Pistache is populair. En kleinere porties en luxueuze presentaties zijn in opkomst. Ontdek de trends.
Je aanbod rond Pasen
Pasen is dé kans om de omzet te verhogen. Van eyecatchers in de vitrine tot creatieve paaspakketten.
Stijgende grondstofprijzen
Kleinere porties en verpakkingen voor dezelfde prijs. Hoe ga je efficiënter om met je grondstoffen?
Visie van Bakkerij Vreugdenhil
Het geheim van Vreugdenhil? Streven naar het allerhoogste niveau. ‘Dat is onze tweede natuur.’
Bakkerijmachines reviseren
Al dertig jaar maakt Herman Hagel bakkerijmachines nagelnieuw, vaak zonder dat bakkers dat zelf weten.
App tegen verspilling
Joep Gommans wil voedselverspilling tegengaan en zorgen voor een hogere vergoeding voor restproducten.
Biologische bakker in Nijmegen
Bakkerij de Knollentuin in de Nijmeegse wijk Altrade bestaat 50 jaar. ‘Iedereen kan zich hier prettig voelen.’
Nieuwe regels in 2025
Wat is er veranderd op wetgevingsgebied en wat betekent dit voor je bedrijf? Alle veranderingen op een rij.
Wedstrijd lekkerste croissant
Het Nederlands Boulangerieteam gaat samen met Debic op zoek naar de lekkerste croissant van Nederland.
Beurs Bakkersvak 2025
Bakkersvak staat in het teken van praktijkgerichte kennisdeling en innovatie bij bakkers en ijsbereiders.
Beter werken in de nacht
Met het programma Nachtwerk kun je meer leren over slaap en voeding en onregelmatig werken in de nacht.
Paasnestjes
Speciaal voor Bakkerswereld maakt Kiki Suijckerbuijck paasnestjes, om de paasomzet aan te jagen.
4
8
12
18
Leidt splitsing tot verbinding?
De splitsing van de cao in het bakkersbedrijf is niet kenmerkend voor de sfeer tussen de grootbakkers en hun collega’s in het middenen kleinbedrijf. In elk geval het grootbedrijf ziet het ambacht als ‘kraamkamer’, als uithangbord, het gezicht van de sector naar consumenten toe.
Natuurlijk kunnen industriële bakkers dit ook via de retail proberen zelf uit te dragen, maar die invloed is maar beperkt. De retail bepaalt over het algemeen zelf het promotionele beleid en welke producten worden ingezet om klanten naar de supermarkten te lokken. Industriële bakkers krijgen het vooraf in het contract vastgelegde bedrag, dus lijden daarop geen ‘verlies’. Supermarkten leggen zelf het verschil bij, omdat brood en banket een grote aantrekkingskracht hebben op consumenten. Als je daarmee klanten binnenhaalt, wordt de totale supermarktomzet aangejaagd.
En verder
11 31 25 34
Column Joep Gommans
‘Volledige balans tussen productie en verkoop is simpelweg een illusie.’
Column Ivo van Dijkhuizen
‘Dé Keuringsdienst van irritatie viel nog rauwer op mijn dak dan gedacht.’
Eigen cao voor ambacht
Op 1 maart moet de cao ingaan voor het ambacht. De NBOV legt uit.
Column Wim Kannegieter
‘Wie kent nog de relatie tussen het worstenbroodje en carnaval?’
Colofon
Het hardnekkige gevoel dat lang overheerst(e), dat ‘de industrie’ de grote concurrent is, klopt eigenlijk niet. In werkelijkheid is dit de retail. Industriële bakkers zijn net zulke bakkers in hart en nieren als ambachtelijke bakkers dat zijn, zo blijkt onder meer uit een voorbeeld dat ik recentelijk hoorde.
Een gepensioneerde bakker mocht met zijn dochter mee op bedrijfsbezoek bij Prepain. In no time was hij niet meer weg te slaan bij een van de operators, die hem tot in de finesses vertelde over de producten die van de lijn rolden, het deeg, de machinerie. Bakkers onder elkaar.
Kunnen ambachtelijke bakkers ook niet juist van de industrie en de retail leren? Kunnen zij ook een eigen product onder de prijs aanbieden, zoals een paasstol, omdat de consument daarvoor gevoelig is? Om vervolgens ‘het verlies’ op het paasbrood goed te maken met de verkoop van andere producten die ze pontificaal presenteren? Zou deze marketingstrategie binnen het eigen ambachtelijke bedrijf wellicht ook zo gunstig kunnen uitpakken?
Ambachtelijke bakkers kunnen eens kijken naar hoe industriële bakkerijen op dit vlak handelen, van hen leren. Bij ze op bezoek gaan, het gesprek aangaan. Die opening is er, is het geluid dat ik hoor. Op bestuurlijk niveau mag de cao dan voor verdeling zorgen, als je een ambachtelijke en een industriële bakker bij elkaar zet, zie je de verbinding.
De paastrends van 2025 bieden volop kansen om te vernieuwen. Van de populariteit van pistache tot de opkomst van kleinere porties en luxueuze presentaties. Ontdek welke trends je dit jaar niet mag missen om je klanten te verrassen en je aanbod naar een hoger niveau te tillen.
Trend 1
Kleurrijke en luxueuze presentaties
Leyla Kizgin van Vandemoortele ziet een toenemende vraag naar kleurrijke en luxueuze presentaties. ‘Denk bijvoorbeeld aan producten met een decoratieve touch van chocolade, glazuur of eetbare bloemen.’
Jurre Wessels van Bakels Senior is het daarmee eens. ‘Pasen is heel geschikt voor traktaties, zoals lekkere paasgebakjes. De kleur die past bij Pasen is geel. Hiermee kun je als bakker veel doen. Kies bijvoorbeeld voor yuzu-cream. Yuzu is een trendy citrusvrucht uit het Verre Oosten met een mildere smaak dan citroen. Cake doet het altijd goed en leent zich uitstekend voor variatie met advocaat.’ Esthetisch opvallende producten doen het goed, merkt Lieke Schoenmakers van Royal Steensma op. ‘Denk aan pastelkleurige decoraties of chocolade-eieren met een moderne twist. Alles wat instagrammable is, slaat aan.’
Trend 2
Seizoensgebonden luxe
Consumenten zoeken naar luxe, ziet Schoenmakers. ‘Bakkers kunnen hierop inspelen met ambachtelijke producten die passen bij Pasen, zoals gevulde broden, luxe taarten en viennoiserie.’
Trend 3
Smaak en textuur
Smaak en textuur blijven belangrijk in het paasassortiment, aldus Lieke de Kovel van Sonneveld. ‘Een zachte luchtige brioche mag niet ontbreken, maar dat geldt ook voor andere vullingen in traditionele applicaties. Bijvoorbeeld een alternatieve stol met chocolade en noten in stollen. Onze QS-vruchtenbroodmixen en Sonnet-briochemixen zijn zo ontwikkeld dat ze ook zware vullingen kunnen dragen.’
Tekst Wendy Noordzij Beeld Leveranciers
Consumenten willen verrast blijven worden, vervolgt ze. ‘Speel hierop in met bijzondere combinaties of het combineren van smaken, zoals een zoete focaccia, op basis van brioche, met fruit.’ Sensory & Indulgence blijft de belangrijkste consumententrend in de patisserie, benadrukt Nadine Mess van IRCA Group Benelux. ‘Consumenten willen verrast worden met al hun zintuigen. Als (banket)bakker kun je op deze trend inspelen met onverwachte smaakcombinaties, texturen en creaties die er luxe of uitbundig uitzien. De Dubai-bar is hier een goed voorbeeld van. Een product met een verrassende smaakcombinatie en een crunchy bite. Het ziet er instagrammable uit en scoort hoge ogen bij de consument. Geef je klassieke recepten een twist door een klassieke vulling te vervangen door een vulling die verrast in smaak en textuur. Uniek is bijvoorbeeld Irca’s Praline Delicrisp, verkrijgbaar in diverse smaken: een fijne pasta op basis van chocolade met krokante stukjes voor vulling na het bakken waarmee je gemakkelijk een verrassende bite toevoegt.’
Trend 4
Pistache
Een trend die daarop aansluit is pistache. ‘Pistache blijft, mede ingegeven door de hype rond de Dubaireep, ook dit jaar een populaire smaak’, vervolgt Mess. ‘Met een groene pistache-eyecatcher in de
vitrine scoor je dit seizoen zeker. In ons assortiment vind je verschillende producten om banket en chocoladerecepten met pistachesmaak te creëren, zoals onze Sinfonio-pistachechocolade, Chococream Pistacchio en Praline Delicrisp Pistacchio.’
Trend 5
Kleinere porties
Kleinere porties zijn een trend, ook met Pasen. ‘Kleinere porties zijn populair vanwege veranderende consumptiepatronen en gestegen grondstofprijzen’, legt Kizgin uit. ‘Onze Banquet d’Or-mini-viennoisserie, zoals mini-croissants en chocoladebroodjes, past daar perfect bij. Wij bieden veelzijdige producten, zoals bladerdeeg en butter blends, waarmee bakkers creatieve paasproducten kunnen maken.’
Trend 6
Samen delen
Pasen is bij uitstek een moment waarop we ‘samen delen’, vindt De Kovel. ‘Traditionele producten, zoals vruchtenbrood, blijven hun vaste plek in het assortiment houden. Ook zien we veel breekbrood dit voorjaar. Flatbreads komen eveneens terug in het paasassortiment, zowel tijdens de paasbrunch als op de borreltafel. In het banketschap wordt nog steeds veel fruit gebruikt, maar daarnaast doen ook steeds meer hartige producten hun intrede.’
Trend 7
Vegan, duurzaam en gezond
Vegan en duurzame producten blijven groeien. Kizgin legt uit: ‘Klanten kiezen bewuster voor milieuvriendelijke opties.’ Schoenmakers voegt hieraan toe dat gezondheid eveneens belangrijk is. ‘Duurzaam geproduceerde ingrediënten en opties met minder suiker, meer vezels of plantaardige alternatieven winnen aan populariteit.’
Trend 8
Barbecue biedt kansen
Pasen 2025 valt laat dit jaar. Dit geeft meer kans op goed weer, zegt Wessels. ‘De trend die zich voortzet, is het buiten actief zijn met de barbecue.’ Daar liggen kansen voor de bakker. ‘Brood en barbecue gaan uitstekend samen. Voor de barbecue, of gewoon om te snacken, heeft Bakels in samenwerking met Nederlands kampioen barbecue, de Blazin’ Barrels-receptuur voor een hartig gevuld brood ontwikkeld.’ Ook op andere momenten kan volgens hem extra worden ingezet met brood. ‘Sowieso hoort bij Pasen de verkoop van kleinbrood. Niet alleen bij de paasbrunch, maar ook als broodje om mee te nemen als je erop uit gaat.’
De Kovel vult aan: ‘Doordat Pasen laat valt dit jaar, zie je ook een verschuiving naar dagjes uit. On-the-go producten passen hier juist weer goed bij. Ook in dit assortiment zien we steeds meer hartige producten.’
Zo verhoog je de omzet rond Pasen
Praktische tips om je aanbod onweerstaanbaar te maken
Pasen is dé kans voor bakkers om hun omzet te verhogen. Van eyecatchers in de vitrine tot creatieve paaspakketten. Ontdek hoe je klanten verrast en verleidt tot impulsaankopen.
1
Zorg voor eyecatchers
Consumenten zijn meer geneigd om geld uit te geven aan producten met een premium uitstraling, merkt Lieke de Kovel van Sonneveld. ‘Bakkers kunnen hierop inspelen met luxe producten, die er perfect uitzien. Mooie broden met extra glans en natuurlijk zonder beschadigingen. Focus op speciaalbroden, maar ook de rustieke broden mogen nu niet ontbreken in het assortiment. Gebruik ook een goed lossingsmiddel, zoals Goldwax of Pancoating zodat alle producten er piekfijn uitzien in het schap.’ Zorg voor een aantal echte eyecatchers in de vitrine, raadt Nadine Mess van Irca Group aan. ‘Kies voor een mix van luxe uitziende en meer speelse creaties om verschillende doelgroepen aan te spreken en combineer deze met een bijpassende Dobla-decoratie voor de finishing touch.’
2
Bied exclusiviteit
Zorg voor exclusiviteit, adviseert Lieke Schoenmakers van Royal Steensma. ‘Limited editions of producten die alleen tijdens Pasen beschikbaar zijn, trekken extra klanten.’
3
Maak creatieve paaspakketten
Speel in op gezinnen, adviseert Schoenmakers. ‘Denk bijvoorbeeld aan bakpakketten voor thuis. En zorg voor beleving. Introduceer bijvoorbeeld een Paas High-tea-box met miniproducten.
