Cobouw 23 augustus 2018

Nummer 60, 162ste jaargang, donderdag 23 augustus 2018

Veiligheids Zakboekje 2018 Uw w gid i s na aar a ve eiilliig w we erk ken en Bestte Beste Bes tel ellle e len en e n: vak va ak kmed m ian nets etshop ho hop h op o p..n .nl n nll/v /ve eili ilighe ghe he h heid eids i zak id z boe boekj kjje kje kj e

5 In het nieuws

Stapje voor stapje gaat het beter met Heijmans, constateert ceo Ton Hillen.

15 Juridisch

21 Zomerserie

Retentierecht kan een doeltreffend pressiemiddel zijn, maar in de praktijk gaat het nog wel eens mis.

Werken tijdens de vakantie is toch anders. “Het is gezelliger en iedereen is wat meer ontspannen, ziet Lennart Ruissen van bouwgroothandel Workerz.

MORANDIBRUG

NVB

‘Code rood voor nieuwbouwmarkt’ Den Haag - Ontwikkelende bouwers

Constructie die tegen elke intuïtie indruist

SPOOR

De Morandibrug vlak na de instorting. Foto: ANP

Nederland telt één brug die een klein beetje lijkt op de Morandibrug in Genua, die vorige week instortte. Maar de Prins Willem Alexanderbrug bij Tiel verkeert volgens deskundigen in prima staat.

Pagina 2/3 Achtergrond DOOR AD TISSINK

Tuien van beton. Dat druist in tegen de intuïtie van elke constructeur. Beton is nou eenmaal niet geschikt om trekkrachten op te nemen. Zeker niet met de betonmengsels van kort na de oorlog. Niettemin werd er bij de eerste tuibruggen in de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw wel degelijk mee geëx-

stellen dat de markt voor nieuwbouwwoningen het predikaat code rood verdient. Vooral starters betalen de rekening. Dat zegt Nico Rietdijk, directeur van de NVB Bouw, de vereniging van ontwikkelende bouwers.

De verkoopprijzen van de verkochte nieuwbouwwoningen liggen 10 procent hoger in vergelijking met een jaar eerder. Veel starters betalen zelfs 15 procent meer, blijkt uit de Thermometer Koopwoningen najaar 2018. Voor nieuwelingen op de koopwoningenmarkt wordt het volgens Rietdijk steeds moeilijker om een woning te bemachtigen.

Het aantal hypotheekaanvragen voor starters is in sommige gebieden met 20 procent gedaald. “Als dit zo doorgaat sterft de koopstarter in de Randstad tussen nu en twee jaar gewoon uit.”

In het eerste halfjaar van 2018 verkochten de gezamenlijke projectontwikkelaars en woningbouwers in Nederland bijna 4 procent minder nieuwe koopwoningen dan een jaar eerder. Een nijpend tekort aan bouwlocaties en personeel zorgen ervoor dat een bouwproductie van 75.000 huur- en koopwoningen per jaar volgens de NVB voorlopig niet haalbaar is. “Het is echt code rood”, aldus Rietdijk.

perimenteerd. Dat was volgens oudbrugontwerper Cor Kuilboer van Rijkswaterstaat ingegeven door het feit dat een betonnen tui minder rekt dan een stalen exemplaar. Het levert dus een stijvere brug op die minder gevoelig is voor vervormingen.

“Begrijp me goed hè. Een betonnen tui bestaat feitelijk niet. De stalen kabels of staven doen het werk en die zijn

toevallig omhuld met een betonnen jas. Maar door dat jasje kun je de tuien wel harder opspannen dan wanneer je met vrijhangende stalen kabels of staven werkt. Daardoor kun je grotere krachten aanbrengen dan alleen met het gewicht van de brug. Als de belasting toeneemt, rekken de kabels niet verder uit, maar neemt de druk in het voorgespannen beton af.

Het is al met al best een slimme manier om de vervormingen van het dek binnen de perken te houden. Al kleven er ook nadelen aan. Zo is het veel lastiger de trekelementen te inspecteren. Je kunt er immers nooit meer bij.

Ook zijn ze best lastig te realiseren voor een aannemer. Daarom zijn ze later eigenlijk niet meer toegepast.”

BAM schuift spoorbakken in Den Haag - ProRail en BAM schuiven vandaag twee tunnelbakken onder het spoor bij Veenendaal in. Daarmee wil ProRail weer twee drukke overwegen opheffen. ProRail is bezig met een inhaalslag om het aantal spoorkruisingen weg te werken. Daarbij gaat het om alle onbewaakte overwegen, de zogenoemde Nabo’s, maar ook om trajecten waar het spoor komende jaren intensiever zal worden gebruikt. Zowel Driebergen, waar BAM een week geleden een inschuifoperatie uitvoerde, als Veenendaal is hier een voorbeeld van.

Lees meer op pagina 10

2 MORANDIBRUG

Gullit en de Morandibrug Er werd wat gespeculeerd na de dramatische instorting van de brug in Genua. Onvermijdelijk bij rampen. De offi f ciële informatiestroom is karig, onderzoeken moeten nog gestart, dus je schraapt als journalist overal je informatie vandaan. Bij Cobouw pretenderen we dat we scherpere selecties maken dan de algemene pers. Ook in deze Cobouw wordt weer nieuw licht geworpen. Hoewel het altijd beter kan. Via LinkedIn kwam er een merkwaardig verwijt. “Ik moest niet speculeren over de parallellen met de brug bij Tiel. Had ik het verhaal uit de Cement soms niet gelezen?” Ik stuurde een berichtje terug, maar het bleef stil.

Toen ik belde bleek het te gaan om een artikel uit 1974, bij de offi f ciële opening van de Waalbrug. Dat had ik inderdaad niet gelezen. “Het ontbreekt er maar aan dat jullie Ruud Gullit om commentaar hebben gevraagd”, brieste de man nog. “Die heeft immers in Genua gevoetbald!”

Nadat ik was uitgelachen sloeg de twijfel toe. Ik wist wel dat Gullit in Milaan had gespeeld. Maar in Genua? Google wist ook van niets. Zo makkelijk maak je dus zo’n fout. Om even een prikkelend beeld te schetsen. Fouten die journalisten ook maken, maar dan wordt er direct getwijfeld aan hun vakkundigheid.

Terwijl ik geen moment twijfelde aan de kennis van de betonexpert die mij dat belachelijke verwijt maakte. Inhoudelijk had hij niks op te merken. Zullen we afspreken dat we elkaar wat meer in elkaars waarde laten?

Jullie zijn de bouwexperts die met alle stukjes kennis misschien een clou kunnen aanreiken wat er gebeurd is in Genua, Eindhoven of waar ook. Ons specialisme is om bij elke gebeurtenis de juiste bronnen te zoeken en daar een leesbaar verhaal van te maken. Dat levert niet altijd de volledige waarheid op. Maar met elkaar komen we wel het dichtst in de buurt.

Morandi koos in Genua voor enkele tuien.

Dat kon hij nog precies met de hand uitrekenen

Tuien van beton, wie verzint dat nou?

Om vervormingen te voorkomen werd de Waalbrug bij Tiel uitgerust met betonnen tuien. Net als de brug in Genua die vorige week instortte. Maar daar houden de vergelijkingen ook wel zo’n beetje op.

Vervolg van voorpagina DOOR AD TISSINK

C

or Kuilboer, oud-bruggenbouwer bij Rijkswaterstaat, is er stellig over: een tui van beton bestaat niet. Het zijn altijd de trekelementen daarbinnen die het werk doen en die zijn altijd van staal. Wat er precies in de betonnen omhulling zat van de tuien van de ingestorte Morandi-brug, weet Kuilboer niet. Bij een eerdere brug van Morandi in Venezuela, die gelijkenissen vertoont met die in Genua, paste de Italiaanse ingenieur kabels toe van het type locked-coil. “Om een kerndraad sla je draden afwisselend links- en rechtsom totdat je de vereiste dikte en sterkte

hebt bereikt. Dan sluit je af met een wikkeling van speciale Z-vorige draden die in elkaar grijpen en een dichte buitenmantel vormen.”

Kuilboer, die onder andere verantwoordelijk was voor het technisch ontwerp van tuibruggen bij Zaltbommel, Heusden en Kampen, kan zich voorstellen dat die Z-vormige draden in Genua niet zijn toegepast. Daar zorgde immers het beton voor de bescherming. “Die betonnen jas had natuurlijk als groot voordeel dat je de kabels onder hogere voorspanning kon zetten, wat een stijvere brug opleverde. Maar het belemmerde wel weer de inspectie van de kabels.“ Wat er precies in Genua is gebeurd, weet de oud-RWS-er ook niet. Maar dat er na die beginfase van de bouw van tuibruggen geen exemplaren meer met be-

Ad Tissink adtissink@vakmedianet.nl Extern versterkte tuien van de Morandibrug. Foto: Google Streetview

tonnen tuien zijn gerealiseerd, begrijpt hij maar al te goed.

De enige brug in Nederland die met betonnen tuien is uitgerust, is de Prins Willem Alexanderbrug over de Waal ter hoogte van Tiel. Die werd aanvankelijk ontworpen met stalen tuien: twee aan weerszijden van de pyloon. Dat is weliswaar twee keer zoveel als bij de Morandibrug in Genua, maar nog steeds heel weinig. Gaandeweg het ontwerp werd volgens Kuilboer duidelijk dat het brugdek aan ontoelaatbare vervormingen bloot zou komen te staan. Toen zijn de tuien ingepakt in beton zodat de tuikabels onder hogere voorspanning konden worden gezet.

Computer Ook Kees Quartel van Spanbeton ziet de parallel tussen de Morandi-brug in Genua en de brug in Tiel, die in beheer is bij de provincie Gelderland. Als klein jongetje is hij begin jaren zeventig samen met zijn vader nog bij de bouw wezen kijken. “Groot verschil is natuurlijk dat de brug bij Tiel al met de computer

3

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

De enige brug in Nederland die met betonnen tuien is uitgerust. De Prins Willem Alexanderbrug in Tiel. De tuien werden later ingepakt in beton. Foto: Hollandse Hoogte

berekend kon worden, wat ten tijde van de bouw van de Morandibrug begin jaren zestig nog niet kon. “Dat Morandi koos voor enkele tuien is daar op terug te voeren. Dat kon hij nog precies met de hand uitrekenen. Daarom die opmerkelijke keuze voor dat minimale aantal tuien, die hij ook nog eens liet inpakken in voorgespannen beton.”

Wie ook alles weet van bruggen met weinig tuien, is Oscar Vos van Strukton.

Hij was projectmanager bij onder andere de versterking van de Galecopperbrug bij Utrecht en de Waalbrug bij Ewijk. Vooral de laatste was een hachelijk avontuur, omdat daarvan de tuien vervangen moesten worden. Dat was op dat moment wereldwijd nog maar een paar keer eerder gedaan en nooit bij bruggen met zo weinig tuien.

Rechter Zo heikel was de operatie, dat de aannemingscombinatie na het uitwerken van haar winnende voorstel niet durfde te beginnen. Rijkswaterstaat moest ze daartoe dwingen via de rechter. Uiteindelijk werd in een heel penibel evenwicht eerst het stalen brugdek versterkt, daarna verving Freyssinet één voor één de tuien en tot slot kwam er een laag hogesterkte beton over het brugdek.

Wat voor onderhoud er tot vorige week aan de Morandibrug is gepleegd

weet Vos ook niet precies. De tuien rondom één van de pylonen zijn ooit extern versterkt met een serie kabels eromheen, is duidelijk te zien op Google Streetview. Waarom de overige tuien, inclusief die van de bezweken sectie, niet zijn naversterkt durft hij niet te zeggen.

Als rechtgeaard bruggenman kent Vos uiteraard de brug bij Tiel. Hij benadrukt dat die zich in goede staat bevindt. Dat geldt, voor zover hij weet ook voor het handjevol bruggen in Duitsland met betonnen tuien. “Het kan dus wel. Maar je moet extra aandacht besteden aan inspectie en onderhoud. Vervangen van de voorspanstaven of strengen, zoals wij

bij Ewijk hebben gedaan, lukt daarbij niet.”

Indrukwekkend Quartel van Spanbeton was twee weken terug nog in Genua. Komend vanaf de pont van Sardinië, reed hij een tunnel in en werd toen hij die weer uitreed overweldigd door de Morandi-brug die 100 meter boven hem uittorende. “Dat was ongelofelijk indrukwekkend. Niet alleen voor iemand die geïnteresseerd is in civiele techniek, maar voor iedereen. “ Terwijl hij in een grote boog onder de brug door reed, plaatste hij wel vraagtekens bij de staat van onderhoud. “Maar dat had ik de hele vakantie gedaan bij

Bliksem kan trigger zijn geweest De blikseminslag die volgens ooggetuigen de pyloon trof voorafgaand aan de instorting, kan een rol hebben gespeeld. Niet als hoofdoorzaak, maar wel als trigger; het laatste zetje. Wereldwijd worden de meeste tuibruggen uitgevoerd in staal. In de bouwvoorschriften van Rijkswaterstaat staat volgens Cor Kuilboer dat al het staal moet worden doorgekoppeld. Stalen pyloon, tuien en dek moeten zonder onderbreking zijn verbonden en doorgekoppeld naar de aarde, zodat de spanning zich gemakkelijk kan vereffenen. Dat is de effectiefste manier van bliksembescherming, want het is niet gezegd dat de bliksem per se in het hoogste topje van de pyloon slaat. Hij kan ook direct de tuien treffen. Bij betonnen pylonen en dekken zal dus op zijn minst de wapening moeten worden doorgekoppeld. In de prakijk heeft het vaak de voorkeur om aparte bliksemafleiders te monteren. Als dat niet goed gebeurt of niet onderhouden, spat bij elke blikseminslag een flinke schol beton af.

‘‘De wapeningsstaven van de fundering kon ik met het blote oog zien’’ menig Italiaans kunstwerk. Vlak bij mijn vakantie-adres stond een kleine, onopvallende boogbrug. Maar ik kon de wapeningsstaven van de fundering tellen met het blote oog. De betondekking was compleet verdwenen. En dat was duidelijk al een tijdje zo.”

Enorme erfenis Quartel: “Elk land heeft problemen met het onderhoud en beheer van kunstwerken uit de wederopbouwperiode, of ze nu van staal zijn of beton. Maar in Italië is dat probleem nog een stuk groter dan elders. Daar vond in de jaren vijftig en zestig een ongekende bouwwoede plaats die niet voor niets bekendstaat als het Mirakel. Al die kunstwerken zijn inmiddels royaal aan het einde van hun levensduur, terwijl er overduidelijk onvoldoende onderhoud is gepleegd. Ook daarin spannen de Italianen echt de kroon. Ze torsen echt een enorme erfenis met zich mee. Dat wisten ze al wel door alle instortingen van de afgelopen jaren, maar ze zijn nu keihard met de neus op de feiten gedrukt.”

4 Extreem weer zorgt voor drukte bij dakdekkers Den Haag - Ondanks de droogte, kampen veel meer woningen met waterschade dan gebruikelijk. Dakdekkers hebben het daardoor stervensdruk.

