Wetenschap

Centrale uitkomsten rond LLO, Inclusieve Arbeidsmarkt en Vitaal Werken

Het Sociaal Cultureel Planbureau kopte recent dat werkgevers niet alle kansen op de huidige, krappe arbeidsmarkt benutten. Het SCP doelt hiermee op het onbenut potentieel dat wordt gevormd door werknemers die door hoge werkdruk dreigen uit te vallen en daarnaast op de grote groep Nederlanders met een afstand tot de arbeidsmarkt.

Tekst Klaske Veth, Josje Dikkers en Miranda Snoeren-Teunissen

Deze oproep en onderliggende ontwikkelingen in de arbeidsmarkt onderstrepen het belang van het collectief Breed Platform Arbeid (BPA) als samenwerkingsverband van lectoren die vanuit verschillende hogescholen en disciplines in het land praktijkgericht onderzoek verrichten op het brede terrein van mens, werk en organisatie. Per 29 september opereert dit netwerk onder de naam Mens, Werk & Organisatie

Het doel van het platform is om deze lectoren aan elkaar te verbinden, de netwerken van de lectoren te delen en te versterken en met elkaar te komen tot gezamenlijke onderzoeksprojecten. Hierdoor kan kennis breed worden gedeeld en kan praktijkgericht onderzoek meer betekenis krijgen voor werkenden en werkzoekenden, werkgevers, beleidsmakers en de overheid. Hiertoe zijn er in 2019 drie subgroepen rond de volgende actuele thema’s in het leven geroepen: 1. Leven Lang Ontwikkelen (LLO); 2. inclusieve arbeidsmarkt, en 3. vitaal werk(en). Hieronder volgt per thema een verslag van de laatste ontwikkelingen en opbrengsten.

Leven Lang Ontwikkelen

Binnen het thema LLO is gewerkt aan het samenbrengen en delen van kennis met betrekking tot het motiveren (en ondersteunen) van mensen om zich blijvend te ontwikkelen en de aansluiting van onderwijs bij de vraag van de arbeidsmarkt. Zowel het individuele, het organisatie- als het maatschappelijk niveau stonden in de aandacht.

Learning communities

In de eerste plaats had LLO in learning communities, gemeenschappen waarin leren, werken en innoveren centraal staan, de specifieke aandacht. Kennis is gebundeld in een artikel over gemeenschappen als versnellers voor LLO. Daar-

Het Breed Platform Arbeid opereert nu onder de naam Mens, Werk & Organisatie

in zijn aanbevelingen gegeven voor het ontwerpen, begeleiden en verduurzamen ervan (Corporaal et al., 2021). Ook is geparticipeerd in het landelijke kennisplatform learning communities, een initiatief van de Topsectoren, NWO en Regieorgaan SIA. Betreffende lectoren hebben zitting in de werkgroepen kennisbasis en instrumenten.

Meerdere lectoren schreven vanuit deze werkgroep mee aan een landelijke position paper over learning communities (Schipper, Vos & Wallner, 2022). Ook is geïnventariseerd wat lopende projecten waren, gericht op individueel en/of collectief leren in learning communities. De kennis die hieruit is opgedaan werd gedeeld in een online bijeenkomst in april 2021. In november dat jaar is een hybride ‘proeverij’ georganiseerd waarin diverse voorbeelden van LLO in en door learning communities gepresenteerd werden.

Verkenning

Ten tweede droeg de subgroep LLO bij aan een verkenning rondom een beoogde master Human Capital Innovation. Tien hogescholen en meerdere lectoren vanuit de subgroep participeerden in deze verkenningsfase, dat als doel had om een vernieuwend, cross-sectoraal masterprofiel te ontwikkelen dat aanvullend is op het al bestaande aanbod binnen het hbo. Hoewel er verschillen bestaan over de specifieke inkleuring van de master blijkt er draagvlak om in een volgende fase met het werkveld het opleidingsprofiel, inhoud en vorm van de master te concretiseren. Tot slot is er met zes hogescholen samengewerkt aan Massive Open Online Courses (MOOC) rondom het thema LLO. Er worden online leermaterialen, zoals video’s, kennisclips, teksten en instrumenten samengebracht, ontwikkeld en toegankelijk gemaakt voor medewerkers en (HRM-) studenten om te gebruiken.