’Creëer exclusieve paaspakketten’, vindt ook Leyla Kizgin van Vandemoortele, ‘zoals een paasbrunchbox met een mix van zoete en hartige items.’
4
Speel in op impulsaankopen
Kizgin vervolgt: ‘Speel in op impulsaankopen met kant-en-klare mini-items bij de kassa. Bijvoorbeeld met onze mini-donuts van Doony’s, verpakt met kleurrijke paasdecoratie.’
5
Begin op tijd
Wek de paaskriebels op tijd op, raadt Kizgin aan. ‘Maak gebruik van sociale media om je paasassortiment aantrekkelijk te promoten en pre-orders te stimuleren. Wessels vult aan: ‘Laat minimaal twee weken voor Pasen zien welke speciale producten jouw bakkerij voor Pasen in het assortiment heeft. Zeker om dan iets alvast te laten proeven, creëert kopers. Misschien kun je klanten alvast laten bestellen.’ Start vroeg met de promotie, adviseert Schoenmakers. ‘Zet aantrekkelijke displays neer en maak gebruik van sociale media om klanten vroeg te verleiden en te herinneren aan het feit dat Pasen er weer aan komt.’
Tekst Wendy Noordzij
Efficiëntie en luxe
Pasen als kans in tijden van stijgende grondstofprijzen
De grondstofprijzen hebben effect op de inkoopcalculatie. Dat resulteert in een toename van kleinere porties en verpakkingen voor dezelfde prijs. En in de noodzaak om efficiënter met grondstoffen om te gaan. Hoe pak je dit als bakker aan?
Tekst Wendy Noordzij
Door de stijgende prijzen zien we een toename van kleinere porties en verpakkingen voor dezelfde prijs, zonder concessies te doen aan kwaliteit, zegt Leyla Kizgin van Vandemoortele. Lieke Schoenmakers van Royal Steensma bevestigt dat. ‘Luxe producten worden soms in kleinere formaten aangeboden om klanten een aantrekkelijke prijs te bieden. Daarnaast is er meer vraag naar grondstoffen die efficiënt gebruikt kunnen worden zonder aan kwaliteit in te leveren.’
Kleinere stol
Lieke de Kovel van Sonneveld ziet kansen voor een kleinere stol. ‘Vaak is een hele stol wel veel voor een klein huishouden. Denk er eens over na om stollen per vier of zes plakken te verkopen. Zo kun je grotere stollen produceren (minder snijverlies) en wordt er bij de consument uiteindelijk minder weggegooid. Dat is dus nog eens veel duurzamer, doordat er minder waste wordt veroorzaakt.’
Nadine Mess van Irca Group vult aan: ‘De grondstofprijzen hebben inderdaad ef fect op de inkoopcalculatie. Al zien we aan de verkoopzijde dat consumenten nog steeds bereid zijn om meer te betalen voor producten die bijdragen aan een luxe genietmoment. Kleine luxe mono- en bite size-porties zijn populair. Dat is wellicht vanuit het perspectief van de bakker soms ingegeven door de hogere grondstofprijzen. Maar het past ook bij de behoefte van de consument van nu om bewust kleine genietmomenten in te lassen.’
Efficiënt gebruik van grondstoffen
Het efficiënt gebruik van grondstoffen is anno 2025 essentieel, weet Kizgin. ‘Door met halffabricaten te werken, kunnen bakkers tijd én kosten besparen.’
Ze heeft nog een tweede advies: ‘Werk met basisproducten die flexibel in te zetten zijn, zoals onze diepgevroren bladerdeegplakken of voorgebakken producten. En introduceer recepten waarbij restjes, zoals overtollige cake of deeg, verwerkt worden in nieuwe creaties, zoals cakepops of trifledesserts.’
Ook Schoenmakers adviseert om multifunctionele grondstoffen te gebruiken. ‘Kies ingrediënten en mixen die in meerdere producten toepasbaar zijn. Werk met mixen om consistentie te garanderen en grondstoffen efficiënter te benutten. En recycle reststromen. Denk aan het hergebruik van snijresten in bijvoorbeeld vullingen.’
De Kovel heeft nog een andere tip: ‘Heb je nog oliebollenmix over? Maak er voor dit voorjaar lekker suikerbrood of wafels van!’
Voorkom verspilling
Verder is het volgens Schoenmakers belangrijk om de productie nauwkeurig te plannen. ‘Voorkom verspilling door goed in te schatten hoeveel voorraad nodig is.’
Mess: ‘Voor Pasen is het van tevoren vaak lastig om in te schatten hoeveel je exact gaat verkopen van de verschillende producten. Bakkers kopen dan bijvoorbeeld gele coating voor een bepaald paasproduct en blijven dan met die gele coating zitten. Door te kiezen voor een neutrale basiscoating, zoals Irca Chocomart white, en die te combineren met een kleurstof en/of een Irca Chococream of Pralin delicrisp, kun je verschillende kleur- en smaakvarianten maken op basis van één basisproduct. Ook loont het om te kijken of je met eenzelfde grondstof verschillende toepassingen kan bedenken. Gebruik bijvoorbeeld je pistache-cream voor de ene applicatie als vulling en voor een andere applicatie om je coating op smaak te brengen.’
De visie van Chris Vreugdenhil met 5 tips
‘Zodra
je denkt dat je het voor elkaar hebt, boer je achteruit’
Bakkerij Vreugdenhil is al decennialang een gevestigde naam in Maasdijk. Ze trekt klanten uit de wijde omgeving. Het geheim van dit succes ligt volgens Chris Vreugdenhil in het feit dat continu wordt gestreefd naar het allerhoogste kwaliteits- en serviceniveau. ‘Voor mijn broer en mij is dat een tweede natuur.’
Tekst Ank van Lier Beeld Dennis Wisse
Chris en Gerard Vreugdenhil zijn de vierde generatie. De broers focussen heel bewust op één winkel.
‘Wanneer je als ondernemer authentiek bent in wat je doet, gaan je medewerkers hier als vanzelf in mee. Daar is geen speciale training of motiverende speech voor nodig.’ Chris Vreugdenhil (45) is er duidelijk over: hij is het gelukkigst als hij zijn bakkerskleding aan heeft en kan meewerken in de bakkerij. In die flow gaan de medewerkers mee. ‘Dat doe ik dan ook iedere dag. En ook mijn broer Gerard, met wie ik het bedrijf sinds 2015 run, staat in de bakkerij. Het feit dat wij zelf willen meewerken, is voor ons een belangrijke reden om het bij één winkel te houden. We worden beiden niet gelukkig van een bedrijf met meerdere filialen.’ De ondernemers vinden het daarnaast belangrijk om hun klanten te kennen, contact te hebben met de consumenten die bij hen in de winkel komen. ‘Dat lukt niet als je meer winkels hebt. Wij willen toegankelijk zijn, voor onze klanten en ook voor onze medewerkers. Of eigenlijk noem ik hen liever ‘collega’s’. In ons bedrijf is namelijk geen sprake van hiërarchische verhoudingen, iedereen is even belangrijk. Zonder de schoonmaakster of die ene winkelmedewerker draaien de bedrijfsprocessen immers ook niet meer naar behoren.’
Wow-effect
Het feit dat de familie Vreugdenhil – ook met één winkel – al jarenlang een succesvolle onderneming weet te runnen, is volgens Chris Vreugdenhil te danken aan een continue focus op topkwaliteit en een optimale service. ‘Daar ligt onze kracht. Service is in dit geval een breed begrip. Dat heeft betrekking op hoe je mensen ontvangt in de winkel, de manier waarop ze worden geholpen, hoe flexibel je bent in de productie, enzovoorts. De hele klantervaring moet top zijn, het moet voor klanten voelen als een warm bad en een ‘wow-effect’ teweegbrengen.’ De beide ondernemers zijn volgens eigen zeggen van nature servicegericht; iets dat ze meekregen van hun ouders. Daarnaast is ondernemen voor hen méér dan euro’s verdienen. ‘We willen ook persoonlijke voldoening halen uit datgene wat we doen. We werken met passie en worden blij wanneer we een topdag draaien met ons team. Of wanneer we samen een mooi, nieuw product weten te lanceren. Dat maakt je trots en daar kan geen euro tegenop.’ Volgens Vreugdenhil voelen ook consumenten dat de ondernemers zich met hart en ziel inzetten voor hun zaak. ‘Soms gaat er wel eens iets mis, logisch natuurlijk. Dat zit me dan echt dwars. Laatst had een klant bijvoorbeeld het verkeerde product gekregen in de winkel, waarop hij een boze mail stuurde. Daarop ben ik op zaterdagmiddag naar hem toegegaan mét het juiste product. Hij was verbaasd dat ik geen medewerker stuurde, maar zelf langskwam. Ik gaf aan dat ik het belangrijk vind dat klanten tevreden zijn. De klant waardeerde dat en zag dat ik
Nauwlettend wordt het bakproces gevolgd. De broers zijn het gelukkigst als ze hun bakkerskleding aan hebben.
Over Bakkerij Vreugdenhil
Chris en Gerard Vreugdenhil zijn de vierde generatie aan het roer van Bakkerij Vreugdenhil in Maasdijk, die sinds 1923 bestaat. Negentig procent van de omzet wordt behaald door verkoop aan consumenten in de winkel, tien procent vindt zijn weg via het derde kanaal (restaurants, cateraars en bedrijven/bedrijfskantines). Zo’n 55 procent van het assortiment bestaat uit brood, 45 procent is banket. Omdat de klanten uit de hele regio komen, vinden de ondernemers het belangrijk om een breed en diep assortiment te bieden. Het bedrijf telt 48 medewerkers, waarvan er 20 in de bakkerij werken.
Service is het devies. Dat lukt het beste met één winkel.
het meende. Met zo’n aanpak creëer je enorm veel goodwill. Daar kan geen advertentie tegenop.’
Kwaliteit naar hoger plan
De sleutel tot een optimale kwaliteit ligt volgens de ondernemer in de motivatie om ‘het steeds een beetje beter te willen doen’. Bijvoorbeeld door recepturen te vernieuwen, nieuwe grondstoffen te proberen en te investeren in nieuwe machines. ‘Het belangrijkste hierbij is dat je niet achteroverleunt, denken dat je er bent. Zodra je ervan overtuigd
Een optimaal rendement: 5 tips van Chris Vreugdenhil
1 Geef zelf het goede voorbeeld. Draag uit dat je gaat voor kwaliteit, en klanten een goed gevoel wilt geven. Je medewerkers merken deze drive op en zullen deze overnemen.
2 Leun niet achterover, denk niet dat je het qua kwaliteit op orde hebt. Vanaf dat moment boer je namelijk achteruit. Blijf daarom experimenteren met nieuwe recepturen en grondstoffen en probeer aan te haken bij trends.
3 Doe mee aan vakwedstrijden. Dat motiveert om de lat steeds een beetje hoger te leggen. Ook laat je klanten zien dat je ‘er nog steeds toe doet’ en continu werkt aan een beter product.
4 Wanneer je een optimale kwaliteit en service levert, kun je iets extra’s vragen voor een product. Maar zorg dat een product zijn prijs wel waard blijft; je kunt de spanningsboog niet oneindig oprekken.
5 Behoud ook bij uitdagingen en/of tegenvallers de liefde voor en het plezier in je vak. Anders raak je in een vicieuze cirkel en kun je niet meer van je medewerkers verwachten dat ze een stapje harder lopen.
bent dat je de zaken voor elkaar hebt, boer je achteruit. Dan begin je met verliezen, op ieder vlak. En ook je mensen raken dan minder gemotiveerd. Stop daarom nooit met denken hoe het beter kan.’
Meedoen aan vakwedstrijden is volgens Chris Vreugenhil een belangrijk middel om de kwaliteit naar een hoger plan te tillen. Bakkerij Vreugdenhil doet er veelvuldig aan mee en sleepte in de loop der jaren tal van prijzen in de wacht. ‘Dat vinden we ook gewoon leuk; we zijn binnen ons bedrijf behoorlijk competitief ingesteld. We willen onszelf bewijzen en een wedstrijd dwingt je om de lat steeds een beetje hoger te leggen. Daarbij zijn de gewonnen prijzen een soort ‘bewijsstuk’ richting klanten. Zij zien: Vreugdenhil doet nog steeds mee. En natuurlijk moet je datgene wat je laat zien tijdens vakwedstrijden ook vertalen in de kwaliteit die je aanbiedt in je winkel. Authentiek blijven is cruciaal.’
Geen speciale training of speech
Hoe krijgen de ondernemers hun medewerkers mee in deze manier van werken, hoe zorgen zij ervoor dat ook hun team op en top kwaliteit- en servicegericht is?
‘Dat gaat vanzelf’, zegt Vreugdenhil. ‘Zij zien namelijk de drive van mijn broer en mij. En omdat die authentiek is, gaan mensen daar als vanzelf in mee. Daarvoor hoef je geen speciale training of motiverende speech te houden. Wanneer je zélf betrokken bent en een stap harder loopt, zullen jouw mensen je voorbeeld volgen.’
De hamvraag is natuurlijk hoe Vreugdenhil deze aanpak weet te vertalen in een optimaal rendement? Heel belangrijk is volgens de ondernemer dat prijs en kwaliteit in balans zijn. ‘Je kunt topkwaliteit leveren en klanten een geweldige ervaring bieden, maar toch kiezen om gebak bestaande uit drie in plaats van zeven lagen aan te bieden. Daarnaast kun je kwaliteit bieden, maar tegelijkertijd kritisch
‘We zijn in ons bedrijf behoorlijk competitief ingesteld’
zijn op de kosten van grondstoffen. En denk na over hoe lang je een nieuw product de tijd geeft om een succes te worden.’
Geen brood voor een prikje
Volgens de ondernemer is het ook heel belangrijk om te weten hoe je markt en klanten in elkaar zitten. ‘We zitten hier in een agrarische regio. Mensen willen geen gebakje van zeven à acht euro, maar verwachten ook geen brood voor een prikje. Onze klanten zijn bereid om wat meer te betalen voor een product, maar het moet het wel waard zijn. En omdat wij topkwaliteit en -service leveren, kun je de spanningsboog qua prijs best wat oprekken en iets meer vragen voor een product. Maar die spanningsboog is niet oneindig; op een bepaald moment knapt die.’
Vreugdenhil wil tot slot nog kwijt dat het cruciaal is om als bakker de liefde voor je vak en bedrijf te behouden. ‘Er komen uitdagingen op je pad die niet altijd makkelijk zijn. Probeer dan de lol erin te houden. Anders beland je in een vicieuze cirkel en kun je ook niet meer van je medewerkers verwachten dat ze nog een stapje extra zetten.’
Meedoen aan vakwedstrijden zorgt voor hoge productkwaliteit én werkplezier.Zelf meedraaien in de winkel en contact houden met de klant is belangrijk.
Minder verspilling
Voedselverspilling. Het blijft een pijnpunt in onze branche. Hoe goed je ook je best doet, aan het eind van de dag zit je vaak met producten die nét niet verkocht zijn. En dan? Weggooien voelt zonde, maar wat doe je ermee?
Apps zoals Too Good To Go en Vers voor Vandaag bieden een oplossing, maar de kritiek is ook luid: ‘Ze lossen het probleem van overproductie niet op.’ Dat klopt. Maar laten we eerlijk zijn: met dagverse producten in een winkel met vrije verkoop is volledige balans tussen productie en verkoop simpelweg een illusie.
Als bakkerij wil je een aantrekkelijke winkel neerzetten. Klanten houden van keuze. Een halflege toonbank schrikt af, zeker in de middag. Het gevolg? Je bakt meer. Want zonder voldoende aanbod jaag je klanten naar de concurrent. Het resultaat is vaak dat je aan het eind van de dag met een overschot zit.
Dat overschot? Daar kun je iets mee. Afprijzen is een bewezen manier om voedselverspilling tegen te gaan. En nee, dat schaadt je imago niet – als je het slim doet. Zet bijvoorbeeld een eigen winkelschap in waar klanten weten dat ze afgeprijsde producten kunnen vinden. Of verkoop het via je webshop of WhatsApp. Daarmee richt je je direct op je bestaande klanten. Zij kennen je al, vertrouwen je kwaliteit en zien korting als een mooie extra.
Wil je liever een nieuwe doelgroep bereiken? Dan is een platform een goede optie. Platforms bieden je een nieuw publiek zonder dat je zelf veel tijd kwijt bent aan promotie. Zo zet je de producten alsnog op een bord in plaats van in de prullenbak.
Maar laten we ook eerlijk blijven. Afprijzen helpt, maar het échte probleem – overproductie – vraagt om een andere aanpak. Kijk kritisch naar je planning. Kun je leren van je verkoopcijfers? Zijn er producten die je structureel te veel maakt? Misschien kun je met minder soorten of kleinere porties de balans verbeteren. Geen enkele bakkerij zal volledig verspillingsvrij zijn, maar elke stap helpt.
‘Volledige balans tussen productie en verkoop is simpelweg een illusie’
Voedselverspilling blijft een uitdaging. Of je nu kiest voor een eigen oplossing of een platform, de kern is dat we met elkaar stappen zetten. En ik ben benieuwd: wat is jouw beste idee tegen verspilling? Deel het, want samen maken we de branche sterker én duurzamer.
Joep Gommans, eigenaar Bakkerij Support | Marketing en Meer
Drentse ‘vakidioot’ maakt bakkerijmachines Hagel-nieuw
Bakkers die een tweedehands machine aanschaffen of er eentje laten reviseren, hebben grote kans dat Herman Hagel die onder handen neemt. Vaak zonder dat ze dat weten overigens. In de luwte maakt deze techneut uit het Drentse Dalen tal van bakkerijmachines nagelnieuw. Al dertig jaar lang, maar het moment voor een opvolger lijkt aangebroken.
Tekst Anne
Herman Hagel is 71 jaar. Je ziet het niet aan hem af. Het vuur voor het opknappen van bakkerijmachines brandt nog net zo hevig als dertig jaar geleden. Er is geen lager of boutje dat hij niet herkent, waaraan hij niet precies ziet waar de slijtage zit, welk onderdeel vervangen moet worden.
Hij zit vol verhalen over hoe hij, met zijn technische opleiding, ooit begon bij de bakkerij van Albert Hendriks in Nieuw-Amsterdam (later Pandriks in Meppel), de avonturen die hij er beleefde, de kennis die hij opdeed aan de baklijnen. En hoe hij, toen hij er zeventien jaar later met een zak geld vertrok,
een bus met een aanhanger kocht en in zijn garage Bakkerij Service Hagel (BSH) begon. Vanuit dit servicebedrijf voor onderhoud en revisie van allerhande bakkerijmachines werkte hij ook samen met de befaamde Sjef Rompa van RSE (bestaat niet meer, red.). Van Rompa leerde hij veel. ‘Sjef wist voor alles altijd een oplossing, net weer slimmer, handiger. Die man was echt een kunstenaar.’
Meepruttelen
Maar er is een tijd van komen en er is een tijd van gaan, erkent hij aan het eind van het gesprek dat
Bakkerswereld met hem heeft. ‘Ik wil eigenlijk niet stoppen, dit is m’n hobby’, lacht hij. ‘Maar mijn vrouw en ik weten dat het niet eeuwig door kan gaan.’
Het is even slikken voor hem als de techneut dit uitspreekt. Hagel heeft drie kinderen en acht kleinkinderen. Ook voor hen willen hij en zijn echtgenote Sandra (69), die nog altijd de administratie van BSH voert, meer tijd vrij maken.
Helemaal stoppen zal Herman echter niet. Hij is in 1994 in zijn garage als kleine zelfstandige begonnen; hobbymatig zal hij ernaar terugkeren. ‘Ik wil nog wel een dag of twee, drie meepruttelen’, zegt hij. ‘Dan ben ik gelukkig. Maar ik wil wel dat dit In de ontvangstruimte ligt een map met foto’s van gereviseerde apparaten.Martin
Mieke Ravenshorst Beeld Jan Willem van Vliet
Lambers (links) en Hendrik-Jan Wind halen een machine volledig uit elkaar.
te reviseren
De kennis van Hagel
al
Herman Hagel begon in 1994 als zelfstandige in een kleine garage aan huis met het reviseren en onderhouden van bakkerijmachines. Hij heeft altijd een sterke focus gehad op duurzaamheid, kwaliteit en maatwerk. Dat viel op. Geleidelijk aan groeide het bedrijf uit tot een partner voor vele bakkers in Nederland, België, Duitsland en zelfs op Bonaire. ‘Het mooiste aan dit vak is om machines die oud en versleten zijn een nieuw leven te geven’, aldus Hagel die ruim 40 jaar ervaring heeft met revisie, onderhoud en nieuwbouw van bakkerijmachines. Hij zou graag zien dat meer jonge mensen voor dit vak kiezen.
bedrijf een goed vervolg krijgt, ook voor de jongens die hier werken. Zomaar stoppen zou doodzonde zijn met de kennis die hier zit. Die krijg je niet zomaar terug’, waarschuwt hij bijna.
Beko Techniek
De revisies en het onderhoud van bakkerijmachines voert zijn bedrijf voor een groot deel uit voor Beko Techniek.’ Ik denk dat veel bakkers dat niet weten’, vertelt hij. ‘Toen wij hier net begonnen, hadden we een samenwerkingscontract met Beko Techniek en verhuurden we onze showroom aan Beko voor het kleinmateriaal. Nog steeds doen we veel voor Beko Techniek, daar ben ik ook loyaal aan na zoveel jaren.’ Behalve Beko kwam er nog een aantal andere kleinere spelers op de lijn bij BSH. En ook individuele
bakkers weten Dalen inmiddels te vinden. ‘Ik maak nooit reclame’, zegt Hagel, ‘maar je weet hoe dat gaat: ik deed eens iets voor een bakker hier verderop en dan gaat dat in de sector toch van mond tot mond.’
Genoeg te doen
Er is genoeg te doen op dit vlak, zo blijkt alleen al uit de voorraad nog te reviseren machines die in de werkplaats en vooral in het magazijn achter de werkplaats staan. Ze staan er op elkaar gepakt. Behalve reviseren in opdracht koopt Hagel namelijk ook zelf machines in, die hij in zijn ‘eigen tijd’ opknapt en verkoopt. ‘Daar kan ik meer op verdienen want ik koop echt niet te duur in’, lacht hij. ‘Maar daar komen we helemaal niet aan toe. Als
Herman Hagel bij een nog
en
gereviseerde kegelopboller. ‘Revisie loont nog altijd’, zegt hij.
EEN KANT-EN-KLARE, VOORGEVORMDE VULLING
Ruitenberg Ingredients is al ruim 85 jaar dé specialist in hartige vullingen en deegoplossingen voor de bakkerij- en snackindustrie. We zijn trots op onze nieuwste innovatie, de Rudin®Filling Stick! Een voorgevormde vulling, die zonder spuitzak of machine in bakkerijproducten kan worden verwerkt. De Rudin®Filling Stick wordt van 18 t/m 22 mei 2025 op de IBA in Düsseldorf geïntroduceerd. Kom langs op onze stand 15.F.30 voor een demo.
Ben je nu al nieuwsgierig wat het product voor jouw bakkerij kan betekenen? Bel Ruitenberg Ingredients: tel. 0571 28 71 58 of mail naar bakkerij@ruitenberg.com.
Jubileum
BSH aan het Kleine Veld in Dalen vierde vlak voor kerst haar dertigjarig bestaan. Klanten uit de branche waren uitgenodigd voor het open huis, ook omdat Hagel jonge mensen wil aanmoedigen de techniek in te gaan. ‘Vanwege de kerstdrukte kwamen er niet zo veel bakkers’, aldus Hagel. ‘Maar ja: 21 december 2024 was precies dé datum dat we waren begonnen, we wilden het die dag vieren.’ Toeleveranciers, bekenden en vrienden kwamen wel naar Dalen. Net als de familie. ‘Na kerst kreeg ik nog veel felicitaties van diverse bakkers, met de excuses dat ze niet konden komen’, legt hij de betrokkenheid van zijn klanten met BSH uit. Hagel bladert intussen door de fotomappen van de afgelopen jaren. ‘Zo begon het’, wijst hij op een foto: de landing van een helikopter ter gelegenheid van de opening in 1997 van het nieuwe bedrijfspand. Het grasveld achter het bedrijf had hij nog wel gemaaid, aangeharkt echter niet. ‘Dus toen de helikopter daalde – de hele buurt was erop afgekomen – stoof dat gras alle kanten op’, zegt hij lachend.
ik de orderportefeuille voor 2025 bekijk, zitten wij al bijna helemaal vol met alleen maar revisies en onderhoud in opdracht.’
