Artikel de knegt arbo nr 5

Leren op de werkvloer is de ­sleutel

Train de betonnen laag 'Veiligheid voor alles' is een uitspraak die je vaak kunt optekenen uit de monden van hogere managers. Niet altijd weten die hun medewerkers ervan te over­tuigen dat ze het echt menen. En zo kiezen die toch voor een hogere productie en laten de veiligheid versloffen. De oplossing: veilig leren werken op de werkplek – en niet (alleen) in een leslokaal. tekst Dirk de Knecht

L

aatst was ik op bezoek bij een directeur van een groot bedrijf, en het gesprek ging over veiligheid op de werkvloer.

Volgens hem was het veiligheidsbewustzijn bij zijn medewerkers erg hoog. Bovendien gaf het management die medewerkers ook alle ruimte om dat in de praktijk te brengen.

Want, zo zei hij, als ze bijvoorbeeld vermoeden dat een machine kuren vertoont, kunnen ze die te allen tijden stilzetten.

Sterker nog, dat zou hij alleen maar toejuichen.

Dat klonk inderdaad goed. Maar ik vroeg me af hoe het werkte in de praktijk. Dus vroeg ik hoe vaak dit scenario zich in het afgelopen jaar had afgespeeld. Waren er inderdaad machines stilgezet? Dat bleek niet of zelden het geval. Dat is natuurlijk verdacht, want machines vertonen altijd wel eens kuren. Ja, die directeur was vast oprecht, maar wisten zijn medewerkers wel dat ze de ruimte kregen om echt veilig te werken? En zo niet, waar lag dat dan aan?

Veilig werken op de werkplek hangt af van drie factoren: willen, mogen en kunnen

Betonnen laag

Mijn ervaring is dat dit in de meeste gevallen is terug te voeren op de laag die het management van de medewerkers scheidt: die van de leidinggevenden. Niet voor niets heet die ook wel de 'betonnen laag'. Het is de laag waarin de communicatie tussen directie en medewerkers stokt en de plannen van het management worden gesmoord.

Want leidinggevenden zitten vaak in een moeilijke positie.

Van het management krijgen ze te horen dat veiligheid voorop staat. Ondertussen worden ze vooral gestuurd op productie.

Misschien vertellen ze hun medewerkers inderdaad dat zij de machine bij gevaar altijd stil moeten zetten. Maar veel vaker melden ze hun dat ze de productie moeten opvoeren. Alles moet beter en sneller dan vorig jaar.

Bovendien kennen veel organisaties een strikte hiërarchie.

Directeuren zul je niet snel aantreffen op de werkvloer. Zelfs leidinggevenden zien hen niet zo vaak. Dat betekent dat er ook weinig contact is met medewerkers. En dus zullen die medewerkers niet beseffen dat die topman oprecht is, dat hij veiligheid inderdaad voorop vindt staan. Dan is het logisch dat ze die machine misschien zelfs schoonmaken zonder hem stil te zetten. Dat is in hun mindset wat de leidinggevende wil en het gaat bovendien sneller. Dan hoeven ze niet over te werken.

Training

Een mogelijke oplossing? Een bedrijfsbrede training van zowel medewerkers als leidinggevenden. Want veilig werken op de werkplek is afhankelijk van drie factoren: willen, mogen en kunnen. Vaak ontbreekt het medewerkers en leidinggevenden domweg aan kunnen. Het kunnen inschatten van risico’s, bijvoorbeeld met betrekking tot gevaarlijke stoffen. Ze hebben

28

28

23-4-2015 9:58:37

thema opleiden/leren

In de 'betonnen laag’ van leidinggevenden stokt communicatie tussen directie en medewerkers bijvoorbeeld opgeslagen? Dat laatste is nu heel actueel. De Inspectie SZW meldde onlangs dat er 2700 doden vallen per jaar door blootstelling aan giftige stoffen.

Soms zijn de problemen van praktische aard. Zo moeten veel werkplekken eenvoudig eens goed worden opgeruimd. Door alle rommel zijn ze niet meer overzichtelijk. Ook komt het veel voor dat mensen ergens tegenaan stoten of zelfs over zaken struikelen. Een grote schoonmaak maakt zo'n werkplek niet alleen prettiger, maar ook veiliger. Dat moet je in een training aan de orde durven stellen.

Competenties

die kennis ooit eens vergaard, maar zijn die voor een groot deel weer vergeten. Bijvoorbeeld doordat ze niet verplicht zijn op herhalingscursus te gaan. Voeg die kennis weer toe en ze ontwikkelen zich tot een volwaardige gesprekspartner. Voor elkaar, maar ook voor het hoger management.

Een goede bedrijfstraining probeert dus kennis te vergroten, maar niet door theoretische verhandelingen. Het sleutelbegrip is: leren op de werkvloer. Slechts 10 procent van onze kennis halen we uit boeken en 20 procent uit reguliere trainingen.

Discussiëren we met elkaar over de stof en passen we die in de praktijk toe, dan is de impact maar liefst 70 procent.

Concreet

Dus is een ideale opleiding heel concreet. De trainers zeggen bijvoorbeeld: ‘Dit is de chemische stof waarmee je werkt. Zoek daar eens wat informatie over op – wat maakt hem bijvoorbeeld zo gevaarlijk? – en vertel daarover.’ Na de les maken ze een rondje langs de werkplekken en kijken hoe de theorie zich verhoudt tot de praktijk. Hoe worden die gevaarlijke stoffen

Nogmaals, die kennis blijft beter verankerd als medewerkers erover praten, met elkaar en met hun leidinggevenden. Het is daarbij belangrijk om ook iets te doen aan de competenties van die leidinggevenden, zodat ze in staat zijn tot een constructief gesprek. Dat kan met een training leidinggeven, of met een inhoudelijke training over leidinggeven aan veiligheid. Wij passen steeds vaker de opleiding Operationele Veiligheidskundige toe. Om leidinggevenden handvatten te geven om diverse richtlijnen in hun eigen praktijk toe te kunnen passen en het gesprek over veiligheid goed te kunnen voeren. Zo verbeter je binnen een organisatie ook het willen en het mogen.

Dit soort activiteiten maakt medewerkers mondiger. Daardoor gaan ze met elkaar in gesprek over risico’s. En kunnen ze onveilige situaties voorleggen aan hun leidinggevende, en aan het hogere management. ‘Wat willen jullie dat wij doen: die machine stilzetten of niet?’ En: ‘Waarom horen we niets als we onveilige situaties aankaarten?’

Verandering

Vaak zie je dan ook een verandering bij die hogere managers.

Die beseffen dat ze niet kunnen volstaan met een abstracte zin als: veiligheid voor alles. Je moet laten zien dat veilig werken mag. Je moet als manager het lef hebben om te zeggen dat die machine móét worden stilgezet, een of twee keer, de komende maand. Dan weten medewerkers niet alleen dat je veiligheid belangrijk vindt, maar dat je dat ook echt meent.

Dirk de Knecht is productmanager SHE bij VAPRO, www.vapro.nl.

29

29

23-4-2015 9:58:38