Van moeten naar willen Een dynamische RI&E
Cecile van der Velde Walter Zwaard
Dynamische RI&E (onze interpretatie)
• De dynamische RI&E is een fase in een organisatieontwikkeling • Daarbij ontwikkelt een organisatie zich in het omgaan met haar risico’s
Wat is het probleem? • Mogelijke schades in de toekomst • Onzekerheid • Bedreiging van kwaliteit en groei • Narigheid
• Risico
De rode draad (Een natuurlijk proces in het omgaan met risico’s)
willen
cultuurverandering
Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie
managementsysteem RI&E inspectie
moeten
NB: RI&E is een afkorting, geen wettelijk voorschrift
Inspectie (de fase die vaak vooraf gaat aan RI&E)
• • • • • •
‘Compliance based’ Normatief (‘deterministisch’) Gebaseerd op wetgeving en normen Checklisten Risicobeheersing door Toezicht Nadruk op ‘moeten’
Van Inspectie naar RI&E Nadenken over Risico
• Van compliance based naar risk based • Probabilistisch • ‘Risico’ maakt dialoog mogelijk – risico-evaluatie en prioriteit maatregelen
• Ondersteunt ‘nuchter omgaan met risico’s’ – spanningsveld risicoanalyse en risicobeleving
• Moeten of willen?
Handvatten voor de risicodialoog (hoe beoordelen we eigenlijk risico’s?)
In kaart brengen van risicobeleving
Berekenen of schatten van kansen en effecten
(vierde methode)
(eerste methode)
Methoden voor risico-evaluatie Toepassen van benchmarking
Vergelijken van risicokenmerken met normen
(derde methode)
(tweede methode)
Van RI&E naar Managementsysteem Herhaald nadenken over Risico
• • • • • •
Een aantal risico’s is beheerst De organisatie is veranderd De omgeving is veranderd Er zijn afspraken gegroeid (vastgelegd) De dialoog over risico’s vindt plaats De organisatie heeft geleerd Er ontstaat structuur in het ‘omgaan met risico’s’
Van RI&E naar Managementsysteem Structuur in het omgaan met risico’s …
… is het begin van een managementsysteem
Het geheel aan mensen, middelen en afspraken dat binnen een organisatie functioneert om de resultaten op een bepaald bedrijfsaspect, zoals risicobeheersing, op een samenhangende en systematische manier te borgen en te verbeteren
Meerwaarde van een managementsysteem • Inzicht kunnen geven • Borgen van risicobeheersing
Maar ook: • Borgen van de dialoog over risico’s
Een managementsysteem is geen ordner • bouwstenen van het systeem – Beleid / Documenten / Processen / Procedures / Werkinstructies / Registraties
• regelkringen van het systeem – Terugkoppeling / Leerprocessen / Dialoog over risico
Van Managementsysteem naar Cultuurverandering Een langer bestaand systeem …
• Het systeem is vastgelegd • Het systeem is aangevuld • Het systeem is gedocumenteerd Maar … • Borging belemmert groei • De praktijk en de ordner verschillen Er ontstaat behoefte aan een ‘levend’ systeem, aan groei en verinnerlijking
Van Managementsysteem naar Cultuurverandering
De dialoog over risico’s (delen van kennis en ervaringen) ‌
leidt tot gedeelde normen en waarden
Cultuur als gelaagd begrip (de rokken van de ui)
• Symbolen • Rituelen • Normen • Waarden
Symbolen • Symbolen laten zien hoe een collectief zich presenteert aan de omgeving – Woorden (afkortingen!), slogans, voorwerpen, logo’s, bedrijfskleding, architectuur, inrichting gebouwen
Rituelen • Rituelen zijn gangbare collectieve gedragingen – Omgangsvormen, koffiepauzes, vaste bedrijfsuitjes en -borrels, viering van feestdagen
Normen • Normen zijn geschreven en ongeschreven regels die gelden binnen een collectief – Afspraak is afspraak (of juist niet), kledingnormen, etiquette, rookverbod (of juist niet)
Waarden • Waarden zijn binnen een collectief niet ter discussie staande overtuigingen – Betrouwbaarheid, rechtvaardigheid, eerlijkheid, professionaliteit, klantvriendelijkheid
rin a v er
g
g lin e d
Persoonlijke ervaringen
sta
Gedeelde opvattingen
ar a nd
g in r se di
Normen
v ld e be
g in m or
Waarden
Een model voor cultuurontwikkeling
De dialoog over risico’s kan tot gedeelde normen en waarden leiden
rin a v er
g
g lin e d
Persoonlijke ervaringen
sta
Gedeelde opvattingen
ar a nd
g in r se di
Normen
v ld e be
g in m or
Waarden
Een model voor cultuurontwikkeling
De rode draad (een natuurlijk proces in het omgaan met risico’s)
cultuurverandering
Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie
managementsysteem
RI&E inspectie
De rode draad (wat er gebeurt in de verschillende fasen)
cultuurverandering
Vier fasen in de ontwikkeling van een organisatie
Delen van kennis Delen van ervaringen
managementsysteem
Borgen van risicobeheersing Borgen van dialoog
RI&E
Evalueren van risico’s Stellen van prioriteiten
inspectie
Voldoen aan wet Toetsen aan normen
De rode draad (waarom het een natuurlijk proces is)
cultuurverandering
Vier fasen in de drijfveren van een organisatie
Streven naar verinnerlijking en groei
managementsysteem
Streven naar ratio en dialoog
inspectie
RI&E
Streven naar samenhang en borging
De rode draad
willen
is een cultuurontwikkeling
cultuurverandering
Vier fasen in de cultuur van een organisatie
Visionair Excellent
managementsysteem Planner Proactief
RI&E
Denker Responsief
inspectie moeten
Doener Reactief
“Cultuurverandering” • Wat we hopen – Veranderen van cultuur is mogelijk en niet zo moeilijk
• Wat we weten – Het gaat om trage processen, het vraagt geduld en succes is niet verzekerd
• Wat we doen – Ondersteunen en stimuleren van natuurlijke processen
Wetgeving Branche-afspraken Voorlichtingscampagnes
Afspraken vastleggen Managementsysteem Risico-evaluatie Interventies Ongevallenonderzoek Werkoverleg
rin a v er
g
g lin e d
Persoonlijke ervaringen
sta
Gedeelde opvattingen
ar a nd
g in r se di
Normen
Trainen Corrigeren Bekrachtigen Verinnerlijken
v ld e be
g in m or
Waarden
De begeleider
organisatieontwikkelend
gedragsontwikkelend
programmerend
expertisebiedend
g s e ti
e ev
n
sic i -R
o s ’ o
uc r t Ins ten
e o m
n
rz e d
k oe
e
A n
r f sp
a
nv e k
as
ge g tle
n
r T -
a
n ine
-
Sp
e ar r
n
lle i w
n
cultuurverandering
managementsysteem
RI&E inspectie
De organisatie
Om voor op te passen
• De vlotte babbels • De gebakken lucht • “Voor een fijn prijsje verander ik uw cultuur”