7.14 Praktijkgids Arbeidsrecht 2023_ZP_CTF

Wet- en regelgeving

Overlijden van de werknemer of de werkgever

Samenvatting

Burgerlijk Wetboek, artikelen 7:674 en 675 Ziektewet, artikel 35 Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering, artikel 53 Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Toeslagenwet

De regelgeving in de cao die eventueel van toepassing is

Door het overlijden van de werknemer eindigt de arbeidsovereenkomst met die werknemer van rechtswege. Dit wil zeggen dat de werkgever geen ontslaghandelingen hoeft te verrichten.

De werkgever is verplicht een overlijdensuitkering te betalen aan de nagelaten betrekkingen van de werknemer. Had de werknemer ten tijde van het overlijden recht op een ziekte- of arbeidsongeschiktheidsuitkering, dan neemt het UWV de verplichting over om een overlijdensuitkering te betalen. De arbeidsovereenkomst eindigt alleen wanneer de werknemer overlijdt. Overlijden van de werkgever heeft niet automatisch het eindigen van de arbeidsovereenkomst tot gevolg.

Het overlijden van de werknemer betekent dat er automatisch een einde aan de arbeidsovereenkomst komt. De werkgever hoeft voor deze beëindiging geen formaliteiten te vervullen. Dit neemt niet weg dat de werkgever een aantal praktische zaken moet regelen, bijvoorbeeld het inlichten van het pensioenfonds, het doorgeven van het overlijden aan de Belastingdienst en het UWV (zie voor het overlijden van de werknemer als gevolg van een bedrijfsongeval hoofdstuk 6.3).

De situatie kan zich voordoen dat een werknemer overlijdt, vóórdat een hem in het kader van een ontbindingsprocedure toegekende ontbindingsvergoeding, is uitbetaald.

Bij beschikking d.d. 23 december 2005 ontbindt de kantonrechter de arbeidsovereenkomst tussen een werkgever en een werknemer met ingang van 1 februari 2006 onder toekenning van een vergoeding aan de werknemer ter hoogte van € 50.000 bruto. In januari 2006 overlijdt de werknemer echter. De werkgever gaat in hoger beroep van de uitspraak op de grond dat de arbeidsovereenkomst door het overlijden al is geëindigd en dat de beschikking van de kantonrechter, uitgaande van een ontbindingsdatum nadien, geen stand kan houden. De werkgever wordt in het hoger beroep niet ontvankelijk verklaard omdat de rechter binnen het toepassingsbereik van de wettelijke bepaling (art. 7:685 BW) is gebleven, nu de rechter bij zijn beschikking rekening heeft gehouden met alle toen aanwezige feiten en omstandigheden. De werknemer was toen immers nog niet overleden. Bron: Gerechtshof Amsterdam, 24 augustus 2006 (ECLI:NL:GHAMS:2006:AZ2522)

Een gelijksoortige situatie kan zich voordoen bij een beëindigingsovereenkomst. In verband met verdiscontering van de fictieve opzegtermijn (zie paragraaf 7.16.5.4) zit er regelmatig langere tijd tussen het tekenen van een beëindigingsovereenkomst en het daadwerkelijk einde van de arbeidsovereenkomst. De discussie spitst zich toe of de werkgever dan toch de vergoeding moet betalen. Uitgangspunt is van wel, tenzij uitdrukkelijk anders is afgesproken.

De werkgever en de werknemer hebben een beëindigingsovereenkomst gesloten waarbij het ontslag in zou gaan op 1 maart 2009. Aan de werknemer werd een vergoeding van € 71.000 bruto toegekend. Op 28 februari 2009, enkele uren vóór het ontslag, overlijdt de werknemer. De werkgever weigert te betalen, de erfgenamen vorderen het bedrag. Volgens de kantonrechter was er geen enkele bepaling opgenomen waaruit blijkt dat het be-

7.14.2

7.14.3

Let op

Overlijdensuitkering en uitbetaling van niet genoten vakantiedagen

drag alleen was toegekend als de arbeidsovereenkomst met wederzijds goedvinden eindigde. De werkgever moest dus gewoon betalen. Bron: Kantonrechter Utrecht, 2 maart 2011 (ECLI:NL:RBUTR:2011:BP7215)

In een beëindigingsovereenkomst kan de werkgever het best een bepaling overeenkomen die regelt, dat aan de werknemer alleen een vergoeding wordt toegekend bij een beëindiging van de arbeidsovereenkomst op de ontslagdatum (en niet bij een eerder einde van de arbeidsovereenkomst).