Volledig uit elkaar
Hagel vertelt gepassioneerd wat hij en zijn drie werknemers doen bij het herstel van kleine deegverwerkingsmachines, zoals verschillende typen opbollers, uitrollers, kneders, kleinbroodmachines en bollenrijskasten: op maat gemaakt van 3 tot 14 rij-ig. ‘De machines gaan volledig uit elkaar, we maken ze helemaal schoon, vervangen wat nodig is en zetten ’m dan weer in elkaar’, aldus Hagel. ‘We doen vooral kleine machines voor het ambachtelijk midden- en kleinbedrijf. Ovens en silo’s liever niet. Dat is om rust te creëren in het bedrijf, omdat je anders heel veel op locatie moet zijn.’
Hij laat het verschil zien tussen een verdeelopboller die nog als ‘oud roest’ in de opslag staat en een vergelijkbare machine die hij en zijn team opknapten: als nieuw. ‘We zorgen ook dat de binnenkant weer als nieuw wordt’, vertelt Hagel. ‘Het is niet alleen een nieuwe jasje dat eromheen gaat zodat het aan de buitenkant mooi lijkt, daar heb je niets aan. Zo’n machine kan na een revisie weer tenminste één generatie mee, soms wel twee.’
Revisie en CO2-uitstoot
Revisie en onderhoud van apparaten loont, weet de techneut uit ervaring. Bovendien draagt revisie bij aan het voorkomen van CO2-uitstoot. ‘Bedrijven moeten daaraan voldoen, het is een wettelijke eis. Alleen daarom al is revisie dubbele winst.’ In de minder dure jaren, toen de grondstoffen en onderdelen nog niet zo duur waren, kostte de revisie een bakker tussen de 20 tot 40 procent van de nieuwwaarde van de machine. ‘Dan kun je drie keer met zo’n apparaat doen, drie generaties dus eigenlijk’, zegt Hagel. ‘Inmiddels is alles zo veel duurder geworden. Je komt nu op 30 tot 50 procent aan kosten. Als ik vroeger een bos kettingen bij de groothandel bestelde (voor de bollenrijskast, red.), kostte die 300 euro. Inmiddels is dat 1500 euro geworden voor dezelfde bos.’
Goedkopere import
Revisie is dus nog steeds interessanter dan een nieuwe machine kopen, maar de hogere inkoop van onderdelen werkt wel de aanschaf en import van goedkopere machines in de hand. Hagel merkt bovendien dat de in Nederland gevestigde machinemerken met goedkopere materialen zijn gaan werken om de machines toch betaalbaar te houden. ‘Je ziet het gewoon, zo’n ombouw is gewoon niet zo stevig meer. Andere landen doen dat soms nog beter dan de Nederlandse of Duitse leveranciers. Sinmag is bijvoorbeeld steeds beter geworden’, vertelt Hagel. ‘Dat is een serieuze concurrent geworden en ze gebruiken stevig materiaal.’
In het magazijn wachten nog vele machines op een opknapbeurt. ‘We zitten in 2025 helemaal vol’, zegt Hagel.
Albert IJdens zoekt de juiste onderdelen bij elkaar.
Bij verkoop overgebleven producten
Nieuwe app biedt bakker eerlijke vergoeding
Joep Gommans is geestdriftig bestrijder van voedselverspilling. Om die tegen te gaan en ervoor te zorgen dat ambachtelijke bakkers een aanzienlijk hogere vergoeding krijgen voor restproducten, lanceert hij het platform Vers voor Vandaag. ‘De macht terug bij het ambacht’, zegt Gommans als hij uitlegt hoe het systeem werkt.
De recent gelanceerde app Vers voor Vandaag zorgt ervoor dat bakkers ruim 80 procent ontvangen van de resterende verkoopwaarde van overgebleven producten. Dat klinkt ingewikkeld, maar het komt hierop neer: bakkers bieden hun overgebleven producten aan voor de helft van de oorspronkelijke verkoopwaarde. Van die helft ontvangen ze ruim 80 procent direct op hun rekening. Dat is bij andere apps nog wel eens anders.
Twee vliegen in één klap
Bedenker Joep Gommans – gepokt en gemazeld in de sector – kan voedselverspilling niet aanzien. Hij is intrinsiek gedreven die te voorkomen én tegelijkertijd bakkers een reële vergoeding voor restproducten te laten ontvangen. Dat leidde tot de ontwikkeling van Vers voor Vandaag, een app die wordt gecombineerd met een voor bakkerij-ondernemers praktisch en hanteerbaar beheersysteem. De ontwikkeling van de app klinkt – samengevat –
vrij eenvoudig, maar Gommans stak anderhalf jaar tijd in (zelf)studie, pionieren en onderzoek om er een gedegen product van te maken.
Macht terug naar ambacht
Gommans (46) is afkomstig uit een bakkersnest en al jaren marketingadviseur in de branche met Bakkerij Support. Over zijn drijfveer zegt hij: ‘Ik vind het verschrikkelijk om iets weg te gooien. Verspilling is niet alleen zonde van het voedsel zelf, maar ze
Tekst Anne Mieke Ravenshorst Beeld: Gommans
Burgemeester Ryan Palmen van Horst aan de Maas plakt de sticker samen met Joep Gommans (rechts).Joep en zijn grote steun: broer Bas (links).
draagt ook bij aan de opwarming van de aarde. Voedselverspilling is verantwoordelijk voor maar liefst 10 procent van de totale CO2-uitstoot wereldwijd. Goed voedsel weggooien kan écht niet meer.’ Hij vervolgt: ‘Bijna iedereen wordt er beter van als we dat tegengaan. Daarbij komt: ik heb hart voor het ambacht. Ik kom er vandaan, ben opgegroeid in de bakkerij van mijn ouders in Sevenum en ik werk met Bakkerij Support ook al tien jaar exclusief voor het ambacht. Ambacht is een belangrijke factor in de samenleving, ze verbindt mensen. Toch gaat nog maar 15 procent van de klanten er naartoe. Ik wil de macht terugleggen bij het ambacht, ook de waarde daarvan laten zien.’
Terugdringen lukt
nauwelijks
Opmerkelijk is dat de cijfers over brood- en banketverspilling al jaren stabiel zijn. Commerciële én ideële partijen – waarvan Too Good to Go een van de bekendste initiatieven is – willen deze verspilling tegengaan, maar hebben haar tot nu toe onvoldoende kunnen terugdringen. Brood is ook nog eens het meest verspilde voedsel in de voedingssector, zo blijkt uit diverse metingen. Dagelijks worden zo’n 700.000 broden te veel gebakken; die komen retour of worden in elk geval niet als voedsel gebruikt. Een vervelend bijeffect is dat degene die de producten maakt – de bakker in dit geval – feitelijk geen cent overhoudt aan een restproductenpakket dat aan het eind van de dag wordt aangeboden aan de consument, doorgaans via een app. Dat komt doordat de korting die aan de consument gegeven wordt, hoog is en de afhandelingskosten en afdrachten die de bakkerij-ondernemer betaalt aan de organiserende partij ook relatief hoog zijn. Gommans: ‘Dit maakt het nauwelijks de moeite waard om voor bestaande initiatieven te kiezen. Vaak is weggooien voordeliger omdat je dan niet al die handelingen hebt. En dus ook niet de kosten.’
Eerlijker vergoeding
Waar het in de nieuwe app dus ook om gaat, is dat het geld van restproducten terechtkomt bij degenen die er het hardst voor hebben gewerkt, benadrukt de marketeer: de bakkers. ‘Ik wil niet te veel de vergelijking maken met andere apps, maar wat ik wel weet is dat de bakker daar uiteindelijk niets of nauwelijks iets aan overhoudt, terwijl hij wel de kosten heeft van de afhandeling van de restpakketten. Die eerlijke vergoeding is een probleem: doorgaans houdt de bakker er nog 24 procent van de reguliere verkoopprijs aan over. Het is eigenlijk net zo duur om het aan te bieden dan om het weg te gooien. Dat werkt met Vers voor Vandaag anders.’
Andere versondernemers
De marketeer heeft de app overigens niet alleen voor de ambachtelijke bakkerij ontwikkeld. Ook
ambachtelijke slagers, groenteboeren en visspecialisten kunnen eraan deelnemen. De app biedt consumenten de mogelijkheid om overgebleven, verse producten van deze lokale ambachtelijke verswinkels te kopen, tegen aantrekkelijke kortingen. ‘Als de versondernemers de handen ineen slaan, kunnen ze op den duur ook gezamenlijk vers-voor-vandaag-pakketten aanbieden’, zegt hij. Nog een voordeel is dat de deelnemende versondernemers zich niet richten op hun eigen klanten. De app richt zich juist op niet-klanten, met name via PR en sociale media. Op die manier moet kannibalisering van het bestaande klantenbestand zoveel mogelijk worden voorkomen.
Gommans: ‘We richten ons op de mensen die het er niet voor over hebben om naar de bakker te gaan of daar geen zin in hebben. Als we hen zover krijgen om zo’n pakket voor de helft van het normale bedrag toch te komen afnemen, boren we een nieuwe doelgroep aan. De kans is groot dat ze zich de volgende keer, bij een verjaardag bijvoorbeeld, deze bakker herinneren en daar dan heen gaan. De kans is ook groot dat ze het met vrienden of familie hebben over de lekkere producten uit dit pakket, waardoor de doelgroep ook weer breder wordt.’
Gommans: ‘Dit programma ondersteunt vernieuwers in de voedselindustrie die zich inzetten voor duurzame oplossingen. Het is behoorlijk pittig en je krijgt ook kritische vragen voorgelegd.’
Broer Bas
Joeps grootste steun en toeverlaat is echter vooral zijn broer Bas Gommans. Met Bas nam hij destijds de bakkerij van hun ouders over. Joep besloot later een andere weg in te slaan, maar is in de bakkerijsector actief gebleven. ‘Bas is écht mijn grootste steun’, zegt hij vol enthousiasme en dankbaarheid. ‘Hij doet niet alleen mee, maar hij financiert de ontwikkeling van de app Vers voor Vandaag ook
mee omdat hij erin gelooft.’ Begin 2024 is Joep samen met de applicatiebouwer begonnen aan het ontwikkelen van de app en het besturingssysteem. Toen die eenmaal goed in de steigers stonden, werd in oktober 2024 begonnen met de pilot. Bas is met zijn drie winkels actief in de pilot, daarnaast neemt een Keurslager deel.
Vanaf 2025 wordt het aantal winkels dat deelneemt aan Vers voor Vandaag uitgebreid naar dertig. Het gaat in deze fase om filiaalbedrijven met minimaal twee winkels, met uitzondering van een boerderijwinkel die aansluit. Voorlopig beperkt Gommans zich tot enkele gemeenten, zodat hij de ontwikkelingen goed kan volgen en kan bijsturen.
Systeem moet zichzelf verkopen
Werven voor zijn app wil Gommans niet. ‘Het systeem moet zichzelf verkopen, via een netwerk van versspecialisten. Zoals ik geloof in het maken van fans voor bakkerij-ondernemers, zo geloof ik ook dat dit voor mij zo werkt.’
Wel probeert hij bij de lancering van de app in diverse gemeenten, de burgemeester zover te krijgen daarbij aanwezig te zijn. Dat leidt vaak tot free publicity. De burgemeester van Horst aan de Maas was meteen enthousiast, zo zelfs dat hij de sticker ‘Ik strijd tegen voedselverspilling’ op de deur van de entree van het gemeentehuis heeft geplakt’, lacht Joep Gommans. ‘Dat gaan we in alle plaatsen proberen natuurlijk.’
Meer informatie
Wil je meer weten, onder andere over hoe het precies werkt? Scan de QR-code en lees het volledige artikel op bakkerswereld.nl.
Sticker die deelnemers op hun deur kunnen plakken.Joep is een fervent bestrijder van voedselverspilling.
Biologische bakkerij floreert in welvarende Nijmeegse wijk
Gezonde producten zonder toevoegingen met een praatje
Op zaterdagen staat er om acht uur al een lange rij klanten buiten te wachten, terwijl de winkel pas om half negen uur opent. Dat zegt alles over de populariteit van de 50-jarige biologische bakkerij de Knollentuin in de Nijmeegse wijk Altrade. ‘Iedereen kan zich hier prettig voelen, zowel de klant als het personeel’, vertelt eigenaresse Anke Loeffen.
JTDproducties
In tijden waarin bakkerijen het soms best moeilijk hebben of zelfs omvallen, springt de florerende en jubilerende bakkerij de Knollentuin in Nijmegen in het oog. Eind vorig jaar is het 50-jarig bestaan gevierd.
De Knollentuin heeft drie eigenaren: Bas Loeffen, Jeroen Sluijters en Anke Loeffen. Zij vertellen dat
hun biologische bakkerswinkel naast een plek om goede producten te kopen, een gezellige ontmoetingsplek in de wijk is geworden. ‘Er is steeds meer behoefte aan gezonde producten zonder toevoegingen, tegelijkertijd wordt een praatje met een buurtgenoot of met een van de medewerkers van de bakkerij op prijs gesteld’, aldus Anke Loeffen.