Centraal Beheer heeft de laatste twee weken zo 10 tot 15 procent meer meldingen van waterschade aan woningen binnengekregen dan verwacht. “Het klinkt misschien tegenstrijdig maar juist de lange periode van warmte en droogte is de oorzaak”, zegt woordvoerder Viola Teepe.

“Weersinvloeden als langdurige hitte kunnen zorgen voor lekkage. Aanhechtingspunten van zinken dakgoten hebben door de hitte meer te verduren.

Dakleer kan scheuren en lood kan loslaten. Als het dan gaat regenen is er meer

kans op lekkage.” Ook de storm van 9 augustus heeft bijgedragen aan de toename van het aantal schademeldingen.

Dakdekkers hebben het door het extreme weer enorm druk. Zo rukt de service- en beheerafdeling van Verkoelen dakspecialisten deze dagen vaak uit om dakbedekkingen die loszitten door de extreme hitte te repareren.

“Daarnaast hebben we te maken met lekkages door de heftige regenval. Overigens is dit nog niet te vergelijken met januari dit jaar, toen er ook sprake was van een storm. Lekkages ontstaan het meest door de combinatie van regenval en wind en de wind is op dit moment minder heftig”, vertelt Roel Luijten, manager van service en beheer.

Miljoenenstrop dreigt voor project Grensmaas door grindtekort Het project Grensmaas dreigt uit te lopen op een miljoenenstrop van 30 tot 40 miljoen euro voor de betrokken waterbouwers Van den Biggelaar, Van Oord en Boskalis. De afzet en omzet van grind is sinds de bouwcrisis met ruim 30 procent gekelderd en herstelt zich moeizaam.

Boskalis ziet winst halveren door transportactiviteiten Papendrecht - Boskalis heeft in de eerste zes maanden van dit jaar zoals verwacht een stuk minder winst geboekt dan vorig jaar. De netto operationele winst bedroeg 34,5 miljoen euro, van ruim 75 miljoen euro vorig jaar.

De halvering komt voor het grootste deel door de slechte resultaten in de offshore servicemarkt. Met name bij de transportactiviteiten aan de onderkant van de markt ging het slechter en er worden forse verliezen geleden. Dit komt door overcapaciteit uit Azië.

Daarom heeft Boskalis besloten te stoppen met deze activiteiten. Dat kost 397 miljoen euro, maar dit moet leiden tot een structurele verbetering van het be-

drijfsresultaat van ruim 25 miljoen euro op jaarbasis, verwacht Boskalis.

De omzet van de maritiem dienstverlener steeg over het eerste half jaar wel met 6,6 procent tot bijna 1,2 miljard euro. Het nettoresultaat kwam echter uit op een verlies van 361,4 miljoen euro. Het bedrijfsresultaat (ebitda) zakte naar ruim 167 miljoen euro, van 225 miljoen euro een jaar geleden. De orderportefeuille bedroeg eind juni 3,9 miljard euro. De bagger en-infraprestaties lagen voor de eerste helft van 2018 in de lijn met de verwachtingen. De omzet in deze tak is toegenomen en dat komt vooral door grote projecten in uitvoering in Oman en India.

Gebreken tracébesluit Zuidasdok rechtgezet Amsterdam - Het tracébesluit van het Zuidasdok deugt. Dat oordeelt de Raad van State na bezwaren tegen het onderbrengen van een deel van de ringweg A10 van Amsterdam in een landtunnel.

Behalve dat de ringweg deels onder de grond komt, wordt de A10 bij de aanleg van het Zuidasdok ook flink verbreed.

Daarnaast worden er nieuwe openbaarvervoervoorzieningen aangelegd. Het project gaat 1,4 miljard euro kosten, waarvan het Rijk het leeuwendeel betaalt.

Vorig jaar bleek in een tussenuitspraak van de Raad van State dat het besluit gebreken vertoonde, die de minister van Infrastructuur moest rechtzetten.

Zo waren er vragen bij de methode

waarmee de geluidsbelasting werd berekend en moest er worden onderzocht of er nog een geleiderail nodig was. Alles is nu naar behoren opgesteld, aldus de raad.

Minister Cora van Nieuwenhuizen is blij met de uitspraak. “Met het onherroepelijk worden van het Tracébesluit Zuidasdok is er definitief groen licht voor de verbreding en gedeeltelijke ondertunneling van de ringweg A10 Zuid en de vernieuwing van station Amsterdam Zuid.

Goed nieuws voor de bereikbaarheid van de Metropoolregio Amsterdam en voor de automobilist en openbaarvervoersreiziger die hier straks profijt van hebben.”

DOOR INGRID KOENEN

De hoop is nu gevestigd op drie jaar extra draaien van de grindmolens. Het consortium heeft een verzoek ingediend bij de provincie Limburg, Sittard-Geleen en Rijkswaterstaat om de vergunning voor de grindwinning met drie jaar te verlengen tot eind 2027.

“Consortium Grensmaas heeft die extra tijd nodig om de grote achterstand in de grindproductie, veroorzaakt tijdens de bouwcrisis tussen 2010 en 2016 in te halen”, aldus woordvoerder Peet Adams namens het consortium, waar naast de bouwers ook zeven grindproducenten en Natuurmonumenten in participeren.

“Zonder verlenging van de uitvoering levert het project Grensmaas het consortium alsnog een strop van tientallen miljoenen euro op.”

De productie is tijdens de crisisjaren blijven steken op 3 tot maximaal 3,5 miljoen ton per jaar, terwijl was gerekend op 4,5 tot 5 miljoen ton. In totaal gaat het om zo’n 54 miljoen ton zand en grind.

“De achterstand in de productie is door het naijleffect van de crisis opgelopen tot ruim 7 miljoen ton grind”, is zijn inschatting. Met die 7 ton is een opbrengst van zo’n 30 tot 40 miljoen euro gemoeid, bevestigt de woordvoerder.

Daarmee zouden de betrokken bedrijven quitte kunnen draaien, is de verwachting. Overigens heeft de provincie in eerste instantie welwillend gereageerd op het verzoek, maar zal het waarschijnlijk nog enkele maanden duren voordat alle procedures en vergunningen rond zijn.

Ook nu sprake is van hoogconjunctuur in de bouw biedt dat geen soelaas voor de bouwers van het consortium. “De afzet blijft nog steeds zo’n 25 procent achter op de prognoses. Ook de huidige hausse op de woningmarkt heeft weinig tot geen effect op de afzet van zand en grind. Deels omdat grootschalige nieuwbouwwijken nog uitblijven en ook de afzet van gietbouw-projecten in de inframarkt trekt nog nauwelijks aan”, motiveert het consortium.

De grindproductie blijft in beoogde verlengingsperiode tussen 2025 tot en met 2027 overigens beperkt tot de werklocatie Trierveld en de zogenoemde banaan in Koeweide, beide ten noorden van het dorp Schipperskerk.

Op alle overige werklocaties wordt de uitvoering volgens de huidige planning afgerond. Daarbij is het de bedoeling dat de grindmolens nog twee jaar draaien en het derde jaar is nodig voor het opruimen van de werkhaven en de herinrichting van het terrein.

Het project Grensmaas neemt een bijzondere positie in binnen de infraprojecten en wordt in principe budgettair neutraal uitgevoerd. In ruil voor het beveiligen van de Maas (Hoog Water Beschermings Programma) en de natuurontwikkeling van 1000 hectare uiterwaarden mocht het consortium Regenboog zand en grind winnen. Met het hele project is een omzet van ruim 700 miljoen euro omzet gemoeid.

5

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

IN HET NIEUWS

‘Heijmans staat weer positief in het arbeidsveld’ Stapje voor stapje gaat het beter met Heijmans. Na jaren van strubbelingen en rode cijfers, wordt er eindelijk weer geld verdiend. De bouwer is daarom beland in een nieuwe fase: eentje die zich richt op de langere termijn.

DOOR MARIJE DE LEEUW

Het zijn geen denderende cijfers, maar wel nette: een omzetgroei van 780 miljoen en een winst van 8 miljoen euro.

Vooral als je het vergelijkt met de dramatische resultaten van twee jaar geleden, toen boekte Heijmans een recordverlies van 110 miljoen euro. Ceo Ton Hillen zit dan ook rustig op zijn stoel tijdens de presentatie van de halfjaarcijfers. De vooruitgang die Heijmans vorig jaar inzette en beloofde door te zetten, heeft de topman kunnen waarmaken.

“We hebben gewoon goed gepresteerd”, zegt Hillen vrolijk.

Is Heijmans nu weer gezond te noemen?

“Ja, maar we kunnen nog wel een stuk gezonder worden. We komen uit een fase van constant verbeteren. Nu kunnen we ons gaan focussen op doorgroeien. Al vergeten we het verleden niet.”

Hebben probleemprojecten, zoals de Gaasperdammertunnel, nog effect?

“Niet op deze resultaten, maar nog wel op mij. Ik heb er nog steeds buikpijn van.”

Kan Heijmans dan nu weer wat meer risico’s nemen?

“Nou, we blijven vasthouden aan ons selectieve aanneembeleid, dat vorig jaar is ingezet. Tegen te grote risicovolle projecten zeggen we vaker nee. Vooral in de infra- en utiliteitsmarkt pakken we meer regionale opdrachten aan.”

Maar EMA dan? Dat is toch een vrij risicovol project.

“Klopt, maar daar gaat het om een beheersbaar risico. We hebben financiële ruimte ingebouwd voor als het misgaat.

We weten dat er een enorme spanning op de planning zit, dus daar hebben we rekening mee gehouden. Zelfs als het gebouw niet afkomt heb ik rekening gehouden met de boetes. Maar dat verwacht ik niet, want we lopen mooi op schema. Op dit moment zijn Heijmans-medewerkers druk bezig met het gebouw. In vier weken tijd zorgen ze

ervoor dat het EMA-gebouw elk uur 10 centimeter groeit.”

Maar dat kunnen jullie toch niet bij te veel projecten doen?

“Klopt, we moeten niet vijf van dit soort projecten hebben lopen. We hebben twee topteams die dit soort projecten aankunnen, dus moeten we niet meer dan twee van dit soort grote opdrachten aannemen. Je moet kijken naar de resources die je hebt.”

Die resourches zijn dit jaar iets groter geworden. Het personeelsbestand is licht gegroeid.

“Klopt. Ook al is die stijging maar heel klein. Toch geeft het aan dat het vertrouwen in ons bedrijf toeneemt. We staan weer positief in het arbeidsveld. Mensen zien dat we een slag maken en dat geeft ze een goed gevoel.”

Heeft Heijmans dan geen moeite met het werven van personeel?

“Ja, natuurlijk hebben wij hier ook mee te maken. Maar dit gaat niet alleen over het eigen personeelsbestand, maar het is ook lastiger om onderaannemers voor projecten te vinden.”

In jullie halfjaarbericht staat dat er mede daardoor druk ervaren wordt op de woningmarkt.

CV Ton Hillen Ton Hillen (1961) is sinds 1 december 2016 voorzitter van Heijmans. Sinds 1992 werkt hij al bij het bedrijf uit Rosmalen. In het begin als projectontwikkelaar. In 2008 werd hij concerndirecteur vastgoed en woningbouw. Voor zijn tijd bij Heijmans werkte hij bij BAM en Anton Obdeijn Projectontwikkeling. Hillen is (als nevenfunctie) lid van de raad van toezicht Stichting Waarborgfonds Koopwoningen (SWK). Hillen studeerde tussen 1984 en 1987 weg- en waterbouwkunde aan de hts in Utrecht.

Ton Hillen: ‘‘We bijven vasthouden aan ons selectieve aanneembeleid.’’ Foto: ANP

“Klopt, we merken dat de druk niet alleen groter wordt in Amsterdam en de Randstad, maar ook in de periferie. De prijzen voor projecten stijgen daardoor flink.”

Gaan jullie daardoor minder woningen bouwen?

“Nee, dat zijn we niet van plan. We verwachten niet dat de markt op korte termijn afkoelt. Het aantal huishoudens blijft flink groeien, die mensen moeten ergens wonen. Maar de stijgende bouwkosten vormen wél een probleem.”

Hoe gaan jullie daar dan mee om?

“Dit proberen we zoveel mogelijk te ondervangen door te werken met vaste leveranciers. Zestig procent van de

woningen die wij bouwen bestaat uit onze eigen concepten als Heijmans Huismerk en Heijmans Wenswonen. Voor die woningen maken we vaste afspraken.

Een leverancier kan dan zijn capaciteit al voor lange termijn inplannen.”

Heeft Heijmans nog last gehad van het plotselinge aardgasverbod op nieuwbouw?

“Ja, we zijn daar erg door overvallen.

Sommige projecten zijn daardoor 15.000 euro duurder uitgevallen, terwijl we al vaste afspraken hadden met onze leveranciers. Dat heeft ons geremd. Maar we denken dit snel op te lossen. We verwachten volgend jaar 90 procent van onze nieuwbouwprojecten zonder gasaansluiting gaan realiseren.”

10 OKTOBER 2018, VAKBEURS ENERGIE 1931 CONGRESCENTRUM ’S-HERTOGENBOSCH

Nederlands Warmtepomp Congres 2018 Van gas naar all-electric! Een gezamenlijke uitdaging

Volgens het Klimaatakkoord moet de Nederlandse CO2-uitstoot binnen 12 jaar 49 procent minder zijn dan in 1990. Warmtepompen spelen hier de komende jaren een steeds grotere rol bij. Langzaam maar zeker gaan ze de CV-ketel uit de markt verdringen. Vakblad Warmtepompen en het Nederlands Platform Warmtepompen (NPW) ondersteunen dit proces, door samen het Nederlands Warmtepomp Congres 2018 te organiseren.

Wat kunt u verwachten?

Tijdens het congres wordt door tal van experts ingegaan op de maatschappelijke, financiële en technische aspecten van de energietransitie in de gebouwde omgeving. Zo gaat Anke van Hal, hoogleraar Sustainable Building aan de Nyenrode Business Universiteit, in op het creëren van maatschappelijk draagvlak voor het verduurzamen van de woningvoorraad, laat Coos Schouten zien wat de werkelijke kosten zijn van de transitie van gasverwarming naar warmtepompen, en wordt uitvoerig ingegaan op praktijkvoorbeelden van de toepassing van verschillende systeemtypen. Voorafgaand aan het congres reikt Doekle Terpstra, voorzitter van UNETO-VNI, de UNETO-VNI Innovatie Award uit.

Het programma is opgezet voor: • installateurs • architecten • woningcorporaties • projectontwikkelaars • adviseurs • leveranciers • productspecialisten • eindgebruikers en elke professional die (in)direct te maken heeft met warmtepompen.

Schrijf u direct in:

www.nederlandswarmtepompcongres.nl Organisatie:

Partners:

7

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

ELEKTRICITEIT 16RUBRIEK

Compacte transformator voor grootste offshorewindpark Het hoogspanningsstation voor windpark Norther voor de Belgische kust is klaar en wordt komende dagen geplaatst. Het is veruit de compactste transformator die tot nu toe van de Engie-werf rolde in Antwerpen.