De werkgever is wettelijk verplicht tot het betalen van een overlijdensuitkering aan de nagelaten betrekkingen van de werknemer. De eerste die hiervoor in aanmerking komt is de echtgenote van de werknemer van wie hij niet duurzaam gescheiden leefde. Als de werknemer ongehuwd samenwoonde, moet de uitkering aan de partner worden betaald. Deze partner wordt met een echtgenoot gelijkgesteld. Is er geen echtgenoot die aanspraak kan maken op de overlijdensuitkering, dan gaat de overlijdensuitkering naar de minderjarige kinderen van de werknemer. Een voorwaarde is dat zij natuurlijke (erkende) of wettige kinderen zijn. Ontbreken die kinderen dan kan een persoon met wie de werknemer in gezinsverband leefde en van wie hij de bestaanskosten grotendeels betaalde in aanmerking komen voor de overlijdensuitkering, bijvoorbeeld een samenwonende broer en zus waarbij de een kostwinner was ook voor de ander. Zijn er geen personen die vallen onder een van deze categorieën dan hoeft de werkgever geen overlijdensuitkering te betalen. Een vraag die bij het overlijden van een werknemer aan de orde kan komen, is of de erfgenaam recht heeft op uitbetaling van de waarde van de niet genoten vakantie-/verlofdagen. De uitspraken hierover zijn op dit moment nog lagere rechtspraak maar geven wel een rode draad. Het is wachten op een uitspraak van de Hoge Raad om hierin duidelijkheid te brengen.

Voorbeeld

Ten tijde van het overlijden van de werknemer staan nog negentig uren open. De erfgenamen vorderen uitbetaling van de waarde van deze niet genoten vakantie-uren. De werkgever weigert. Hij meent onder andere dat het doel van vakantie hoogst persoonlijk is, gekoppeld aan de werknemer: hij krijgt vakantierechten, zodat hij kan herstellen van zijn werk (recuperatiefunctie). Dat doel staat los van de erfgenamen. De kantonrechter overweegt dat de werkgever moet uitbetalen omdat de waarde van niet-genoten vakantiedagen in de nalatenschap valt. Daar doet de recuperatiefunctie van vakantie niet aan af. Bron: Ktr. Assen, 12 juni 2012 (ECLI:NL:RBASS:2012:BX3587)

Voorbeeld

Hoogte van de overlijdensuitkering

Voorbeeld

Ten tijde van het overlijden van de werknemer staan nog 266,09 vakantie-uren open, die een waarde vertegenwoordigen van € 3.467,15 bruto. De erfgename van de werknemer verzoekt de werkgever tot uitbetaling van voornoemd bedrag over te gaan. De werkgever weigert dit omdat vakantieverlof een persoonsgebonden recht zou zijn dat niet voor overdracht vatbaar is. Daarnaast zou uitbetaling in strijd komen met de recuperatiefunctie van vakantieverlof. De kantonrechter onderschrijft de mening van de werkgever niet. Ingevolge artikel 7:641 lid 1 BW heeft de werknemer, die bij het einde van de arbeidsovereenkomst nog aanspraak op vakantiedagen heeft, recht op een uitkering in geld tot een bedrag van het loon over een tijdvak overeenkomend met de aanspraak. Het recht op uitbetaling van deze aanspraak bestaat ongeacht de wijze waarop de arbeidsovereenkomst is beëindigd.

Eén van de wijzen waarop de arbeidsovereenkomst kan eindigen is door het overlijden van de werknemer, zodat het recht op uitbetaling van de waarde van de niet genoten vakantiedagen op het moment van overlijden opeisbaar wordt. Dit recht is al eerder ontstaan tijdens het dienstverband en valt dan ook na overlijden van de werknemer in diens nalatenschap. De aanspraak op uitbetaling van de waarde van de niet genoten vakantiedagen is dan ook van rechtswege overgegaan op de erfgenamen. De recuperatiefunctie van de vakantiedagen verzet zich evenmin tegen uitbetaling ten gevolge waarvan de vordering wordt toegewezen. Bron: Ktr. Heerenveen, 11 juli 2011 (ECLI:NL:RBLEE:2011:BR0011).

De overlijdensuitkering op grond van het Burgerlijk Wetboek is gelijk aan het loonbedrag dat een werknemer zou hebben verdiend vanaf de dag na het overlijden tot en met een maand na de dag van overlijden.

A is in dienst van B. Op 25 maart overlijdt A. B moet nu het loon doorbetalen tot en met 26 april.

