ‌ه هاوكات سه‌ركردایه‌تیی هێزه‌‬ ‫چه‌كداره‌كان و ده‌زگا ئه‌منییه‌كانیشی له‌‬ ‫ئه‌ستۆیه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه ڕە‌تده‌كاته‌و ‌ه ل ‌ه به‌رده‌م‬ ‫ئه‌و پ ‌هرله‌مانه‌دا ئاماد ‌ه بێت ك ‌ه له‌وه‌وه‌‬ ‫پۆسته‌كه‌ی وه‌رگرتووه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها وه‌زیر‬ ‫و سه‌ركرده‌كانی سوپا و ناوخۆشی‬ ‫پابه‌ندكردوو ‌ه به‌وه‌ی ل ‌ه پ ‌هرله‌مان‬ ‫ئاماده‌نه‌بن بۆ پێشكه‌شكردنی ڕاستییه‌كان‬ ‫سه‌باره‌ت ب ‌ه الیه‌نی ئه‌منی‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌ریتانیا حكومه‌ت و‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌ی ناتوانن ته‌جاوزی پ ‌هرله‌مان‬ ‫بكه‌ن ل ‌ه هه‌ر بڕیارێكدا ك ‌ه په‌یوه‌ست ‌ه به‌‬ ‫ئاسایش و به‌رگرییه‌وه‌‪ .‬به‌اڵم الی ئێمه‌‪،‬‬ ‫پ ‌هرله‌مان به‌و گه‌وره‌ییه‌ی خۆی‪ ،‬ناتوانێت‬ ‫زانیارییه‌كی به‌سوود ل ‌ه حكومه‌ت و‬ ‫سه‌رۆكه‌كه‌ی به‌ده‌ست بهێنێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫په‌یوه‌ندیی ب ‌ه ئاسایشی هاوواڵتیانشه‌وه‌‬ ‫هه‌بێت‪.‬‬ ‫چۆن و بۆچی؟ وه‌اڵمه‌كه‌ی زۆر‬ ‫ئاسانه‌‪ :‬ل ‌ه به‌ریتانیا و هاوشێوه‌كانی‪،‬‬ ‫دیموكراسیخوازان حوكم ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لێر‌ه نادیموكراسیخوازان ته‌حه‌كوم به‌‬ ‫دیموكراسیه‌ته‌و ‌ه ده‌كه‌ن‪.‬‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫چاودێران به‌ موزایه‌ده‌ی سیاسی ناوی ده‌به‌ن‬

‫پلەبااڵکان پشتیوانی ل ‌ه كه‌مكردنه‌وه‌ی مووچه‌كانیان ده‌كه‌ن‬ ‫به‌یان‪ .‬تایبه‌ت‬ ‫عێراق هاوشێوه‌ی ئ�ه‌م قۆناغه‌ی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪ ،‬به‌ره‌و هه‌ڵبژاردنی‬ ‫په‌رله‌مان (ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هران) هه‌نگاو‬ ‫ده‌نێت‪ ،‬هه‌ر له‌ ئێستاشه‌وه‌ لیست و الیه‌نه‌‬ ‫سیاسییه‌كان كه‌وتوونه‌ته‌ ئاماده‌سازی و‬ ‫خۆگورجكردنه‌وه‌ بۆ پڕۆسه‌كه‌‪.‬‬ ‫بایه‌خ و جیاوازیی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌مجاره‌ی ئه‌نجومه‌نی نوێن ‌هران له‌وه‌دایه‌‬ ‫هه‌لومه‌رجی به‌ڕێوه‌چوونی پڕۆسه‌كه‌ له‌‬ ‫خوله‌كانی پێشوو زۆر جیاوازه‌‪ ،‬به‌وپێیه‌ی‬ ‫هاوپه‌یامنێتییه‌ سیاسییه‌كان له‌ دۆخێكی‬ ‫چه‌قبه‌ستوودان‪ ،‬كه‌ ه�ه‌م هاوواڵتیان‬ ‫و هه‌م خ��ودی ق��ه‌واره‌ سیاسییه‌كانیش‬ ‫خواستی گۆڕانكاریی بنه‌ڕە‌تییان تێدا‬ ‫جواڵوه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ش ن ‌ه دۆخی ئه‌منیی‬ ‫واڵت و نه‌ باری بژێویی هاوواڵتی هیچ‬ ‫بوژانه‌وه‌یه‌كیان به‌خۆوه‌ نه‌بینیوه‌‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫جگه‌ ل �ه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردنی سه‌راپاگیری‬ ‫ئه‌مجاره‌ی عێراق‪ ،‬ده‌كه‌وێته‌ قۆناغی دوای‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌بی‪ ،‬كه‌ وه‌رچه‌رخانێكی‬ ‫به‌سه‌ر هاوكێشه‌ی سیاسیی دنیای عه‌ره‌ب‬ ‫و به‌ تایبه‌تیش خۆرهه‌اڵتی ناو ‌هڕاستدا‬ ‫هێناوه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌ س��ه‌روب��ه‌ن��دی ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن��ی‬ ‫ئ��ه‌ن��ج��وم��ه‌ن��ی ن���وێ���ن���ه‌ران و له‌‬ ‫هه‌نگاو ‌ه سه‌ره‌تاییه‌كانی الیه‌نه‌كان‬ ‫ب���ه‌ره‌و ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن‪ ،‬چ�ه‌ن��د ب��ڕی��ار و‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییه‌ك ده‌بینین كه‌ مایه‌ی‬ ‫پرسیار و ته‌نانه‌ت گومانیشن‪ ،‬له‌وانه‌ش‬ ‫ده‌ستپێشخه‌ریی كه‌مكردنه‌وه‌ی مووچه‌ی‬ ‫پله‌بااڵكان و هاوكات زیادكردنی مووچه‌ی‬ ‫فه‌رمانب ‌هرانی ئاسایی‪ ،‬كه‌ چه‌ندین ساڵه‌‬

‫ب �ه‌ده‌س��ت كه‌میی م��ووچ�ه‌ و داه��ات‬ ‫و بارگرانیی نرخی شمه‌كی ڕۆژان��ه‌و ‌ه‬ ‫ده‌ناڵێنن‪.‬‬ ‫به‌ بڕوای به‌شێك له‌ چاودێرانیش‪،‬‬ ‫ئه‌و بڕیار و ده‌ستپێشخه‌رییانه‌ی ئێستا‬ ‫ده‌خرێنه‌ڕوو‪ ،‬ده‌بوایه‌ زۆر زووتر كاریان‬ ‫له‌سه‌ر بكرایه‌‪ ،‬چونكه‌ ڕە‌نگه‌ ئێستا دره‌نگ‬ ‫بێت و ئه‌و به‌ڵێن و خۆبردنه‌پێشه‌وانه‌‬ ‫هیچ له‌ بێمتامنه‌یی هاوواڵتی نه‌گۆڕن‪.‬‬ ‫ی �ه‌ك��ێ��ك ل���ه‌ دی��ارت��ری��ن��ی ئ �ه‌و‬ ‫قسه‌وباسه‌‬ ‫ده‌ستپێشخه‌رییانه‌ش‪،‬‬ ‫ل��ە‌ ك��ه‌م��ك��ردن��ه‌وه‌ی م��ووچ��ه‌ی سێ‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییه‌كه‌ی عێراق و په‌رله‌مانتار‬ ‫و وه‌زیر و پله‌بااڵكان‪ ،‬كه‌ هه‌ر ڕۆژە‌ و‬ ‫كه‌سایه‌تی و ح��زب و پێكهاته‌یه‌ك به‌‬ ‫شێوازێك پێشنیازی ده‌كا و خۆی ده‌كاته‌‬

‫خاوه‌نی‪ ،‬له‌وانه‌ش هه‌ریه‌ك له‌ عادل‬ ‫عه‌بدومله‌هدی‪ ،‬جێگری پێشووی سه‌رۆك‬ ‫كۆمار و ڕە‌وت��ی سه‌در و دواترینیشیان‬ ‫ن��وری مالیكیی س���ه‌رۆك وه‌زی���ران كه‌‬ ‫پشتیوانیی خۆی بۆ ده‌ربڕی‪.‬‬ ‫به‌شێك ل ‌ه ئاگایانی ڕە‌وشی عێراق‬ ‫پێیان وای���ه‌ ئ��ه‌م ده‌ستپێشخه‌ری و‬ ‫نیه‌تپاكی نیشاندانه‌‪ ،‬له‌ خۆبردنه‌پێشه‌وه‌‬ ‫و پاكانه‌كردن بۆ ڕاب��ردوو شتێكی دیكه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت كه‌ (ه �ه‌روه‌ك حه‌سه‌ن‬ ‫عه‌له‌وی په‌رله‌مانتاری سه‌ربه‌خۆ وتی)‬ ‫سیاسه‌مته‌دارانی عێراق به‌ درێژایی سااڵنی‬ ‫ڕاب��ردوو ئه‌وه‌نده‌یان له‌ داهاتی واڵت‬ ‫بردووه‌‪ ،‬كه‌ نه‌ك كه‌مكردنه‌وه‌ی مووچه‌‬ ‫ك��اری��ان لێ ن��اك��ات‪ ،‬به‌ڵكو بۆ حه‌وت‬ ‫پشتیشیان وه‌ك پاشا بژین‪.‬‬

‫ه���ه‌ر ل���ه‌و ڕووه‌وه‌ و ل��ه‌ب��اره‌ی‬ ‫ه��ان��ده‌ری پشت داوای الیه‌نه‌كان بۆ‬ ‫كه‌مكردنه‌وه‌ی م��ووچ�ه‌ی پله‌بااڵكان‪،‬‬ ‫حاكم شێخ له‌تیف ئه‌ندامی ئه‌نجومه‌نی‬ ‫نوێنه‌ران بۆ (به‌یان) ڕایگه‌یاند «لیسته‌كه‌ی‬ ‫مالیكی له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ی ل ‌ه پاشه‌كشه‌ و‬ ‫كه‌وتندایه‌‪ ،‬ده‌یه‌وێت به‌مجۆره‌ هه‌نگاوانه‌‬ ‫هه‌ستێته‌وه‌ و س��ۆزی هاوواڵتی به‌الی‬ ‫خۆیدا ڕابكێشێت‪ .‬مالیكی و لیسته‌كه‌ی‬ ‫مه‌به‌ستیان ڕووه‌ یاساییه‌كه‌ی مه‌سه‌له‌كه‌‬ ‫نییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ڕاستده‌كه‌ن بابێن ده‌نگ‬ ‫له‌سه‌ر یاساكه‌ بده‌ین‪ .‬ئێم ‌ه پێشوه‌خت‬ ‫پشتیوانیامن بۆ یاساكه‌ ڕاگه‌یاندووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫لیسته‌ شیعییه‌كان‪ ،‬له‌وانه‌ش كوتله‌كانی‬ ‫سه‌در و مواتن له‌الیه‌ك و ده‌وڵه‌تی یاسا‬ ‫له‌الیه‌كی دی‪ ،‬موزایه‌ده‌ی كێشكردنی ڕای‬

‫گشتی ده‌كه‌ن»‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و پ��ه‌رل��ه‌م��ان��ت��اره‌ی ع��ێ �راق‬ ‫دووپاتیشی ك��رده‌وه‌ «ئێستا له‌ سایه‌ی‬ ‫لیسته‌ شیعییه‌كانه‌وه‌ واڵت بارودۆخی‬ ‫زۆر خراپه‌‪ ،‬كێشه‌ی خزمه‌تگوزاری هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هه‌ژاری و بێكاری هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م پڕۆژە‌یاسایه‌‬ ‫ل �ه‌الی �ه‌ن په‌رله‌مانتارێكی ده‌وڵ �ه‌ت��ی‬ ‫یاساوه‌ پێشنیازكرا‪ ،‬به‌اڵم دواتر لیسته‌كه‌‬ ‫پاشه‌كشه‌ی لێكرد‪ .‬هه‌رچی ڕە‌وتی سه‌در‬ ‫و كوتله‌ی مواتنیشه‌‪ ،‬ده‌ستپێشخه‌ریی‬ ‫ده‌ستبه‌رداربوون له‌ مووچه‌یان كردووه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌وه‌ شتێكی یاساییه‌‪ ،‬به‌اڵم پێم وانییه‌‬ ‫هیچ الیه‌كیان ج��ددی ب��ن‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر‬ ‫جددی بن‪ ،‬ده‌توانین به‌ كۆبوونه‌وه‌یه‌كی‬ ‫په‌رله‌مان بیبڕێنینه‌وه‌ و له‌ناو په‌رله‌مان‬ ‫ده‌نگ به‌یاساكه‌ بده‌ین»‪.‬‬

‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی مادده‌ی ‪ ،23‬سونن ‌ه و توركمان‬ ‫ڕووبه‌ڕووی كورد و شیع ‌ه ده‌كاته‌وه‌‬

‫ئا‪ :‬به‌یان‬ ‫له‌ كۆتایی مانگی ئابی ڕابردوو‪ ،‬دادگای‬ ‫فیدراڵیی عێراق بڕیاری هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫مادده‌ی ‪23‬ی له‌ یاسای هه‌ڵبژاردنی پارێزگا‬ ‫و ق ‌هزا و ناحیه‌كانی عێراق‪ ،‬ژماره‌ ‪36‬ی‬ ‫ساڵی ‪2008‬ى ده‌ركرد‪ ،‬كه‌ تایبه‌ت بوو به‌‬ ‫بارودۆخی شاری كه‌ركووك‪ .‬بڕیاره‌كه‌ی‬ ‫دادگ���ای ن��اوب��راو‪ ،‬ناكۆكی ‌و لێدوانی‬ ‫ج��ۆراوج��ۆری به‌ دوای خۆیدا هێنا‪ .‬له‌‬ ‫هه‌رێمی كوردستانیش یه‌كێتی ‌و پارتی به‌‬ ‫ده‌ستكه‌وتێكی سیاسی وه‌سفی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫دادگای فیدراڵیی عێراق پێیوایه‌ ئه‌و‬

‫مادده‌یه‌ به‌ هه‌موو بڕگه‌كانیه‌وه‌ پێچه‌وانه‌ی‬ ‫بڕیاری ژم��اره‌ ‪45‬ی ڕۆژی ‪2009/7/2‬ی‬ ‫دادگاكه‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ ڕێگه‌ به‌ دابه‌شكردنی‬ ‫پ��ارێ��زگ��ای ك �ه‌رك��ووك ده‌دات ب��ۆ چ��وار‬ ‫ناوچه‌ی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬ك ‌ه به‌ یه‌كسانی به‌سه‌ر‬ ‫پێكهاته‌كانی شاره‌كه‌دا دابه‌ش ده‌كرێت‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ك به‌ پێچه‌وانه‌ی ده‌ستووری عێراق‬ ‫و م���ادده‌ی ‪140‬ی ئ �ه‌و ده‌ستووره‌شی‬ ‫ده‌زانێت‪ .‬دادگاكه‌ پێشیوایه‌ ئه‌و مادده‌یه‌‬ ‫مادده‌یه‌كی ڕە‌گه‌زپه‌رستانه‌یه‌‪.‬‬ ‫الی خۆشیه‌وه‌ موحسین سه‌عدون‪،‬‬ ‫پ �ه‌رل �ه‌م��ان��ت��اری لیستی ك��وردس��ت��ان��ی‬ ‫رایگه‌یاندووه‌ «بڕگه‌ی یه‌كه‌م ‌و دووه‌م‬

‫له‌ مادده‌ك ‌ه هه‌ڵوه‌شاوه‌ته‌وه‌‪ ،‬بڕگه‌كانی‬ ‫تریش پاشكه‌وته‌ی ئه‌و دوو بڕگه‌یه‌ن‪،‬‬ ‫بۆیه‌ به‌ هه‌ڵوه‌شاوه‌ ئه‌ژمار ده‌كرێن»‪.‬‬ ‫به‌اڵم توركامنه‌كان نیگه‌رانیی خۆیان له‌‬ ‫بڕیاره‌كه‌ی دادگ��ای فیدراڵی ده‌رب��ڕی و‬ ‫ئه‌رشه‌د ساڵحیی سه‌رۆكی به‌ره‌ی توركامنی‬ ‫رایگه‌یاند «بڕیاره‌كه‌ی دادگ��ا سیاسییه‌‬ ‫‌و به‌هۆیه‌وه‌ ش��اری ك �ه‌رك��ووك ده‌بێته‌‬ ‫به‌رمیلێك بارووت»‪.‬‬ ‫له‌ كۆبوونه‌وه‌یه‌كیشدا كه‌ له‌ بینای‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگای شاره‌كه‌ ئه‌نجامیان‬ ‫دا‪ ،‬ژم��اره‌ی��ه‌ك كه‌سایه‌تی ‌و س��ه‌رۆك‬ ‫عه‌رشه‌تی توركامن بڕیاره‌كه‌یان ڕە‌تكرده‌وه‌‬

‫و ڕایانگه‌یاند ئه‌و بڕیاره‌ كاریگه‌ریی سلبی‬ ‫ده‌كاته‌ سه‌ر ڕە‌وشی ئه‌منیی شاره‌كه‌‪.‬‬ ‫عه‌ره‌به‌ سوننه‌كانیش به‌ گومانه‌وه‌ له‌و‬ ‫بڕیاره‌ ده‌ڕوانن‪ .‬زافر ئه‌لعانی له‌ وتارێكیدا‬ ‫كه‌ له‌ په‌یجی تایبه‌تی خۆی له‌ فه‌یسبووك‬ ‫باڵویكردووەته‌وه‌‪ ،‬نووسیویه‌تی «بڕیاره‌كه‌ی‬ ‫دادگ��ا سیاسیی ‌ه و ڕێكه‌وتنێكه‌ له‌ نێوان‬ ‫لیستی كوردستانی و ده‌وڵه‌تی یاسادا‪،‬‬ ‫ڕێكه‌وتنه‌ك ‌ه زه‌وی به‌رامبه‌ر ده‌سه‌اڵته‌‪،‬‬ ‫مالیكی ڕازی بووه‌ ب ‌ه هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫بڕیاره‌كه‌ له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی كورد‪ ،‬كوردیش‬ ‫ڕازی بووه‌ به‌وه‌ی مالیكی بۆ خولی سێیه‌م‬ ‫ببێته‌وه‌ به‌ سه‌رۆكی حكومه‌ت»‪.‬‬

‫له‌ دواپێشهاتیشدا له‌تیف مسته‌فا‬ ‫سه‌رۆكی فراكسیۆنی گۆڕان له‌ په‌رله‌مانی‬ ‫عێراق له‌ كۆنگره‌یه‌كی رۆژنامه‌نووسیدا‬ ‫ڕایگه‌یاند «پێشرت م��ادده‌‌ی ‪ 23‬به‌ ‌هۆی‌‬ ‫كه‌‌مته‌‌رخه‌میی‌ یه‌‌كێتی‌ و پارتییه‌‌وه‌‌‬ ‫پ��ه‌س��ه‌‌ن��دك��راوه‌‌ و دوات���ری���ش داوای‌‬ ‫هه‌ڵوه‌‌شاندنه‌‌وه‌‌ی‌ مادده‌‌كه‌‌ كراوه‌‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌‌ردووال له‌ ‌ڕێگه‌ی ڕاگه‌یاندنه‌كانیانه‌وه‌‬ ‫زانیاریی هه‌ڵه‌یان له‌سه‌ر هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی‬ ‫م��ادده‌ك �ه‌ خ��س��ت��ووه‌ت�ه‌ڕوو‪ ،‬ب�ه‌ جۆرێك‬ ‫هه‌ر الیه‌و له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی خۆی باڵوی‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ئه‌و په‌رله‌مانتاره‌ی عێراق ڕاشیگه‌یاند‬ ‫«ده‌بوو هه‌موو یاساكه‌ هه‌ڵبووه‌شێته‌وه‌‬ ‫ن��ه‌ك ته‌نها ب��ڕگ �ه‌ی ی �ه‌ك �ه‌م و دووه‌م‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌پێی بڕگه‌ی پێنجه‌می یاساكه‌‪،‬‬ ‫رێگه‌ ده‌درێ��ت دۆخ��ی كه‌ركووك وه‌كو‬ ‫خ��ۆی مبێنێته‌و ‌ه ‌و ن�ه‌گ�ه‌ڕێ��ت�ه‌و ‌ه سه‌ر‬ ‫هه‌رێمی ك��وردس��ت��ان ت��ا م���ادده‌ی ‪140‬‬ ‫جێبه‌جێده‌كرێت»‪.‬‬ ‫جێی وه‌بیرهێنانه‌وه‌یه‌‪ ،‬م��ادده‌ی‬ ‫(‪ )23‬ل ‌ه یاسای ژماره‌ (‪)36‬ی هه‌ڵبژاردنی‬ ‫ئه‌نجومه‌نی پارێزگا و ق ‌هزا و ناحیه‌كانی‬ ‫ساڵی (‪ ،)2008‬تایبه‌ته‌ ب ‌ه دۆخی كه‌ركووك‬ ‫و داب�ه‌ش��ك��ردن��ی ده‌س���ه‌اڵت ل �ه‌ نێوان‬ ‫پێكهاته‌ سه‌ره‌كییه‌كانی كه‌ركووك ‌و له‌‬ ‫(‪ )7‬بڕگه‌ پێكهاتووه‌‪ ،‬رۆژی (‪/26‬ی ئابی‬ ‫‪ )2013‬دادگ��ای فیدڕاڵیی عێراق بڕیاری‬ ‫هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی بڕگه‌ی یه‌كه‌م و دووه‌می‬ ‫مادده‌كه‌ی ده‌ركرد‪.‬‬

‫‪7‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن له‌نێوان به‌ڵێن و كرداردا‬ ‫عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر‬ ‫رۆژنامه‌نووسان و چاودێرانی سیاسی‬ ‫پێیانوایه‌ به‌شێك له‌ به‌ڵێنی لیسته‌كان‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنی په‌رله‌مانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئ��ه‌گ��ه‌ری جێبه‌جێكردنی ل��ه‌ واقیعدا‬ ‫زه‌حمه‌ته‌‪ ،‬پێشیانوایه‌ به‌وهۆیه‌وه‌ خه‌ڵك‬ ‫تووشی بێمتامنه‌یی بووه‌‪.‬‬ ‫ل��ه‌وب��اره‌ی��ه‌وه‌ د‪ .‬خالید سه‌عید‪،‬‬ ‫مامۆستای زانسته‌ سیاسییه‌كان له‌‬ ‫زانكۆی سه‌اڵحه‌دین بۆ (به‌یان) ئاماژە‌‬ ‫ب��ه‌وه‌ ده‌دات ك��ه‌ له‌كاتی هه‌ڵمه‌تی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان ه��ه‌ر لیستێك هه‌وڵ‬ ‫ده‌دات تا بكرێت به‌ڵێن ب��دات‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی ڕاستی بێت زۆرب��ه‌ی لیسته‌كان‬ ‫به‌ڵێنه‌كانیان دوورن له‌ واقیعه‌وه‌ و‬ ‫به‌شێكیشیان دوور ‌ه له‌ ئیمكانیه‌ت و‬ ‫توانای كاندیده‌كانیان‪.‬‬ ‫د‪ .‬خالید وتی «عاده‌ته‌ن له‌كاتی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا زۆر موباله‌غه‌‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌ به‌ڵێنه‌كان دوور‬ ‫ده‌بن له‌ واقیع‪ ،‬ئه‌مه‌ش له‌الیه‌ن به‌شێك‬ ‫له‌ خه‌ڵكییه‌و ‌ه هه‌ستی پێده‌كرێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫خۆی ڕاستییه‌كه‌ی پێویسته‌ به‌ واقییعانه‌‬ ‫بانگه‌شه‌ بكرێت و به‌ڵێن بدرێت»‪.‬‬ ‫ئ����ه‌و م��ام��ۆس��ت��ای��ه‌ی زان��ك��ۆی‬ ‫سه‌اڵحه‌دین پێیوایه‌ ڕۆشنبیریی میلله‌ت‬ ‫ڕۆڵ ده‌بینێت له‌و به‌ڵێنانه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌موو‬ ‫دونیادا به‌گوێره‌ی ئاستی تێگه‌یشتنی‬ ‫میلله‌ت به‌ڵێنه‌كان ده‌درێ��ت‪ ،‬به‌اڵم له‌‬ ‫كوردستان له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ی كاندید هه‌یه‌‬ ‫س��ه‌ر به‌ عه‌شیره‌تێكی گ��ه‌وره‌ی��ه‪ ‌،‬ئیرت‬ ‫خه‌ڵك واده‌زانێت كاندیده‌كه‌ ده‌توانێت‬ ‫ئه‌و به‌ڵێنانه‌ جێبه‌جێ‌ بكات‪.‬‬ ‫ڕۆژنامه‌نووسان له‌ هه‌ولێر ڕە‌خنه‌‬ ‫ل ‌ه به‌رنامه‌ و به‌ڵێنی به‌شێك له‌ لیسته‌كان‬ ‫ده‌گرن و ڕایده‌گه‌ێنن كه‌ به‌ڵێنی هه‌ندێك‬ ‫له‌ لیسته‌كان دوور ‌ه له‌ واقیع و ئه‌سته‌مه‌‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكرێت‪.‬‬ ‫به‌همه‌ن عومه‌ر‪ ،‬ڕۆژنامه‌نووس‪،‬‬ ‫پێیوایه‌ به‌شێكی په‌یوه‌ندی به‌ نه‌شارزایی‬ ‫كاندیه‌كانه‌وه‌ هه‌یه‌ و نازانن كه‌ ئه‌وان‬ ‫چوونه‌ په‌رله‌مان ده‌بێ‌ چی بكه‌ن‪ .‬چونكه‌‬ ‫هه‌ندێك كاندید لێدوانی وا ده‌ده‌ن وه‌كو‬

‫چاودێرێكی سیاسی‪ :‬زۆربه‌ی لیسته‌كان‬ ‫به‌ڵێنه‌كانیان دوورن ل ‌ه واقیعه‌و‌ه و به‌شێكیشیان‬ ‫دوور‌ه له‌ ئیمكانیه‌ت و توانای كاندیده‌كانیان‬ ‫ئه‌وه‌ وایه‌ كه‌ خۆی بۆ سه‌رۆكی شاره‌وانیی‬ ‫ناحیه‌یه‌ك یان قه‌زایه‌ك هه‌ڵده‌بژێرێت‪.‬‬ ‫به‌شێكی تر له‌ كاندیده‌كان ده‌زان��ن‬ ‫ناتوانن ئه‌و به‌ڵێنانه‌ جێبه‌جێ‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم ده‌یانه‌وێت خه‌ڵك بخه‌ڵه‌تێنن‪.‬‬ ‫ئ���ه‌و ڕۆژن��ام��ه‌ن��ووس��ه‌ ده‌ڵ��ێ��ت‬ ‫«ئاگاردارم به‌ڵێنی قیركردنی شه‌قام و‬ ‫ڕاكێشانی هێڵی كاره‌با به‌ خه‌ڵكی هه‌ندێك‬ ‫له‌ گونده‌كان دراوه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌ڕاستیدا ئه‌و‬ ‫به‌ڵێنانه‌ جێبه‌جێ‌ ناكرێت‪ ،‬به‌وهۆیه‌وه‌‬ ‫هه‌ست ده‌كه‌م كه‌مرت به‌ڵێنه‌كان واقیعی‬ ‫بن‪ ،‬به‌ڵكو زۆربه‌ی لیسته‌كان ئه‌و به‌ڵێنانه‌‬ ‫ده‌ده‌ن كه‌ خه‌ڵك پێیخۆشه‌ و به‌شێكیش‬ ‫له‌ كاندیدی لیسته‌كان له‌ هه‌ر شوێنێك و‬ ‫قسه‌یه‌ك ده‌كه‌ن»‪.‬‬ ‫ه����ه‌روه‌ه����ا ش�����وان س��دی��ق‪،‬‬ ‫ڕۆژنامه‌نووس‪ ،‬ده‌ڵێت «به‌شێكی زۆری‬ ‫به‌ڵێنی لیسته‌كان له‌ جێگای خۆیدا‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه هیچ ق��ه‌واره‌ی��ه‌ك توانای‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی نییه‌ هه‌ندێك كێشه‌ چاره‌سه‌ر‬ ‫بكات‪ ،‬له‌وانه‌‪ :‬كێشه‌ی گه‌نجان‪ ،‬كێشه‌ی‬ ‫نیشته‌جێبوون‪ ،‬كێشه‌ی ئ��اف��ره‌ت��ان‪،‬‬ ‫كێشه‌ی ژینگه‌‪ ،‬بۆی ‌ه ئه‌م ‌ه یه‌كێكه‌ له‌و‬ ‫هه‌اڵنه‌ی كه‌ لیسته‌كان تێیكه‌وتوون‪،‬‬ ‫چونكه‌ لیسته‌كان خۆیان باش ده‌زانن‬ ‫ئه‌و هه‌لومه‌رجه‌ی له‌ كوردستاندا هه‌یه‌‬ ‫له‌بار نییه‌ بۆ چاره‌سه‌ركردنی ئه‌و كێشه‌‬ ‫و گرفتانه‌»‪.‬‬ ‫ش��وان سدیق وتیشی «به‌هۆی‬ ‫نه‌بوونی سه‌روه‌ریی یاسا و عه‌داله‌تی‬ ‫ك��ۆم��ه‌اڵی��ه‌ت��ی‪ ،‬زه‌ح��م��ه‌ت��ه‌ به‌ڵێنه‌كان‬ ‫جێبه‌جێ‌ بكرێن»‪.‬‬ ‫به‌شێك له‌ لیسته‌كان ئه‌و ڕە‌خنه‌یه‌‬ ‫ڕە‌ت��ده‌ك��ه‌ن��ه‌و ‌ه و ڕای��ده‌گ��ه‌ی��ه‌ن��ن كه‌‬ ‫به‌پێی توانا هه‌وڵ ده‌ده‌ن ئه‌و به‌ڵێنانه‌‬

‫ێ بكه‌ن كه‌ به‌ خه‌ڵكی هه‌رێمی‬ ‫جێبه‌ج ‌‬ ‫كوردستانیان داوه‌‪.‬‬ ‫ئیرباهیم محه‌مه‌د عەزیز‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی كۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫ێ به‌ڵێنی‬ ‫بۆ به‌یان وتی «پێموای ‌ه ده‌ب ‌‬ ‫لیسته‌كان له‌ ئاستی تواناكانی خۆیدا بێت‬ ‫كه‌ سبه‌ی له‌ ئاستی جێبه‌جێكردنیدا بێت‬ ‫نه‌ك شتی خه‌یاڵی و ناواقیعی بڵێت»‪.‬‬ ‫وتیشی «ئێمه‌ ب��ه‌گ��وێ��ره‌ی ئه‌و‬ ‫توانایه‌ی هه‌مانه‌ ئه‌و به‌ڵێنانه‌ جێبجێ‬ ‫ده‌كه‌ین كه‌ به‌ خه‌ڵكی كوردستامنان‬ ‫داون‌»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها به‌یان ئه‌حمه‌د‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫ده‌زگای هه‌ڵبژاردنی یه‌كگرتووی ئیسالمیی‬ ‫كوردستان ڕایگه‌یاند ئێمه‌ خه‌ڵكێكی زۆر‬ ‫لێهاتوو و به‌توانامان كاندیدكردووه‌ كه‌‬ ‫ده‌توانن ڕۆڵی خۆیان هه‌بێت و به‌شی‬ ‫زۆری به‌ڵێنه‌كان بهێننه‌دی‪.‬‬ ‫به‌یان وتیشی «ئێم ‌ه به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫واقیعی بانگه‌شه‌ ده‌كه‌ین‪ ،‬واته‌ نامانه‌وێت‬ ‫بانگه‌شه‌ی بریقه‌دار به‌كاربهێنین‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئێمه‌ ده‌م��ان��ه‌وێ��ت خ��زم��ه‌ت بكه‌ین‪،‬‬ ‫پێشرتیش ئێمه‌ له‌ فراكسیۆنی یه‌كگرتوو‬ ‫به‌شی زۆری به‌ڵێنه‌كامنان جێبه‌جێكردووه‌‬ ‫ك��ه‌ ب��ه‌ خه‌ڵكامن داب���وو‪ ،‬بووبووینه‌‬ ‫پردێك له‌ نێوان خه‌ڵك و حكومه‌ت و‬ ‫ویژدامنان ئاسووده‌ی ‌ه كه‌ به‌ڵێنه‌كامنان‬ ‫جێبه‌جێكردووه‌»‪.‬‬ ‫ل��ه‌ كۆتایی ل��ێ��دوان��ه‌ك��ه‌ی��دا ئه‌و‬ ‫به‌رپرسه‌ی یه‌كگرتووی ئیسالمی وتی‬ ‫«به‌دڵنیاییه‌وه‌ هه‌موو شتێك ناكرێت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ له‌ هه‌موو دونیادا ئه‌و شته‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم ئێمه‌ ئومێدوارین بۆ ئه‌مجاره‌ له‌‬ ‫ڕێگه‌ی گه‌یشتنه‌ ده‌سه‌اڵته‌وه‌ هه‌موو‬ ‫به‌ڵێنه‌كان بكه‌ینه‌ كردار»‪.‬‬

‫اندیدانی یه‌كێتی و كۆمه‌ڵ لێده‌كرێته‌وه‌‬

‫جۆر خروقاتی الیه‌نه‌كان تۆمارده‌كات‬ ‫به‌ زه‌قی ده‌بیرنێت‪ ،‬ته‌نانه‌ت پۆسته‌ری‬ ‫كاندیده‌كانی یه‌كێتیش لێده‌كرێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی ئ��ه‌وه‌ی چ��ۆن ده‌زان��ن‬ ‫لێكردنه‌وه‌ی وێنه‌ و پۆسته‌ره‌كانی‬ ‫الیه‌نه‌كان له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی پارتییه‌وه‌‬ ‫ئه‌نجام ده‌درێ���ت؟ م��ه‌ڕوان گه‌اڵڵی‬ ‫وت��ی «وێنه‌ی كاندیدانی یه‌كگرتوو‬ ‫و كۆمه‌ڵ و یه‌کێتی و پارتی له‌ نزیك‬ ‫ی��ه‌ك��ه‌وه‌ ه��ه‌ڵ��وارساه‌ ك��ه‌چ��ی ته‌نیا‬ ‫وێنه‌ی كاندیدانی پارتی لێناكرێته‌وه‪‌،‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر به‌هۆی «با»ە‌وه‌ بێت ئه‌وا‬ ‫ده‌ب���وو وێ��ن��ه‌ی كاندیدانی پارتیش‬ ‫لێكراباوه‌‪ ،‬ئێ‌ مه‌عقوڵه‌ ئه‌ندامێكی‬ ‫كۆمه‌ڵ ی��ان یه‌كگرتوو ی��ان یه‌كێتی‬ ‫بچێت كارێكی له‌وشێوه‌یه‌ بكات؟!‬ ‫بۆیه‌ ئه‌وه‌ پێویستی به‌ به‌ڵگه‌ نییه‌ و‬ ‫ئه‌ندامانی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫ئه‌وكارانه‌ ده‌كه‌ن»‪.‬‬ ‫ت���ۆڕی ش��ه‌م��س ب��ۆ چ��اودێ��ری��ی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان له‌ هه‌ولێر تائێستا‬ ‫چ��وار ج��ۆر سه‌رپێچی و خروقاتی‬ ‫الیه‌نه‌ به‌شداربووه‌كانی هه‌ڵبژاردنی‬

‫تۆماركردووه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌وب���اره‌ی���ه‌وه‌ ه��ۆگ��ر چ��ه‌ت��ۆ‪،‬‬ ‫به‌رپرسی تۆڕی شه‌مس بۆ چاودێریی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كان بۆ (به‌یان) ڕایگه‌یاند‬ ‫ل��ه‌ كه‌مپینه‌كانی ئ��ێ��م��ه‌دا ك��ه‌ بۆ‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژادن پێكامن هێناوه‪‌،‬‬ ‫چوار جۆر خروقات بیرناوه‌‪ .‬یه‌كه‌میان‬ ‫ب��ه‌ر له‌ ده‌ستپێكی هه‌ڵبژاردنه‌كان‬ ‫كاندیدانی زۆرب���ه‌ی الی��ه‌ن��ه‌ك��ان له‌‬ ‫ت��ۆڕی كۆمه‌اڵیه‌تیی فه‌یسبووك زۆر‬ ‫به‌ ڕوون و ئاشكرایی بانگه‌شه‌یان‬ ‫ده‌ستپێكردبوو‪ .‬دووه‌م��ی��ان له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌ستپێكی بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬ ‫هه‌ندێك ڕیكالم بیرناوه‌ له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ڕێنامییانه‌ ناگونجێت كه‌ كۆمسیۆن‬ ‫دایناوه‌ وه‌كو ئه‌وه‌ی به‌ له‌زگه‌ وێنه‌ی‬ ‫كاندیدان هه‌ڵوارساوه‌‪ .‬سێیه‌میان به‌‬ ‫یاسا ه��ات��ووه‌ نابێت موڵكی گشتی‬ ‫بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌كاربهێندرێت‪،‬‬ ‫كه‌چی یه‌كێتی له‌ ق��ه‌زا و ناحیه‌كان‬ ‫موڵكی گشتیی به‌كارهێناوه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫یه‌كگرتوو ل��ه‌ب��ه‌رده‌م مزگه‌وته‌كان‬

‫وێنه‌ی هه‌ڵواسیوه‌ و بزووتنه‌وه‌ی‬ ‫گۆڕانیش له‌ ترافیك الیته‌كان وێنه‌ی‬ ‫ك��ان��دی��دان��ی ه��ه‌ڵ��واس��ی��وه‌‪ .‬چ���واره‌م‬ ‫جۆری سه‌رپێچیه‌كان ئه‌وه‌یه‌ كه‌ له‌‬ ‫هه‌ولێر به‌شێك له‌ وێنه‌ و پۆسته‌ری‬ ‫كاندیدانی یه‌كێتی دڕێندراوه‌‪ ،‬هه‌ندێك‬ ‫له‌ شێوازه‌كانی دڕاندنه‌كان وانیشان‬ ‫ده‌دات كه‌ به‌ ئه‌نقه‌ست دڕاوه‪ ‌،‬چونكه‌‬ ‫وه‌كو ده‌بیندرێت ‪ 20‬وێنه‌ی كاندیدانی‬ ‫یه‌كێتی به‌ ئه‌نقه‌ست دڕێندراوه‌‪.‬‬ ‫ه��ۆگ��ر چ��ه‌ت��ۆ ل���ه‌ب���اره‌ی ئ��ه‌و‬ ‫خ��روق��ات��ان��ه‌وە وت��ی «ئێمه‌ هه‌موو‬ ‫هه‌فته‌یه‌ك ئه‌و سه‌رپێچی و خروقاتانه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دیكۆمێنت كردنیان‪ ،‬باڵویشی‬ ‫ده‌كه‌ینه‌وه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها وێنه‌یه‌كش له‌و‬ ‫خروقاتانه‌ ده‌ده‌ینه‌ كۆمیسۆنی بااڵی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان»‪.‬‬ ‫ب��ه‌رپ��رس��ی كۆمسیۆنی ب��ااڵی‬ ‫س��ه‌رب��ه‌خ��ۆی��ی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن��ه‌ك��ان له‌‬ ‫هه‌ولێر ڕایده‌گه‌ێنێت كه‌ له‌ ڕێگه‌ی‬ ‫تیمه‌كانیانه‌وه‌ چه‌ندین الدان و‬ ‫سه‌رپێچییان تۆماركردووه‌‪.‬‬

‫هه‌ندرێن محه‌مه‌د‪ ،‬به‌رپرسی‬ ‫ئۆفیسی هه‌ولێری كۆمیسۆنی بااڵی‬ ‫سه‌ربه‌خۆی هه‌ڵبژاردنه‌كان به‌ (به‌یان)‬ ‫ی وت «له‌ ڕێگه‌ی تیمه‌كانی خۆمانه‌وه‌‬ ‫ك��ه‌ ل��ه‌ن��او ش��ار و شارۆچكه‌كانه‌وه‌‬ ‫ده‌گ���ه‌ڕێ���ن‪ ،‬چ��ه‌ن��دی��ن الدامن����ان له‌‬ ‫ڕێنامییه‌كانی كۆمسیۆن تۆماركردووه‪‌،‬‬ ‫ب��ه‌ ت��ای��ب��ه‌ت��ی ل���ه‌و ك��ه‌ره‌س��ت��ان��ه‌ی‬ ‫ك��ه‌ ب��ه‌ك��اره��ات��وون ب��ۆ هه‌ڵواسینی‬ ‫وێنه‌كان‪ ،‬ئێمه‌ سه‌رجه‌م الیه‌نه‌كامنان‬ ‫ئاگاداركردووه‌تەوە كه‌ نابێت هه‌ندێك‬ ‫شت به‌كاربهێرنێت‪ ،‬وه‌ك��و له‌زگه‪‌،‬‬ ‫چونكه‌ سیامی شار ناشیرین ده‌كات‪،‬‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌ر كاندیدێك سه‌رپێچییه‌كان‬ ‫دووباره‌ یان چه‌ندباره‌ بكاته‌وه‪ ‌،‬ئه‌وا‬ ‫متامنه‌ی لێ ده‌سێرنێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫ل������ه‌ب������اره‌ی غ�����ه‌رام�����ه‌ى‬ ‫سه‌رپێچییه‌كانیش‪ ،‬هه‌ندرێن محه‌مه‌د‬ ‫وت��ی «زۆرت��ری��ن غه‌رامه‌ ده‌گاته‌ ‪50‬‬ ‫ملیۆن دینار‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئێمه‌ ب��ه‌رده‌وام‬ ‫ده‌بین له‌گه‌ڵ الیه‌نه‌كان تاكو هیچ‬ ‫سه‌رپێچییه‌ك نه‌كرێت»‪.‬‬

‫‪6‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫لیستی نیمچه‌كراو‌ه ئه‌ركی كاندیده‌كانی گران كردووه‌‬ ‫ئاكار شیره‌یی ـ هه‌ولێر‬ ‫هه‌ڵبژاردنی ڕاب��وردووی په‌رله‌مانی‬ ‫كوردستان سیستمی هه‌ڵبژاردن به‌ لیستی‬ ‫داخ���راو ب��وو‪ ،‬هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ش‬ ‫سیستمه‌كه‌ به‌ لیستی نیمچه‌كراوه‌یه‌‪‌،‬‬ ‫چ��اودێ��ران��ی سیاسییش الی��ه‌ن��ه‌ ب��اش و‬ ‫خراپه‌كانی هه‌ردوو جۆر ڕوون ده‌كه‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوواڵتیانیش بیروڕای جیاوازیان له‌و باره‌وه‌‬ ‫هه‌یه‌‪.‬‬ ‫مه‌ریوان حه‌سه‌ن گه‌نجێكی ته‌مه‌ن‬ ‫‪ 24‬ساڵه‌ له‌ باره‌ی جۆری لیسته‌كان وتی «بۆ‬ ‫چینی خوێنده‌وار و ڕۆشنبیر لیستی كراوه‌‬ ‫باشرتینیانه‌‪ ،‬ب��ه‌اڵم بۆ كه‌سانی نه‌شاره‌زا‬ ‫و نه‌خوێنده‌وار لیستی داخ��راو باشرت و‬ ‫ئاسانرته‌ بۆیان‪.‬‬ ‫ئه‌و جۆره‌ سیستمه‌ی ئێستا باشرته‌‬ ‫له‌ و جۆره‌ی له‌ ڕاب��وردووه‌ هه‌بوو چونكه‌‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌ر جگه‌ ل��ه‌ لیست باشرتین‬ ‫كاندیدیش له‌و لیسته‌ هه‌ڵده‌بژێرێت»‪.‬‬ ‫بێخاڵ خالیدیش وه‌ك هاوواڵتییه‌ك‬ ‫له‌ باره‌ی جۆری لیسته‌كانه‌وه‌ وتی «به‌ ڕای‬ ‫من لیستی داخ��راو باشرته‌‪ ،‬چونكه‌ ئێمه‌‬ ‫هه‌ر ده‌ن��گ ده‌ده‌ینه‌ لیست هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌و هه‌موو كاندیده‌ش سه‌رقاڵ ناكرێن و‬ ‫ئاسانرتیشه‌»‪ .‬سه‌باره‌ت به‌ جۆری سیستمی‬ ‫ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن و لیسته‌كان دك��ت��ۆر ساڵح‬ ‫مه‌ال عومه‌ر پرۆفیسۆری یاریده‌ده‌ر له‌‬ ‫زانسته‌ سیاسییه‌كان له‌ زانكۆ سه‌اڵحه‌دین‬ ‫ب��ۆ (ب��ه‌ی��ان)ی وت��ی «باشرتین ج��ۆر بۆ‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كانی هه‌رێمی كوردستان لیستی‬ ‫كراوه‌یه‌ كه‌ له‌ ناو لیستی كراوه‌شدا هه‌رێمی‬ ‫كوردستان داب��ه‌ش ده‌بێت به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫بازنه‌یه‌ك‪ ،‬وه‌ك قه‌زاكان یان پارێزگاكان‪،‬‬ ‫ئه‌و كات كه‌ بته‌وێت ده‌نگ بده‌ی ده‌نگ‬ ‫به‌ دوو یان سێ كاندید ده‌ده‌یت‪ ،‬زۆر به‌‬ ‫ئاسانی ده‌نگده‌ر كێی پێباش بوو ده‌نگی‬ ‫پێ بدات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر كوردستان یه‌ك بازنه‌‬ ‫بێت ته‌نیا ده‌توانی ده‌نگ به‌ یه‌ك كاندید‬ ‫بده‌یت وه‌ك ئه‌وه‌ی ئێستای هه‌ڵبژاردنی ‬ ‫په‌رله‌مانی كوردستان كه‌ نیمچه‌ كراوه‌‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ش زۆر باشرته‌ له‌وه‌ی داخراو بێت»‪.‬‬ ‫ئه‌و مامۆستایه‌ی زانكۆی سه‌اڵحه‌دین‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا وت��ی «‌لیستی داخ��راو له‌ ژێر‬

‫ده‌ستی حزبدایه‌ كه‌ كێ ده‌ربچێت و كێ‬ ‫ده‌ر نه‌چیت‪ ،‬به‌اڵم لیستی نیمچه‌كراوه‌دا ‬ ‫له‌ ژێر ده‌ستی ده‌نگده‌ره‌‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌‬ ‫لیستی داخ��راودا هه‌یه‌ كه‌ ئه‌گه‌ر یه‌كه‌م‬ ‫كاندید كه‌مرتین ده‌نگیش بینێت حه‌مته‌ن‬ ‫هه‌ر ده‌رده‌چێت به‌الم له‌ نیمچه‌ كراوه‌دا‬ ‫له‌وانه‌یه‌ بیست و یه‌كه‌مین زۆر ترین‬ ‫ده‌ن��گ بێنیت و ببێته‌ یه‌كه‌م‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ تا‬ ‫ڕاده‌یه‌ك ئازادی ده‌درێت به‌ ده‌نگده‌ر كه‌‬ ‫چ كه‌سێكی پێ شیاوه‌ یان كام لیستی پێ‬ ‫باش بوو له‌ ناو لیسته‌كه‌ش كام كاندیدی پێ‬ ‫شیاو بێت»‪.‬‬ ‫ه��ۆگ��ر چ��ه‌ت��ۆ چ��االك��وان��ی ب��واری‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌ی مه‌ده‌نی له‌و ب��اره‌ی��ه‌وه‌ بۆ‬ ‫(ب��ه‌ی��ان) ده‌ڵ��ێ��ت «ل��ه‌ ئه‌زمونی كاری‬ ‫هه‌ڵبژاردن شێوازی ده‌نگده‌ر هه‌ریه‌ك‬ ‫له‌ لیستی كراوه‌ و داخراو یاخود نیمچه‌‬ ‫كراوه‌ الیه‌نی باش و خراپی هه‌یه‌‪ ،‬یه‌كێك‬ ‫له‌ الیه‌نه‌ باشه‌كانی لیستی داخراو ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ كه‌مرتین هه‌ڵه‌ی تێدا ده‌كرێت‪ ،‬بۆ‬ ‫ده‌نگده‌ر ئاسانه‌ كه‌ ته‌نیا یه‌ك ئاماژە‌ی‬ ‫لێده‌دات‪ ،‬هه‌روه‌ها كیانی سیاسی به‌هێز‬ ‫ده‌كات و پارته‌ سیاسییه‌كان ئازاد ده‌بن‬ ‫كه‌ كێ داده‌نێن بۆ كاندیدی و ئه‌وان‬ ‫ده‌س��ت نیشانی ده‌ك��ه‌ن‪ ،‬ب��ه‌اڵم ئه‌وه‌ش‬ ‫كه‌م و كووڕی خۆی هه‌یه‌ كه‌ ده‌نگده‌ر‬ ‫ئازاد نابێت له‌ دیاریكردنی كاندید ئه‌وه‌ی‬ ‫ئێستاش ل��ه‌ ك��وردس��ت��ان ده‌گ��وزه‌رێ��ت‪.‬‬ ‫ئه‌زمون هه‌یه‌ به‌ واتای ده‌نگده‌ر دووجار‬ ‫ده‌نگ ده‌دات جارێك به‌ لیست و جارێك‬ ‫به‌ كاندیدی لیسته‌كه‌ كه‌ ده‌نگده‌ر مافی‬ ‫هه‌یه‌ لیستێك دیاری بكات و دواتر مافی‬ ‫هه‌یه‌ كاندیدێك كه‌ ئه‌و پێی باشه‌ له‌و‬ ‫لیسته‌ هه‌ڵبژێرێت كه‌ ئه‌و مافه‌ له‌ حزب‬ ‫وه‌رگیراوه‌ته‌وه‌ بۆ ده‌نگده‌ر و ڕە‌چاوی‬ ‫ڕیزبه‌ندی ناكرێت‪ ،‬له‌وانه‌یه‌ كاندی‬ ‫سه‌دهه‌م ده‌ربچێت و یه‌كه‌م ده‌رنه‌چێت‪ ،‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌نگده‌ر سه‌رله‌نوێ ڕیزبه‌ندییه‌كه‌‬ ‫ڕێك ده‌خاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م مۆدێله‌ش یارمه‌تی‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌ر ده‌دات ب��اش�تری��ن كاندید‬ ‫هه‌ڵبژێرێت بۆیه‌ لیستی نیمچه‌ كراوه‌‬ ‫دوو ده‌رفه‌ت بۆ ده‌نگده‌ر ده‌ره‌خسێنێت‬ ‫باشرته‌ له‌ لیستی داخراوكه‌ یه‌ك ده‌رفه‌ت‬ ‫بۆ ده‌نگده‌ر ده‌ره‌خسێنێت»‪.‬‬

‫له‌ سنووری هه‌ولێر وێنه‌ی و پۆسته‌ری كا‬

‫تۆڕی شه‌مس بۆ هه‌ڵبژاردنه‌كان چوار‬ ‫له‌ س��ن��ووری پارێزگای هه‌ولێر‬ ‫خ���روق���ات ب���ه‌رام���ب���ه‌ر ی��ه‌ك��ێ��ت��ی‬ ‫نیشتامنی و ك��ۆم��ه‌ڵ��ی ئیسالمی‬ ‫ده‌ك��رێ��ت و ڕێكخراوێكی تایبه‌ت‬ ‫ب��ه‌ هه‌ڵبژاردنه‌كانیش ڕایگه‌یاند‬ ‫چوار جۆر خروقاتیان تۆماركردووه‌‪،‬‬ ‫هاوكات كۆمسیۆنی بااڵی سه‌ربه‌خۆی‬ ‫هه‌ڵبژارده‌كانیش الیه‌نه‌كان له‌ بوونی‬ ‫سه‌رپێچییه‌كان ئاگادارده‌كاته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ‪28‬ی مانگی ڕابردوو هه‌ڵمه‌تی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردنی الیه‌نه‌كان‬ ‫ده‌ستیپێكرد له‌و ماوه‌یه‌شدا له‌ سنووری‬ ‫پارێزگای هه‌ولێر چه‌ندین خروقات‬ ‫تۆمار كراوه‌‪.‬‬ ‫حه‌مید ع��ه‌ب��دوڵ�ڵا‪ ،‬لێپررساوی‬ ‫هه‌ڵبژاردنی مه‌ڵبه‌ندی ‪3‬ی ڕێكخستنی‬ ‫هه‌ولێر به‌ (به‌یان)ی ڕاگه‌یاند له‌ هه‌موو‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا دیارده‌ی لێكردنه‌وه‌ی‬ ‫وێ��ن��ه‌ و پ��ۆس��ت��ه‌ره‌ت��ه‌ك��ان دووب���اره‌‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬له‌و چواچێوه‌یه‌دا پۆسته‌ری‬

‫««‬

‫عیسا عه‌بدولقه‌هار ـ هه‌ولێر‬

‫كاندیده‌كامنان له‌ هه‌ولێر لێده‌كرێته‌وه‌‬ ‫و سه‌رچاوه‌كه‌ی ئه‌وكاره‌ش نادیاره‌‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ئه‌وه‌ی بۆچی له‌هه‌ولێر‬ ‫وێنه‌ و پۆسته‌ری كاندیده‌كانیان‬ ‫ل��ێ��ده‌ك��رێ��ت��ه‌وه‌؟ حه‌مید عه‌بدوڵاڵ ‬ ‫وت��ی «ب���ه‌داخ���ه‌وه‌ پ��ه‌ی��وه‌ن��دی به‌و‬ ‫كولتووره‌ خراپه‌ی ڕابوردووه‌وه‌ هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ملمالنێكانی ڕاب��وردوو وایكردووه‌ كه‌‬ ‫له‌كاتی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا جۆرێك له‌‬ ‫توندی و گرژی دروس��ت بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫پێویسته‌ ئه‌و دیارده‌یه‌ نه‌مێنێ‌ و ڕێز له‌‬ ‫یه‌كرت بگیرێت»‪.‬‬ ‫ئه‌و به‌رپرسه‌ی مه‌ڵبه‌ندی ‪3‬ی‬ ‫یه‌كێتی وتیشی «ل��ه‌ زۆر گ��ه‌ڕە‌ك و‬ ‫شوێنه‌ جیاوازه‌كانی هه‌ولێر وێنه‌ و‬ ‫پۆسته‌ره‌كانی كاندیدێكی وه‌كو ڕێباز‬ ‫ك���ۆرسه‌ت ڕەس���وڵ و كاندیدانی تر‬ ‫لێكراونه‌ته‌وه‌»‪.‬‬ ‫به‌ وته‌ی سه‌رۆكی لیستی كۆمه‌ڵ‬ ‫له‌ سنووری ق��ه‌زای سۆرانی سه‌ر به‌‬ ‫پارێزگای هه‌ولێر وێنه‌ و پۆسته‌ری‬ ‫كاندیدانی كۆمه‌ڵی ئیسالمی و چه‌ند‬

‫الیه‌نێكی تر له‌الیه‌ن ئه‌ندامانی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستانەوە لێكراونه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌ڕوان گه‌اڵڵی‪ ،‬سه‌رۆكی لیستی‬ ‫كۆمه‌ڵی ئیسالمی بۆ (ب��ه‌ی��ان) وتی‬ ‫«له‌ سنووری قه‌زای سۆران خروقاتی‬ ‫زۆر ده‌ك��رێ��ت ب��ه‌ تایبه‌تی دڕان��دن‬ ‫و ل��ێ��ك��ردن��ه‌وه‌ی فلێكس و وێنه‌ی‬ ‫كاندیده‌كامنان‪ .‬لیستی ده‌س��ه‌اڵت به‌‬ ‫تایبه‌تی براده‌رانی پارتی جیاوازی به‌‬ ‫الیه‌نه‌كانی تر ناكه‌ن له‌ لێكردنه‌وه‌ی‬ ‫وێنه‌ و پۆسته‌ری كاندیده‌كان پۆسته‌ر‬ ‫و وێنه‌ی كاندیدانی یه‌كێتی و كۆمه‌ڵ‬ ‫و یه‌كگرتوو لێده‌كرێته‌وه‌ و پێیانخۆش‬ ‫نییه‌ هیچ ڕكابه‌ریكیان هه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێمه‌ ئ���ارام ده‌گ��ری��ن و ده‌شزانین‬ ‫كه‌ خه‌ڵكیش بێزار و نیگه‌رانه‌ له‌و‬ ‫خروقاتانه‌ی ك��ه‌ ب��راده‌ران��ی پارتی‬ ‫ده‌یكه‌ن»‪.‬‬ ‫گه‌اڵڵی ئه‌وه‌شی وت «كۆمه‌ڵه‌‬ ‫خه‌ڵكێكی دیارن ئه‌و خروقاتانه‌ ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫هه‌رچه‌نده‌ لیژنه‌ی ئه‌منی قه‌زاكه‌ ده‌ڵێ‌‬ ‫ڕازی نابین‪ ،‬كه‌چی ئه‌و دیارده‌یه‌ زۆر‬

‫مه‌ڕوان گه‌اڵڵی‪:‬‬ ‫ئه‌ندامانی پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‬ ‫ل ‌ه شارۆچکەى‬ ‫سۆران وێن ‌ه و‬ ‫پۆسته‌رەکانى ئێم ‌ه و‬ ‫یه‌كێتيی نیشتمانى و‬ ‫یه‌كگرتووى ئیسالمی‬ ‫لێده‌كه‌نه‌وه‌‬

‫‪9‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪،2013/9/3‬‬

‫به‌زمه‌ساتی هه‌ڵبژاردن‬ ‫بەیان‬

‫چونكه‌ مه‌راقی‬ ‫زۆر ك�����راوه‌ به‌‬ ‫گه‌روماندا‪ ،‬خه‌ڵكی‬ ‫ن���اچ���ار ب���ۆ ه �ه‌ر‬ ‫بابه‌تێكی گه‌رم‪ ،‬دیوێكی‬ ‫گ��اڵ��ت��ه‌ج��اری و ته‌نز‬ ‫داده‌تاشێت‪ .‬له‌سه‌روبه‌ندی‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا وه‌ختێ‬ ‫ح��زب و ك��ان��دی��ده‌ك��ان زۆر‬ ‫به‌جدیی خه‌ریكی پڕوپاگه‌نده‌‬ ‫و بانگه‌شه‌ن‪ ،‬خه‌ڵكێكیش خه‌ریكه‌‬

‫سەریاس‬

‫محەمەد‬

‫به‌شوێن ته‌نز و گاڵته‌جاڕییه‌كانی‬ ‫هه‌ڵبژاردندا ده‌گه‌رێت‪.‬‬ ‫الپ����ه‌ڕەی پریاسكه‌‬ ‫چ���ی ده‌س��ت��ب��ك��ه‌وێ��ت‬ ‫مشتوماڵی ده‌كات و دیسان‬ ‫باڵوی ده‌كاته‌وه‌‪ ،‬ئێوه‌ش ده‌توانن‬ ‫هاوكاریامن بكه‌ن و نوكته‌ و ته‌نز و‬ ‫گاڵته‌جاڕییه‌كانی هه‌ڵبژاردن بنێرن بۆ‬ ‫رۆژنامه‌ی به‌یان‪.‬‬ ‫ـ به‌چاوی خۆم بینیم كاندیدێك‬ ‫له‌ په‌یجی (كه‌لوپه‌لی به‌كارهاتوو)دا‬ ‫ڕیكالمی بۆخۆی كردبوو‪.‬‬ ‫ـ گوایه‌ یه‌كێك له‌و مردوانه‌ی كه‌‬ ‫ن��اوی له‌ لیستی ده‌ن��گ��ده‌ران��دا هه‌یه‌‬ ‫وتوویه‌تی‪ :‬ده‌ن��گ ده‌ده‌م به‌ پارتی‬ ‫چونكه‌ وه‌عدیان داوه‌ قه‌برەکەم بۆ‬ ‫بگۆڕن بە قەبڕیکى ڕوكن‪.‬‬ ‫ـ به‌خشنده‌یی و میهره‌بانی‬ ‫كاندیدێك سه‌رسامی ك��ردم‪ ،‬وه‌ختێ‬

‫ل��ه‌ واڵ���ه‌ك���ه‌ی خ��ۆی��دا ن��ووس��ی��ب��وی‪:‬‬ ‫«ه�ه‌ری�ه‌ك�ه‌ت��ان ل�ه‌ شوێنی خۆیه‌و ‌ه‬ ‫ده‌ت��وان��ێ��ت زۆرت���ری���ن ده‌ن��گ��م بۆ‬ ‫كۆبكاتەوه‌»‪.‬‬ ‫ـ به‌و چ��اوه‌ی خۆم خوێندمه‌وه‌‪،‬‬ ‫كاندیدێك له‌ یه‌كه‌م خاڵی په‌یامه‌كه‌یدا‬ ‫ك ‌ه باسی له‌ چاالكی و خزمه‌ته‌كانی خۆی‬ ‫كردبوو‪ ،‬نووسیبوی «ه �ه‌زاران منداڵی‬ ‫ئه‌نفال و فه‌قیر و بێ دایك و باوك‬ ‫و ده‌وڵه‌مه‌ندم به‌ خۆبه‌خشی و به‌و‬ ‫ده‌سته‌ی خۆم خه‌ته‌نه‌ كردووه‌»‪.‬‬ ‫ـ یه‌كێكی دی نووسیبووی‪« :‬ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌نگم نه‌داتێ‪ ،‬گوناهی ده‌گاتێ»‪.‬‬ ‫ـ ڕۆژنامەنووسێک له‌ ئه‌كاونتی‬ ‫خ��ۆی نووسیوی‪ :‬ح��زب هه‌یه‌ ته‌نها‬ ‫باسی كه‌سایه‌تی مردووه‌كانی ده‌كات و‬ ‫ده‌نگیان پێ كۆده‌كاته‌وه‌‪ .‬چونكه‌ ئێستا‬ ‫ئه‌وه‌ی كه‌سایه‌تی بێت تێیدا نه‌ماوه‌ كه‌‬ ‫شایانی باس بێت‪.‬‬

‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫خ‬ ‫ۆ‬ ‫شیی‪..‬‬

‫تاقی‬ ‫ـ باوكێ‬ ‫ج كردنەوەكا‬ ‫ن‬ ‫؟‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ڕ‬ ‫ئەگەر لە تا ك بە كوڕ‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫ك‬ ‫ەن‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫اب‬ ‫ش‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫د‬ ‫!!‬ ‫د‬ ‫ەڵێ‪:‬‬ ‫قیكردن‬ ‫ەڵێ‪ :‬كێ‬ ‫ت�ۆ ن�ە ك��وڕی ەوەكان دە‬ ‫ی تەقڵ‬ ‫ن‬‫رن‬ ‫�‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫خ‬ ‫چی‬ ‫ل‬ ‫�‬ ‫ۆ‬ ‫ێ‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫�‬ ‫د‬ ‫�ێ‬ ‫ە‬ ‫�‬ ‫منی‬ ‫كوڕ‪ :‬باشە باوكە! ن�ە دەت��ن��اس�م‪ ..‬دكتۆر‪ :‬دكتۆر دوا ك دەچ��ێ��‬ ‫چییە؟ نەخۆش دات‪ ،‬ژنەكە‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫د‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫��‬ ‫ڵێ‬ ‫ۆ‬ ‫ت‬ ‫ال‬ ‫ئەوە‬ ‫ەكەش د‬ ‫ئەنجامی تاقیك كوڕەكە دەچێ و دەنووسێ و د ی پشكنین رشووب ی خ‬ ‫باعایدی‬ ‫واردەوە لەبیرم كرد ەڵێت‪ :‬رشو‬ ‫خ‬ ‫وب‬ ‫ۆ‬ ‫ە‬ ‫ی بۆ‬ ‫ردنەو‬ ‫م‬ ‫ك‬ ‫ەڵێت‪:‬‬ ‫ە‬ ‫ب‬ ‫م‬ ‫ێ‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫و دێتەوە! باوك‪ :‬ها ە وەردەگرێت بشڵەقێنە‬ ‫ئەم رشو‬ ‫سواڵكەرێك بیشڵەق‬ ‫وب‬ ‫ئ‬ ‫ێن‬ ‫ە‬ ‫‬‫ین‬ ‫م‪.‬‬ ‫پ‬ ‫جا‬ ‫ج‬ ‫یا‬ ‫وا‬ ‫و‬ ‫!! چۆن بووی لە دەڕوات���ەوە ب بیخۆرەوە‪ .‬نەخۆ ن د‬ ‫لەكات‬ ‫و ژنێك‬ ‫ەرگای ماڵێكی دا‪ ،‬ی سواڵكر‬ ‫و جەوێكی خۆش بەیەكەوە‬ ‫دن‬ ‫دا‬ ‫دا‬ ‫شەكە‬ ‫ۆ م��ا‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫نی‬ ‫ش‬ ‫خا‬ ‫ن‬ ‫یان‬ ‫وەن‬ ‫پیا‬ ‫دەچێتە ژوورێ ڵ‪ ،‬رۆژێ��ك ژنەكەی دەرگ��ا‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫ما‬ ‫ك‬ ‫ەی‬ ‫ڵ‬ ‫ك‬ ‫ە‬ ‫ە‪،‬‬ ‫�‬ ‫ر‬ ‫د‬ ‫د‬ ‫ها‬ ‫ژن‬ ‫ە‬ ‫ەڵ‬ ‫دەبینێ‬ ‫ەكە بە‬ ‫خاوەن ماڵە وە‪ .‬سواڵكەرەكە ت و دەكەیەو �ێ‪ :‬گی‬ ‫ت مێردەك‬ ‫ك‬ ‫انەكەم بی‬ ‫ە‬ ‫ەی‌ بۆیە بەخاو ەی كرد‪ ،‬خزمێكی خ سەیری دەكەمە ؟ پیاوەكەش دەڵێ‪ :‬ر لە چی‬ ‫ۆ‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫بی‬ ‫ن ماڵەكەی گوت‪ :‬ی بوو‪!! ،‬ژنەكە ە‪ ،‬كە تۆ بیری لێ ر لەو شتە‬ ‫ش‬ ‫لێ‬ ‫د‬ ‫گ‬ ‫ە‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ك‬ ‫ڕێ‬ ‫ەڵ�ێ‪:‬‬ ‫ەیەوە‬ ‫بهێنی!‬ ‫دەت �ەوێ‬ ‫مەتین‬ ‫ژنم بەسەر‬

‫ج‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ڵ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ك‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ت‬ ‫چ‬ ‫ۆ‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫ێ‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫؟‬

‫پسپۆ‬ ‫به‌س نیی ڕان و شاره‌‬ ‫ز‬ ‫ا‬ ‫یا‬ ‫ن‪،‬‬ ‫ئا‬ ‫م‬ ‫ۆژگاری د‬ ‫ه‌ كه‌ منداڵ‬ ‫(دیت ‌هر كه‌ن ‌هكه‌ ح ‌هزی لێبكات ایكان و باو‬ ‫كا‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ك‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫گ ‌ه‬ ‫و ئیدی‬ ‫ن زۆر ئا‬ ‫ابه‌)‪ ،‬ئه‌ن‬ ‫من شاوه‌ی و ‌هك‪ :‬پرته‌قاڵ دامی د ‌هسته‌ی هون یه‌كڕاست باوكه‌كه‌ ب گاداربن له‌‬ ‫ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ڵب‬ ‫ژا‬ ‫ر‬ ‫دن‬ ‫ه‌ری ئه‌ڵ‬ ‫ۆی بكرێ‬ ‫داڵ ‌هك ‌ه ب ‌ه‬ ‫ی یان زه‌ر‬ ‫ی جانتای‬ ‫په‌لی پانی رۆژدا ب ‌هشێوه‌ی ‌هكی د بێت‪ .‬چونك ‌ه ره‌ن امنی بۆ چاودێریی ك ت‪ ،‬به‌ڵكو پێویسته‌ ك قوتابخانه‌‬ ‫ب‬ ‫ۆ‬ ‫من‬ ‫د‬ ‫اڵ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫چاك ب‬ ‫گی جان‬ ‫والێتی‪،‬‬ ‫كه‌یان‪،‬‬ ‫ه‌ پێوه‌ر‬ ‫شۆڕبوو‬ ‫پێشه‌وه‌ی ئۆتۆمب و ڕەنگی زیویی پێو بیرنێت و دیاربێت له‌ تا به‌ یه‌كێك له‌م ره‌ن روونی د ‌هكاته‌و ‌ه ك ‌ه ی دیاریكراوی تێدا بێ ئ ‌هوان ده‌ڵێ‬ ‫ن‪:‬‬ ‫ت‬ ‫ه‬ ‫‌ن‬ ‫ها‬ ‫ئ‬ ‫گ‬ ‫یل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ش‬ ‫ت‪.‬‬ ‫وه‌‬ ‫ئه‌م پسپۆڕە ب ه‌وه‌ كار د ‌هكه‌ن‪ .‬به‌و بێت یان ئه‌و ڕەنگانە ۆفێرانه‌و ‌ه ل ‌هكات ‌هكان انه‌‪ ،‬ل ‌ه سه‌ره‌وه‌ بێ جانتای قوت‬ ‫اب‬ ‫خ‬ ‫ان‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پێ‬ ‫یا‬ ‫وی‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫شێ‬ ‫ه‌پێ‬ ‫نل‬ ‫ست ‌ه خاوه‌ن‬ ‫ه ‌هرو ‌هها‬ ‫تیشك ‌هكان‬ ‫ویستی د ‌ه‬ ‫وه‌یه‌ شۆفێ‬ ‫ئێوارانیشدا‪.‬‬ ‫‌ه الكانه‌وه‬ ‫باش وایه‌ شێو ‌هی پشتێنه‌كه‌ی ئ زانێت ك ‌ه جانتا كێش ران زۆر باشرت ئاگادا پێچه‌وانه‌ د ‌هكه‌ن ‌هوه‌‪ ،‬كنابه‌‪ ،‬پێداگیری له‌ ‌‪ ،‬كار ده‌كات له‌سه‌ ی ره‌نگێكی‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫به‌ پته‌و و ره‌ق بێت‪‌ .‬هوه‌نده‌ ساد ‌هبێت ك ی سووك بێت‪ ،‬به‌شێ ر ده‌بنه‌وه‌‪.‬‬ ‫چونكه ئەو‌ ڕەنگانه‌ ب ه‌ر ئ ‌هوه‌ ده‌كات ك ‌ه ئ ‌هوه‌ی كه‌‬ ‫گ‬ ‫ە‬ ‫رن‬ ‫پێ‬ ‫وه‌یه‌ك‬ ‫شێوه‌یه‌‬ ‫‌ه منداڵ‬ ‫چ ‌هوان ‌هی رووناك گه‌ جانتا‪،‬‬ ‫ده‌توانن بزانن كی گشتی‪،‬‬ ‫‌هكه‌ بتوانێت خۆی ب خۆی ب ‌ه ته‌ن‬ ‫ئ‬ ‫ها‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫م‬ ‫بت‬ ‫ی‬ ‫پ‬ ‫وا‬ ‫نێ‬ ‫گڵ‬ ‫سپ‬ ‫ۆپه‌كانی‬ ‫ئایا ئه‌م‬ ‫ۆڕە ئامۆژ‬ ‫ت هه‌ڵیبگ‬ ‫ه‌ شانیی ‌هو‬ ‫جانتایه‌ بۆ پشتی ئ گاری باوكا‬ ‫‌ه رێكی بخات‪ ،‬ه ‌هر رێت و دایب‬ ‫ن‬ ‫نێ‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫ای‬ ‫ب‬ ‫ه‬ ‫كا‬ ‫‌ب‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ن د ‌هكا‬ ‫م منداڵ‬ ‫وه‌ها تایب‬ ‫ێ هاوكاری‬ ‫ه‌ ده‌شێت و د ‌هوه‌س ت ك ‌ه له‌ كات‬ ‫ی‬ ‫ه‌ت به‌ ناوچه‌ی پشت كه‌سی تر‪،‬‬ ‫ك‬ ‫ڕ‬ ‫ین‬ ‫ی‬ ‫تێ‬ ‫ت له‌ پ‬ ‫جانتای ق‬ ‫ی منداڵ ‌هكه‌‬ ‫شتییدا به‌شێوه‌یه‌كی وتابخانه‌دا ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫گ‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫ڵ‬ ‫من‬ ‫چا‬ ‫داڵ ‌هكه‬ ‫ك‪ ،‬یان نا؟‬ ‫‌یاندا بن‪ ،‬ب‬ ‫ه‌و شێوه‌یه‌‬

‫وێنە جیهانییەکان‬

‫ده‌نگدان‬ ‫به‌ شێوازی‬ ‫نوێ!‬ ‫ئا‪ :‬الس هه‌ورامی‬

‫ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن ل �ه‌گ �ه‌ڵ ئ��ه‌وه‌ی‬ ‫كێبڕكێ و ملمالنێی توند به‌خۆیه‌وه‌‬ ‫ده‌بینێت‪ ،‬هاوكات خاڵییش نییه‌‬ ‫له‌ به‌سه‌رهاتی سه‌یر و سه‌مه‌ره‌ و‬ ‫دیمه‌نی سه‌رنجڕاكێش و پێكه‌نیناوی‪.‬‬ ‫له‌ ڕۆژه �ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت و الی‬ ‫خۆشامن‪ ،‬به‌ هۆی كه‌میی هۆشیاریی‬ ‫ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن و موماره‌سه‌كردنی‬ ‫دیموكراسی‪ ،‬له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‬ ‫جۆره‌ها مامه‌ڵه‌ و جوواڵنه‌وه‌ی نامۆ‬ ‫به‌دی ده‌كه‌ین‪.‬‬ ‫له‌ یه‌كه‌مین هه‌ڵبژاردنی ئازادی‬ ‫سه‌رۆكایه‌تییدا له‌ میرس له‌ ساڵی‬ ‫‪ ،2011‬كه‌ تیایدا دكتۆر موحه‌ممه‌د‬ ‫م��ورس��ی زۆری��ن��ه‌ی ده‌نگه‌كانی‬ ‫به‌ده‌ستهێنا‪ ،‬چاالكوانانی ئه‌و واڵته‌‬

‫چه‌ندین وێ��ن�ه‌ی سه‌رنجڕاكێشیان‬ ‫ب�ڵ�اوك���رده‌وه‌‪ .‬ی���ه‌ك ل��ه‌ وێ��ن �ه‌ك��ان‪،‬‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌رێ��ك �ه‌ ك �ه‌ س���ووره‌ له‌سه‌ر‬ ‫ئ��ه‌وه‌ی به‌ س��واری گوێدرێژە‌كه‌یه‌وه‌‬ ‫بچێته‌ ب��ن��ك�ه‌ی ده‌ن��گ��دان��ه‌ك��ه‌وه‌ و‬ ‫ده‌نگی خۆی ب��دات‪ .‬ئه‌وی دیكه‌شیان‬ ‫وێنه‌ی پیاوێكی شه‌ربه‌تفرۆشه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫ب�ه‌ ده‌زگ���ای ش�ه‌رب�ه‌ت�ه‌ك�ه‌وه‌ چووه‌ته‌‬ ‫بنكه‌ی ده‌نگدانه‌كه‌وه‌ و ده‌نگ ده‌دات‪،‬‬ ‫دواتریش ده‌ستی كردووه‌ به‌ فرۆشتنی‬ ‫شه‌ربه‌ت به‌ ده‌نگده‌ره‌كان‪.‬‬ ‫خۆزگه‌ فۆتۆگرافه‌رانی الی خۆشامن‬ ‫ل �ه‌ س��ات �ه‌وه‌خ��ت��ی ه�ه‌ڵ��ب��ژاردن�ه‌ك��ان��ی‬ ‫‪9/21‬دا چه‌ندین وێنه‌ی سه‌رنجڕاكێش‬ ‫و پێكه‌نیناوییان ده‌گ��رت و باڵویان‬ ‫ده‌كرده‌وه‌‪.‬‬

‫‪8‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪104‬‬

‫ڕیکالم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫کۆمەڵى ئیسالمیی کوردستان‬

‫میلله‌ت دادگه‌ریی‌ د ه‌وێت‬

‫‪104‬‬

‫‪11‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫كارمه‌ندی چێشتخانه‌یه‌ك‪%10 :‬ى ئه‌و خۆراكه‌ی ئاماده‌ ده‌كرێت‪ ،‬خه‌سار ده‌بێت و ده‌یڕێژین‬

‫سلێمان ‌ی پێشه‌نگی به‌خه‌ساردانی خۆراك و كااڵكانە‬ ‫به‌خه‌ساربردن و ته‌له‌فكردنی خۆراك‬ ‫و جلوبه‌رگ و شتی تر‪ ،‬دیارده‌یه‌كه‌ له‌‬ ‫سلێامنیدا زۆر باو ‌ه و گه‌یشتووه‌ته‌ لووتكه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ س���ه‌ره‌ڕای ئ��ه‌وه‌ی به‌كارهێنانی‬ ‫گه‌یاندووه‌ته‌ ئاستێكی مه‌ترسیدار‪،‬‬ ‫پیسكردنی ژینگه‌شی لێكه‌وتووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ڕۆژان �ه‌ له‌ چێشتخانه‌كاندا خۆراكێكی‬ ‫زۆر ت�ه‌ل�ه‌ف ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬هه‌شامنه‌ له‌‬ ‫ماڵه‌وه‌ چه‌ند ئه‌وه‌نده‌ی پێویستی خۆی‬ ‫جلوبه‌رگی هه‌یه‌ (به‌تایبه‌ت گه‌نجان)‬ ‫كه‌ ڕەن��گ نییه‌ فریای له‌به‌ركردنیان‬ ‫بكه‌وێت‪ ،‬ئه‌مانه‌ تێكڕا ده‌چنه‌ خانه‌ی‬ ‫ته‌له‌فكردنه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌رێم‪ ،‬له‌ ڕیستۆرانێكی سلێامنی‬ ‫بۆ خواردنی بیانی كارده‌كات‪ ،‬له‌باره‌ی‬ ‫ته‌له‌فكردنی خوارده‌مه‌نیی زۆره‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێت «خواردنه‌كانی ئێمه‌ له‌ ڕووی‬

‫««‬

‫ڕاپۆرت‪ :‬ڕەزا هه‌ورامی‬

‫چه‌ندێتییه‌وه‌ كه‌من و چێشتخانه‌كان‬ ‫به‌پێی نرخ بڕی خ��واردن داده‌نێن بۆ‬ ‫س �ه‌ردان��ك �ه‌ره‌ك��ان‪ .‬دوات���ر داواك��اری��ی‬ ‫كڕیاریش گرنگه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫ناچارین بیڕێژین‪ ،‬چونكه‌ پاشاموه‌یه‌ و‬ ‫ناكرێت به‌كاربهێرنێته‌وه‌»‪ .‬هه‌رێم وتیشی‬ ‫«ئ�ه‌و پاشاموانه‌ی ده‌مێننه‌وه‌ له‌چاو‬ ‫خۆیاندا زۆر زۆرن و ڕێژەیه‌كی زۆر له‌‬ ‫خۆراكی ئاماده‌كراو ته‌له‌ف ده‌بێت و‬ ‫كه‌سیش نییه‌ له‌مه‌ بپرسێته‌وه‌»‪.‬‬ ‫حه‌مزه‪ ‌،‬كاستی چێشتخانه‌ی حاجی‬ ‫حه‌سه‌نه‌ له‌ سلێامنی و خه‌ڵك زۆر‬ ‫ڕووی تێده‌كه‌ن‪ ،‬له‌و باره‌یه‌و ‌ه ده‌ڵێت‬ ‫«هوشیاریی تاكی ئێمه‌ نه‌گه‌یشتووه‌ته‌‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی خه‌ڵك خ��واردن كه‌مبكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫دواتریش ئه‌و خواردنه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌‬ ‫نزیكه‌ی ‪%10‬ى خه‌سار ده‌بێت كه‌‬ ‫ڕێژەیه‌كی كه‌م نییه‌‪ ،‬هۆیه‌كه‌ی ئه‌وه‌یه‌‬ ‫زۆرب���ه‌ی داواك����اران ج��اری وا هه‌یه‌‬

‫برسییان نییه‌ یاخود ناتوانن هه‌مووی‬ ‫بخۆن»‪.‬‬ ‫سوبحان حسێن‪ ،‬یاریده‌ری ژینگه‪‌،‬‬ ‫له‌باره‌ی به‌خه‌ساردانی خواردنی زۆری‬ ‫ڕۆژانه‌وه‌ وتی «ڕۆژی جیهانیی ژینگه‌ی‬ ‫ئه‌مساڵ ته‌رخانكرابوو بۆ مه‌سه‌له‌ی‬ ‫خ��ۆراك��ی ف��ڕێ��دراو و پ��اش�ماوه‌ك �ه‌ی‪،‬‬ ‫كه‌ زیاده‌یه‌ و ناچار فڕێ ده‌ده‌رێ��ت‪.‬‬ ‫به‌داخه‌و ‌ه ئه‌مه‌ ته‌نیا له‌ ڕیستۆرانت و‬ ‫چێشتخانه‌كان نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو له‌ ماڵه‌وه‌ش‬ ‫ده‌بیرنێ‌ كه‌ هه‌میشه‌ خ��واردن نیوه‌ی‬ ‫ده‌مێنێته‌وه‌ و ده‌یڕێژن»‪ .‬سوبحان باسی‬ ‫له‌وه‌ش كرد «چاره‌سه‌ری ئه‌مه‌ بریتییه‌‬ ‫له‌ هوشیاریی خواردن و كه‌مكردنه‌وه‌ی‬ ‫خۆراك و قه‌باره‌ی خۆراك ئاماده‌كردن‪.‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا له‌ واڵت �ه‌ پێشكه‌وتووه‌كان‬ ‫سوود ده‌بیرنێت له‌ گازی ئه‌و خۆراكانه‌‬ ‫كه‌ ده‌كرێنه‌ ژێر خۆڵه‌وه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم الی‬ ‫خۆمان وه‌ها سوودوه‌رگرتنێك هێشتا‬

‫نییه‌ و هه‌ر ژینگه‌ پیسكردنه‌»‪.‬‬ ‫له‌باره‌ی ته‌له‌فكردنی جلوبه‌رگ و‬ ‫پۆشینه‌وه‌‪ ،‬حوزه‌یفه‌ ئه‌دهه‌م گه‌نجێكه‌‬ ‫و زۆر خواستی كڕینی جلوبه‌رگی نوێی‬ ‫هه‌یه‪ ‌،‬ل �ه‌وب��اره‌ی �ه‌و ‌ه ده‌ڵێت «هۆی‬ ‫به‌خه‌ساردان و زیاده‌ڕۆیی په‌یوه‌ندی به‌‬ ‫سێ‌ شته‌وه‌ هه‌یه‌‪ .‬یه‌كه‌م‪ :‬چاولێکه‌ریی‪.‬‬ ‫دووه‌م‪ :‬زۆربوونی خواستی خه‌ڵكی‬ ‫ئ��ه‌م��ڕۆ‪ ،‬ب��ه‌ ت��ای��ب �ه‌ت گ �ه‌ن��ج��ان كه‌‬ ‫به‌ته‌نیا جلوبه‌رگیان مۆدەیه‌ و خۆیان‬ ‫نابه‌ستنه‌وه‌‪ .‬سێیه‌میش‪ :‬ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫نه‌وه‌ی نوێ‌ نازانن پێشرت خه‌ڵك چۆن‬ ‫ژیاون‪ .‬واتا كڕینی ئه‌مڕۆ یه‌كسان نییه‌‬ ‫به‌ قه‌باره‌ی پێویستیی تاكه‌كه‌سییه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو زۆر له‌وه‌ زۆرتریشه‌‪.‬‬ ‫هێڤار كوڕی بازرگانێكی سلێامنییه‌‬ ‫و ب��اوك��ی ل� ‌ه ت��ورك��ی��اوه‌ جلی م��ۆده‌ی‬ ‫بۆ ده‌كڕێت‪ ،‬ده‌ڵێت «ئه‌مڕۆ وای�ه‌ كه‌‬ ‫پێویست ده‌كات جلوبه‌رگی هه‌میشه‌ نوێ‌‬

‫و مۆده‌ی زۆرت هه‌بێت‪ ،‬ئه‌مه‌ هۆكاری‬ ‫یه‌كه‌مه‌‪ .‬ڕاسته‌ ڕەنگه‌ فریای له‌به‌ركردنی‬ ‫چه‌ندجاره‌ی هه‌موویان نه‌كه‌ویت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه له‌ مۆده‌ دوانه‌كه‌ویت»‪.‬‬ ‫هێڤار وتیشی گوێ‌ به‌وه‌ نادات هه‌موو‬ ‫جله‌كانی له‌به‌رده‌كات یان نا‪ ،‬گرنگی‬ ‫به‌وه‌ ده‌دات ك ‌ه كۆی مۆده‌كانی هه‌بێت‬ ‫و دڵیشی پێیان خۆشه‌‪.‬‬ ‫ئاكام دوكانی پێاڵوفرۆشیی هه‌یه‌ و‬ ‫له‌باره‌ی خواستی زۆر و ته‌له‌فكردنه‌وه‌ی‬ ‫كااڵكانه‌وه‌ ده‌ڵێت «گه‌نجی وا هه‌یه‌ له‌‬ ‫مانگێكدا قۆنده‌ره‌ و كاله‌یه‌ك ده‌كڕێت‪،‬‬ ‫هه‌یه‌ گوێ‌ به‌ پاره‌ نادات»‪ .‬ئاكام وتیشی‬ ‫«چاولێكه‌ری و مۆده‌ وایكردووه‌ هیچ‬ ‫قۆنده‌ره‌یه‌كی گه‌نجان تا كاتی خۆی‬ ‫نه‌مێنێته‌وه‌ و بگۆڕدرێ‪ .‬ئه‌م ‌ه بووه‌ته‌‬ ‫ه��ۆی ب��ه خه‌ساربردنی پێاڵو و زۆر‬ ‫جلوبه‌رگی تر‪ ،‬بێ گوێدانه‌ ئ �ه‌وه‌ی تا‬ ‫چه‌ند پێویستامن پێیانه‌»‪.‬‬

‫كوڕی بازرگانێك‪:‬‬ ‫گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫فریای مۆد‌ه بكه‌ویت‪،‬‬ ‫گرنگ نیی ‌ه‬ ‫چه‌ند قۆنده‌ر‌ه و‬ ‫جلوبه‌رگت هه‌ی ‌ه‬

‫هه‌ژاری‪ ،‬ل ‌ه قۆناغی یه‌كه‌می زانكۆی كردم‬ ‫داڕشتنه‌وه‌ی‪ :‬ئاراس ڕەفیق‬ ‫له‌و ه ‌هزان گه‌نج ‌ه به‌شمه‌ینه‌تییانه‌ی‬ ‫نیشتامن ‌ه ك ‌ه ڕۆژگار بێڕەحامن ‌ه هاڕیونی‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ گه‌وره‌بوونیدا جار ل�ه‌دوای جار‬ ‫ئه‌رك ‌ه قورس و به‌رپرسیاریه‌تییه‌كانی سه‌ر‬ ‫شانی زیاتر ده‌بن‪ .‬ئه‌و گه‌نجێكی غه‌مگینه‌‪،‬‬ ‫هاوكات ئارام و له‌سه‌رخۆیه‌‪ ،‬له‌و كوڕانه‌یه‌‬ ‫ك ‌ه زۆر ڕێزی كه‌سانی ل ‌ه خۆی گه‌وره‌تر‬ ‫ده‌گرێت‪ .‬هه‌ڵسوكه‌وته‌كانی ل ‌ه ته‌مه‌نی‬ ‫خۆی گه‌وره‌ترن‪ ،‬له‌وانه‌ی ‌ه هۆكاره‌كه‌ی‬ ‫ئه‌و ‌ه بێت هه‌ر ل ‌ه منداڵییه‌و ‌ه بێبه‌ش‬ ‫بوو ‌ه ل ‌ه ناز و سۆزی باوكایه‌تی‪ .‬هه‌رچه‌ند‬ ‫ل����ه‌دوای س � ‌ێ خ��وش��ك�ه‌ك�ه‌ی ل �ه‌دای��ك‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم دایكی زوو زوو ئه‌وه‌ی‬ ‫به‌بیرده‌هێنایه‌و ‌ه ك ‌ه ده‌بێت ‌ه كوڕەگه‌وره‌ی‬ ‫ماڵ و به‌رپرسیارێتیی خێزانه‌كه‌ی له‌‬ ‫ئه‌ستۆدایه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌م ڕۆژان��� ‌ه وه‌ك��و ه �ه‌ر ڕۆژێكی‬ ‫تر ب��ه‌ره‌و شوێنی ك��اره‌ك �ه‌م ده‌چ��ووم‪،‬‬ ‫چاوم ب ‌ه كارزان كه‌وت‪ ،‬پاش ساڵوكردن‬ ‫ه �ه‌واڵ��ی ماڵه‌وه‌یانم پرسی و پاشان‬ ‫ه �ه‌واڵ��ی خوێندنه‌كه‌ی‪ ،‬ده‌م �زان��ی له‌‬ ‫پۆلی دوازده‌ی ئاماده‌ییه‌‪ ،‬وتی «له‌خوا‬ ‫به‌زیادبێت شه‌شه‌كه‌م ته‌واو كرد‪ ،‬منره‌ی‬ ‫باشیشم هێناوه‌»‪ .‬ئینجا پرسیم خێره‌‪ ،‬به‌م‬ ‫به‌یانیی ‌ه زوو ‌ه بۆ كو ‌ێ ده‌چیت؟ ئه‌ویش‬

‫وتی «وه‌اڵ به‌ته‌مام بچم بۆ شار بزانم‬ ‫ئیشێكم ده‌ستناكه‌وێت‪ ،‬خۆت د ‌هزان��ی‬ ‫ناشوكریی خوا نه‌بێت به‌ده‌ر ل ‌ه ئه‌ركی‬ ‫خوێندنه‌كه‌م‪ ،‬ئه‌ركی ماڵه‌وه‌شامنم له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫ته‌نیا بێوه‌ژنانه‌یه‌كی دایكم هه‌یه‌‪ ،‬به‌خوا‬ ‫له‌مڕۆدا كه‌س ناتوانێت به‌و بڕە پار ‌ه كه‌مه‌‬ ‫بژی‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ئێم ‌ه ك ‌ه شه‌ش حه‌وت‬ ‫سه‌ر خێزانین و هه‌مووشیان وردن و توانای‬ ‫كار كردنیان نییه‌‪ ،‬ئه‌و ‌ه خه‌ریك ‌ه مه‌كته‌بیش‬ ‫ده‌ستپێده‌كات و ده‌بێت بچم بۆ زانكۆ‪،‬‬ ‫پێویستم ب ‌ه پار ‌ه ده‌بێت‪ ،‬بزانم كارێكم‬ ‫ده‌ستناكه‌وێت‪ ،‬به‌تایبه‌ت بۆ ئه‌م سه‌ره‌تای‬ ‫ده‌ستپێكردنی خوێندن ‌ه پێویستمه‌»‪.‬‬ ‫ئینجا پێم وت «ئه‌ی كه‌س ده‌ناسیت‬ ‫بچی بۆ الی؟ وتی «چه‌ند شوێنێك هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ڕێم‪ ،‬بزانم چۆن ده‌بێت»‪ .‬ئیدی منیش‬ ‫زۆر بێتاقه‌ت بووم‪ ،‬چونك ‌ه ب ‌ه بارودۆخی‬ ‫ماڵه‌وه‌یانم د ‌هزان��ی‪ ،‬به‌اڵم ده‌رمنه‌بڕی‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ده‌مزانی كوڕێكی گه‌نجه‌‪ ،‬نه‌وه‌ك‬ ‫هه‌ستی بریندار بكه‌م‪ ،‬به‌اڵم پێم وت من له‌‬ ‫عه‌لوه‌ی سلێامنی كه‌سێك ده‌ناسم ئه‌گه‌ر‬ ‫هیچت ده‌ستنه‌كه‌وت‪ ،‬ژمار ‌ه مۆبایلێكم‬ ‫پێدا بۆ ئه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی پێو ‌ه بكات‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه بوو ڕۆیشنت‪ ،‬پاش چه‌ند كاتژمێرێك‬ ‫په‌یوه‌ندیی پێوه‌كردم‪ .‬هه‌روه‌ك چۆن خۆم‬ ‫پێشبینیم كردبوو‪ ،‬وتی «هیچ كارێكم‬ ‫ده‌ستنه‌كه‌وتووه‌‪ ،‬چونك ‌ه داوای عه‌قدی‬

‫ساڵێك ی��ان ش�ه‌ش مانگیان لێده‌كردم‪،‬‬ ‫منیش له‌به‌ر خوێندنه‌كه‌م نه‌متوانیو ‌ه ڕازی‬ ‫ببم»‪ .‬ئه‌و ‌ه بوو ناوی ئه‌و كه‌سه‌م پێوتن‬ ‫ك ‌ه پێشرت ژماره‌كه‌م دابوونێ‌‪ ،‬خۆیشم‬ ‫په‌یوه‌ندیم پێوه‌كرد‪ ،‬ڕازی بوو به‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه له‌و ‌ێ ده‌توانن حه‌ماڵی بكه‌ن به‌اڵم‬ ‫ڕۆژان ‌ه خه‌ڵكێكی زۆر له‌و ‌ێ كارده‌كەن‪،‬‬ ‫ه�ه‌روه‌ه��ا زۆر عه‌ره‌بیشی لێیه‌‪ ،‬بۆیه‌‬ ‫له‌وانه‌ی ‌ه نه‌توانن پاره‌یه‌كی وا په‌یدابكه‌ن‬ ‫ك ‌ه سوودی لێببینن‪ ،‬شوێنی مانه‌وه‌شیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬بۆی ‌ه به‌ناچاری و ب ‌ه نائومێدییه‌كی‬ ‫زۆره‌و ‌ه گ ‌هڕایه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاش چه‌ند ڕۆژێك هاته‌و ‌ه بۆالم و‬ ‫وتی «زۆر بێتاقه‌تم‪ ،‬خه‌ریك ‌ه تێكده‌چم‪،‬‬ ‫نازانم چی بكه‌م‪ .‬شه‌وان ‌ه خه‌وم لێناكه‌وێت‪.‬‬ ‫دایكیشم زۆر خه‌فه‌ت ده‌خوات‪ ،‬ده‌ترسم‬ ‫شتێكی لێبێت‪ .‬ئه‌مه‌ش ته‌نیا الی تۆ‬ ‫باسده‌كه‌م‪ ،‬ته‌نانه‌ت دایكیشم نازانێت من‬ ‫بێتاقه‌تم‪ .‬هه‌موو جارێك دڵنه‌وایی ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫ئیدی ئێست ‌ه بۆ شتێك هاتووم‪ ،‬ده‌مه‌وێت‬ ‫پرسوڕایه‌كت پێبكه‌م‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك��و‬ ‫براگه‌وره‌ی خۆم سه‌یرتده‌كه‌م»‪ .‬منیش‬ ‫وتم‪ :‬فه‌رموو‪ .‬وتی «به‌ته‌مام ئه‌مساڵ كه‌‬ ‫یه‌كه‌م ساڵی زانكۆم ده‌بێت‪ ،‬دوای بخه‌م‪،‬‬ ‫ل ‌ه كۆمپانیایه‌ك عه‌قدی ساڵێك ببه‌ستم‬ ‫بۆ ئ�ه‌وه‌ی هه‌ندێك پار ‌ه په‌یدا بكه‌م و‬ ‫پاشه‌كه‌وتێك بكه‌م بۆ ساڵی داهاتووم‪.‬‬

‫پاشان هاوكاریی ماڵه‌وه‌ش ده‌كه‌م‪ .‬هیچ‬ ‫ڕێگه‌چاره‌یه‌كی تر نیی ‌ه ل ‌ه به‌رده‌ممدا‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ند ‌ه كرێكارییم كرد له‌م عومره‌دا‬ ‫ت�ه‌واو وه‌ڕس ب��ووم»‪ .‬منیش نه‌مد ‌هزانی‬ ‫چی بڵێم‪ .‬ل ‌ه الیه‌كه‌و ‌ه ده‌مزانی حاڵی‬ ‫ماڵه‌وه‌یان چۆنه‌‪ ،‬ل ‌ه الیه‌كی تریشه‌وه‌‬ ‫خوێندنه‌كه‌یم پ ‌ێ حه‌یف ب��وو‪ .‬ته‌نیا‬ ‫ئه‌وه‌نده‌م پێكرا وه‌سفی خوێندنه‌كه‌ی‬ ‫بكه‌م و پێویست ‌ه داه��ات��ووی به‌هه‌ند‬ ‫وه‌ربگرێت‪ ،‬چاره‌نووسی په‌یوه‌ست ‌ه به‌‬ ‫خوێندنه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌مانكاتدا ئه‌وه‌شم‬ ‫د ‌هزانی ئه‌و ‌ه به‌س نیی ‌ه بۆ ئه‌و‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌مزانی كوێی دێشێ‌‪.‬‬ ‫ب��ه‌ه��ه‌رح��اڵ‪ ،‬دوای هه‌فته‌یه‌ك‬ ‫په‌یوه‌ندیم پێوه‌كرد پرسیم له‌كوێیت؟ وتی‬ ‫«ته‌واو بڕیاری خۆمم دا»‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تێنه‌گه‌یشتم‪ ،‬وت��ی «له‌‬ ‫شه‌ریكه‌یه‌كی خ��واردن �ه‌و ‌ه گازییه‌كان‬ ‫ده‌ستم ب ‌ه كار كردوو ‌ه بۆ ماوه‌ی ساڵێك‪،‬‬ ‫وازم ل ‌ه خوێندن هێناو ‌ه بۆ ساڵێكی تر‪.‬‬ ‫ب ‌ه خ��وا ئ �ه‌وه‌ن��ده‌م ڕەزال���ه‌ت كێشا له‌‬ ‫ته‌حه‌موملدا نه‌ما‪.‬‬ ‫ئه‌و ‌ه چاره‌نووسی سه‌دان و ه ‌هزاران‬ ‫گه‌نج ‌ه له‌م واڵته‌دا‪ ،‬به‌اڵم له‌به‌ر ناوبانگی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییان ناچارن هه‌ناسه‌ی سارد‬ ‫هه‌ڵبكێشن و نه‌فره‌ت ل ‌ه ده‌س �ه‌اڵت و‬ ‫نیشتامنه‌كه‌شیان بكه‌ن‪.‬‬

‫‪10‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ كۆمه‌ڵناسیی‬ ‫ خۆمانە‬ ‫ڕایان عوسامن‬ ‫دەینووسێت‬