DOOR AD TISSINK

D

e 1300 ton zware constructie is met platformwagens van Mammoet uit de loods van Engie Fabricom gereden en wacht op het sein om uit te varen naar de bestemming zo’n 23 kilometer uit de kust van Zeebrugge. Daar staat al een monopile klaar waar de OHVS (Offshore High Voltage System) op wordt geplaatst.

Komende maanden slaat Van Oord rondom nog zo’n 44 monopiles waarop de windturbines komen. De waterbouwer neemt het complete natte deel van de bouw van Norther voor zijn rekening en legt dus ook ook alle kabels en plaatst de windmolens van Vestas. Dat gebeurt met hefschip de Aeolus dat de afgelopen maanden is uitgerust met een zwaardere kraan en andere hulpstukken om de steeds zwaardere onderdelen die worden gebruikt in de offshore wind-industrie te

kunnen hanteren. “Dit was de laatste mogelijkheid om de nog maar vier jaar oude Aeolus aan te passen”, legt Robert de Bruin uit, “want daarna is hij twee jaar lang volgeboekt. Na Norther moet hij meteen aan de slag voor een windpark in de Duitse bocht en daarna volgen Borssele III en IV en er zitten nog twee of drie parken in de pijplijn. “Onlangs verwierf Van Oord ook de bouw van het eerste windpark voor de kust van Taiwan. Maar De Bruin verwacht niet dat het installatieschip daarvoor zal worden ingezet. “Dan gaat er te veel kostbare tijd verloren aan transport van en naar Taiwan. Het ligt voor de hand dat we daar een lokale oplossing zoeken.”

De bouw van het hoogspanningsstation, dat de middenspanningstroom die van de turbines komt omzet naar 220 kilovolt voor transport naar de kust, valt ook onder het contract van Van Oord.

Met zijn nieuwe 1600 tons kraan zou de Aeolus ook het hoogspanningsstation op

Het 1300 ton zware hoogspanningsstation op de werf in Hoboken.

zijn plek kunnen zetten, hoewel daar niet voor is gekozen. Het hoogspanningsstation is namelijk het compactste van de 22 die Engie Fabricom tot nu toe bouwde op de werf in Antwerpen Hoboken. Dat is volgens projectdirecteur Kristine Voet gelukt door allerlei optimalisaties door te voeren en niet meer alles redundant uit te voeren nu de omstandigheden op zee steeds bekender en beter beheersbaar zijn.

Windpark Norther, dat tegen de grens ligt van het Nederlandse deel van het continentaal plat, wordt in de loop van volgend jaar operationeel en gaat met een vermogen van 370 MW bijna 400.000 huishoudens van stroom voorzien. Dat is vergelijkbaar met het vermogen van één van de vier parken van Borssele. Norther wordt uitgerust met 44 turbines van 8,4 MW.

CONTRACTEN

Ingenieurs klagen over stroeve verhoudingen met Rijkswaterstaat Ingenieurs botsen consequent met Rijkswaterstaat over Best-Value-planstudies voor nieuwe projecten.

De uitwerking rammelt en dat leidt tot wantrouwen.

DOOR INGRID KOENEN

D

e frustraties en klachten over de ingenieurscontracten liepen afgelopen jaren zo hoog op dat bureau Significant een onafhankelijk onderzoek deed in opdracht van Rijkswaterstaat. Op basis van vijf planstudies is een reeks van wanklanken en klachten boven tafel gekomen. Daarbij hebben alle grote ingenieursbureaus hun zegje mogen doen.

De gang van zaken is in kaart gebracht bij de Twentekanalen begeleidt door Ar-

cadis, de A1 Apeldoorn-Azelo en de Houtribdijk uitgevoerd door Royal HaskoningDHV, de Ring Utrecht van Sweco en de ligplaatsen Boven-IJssel uitgewerkt door Witteveen + Bos. Het gaat vooral mis in de uitvoering, waarbij ook de aanbesteding al zorgt voor veel ongewenste bijeffecten en prikkels.

De samenwerking verloopt moeizaam door verschillende rolopvatting en gebrek aan vertrouwen, windt Significant er geen doekjes om. Het gevolg is eindeloze discussies over de scope van het project en gedoe over het risicomanagement.

“Het risicomanagement blijkt een be-

laden onderdeel”, concluderen de onderzoekers. “ingenieursbureaus ervoeren dat het risicomanagement soms door Rijkswaterstaat werd misbruikt om een vorm van sturing te hebben op de ingenieurs. Het risicodossier wordt dan meer als takenlijst gebruikt.” Het vergde dan ook enorme inspanning om de soms meer dan honderd risico’s consequent bij te houden.

Bovendien is de tenderfase zo opgezet dat ingenieurs consequent uitgaan van een minimale interpretatie van de opdracht. En ook dat botst in de praktijk.

Tegenspraak en voluit kritiek spuien in de voorfase wordt ontmoedigd omdat dat de kansen op een opdracht verkleint.

Dus houden de ingenieurs deels wijselijk hun mond en wordt capaciteit niet ten volle benut.

Overigens bleek bij alle vijf de planstudies sprake van behoorlijke budgetoverschrijdingen. “Gemiddeld betreft de overschrijding 64 procent van de inschrijfsom of 48 procent van het plafondbedrag.”

Positief is wel dat ondanks de stroeve verhoudingen vier tot de vijf planstudies zich verder ontwikkelden tot concrete bouwopdrachten. De onderzoekers hebben ook ervaren dat alle partijen grote openheid hebben gegeven en de wil hebben uitgesproken om tot oplossingen te komen.

Eind september komen Rijkswaterstaat en brancheorganisaties bijeen om de aanpak te heroverwegen en aan te passen.

Rijkswaterstaat ziet geen aanleiding om de Best Value aanpak helemaal te schrappen en volhardt in het systeem van kansen en risico’s waarbij de beste partij bij de opdracht wordt gezocht.

8 PROJECT

Amphia ziekenhuis: Spartaanse elegantie voor de laagste prijs In Breda werken Trebbe, Van Wijnen, Engie en Unica aan de uitbreiding van het Amphia Ziekenhuis. Dat gebeurt in nauwe samenwerking met de opdrachtgever.

Hier geldt spartaanse elegantie. “Geld wordt er niet verdiend met wijzigingen, wel aan een goed proces.”

DOOR INGRID KOENEN

D

at motto hangt in de bouwkeet, op de kamer van projectdirecteur Jasper Meijer van Amphia. Niet ingelijst, maar op een simpel, gekreukt A4’tje dat met een punaise is vastgeprikt. Een geheugensteuntje voor hemzelf, maar ook om geregeld naar te wijzen.

Het bescheiden team van de opdrachtgever deelt de keet met bouwcombinatie Four Care, die gevormd wordt door Trebbe, Van Wijnen, Engie en Unica. Meijer moet zijn rug recht zien te houden en constant laveren tussen de wensen en grillen van zowel de zorg- als de bouwsector.

Aan de ene kant trekken de 5000 medewerkers van het ziekenhuis die staan te trappelen om te komen kijken. Aan de andere kant probeert hij de uitvoering zo soepel mogelijk te laten lopen en trekken de vier partijen van de bouwcombinatie aan zijn jasje. Meijer: “Eén bouwkeet zorgt voor korte lijntjes. Dat is prettig.

Maar ik zorg er wel voor dat niet elke discussie binnen ons team ook meteen bij de bouwcombinatie terechtkomt. Dat zou de uitvoering onnodig compliceren.

Eerst bedenken wat je wilt en dan helder communiceren en vervolgens samen bekijken wat de mogelijkheden zijn. Als een ‘deadline’ is verstreken, is het over en uit. Dan wordt er niets meer gewijzigd.”

Een wispelturige opdrachtgever met

“Het had van mij nog wel wat meer prefab gemogen”

steeds nieuwe wensen stond aanvankelijk boven aan het risicolijstje van directeur Rob van der Jagt van penvoerder Trebbe.

Nu bungelt het risico onderaan. De verhoudingen zijn goed en de contacten lopen prettig. Afspraak blijkt afspraak. Van der Jagt weet dat een bouwproject ook heel anders kan lopen. “De bouwplaats is hermetisch afgesloten met een groot hek.

Dat kan alleen in dit soort projecten. Door het grote volume kunnen er ook veel meer meer hijsmachines en andere machines worden gebruikt dan in de woningbouw. Sommige collega’s zijn daar wel eens jaloers op.”

Hij weet nog goed dat hij werd gebeld door zijn collega van Van Wijnen: of hij zin had in een nieuw ziekenhuisavontuur. In Breda. Samen met Van Wijnen en technische dienstverleners Engie en Unica werd al snel een ‘war room’ ingericht. “Aanbesteden is oorlog. Die wil je winnen en dat lukt alleen door alle kennis en ervaring optimaal te combineren tot een nieuw concept.”

Burney Kreugel van Engie Zuid vult aan: “We hadden allemaal wel eens met elkaar samengewerkt, maar nooit eerder met z’n vieren. Die ervaring uit het verleden moet je koppelen aan vertrouwen. Een ziekenhuis is geen gewoon kantoor.” In de praktijk wringt dat wel eens, want geregeld willen de bouwers door, maar zitten dan nog te wachten op de maatvoering voor de installaties. Ook het 3D-ontwerp in BIM kan niet alle raakvlakken voorkomen.

Extra brainstormronde De partijen participeren allemaal voor 25 procent. Het aandeel installaties is ongeveer gelijk aan het bouwkundige deel. De opdrachtgever had niet voor niets de harde eis gesteld dat een installateur een gelijkwaardige partner moest zijn in de bouwcombinatie. Amphia had vooraf een beschrijving van het ontwerp gemaakt, maar zonder uitgewerkt bestek.

Meijer: “Best lastig om te bepalen aan welke eisen een gebouw over veertig jaar nog moet voldoen. Vooral de ontwikkelingen op ict-gebied gaan razendsnel. En wat gaat er gebeuren met de ouderenzorg? Niemand die dat precies weet, maar we moesten wel een sluitend businessplan neerleggen.”

Vijf partijen zijn uitgenodigd voor het offertetraject. Bijzonder was de dialoog waarbij alle inschrijvers optimalisaties

mochten indienen. De partijen kregen een vergoeding voor de ideeën die zijn gebruikt in het uiteindelijke ontwerp.

Die extra brainstormronde leverde 100 aanpassingen op, waarbij de stalen koelleidingen en de prefab-gevels nu nog het meest in het oog springen.

Als testcase moesten de partijen het ontwerp voor een verloskamer volledig uitwerken. “Om te kijken of de markt echt begreep wat we voor ogen hadden.”

Uiteindelijk is gegund op de laagste prijs.

Meijer staat nog steeds 100 procent achter die keus en krijgt bijval van Trebbe: “De prijs is een glashelder criterium. Het is duidelijk en laat geen ruimte over voor grijze gebieden. Wij konden daar prima mee uit de voeten.”

Van duikgedrag is geen sprake geweest; alle partijen verwachten het project volgend jaar met een bescheiden plus af te sluiten. Het betekent ook niet dat er is beknibbeld op de kosten of dat er geen oog was voor kwaliteit. “Daar is juist wel op gelet”, benadrukt Meijer.

“De Bredase kazernecultuur was de basis voor het sobere, maar elegante ontwerp. Er is consequent gekozen voor een neutrale basis met terra-aardetinten. De kosten zijn binnen de perken gebleven door materiaal en ontwerp op elkaar af te stemmen. Feitelijk zijn het blokkendozen die constructief en bouwkundig niet erg ingewikkeld zijn.” Hij wijst nog maar

Project nieuwbouw ziekenhuis Amphia 572 eenpersoonskamers en 16 OK’s Opdrachtgever: Amphia Opdrachtnemer: Combinatie Four Care met Trebbe, Van Wijnen, Engie en Unica Contractvorm: klassiek hybride met dialoog Contractwaarde: 145 miljoen euro Projectsom: 225 miljoen euro Start bouw: september 2016 Oplevering: zomer 2019 Verhuizing: eind 2019

9

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

Maandenlang reed dagelijks een colonne van vrachtwagens uit Limburg om de meer dan 2000 gevelbanden en ruim 10.250 vierkante meter beplating aan te voeren. Foto’s: Beeld Werkt

eens op de spreuk aan de muur en is niet veel tijd kwijt aan oeverloze discussies over meerwerk.

Dit project loopt soepel, ervaren alle partijen. “Hoe dat lukt? We hebben overzichtelijke ego’s. Het is geven en nemen en gaan niet naar elkaar mailen als er iets dwarszit”, denkt Meijer. Elk kwartaal volgt een uitgebreide risicosessie, een sessie waar niemand bij staat te trappelen. “Het voelt als hardlopen. Pas achteraf ervaar je dat het toch heel nuttig en prettig was om samen alle mogelijke tegenvallers en risico’s door te praten.”

De EPC van 0,6 heeft wel voor de nodige hoofdbrekens gezorgd: “Een ziekenhuis valt onder U-bouw en dat betekent isoleren. Maar eigenlijk bouw je een fa-

briek en wordt vergeten dat het pand straks volstaat met apparatuur die juist veel warmte afgeeft. Koeling is dus minimaal even belangrijk”, licht Kreugel toe.

Het werd uiteindelijk een mix van WKO-bronnen, ledverlichting en andere duurzame maatregelen om de strenge eisen te halen.

De bouwfase had meteen te maken met een fikse tegenvaller. Het grondwater bleek moeilijk te keren, waardoor het niet mogelijk bleek om de geplande bouwvolgorde aan te houden. “Gelinjecties, vriezen, bemalen en damwanden.

We hebben het allemaal geprobeerd”, weet Van der Jagt zich goed te herinneren. Na weken modderen is de planning omgegooid en zijn de kelder en de op-

Weetjes Amphia ziekenhuis • 3524 stuks aluminium gevelkozijnen • 2172 stuks prefab betonnen gevelbanden • 10250 m2 keramische gevelbekleding = 1,5 voetbalveld • 22 km vuilwater riool • 3 km hemelwaterafvoer • 36 km waterleidingen • 400 km elektrakabels = bijna gelijk aan totale kustlijn (451 km) • 500 km datakabels = bijna gelijk aan totale grens Duitsland (577 km) • 16.000 stuks verlichtingsarmaturen • 6 cv-ketels, totaal 1.580 kW. Cf.: een gemiddeld huis is 24 kW

bouw parallel aan elkaar gebouwd in plaats van na elkaar. Inmiddels is de uitvoering al voor driekwart voltooid. De eerste operatiekamers (OK’s) en kamers zijn al zo goed als klaar en zijn al ‘op slot’.

En op slot is letterlijk op slot zodat onnodige schade in de afbouwfase wordt voorkomen.

Geheim Momenteel wordt op vier plekken tegelijk gebouwd. Het hart is de spoedeisende hulp, de intensive care en de 16 operatiekamers. Aanpalend zijn units voor Vrouw Moeder Kind, Oncologie en Hart & Vaten. Door een slimme inpandige gevelconstructie waren de vier gebouwen razendsnel water- en winddicht.

“Het geheim zijn de prefab-gevel-elementen”, verklaart Van der Jagt met gepaste trots. Maandenlang reed dagelijks een colonne vrachtwagens uit Limburg

om de meer dan 2000 gevelbanden en 10250 vierkante meter beplating aan te voeren. “Het had van mij nog wel wat meer prefab gemogen”, mompelt Meijer.

De ingenieur is 25 jaar geleden al afgestudeerd op 3D-printen. “Sommige ontwikkelingen in de bouw gaan minder snel dan je zou willen. Een ziekenhuis uit de 3D-printer was wel fantastisch geweest. Assembleren en klaar.” Desondanks is hij dik tevreden over de uitvoering die nog altijd keurig op schema ligt.

Grote problemen met het vinden van geschikt materiaal en vakmensen zijn er niet. Volgens Van der Jagt vinden veel partijen het ziekenhuis een mooie referentie met een bulk aan werk. “De krapte begint nu een beetje te komen. Mensen die deuren willen afhangen zijn momenteel lastig te vinden. En daar moeten er nog wel een paar duizend van worden geplaatst.”

10 REPORTAGE

Hakken in het zand bij zestiendaagse van Driebergen Zestien dagen lang is het dag en nacht continue doorbikkelen voor de 250 mensen op project station Driebergen. Cruciale momenten volgen elkaar in rap tempo op. Dat vergt veel van iedereen. ‘‘We moeten permanent streng blijven.”

DOOR INGRID KOENEN

A

ls twee schoolmeesters voelen bouwmanagers Albert Hazeleger van ProRail en Reinier Mieris van BAM zich af en toe.

“Soms gaan de hakken in het zand. De irritatiegraad kan snel toenemen, want zo’n operatie is een enorme inspanning. Toch blijven we eisen dat veilig wordt gewerkt. Dat wekt wel eens wrevel”, ervaart Mieris. Hij heeft al een bellende chauffeur op de vingers getikt.

Veilig werken beschouwt de manager uitvoering van BAM als topprioriteit tijdens deze zestiendaagse. “Eigenlijk altijd wel, maar omdat zoveel mensen tegelijk zoveel verschillende dingen doen op een relatief klein oppervlak met veel bouwverkeer, staat veiligheid bovenaan.”

De werkdruk is deze dagen hoog. Af en toe staan ze zelf ook 14 uur achtereen op de bouwplaats en sturen ze elkaar regelmatig naar huis om te gaan slapen. “Het is grappig om deze ‘zachte kant’ van bouwen te ontdekken. We zijn soms echt een beetje bezorgd over elkaar”, heeft Hazeleger gemerkt.

Luisteren De manier van samenwerken op dit project bevalt hem goed. “De periode van het hele zakelijke, ‘Ieder zijn eigen ding’-mentaliteit is voorbij. We proberen in eerste instantie elkaar te helpen en naar elkaar te luisteren.” Elke dag stipt 11 uur is er een bouwvergadering om alle lopende zaken, knelpunten en risico’s door te praten. “Er staat een half uur voor, maar meestal hebben we iets meer tijd nodig. Daaruit volgt steevast een actielijst met praktische punten.”

Het is voor Hazeleger de eerste keer dat hij een project volledig in BIM begeleidt. Zijn iPad ligt binnen handbereik en ondertussen moet hij ook nog een appje beantwoorden van zijn manager die wil weten of de planning nog op schema ligt. “Even een berichtje tikken hoor. Het gaat namelijk hartstikke goed.

Dan is het MT ook weer blij.”

Het inschuiven van het spoordek van 3300 ton met een lengte van 140 meter verliep op rolletjes. Foto: Gerrit Serné/ProRail

11

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

Bouwer BAM heeft het ontwerp volledig in BIM en 3D uitgewerkt. Net voor de uitvoering, tijdens de toptijd, waren soms veertig mensen tegelijk met het model aan het werk. Het grote voordeel is dat foutjes al op de tekening duidelijk worden. Bij alle modellen zit inmiddels een reeks van kleine wijzigingen en meerwerk. Zoals een trap die een paar meter moet opschuiven en de precieze plek van kabels en leidingen.

Minder faalkosten “Een enorme vooruitgang, want normaal zie je bouwfouten en afwijkingen meestal pas buiten, tijdens de uitvoering. Op deze manier zijn er echt veel minder faalkosten. En de discussies over meerwerk heb je al in de ontwerpfase achter de rug”, weet Hazeleger inmiddels.

ProRail heeft bij Driebergen gekozen voor een uitvoering met twee grote buitendienststellingen, waarvan dit de eerste is. Een tweede 9-daagse volgt nog in februari 2020. Het alternatief was geweest om 10 keer 52 uur door te werken. Vijf partijen waren in de race voor het stationsproject, waar hinder, duurzaamheid en een plan van aanpak meewogen bij de gunning.

BAM pakte het d&c-contract met een waarde van ruim 90 miljoen euro. De slimme fasering waardoor de Hoofdweg acht maanden eerder open kan, was cruciaal voor een aantal extra emvi-punten. Maart Bouwmanagers Albert Hazeleger van ProRail (links) en Reinier Mieris van BAM.

vorig jaar begon het werk buiten met de ‘winkel open’ en is al een begin gemaakt met het nieuwe station en het omleggen van de onderdoorgang. Nu volcontinue wordt gewerkt, ligt het tempo hoog.

Vooral de uitvoerders en managers beschouwen zichzelf soms als onmisbaar, want de cruciale momenten volgen elkaar in rap tempo op binnen de strakke urenplanning van 384 uur. Hier en daar zitten tijdsbuffers ingebouwd, voor het geval onderdelen tegenzitten.

Zo’n zorgpuntje was de uithardingstijd van het onderwaterbeton. “Normaal moet dat drie weken uitharden. Door glasvezel toe te voegen, was drie dagen droogtijd genoeg”, stipt Mieris tussen neus en lippen door nog even een innovatie aan. Met een reeks van slimme faseringen loopt de uitvoering zo halverwege perfect op schema. Bouwvak is hier een onbekend begrip: 750 mensen per dag lopen op de bouwplaats, met zo’n zestig grote bouwmachines krioelen naast en door elkaar.

Olympische Spelen “Het voelt als de Olympische Spelen. We zijn gelijktijdig bezig met de wissels, de overgang, de seinen, het perron, het spoor en een duiker”, somt Hazeleger op als we de drukke bouwplaats oplopen. “Daaronder zijn ook nog mensen bezig met handschoentjes de oude perronkap te demonteren. Daar blijkt chroom6 in te kunnen zitten, dus dat moet met extra maatregelen.” De bouwmanagers hebben de allerspannendste fase al achter de rug: het inschuiven van het spoordek van 3300 ton met een lengte van 140 meter, die straks het dak van de nieuwe onderdoorgang vormt. Het gevaarte moest 170 meter in de lengte opschuiven over verschillende soorten ondergrond.

“Dus over zand en de weg naar de bak met betonnen palen. Met een snelheid van 15 meter per uur al rollend naar de goede plek met aan weerszijden zo’n 30 millimeter speelruimte. Normaal schuif je in de dwarsrichting, maar die ruimte is hier niet. Dat was wel even zweten, maar het is allemaal perfect en letterlijk op rolletjes gelopen. De Boer heeft een topprestatie neergezet. Dat mag ook weleens gezegd”, blikt Mieris nog even terug naar vorig weekend, terwijl hij zijn duim en wijsvinger de afstand van 3 centimeter vormt.

Applaus Maandagochtend 11.18 uur klonk applaus vanaf de kijktoren toen het dek precies op de juiste locatie was geschoven. Dinsdag 12.30 uur lag de ligger ook nog

“We zijn gelijktijdig met de wissels, de overgang, de seinen, het perron en een duiker bezig”

eens precies op de goede hoogte. Momenteel wordt de blauwe stalen hulpconstructie afgebroken en zijn ploegen aan de gang gegaan met bovenleidingsportalen.

Boven op de ligger zijn alweer monteurs aan het werk met het leggen van de rails.

Het duurt uiterlijk nog tot 2021 voordat het ‘landschapsstation’ met veel ronde vormen in glas en natuursteen helemaal klaar is. “We mikken op eerder opleveren dan de afgesproken 2021”, verklapt Mieris.

Het is opereren op de vierkante kilometer, want de baron van het aanpalende landgoed gaf geen toestemming voor een bouwweg dwars door zijn bos. De bouwplaats is daardoor 4 kilometer lang en slechts enkele tientallen meters breed met een slinger bij de oude overweg. Naast de A12 is een bouwdepot ingericht waar alle materialen ‘just-in-time’ vandaan komen.

Zo’n zestiendaagse volcontinue vergt het uiterste van alle betrokken partijen. Een tropenrooster zat er niet in, maar er is wel constant een koelwagen met verfrissend water aanwezig. Ook de iets lagere temperaturen voelen als een verademing.

Vergadering De bouwmanagers houden het op een bekertje cafeïne. “Dit weer is eigenlijk perfect. Het voelt al een bétje als nazomer.” Hazeleger besluit: “Sorry, maar het is drie minuten voor elf. We moeten aanschuiven bij de dagelijkse bouwvergadering. Die mag namelijk niemand missen.”

Project station Driebergen-Zeist Opdrachtgever: ProRail Opdrachtnemer: BAM Ingenieursbureau: Arcadis Contractvorm: d&c Contractwaarde: 90 miljoen euro Start bouw: maart 2017 Geplande oplevering: uiterlijk 2021

12

Biobased 01Kop01 DOOR ALEX J. DE HAAN

Het Kenniscentrum in OosterwolDOOR Biobased 04CREDIT de, dat straks lokaal ingezamelde spijkerbroeken 07Brood als isolatiemateriaal heeft, krijgt langzaam vorm. Het overwegend uit hout opgetrokken gebouw, dat werd ontworpen door Paul de Ruiter, wordt rondom een cirkelvormig atrium gebouwd, dat op drie poten steunt. In het hart van het dak komt een kunststoffen lens, waardoor het licht naar

binnenvalt en die door zijn dubbelwandigheid isoleert. Drie bouwbedrijven uit Oosterwolde (Doornenbal, Buiteveld en De Jong) hebben het consortium Natuurlijk Bouwen opgericht. Zij bouwen een duurzaam kenniscentrum, dat de naam Biobased Economy krijgt. Het gebouw herbergt kantoor- en onderwijsruimten, een congreszaal en een restaurant. Het centrum staat op het ecologische bedrijventerrein Ecomunitypark in Oosterwolde.

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

13

14

Aansprakelijkheid van onderaannemer in de lift?

Het rechtstreeks aanspreken van een onderaannemer wegens onrechtmatig handelen is de afgelopen jaren meermalen succesvol gebleken. De onderaannemer loopt risico wanneer hij duidelijk steken laat vallen in zijn werk of zijn waarschuwingsplicht verzaakt.

Susanne van de Pest is advocaat bij Severijn Hulshof advocaten

DOOR SUSANNE VAN DE PEST

U

it het arrest Wierts/Visseren van de Hoge Raad volgt dat de onderaannemer binnen bepaalde grenzen rekening moet houden met de belangen van de opdrachtgever. En de opdrachtgever zal erop mogen vertrouwen dat de onderaannemer dat ook doet.

Laat de onderaannemer dit na dan kan sprake zijn van onrechtmatig handelen.

Het Gerechtshof Amsterdam heeft sindsdien meerdere vorderingen van opdrachtgevers toegewezen. Zo oordeelde het hof in 2014 dat een onderaannemer aansprakelijk was door de opdrachtgever niet te waarschuwen voor een kenbare

fout in het werk van de hoofdaannemer.

En in 2016 dat de onderaannemer bij de uitvoering van asbestsaneringswerkzaamheden de belangen van de opdrachtgever dusdanig had verwaarloosd dat hij daardoor onrechtmatig handelde.

De rechtbank Gelderland wees in 2016 een vordering van opdrachtgever toe wegens gebreken in het werk van de onderaannemer. Daarbij speelde een rol dat de onderaannemer was voorgeschreven en de aansprakelijkheid voor de voorgeschreven onderaannemer contractueel was uitgesloten in de hoofdaannemingsovereenkomst.

De onderaannemer die rechtstreeks wordt aangesproken, kan een beroep doen op tal van juridische verweren.

Daarbij kunnen onder omstandigheden met de hoofdaannemer overeengekomen contractuele bepalingen tegen de opdrachtgever (niet-contractspartij) worden ingeroepen. Zo deed de onderaannemer in genoemde uitspraak van de recht-

bank Gelderland met succes een beroep op de aansprakelijkheidsbeperking uit zijn overeenkomst met de hoofdaannemer. En het Hof ’s-Hertogenbosch oordeelde in 2008 dat het soms zelfs mogelijk is voor de onderaannemer om een beroep te doen op algemene voorwaarden van de hoofdaannemer. Hierdoor kan de schade voor de onderaannemer aanzienlijk beperkt worden.

Drukwand Een recente uitspraak van het Hof ’s-Hertogenbosch (ECLI:NL:GHSHE:2018:2674) laat zien dat het niet altijd slecht afloopt voor de onderaannemer. Een aardappelteler had opdracht gegeven aan een aannemer om in een aardappelschuur een vaste drukwand aan te brengen. De aannemer schakelt een onderaannemer in voor constructieve aanpassingen van de schuur. Direct na oplevering van het werk stort de voorgevel van de schuur in.

De aardappelteler spreekt zowel de aannemer als de onderaannemer aan voor de herstelkosten. Het hof oordeelt dat de aannemer aansprakelijk is voor de schade als gevolg van de ondeugdelijke uitvoering van het werk. De keerwand steunde af op de kopgevel van de schuur, terwijl deze daar achteraf gezien niet ge-

schikt voor was. De aannemer had in zijn algemene voorwaarden de omvang van de aansprakelijkheid beperkt tot de hoogte van de aanneemsom. Dit beding houdt stand. Het hof overweegt dat er weliswaar sprake was van een onvoldoende doordacht project, maar niet van een zodanig karakter dat de aannemer geen beroep op de exoneratie toekomt.

De onderaannemer wordt verweten dat hij geen sterkteberekening heeft gemaakt en ook niet heeft geverifieerd of de aannemer daarover beschikte. De onderaannemer verweert zich door te stellen dat in een procedure tegen de aannemer al geoordeeld is dat hem niets te verwijten valt. Verder betwist hij dat het op zijn weg lag om te waarschuwen omdat hij niet bij uitstek deskundig was op het gebied van keerwanden. Het hof oordeelt dat de onderaannemer ook zonder wanprestatie jegens de hoofdaannemer wel degelijk onrechtmatig kan handelen jegens opdrachtgever. Maar het gaat te ver, aldus het hof, om van de onderaannemer te verlangen dat deze doet wat zowel opdrachtgever als aannemer hebben nagelaten, te weten verifiëren of de schuur wel geschikt was voor de keerwand. Aan de interessante vraag of de onderaannemer een beroep kon doen op de aansprakelijkheidsbeperking van de aannemer komt het hof hier niet toe.

MARINUS AALBERTS

Belofte Met minder mensen meer werk verzetten in kortere tijd, dat wil natuurlijk iedereen.

Momenteel begeleid ik een afstudeerder van de TU Delft bij het gebruik van VR-Dijken, een parametrisch dijkontwerpmodel dat met Virtual Reality direct de dijkversterking in zijn omgeving projecteert.

Zijn onderzoek richt zich op het maken van een model dat de gevolgen van de dijkversterking inzichtelijk maakt op het gebied van ruimtelijke kwaliteit en kosten. Doel daarvan is om specialisten in MER (ecologen, cultuurhistorici, landschapsarchitecten, enzovoorts) direct meer informatie te geven over verschillende dijkversterkingsalternatieven.

De student is over de helft van zijn onderzoek en heeft VR-Dijken inmiddels gekop-

peld aan GIS-lagen. Dat levert inderdaad meer efficiency en effectiviteit op: de specialist kan nu zelf met de VR-bril op ontwerpkeuzes maken over taludhelling, bermlengte en bermhoogte, maar ook versterken aan de binnenzijde, buitenzijde of op-de-as. Er komt dan direct een overzicht van het effect op de omgeving uit. Bijvoorbeeld in benodigde oppervlakte landbouwgrond, Natura 2000-gebied, huizen, kosten, enzovoorts.

Het idee om hier een afstudeerder op te zetten is ontstaan uit onvrede over hoe omslachtig het nu nog vaak gaat: de ingenieur werkt eerst verschillende dijkversterkingen uit. Vervolgens wordt daar een ontwerptekening van gemaakt. Daarna worden effecten bepaald en dan pas

beoordeeld. Bij mijn laatste project duurde deze fase vier maanden en werkten er ongeveer 15 medewerkers aan. Niet echt snel en effectief…

Daar komt nog bij dat er slechts een beperkt aantal alternatieven uitgewerkt en beoordeeld wordt. En dat is jammer, want de specialist kan nu alleen twee of drie alternatieven afwegen. En dat zonder echt de achtergrond van het dijkontwerp te kennen. Met VR-Dijken kan de specialist zelf aan de ontwerpknoppen zitten, tientallen alternatieven bekijken en daarmee meer inzicht krijgen in de impact van ontwerpkeuzes op zijn te beoordelen werkveld.

Zelf verwacht ik dat met deze ontwikkeling een mooie stap wordt gezet in het

efficiënter maken van communicatie tussen MER-specialisten en dijkontwerpers.

Slimmer, sneller, beter is een belofte die misschien wel vaker wordt gedaan. Ik hoop dat met deze afstudeerder waar te kunnen maken.

Marinus Aalberts, hoofd Witteveen+Bos-kantoor Rotterdam

15

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

Vijf j tips voor een ggeslaagde g uitoefeningg van het retentierecht In de bouw komt het nog wel eens voor dat een aannemer een gerealiseerd pand onder zich houdt om betaling van openstaande facturen door de opdrachtgever af te dwingen.

Dit zogenaamde retentierecht kan een doeltreffend pressiemiddel zijn, maar in de praktijk gaat het nog wel eens mis.

Marloes Beeren-Kuijpers is advocaat bouwrecht bij Poelmann van den Broek advocaten.

DOOR MARLOES BEEREN-KUIPERS

D

it bleek ook maar weer uit een recente uitspraak van 24 juli 2018 van de rechtbank Limburg. Een aannemer uit Sittard oefende het retentierecht uit vanwege een openstaande vordering van meer dan 300.000 euro. De opdrachtgever was het hier niet mee eens en startte een kort geding procedure. De opdrachtgever kreeg gelijk en de rechter oordeelde dat de aannemer per direct de bouwhekken moest verwijderen omdat hij ten onrechte het retentierecht uitoefende.

Naast een gerechtelijk verbod om retentierecht uit te oefenen, loopt een aannemer bij onrechtmatig gebruik van het retentierecht ook het risico dat hij opdraait voor eventuele schade die een opdrachtgever lijdt. In dit artikel staan daarom vijf praktische tips die bijdragen aan een geslaagde uitoefening van het retentierecht.

Tip 1. Check het contract Het retentierecht is een wettelijke bevoegdheid van de aannemer, maar in veel algemene voorwaarden en standaardbestekken wordt het retentierecht door de opdrachtgever uitgesloten. Controleer dus voorafgaand aan het uitoefenen van het retentierecht altijd of dit volgens de contractstukken wel is toegestaan.

Retentierecht is in de bouwpraktijk een veelgebruikt pressiemiddel.

Tip 2. Controleer of de vordering opeisbaar is Bij uitoefening van het retentierecht moet vast staan dat de opdrachtgever niet aan zijn verplichtingen voldoet. Dit betekent bijvoorbeeld dat de betalingstermijn van een openstaande factuur is verstreken. Pas als aannemer vooral op bij (meerwerk)facturen waarover discussie bestaat. Als achteraf blijkt dat onterecht of voor een te hoog bedrag is gefactureerd, dan kan de uitoefening van het retentierecht onrechtmatig zijn.

Tip 3. Verzeker je van feitelijke macht Uit de aard van de overeenkomst moet volgen dat de aannemer de feitelijke macht heeft over de bouwplaats. Dit betekent kort gezegd dat de aannemer bepaalt wie toegang heeft tot de bouwplaats. Veelal is sprake van feitelijke macht indien de aannemer de bouwplaats heeft ingericht met materieel, bouwketen of materialen en de bouwplaats met bouwhekken heeft omheind.

De aannemer doet er goed aan tijdens de uitoefening van het retentierecht de feitelijke macht te bewaken door de bouwplaats afgesloten te houden en derden slechts in uitzonderingssituaties én onder begeleiding toegang te verlenen. Let op, onderaannemers kunnen doorgaans geen retentierecht uitoefenen omdat zij slechts een onderdeel van het werk realiseren en in dat

geval alleen de hoofdaannemer de feitelijke macht heeft over de bouwplaats.

Tip 4. Maak het retentierecht kenbaar Het retentierecht werkt niet alleen tegen de opdrachtgever, maar ook tegen derden. Dit moet dan wel duidelijk zijn voor derden. Plaats daarom op de bouwhekken duidelijke borden waarop staat vermeld dat er retentierecht wordt uitgeoefend. Een andere mogelijkheid is het retentierecht in te schrijven bij het kadaster zodat bijvoorbeeld bij overdracht van het pand of beslaglegging het retentierecht wordt opgemerkt.

Tip 5. Weeg de belangen af Voor een opdrachtgever is het retentierecht een ingrijpend middel. De opdrachtgever kan immers niet beschikken over het pand met alle gevolgen van dien. Zeker als de opdrachtgever de factuur betwist, kunnen er complexe en kostbare juridische discussies ontstaan.

Weeg daarom vooraf af of er ook minder ingrijpende middelen zijn om betaling af te dwingen.

Conclusie Het retentierecht is in de bouwpraktijk een veelgebruikt pressiemiddel ten gunste van de aannemer. Over de praktische uitoefening van retentierecht bestaat vaak discussie met gerechtelijke procedures tot gevolg. Reden genoeg om bovenstaande tips ter harte te nemen.

EWALD VAN HAL

Labelleed Dit woord kwam op toen ik las dat het energielabel van een overheidsgebouw daarin goed zichtbaar moet zijn opgehangen. Waar hangt zoiets dan, hoe groot is het en wat moet er op staan? Allemaal vragen die opkomen als je prettig loom in een hangmat op het ritme van de wind ligt te wiegen.

Het energielabel voor gebouwen kent hier te lande een lange voorgeschiedenis. En Nederland toonde zich niet de beste leerling van de Europese klas toen het aankwam op implementatie van de Europese Richtlijn energieprestatie gebouwen (EPBD, 2002/91 EG). Maar ondertussen is er dan het Besluit energieprestatie gebouwen. Dat omschrijft het energielabel als een schriftelijke verklaring met het resultaat van de berekening van de energieprestatie van het gebouw.

Verder bevat het de referentiewaarden waarmee de energieprestatie kan worden beoordeeld en (maar dat laat zich lastig lezen) aanbevelingen voor een kostenoptimale of kosteneffectieve verbetering van de energieprestatie ‘’tenzij er voor een dergelijke verbetering geen redelijk potentieel is ten opzichte van de geldende energieprestatie-eisen’’. Die aanbevelingen dienen wel technisch haalbaar te zijn en een raming te geven van de terugverdientijden gedurende de economische levensduur. Tenslotte moet het label ook nog verwijzen naar de vindplaats met extra informatie over de in het label vermelde maatregelen. Tja, dit moet dus allemaal in het energielabel staan! Maar er is meer. Artikel 2.4 van het Besluit bepaalt streng maar rechtvaardig, dat bij overheidsgebouwen het energielabel op een voor het publiek duidelijk zichtbare plaats moet zijn aangebracht. Het gebouw moet dan wel tenminste een bepaalde gebruiksoppervlakte hebben en veelvuldig door het publiek worden bezocht. Het label dient natuurlijk ook afgegeven te zijn wat betekent dat het moet gaan om een overheidsgebouw dat na 1 januari 2005 is opgeleverd, verkocht of verhuurd. Enfin, net als u bezoek ik met grote regelmaat overheidsgebouwen, maar een energielabel is mij nog nooit opgevallen.

De grote vraag is daarom in hoeveel overheidsgebouwen en waar eigenlijk zo’n actueel en juist opgesteld energielabel duidelijk zichtbaar is aangebracht. Dreigt hier labelleed voor de overheid of is er dit najaar politiek een labelgate?

Ewald L.J. van Hal Directeur vereniging Koninklijke Nederlandse Bouwkeramiek, namens NVTB

16 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, Overijssel, Gelderland, Flevoland

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d Onderwijs e Cultuur en religie f Bedrijven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

Architect: Geusebroek Verheij Architecten, Panamalaan 7-E, 1019 AS AMSTERDAM, 020-6204201

West ONTWERP

GEGUND

OEGSTGEEST c8 Bouwen 50 koopwoningen ( 5 villa’s / 30 twee-onder-een-kapwoningen / 15 herenhuizen) op voormalig terrein voetbalvereniging ASC aan de Duivenvoordestraat. Project: ‘Park Duivenvoorde’. Project heeft vertraging opgelopen i.v.m. wijzigingen bestemmingsplan.

De Raad van State heeft het oorspronkelijke wijzigingsplan van de gemeente niet goedgekeurd wegens te weinig inpassen groen in de buurt. De aangepaste versie is 15 augustus 2018 goedgekeurd, en daarmee is het bestemmingsplan onherroepelijk.

Geplande Start 5-2019 Projectontwikkelaar: Provast, Prinses Beatrixlaan 5, 2595 AK ‘S-GRAVENHAGE, 070-3081030 Architect: Stol Architecten B.V, Meer en Duin 5, 2163 HA LISSE, 0252-216962

PURMEREND b8 Bouwen, na sloop wijkcentrum ‘t Noot, 52 vrije sector koopappartementen / ruimten t.b.v. diverse zorgfunctie (zoals bijvoorbeeld huisarts / fysiotherapeut) / ondergrondse parkeergarage / aanleggen parkeerplaatsen aan de J.P. Grootstraat 1.

Project ‘Wheerlicht’ in de wijk Wheermolen. De bestemmingsplanprocedure start september/oktober 2018. Startdatum is fictief.

Geplande Start 5-2019 Projectontwikkelaar: Synchroon B.V., Zilverstraat 39, 2718 RP ZOETERMEER, 088-0105700

RIJSWIJK ZH h8 Bouwen, na sloop vml. CBR gebouw, 84 koopappartementen (3 penthouses / 81 appartementen) / 720 m2 commerciële ruimte in de plint / 2-laagse parkeergarage aan de P.C. Boutenslaan. Project ‘De Colijn’. Amvest en Smit’s vormen samen Ontwikkelingscombinatie De Bouten C.V. Sloop wordt uitgevoerd door T.J. Kippersluis & Zonen B.V. Geplande Start 10-2018 Projectontwikkelaar: Smit’s Bouwbedrijf B.V., Parallelweg 8, 1948 NM BEVERWIJK, 0251-277777 Projectontwikkelaar: Amvest B.V., De Entree 43 - 8e etage, 1101 BH AMSTERDAM ZUIDOOST, 020-4301212 Architect: Burobeb b.v, Westerdoksdijk 603 B, 1013 BX AMSTERDAM, 020-4890090 Hoofdaannemer: Smit’s Bouwbedrijf B.V., Parallelweg 8, 1948 NM BEVERWIJK, 0251-277777

SCHIPHOL b0 Bouwen A-pier met 8 gates op Schiphol Airport ter hoogte van vrachtstation 1 aan het Vertrekpassage 5a. Team Aecom heeft het ontworpen, daarin zitten cepezed / cepezedinterieur / Copijn / IMd en dGmR. Duurzaam project vanwege 5.000 m2 zonnepanelen / hergebruik plastic en marmergruis / isolerend glas. Installateurs nog niet bekend. Hoofdaannemer is een joint venture van Ballast-Nedam en TAV Construction. Mebin is leverancier

ADVERTENTIE

Damwandkuipen met stempelramen vanthek.nl

VERTICALE FUNDERINGSTECHNIEKEN EN DAMWANDCONSTRUCTIES

betonmortel.

Geplande Start 9-2018 Hoofdaannemer: Ballast-Nedam Bouw & Ontwikkeling B.V, Ringwade 71, 3439 LM NIEUWEGEIN, 030-2854250 Hoofdaannemer: TAV Construction, Ye?ilköy , 34149 ISTANBUL, 0090-2124633000 Architect: Aecom, Leman Street 2, E1 8 LONDON, +44-2070617000 Architect: Copijn Tuin- en Landschapsarchitecten B.V, Gageldijk 4 F, 3566 ME UTRECHT, 030-2644333 Architect: Architektenburo Cepezed BV, Ezelsveldlaan 61, 2611 RV DELFT, 015-2150000 Opdrachtgever: Schiphol Nederland BV, Evert van de Beekstraat 202, 1118 CP SCHIPHOL, 020-7940800

‘S-GRAVENHAGE g6 Renoveren / uitbreiden basisschool ‘Ibs Yunus Emre’ aan de Vrijstaathof 50.

