Cobouw 9 augustus 2018

Nummer 58, 162ste jaargang, donderdag 9 augustus 2018

www.vakmedianetshop.nl/excelleren

5 Innovatie

Mick Eekhout over hoe Nederlandse bouwers innovatie op de agenda kunnen krijgen.

10 Akropolis

15 Opinie

Er is veel verbouwd aan de Akropolis. Niet altijd werd het belangrijke monument daar beter van.

Bouwers en ambtenaren hebben vaak een moeizame relatie. Er bestaan veel vooroordelen over elkaar. Hoe breng je daar verandering in?

INTERVIEW

BEDRIJFSVOERING

Gebroken bouwbeloftes blijven zonder gevolgen

Het schip in door langdurig zieken Amsterdam - Iemand met jicht, met loslatend netvlies, eentje viel van de trap, de ander had een hartaanval, nu weer een nekhernia‌ Negen langdurig zieken in tien jaar tijd. Bouwdirecteur Dick Singerling ziet bijna al zijn winst opgaan aan ziekteverzuimkosten. Hij is er helemaal klaar mee. “Het gaat mij niet om de zieken, maar om het peperdure systeem, met soms walgelijke trajecten.â€?

Lees meer op pagina 6

ARBEIDSMARKT

Tekort aan ijzervlechters Burgum - IJzervlechters sterven uit. De geboren vlechter Lammert Pruis (58) kan het nauwelijks geloven. “Het is namelijk zonder gekheid, een heerlijk vak.

Muziekje eronder en hatsikidee‌ Wat nu? De bouw weer gezellig maken.�

Lees meer op pagina 7

Illustratie: Shutterstock

PRODUCTEN

De schroef is innovatief Het is vrÄł eenvoudig om emvi-beloftes (economisch meest voordelige inschrÄłving) niet waar te maken. Er is geen haan die er naar kraait, meldt jurist Joost Haest van SeverÄłn Hulshof aan Cobouw. En opdrachtgevers worstelen met het opleggen van boetes als de beloftes niet worden gehaald. Pagina 2-3 DOOR INGRID KOENEN

De jurisprudentie over gebroken beloftes is op ÊÊn hand te tellen en toch is er bijna bij elk bouwproject discussie over de naleving van de beloftes die prijs/ kwaliteit garanderen, weet Haest uit eigen ervaring te melden. Jaarlijks buigt hij zich gemiddeld over zo’n 200 aanbe-

stedingsleidraden, bestekken en vraagspecificaties.

Het zijn vaak toezeggingen op het gebied van omgeving, hinder, duurzaamheid of tijdige oplevering, die niet gestand worden gedaan. “Een versobering die we vaak zien is dat tijdens de tender een webcam met een live website en diverse bewonersavonden worden be-

loofd. Daarvoor in de plaats komt dan bijvoorbeeld een brief en een informatieavond. Het komt ook regelmatig voor dat ‘sleutelfunctionarissen’ die in de tender worden ingezet, tijdens de uitvoering worden vervangen door iemand anders�, somt Haest op.

Het meest markante voorbeeld dat hij kent, is van een aannemer die regelmatig een tijdelijke voetgangersbrug aanbood in het kader van veiligheid om de emvi-score op te hogen. Een oplettende opdrachtgever wees Haest er echter op dat die voetgangersbrug niet was aangelegd. Zo’n brug kost namelijk 26.000 euro en de aannemer had de truc al acht keer eerder toegepast zonder dat daar ooit een haan naar had gekraaid.�

Schramberg - Op het slagveld van de schroef houdt het Duitse Heco, als een van de weinige zelfstandige fabrieken, dapper stand. Een gesprek met Andreas Hettich over innovatie met de schroef.

Lees meer op pagina 8

2 AANBESTEDEN

Onredelijke en opmerkelijke emvi-eisen, advocaat Joost Haest komt ze dagelijks tegen Kritiek Afgelopen week had collega Thomas van Belzen een interessant gesprek met de mkbbouwdirecteur Dick Singerling.

Het ging over ziekteverzuimkosten. De Amsterdamse bouwer toonde zich nogal boos over het huidige systeem. Kern van zijn verhaal: al tien jaar heeft hij gemiddeld een à twee werknemers die langer dan een jaar thuis zitten. “Dat kost ons zo een ton of drie per jaar”, zei hij getergd.

Hij had daar eerder met Thomas over gesproken en die vond het wel een interessant verhaal, mede omdat de Aannemersfederatie van de twee jaar doorbetaling bij ziekte een groot punt heeft gemaakt. Kennelijk speelt het probleem bij meer bouwers.

Thomas plaatste het verhaal ook op Linkedin en daar kwamen een paar boze reacties.

Van bouwers. Ze verwijten ons zuurheid en negativiteit.

Ik begrijp dat niet. Wij zijn de boodschapper. Singerling vertelt zijn verhaal en dat is een verhaal dat ook door andere bouwers zo gevoeld wordt.

Ik zeg dan ook altijd: als iets er niet is, kunnen we er ook niet over schrijven. We verzinnen niets. Natuurlijk maken we keuzes, maar we belichten ook tal van grote en kleinere bijzondere bouwprojecten. En – ik moet dat ook steeds weer herhalen – we schrijven over de bouw, we leven van de bouw, maar we zijn niet de PR-afdeling van de bouw. Dat betekent dat we zaken niet mooier maken dan ze zijn.

Het stuk is overigens vreselijk goed gelezen voor de zomerperiode, bijna 10.000 keer. Dat geeft aan dat er wel degelijk een publiek voor is.

Thomas vroeg een van de boze bouwers op Linkedin of hij eens langs mocht komen voor een kop koffie en een gesprek.

We hebben niets meer van de boze bouwer gehoord. Jammer.

Theo van Vugt, hoofdredacteur theovanvugt@vakmedianet.nl @theovanvugt

‘Discussie naleving beloftes bij bijna elk bouwproject’ Liegen over kwaliteitscriteria in de tenderfase loont.

De winkansen zijn hoger, de controle is beperkt. Maar echt integer is het natuurlijk niet.

Vervolg van voorpagina DOOR INGRID KOENEN

H

et valt jurist Joost Haest van Severijn Hulshof Advocaten op dat zowel opdrachtgevers als opdrachtnemers worstelen met het waarmaken van emvi-beloftes (economisch meest voordelige inschrijving) en het opleggen van boetes als deze niet worden gehaald. Want wat als je opdrachtgever niet de goede gegevens aanlevert over de kabels en leidingen, en het werk uitloopt? Of wat als je sleutelfunctionaris echt naar Groningen verhuist? “Er is een groot grijs gebied.”

De jurisprudentie over dit onderwerp is op een hand te tellen en toch is er bijna bij elk bouwproject discussie over de naleving van de beloften die prijs/kwaliteit garanderen, weet Haest uit eigen ervaring, die meestal de belangen van aannemers verdedigt. Jaarlijks buigt hij zich gemiddeld over zo’n 200 aanbestedingsleidraden, bestekken en vraagspecificaties, onder meer in de hoedanigheid van adviseur van diverse brancheorganisaties.

Welke beloftes worden vaak gebroken?

“Dat gaat om alle soorten toezeggingen, bijvoorbeeld op het gebied van omgeving, hinder en duurzaamheid of tijdige oplevering. Een versobering die we vaak zien is dat tijdens de tender een webcam met een live website en diverse bewonersavonden worden beloofd. Daarvoor in de plaats komt dan bijvoorbeeld een brief en een informatieavond. Het

komt ook regelmatig voor dat ‘sleutelfunctionarissen’ die in de tender worden ingezet, tijdens de uitvoering worden vervangen door iemand anders.

Afhankelijk van hoe ‘smart’ diegene is toegezegd in de tender kan dat op basis van recente rechtspraak wel voor problemen zorgen.”

Welke gebroken belofte is u het meest bijgebleven?

“Het meest markante voorbeeld dat ik ken, is van een aannemer die regelmatig een tijdelijke voetgangersbrug aanbood in het kader van veiligheid om de emvi-score op te hogen. Daarvoor kreeg hij vaak het cijfer 8 of hoger. Een oplettende opdrachtgever wees hem erop dat die voetgangersbrug niet was aangelegd en de aannemer schakelde mij in om er onderuit te komen. Zo’n brug kost namelijk 26.000 euro en hij had de truc al acht keer eerder toegepast zonder dat daar ooit een haan naar had gekraaid.

Verkeerde emvi-voorschriften Advocaat Joost Haest komt dagelijks onredelijke en opmerkelijke emvi-eisen tegen.

Voor Cobouw zette hij drie opvallende eisen op een rij uit zijn eigen praktijk.

1. Aanleveren revisiegegevens binnen 1 week, anders zou dikke boete volgen De inschrijver krijgt een fictieve korting van maar liefst € 105.000 als hij binnen een week na oplevering de revisiegegevens inlevert. Doet hij dat binnen twee weken, dan is de korting € 63.000 en zo verder.

Wat gebeurt er vervolgens? Uiteraard kiezen alle inschrijvers voor aanleveren binnen 1 week met een korting van ruim 1 ton. Tijdens de uitvoering schrijft de aannemer een mailtje aan de uitvoerder dat het toch een weekje later wordt. “Dat is goed”, antwoordt de directievoerder. De revisiegegevens worden dus twee weken later ingeleverd. En een dikke boete van 1,5 keer de korting volgt.

2. Inschrijver controleert de juistheid van het RAW-bestek Het tweede staaltje van opmerkelijke emvi-criteria is een voorbeeld van een gemeente die bij klassiek RAW-bestek de inschrijver een fictieve emvi-korting belooft als hij zelf de compleetheid en juistheid van een RAW-bestek controleert. Daarbij gaat het bijvoorbeeld om precieze maatvoering van het werk en de rioolhoogte.

De eis is onredelijk, omdat bij een klassiek bestek de opdrachtgever verplicht is correcte gegevens aan te leveren. Ten tweede krijgt de inschrijver grote problemen als tijdens de uitvoering toch afwijkingen ontstaan. De opdrachtgever kan in dat geval antwoorden dat de inschrijver zelf alles heeft gecontroleerd en dus geen recht (meer) heeft op bijbetaling of meerwerk.

3. Inschrijver bepaalt zelf de hoogte van de emvi-boete Een derde sprekend voorbeeld gaat over een opdrachtgever die vindt dat aannemers zelf verantwoording moeten nemen. Normaal is de emvi-boete 1,5 keer de korting, maar in dit geval moet de bouwer zelf de hoogte van de boete bepalen.

Zo’n eis rammelt aan twee kanten. Ten eerste is het vreemd dat inschrijvers zelf hun ‘straf’ moeten bedenken en ten tweede is het vreemd dat onbekend blijft hoe een overtreding wordt beoordeeld.

3

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

Joost Haest van Severijn Hulshof Advocaten. Foto: Suzanne van de Kerk

Tja, deze keer moest hij er toch echt aan geloven. Beloofd is beloofd.”

Dat is toch gewoon oneerlijk?

Protesteert dan niemand?

“Het komt nog maar zelden tot een rechtszaak. Het is voor een verliezende partij na een aanbesteding heel lastig om aan te tonen dat een winnende partij valse beloftes doet en zo onterecht emvi-punten scoort. Opdrachtgevers constateren wel regelmatig gebroken beloftes tijden de uitvoering en spreken bouwers daar steeds vaker op aan.

Meestal worden de boetes bij de eindafrekening gebruikt als wisselgeld, bijvoorbeeld om weg te strepen tegen meerwerk.”

Is dat alles?

“De ervaring met emvi groeit in rap tempo en de kans om met valse beloftes weg te komen slinkt. Sinds een jaar of twee stappen steeds meer opdrachtgevers over op hulpmiddelen zoals bijvoorbeeld de emvi-keuringslijst en stellen de bouwer al tijdens de uitvoering in gebreke. Wie zijn belofte niet alsnog nakomt, krijgt een boete die 1,5 keer zo hoog is als het emvi-voordeel.”

Helpt zo’n emvi-keuringslijst?

“Dat lijkt er wel op ja. Aannemers worden voorzichtiger met wat ze allemaal beloven, als ze weten dat ze aan die beloftes worden gehouden. De opdracht-

gever splitst de fictieve korting per criterium uit en maakt de belofte inzichtelijk en controleerbaar. Zo’n lijst wordt goedgekeurd door beide partijen en de opdrachtgever gebruikt de lijst tijdens de uitvoering om bij te sturen en desnoods in te grijpen met een boete.”

Maar een gebroken belofte is toch niet altijd de schuld van de aannemer?

“Zeker niet, tijdens de bouwfase gaat van alles mis. Risico’s en tegenvallers zijn lang niet altijd de aannemer te verwijten. Onverwachte dingen in de grond zoals een sanering of kabels en leidingen zijn lang niet altijd voorspelbaar. Er zijn veel twijfelgevallen, want vaak is er ook een reden waarom de aannemer van een toezegging afwijkt. Is een boete dan nog redelijk? Daar draait veel discussie om.”

Wordt zo’n boete vaak opgelegd?

“Harde cijfers zijn daar niet van, maar ik hoor steeds meer geluiden vanuit de markt dat opdrachtgevers beter opletten. Overigens zijn er ook genoeg marktpartijen die dat toejuichen, want het is behoorlijk frustrerend als een tender wordt gewonnen op loze beloftes. Zo stond er in Cobouw een verhaal over een 100 procent biobased brug in Leeuwarden. Een inschrijver gaf eerlijk toe dat voor constructiemateriaal 100 procent biobased onhaalbaar was en greep daarmee naast de opdracht. Tijdens de

“Het is behoorlijk frustrerend als een tender wordt gewonnen op loze beloftes” uitvoering constateerde deze verliezer dat de winnaar ook gewoon stalen schroeven gebruikte. Dan rijst de vraag of de verliezer kans had gemaakt op een schadevergoeding.”

deels moest zorgen voor sneller opleveren. Maar op het te laat opleveren stond vervolgens een boete van 10.000 euro per dag en een eenmalige boete van 100.000 euro als de beschreven uiterste opleverdatum niet werd gehaald en dan nog een boete van 1,5 keer de fictieve korting voor het plan van aanpak. Dat is dus driedubbel. Dat heeft de tijdsdruk op het project zeker verhoogd.”

Maar dan klopt de emvi toch ook niet als 100 procent onhaalbaar is?

“Sturen op kwaliteit kan een project verbeteren, maar er kunnen ook perverse prikkels worden ingebouwd, bijvoorbeeld als extreem wordt gelet op planning of hoge boetes staan op te laat opleveren. De verleiding om onverantwoorde risico’s te nemen is dan groter.”

Worden vaak verkeerde emvi-criteria voorgeschreven?

“Regelmatig. Maar ik zie een trend dat aannemers niet meer alles pikken. Als grote inspanningen worden gevraagd bij de tender en dat nauwelijks wordt beloond met emvi-punten, zie je steeds meer dat aannemers afhaken. Heel recent heb ik dat weer gezien bij een onderhandse aanbesteding bij een gemeente waar vijf partijen een offerte werd gevraagd. Er schreef maar één partij in.”

Is daar een voorbeeld van?

“Ik durf niet te beweren dat het drama van de Julianabrug in Alphen aan de Rijn mede is veroorzaakt door de emvi-criteria, maar daar zaten wel foute prikkels in. Zo kreeg de aannemer een fictieve korting van 5000 euro per dag wanneer eerder werd opgeleverd en was een fikse fictieve korting te verdienen met het plan van aanpak voor het beperken van hinder, dat ook weer groten-

Zal dat vaker gebeuren?

“Ik voorspel dat komende jaren meer aanbestedingen zullen mislukken door hoge emvi-eisen. Zeker als het onmogelijk is om je te onderscheiden. De markt is niet verplicht om in te schrijven. Het niet inschrijven is daarmee in zekere zin een machtsmiddel, maar ook een kraakhelder signaal naar de opdrachtgever dat er iets niet klopt met de tender.”

4 Aannemer teruggefloten door rechter: “Hekken weg!”

Sittard - Een aannemer uit Sittard heeft de hekken moeten weghalen waarmee hij een flat in Kerkrade had afgegrendeld. Het bouwbedrijf had geen retentierecht mogen oefenen, oordeelde de voorzieningenrechter gisteren.

Bouwservice Fons van der Heijden zette dinsdag hekken rond de flat, om achterstallige betaling van ruim 300.000 euro af te dwingen. Dat leidde tot grote woede bij bewoners van de 122 sociale huurwoningen. Opdrachtgever HEEMwonen spande daarop een kort geding aan en kreeg gelijk. De voorzieningenrechter

oordeelde dat de aannemer ten onrechte retentierecht uitoefende en gebood hem de hekken onmiddellijk te verwijderen.

Het geschil tussen aannemer en opdrachtgever ontstond omdat de bouwer volgens de corporatie ondermaats werk zou leveren. HEEMWonen hield niet alleen 3 ton in op de betaling, maar haalde de aannemer ook van het werk af.

De Limburger meldt dat er nu nog een bodemprocedure loopt. De aannemer en de corporatie waren vrijdag niet bereikbaar voor commentaar.

‘Duurzaamheid leidt tot slavernij’ Zuinig omgaan met energie kan óók door teruggrijpen op handmatig werken. Kunstenaar Melle Smets startte in Friesland een baggerkolonie, nadat hij eerder Utrechtse studenten de tredmolen in stuurde om een campusgebouw energieneutraal te maken. Een dagje bagger scheppen in een vaart bij Drachten maakte één ding duidelijk: het is arbeidsintensief.

Zonder prestatiegarantie ook meer leenruimte Den Haag - Kopers van een woning met een EPC0 komen straks toch in aanmerking voor extra krediet, zonder dat daarvoor een energieprestatiegarantie nodig is. De minister heeft daartoe een wijziging opgenomen in de nieuwe regeling hypothecair krediet.

Minister Wopke Hoekstra staat aan kopers van een EPC0-woning 20.000 euro extra krediet toe ten opzichte van kopers van niet-duurzame woningen. Dat is minder dan de 25.000 euro die kopers van nul-op-de-meter-woningen extra mogen lenen, maar een stap vooruit ten opzichte van de aanvankelijk voorgestelde regeling. Die stond kopers van energiezuinige woningen slechts extra krediet toe als een tien jaar durende energieprestatiegarantie werd afgegeven.

Onmogelijk, reageerde de NVB Bouw direct in een brief aan de minister, want op basis van een EPC-berekening kun je helemaal geen vast energieverbruik garanderen. Het verbruik van lampen en apparaten wordt in een EPC0-woning immers buiten beschouwing gelaten.

De NVB is blij dat de minister kennelijk heeft geluisterd. “Als we verduurzaming belangrijk vinden, moeten we de consument wel in staat stellen geld te lenen waarmee hij die energiebesparende maatregelen kan bekostigen”, zegt NVB-voorzitter Piet Adema. “Door de consument nu iets meer te laten lenen, is hij op de lange termijn voordeliger uit. En het is nog goed voor het milieu ook.”

Van Oord koopt agent af met 24 miljoen euro Rotterdam - Maritiem dienstverlener Van Oord heeft afgelopen jaar een contract met een lokale agent afgekocht met liefst 24 miljoen euro. Het bedrijf wilde van hem af omdat hij niet wilde voldoen aan aangescherpte eisen, meldt het Financieele Dagblad. De afkoopsom is vermeld in het jaarverslag over 2017.

De tussenpersoon ontving 5 miljoen euro als vergoeding voor vroegtijdige beëindiging van het contract. Daarnaast betaalde Van Oord 19 miljoen euro voor een concurrentiebeding. Dat moet voorkomen dat de agent voor concurrenten van Van Oord gaat werken.

De aangescherpte regels houden verband met het voorkomen van onregelmatigheden zoals omkoping. Agenten moeten daartoe periodiek meewerken aan onderzoeken naar hun financiële

handelen. Van Oord schakelt wereldwijd tussenpersonen in voor het verwerven van opdrachten. Zij krijgen daarvoor veelal een percentage van de contractwaarde. Het gaat veelal om bagger- en windparkprojecten waarmee miljoenen euro’s aan overheidsgeld zijn gemoeid.

De directie van Van Oord meldt in het jaarverslag dat het contract met enkele andere tussenpersonen is aangepast. Er zou niet geconstateerd zijn dat de agent waarmee het contract is afgekocht over de schreef is gegaan. Er zijn “geen concrete aanwijzingen voortgekomen inzake mogelijke onregelmatigheden”, schrijft de directie. “Echter, het risico van niet-naleving van de toepasselijke wet- en regelgeving kan nooit volledig worden uitgesloten.” Het bedrijf wil niet kwijt in welk land de agent actief was.

Impressie van de baggerkolonie van kunstenaar Melle Smets.

DOOR EDO BEERDA

Waarom baggeren op spierkracht? Prima toch dat we van die ellende af zijn?

“Ja, maar het kan noodzakelijk zijn, constateren we in het Human Power Plant-project. Iedereen kijkt bij verduurzaming naar wind en zon, maar die zijn niet altijd beschikbaar.”

Wat heb je ervoor nodig?

“De spierkracht van 400 mensen bleek genoeg om een gebouw met 750 studenten van energie te voorzien. De sociale structuur moet ook op zijn kop. Wassen en koken moet gezamenlijk, om energie te besparen. Dat geeft een sterke sociale impuls.”

Hoeveel mensen voor een baggerkolonie?

“Bij een 40-urige werkweek hou je met 1200 mensen de Friese vaarwegen open.

We vonden mensen in een paar azc’s die wel een dagje wilden scheppen.”

U gelooft er echt in?

“O, absoluut! Of het gebeurt is een tweede. Mensen onttrekken zich graag aan noeste arbeid. We stuitten wel op interessante concepten.”

Zoals?

“Vroeger stond om de vijf kilometer langs spoorwegen een huisje met een zogenoemde kantonnier die het onderhoud deed. Die kun je langs vaarten zetten.”

Een makelaarswijsheid is dat een huis aan het water altijd verkoopt.

“Precies! ‘Wonen aan het water’ krijgt een nieuwe dimensie. Geef iedereen die wil baggeren het recht op een stukje land. Daarop moet je je richten, want met machinaal baggeren kun je niet concurreren. En op het ecologische aspect.”

Is uw experiment nu klaar?

“Nee, er komen nog proefprojecten in een ziekenhuis en in de transportsector.

Daarna schrijven we een allesomvattende utopie.”

Ik weet al waarop die uitdraait: grootschalige slavernij.

“Zou zomaar kunnen. Utopieën leveren niet altijd een betere wereld op. Als je duurzaamheid als hoogste goed propageert, zou de halve mensheid kunnen eindigen in slavernij.”

5

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

IN HET NIEUWS

‘Laat Nederland weer het innovatie-lab zijn van Europa’ We hebben niet het genadeloze bouwtoezicht, missen de dominante verzekeraars en zijn gevrijwaard van advocatenspelletjes die in de omringende landen bouwinnovaties de kop in drukken. Nederland heeft volgens Mick Eekhout dus alles in zich om weer de ideale proeftuin te zijn voor bouwinnovaties. Lef en ideeën zijn er volop. De industrie zou wel wat harder mogen lopen en met architecten optrekken.

DOOR AD TISSINK

H

oogleraar, directeur, columnist, architect, academielid, pamflettist. Mick Eekhout heeft in zijn carrière heel uiteenlopende rollen vervuld gespeeld en wisselde geregeld van pet. Als het maar leidde tot innovatie van de bouw en bouwproducten. Dat doel was een constante in zijn werk en heiligde bijna alle middelen.

Hoe staat het bouwinnovatieklimaat er momenteel in Nederland ervoor?

“We herpakken ons weer na een crisis die er flink inhakte. We hadden met de drie technische universiteiten de samenwerking ‘3TU Speerpunt Bouw’ om na de crisis meteen de draad weer op te pakken door tijdens de recessie onverstoorbaar door te gaan met baanbrekend onderzoek. Maar dat werd getorpedeerd door machtsspelletjes binnen de universiteiten. Een gemiste kans.”

Gelukkig hebben we nu het klimaatakkoord. Wordt dat de grote aanjager voor innovatie?

“Energieneutrale hoogbouw is natuurlijk de grote uitdaging waar we met zijn allen voor staan. We hadden een bewezen concept in de vorm van het Rotterdamse Concept-House prototype, geheel gefinancierd door een groot aantal bedrijven. Dat heeft drie jaar prima ge-

werkt, maar sneuvelde uiteindelijk zeer ongewenst onder de slopershamer. Ook weer vanwege ondoorgrondelijke machtsspelletjes. We gaan nu door met een 40 meter hoge woontoren in Delft.

Dat wordt een opvallende zwarte verschijning, omdat drie van de vier gevels zijn bekleed met zwarte pv-panelen zodat hij energiepositief wordt. Dat moet in de toekomst kleurrijker kunnen natuurlijk, maar de rendementen van zonnepanelen, anders dan blauw en zwart, zijn nu nog te laag. Het zou mooi zijn als de Cobouw Award daar veelbelovende inzendingen voor zou opleveren. Daar is schreeuwend behoefte aan. Een aantal jaren geleden ging ik al eens bij Trespa langs en vroeg ik waar hun prototypes bleven voor gevelplaten met geïntegreerde pv-panelen. Toen keken ze me glazig aan. Ze hadden geen flauw idee waar ik het over had.”

Is dat typerend voor de houding van de Nederlandse toeleveranciers?

“Helaas wel. De industrie zou veel harder mogen lopen en verder vooruit denken. Productontwikkeling en innovatie is anders dan marketing, veel meer gericht op de lange termijn. Dat moet nu meestal van ontwerpers en de architecten komen. Met Octatube heb ik altijd dicht in hun buurt vertoefd en hun wensen vaak ook nog voor ze die hadden uitgesproken vertaald naar producten.

Als ik dan eens een prototype liet zien, zeiden ze meteen enthousiast: dat is precies wat we zoeken! Je moet meedenken en ze voor zijn. Ik begrijp niet dat niet veel meer partijen dat doen.”

Met wat voor product zou de industrie hoognodig moeten komen?

“Glazen gevels kunnen naar mijn over-

Cobouw Awards Mick Eekhout is voorzitter van de jury van de Cobouw Award voor het beste bouwproduct. Die prijs wordt, naast de prijs voor de beste werkgever, het meest duurzame project en de Cobouw50 uitgereikt op 21 november. Inzenden kan tot 10 september. Kijk voor meer informatie op: www.cobouwawards.nl

Hoogleraar Mick Eekhout: “Iedereen kijkt de kat uit de boom.” Foto: ANP/Suzanne van de Kerk

tuiging veel lichter. In de jaren 90 bouwde ik al een compleet glazen concertzaal van 8 mm dik glas in Amsterdam. Tegenwoordig komen we bij vergelijkbare constructies al gauw op veel dikkere glasplaten uit, terwijl ik zomaar wild denk dat het op de een of andere manier juist veel dunner moet kunnen.

Misschien wel met maar 1 of 2 mm. Dat hoog-voorgespannen glas dat op elk mobieltje zit is ijzersterk. Daar kun je heel hoge gebouwen mee bekleden met flinterdunne gevels. Dat is niet alleen heel effi f ciënt, ook de ‘embedded energy’ van de gevel gaat enorm omlaag. Want dat is nog wel een zwak punt van glas. De productie ervan kost heel veel energie.

Vroeg of laat gaan overheden natuurlijk eisen stellen aan de voetafdruk van dat soort hightechmaterialen. Dat weet iedereen.”

Waarom is dat er nog niet dan?

“Iedereen kijkt de kat uit de boom. En het is uiteindelijk best een complex proces: je bent er niet met alleen de producenten van floatglas. Ook de lamineerders, de coaters, de harders, de ontwerpers, de constructeurs, de gevelbouwers, de certificeerders … Iedereen moet meedoen. En je verdient de ontwikkelkosten niet terug op één project.

Ook niet als dat een toren van 300 meter

hoog in Dubai is. Het vergt een langdurige en diepe investering, een deep dive.”

Zo houdt iedereen elkaar gevangen...

“Dat mechanisme speelt overal. Wereldwijd. In Nederland zijn de omstandigheden uiteindelijk nog niet zo beroerd. We hebben niet dat verlammende bouwtoezicht zoals in Duitsland, hoe goed dat ook uitpakt als het gaat om het garanderen van kwaliteit. Vergeleken met Frankrijk en België spelen verzekeraars een veel bescheidener rol en zijn niet in staat innovatie de kop in te drukken.

Ten opzichte van Engeland hebben we het voordeel dat advocaten en quantity surveyors het bouwproces hier niet zo in hun greep hebben. Dat zijn allemaal factoren die innovatie in de ons omringende landen belemmeren. Dat zijn forse tegenkrachten waar bouwers, ontwerpers, adviseurs en toeleveranciers in het buitenland mee te maken krijgen.

De ‘Dutch Design en Architecture’ heeft niet meer die wereldwijde faam van de jaren 90 en het eerste decennium van deze eeuw. Maar die positie kunnen we zeker weer terugveroveren. Er is ondernemerschap, er is lef. Op onze schaal kunnen we kleine stapjes vooruit zetten.

Zo kan Nederland weer het innovatielaboratorium worden voor Europa.”

6 INTERVIEW

Dick Singerling: ‘Onze winst gaat op aan langdurig zieken’ Iemand met jicht, met loslatend netvlies, eentje viel van de trap, de ander had een hartaanval, nu weer een nekhernia… Negen langdurig zieken in tien jaar tijd. Bouwdirecteur Dick Singerling ziet bijna al zijn winst opgaan aan ziekteverzuimkosten. Hij is er helemaal klaar mee. “Het gaat mij niet om de zieken, maar om het peperdure systeem, met soms walgelijke trajecten.”

DOOR THOMAS VAN BELZEN

I

emand met jicht, met loslatend netvlies, eentje viel van de trap, de ander had een hartaanval, nu weer een nekhernia… Negen langdurig zieken in tien jaar tijd.

Bouwdirecteur Dick Singerling ziet bijna al zijn winst opgaan aan ziekteverzuimkosten. Hij is er helemaal klaar mee. “Het gaat mij niet om de zieken, maar om het peperdure systeem, met soms walgelijke trajecten.”

Torenhoge ziekteverzuimkosten, risico’s van vast personeel tegenover onverzekerde zzp’ers als potentiële bron van zorgelijke pensioengaten van de toekomst. Oneerlijke concurrentie met bouwbedrijven die alleen nog werken met goedkopere flexwerkers of die hun werknemers bij de eerste de beste crisis zonder pardon op straat zetten. Vakbonden die bij langdurige ziekte alleen oog hebben voor de zieken. Hij kan er boeken over volschrijven. Hij wil niet negatief zijn, maar kan nauwelijks positief zijn.

Dick Singerling. Amsterdamse tongval, bouwdirecteur van beroep. Bijna vijftig man in dienst. Het gaat gelukkig weer iets beter in bouwersland. Maar winst maken in slechte tijden is onmogelijk. Die gaat op aan ziekteverzuimkosten. Al tien jaar op rij heeft hij gemiddeld een à twee werknemers die langer dan een jaar thuis zitten. “Dat kost ons zo een ton of drie per jaar.”

Om met de deur in huis te vallen. Al die zieken. Bent u er klaar mee?

“Laat ik het zo zeggen. Gelukkig is de stemming van menig bouwer weer iets veranderd. De economische omstandig-

heden zijn beter, ook dat telt mee. Maar het punt van twee jaar lang doorbetalen bij ziekte blijft heikel. Ik vind dat ondernemers zich daar veel meer over moeten uitspreken. Schreeuw er meer over… Maar de meesten denken dat het geen zin heeft. Gaan dan maar voor kortere dienstverbanden of wachten een nieuwe crisis af, om vervolgens dan een hoop mensen met allerlei excuses op straat te zetten.

Bij ons bedrijf werken de mensen gemiddeld 19 jaar. Dan heb je weinig flexibiliteit. Dat is de frustratie; als je goed bent voor je mensen, kun je op den duur geen kant meer op en ben je bij een tegenslag, al je vet op de botten in één keer kwijt door reorganisatietrajecten en ontslagvergoedingen en noem maar op.”

Heeft u nog vet op de botten?

“Op een of andere manier hebben wij al jarenlang pech. Al tien jaar op rij heb ik altijd wel een of twee langdurige zieken gehad. Je kunt echt wel stellen dat de bouwsector een lagerendementsector is. Als je al winst maakt, is dat 1, 2 of hooguit 3 procent. De iets betere gaan naar 4 of 5, maar dan houdt het wel op.

Reken maar uit. Wij draaien een omzet van ongeveer 10 miljoen euro. Een zieke bouwvakker kost me 65.000 euro, een zieke uta-medewerker een ton per jaar.

En daar komen nog allerlei kosten bij.”

Welke kosten?

“Arbokosten. Re-integratiekosten. En het UWV zit er bovenop vanwege de Wet Poortwachter. Dan moet je je medewerkers dus flink onder druk zetten om ze weer aan het werk te krijgen. Maar die zitten thuis vaak in een andere gemoedstoestand. Een beetje pushen kan al tot een spanning leiden. Soms moet er een advocaat aan te pas komen als het iemand is die bij een vakbond is aangesloten.

Dan heb je nog te maken met de WGA (Werkhervatting gedeeltelijk Arbeidsongeschikten, red.) en gaan je ziekteverzuimpremies tien jaar lang omhoog.

Veel mensen weten dat niet. Maar daarom denken veel bedrijven: ik wil geen vast personeel meer. Daarom zijn er, dank je de koekoek, zoveel zzp’ers en flexwerkers.”

Was dat het aan kosten?

“Nee. Je hebt ook nog zoiets als de transitievergoeding, na de periode van twee jaar ziekte. Bij lange dienstverbanden kost het je zomaar 40.000 euro om een arbeidscontract af te kopen. Ik dacht ook dat het ontslagrecht versoepeld was… Dan heb je nog de discussies over vakantiedagen. Zijn die tijdens de lang-

Dick Singerling, directeur bouwbedrijf Derksen & Singerling. Foto: Ronald Bakker

durige ziekte wel of niet genoten. Dat zijn vaak oeverloze discussies. Als iemand twee jaar lang in coma heeft gelegen is het duidelijk, dan betaal je de vakantiedagen af. Maar wat als iemand psychische klachten heeft of last heeft van jicht? En die gaat wel op vakantie, maar meldt dat niet. Vaak zijn zieken ook niet goed te volgen voor ondernemers…”

Terug naar uw rekensommetje, 280.000 euro per jaar. Tjonge.

“Het is voor een mkb-ondernemer gewoon niet meer te betalen. De vervuiler betaalt, zei de wetgever ooit, maar werkgevers zijn nauwelijks vervuilers. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat 70 procent van het ziekteverzuim niet werkgerelateerd is. Ook op onze zieken had ik nul invloed.”

Hoeveel bent u onder aan de streep kwijt aan een langdurig zieke bouwvakker?

“Ik ben er nog niet. Als iemand ziek wordt, een medewerker of een uitvoerder, moet ik ook iemand anders inhuren. De kans op fouten is daardoor ook groter. Dus naast het geld dat ik daaraan kwijt bent, levert dat extra werkdruk op bij mijn overige personeel. Ook dat is niet te onderschatten.”

U kunt zich toch verzekeren?

“Dat kan wel, maar is bijna niet te doen.

Een goede verzekering kost grofweg 50 procent van je beoogde risico. En met ons hoge ziekteverzuimverleden zijn de premies torenhoog. Let wel, met 90 procent van mijn personeel ben ik erg blij.

Het gaat mij erom dat de risico’s en kosten te veel worden neergelegd bij ondernemers.”

Dus… “De ziekteverzuimkosten zijn fors. Per persoon kost ons dat gemiddeld 140.000 euro per jaar. Onze winst gaat daardoor voor het grootste deel op aan langdurig zieken.”

Moet u als werkgever niet meer doen om te voorkomen dat werknemers ziek worden?

“Van alle langdurige zieken die ik in de afgelopen tien jaar tijd had, is er niet eentje werkgerelateerd. Negen had ik er in totaal, timmerlieden, een uitvoerder, een kostenbewaker, een hoofduitvoerder. Of ze hebben psychische klachten, eentje had loslatend netvlies, eentje was thuis van de trap gevallen, de ander had een hartaanval, jicht, een meniscus. Erg vervelend voor deze mensen natuurlijk en andere ondernemers maken dit ook mee, wij hebben wel erg veel pech… O ja, ook nog een nekhernia sinds vorige week.” (Lacht hij als een boer met kiespijn.) “Dat kan ook weer een gevalletje langdurig zijn.”

De aannemersfederatie krijgt steeds meer signalen dat bouwers de boel om dit soort redenen willen verkopen, u ook?

“Nee. Ik heb dat tijdens de crisis wel overwogen. Dan nekt dit je gewoon. Nu gaat het gelukkig weer beter in de bouw.”

De regering wil dit probleem aanpakken. Een jaar doorbetalen in plaats van twee. Is dat iets?

“Prominent staat er in het regeerakkoord dat ze de verschillen tussen vast en flex willen verkleinen, maar ik zie er nog weinig van terug. Als deze rekensommetjes niet doordringen bij beleidsmakers, heb ik er een hard hoofd in.”

Ook nog oplossingen?

“In mijn ideale samenleving mag je pas de arbeidsmarkt op als je zelf een minimale ziekteverzuimverzekering hebt.

Net zoals een cascoverzekering bij autorijden.”

7

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

16RUBRIEK ARBEIDSMARKT

IJzervlechters raken op: ‘Zonde, het is zo’n heerlijk beroep’ IJzervlechters sterven uit. De geboren vlechter Lammert Pruis (58) kan het nauwelijks geloven. “Het is namelijk zonder gekheid, een heerlijk vak. Muziekje eronder en hatsikidee… Wat nu? De bouw weer gezellig maken.”

DOOR THOMAS VAN BELZEN

G

ezocht leerling-ijzervlechter. Salaris: 5000 euro. Klik je door op de advertentie, dan lees je die 5 ruggen nergens terug. Artiflex die de vacature plaatste, is onbereikbaar voor commentaar. Maar het geeft iets aan: er is een gebrek aan ijzervlechters. Vooral met het oog op de nabije toekomst wordt dat een probleem.

“We hebben ze nog wel, maar wat we ook doen, de mensen melden zich niet voor onze opleiding aan”, zegt Charlotte van Hellenberg van Noordenne Wapeningsstaal.

In het noorden zijn de berichten niet anders. “Jongeren willen niet vlechten”, zegt Jasper Molema van SelectPro, een uitzendbureau voor zzp’ers en bouwvakkers in Groningen. “Kinderen dromen daar niet van een baan als ijzervlechter.”

Om te vervolgen.

“Als ze al komen, willen ze liever timmeren of metselen. IJzervlechten komt pas als allerlaatst in beeld. Of ik ze kan gebruiken? Nou, als ik er morgen tien had, kon ik ze overmorgen kwijt.”

Wat is dik?

Betonstaal knippen, buigen, binden en vlechten. IJzervlechten kun je zwaar noemen. En daar mag best wat tegenover staan, vindt Molema. “Als je ziet welke fysieke inspanning vlechters moeten leveren. Misschien staat dat wel niet in verhouding tot het salaris dat ze krijgen.”

“Jullie worden straks schaars en krijgen een dik salaris, zeg ik weleens tegen mijn personeel. Maar wat is dik?”, verzucht Lammert Pruis, ook niet de jongste meer. Zaterdag werd Pruis 58. En hij kent de ijzervlechterswereld als geen ander. Zijn vader was ijzervlechter, hij is

het, al jaar en dag. “In de tijd van mijn vader stond het hier vol met fietsen voor de deur van jongeren die hier kwamen voor een bijbaantje. Meestal bleven er ook een paar hangen.”

Dat is wel even anders nu. “Te weinig vlechters? Dat klopt als een bus”, reageert Pruis onmiddellijk. “Jongeren komen niet meer. Doodzonde. Het is heerlijk. Ik mag dan 58 zijn, ik vlecht zelf ook nog.”

Zwoegen. Voor je het weet, last van je rug. Wat maakt dit vak waar kinderen en adolescenten hun bed niet meer voor uit komen dan toch zo mooi?

“De gezelligheid samen. En de afwisseling. Dan weer een benzinestation, dan weer een vloer, of woning.”

Met tien man personeel probeert Pruis er het beste van te maken. “Eigenlijk gaat het met ons bedrijf heel goed. Maar inderdaad, de bouw kan niet zonder ijzervlechters, grof beschouwd zijn wij de belangrijkste partij in de bouw. Op mijn wapening staat het hele huis.”

Laaggeschoold, beschouwen ze hem en zijn collega’s dikwijls. Iets meer respect mag wel, vindt optimist Pruis. “Het beton is al besteld als wij ingeschakeld

worden. Dat levert direct druk op: dan en dan moet het klaar zijn.”

Was de VUT er nog maar, denkt de vijftiger af en toe. Zelf zet hij ook zijn beste beentje voor om het vak lichter te maken. “Met verreikers en kranen waar dan kan.”

Pruis heeft een paar twintigers rondlopers. “Ze waren misschien niet de besten op school, maar als je er tijd en energie insteekt, zie je dat ze veel in hun mars hebben. Over hun prestaties ben ik dik tevreden.”

Een wereld zonder ijzervlechters bestaat niet, besluit Pruis. “Er moet dus iets gebeuren.”

Hoe laat je jongeren voor de bouw kiezen?

“Door te vertellen dat de bouw gewoon heel leuk is. Dat zeg ik ook altijd de eerste dag tegen een beginneling. Les één is, radio aan, muziek op de achtergrond en hatsikidee. Daar gaan we.”

Na afloop van het gesprek belt Pruis nog even terug. “Eigenlijk zou je elke dag om half tien een dj op de bouwplaats moeten hebben. Ik zie dat helemaal voor me. De timmerman drumt mee, en de vlechter met zijn gitaar…”

16RUBRIEK DROOGTE

Lage waterstand raakt bouwers en fabrikanten in hun portemonnee Bouwers merken steeds meer van de lage waterstanden. Schepen vervoeren minder zand en grind, waardoor de kosten voor grondstoffen en materiaal omhoog schieten. “Elke week krijgen we nieuwe prijsstijgingen door van onze leveranciers.”

DOOR MARIJE DE LEEUW

R

einteninfra heeft al zes weken lang te maken met prijsstijgingen. De infrabouwer krijgt elke week zand en grind aangeleverd. “De ene keer krijgen we te horen dat we per ton 1 euro meer moeten betalen, de andere keer gaat het om 4 euro”, vertelt directeur Herman Reinten.

Bij HSB Bouw zijn de prijsstijgingen nog

niet voelbaar, maar directeur André Vos verwacht dat dat wel gaat komen. “We hebben nog geen last van hogere kosten, omdat het bouwvak is en we nu geen beton afnemen. Maar onze leveranciers hebben aangekondigd dat er een prijsstijging aan zit te komen”, vertelt Vos. Funderingsbedrijf Van ’t Hek vreest ook voor hogere kosten na de vakantie. “Op dit moment hebben we nog geen geluiden gehoord over prijsstijgingen, maar ik ben bang dat we over een

paar weken voor de harde werkelijkheid komen te staan. Vooral als het zo droog blijft”, zegt directeur Ruud van ’t Hek. Hoeveel de kosten dan gaan stijgen, dat vinden de mannen moeilijk te zeggen.

In ieder geval rekent HSB Bouw de kosten pas door als ze structureel worden.

Naast de hogere kosten, hebben de lage waterstanden ook invloed op de levering van bouwmateriaal. “We hebben al een paar keer te maken gehad met enorm krappe leveringen van zand en grind”, verwoordt Reinten het probleem.

8 MATERIAAL

De slag om de schroef houdt nooit op Extra mesjes, ribbels, freesjes, glijcoatings en wat al niet. Fabrikanten van schroeven doen niet onder voor die van scheermesjes of andere consumentenproducten. Op het slagveld van de schroef houdt het Duitse Heco, als een van de weinige zelfstandige fabrieken, dapper stand.

DOOR AD TISSINK

E

en persoonlijke favoriet heeft hij niet. Het is vooral de breedte van het assortiment die hem bekoort. Van de schroeven die behalve door hout ook dwars door staal boren tot de exemplaren die zichzelf zonder plug of lijm in het beton vastzetten. En alles wat daartussen zit.

Op het nachtkastje van Andreas Hettich ligt daarom geen schroef. Hij zou niet weten welke hij moest uitverkiezen.

Mocht er toevallig een uit zijn broekzak tevoorschijn zijn gekomen vlak voor het slapen, dan gaat die de volgende ochtend weer terug. Want Hettich staat op met schroeven en gaat ermee naar bed.

Hoe kan het anders als je opgroeit in een geslacht van schroevenmakers in het Zwarte Woud in Duitsland? Overgrootvader Karl Hettich begon in 1888 in zijn slaapkamer met de fabricage van een klein onderdeel voor uurwerken.

Van daaruit ontplooide hij steeds meer

Heco Heco produceert jaarlijks 1,5 miljard schroeven van in 3000 verschillende varianten (lengte, doorsnede, materiaal, koptype). Met ruim 320 medewerkers zette het bedrijf in 2017 ruim 41 miljoen euro om. Behalve de hoofdvestiging in Schramberg in het Zwarte Woud beschikt de firma sinds tien jaar over een eigen fabriek in Roemenië. Na Duitsland is Nederland de grootste markt voor Heco.

activiteiten en ontstond een conglomeraat van bedrijven en fabrieken. Na de oorlog stroomlijnde de familie de activiteiten en ging één tak door met de schroeven: Hettich & Co, oftewel Heco.

Hoewel er sinds tien jaar een fabriek in Roemenië staat, vindt een groot deel van de productie nog altijd plaats in dat bescheiden stadje in het Zwarte Woud.

Alle 1,5 miljard schroeven die Heco jaarlijks produceert worden vanuit het nieuwe logistiek centrum in Schramberg verstuurd naar de groothandels.

De 3000 verschillende schroeven gaan de hele wereld over, maar Duitsland blijft veruit de belangrijkste afzetmarkt.

Daarna komt meteen Nederland; Frankrijk bezet een stevige derde plek.

Slimme tanden De hardloper in het assortiment is al decennia de Unix pozidrive 4 x 40. Dat is een schroef waarvan menigeen thuis wel ergens een doosje heeft staan. Daarvoor hoef je geen fervente klusser of doe-het-zelver te zijn. Maar hij zit slimmer in elkaar dan een leek zou denken.

Het geheim zit hem in het samentrekeffect. Doordat de spoed van de schroefdraad naar boven toe flauwer wordt, trekt hij de twee te verbinden delen naar elkaar toe en ontstaat er geen kier.

“Met de slimme tanden onderaan snijdt hij bovendien mooi door de houtvezels terwijl hij zich een weg naar beneden baant. En door de slimme punt grijpt hij meteen aan en centreert goed.”

De eerlijkheid gebiedt Hettich te erkennen dat concurrent Spax hem en zijn broers voor was met de lancering van een schroef met het samentrekeffect, al bereikten ze dat op een heel an-

dere manier. Spax is net als Heco een van de weinige zelfstandige schroevenfabrikanten die het overnamegeweld van giganten als Hilti en Wurth altijd wist te weerstaan. “We moesten een antwoord hebben en dat werd de Unix. Hij betekende meteen onze doorbraak in Nederland, waar de markt voor spaan- en meubelplaatschroeven nog niet was uitgekristalliseerd.

De Unix zou misschien een plek op mijn nachtkastje verdienen, als ik er niet zo mee was vergroeid. Hij is bijna te gewoon geworden.”

De multi-monti vindt hij in dat opzicht bijzonderder. Het was het eerste anker dat zonder plug of lijm in beton wordt gedraaid. Er moet worden voorgeboord met een iets kleinere diameter, maar daarna zoekt de betonschroef zelf zijn weg en kan opmerkelijk zwaar worden belast. Het was een idee van Andreas’ broer Ullrich, die vaak aan de basis stond van innovaties. “De certificering was wel een ongelofelijk taai traject”, blikt Andreas terug, die verantwoordelijk is voor de marketing van Heco. “Als we van tevoren hadden geweten wat daar allemaal bij kwam kijken, waren we er misschien wel nooit aan begonnen. In 1997 hadden we de nationale toelating op zak, de Europese ETA liet nog acht jaar op zich wachten.”

Een 6 mm multi-monti kan 1000 kg hebben, laat hij zien in een speciale demonstratieruimte bij de fabriek.