Het lijkt met deze sfeer en dit assortiment wel een beetje terug naar vroeger, hier aan de Fransestraat in de wijk Altrade. Al kunnen de mensen hier – het moet gezegd – zich financieel wel het een en ander permitteren, meer dan vroeger misschien het geval was. Bakker Bas Loeffen heeft daar, om eerlijk te zijn, wel een beetje moeite mee.
Tekst Edwin Rensen Beeld
Bakker Jeroen Sluijters (rechts) en Bas Loeffen aan het werk in hun jubilerende biologische bakkerij.
De eigenaren van de 50-jarige bakkerij de Knollentuin. Van links naar rechts: Bas Loeffen, Jeroen Sluijters en Anke Loeffen.
‘Wanneer je gezond wilt eten, moet je blijkbaar rijk zijn’, zegt hij onomwonden. ‘Gezonde producten zijn over het algemeen duurder en dat geldt ook voor ons biologische brood. Maar wij houden er hier wel rekening mee dat de producten voor iedereen bereikbaar blijven en houden de prijs van tarwebrood en zuurdesembrood bewust aan de lage kant.’
Vlakbij Radboudumc
Altrade is een wijk in het Nijmeegse stadsdeel Nijmegen-Oost. Op 1 januari 2023 telde het gebied 6.210 inwoners, verdeeld over 2.984 woningen, met een gemiddelde WOZ-waarde van 422.000 euro. Radboudumc is redelijk dicht in de buurt van de bakkerij gevestigd, wat betekent dat veel artsen en ander personeel van dit academisch ziekenhuis er wonen. Tevens worden vanuit het ziekenhuis en samenwerkende gezondheidsinstellingen veel patiënten doorgestuurd naar de biologische bakkerij, omdat hier brood wordt verkocht zonder toevoegingen. Het speltbrood bestaat bijvoorbeeld voor 100 procent uit spelt en niet maar voor een deel uit deze tarwevariant. ‘Wij doen geen enkele concessie’, legt Bas Loeffen uit. ‘We gebruiken naast de biologische ingrediënten alleen enkelvoudige grondstoffen als amandelen, rozijnen, bloem en meel.’
Begonnen als reformzaak
De Knollentuin verkoopt al sinds 1974 biologische producten. Nico Keizer begon samen met zijn vrouw
Bakker Jeroen Sluijters experimenteert wekelijks met verschillende soorten brood.
deze biologische reformzaak aan de St. Annastraat, de beroemde straat die jaarlijks op de laatste dag van de Nijmeegse Vierdaagse wordt omgedoopt tot Via Gladiola. Geleidelijk aan vormden ambachtelijk gebakken biologisch brood en banket de hoofdmoot.
In 1979 vond de verhuizing plaats naar het huidige pand aan de Fransestraat. Sinds acht jaar staan Bas, zijn vrouw Anke Loeffen en Jeroen Sluijters aan het roer van de onderneming. Ze verkopen een uitgebreid assortiment desem- en gistbroden, kleinbrood, hartig en zoet banket, bijzondere
zoetigheden voor bij de koffie, ontbijtkoeken en knäckebröd.
Alle graan vanaf de molensteen
Bas Loeffen werkte eerder bij gangbare bakkers waardoor hij goed het verschil kent tussen gangbaar en biologisch. In alle producten zijn op molenstenen gemalen granen verwerkt en alles wordt zelf gemaakt, ook de croissants, benadrukt Loeffen. ‘Dat is lang niet altijd zo, bleek ook uit een onderzoek van Keuringsdienst van Waarde ’, zegt hij. ‘Wij willen echt onderscheidend zijn.’
Loeffen doelt op een onderzoek waaruit bleek dat supermarkten croissants bevroren krijgen aangeleverd en vervolgens in de winkel afbakken. Duidelijk werd dat de supermarkt- en bakkerscroissant in de meeste gevallen vrijwel niet van elkaar verschillen. ‘De doorsneebakker krijgt namelijk – net als de supermarkt –de croissants bevroren aangeleverd uit de fabriek.’ Dit is het laatste wat hij zou willen, zegt Loeffen.
Zeezout en zeewierbrood
De bakkers van de Knollentuin gebruiken voor de broodbereiding zeezout, geen bakkerszout waaraan jodium is toegevoegd. Dat komt omdat ze volledig biologisch willen werken; biologische bakkers hebben hiervoor ontheffing van de overheid gekregen. Voldoende jodium is niettemin noodzakelijk, erkennen ook de eigenaren van de Knollentuin. ‘We lopen risico op een tekort en wat onze klanten willen, vinden we heel belangrijk.’ Als alternatief voor klanten die behoefte hebben aan brood met meer jodium (vanwege een veganistisch dieet of bij zwangerschap bijvoorbeeld), biedt de Knollentuin zeewierbrood aan. Over de samenstelling is nagedacht: zeewier bevat een wisselende concentratie jodium. Door zeven verschillende soorten zeewier te gebruiken uit verschillende plaatsen over de hele wereld, denkt de creatieve bakker Jeroen Sluijters dit aardig opgevangen te hebben. De concentratie jodium is hierdoor ongeveer hetzelfde als in brood met bakkerszout.
Experimenteren naar hartelust
De van oorsprong uit Amsterdam afkomstige Sluijters werkt inmiddels twintig jaar bij de Knollentuin, waarvan nu acht jaar als mede-eigenaar. Hij heeft het bakkersvak in de praktijk geleerd. Franse landbroden zijn z’n specialiteit, maar Sluijters houdt
ook van experimenteren, dat doet hij naar hartenlust. De bakker laat de meest bijzondere broden het levenslicht zien.
De overheid zou biologisch meer kunnen stimuleren in plaats van extra regels op te leggen
De klandizie weet dat inmiddels. Ze vinden geregeld nieuwe soorten in de schappen. Brood met gepofte boekweit of het seitanbroodje bijvoorbeeld vinden gretig aftrek. Dit vegetarische saucijzenbroodje is een hartige snack van bladerdeeg, gevuld met seitan (een vleesvervanger op basis van tarwe), ui en saucijzenkruiden. ‘Ik wil elke week wel wat nieuws proberen’, zegt Sluijters. ‘Dat kan hier ook omdat de mensen ernaar vragen.’
Vertrouwde naam opgebouwd
De Knollentuin heeft in al die jaren een naam opgebouwd in de regio. Ze levert onder meer aan restaurant De Nieuwe Winkel in Nijmegen. Dit sterrenrestaurant kookt ‘om de wereld beter te maken’ en dat wordt gedaan met botanische gastronomie. Het past precies bij de filosofie van de Knollentuin. De acht bakkers en veertien verkopers van de Knollentuin vierden op 3 november 2024 met veel plezier het 50-jarig jubileum met een open dag in de winkel. Daar kwamen veel wijkbewoners op af. De drie eigenaren en hun team hebben dan ook het volste vertrouwen in de toekomst.
Anke Loeffen legt uit dat Nijmegen een groene stad is waar veel inwoners bewust leven. De ondernemers hebben in veel opzichten dan ook de wind mee, zo lijkt het. ‘De overheid zou alleen bio wat meer kunnen stimuleren in plaats van extra regeltjes op te leggen’, wil Bas Loeffen tot slot nog kwijt. ‘Wij moeten jaarlijks fors betalen om ons biokeurmerk te kunnen behouden en er vinden heel veel controles plaats of er daadwerkelijk biologisch wordt gewerkt. Mijn gevoel zegt dat controles beter bij andere bedrijven kunnen plaatsvinden. Het is een beetje de omgekeerde wereld.’
Bas Loeffen maakt gebruik van zeer veel verschillende soorten kruiden.
Anke Loeffen wil dat zowel klanten als personeel zich op hun gemak voelen in de winkel.
Slimmer bakken met AI
Hoe foodforecast bakkerijen helpt met verkoopvoorspellingen
In de bakkerijsector is het al lang geen geheim meer dat de werkdruk hoog is en de kosten stijgen. Bakkerijen moeten steeds meer doen met minder. Foodforecast, een innovatief bedrijf uit Duitsland, biedt hiervoor de oplossing: kunstmatige intelligentie, oftewel AI, die bakkerijen helpt met het voorspellen van hun verkoopvolumes. Na grote groei in Duitsland breidt het bedrijf nu ook uit naar Nederland. Justus Lauten, oprichter van foodforecast, vertelt hoe AI de bakkerijsector kan transformeren.
Kun je jezelf en foodforecast kort aan onze lezers voorstellen?
‘Mijn naam is Justus Lauten en samen met Jan Brormann ben ik de oprichter van foodforecast. Vanaf 2019 hebben wij, in samenwerking met drie Duitse bakkerijen, een AI ontwikkeld die nauwkeurige verkoopprognoses kan voorspellen en bakkerijen zo kan helpen de juiste balans te vinden tussen voldoende beschikbaarheid en minimale derving. Dit doen we door historische verkoopdata te combineren met externe factoren zoals het weer, feestdagen en evenementen. Het grote voordeel van AI is dat het een zelflerend systeem is dat patronen in het koopgedrag herkent.’
Rekent een ervaren medewerker niet net zo goed of beter zonder AI?
‘In de praktijk zien we dat de AI doorgaans betere prognoses maakt dan de werknemers die de orders plaatsen, maar met genoeg tijd, data-analyse en de juiste interpretatie van weersvoorspellingen kan een medewerker vergelijkbare of betere resultaten behalen. Echter, gezien de personeelstekorten en de behoefte aan ervaren medewerkers hiervoor, is het in veel gevallen efficiënter om de AI de prognoses te laten voorspellen. Medewerkers kunnen de voorspellingen nog steeds aanpassen indien nodig.’
Wat levert dit de bakker daadwerkelijk op?
‘Wij zien drie belangrijke voordelen voor bakkerijen. Allereerst tijdswinst, door de forecasting te automatiseren kunnen bakkerijen +/90% tijdswinst behalen, uit ervaring is dit minimaal 15 min per dag
per winkel. Daarnaast zorgt het voor een hogere omzet vanwege betere beschikbaarheid van producten. Producten die voorheen vaak vroegtijdig waren uitverkocht, zijn nu nog tot einde dag beschikbaar. Tot slot leidt het tot minder voedselverspilling, vooral in een sector zoals deze waar overproductie direct leidt tot verspilling. Bakkers met wie we werken, verlagen hun retouren tot wel 30%.’
Is AI-forecasting ook relevant voor kleinere bakkerijen?
‘Zeker. AI-forecasting biedt voordelen voor bakkerijen van alle formaten, of je nou 4 of 200 winkels hebt. We hanteren een flexibele prijsstructuur op basis van een maandelijks bedrag per vestiging, zodat het voor elke bakkerij financieel interessant is.’
Wat zou je bakkerijen willen meegeven die overwegen AI-forecasting te gebruiken?
‘Ik zou bakkerijen willen aanmoedigen om open te staan voor de mogelijkheden die technologie biedt. AI-forecasting is geen futuristische technologie, maar een praktische oplossing die direct kan bijdragen aan een efficiënter en winstgevender bedrijf. Start met een gratis proefperiode om de voordelen zelf te ervaren.’
Dit artikel is gesponsord door foodforecast.
Regelgeving in 2025
Belangrijkste veranderingen en lastenverzwaringen
Het is goed om stil te staan bij de veranderingen in wet- en regelgeving voor ondernemers in de bakkerijsector. Mocht je als ondernemer nog niet alle aanpassingen hebben doorgevoerd dan heb je nu de gelegenheid om je bedrijfsvoering in lijn te brengen met de actuele wet- en regelgeving.
Branche-experts Gert-Jan van Egmond en Jan Buitelaar geven in dit artikel een overzicht van de belangrijkste veranderingen in 2025.
Personeel
Op 1 januari 2025 is het wettelijk minimumloon gestegen naar 14,06 euro bruto per uur voor werknemers van 21 jaar en ouder. Voor jongeren gelden aangepaste tarieven. Dit betekent dat bakkerijen hun loonadministratie moeten herzien en eventuele prijsaanpassingen moeten overwegen. De huidige cao voor het bakkersbedrijf kent verschillende looptijden voor de ambachtelijke en de industriële bakkerijen. Voor ambachtelijke bakkerijen loopt de cao van 1 juni 2023 tot en met 28 februari 2025, terwijl de cao voor industriële bakkerijen geldt van 1 juni 2023 tot en met 31 december 2024. Per 1 januari 2025 is als laatste stapje uit de cao voor werknemers in de ambachtelijke bakkerij een loonsverhoging van 2,75 procent doorgevoerd.
