RCC Koude & Luchtbehandeling nummer 3 by VMN Media

ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

105e JAARGANG MAART 2012

RCCK&L

’s

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

Compressors en condensingunits

ook in dit nummer

TE: datacenterkoeling MRI-scanner Luchtbehandelingsystemen

COMPACTE LUCHTBEHANDELINGSKAST

SLIM@IR ZIE PAGINA 11

WAAROM IS STREAM EIGENLIJK ZO INNOVATIEF? Stream is Emersons nieuwe gamma semihermetische compressoren. Hun geheim schuilt in een combinatie van ongeëvenaarde technologieën die de vrucht zijn van onze jarenlange expertise in productontwikkeling en ambitieuze investeringen in Onderzoek & Ontwikkeling. Discus®-kleppen, digitale technologie en geluidsisolerende mantel maken dat de Stream bijzonder efﬁciënt werkt, continue modulatie en uitstekende geluidseigenschappen heeft. Extra troeven zijn de eenvoudige modulatie, duurzame werking en

de hogere designﬂexibiliteit. Bovendien zijn de compressoren inzetbaar met meerdere koudemiddelen zonder daarbij aan performance in te boeten. De gloednieuwe CoreSense™ Diagnostics staat borg voor een intelligente compressorbescherming en preventief onderhoud. U merkt het, Stream is uniek.

Dáárom is Stream innovatief. Het is gewoon de beste keuze voor uw koelsysteem, wat de toepassing ook mag zijn.

Emerson Climate Technologies, Servicecenter Benelux, Deltakade 7, 5928 PX Venlo, Nederland Web: www.emersonclimate.eu - E-mail: benelux.sales@emerson.com - Tel. nummer: +31 77 324 02 34 Het Emerson Climate Technologies logo is een handelsmerk en dienstmerk van Emerson Electric Co. Emerson Climate Technologies Inc. is een dochteronderneming van Emerson Electric Co. Copeland is een gedeponeerd handelsmerk en Copeland Scroll is een handelsmerk van Emerson Climate Technologies Inc.

E M E R S O N . C O N S I D E R I T S O L V E D ™.

redaCtioneel redaCtioneel Koude & luchtbehandeling RCC

Waar is onze keldertijd gebleven? Het is alweer een tijdje geleden, maar de consument heeft vele jaren gebruik gemaakt van een kelder. Dat was de koelruimte van het huis. Meestal was het laagste punt van het huis en dus ook als vanzelf de koelste plek. Tegenwoordig heeft echter elke consument een koelkast. En ook in de winkels, retail, logistiek en utiliteit worden steeds meer gekoelde vitrines, vriezers en dergelijke gebruikt om de handelswaar zo lang mogelijk vers te houden. En ook de lucht wordt er veelal gekoeld en verbeterd. Nu dacht ik als kind altijd, dat een koelkast precies zo werkte als een kelder. Alleen was een kelder standaard koel en in een koelkast voegde je ‘gewoon’ koude toe. Ik wist echt niet dat je geen koude toevoegde, maar dat je de warmte eruit haalde. Dat daarvoor gebruik wordt gemaakt van een koudemiddel dat verdampt. U weet natuurlijk vele malen beter dan ik dat in bijvoorbeeld veel Europese supermarkten een systeem wordt opgebouwd met een 'multicompressorpack' van drie tot acht semihermetische zuigercompressoren of scrollcompressoren. Deze unit bevindt zich in de machinekamer en is verbonden met een extern opgestelde luchtgekoelde condensor. De compressoren comprimeren de damp die in de condensor wordt omgezet in vloeistof. Het vloeibare koudemiddel wordt onder hoge druk via een vloeistofvat en koelleidingen naar de koelvitrines in de winkel getransporteerd waar de vloeistof na inspuiting door opwarming verdampt. De koudemiddeldamp wordt via de zuigleiding weer aangezogen door de compressoren. Cirkel rond. Toch is er in de afgelopen jaren nog veel verbeterd aan de manier van koelen. Natuurlijk werd er gekozen voor een koudemiddel dat het milieu minder belastte, vanwege het ozonafbrekend effect van een aantal van die chemische middelen. Tegenwoordig wordt daarom vaak gekozen voor een natuurlijk koudemiddel of een koudemiddel dat milieuvriendelijker is. Maar het waren toch ook de energie-efficiëntie en de CO2-footprint die onder de loep werden genomen. Op allerlei manieren werd geprobeerd om de koeling zo zuinig mogelijk te maken. Dat is in de loop der jaren steeds beter gelukt en nog steeds wordt er hard gewerkt om dergelijke zaken te verbeteren. De kelder is nog altijd een prima ding in een huishouden, maar is niet overal even efficiënt. Een energiezuinige en milieuvriendelijke manier van koelen is dan een uitstekend alternatief.

Christine Linneweever Hoofdredacteur RCC Koude & Luchtbehandeling

KOUDE & LUCHTBEHANDELING Officieel Orgaan van: KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Zandlaan 29, 6717 LN Ede; Postadres: Postbus 32, 6710 BA Ede. tel.: (0318) 69 71 98; fax: (0318) 69 71 99 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer, tel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01 Email: info@nvkl.nl Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN ‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven tel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUUR Postbus 12 - 3740 AA Baarn tel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN Secretariaat LUKA / Old Hickoryplein 12 6461 EZ Kerkrade / Post adres: Postbus 153 / 6460 AD Kerkrade tel: 045-5350734 / fax: 045-5350735 E-mail: info@luka.nl / internet: www.luka.nl FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht tel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24 E-mail: info@raadvoordekoude.nl Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15 E-mail: nki@fme.nl Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB). Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentie- administratie B+B VAKMEDIANET, Albrechtlaan 1, 1404 AH Bussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 redactie@vakmedianet.nl Accountmanagement Gejo Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Hoofdredacteur Christine Linneweever Eindredacteur Aline de Bruin Marketing Leendert van Wezel Telefonische verkoop Gerbert Roggekamp Traffic & Abonnementen-administratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Art Direction / Vormgeving Mr. Richardson Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar - dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland € 105,00 (excl. BTW) Buitenland € 125,00 (excl. BTW) Losse nummers € 11,00 (excl. BTW) Drukker Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem ISSN 0925-630X

105 e Jaargang MAART 2012

Rucon Systemair, a powerful combination Rucon Systemair heeft een voor Europa ongekend breed assortiment van luchtbehandelingskasten, warmteterugwinsystemen, ventilatoren en accessoires. Als zodanig biedt Rucon Systemair perfecte oplossingen voor de Utiliteitsbouw, Industrie, Woningbouw, Infra en Parkeergarages. Veel van onze producten zijn op voorraad en daarmee vanuit ons doordachte distributiesysteem snel leverbaar. Kennis en ervaring delen wij met onze afnemers om vanuit gezamenlijk denken te komen tot de juiste productkeuze en optimale toepassingen. Daarnaast is er de zekerheid van garantie en een hoge servicegraad. Maar onze kracht ontstaat toch vooral door samenwerking. