Graan koerier 2014

UItGave MaaRt 2014

GR A AN KOERIER Weelderige tarwe onder dun laagje sneeuw

GeWasBesCheRMING IN teKeN vaN MaxIMaLe opBReNGst

,,De tarwe staat er prima bij. Misschien

'De best beschermde tarwegewassen leve-

wat weelderig, maar dat hoeft geen

ren bijna altijd ook het hoogste saldo',

probleem te zijn. Als er geen kale vorst

zegt akkerbouwer Remko van Wieringen in

komt op het eind van de winter, dan maken we denk ik een hele mooie

Finsterwolde (Gr.). Hij gaat daarom voor een volledige T1, T2 en T3-bespuiting.

Meer op pagina 2

start.'' Koos Naaijer in Scheemda (Gr.) schetst in een paar zinnen hoe zijn tarwe er eind januari voor staat. De

'topFUNGICIdeN BetaLeN zICh BIjNa aLtIjd teRUG'

akkerbouwer zaaide z'n tarwe vroeg, tussen 20 september en 4 oktober, waardoor zijn gewassen al behoorlijk

,,Natuurlijk zijn er goedkopere alternatie-

groot zijn.

ven, maar daarmee haal je meestal niet de

De keerzijde van het warme, groeizame

opbrengsten die je met de topfungiciden

weer is dat de kans op ziekten als

haalt. Mijn ervaring is dat de beste mid-

Septoria en roest ook groter is dan in

delen zich bijna altijd terugbetalen'', zegt

een normale winter. ,,Het zou daarom mooi zijn als we binnenkort wat lichte

akkerbouwer Bert van Nieuwenhuijze uit Goes (Zld.).

Meer op pagina 3

tot matige vorst zouden krijgen, waardoor de ziektedruk weer wat afremt'', zo hoopt de akkerbouwer. ,,We kun-

hoe WeRKt de FRaC?

nen dan meteen ook de stikstof erop gooien, want dat kunnen de gewassen onderhand ook wel gebruiken.''

Theo van der Lee en Cees Waalwijk, Plant Research International:

‘Stapsgewijs meer grip op Fusarium’

!

Meer op pagina 4

Fusarium is een hardnekkige ziekte. Zelfs de modernste middelen kunnen niet altijd voorkomen dat de schimmel de graanplant aantast en de giftige stof DON aanmaakt. Wat maakt Fusarium zo lastig en hoe kunnen graantelers er meer grip op krijgen? Twee Wageningse specialisten geven uitleg.

aLeNa MaaKt oNKRUIdBestRIjdING GeMaKKeLIjK Alena® is een nieuwe, kant-en-klare com-

Roze aarpakjes in combinatie met verschrompelde korrels: iedere graanteler kent de sympto-

binatie van de bekende herbiciden Atlantis,

men van een flinke aantasting door Fusarium. De schimmelziekte kost niet alleen opbrengst,

Hussar en diflufenican. Door deze combina-

maar kan door het aanmaken van mycotoxinen (gifstoffen) een partij graan in een klap

tie heeft Alena het meest brede werkings-

waardeloos maken. Vandaar dat de graansector er veel aan gelegen is om de ziekte gerichter

spectrum van alle herbiciden in de teelt van

te kunnen aanpakken. Daar is aanvullende kennis van de ziekte voor nodig.

wintertarwe. Bijna 100 onkruiden worden

Omdat Fusarium in allerlei gewassen en gedaanten voorkomt, wordt er over de hele wereld

goed tot zeer goed bestreden.

onderzoek gedaan naar de ziekteverwekker. Ook in Nederland. Twee mensen met specia-

Meer op pagina 6

listische kennis op dit vlak zijn de moleculair biologen Theo van der Lee en Cees Waalwijk, beide werkzaam bij Plant Research International (PRI), een onderdeel van Wageningen Universiteit. theo van der Lee en Cees Waalwijk

'Resistentiemanagement niet vrijblijvend' ,,Resistentiemanagement mag geen vrijblijvende bezigheid zijn voor gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen. Willen we belangrijke werkzame stoffen zo lang mogelijk voor de praktijk behouden, dan móet elk bedrijf een doordacht plan hebben voor duurzaam gebruik van middelen.''

Dat zegt dr. Andreas Mehl, resistentiedeskundige bij Bayer CropScience en vooraanstaand lid van het Fungicide Resistance Action Committee (FRAC). Graan Koerier

Wat maakt Fusarium zo’n hardnekkige ziekte?

Van der Lee: “Fusarium is veroorzaker van een groot aantal plantenziekten. Hij komt in allerlei gewassen voor, van aardappel tot ui en van banaan tot anjer, iedere gastheer met zijn eigen Fusariumsoort. Binnen een gewas kunnen bovendien meerdere Fusariumsoorten voorkomen.

Alleen al in Nederland onderscheiden we in tarwe tien verschillende soorten Fusarium, die allemaal aarfusarium of pakjesrood kunnen veroorzaken. Ze gedragen zich allemaal net even anders en de samenstelling van dit complex aan Fusariumsoorten is van plek tot plek en van jaar tot jaar anders. Wel is het zo dat Fusarium graminearum sinds het begin van deze eeuw hier de boventoon voert. Fusarium graminearum vinden we niet alleen in de aar. Hij voelt zich ook thuis in de bodem en de sporen kunnen bovendien honderden kilometers door de lucht afleggen. Die eigenschappen maken hem moeilijk te bestrijden.”

'MeeR aaNdaCht vooR KostpRIjs GRaaN' Hans van Kessel in Erichem (Gld.) is graanteler in hart en nieren. Hij wil elk seizoen het maximale uit zijn teelten halen en toont zich - ondermeer als voorzitter van de werkgroep granen van de NAV - ook breed betrokken bij het wel en wee van 'zijn' gewas.

Meer op pagina 7

sprak hem op zijn 'thuisbasis', het Innovation Centre in Monheim (D.) waar zo'n 2000 onderzoekers dagelijks in de weer zijn om nieuwe werkzame stoffen te ontwikkelen én om deze zo lang mogelijk effectief te houden voor de praktijk.

Lees verder op pagina 3.

'Bestrijding van Fusarium is een optelsom van maatregelen',

Blijf op de hoogte

lees verder op pagina 5.

van de actuele zaken. volg ons op twitter BayercropNL

Aviator Xpro en Skyway Xpro:

Dé standaard in graanfungiciden Aviator® Xpro en Skyway® Xpro zijn twee graanfungiciden met een zeer goede en langdurige werking tegen vrijwel alle belangrijke graanziekten. Ze zijn toegelaten in alle granen en kunnen zowel op T1 als op T2 gebruikt worden.

De basis van beide middelen is de werkzame stof bixafen, een zeer sterke vertegenwoordiger uit de nieuwste generatie carboxamiden. Hiermee wordt een zeer breed scala aan graanschimmels aangepakt. Bij Aviator is prothioconazool toegevoegd en bij Skyway een combinatie van prothioconazool en tebuconazool. Op het vlak van resistentiemanagement vullen de werkzame stoffen in beide middelen elkaar uitstekend aan.

Hoewel de samenstelling van Aviator en Skyway iets van elkaar verschilt, zijn beide middelen qua werking gelijk.

Toepassing op T1 én T2 Aviator en Skyway hebben een zeer lange werkingsduur. Hierdoor behouden de middelen hun kracht, ongeacht het toepassingsmoment. Zowel Aviator als Skyway kunnen daarom zowel tijdens de stengelstrekking (T1) als de hoofdbespuiting in het vlagbladstadium (T2) toegepast worden. Daarmee bestrijken beide middelen vrijwel de gehele ziektebestrijding in granen, van een vroege T1-bestrijding tot en met een late T2-bestrijding.

Zo nodig kan een extra vroege bespuiting op T0 worden uitgevoerd met Tridex. Dit geeft enige flexibiliteit bij de latere T1 en T2 bespuiting. Ook grijpt Tridex anders in op graanschimmels dan de groep van triazolen en carboxamiden, waardoor het goed past in het kader van resistentiemanagement (multi-site fungicide protection).

blad- en aarziekten, veroorzaakt door bladvlekkenziekte (Septoria tritici),

Blad- en netvlekkenziekte komen vaak vroeg voor, terwijl

meeldauw (Blumeria graminis), DTR (Pyrenophora tritici-repentis), bruine

Ramularia en PLS vaak later voorkomen. Daarom geeft een

roest (Puccinia recondita), gele roest (Puccinia striiformis), kafjesbruin

dubbele toepassing met verlaagde doseringen vaak een beter

(Septoria nodorum) en aarfusarium (Fusarium spp.).

resultaat. Bij een geringe ziektedruk op kleigronden volstaat een eenmalige behandeling.

Adviesdosering Bij begin stengelstrekking (T1): 0,75 l/ha

Hogere opbrengsten

Bij vlagbladtoepassing: (T2): 1 l/ha

De middelen hebben niet alleen een goede werking tegen graanschimmels. Uit proeven en

Bij een zeer hoge ziektedruk kan het zinvol zijn om de dosering iets te

uit grootschalig gebruik in de afgelopen jaren is ook gebleken dat Aviator en Skyway de

verhogen.

graphic

fotosynthesecapaciteit van het gewas versterken. Hierdoor blijven de gewassen langer groen en vitaal. De 'motor' van de plant is daardoor in staat om langer te presteren met hogere

Winter- en zomergerst

opbrengsten als gevolg.

Ter voorkoming van aantasting van alle voorkomende ziekten zoals netvlekkenziekte (Pyrenophora teres), bladvlekkenziekte (Rhynchosporium

Winter- en zomertarwe, triticale en spelt Ter voorkoming van aantasting door voetziekte (Pseudocercosporella herpotrichoides) en

secalis), dwergroest (Puccinia hordei), meeldauw (Blumeria graminis), ramularia (Ramularia) en fysiologische bladvlekkenziekte (PLS).

De kracht van: Aviator Xpro en Skyway Xpro • Toegelaten in alle graangewassen • Zeer goede en langdurige werking tegen vrijwel alle belangrijke graanziekten • Toepasbaar op T1 én T2 • Hogere opbrengst door sterkere fotosynthesecapaciteit • Vitaler gewas • Al na 15 minuten regenvast

Gewasbescherming in teken van maximale opbrengst 'De best beschermde tarwegewassen leveren bijna altijd ook het hoogste saldo', zegt akkerbouwer Remko van Wieringen in Finsterwolde (Gr.). Hij gaat daarom voor een volledige T1, T2 en T3-bespuiting.

persoon, zo weet Boven. ,,Hoeveel risico wil je als teler nemen met aarfusarium? Dat is elk jaar weer de afweging die ieder voor zichzelf moet maken. Door de bank genomen

Het is eind januari en de sneeuw smelt langzaam weg op de Oldambtster graanvelden. Een

kost een T3-bespuiting, inclusief arbeid en

kleine week lagen de tarweplanten onder een witte deken, maar daar hebben ze volgens

machinekosten, zo'n €60 tot €70 per hec-

Remko van Wieringen niks van geleden. ,,Ik zie in ons gebied vooral heel mooi ontwikkelde

tare. Omgerekend is dat zo'n 300 kilo tarwe

en gezonde gewassen. Als dit zo blijft, dan maken we straks een prima start'', zo blikt hij

per hectare. Uit meerjarige proeven blijkt

alvast vooruit naar het voorjaar. Teeltadviseur Hindrik Jan Boven van WPA - Robertus die ook

echter ook dat een T3-bespuiting tussen de

bij het gesprek aanwezig is - is het met Van Wieringen eens. ,,Ondanks dat het de afgelopen

200 en 500 kilo meer tarwe oplevert. Het

maanden behoorlijk nat is geweest, valt de ziekteontwikkeling tot nu toe erg mee. Hier en

kan dus zijn dat 't een jaar wat geld kost,

daar vinden we wat Septoria, maar dat is niet meer dan normaal. En andere lastige schimmels,

maar vaker levert 't wat op'', zo besluit de

zoals roest en sneeuwschimmel, zijn we hier nog niet tegengekomen'', zo vertelt hij.

adviseur.

Remko van Wieringen (rechts) heeft een

Niet afwijken van adviesdosering

akkerbouwbedrijf in Finsterwolde (Gr.). op 100

Blijven de komende weken calamiteiten zoals strenge vorst of zeer hoge temperaturen uit,

hectare verbouwt hij wintertarwe, suikerbieten,

dan zullen de meeste Noordelijke graantelers hun gangbare strategie tegen ziekten toe kun-

pootaardappelen en uien. hindrik jan Boven is

nen passen. Voor van Wieringen begint dit met een T1-bespuiting, meestal in de eerste week

teeltadviseur bij Wpa - Robertus.

van mei. Voor wat betreft de middelenkeuze heeft hij altijd vooraf overleg met Boven. ,,Ik wil weten welke opties er zijn en wat de verschillen zijn in effectiviteit en in prijs. Meestal zijn we het gauw eens, omdat ik - net als Hindrik Jan - op de lijn zit van een goede gewasbescher-

Resistentiemanagement, een lastig onderwerp...

ming waarmee we zoveel mogelijk kilo's binnen kunnen halen'', zo licht de tarweteler toe.

'Welke maatregelen kun je als teler nemen om resistentie tegen middelen te voorkomen?' Het is een vraag waar zowel Van Wieringen als

Het afgelopen jaar werd zowel op T1 als T2 Aviator - beide 0,75 l/ha - ingezet. Daarna werd

Boven even over na moet denken. ,,In de praktijk is het behoorlijk lastig om iets aan resistentiemanagement te doen'', zo weet Boven. ,,De

er op T3 met 1 l/ha Prosaro gespoten tegen aarfusarium. Bij alle drie toepassingen volgde

beste fungiciden van dit moment zitten namelijk allemaal in de groep van carboxamiden en die grijpen allen op dezelfde wijze in bij de

Van Wieringen de adviesdosering op. ,,In het verleden, toen de tarweprijzen aanmerkelijk

schimmels. Wisselen binnen deze groep heeft dus geen zin. Mixen met oudere middelen uit de werkzame groep van strobilurines is geen

lager waren dan nu, heb ik wel eens wat afgesnoept van de dosering. Maar nu doe ik dat

optie, want die hebben qua effectiviteit geen echte meerwaarde en werken alleen maar kostprijsverhogend.''

niet meer. Aan tweetiende liter minder spuiten bespaar je iets meer dan een tientje, maar dat

De enige échte oplossing is dat er nieuwe topmiddelen bijkomen uit een andere of nieuwe werkzame groep, zo stelt de adviseur. ,,De bal ligt

vind ik te weinig om risico's te nemen met ziekten.'' Volgens adviseur Boven is het sowieso

dus bij de fabrikanten van gewasbeschermingsmiddelen. Hopelijk kunnen we daar in de komende jaren weer iets nieuws van verwachten...''

onverstandig om bij de belangrijke T1-bespuiting af te wijken van het advies. ,,Probeer zo lang

De adviseur hoopt dat het bij de fungiciden in ieder geval niet zover komt als bij de herbiciden, want daarbij moet al aardig gepuzzeld

mogelijk te profiteren van de sterke preventieve werking van de huidige topmiddelen, zoals

worden om duist - of nog erger: resistente duist- de baas te blijven. ,,Helaas hebben we bij een aantal telers al resistentie tegen Atlantis

Aviator. Daarmee hou je niet alleen je gewassen schoon, maar creëer je ook extra speelruimte

gesignaleerd. Voor hen wordt het hele kluif om dit onkruid eronder te houden'', zo stelt hij met de nodige zorg vast. Het beste wapen om

voor de volgende T2-bespuiting'', zo stelt hij. De dosering van de T2-bespuiting die door de

(nog) grotere problemen te voorkomen, is een zo perfect mogelijke duistbestrijding in de herfst uit te voeren, zo benadrukt de adviseur. Van

telers wordt toegepast hangt volgens de adviseur vooral af van de vraag of er wel of niet op

Wieringen is het hier volledig mee eens en zegt er dan ook veel aandacht aan te besteden. Zelf heeft hij zijn tarwe meteen na het rollen

T3 tegen aarfusarium gespoten gaat worden. Bij géén T3 kan het beste 1 l/ha Aviator worden

gespoten met Herold. En dat lijkt dit jaar prima uit pakken. ,,Tot dusver heb ik nog geen duist kunnen vinden en dat is op z'n minst een

toegepast, bij wél een T3 wordt ook wel 0,75 l/ha toegepast (bij gezonde gewassen). Of telers

heel goed teken'', zo besluit hij.

wel of geen T3-bespuiting toepassen is - behalve van het weer - ook erg afhankelijk van de

2

Graan Koerier

'Topfungiciden betalen zich bijna altijd terug' ,,Natuurlijk zijn er goedkopere alternatieven, maar daarmee haal je meestal niet de opbrengsten die je met de topfungiciden haalt.

Mijn ervaring is dat de beste middelen zich bijna altijd terugbetalen''.

Bert van Nieuwenhuijze vat in het kort samen waarom hij voor de categorie 'beste graanfungiciden' gaat. Afgelopen seizoen was dat Skyway Xpro.

uit de winter dan anders? Sommigen zeggen het, maar ik vind het een beetje voorbarig. Ik zie her en der wel wat bruingekleurde tarwes, maar die kunnen de komende weken zo weer bijtrekken. Alles wat je nu zegt is speculeren.''

Meeropbrengst belangrijke 'trigger' Voor wat betreft de ziektebestrijding leunt Van Nieuwenhuijze sterk op het advies van zijn middelenleverancier CZAV. Maar ook de resultaten die

Akkerbouwers met vier verschillende tarwerassen in hun bouwplan; die

op proefboerderij Rusthoeve worden behaald met verschillende fungici-

zijn er niet zoveel. Voor Bert van Nieuwenhuijze is het echter al jaren een

denschema's weegt hij mee in zijn beslissing. ,,Als je die proeven bekijkt,

gewoonte. ,,Ik vind het gewoon leuk om een paar rassen met elkaar te ver-

dan zie je dat de nieuwste middelen ook bijna altijd de hoogste opbrengst

gelijken. Kijken hoe ze opkomen, zich ontwikkelen en hoe de opbrengsten

geven. Met name Skyway scoorde afgelopen jaar heel goed, zowel qua

zijn. Soms kan ik er wat mee, maar vaak zijn de verschillen te klein of te

ziektebestrijding als op extra opbrengst'', zo blikt de akkerbouwer terug.

onduidelijk om er conclusies uit te trekken. Zie het daarom maar als een

Afgelopen seizoen was met name de meeropbrengst een belangrijke 'trig-

aardigheid waar je elk jaar wel wat van opsteekt'', zo vertelt hij tijdens een

ger' om Skyway op T2 in te zetten. De ziektedruk was namelijk erg laag,

rondgang langs het 'proefperceel'

waardoor topmiddelen om die reden wat minder nodig waren. ,,Uiteindelijk

Nu, half februari, zijn er duidelijke rasverschillen te zien, zowel in kleur

is het een kwestie van risico's ingeschatten en een beetje rekenen: hou ik

als in stand. Toch zeggen die volgens de akkerbouwer nog niet zoveel.

de tarwe ziektevrij tot op het eind? En met hoeveel kilo extra verdien ik de

,,Ik loop lang genoeg mee om te weten dat de natuur zijn eigen wetten

meerprijs van een middel terug? Als je die twee factoren afweegt bij een

heeft, vooral als het over het herstelvermogen van gewassen gaat. Pas

tarweprijs van pakweg 18 cent per kilo, dan vind ik dat je geen risico's

Bert van Nieuwenhuijze heeft een akkerbouwbedrijf in Goes (zld.).

tijdens de oogst weet je welk ras het beste gepresteerd heeft'', zo stelt hij.

moet nemen en gewoon voor het beste middel moet kiezen'', zo besluit

op 70 hectare bonte zavel verbouwt hij tarwe (j.B. asano, premio, atomic

Ook over de ziektedruk durft hij nu nog niks te zeggen. ,,Komt de tarwe zieker

Van Nieuwenhuijze.

en Rubisko), gerst, consumptie-aardappelen, suikerbieten en bruine bonen.

Vervolg van voorpagina

'Resistentiemanagement is niet meer vrijblijvend' ,,Resistentiemanagement mag geen vrijblijvende bezigheid zijn voor gebruikers van gewasbeschermingsmiddelen. Willen we belangrijke werkzame stoffen zo lang mogelijk voor de praktijk behouden, dan móet elk bedrijf een doordacht plan hebben voor duurzaam gebruik van middelen.''

Wat gebeurt er als er resistentie tegen een middel wordt vastgesteld?

,,Dan zoeken we met behulp van DNA-onderzoek eerst uit om wat voor soort resistentie het gaat. In grote lijnen zijn er twee resistentiemechanismen: de 'zwart-wit'-versie waarbij een middel duidelijk wél of niet meer werkt en de

Dat zegt dr. Andreas Mehl, resistentiedeskundige bij Bayer CropScience en

'grijs'-versie waarbij een geleidelijke afname van de effectiviteit van een mid-

vooraanstaand lid van het Fungicide Resistance Action Committee (FRAC).

del wordt geconstateerd. De 'zwart-wit'-vorm komt bijvoorbeeld voor bij de

Graan Koerier sprak hem op zijn 'thuisbasis', het Innovation Centre in

groep van Strobilurines, waaronder veel - vaak wat oudere - graanfungiciden

Monheim (D.) waar zo'n 2000 wetenschappers dagelijks in de weer zijn

vallen. De afgelopen 15 jaar hebben vrijwel alle belangrijke graanschimmels

om nieuwe werkzame stoffen te ontwikkelen én om deze zo lang mogelijk

in West-Europa een volledige resistentie opgebouwd tegen Strobilurines. Dat

effectief te houden voor de praktijk.

weten we doordat er al die jaren in heel Europa meeldauw-, roest en bladvlekkensporen uit de lucht zijn gehaald, die zijn geanalyseerd op resistentie

U bent lid van het Fungicide Resistance action Committee (FRaC).

tegen Strobi's. Alleen in Centraal- en Oost-Europa hebben de Stobilurines

Wat is dit voor een orgaan?

hun effectiviteit nog redelijk kunnen behouden, maar ook hier zal het een

,,FRAC is een wereldwijd opererend overlegorgaan van gewasbeschermings-

kwestie van tijd zijn dat ze niet meer werken.''

specialisten die kennis en informatie uitwisselen over alles wat met resistentie te maken heeft. Samen proberen we bestaande en potentiële resistentie-

en hoe zit het met de 'grijs'-versie van resistenties?

problemen te identificeren en te analyseren. Op basis daarvan formuleren

De 'grijs'-versie van resistentie komt onder andere voor bij de groep van

we gezamenlijk standpunten en aanbevelingen voor een optimale inzet van

SDHI's, ook wel carboxamiden genoemd. In deze groep zitten vrijwel alle

verschillende chemische klassen.''

moderne graanfungiciden, waaronder Skyway- en Aviator Xpro. Om resistentievorming tegen te gaan bevatten de meeste middelen in deze groep naast een

hoe werkt de FRaC?

carboxamide ook een triazool. De schimmels worden daardoor op meerdere

,,FRAC is onderverdeeld in 6 technische werkgroepen die elk een chemische

locaties aangepakt. Op dit moment geeft vooral de triazool-component in

klasse vertegenwoordigen. In elke werkgroep zitten 10 tot 15 specialisten

het middel de meeste kopzorgen. Binnen Europa hebben we al meer dan

van verschillende gewasbeschermingsmiddelenfabrikanten die allemaal één

30 verschillende mutaties van schimmels gevonden die resistent zijn tegen

of meerdere middelen in de betreffende chemische klasse in hun portefeuille

een of meerdere triazolen. Deze mutaties worden vooral in Ierland en Groot-

hebben. Daarnaast is er nog een speciale bananen-werkgroep, omdat er in dit

Brittannië gevonden omdat hier vanwege de klimatologische omstandighe-

gewas wereldwijd grote problemen zijn met resistentievorming. Zelf zit ik in

den vaak één of twee keer vaker tegen graanschimmels wordt gespoten.

de werkgroepen Anilino Pyrimidines (AP), Sterol Biosynthese Inhibitors (SBI)

dr. andreas Mehl, resistentie-deskundige bij Bayer Cropscience en vooraanstaand

Door intensieve monitoring van graangewassen weten we ondertussen dat

en Succinate-dehydrogenase Inhibitors (SDHI). In deze drie chemische klassen

lid van het Fungicide Resistance action Committee (FRaC).

er schadelijke en minder schadelijke mutaties zijn. Ook weten we dat de

zijn alle belangrijke graanfungiciden vertegenwoordigd.''

samenstelling van de mutaties - als gevolg van afwisseling van middelen komen als het niet gebeurd. Daarvoor zijn de leden van werkgroepen namelijk

per seizoen kan verschillen. Het kan dus zijn een gewas in het ene jaar meer

hoe vergaren de werkgroepen hun kennis en informatie om uiteinde-

veel te goed ingevoerd in de materie. Bovendien is het vrijwel altijd in het

resistentie vertoont dan in het andere jaar. Deze grillige resistentieontwikke-

lijk tot standpunten en aanbevelingen te komen?

belang van de fabrikant om informatie te delen. De praktijk heeft namelijk

ling, waarbij middelen geleidelijk aan minder effectief worden, noemen we

,,Alle fabrikanten die vertegenwoordigd zijn in de werkgroepen bouwen

geleerd dat openheid over resistentie de levensduur van een middel eerder

shifting. De beste manier om shifting tegen te gaan is om de meest effectieve

voordurend aan de database van hun eigen middelen. Dit is niet alleen

verlengt dan verkort. Bovendien: het achterhouden van informatie zou de

triazolen bij de aanwezige schimmelmutaties toe te passen. Op dit moment

verplicht voor allerlei registratie- en herregistratieprotocollen, maar het is

geloofwaardigheid het bedrijf ernstig schaden. En dat kan geen enkel che-

is prothioconazool - component in Skyway en Aviator - één van de sterkste

ook gewoon noodzakelijk om de effectiviteit van het betreffende middel

miebedrijf zich permitteren.''

triazolen tegen Septoria. Om die reden doen deze middelen het dan ook erg

voortdurend in beeld te hebben. Hoe nauwkeuriger en actueler deze kennis

goed op de Europese markt.''

is, hoe beter het bedrijf in staat is om tijdig veranderingen door te voeren die

hoe komt u aan actuele informatie rondom resistenties?

- hopelijk - de levensduur van een middel kunnen verlengen. Als je bedenkt

,,Bij Bayer krijgen we het hele jaar door vele honderden monsters binnen van

volgens richtlijnen van FRaC is twee keer per seizoen een sdhI met tri-

dat de ontwikkeling van een chemische stof minimaal 8 jaar duurt en grofweg

plantendelen - vaak blad - waarvan onduidelijk is of het gebruikte middel wel

azool de beste remedie om resistentievorming in tarwe te voorkomen.

200 miljoen euro kost, dan is het economische belang om deze stof zo lang

afdoende heeft gewerkt tegen de schimmel die bestreden moeten worden.

In hoeverre wordt deze richtlijn in de praktijk opgevolgd?

mogelijk werkzaam te houden denk ik wel duidelijk....''

Van deze plantendelen isoleren we de schimmel en testen die in ons lab op de

,,In Duitsland is deze boodschap redelijk goed opgepakt door de praktijk.

gevoeligheid voor het betreffende fungicide. Een standaardinstrument daarbij

Professionele graantelers weten dat het solo-gebruik van azolen resistenties

Maar worden deze - soms concurrentiegevoelige - data ook altijd ge-

is de EC-50. Dit is de concentratie van de werkzame stof waarbij 50 procent

in de hand werken. En ze beseffen ook redelijk goed dat we de groep van

deeld binnen de werkgroep?

van de schimmel in zijn groei wordt onderdrukt. Aan de hand van eerdere

triazolen zo goed mogelijk moeten beschermen. Voor Nederland is bood-

,,Elk bedrijf dat vertegenwoordigd is in een werkgroep heeft de plicht om

tests kunnen we zien of de schimmel minder gevoelig is geworden voor de

schap feitelijk niet anders: twee keer per seizoen een menging van een

belangrijke informatie rondom de werkzame klasse te delen. En dat gebeurt

werkzame stof. Of anders gezegd: is er voor EC-50 een hogere concentratie

SDHI met een sterk triazool geeft de beste ziektebestrijding én het beste

bij mijn weten ook altijd, alleen al omdat het vroeg of laat toch wel uit zou

werkzame stof nodig, dan duidt dit op resistentievorming.''

resistentiemanagement.''

3

Graan Koerier

Prosaro: krachtig wapen tegen aarfusarium en sneeuwschimmel Prosaro® heeft zich de afgelopen seizoenen bewezen als krachtig wapen tegen Fusarium. Toepassing op T3 (bloei) zorgt voor een sterke vermindering van het DON-gehalte. Ook is is gebleken dat Prosaro een duidelijk effect heeft op sneeuwschimmel.

Aarfusarium kan tot flinke gewasschade leiden. Een vuistregel is dat elk procent aantasting een opbrengstverlies van ca. 1 procent veroorzaakt. Ook het 1000-korrelgewicht en het zetmeelgehalte daalt bij een aantasting. Fusarium produceert DON's wat kan leiden tot afzetproblemen of zelfs complete afkeuring van partijen die boven de norm uitkomen.

Gebruiksadvies in tarwe en triticale Voor een optimale werking tegen aarfusarium in zowel tarwe als triticale kan Prosaro het beste tijdens het midden van de bloei (T3) worden toegepast. De adviesdosering is 1,0 liter per hectare. Spuit met voldoende water (min. 200 l/ha) en zorg voor een goede bedekking van de aar.

Indien nodig kan Prosaro ook gemengd worden met Calypso of Decis EC tegen graanhaantje en bladluizen.

De kracht van Prosaro • Sterkste middel tegen aarfusarium • Sterkste DON-reductie • Duidelijk effect op sneeuwschimmel • Binnen 30 minuten regenvast

Bij een lichte aantasting met aarfusarium (foto links) verkleuren de aangestaste pakjes roze tot oranje-achtig. de rest van de aar blijft groen. Bij een ernstige aantasting (foto rechts) wordt de vochttoevoer naar de top van de aar verstoord. het gedeelte van de aar boven de aantasting verbleekt dan en de korrels verschrompelen. aangetaste aren blijven meestal rechtop staan, gezonde aren buigen.

DONcast

voorspelt kans op aarfusarium

Prosaro is ook toegelaten in de teelt van graszaad. Het middel kan ingezet worden tegen

Bayer Cropscience werkt sinds een aantal jaren met het computermodel DONcast dat een voorspelling doet over

onder andere zwarte roest, kroonroest, oranje-strepenroest, bruinevlekkenroest en zwart-

het risico op DON in tarwe. In de periode dat aarfusarium de kop op kan steken, rondom de bloei, is DONcast tot

schimmels.

dusver telkens een goed instrument gebleken om (de kans op) aarfusarium en DON te voorspellen en - zo nodig - een verantwoorde bespuiting hiertegen toe te passen.

Calypso: het nieuwe alternatief tegen luizen én graanhaantjes Bladluizen en graanhaantjes kunnen in de zomer voor flinke problemen zorgen. Veel telers zullen zich 2011 herinneren; de luisdruk was toen enorm hoog, waardoor er flinke zuigschade ontstond en ook veel gerstvergelingsvirus werd overgebracht. Ook het graanhaantje was in die zomer zeer actief met vaak forse schade tot gevolg.

Voor het behalen van een zo hoog mogelijke opbrengst, moet het aanwezige bladapparaat dus goed beschermd worden. Vraat door bijvoorbeeld graanhaantjes kost niet alleen kilo’s als gevolg van verlies aan bladoppervlak, maar leidt ook tot meer verdamping van vocht door beschadigingen en daardoor tot meer stress. vóór de bloei is de inzet van pyrethroïden (o.a. decis) een goede optie. Decis bestrijdt naast graanhaantjes en bladluizen ook eventueel aanwezige kniptorren, rupsen en aargalmuggen (invalspoort voor Fusarium). tijdens de bloei is Calypso het aangewezen middel tegen bladluizen en graanhaantjes in granen.

Calypso werkt ook tegen diverse andere zuigende en vretende insecten.

Larve op blad

Zowel Decis (0,25 l/ha) als Calypso (0,15 l/ha) kunnen worden toegevoegd aan de fungicidenbespuitingen.

4

Graanhaantje

Graan Koerier

Vervolg van voorpagina

'Bestrijding van Fusarium is een optelsom van maatregelen' Fusarium is een hardnekkige ziekte. Zelfs de modernste middelen kunnen niet altijd voorkomen dat de schimmel de graanplant aantast en de giftige stof DON aanmaakt. Wat maakt Fusarium zo lastig en hoe kunnen graantelers er meer grip op krijgen? Cees Waalwijk (W) en Theo van der Lee (L), onderzoekers bij het PRI in Wageningen, geven uitleg.

Is Fusarium altijd schadelijk?

W: “Niet altijd. Om nog even aan te geven hoe divers Fusarium is: in Japan kweken ze Fusariumsoorten die waardevolle chemische verbindingen maken, zoals enzymen voor industriële toepassingen. Ook zijn er varianten die ingezet worden als biologische bestrijder van schadelijke bodemschimmels. Er wordt zelfs geëxperimenteerd met stammen die kunnen helpen om verontreinigde bodems weer schoon te maken. En wat veel mensen niet weten; Quorn, de bekende vleesvervanger, wordt gemaakt van een Fusariumsoort. Allerlei nuttige toepassingen dus. Maar ook in een plant is hij niet altijd even schadelijk. Soms is er alleen een lichte aantasting, die zelfs een kenner niet ziet.”

Wat voor onderzoek doen jullie bij pRI aan Fusarium?

L: “Wij kijken onder andere naar het infectieproces; we willen begrijpen welke factoren een rol spelen bij aantasting van de plant. Op die manier kunnen we gerichter ingrijpen, bijvoorbeeld door het combineren van resistenties in de waardplant. Ook houden we ons bezig met de taxonomie van de schimmel. Vroeger werden alle Fusariumsoorten op een hoop geveegd, maar dankzij DNA-technieken kunnen we de verschillende varianten veel nauwkeuriger onderscheiden en indelen. Bovendien willen we weten hoe de populaties van de verschillende soorten zich ontwikkelen, om bijvoorbeeld iets te kunnen zeggen over de agressiviteit en onderlinge verdringing. Via genoomanalyses hopen we daarbij ook een antwoord te vinden op de vraag hoe het kan dat er zoveel verschillende soorten Fusarium naast elkaar voorkomen. Verder onderzoeken we onder welke omstandigheden de schimmel mycotoxinen aanmaakt en welke varianten dat zijn.”

theo van der Lee en Cees Waalwijk

Fusarium kan overleven in de bodem, hij kan via de lucht komen aanwaaien; hoe kun je als graanteler

heeft het wel zin om te spuiten?

de infectiedruk laag houden?

L: “Ja dat wel. De bestrijding van Fusarium is een optelsom van maatregelen. De Europese aanbeveling voor Best

W: “Infectie over grote afstand door de lucht is mogelijk, maar de lokale verspreiding is veel belangrijker. Op gewas-

Practices wijst terecht op aandacht voor voorvrucht, grondbewerking en raskeuze, maar ook op goede spuitappara-

resten kan de schimmel goed overleven. Vruchtwisseling is daarom belangrijk. Vooral maïs staat bekend als een

tuur, ziektedruk, weersomstandigheden en de keuze van het juiste middel. Alleen door alles goed te doen, krijg je een

goede gastheer. Als wij een proefveld willen besmetten, gooien wij er wel eens besmette maïsstoppels in. Dan weet

optimale bescherming. Door de inzet van fungiciden neemt de hoeveelheid gevormd schimmelweefsel af en meestal

je bijna zeker dat het gewas besmet raakt. De trend om niet te ploegen zal ook in het voordeel werken van Fusarium,

geldt dat ook voor de hoeveelheid mycotoxinen (zoals DON) die aangemaakt worden.”

al betekent dat niet automatisch dat je met het keren van de grond het probleem oplost. Je moet je realiseren dat er geen sluitende aanpak is. Ik zie het altijd als een balans. Als je netjes werkt, gaat het lang goed, maar krijgt de ziekte

Meestal?

de kans, dan is er bijna geen houden meer aan.”

L: “Het kan gebeuren dat er een ongelukkige selectie plaatsvindt. Op een plant zijn vaak meerdere schimmelsoorten actief. Als de ene soort doodgaat door een bespuiting, kan dat de weg vrijmaken voor een stam die meer DON aanmaakt. Dankzij genetisch onderzoek kunnen we dat soort nuances steeds beter in beeld brengen. Daarnaast zijn er aanwijzingen dat sommige middelen weliswaar de hoeveelheid schimmelweefsel verminderen, maar tegelijkertijd de

'De processen achter een

aanmaak van DON stimuleren.”

hoe groot is het gevaar van mycotoxinen? Is de angst voor doN gegrond?

Fusariumaantasting

W: “Ik denk het wel. Ik ben geen toxicoloog, maar we moeten ons realiseren dat we elke dag graanproducten eten.

Ook lichte besmettingen kunnen daardoor cumulatieve effecten hebben. Van DON is relatief veel bekend en de

begrijpen we nog onvoldoende'

maximaal toegestane concentratie is gereguleerd. DON bestaat echter in meerdere varianten die niet altijd even goed kunnen worden aangetoond en waarvan we dus ook niet weten in welke hoeveelheden ze voorkomen. Bovendien maakt Fusarium veel meer stoffen aan dan alleen DON, waarvan we het fijne ook niet weten. Het is in ieder geval verstandig om aarfusarium te bestrijden. De komende jaren zullen we ook meer te weten komen over andere toxinen, in welke gewassen ze voorkomen en hoe ze elkaar beïnvloeden. Dat zou best eens kunnen leiden tot verandering van de regels.”

de fase rond de bloei staat bekend als meest kritiek. vooral bij nat weer. hoe kan het dat ook een goed getimede bespuiting tegen Fusarium in die fase van de teelt een aantasting niet met meer dan

Krijgen graantelers aan de hand van de kennis die jullie ontwikkelen in de toekomst meer grip op

50 tot 60 procent kan voorkomen?

Fusarium?

W: “De schimmel heeft een ingebouwd afweermechanisme tegen vreemde stoffen. Zijn cellen pompen een deel van

L: “Ja, dat denk ik wel. Met nieuwe informatie kunnen Beslissingsondersteunende systemen (BOS) verder verbeterd

de werkzame stoffen weer naar buiten. Hierdoor lukt het hem om ten minste een deel van de aanval af te slaan. Het

worden. De modellen werken vrij goed, maar de input is vaak nog grotendeels gebaseerd op praktijkwaarnemingen.

is bovendien lastig om de schimmel goed te raken. De sporen zitten goed verscholen in de aar, waar de spuitnevel

De processen achter de aantasting begrijpen we onvoldoende, zodat je soms voor verrassingen komt te staan.

moeilijk binnendringt. Voor een deel is dat te ondervangen met goede spuittechniek. Maar ook als je alles raakt, is er

Bijvoorbeeld als zo’n BOS in een nieuw gebied komt te staan, of bij extreme weerscondities. Verder kun je denken

geen 100 procent doding. In laboratoriumproeven zien we dat Fusarium vaak minder gevoelig is voor fungiciden dan

aan sneltesten, die vertellen welke genetische varianten in een bepaald teeltgebied aanwezig zijn. Dat zou je kunnen

andere schimmelsoorten. Chemie is dus maar een deel van de oplossing. Aanvullend zullen telers ook moeten inzetten

koppelen aan het meten van de sporendruk in de lucht. Op die manier kun je als teler gerichter gaan ingrijpen. Ook

op rassen met een goede resistentie.”

de chemiebranche zal die informatie gebruiken om hun werkzame stoffen verder te verbeteren.

Reincultuur van Fusarium graminearum; één van de meer dan 5000 isolaten uit

een WUR-medewerker bepaalt met behulp van dNa-technieken de soort en

Microscopische opname van het infectieproces; de fusariumschimmel kleurt

de wereldwijde collectie van Wageningen-UR

hoeveelheid schimmel.

groen.

5

Graan Koerier

Alena maakt onkruidbestrijding in wintertarwe gemakkelijk

Alena® is een nieuwe, kant-en-klare combinatie van de bekende herbiciden Atlantis, Hussar en diflufenican. Door deze combinatie heeft Alena het meest brede werkingsspectrum van alle herbiciden in de teelt van wintertarwe. Bijna 100 onkruiden worden goed tot zeer goed bestreden.

Othello: weer iets beter tegen resistente duist

Alena is geformuleerd als een OD (Olie Dispersie), waardoor het middel zeer goed op het blad hecht en goed verspreid wordt over het blad. Door deze uitstekende opname is de werking van dit kant-en-klare middel duidelijk beter dan

Othello is het nieuwe vloeibare middel tegen resistente duist. Met een dosering van 2 l/ha wordt dezelfde

de werking van de menging van de afzonderlijke middelen Atlantis, Hussar en diflufenican. Bovendien is Alena niet

hoeveelheid mesusulfuron gespoten dan met 500 g Atlantis. Verschil is dat de werking tegen duist weer net

duurder!

iets beter is.

Toepassing & dosering

Naast mesusulfuron bevat Othello ook 5 g/ha iodosulfuron, wat overeen komt met een halve dosering Hussar

Alena kan in het voorjaar toegepast worden tot einde uitstoeling van het gewas. Algemeen geldt dat hoe eerder de

en 100 g/ha diflufenican, waardoor een goede werking tegen straatgras en een groot aantal breedbladige

toepassing plaatsvindt, des te beter het resultaat is. De dosering van Alena is 1 l/ha. In de meeste gevallen is toevoe-

onkruiden verzekerd is. Tegen moeilijke breedbladige onkruiden als kleefkruid kan bijvoorbeeld een halve

ging van 1 l/ha Robbester, Actirob of een andere veresterde plantaardige olie zinvol.

dosering Hussar (of een ander geëigend midden) worden toegevoegd.

Othello is geformuleerd als een OD (olie dispersie). Dit geeft een zeer goede hechting en spreiding op het

Resistentiemanagement

blad. Othello bevat voldoende plantaardige olie waardoor in de regel geen Robbester of Actirob B meer

In het kader van resistentiemanagement dient u de adviezen op te volgen die in de voorlichtingsboodschappen wor-

hoeft worden toegevoegd.

den gegeven. Om deze reden adviseren we Alena eenmaal per teeltseizoen toe te passen. Met 1 l/ha Alena wordt dezelfde hoeveelheid mesosulfuron gespoten als met 300 g/ha Atlantis. Indien resistente duist voorkomt, kan aan Alena eventueel 200 g/ha Atlantis toegevoegd worden.

RESI-Tool: effectief hulpmiddel om resistentie-risico te verlagen De kans op het ontstaan van resistente onkruiden blijft een continue bedreiging in de teelt van wintertarwe. De Resi-Tool helpt telers en adviseurs bij het maken van een goed resistentiemanagementplan.

Afwisselen van middelen:

In een onkruidpopulatie zijn altijd een aantal onkruiden aanwezig die minder gevoelig zijn voor herbiciden.

Effectiviteit van de onkruidbestrijding:

Doordat deze onkruiden zich uitselecteren, ontstaan binnen de populatie meer resistente onkruiden. Doordat

Zet altijd middelen in die de beste werking geven. Spuit op kleine onkruiden en pas de middelen toe bij groeizaam

deze onkruiden geleidelijk de overhand nemen, neemt de werking van de herbiciden af.

weer. Begin in het najaar met een goed bodemherbicide en corrigeer in het voorjaar.

Wissel de middelen altijd af en gebruik nooit meer dan één keer per teeltseizoen een middel of combinatie van middelen met eenzelfde werkingsmechanisme.

Continueteelt van wintertarwe en gebruik van verlaagde doseringen werken resistentie sterk in de hand. Omdat duist heel oppervlakkig kiemt, is ook het achterwege laten van een kerende grondbewerking funest.

Respecteer doseringen:

In het verleden werden steeds nieuwe middelen uitgevonden om het probleem op te lossen wanneer onkruiden

Gebruik geen lagere dosering dan het etiket aangeeft, ook niet in mengingen omdat dit de selectiedruk verhoogt.

resistent werden. De eerstkomende jaren zullen er echter geen producten met een nieuw of ander werkingsmechanisme op de markt komen. Dat betekent dat we zuinig moeten zijn op het huidige middelenpakket. Er moet dan ook te allen tijde gestreefd worden naar een zo maximaal mogelijk resultaat. Dat is immers de beste garantie om te voorkomen dat er resistente onkruiden overblijven. Er mag ook niet alleen vertrouwd worden op chemische onkruidbestrijding. Inzet van andere maatregelen zijn absoluut nodig.

Resi-Tool maakt adviseurs en telers bewust van de problematiek van resistentie aan de hand van een zestal stappen. Door bij elke stap een keuze te maken, wordt de risicobarometer samengesteld. Gaat deze te ver in het rood, dan worden bijsturingadviezen gegeven om het risico te verlagen.

Vruchtwisseling: Pas zoveel als mogelijk teeltrotatie toe met wortel- en graangewassen (minimaal 1 op 3) en integreer voorjaarsteelten (minimaal 1 op 4).

Grondbewerking: Deze heeft een belangrijke invloed op de mate van kieming van grasachtige onkruiden. Pas daarom altijd een kerende grondbewerking toe en maak gebruik van een vals zaaibed.

Zaaitijd: Vroege zaai verhoogt de kans op resistentie zeer sterk. Pas bij vroege zaai daarom altijd en bij latere zaai bij voorkeur een bodemherbicide in het najaar toe.

De RESI tool is te vinden via www.bayercropscience.nl (onder het kopje Bayou Services)

6

Graan Koerier

Mens & Werk

'Meer aandacht voor kostprijs graan' Hans van Kessel in Erichem (Gld.) is geen doorsnee akkerbouwer. Zijn bouwplan bevat uitsluitend maaigewassen zoals tarwe, gerst, koolzaad, blauwmaanzaad, capucijners en soja. ,,Ik heb mijn hele leven een drukke baan buiten de landbouw gehad. Nadat ik met die baan ben gestopt, ben ik het ook op het bedrijf wat rustiger aan gaan doen en ook gestopt met intensieve gewassen als bieten en aardappelen'', zo verklaart hij zijn bijzondere gewassenkeuze. Het extensieve bouwplan betekent echter niet dat de akkerbouwtak er maar wat bijhangt. Van Kessel wil elk seizoen het maximale uit zijn teelten halen en toont zich - ondermeer als voorzitter van de werkgroep granen van de NAV - ook breed betrokken bij het wel en wee van 'zijn' gewassen.

Wat zijn op dit moment de actuele thema's binnen uw werkgroep?

,,Een jaarlijks terugkerend onderwerp is de vaststelling van de kostprijs. Elk lid van onze werkgroep maakt daarvoor een gedetailleerd overzicht van alle kosten voor de tarweteelt, inclusief een risicomarge van 15 procent. Op basis van afgelopen seizoen komen we voor 2014 bij een opbrengst van 9 ton per hectare uit op 29 cent per kilo. Dat is dus de prijs waarmee je het bedrijf operationeel kunt houden én een goede boterham kunt verdienen. Wanneer we zo'n kostprijs presenteren, merk ik dat veel telers die wel erg hoog vinden. Sommige vinden dat je bepaalde algemene kosten niet aan de teelt toe moet rekenen, bijvoorbeeld omdat een machine steeds meer bedrijven die regionaal geteelde, GMO-vrije grondstoffen zoeken en daar ook best extra voor willen betalen. Mijn eigen soja is bijvoorbeeld verkocht aan een Oostenrijkse afnemer, die er zelf voor naar

'Met minder dan tien ton per

Nederland is gereisd om het gewas te bekijken.

Helaas hebben gewasbeschermingsfabrikanten tot nu toe weinig interesse getoond in deze kleine teelten, terwijl het zo goed past bij een maatschappelijke en duurzame bedrijfsvoering. Het zou mooi zijn als zij

hectare ben ik niet tevreden'

mee zouden helpen dit 'vliegwiel' op gang te brengen...''

Tot slot: waar ligt voor uzelf de uitdaging in de graanteelt?

,,Zelf steef ik naar een gemiddelde tarweopbrengst van 10 ton per hectare. Is het minder - en niet het er toch al is en een gebouw er toch al staat. Tja... ik vind dat je jezelf niet voor de gek moet houden en een

gevolg van het weer - dan ben ik gewoon niet tevreden. Om boven die tien ton uit te komen spuit ik

reëel beeld moet schetsen van de kostprijs. Alleen dan weet je hoe je er werkelijk voor staat.''

minimaal twee keer en vaak drie keer tegen schimmelziekten. Omdat ik grotendeels graan op graan teel spuit ik al vroeg in het seizoen tegen voetziekten (‹ T1). Daar komt dan een hoofdbespuiting (T2)

Bij een kostprijs van 29 cent per kilo moet de tarweprijs flink omhoog...

en meestal ook een bespuiting tegen aarfusarium (T3) bij. Ik vind sowieso dat we in Nederland altijd

,,Dat is precies de boodschap die we willen afgeven. We willen een faire prijs voor ons product en liefst willen

moeten gaan voor een intensieve tarweteelt met een maximale productie, want dat levert vrijwel altijd

we die uit de markt halen, dus zonder toeslagrechten. Om dit prijsniveau te bereiken zal er wel enige vorm van

het hoogste rendement.''

marktbescherming binnen Europa moeten komen. Ik weet dat dit indruist tegen de huidige trend van zoveel mogelijk vrijhandel, maar ik zie ook dat politici steeds meer oog krijgen voor zaken als zelfvoorzienendheid en regionale productie. Dit bereik je alleen door de eigen Europese markt enigszins af te schermen.''

Welke zaken houden u bezig met betrekking tot gewasbescherming?

,,Voor de granen zie ik op dit moment geen grote knelpunten. Het middelenpakket is goed op orde en bij de op handen zijnde heretikettering van fungiciden verwacht ik ook geen grote problemen. Waar ik me wél zorgen over maak is over de toelating van middelen voor kleinere maai- en dorsgewassen zoals soja en lupine. Zelf

In de nieuwe rubriek Mens & Werk laten we mensen aan het woord die zich op een bijzondere manier inzetten of verdienstelijk maken voor hun vak (en vakgenoten). Dit jaar - 2014 - richten we ons op de belangenbehartigers. Met welke thema's houden zij zich bezig? Wat zien zij als grootste knelpunten? In deze aflevering: Hans van Kessel, voorzitter werkgroep granen van de Nederlandse Akkerbouw Vakbond (NAV).

denk ik dat dit soort eiwitrijke gewassen een mooi toekomst kunnen hebben in Nederland. Er zijn namelijk

Bayer CropScience lanceert regenmeter app Regenval kan grote invloed hebben op een succesvolle teelt. Vanaf nu kunt u ook de gevallen neerslag monitoren met behulp van de Regenmeter app, beschikbaar voor smartphone en tablet.

De app geeft gebaseerd op uw GPS-locatie of een gekozen postcodelocatie een overzicht van de actuele neerslag. De Regenmeter app geeft de hoeveelheid regen weer op basis van neerslagregistratie middels buienradar. U kunt kiezen voor een periode van 3, 6, 12 of 24 uur waarna de app de hoeveelheid gevallen neerslag grafisch afbeeldt. Ook kunt u terugzoeken hoeveel neerslag er gevallen is in de afgelopen weken of maanden en bevat de app de alom bekende buienradar voor een voorspelling van de neerslaggebieden

apple

voor de komende uren. “veel of weinig regen…met InFinito bent u verzekerd van een prima regenvastheid!”.

BayYou Services

De Regenmeter app is uw digitale regenmeter.

Deze app is verkrijgbaar via de App Store en de Google Playstore.

7

Graan Koerier

android

COLOFON Concept en realisatie: l

Bayer CropScience SA-NV

vormgeving v ormgeving en opmaak: l

Claudia Roorda

Fotografie: l

Bayer CropScience SA-NV

drukwerk: ,,Probeer zo lang mogelijk te profiteren van de

,,Willen we belangrijke werkzame stoffen zo

,,Alleen al in Nederland onderscheiden we

,,Ik streef naar een gemiddelde tarwe op-

sterke preventieve werking van topmiddelen

lang mogelijk voor de praktijk behouden, dan

in tarwe tien verschillende soorten Fusarium,

brengst van 10 ton per hectare. Is het minder

als Aviator. Daarmee creëer je extra speel-

móet elk bedrijf een doordacht plan hebben

die allemaal aarfusarium of pakjesrood

- en niet het gevolg van het weer - dan ben

ruimte voor de volgende T2-bespuiting.''

voor duurzaam gebruik van middelen.''

kunnen veroorzaken.''

ik gewoon niet tevreden.''

Remko van Wieringen, akkerbouwer

andreas Mehl, resistentiedeskundige bij

theo van der Lee en Cees Waalwijk,

hans van Kessel, voorzitter werkgroep

in Finsterwolde en hindrik jan Boven,

Bayer Cropscience.

plant Research International (pRI).

granen Nav.

teeltadviseur bij Wpa - Robertus.

Puzzel mee en win een diner voor twee!

Houdt u van lekker eten en drinken in een goed restaurant? Los dan de onderstaande woordzoeker op!

Uit de goede inzendingen worden drie winnaars getrokken. Zij krijgen elk een dinerbon ter waarde van € 150.

l

Productiemannen B.V.

dit is een uitgave van: Bayer Cropscience sa-Nv energieweg 1 p o. Box 231 p.

NL-3640 ae Mijdrecht Onze gebruiksadviezen, zowel mondeling als schriftelijk verstrekt, berusten op uitgebreide proefnemingen. Wij adviseren naar beste weten volgens kennis van zaken van dit ogenblik, echter zonder daarvoor aansprakelijkheid op ons te nemen, omdat opslag/bewaring en toepassing zich aan onze controle onttrekken. Beschrijvingen van een product, resp. gegevens over de eigenschappen daarvan betekenen niet, dat verantwoordelijkheid wordt gedragen bij eventuele schade. Gebruik gewasbeschermingsmiddelen veilig. Lees voor gebruik altijd eerst het etiket en de productinformatie.

De woorden hieronder zitten horizontaal, verticaal en diagonaal in alle richtingen in de puzzel verstopt. Ze kunnen elkaar overlappen. Zoek ze op en streep ze af. De overgebleven letters vormen achter elkaar gelezen de oplossing.

T S L E ADVIES B W T R AKKERBOUWER M A BIET D T BOER N R GERST R E GRAAN E T INNOVATIE L N KWALITEIT E I T W AALTJES

E E E R S N G B I E T I

O C I U I E N R T D A D

R R N V R I P I A K V P

A P L ELAND P U ELEZEN T I SLUISIJ S DPERCEEL E W A A Z PLANTEN L H R PLOEGEN T E D KPOEDER O D AROEST E R OSEPTORIA N N N E T

O L U K E B O E S E I N

E E P D O J R E K O N A

G N S U E A T R Y B D L

E A W N E Z E L W N K P

N E S T R W N R A O R E

R O SKYWAY T SPUITEN C TELER A TRACTOR R UIEN T WERKEN L Y WINTERTARWE A ZAAIEN

T L B T M D N R E L E T

U N

© www.puzzelpro.nl

S E W R A T R E T N I W

E E E R S N G B I E T I

O C I U I E N R T D A D

R R N V R I P I A K V P

A E E S D A L T K A O N

P P T IJ E A H E O E N E

L U I S W Z R D D R N T

O L U K E B O E S E I N

E E P D O J R E K O N A

G N S U E A T R Y B D L

E A W N E Z E L W N K P

N E S T R W N R A O R E

R O T C A R T L Y A U N

© www.puzzelpro.nl

BON Naam: adres: postcode: ostcode:

plaats:

Bedrijfstype/aantal hectare graan: stuur de ingevulde bon uit deze krant in een ongefrankeerde envelop naar:

de oplossing van de woordzoeker is: actievoorwaarden deze prijsvraag loopt van 1 t/m 30 maart 2014. Uit de goede inzendingen worden drie prijswinnaars getrokken. deze prijswinnaars krijgen tussen 1 en 15 april bericht. over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.

8

Graan Koerier

Bayer CropScience T.a.v. Joniek te Giffel Antwoordnummer 55074 3640 WB Mijdrecht