Het is belangrijk om op te merken dat de cao niet voor alle bakkersbedrijven gedurende de gehele looptijd van toepassing is. Dit kan afhangen van
Twee cao’s
De cao voor het bakkersbedrijf splitst in 2025 op in een ambachtelijke bakkers-cao (ABC), waarover de onderhandelingen nu lopen, en een cao voor de industriële bakkerij. Voor die laatste is inmiddels een overeenkomst gesloten, die nog moet worden goedgekeurd door de leden van zowel FNV/CNV als de NVB.
specifieke bedrijfsomstandigheden, lidmaatschappen bij brancheorganisaties en eventuele afwijkende afspraken binnen individuele ondernemingen.
Loonsverhogingen meetellen
De afgelopen loonsverhogingen in de bakkerijsector zijn aanzienlijk geweest en hebben bij veel bakkerijen een wissel getrokken op (vaak al beperkt) rendement. Maar wanneer deze ontwikkelingen op meso-economisch niveau worden geanalyseerd, blijkt dat er nog geen sprake is van een structurele reële loonstijging. De verhogingen hebben voornamelijk gediend ter compensatie van de gestegen kosten van levensonderhoud en zijn daarmee grotendeels een reparatie van de koopkracht van medewerkers in de bakkerijsector. Bij het opstellen van je verdienmodel voor 2025 is het dan ook van essentieel belang om rekening te houden met een mogelijke verdere stijging van de loonkosten. Een dergelijke ontwikkeling zal waarschijnlijk noodzakelijk zijn om vakbekwame medewerkers te behouden en toekomstige instroom van gekwalificeerd personeel te waarborgen. Het aantrekken en behouden van goed opgeleid personeel wordt steeds uitdagender in een krappe arbeidsmarkt, en een concurrerend salarisbeleid speelt hierbij een cruciale rol.
Het is ook raadzaam om nu al te anticiperen op toekomstige cao-ontwikkelingen en deze mee te nemen in de strategische en operationele bedrijfsvoering. Bijvoorbeeld door efficiëntere werkprocessen, investeringen in innovatie en productiviteit, en een goed werkgeverschap waarin naast salaris ook secundaire arbeidsvoorwaarden en ontwikkelmogelijkheden worden geboden.
Overige medewerkers 2025
De maximale onbelaste reiskostenvergoeding blijft ook in 2025 23 eurocent per kilometer en met ingang van 1 januari 2025 vervalt het lage-inkomensvoordeel. Dit betekent dat je als ondernemer geen tegemoetkoming meer on tvangt voor werknemers met een laag inkomen.
Door een wijziging in de Arbowet wordt het voor werkgevers verplicht om een vertrouwenspersoon aan te stellen om een veilige werkomgeving te waarborgen. Deze maatregel is bedoeld om ongewenste omgangsvormen op de werkvloer tegen te gaan.
De maximale transitievergoeding wordt verhoogd van 94.000 naar 98.000 euro. Voor werknemers met een hoger jaarloon dan 98.000 euro geldt het jaarloon als maximum voor de transitievergoeding.
Verpakkingswetgeving
Vanaf 1 januari 2025 treedt aanvullende wetgeving in werking voor verpakkingen. Deze nieuwe regelgeving heeft als doel de milieu-impact van verpakkingsmaterialen te verminderen en de circulaire economie te bevorderen. Producenten en importeurs worden verplicht om meer verantwoordelijkheid te nemen voor de inzameling en recycling van hun verpakkingen.
Het is essentieel voor bakkerijen om op de hoogte te zijn van deze nieuwe regels om aan hun verplichtingen te voldoen en mogelijke boetes te voorkomen. Verpakkingen zoals broodzakken, gebaksdozen en plastic bakjes vallen onder deze wetgeving. Bakkerijen dienen hun verpakkingsgebruik te analyseren en indien nodig hun processen aan te passen om te voldoen aan de nieuwe eisen. Als je deze zaken al op orde hebt, is dat uiteraard goed,
Tekst Jan Buitelaar en Gert Jan van Egmond Beeld Shutterstock
Op een aantal essentiële gebieden zijn actuele aanpassingen nodig.
maar als je nog niets hebt gedaan, zal je toch in actie moeten komen. De volgende aandachtspunten kunnen hierbij helpen:
• Inventariseer de huidige verpakkingsmaterialen en check of deze voldoen aan de nieuwe regelgeving.
• Stel een plan op om de administratie rondom verpakkingen op orde te brengen.
• Onderzoek duurzamere alternatieven voor bestaande verpakkingen.
Meer informatie hierover is te vinden op de website van Verpact.
Duurzaamheid
Grote gemeentes zijn volop bezig met milieuzones. In een aantal gemeentes zijn vanaf 2025 de regels voor milieuzones al een stuk strenger. Bestelauto’s moeten dan minimaal emissieklasse vier of vijf hebben om de zero-emissiezones in te mogen. Dit
zijn gebieden waar alleen nog bestelbussen en vrachtwagens mogen komen die geen uitlaatgassen uitstoten.
Ook de Energiebesparingsplicht geldt voor bakkerijen.
Afrondend
Het jaar 2025 brengt op vele gebieden aanzienlijke veranderingen in de wet- en regelgeving met zich mee voor ondernemers. Het is voor ondernemers essentieel om deze wijzigingen tijdig te implementeren. Zo voldoe je aan de nieuwe wettelijke verplichtingen en vermijd je financiële en juridische risico’s. Een proactieve benadering, zoals het regelmatig bijwerken van interne processen en het raadplegen van deskundig advies, kan uiteraard bijdragen aan een soepele overgang. Door goed voorbereid te zijn, kun je niet alleen voldoen aan de nieuwe eisen, maar benut je ook kansen (en besparingen) die voortvloeien uit de veranderende regelgeving.
Jan Buitelaar, Resultsplus
Jan Buitelaar is de man achter Resultsplus in Bodegraven. Vanuit de dagelijkse praktijk is hij in staat problemen binnen de bedrijfsvoering te onderkennen en verbeteringen aan te dragen. De exploitatie van de bakkerij kent voor hem geen geheimen.
Gert Jan van Egmond, Juristvoordebakker.nl
Gert Jan van Egmond is bedrijfsjurist en gespecialiseerd in juridisch advies voor ondernemers in het midden- en kleinbedrijf. Met Juristvoordebakker.nl richt hij zich in het bijzonder op de ambachtelijke bakkerij.
’De
lekkerste croissant van Nederland’
Boulangerieteam en Debic lanceren nieuw initiatief
Het Nederlands Boulangerieteam introduceert samen met Debic een nieuwe wedstrijd: ‘De lekkerste croissant van Nederland’. De wedstrijd vindt plaats tijdens Bakkersvak 2025.
Ambitieuze bakkers kunnen daar op een van de beursdagen hun croissants inleveren.
Tekst Anne Mieke Ravenshorst Beeld Michel Schröder/BT
‘Dit is de eerste editie. Ze krijgt een vervolg tijdens de volgende Bakkersvak’, laat Michel Schröder namens het Boulangerieteam alvast weten. Hij heeft het volste vertrouwen in het succes van de nieuwe vakwedstrijd.
De nieuwe competitie biedt een mooie uitdaging aan zowel brood- als banketbakkers, omdat de croissant een product is dat door beide disciplines wordt gemaakt; de wedstrijd geeft winnende bakkers ook een extra gelegenheid om consumenten naar zich toe te trekken.
Iedereen mag meedoen
Schröder: ‘Consumenten krijgen zo de kans om te ontdekken waar ze de lekkerste croissant van Nederland kunnen proeven. We dagen alle bakkers in het land uit om mee te doen, als je vindt dat jouw croissant deze titel verdient. Maar misschien loopt er ook wel een bakker in jouw organisatie rond die hieraan volgens jou moet deelnemen. Ga de uitdaging maar aan.’
Het Boulangerieteam tuigt de wedstrijd samen op met Debic, het professionele zuivelmerk van FrieslandCampina. Deelnemers kunnen hun croissants inleveren tijdens Bakkersvak 2025, vooraf geven ze aan op welk van de drie dagen ze de croissants komen inleveren.
Prijsuitreiking
Een deskundige jury beoordeelt de producten op model, uitstraling, smaak en kwaliteit. De top 3 deelnemers wordt uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de feestelijke prijsuitreiking op 11 maart.
Wedstrijdvoorwaarden
Voor de wedstrijd moeten de croissants aan de volgende eisen voldoen:
• Gewicht: 75 gram (met een marge van 5 gram tijdens beoordeling).
• Ingrediënten: bereid met boter (margarine is niet toegestaan).
• Afwerking: naturel croissant zonder kleurtjes aan de binnen- of buitenkant; alleen afwerken met strijksel.
• Aantal: 6 stuks per inzending.
• Inleverdata: croissants kunnen worden ingeleverd op zondag 9 maart, maandag 10 maart of dinsdag 11 maart 2025, elke dag uiterlijk om 12 uur.
Aanmelden kan via het aanmeldformulier op de website van het Boulangerieteam. Geef hierbij aan op welke dag je jouw croissants wilt inleveren. Inschrijven kan tot 1 maart 2025. E-mail: info@boulangerieteam.nl.
Bakkers staan met lege handen
Recentelijk ben ik er weer eens goed voor gaan zitten: dé Keuringsdienst van irritatie. De uitzending viel zelfs nog wat rauwer op mijn dak dan vooraf gedacht. Zoals in november al bekend was, waren de keuringsneuzen in de sector lekker aan het snuffelen en zowaar op een spoor terecht gekomen van ‘enge spulletjes’ in brood. En jawel! Ze hebben het gevonden: enzymen. Gelukkig waren er mensen bereid de gehele bakkerijsector –van molenaar tot supermarkt – ‘een dienst te bewijzen’ door het imago van brood en de sector als geheel wat dieper het moeras in te drukken. Daar zijn we, en zij, lekker mee opgeschoten. Hulde! Maar niet heus.
Wat zijn enzymen eigenlijk, vraagt de vooringenomen speurneus – Ersin Kiris – aan Charlotte Koster, die alles overigens erg kundig en duidelijk weet uit te leggen. ‘Zitten in mijn wangslijm ook enzymen? Echt? Joh, heftig…’ ‘Ik heb namelijk geen enkel idee waar ik het over heb’, zie je hem denken. Dat moet wel de schuld van de bakker zijn. Vervolgens lokt deze dienstdoende verslaggever de bio-ingenieur in de val van suggestieve beeldvervorming. De houdbaarheid van brood wordt namelijk in de toekomst mogelijk nog langer, zegt de onderzoekster. Dan volgt stilte. Dat dit bijdraagt aan het voorkomen van voedselverspilling is voor de KRO-NCRV totaal niet relevant! Het past ook niet in hun vooringenomenheid.
Wat ook ineens niet meer relevant is, is het feit dat er geen broodculturen zouden bestaan, met daarbij behorende gewoontes en voorkeuren. In Nederland eten we nou eenmaal graag ‘hoog’ brood gemaakt van tarwe, dat we bij voorkeur twee dagen in ‘de trommel’ bewaren. In Duitsland eten ze bijvoorbeeld compacter brood op basis van rogge. Maar als we bakker Edwin Klaassen mogen geloven, is dat hoge brood met ‘enge’ spulletjes maar raar brood. Ik geef je op een briefje dat alle bakkers morgen massaal brood van desnoods koeienmest zouden gaan bakken als consumenten daaraan de voorkeur gaan geven. Scheelt weer wat grondstofkosten en lost tevens een ander probleem op.
Als sector moeten we ons afvragen of een uitzending als deze bijdraagt aan het overall imago van brood, of dat brood nou wordt gebakken door de bakker op de hoek of in een grote bakkerij. Ik denk dat we nu allemaal met lege handen staan, ook het ambacht. Niemand heeft in de uitzending immers weten te benoemen dat brood in de Schijf van Vijf staat. Dat is niet omdat het Voedingscentrum bakkers zo lief vindt, maar omdat brood nou eenmaal lekker en – wetenschappelijk onderbouwd – heel gezond is. Al deze waardevolle voedingsstoffen zijn helaas door niemand in het programma benoemd of ze zijn er vakkundig door de programmamakers uitgemonteerd. Mocht dat laatste het geval zijn dan moeten we als sector de volgende keer de juiste mensen of brancheverenigingen harder laten roepen.
‘Niets is onaangenamer dan een deugdzaam mens met een bekrompen geest’.