Geplande Start 10-2018 Hoofdaannemer: Handelsonderneming Hol, Poort V. M. Gelderland Groen 18, 6666 LP HETEREN, 026-4722477 Opdrachtgever: Bvo, Elsenburgstraat 17, 2548 SK ‘S-GRAVENHAGE, 06-28141499 Architect: HVE Architekten BV, Laan van Scheltema 32, 2548 AW ‘S-GRAVENHAGE, 070-4169410 Opdrachtgever: Yunus Emre Basisschool, Mandelaplein 2, 2572 HT ‘S-GRAVENHAGE, 070-3895376 UITVOERING

BADHOEVEDORP c0 Bouwen 550 eengezinswoningen / 74 vrijstaande villa’s in project ‘Park Quatrebras’, eerste onderdeel van grootschalige herontwikkeling Badhoevedorp tussen de Robert Kochstraat / Snelliuslaan / Fresiastraat. Fase 1 ‘Quartier 1’, is in verkoop sinds zomer 2018. Deze fase omvat: bouwen 150 koopwoningen (116 rijwoningen / 26 twee-onder-een-kap woningen / 8 vrijstaande villa’s). Duurzaam project vanwege HR++ glas / warmte-terugwinning / warmtepomp / gasloos bouwen / optioneel zonnepanelen / hoogwaardige isolatie. BAM Wonen Noordwest is i.v.m. bouwvak niet bereikbaar.

Geplande Start 8-2018 Hoofdaannemer: BAM Wonen Noordwest, Elsrijkdreef 207--A, 1103 MJ AMSTERDAM, 020-5694694 Projectontwikkelaar: Bohemen B.V., Gooweg 51, 2203 AA NOORDWIJK,

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

020-4490061 Architect: Mulleners + Mulleners Architecten, Kenaupark 25, 2011 MR HAARLEM, 020-4220825 Opdrachtgever: AM Noordwest, Ptolemaeuslaan 80, 3528 BP UTRECHT, 030-6097222

DEN HELDER c8 Bouwen 34 panorama koopappartementen verdeeld over 2 woontorens / 14 herenhuizen koop / parkeergarage aan de Keizersgracht 1 t/m 7 / Kanaalweg 320 t/m 358 en de Weststraat 5 t/m 6 . Project ‘Over het Wad’, fase 3. Duurzaam project vanwege zonnepanelen. Installateurs bekend bij aannemer.

Geplande Start 3-2018 Architect: Geurst & Schulze Architecten BV, Kranenburgweg 136, 2583 ER ‘S-GRAVENHAGE, 070-3650948 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf A. Tuin Den Helder BV, Ambachtsweg 15, 1785 AJ DEN HELDER, 0223-668685 Projectontwikkelaar: Heijmans Vastgoed, Oostmaaslaan 71, 3063 AN ROTTERDAM, 010-2662800

DEN HELDER c7 Bouwen, na sloop Beatrixstraat 62-92, woonwinkelcomplex met 2 winkels op begane grond / 8 koopappartementen / 6 koopwoningen aan de Beatrixstraat.

Project ‘De Hofdame’. Oosterbeek heeft de sloopwerkzaamheden uitgevoerd.

Duurzaam project vanwege zonnepanelen / HR++ glas.

Geplande Start 1-2017 Opdrachtgever: Woningstichting Den Helder, Middenweg 159, 1782 BE DEN HELDER, 0223-677677 Hoofdaannemer: Aannemingsbedrijf Dozy B.V, Energieweg 4/a, 1785 AD DEN HELDER, 0223-630454 Architect: Geurst & Schulze Architecten BV, Kranenburgweg 136, 2583 ER ‘S-GRAVENHAGE, 070-3650948 W-Installateur: Wilms Den Helder B.V, Ravelijncenter 39, 1785 LX DEN HELDER, 0223-630900 E-Installateur: Taylor Elektrotechniek BV, Drs. F. Bijlweg 238, 1784 MC DEN HELDER, 0223-637774

Oost ONTWERP

NIJMEGEN f9

17

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

BOUWBERICHTEN Bouwen, na sloop kantoor Metterswane, 260 koop- en huurappartementen / hotel met 100 kamers / supermarkt / parkeergarage aan het Stationsplein. Het project ligt momenteel stil. Start datum is fictief.

Geplande Start 2-2019 Architect: Barcode Architects, Scheepmakershaven 56-58, 3011 VD ROTTERDAM, 010-4256650 Opdrachtgever: Kondor Wessels Projecten B.V., Reggesingel 4, 7461 BA RIJSSEN, 0548-540260

Hoofdaannemer: Heembouw Roelofarendsveen B.V., De Lasso-Zuid 22, 2371 EW ROELOFARENDSVEEN, 071-3320050 Architect: Habeon Architecten, De Lasso-Zuid 22, 2371 EW ROELOFARENDSVEEN, 071-3320060 Opdrachtgever: Provides, Zomerdijk 14, 3402 MJ IJSSELSTEIN UT, 030-6860500

ALMERE c6

Renoveren, uitbreiden en verbouwen Rijksmonument De Smederij tot 3 appartementen / 6 garageboxen / bedrijfsruimte aan de Dorpsstraat.

Project ‘Royal Residence Lage Vuursche’.

Project wordt casco opgeleverd. Makelaar treedt op namens Stichting ter behoud van Monumenten Lage Vuursche.

Installateurs bekend bij aannemer. Het pand is gestript, enkel de monumentale gevel staat er nog. De bouw ligt echter al maanden stil, wegens langlopend overleg over de monumentale gevel.

Geplande Start 2-2017 Opdrachtgever: Van der Waaij Makelaars en Rentmeesters, Wakkerendijk 178a, 3755 DH EEMNES, 0355–394470 Hoofdaannemer: Knol Bouwgroep B.V., Gildenweg 8, 8061 RP HASSELT, 038-4771490 Architect: Architektenburo Huub van der Zee BV, Loerikseweg 17, 3991 AA HOUTEN, 030-6372332

Bouwen camping Waterhout met 262 standplaatsen (tenten, caravans, campers) / 17 lodges en boomhutten / receptie / horeca / winkel / recreatiegebouw / sanitaire voorzieningen / bedrijfswoning op het Schateiland aan de Trekvogelweg. Architect bekend bij Cerius. De grond wordt nu bouwrijp gemaakt. Startdatum is fictief.

Geplande Start 11-2018 Opdrachtgever: Stadscamping “Waterhout�, Archerpad 6, 1324 ZZ ALMERE, 036-5470632 GEGUND

GRAMSBERGEN c7 Bouwen 18 appartementen verdeeld over 2 gebouwen aan de Kanaaldijk 3. Project ‘De Werf’. Betreft locatie voormalige gemeentewerf. Duurzaam project vanwege zonnepanelen.

Geplande Start 10-2018 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Zweers, Engeland 9, 7784 CH ANE, 0524-561268 Opdrachtgever: G.J. de Wilde, Anerveenseweg 58, 7788 AH ANERVEEN, 0524-562443 Architect: Hamhuis Architecten, Gramsbergerweg 14, 7772 CW HARDENBERG, 0523-261331

EEMNES c7 Bouwen 19 appartementen / 12 eengezinswoningen (allen sociale huur) bij de Zuidersingel in het plan Zuidpolder.

Duurzaam project vanwege streven EPC- 0 norm /zonnepanelen. Installateurs bekend bij aannemer.

Geplande Start 9-2018 Projectontwikkelaar: de Alliantie regio Gooi en Vechtstreek, Jan van der Heijdenstraat 36, 1221 EJ HILVERSUM, 088-0023200 Hoofdaannemer: Van Wijnen Harderwijk B.V, Deventerweg 4--a, 3843 GD HARDERWIJK, 0341-553644 Architect: Van Bokhorst Architecten BNA, Westkadijk 10, 3861 MB NIJKERK, 033-2461180

IJSSELSTEIN c6 Renoveren / verduurzamen 105 huurappartementen / portiekwoningen naar energielabel B aan de BelgiĂŤstraat / Engelandstraat / Nederlandstraat / Oostenrijkstraat / Frankrijkstraat / Duitslandstraat, Europakwartier. Fase 1: 28 woningen. Duurzaam project vanwege zonnepanelen / extra duurzaamheidsmaatregelen worden ook aangeboden.

Startdatum nog niet definitief.

Geplande Start 1-2019

UITVOERING

LAGE VUURSCHE c6

DOETINCHEM c9 Renoveren en verduurzamen 342 huurappartementen in 6 flatgebouwen aan de Caenstraat. De duurzame aspecten bij deze renovatie zijn extra isolatie op oa het dak / isolerend glas / zonnepanelen / zonnecollectoren / warmtepomp.

Geplande Start 8-2017 W-Installateur: Klein Poelhuis Hengelo B.V, Industrieplein 3, 7553 LL HENGELO OV, 074-2452110 E-Installateur: Klein Poelhuis Hengelo B.V, Industrieplein 3, 7553 LL HENGELO OV, 074-2452110 Architect: Loko Architecten bv, L.J. Costerstraat 5, 6827 AR ARNHEM, 085-7733669 Hoofdaannemer: Nijhuis Bouw B.V, Molendijk Noord 92a, 7461 JE RIJSSEN, 0548-535445 Opdrachtgever: Stichting Site Woondiensten, Hofstraat 47, 7001 JD DOETINCHEM, 0314-372000

Zuid GEGUND

KAATSHEUVEL c9 Bouwen 130 koopwoningen (senioren- / twee-onder-een-kap- / vrijstaande woningen) op de locatie van Bouwbedrijf Pepping (4,5 hectare) in het plan ‘De Els II’ achter de Gasthuisstraat / Marktstraat.

Gefaseerde uitvoering. Fase 1 : 22 grondgebonden koopwoningen (senioren/ twee-onder-een-kap- / rijwoningen).

Duurzaam project vanwege zonnepanelen.

Geplande Start 1-2019 Projectontwikkelaar: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SPRANG-CAPELLE, 0416-332898 Hoofdaannemer: Hoefnagel Totaalbouw BV, Hogevaart 125, 5161 PM SPRANGCAPELLE, 0416-332898 Architect: Quadrant Architecten VOF, Markt 24, 4761 CE ZEVENBERGEN, 0168-328255

BREDA h8 Herontwikkelen ‘Heilig-Hartkerk’ en pastorie / bouwen appartementencomplex ‘Heilig Hart Hof’ met 39 energieneutrale koopappartementen / ondergrondse parkeergarage met 126 parkeerplaatsen op naastgelegen terrein van voormalig

ROC aan de Baronielaan 22-24 in de wijk Zandberg. De kerk wordt getransformeerd tot 4 kantoorunits (totaal 727 m2) / restaurant (796 m2) / health club (650 m2 m2) en een nader te bepalen invulling (55 m2). Duurzaam project vanwege zonnepanelen / warmtepomp.

Geplande Start 1-2019 Projectontwikkelaar: Aannemersbedrijf Van Agtmaal B.V., Veilingweg 1, 4731 CW OUDENBOSCH, 0165-319000 Architect: Architecten Haverman van den Meiracker Vermeulen B.V, Burgemeester Guljelaan 6, 4837 CZ BREDA, 076-5144644 Hoofdaannemer: De Bonth van Hulten Bouwonderneming B.V, Nieuwkuijksestraat 43-45, 5253 AD NIEUWKUIJK, 073-5119022 Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf Van Agtmaal B.V., Veilingweg 1, 4731 CW OUDENBOSCH, 0165-319000

VEGHEL c7 Bouwen, na sloop resten toren Heilig Hartkerk, 33 koopwoningen (4 twee-onder-een-kapwoningen en 29 rijwoningen) aan de Sluisstraat / Vondelstraat (voorheen Plan ‘Campanula’).

Geplande Start 12-2018 W-Installateur: Schrijvers Technische Installaties B.V., Kanaalstraat 12b, 5347 KM OSS, 0412-640884 E-Installateur: Schrijvers Technische Installaties B.V., Kanaalstraat 12b, 5347

ADVERTENTIE

ZODRA ER SCHO T IN DE EERSTE ZAAK KOMT, BEN T U DE DIE HET WEE T...

ALMERE f7 Bouwen showroom voor A-Point aan de Veluwezoom 17-19. Showroom voor merken Seat / Audi / VolksWagen / Skoda.

Installateurs bekend bij aannemer.

Geplande Start 7-2018 Hoofdaannemer: Groothuis Bouwgroep, Spoelstraat 10, 8281 JT GENEMUIDEN, 038-3855161 Architect: Architektenburo Guido Bakker B.V, Panhuis 18, 3905 AX VEENENDAAL, 0318-552247 Opdrachtgever: A-Point Autobedrijf BV, Kollenbergweg 11, 1101 AR AMSTERDAM ZUIDOOST, 020-4301600

,!/ !" Ćž/ - 4,/!1 $"$"3"+ 3,,/ "6"+,,/! &16 "+1 2 !" ""/01" !&" %"1 4""1Ç˝ )0 2 7& % 1"+*&+01" ,++""/1 ,- , ,24 ,24 "/& %1"+Ç˝ " *""01 ,*-)"1" "+ 12")" ! 1 +( 3 + "!"/) +!Ç˝ - ,24 "/& %1"+Ç˝+) 3&+!1 2 0+") ĹŻ4 ,3"/7& %1 3 + /")"3 +1" ,24-/,'" 1"+ "+ * /(1- /1&'"+Çž 4 /*"" 2 * ((")&'( +&"24 4"/( &++"+% )1Ç˝ &'( 0+") ,- ,24 "/& %1"+Ç˝+)Ç˝

Maak er werk van!

PROBEER GRATIS!

18 Regio-indeling West Noord-Holland, Zuid-Holland

Noord Friesland, Groningen, Drenthe

Zuid Zeeland, Noord-Brabant, Limburg

Oost Utrecht, OverÄłssel, Gelderland, Flevoland

KM OSS, 0412-640884 Architect: Geesink Weusten architecten, Utrechtseweg 167, 6812 AC ARNHEM, 026-4436972 Projectontwikkelaar: Van Wanrooij Projectontwikkeling, Broekstraat 2, 5386 KD GEFFEN, 073-5340400 Hoofdaannemer: Van Wanrooij Bouwbedrijf, Broekstraat 2, 5386 KD GEFFEN, 073-5340400 Projectontwikkelaar: Bouwbedrijf Van Schijndel BV, Bredeweg 13, 5386 KM GEFFEN, 073-5340000 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf Van Schijndel BV, Bredeweg 13, 5386 KM GEFFEN, 073-5340000

Gebouwtypen en soorten werk

Ramingsgroepen

a Gezondheidszorg b Grond-, Weg-, en Waterbouw en energie c Wonen d OnderwÄłs e Cultuur en religie f BedrÄłven en logistiek g Horeca, sport en recreatie h Winkels en parkeren

1 10.000 - 20.000 2 20.000 - 50.000 3 50.000 - 125.000 4 125.000 - 500.000 5 500.000 - 1.000.000 6 1.000.000 - 2.000.000 7 2.000.000 - 5.000.000 8 5.000.000 - 10.00.000 9 10.000.000 - 50.000.000 0 50.000.000 en hoger - Onbekend

UITVOERING

EINDHOVEN c7 Bouwen 14 woningen / 7 appartementen (huur) voor bewoners met schizofrenie aan de Fakkellaan 19 t/m 27 in de wijk Prinsenjagt. Duurzaam project douche-WTW / CO2 gestuurde ventilatie.

Geplande Start 11-2017 W-Installateur: Schoormans Installatiebedrijf, ‘T Bogtje 12, 5095 CD HOOGE MIERDE, 013-5091268 E-Installateur: Markhorst Electro BV, Kerver 4, 5521 DB EERSEL, 0497-514064 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van Montfort BV, Standerdmolen 11, 5571 RN BERGEIJK, 0497-573133

ADVERTENTIE

!