“Terwijl normaal gesproken een 6 mm schroef met plug in beton niet meer dan 300 kg kan hebben. En die moet je met 8 mm voorboren in plaats van 5 mm. Dat scheelt wel.”

Een pluspunt van de multi monti vindt Hettich dat

die hergebruikt kan worden. “Niet eindeloos, maar wel een paar keer. Dat is handig voor betonbouwers die bijvoorbeeld tijdelijke schoren monteren. Die draai je net zo makkelijk weer los om ze een stukje verderop opnieuw vast te zetten. En daarna nog een paar keer, totdat een speciale meethuls aangeeft dat hij niet meer aan de specificaties voldoet.

Dan moet je een nieuwe schroef pakken.”

Sneller en beter Een nieuwe ster aan het firmament is de Heco WS (wood and steel). Een langgerekte gladde deuvel met alleen vlak onder de kop een beetje schroefdraad.

Het geheim schuilt vooral in de beitel van gehard staal onderaan. Die boort niet alleen soepel door hout heen, maar ook door staalplaten. Dat is prettig bij de grote vakwerkconstructies waar de knooppunten versterkt zijn met staalplaten. Zonder voorboren werkt de WS zich naar zijn plek. Zelfs als hij onderweg drie platen van 5 mm staal tegenkomt. Met tientallen deuvels, niet ongebruikelijk in de constructieve houtbouw, ontstaat zo een sterke knoop.

Hettich: “Dat gaat dus echt stukken sneller dan voorheen, toen alles voorgeboord moesten worden en alle gaten zorgvuldig uitgelijnd voordat de timmerman de deuvels kon plaatsen.”

De WS komt uit de stal van SFS waarmee Heco een intensieve samenwerking is aangegaan. De Zwitserse firma van houten gevelsystemen heeft inmiddels zelfs de helft overgenomen van de aandelen van de familie. De machine waarmee in Zwitserland de zelfborende schroefdeuvel wordt gemaakt is zelfs verhuisd naar Schramberg. Daar perst hij eerst de kop op het stukje staaldraad, walst

9

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

Andreas Hettich: “De schroef is nooit af. Hij kan altijd beter.” Foto: Heco

er een draad onder en last vervolgens de geharde boorpunt vast. Alles in hoog tempo en een ijzeren ritme. Zoals alle machines doen die samen jaarlijks 1,5 miljard schroeven walsen. Er staan zelfs nog machines van fabricaat Hettich blijkt tijdens een korte rondleiding door de fabriek. Nog ontwikkeld en gebouwd door vader Ludwig. “Degelijke machines”, prijst Andreas met nauwelijks verholen trots. “Bijna vijftig jaar oud, maar ze doen nog goed hun werk.”

De samenwerking met SFS luidt ook een periode in van de professionalisering van de productontwikkeling. Tot nu was alles sterk afhankelijk van het initiatief, de marktkennis en het fingerspitzengefühl van een paar personen, vooral Andreas’ broers Ulrich en Stefan. Het is nu de bedoeling dat de productontwikkeling meer gestructureerd plaatsvindt door een afdeling geleid door de jongere Andreas.

Om te beginnen is daarvoor een compleet nieuw betonlab ingericht, waar

Heco zelf alle proeven kan uitvoeren die noodzakelijk zijn voor het testen en certificeren. “Zo zijn we niet langer afhankelijk van die paar technische instituten die goede testfaciliteiten beschikken.

Want wat we hier hebben is echt top of the bill. We hebben meteen maar een gekwalificeerde medewerker van een van de instituten weggekaapt”, vertelt hij besmuikt.

In het lab hoopt Hettich weer inspiratie op te doen voor nieuwe schroeven.

Al beseft hij dondersgoed dat de slag om de schroef niet alleen wordt gevoerd in

Zonder voorboren werkt de WS zich naar zijn plek. Zelfs als hij onderweg drie platen van 5 mm staal tegenkomt

het lab. Hij vindt ook plaats in het schap van de groothandel, het bureau van de werkvoorbereider en op de tekentafel van de constructeur. En wat te denken van de BIM-modelleurs? Hettich is er nog niet precies uit wat die in de nabije toekomst precies van Heco verwachten.

“Hoe gedetailleerd moet de informatie zijn die ze aan hun modellen toevoegen?

Is het voldoende als het aantal en type schroef wordt genoemd en de aantoonbare sterkte van de verbinding? Of moeten de complete certificaten met detailtekeningen direct uit het model op te roepen zijn? Hettich volgt de ontwikkelingen nauwlettend en probeert ze voor te zijn. Want de slag om de schroef houdt nooit op.

Of er ooit in dat onophoudelijke proces van productontwikkeling een schroef ontstaat die een permanente plek op zijn nachtkastje verdient, durft hij niet te zeggen. Het blijft altijd lastig om te kiezen. Want je weet altijd: de schroef is nooit af. Hij kan altijd beter.”

10 INNOVATIE

Archeologisch puzzelen op de Akropolis Het Parthenon werd opgeblazen, brandde af en doorstond aardbevingen, maar restaurateurs richtten misschien wel de meeste schade aan. Minutieus herstelwerk moet ernstige schade door later aangebracht corroderend ijzer verhelpen. Innovatieve technieken helpen een handje.

DOOR EDO BEERDA

C

ement was begin 20ste eeuw ook een innovatieve techniek, maar voor de Akropolis een heel schadelijke. “Rond 1905 zijn ze begonnen te restaureren met cement en ijzeren stangen”, vertelt Vassiliki Eleftheriou, de directeur van de Akropolis Restauratie Service (YSMA). “Vooral de delen die toen zijn gerestaureerd pakken we nu aan: we proberen aangekoekt beton eraf te krijgen en later aangebrachte ijzeren staven te verwijderen. Corrosie drukt het marmer kapot en vormt de grootste bedreiging voor de stabiliteit van het gebouw. Wat dat betreft hebben restaurateurs de grootste

schade aangericht.”

Vanuit het kantoor van YSMA aan de rand van de Akropolis kun je de archeologen zien rondkruipen tussen de oude blokken marmer. Werk is momenteel gaande aan de Akropolis-muur, die de enorme opgravingssite afbakent, en aan de iconische hoofdtempel, het Parthenon. Wie dit jaar zijn zonvakantie boekt naar Athene ziet de beroemde zuilengalerijen in de steigers staan. Net als de afgelopen jaren trouwens.

Als de operatie in 2020 wordt afgerond, is er exact 45 jaar aan gewerkt. Reparatie van de belangrijkste Griekse toeristische trekpleister gebeurt sinds 1975 planmatig en volgens internationaal erkende standaarden ten aanzien van restauraties. Momenteel werken

zo’n 150 architecten, conservators, steenhouwers en civiel en chemisch ingenieurs samen aan de megaoperatie.

Midden tussen de zuilengalerijen van het Parthenon heeft YSMA een paar grote bouwkranen geplaatst. Die takelen een voor een delen naar beneden die aan de beurt zijn voor reparatie. Soms zijn het kleine stukken, maar eind vorig jaar kwam ook een 7,5 ton zware driehoekige timpaan van de westgevel naar beneden. In totaal zijn meer dan duizend delen van de Akropolis van hun plaats geweest voor reparatie. Daarvoor worden eerst de ijzeren verbindingselementen doorgezaagd en het cement verwijderd. In een laboratorium worden scheuren met grote omzichtigheid gerepa-

11

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

delen. Het zijn ingrijpende reparaties, maar noodzakelijk, want anders is instorting van het afbrokkelende monument onvermijdelijk.

Bombardement Het Parthenon had door de loop der eeuwen heel wat te verduren. Het doorstond een brand in de Romeinse tijd en werd verbouwd tot kerk én tot moskee. Recente schade dateert van de aardbeving van 1981, maar veel grotere schade ontstond in 1687. Toen werden bij een Venetiaans bombardement en daaropvolgende ontploffing van een Turks buskruitdepot marmerblokken over een breed terrein weggeslingerd. “Elk blok weer op zijn originele plek krijgen is een gigantische puzzel”, zegt Eleftheriou. Grote uitdaging is om exact de juiste plek te traceren waar ze thuishoren. Dat is lastig, mede omdat sommige bij eerdere restauraties op een verkeerde plek zijn teruggezet, maar niet onmogelijk.

Het Parthenon is namelijk niet als een simpele blokkendoos ontworpen. Elk van de 70.000 marmeren onderdelen is uniek. In een demonstratie van architectonisch en esthetisch vernuft zijn de kolommen met een buiging naar binnen uitgevoerd. Dat geeft het gebouw een extra krachtige uitstraling. De maatverschillen zijn centimeterwerk, maar YSMA kan die bijzonderheid gebruiken om nu het juiste blok op de juiste plek terug te plaatsen. Een ander aanknopingspunt is het verschil in erosie tussen de noord- en de zuidzijde, en de gaten die de oude Grieken maakten voor hun verbindingselementen. Die waren ook van ijzer, maar 2500 jaar geleden waren ze zo slim om ze te omhullen met een loden beschermlaag. De oude Grieken gebruikten geen mortel, ze zaagden de blokken zo nauwkeurig uit dat bij het stapelen slechts minimale kiertjes ontstonden. “Dat helpt ons nu om te achterhalen welke blokken ooit op elkaar aansloten”, zegt Eleftheriou. Vooral delen van de achtermuren en de

reerd en het ijzer vervangen door titanium T-stukken.

Titanium is licht, kan trekkrachten goed opnemen en is ongevoelig voor corrosie. Driepuntsproeven wijzen uit dat zelfs in brokken uiteengevallen dakliggers ermee zijn te repareren. Een speciaal ontwikkeld cement fungeert als bindmiddel tussen marmer en titanium, een speciale mortel wordt gebruikt voor afdichten van scheuren. Het gebruik van de in Athene ontwikkelde titanium verbindingen kreeg navolging over de hele wereld.

Verwijderen van zwarte aanslag door luchtverontreiniging gebeurt met lasertechniek. Soms worden beschadigde gebouwdelen, als reparatie onmogelijk is, opgelapt met een nieuw stuk Pentelisch marmer. In totaal is er al zo’n 530 kuub nieuw natuursteen gebruikt. Dat is afkomstig uit dezelfde marmergroeve nabij Athene waar de bouwers hun stenen haalden toen ze in 448 v. Chr. aan de klus begonnen. Met een CNC-gestuurde zaagmachine worden nieuwe stukken uitgesneden die als gegoten aansluiten op afgebroken

In een demonstratie van architectonisch en esthetisch vernuft zijn de kolommen met een buiging naar binnen uitgevoerd cassetteplafonds konden op deze manier worden gereconstrueerd.

Kan een 3D-model geen handig hulpmiddel zijn? Zeker, YSMA heeft de gegevens van bouwkundige elementen van de Akropolis in een computermodel gezet en er geografische data (GIS), 3D-scangegevens en miljoenen foto’s aan gekoppeld. Het computermodel wordt ook gebruikt voor aardbevingstesten. “Maar je hebt weinig aan een BIM-model voor de constructieve uitwerking”, zegt Eleftheriou. “De originele bouwers gebruikten totaal andere bouwmethoden dan de onze. Grote overspanningen waren destijds bijvoorbeeld onmogelijk.”

De restauratie blijft tijdrovend, stap voor stap wordt ieder onderdeeltje in kaart gebracht en getest. “Alles komt aan de beurt, in volgorde van prioriteit.” De tweede tempel van Akropolis, het Erechteion, werd opgelapt in de periode 1977-87. De Propyleeën (het entreegebouw) en de tempel van Nike kwamen in 2015 uit de steigers. Van de twaalf programma’s waarin het Parthenon werd opgesplitst, zijn nu de laatste drie in uitvoering. Voorbereiding en uitvoering ervan kost tijd, maar ook de aanbesteding. Ieder deelproject wordt namelijk apart aanbesteed.

Als de klus in 2020 eindelijk geklaard is, blijft YSMA de gebouwen monitoren. Moderne middelen, sensoren die op diverse plaatsen zijn aangebracht, maken de kleinste vervorming direct zichtbaar. De 2500-jarige is daarmee klaar voor de moderne tijd.

Vassiliki Eleftheriou, de directeur van de Akropolis Restauratie Service (YSMA). Foto: Ries van Wendel de Joode

12 Wonen op het duin DOOR FLYING HOLLAND/JOHN GUNDLACH

Duin wordt een woon-, werk- en recreatiegebied aan het IJmeer. Hier wordt een wezensvreemd landschap aangelegd om een voor Almere unieke leefomgeving te creĂŤren. In het centrum van de toekomstige wijk komen appartementen met uitzicht over het water, in de weidse duinen

en het bos eengezinswoningen met een tuin of terras. In totaal kunnen er 3000 woningen worden gebouwd, waarvan maximaal 40 procent is gestapeld. Op de duinen worden eengezinswoningen gebouwd, in korte rijtjes van twee tot zes woningen, altijd meebewegend met de hoogtelijnen van het duin, langs slingerende straten. Bouwer: Koopmans Bouw.

13

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

01Kop01 DOOR 04CREDIT

07Brood

14

De padafhankelijkheid van de energiesector Schommelingen in het klimaat zijn niet vreemd, maar we zien steeds meer extremen. Het gebruik van fossiele brandstoffen beïnvloedt onze ecosystemen. De gevolgen worden steeds beter zichtbaar: meer CO2uitstoot en een stijging van de zeespiegel zijn slechts enkele voorbeelden. De politiek moet voor duurzaamheid kiezen, maar de maatschappij is eerst aan zet.

Mieke Metz, projectconsultant bij Balance – Advies, Projecten, Interim

DOOR MIEKE METZ

D

e consequenties zijn bekend: over vijftig jaar is onze planeet (vrijwel) ontdaan van fossiele energiebronnen. De transitie van fossiele energie naar duurzame energie gaat traag en wordt mede veroorzaakt door de padafhankelijkheid van de energiesector, oftewel een ingeslagen weg waar het vooralsnog onmogelijk is om van af te wijken. Alternatieve opties zijn aanwezig, maar de daadkracht om de

overstap te wagen ontbreekt. De energietransitie vormt namelijk geen urgent issue in de publieke opinie en dat is zorgelijk!

De milieuproblemen zijn te wijten aan onze manier van produceren en consumptiepatronen. Fossiele brandstoffen zijn als het ware ingekapseld in onze samenleving door ze te beschouwen als middel om te overleven. De brandstoffen worden veelvuldig verbrand, ongeacht onze kennis over de effecten die dit meebrengt. Industriële economieën leven op fossiele energiebronnen door een padafhankelijk proces, waarin alternatieve duurzame technologieën niet de kern vormen voor het succes en de winst van organisaties.

Waarom gaan de alarmbellen niet rinkelen als het écht zo ernstig is gesteld?

Waarom gaan wij niet over op duurzame energiebronnen? Dit heeft te maken met de verhoging van het rendement op fossiele brandstoffen. Wanneer vaker voor een bepaalde technologie wordt gekozen, zal de winstgevendheid van deze technologie stijgen en de kostprijs door toepassing in de praktijk dalen. Het overgaan op duurzame brandstoffen is duur en daarom onaantrekkelijk door de hoge kosten die dit met zich meebrengt. Bij fossiele brandstoffen geldt het tegendeel. Duurzame energie kan op dit moment de concurrentie met fossiele energie niet aan vanwege de kostprijs en de grote leveringsbetrouwbaarheid van kolencentrales die 24 uur per dag kunnen draaien. De keuze voor duurzame bronnen is nog beperkt, omdat energieleveranciers bang zijn om eigen investeringen te verliezen.

Vicieuze cirkel De continue stroom fossiele brandstoffen die de energiesector verbruikt en schadelijke stoffen (CO2) als output tot gevolg heeft, leidt tot een vicieuze cirkel.

Een belangrijk onderdeel dat bijdraagt aan deze cirkel, maar ook een breuk kan veroorzaken, is de politieke besluitvorming. Het klimaatprobleem is grensoverschrijdend en daarom is het maken van afspraken in de politiek een stuk in-

gewikkelder. De politiek wordt beperkt in haar bewegingsruimte voor het ontwikkelen van wet- en regelgeving die geimplementeerd kan worden. Organisaties vallen niet te forceren om duurzamer te worden, omdat het verdienmodel is gebaseerd op fossiele energiebronnen. Aan de ene kant willen politici graag verduurzamen, maar aan de andere kant willen ze de economie ook geen schade toebrengen of organisaties door streng ingrijpen verliezen aan het buitenland.