‘De uitzending viel zelfs nog wat rauwer op mijn dak dan vooraf gedacht’
Innovatie en interactie staan centraal
Bakkersvak 2025 brengt theorie en praktijk samen
Bakkersvak staat in 2025 in het teken van praktijkgerichte kennisdeling en innovatie. ‘We zorgen voor een rijkere en interactieve beurservaring’, vertelt Sharon Haans namens de beursorganisatie. In dit artikel legt ze uit hoe de beurs met nieuwe initiatieven inspeelt op de wensen van bakkers, banketbakkers en ijsbereiders.
Tekst Wendy Noordzij Beeld Bakkersvak
Bakkersvak en IJs-Vak vinden plaats van zondag 9 tot en met dinsdag 11 maart 2025 in de Evenementenhal Gorinchem. Sharon Haans, contentcoördinator van de beurs, geeft aan waarom alle vakgenoten in de bakkerij en ijsbereiding de vernieuwde beurs zouden moeten bezoeken. Voor nieuwe elementen, maar ook voor de vertrouwde onderdelen zoals de vakwedstrijden Dutch Pastry Award en de Beste bonbon van Nederland.
Wat zijn dit jaar de belangrijkste hoogtepunten van de beurs?
‘De introductie van de Smaak & Kennispleinen. Deze speciaal ingerichte zones naast de stands van exposanten bieden bezoekers praktische workshops en demonstraties. Hiermee brengen we theorie en praktijk samen op de beursvloer. Dit sluit perfect aan bij de behoefte van bakkers, patissiers en ijsbereiders om al doende te leren.’
Bezoekers kunnen ook deelnemen aan workshops en demonstraties die verzorgd worden door toonaangevende bedrijven en experts uit de branche. Haans: ‘Het enthousiasme onder leveranciers om deel te nemen is groot. Zij zien dit als een kans om op een interactieve manier hun producten en diensten te presenteren.’
Ze vervolgt: ‘Daarnaast keert het Marktplein terug, een mini-foodfestival waar bezoekers kunnen
proeven bij en praten met de exposanten. Ook is Bakkerspraat weer terug voor inspirerende gesprekken met ondernemers en vertegenwoordigers uit de branche, gepresenteerd door Ivo van Dijkhuizen.’
Waarom hebben jullie voor een nieuwe opzet gekozen?
‘Om beter aan te sluiten bij de behoeften van zowel bezoekers als exposanten. Bezoekers willen meer interactie en praktische kennis, terwijl exposanten hun producten en expertise graag op een unieke manier willen presenteren. De Smaak & Kennispleinen en andere initiatieven zoals het Marktplein bieden deze extra dimensie, wat zorgt voor een rijkere en meer interactieve beurservaring.’
Welke trends signaleren jullie op het gebied van brood, banket en ijs?
‘Er is veel aandacht voor gezondheid en duurzaamheid in zowel brood als banket. Denk aan innovaties met minder suiker, plantaardige alternatieven en ambachtelijk bereide producten. In de ijsbranche zien we dat steeds meer bakkers en horecaprofessionals investeren in zelfgemaakt ijs als uitbreiding van hun aanbod, met bijzondere smaken en lokale ingrediënten als speerpunten.’
Wat vinden jullie van het aantal exposanten?
‘We zijn trots dat we dit jaar meer dan 130 exposanten mogen verwelkomen. Dit brede aanbod zorgt ervoor dat bezoekers inspiratie opdoen voor elk aspect van hun vak, van grondstoffen en machines tot marketing en productpresentatie.’
Hoeveel belangstelling is er voor de vakwedstrijden ditmaal?
‘De belangstelling voor de vakwedstrijden is ieder jaar groot. De wedstrijden, zoals de Dutch Pastry Award en de Beste bonbon van Nederland, trekken veel deelnemers en toeschouwers. Het is een geweldige kans voor vakmensen om zichzelf te presenteren en inspiratie op te doen.’
Zijn er wijzigingen op het gebied van de vakwedstrijden ten opzichte van voorgaande jaren?
‘Er zijn geen grote wijzigingen, maar we blijven werken aan een inspirerende opzet die zowel deelnemers als bezoekers enthousiasmeert. Door de wedstrijden op de beursvloer te organiseren, zorgen we voor een levendige en dynamische sfeer.’
Waarom zou iedereen naar de Bakkersvak moeten komen?
‘Bakkersvak & IJs-Vak is dé plek waar passie, vakmanschap en innovatie samenkomen. Bezoekers krijgen toegang tot een uitgebreid aanbod aan producten en diensten, kunnen deelnemen aan workshops en demonstraties en hebben de kans om hun netwerk uit te breiden. Het is dé bron van inspiratie voor iedereen in de bakkerij- en ijsbranche.’
Hoe kunnen bezoekers hun beursdag het beste indelen?
‘We raden bezoekers aan om van tevoren de exposantenlijst en het programma te bekijken, zodat ze hun route kunnen plannen en hun tijd optimaal kunnen besteden. Voor sommige workshops en activiteiten op de Smaak & Kennispleinen kan het handig zijn om dit vooraf te melden bij de organisatie van Bakkersvak en IJs-Vak, dit kan via e-mail: sharon.haans@easyfairs.com. Dit zorgt ervoor dat ze het meeste uit hun beursbezoek halen en geen belangrijke momenten missen.’
Bezoekers kunnen zich al inschrijven via de registratieportal op www.bakkersvak.nl met de code: OT1402.
Nieuwe ronde programma ‘Nachtwerk’
‘Je bioritme kun je niet negeren’
Na de geslaagde eerste pilots voor het programma ‘Nachtwerk’ is door het Sociaal Fonds Bakkersbedrijf besloten om het programma in 2025 te verlengen. Maak gebruik van deze mogelijkheid om meer te leren over slaap en voeding, om de gevolgen van onregelmatige diensten en werken in de nacht in de hand te houden.
Iedereen die onregelmatige diensten werkt, zal herkennen dat het een uitdaging is om werk en privé goed op elkaar af te stemmen, genoeg te slapen en gezond te eten. Het programma ‘Nachtwerk’ geeft inzicht in wat er nu eigenlijk gebeurt in je lichaam als je onregelmatig en in de nacht werkt. Daarbij worden concrete tips gegeven voor zowel het slaapritme als het voedingspatroon: twee belangrijke elementen om een goede balans te vinden.
Bioritme
Onregelmatige diensten en werken in de nacht hebben veel effect op zowel je fysieke als mentale gesteldheid. Dit heeft met name te maken met een verstoring van het bioritme, vertelde Elly Kaldenberg al eerder in het artikel Nachtwerk: Timing is everything. Elly is diëtiste en voedingsdeskundige en leidt het programma voor de bakkerijsector. Onregelmatige diensten en nachtwerk verstoren je bioritme en dat kan veel verschillende klachten veroorzaken, zoals maag/darmklachten, slaapproblemen, vermoeidheid en verminderde concentratie.
Ook beter werken in de nacht?
Een pilot bij Dutch Bakery leverde de volgende positieve resultaten op:
• 43 procent van de medewerkers slaapt overdag 36 minuten langer na de nachtdienst;
• 58 procent van de medewerkers voelt zich fitter tijdens de nachtdienst;
• 58 procent van de medewerkers ervaart een betere slaapkwaliteit;
• het percentage medewerkers met maag-darmproblemen is gedaald van 65 procent naar 22 procent.
Handvatten
Reggy Ackermans is officemanager en verantwoordelijk voor HR bij Echte Bakker Jan Swaanen, een middelgrote bakkerij met 46 medewerkers. In 2024 namen zij deel aan het programma. Zij vertelt dat er al aandacht was voor nachtwerk. ‘Met verschillende maatregelen hebben we er al voor gezorgd dat sommige werkzaamheden uit de nacht zijn gehaald. Zo worden de zachte bollen, puntjes en worstenbroodjes tegenwoordig pas in de ochtend
Het programma ‘Nachtwerk’ is bedoeld voor medewerkers (groep van maximaal 20 personen) die werken in onregelmatige diensten. Het programma bestaat uit:
• twee workshop van 1,5 tot 2 uur die op locatie plaatsvinden: één over voeding en onregelmatige diensten en de ander over slaap en onregelmatige diensten;
• voedingsinterventies waarbij de medewerkers begeleid worden bij het in praktijk brengen van de kennis die zij hebben opgedaan tijdens de workshops, dit gebeurt met behulp van een app;
• indien nodig is er een inloopspreekuur op locatie.
De enige investering die de bakkerij heeft, is de uren van de medewerkers om hieraan deel te kunnen nemen. Het programma is beschikbaar voor zowel ambacht als industrie. Heb je slechts één of twee medewerkers in de nacht? Dan is het ook mogelijk om een aantal bedrijven bij elkaar in de buurt samen te voegen. Wil je meer informatie of wil je je bakkerij aanmelden? Neem contact op met Veilig en Gezond in het bakkersbedrijf: info@veiligengezond.nl.
afgemaakt. Ook de rem-rijskasten zetten we anders in, waardoor sommige diensten nu later beginnen. Maar in de bakkerij ontkomen we niet aan nachtwerk. Dit programma biedt concrete handvatten om hier op een goede manier mee om te gaan.’
De aanleiding om mee te doen, was een artikel dat eigenaar Dennis Swaanen las over nachtwerk. Hij herkende verschillende klachten die in het artikel ter sprake kwamen. Het nachtwerk viel hem soms zwaar. In het kader van ‘baadt het niet, het schaadt ook niet’ besloot hij meer informatie op te vragen en zijn bedrijf aan te melden voor het programma. En met succes.
Ervaren nachtwerker
Een van de bakkers die bij bakkerij Swaanen nog steeds in de nacht werkt, is de 58-jarige Martin van Kemenade. Al vanaf zijn 20ste werkt hij in de bakkerij. Een ervaren nachtwerker dus, die in zijn werkende leven al verschillende schema’s heeft gehad. ‘Een periode heb ik om-en-om gewerkt: de ene week nacht en de andere week dag. Hoewel het op dat moment een goede optie was, merk ik wel dat een vast ritme beter werkt. Ik werk nu altijd van 2 uur ’s nachts tot 10 uur ’s morgens.’ Hoewel hij met dit ritme goed uit de voeten kan, heeft hij deelgenomen aan het programma, want ‘je kunt er altijd wat van leren.’
Reggy: ‘Nachtwerk vraagt wel wat van een mens en als we als werkgever op deze manier kunnen helpen om dat zo goed mogelijk te laten verlopen, dan doen we dat graag. Dit draagt bij aan het werkplezier. Daarnaast hebben bijvoorbeeld vermoeidheid en verminderde concentratie ook invloed op de veiligheid in de bakkerij en de kwaliteit van de producten. Ook om die reden vinden we het belangrijk om onze medewerkers zo goed mogelijk te informeren over de effecten van onregelmatige diensten en nachtwerk. Voor iedereen is het anders, maar met de informatie en tips uit dit programma krijg je concrete handvatten om je werk zo goed mogelijk in te delen en signalen te herkennen.’
Tekst Eveline Janse Beeld Echte Bakker Jan Swaanen
Power-nap
De power-nap wordt nu regelmatig toegepast, weet Reggy. ‘Als je in de nacht een dipje hebt, is de neiging al snel om een appelflap of iets anders zoetigs te pakken. Het is voorhanden, en net warm uit de oven is dat smullen. Maar Elly heeft uitgelegd dat de suiker in zo’n snack weliswaar eventjes zorgt voor een opleving, maar dat je daarna juist minder energie hebt. Als alternatief stelde ze voor om eens een power-nap van 10, maximaal 20 minuten te proberen. Dat blijkt een echte energieboost te geven voor je lichaam. En blijkbaar werkt dat goed!’
Vrij eenvoudig te organiseren
De organisatie van de workshops was vrij eenvoudig volgens Reggy. ‘Elly is heel flexibel. We hebben de workshops gepland direct na de nachtdienst. We hebben het niet verplicht gesteld, maar wel gestimuleerd. We hebben de kant-en-klaar geleverde posters opgehangen en ik heb de medewerkers die in de nacht werken persoonlijk even gepolst om te zien of er animo was. Sommigen waren heel geïnteresseerd en anderen kwamen meer met het idee ‘waarom niet?’ Als bedrijf is het dus eenvoudig te organiseren.’
Niet negeren
Martin van Kemenade begrijpt nu waarom een vast ritme, zoals hij nu heeft, beter werkt dan de ene week ’s nachts werken en de andere week overdag. ‘Het bioritme kun je niet negeren. Je kunt het wel aanpassen, maar dat gaat niet van de ene op de andere dag. Een consequent ritme is dus belangrijk en dat heb ik nu. In de zomer is slapen wel een uitdaging. Je kunt je kamer wel verduisteren, maar als je de ramen open hebt staan en de buren zijn buiten, blijft het lastig. In de winter slaap ik beter.’ Ook eigenaar Dennis heeft baat gehad bij het programma. Vooral aanpassingen in het eetpatroon hebben bij hem een positief effect op hoe hij zich voelt. Reggy: ‘Naast de workshops krijg je de tips ook op papier en een boek met informatie en recepten. Na afloop kun je ook altijd nog contact opnemen per mail of telefoon om persoonlijk vragen te stellen. Dat is handig met het oog op de inpassing in je persoonlijke leven.’