Opdrachtgever: Wooninc., Winston Churchilllaan 87, 5623 KW EINDHOVEN, 040-2654400 Opdrachtgever: Cello, De Ring 14, 5261 LM VUGHT, 088-3451000 Architect: Dat Architecten, Henriette Ronnerstraat 5, 5038 KH TILBURG, 013-4686963 Projectontwikkelaar: Laride hart voor huisvesting, Bastion 58, 5509 MJ VELDHOVEN, 040-2348000 Opdrachtgever: Stichting Initiatieven Geestelijke Gezondheidszorg, Dr Holtroplaan 9, 5652 XR EINDHOVEN, 040-8447000

NIEUWERKERK c6 Bouwen 13 levensloopbestendige seniorenwoningen (huur) aan de Unastraat 29.

Architect Alliantie is verantwoordelÄłk voor Woon-eco concept. Duurzaam project vanwege zonnepanelen / warmtepomp.

Geplande Start 10-2017 E-Installateur: Van Vliet Installatie BV, Oude Moerstraatsebaan 39, 4614 RN BERGEN OP ZOOM, 0164-275500 W-Installateur: Van Vliet Installatie BV, Oude Moerstraatsebaan 39, 4614 RN BERGEN OP ZOOM, 0164-275500 Hoofdaannemer: Bouwbedrijf van de Linde, Albert Plesmanweg 19, 4462 GC GOES, 0113-221040 Architect: Architecten Alliantie B.V, Albert Plesmanweg 1B, 4462 GC GOES, 0113-229356 Opdrachtgever: Marsaki BV, Zonnebloemstraat 53, 4461 PK GOES, 0113-273055 Architect: WTS Architecten, Bellamypark 9, 4381 CG VLISSINGEN, 0118-460500

Noord ONTWERP

SCHOONEBEEK a5

!!! ! !

Verbouwen / renoveren / herontwikkelen vml. kerk De Mente en naastgelegen pastorie en jeugdgebouw aan De Mente 2 tot gezondheidscentrum. MogelÄłk vestigen Buurtzorg / de GGZ / diĂŤtist en een tandarts zich op deze locatie maar hierover ligt nog niets vast. Op verzoek opdrachtgever schriftelÄłke aanbiedingen indienen bÄł de architect.

Geplande Start 12-2018 Architect: Co Architecten / RenĂŠ Wittendorp Architect , Middendorp 19, 7761 PP SCHOONEBEEK, 0650996609 Opdrachtgever: Huisartsenpraktijk A. Al Cheikh, Griekenlandlaan 7, 7761 HH

Snel relevante bouwberichten vinden?

Activeer uw gratis proef op bouwberichten.nl

SCHOONEBEEK, 00524-532377 GEGUND

GRONINGEN h8 Bouwen 2 appartementencomplexen met 36 koopappartementen / 40 huurappartementen / parkeerkelder aan de Kempkensberg. Project ‘Wonen op de Kempkensberg’. Duurzame aspecten zijn zonnepanelen. Project heeft vertraging opgelopen vanwege kapvergunningen en vleermuizen. De appartementen gaan in Q4-2018 in de verkoop. Startdatum is fictief.

Geplande Start 4-2019 Hoofdaannemer: Nijhuis Noord, Klompmakerstraat 7, 9403 VL ASSEN, 0592-400500 Projectontwikkelaar: Slokker Vastgoed B.V. vestiging Zwolle, Burgemeester Roelenweg 22, 8021 EW ZWOLLE, 038-4552870 Architect: De Zwarte Hond Architecten, Hoge der A 11, 9712 AC GRONINGEN, 050-3134005

ZUIDHORN c9 Bouwen 16 twee-onder-een-kapwoningen / 3 vrijstaande huizen aan de W .C. de Withstraat op terrein voormalig verzorgingstehuis Westerburcht. Project ‘Westerburcht’. Sloopwerkzaamheden zijn al eerder voltooid. Grond was eerder van Vestia. De verkoop van de woningen loopt nog. Duurzaam project vanwege vloerverwarming / zonnepanelen / warmtepomp. Architect / contactpersoon bij de aannemer volgen na de bouwvak.

Geplande Start 3-2019 Hoofdaannemer: Geveke Bouw B.V. vestiging Groningen, Peizerweg 146, 9727 AR GRONINGEN, 050-5260600 Projectontwikkelaar: Extenzo B.V, Gotenburgweg 34, 9723 TM GRONINGEN, 050-5492750

MEERSTAD c7 Bouwen 6 vrijstaande en 5 half-vrijstaande koopwoningen in het plan ‘Vlek 12a’. Verkoop start Q4 2017. Duurzaam project vanwege een epc van 0,4 / zonnepanelen.

Geplande Start 9-2018 Hoofdaannemer: Plegt-Vos Noord B.V, Amerikaweg 8--1, 9407 TK ASSEN, 088-5886491 Architect: Bureau Noordeloos, Brander 21, 9943 NR DELFZIJL, 050-3124445 Opdrachtgever: Bureau Meerstad, Waterviolier 2, 9613 BH MEERSTAD, 050-5995710

19

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

Met Cobouw Bouwberichten bent u als eerste op de hoogte van de laatste acquisitiekansen, zit u eerder en beter voorbereid aan tafel en realiseert u meer omzet door een vollere orderportefeuille.

Cobouw Bouwberichten.nl Trending Topic

‘Eilanden van Hain’ op oude polders Zaanstreek

‘De Eilanden van Hain’ wordt een waterrijke woonwijk in Krommenie.

Jaarlijks duizend woningen aan de woningvoorraad toevoegen, dat is de ambitie van de gemeente Zaanstad.

Volgens wethouder Kreiger is het aanbod voor woningzoekenden in de gemeente te laag.

DOOR JEROEN KREULE

G

elukkig staat een flink aantal nieuwbouwprojecten op stapel. Zo is deze week bekendgemaakt dat AM aan de slag gaat met het plan ‘Eilanden van Han’, met circa 235 woningen in Krommenie (gemeente Zaanstad). Eerder deze maand tekende de gemeente een intentieovereenkomst over de bouw van de eerste honderd woningen op het Hembrugterrein.

‘Eilanden van Hain’ bestaat uit grondgebonden woningen en verrijst op de locatie waar de sportvelden van Provily en Slibkkuil lagen. Het gaat om een locatie met een oppervlakte van 13,8 hectare. AM Noordwest is de ontwikkelaar van het project, Common Affairs is verantwoordelijk voor het ontwerp van de woningen.

Ook FLUX Landscape Architecture is nauw bij het project betrokken.

Het plan – aan de westkant in Krommenie – is gebaseerd op de principes van de oude dorpen in de Zaanstreek. De ‘Eilanden van Hain’ wordt een waterrij-

ke woonwijk, aldus de architect. ‘Het karakteristieke, grillige slagenlandschap van de oude polders van de Zaanstreek, waarin de structuur van sloten nog vaag te herkennen is, is inspiratiebron geweest.’ Het plangebied ligt op de grens van dorp en landschap. ‘Met de aanleg van nieuwe waterverbindingen dringt de omringende natuur diep het plangebied binnen.’ De voormalige sportvelden veranderen zo in eilanden. Het typisch Hollandse dorpslint heeft model gestaan voor de opbouw van de eilanden. Er wordt nauw samengewerkt met Staatsbosbeheer.

De architectuur van de huizen wordt omschreven als eigentijds, duurzaam en circulair, maar ‘tegelijkertijd diep geworteld in de principes van de oudste huizen en schuren uit de Zaanstreek’. ‘De kenmerkende, soms eigenwijze silhouetten van de traditionele schuren en pakhuizen met hun pure en eenvoudige detaillering zijn als uitgangspunt genomen’, aldus de architect.

Ook het materiaalgebruik – hoofdzakelijk hout – is typisch Zaans. Door verspringende rooilijnen en variatie in woningen moet er een ‘informele sfeer’ ontstaan.

Het ontwerp is nog niet definitief. Geïnteresseerden, omwonenden, partners en andere betrokken partijen gaan samen verder nadenken over de woningontwerpen en woonsferen. Dat gebeurt onder meer tijdens participatieavonden.

Bouwberichten.nl Plaats: Krommenie Opdrachtgever: AM Wonen Ramingsgroep: 25 miljoen Nummer: 504846 Uitgebreide informatie over dit project zien, inclusief alle contactpersonen en marktpartijen? Bekijk dit project op bouwberichten.nl. Heeft u een inhoudelijke vraag of opmerking, neem dan contact op met het redactieteam van Cobouw Bouwberichten: content@vakmedianet.nl.

Betonreparatie

Bouwkundige opnamen Stucadoors- en & trillingsmetingen afbouwbedrÄłven

Montfoort Onderdeel van Ardon Afdichtingsbedrijf B.V. en werkt samen met zusterbedrijf: Van Dongen Montfoort Bouwspecialiteiten (www.hdongen.webklik.nl)

Betonherstel • Injecteren • Kunststof vloeren Kelderafdichting • Kitverwerking • Vochtwering Tasveld 15, 3417 XS Montfoort • T 0348 - 473815 F 0348 - 475318 • E info@ardon.nl • www.ardon.nl

HOOGEVEEN - HOLLAND

â– â– â– â– â– â– â– â–

Betonreparatie Beton- bodem injectie Kunststofvloeren Slijtlagen Uitwendige lijmwapening Spuitbeton Brandwerende doorvoeren Kelderafdichting

) )& ) ) " ) ) ECERTIĂšCEERDÂ&#x; #$% "# ) ) %' " ) $% "#' " ) ) !% $' " ) !# ' ) ! $ ) $ ' )

Draglineschotten Tel.: Mail:

T. 0528 - 277 377 E. info@kreeft.nl I. www.kreeft.nl

+31 85 2732730 info@ko-mats.com

Azobe dragline schotten Gebruikte dragline schotten

Bodeminjectie Bodeminjec e • Grondstabilisa e • Lekkages in bouwkuipen

Vanuit onze voorraad leveren wij wereldwijd het juiste schot voor elke toepassing, waarbij speciale uitvoeringen uiteraard bij onze service behoren.

) "%( ) $ " !#) %') $ + $ %$ %$ %' ' ) %() *( %' ' ) " %%$

# !" !$ % '*-$ !$) ' !&( $" (!) ,,, '*-$ !$) ' !&( $"

Vochtwering

Uw vertrouwde adres voor verkoop en verhuur

•

Houthandel G.A. Wesselink-Hofs B.V. DĂŠ leverancier van AzobĂŠ draglineschotten!

Randerstraat 9, 8121 PM Olst, 0570-592763 www.wesselink-hofs.nl mail@wesselink-hofs.nl

B&P Bodeminjec e BV Korte dreef 9a • 4131 PM Vianen Tel.: 0347-370303 • Fax 0347-375986 info@bodeminjec e.nl • www.bodeminjec e.nl

Vochtwering, een kunst die wij verstaan!

Kelderlekkages â&#x20AC;˘ Optrekkend vocht â&#x20AC;˘ Betoninjec es Perfusie B.V. <Ĺ˝Ć&#x152;Ć&#x161;Ä&#x17E; Ä&#x161;Ć&#x152;Ä&#x17E;Ä&#x17E;Ĩ ĎľÄ&#x201A;Í&#x2022; Ď°Ď­ĎŻĎ­WD sĹ?Ä&#x201A;ĹśÄ&#x17E;Ĺś Íť dÄ&#x17E;ĹŻÍ&#x2DC; ϏϯϰϳͲϯϳϏϯϳϯ Íť &Ä&#x201A;Ç&#x2020; ϏϯϰϳͲϯϳϹϾϴϲ info@perfusie.nl â&#x20AC;˘ www.perfusie.nl

Landmeten & maatvoering FACTO GEO â&#x20AC;&#x201C; vakmensen in meetwerk Bouw&Infra, Industrie, Vastgoed, Overheid maatvoering â&#x20AC;&#x201C; 3D scannen&modelleren â&#x20AC;&#x201C; deformatiemetingen www.facto-geo.nl / T:0570-503250 / oďŹ&#x20AC;erte@facto-geo.nl

Wegwijzers plaatst u 13, 26 of 52 weken achter elkaar.

U kunt al instappen vanaf â&#x201A;Ź 63,75 per plaatsing (excl. btw).

Wilt u uw bedrijf vindbaar maken via Wegwijzers bel dan naar: Jetvertising b.v., 070-3990000 Zij wijzen u graag de weg naar de verschillende deelname mogelijkheden.

21

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

ZOMER IN DE BOUW

Zomerbouwers Ondanks de bouwvak wordt er in de zomer volop doorgebouwd. Niet in de laatste plaats door bedrijven die het juist van de zomermaanden moeten hebben. Ze leggen zwembaden aan, bouwen strandtenten, onderhouden campings of verbouwen complete hotels. Wij zoeken ze op: de bedrijven die ervoor zorgen dat de rest van Nederland kan genieten van een onbezorgde vakantie.

Vandaag: Lennart Ruissen, junior vestigingsmanager Workerz

Onbeperkt raketijsjes eten voor klanten en werknemers groothandel

‘Er heerst hier een echte vakantiestemming’ De bouw werkt deels door, dus de leveranciers moeten mee. Maar ook als de collega’s lekker op vakantie zijn én de temperaturen soms boven de 35 graden uitkomen, kan het werk leuk zijn. “We zien ook dat de klanten wat ontspannender zijn.

DOOR MICHIEL MAAS

B

ouwgroothandel Workerz levert materialen en middelen voor de afbouw. Het jonge bedrijf timmert flink aan de weg met twee vestigingen in Veenendaal en Geldermalsen, maar het grootste deel wordt verkocht via de website. Toch geeft het bedrijf een extra stimulans om naar de winkels te komen: tijdens de bouwvak kunnen klanten onbeperkt raketijsjes eten.

“Pfff, ik heb niet geteld hoeveel ijsjes er precies uitgegaan zijn hoor, maar het zijn er erg veel”, zegt junior vestigingsmanager Lennart Ruissen. “Zeker met de warmte van de afgelopen weken kan je niet zonder. Ik eet er zelf trouwens ook genoeg, dus ik denk dat ik straks tijdens mijn vakantie maar wat meer moet gaan bewegen.” Zelfs de online bestellers kunnen soms op een verrassing rekenen. “Als vaste klanten voor twaalf uur bestellen kunnen we nog dezelfde dag leveren. Soms is het zelfs mogelijk om een paar ijsjes mee te geven aan de koerier, als men daarom vraagt.”

Ondanks het korte bestaan van het bedrijf is het inmiddels traditie dat er gewoon wordt doorgewerkt tijdens de bouwvak. Daar vraagt de markt ook om.

“We hebben heel diverse klanten, van schilders tot metselaars en aannemer. Je ziet dat alles eigenlijk blijft doorgaan, er is niet een bepaalde groep die ineens massaal met vakantie is. Ook de leveranciers zijn vaak gewoon bereikbaar

Lennart Ruissen, junior vestigingsmanager Workerz. Foto: Erald van der Aa

tijdens de vakantie, maar dat zijn wel dingen die je van tevoren heel goed moet checken en plannen.”