‫مه‌ده‌نیه‌تی‬ ‫زه‌لیلكراو‬ ‫شوێنه‌واره‌كانی سیاسه‌ت به‌سه‌ر‬ ‫كۆی كایه‌كانی تری ئه‌م كۆمه‌ڵگایه‌وه‌‬ ‫ده‌بیرنێن‪ .‬هیچ هه‌ناسه‌یه‌ك نییه‌‬ ‫بێ‌ سیاسه‌ت‪ ،‬بێ‌ بوونی ئاراسته‌ و‬ ‫جووڵێنه‌ری سیاسییانه‌ی ئه‌وان‪ .‬ئه‌م‬ ‫كۆمه‌ڵگایه‌ زۆر زه‌لیلكراوه‌‪ ،‬كاتێكیش‬ ‫هه‌ناسه‌یه‌ك بیه‌وێت هیچ نا‪ ،‬ببێت‬ ‫یان وه‌ك خۆی بێ‌ بوونی كاریگه‌ريی‬ ‫سیاسی ده‌ربكه‌وێت‪ ،‬ئه‌وه‌ ئیرت دیاره‌‬ ‫به‌ره‌نجامه‌كه‌ی چۆن ده‌بێت و به‌ چ‬ ‫شێوه‌یه‌ك ده‌كوژرێت‪.‬‬ ‫هه‌ر ئه‌م كایه‌ سیاسییه‌ خۆی‬ ‫بزاڤێكی مه‌ده‌نییانه‌شی لێره‌و له‌وێ‌‬ ‫به‌رهه‌مهێناوه‌ كه‌ فرمان و ئاراسته‌كانی‬ ‫له‌ خۆیه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت و به‌ هه‌ناسه‌ی‬ ‫سیاسیی گه‌وره‌ كراوه‌‪ .‬واته‌ مه‌ده‌نیه‌تێك‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ سیاسه‌ت خۆی ڕۆڵی تێدا‬ ‫هه‌بووه‌ و هێناویه‌ته‌ بوون‪ .‬مه‌ده‌نیه‌ت‬ ‫خۆی واتای كشانه‌وه‌‪ ،‬په‌یامنشكێنيی‬ ‫سیاسییانه‌یه‪ .‬مه‌ده‌نیه‌ت كه‌ دێت‪،‬‬ ‫سێبه‌ری سیاسه‌تیش نامێنێت‪ ،‬چ‬ ‫جای ئه‌وه‌ی هه‌ناسه‌ و بوونی خۆی‬ ‫له‌ كایه‌یه‌ك به‌ ناوی سیاسه‌ته‌وه‌‬ ‫وه‌ربگرێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی له‌ كوردستان ده‌يبینین‪،‬‬ ‫كایه‌ی مه‌ده‌نییه‌كی به‌ سیاسیكراوه‌‪.‬‬ ‫سیاسه‌ت خۆی بۆ شاردنه‌وه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ (بزاڤی مه‌ده‌نییانه‌ ده‌ڵێی هه‌ربوونی‬ ‫نییه‌)‪ ،‬مه‌ده‌نیه‌تێكی ده‌سته‌مۆكراوی‬ ‫له‌گه‌ڵ خۆی هێناوه‌‪ .‬سه‌رجه‌م‬ ‫كایه‌كانی هونه‌ر و هزر و ڕێكخراوه‌‬ ‫مه‌ده‌نییه‌كان و سپۆرت و زۆر كایه‌ی‬ ‫تریش به‌ ناوی فه‌زای مه‌ده‌نییانه‌وه‌‬ ‫خه‌ریكی كار و به‌رنامه‌ی خۆیانن‪،‬‬ ‫كه‌ سیاسه‌ت و بیڕوباوه‌ڕی حیزبی‬ ‫ده‌فرۆشنه‌وه‌‪ .‬ئه‌م هه‌موو بێامنایی‬ ‫و گه‌مانه‌ی به‌ ناوی ئازادی و بزاڤی‬ ‫مه‌ده‌نییانه‌وه‌ له‌م واڵته‌دا ده‌كرێن‪،‬‬ ‫هه‌موو به‌رهه‌می به‌جێامنی هوشیاريی‬ ‫بنكه‌ی كۆمه‌اڵیه‌تيی هاوواڵتیانی ئێره‌ن‬ ‫كه‌ له‌ ڕێگه‌ی به‌شداريی كوێرانه‌ی‬ ‫سیاسیشه‌وه‌ كه‌ حیزب پێی خۆشه‌ به‌م‬ ‫چه‌شنه‌ مبێننه‌وه‌‪ ،‬كایه‌كان تێكه‌ڵییه‌كی‬ ‫گه‌وره‌یان تێدا كراوه‌‪.‬‬ ‫زه‌لیلكردنی كایه‌ی مه‌ده‌نی نه‌ك‬ ‫هه‌ر ئامانجی به‌رده‌وامی سیاسه‌ته‌‪،‬‬ ‫داهاتووی هاوواڵتیبوون و ڕەنگڕێژی‬ ‫سه‌رجه‌م مافه‌ مه‌ده‌نی و تاكییه‌كانیش‬ ‫له‌م قۆناغه‌ باشرت نابن‪ .‬نه‌بوونی‬ ‫كایه‌ی مه‌ده‌نیش واته‌ نه‌بوونی هیچ‬ ‫لێپرسینه‌وه‌ و دادگاییكردنێكی كایه‌ی‬ ‫سیاسی‪ ،‬نه‌بوونی هیچ هه‌ناسه‌یه‌ك‬ ‫كه‌ سیاسه‌ت چوارچێوه‌ی بۆ دانه‌نێت‬ ‫و بتوانێت له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌م كایه‌یه‌وه‌‬ ‫بژی‪ .‬هه‌موو چاالكییه‌كانی فه‌زای‬ ‫مه‌ده‌نیش ئه‌مڕۆ ده‌بێت به‌رپرسه‌‬ ‫سیاسییه‌كان بیانجوڵێنن و واژۆی‬ ‫سه‌ركه‌وتنیان بكه‌ن‪ ،‬له‌ كاتێكدا مه‌ده‌نی‬ ‫خۆی ناسیاسییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مڕۆ به‌ هۆی ئه‌و دۆخه‌‬ ‫ئاڵۆزه‌شه‌وه‌ كه‌ سیاسه‌ت‬ ‫دروستیكردووه‌‪ ،‬كایه‌ی مه‌ده‌نی‬ ‫نه‌ك هه‌ر نابیرنێت‪ ،‬بگره‌ خۆشی‬ ‫بیرچووه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌مه‌یه‌ كه‌ زۆربه‌ی‬ ‫هاوواڵتی ئه‌م واڵته‌ له‌ناو كایه‌ی‬ ‫كوێرانه‌ی سیاسیدان و مه‌ده‌نیبوون له‌‬ ‫پاشكۆیه‌تییشه‌وه‌ خه‌ریكه‌ ده‌كه‌وێته‌‬ ‫ئه‌ودیو فه‌رامۆشی‪.‬‬

‫دكتۆرێك‪ :‬پشتگوێخستنی دكتۆره‌كان هۆیه‌كه‌ بۆ ئه‌مه‌‬

‫عیاده‌كان چاره‌سه‌ری باشتر ل ‌ه نه‌خۆشخانه‌كانيان الیه‌‬ ‫ڕاپۆرت‪ :‬ئیره‌م ڕەئووف‬

‫ ‬ ‫ك���ه‌رت���ی ت���ه‌ن���دروس���ت���ی ل��ه‌و‬ ‫كه‌رتانه‌یه‌ م��رۆڤ له‌ پێشه‌نگی ئه‌و‬ ‫خزمه‌تگوزارييانه‌دا بایه‌خی پێده‌دات‬ ‫كه‌ به‌ ب�ه‌رده‌وام��ی كۆمه‌ڵگه‌ پێویستی‬ ‫پێیانه‌‪ .‬ڕێژەی دانیشتوان و چاالكییه‌كانی‬ ‫مرۆڤ په‌یوه‌سنت به‌ به‌ره‌و پێشچوونی‬ ‫ك��ه‌رت��ی ت �ه‌ن��دروس��ت��ی��ی �ه‌وه‌ ل��ه‌ ه�ه‌ر‬ ‫واڵتێكدا‪ .‬وات�ه‌ یه‌كێك له‌و پێوه‌رانه‌ی‬ ‫بۆ ده‌ستنیشانكردنی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫پێشكه‌وتوو و گه‌شه‌سه‌ندوو دان �راوه‪،‬‬ ‫بریتییه‌ ل �ه‌ گ�ه‌ش�ه‌س�ه‌ن��دن��ی كه‌رتی‬ ‫ته‌ندروستی‪ .‬كۆمه‌ڵگه‌ی كوردییش له‌‬ ‫سه‌ره‌تای ده‌سپێكی ئه‌و كاروانه‌دایه‌‬ ‫بۆ گرنگیدان به‌م كه‌رته‌‪ ،‬به‌اڵم زۆرجار‬ ‫هاوواڵتیان گله‌یی و گازنده‌یه‌كی زۆریان‬ ‫ه�ه‌ی�ه‌ س��ه‌ب��اره‌ت ب �ه‌ خ �ه‌م��س��اردی و‬ ‫به‌دوادانه‌چوونی گرفته‌كانی هاوواڵتیان‬ ‫له‌م ب���واره‌دا‪ ،‬چ له‌الیه‌ن حكومه‌ت و‬

‫ده‌زگ��ا په‌یوه‌ندیداره‌كانه‌وه‌ بێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌الیه‌ن پزیشك و كارمه‌ندانی بواری‬ ‫ته‌ندروستییه‌وه‌‪ .‬به‌تایبه‌ت جیاوازی له‌‬ ‫نێوان نه‌خۆشخانه‌ حكومی و نه‌خۆشخانه‌‬ ‫تایبه‌ته‌كاندا‪ ،‬بۆ زیاتر ڕوونكردنه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫بابه‌ته‪ ،‬بۆچوونی چه‌ند هاوواڵتيیه‌كامن‬ ‫وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫ش��ی�لان ڕەئ����ووف یه‌كێكه‌ ل�ه‌و‬ ‫نه‌خۆشانه‌ی كه‌ زۆر سه‌ردانی دكتۆری‬ ‫تایبه‌ت به‌ نه‌خۆشیيه‌كانی ددان ده‌كات‬ ‫و وتی «من زۆرێك له‌ ددانه‌كانم كلۆر‬ ‫بوون‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ زۆر سه‌ردانی پزیشكی‬ ‫ددان ده‌كه‌م چ له‌ نه‌خۆشخانه‌ی گشتی‬ ‫بێت‪ ،‬یان له‌ ده‌ره‌وه‌ بۆ عیاده‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی تێبینیم كردبێت جیاوازییه‌كی‬ ‫زۆر هه‌یه‌ له‌نێوان ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ پێت ده‌درێت له‌گه‌ڵ ئه‌وانه‌ی‬ ‫ناو نه‌خۆشخانه‌ گشتییه‌كاندا‪ .‬هاوكات‬ ‫له‌ ڕووی خزمه‌تگوزارییشه‌وه‌ له‌ ده‌ره‌وه‌‬ ‫زیاتر بایه‌خ ده‌درێ��ت به‌ نه‌خۆشه‌كان‪.‬‬

‫ت�ه‌ن��ی��ا ی���ه‌ك دان���م ل��ه‌ نه‌خۆشخان ‌ه‬ ‫پڕكردوه‌ته‌وه‌ ب �ه‌رده‌وام ئازاری هه‌یه‌ و‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌و ماده‌یه‌ش بۆ پڕكردنه‌وه‌‬ ‫به‌كارهاتووه‪ ‌،‬له‌ ج��ۆری باش نییه‌ به‌‬ ‫ب��ه‌راورد له‌گه‌ڵ ئه‌و چاره‌سه‌رانه‌ی له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ بۆم كراوه‌»‪.‬‬ ‫ح��ه‌ی��ده‌ر ع��وس�مان‪ ،‬ه��اوواڵت��ی‪،‬‬ ‫ده‌ڵ��ێ��ت «ب��ای �ه‌خ��دان ب �ه‌ ن �ه‌خ��ۆش له‌‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی نه‌خۆشخانه‌ حكومییه‌كاندا‪،‬‬ ‫واته‌ له‌ كه‌رتی تایبه‌تدا پشتگوێخستنی‬ ‫مافه‌كانی پزیشكه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ت‬ ‫و به‌ هه‌ند وه‌رنه‌گرتنی ئه‌ركه‌كانیه‌تی‪،‬‬ ‫چونكه‌ پزیشكان خۆیان به‌ شایه‌نی له‌وه‌‬ ‫زیاتر ده‌زان��ن كه‌ له‌الیه‌ن حكومه‌ته‌وه‌‬ ‫پێیان ده‌درێ��ت‪ ،‬چ له‌ ئاستی مووچه‌ و‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كانی تر‪ ،‬چ له‌ بواری‬ ‫پله‌به‌ندی و خانه‌نشینی و‪ ..‬هتد»‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها وتی «زۆرێ��ك له‌ دكتۆره‌كان‬ ‫نه‌خۆشه‌كانیان ده‌خه‌نه‌ كاتی ئێواران بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی بچن بۆ عیاده‌كانیان و له‌وێ‌ له‌‬

‫به‌رانبه‌ر بڕێكی زۆر پاره‌دا چاره‌سه‌ره‌كه‌ی‬ ‫بۆ ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌م دیارده‌یه‌ش بووه‌ به‌هۆی‬ ‫نه‌مانی متامنه‌ له‌الیه‌ن نه‌خۆشه‌كانه‌وه‌‬ ‫بۆ نه‌خۆشخانه‌ حكومییه‌كان و ڕووكردنه‌‬ ‫عیاده‌كانی ئێواران»‪.‬‬ ‫ئ��ارام كه‌ریم‪ ،‬خوێنكاری زانكۆ‪،‬‬ ‫له‌وباره‌یه‌وه‌ ده‌ڵێت «نه‌بوونی چاودێری‬ ‫و سیستمێكی ته‌ندروستیی تۆكمه‪‌،‬‬ ‫ه��ۆك��اری سه‌ره‌كیی ئ �ه‌م دی��ارده‌ی �ه‌ن‌‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ی به‌رپرسه‌كانی واڵت خۆیان‬ ‫خاوه‌ن سه‌رمایه‌ گه‌وره‌كانن‪ ،‬هیچكات بۆ‬ ‫چاره‌سه‌ری نه‌خۆشییه‌كانیان له‌ ناوخۆدا‬ ‫چاره‌سه‌ر وه‌رناگرن‪ ،‬ئیدی به‌ پێویستیشی‬ ‫نازانن كه‌رتی ته‌ندروستی بخه‌نه‌ ئاستی‬ ‫واڵته‌ پێشكه‌وتووه‌كانه‌وه‌»‪.‬‬ ‫د‪ .‬سەعدی خه‌لیل دكتۆری پله‌به‌ند‪،‬‬ ‫له‌م ب��اره‌ی�ه‌وه‌ ده‌ڵێت «ماندووبون و‬ ‫گ �ه‌وره‌ی��ی به‌رپرسیاریه‌تی و ئه‌ركی‬ ‫پزیشكی‪ ،‬زۆر له‌و مووچه‌یه‌ زیاترن‌ كه‌‬ ‫مانگانه‌ وه‌ریده‌گرێت‪ ،‬ئه‌مه‌ هۆكارێكی‬

‫سه‌ره‌كییه‌ بۆ ئه‌و جیاوازییه‌ی له‌ نێوان‬ ‫نه‌خۆشخانه‌ تایبه‌ت و نه‌خۆشخانه‌‬ ‫حكوميیه‌كاندا هه‌یه‌‪ ،‬ته‌نیا چاره‌یه‌كیش‬ ‫بۆ ئه‌م حاڵه‌ته‌ بریتيیه‌ له‌وه‌ی حكومه‌ت‬ ‫گرنگی به‌ كردنه‌وه‌ی نه‌خۆشخانه‌ نیوه‌‬ ‫تایبه‌ته‌كان بدات بۆ ئه‌وه‌ی دكتۆره‌كان‬ ‫زیاتر له‌ كه‌رتی گشتیدا كار بكه‌ن و‬ ‫په‌نا نه‌به‌نه‌ به‌ر عیاده‌كانی ئێواران و‬ ‫متامنه‌یه‌ك بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ نه‌خۆشخانه‌كان‪،‬‬ ‫چونكه‌ پزیشكان ناچارن وه‌ك��و هه‌ر‬ ‫پیشه‌وه‌رێكی تر له‌ دوای ته‌واوبوونی‬ ‫ده‌وامی ئاسایی خۆیان له‌ ده‌ره‌وه‌ گرنگی‬ ‫به‌ پیشه‌كه‌ی خۆیان بده‌ن»‪.‬‬ ‫د‪ .‬سه‌عدی وتیشی «له‌ئێستادا‬ ‫خزمه‌تگوزارییه‌كانی نه‌خۆشخانه‌كانی‬ ‫حكومه‌ت زۆر له‌ ئاستێكی باشدان‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌وه‌ی زۆر گرنگيی پێ نادرێت‪ ،‬پزیشكه‌‪.‬‬ ‫ده‌كرێت له‌ داهاتوودا كه‌رتی ته‌ندروستی‬ ‫گرفته‌كانی كه‌مرت بكرێنه‌وه‌ و هاوواڵتیان‬ ‫زیاتر سوودمه‌ند بنب له‌م بواره‌دا»‪.‬‬

‫مۆمی هیوا‬ ‫و‪ .‬له‌ فارسییه‌وه‌‪ :‬فاتیمه‌ سه‌یدی‬ ‫ مۆمه‌كان ب ‌ه ئارامی ده‌سووتان‪،‬‬ ‫كه‌شوهه‌وای ئه‌وه‌ند ‌ه ئارام بوو‪ ،‬ب ‌ه ئاسانی‬ ‫ده‌ت��وان�را هه‌ست ب ‌ه ده‌نگی نه‌رمییان‬ ‫بكرێت و ببیسرتێت‪.‬‬ ‫مۆمی یه‌كه‌م وتی‪ :‬من ئاشتیم‪ ،‬له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شدا هیچ كه‌س ناتوانێت بۆ هه‌میشه‌‬ ‫من ب ‌ه ڕووناكی بهێڵێته‌وه‌‪ ،‬دڵنیاشم كه‌‬ ‫له‌نێو ده‌چم‪ .‬ل ‌ه دوای ئه‌و ‌ه ورد ‌ه ورده‌‬ ‫ڕووناكییه‌كه‌ی ك�ه‌م ب��ووه‌و ‌ه و ب�ه‌ره‌و‬ ‫كوژانه‌و ‌ه چوو‪ ،‬تا ته‌واو بوو‪.‬‬ ‫دووه‌م وتی‪ :‬من باوه‌ڕم‪ ،‬منیش له‌گه‌ڵ‬ ‫ئ �ه‌وه‌دا ك ‌ه ماوه‌یه‌كی زۆر نامێنمه‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌و ‌ه دیار نیی ‌ه ك ‌ه ڕووناكییم تاوه‌كو‬ ‫كه‌ی به‌رده‌وام ده‌بێت‪ .‬كاتێك ك ‌ه قسه‌كانی‬ ‫ته‌واو بوون‪ ،‬شنه‌بایه‌كی نه‌رم هه‌ڵیكرد و‬ ‫ڕووناكییه‌كه‌ی ئه‌ویشی كوژاندوه‌‪.‬‬ ‫سێیه‌م وتی‪ :‬من عیشقم‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌‬ ‫هێزم نیی ‌ه ك ‌ه ب ‌ه ڕووناكی مبێنمه‌وه‌‪ ،‬خه‌ڵك‬ ‫وه‌الم ده‌نێن و هه‌ست ب ‌ه گرنگیم ناكه‌ن‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت به‌خشینی عیشقیان ب ‌ه كه‌سه‌‬ ‫نزیكه‌كانیشیان ف ‌هرامۆش كردووه‌‪ .‬دوای‬ ‫كه‌مێك ئه‌ویش كوژایه‌و ‌ه و له‌ناوچوو‪.‬‬ ‫له‌ناكاو مێردمنداڵێك هات ‌ه ژووره‌وه‌‬ ‫و مۆم ‌ه كوژاوه‌كانی بینی‪ ،‬وتی‪ :‬بۆچی‬ ‫كوژاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬مه‌گه‌ر بڕیار نه‌بوو ئێو ‌ه بۆ‬

‫هه‌میشه‌یی داگیرسابن و ڕوون��اك بن؟! ‬ ‫له‌گه‌ڵ وتنی ئه‌م قسه‌یه‌دا‪ ،‬خه‌م دایگرت‬ ‫و ده‌ستی ب ‌ه گریان و فرمێسك ڕشنت كرد‪.‬‬ ‫مۆمی چواره‌م پێی وت‪ :‬خه‌م مه‌خۆ‪،‬‬ ‫تا كاتێك من ڕووناكم‪ ،‬ده‌توانم دووباره‌‬ ‫مۆمه‌كانی تر ڕووناك بكه‌مه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫من هیوام‪.‬‬ ‫مێردمنداڵه‌كه‌ش (ك ‌ه ل ‌ه چاوه‌كانیدا‬ ‫شه‌وق و خۆشی به‌دیده‌كرا) خۆی هیوای‬ ‫هه‌ڵگرت و مۆمه‌كانی تری پێ داگیرساند‪،‬‬ ‫چونك ‌ه هیوا ده‌توانێت هه‌ستی بوون له‌‬ ‫مرۆڤدا بڕوێنێت‪ .‬هیوا وزه‌ی ڕاسته‌قینه‌ی‬ ‫ژی��ان �ه‌‪ ،‬هیوا لێهاتن و هێز و وزه‌ی‬ ‫گ ‌هڕانه‌وه‌ی خێرا ده‌به‌خشێت‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫ل ‌ه شكسته‌و ‌ه بۆ لووتكه‌ی سه‌ركه‌وتن‪ ،‬‬ ‫هه‌روه‌ها وزه‌ی ئامانجداربوون ده‌دات به‌‬ ‫مرۆڤ‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر له‌گه‌ڵ ناخۆشی و بارودۆخی‬ ‫دژواردا ده‌ست و په‌نجه‌ت نه‌رم كرد و‬ ‫تووشی دژواریی و خه‌مۆكی و دڵ ‌هڕاوكێ‬ ‫بوویت‪ ،‬ئه‌وا هه‌موو ئه‌وان ‌ه بوه‌ستێنه‌‬ ‫و تۆوی هیوا بڕوێنه‌‪ ،‬له‌به‌رئه‌وه‌ی هیوا‬ ‫نیشانه‌ی ده‌ستپێكردنی ژیانێكی تازه‌یه‌‪.‬‬ ‫چونك ‌ه كاتێك تۆوی هیوات وه‌شاند‪،‬‬ ‫كردت ب ‌ه ژێر گڵه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وا ڕۆژ ب ‌ه ڕۆژ به‌‬ ‫هیواو ‌ه چاوه‌ڕێی گه‌یشتنی خودی هیوات‬ ‫كردووه‌‪.‬‬

‫‪13‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫ڕوانین‬

‫ئه‌فالتوون‪ :‬فه‌لسه‌فه‌ی سیاسی‬ ‫)‪(16‬‬ ‫د‪ .‬سه‌باح به‌رزنجی *‬

‫««‬

‫تیۆریی ئه‌فالتوون‬ ‫له‌سه‌ر ده‌وڵه‌ت‪،‬‬ ‫تیۆرییه‌كی‬ ‫ئایدیالیستییه‌ ك ‌ه‬ ‫هه‌رگیز به‌رگی‬ ‫واقیعی نه‌پۆشیوه‌‌‬

‫الیه‌نێكی دی��ك �ه‌ی فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫ئه‌فالتوون‪ ،‬شیكردنه‌وه‌ی سیاسییانه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ته‌‪ ،‬به‌ دیدگایه‌كی ئایدیالیستی‪،‬‬ ‫نووسینه‌كانی ئه‌و سه‌باره‌ت به‌ ده‌وڵه‌ت‬ ‫زۆر خه‌یاڵین‪ ،‬ه��ۆك��اری سه‌ره‌كیی‬ ‫په‌یدابوونی ده‌وڵ �ه‌ت ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی خه‌ڵك پێویستیان به‌ هه‌ره‌وه‌زی و‬ ‫هاوكاری هه‌یه‌ له‌ناو خۆیاندا‪.‬‬ ‫ئ��ه‌و داب �ه‌ش��ك��ردن �ه‌ی ئه‌فالتوون‬ ‫بۆ پێكهاته‌ی ت��اك ك��ردب��ووی‪ ،‬به‌سه‌ر‬ ‫ده‌وڵ�ه‌ت��ی��ش��دا ده‌چ�ه‌س��پ��ێ��ت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئه‌فالتوون له‌ سێ چین و توێژ‬ ‫پیكهاتووه‌‪:‬‬ ‫چینی ده‌سه‌اڵتدار‪ :‬كه‌ ئه‌فالتوون‬ ‫پێی وایه‌ پێویسته‌ فه‌یله‌سوفان حكومه‌ت‬ ‫بكه‌ن‪.‬‬ ‫چینی پاسه‌وانان‪ :‬كه‌ پارێزگاری له‌‬ ‫ده‌وڵه‌ت ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫چینی ه��اوواڵت��ی��ان��ی س���اده‌‪ :‬كه‌‬ ‫كاریگه‌ری و پیشه‌وه‌ری ده‌كه‌ن و ئه‌ركیان‬

‫دابینكردنی خۆراك و پێداویستیی ژیانی‬ ‫خه‌ڵكه‌‪.‬‬ ‫پادشایان پێویسته‌ فه‌یله‌سووفانێك‬ ‫بن كه‌ نزیكه‌ی ‪ 50‬ساڵ فێری ته‌واوی‬ ‫زانسته‌كان بوون و توانای ئه‌وه‌یان هه‌یه‌‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌یان به‌ جوانی په‌روه‌رده‌ بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ روانینی عه‌قڵ به‌رژەوه‌ندیی واڵت‬ ‫بدۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ ب��واری پ���ه‌روه‌رده‌دا ئه‌و تا ‪20‬‬ ‫ساڵی به‌ پێویستی ده‌زانێت ته‌رخان‬ ‫بكرێت بۆ فێربوونی مۆسیقا و شیعر و‬ ‫وه‌رزش‪ .‬دوای ئه‌وه‌ ‪ 10‬ساڵ بۆ مامتاتیك و‬ ‫فه‌له‌كیات‪ .‬دواتر پێنج ساڵ بۆ قووڵبونه‌وه‌‬ ‫له‌ جه‌ده‌ل و فه‌لسه‌فه‌‪ .‬پاشان وه‌گرتنی‬ ‫ده‌سه‌اڵت یان خۆخه‌ریككردن به‌ سه‌رنج‬ ‫و ڕامان‪.‬‬ ‫به‌ درێژایی ئه‌م ماوه‌یه‌ خوێندكار‬ ‫رووب�����ه‌ڕووی ت��اق��ی��ك��ردن�ه‌وه‌ی ق��ورس‬ ‫ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬تا ئاماده‌ و پاڵفته‌ بكرێ بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی ببێته‌ فه‌یله‌سووف‪ ،‬واته‌ پرۆژەی‬

‫حوكمڕان‪.‬‬ ‫چین و توێژی یه‌كه‌م و دووه‌م‬ ‫پێویسته‌ خ��ۆی��ان بخه‌نه‌ خزمه‌تی‬ ‫كۆمه‌ڵه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌فالتوون ب��ڕوای به‌‬ ‫خاوه‌ندارێتیی تایبه‌ت نه‌بوو‪ .‬ته‌نانه‌ت‬ ‫ژن و مناڵیش بۆ هه‌موان ده‌سته‌به‌ر بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و پێی وابوو نابێ سه‌ربازه‌كانی واڵت‬ ‫خۆیان وابه‌سته‌ی ژن و منداڵ بكه‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو ئه‌ركی ده‌وڵه‌ت بوو منداڵ به‌رهه‌م‬ ‫بهێنێت بۆ ته‌رتیبی پێویستییه‌كانی‪ .‬بۆیه‌‬ ‫شكۆمه‌ندیی هه‌ر ده‌وڵه‌تێك به‌سرتاوه‌ به‌‬ ‫بایه‌خدان به‌ سه‌روه‌ریی عه‌قڵه‌وه‌‪ ،‬واته‌‬ ‫به‌ فه‌لسه‌فه‌وه‌‪.‬‬ ‫پاسه‌وانان ده‌بێ منوونه‌ی ئازایه‌تی‬ ‫و له‌خۆبوردن بن و چینی خ��واره‌وه‌ش‬ ‫میانڕەوانه‌ بژین‪ .‬دادگه‌رییش ته‌نها‬ ‫كاتێك به‌رجه‌سته‌ ده‌بێت كه‌ ئه‌م سێ‬ ‫چینه‌ پێكه‌و ‌ه هه‌ماهه‌نگ بن و به‌جوانی‬ ‫ئه‌ركه‌كانیان ئه‌نجام بده‌ن‪.‬‬ ‫ده‌بینین ده‌ستووری ئه‌م كۆماره‌ی‬

‫ئه‌فالتوون ده‌ستوورێكی ئه‌ریستۆكراسییه‌‪،‬‬ ‫واته‌ فه‌رمانڕەوا ده‌بێ باشرتین بێت‪.‬‬ ‫به‌ شیوه‌یه‌كی گشتی ئه‌فالتوون‬ ‫پێی وایه‌ ره‌وتی مێژوو سه‌ره‌وخواره‌ و‬ ‫هه‌تا به‌ره‌و پێش بڕۆین بارودۆخ خراپرت‬ ‫ده‌بێت‪ .‬هه‌ر بۆیه‌ پێویسته‌ فه‌رمانڕەوا رێ‬ ‫له‌ گۆڕانكاریی بگرێت‪ ،‬چونكه‌ هه‌موو‬ ‫گۆڕانێك به‌ره‌و خراپرته‌‪.‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی فه‌یله‌سوفان ئه‌گه‌ر رێگا‬ ‫به‌ كۆكردنه‌وه‌ی سامان بدات‪ ،‬ئه‌وا ورده‌‬ ‫ورده‌ بارودۆخ خراپ ده‌بێت و سیستمێك‬ ‫په‌یداده‌بێت كه‌ پێی ده‌ڵێت ئۆلیگارشی‪.‬‬ ‫كاتێك كه‌ ده‌س �ه‌اڵت و خاوه‌ندارێتی‬ ‫جووت ده‌بن پێكه‌وه‌‪ .‬وات ‌ه شكۆمه‌ندیی‬ ‫و س��ام��ان دووت���ای ت � ‌هرازوی �ه‌ك��ن‪ ،‬كه‌‬ ‫هه‌ركامیان سه‌نگینرت بێت ئه‌وی دیكه‌‬ ‫سووك ده‌بێت و ده‌چێت به‌ هه‌وادا‪.‬‬ ‫كۆتایی ئه‌م سیستمه‌ش كاتێك ‌ه كه‌‬ ‫به‌رووبووم كه‌مده‌بێت و ئه‌و خه‌ڵكانه‌ی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��ی��ان ل��ه‌ده‌س��ت��داوه‪ ‌،‬پشێوی‬

‫ده‌نێنه‌وه‌‪ ،‬دیموكراسی دێته‌ ئاراو ‌ه‬ ‫كه‌ ب �ه‌الی ئه‌فالتوونه‌وه‌ خراپرتین‬ ‫جۆری فه‌رمانڕەواییه‌‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫س �ه‌ره‌ن��ج��ام ب���ه‌ره‌و دیكتاتۆریی‬ ‫ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫به‌ گشتیی تیۆریی ئه‌فالتوون‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ر ده‌وڵ�����ه‌ت ت��ی��ۆری��ی�ه‌ك��ی‬ ‫ئایدیالیستییه‌ كه‌ هه‌رگیز به‌رگی‬ ‫واقیعی نه‌پۆشیوه‌‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ خۆشی‬ ‫ئه‌و ماوه‌یه‌ی له‌ (سقلیه‌) بوو هه‌وڵی‬ ‫بۆدا‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌شدا ئه‌و هه‌رگیز‬ ‫وێنه‌ی فه‌رمانڕەوای منوونه‌یی له‌بیر‬ ‫نه‌كرد و له‌ به‌رهه‌مه‌ دوایینه‌كانیدا‬ ‫وه‌ك (ی��اس��اك��ان) ه��ه‌ر جه‌ختی‬ ‫لێده‌كاته‌وه‌‪ .‬به‌هه‌رحاڵ ماهییه‌تی‬ ‫ده‌وڵ �ه‌ت پێویسته‌ له‌ژێر فه‌رمانی‬ ‫یاساكاندا بێت‪ ،‬هه‌تا رێخۆشكه‌ر بێت‬ ‫بۆ ئاسووده‌یی هاوواڵتییان‪.‬‬ ‫* هەفتانە دەینووسێت‬

‫سه‌له‌فیی ‌ه وه‌هابییه‌كان وه‌اڵمی ئه‌م پرسیاره‌م بده‌نه‌وه‬ ‫كۆشان عه‌لی زه‌مانی‬ ‫له‌م دواییانه‌دا هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ده‌ركه‌وت ‌ه و سه‌ره‌تاكانی (سه‌له‌فیه‌تی‬ ‫وه‌هابی) به‌خۆیه‌و ‌ه ده‌بینێت‪ .‬له‌ئێستادا‬ ‫هه‌وڵه‌كان بۆ باڵوكردنه‌وه‌ی ئه‌و ته‌رزه‌‬ ‫ل ‌ه بیركردنه‌و ‌ه له‌باره‌ی ئیسالمه‌وه‌‪ ،‬كاری‬ ‫له‌سه‌ر ده‌كرێت‪ .‬له‌م دواییانه‌دا گوێبیستی‬ ‫چه‌ند تێڕوانین و بۆچوونی یه‌كێك له‌‬ ‫شێخه‌كانی ئه‌و ڕەوت � ‌ه وه‌هابیی ‌ه بووم‪،‬‬ ‫به‌پێویستمزانی به‌خێرایی به‌سه‌ر چه‌ند‬ ‫جومگه‌یه‌كی بیركردنه‌وه‌ی ئه‌و ڕەوته‌دا‬ ‫تێپه‌ڕم ل ‌ه هه‌رێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫ل�ه‌س�ه‌ره‌ت��او ‌ه پێویست ‌ه ئ �ه‌و ‌ه بڵێم‬ ‫به‌ند ‌ه له‌گه‌ڵ ده‌وڵه‌تی مه‌ده‌نیدام كه‌‬ ‫ماف و ئیمتیازاتی هه‌موو هاوواڵتیانی‬ ‫تێدا پارێزرابێت‪ ،‬ب ‌ه بۆچوونی به‌نده‌‬ ‫ه��ات��ن�ه‌ك��ای�ه‌ی ده‌وڵ�ه‌ت��ێ��ك��ی ئیسالمی‬ ‫له‌ئێستادا كارێكی ئه‌وه‌ند ‌ه ئاسان نییه‌‪،‬‬ ‫ب��ه‌اڵم ش��ێ��وازی كاركردنی وه‌هابیه‌تی‬ ‫سعودی ‌ه و لقه‌كانی ل ‌ه واڵتانی تردا‪ ،‬زیاتر‬ ‫كارده‌كات له‌سه‌ر شه‌رعیه‌تدان ب ‌ه حوكمی‬ ‫بنه‌ماڵ ‌ه و دیكتاتۆریه‌ت و شێواندنی‬ ‫ڕووی ڕاسته‌قینه‌ی په‌یامی ئیسالمه‌‪ .‬بۆیه‌‬ ‫له‌و ب��ڕوای �ه‌دام ده‌بێت به‌دواداچوونی‬ ‫جیدی بكرێت له‌سه‌ر هه‌وڵ و هه‌ڵوێسته‌‬ ‫جیاوازه‌كانی ئه‌م ڕەوته‌‪.‬‬ ‫ڕەوتی سه‌له‌فیه‌تی وه‌هابی ل ‌ه سه‌ده‌ی‬ ‫هه‌ژده‌هه‌می زاینیدا بۆیه‌كه‌مجار له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ستی (محه‌ممه‌د كوڕی عه‌بدولوه‌هاب و‬ ‫محه‌ممه‌د كوڕی سعود) دامه‌زرا‪ ،‬ك ‌ه دوای‬ ‫هاوسه‌رگیرییه‌كی سیاسی ده‌ستیان كرد‬ ‫ب ‌ه به‌رفراوانكردنی ده‌سه‌اڵتیان ل ‌ه (نه‌جد‬ ‫و حیجاز)‪ ،‬تاوه‌كو (دیمه‌شق و عه‌مان)‪،‬‬ ‫یه‌كه‌م ده‌وڵ�ه‌ت��ی سعودیه‌یان دروس��ت‬ ‫ك��رد‪ ،‬ت��اوه‌ك��و ئ��ه‌وه‌ی له‌سه‌ر فه‌رمانی‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی عوسامنی له‌سه‌ر ده‌ستی‬