De milieuproblemen vragen om het creëren van urgentie op elk niveau van de samenleving, maar bovenstaande situaties zorgen niet voor de impuls die hard nodig is. Waar de samenleving in haar geheel zorgt voor de milieuproblemen, vormt zij uiteindelijk ook de kern in het spel tussen de politiek en het bedrijfsleven: de mens zal massaal over moeten stappen op duurzame energie. Wanneer dit gebeurt, zal het politieke draagvlak voor het accepteren van de fossiele brandstoffen afnemen of zelfs volledig verdwijnen. Willen we afwijken van het ingeslagen pad, dan moeten we stoppen met het erkennen van fossiele energie als bron om te overleven. Wij moeten geen weerstand creëren rond duurzame energie, maar juist nu de sprong in het diepe durven te wagen.

AUKE TERLOUW

Het aanbestedingscircus van selectiecriteria Het houden van wilde dieren in circussen is sinds 2015 verboden door de overheid. Hoe kan het dan dat in het circus van aanbestedingen nog steeds verboden dieren voorkomen?

In 2015 schreef ik hier al over de verificatietijger. De tijger die niet meer in het regenwoud kan rondlopen, omdat alle bomen zijn gekapt voor het aantoonbaar maken van eisen op papier. Echter, in 2018 blijkt dat dit ontembare dier niet het enige dier is dat woonachtig is in Aanbestedingsland. Hij heeft gezelschap. Van een Nijlrivier vol paarse krokodillen: de selectiecriteria bij tenders.

Verificatietijger Bij deze een voorbeeld van een ‘paarse krokodil’. Onlangs schreef mijn bedrijf zich samen met combianten in voor een mooie waterbouwklus. Wij en onze combi-

nanten moesten verschillende technische bekwaamheden aantonen. Aan een van onze combinanten werd boven op de aangeleverde referentie aanvullende informatie gevraagd waarmee aangetoond kon worden dat zij een bepaalde hydraulische berekening konden maken (hallo verificatietijger!). Hierbij ging het om een van de leidende onderzoeksinstituten in de wereld op het gebied de waterveiligheid. De paarse krokodil kwam bovendrijven... Niet een uitzondering, maar de regel die wordt bevestigd.

Stop de mishandeling!

Natuurlijk moet alles volgens een streng stramien gebeuren, en spelen wettelijke beperkingen mee. Maar één van die wettelijke beperkingen is ook het verbod op wilde circusdieren. Laten we dit verbod dan ook hand-

haven. Stop dierenmishandeling! Deze wilde dieren hebben het al zwaar genoeg in de huidige hittegolf en de droogte. Laten we het wat dragelijker maken voor ze maken en hen herintroduceren in hun natuurlijke habitat. Ver weg van de bouwsector.

Auke Terlouw, adviseur waterveiligheid bij Tauw

15

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

Zet die ‘bril van tekort’ toch eens af “Wij zijn de pinautomaat van de aannemers!” “Ambtenaren zijn ziek, op vakantie of op cursus. Net snot, je krijgt ze niet goed te pakken.” De stereotyperingen zijn hardnekkig. Hoe brengen we hier verandering in?

Nathalie Vrancken, expert in samenwerking, en onafhankelijk gespreksleider bij De Externe Voorzitter DOOR NATHALIE VRANCKEN

I

n samenwerking manifesteren zich diepgewortelde sentimenten.

Overheden zien zichzelf als de ‘gekke Henkies’, die aannemers te veel tegemoet komen. Aannemers dichten ambtenaren de bekende clichés toe: ze durven geen beslissingen te nemen, gaan altijd voor de laagste prijs zitten en ze zijn veelal onbereikbaar. Het zijn allemaal vooroordelen die een goede samenwerking flink in de weg staan.

Het is natuurlijk goed mogelijk om als partners samen te werken. Dat leert de ervaring ook. Als er bovenbeschreven gevoelens leven, moeten beide partijen eerst hun ‘bril van tekort’ afzetten. Mensen die door die bril naar de werkelijkheid kijken, zien in alles een gebrek. Ze zien de werkelijkheid in de ‘half-legeglas-variant’: “Ze zeggen dat wel, maar ze doen het toch niet, ons wordt steeds een oor aangenaaid, ze beloven een tien, je krijgt een zesje.” Wie door deze negatieve bril kijkt, vindt nooit iets goed. Sterker nog, die vindt áltijd iets wat niet klopt.

“Zet die bril dan gewoon af”, zou je denken. Zo simpel ligt het niet. Want mensen die deze bril dragen, weten dat vaak zelf niet. Dit heeft aantal redenen: 1. Iedereen in hun omgeving kijkt vaak

door dezelfde bril. We steken elkaar aan in het tekort kijken.

2. Het is voor veel mensen een onwrikbare waarheid geworden. Zo is het altijd geweest en we ‘weten’ niet anders. Dat er een verband is tussen deze zienswijze en de werkelijkheid die daarmee wordt gecreëerd, wordt niet gezien.

3. Het spreken over een dergelijke bril wordt als ‘geneuzel’ of irrelevant afgedaan. We zijn vooral hands-on en niet soft. Praten is leuk, maar het werk is belangrijker.

De binnenwereld De bril raakt aan de ‘binnenwereld’ van de persoon; dat wat hij denkt en voelt.

En die gedachten en gevoelens hebben grote impact op hoe hij zich gedraagt in die samenwerking. Vanuit een negatief beeld, uit negatieve gedachten en gevoelens, over de samenwerking, is nog nóóit een fijne en vruchtbare samenwerking tot stand gekomen! Daarvoor is onvoldoende besef.

Als we gedrag, gedachten en gevoelens nader onder de loep nemen, zijn er twee basisintenties van waaruit een mens handelt: A. Hij handelt uit vertrouwen. Vertrouwen of liefde (een weinig gebezigde term in de sector) geeft openheid, ruimte aan de ander en neemt de ander zoals hij is.

B. Hij handelt uit angst. Er is wantrouwen en achterdocht. Hier komen regels, striktere regels en uiteindelijk controledwang van.

De bril van tekort komt voort uit basis-

Mensen die door de ‘bril van tekort’ naar de werkelijkheid kijken, zien in alles een gebrek.

Foto: Shutterstock

intentie B en draait om de angst niet te krijgen wat hij vindt dat hem rechtmatig toekomt. Voor goede samenwerking is het belangrijk dat de persoon zich bewust is van zijn deze basisintenties.

De ander Een andere bijkomstigheid bij het handelen uit angst is dat de focus wordt gelegd bij de ander. Het al dan niet goed samenwerken ligt kennelijk in het domein van de ander! Die ander moet eerst iets geven, iets doen, om de samenwerking goed te laten zijn. Wanneer je het niet krijgt – en als je de bril van tekort op hebt, dan krijgt je standaard te weinig – voel je je benadeeld en verongelijkt.

De focus bij de ander leggen, betekent ook jouw eigen aandeel in samenwerking minder goed zien. Handelen uit angst ontneemt je het zicht op jezelf en de impact van jouw handelen. Kortom, een gezonde dosis zelfreflectie ontbreekt. En ziedaar, het negatief vliegwiel draait: de bril van tekort leidt tot onvoldoende samenwerking, leidt tot bevestiging van de ander in zijn tekort. Leidt tot nog meer gedoe in die samenwerking.

Doorbreken Is dit te doorbreken? Ja! Is dit hardnekkig? Ja! Waar te beginnen? Bij alles! Opdrachtgevers en opdrachtnemers zullen collectief moeten afdalen naar hun eigen binnenwereld. De sector spreekt vaak over ‘houding en gedrag’. Hun binnenwereld ís houding en gedrag. We moeten elkaar helpen in het zien van de werking van de bril van het tekort. Er is coaching on the job en kennisoverdracht nodig over de impact van de binnenwereld op samenwerking. Want krasse uitspraken over counterparts (opdrachtgever over opdrachtnemer en vice versa) zeggen meer over de gehanteerde bril van tekort van de ene rolhouder, dan over de toestand van onderlinge samenwerking.

HUIB VAN ZEIJL

Anticoncept Het had iets prettigs, die Super Dutch architectuur met heldere in-yourface-concepten. De iconische vorm als drager van architectuur. Landmarks met een eigenwijze identiteit geheel passend bij de geïndividualiseerde samenleving. Wat nou context? Hier gebeurde wat: “Hé wauw, een nieuw gebouw!” of: “Nee, dat kán toch niet!”

Maar in dat laatste geval is het net als met reclameslogans of deuntjes waar je je in het begin aan ergert. Het gaat in je hoofd zitten. Je neuriet ze binnensmonds mee voor je er erg in hebt. Architectuur als marketingzuil en het concept ervan als ‘het verhaal achter de vorm’.

Het architectonisch concept bestaat echter uit vele lagen. Stijl, ruimte, functie, constructie, oriëntatie en context maken er allemaal deel van uit. Al voert er in vernieuwende tijden vaak één de boventoon. Villard de Honnecourt verhaalt al begin 13de eeuw in zijn ‘schetsboek’ over opkomende architectonische concepten. Toen ging het over de integratie van sculptuur in de gotische architectuur. Verschillende stijlvormen met bijbehorende typologieën bepaalden vervolgens lang het concept van de gebouwde omgeving.

Le Corbusier brak daar vorige eeuw pas mee door de nieuwe industriële technieken centraal te stellen in zijn ‘5 points pour une nouvelle architecture’. Rauwe materialen verdrongen het ornament. Gebouwen en steden werden conceptuele ‘woonmachines’.

Hij legde de basis voor de moderne architectuur in lijn met de opkomende industrialisatie.

Vandaag de dag spelen de transitie naar circulariteit en kunstmatige intelligentie. Ook worden eisen complexer en processen meer leidend. De beeldtaal verandert mee met CPO’s en een experimentele aanpak als urban mining. Versneld worden de verschillende conceptuele lagen afgetast in nieuwbouw en steeds meer hergebruikopgaven. Hinken we dan op meerdere gedachten? Is daarmee het concept zoek? Nee, hedendaagse concepten zijn sterk in hun integrale benadering van de bouwopgave. Veel projecten zijn niet zomaar een platte invulling van een gat in het stedelijk weefsel, maar ontworpen als veelzijdige aanjager voor toekomstige ontwikkelingen op ruimtelijk, sociaal en bouwtechnisch niveau. De vorm volgt.

Daarmee is het concept op zich onzichtbaarder geworden maar weldoordacht aanwezig als vernuftige motor van onze veranderende maatschappij.

Huib van Zeijl, architect partner bij Équipe

16 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

West GEGUND

VOORBURG f9 Bouwen, na sloop CBS-gebouw (alleen de ondergrondse parkeergarage blijft behouden), 160 eengezinswoningen / 60 appartementen aan de Prinses Beatrixlaan 428. Project ‘Park070’.

Projectontwikkelaars werken samen als CBS B.V. Sloop is gestart en wordt uitgevoerd door VSM Sloopwerken B.V. Oplevering sloop zal eind augustus 2018 plaatsvinden. Bouwrijp maken van de locatie zal van september t/m december plaatsvinden. Verkoop is gestart 28 juni 2018. Duurzaam project vanwege zonnepanelen / WKO / regenwaterretentie.

Geplande Start 1-2019 Hoofdaannemer: Bouw- en Aannemersbedrijf Schouten, de Tol 8 , 2266 EK LEIDSCHENDAM, 070-3014700 Opdrachtgever: Schouten & De Jong Projectontwikkeling B.V., de Tol 8 , 2266 EK LEIDSCHENDAM, 070-3014747 Opdrachtgever: BPD, Regio Zuid-West, Poortweg 2, 2612 PA DELFT, 015-2680808 Architect: Architektenkombinatie Bos Hofman B.V., Stille Veerkade 35, 2512 BE ‘S-GRAVENHAGE, 070-3636960

KATWIJK ZH d7 Renoveren deel monumentale gebouw van de Visserijschool tot 11 koopappartementen / bouwen, na sloop westvleugel school, 21 huurappartementen aan de Sluisweg 98. Project loopt vertraging op vanwege procedures.

Geplande Start 7-2019

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

Hoofdaannemer: Ouwehand Bouw, Voorschoterweg 29, 2235 SE KATWIJK, 071-4020274 Architect: HVE Architekten BV, Laan van Scheltema 32, 2548 AW ‘S-GRAVENHAGE, 070-4169410 Projectontwikkelaar: Ouwehand Bouw, Voorschoterweg 29, 2235 SE KATWIJK, 071-4020274

AMSTELVEEN g7

UITVOERING

Gunning. Bouwen, na sloop, brede school t.b.v. OBS ‘Piet Hein’ aan de Doctor Schaepmanlaan 2. De opdracht omvat vervangende bouw van een schoolgebouw (2270 m2) / kinderopvang (609 m2)/ buitenschoolse opvang voor KinderRijk (581 m2) en een gymzaal (508 m2)/ fietsenstalling (121 m2). Nationale aanbesteding. Procedure: niet-openbaar.

Geplande Start 10-2018 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf J.M. Putter BV, Molenwerf 12--a, 1911 DB UITGEEST, 0251-312500 Architect: Cita Architecten BNA, Oudegracht 34, 3511 AP UTRECHT, 030-2314716 Opdrachtgever: Gemeente Amstelveen, Laan Nieuwer-Amstel 1, 1182 JR AMSTELVEEN, 020-5404911

LOOSDRECHT f7

STREEFKERK c7

ALPHEN AAN DEN RIJN f9

Bouwen 17 koopappartementen aan de Dorpsstraat / Randweg locatie ‘Timmerfabriek’, fase 2.

Geplande Start 5-2020 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf Gebr.

Blokland BV, Moerbei 5, 3371 NZ HARDINXVELD-GIESSENDAM, 0184-620888 Opdrachtgever: Blokland Ontwikkeling B.V., Moerbei 5, 3371 NZ

Bouwen, na sloop, Bibliotheek Aarplein / gemeentearchief / inpandige fietsenstalling / bovengrondse parkeergarage aan De Aarkade. Voormalig Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Duurzaam project wegens groene gevel.

Geplande Start 8-2018 W-Installateur: Groen & Aldenkamp BV, Polanerbaan 9, 3447 GN WOERDEN, 0348-412480 E-Installateur: Groen & Aldenkamp BV, Polanerbaan 9, 3447 GN WOERDEN, 0348-412480 Hoofdaannemer: De Vries en Verburg Bouw B.V., ‘t Vaartland 8, 2821 LH STOLWIJK, 0182-341741 Opdrachtgever: Gemeente Alphen aan den Rijn, Stadhuisplein 1, 2405 SH ALPHEN AAN DEN RIJN, 14-0172 Architect: Common Affairs, KNSM-laan 75, 1019 LB AMSTERDAM, 020-7192355

ADVERTENTIE

Trillingen, geluid en deformaties in beeld

hektec.nl

HARDINXVELD-GIESSENDAM, 0184-620888 Projectontwikkelaar: Aannemersbedrijf Gebr. Blokland BV, Moerbei 5, 3371 NZ HARDINXVELD-GIESSENDAM, 0184-620888 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE ZEVENBERGEN, 0168-328255

ENGINEERING EN MONITORING VOOR GWW EN GEOTECHNIEK

Bouwen 44 recreatievilla’s / receptie / speelfaciliteiten op vml. camping De Wilde Roos aan de Rading 2, project ‘Gooilanden’ (voorheen was het project een ontwikkeling van Landal Greenparks onder de naam ‘t Gooise Hart). Project wordt gefaseerd gebouwd. Fase 1 & 2 zijn inmiddels gerealiseerd, fase 3 is in uitvoering.

Geplande Start 10-2016 Projectontwikkelaar: Gooiland BV, De Strikel 2, 8494 PV NES, 06-53153894 Hoofdaannemer: RnR Group B.V. , Andersteinweg 2, 3953 BA MAARSBERGEN, 026-3033457 Architect: KR8 architecten, IJzertijdstraat 13, 9531 RA BORGER, 0599-235643

ZAANDAM c8 Bouwen 59 koopwoningen waarvan 31 eengezinskoopwoningen / 28 tweeonder-een-kapwoningen (koop) aan de Westzijderveld. Project ‘Groenhout’.