Aanpoten Workerz heeft nu de helft van de mensen aan het werk, de rest is op vakantie.

“We houden alle vestigingen open, dus voor de achterblijvers is het nog best aanpoten, ook al is het minder druk dan

normaal.” De vraag wie er gaat werken in de vakantie levert weinig problemen op. “We komen er samen wel uit. Gelukkig is dit iets dat we ver van tevoren al weten, dus we beginnen op tijd met het plannen van de bouwvakperiode. Ik ben zelf 23 en heb geen kinderen, dus de schoolvakanties zijn voor mij geen issue. Inmiddels ben ik wel de laatste hier die nog niet op vakantie is geweest,

maar ik ga eind van de maand een weekje naar Rome.”

En het werk tijdens de vakantie is toch anders. “Het is gezelliger. Iedereen is wat meer ontspannen, sommigen zijn al op vakantie geweest en anderen gaan nog. Het geeft toch een ander gevoel.”

Lachend: “Maar dat kan ook door de hitte komen. Wij hebben hier geen airco, dus het kan heel warm worden.”

22

Werken met een ventilator in je vest zonder beperkingen

Hippe lichtgewicht veiligheidsgympies

Voor werken in de zomerhitte bestonden al koelvesten, Makita introduceert nu ook een ventilatievest. Het ‘Fan Vest’ wordt aangeblazen door twee ventilatie-units in de zijpanden. De gereedschappenfabrikant claimt dat je volop bewegingsvrijheid hebt in het waterafstotende, polyester kledingstuk.

Het vest geeft tot 11 uur verkoeling op de hoogste en tot 28 uur op de laagste stand. Het werkt op de 10,8 V/12 V CXT, de 14,4 V en de 18 V LXT accu van Makita. Daarnaast levert het bedrijf drie soorten ventilatiejassen, waaronder een gele veiligheidsjas met reflectiestrepen, een casual jas en een werkjas van winddicht stretchstof.

Veiligheidsschoenen hoeven geen zware kolossen te zijn, bewijzen de nieuwe safety sneakers van Redbrick. De Redbrick Motion veiligheidsschoen heeft een aluminium neus en Kevlar tussenzool voor bescherming van de voet. Dat levert een lichtgewicht veiligheidsschoen op waarin je makkelijk kunt bewegen.

De veiligheidsgympies zijn antislip en

antistatisch en ademen goed, dankzij een 3D Mesh voering en een bovendeel van microvezel fiber. Met zijn 995 gram is het nieuwe schoeisel zo’n 300 gram lichter dan de gemiddelde veiligheidsschoen. ‘Bij elke 10.000 stappen scheelt dat dus 3.000 kilo’, claimt de fabrikant.

Redbrick levert de hippe schoen in negen verschillende kleuren en prints. www.redbrick.eu

www.makita.nl

ADVERTENTIES

ONLINE VEILING

NATURALLY FEELING GOOD...

Bouwmaterialen | Technische groothandel

STRAAL/AFZUIGINSTALLATIE “Nedermann” (‘15); 6 mobiele lasdampafzuiginstallaties “Nedermann” (15-’16); 2 hydr. werkplaatspersen “Ciata”; luchtcompressoren “Airpress”; elektr. handgereedschappen "Makita", “DeWalt”, “Senco” en "Hitachi" w.o. boor-, zaag- en slijpmachines; complete gereedschapskarren; gereedschapkoffers, doppensets, schroevendraaiers en hamers; materiaallift “Genie” Superlift Advantage SLA5; VOORRADEN VERLICHTING w.o. ongebruikte industriële ledlampen “Philips”; diverse bevestigingsmaterialen; 20 stalen werkplaatskasten; PERSONENWAGENS “Audi’Q7, “Mercedes-Benz” C350 CDi (‘09); bedrijfswagen “VW” Caddy;

SLUITING BIEDINGEN:

5 SEPTEMBER

Roosters Eindeloze mogelijkheden • Muur-, vloer-, deur- en overdrukroosters voor alle maatwerk

• Verkrijgbaar in alle maten en kleuren • Speciale toepassingen: akoestische, brand-, water- of inbraakwerende roosters • Voor buiten- en binnentoepassingen

www.TroostwijkAuctions.com

www.renson.nl

23

donderdag 23 augustus 2018, Cobouw 60

COLOFON Klantenservice Vakmedianet Telefoon: (088) 58 40 888 Postbus 31, 2370 AA Roelofarendsveen Redactie Cobouw Vakmedianet/BouwCommunities BV T.a.v. redactie Cobouw Prinses Margrietlaan 3 2404 HA Alphen aan den Rijn Uitgeefdirecteur Fréderique van de Poll frederiquevandepoll@vakmedianet.nl Hoofdredactie Theo van Vugt, hoofdredacteur theovanvugt@vakmedianet.nl Joost Zwaga, adjunct-hoofdredacteur joostzwaga@vakmedianet.nl Persberichten Cobouw@vakmedianet.nl Redactie Thomas van Belzen (chef onderzoek, Cobouw Café) thomasvanbelzen@vakmedianet.nl Marc Doodeman, (economie, data) marcdoodeman@vakmedianet.nl Ingrid Koenen (aanbesteden) ingridkoenen@vakmedianet.nl Marije de Leeuw (verslaggeving) marijedeleeuw@vakmedianet.nl Ad Tissink (techniek) adtissink@vakmedianet.nl Online-coördinator Wesley van Haaster wesleyvanhaaster@vakmedianet.nl Eindredactie Hendrik-Jan Huurdeman hendrikhuurdeman@vakmedianet.nl (088) 58 40 998

De raad van bestuur van Koninklijke BAM Groep heeft Sven Van de Wynkele per 20 augustus 2018 benoemd tot Director Human Resources. Van de Wynkele (1969) volgt drs. Rob Zuidema op, die een functie buiten de Groep heeft aanvaard. Van de Wynkele beschikt over uitgebreide internationale expertise in human resources op het gebied van transformatieprocessen bij ondernemingen. Hij heeft wereldwijd leidinggevende HR-functies bekleed bij General Electric, Philips en TP Vision.

Van de Wynkele was meest recentelijk Group HR Vice-President & Transformation Program co-leader bij het internationale architecten- en ingenieursbureau Khatib & Alami, gevestigd in Beiroet, Libanon.

Kiwa BDA heeft per 1 juli 2018 Arjen van der Drift (43) benoemd als directeur. Het ingenieursbureau op het gebied van dak- en gevel met een eigen

testlaboratorium in Gorinchem, zet hiermee in op de versterking van de positie van Kiwa BDA. Van der Drift werkte daarvoor ruim 13 jaar als productmanager en businessunit manager bij Kiwa op het gebied van certificatie van bouwproducten.

Per 1 augustus 2018 is Sander Boekee het nieuwe afdelingshoofd Rail bij ingenieursadviesbureau Sweco. In deze functie is hij verantwoordelijk voor de verdere groei van Sweco Nederland op het gebied van heavy en light rail.

Boekee is een professional in de rail-wereld en heeft ruim 20 jaar werkervaring opgedaan bij onder andere Arcadis en ProRail. In augustus 2017 maakte hij de overstap van ProRail naar Sweco, waar hij startte in de functie van teammanager Project- en Procesmanagement Rail.

Nu een jaar later volgt zijn promotie naar afdelingshoofd. Na afronding van zijn opleidingen aan de Hogeschool van Utrecht, TSM Business School management en bedrijfskunde en Railinfra Op-

leidingen startte Boekee bij Arcadis. Hij vervulde verschillende functies van ontwerper, projectengineer, senior adviseur tot project- en teamleider. Voor hij de overstap naar Sweco maakte, werkte Boekee als afdelingsmanager Railtechniek en beleidsadviseur HRM bij ProRail.

Tijdens de Buitengewone Algemene Vergadering van Aandeelhouders is Bart Heijermans benoemd tot lid van de Raad van Bestuur van Koninklijke Boskalis Westminster N.V. met een benoemingstermijn tot de Algemene Vergadering van Aandeelhouders in 2022.

Per 1 september 2018 krijgt Heijermans de eindverantwoordelijkheid voor de Offshore Energy divisie. Heijermans was recentelijk CEO en Board Member van de subsea dienstverlener DeepOcean. Daarvoor heeft hij uiteenlopende leidinggevende functies vervuld bij onder meer Helix Energy Solutions en Shell.

Een tip voor deze rubriek? Mail uw tekst en foto, of bel naar cobouw@vakmedianet.nl. 088-5840754

Vormgeving colorscan bv, www.colorscan.nl Basisontwerp Menno van der Veen Freelancemedewerkers Edo Beerda, Alex de Haan, Peter de Lange, Michiel Maas, Yvonne Ton, Jan Smit.

Fotografen Persbureau APA, Ronald Bakker, Guido Benschop, Ton Borsboom, Fotopersbureau Dijkstra, John Gundlach (Flying Holland), Alex de Haan (Persbureau Noordoost), Ruud Jonkers, Suzanne van der Kerk, Christiaan Krouwels, Eran Oppenheimer, Ruud Ploeg, Ries van Wendel de Joode.

Redactie vakgebieden E-installaties en W-installaties Marjolein Eilander marjoleineilander@vakmedianet.nl Maarten Legius, maartenlegius@vakmedianet.nl Tieneke Wilms, tinekewilms@vakmedianet.nl Infografieken Erik Flokstra, Pixels G Inkt Advertenties Najia El Zoulali, (088) 58 40 822 najiaelzoulali@vakmedianet.nl Postbus 448 2400 AK Alphen aan den Rijn Abonnementen Jaarabonnement binnenland € 775,- (excl. btw). Het basisabonnement bestaat uit: twee keer per week de Cobouw-krant inclusief thema-specials, persoonlijke inlogcode voor onbeperkt toegang tot www.cobouw.nl, gebruikmaking van de Cobouw-nieuws app en Cobouw-krant app, toegang tot de vijftig laatste Bouwberichten, een uitgebreide nieuwsbrief op alle werkdagen.

Op alle artikelen in Cobouw en op Cobouw.nl rust auteursrecht.

Auteursrechtelijk beschermde werken mogen niet elders openbaar worden gemaakt, gearchiveerd of verveelvoudigd zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur of de uitgever. Indien bij gebruik van artikelen van weekblad Cobouw en/of Cobouw.nl niet is voldaan aan bovenstaande, is Cobouw gerechtigd hiervoor schadevergoeding te claimen.

2 juli t/m 23 sept.

Tentoonstelling: ‘Onder het Staal: sporen in het landschap’ De tentoonstelling ‘Onder het Staal’, die vanaf 2 juni in Huis van Hilde te zien is, belicht de geschiedenis van het land onder Tata Steel, de voormalige Hoogovens.

De komst van de staalreus, precies 100 jaar geleden, veranderde het aanzien van het gebied rond de monding van het Noordzeekanaal.

vingswet. do. 13 sept.

Bouwsporen in historisch metsel- en voegwerk Amersfoort Inl.: www. restauratiecentrum.nl

SEPTEMBER

wo. 19 sept.

Studiemiddag Doorwerking van het aanbestedingsrecht in de contractfase Den Haag

do. 6 sept.

Toepassen van kwaliteitsnormen in de monumentenzorg Arnhem Inl.: www.restauratiecentrum.nl vrij. 7 sept.

Congres 15 jaar Aanneming van werk Den Haag ma 10 sept.

Praktijkfestival Omgevingswet 2018 “Gewoon doen - praktijk in beweging!”.

Fokker Terminal Den Haag.

Organisatie: Ministerie van BZK en het programma Aan de slag met de Omge-

di. 18 sept.

Masterclass Houtsoorten en toepassing in de restauratie’ Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl

do. 20 sept.

Basistraining ‘Daglicht en Plat dak’ Trainingscentrum, Elst Inl.: www.dakvenstermeesters.nl/opleidingen/opleidingen-overzicht zat. 22 sept.

Demolition Day! Op deze dag stellen leden van VERAS (de grootste branchevereniging voor sloopaannemers en asbestverwijderingsbedrijven) hun sloop- en asbestverwijde-

ringslocaties open voor het publiek. Iedereen is welkom!

Op locaties verspreid door heel Nederland wil VERAS laten zien dat slopen en asbest verwijderen een prachtig vak is. Meer informatie op www.sloopaannemers.nl di. 25 sept.

Herstel van historisch beton Amersfoort. Inl.: www.restauratiecentrum.nl

OKTOBER

Masterclass ‘Restauratiemetselwerk’ Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl di. 20 nov.

Onderhoudsschilderwerk Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl do. 22 en vr. 23 nov.

Kleurhistorisch onderzoek Amersfoort en Amsterdam Inl.: www.restauratie

centrum.nl

DECEMBER do. 6 dec.

Masterclass ‘Kozijnen, ramen, deuren en luiken’ Inl.: Restauratiecentrum .nl di. 18 dec.

Lustrumbijeenkomst 50 jaar Instituut voor Bouwrecht Den Haag

di. 2 okt.

Duurzame monumentenzorg Amersfoort Inl.: www.restauratiecentrum.nl

NOVEMBER do. 1 nov.

Beglazing in monumenten Arnhem Inl.: www.restauratie centrum.nl di 6 nov. en wo 7 nov.

22ste editie van het congres en informatiemarkt Geluid Trillingen en Luchtkwaliteit in de Expo te Hoevelaken do. 15 nov.

2 juli t/m 23 sept: Tentoonstelling ‘Onder het Staal.

Ei3014

Ei3016

Ei3018

Ei3024

Ei3028

Ei3000-serie: The next level in brandveiligheid

De beste ĂŠn zorgeloze brandveiligheid met Ei Electronics Samen met Ei Electronics streeft Hemmink ernaar om de brand- en koolmonoxideveiligheid naar een hoger niveau te brengen.

Hemmink kijkt niet alleen naar de kwaliteit van de producten maar naar de hele keten van brandveiligheid. Van ontwikkeling en productie van slimme melders tot de installatie en oplevering door getrainde installateurs en van projecteringen door Hemmink tot aan het gebruik en onderhoud door de bewoner.

Optimale veiligheid zonder valse meldingen Om een optimale brand- en koolmonoxideveiligheid mogelijk te maken introduceert Ei Electronics de Ei3000-serie intelligente melders.

De Ei3000-serie is uniek door slimmer onderhoud en de mogelijkheid om melders lokaal (AudioLINK) en via de Cloud (SmartLINK) uit te lezen. Ofwel optimale veiligheid zonder valse meldingen. De serie is dan ook absoluut â&#x20AC;&#x2DC;the next levelâ&#x20AC;&#x2122; in brandveiligheid.

De beste oplossing voor jouw situatie Ga naar eielectronics.nl of neem contact met ons op voor een advies op maat: tel. 038 4698 200 of info@hemmink.nl

eielectronics.nl

Ei Electronics is onderdeel van Veilig & Comfortabel wonen met Hemmink