‫ئیرباهیم كوڕی محه‌ممه‌د عه‌لی پاشا ل ‌ه‬ ‫(‪ )1818‬كۆتایی ب ‌ه ده‌سه‌اڵتیان هێرنا‪.‬‬ ‫له‌دواتردا و له‌سه‌ره‌تای سه‌ده‌ی بیسته‌مدا‪،‬‬ ‫ده‌وڵه‌تی دووه‌می سعودی ‌ه ب ‌ه هاوكاری‬ ‫به‌ریتانیا دروستكرا‪ ،‬ك ‌ه دووب��ار ‌ه به‌هۆی‬ ‫زه‌واجێكی تری سیاسی نه‌وه‌كانی دوو‬ ‫سه‌ركرده‌ی ده‌وڵه‌تی یه‌كه‌می سعودیه‌‪،‬‬ ‫شانشینی عه‌ره‌بیی سعودی ‌ه دامه‌زرا‪.‬‬ ‫ئه‌م ڕەوت ‌ه وه‌هابییه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌ركوێیه‌ك‬ ‫بووبێت هه‌میش ‌ه پشتیوانێكی شه‌رعیه‌ت‬ ‫پ��ێ��دان ب��وو ‌ه ب� ‌ه حاكمی ف �ه‌رم��ان��ڕەوا‪،‬‬ ‫له‌ب ‌هرامبه‌ریشدا حاكمی فه‌رمانڕەوا‬ ‫پشتیوانێكی گ �ه‌وره‌ی ئه‌م ڕەوت � ‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی سعود ل ‌ه سه‌ره‌تاو ‌ه ب ‌ه زه‌بری‬ ‫شمشێر جێگه‌ی ڕەوت��ی وه‌هابیه‌تیان‬ ‫كردووه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ند ‌ێ هه‌ڵ ‌ه و كه‌موكورتیی‬ ‫موسڵامنان ل ‌ه سه‌ره‌تای ده‌ركه‌وتنی ئه‌و‬ ‫ڕەوت�ه‌دا هۆكارێك بوو ‌ه بۆ شه‌رعیه‌تدان‬ ‫ب ‌ه هه‌ڵوێسته‌كانیان‪ ،‬ب �ه‌اڵم دژیه‌كی و‬ ‫لێڵیی گه‌ور ‌ه ل ‌ه بیروبۆچوونه‌كانیاندا به‌دی‬ ‫ده‌كرێت‪ ،‬ك ‌ه ده‌كرێت لێره‌دا له‌سه‌ری‬ ‫بووه‌ستین‪ .‬ئه‌مه‌ش وایكردوو ‌ه ك ‌ه چه‌ندین‬ ‫بیرمه‌ندی گ �ه‌وره‌ی ئیسالمی و زاناكان‬ ‫ڕەخنه‌ی توند له‌م ڕەوت ‌ه بگرن‪ ،‬ته‌نانه‌ت‬ ‫هه‌ندێكیان ڕەخن ‌ه بگرن ل ‌ه ناوزه‌دكردنی‬ ‫ئه‌و ڕەوت� ‌ه ب ‌ه (سه‌له‌فیه‌ت)‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫یه‌كێك ل ‌ه زان��اك��ان ل�ه‌و بڕوایه‌دای ‌ه كه‌‬ ‫سه‌له‌فیه‌ت «سه‌رده‌مێكی كاتیی پیرۆز‬ ‫ب��ووه‌‪ ،‬نه‌ك ئ�ه‌وه‌ی مه‌زهه‌بێكی سیاسی‬ ‫بێت»‪.‬‬ ‫ب��ۆ شه‌رعییه‌تدان ب� ‌ه ده‌س�ه‌اڵت��ی‬ ‫بنه‌ماڵ ‌ه و پاراستنی به‌رژەوه‌ندییه‌كانیان‪،‬‬ ‫بنه‌ماڵه‌ی سعود ئه‌وپه‌ڕی توانای خۆیان‬ ‫به‌كارهێناو ‌ه بۆ به‌رپه‌رچدانه‌وه‌ی هێزه‌كانی‬ ‫دژ به‌و ڕەوت ‌ه و زیاده‌ڕۆییه‌كی زۆر ده‌كه‌ن‬ ‫ل ‌ه ته‌كفیركردنی ئه‌م و ئه‌ودا‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی مێژووی ئیسالمییان گۆڕیوه‌‬ ‫ب ‌ه سڕینه‌وه‌ی هه‌ندێك ل ‌ه فتواكانی (ئینب‬ ‫ته‌یمیه‌)‪ ،‬به‌تایبه‌ت ئه‌وانه‌ی له‌باره‌ی‬ ‫(ته‌سه‌وف)ە‌وه‌ن‪ .‬ئه‌م ‌ه جگ ‌ه ل ‌ه ناوبردن‬ ‫و تۆمه‌تباركردنی چه‌ندین زانای گه‌وره‌ی‬ ‫سه‌رده‌می كۆن و نوێی ئه‌هلی سونن ‌ه به‌‬ ‫بیدعه‌چی‪.‬‬ ‫ئه‌م ڕەوت ‌ه ل ‌ه كوردستاندا ل ‌ه ئێستادا‬

‫ل ‌ه ده‌ركه‌وتندایه‌‪ .‬هه‌وڵێك هه‌ی ‌ه ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫ده‌سه‌اڵته‌و ‌ه بۆ جێكردنه‌وه‌ی ئه‌م ڕەوته‌‪،‬‬ ‫ت��اوه‌ك��و ئێستا نه‌بیسرتاو ‌ه ك ‌ه ڕێگری‬ ‫ئه‌وتۆیان لێبكرێت ل ‌ه باڵوكردنه‌وه‌یی‬ ‫په‌یامی خۆیاندا‪ ،‬ته‌نانه‌ت زۆربه‌ی كات‬ ‫كارئاسانیی باشیان بۆ ك �راو ‌ه و له‌سه‌ر‬ ‫زاری به‌رپرسانیشه‌و ‌ه بیسرتاو ‌ه ك ‌ه ئه‌وان‬ ‫په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ پێشڕەوی ئه‌و ڕەوته‌دا‬ ‫خۆشه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م ڕەوت �ه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌ركوێیه‌ك بووبن‬ ‫هه‌میش ‌ه ل ‌ه هه‌وڵی گه‌وره‌كردنی هه‌ندێ‌‬ ‫خه‌می بچووكی موسڵامنان و كه‌موكورتییه‌‬ ‫ب��چ��ووك �ه‌ك��ان ب����وون‪ ،‬خ �ه‌م��ی گ���ه‌وره‌‬ ‫له‌بیرده‌كه‌ن و هه‌میش ‌ه ئه‌و ‌ه ده‌ڵێنه‌و ‌ه كه‌‬ ‫خوای گه‌ور ‌ه خۆی دینه‌كه‌ی سه‌رده‌خات‪،‬‬ ‫ك ‌ه هاوڕێكانی موسا ك ‌ه ده‌یانوت ( َفا ْذهَ ْب‬ ‫أَ ْن َت و َر ُّب َك َف َقا ِتال إِ َّنا هَ ا هُ نَا َقا ِعدُ َ‬ ‫ون)‪ .‬یاخود‬ ‫خوای گه‌ور ‌ه له‌شوێنێكی تردا وه‌سفی ئه‌م‬ ‫جۆر ‌ه كه‌سانه‌ی كردوو ‌ه به‌وه‌ی ك ‌ه ( َفترَ َي‬ ‫ا َّل ِذينَ يِف ُق ُلو ِب ِه ْم َم َر ٌض ُي َسارِعُ َ‬ ‫ون ِفي ِه ْم‬ ‫َي ُقو ُل َ‬ ‫ون نَخْ يَ ٰ‬ ‫ش أَ ْن ُت ِصي َبنَا دَا ِئ َر ٌة ۚ َف َع يَس ال َّل ُه‬ ‫أَ ْن َي ْأ يِ َت ِبا ْل َفت ِْح أَ ْو أَ ْم ٍر ِمنْ ِع ْن ِد ِە َف ُي ْص ِب ُحوا‬ ‫ع يَ ٰ‬ ‫سوا يِف أَ ْن ُف ِس ِه ْم َنا ِد ِمینَ )‪.‬‬ ‫َل َما أَ رَ ُّ‬

‫ڕەوت��ی وه‌هابیه‌ت له‌ناو ده‌وڵه‌تی‬ ‫سعودی ‌ه و ه �ه‌ر شوێنێكی ت��ردا شین‬ ‫بووبێت‪ ،‬زیاتر ل ‌ه ڕەوتێكی عه‌ملانییه‌وه‌‬ ‫نزیك ‌ه و پشتیوانیه‌تی و شێوازی كاركردنی‬ ‫عه‌ملانییانه‌یه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی بڕوایان به‌‬ ‫پڕۆسه‌ی سیاسیی حوكمداری نیی ‌ه كه‌‬ ‫ئه‌وان ب ‌ه حوكمێكی ناشه‌رعیی د ‌هزانن‪،‬‬ ‫ئیرت ته‌نها ل ‌ه مزگه‌وته‌كاندا ده‌مێننه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ ئه‌و ئه‌ڵق ‌ه زیكريیانه‌ی ك ‌ه خۆیان‬ ‫هه‌یانه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م جۆر ‌ه له له‌كاركردن له‌‬ ‫سیستمێكی عه‌ملانی ده‌ك��ات ك ‌ه تیایدا‬ ‫كه‌سی دیندار ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی ده‌سه‌اڵتدای ‌ه و‬ ‫خه‌ریكی كاروباری دینداريی خۆی ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆی ‌ه ده‌كرێت بوترێت ڕەوت��ی وه‌هابی‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی ڕەوتێكی عه‌ملانيی ‌ه ئه‌وه‌نده‌‬ ‫ڕەوتێكی ئیسالمی نییه‌‪ ،‬تانه‌ت شه‌رعییه‌تی‬ ‫ت���ه‌واو ده‌دات ب� ‌ه سیستمی عه‌ملانی‬ ‫ل ‌ه ڕێگه‌ی خستنه‌ده‌ره‌وه‌ی ئیسالم بۆ‬ ‫ده‌ره‌وه‌ی سیستمی حوكمداری ل ‌ه ئێستادا‪،‬‬ ‫بۆی ‌ه عه‌ملانيیه‌كی دڵسۆزه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند ‌ه سه‌له‌فیه‌تی وه‌هابی‬ ‫ی�ه‌ك�ه‌م هه‌ڵوێستیان دژای�ه‌ت��ی��ك��ردن و‬ ‫به‌گژداچوونه‌وه‌ی (خیالفه‌تی عوسامنی)‬

‫سه‌له‌فییه‌كان له‌ هه‌وڵی گه‌وره‌كردنی‬ ‫هه‌ندێ‌ خه‌می بچووكی موسڵمانانن‬ ‫ڕه‌وتی وه‌هابیه‌ت زیاتر ل ‌ه ڕه‌وتێكی‬ ‫عه‌لمانیه‌و‌ه نزیك ‌ه و پشتیوانیه‌تی‬ ‫ئه‌و گروپانەى هه‌ن تا ئێستا ساده‌ترین ڕه‌خنه‌یان‬ ‫له‌ ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌م هه‌رێمه‌ نه‌گرتووه‌‬

‫ب��وو‪ ،‬ب �ه‌اڵم هه‌میش ‌ه كۆڵه‌كه‌ی پشتی‬ ‫سیاسه‌تكردن و هه‌ڵوێسته‌كانیان ئه‌م‬ ‫ئایه‌ت ‌ه بوو ‌ه ( َياأَ ُّيهَا ا َّل ِذينَ ‌آ َمنُوا أَ ِط ُيعوا‬ ‫ال َّل َه وأَ ِط ُيعوا ال َّر ُس َ‬ ‫ول ُوأ ْو يِل أْالَ ْم ِر ِمن ُْك ْم)‬ ‫بووه‌‪ ،‬به‌اڵم به‌شێكی زۆریان له‌م (منكم)‬ ‫‌ه تێنه‌گه‌یشتوون و زۆربه‌ی كات (منهم)‬ ‫یشیان كردوو ‌ه ب ‌ه ُ(أ ْولِی أْ َ‬ ‫ال ْمر)ی خۆیان‪.‬‬ ‫به‌رده‌وامیش ئه‌م فه‌رموده‌یان كردۆته‌‬ ‫حوج ‌ه (دخلنا علی عباد ‌ه بن الصامت وهو‬ ‫مریض‪ ،‬فقلنا‪ :‬أصلحك الله‪ ،‬حدث بحدیث‬ ‫ینفعك الله به سمعته من رسول الله صلی‬ ‫الله علیه وآ‌له وسلم‪ ،‬قال‪ :‬دعانا النبی صلی‬ ‫الله علیه وآ‌له وسلم فبایعنا‪ ،‬فكان فیام‬ ‫أخذ علینا‪ « :‬أن بایعنا علی السمع والطاعة‌‬ ‫فی منشطنا ومكرهنا وعرسنا ویرسنا وأثره‌‬ ‫علینا‪ ،‬وأن ال ننازع األمر أهله‪ ،‬إال أن تروا‬ ‫كفرا بواحا عندكم من الله فیه برهان)‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی جێگه‌ی له‌سه‌روه‌ستانه‌‬ ‫ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه ل ‌ه ب ‌هرامبه‌ر ئه‌م فه‌رمووده‌یه‌دا‬ ‫چه‌ندین فه‌رموود ‌ه و به‌ڵگه‌ی تر هه‌ن‬ ‫ك ‌ه جێگه‌ی له‌سه‌روه‌ستانن‪ .‬جگ ‌ه له‌وه‌ی‬ ‫ئایه‌ته‌ك ‌ه به ڕوونی ئه‌و ‌ه ئاشكرا ده‌كات كه‌‬ ‫وه‌لی ئه‌مر ده‌بێت ل ‌ه خودی موسڵامنان‬ ‫بێت‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا چه‌ند فه‌رمووده‌یه‌كی‬ ‫تر هه‌ن ئه‌و ‌ه زیاتر ڕوونده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬وه‌كو‬ ‫پێغه‌مبه‌ر (درودی خوای له‌سه‌ر بێت)‬ ‫ده‌فه‌رموێت (إن أمر علیكم عبد مجدع‬ ‫أس��ود یقودكم بكتاب الله فاسمعوا له‬ ‫وأطیعوا) ك ‌ه لێره‌دا جه‌خت له‌و ‌ه ده‌كاته‌وه‌‬ ‫ك ‌ه وه‌لی ئه‌مر ده‌بێت ب ‌ه شه‌رعی خوا‬ ‫كاربكات‪ .‬هه‌روه‌ها (اإلس�لام یعلو وال‬ ‫یعلی)‪ .‬له‌به‌رئه‌و ‌ه بابه‌تی وه‌لی ئه‌مر بۆ‬ ‫ده‌وڵه‌تی ئیسالمیی ‌ه و ئه‌گه‌ر ده‌وڵه‌ت‬ ‫به‌ته‌واوی مانا له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی ئیسالمی‬ ‫دروست نه‌بووبێت‪ ،‬باسكردن ل ‌ه وه‌لی‬ ‫ئه‌مر و شه‌رعییه‌ت وه‌رگرتنی بابه‌تێكه‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ن��ده‌ی ل ‌ه خزمه‌تی ده‌س�ه‌اڵت��داری‬ ‫ئه‌و مه‌مله‌كه‌ته‌ی ‌ه و ته‌كفیكردنی هه‌موو‬ ‫دژایه‌تیكردنێكیه‌تی‪ ،‬ئه‌وه‌ند ‌ه بنه‌مایه‌كی‬ ‫ل ‌ه ده‌ق و ڕێساكانی ئیسالمدا نییه‌‪ .‬له‌‬ ‫هه‌موو ئایه‌ته‌كانی قورئانی پیرۆزدا كه‌‬ ‫پادشایه‌ك ب ‌ه پادشا ناوبراو ‌ه و موسڵامن‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬ته‌نها به‌شێوه‌ی خه‌به‌ر باسكراوه‌‪،‬‬ ‫نه‌ك وه‌ك��و دانپێدانان‪ .‬س��ه‌ر ‌هڕای ئه‌وه‌‬

‫پێغه‌مبه‌ریش كاتێك نامه‌ی بۆ هیرقل‬ ‫نارد ب ‌ه پادشا ناوی نه‌برد‪ ،‬به‌ڵكو وه‌كو‬ ‫ڕێزێك ته‌نها ب ‌ه گ�ه‌وره‌ی ڕۆم ناوی برد‪.‬‬ ‫وه‌هابییه‌كان هه‌ر به‌وه‌نده‌و ‌ه ناوه‌سنت‬ ‫ك ‌ه زاڵمه‌كان ب ‌ه وه‌لی ئه‌مر ناوده‌به‌ن‪،‬‬ ‫به‌ڵكو خه‌ڵكی تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن به‌وه‌ی‬ ‫ك ‌ه تاوانه‌كانی خۆیان وایكردوو ‌ه تووشی‬ ‫حوكمێكی زاڵامن ‌ه بن‪.‬‬ ‫له‌ئێستادا ئه‌و گروپه‌ی ل ‌ه كوردستاندا‬ ‫هه‌ن‪ ،‬تا ئێستا ساده‌ترین ڕەخنه‌یان له‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌م هه‌رێم ‌ه نه‌گرتووه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت سه‌ركرده‌كانیان ئاماژە به‌وه‌‬ ‫ده‌ده‌ن ك ‌ه ده‌بێت ڕەخن ‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵتدار‬ ‫ل ‌ه ڕێگه‌ی ئامۆژگارییه‌و ‌ه بكرێت‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئه‌وانه‌ی سه‌ركرده‌ی ئه‌م واڵت �ه‌ن وه‌لی‬ ‫ئه‌مرن و ده‌بێت گوێڕایه‌ڵی بكرێن‪،‬‬ ‫تاوه‌كو ئه‌وه‌ی ك ‌ه كوفرێكی ئاشكرایان لێ‌‬ ‫ده‌بیرنێت‪ .‬ده‌سه‌اڵتدارانی ئه‌م هه‌رێمه‌‬ ‫به‌رده‌وام بن ل ‌ه په‌یوه‌ندییه‌كانیان له‌گه‌ڵ‬ ‫وه‌هابییه‌كاندا‪ ،‬ئ��ه‌وا پێگه‌ی خۆیان‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ی تر به‌هێز ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌‬ ‫هه‌ر حاڵه‌تێكدا وه‌هابییه‌كان ده‌ستیان‬ ‫كراوه‌بێت‪ ،‬ئه‌وا مه‌ترسییه‌كی زۆر گه‌وره‌‬ ‫ده‌ب��ن بۆ س �ه‌ر ئاسایشی كۆمه‌اڵیه‌تی‬ ‫و جێبه‌جێكردنی حوكمێكی شه‌رعیی‬ ‫به‌رته‌سك‪ ،‬ك ‌ه هه‌موو ده‌رچوونێك له‌و‬ ‫قاڵبه‌ی خۆیان دایانڕشتووه‌‪ ،‬ته‌كفیر ده‌كات‬ ‫و كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی داخ��راوی هاوشێوه‌ی‬ ‫سعودی ‌ه دێنن ‌ه ئ���اراوه‌‪ ،‬ك� ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫ئیسالمییه‌كانیش ناتوانن كاری سیاسی‬ ‫بكه‌ن‪ ،‬چجای ناسیۆنالیست و سۆشیاڵ و‬ ‫عه‌ملانییه‌كان‪ .‬ئه‌م بابه‌ت ‌ه زۆر ده‌كێشێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم به‌پێویستی دەزانم یه‌ك پرسیار بۆ‬ ‫وه‌هابییه‌كانی كوردستان جێبهێڵم‪ :‬ئایا‬ ‫ئێو ‌ه دیموكراسی ب ‌ه پڕۆسه‌یه‌كی شه‌رعی‬ ‫د ‌هزان��ن؟ بێگومان نه‌خێر‪ .‬ئایا ده‌نگدان‬ ‫پڕۆسه‌یه‌كی شه‌رعییه‌؟ بێگومان به‌‬ ‫بۆچوونی ئ �ه‌وان نه‌خێر‪ .‬باش ‌ه ك ‌ه ئێوه‌‬ ‫دیموكراسی ب ‌ه شه‌رعی ن��ازان��ن‪ ،‬چۆن‬ ‫ده‌كرێت سه‌رۆك و سه‌ركرده‌یه‌ك ك ‌ه به‌‬ ‫پڕۆسه‌یه‌كی دیموكراسی هه‌ڵبژێردراوه‌‬ ‫ب ‌ه (وه‌لی ئه‌مر) ته‌ماشا بكه‌ن‪ ،‬له‌كاتێكدا‬ ‫هاوشێوه‌ی فه‌رمووده‌ك ‌ه (به‌یعه‌ت)ی‬ ‫پێنه‌دراوه‌؟‬

‫‪12‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫وه‌اڵمێك بۆ‬ ‫زه‌غلول نه‌جاڕ‬

‫بۆچی به‌شداریی هه‌ڵبژاردن بكه‌ین؟‬

‫مه‌سعود عه‌بدولخالق‬ ‫ئه‌و زات ‌ه زۆر زیره‌ك ‌ه ل ‌ه ئیعجازی‬ ‫قورئان‪ ،‬به‌اڵم زۆر ده‌ستكورت ‌ه ل ‌ه زانستی‬ ‫سیاسی‪ ،‬یان ئه‌وه‌ت ‌ه هه‌ر برایانی عه‌ره‌ب‬ ‫(قه‌یرانی ع ‌ه قڵی عه‌ره‌بیان) ل ‌ه دۆزی‬ ‫ڕ ‌ەوای كوردستان ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬ئه‌و‬ ‫پێی وای ‌ه هیچ پاساوێك نیی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫كوردستان خاوه‌نی فیدراڵی بێت‪ .‬ئه‌وه‌یان‬ ‫ل ‌ه محازه‌ره‌یه‌كی ل ‌ه شاری به‌یروت‬ ‫وتویه‌تی‪ ،‬هه‌ر ب ‌ه كورتی ئه‌و ماددانه‌ی‬ ‫خواره‌و ‌ه كورت ‌ه وه‌اڵمێكن‪:‬‬ ‫پێویستامن ب ‌ه دیاریكردنی باری یاسایی‬ ‫هه‌رێمی كوردستان و په‌یوه‌ندی له‌گه‌ڵ‬ ‫به‌غدا هه‌یه‌‪ ،‬به‌و شێوه‌ی خواره‌وه‌‪:‬‬ ‫‪ -1‬له‌پێش دروستبوونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێراقی ل ‌ه ساڵی ‪ 1921‬هه‌رگیز كورد و‬ ‫عه‌ره‌ب (كوردستان و عه‌ره‌بستان) له‌نێو‬ ‫عێراقێكی سیاسی پێكه‌و ‌ه نه‌ژیاون‪ ،‬برا‬ ‫بوون‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه چوارچێوه‌ی (دار االسالم)‬ ‫نه‌ك (دار العراق)‪.‬‬ ‫‪ -2‬ئه‌و ناوچه‌یه‌ی دوایی ناوی‬ ‫نرا عێراق‪ ،‬یه‌ك ویالیه‌ت نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫ویالیه‌ته‌كانی شاره‌زور (دوایی بووه‌‬ ‫موسل)‪ ،‬به‌غدا و به‌رس‌ه بووه‌‪.‬‬ ‫‪ -3‬له‌كاتی دروستبوونی ده‌وڵه‌تی‬ ‫عێراقی‪ ،‬كوردستان (ك ‌ه له‌وكاته‌و ‌ه بووه‌‬ ‫كوردستانی خواروو‪ ،‬دواییش بووه‌‬ ‫كوردستانی عێراق‪ ،‬پاشان بوو ‌ه شامل‬ ‫العراق!) خاوه‌نی ده‌سه‌اڵت و هه‌رێمی‬ ‫خۆی بووه‌‪ ،‬شه‌رعیه‌تیشی هه‌بوو ‌ه به‌پێی‬ ‫ڕێكه‌وتنی سوڵتان‪-‬به‌دلیسی‪ ،‬ویالیه‌تێكی‬ ‫سه‌ربه‌خۆش به‌ناوی ویالیه‌تی كوردستان‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬یه‌ك ل ‌ه والیه‌كانی (حمدی‬ ‫پاشا)ی كورد بووه‌‪ ،‬ل ‌ه دوا ساته‌كانی‬ ‫ته‌مه‌نی عوسامنیش به‌پێ بروسكه‌ی‬ ‫عه‌لی ئیحسان پاشای نوێنه‌ری سوڵتانی‬ ‫عوسامنی ل ‌ه ‪1918‬بۆ شێخ مه‌حمود كه‌‬ ‫دان ب ‌ه حكومه‌تی شێخ مه‌حمود ده‌نێت‬ ‫ل ‌ه كوردستان‪.‬‬ ‫‪ -4‬ل ‌ه رێكه‌وتن ‌ه نێوده‌ڵه‌تیيه‌كان‪،‬‬ ‫كوردستان خاوه‌نی هه‌رس ‌ێ پایه‌ی‬ ‫ده‌وڵه‌ت (هه‌رێم و گه‌ل و ده‌سه‌اڵتی‬ ‫سیاسی)یه‌‪ ،‬ك ‌ه زیاتر ل ‌ه فیدراڵی بووه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه مه‌شمول ‌ه ب ‌ه مادده‌ی (‪)1‬ی به‌شی‬ ‫یه‌كه‌م و مادده‌ی (‪)55‬ی میساقی نه‌ته‌وه‌‬ ‫یه‌كگرتوه‌كان‪ ،‬مادده‌كانی (‪)60-58‬‬ ‫ی (فصل العارش‪ -‬قبول أعضا‌ء جدد)‬ ‫ی (مجلس األمن)‪ ،‬بڕیاره‌كانی ژ‪:‬‬ ‫‪1514‬ی خولی (‪)15‬ی ‪ 14‬دیسه‌مبه‌ر‬ ‫‪ ،1960‬بڕیاری ژ‪ 2105 :‬خولی (‪)20‬ی‬ ‫دیسه‌مبه‌ری ‪ ،1965‬بڕیاری ژ‪2625 :‬ی‬ ‫خولی ‪25‬ی ‪ 24‬ئۆكتوبه‌رى ‪ ،1970‬بڕیاری‬ ‫ژ‪ 3070 :‬خولی (‪)28‬ی نۆڤه‌مبه‌ری‬ ‫‪ .1973‬هه‌موو ئ ‌هوان ‌ه داكۆكی ل ‌ه مافی‬ ‫چاره‌نوسی گه‌الن ده‌كات ك ‌ه پاساو‬ ‫و مقه‌وماتی یاسای نێوده‌وڵه‌تیی ‌ه بۆ‬ ‫هه‌رێمی كوردستان‪.‬‬ ‫‪ -5‬ل ‌ه نێوان كوردستان و عێراق‪،‬‬ ‫مه‌رجه‌كانی لكاندنی كوردستان‬ ‫ب ‌ه عێراق ل ‌ه ڕاپۆرتی گ ‌هڕانه‌وه‌ی‬ ‫ویالیه‌تی موسڵ‪ ،‬ده‌ستوری ‪،1925‬‬ ‫به‌ڵێنی حكومه‌تی به‌ریتانی و عێراقی‬ ‫هاوبه‌ش‪ ،‬به‌ڵێنی عوسب ‌ه ل ‌ه ‪10 ،1922‬‬ ‫ته‌عه‌هوداته‌كه‌‪ ،‬ده‌ستوری ‪ ،1958‬به‌یانی‬ ‫‪ 29‬حوزه‌یران‪ ،‬به‌یانی (‪)11‬ی ئازار‪،‬‬ ‫یاسای ئۆتۆنۆمی‪ ،1974‬به‌ندی (‪ )7‬و‬ ‫بڕیاری ‪ ،688‬بڕیاری ‪ 986‬ك ‌ه ڕێژە‌ی ‪%13‬‬ ‫تایبه‌ت ل ‌ه خۆراك بۆ كوردستان دیاری‬ ‫كرا ل ‌ه الیه‌ن نه‌ته‌و ‌ه یه‌كگرتوه‌كان‪ ،‬یاسای‬ ‫ئینتیقالی ‪ ،2003‬ده‌ستووری عێراقی نوێدا‌‬ ‫هاتووه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه دوای ئه‌و هه‌موو ڕاستییان ‌ه و ئه‌و‬ ‫هه‌موو كاره‌ساتانه‌ی به‌سه‌ری هاتووه‌‪،‬‬ ‫ئنجا ئه‌و حه‌سودییه‌ی پێببه‌ی‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫عه‌ملانی و عروبی بوای ‌ه ئاسایی بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫زانایه‌كی ئاینی ناب ‌ێ ئاوا بێئاگا بێت‪.‬‬

‫‪birura_bayan@yahoo.com‬‬

‫تۆفیق كه‌ریم‬ ‫زۆرجار مرۆڤ كه‌ بیر له‌ هه‌ندێك‬ ‫پ��رۆس��ه‌ی ه��ه‌ڵ��ب��ژاردن و ئه‌نجامه‌‬ ‫سلبییه‌كانی ده‌كاته‌وه‌ له‌ واڵتاندا‪ ،‬له‌‬ ‫دوای ئه‌م پرۆسه‌یه‌ ده‌كه‌وێته‌ گومان و‬ ‫به‌ دوودڵییه‌وه‌ له‌ به‌شداری تێداكردنی‬ ‫ده‌ڕوان��ێ��ت‪ .‬له‌ڕاستییدا ئ�ه‌گ�ه‌ر له‌و‬ ‫بیركردنه‌وانه‌دا قووڵرت رۆچ��ی��ن‪ ،‬ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سلبییانه‌ی كه‌ ره‌شبینامن ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫كاڵده‌بنه‌و ‌ه و كۆمه‌ڵێك خاڵی ئیجابی‬ ‫ده‌رده‌ك����ه‌ون‪ ،‬ك� ‌ه ل�ه‌ ب��اری��ان��دا هه‌یه‌‬ ‫هانده‌رمان بن بۆ به‌شداریكردن له‌‬ ‫پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردندا‪.‬‬ ‫یه‌كێك ل �ه‌و خ��ااڵن �ه‌ی به‌رامبه‌ر‬ ‫هه‌ڵبژاردن ره‌شبینامن ده‌كه‌ن‪ ،‬ئه‌نجامی‬ ‫پرۆسه‌ی هه‌ڵبژاردن ‌ه له‌ رۆژه�ه‌اڵت��دا‪،‬‬ ‫كه‌ كاتێك ئیسالمخوازان تیایدا براوه‌‬ ‫بوون ب ‌هرامبه‌ره‌كانیان ئه‌نجامه‌كه‌یان‬ ‫قبوڵنه‌كردووه‌ و لێیان هه‌ڵگه‌ڕاونه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫له‌ منوونه‌ی توركیای سه‌رده‌می نه‌جمه‌دین‬ ‫ئه‌ربه‌كان‪ ،‬ج ‌هزائیر ل ‌ه سه‌رده‌می به‌ره‌ی‬ ‫ئینقازی ئیسالمی و نوێرتیشیان ئێستای‬ ‫میرس و ئیخوان‪.‬‬

‫به‌ دڵنیاییه‌وه‌ له‌م منوونانه‌ش زیاتر‬ ‫هه‌ن‪ ،‬به‌اڵم بیرمان نه‌چێت قیاسكردنی‬ ‫كوتومتی واڵت��ی ئێمه‌ ب��ه‌و واڵت��ان��ه‪‌،‬‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌‪ ،‬چونكه‌ جیاوازیی‬ ‫زۆر له‌ نێوامناندا هه‌یه‌ له‌ بواری سیاسی‬ ‫و جوگرافی و رسوشتی و به‌رژە‌وه‌ندیی‬ ‫واڵت��ان و زۆر شتی دیكه‌‪ .‬بۆ منوونه‌‬ ‫پێش ه�ه‌م��وو شتێك ئێمه‌ ئیرسائیل‬ ‫دراوسێامن نییه‌ وه‌كو میرس‪ ،‬كه‌ هه‌موو‬ ‫گه‌شه‌كردنێكی ره‌وتی ئیسالمی له‌و واڵته‌‬ ‫به‌ نزیكبوونه‌وه‌ی مه‌رگی خۆی بزانێت‪،‬‬ ‫دراوس��ێ كاریگه‌ره‌كانی ئێمه‌ توركیا و‬ ‫ئێرانن‌‪ ،‬كه‌ بۆچوونیان ته‌واو جیایه‌ له‌‬ ‫ئیرسائیل و به‌ڵكو دوو واڵت��ی ت�ه‌واو‬ ‫پێچه‌وانه‌ی ئیرسائیلن له‌ سیاسه‌تكردندا‪.‬‬ ‫ه �ه‌ر ل �ه‌م ف��اك��ت�ه‌ره‌ی ده‌ره‌وه‌دا‬ ‫سعودیه‌ و ئ��وردون و واڵتانی كه‌نداو‬ ‫نابن به ‌پیالنگێڕ‪ ،‬بۆ ئێمه‌ و واڵتانی‬ ‫زلهێزیش مه‌رج نیی ‌ه به‌ هه‌مان سیاسه‌ت‬ ‫مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ كوردستاندا بكه‌ن‪ .‬جگه‌‬ ‫له‌ جیاوازی و تایبه‌مته‌ندیی ناوخۆیی‬ ‫هه‌ر الیه‌كامن‪ ،‬ك ‌ه ئه‌گه‌ر زۆر وردبینه‌وه‌‬ ‫ده‌بینین هیچامن ل ‌ه یه‌كرتی ناچین‪ ،‬نه‌‬ ‫ئیسالمییه‌كان و پێكهاته‌ و قه‌باره‌یان‪ ،‬نه‌‬