Duurzaam project vanwege pv-panelen.

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

Installateurs bekend bij de aannemer.

Architect stelt geen prijs op telefonische acquisitie.

Geplande Start 2-2018 Hoofdaannemer: BAM Wonen Noordwest, Elsrijkdreef 207--A, 1103 MJ AMSTERDAM, 020-5694694 Architect: Steenhuis Bukman Architekten BV, Oude Delft 49, 2611 BC DELFT, 015-2146668 Opdrachtgever: AM Noordwest, Ptolemaeuslaan 80, 3528 BP UTRECHT, 030-6097222

NOOTDORP c7 Bouwen 32 koopwoningen (4 vrijstaande villa’s / 8 4-onder-1-kapwoningen / 6 3-onder-1-kapwoningen / 14 2-onder-1-kapwoningen) op vml. locatie koel- en vriesbedrijf Arctic aan de Winterheide / Hoornblad / Winterakoniet / Burgemeester Winkellaan / Wintercyclaam / Sneeuwklokje / IJsbloem / Kruisweg. Project ‘Gildehof’, fase 1.

Duurzaam project vanwege EPC 0 / gasloos bouwen / zonnepanelen. Zie voor fase 2: 521137 / fase 3: 521138 Geplande Start 7-2018 Hoofdaannemer: Thunnissen Bouw BV, Wipperplein 10--14, 2103 LR HEEMSTEDE, 088-9898300 Architect: Urban Design & Architecture

by Carmen, Vijverhofstraat 47, 3032 SB ROTTERDAM, 06-52876174 Projectontwikkelaar: De Maese Woningen B.V, Laan van Beens 1-5, 2289 DH RIJSWIJK, 06-28959725 Opdrachtgever: Heijmans Vastgoed, Oostmaaslaan 71, 3063 AN ROTTERDAM, 010-2662800

Oost ONTWERP

GROENEKAN g5 Uitbreiden hotel ‘Het Koningsbed’ met 27 kamers / vergaderzalen / horeca aan de Prinsenlaan 80. Project heeft vertraging opgelopen vanwege bezwaren omwonenden, deze zijn afgewezen door de Raad van State.

Geplande Start 6-2019 Architect: XS Architecten, Siliciumweg 23, 3812 SV AMERSFOORT, 033-3320200 Opdrachtgever: Het Koningsbed, Prinsenlaan 80, 3737 MJ GROENEKAN, 0346-213301

17

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

BOUWBERICHTEN GELDERMALSEN g8 Geen Gunning. Bouwen Integraal Kindcentrum ‘De Plantage’ met 2 basisscholen / peuterspeelzaal / BSO / kinderdagverblijf en gymzaal in de nieuwbouwwijk De Plantage ten westen van de Rijksstraatweg. Duurzaam project vanwege intentie tot duurzaam bouwen. Nationale aanbesteding. Procedure: niet-openbaar.

De opdracht wordt niet gegund, de procedure is stopgezet.

Geplande Start 1-2019 Architect: LKSVDD architecten, Lonnekerspoorlaan 114--d, 7523 JM ENSCHEDE, 053-7400777 Opdrachtgever: Gemeente Geldermalsen, Kuipershof 2, 4191 KH GELDERMALSEN, 0345-586611 Opdrachtgever: Stichting Fluvium, De Panoven 29, 4191 GW GELDERMALSEN, 085-2734660 GEGUND

ARNHEM f8 Herontwikkelen / transformeren / renoveren / gedeeltelijke sloop voormalig 3 kantorencomplexen ING tot 289 loft-appartementen (Hoofdgebouw) / 153 huurappartementen (Oostgebouw) / appartementen (Westgebouw: aantal n.n.b. en is nog in ontwikkeling ) / commerciële ruimtes / supermarkt aan de Velperweg 45. Project bestaat uit verschillende fasen. Plan ‘High Park’. De sloop wordt uitgevoerd door Beelen BV en is 1 augustus 2018 van start gegaan.

Geplande Start 9-2018 Hoofdaannemer: KlokGroep B.V., Kanaalstraat 200, 6541 XN NIJMEGEN, 088-0249100 Architect: Powerhouse Company, Vasteland 38K, 3011 BM ROTTERDAM, 010-4046789 Projectontwikkelaar: Borghese Real Estate, Boekdrukker 5--7, 3861 SE NIJKERK, 033-2464010

ERMELO d8 Bouwen, na sloop De Wegwijzer, 62 senioren/starters appartementen (waaronder 31 sociale huurwoningen) / commerciële ruimte in de plint (360 m2)) aan de Kerklaan / Postlaantje. Project ‘De Wegwijzer’. De benodigde vergunningen voor de sloop van de school en een boom zijn gegeven. UWOON en Nijhuis Bouw beginnen op korte termijn met de voorbereidingen. Duurzaam project vanwege zonnepanelen.

Geplande Start 11-2018 Projectontwikkelaar: Ennovation, Sweelinckstraat 19, 7391 XP TWELLO, Architect: Roordink BV Architecten bna, Postweg 13, 3881 EA PUTTEN, 0341-352300 Opdrachtgever: Uwoon Ermelo, Dr. Holtropstraat 77, 3851 JH ERMELO, 0341-565100 Hoofdaannemer: Nijhuis Apeldoorn, Wilmersdorf 27, 7327 AD APELDOORN, 055-5383700

AMERSFOORT h8 Bouwen, na sloop flats Bachweg 12 t/m 40, ca. 70 sociale huurappartementen verdeeld over 3 gebouwen / bovengrondse

parkeergarage aan de Bachweg. De appartementen worden BENG gebouwd.

Project is onderdeel van ‘Amersfoort Vernieuwt’. Sloop is uitgevoerd door RGS Groep. Vanaf september zal de omgevingsvergunningprocedure gaan lopen.

Geplande Start 1-2019 Architect: Defesche Van den Putte, architectuur en stedenbouw , KNSM-laan 139, 1019 LB AMSTERDAM, 020-7892392 Hoofdaannemer: Dura Vermeer Bouw Hengelo B.V., Bosmaatweg 60, 7556 PJ HENGELO, 074-2550255 UITVOERING

APELDOORN f9 Renoveren / revitaliseren stadhuis te Apeldoorn aan het Marktplein 1. Werk omvat o.a. verbouwen entree / vernieuwen installaties / verduurzamen gebouw.

Na reorganisatie heeft de gemeente behoefte aan herindeling van het bestaande stadhuis met o.a. meer open ruimtes. Betreft vml. Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Project ‘Huis van de Stad’.

Geplande Start 8-2018 W-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Oost, Laan van Malkenschoten 60, 7333 NP APELDOORN, 055-5387600 E-Installateur: BAM Bouw en Techniek regio Oost, Laan van Malkenschoten 60, 7333 NP APELDOORN, 055-5387600 Hoofdaannemer: BAM Bouw en Techniek regio Oost, Laan van Malkenschoten 60, 7333 NP APELDOORN, 055-5387600 Architect: Hans Ruijssenaars Architecten, Barentszplein 7, 1013 NJ AMSTERDAM, 020-5304830 Opdrachtgever: Gemeente Apeldoorn, Marktplein 1, 7311 LG APELDOORN, 14-055

EDE g7 Renoveren zwembad ‘De Peppel’ met gezonde horeca / beweegbare bodem binnenbad / natuurgezuiverd buitenbad aan de Peppelensteeg 17. Duurzaam project vanwege zonnepanelen.

Geplande Start 7-2018 W-Installateur: Hellebrekers Technieken, Marconiweg 28, 8071 RA NUNSPEET, 0341-252688 E-Installateur: Hellebrekers Technieken, Marconiweg 28, 8071 RA NUNSPEET, 0341-252688 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Kreeft, Faradaystraat 2, 6718 XT EDE GLD, 0318-632996 Architect: Strategie Architekten BNA, Cornelis Koningstraat 3, 6862 CK OOSTERBEEK, 026-3337555 Opdrachtgever: Zwembad de Peppel, Peppelensteeg 17, 6715 CV EDE, 0318-479735

AMERSFOORT a7 Slopen ziekenhuis Lichtenberg (41.000 m2) / ziekenhuis Elisabeth (27.000 m2) aan de Utrechtseweg / Ringweg Randenbroek.

Elisabethlocatie zal worden herontwikkeld tot natuurgebied. Lichtenberglocatie worden vrije kavels (274996). Betreft een vml. Europese aanbesteding. Procedure: openbaar. Sloop heeft langdurig vertraging opgelopen door vondst asbest en een conflict tussen gemeente en aannemer

Boverhoff over de kosten van het meerwerk. Partijen zijn overeengekomen en werkzaamheden zijn hervat. Mevrouw van der Sanden is contactpersoon m.b.t. de kavels. Naar verwachting worden de kavels eind 2019 bouwrijp gemaakt.

Geplande Start 4-2016 Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort, Stadhuisplein 1, 3811 LM AMERSFOORT, 14-033 Opdrachtgever: Meander Medisch Centrum, Utrechtseweg 160, 3818 ES AMERSFOORT, 033-8505050 Opdrachtgever: Gemeente Amersfoort, Stadhuisplein 1, 3811 LM AMERSFOORT, 14-033 Hoofdaannemer: Boverhoff Sloopwerken B.V, Europaweg 26, 8181 BH HEERDE, 0578-693136

Zuid ONTWERP

0168-328255 Projectontwikkelaar: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SPRANG-CAPELLE, 0416-332898

TERNEUZEN g7 Bouwen woontoren (22 verdiepingen) met hotel aan de Beurtvaartkade. In het hotel (8 verdiepingen) komen 60 kamers / restaurant / bar en fitnessruimte. Op de 14 bovenste verdiepingen komen koopappartementen.

Geplande Start 2-2019 Hoofdaannemer: Sprangers Bouwbedrijf B.V, Mr. F.J. Haarmanweg 50, 4538 AS TERNEUZEN, 0115-617970 Projectontwikkelaar: Cordeel Nederland B.V, Lindtsedijk 22, 3336 LE ZWIJNDRECHT, 078-6255100 Architect: VG Architecten, Oostkade 31, 4551 CM SAS VAN GENT, 0115-451461 Projectontwikkelaar: Sprangers Vastgoedontwikkeling B.V., Nijverheidssingel 315 , 4811 ZW BREDA, 076-5239900

ETTEN-LEUR e9

BREDA h7

Bouwen, na sloop, multifunctioneel centrum ‘Nieuwe Nobelaer’ (6000 m2) aan de Parklaan op terrein vml. zwembad De Banakker. Duurzaam project vanwege mos-sedumdaken / zonnepanelen. Betreft voormalige Europese aanbesteding.

Procedure: niet-openbaar (selectie voor Architect/constructeur nieuwbouw).

Gunning aannemer naar verwachting eind 2018 bekend. Sloop wordt uitgevoerd door Van Caam en heeft tijdelijk stilgelegen i.v.m. aangetroffen vleermuizen. Na ecologisch onderzoek is besloten dat de sloop in week 32 hervat zal worden.

Geplande Start 6-2019 Opdrachtgever: Gemeente Etten Leur, Roosendaalseweg 4, 4875 AA ETTEN-LEUR, 076-5024000 Architect: SVP Architectuur & Stedenbouw BV, ‘t Zand 17, 3811 GB AMERSFOORT, 033-4701188 Architect: TenBrasWestinga Architectuur/Interieur en Stedenbouw, ‘t Zand 17, 3811 GB AMERSFOORT, 033-4700303

Revitaliseren/ verbouwen / renoveren winkelcentrum de Houtmarkt aan de Houtmarkt. De werkzaamheden omvatten o.a. het vernieuwen van entrees / realiseren extra ingang / vernieuwen puien. Eerder waren er al plannen voor renovatie, die plannen struikelden in 2015-2016 op de veelheid aan eigenaren(20). Nadien is Maas-Jacobs begonnen met het verwerven van de panden, waardoor deze verbouwing nu wel mogelijk is.

Geplande Start 8-2018 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Doctor Keyzerlaan 2, 5051 PB GOIRLE, 013-5368555 Hoofdaannemer: Maas-Jacobs Vastgoed BV, De Ambachten 31 , 4881 XZ ZUNDERT, 076-5975200 Projectontwikkelaar: Maas-Jacobs Vastgoed BV, De Ambachten 31 , 4881 XZ ZUNDERT, 076-5975200

NEDERWEERT g7

Bouwen Van der Valk hotel met 130 kamers, congres- en vergaderruimten, 2 restaurants, wellnesscenter, casino en een bioscoopcomplex (5 zalen) op zichtlocatie van bedrijventerrein Kampershoek 2.0 aan de Ringbaan-Noord.

De provincie Limburg maakt bezwaar tegen de plannen. Mocht het plan voor het Van der Valk-hotel niet doorgaan, dan wil de opdrachtgever de plannen voor een bioscoop toch doorzetten. Wijnen Bouw is de aannemer, maar er is nog geen projectleider aangesteld. Startdatum is fictief.

Geplande Start 7-2019 Hoofdaannemer: Wijnen Bouw en Service, Dorser 2, 5711 LE SOMEREN, 0493-491939 Projectontwikkelaar: H.M.S. (Hotel Management Services) n.v., Zegersdreef 9, 2930 BRASSCHAAT, 0032-32971172 Architect: Rutten en Rooze Architecten bureau, Prinshoeveweg 107-109, 2180 EKEREN, 0032-36441577

Bouwen hotel Rosvelt met 170 kamers aan de Randweg West / A2. Het plan is al lange tijd in ontwikkeling, maar kan nu eindelijk verder. De omgevingsvergunningprocedure is gaande. Startdatum is fictief.

Geplande Start 5-2018 Architect: Hertroijs Architekten, Eindhovenseweg 84, 5554 AD VALKENSWAARD, 040-2075755 Opdrachtgever: Het Rosvelt Onroerende Zaken BV, Nobisweg 1, 5721 VA ASTEN, 0493-681300 GEGUND

HOOGE ZWALUWE c5 Bouwen 11 koopwoningen aan de Prinses Margrietstraat in het plan ‘Watervallei’.

Woningen zijn in juli in verkoop gegaan.

Geplande Start 12-2018 Hoofdaannemer: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SPRANG-CAPELLE, 0416-332898 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE ZEVENBERGEN,

WEERT f9

UITVOERING

SON EN BREUGEL c7

18 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

Bouwen 25 koopwoningen tussen de Rooijseweg / Bijenlaan / Zebrakever / Penseelkever in het Sonniuspark, plandeel ‘Rooijseweg Zuid’, fase 3. 13 woningen zijn van Bedaux de Brouwer en 12 van Inbo.

Duurzaam project: energieneutrale woningen.

Geplande Start 4-2018 Architect: Inbo Eindhoven, Scherpakkerweg 15, 5616 HP EINDHOVEN, 040-2434045 W-Installateur: Breman Zuid-Holland, Vlaardingweg 18, 3044 CK ROTTERDAM, 010-4624055 E-Installateur: Van Hees Elektrotechniek BV, Jules Verneweg 41, 5015 BG TILBURG, 013-5433375 Projectontwikkelaar: Heijmans Woningbouw Zuid B.V., Graafsebaan 65 , 5248 JT ROSMALEN, 073-5435111 Hoofdaannemer: Heijmans Woningbouw Zuid B.V., Graafsebaan 65 , 5248 JT ROSMALEN, 073-5435111 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Doctor Keyzerlaan 2, 5051 PB GOIRLE, 013-5368555

EINDHOVEN f8 Bouwen Holiday Inn Express hotel met 180 kamers / 2 vergaderzalen / restaurant / bar aan het Flight Forum op het bedrijventerrein Flight Forum nabij vliegveld Eindhoven. Stabiel Management levert het prefab casco.

Geplande Start 7-2018 W-Installateur: Linthorst Installatietechniek, Wenumsedwarsweg 18, 7345 AS WENUM WIESEL, 055-3122121 E-Installateur: Linthorst Installatietechniek, Wenumsedwarsweg 18, 7345 AS WENUM WIESEL, 055-3122121 Projectontwikkelaar: Onis Vastgoed, Nijverdalseweg 145, 7461 AG RIJSSEN, 0546-629800 Hoofdaannemer: BANBouw, Collseweg 23, 5674 TR NUENEN, 040-2831905 Architect: MIII Architecten Rijswijk, Generaal Berenschotlaan 211-213, 2283 JM RIJSWIJK ZH, 070-3944349

Noord ONTWERP

KOUDUM c8 Bouwen, na sloop, woonzorgcentrum De Finke met 40 ouderenwoningen t.b.v. zorgorganisatie Patyna / 12 woningen voor senioren met thuiszorg / 24 woningen voor

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

bewoners van Talant. Belangrijk onderdeel is ‘De Kas’, met daarin gevestigd: huisarts / fysiotherapeut / mondhygiënist / logopedist / diëtist / verloskundige / het consultatiebureau / een psycholoog aan de Tjalke van der Walstraat. Naar verwachting wordt de aannemer na de bouwvak geselecteerd.

Geplande Start 3-2019 Opdrachtgever: Stichting Patyna , Gasthuissingel 22, 8701 BL BOLSWARD, 0515-853853 Architect: KAW architecten en adviseurs, Kattenhage 1, 9712 JE GRONINGEN, 088-5290000

VLIELAND c8 Bouwen, na slopen zorgcentrum ‘De Uiterton’ (2.872 m2), 38 zelfstandige woningen voor senioren / eenheid voor 6 personen (zware zorg) / facilitaire ruimtes voor zorgverlening / welzijnsfuncties aan de Boslaan. Aannemersselectie is gaande en wordt uitgevoerd door ABC Nova.

Geplande Start 1-2019 Architect: TWA architecten, Bourboomweg 26, 9112 HL BURDAARD, 0519-241550 Opdrachtgever: Stichting KwadrantGroep, Zonnedauw 7, 9202 PE DRACHTEN, 088-5120000 Opdrachtgever: Gemeente Vlieland, Dorpsstraat 127, 8899 AE VLIELAND, 0562-452700

GRONINGEN f0 Bouwen Feringa Building voor de Rijksuniversiteit van Groningen op de Zernike Campus aan het Nettelbosje 2. Europese aanbesteding, mededingingsprocedure met onderhandeling.

Geplande Start 10-2018 Architect: Ector Hoogstad Architecten BNA BV, Hofplein 20, 3032 AC ROTTERDAM, 010-4402121 Opdrachtgever: Rijksuniversiteit Groningen, Broerstraat 5, 9712 CP GRONINGEN, 050-3639111 GEGUND

GRONINGEN c8 Bouwen 95 grondgebonden koopwoningen in het plan ‘Engelse Park’, vml. Rijkskantorenlocatie tussen de Bachkade /Engelse Kamp / Haydnlaan / Kempkensberg.

Duurzaam project vanwege zonnepanelen / duurzame water- en vloerverwarming / luchtwarmtepomp / warmte

terugwin- installatie / hr++ glas / gasloos.

Fase 1 omvat 32 koopwoningen (24 tuinwoningen / 4 2-onder-1-kap villa’s / 2 vrijstaande villa’s / 2 geschakelde villa’s).

Deze fase gaat zomer 2018 in verkoop, het overige deel van het plan is nog in ontwikkeling.

Geplande Start 2-2019 Projectontwikkelaar: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Noord, Gotenburgweg 40, 9723 TM GRONINGEN, 050-5925500 Hoofdaannemer: Ballast Nedam Bouw & Ontwikkeling Noord, Gotenburgweg 40, 9723 TM GRONINGEN, 050-5925500 Architect: Bedaux de Brouwer Architecten, Doctor Keyzerlaan 2, 5051 PB GOIRLE, 013-5368555 Opdrachtgever: VolkerWessels Vastgoed B.V., Ringwade 4, 3439 LM NIEUWEGEIN, 088-1866868 UITVOERING

SNEEK c9 Bouwen 80 koopwoningen / appartementencomplex ‘De Hoogheid’ met 14 koopappartementen aan de Houkepoort / Houkesloot. Deelgebied 2 in het plan ‘Houkepoort’. Duurzaam project vanwege zonnepanelen. Appartementen zijn ontworpen door Inbo.

Geplande Start 10-2017 Opdrachtgever: Bouwgroep Dijkstra Draisma B.V., De Marne 120, 8701 MC BOLSWARD, 0515-334000 Architect: Inbo Heerenveen, Koornbeursweg 69, 8442 DJ HEERENVEEN, 0512-510225 Hoofdaannemer: Bouwgroep Dijkstra Draisma B.V., De Marne 120, 8701 MC BOLSWARD, 0515-334000 Opdrachtgever: Frisoplan B.V, Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG SNEEK, 0515-436666 Architect: Jaap Hoekstra Willem Dijkstra Architecten, Dorsvloer 130, 9205 BM DRACHTEN, 06-21224211 E-Installateur: Zonderland Technisch Buro BV, Tilledijk 4, 9047 KJ MINNERTSGA, 0518-471366 W-Installateur: Zonderland Technisch Buro BV, Tilledijk 4, 9047 KJ MINNERTSGA, 0518-471366 Hoofdaannemer: Aannemingsmaatschappij Friso B.V., Pieter Zeemanstraat 9, 8606 JG SNEEK, 0515-429999 Architect: Kat Koree Architecten , Oude Koemarkt 59 D, 8601 EJ SNEEK, 0515-433030 Architect: Rudolf de Haas Architect BNA,

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

Kwartelstraat 52, 8916 BP LEEUWARDEN, 06-22307448

SNEEK f9 Herontwikkelen gemeentehuis / uitbreiden gemeentehuis t.b.v. centrale huisvesting gemeentehuis Súdwest-Fryslân. Werk omvat o.a. renovatie / verbouwen / uitbreiden (700 m2) gemeentehuis Súdwest-Fryslân aan de Marktstraat 8 & 15. Het project betreft een Design & Build-proces op basis van de UAVgc-2005.

Project bestaat uit 2 fases: bouwen raadszaal (fase 1) / verbouwing van voormalig UWV kantoor / diverse andere gebouwen (fase 2). Betreft vml. gegunde Europese aanbesteding. Procedure: niet-openbaar. Inbo is architect voor de architectuur en het interieur. J.O.N.G architecten voor restauratie en historie.

Geplande Start 5-2017 Architect: Inbo Heerenveen, Koornbeursweg 69, 8442 DJ HEERENVEEN, 0512-510225 W-Installateur: Otte Installaties, Edisonstraat 12, 8606 JJ SNEEK, 0515-413531 E-Installateur: Otte Installaties, Edisonstraat 12, 8606 JJ SNEEK, 0515-413531 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van der Meer, Einsteinstraat 10, 8606 JR SNEEK, 0515-415517 Opdrachtgever: Gemeente Súdwest Fryslân, Marktstraat 15, 8601 CR SNEEK, 0515-489000 Hoofdaannemer: BouwCollectief Sneek bv, Koperslagersstraat 15, 8601 WL SNEEK, 0515-434466 Architect: J.O.N.G. architecten, Langestreek 14, 8531 HV LEMMER, 0514-564130

LEEUWARDEN c7 Bouwen 14 huurwoningen (Elkien) aan het Kloosterpad op het Bakker Postma-terrein in de wijk de Oldegalileën. Duurzaam project vanwege zonnepanelen.

Geplande Start 4-2018 Hoofdaannemer: Jorritsma Bouw B.V., Harlingerstraat 72, 8701 WS BOLSWARD, 0515-578200 Projectontwikkelaar: Le Clercq Planontwikkeling BV, Mr. H.F. De Boerlaan 30, 7417 DA DEVENTER, 0570-504250 W-Installateur: Breman Drachten, De Giek 16, 9206 AT DRACHTEN, 0512-514915 E-Installateur: Breman Drachten, De Giek 16, 9206 AT DRACHTEN, 0512-514915 Architect: TWA architecten, Bourboomweg 26, 9112 HL BURDAARD, 0519-241550

19

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

Met Cobouw Bouwberichten bent u als eerste op de hoogte van de laatste acquisitiekansen, zit u eerder en beter voorbereid aan tafel en realiseert u meer omzet door een vollere orderportefeuille.

Cobouw Bouwberichten.nl Trending Topic

The Muse: woontoren aan de Wijnhaven Rotterdam

Artist’s impression van The Muse.

Woontoren The Muse verrijst op een bijzondere plek in Rotterdam: tussen de Maas en Markthal, De Oude Haven en de Witte de Withstraat en wordt gebouwd met wit beton in een antraciet silhouet. Het is volgens de opdrachtgever een ‘work of art’.

DOOR JEROEN KREULE

T

he Muse, zo heet de in aanbouw zijnde luxe woontoren aan de Wijnhaven in het Maritiem District in Rotterdam. Het bestaat uit 94 koopappartementen met woonoppervlaktes tussen de 80 en ruim 200 vierkante meter. Het gaat om havenappartementen, terraswoningen, torenappartementen en penthouses. Op de begane grond komen twee commerciële ruimtes van 400 en 500 vierkante meter. The Muse telt 23 woonlagen. Op de vijfde verdieping gaat de plint over in de toren. Hier komt het collectieve dakterras dat exclusief door de bewoners kan worden gebruikt. Parkeren gebeurt op laag 1 tot en met 3. Op de zesde verdieping bevinden zich twee hotelkamers voor gasten.

Opdrachtgever is V.O.F. WH 69, projectontwikkelaar is Wilma Wohnen Süd GMBH uit Duitsland. Barcode

Architects heeft de toren ontworpen, Smit’s Bouwbedrijf is de hoofdaannemer van het project.

Barcode Architects is erin geslaagd om de grenzen van de verbeelding te verleggen door hoogstaand design te combineren met doordachte plattegronden en optimaal comfort, vindt de opdrachtgever.

De façade van de woontoren kent twee karakters. De noord- en zuidgevel zijn transparant, laten veel licht binnen en bieden een mooi vergezicht over de Maas en de stad. De oost- en westgevel zijn meer gesloten van aard en zorgen voor privacy. De omkadering van de gevel moet de bijzondere vorm van The Muse accentueren.

Het Maritiem District is de laatste jaren hard bezig uit te groeien tot een nieuw, dynamisch stadsdeel met opvallende architectuur en bijzondere projecten, zoals de Markthal, de ‘100HOOG’ en het Citizen-M hotel. Met de bouw van The Muse is vorig jaar zomer begonnen.

De oplevering staat gepland in 2019.

Bouwberichten.nl Plaats: Rotterdam Opdrachtgever: V.O.F. WH 69 Ramingsgroep: 18 miljoen Nummer: 304257

Uitgebreide informatie over dit project zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Bekijk dit project op bouwberichten.nl. Heeft u een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vakmedianet.nl.

Betonreparatie

Bouwkundige opnamen Stucadoors- en & trillingsmetingen afbouwbedrÄłven

Montfoort Onderdeel van Ardon Afdichtingsbedrijf B.V. en werkt samen met zusterbedrijf: Van Dongen Montfoort Bouwspecialiteiten (www.hdongen.webklik.nl)

Betonherstel • Injecteren • Kunststof vloeren Kelderafdichting • Kitverwerking • Vochtwering Tasveld 15, 3417 XS Montfoort • T 0348 - 473815 F 0348 - 475318 • E info@ardon.nl • www.ardon.nl

HOOGEVEEN - HOLLAND

â– â– â– â– â– â– â– â–

Betonreparatie Beton- bodem injectie Kunststofvloeren Slijtlagen Uitwendige lijmwapening Spuitbeton Brandwerende doorvoeren Kelderafdichting

) )& ) ) " ) ) ECERTIĂšCEERDÂ&#x; #$% "# ) ) %' " ) $% "#' " ) ) !% $' " ) !# ' ) ! $ ) $ ' )

Draglineschotten Tel.: Mail:

T. 0528 - 277 377 E. info@kreeft.nl I. www.kreeft.nl

+31 85 2732730 info@ko-mats.com

Azobe dragline schotten Gebruikte dragline schotten

Bodeminjectie Bodeminjec e • Grondstabilisa e • Lekkages in bouwkuipen

Vanuit onze voorraad leveren wij wereldwijd het juiste schot voor elke toepassing, waarbij speciale uitvoeringen uiteraard bij onze service behoren.

) "%( ) $ " !#) %') $ + $ %$ %$ %' ' ) %() *( %' ' ) " %%$

# !" !$ % '*-$ !$) ' !&( $" (!) ,,, '*-$ !$) ' !&( $"

Vochtwering

Uw vertrouwde adres voor verkoop en verhuur

•

Houthandel G.A. Wesselink-Hofs B.V. DĂŠ leverancier van AzobĂŠ draglineschotten!

Randerstraat 9, 8121 PM Olst, 0570-592763 www.wesselink-hofs.nl mail@wesselink-hofs.nl

B&P Bodeminjec e BV Korte dreef 9a • 4131 PM Vianen Tel.: 0347-370303 • Fax 0347-375986 info@bodeminjec e.nl • www.bodeminjec e.nl

Vochtwering, een kunst die wij verstaan!

Kelderlekkages â&#x20AC;˘ Optrekkend vocht â&#x20AC;˘ Betoninjec es Perfusie B.V. <Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x161;Ä&#x17E; Ä&#x161;Ć&#x152;Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ĩ ĎľÄ&#x201A;Í&#x2022; Ď°Ď­ĎŻĎ­WD sĹ?Ä&#x201A;ĹśÄ&#x17E;Ĺś Íť dÄ&#x17E;ĹŻÍ&#x2DC; ϏϯϰϳͲϯϳϏϯϳϯ Íť &Ä&#x201A;Ç&#x2020; ϏϯϰϳͲϯϳϹϾϴϲ info@perfusie.nl â&#x20AC;˘ www.perfusie.nl

Landmeten & maatvoering FACTO GEO â&#x20AC;&#x201C; vakmensen in meetwerk Bouw&Infra, Industrie, Vastgoed, Overheid maatvoering â&#x20AC;&#x201C; 3D scannen&modelleren â&#x20AC;&#x201C; deformatiemetingen www.facto-geo.nl / T:0570-503250 / oďŹ&#x20AC;erte@facto-geo.nl

Wegwijzers plaatst u 13, 26 of 52 weken achter elkaar.

U kunt al instappen vanaf â&#x201A;Ź 63,75 per plaatsing (excl. btw).

Wilt u uw bedrijf vindbaar maken via Wegwijzers bel dan naar: Jetvertising b.v., 070-3990000 Zij wijzen u graag de weg naar de verschillende deelname mogelijkheden.

21

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

ZOMER IN DE BOUW

Zomerbouwers Een groot deel van de bedrijven in de bouwsector sluit een aantal weken in augustus de deuren vanwege de bouwvak. Toch zijn er mensen die doorwerken terwijl hun collega’s hotel, camping, strand of terras opzoeken. Cobouw portretteert de doorwerkers.

Vandaag: Cris Toonders, projectleider Moeskops’ Bouwbedrijf

Onderaannemers lopen in deze periode al op hun tenen

‘Geleerd op tijd afspraken te maken’ Het Brabantse Moeskops’ Bouwbedrijf gaat drie weken dicht met de bouwvak. Helemaal dicht? Nee, één project in Oisterwijk draait gewoon door. Bij een ingrijpende verbouwing van basisschool De Bunders moet het grootste deel van het werk in de zomervakantie worden gedaan.

DOOR MICHIEL MAAS

P

rojectleider Cris Toonders heeft er weinig problemen mee dat hij doorwerkt terwijl zijn collega’s genieten van hun vakantie. “Toegegeven, ik ga zelf nog wel een weekje weg. Maar verder moet ik op een ander moment op vakantie. Voor mij is het de eerste keer dat ik in de bouwvak doorwerk, dus ik moest het wel even thuis bespreken.”

Voor Moeskops’ is het geen uitzondering dat projecten in de vakantie doorlopen. Het bouwbedrijf heeft ervaring met de bouw, verbouw en renovatie van scholen. En met name die laatste werkzaamheden moeten plaatsvinden als de kinderen er niet zijn. “Dat geldt zeker voor dit project, want het is best een stevige ingreep. Wij pakken nu het grootste gedeelte aan, en maken het af in de herfstvakantie.”

Voordelen De school werkt sinds twee jaar met een nieuw onderwijsconcept, waarbij de huidige indeling niet ideaal was. “We hebben de school een aantal jaar geleden zelf gebouwd. Maar om het gebouw aan het nieuwe concept aan te passen moesten er meer open leerruimtes komen. Dat betekent dat we sparingen in de kalkzandsteenwanden maken, de plafonds aanpassen en een deel van de installaties, zoals ventilatie en brandwe-

Cris Toonders, projectleider Moeskops’ Bouwbedrijf. Foto: Erald van der Aa

rende voorzieningen, omleiden. In de herfstvakantie zorgen we nog voor nieuwe kozijnen en beglazing.”

De vraag om door te werken kwam relatief laat bij Toonders. “De opdrachtgever heeft uiteindelijk besloten om te gaan verbouwen, maar het duurde even voor de definitieve beslissing kwam.

Dus dan wordt er op het bedrijf gevraagd wie er toch wilde werken. We hadden in totaal vier man nodig, en dat zijn dan natuurlijk vooral de mensen die geen kinderen hebben, of wiens kinderen al niet meer meegaan op vakantie.”

Werken in de bouwvak heeft zo zijn voordelen: geen files op de weg en min-

der telefoontjes. Maar het nadeel is wel dat bijna iedereen op vakantie gaat. Ook de onderaannemers, co-makers of leveranciers.

“Daar moet je al in een vroeg stadium rekening mee houden, want sommige onderaannemers lopen tegen deze tijd

“Ook onderaannemers, co-makers en leveranciers zijn met vakantie.

Daar moet je rekening mee houden”

al op hun tenen. Dus als je ze vraagt of ze in de vakantie kunnen werken, krijg je er soms wel een verhaaltje bij. De twee partijen die in dit project de installaties doen zijn er makkelijk in. In de installatiesector is de bouwvak niet zo gangbaar als in de bouw zelf. Maar ook in onze sector zie ik het veranderen.”

Een punt van aandacht voor de doorwerkers zijn de leveranciers. “We hebben inmiddels wel geleerd dat je duidelijke afspraken moet maken, want als je plotseling iets nodig hebt kan een magazijn of kantoor wel eens dicht zijn. Het is daarom altijd goed om 06-nummers te vragen.”

22

Hoog belastbaar kunststof paneel Stabic introduceert een nieuw, hoog belastbaar paneel voor de bouwsector. Het Stadeck-paneel is vervaardigd uit glasvezelversterkte thermoplastische kunststof en is vederlicht. Toch zijn de panelen erg sterk en is het materiaal weersbestendig en brandwerend.

Fabrikant Stabic claimt dat ze duurzamer zijn dan houten planken, omdat ze herbruikbaar zijn, langer meegaan en

Innovatieve meetset voortkomt brom

een gewichtsbesparing tot 60 procent opleveren. Volgens Stabic resulteert dat in 32 procent kostenbesparing. De panelen zijn onder meer geschikt voor steigers, omheiningen, keermuren en afschermingen. Stadeck-panelen zijn standaard verkrijgbaar in dikte 55 millimeter, breedte 230 millimeter en lengtes van 3000 of 6000 millimeter. www.sfs.sabic.eu

ADVERTENTIE

Het volgen van netwerkkabels is niet altijd even makkelijk doordat verschillende bronnen storing kunnen veroorzaken. Een nieuwe meetkit van Fluke Networks maakt het testen en volgen van kabels makkelijker en betrouwbaarder.

De kit bevat een selectieve meetsonde (Pro3000F) en een Pro3000-signaalgenerator. Innovatieve filtertechnologie voorkomt storing van het 50 Hz-signaal.

Door meten van de fundamentele frequentie én de harmonische ontstaat een schoner signaal, zonder brom. Dankzij een krachtige luidspreker is het makkelijker om achter panelen of in een gipswand te meten. Ingebouwde SmartTone-technologie in de signaalgenerator maakt verzenden van vijf afzonderlijke signalen mogelijk voor paaridentificatie tot over 16 kilometer. www.conrad.nl

ONLINE VEILING

Raamfolie houdt zon buiten Aannemingsbedrijf Th. J. van Dijk B.V.

HOUTBEWERKING w.o. pennenbank “Vertongen”, 4-zijdige profileer- en schaafmachine “Casadei”, freesmachine “SCM” en “Verboom”vandiktebank; ACCU GEREEDSCHAPPEN w.o. schroefboor- en schaafmachines “Makita”, decoupeerzagen en haakse slijpers; ROLLEND MATERIEEL w.o. 6x “VW” Caddy en “Mercedes-Benz” bedrijfswagens; 5x aanhangwagens, mini-graver “Airman” HM10SG; AANNEMERSMATERIALEN w.o. containers, steigermateriaal, generatoren en compressoren, dakpannenlift, isolatiemateriaal;

SLUITING:

16 AUGUSTUS

www.TroostwijkAuctions.com

Last van de hitte maar geen airco op kantoor? Dan kun je ook kiezen voor warmtewerende glasfolie. Dat plak je gewoon tegen het raam, waarna het regelen van het binnenklimaat een stuk makkelijker wordt.

Reflect-glasfilm houdt in de zomer de warmte buiten, terwijl de warmtewerende folie in de winter juist de warmte binnen houdt. De producent claimt dat

dit al gauw tien graden scheelt. Het uitzicht wordt niet belemmerd door de folie. Een speciaal voor HR-beglazing ontwikkelde folie, Hyperion, houdt tot 85 procent van de zonnewarmte tegen.

Eenmaal aangebracht is de folie onderhoudsvrij. De glasfilm komt met twaalf jaar garantie. www.reflectglasfilm.nl

23

donderdag 9 augustus 2018, Cobouw 58

COLOFON Klantenservice Vakmedianet Telefoon: (088) 58 40 888 Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen Redactie Cobouw Vakmedianet/BouwCommunities BV T.a.v. redactie Cobouw Prinses Margrietlaan 3 2404 HA Alphen aan den Rijn Uitgeefdirecteur Fréderique van de Poll frederiquevandepoll@vakmedianet.nl Hoofdredactie Theo van Vugt, hoofdredacteur theovanvugt@vakmedianet.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vakmedianet.nl Persberichten Cobouw@vakmedianet.nl Redactie Thomas van Belzen (chef onderzoek, Cobouw Café) thomasvanbelzen@vakmedianet.nl Marc Doodeman, (economie, data) marcdoodeman@vakmedianet.nl Ingrid Koenen (aanbesteden) ingridkoenen@vakmedianet.nl Marije de Leeuw (verslaggeving) marijedeleeuw@vakmedianet.nl Ad Tissink (techniek) adtissink@vakmedianet.nl Online-coördinator Wesley van Haaster wesleyvanhaaster@vakmedianet.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vakmedianet.nl (088) 58 40 998 Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl

SURSEANCE FIDOES BOUW B.V. WILKEMAHEERD 62A, 9736 BN GRONINGEN, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. Cur. mr. PJ FOUSERT, Postbus 1100, 9701 BC GRONINGEN. 26-06-2018.

HOLDING G.V.M. SMITS B.V. HET SCHILD 20, 5275 EB DEN DUNGEN, Leggen van elektriciteits- en telecommunicatiekabels. Cur. mr. GF VAN DEN BERG, Postbus 44, 5201 AA ‘S-HERTOGENBOSCH. 26-06-2018.

LIS P.A. COLENSOSTRAAT 3RD, 2021 BA HAARLEM, KLUSSENBEDRIJF P. LIS, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. Cur. mr. RJ KAAS, WILHELMINASTRAAT 381, 2011 VN HAARLEM. 26-06-2018.

MAMUX B.V. VD BERCH VAN HEEMSTEDEWG 21F, 2215 RK VOORHOUT, Groothandel in overige oude materialen en afvalstoffen, Overige bouwinstallatie, Goederenvervoer over de weg (geen verhuizingen), Expediteurs, cargadoors, bevrachters en andere tussenpersonen in het goederenvervoer, Holdings (geen financiële), Organisatieadviesbureaus. Cur. mr. MME

VAN VEEN-OUDENAARDEN, Postbus 85563, 2508 CG ‘S-GRAVENHAGE. 26-06-2018.

OLPHEN D. VAN JACOB VAN HEEMSKERKSTR 25, 1972 PS IJMUIDEN, BOOT REPARATIE IJMUIDEN, Reparatie en onderhoud van schepen, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. Cur. mr. S HOSSAINI, VELSERBEEK 1, 1981 LA VELSEN-ZUID. 26-06-2018.

SMITS STRATENMAKERSBEDRIJF B.V. HET SCHILD 20, 5275 EB DEN DUNGEN, Stratenmaken.

Cur. mr. GF VAN DEN BERG, Postbus 44, 5201 AA ‘S-HERTOGENBOSCH. 26-06-2018.

KARMELK G. VLASSTRAAT 31, 1446 CJ PURMEREND, GK TIMMERWERKEN, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, Handelsbemiddeling gespecialiseerd in overige goederen. Cur. mr. RJ FRANS, Postbus 1178, 1500 AD ZAANDAM. 19-06-2018.

WHITFIELD I.Y. SCHERMER 18, 8244 AN LELYSTAD, WHITFIELD TOTAAL, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. Cur. mr. KCS MEEKES, Postbus 85207, 3508 AE UTRECHT. 26-06-2018.

VAN DE VIJVER BESTRATINGEN B.V. BRUGSTRAAT 16, 5712 AZ SOMEREN, Stratenmaken, Uitleenbureaus. Cur. mr. FW LINDERS, Postbus 466, 5550 AL VALKENSWAARD. 02-07-2018.

SIEBENGA W. NEUWEG 1A, 1211 LV HILVERSUM, KLUSSENBEDRIJF SIEBENGA, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. 12-062018. Opgeheven bij gebrek aan baten.

VAN DE VIJVER INFRA B.V. BRUGSTRAAT 16, 5712 AZ SOMEREN, Wegenbouw, Bouw van kunstwerken, Financiële holdings. Cur. mr. FW LINDERS, Postbus 466, 5550 AL VALKENSWAARD. 02-07-2018.

VAN DEN BORN B.V. HOOFDSTRAAT 158A, 9861 AM GROOTEGAST, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. 12-06-2018. Opgeheven bij gebrek aan baten.

OPGEHEVEN DE TOEKOMST ONTWIKKELING B.V. AMBACHTSWEG 1, 1619 BH ANDIJK, Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies, Handel in eigen onroerend goed, Bemiddeling bij handel, huur of verhuur van onroerend goed. 03-07-2018. opgeheven bij gebrek aan baten.

HANDELSONDERNEMING IMEX HONSELERSDIJK B.V. RENOVALAAN 3, 2645 NX DELFGAUW, IBN DEPOT BEHEER, Niet-gespecialiseerde groothandel in consumentenartikelen, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw. 12-06-2018. Opgeheven bij gebrek aan baten.

VAN DER MEER HOLLAND TECHNISCHE DIENSTVERLENING B.V. HARLINGERWEG 48C, 8801 PC FRANEKER, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw, Technisch ontwerp en advies niet gespecialiseerd. 12-06-2018. Opgeheven bij gebrek aan baten.

WARMERDAM M.D. S.M. HUGO VAN GIJNWEG 233, 3317 JJ DORDRECHT, DAKDEKKER- EN KLUSBEDRIJF M.D. WARMERDAM, Dakdekken en bouwen van dakconstructies, Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw.

12-06-2018. Opgeheven bij gebrek aan baten.

Opgave: Graydon

Basisontwerp Menno van der Veen

menwerking met COD, Architect Office Winhov en een aantal andere externe adviseurs. Hierna volgde het begeleiden van de aanbesteding op basis van Engineer & Build van het bouw- en woonrijp maken ten behoeve van het project.

Aannemer Slokker Bouwgroep Almere heeft gekozen om het project in BIM-model verder uit te werken.

Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Peter de Lange, Michiel Maas, Yvonne Ton, Jan Smit.

Fotografen Persbureau APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, Ton Borsboom, Fotopersbureau Dijkstra, John Gundlach (Flying Holland), Alex de Haan (Persbureau Noordoost), Ruud Jonkers, Suzanne van der Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Redactie vakgebieden E-installaties en W-installaties Marjolein Eilander marjoleineilander@vakmedianet.nl Maarten Legius, maartenlegius@vakmedianet.nl Tieneke Wilms, tinekewilms@vakmedianet.nl Infografieken Erik Flokstra, Pixels G Inkt Advertenties Najia El Zoulali, (088) 58 40 822 najiaelzoulali@vakmedianet.nl Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rijn Abonnementen Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw). Het basisabonnement bestaat uit: twee keer per week de Cobouw-krant inclusief thema-specials, persoonlijke inlogcode voor onbeperkt toegang tot www.cobouw.nl, gebruikmaking van de Cobouw-nieuws app en Cobouw-krant app, toegang tot de vijftig laatste Bouwberichten, een uitgebreide nieuwsbrief op alle werkdagen.

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht.

Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van weekblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

De bouw is gestart van de eerste 113 woningen van Offem Zuid in Noordwijk.

VOF Ontwikkelingscombinatie Nieuw Offem Zuid, een samenwerking tussen projectontwikkelaar BPD en Van Rhijn Projektontwikkeling, vierde dit samen met de kopers, wethouders Hans Bakker en Gerben van Duin van de gemeente Noordwijk en andere betrokkenen op de bouwplaats. Het was een drukte van jewelste op de bouwplaats van Offem Zuid. Circa 200 toekomstige bewoners waren aanwezig om hun nieuwe buren te ontmoeten en met elkaar te toosten op een voorspoedige bouw. Offem Zuid wordt een nieuwe woonwijk die de entree van Noordwijk verrijkt. Er komen in totaal zo’n 750 woningen, waarvan BPD en Van Rhijn Projektontwikkeling er circa 240 ontwikkelen. De nieuwbouw is ontworpen door twee architecten; Architectenbureau van Manen en Venster Architekten.

Van Offem Zuid

Project SUD Amsterdam

De eerste paal van het project SUD Amsterdam, een energiezuinige en luxe appartementencomplex in de Rivierenbuurt, is de grond in gegaan. Het betreft 43 comfortabele appartementen, variërend van circa 60 tot 150 m2, 2 penthouses van maar liefst 200 m2, een fietsenstalling en ondergrondse parkeergarage.

Hiermee wordt een grote stap voorwaarts gezet op de historische grens van het Plan Zuid van Berlage en het groene Amstelland. Eind januari 2018 heeft BOAG een aanbieding gemaakt voor het optimaliseren van het ontwerp in sa-

De bouw van 10 woningen in fase 3 van het nieuwbouwplan ‘Dörper Tore’ in Helden is in volle gang en inmiddels is het hoogste punt bereikt. Met de vlag in top vierden de toekomstige bewoners en alle projectbetrokkenen deze bijzondere mijlpaal. De oplevering staat gepland voor dit najaar. De eerdere fases (fase 1 en 2) zijn inmiddels opgeleverd en centraal in het plangebied is een openbaar speelveld gerealiseerd met een diversiteit aan speeltoestellen en een trapveld. Fase 3 bestaat uit totaal 14 woningen. Er zijn nog 1 eengezinswoning (fase 3a) en 4 patiowoningen (fase 3b) beschikbaar. Dit najaar start naar verwachting ook de verkoop van de laatste fase van het nieuwbouwplan bestaande uit 8 eengezinswoningen en 3 levensloopbestendige woningen.

In de gemeente Peel en Maas, aan de rand van Helden, ontwikkelt Janssen de Jong Projectontwikkeling op het terrein van de voormalige Boerenbond en de naastgelegen percelen aan de Molenstraat een nieuwbouwplan van in totaal 42 grondgebonden woningen. De realisatie van de woningen in is handen van Vlassak B.V. uit Budel.

De ideale fundering voor uw project Wij verzorgen voor uw project een funderingsoplossing op maat.

Of het nu gaat om het heien van palen en het trillen van damwanden of het trillingsvrij en geluidsarm uitvoeren van een complete bouwkuip.

Gebruik onze expertise om te komen tot de ideale funderingsoplossing die past binnen uw bouwproces.

Stalen damwanden HEKpalen (grondverdringend / trillingsvrij) Prefab betonpalen Vibropalen Mortelschroefpalen Ankerpalen Funderen in beperkte ruimte (renovatie / industrie) Engineering van complete bouwkuipen Monitoring geluid / trillingen / omgeving / belendingen 3D / BIM uitwerking van bouwkuipen

vanthek.nl