7.14.4

Hoofdstuk 7.14 Overlijden van de werknemer of de werkgever

Belasting- en premieheffing

Overlijdensuitkering krachtens ziekte- of arbeidsongeschiktheidsverzekering of Toeslagenwet

De overlijdensuitkering mag volledig belasting- en premievrij worden uitbetaald; zelfs een overlijdensuitkering ter grootte van drie maandlonen is geheel vrijgesteld. Het meerdere is belast. Check ook de Belastingdienst.nl voor de actuele stand van zaken.

Het kan zijn dat aan de nagelaten betrekkingen een bedrag toekomt op grond van een wettelijk voorgeschreven ziekte- of arbeidsongeschiktheidsverzekering (ZW, WIA, Toeslagenwet). De overlijdensuitkering kan in sommige gevallen ook worden betaald als aan de werknemer op het moment van overlijden geen uitkering op grond van de betreffende regelingen was toegekend. De werkgever mag de overlijdensuitkering krachtens ziekteof arbeidsongeschiktheidsverzekering of Toeslagenwet in mindering brengen op de door hem te betalen overlijdensuitkering.

Per 1 maart 2008 is het voor nagelaten betrekkingen van een werknemer wiens werkgever niet in staat is om de overlijdensuitkering te voldoen ook mogelijk om op grond van de Werkloosheidswet van het UWV deze uitkering te verkrijgen. Het gaat dan om situaties dat de werkgever failliet is verklaard, aan wie surseance van betaling is verleend, ten aanzien van wie de schuldsaneringsregeling natuurlijke personen van toepassing is, of die anderszins verkeert in de blijvende toestand dat hij heeft opgehouden te betalen.

7.14.4.1 Vrijwillige verzekering

Let op

7.14.5 Afwikkeling werknemersverplichtingen

7.14.6 Overlijden van de werkgever

Indien de nagelaten betrekkingen een uitkering krijgen op grond van een vrijwillig afgesloten ziekte-, arbeidsongeschiktheids- of levensverzekering, dan mag de werkgever dit bedrag niet op de overlijdensuitkering in mindering brengen.

De overlijdensuitkering op grond van de ZW, WAO of WIA is beperkt tot het loon over exact één maand na de dag van overlijden.

In het algemeen heeft een werknemer bij het einde van de arbeidsovereenkomst nog een aantal verplichtingen. Zo moet hij de dienstauto teruggeven, de dienstwoning ontruimen en bedrijfseigendommen zoals een laptop teruggeven. Deze verplichtingen gaan na het overlijden van de werknemer over op zijn erfgenamen. Komen zij deze verplichtingen niet na, dan kan de werkgever de erfgenamen aanspreken, eventueel voor de rechter.

Een arbeidsovereenkomst kan worden aangegaan met een rechtspersoon, zoals een stichting of een BV, maar ook met een natuurlijk persoon, zoals bij een eenmanszaak. Overlijden van de werkgever is relevant als de arbeidsovereenkomst wordt aangegaan met een natuurlijk persoon.

Overlijdt de werkgever, dan heeft dit niet tot gevolg dat de arbeidsovereenkomst automatisch eindigt. In de arbeidsovereenkomst kan wel worden overeengekomen dat de dienstbetrekking van rechtswege eindigt door de dood van de werkgever. Staat er zo’n bepaling niet in dan kunnen de erfgenamen van de overleden werkgever nog wel de arbeidsovereenkomst opzeggen. Dit recht hebben zij ook bij overeenkomsten die voor bepaalde tijd zijn aangegaan, en waarbij geen tussentijdse opzeggingsmogelijkheid was overeengekomen. De wetgever komt hiermee de erfgenamen tegemoet. De erfgenamen hebben overigens de toestemming van UWV nodig. Daarnaast moeten zij de opzegbepalingen in acht nemen (zie hoofdstuk 7.4).

7.14.7

Bijzondere overeenkomsten

De plicht tot het verstrekken van een overlijdensuitkering bestaat voor de werkgever alleen als er sprake was van een echte arbeidsovereenkomst. Als er is gewerkt in het kader van een overeenkomst van opdracht, zoals veelal het geval bij freelance/zzp-werkzaamheden, bestaat die plicht niet. Onder voorwaarden kan er wel een aanspraak bestaan op een overlijdensuitkering krachtens de Ziektewet, te verstrekken door het UWV. Bij uitzendkrachten moet het uitzendbureau de overlijdensuitkering betalen.

Raadpleeg uw cao!

In de cao zijn vaak bepalingen opgenomen over het overlijden van de werknemer. De bepalingen gaan meestal over de hoogte van de overlijdensuitkering en de manier waarop die moet worden uitbetaald.