‫ده‌سه‌اڵتداران و په‌یوه‌ندییه‌ ناوخۆیی‬ ‫ده‌ره‌كییه‌كانیان وام��ان لێده‌كه‌ن ک ‌ه‬ ‫كوردستان و میرس به‌یه‌ك بچوێنن‪.‬‬ ‫بۆیه‌ منوونه‌م به‌ میرس هێنایه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ منوونه‌یه‌كی هه‌نووكه‌یی زیندووه‌‬ ‫و پ��اش هه‌ڵگه‌ڕانه‌وه‌ی سوپا به‌سه‌ر‬ ‫س �ه‌رۆك��ی هه‌ڵبژێراوی م��ی�سردا‪ ،‬له‌م‬ ‫قسه‌ و باسانه‌ زۆر سه‌ریان هه‌ڵدا‪ ،‬كه‌‬ ‫ئایا هه‌ڵبژاردن جه‌دوای چییه‌ و بۆچی‬ ‫به‌شداریی تێدا بكه‌ین و ‪ ...‬هتد؟‬ ‫به‌اڵم له‌گه‌ڵ ئه‌و جیاوازیی ‌ه زۆره‌ش‬ ‫له‌ نێوان ئێمه‌ و میرسییه‌كاندا‪ ،‬بیرمان‬ ‫نه‌چێت الیه‌نگرانی مورسی به‌هێزترین‬ ‫چه‌كیان به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ له‌م ملمالنێیه‌دا‪،‬‬ ‫ك�ه‌ چه‌كی شه‌رعیه‌ته‌‪ ،‬بۆیه‌ س��ۆزی‬ ‫گه‌النی دنیایان بۆ الی خۆیان راكێشاوه‌ و‬ ‫ناحه‌زانیشیان ل ‌ه به‌رده‌میاندا شه‌رمه‌زارن‪،‬‬ ‫ئه‌و واڵته‌ زلهێزانه‌ش پشتیوانی له‌ سوپا‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌ست به‌ ئیحراج بوون ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫ك �ه‌وات �ه‌ شه‌رعیه‌تی ب��ردن �ه‌و ‌ه له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردندا ده‌ستكه‌وتێكی ته‌واو مه‌زنه‌‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم با له‌ بیرمان نه‌چێت منوونه‌ی‬ ‫سه‌ركه‌وتووشامن هه‌یه‌ كه‌ توركیای‬ ‫دراوسێامنه‌‪ ،‬وا بۆ دوو جاری له‌سه‌ر یه‌ك‬

‫هه‌ر الیه‌نێك ده‌نگی جه‌ماوه‌رێكی‬ ‫به‌رفراوانی بۆ بێت‪ ،‬بێگومان الیه‌نێكی‬ ‫كاریگه‌ر و قسه‌ڕۆیشتوو ده‌بێت‬

‫ئاك پارتی ده‌یباته‌وه‌ و بێكێشه‌ واڵت‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌به‌ن‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر توركیاش نه‌كه‌ین به‌‬ ‫قیاس و كوردستانییانه‌ مامه‌ڵه‌ بكه‌ین‪،‬‬ ‫ده‌گه‌ینه‌ ئ�ه‌و ئه‌نجامه‌ی بڵێین هه‌ر‬ ‫الیه‌نێك سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنێت‬ ‫له‌م هه‌ڵبژاردنه‌دا و ده‌نگی جه‌ماوه‌رێكی‬ ‫ب �ه‌رف �راوان��ی ب��ۆ بێت‪ ،‬بێگومان ئه‌و‬ ‫الیه‌نه‌ سبه‌ینێ‌ له‌ ده‌سه‌اڵتدا بێت یان‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬الیه‌نێكی كاریگه‌ر و ده‌نگ‬ ‫دلێر و قسه‌ڕۆیشتوو ده‌بێت له‌سه‌ر‬ ‫ساحه‌ی كوردستان‪ ،‬چوار ساڵی رابردوو‬ ‫شایه‌تێكی نزیكه‌ بۆ ئه‌م قسه‌یه‌مان‪.‬‬ ‫جگه‌ ل���ه‌وه‌ش ل �ه‌ بیست ساڵی‬ ‫رابردوودا چه‌ندین حزبی خاوه‌ن مێژووی‬ ‫درێ��ژی قوربانی و خ�ه‌ب��ات‪ ،‬به‌ هۆی‬ ‫شكستیان له‌ هه‌ڵبژاردنه‌كاندا په‌راوێز‬ ‫خ��راون و حسابێكی به‌وشێوه‌یان بۆ‬ ‫ناكرێت‪ .‬به‌پێچه‌وانه‌و ‌ه خاوه‌ن ده‌نگه‌كان‬ ‫ئه‌مڕۆ خ��اوه‌ن پێگه‌ن ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ و‬ ‫ناوه‌وه‌ی واڵتدا‪ ،‬له‌سه‌ر ئه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ی‬ ‫له‌گه‌ڵ ده‌كرێت‪.‬‬ ‫خاڵێكی تر كه‌ زۆرجار ده‌وروژێرنێن‬ ‫مه‌سه‌له‌ی بااڵده‌ستبوونی هه‌ردوو حزبی‬ ‫ده‌س��ه‌اڵت��داره‌ و قۆرخكردنی جومگه‌‬ ‫هه‌ستیاره‌كانی ده‌وڵ��ه‌ت بۆ خۆیان و‬ ‫به‌كارهێنیان ‌ه له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی خۆیان‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌ت ل ‌ه هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كاندا‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وان پ���اره‌ی واڵت و كۆمپانیا‬ ‫زه‌به‌الحه‌كانی نه‌وت و هێزی پێشمه‌رگه‌‬ ‫و ئ��اس��ای��ش و س��ه‌رج��ه‌م فه‌رمانگه‌‬ ‫حكومییه‌كان و ‪ ...‬یان قۆرخ كردووه‌ بۆ‬

‫خۆیان‪ ،‬به‌ده‌یان ه �ه‌زار خانه‌نشین و‬ ‫مووچه‌خۆری حزبییان هه‌یه‌‪ ،‬پشتیوانیی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی و ئیقلیمییان مسۆگه‌ر‬ ‫ك���ردووه‌‪ ،‬ل ‌ه هه‌موو ئه‌مانه‌ش خراپرت‬ ‫به‌م گشت فاكته‌رانه‌شه‌وه‌ هێشتا له‌‬ ‫هه‌ڵبژاردنه‌كاندا سه‌رنه‌كه‌ون‪ ،‬ئایا ئه‌وان‬ ‫قبوڵی ده‌ستاوده‌ستپێكردنی ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ك��ه‌ن؟ مێژوویان شایه‌ته‌ ئه‌سته‌مه‌‬ ‫ته‌سلیمی شكست بنب‪.‬‬ ‫بێگومان چه‌نده‌ واقعیه‌ت له‌م‬ ‫ب��ۆچ��وون��ه‌دا ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬زی������اده‌ڕە‌وی و‬ ‫نائومێدكردنیشی تێدایه‌‪ ،‬چونكه‌ هه‌ر‬ ‫ئ�ه‌و هێزی پێشمه‌رگه‌ و تایبه‌ته‌ بوو‬ ‫هه‌ڵبژاردنی پێشوو زیاتر له‌ ‪ %30‬ده‌نگی‬ ‫به‌ ئۆپۆزسیۆندا‪ ،‬مه‌رجیش نیی ‌ه زۆر له‌و‬ ‫مووچه‌خۆران ‌ه ده‌نگ بۆ مووچه‌كه‌یان‬ ‫بده‌ن‪ ،‬هه‌ر ل ‌ه هه‌ڵبژاردنی پێشوودا بوو‬ ‫حزبێك كه‌مرت له‌ مووچه‌خۆره‌كانی له‌‬ ‫شارێكی كوردستان ده‌نگی هێنابوو‪.‬‬ ‫خاڵێكی زۆر گرنگیش لێره‌دا ژماره‌ی‬ ‫هه‌یه‌ كه‌ ئه‌م بابه‌تانه‌ زۆر جار حزبی‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت��دار ده‌یانوروژێنێت بۆ وره‌‬ ‫دابه‌زاندن و ژاوه‌ژاو دروستكردن‪ ،‬واته‌‬ ‫جه‌نگی ده‌روونییه‌ له‌گه‌ڵ ئێمه‌دا‪ .‬بۆیه‌‬ ‫هه‌موو ئه‌و خاڵه‌ سلبییانه‌ و زیاتریش‬ ‫له‌وانه‌‪ ،‬پیویسته‌ هه‌موو هاوواڵتییه‌كی‬ ‫ن��اڕازی ل�ه‌م واقیعه‌ و ئ��اوات�ه‌ح��واز به‌‬ ‫گ��ۆڕان��ك��اری��ی ب��ه‌ش��داری��ی پ��رۆس �ه‌ی‬ ‫هه‌ڵبژاردن بكات‪ .‬ئاخر جگه‌ له‌م رێگایه‪‌،‬‬ ‫بۆ گۆڕانكاری ل�ه‌م واقیعه‌دا ئه‌مڕۆ‪،‬‬ ‫رێگایه‌كی دیكه‌مان نییه‌‪.‬‬

‫فه‌یله‌سوفی سیاسی‪ ،‬یان ڕۆشنبیری سیاسی؟‬ ‫نه‌وشیروان حوسێن سه‌عید‬ ‫فه‌یله‌سوفی سیاسی و ڕۆشنبیری‬ ‫سیاسی دوو بوونه‌وه‌ری جیاوازن‪ ،‬تا‬ ‫ڕاده‌یه‌كی زۆریش كاری هه‌ریه‌كه‌یان‬ ‫له‌وی دیكه‌یان جیاوازه‌‪ .‬له‌ كوردستاندا‬ ‫خه‌ریكه‌ دیارده‌یه‌ك سه‌ر هه‌ڵده‌دات‬ ‫ب �ه‌وه‌ی كه‌ هه‌ندێك له‌ نووسه‌ران و‬ ‫ڕۆشنبیران پاش ماوه‌یه‌ك له‌ كاركردن‬ ‫له‌ بواری فیكر و فه‌لسه‌فه‌دا‪ ،‬دواجار‬ ‫ب��ارگ �ه‌ و بنه‌یان ده‌پێچنه‌وه‌ و له‌‬ ‫سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژارندا خۆیان یه‌كال‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌ و ده‌بن ‌ه ڕۆشنبیری سیاسی‪.‬‬ ‫مه‌به‌ستی ئ�ه‌م وت��اره‌ دژایه‌تیكردنی‬ ‫ئه‌م جۆره‌ كه‌سانه‌ نییه‌ كه‌ له‌ ئێستادا‬ ‫ناویان له‌ زۆرێ��ك له‌ لیستی ق �ه‌واره‌‬ ‫سیاسییه‌كاندا ده‌بیرنێت وه‌كو كاندید‬ ‫بۆ خوولی داه��ات��ووی په‌رله‌مان‪ ،‬به‌‬ ‫ئه‌ندازه‌ی ئه‌وه‌ی ده‌یه‌وێت ئه‌و لێڵی و‬ ‫ناڕوونی و ته‌مومژە‌ بڕە‌وێنێته‌وه‌ ك ‌ه له‌‬ ‫ئه‌نجامی تێكه‌ڵكردنی كاركردن له‌ كایه‌ی‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی سیاسی و كاری سیاسییه‌وه‌‬ ‫هاتووەته‌ ئاراوه‌‪.‬‬ ‫ب �ه‌ س��وودوه‌رگ��رت��ن ل �ه‌ دی��د و‬ ‫تێڕوانینی كۆمه‌ڵناس و بیرمه‌ندی‬ ‫سیاسیی به‌ریتانی «ئ��اده‌م سویفت»‪،‬‬ ‫هه‌وڵده‌ده‌ین به‌ كورتی قسه‌ له‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫دیارده‌یه‌ بكه‌ین‪ .‬سویفت له‌ یه‌كێك له‌‬ ‫كتێبه‌كانیدا‪ ،‬سه‌باره‌ت به‌ فه‌لسه‌فه‌ی‬ ‫سیاسی‪ ،‬كه‌ وه‌ك��و ڕێبه‌رێك وای �ه‌ بۆ‬

‫خوێندكاران و سیاسییه‌كان‪ ،‬باس ل ‌ه‬ ‫فه‌یله‌سوفی سیاسی و كه‌سی سیاسی‬ ‫ده‌كات و جیاوازییه‌كانیان ده‌خاته‌ڕوو‪.‬‬ ‫پوخته‌ی ئارگیومێنته‌كه‌ی سویفت ئه‌وه‌یه‌‬ ‫كه‌ به‌گشتی فه‌یله‌سوفه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫به‌‬ ‫«‪»political philosophers‬‬ ‫دی��دێ��ك��ی زۆر ڕە‌خ��ن��ه‌گ��ران��ه‌وه‌ له‌‬ ‫سیاسییه‌كان «‪ »politicians‬ده‌ڕوانن‪،‬‬ ‫له‌به‌رئه‌وه‌ی سیاسییه‌كان چه‌مكه‌كان‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌كی ورد و ڕوون به‌كارناهێنن‪،‬‬ ‫نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆرجار حه‌زیان‬ ‫له‌ به‌كارهێنانی ئه‌و چه‌مك و زاراوانه‌یه‌‬ ‫كه‌ ماناكانیان ڕوون نین‌ و ده‌یانه‌وێت‬ ‫شتێك بڵێن كه‌ به‌دڵی هه‌موان بێت‪.‬‬ ‫ڕە‌ن��گ��ه‌ ل��ه‌ ئ��ێ��س��ت��ادا ك��ه‌ كاتی‬ ‫بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن و ملمالنێی قه‌واره‌‬ ‫سیاسییه‌كانه‌ ل ‌ه هه‌رێمی كوردستاندا‪،‬‬ ‫بتوانین به‌ ئاسانی سیاسییه‌كان و كار و‬ ‫ئه‌جێندا و هه‌ڵسوكه‌وتیان بناسینه‌وه‌‪.‬‬ ‫سیاسییه‌كان هه‌وڵ ده‌ده‌ن تیشك بخه‌نه‌‬ ‫سه‌ر الوازترین ئارگیومێنتی نه‌یاره‌كانیان‬ ‫و له‌ به‌رامبه‌ردا خاڵه‌ به‌هێزه‌كانیان‬ ‫فه‌رامۆش بكه‌ن‪ .‬دوودڵیشن له‌وه‌ی كه‌‬ ‫دان به‌وه‌دا بنێن كه‌ هه‌ندێك جار ئه‌و‬ ‫سیاسه‌ته‌ی ئه‌مان داكۆكیی لێده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫خراپرته‌ له‌ سیاسه‌تی نه‌یاره‌كانیان‪.‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬فه‌یله‌سوفی سیاسی‬ ‫(ل�ه‌م�ه‌ودوا ته‌نها وش�ه‌ی فه‌یله‌سوف‬ ‫به‌كارده‌هێنم له‌م وتاره‌دا) زۆرجار خاڵه‌‬ ‫به‌هێزه‌كانی نه‌یاره‌كانیان ده‌خه‌نه‌ڕوو‬

‫و س��وود له‌ ڕه‌خن ‌ه تونده‌كانیشیان‬ ‫وه‌رده‌گ�����رن‪ ،‬چونكه‌ ده‌زان���ن ئه‌مه‌‬ ‫هۆكارێكه‌ ب��ۆ پێشخستنی خۆیان‪،‬‬ ‫ب��ه‌زۆری ئاماده‌شن بۆ ڕا گۆڕین له‌‬ ‫حاڵه‌تی گه‌یشتنه‌ ئه‌و قه‌ناعه‌ته‌ی كه‌‬ ‫ئه‌مان له‌سه‌ر هه‌ڵه‌ن‪.‬‬ ‫ب���ه‌زۆری سیاسییه‌كان زمانێكی‬ ‫ڕی��ت��ۆری��ك��ان �ه‌ ب��ه‌ك��ارده‌ه��ێ��ن��ن بۆ‬ ‫دڵ��خ��ۆش��ك��ردن و قه‌ناعه‌تپێكردنی‬ ‫ده‌نگده‌ر‪ ،‬كه‌مرت گرنگی به‌ جه‌وهه‌ر و‬ ‫ناوه‌ڕۆكی قسه‌كانیان ده‌ده‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ئ�ه‌وه‌ی الی ئ�ه‌وان گرنگه‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌‬ ‫چ��ۆن قسه‌كانیان كاریگه‌ری له‌سه‌ر‬ ‫ده‌ن��گ��ده‌ر دروس���ت ده‌ك����ات‪ ،‬نه‌ك‬ ‫خستنه‌ڕووی مه‌به‌سته‌ ڕاسته‌قینه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫به‌ پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬فه‌یله‌سووفان ڕقیان له‌‬ ‫به‌كارهێنانی وش ‌ه و زاراوه‌ و چه‌مكی‬ ‫ن��اڕوون�� ‌ه و وه‌ك���و سیاسییه‌كانیش‬ ‫بانگه‌شه‌ی ئه‌وه‌ ناكه‌ن كه‌ وه‌اڵمیان بۆ‬ ‫هه‌موو پرسیارێك هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سیاسییه‌كان ك��اری به‌رجه‌سته‌ و‬ ‫به‌رهه‌می واقیعی به‌په‌له‌یان ده‌وێت‪،‬‬ ‫ب �ه‌اڵم فه‌یله‌سوفه‌كان زیاتر گرنگی‬ ‫ب �ه‌ ئه‌بسرتاكت و ئ��ای��دی��ا ده‌ده‌ن‪،‬‬ ‫سیاسییه‌كان هه‌وڵی كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌ن����گ و س�ه‌رخ��س��ت��ن��ی ح��ی��زب و‬ ‫قه‌واره‌ سیاسییه‌كه‌یان ده‌ده‌ن‪ ،‬كه‌چی‬ ‫فه‌یله‌سوفان هه‌وڵی پێناسه‌كردن و‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی چه‌مك و زاراوه‌ك���ان‬ ‫ده‌ده‌ن له‌ یه‌كرتی‪.‬‬

‫زۆرێك ل ‌ه وانه‌ی خۆیان ب ‌ه بیرمه‌ند‬ ‫ده‌زانن‪ ،‬خۆیان له‌ سیاسییه‌كان نزیك‬ ‫ده‌كه‌نه‌و‌ه تا پۆستێكیان پێ بده‌ن‬

‫سیاسییه‌كانه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌پێچه‌وانه‌ی‬ ‫فه‌یله‌سوفان كار له‌سه‌ر داوا و خواستی‬ ‫جه‌ماوه‌ر ناكه‌ن‪ ،‬به‌ڵكو كار له‌سه‌ر پرسه‌‬ ‫قورس و ئاڵۆزه‌كان ده‌كه‌ن و تیایاندا‬ ‫ق��اڵ و ق��ووڵ ده‌ب��ن�ه‌وه‌ به‌ مه‌به‌ستی‬ ‫دۆزی���ن���ه‌وه‌ی چ���اره‌س���ه‌ر‪ .‬به‌گشتی‬ ‫فه‌یله‌سوفان تێڕوانینێكی درێژخایه‌نیان‬ ‫هه‌یه‌ و ده‌یانه‌وێت له‌ دوورم��ه‌ودادا‬ ‫ڕایگشتی بگۆڕن‪ .‬ب�ه‌اڵم سیاسییه‌كان‬ ‫به‌زۆری ئه‌جێندایه‌كی سیاسیی خێرایان‬ ‫هه‌یه‌ و كار له‌سه‌ر خواست و حه‌زی‬ ‫جه‌ماوه‌ر ده‌كه‌ن و به‌دوای كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫به‌رهه‌می خێرا و ده‌ستبه‌جێوه‌ن‪.‬‬ ‫سیاسییه‌كان زیاتر ك��ار له‌سه‌ر‬ ‫س���ۆز و ح��ه‌م��اس��ه‌ت ده‌ك�����ه‌ن و‬ ‫فه‌یله‌سوفه‌كانیش له‌سه‌ر عه‌قڵ و‬ ‫ئ��اوه‌ز‪ .‬بیركردنه‌وه‌ و ڕوونی و وردی‬ ‫و وێڵبوون به‌دوای حه‌قیقه‌تدا‪ ،‬ڕە‌نگه‌‬ ‫له‌ سیام دیاره‌كانی فه‌یله‌سوف بێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم لێڵێ و ناڕوونی و تێكه‌ڵكردنی‬ ‫چه‌مكه‌كان‪ ،‬له‌ سیام به‌رچاوه‌كانی‬ ‫زۆرینه‌ی سیاسییه‌كانه‌‪ .‬رسوشتی كاری‬ ‫سیاسی وایه‌ كه‌ به‌رژە‌وه‌ندی به‌سه‌ریدا‬ ‫زاڵ �ه‌ و واده‌خ��وازێ��ت هه‌ندێك جار‬ ‫كه‌سی سیاسیی ن��اڕوون بێت و چاو‬ ‫بنوقێنێت له‌سه‌ر هه‌ندێك حه‌قیقه‌ت‬ ‫كه‌ له‌ به‌رژە‌وه‌ندی خۆی و حیزبه‌كه‌یدا‬ ‫نییه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌شامن ل ‌ه یاد نه‌چێت كه‌ له‌‬ ‫ڕۆژئاوا سیاسییه‌كان به‌زۆری كاریگه‌رن‬ ‫به‌ فه‌یله‌سوف و بیرمه‌ندان‪ ،‬كه‌چی له‌‬ ‫كوردستان ئه‌م هاوكێشه‌یه‌ تا راده‌یه‌كی‬ ‫زۆر ب ‌ه پێچه‌وانه‌وه‌یه‌‪ .‬زۆرێك له‌ وانه‌ی‬ ‫كه‌ خۆیان به‌ بیرمه‌ند ده‌زانن‪ ،‬یان وه‌كو‬ ‫بیرمه‌ند لێیان ده‌ڕوان��رێ��ت‪ ،‬له‌جیاتی‬ ‫ئه‌وه‌ی ببنه‌ ڕێنیشانده‌ر و چاوساغی‬ ‫سیاسییه‌كان‪ ،‬خۆیان له‌ سیاسییه‌كان‬ ‫نزیكده‌كه‌نه‌وه‌ و ل ‌ه ده‌رگایان ده‌ده‌ن‬

‫تا پله‌ و پۆستێكیان پێ بده‌ن‪ ،‬به‌مجۆر ‌ه‬ ‫خۆیان ده‌بن ‌ه كه‌سێكی سیاسی‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سیاسییه‌كی چاو له‌ده‌ست و سه‌ركرز‬ ‫ل ‌ه به‌رامبه‌ر سیاسییه‌ ب ‌ه ئه‌زموونه‌كاندا‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت كار گه‌یشتووەته‌ ئه‌وه‌ی كه‌‬ ‫هه‌ندێك له‌ ڕۆشنبیران بێ بیركردنه‌وه‌‬ ‫و وردبوونه‌وه‌ ده‌كه‌ونه‌ به‌كارهێنانی‬ ‫ه�ه‌ن��دێ��ك زاراوه‌ و گ��وزارش��ت كه‌‬ ‫داهێنانی سیاسییه‌كانه‌ و له‌ ڕووی‬ ‫ئه‌كادیمی و یاساییه‌وه‌ چه‌ندین گرفت‬ ‫و ئیشكالی هه‌یه‌‪ ،‬وه‌كو به‌كارهێنانی‬ ‫«ناوچه‌ دابڕێرناوه‌كان» له‌جیاتی «ناوچه‌‬ ‫جێناكۆكه‌كان»‪.‬‬ ‫له‌ كۆتاییدا‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه‌ بڵێم كه‌‬ ‫نووسه‌ران و ڕۆشنبیران وه‌كو چین و‬ ‫توێژە‌كانی تری كۆمه‌ڵگه‌ ئازادن چۆن‬ ‫ب��ی��رده‌ك�ه‌ن�ه‌وه‌ و چ��ۆن موماره‌سه‌ی‬ ‫سیاسه‌ت ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم چیرت نابێت وه‌كو‬ ‫فه‌یله‌سوف و بیرمه‌ند خۆیان ده‌رخه‌ن‪،‬‬ ‫چونكه‌ ئه‌وان ئیدی بوون به‌ ڕۆشنبیرێكی‬ ‫سیاسی و كار بۆ سه‌رخستنی حیزب و‬ ‫تێڕوانینێك ده‌كه‌ن‪ ،‬كاركردن بۆ ڕە‌وت‬ ‫و حیزبێك وا ل ‌ه خاوه‌نه‌كه‌ی ده‌كات‬ ‫هه‌ڵه‌ و كه‌موكوڕییه‌كانی حیزبه‌كه‌ی‬ ‫كه‌مرت ببینێت‪ ،‬خۆ ئه‌گه‌ر بیشی بینێت‪،‬‬ ‫ئه‌وا سانسۆرێكی خودی له‌سه‌ر خۆی‬ ‫دروست ده‌كات و وه‌كو پابه‌ندبوونێكی‬ ‫ئه‌خالقی خۆی له‌ قسه‌كردن و وه‌ستان‬ ‫ل��ه‌س��ه‌ر ك��ه‌م��وك��ووڕی حیزبه‌كه‌ی‬ ‫ده‌دزێته‌وه‌‪ ،‬به‌مه‌ش ئه‌ركێكی سه‌ره‌كیی‬ ‫فه‌یله‌سوف و بیرمه‌ند فه‌رامۆش ده‌كات‬ ‫كه‌ بریتییه‌ له‌ توانای ڕە‌خنه‌گرتن و‬ ‫ڕوون��ی له‌ به‌كارهێنانی چه‌مكه‌كاندا‪.‬‬ ‫ك��ه‌وات��ه‌ ڕاس��ت�تر ‌ه ب �ه‌ ن���ووس���ه‌ران و‬ ‫ڕۆشنبیرانی كاندید بگوترێت «ڕۆشنبیری‬ ‫سیاسی» كه‌ پله‌یه‌ك‪ ،‬یان چه‌ند پله‌یه‌ك‬ ‫له‌ خ��وار «بیرمه‌ند» و «فه‌یله‌سوفی‬ ‫سیاسی»ە‌وه‌یه‌‪.‬‬

‫‪15‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ ،‬له‌نێوان جیهانبینی و شیعریه‌تدا‬ ‫د‪ .‬ئیسامعیل به‌رزنجی‬ ‫جیهانبینيی شاعیر‪ ،‬ڕوان��ی��ن و‬ ‫تێگه‌یشتنیه‌تی له‌ شته‌كان‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌‬ ‫و بیركردنه‌وه‌یه‌تی له‌ ژیان و بوون و‬ ‫دیارده‌كان‪ ،‬بیروباوه‌ڕ و قه‌ناعه‌تیه‌تی‬ ‫ده‌رب��اره‌ی ڕاستیگه‌لێك ك ‌ه له‌گه‌ڵیاندا‬ ‫ده‌ژی‪ ،‬سرتاتیژ و گوتاریه‌تی له‌ كۆی‬ ‫به‌رهه‌م و تێكست و ئه‌زموونی شیعریدا‪.‬‬ ‫به‌م مانایه‌‪ ،‬جیهانبینی بوونیادی قووڵی‬ ‫دنیای مه‌عنه‌ويی شاعیره‌ و له‌ شێوه‌ی‬ ‫گوتاری ڕاسته‌وخۆ‪ ،‬یان ناڕاسته‌وخۆدا‬ ‫داده‌به‌زێته‌ ناو شیعره‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ ده‌كرێ‌‬ ‫بڵێین جیهانبینی ف ‌هزایه‌كی فراوانه‌ و‬ ‫پڕیه‌تی له‌ چه‌مك و به‌ها و تێگه‌یشنت‬ ‫و بیروباوه‌ڕ‪ ،‬به‌اڵم فه‌زایه‌كی سكونییه‌‪،‬‬ ‫واته‌ بوونی نییه‌ ئه‌گه‌ر ده‌رنه‌بڕدرێت‌‪،‬‬ ‫كه‌س هه‌ست به‌ وجودی ناكات ئه‌گه‌ر‬ ‫له‌ گوتاردا به‌رجه‌سته‌ نه‌بێت‪ .‬زۆر ڕێگا‬ ‫هه‌یه‌ بۆ به‌رجه‌سته‌بوونی ئه‌و جیهانه‌‬ ‫مه‌عنه‌وییه‪ ‌،‬وه‌ك ئاماژە‪ ،‬هه‌ڵسوكه‌وت‪،‬‬ ‫زمان‪ ... ،‬به‌اڵم هیچكامیان به‌قه‌ده‌ر زمان‬ ‫ناتوانن ته‌عبیری لێبكه‌ن‪ ،‬له‌ناو زمانیشدا‬ ‫ده‌ربڕینی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری له‌ فۆڕمه‌‬ ‫ڕەوانبێژی و وێنه‌ئامێزه‌كه‌یدا باشرتین‬ ‫و جوانرتین ڕێگایه‌ بۆ هێنانه‌گۆی ئه‌و‬ ‫جیهانه‌‪.‬‬ ‫ك��ه‌وات��ه‌ جیهانبینی دنیایه‌كی‬ ‫مه‌عنه‌وییه‌ و تێكستی هونه‌ری ماديیه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ پشت ب�ه‌ (وت���ه‌) زمانیيه‌كان‬ ‫ده‌ب�ه‌س��ت��ێ��ت‪ .‬جیهانبینی ف����راوان و‬ ‫گه‌وره‌یه‌ و تێكست به‌شێكی بچووكیه‌تی‪.‬‬ ‫جیهانبینی ف ‌هزایه‌كی تێكه‌ڵ ‌ه له‌ بیر و‬ ‫ئه‌ندێش ‌ه و وێنه‌ی موجه‌ڕڕەدی شته‌كان‬ ‫و تێكستی هونه‌ری له‌ فۆرمه‌ ماديیه‌كه‌یدا‬ ‫ده‌ق���ی پ��ێ��ده‌گ��رێ��ت ب�ه‌ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك له‌‬ ‫شێوه‌كان‪.‬‬ ‫ب��ه‌اڵم شیعریه‌ت ل�ه‌ ساده‌ترین‬ ‫پێناسه‌یدا بریتیی ‌ه له‌ كۆمه‌ڵێك بنه‌ما‬ ‫و ڕێكار كه‌ شاعیر ده‌یانگرێته‌به‌ر له‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی شیعردا‪ .‬ئ�ه‌م بنه‌ما و‬ ‫ڕێ��ك��اران�ه‌ ده‌گ��ۆڕێ��ن به‌پێی س��ه‌رده‌م‬ ‫و قوتابخان ‌ه ئ�ه‌ده‌ب��ی��ی�ه‌ك��ان‪ .‬ڕاسته‌‬ ‫(شیعربوون) ڕەگوڕیشه‌ی قووڵی هه‌یه‌‬ ‫و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ سه‌رده‌می ئه‌رستۆ‪،‬‬ ‫به‌اڵم له‌دایكبوونی ڕاسته‌قینه‌ی به‌شێوه‌‬ ‫زانستيیه‌كه‌ی له‌سه‌ده‌ی بیسته‌مدا بوو‪.‬‬ ‫الن��ی��ك �ه‌م ڕەخ��ن��ه‌گ��ران ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫كۆمه‌ڵێك هێڵی گشتی ڕێكه‌وتوون له‌‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی ده‌قی ئه‌ده‌بیدا كه‌ بنه‌ما‬ ‫و كه‌ره‌سته‌ی هونه‌ری جیاكردنه‌وه‌ی‬ ‫ده‌قێكی ئه‌ده‌بین له‌ ده‌قه‌كانی تر‪،‬‬ ‫گرنگرتین ئه‌و بنه‌مایانه‌ش بریتین له‌‬ ‫به‌كارهێنانی زمانی تایبه‌ت له‌ نێو ده‌قدا‬ ‫جیا له‌ شێوازی ئاسایی و پشت به‌سنت به‌‬ ‫هونه‌ره‌كانی ڕەوانبێژی بۆ دروستكردنی‬ ‫وێنه‌ و جۆرێك له‌ هاوڕێكيی ڕیتم‪ ،‬كه‌‬ ‫گرنگ نییه‌ كێش و سه‌روا بێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫له‌ سه‌روو هه‌موویانه‌وه‌ ته‌عبیركردن له‌‬

‫دنیای خه‌یاڵ له‌ زه‌ینی شاعیردا كه‌ به‌‬ ‫ته‌واوه‌تی جیاواز ‌ه له‌ واقیع و رسوشتی‬ ‫ده‌وروب �ه‌رم��ان و ڕەهه‌نده‌ فیزیایی و‬ ‫لۆجیكيیه‌كانی شته‌كان‪.‬‬ ‫باسكردن له‌ (شیعربوون)ی ده‌قێكی‬ ‫ه��ون �ه‌ری‪ ،‬بابه‌تی چه‌ندین كتێب و‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌‪ ،‬بۆیه‌ ه�ه‌ر یه‌كێك له‌و‬ ‫بنه‌مایانه‌ی سه‌ره‌وه‌ شیكردنه‌وه‌ی زیاتری‬ ‫پێویسته‌ كه‌ ناكرێ‌ لێره‌دا له‌سه‌ریان‬ ‫بوه‌ستم‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ی گرنگه‌ وه‌اڵمی ئه‌م‬ ‫پرسیاره‌یه‌‪ :‬چی وا له‌ تێكستێك ده‌كات‬ ‫ببێت به‌ تێكستی ئه‌ده‌بی یان شیعری؟‬ ‫هه‌ر شتێك بچێت ‌ه ناو بازنه‌ی وه‌اڵمی‬ ‫ئه‌م پرسیاره‌وه‌ به‌شداره‌ له‌ به‌رهه‌مهێنانی‬ ‫شیعریه‌تدا‪ .‬جا لێره‌وه‌یه‌ ڕەخه‌نگران‬ ‫شیعریه‌ت ته‌نها نابه‌ستنه‌وه‌ به‌ تێكستی‬ ‫شیعری یان قه‌سیده‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ده‌كرێ‌‬ ‫هه‌موو ده‌ربڕینێكی ئه‌ده‌بی شیعریه‌تی‬ ‫تیابێت‪ ،‬شیعریه‌ت له‌ ڕۆماندا‪ ،‬له‌ چیرۆكدا‪،‬‬ ‫له‌ په‌خشانێكی هونه‌ریدا‪ ،‬له‌ ده‌قێكی‬ ‫شانۆییدا‪ ،‬چونكه‌ شیعریه‌ت كۆمه‌ڵێك‬ ‫پێوه‌ره‌ ل ‌ه هه‌ر ده‌قێكدا هاته‌دی‪ ،‬ئه‌ده‌بی‬ ‫و جوانی و هونه‌ریبوونی پێده‌به‌خشێ‌‪،‬‬ ‫هه‌ر له‌مه‌شه‌وه‌یه‌ بانگه‌شه‌ی البردنی‬ ‫سنووری نێوان ژانر ‌ه ئه‌ده‌بیيه‌كان ده‌كرێ‌‬ ‫له‌ ڕەخنه‌ی نوێدا‪.‬‬ ‫له‌مه‌وه‌ ده‌توانین بڵێین‪ :‬شیعریه‌ت‬ ‫كۆمه‌ڵێك ڕێ��وش��وێ��ن و بنه‌مایه‌ كه‌‬ ‫ده‌چنه‌ ته‌كنیكی هونه‌ری و ئامڕازی‬ ‫به‌رهه‌مهێنانی ده‌ق‪ .‬ئه‌مان ‌ه هونه‌ری‬ ‫ڕووتن و په‌یوه‌ندییه‌كی ئه‌وتۆیان نییه‌‬ ‫به‌ فیكر و جیهانبینيی شاعیره‌وه‌ له‌ڕووی‬ ‫تیۆرییه‌وه‌‪ ،‬تا ئه‌وكاته‌ی ده‌بنه‌ ئامرازی‬ ‫شاعیر له‌ تێكستێكدا‪ ،‬وات �ه‌ له‌ قاڵبه‌‬ ‫تیۆریه‌كه‌یه‌وه‌ ده‌چنه‌ بواری پڕاكتیكی‬ ‫و شاعیر له‌ ڕێگای ئه‌وانه‌وه‌ ئه‌ندێشه‌‬ ‫و بیری خۆی ده‌رده‌بڕێت‪ .‬بۆیه‌ ئاساییه‌‬ ‫شاعیرێكی سۆفی و یه‌كێكی ماركسی‬ ‫یان ب��ۆرج��وازی‪ ،‬ته‌نانه‌ت كالسیكیش‪،‬‬ ‫یه‌ك ته‌كنیكیان هه‌بێت‪ ،‬یان هه‌مان ئه‌و‬ ‫ڕێوشوێنه‌ هونه‌ريیه‌ بگرنه‌به‌ر كه ‌الی‬ ‫ئه‌وی تر هه‌یه‌‪.‬‬