De subgroep LLO heeft de ambitie om de komende tijd voort te bouwen op de bestaande thema’s en hierbij specifiek aandacht te hebben voor LLO in dynamische en veranderende arbeidscontexten en de leercultuur in organisaties.

Inclusieve Arbeidsmarkt

In deze subgroep staat praktijkgericht onderzoek naar de inclusieve arbeidsmarkt centraal. De lectoren in dit team hebben de afgelopen paar jaar gebruikt voor onderlinge kennisuitwisseling en verdere samenwerking op het gebied van duurzame toeleiding naar werk voor mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt. Dit heeft onder andere geresulteerd in een kennissynthese van eerder praktijkgericht onderzoek naar dit thema dat eind 2021 in het Tijdschrift voor HRM is gepubliceerd (Dikkers, Drop, & Van der Aa, 2021).

Inclusieve arbeidsmarkt

Daarnaast is het subteam Inclusieve Arbeidsmarkt gestart met een door Instituut Gak gesubsidieerd leernetwerk van werkgevers en studenten in de regio’s Zwolle, Arnhem/Nijmegen en Utrecht. Door dit netwerk wordt een website ontwikkeld waarop eind 2022 een digitaal productboek wordt gepresenteerd met centrale vragen van inclusief werkgevers en sociaal ondernemers op het gebied van in-, door- en uitstroom van werknemers met een kwetsbare arbeidsmarktpositie op basis van input uit de drie regio’s. Aan deze vragen van werkgevers worden vervolgens mogelijke interventies en concrete tools gekoppeld die in praktijkgericht onderzoek zijn ontwikkeld. Hiernaast is de regio- en discipline-overstijgende samenwerking tussen de bij dit project betrokken lectoraten, een mooi voorbeeld van de wijze waarop in dit lectorenplatform, ook in de toekomst, blijvend bijgedragen wordt aan een inclusievere arbeidsmarkt.

Vitaal Werken

Vitaal werk(en) was voor het BPA een nieuw thema, omdat het staat voor een aantal onderwerpen die in de andere thema’s gemist werden door zowel werkveldpartners als lectoren. Denk aan bijvoorbeeld leefstijl op de werkplek, Arboonderwerpen en -thema’s als werken met een chronische aandoening, goed en gezond ouder worden tijdens de werkloopbaan en duurzame inzetbaarheid. Het subteam heeft besloten zich te richten op de effectiviteit om leefstijl op de werkplek aan te pakken bij werknemers met lage Sociaal-Economische Status (SES), ook wel praktijkgeschoolden genoemd.

Leefstijlinterventie

Als eerste is een samenwerking aangegaan met het RIVM in een door financieringsorganisatie van innovatie en onderzoek in de gezondheidszorg ZonMW gesubsidieerd onderzoek naar effectieve leefstijlinterventie. Onder leiding van dit subteam heeft als eerste een focusgroep-interview plaatsgevonden met 14 managers in HRM, Arbo of in leidinggevende posities van vier bedrijven (schoonmaak, facilitair, ICT). Highlights van die bijeenkomst vanuit het

perspectief van leidinggevenden en (in mindere mate) van HR waren onder meer dat thema’s, die in een leefstijlcatalogus opgenomen zouden moeten worden, variëren van gezonde voeding tot meer bewegen (denk aan Bewegen, Roken, Alcohol, Voeding, Ontspanning: BRAVO).

Hierbij werd door vrijwel iedereen het verschil in levensfasen genoemd; leefstijlinterventies zouden op maat en per leeftijdscategorie moeten worden aangeboden. Ook zou er meer eigen regie gepakt kunnen worden door werkgever, maar zeker ook door medewerkers. De leidinggevende kan hierin een handleiding gebruiken hoe een dergelijk gesprek over de relevante onderwerpen goed te voeren is. Ook is de inrichting van werkplekken belangrijk. Om succeservaringen te krijgen werken behoeftepeilingen en het laten meedenken van eigen personeel goed. Een aandachtspunt is het volhouden; dat lukt vaak niet. Continue aandacht is cruciaal.

Praktijkgeschoolden

Voor de tweede bijeenkomst stond het perspectief van de praktijkgeschoolden centraal. Doel was om het gat te dichten tussen wat er verondersteld wordt óver medewerkers en wat er daadwerkelijk wordt gepercipieerd dóór medewerkers, door mét hen te praten over gezond (werken). In een online Symposium ‘Langer Lekker Werken voor Vaklui’ waren er rond de 40 mensen, onder wie - met veel moeite (!) - drie praktijkgeschoolden zelf.

Daar kwam boven tafel dat de praktijkgeschoolden zélf boven alles financiën en goede arbeidsvoorwaarden van belang vonden. Geregeld kunnen ze lastig rondkomen van hun inkomen. Ook wordt de betaling van een fysiotherapeut vrijwel nooit vergoed bij hun fysieke klachten, terwijl dat van hetzelfde belang en van dezelfde logica zou moeten zijn als een laptop/mobiel voor kantoormensen. Ook bleek hoe belangrijk het is dat een werkgever betrokken en nabij is, weet wat er leeft en wat nodig is, en bijvoorbeeld voor een vrijdagmiddagborrel zorgt. Praktijkprofessionals/vaklui zijn anderstalig dan hoger opgeleiden; meer verbaal of visueel. Vaklui zijn vaak trots op hun eigen werk maar voelen zich niet gewaardeerd door de samenleving. De plenaire terugblik op de bijeenkomst gaf aan dat er energie zat op het totale thema.

Naar de toekomst

Vanuit het lectorenplatform Mens, Werk & Organisatie hebben wij de ambitie om dit type praktijkgericht onderzoek naar deze drie onverminderd actuele vraagstukken op het gebied van Leven Lang Ontwikkelen, de Inclusieve Arbeidsmarkt, en Vitaal Werk(en) te continueren. Dit doen we in verbinding met elkaar en met onze partners uit het bedrijfsleven (werkgevers én werknemers), de overheid en het hbo-onderwijs waarin we de professionals werkzaam in ons vakgebied van de toekomst helpen opleiden.

REFERENTIES

Corporaal, S., Thunnissen, M., Biemans, P., Sanders, J., van Lieshout, H., Vos, M., Loog, B., Sjoer, E., & Goudswaard, A. (2021). Leergemeenschappen zijn versnellers van leven lang ontwikkelen.ScienceGuide. https://www.scienceguide.nl/2021/06/ leergemeenschappen-zijn-versnellersvan-leven-lang-ontwikkelen/

Dikkers, J., Drop, H., & Van der Aa, P. (2021). HRM-uitdagingen rond de inclusieve arbeidsmarkt: inzichten uit praktijkgericht onderzoek.Tijdschrift voor HRM, 4, 20-31.

Schipper, T., Vos, M., & Wallner, C. (Eds.) (2022).Landelijk position paper Learning Communities (in opdracht van NWO). Zwolle: hogeschool Windesheim. https://humancapitaltopsectoren.wijzijnkatapult.nl/learning-communities/position-paper/

Josje Dikkers is lector Organiseren van Waardig Werk bij het Kenniscentrum Sociale Innovatie aan Hogeschool Utrecht en docent bij de bacheloropleiding Human Resource Management. Ze is betrokken bij de masteropleidingen Community Development en Data Driven Business.

Dr. Klaske Veth is lector Duurzaam HRM aan de Hanzehogeschool in Groningen.

Dr. Miranda SnoerenTeunissen is Lector Professionele Werkplaatsen aan Fontys Hogeschool.