Eveline Janse schrijft in opdracht van Veilig en Gezond in het bakkersbedrijf (onderdeel van Bakbekwaam)
Wil je meer lezen over veilig en gezond? Kijk op bakkerswereld.nl en bakbewaam.nl
Eigenaar Dennis Swaanen van Echte Bakker Jan Swaanen deed mee aan ‘Nachtwerk’.
Ambachtelijke bakkerijen krijgen eigen cao
Het begin van 2025 staat in het teken van de nieuwe cao voor ambachtelijke bakkerijen. Deze moet op 1 maart 2025 ingaan. De onderhandelingen hierover zijn op 8 januari gestart tussen werkgeversorganisatie NBOV en de vakbonden CNV en FNV. De NBOV gaat in dit artikel in op het lopende proces en op de inhoud.
Waarom een cao voor het ambacht?
De lopende cao is er voor het ambacht en de industrie. Maar al jaren zien we dat de werkzaamheden en daarmee de wensen van industrie en ambacht steeds verder uit elkaar lopen. Verder heeft een loonstijging met – bijvoorbeeld – 1 procent in de industrie een relatief veel kleiner effect op de totale kosten (2 tot 3 keer minder) dan in het ambacht. Een goede cao voor ambachtelijke bakkerijen is ook van belang nu de personeelskrapte in de branche aanhoudt. Goede collectieve afspraken voor zowel werkgevers als werknemers kunnen hierbij ondersteunend werken.
Ondernemers zullen op dit vlak zelf ook creatief moeten zijn. Denk aan arbeidsinnovatie, veranderende werk- en openingstijden en het bundelen van werkzaamheden.
Het proces
De cao-onderhandelingen worden gevoerd door een delegatie van de NBOV. Die bestaat uit Corné
Wegerif, Bob Kaptein, externe onderhandelaar Robin de Vries en NBOV-directeur Marie-Hélène Zengerink.
De vakbonden worden vertegenwoordigd door vier onderhandelaars en vier kaderleden uit de ambachtelijke bakkerijsector. De tweede ronde van de gesprekken vond plaats op 22 januari, de overleggen worden in februari hervat, zoals het er nu naar uitziet op 5 en 19 februari.
Inhoud van de onderhandelingen
De bonden zijn traditiegetrouw vooral gefocust op hun leden, hun achterban. Werkgevers sluiten een cao uiteraard voor hun medewerkers af, maar daarvoor is een vitaal bedrijf in een gezonde ambachtelijke bakkerijsector een voorwaarde. Dat betekent ook in de onderhandeling een andere focus. FNV is vooral gericht op loonstijging, op uitstroom en op eerder stoppen met werken (RVU, red.). CNV heeft daarnaast ook de duurzame inzetbaarheid in het vizier.
Totaalpakket
De werkgevers focussen op het totaalpakket: zorgen voor een goed imago, voldoende instroom, zodat je medewerkers goed opgeleid, vitaal, gezond en met plezier werken bij de bedrijven in de ambachtelijke bakkerijsector. Dat betekent dat je zowel de centen als de aandacht moet verdelen over al die belangrijke componenten.
Wat is voor jou als werkgever belangrijk? Blijf in gesprek met je medewerkers, juist ook als zij vragen hebben over de onderhandelingen of
over het akkoord dat in de industrie al is gesloten. Vakbonden mogen medewerkers informeren over het verloop van het proces en proberen nieuwe leden te werven. Je bent als werkgever echter geen onderdeel van die onderhandelingen, omdat een cao nu eenmaal wordt gesloten tussen werkgevers- en werknemersorganisaties: de NBOV en de vakbonden.
Je moet als werkgever de afspraken uit die onderhandelingen nakomen zodra er een cao is. Vanuit de NBOV willen we – nu er een eigen cao voor het ambacht moet komen – ook zorgen dat de afspraken veel meer worden toegespitst op het ambacht. Door betrokken te blijven en medewerkers goed te informeren, zorg je voor begrip en transparantie tijdens dit proces. Volg de updates van de NBOV om op de hoogte te blijven van de ontwikkelingen.
Voor meer informatie kunnen bakkerij-ondernemers terecht bij de NBOV.
Wat doet de NBOV?
De NBOV werkt samen met de overheid en organisaties binnen en buiten de bakkerijbranche om de belangen optimaal te behartigen in Den Haag, Brussel, lokaal en tijdens cao-onderhandelingen. Hoe meer ondernemers lid zijn, hoe meer de NBOV voor ambachtelijke bakkers kan betekenen.
Tekst Arlette van der Vliet Beeld NBOV
Het is altijd feest bij de bakker
Het Nederlands Bakkerijmuseum in Hattem wist vorig jaar maar liefst 70.000 bezoekers te trekken. Het is door de ANWB tot leukste kindermuseum uitgeroepen. Het museum kent een eigen theater waar de bakkers hun liefde voor het product aan de bezoekers overbrengen. En dat zijn niet alleen ouders en grootouders maar vooral ook kinderen tot 15 jaar. Een leeftijd waarop veel kinderen een beroepskeuze gaan maken.
Verder denk ik ook aan de reclames van een supermarktketen waar de broodafdeling centraal staat. Hiermee wordt brood in de kern van het familieleven gezet. En de familie en het gezin zijn de basis van de Nederlandse samenleving.
Maar er is meer. Op een gure zaterdag in januari trokken mijn vrouw en ik van het Betuwse platteland naar een regioplaats in de buurt om de theatervoorstelling van Robèrt van Beckhoven te bezoeken. Wat een feest was dat.
Robèrt wist zo’n 700 bezoekers drie uur lang te boeien over de geheimen van de ambachtelijke brood- en banketbakkerij. Allerlei mooie verhalen passeerden de revue in combinatie met een proeverij van heerlijke bakkerijproducten. Verhalen die hun oorsprong hebben in religieuze hoogtijdagen maar die we helaas vergeten zijn.
Wie kent nog de relatie tussen het worstenbroodje en carnaval? Of de betekenis van de bruidstaart? Door deze koppeling te herstellen, wordt het bakkersberoep een bijzonder beroep. Een beroep dat diepe wortels heeft in de Nederlandse samenleving en de Nederlandse cultuur.
Met deze theatershow brengt Robèrt de liefde voor de bakkerij bij de mensen. Het is schitterend om te zien hoe de diverse groep theaterbezoekers (waaronder ook veel bakkers) geroerd worden door de verhalen, de producten en het enthousiasme waarop Robèrt hen trakteert.
‘Wie kent nog de relatie tussen het worstenbroodje en carnaval?’
Alle ambassadeurs van harte dank voor het goede werk dat jullie voor de gehele bakkerijsector verrichten. Door jullie inspanningen blijft de bakkerijsector een feest.
Wim Kannegieter, directeur Nederlandse Vereniging voor de Bakkerij
Speciaal voor Bakkerswereld maakt Kiki Suijckerbuijck deze vrij eenvoudig te maken paasnestjes. Dankzij de goede looks van deze passievruchtpaassoezen, kunnen (banket)bakkers hun paasomzet extra aanjagen.
Tekst Anne Mieke Ravenshors Beeld Debic
‘De paassoes is een mooie krokante soes, met lekkere frisse zachte vulling’, vertelt Kiki Suijckerbuijck, culinary-specialist bij FrieslandCampina. ‘De compote onder de eieren zorgt voor een extra textuurverrassing. Daarmee speel je dus in op de groeiende vraag naar texturen en structuren, waar consumenten voor warmlopen.’
Voor de paasnestjes zijn onderstaande ingrediënten nodig.
Paasnest
Passievruchtpaassoes: 4 stuks
Soezenbeslag
50 g melkpoeder
300 g boter
10 g zout
15 g suiker
650 g water
350 g bloem
650 g ei
Craquelin
200 g boter
250 g lichte basterdsuiker
250 g bloem
Passievruchtbavaroise
125 g passiepuree
25 g gelatinemassa
150 g Debic Duo-room
20 g suiker
Mangoconfituur
100 g mangopuree
370 g mangostukjes
6 g pectine NH
50 g suiker
Mascarponeroom
250 g Debic Cream Plus Mascarpone
20 g suiker
Soezenbeslag
Breng de melkpoeder, boter, zout, suiker en het water aan de kook. Gaar hier vervolgens al roerend de bloem in. Draai de massa met het vlinderopzetstuk koud en voeg het ei in delen toe tot een gladde massa.
Craquelin
Meng alle ingrediënten tot een zetdeeg. Rol het deeg uit op 2 millimeter dikte en steek uit met een ring van 5 centimeter diameter. Spuit soezen van circa 5 centimeter op een airflow-bakmat en leg een plakje craquelin op het soezenbeslag.
Passievruchtbavaroise
Smelt de gelatine, voeg hier lauwwarme passievruchtpuree aan toe. Meng vervolgens met de half opgeslagen Duo-room met suiker eronder.
Mascarponeroom
Klop de room voor 80 procent op met de suiker. Let op: hij stijft door bij het opspuiten.
Opbouw
• Bak de soezen af in een inschietoven.
• 20 minuten op 200°C of in een heteluchtoven 20 minuten op 180°C.
• Vul ze met 40 gram bavaroise per soes.
• Spuit hierin vervolgens de confiture, gebruik circa 10 gram.
• Spuit met een vogelnestspuitmondje de mascarponeroom op.
• Werk af met paaseitjes.
Bakkerswereld is een uitgave van: VMN media Utrechtseweg 44, 3704 HD Zeist. www.vmnmedia.nl
HOOFDREDACTIE Willem Paul de Mooij, tel. 06-45 07 45 28, willempauldemooij@vmnmedia.nl
REDACTIE/COÖRDINATIE Anne Mieke Ravenshorst, tel. 06-22 24 07 47, annemiekeravenshorst@vmnmedia.nl
MEDEWERKERS Ank van Lier (Tekstbureau Ank van Lier), Wendy Noordzij (RedactieVisie), Edwin Rensen (Bureau Eddo) REDACTIEMAIL bakkerswereld@vmnmedia.nl
KLANTENSERVICE Neem contact op met onze klantenservice voor vragen over uw abonnement of deelname aan een evenement of congres wanneer u informatie over een
levering of betaling wilt of een inlogcode wilt achterhalen, tel. 088-584 08 88, e-mail: klantenservice@vmnmedia.nl, postadres: Utrechtseweg 44, 3704 HD Zeist. Een adreswijziging kunt u mailen naar: adreswijziging@vmnmedia.nl.
ABONNEMENTEN klantenservice@vmnmedia.nl, tel. 088-584 08 88. Bakkerswereld verschijnt 8 keer per jaar. Online jaarabonnement: € 144,00 per jaar; online abonnement + vakblad: € 468,00 per jaar. Vanaf 2 medewerkers is een gunstig teamabonnement beschikbaar. Meer informatie op: www.bakkerswereld.nl/abonneren. Verzending buitenland op aanvraag. Prijzen zijn exclusief btw. Op alle uitgaven van VMN media zijn de Algemene Voorwaarden van toepassing. Deze zijn te vinden op www.vmnmedia.nl.
LEVERINGSVOORWAARDEN Op alle aanbiedingen, offertes en overeenkomsten van VMN media Food & Horeca zijn van toepassing de algemene voorwaarden die zijn gedepo-
LEES MET JOUW ABONNEMENT OP HET VAKBLAD OOK ALLE
neerd bij de Kamer van Koophandel in Den Haag, Handelsregister Den Haag nr. 62002546. De algemene voorwaarden zijn in te zien op www.vmnmedia.nl/algemenevoorwaarden.
DISCLAIMER Alle in deze uitgave opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. VMN media en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie.
PUBLICATIEVOORWAARDEN Op iedere inzending van een bijdrage of informatie zijn de standaardpublicatievoorwaarden van VMN media van toepassing. Zie: www.vmnmedia.nl.
Advertentie
Weerstand en een goede conditie zijn belangrijke onderdelen voor je gezondheid. Het is een algemene trend dat de consumenten van nu gezonder willen eten en ook bewust op zoek gaan naar goede voeding met toegevoegde waarden, welke goed afgestemd zijn op een gezonde, energieke en vitale leefstijl.
Met SOVITAL VOLKOREN kunt u bijdragen aan deze gezonde leefstijl.