‫گۆڕانكاریي ‌ه زۆرانه‌دا‪ ،‬ناكرێ‌ پێامنوابێت‬ ‫جیهانبینيی شێركۆ له‌ قاڵبێكی جێگیردا‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو گ��ۆڕاوه‌ و فراوانبووه‌‬ ‫و تا هاتووه‌ و پانتایی زیاتربووه‪ .‬ئه‌مه‌‬ ‫به ڕوون��ی له‌ به‌رهه‌مه‌كانیدا ڕەنگی‬ ‫داوه‌ت��ه‌وه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت گ��ۆڕان له‌ فۆڕم و‬ ‫شكڵی شیعریشدا به‌رهه‌می جیهانبینی‬ ‫و تێڕوانینی شاعیره‌ بۆ ئه‌ده‌ب و شیعر‪.‬‬ ‫به‌اڵم ئه‌وه‌ی وه‌ك هێڵێكی نه‌گۆڕ‬ ‫م��اوه‌ت �ه‌وه‌ له‌ جیهانبینيی شێركۆدا‪،‬‬ ‫ب��ی��روب��اوه‌ڕ و فیكری سیكۆالریستيی‬ ‫نادینییه‌‪ ،‬هه‌روه‌كو به‌شێكی نوخبه‌ی‬ ‫سیاسی و فیكريی ك��ورد‪ .‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫زۆرینه‌ی ڕەهای گه‌لی كورد مسوڵامنه‌ و‬ ‫به‌رده‌وام ئیسالم وه‌ك ناسنامه‌ی ئایینی‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و حه‌قیقه‌ته‌ش نكوڵی‬ ‫لێناكرێ‌ واقیعی كوردستانه‌‪ ،‬كه‌ له‌ سه‌ده‌ی‬ ‫بیسته‌مدا زۆرب �ه‌ی نوخبه‌ی سیاسی و‬ ‫خه‌باتگێڕ و به‌شێك له‌ ن��ووس �ه‌ران و‬ ‫ڕوناكبیران هه‌ڵگری بیری سۆسیالیستی و‬ ‫چه‌پ و نه‌ته‌وه‌یی بوون‪ ،‬واته‌ به‌گشتی‬ ‫نادینی و سیكۆالریست بوون‪.‬‬ ‫شێركۆش وه‌ك شاعیر‪ ،‬ك ‌ه ده‌بێ‌‬ ‫هه‌ڵگری فه‌لسه‌فه‌یه‌ك و بیرێكی‬ ‫دیاریكراو بێت تا جیهانبینيی خۆی‬ ‫له‌ دنیای شیعردا له‌سه‌ر بنیادبنێت‪،‬‬ ‫بێگومان كه‌وتووه‌ته‌ ژێر كاریگه‌ريی‬ ‫ئه‌و كه‌شوهه‌وا فیكریيه‌ی كه‌ له‌وكاته‌دا‬ ‫ل�ه‌ ئ��اراداب��ووه‌ و زۆرێ���ك ل�ه‌ سیاسی‬ ‫و ڕۆشنبیرانی ك��ورد ب �ه‌ ف��ری��ادڕەس‬ ‫و هه‌وێنی ئ��ازادي��ی ك��وردی��ان زانیوه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌ قۆناغی خه‌باتی چه‌كداری‬ ‫و به‌ره‌نگاریدا‪ ،‬به‌ شیعر توانیوویه‌تی‬ ‫داكۆكیيه‌كی زۆر له‌ مافه‌كانی گه‌لی‬ ‫ك��ورد و خه‌باتی ئ��ازادی��خ��وازی بكات‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها ئه‌ده‌بی ك��وردی ناساندووه‌‬ ‫ب ‌ه زۆرێك له‌ گه‌ل و نه‌ته‌وه‌كانی تر و‬ ‫به‌رهه‌مه‌كانی وه‌رگێڕدراون بۆ زۆرێك له‌‬ ‫زمانه‌ زیندووه‌كانی دنیا‪ .‬سه‌ر ‌هڕای ئه‌وه‌ی‬ ‫كه‌ شێركۆ ده‌ستێكی بااڵی هه‌بووه‌ له‌‬ ‫پێشخستنی ئه‌ده‌بی كوردیدا‪ ،‬چ له‌ڕووی‬ ‫فۆڕم و ته‌كنیكی شیعريیه‌وه‌ بێت‪ ،‬یان‬ ‫له‌ ڕووی ناوه‌رۆك و ده‌الله‌ته‌وه‪ .‬شێركۆ‬ ‫توانیوویه‌تی له‌ هه‌موو قۆناغه‌كاندا‬ ‫شیعریه‌تی شیعری ك��وردی به‌رجه‌سته‌‬ ‫بكات‪ ،‬به‌و تێگه‌یشنت و هونه‌ره‌ی كه‌‬ ‫له‌وكاته‌دا باوبووه‌ و بۆ شیعر ڕوانراوه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌ شیعری ش��ێ��رك��ۆدا نیشتامن‪،‬‬ ‫رسوشت‪ ،‬جوانی‪ ،‬دایكن مێژوو‪ ،‬نه‌ته‌وه‌‬ ‫و خ��ودی شاعیر ته‌وزیفێكی شیعری‬ ‫جوانكراون‪ ،‬هونه‌ره‌كانی ڕەوانبێژی‬ ‫تا ئه‌وپه‌ڕی به‌كارهێرناون‪ ،‬به‌تایبه‌تی‬ ‫ه �ه‌ردوو ته‌كنیكی (به‌رجه‌سته‌كردن –‬ ‫التجسید) و (به‌كه‌سكردن – التشخیص)‬ ‫ی زۆر به‌كارهێناو ‌ه له‌ وێنه‌كانیدا‪ ،‬كه‌‬ ‫یه‌كه‌میان بریتیی ‌ه له‌ پێدانی شكاڵ و شێوه‌‬ ‫و جه‌سته‌ به‌ شته‌ نادیار و شاراوه‌كانی‬ ‫ناخی مرۆڤ‪ ،‬هه‌روه‌ك (خه‌م)ی كردووه‌‬ ‫به‌ پارچه‌ زه‌ويیه‌كی وشكی به‌یار و قه‌باره‌‬ ‫و هه‌یئه‌تێكی پێداوه‌‪:‬‬ ‫هه‌موو شه‌و من عه‌ردی خه‌مێكی‬ ‫به‌یارم و‬ ‫ڕۆژانه‌یش تینویه‌تی شه‌هیدێ‌ ئه‌مكێڵێ‌‬ ‫دووه‌میشیان (به‌كه‌سكردن) بریتییه‌‬ ‫له‌وه‌ی مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ شته‌ نازیندووه‌كانی‬ ‫رشووشتدا بكرێ‌ وه‌ك كه‌س و سیفه‌تی‬ ‫مرۆڤانه‌یان پێبدرێ‌‪ ،‬وه‌كو ئه‌وه‌ی (با)‬

‫خاوەىن ئیمتیاز و سەرنووسەر‪:‬‬ ‫هاوژین عومەر کەریم‬ ‫‪hawzheenk@yahoo.com‬‬ ‫‪07701543488‬‬

‫بەڕێوەبەرى کارگێڕى‪:‬‬ ‫جیهانگیر ئەحمەد‬ ‫‪bayanreklam@yahoo.com‬‬ ‫‪07702455504‬‬

‫قۆناغه‌كانی ئه‌زموونی شێركۆ‬ ‫ئاشكرایه‌ كه‌ ئه‌زموونی شیعريی‬ ‫شێركۆ به ‌چه‌ند قۆناغێكدا تێپه‌ڕیوه‌‪ ،‬كه‌‬ ‫گرنگرتینیان سه‌ره‌تا و ئه‌زموونی ڕوانگه‌‬ ‫و قۆناغی به‌ره‌نگاری و كۆتاییه‌كانی‬ ‫ته‌مه‌نی‪ ،‬كه‌ ده‌كرێ‌ ناوی لێبرنێ‌ (قۆناغی‬ ‫كامڵبوونی ئه‌زموونی شیعری)‪ ،‬له‌ هه‌ر‬ ‫یه‌كێك ل�ه‌م قۆناغانه‌دا‪ ،‬جگه‌ ل�ه‌وه‌ی‬ ‫له‌ ڕووی هونه‌ری و ته‌كنیكی شیعر‬ ‫نووسینه‌وه‌ جیاوازی هه‌یه‌‪ ،‬جیهانبینی‬ ‫و فیكری شاعیریش گۆڕانی به‌سه‌ردا‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬له‌ ڕووی هونه‌ریيه‌وه‌ له‌ شیعری‬ ‫س��اده‌ و وابه‌ست ‌ه به‌ كێش و س �ه‌رواوه‌‬ ‫بۆ كه‌ڵكه‌ڵه‌ی نوێخوازيی حه‌فتاكان و‬ ‫السایی ئه‌زموونی شاعیرانی عه‌ره‌بی‬ ‫ئه‌وكاته‌‪ ،‬دواتر قۆناغی شیعری هاوچه‌رخ‬ ‫و په‌خشانه‌ شیعر و قه‌سیده‌ی درێژ‬ ‫و به‌كارهێنانی ته‌كنیكی زنجیره‌ وێنه‌‬ ‫و زۆر شتی تر‪ ،‬هه‌روه‌ها ناوه‌رۆكیش‬ ‫به‌پێی قۆناغه‌كان گۆڕانی زۆری به‌سه‌ردا‬ ‫هاتووه‪ .‬ته‌نانه‌ت ئه‌م گۆڕان ‌ه به‌رده‌وام‬ ‫بوو تا كۆتایی ته‌مه‌نی كه‌ دوا قه‌سیده‌ی‬ ‫درێژی نووسی (ئێستا كچێك نیشتیاممنه‌)‪.‬‬ ‫له‌م قۆناغه‌ جیاوازانه‌دا و له‌نێوان ئه‌و‬

‫ڕۆشنبیر و سیاسه‌مته‌دارانی كوردی سه‌ده‌ی‬ ‫بیست‪ ،‬كێشه‌ی نه‌ته‌وایه‌تی و ئازادی و‬ ‫خه‌باتی كورد بوو ‌ه به‌ بنه‌مای سه‌ره‌كی‬ ‫له‌ هه‌ڵسوكه‌وتیدا به‌ گشتی و له‌ شیعردا‬ ‫به‌ تایبه‌تی‪ .‬ئه‌وه‌ كێشه‌یه‌كی سه‌ره‌كيی‬ ‫فیكری عه‌ملانيی ‌ه له‌ سه‌ده‌ی بیستدا له‌‬ ‫الی ئێمه‌ی ك��ورد‪ ،‬هه‌میشه‌ هاوته‌ریب‬ ‫له‌گه‌ڵ ته‌وژمی گشتیدا مامه‌ڵه‌یان كردووه‌‬ ‫و هیچكات حه‌قیقه‌تی خۆیان بۆ خه‌ڵكی‬ ‫ئاشكرا نه‌كردووه‌ و به‌ته‌واوه‌تی به‌یانیان‬ ‫نه‌كردووه‪ .‬وات ‌ه مامه‌ڵه‌یه‌كی دووفاقه‌یان‬ ‫كردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش به‌ ڕوونی له‌ جیهانبینی‬ ‫شێركۆدا دی���اره‌‪ ،‬بۆیه‌ ئ �ه‌و دژیه‌كیيه‌‬ ‫ده‌رده‌كه‌وێت‪ ،‬له‌ الیه‌كه‌وه‌ وه‌ك تاكێكی‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ك �راوی ناو كولتووری كوردی‪،‬‬ ‫یان هه‌ڵگری ده‌مامكی ئه‌و كولتووره‌‬ ‫خۆی ده‌نوێنێ‌ و پیرۆزیيه‌كانی گه‌له‌كه‌ی‬ ‫به‌ پیرۆز داده‌ن��ێ��ت‪ ،‬ل�ه‌م میانه‌یه‌شدا‬ ‫جوانيیه‌كان و ئیلهام و ده‌س��ه‌اڵت بۆ‬ ‫(خ��وا) ده‌سه‌ملێنێت‪ ،‬له‌ الیه‌كی تره‌وه‌‬ ‫ده‌بێت ‌ه ده‌نگی ڕاسته‌قینه‌ی ناخی خۆی‬ ‫و له‌ خوا و ئایین و پیرۆزيیه‌كان یاخی‬ ‫ده‌بێت و كولتووری كوردی وه‌الده‌نێت‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ حه‌قیقه‌تێكه‌ له‌ الی��ه‌ك و باقی‬ ‫ئه‌زموونه‌كه‌شی له‌ الیه‌كی تر‪.‬‬

‫ببێته‌ مامۆستا و (ڕووب��ار) مناڵی سه‌ر‬ ‫بێشكه‌‪:‬‬ ‫هاتووم (با) فێرم كات‬ ‫چۆن ڕووبار ڕاژەنم‬ ‫هاتووم به‌رد فێرم كات‬ ‫چۆن له‌سه‌ر ئه‌و بڕوێم‬ ‫ئه‌مانه‌ و چه‌ندین هونه‌ریرتی‬ ‫جوانكردنی وێن ‌ه و وشه‌‪.‬‬ ‫ئاڕاسته‌ی دژیه‌ك له‌ جیهانبینیدا‬ ‫ئه‌وه‌ی جێگای مشتومڕ و بابه‌تی‬ ‫وروژێ��ن��ه‌ره‌ له‌ جیهانبینيی شێركۆدا‬ ‫و خاڵی الوازی ئه‌زموونه‌كه‌یه‌تی‪،‬‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنیه‌تی له‌گه‌ڵ به‌ها ئایینيیه‌‬ ‫پیرۆزه‌كانی گه‌لی كورددا به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ناشایسته‌‪ ،‬به‌ تایبه‌تی له‌گه‌ڵ زاتی(خوا)‬ ‫دا‪ ،‬هه‌رچه‌نده‌ (خوا) له‌ الی شێركۆ له‌‬ ‫هه‌موو ده‌ركه‌وته‌ و به‌كارهێنانه‌كانیدا‬ ‫سه‌لبی و نادرووست نییه‌‪ ،‬به‌ڵكو زۆرجار‬ ‫ده‌یه‌وێ‌ پیرۆزی و ئیلهام و شیعر له‌خواوه‌‬ ‫وه‌رگرێت‪ ،‬وه‌كو ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫ون ئه‌بن بۆ ئه‌وه‌ی بێنه‌وه‌‬ ‫وێڵ ئه‌بن بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌نه‌ دڵی خوا و‬ ‫له‌وێدا بڕوێن و بشنه‌وێن‬ ‫یان ده‌ڵێ‌‪:‬‬ ‫باران هه‌موو بارینێكی هه‌ر جوان نییه‌ و‬ ‫هه‌مووشیان ناویان بارانه‌‬ ‫دارستان هه‌موو دارێكی هه‌ر جوان‬ ‫نییه‌ و‬ ‫هه‌مووشیان هه‌ر ناویان داره‌‬ ‫مرۆڤی خوا‬ ‫باڵنده‌ی خوا‬ ‫ئاژەڵی خواش‬ ‫هه‌موو وه‌ك یه‌ك جوان نین و‬ ‫شیعره‌كانی منیش هه‌روا‬

‫بەڕێوەبەرى هونەرى‪:‬‬ ‫ڕەوشت محەمەد‬ ‫‪rawshtmail@yahoo.com‬‬ ‫‪07501112083‬‬

‫به‌اڵم ئه‌و له‌ وێناكردنی خوادا پشتی‬ ‫به‌ستوو ‌ه به خه‌یاڵی تایبه‌تی خۆی و ب ‌ه‬ ‫ڕەهه‌ندی ئینسانی نه‌خشاندندوویه‌تی‪،‬‬ ‫دوور له‌ تێگه‌یشتنی ئایین بۆ زاتی خوا‬ ‫و سیفه‌ته‌كانی‪ ،‬ئه‌مه‌ جگه‌ ل �ه‌وه‌ی له‌‬ ‫زۆر شوێندا خوای به‌شێوه‌یه‌كی سه‌لبی‬ ‫وێناكردووه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌وان�ه‌ی� ‌ه كه‌سانێك ب��ه ‌بیانووی‬ ‫ئازاديی شاعیر و كۆت و به‌ندنه‌كردنی‬ ‫ئه‌زموونه‌كه‌ی و ڕەهاكردنی قه‌سیده‌وه‪‌،‬‬ ‫پاساو بۆ ئه‌و حاڵه‌ بهێننه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێویسته‌‬ ‫ئه‌وانه‌ ئه‌وه‌ له‌به‌رچاو بگرن كه‌ شێركۆ‬ ‫هه‌ڵگری جیهانبینیيه‌ك ب��ووه‌ وابه‌سته‌‬ ‫به‌ نه‌ته‌وه‌ی كورد و داكۆكیكار له‌ كێشه‌‬ ‫ڕەواكه‌ی‪ ،‬بیروباوه‌ڕ و پیرۆزيیه‌كانی ئه‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‌ش به‌شێكن له‌ كلتووری ئه‌و‬ ‫نه‌ته‌وه‌یه‪ .‬ناكرێ‌ شاعیر هه‌ڵگری ڕەگه‌زی‬ ‫دژبه‌یه‌ك بێت له‌ دنیای خۆیدا‪ ،‬چونكه‌‬ ‫دنیابینی له‌سه‌ر تێڕوانینی شاعیره‌كه‌‬ ‫داده‌مه‌زرێت و هه‌ڵوێستیش ده‌رباره‌ی‬ ‫دی��ارده‌ و ماهیه‌تی شته‌كان هه‌ر له‌و‬ ‫تێڕوانینه‌وه‌ وه‌رده‌گرێت‪ .‬ئه‌گه‌ر منوونه‌ی‬ ‫(دانتی)م بۆ بهێننه‌و ‌ه كه‌ شیعره‌كانی‬ ‫له‌پاڵ كاری ڕۆشنگه‌ره‌كانی ئه‌وروپا بوونه‌‬ ‫ژیله‌مۆی شۆڕشێكی گه‌وره‌‪ ،‬به‌ تایبه‌تی‬ ‫(كۆمیدیای خوایی)‪ ،‬ئه‌وا ده‌ڵێم هیچكات‬ ‫شێركۆ كێشه‌ی فیكری و ئایینيی له‌گه‌ڵ‬ ‫كولتوور و خه‌ڵكی كوردستاندا نه‌بووه‌‪،‬‬ ‫وات� ‌ه له‌ ئه‌زموونه‌كه‌یدا ئ�ه‌وه‌ نابیرنێ‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هاوته‌ریبه‌ له‌گه‌ڵ هه‌موو هێڵه‌‬ ‫گشتیيه‌كانی كولتوور و مێژووی كورددا‪،‬‬ ‫به‌اڵم دانتی له ‌بنه‌ڕەتدا شۆڕشێكی له‬ ‫‌ناخیدا ده‌ستپێكردبوو بۆ به‌گژاچوونه‌وه‌ی‬ ‫ده‌سه‌اڵتی كه‌نیسه‌ و ئایینی مه‌سیحی له‌‬ ‫ئه‌وروپادا‪ .‬شێركۆی شاعیر‪ ،‬وه‌كو زۆرێك له‌‬

‫ئەنداماىن بۆرد‪:‬‬ ‫سەاڵح ساالر‬ ‫ئیدریس سیوەیىل‬

‫پێكهاتن له‌سه‌ر شێركۆ‬ ‫ئه‌و ڕاستییه‌ی پێشه‌وه‌ وایكردوو ‌ه‬ ‫شێركۆ تا ئه‌م ساته‌ش كۆده‌نگيی ته‌واوی‬ ‫له‌سه‌ر نه‌بێت وه‌ك شاعیرێكی نیشتیامنی‬ ‫و ئااڵهه‌ڵگری نوێگه‌ری و داهێنان و‬ ‫ڕابه‌ری شیعری نوێ‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی شایه‌نی‬ ‫ئه‌و وه‌سفانه‌شه‪ .‬كارێك كه‌ شێركۆ له‌‬ ‫ژیانی خۆیدا نه‌یتوانی بیكات ئه‌وه‌بوو‪.‬‬ ‫له‌وانه‌یه‌ كه‌سانێك به‌ حه‌ماس بن بۆ‬ ‫شێركۆ و ئ �ه‌م قسانه‌ی منیان ب �ه‌الوه‌‬ ‫نامه‌عقول بێت و پێیانوابێت بێ‌ سێ‌‬ ‫و دوو ئه‌مه‌ ب��ۆ شێركۆ سه‌ملێرناوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم بێگومان وانییه‌ و تائێستاش الی‬ ‫چینێكی فراوانی كۆمه‌ڵگا به‌ ڕوناكبیر‬ ‫و ئه‌ده‌بدۆست و خه‌ڵكی ئاساییه‌وه‪‌،‬‬ ‫ناوهێنانی شێركۆ به‌س ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی نزیكت‬ ‫بكاته‌وه‌ له‌ كوفر و بێبڕوایی‪.‬‬ ‫جا بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و كاره‌ ته‌واونه‌كراوه‌ی‬ ‫بۆ بكه‌ین له‌دوای خۆی‪ ،‬ئه‌وا ده‌بێ‌ هه‌موو‬ ‫الیه‌ك ئه‌زموونی هونه‌ری و داهێنانی‬ ‫شێركۆ له‌به‌رچاو بگرین‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی له‌‬ ‫پێشه‌وه‌ باسمكرد و به‌ زیاده‌یه‌ك بۆ سه‌ر‬ ‫خه‌رمانی ئه‌ده‌بی ك��وردی دایبنێین‪ ،‬له‌‬ ‫به‌رامبه‌ریشدا دانبرنێ‌ به‌ هه‌ڵه‌ی شێركۆ‬ ‫له‌جیهانبینی و فیكری ئ�ه‌ودا و هیچی‬ ‫تر پ��اس��اوی بۆ نه‌هێرنێته‌وه‌‪ ،‬چونكه‌‬ ‫پاساوهێنانه‌وه‌ و تاوانباركردنی كۆمه‌ڵگا‬ ‫به‌ تێنه‌گه‌یشنت له‌ شیعر و ئ �ه‌ده‌ب‪ ،‬له‌‬ ‫كه‌سایه‌تی و ئه‌زموونی ئه‌و كه‌مده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫النیكه‌م له‌ناو گه‌لی كورددا‪ ،‬له‌ب ‌هرامبه‌دا‬ ‫سه‌یركردنی ئه‌و به‌شه‌ی ئه‌زموونی وه‌ك‬ ‫الدان و دژیه‌كی له‌ زه‌ینی ئه‌ودا پێگه‌كه‌ی‬ ‫كه‌مناكاته‌وه‌‪.‬عه‌ره‌ب هه‌ر وای كردووه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ شاعیرانی خۆیدا‪ ،‬زۆرن ئه‌وانه‌ی‬ ‫وه‌ك شێركۆ بوون و تائێستاش شاعیری‬ ‫ده‌ره‌جه‌ یه‌كی عه‌ره‌ب و ته‌نانه‌ت مێژووی‬ ‫خیالفه‌تی ئیسالمیشن‪ ،‬ب�ه‌ منوونه‌ی‬ ‫ئیبنو هانی ئه‌نده‌لووسی و ئه‌بوعه‌الی‬ ‫مه‌عه‌رری و حه‌لالج و زۆری تر‪ .‬به‌هیوای‬ ‫گوتارێكی یه‌كگرتووی له‌م شێوه‌یه‌‪.‬‬

‫ناونیشاىن بەیان لە ئینتەرنێت‪:‬‬ ‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪E.mail: bayanpress@yahoo.com‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬

‫رۆژنامەیەکى سیاسیى گشتیى ئەهلییە‬ ‫ناونیشان‪ :‬سلێامىن ‪ -‬شەقامى ئیرباهیم پاشا ‪ -‬تەالرى بنار نهۆمى پێنجەم ‪ -‬شوقەى ژمارە ‪ .3‬تەلەفۆن‪07480605181 :‬‬

‫بایی (‪ )750‬دینارە‬

‫‪14‬‬ ‫ژماره‌ (‪ ،)50‬سێشه‌ممه‌ ‪ ،2013/9/3‬ساڵی یەکەم‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬

‫به‌هاری عه‌ره‌بی به‌ره‌و كوێ‌؟‬ ‫د‪ .‬هادی عه‌لی‬ ‫واڵت �ه‌ك��ان��ی ب �ه‌ه��اری ع �ه‌ره‌ب��ی له‌‬ ‫ماوه‌ی سێ‌ ساڵی ڕاب��ردوودا ڕووب�ه‌ڕووی‬ ‫چه‌ندین ته‌حه‌دیات و قه‌یران بوونه‌ته‌وه‌‬ ‫له‌ ڕووی سیاسی‪ ،‬ئابووری و ئه‌منيیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب�ه‌اڵم له‌ هه‌مووی دژوارت��ر دواكه‌وتنی‬ ‫سه‌ركه‌وتنی شۆڕشی سوریا و كوده‌تا‬ ‫سه‌ربازيیه‌كه‌ی ئه‌م دواییه‌ی میرس بوو‪ ،‬كه‌‬ ‫له‌ الیه‌ن هێزه‌كانی دژەشۆڕشی ناوخۆ و‬ ‫ناوچه‌كه‌وه‌ ب ‌ه سه‌ركردایه‌تی عه‌ره‌بستانی‬ ‫سعودیه‌ ئه‌نجامدرا‪ ،‬جگ ‌ه له‌ مه‌ترسیيه‌كانی‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی شه‌ڕی ناوخۆ و تائیفی و‬ ‫تیرۆر و ملمالنێی توندی نێوان هێزه‌‬ ‫ئیقلیمیيه‌كان و ده‌سته‌وسانيی كۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی به‌ تایبه‌تی ئه‌مریكا له‌‬ ‫وه‌رگرتنی هه‌ڵوێستی دروست و حاسیامنه‌‪.‬‬ ‫هه‌موو ئه‌و هۆكارانه‌ ئاماژە به‌وه‌ ده‌كه‌ن‬ ‫كه‌ شه‌مه‌نده‌فه‌ری شۆڕشه‌كانی به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بی ناچار به‌ ڕاوه‌ستان ببێت‪ ،‬با بۆ‬ ‫ماوه‌یه‌كی دی��اری كراویش بێت‪ .‬به‌ڵكو‬ ‫زی��ات��ر ل���ه‌وه‌‪ ،‬هێزه‌كانی دژەش��ۆڕش��ی‬ ‫ناوچه‌ك ‌ه به‌ هه‌موو توانایه‌كیان كارده‌كه‌ن‬ ‫بۆ شكستپێهێنانی شۆڕشی تونس و لیبیا و‬ ‫شوێنه‌كانی تریش‪ ،‬به‌مه‌به‌ستی ڕێگرتن له‌‬ ‫گه‌یشتنی كاریگه‌رییه‌كانی ئه‌و شۆڕشانه‌ به‌‬ ‫واڵته‌كانی خۆیان‪.‬‬ ‫ئ �ه‌و ك��وده‌ت��ا سه‌ربازییه‌ی ك�ه‌ له‌‬ ‫میرس ڕووی����دا‪ ،‬كاره‌ساتێكی گ��ه‌وره‌‬ ‫و نه‌خشه‌بۆكێرشاوه‌ ڕووی��ك��ردووه‌ت �ه‌‬ ‫شۆڕشه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بی‪ ،‬ئامانج‬ ‫لێی شكستهێنانه‌ ب��ه ‌ك��ۆی پ��رۆس�ه‌ی‬ ‫دیموكراسی ل ‌ه ناوچه‌كه‌دا‪ .‬ئه‌و هه‌ڵمه‌ته‌‬ ‫نێوده‌وڵه‌تیيه‌ش كه‌ ئێستا به‌ده‌سته‌وه‌یه‌‬ ‫بۆ لێدانی سوریا‪ ،‬ب ‌ه پله‌ی یه‌كه‌م بۆ‬ ‫په‌رده‌پۆشكردنی ئ�ه‌و تاوان ‌ه گه‌وره‌یه‌‬ ‫كه‌ به‌رامبه‌ر به‌ شۆڕشی میرس ك�را‪ ،‬له‌‬ ‫هه‌مانكاتدا بۆ (حفظ ما‌ء الوجه) ئیداره‌ی‬ ‫ئه‌مریكا و هاوپه‌یامنه‌كانیه‌تی‪ .‬به‌ڵكو‬ ‫له‌ڕاستیدا بێده‌نگی و بێهه‌ڵوێستیی‬ ‫ئه‌مریكا و كۆمه‌ڵگه‌ی نێوده‌وڵه‌تی ب ‌هرامبه‌ر‬ ‫سه‌ركوتكردنی خوێناویی خۆپیشاندانه‌كانی‬ ‫میرس بوو به‌ هۆی ئه‌وه‌ی كه‌ ڕژێمی سوریا‬ ‫جورئه‌ت بكات و كیمیایی به‌كاربهێنێت بۆ‬ ‫شكستهێنان به‌ شۆڕشی گه‌له‌كه‌ی‪ .‬بۆیه‌‬ ‫ئه‌و هێز و ناوه‌ندانه‌ی كه‌ له‌پشت كوده‌تا‬ ‫سه‌ربازییه‌كه‌ی میرسه‌وه‌ن‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ڕاسته‌وخۆ به‌رپرسیار و به‌شدارن له‌و تاوانه‌‬ ‫گه‌وره‌یه‌ی كه‌ ڕژێمی ئه‌سه‌د ئه‌نجامی‬ ‫داوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ڕاسته‌ ك ‌ه شۆڕشه‌كان له‌ كۆن و‬

‫نوێدا‪ ،‬ماوه‌یه‌كی دوور و درێژیان پێویست ‌ه‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی بگه‌نه‌ حاڵه‌تی سه‌قامگیری و‬ ‫گه‌یشنت به‌ ئامانجه‌كانی‪ ،‬چونكه‌ بۆ هه‌ر‬ ‫شۆڕشێك دژە ش��ۆڕش هه‌یه‌ و ئه‌وانه‌ی‬ ‫كه‌ ده‌س�ه‌اڵت و ئیمتیازاتی بێ سنووری‬ ‫سیسته‌مه‌ دیكتاتۆر و گه‌نده‌ڵییه‌كانیان‬ ‫له‌ده‌ست ده‌رده‌چێت‪ ،‬هه‌روا به‌ ئاسانی‬ ‫ده‌ستبه‌رداری ڕابردوویان نابن‪ ،‬ئاماده‌ نابن‬ ‫خۆیان به‌ده‌سته‌وه‌ بده‌ن‪ .‬ئاو نین كه‌ به‌‬ ‫تیشكی شۆڕش بنب به‌ هه‌ڵم‪ ،‬خوێ نین‬ ‫تا له‌ ئاوی شۆڕشدا به‌خێرایی بتوێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌موو هێز و توانایان ده‌خه‌نه‌گه‌ڕ‬ ‫بۆ دروستكردنی كۆسپ و شكستپێهێنانی‬ ‫شۆڕش و به‌ده‌ستهێنانه‌وه‌ی ئه‌و ئیمتیازات‬ ‫و ده‌سه‌اڵته‌ی كه‌ له‌ ده‌ستیان ده‌رچووه‌‪.‬‬ ‫خۆ ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌یان پێنه‌كرا‪ ،‬ئه‌وا درێغی‬ ‫ناكه‌ن ل ‌ه ه�ه‌وڵ��دان بۆ ناشیرینكردنی‬ ‫شۆڕش و به‌الڕێدا بردىن و هێنانه‌كایه‌ی‬ ‫بارودۆخێكی ناسه‌قامگیر و پڕئاژاوه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی خه‌ڵكی ساده‌ خۆزگه‌ بۆ رابردوو‬ ‫بخوازن‪.‬‬ ‫ل���ه‌گ���ه‌ڵ ئ����ه‌وه‌ش����دا ش����ۆڕش و‬ ‫ڕاپه‌ڕینه‌كان ئه‌گه‌ر تا ئیستا نه‌یانتوانیبێت‬

‫دڵنیابن كه‌ زوو یان دره‌ن��گ هه‌ر پێیان‬ ‫ده‌گ��ات‪ .‬ه�ه‌روه‌ك بیرمه‌ندێكی ئه‌ڵامنی‬ ‫(تۆدنهۆڤه‌ر) كه‌ بۆ ماوه‌ی چه‌ند مانگێك‬ ‫گه‌شتێكی مه‌یدانیی به‌ واڵتانی به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بیدا كردووه‌‪ ،‬پێی وای ‌ه شۆڕشه‌كانی‬ ‫به‌هاری عه‌ره‌بی وه‌ك موعجیزه‌ واین‌‬ ‫و هێز و كاریگه‌رییه‌كی سیحرئامێز و‬ ‫سۆفییانه‌یان هه‌یه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ بۆ م��اوه‌ی‬ ‫دوو ی��ان سێ ده‌ی��ه‌ی تریش ب��ه‌رده‌وام‬ ‫ب��ن‪ .‬ل�ه‌و سۆنگه‌یه‌و ‌ه ده‌توانین بڵێین‬ ‫فه‌رمانره‌وایانی عه‌ره‌بی‪ ،‬وه‌ك پادشای‬ ‫سعودیه‌ و ئیامرات و ئه‌رده‌ن و به‌حره‌ین‪،‬‬ ‫كه‌ به‌ هه‌موو شێوه‌یه‌ك ه�ه‌وڵ��ده‌ده‌ن‬ ‫ڕێگا له‌ شۆڕشه‌كان بگرن‪ ،‬یان شكست‬ ‫به‌ شۆڕشه‌ سه‌ركه‌وتووه‌كان بهێنن‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫گۆڕانكاریی ڕیشه‌یی له‌ واڵته‌كانی خۆیاندا‬ ‫ئه‌نجام نه‌ده‌ن و سیسته‌مه‌ سیاسییه‌كانیان‬ ‫ن �ه‌گ��ۆڕن‪ ،‬ب �ه‌الی ك �ه‌م بۆ شێوه‌یه‌ك له‌‬ ‫سیسته‌می مه‌له‌كیه‌تی ده‌ستووری‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بێگومان شۆڕشی دیموكراتیه‌ت یه‌خه‌یان‬ ‫ده‌گرێت و زوو یان دره‌نگ ڕایان ده‌ماڵێت‪.‬‬ ‫كه‌واته‌ ئه‌گه‌ر شۆڕش و ڕاپه‌ڕینه‌كان‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌كیش دواب��ك�ه‌ون‪ ،‬ئ�ه‌وا تۆو و‬

‫نوێبوونه‌وه‌ ئه‌نجام بده‌ن‪.‬‬ ‫گه‌الن به‌ شێوه‌یه‌كی رسوشتی‬ ‫ح �ه‌زی��ان ب�ه‌ سه‌قامگیری و ئاشتی و‬ ‫خۆشگوزه‌رانییه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ناچار نه‌بن په‌نا‬ ‫بۆ شۆڕش و ڕاپه‌ڕین نابه‌ن‪ .‬بۆیه‌ ئه‌ركی‬ ‫سه‌رشانی ده‌سه‌اڵتداران و كه‌سانی خاوه‌ن‬ ‫بڕیار ‌ه له‌ ده‌سه‌اڵتی سیاسیدا كه‌ هه‌رده‌م‬ ‫پله‌ی گه‌رمی و لێدانی ئازار و خه‌مه‌كانی‬ ‫ج �ه‌م��اوه‌ر پێوان ‌ه بكه‌ن و به‌ جیددی‬ ‫وه‌ریبگرن‪ ،‬له‌و رێگایه‌وه‌ كه‌موكورتی‬ ‫و ناعه‌داله‌تییه‌كان ل�ه‌ كاتی خۆیدا‬ ‫ده‌ستنیشان بكه‌ن‪ ،‬چاره‌سه‌ری ڕیشه‌یی‬ ‫و ڕاستگۆیانه‌یان بۆ ئه‌نجام بده‌ن‪ .‬ته‌نها‬ ‫ب ‌ه هه‌ندێ چاره‌سه‌ری ڕووكه‌شی خۆیان‬ ‫نه‌خه‌ڵه‌تێنن‪ ،‬به‌ڵكو له‌ ڕێگای ئه‌نجامدانی‬ ‫پرۆسه‌ی چاكسازیی ڕاسته‌قینه‌وه‌ ڕێگا‬ ‫بگرن له‌ كه‌ڵه‌كه‌بوونی كه‌موكورتی و‬ ‫ناعه‌داله‌تییه‌كان و واڵت له‌ ته‌قینه‌وه‌ی‬ ‫ج�ه‌م��اوه‌ری��ی و به‌رپابوونی ش��ۆڕش و‬ ‫ڕاپه‌رین بپاریزن‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر ده‌س����ه‌اڵت و سیستمێكی‬ ‫سیاسی ئاماده‌نه‌بێت باجی گ��ۆڕان و‬ ‫چاكسازی و نوێبوونه‌وه‌ ب��دات‪ ،‬ئه‌وا‬

‫منوونه‌یه‌كی تا ڕاده‌ی �ه‌ك سه‌ركه‌وتوو ل ‌ه‬ ‫بواری چاكسازیی سیاسیدا پێشكه‌ش بكات‪،‬‬ ‫كه‌ به‌ ڕێگای سێیه‌م ئه‌ژمار ده‌كرێت‪ ،‬وه‌ك‬ ‫به‌دیلێك له‌جیاتی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕش‬ ‫و ڕاپ�ه‌ڕی��ن‪ .‬سه‌ركه‌وتنی ئه‌و منوونه‌یه‌‬ ‫با به‌شێوه‌یه‌كی ڕێژەییش بێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫هه‌رچۆنێك بێت هه‌نگاوێكی ئازایانه‌‬ ‫بوو ب ‌ه ئاراسته‌ی دروست له‌سه‌ر ڕێگای‬ ‫چاكسازیی سیاسی و پاراستنی واڵت له‌‬ ‫شۆڕش و ڕاپه‌ڕین‪ ،‬كه‌ ده‌ره‌نجامه‌كانی‬ ‫تا ئێستا له‌ واڵته‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بیدا‪،‬‬ ‫به‌داخه‌وه‌‪ ،‬به‌ ئاراسته‌یه‌كی نه‌خوازراودا‬ ‫ده‌ڕوات‪.‬‬ ‫له‌ هه‌رێمی كوردستانی خۆیشامن‪،‬‬ ‫ڕاسته‌ كه‌ ئه‌زمونێكی نیمچه‌دیموكراتی‬ ‫هه‌یه‌ و سه‌قامگیری و ئاسایش له‌ ئاستێكی‬ ‫زۆر باشدایه‌ ب��� ‌هراورد به‌ ناوچه‌كانی‬ ‫تری عێراق‪ ،‬ب�ه‌اڵم له‌ڕاستیدا گه‌نده‌ڵی‬ ‫و ناعه‌داله‌تی و نه‌بوونی شه‌فافیه‌ت و‬ ‫الوازی��ی دام��ه‌زراوه‌ ده‌ستوورییه‌كان‪ ،‬له‌‬ ‫ئاستێكی ترسناكدان‌ و پرۆسه‌ی سیاسیان‬ ‫دووچ��اری چه‌قبه‌سنت ك��ردووه‌‪ ،‬پێویستی‬ ‫ب � ‌ه چاكسازیی ڕیشه‌یی ه �ه‌ی �ه‌‪ .‬زۆر‬

‫به‌هار بۆ گه‌النی ناوچه‌كه‌ بهێننه‌ دی‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بێگومان هه‌لومه‌رجێكیان دروستكردووه‌‬ ‫كه‌ ڕەوڕەوه‌ی ڕووداوه‌كان و حه‌ره‌كه‌تی‬ ‫م��ێ��ژوو ب� ‌ه هیچ ش��ێ��وه‌ی�ه‌ك ب��ۆ دواوه‌‬ ‫ناگه‌ڕێته‌وه‌‪ ،‬النی كه‌م شۆڕشه‌كان هه‌روه‌ك‬ ‫(ئه‌كمه‌له‌دین ئیحسان ئۆغلو) ئه‌مینداری‬ ‫گشتیی ڕێكخراوی هاوكاریی ئیسالمی‬ ‫ده‌ڵێت «توانییان ببنه‌ پایز بۆ ده‌سه‌اڵته‌‬ ‫سته‌مكاره‌كان‪ ،‬دیاره‌ دوای پایز زستانێكی‬ ‫سه‌خت و دژواری ب �ه‌دوادا دێت‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫سه‌ره‌نجام به‌هاری گه‌الن ده‌ستپێده‌كات‬ ‫كه‌ له‌ دامه‌زراندنی حوكمی ره‌شید و‬ ‫به‌دیهێنانی دادپه‌روه‌ری و پاراستنی رێز و‬ ‫كه‌رامه‌تی مرۆڤه‌كان و پێشكه‌وتندا خۆی‬ ‫منایش ده‌كات»‪.‬‬ ‫به‌ نسبه‌ت ئ �ه‌و واڵت��ان �ه‌ش �ه‌وه‌ له‌‬ ‫ناوچه‌كه‌دا كه‌ هێشتا شۆڕش و ڕاپه‌ڕینیان‬ ‫پێ نه‌گه‌یشتووه‌‪ ،‬ده‌ب��ێ ل �ه‌و ڕاستییه‌‬

‫هه‌وێنی هه‌ڵگیرسانی و هۆكاره‌كانی‬ ‫سه‌رهه‌ڵدانی هه‌رده‌م له‌ ئارادایه‌‪ .‬چونك ‌ه‬ ‫گه‌نده‌ڵیی سیاسی و دارایی و ناعه‌داله‌تی‬ ‫ل ‌ه كۆمه‌ڵگه‌كاندا وه‌ك نه‌خۆشی وایه‌‬ ‫كه‌ تووشی مرۆڤه‌كان ده‌بێت‪ .‬هه‌ندێ‬ ‫نه‌خۆشی به‌ داوده‌رم���ان و رێگاچاره‌ی‬ ‫ئاسایی چاره‌سه‌ر ده‌ب��ن‪ ،‬ب�ه‌اڵم هه‌ندێ‬ ‫نه‌خۆشیی دژوار و ترسناك ه �ه‌ن كه‌‬ ‫پێویستیان به‌ نه‌شته‌رگه‌ریی گه‌وره‌ هه‌یه‌‪.‬‬ ‫چاكسازیی سیاسی و رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫سته‌مكاری و ناعه‌داله‌تی و گه‌نده‌ڵی به‌‬ ‫هه‌مان شێوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر له‌ كاتی خۆیدا چاره‌‬ ‫نه‌كرێن و ته‌شه‌نه‌ی كرد‪ ،‬ئه‌وا بێگومان به‌‬ ‫شۆڕش و ڕاپه‌رین چاره‌سه‌ر ده‌بن‪ .‬بۆیه‌‬ ‫باشرتین ڕێگه‌ چاره‌ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ سیسته‌مه‌‬ ‫ده‌سه‌اڵتداره‌كان و حیزبه‌ سیاسییه‌كان‬ ‫ب �ه‌رده‌وام به‌ شێوه‌یه‌كی به‌رنامه‌ بۆكراو‬ ‫و زانستییانه‌ پ��رۆس �ه‌ی چ��اك��س��ازی و‬

‫به‌دڵنیاییه‌وه‌ ده‌بێ‌ باجی ئه‌نجامنه‌دانی‬ ‫چاكسازی و چه‌قبه‌سنت بدات‪ .‬دیاره‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌موو حاڵه‌تێكیشدا باجی ئه‌نجامنه‌دانی‬ ‫چاكسازی زۆر گرانرت و دژوارت��ر ده‌بێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ هه‌میشه‌ باشرتین بژارده‌ له‌به‌رده‌م‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت �ه‌ سیاسییه‌كاندا ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ كه‌‬ ‫ئاره‌زوومه‌ندانه‌ چاكسازیی ڕاسته‌قینه‌‬ ‫ئه‌نجام ب��ده‌ن‪ .‬له‌ومیانه‌شدا ئه‌زموونی‬ ‫جیهانیی سه‌ركه‌وتوو هه‌یه‌‪ .‬بۆ منوونه‌‬ ‫هه‌ندێ‌ واڵتی وه‌ك كه‌نه‌دا‪ ،‬سه‌نگافوره‌ و‬ ‫مالیزیا توانیویانه‌ ببنه‌ خاوه‌نی سیستمی‬ ‫سیاسیی دیموكراتی و پێشكه‌وتوو به‌بێ‌‬ ‫پ�ه‌ن��اب��ردن ب��ۆ ش��ۆڕش و ڕاپ��ه‌ڕی��ن‪ ،‬كه‌‬ ‫زۆرجار سه‌رده‌كێشێت بۆ شه‌ڕی ناوخۆ و‬ ‫ده‌ستێوه‌ردانی ده‌ره‌كی‪.‬‬ ‫له‌ گه‌رمه‌ی سه‌رهه‌ڵدانی شۆڕش و‬ ‫ڕاپه‌ڕینه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بی له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫س��اڵ��ی‪2011‬دا‪ ،‬واڵت��ی مه‌غریب توانی‬

‫گرنگه‌ به‌شێوه‌یه‌ك له‌ شێوه‌كان سود ل ‌ه‬ ‫شێوازی ڕێگای سێیه‌م وه‌ربگیرێت و‬ ‫له‌وپێناوه‌دا پێویسته‌ الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت‬ ‫و ئۆپۆزسیۆن له‌سه‌ر نه‌خشه‌ڕێگایه‌ك‬ ‫ڕێكبكه‌ون‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫ل �ه‌م حاڵه‌ته‌ چه‌قبه‌ستووه‌ی ئێستای‬ ‫ده‌ربازببێت و ل ‌ه هه‌مانكاتیشدا پارێزراو‬ ‫بێت ل ‌ه ه�ه‌ر هه‌ڵدێر و ته‌نگژەیه‌كی‬ ‫نه‌خوازراو‪.‬‬ ‫له‌ توركیا‪ ،‬ئاشكرایه‌ كه‌ ئه‌زمونی‬ ‫(‪ )AKP‬له‌ م��اوه‌ی حوكمڕانیی خۆیدا‬ ‫توانیویه‌تی ئه‌زمونێكی سه‌ركه‌وتوو له‌‬ ‫حوكمی ره‌ش��ی��د پێشكه‌ش ب��ك��ات‪ ،‬به‌‬ ‫تایبه‌تی له‌ بواری ئابووریدا‪ .‬به‌و هۆیه‌وه‌‬ ‫واڵته‌كه‌یان پاراستووه‌ له‌وه‌ی كه‌ شۆڕش‬ ‫و ڕاپه‌ڕین ڕووی تێبكات‪ ،‬به‌اڵم ئه‌وه‌ به‌و‬ ‫مانایه‌ نییه‌ كه‌ ئیرت ڕووب�ه‌ڕووی مه‌ترسی‬ ‫نابێته‌وه‪ ،‬چونكه‌ سه‌نگی مه‌حه‌ك بۆ‬

‫سه‌ركه‌وتنی ئه‌زمونه‌كه‌ی (‪ )AKP‬ب ‌ه‬ ‫پله‌ی یه‌كه‌م په‌یوه‌سته‌ به‌ چاره‌سه‌ركردنی‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ی دۆزی كورد له‌و واڵته‌دا‪.‬‬ ‫گومان له‌وه‌شدا نییه‌ كه‌ چۆنێتیی‬ ‫مامه‌ڵه‌كردنی حكومه‌تی توركیا له‌گه‌ڵ‬ ‫ه���ه‌ردوو دۆس��ی�ه‌ی سوریا و مه‌یدانی‬ ‫ته‌قسیم‪ ،‬به‌ سیاسه‌تێكی سه‌ركه‌وتوو‬ ‫دانانرێت‪ ،‬تاڕاده‌یه‌كیش له‌ ڕەونه‌قی‬ ‫حوكمڕانیی پارتی داد و گه‌شه‌پێدانی‬ ‫كاڵكردووه‌ته‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ پێویسته‌ به‌رپرسانی‬ ‫توركیا ئه‌و ڕاستییه‌ تاڵه‌ له‌به‌رچاو بگرن‬ ‫كه‌ هێزه‌ ئیقلیمییه‌كانی دژ به‌ شۆڕش و‬ ‫ڕاپه‌ڕینه‌كانی به‌هاری عه‌ره‌بیی ناوچه‌كه‌‪،‬‬ ‫زۆر مه‌به‌ستیانه‌ كه‌ شكست به‌ ئه‌زمونی‬ ‫حكومه‌تی داد و گه‌شه‌پێدانی توركیا‬ ‫بهێنن‪ .‬دیاره‌ كه‌ هه‌وڵدان بۆ شكستهێنان‬ ‫به‌ چاره‌سه‌ركردنی دۆزی كورد له‌ توركیا‪،‬‬ ‫له‌ ئه‌وله‌ویه‌تی پالنی ناح ‌هزانی گه‌لی‬ ‫كورد و توركیایه‌‪ .‬بۆیه‌ گرنگه‌ كه‌ هه‌ردوو‬ ‫الیه‌نی كوردی و توركی زۆر به‌ هوشیاری‬ ‫و به‌رپرسیارێتییه‌وه‌ مامه‌ڵه‌ له‌گه‌ڵ‬ ‫دۆسیه‌كه‌دا بكه‌ن‪ ،‬هاوكاریی ت �ه‌واوی‬ ‫یه‌كرتی بكه‌ن بۆ سه‌رخستنی پرۆسه‌كه‌ و‬ ‫كۆتاییهێنان به‌كێشه‌كه‌‪.‬‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ بڵێین‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌و هه‌موو‬ ‫حاڵه‌ته‌ دژوار و ناسه‌قامگیره‌ی كه‌ به‌ پله‌ی‬ ‫جیاجیا ڕووب��ه‌ڕووی واڵته‌كانی به‌هاری‬ ‫عه‌ره‌بی بووه‌ته‌وه‌‪ ،‬هێشتا ئه‌و ‌ه ناگه‌یه‌نێت‬ ‫كه‌ شۆڕشه‌كان شكستیان هێنابێ و نابێ‌‬ ‫گه‌النی ئه‌و واڵتانه‌ تووشی نائومێدی بنب‪،‬‬ ‫چونكه‌ له‌ڕاستیدا شۆڕش و راپه‌ڕینه‌كان له‌‬ ‫دوای سه‌ركه‌وتنیش پێویستیان به‌ پشووی‬ ‫درێژ و كۆڵنه‌دان و ڕووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی‬ ‫ته‌حه‌دیات و كۆسپ و ناح ‌هزانی شۆڕش‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬جگ ‌ه له‌وه‌ش ئه‌و ئامانجانه‌ی كه‌‬ ‫تا ئێستا به‌ده‌ستهاتوون‪ ،‬هه‌ر له‌ رووخانی‬ ‫دیكتاتۆره‌ ملهوڕەكان و هه‌ڵگرتنی‬ ‫دیواری ترس له‌ نێوان جه‌ماوه‌ر و رژێمه‌‬ ‫سته‌مكاره‌كاندا و ك �ران �ه‌وه‌ی ده‌رگ��ای‬ ‫ئازادییه‌كان به ‌ڕووی هه‌موو الیه‌كدا و‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ی متامنه‌ بۆ جه‌ماوه‌ر و گه‌النی‬ ‫ناوچه‌كه‌ به‌ تایبه‌تی توێژی الوان و چینه‌‬ ‫هه‌ژار و پ ‌هراوێزخراوه‌كانی كۆمه‌ڵگه‌كانی‬ ‫ئه‌و واڵتانه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ هه‌موو ئامانجگه‌لێكی‬ ‫گ���ه‌وره‌ و ب��ن�ه‌ڕەت��ی��ن ل �ه‌س �ه‌ر رێگای‬ ‫دیموكراتیه‌ت و دامه‌زراندنی حوكمی‬ ‫ره‌شید و ده‌سته‌به‌ركردنی دادپه‌روه‌ری و‬ ‫بنه‌بڕكردنی گه‌نده‌ڵی و گه‌ڕانه‌وه‌ی ڕێز‬ ‫و كه‌رامه‌ت بۆ هاوواڵتیان‪ .‬دیاره‌ هه‌وه‌ك‬ ‫راشد غه‌نوشیی سه‌رۆكی حیزبی نه‌هزه‌ی‬ ‫تونسی ده‌ڵ��ێ��ت «رێ��گ��ای گه‌یشنت به‌‬ ‫دیموكراتیه‌ت وه‌ك رێگای به‌هه‌شت وایه‌‪،‬‬ ‫ب ‌ه دڕك و داڵ و مه‌ترسی ده‌وره‌دراوه‌‪،‬‬ ‫به‌اڵم گه‌ل كه‌ توانی هه‌ڵسێت به‌ شۆڕش‪،‬‬ ‫بێگومان هه‌ر سه‌رده‌كه‌وێت و ده‌توانێت‬ ‫كۆسپ و مه‌ترسیه‌كانی ڕێگا وه‌البنێت‪.‬‬ ‫چونكه‌ میلله‌ت كاتێك ك ‌ه هه‌وای ئازادی‬ ‫هه‌ڵمژی ئاماده‌ نابێت جارێكی تر سه‌ر بۆ‬ ‫دیكتاتۆریه‌ت شۆڕ بكات»‪.‬‬

‫گۆڕان‬ ‫نه‌وزاد عه‌لی فه‌تاح‬ ‫له‌ رۆژگارێكدا ده‌ژین كه‌ زۆر‬ ‫جار ده‌بێت به‌ وریاییه‌وه‌ مامه‌ڵه‌‬ ‫له‌ته‌ك به‌كارهێنانی وشه‌كانیشدا‬ ‫بكه‌ین‪ .‬گۆڕان یه‌كێكه‌ له‌و وشانه‌ی كه‌‬ ‫له‌ ئێستادا ئه‌گه‌ر له‌ هه‌ر رسته‌یه‌كدا‬ ‫به‌كاری بهێنین‪ ،‬زۆری��ن�ه‌ی خه‌ڵك‬ ‫هه‌ڵوه‌سته‌ی له‌سه‌ر ده‌كه‌ن‪ ،‬هه‌یه‌‬ ‫تانه‌ی لێده‌دات و خه‌ڵكیش هه‌یه‌ به‌‬ ‫بااڵیدا هه‌ڵده‌دات‪ .‬من له‌ هیچ كام‬

‫له‌و دوو به‌ره‌یه‌ نیم‪ ،‬مه‌به‌ستیشم‬ ‫ته‌نها نووسینی چه‌ند وشه‌یه‌كه‌‬ ‫ل��ه‌ب��اره‌ی گ���ۆڕان و ن �ه‌گ��ۆڕان �ه‌وه‌‪،‬‬ ‫هاوڕایی و نه‌گونجانه‌وه‌‪ ،‬بۆ منوونه‌‬ ‫كه‌نده‌الن پڕكراوه‌ته‌وه‌ و ب��ووه‌ به‌‬ ‫زه‌وی و له‌ الی �ه‌ن كاربه‌ده‌ستێكی‬ ‫چاوڕەشه‌وه‌ كراوه‌ته‌ چه‌ند نهۆمێك‪،‬‬ ‫ری���زه‌ دووك����ان‪ ،‬ی��ان وه‌ك ده‌ڵێن‬ ‫سۆپه‌رماركێت‪ .‬شاخ و گردۆڵكه‌ی‬ ‫بێنازم دیوه‌‪ ،‬هه‌ر به ‌زه‌بری نووكی‬ ‫شمشێر‪ ،‬عه‌فوو نووكی (ده‌ق��اق)‪،‬‬ ‫له‌گه‌ڵ زه‌وی یه‌كسانكراوه‌ و هه‌ندێك‬

‫ده‌ستڕۆیشتووی هه‌رێم‪ ،‬له‌به‌ر خاتری‬ ‫شۆڕش و پێشمه‌رگایه‌تییان‪ ،‬كردوویان ‌ه‬ ‫به‌ ته‌الر و باڵه‌خانه‌‪ ،‬یان هیچ نه‌بێت‪،‬‬ ‫به‌نزینخانه‌‪ .‬هه‌ندێك عه‌ملانی ئه‌ناسم‬ ‫كه‌ كاتی خۆی‪ ،‬هاواری ده‌كرد‪ ،‬ئه‌ی‬ ‫خه‌ڵكینه‌‪ ...‬قوربانتان بم مسوڵامن‬ ‫بن‪ ،‬سه‌رتان بچێت نوێژتان نه‌چێت‪،‬‬ ‫خه‌ڵكیش هه‌یه‌ له‌م سه‌ده‌یه‌‪ ،‬تا بۆی‬ ‫لووا كۆمۆنیست بوو‪ ،‬كه‌ نه‌گونجا‪ ،‬ئیرت‬ ‫كردی به‌ په‌نجا به‌ په‌نجا‪ ،‬نیوه‌كه‌ی‬ ‫تری ته‌مه‌نی ته‌رخان كرد بۆ دین و‬ ‫ئیامن‪ ،‬بۆ رێی راستی‪ ،‬بۆ خه‌ڵوه‌ت‬

‫و خوداپه‌رستی‪ .‬الیه‌نی سیاسیش‬ ‫هه‌یه‌ س �ه‌رب��اری ئ �ه‌م هه‌رێمه‌یه‌‪،‬‬ ‫ئه‌مدیو و ئه‌و دیو‪ ،‬ئه‌مال و ئه‌وال‪،‬‬ ‫شوێن نه‌ما سه‌ری پیانه‌كا‪ ،‬به‌ حسابی‬ ‫خۆی له‌پێناوی ه �ه‌ژاران و خه‌ڵكی‬ ‫برسی‪ ،‬نه‌ك وه‌ك ئه‌وه‌ی ناحه‌زانیان‬ ‫بوختانیان بۆ ده‌ك �ه‌ن‪ ،‬گوایه‌ ئه‌وه‌‪،‬‬ ‫ماستاوكردنه‌ ب��ۆ ك��ورس��ی‪ ...‬چی‬ ‫بنووسم؟! هه‌رچی هه‌یه‌ هه‌ر گۆڕانه‌‪،‬‬ ‫یاڕەببی تۆبه‌‪ ،‬هه‌مووی ئاڵوگۆڕی‬ ‫بیروبۆچوونه‌‪ ،‬وه‌ك ئ �ه‌وه‌ی الیه‌نه‌‬ ‫هاوپه‌یامنه‌كانی ئێستا‪ ،‬نه‌یاره‌كانی‬

‫جارانن‪ ،‬ئه‌وان ئه‌و شتانه‌ نازانن‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ئیش بڕوا‪ ،‬ئیرت هه‌ركه‌س قسه‌ ده‌كات‬ ‫ئه‌وه‌ دژی ب�ه‌ره‌ی گه‌له‌‪ ،‬تێكده‌ره‌‪،‬‬ ‫گێره‌شێوێنه‌‪ ،‬گۆڕانی چی؟ ئه‌وان‬ ‫ده‌مێكه‌ گۆڕاون‪ ،‬خۆیان فریادڕەسی‬ ‫خه‌ڵكن‪ ،‬هه‌ر ئه‌وانیش بۆ نیشتیامن‬ ‫ب��راب �ه‌ش و س���ه‌ردار و به‌كه‌ڵكن‪،‬‬ ‫پێویست ناكات چاكسازییان پێ‬ ‫بفرۆشن‪ ،‬ئه‌وان له‌گشت الیه‌ك زیاتر‪،‬‬ ‫بۆ قووتی خه‌ڵك به‌په‌رۆشن‪ ،‬ئه‌وه‌‬ ‫نییه‌ فه‌قیرانه‌ شه‌و و رۆژ وه‌ستانیان‬ ‫نییه‌‪ ،‬هه‌ر خه‌ریكن‪ ،‬نه‌وت دەفرۆشن‪.‬‬

‫‪www.bayanpress.net‬‬ ‫‪www.facebook.com/bayanpres‬‬ ‫‪www.twitter/bayan2press‬‬

‫‪political general Newspaper‬‬

‫هاوژین عومه‌ر‬

‫بێهیواكردنی ده‌نگده‌ر؛‬ ‫جۆرێكی تر له‌ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‬

‫‪Reklam‬‬

‫له‌ سه‌روبه‌ندی هه‌ڵبژاردنی ئه‌مجاره‌ی په‌رله‌مانی كوردستاندا‪ ،‬كه‌ وا بڕیاره‌ كه‌مرت ل ‌ه‬ ‫سێ هه‌فته‌ی تر به‌ڕێوه‌ بچێت‪ ،‬لێره‌و له‌وێ گوێبیستی جۆرێك له‌ قسه‌ و ڕاده‌ربڕین ده‌بین‪،‬‬ ‫به‌ تایبه‌ت له‌ ناو خه‌ڵكانی ئاسایی و كه‌سانی دوور له‌ به‌رژە‌وه‌ندییه‌كانی ده‌سه‌اڵت‪ .‬ئه‌وان‬ ‫ده‌ڵێن كه‌ به‌ هیچ شێوه‌یه‌ك ئاماده‌نین به‌شداریی هه‌ڵبژاردن بكه‌ن و ده‌نگ بده‌ن‪ ،‬چونكه‌‬ ‫ده‌نگی ئه‌وان ئه‌م واقیعه‌ ناهه‌موار و پڕ له‌ بێدادییه‌ ناگۆڕێت‪ ،‬یه‌كێتی و پارتی پێشوه‌خت‬ ‫هه‌موو شتێكیان له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی خۆیان بڕیوه‌ته‌و ‌ه و ساخته‌كاریی زۆر ئه‌نجام ده‌ده‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م جۆره‌ له‌ تێڕوانین و بیركردنه‌وه‌‪ ،‬جگه‌ له‌وه‌ی له‌سه‌ر بنه‌مایه‌كی دروست و‬ ‫تێگه‌یشتنێكی ڕاست بینا نه‌كراوه‌‪ ،‬ته‌واو پێچه‌وانه‌ی ئه‌و هیوا و خواستانه‌شه‌ كه‌ هه‌ریه‌ك له‌‬ ‫ئێمه‌ له‌ ناخامندا هه‌ڵامنگرتوون‪ .‬به‌ نه‌چوونی هه‌ریه‌كێكامن بۆ ده‌نگدان‪ ،‬ئێمه‌ دژایه‌تیی‬ ‫خواسته‌كانی خۆمان ده‌كه‌ین‪ .‬هه‌روه‌ك به‌ دووریشی نازانم ئه‌م جۆره‌ له‌ تێڕوانین و‬ ‫بیركردنه‌وه‌‪ ،‬داموده‌زگاكانی ده‌سه‌اڵت وه‌ك جۆرێكی تر له‌ بانگه‌شه‌ی هه‌ڵبژاردن‪ ،‬باڵوی‬ ‫بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬چونكه‌ دواجار ده‌نگی ئه‌و خه‌ڵكه‌ ناڕازییه‌ بۆ ئه‌وان نییه‌‪ ،‬كه‌مكردنه‌وه‌شی به‌‬ ‫هه‌ر شێوه‌یه‌ك بێت‪ ،‬له‌ به‌رژە‌وه‌ندیی الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت ته‌واو ده‌بێت‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی قه‌ناعه‌تی وایه‌ كه‌ ده‌نگه‌كامنان هیچ شتێك ناگۆڕێت‪ ،‬ئه‌وه‌ نه‌یتوانیوه‌ واقیع‬ ‫بخوێنێته‌وه‪ .‬ئۆپۆزسیۆنی كوردستان‪ ،‬هه‌ر له‌ ڕۆژی دروستبوونیه‌وه‌‪ ،‬خۆی و په‌رله‌مانتار‬ ‫و میدیا و داموده‌زگاكانی تری له‌ هه‌وڵی ئاشكراكردنی گه‌نده‌ڵییه سیاسی و ئه‌خالقی و‬ ‫ئیداری و داراییه‌كانی ئه‌م ده‌سه‌اڵته‌دا بوون‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ش شه‌ڕی ڕۆژانه‌یان كردووه‪ ،‬خۆیان‬ ‫ڕووبه‌ڕووی نانبڕین و مه‌ترسی كردووه‌ته‌وه‌‪ .‬ئاشكراكردنی ناوی مردووه‌كان له‌نێو تۆماری‬ ‫ده‌نگده‌ران‪ ،‬ئاشكراكردنی فه‌زیحه‌تی ده‌ركردنی ناسنامه‌ بۆ ئاواره‌ سووری و ئێرانییه‌كان‪،‬‬ ‫توندوتۆڵكردنی چاودێریی سه‌ر سندوقه‌كانی ده‌نگدان له‌ ڕێگه‌ی سه‌دان و بگره‌ هه‌زاران‬ ‫چاودێری میدیایی و ڕێكخراوه‌ییه‌وه‌‪ ،‬ئه‌مان ‌ه به‌شێك له‌و كارانه‌ن كه‌ تا ئێستا كراون و‬ ‫بوونه‌ت ‌ه به‌ربه‌ست ل ‌ه به‌رده‌م ئه‌وه‌ی ده‌سه‌اڵت به‌ ویستی خۆی و وه‌كو هه‌ڵبژاردنه‌كانی‬ ‫پێشوو ساخته‌كاریی ئه‌نجام بدات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه‌ ده‌نگی خه‌ڵكانی ناڕازییه‌‪ .‬به‌ واتایه‌كی تر‪ ،‬خه‌ڵكانی كوردستان‬ ‫ته‌نها یه‌ك شه‌ڕی چوارساڵه‌یان له‌ به‌رده‌مدایه‌ كه‌ بیكه‌ن‪ ،‬شه‌ڕی ده‌نگ و تۆڵه‌كردنه‌وه‌‬ ‫ل ‌ه ده‌سه‌اڵت ب ‌ه ده‌نگه‌كانیان‪ .‬ئه‌گه‌ر هه‌موان بچن بۆ هه‌ڵبژاردن و ب ‌ه ده‌نگه‌كانیان تۆڵه‌‬ ‫له‌ ده‌سه‌اڵت بكه‌نه‌وه‌‪ ،‬له‌گه‌ڵ ئه‌و ڕێوشوێنانه‌ی كه‌ باسامن كردن و گیراونه‌ته‌به‌ر‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫الیه‌نه‌كانی ده‌سه‌اڵت (یه‌كێتی و پارتی) تووشی شكستی گه‌وره‌ و الوازیی زۆر ده‌بن‪ ،‬چیرت‬ ‫ناتوانن پێ به‌سه‌ر هیوا و خواسته‌كامناندا بنێن‪.‬‬

‫‪Reklam‬‬

‫‪Tuesday, No.50‬‬ ‫‪First Year, Sep 3, 2013‬‬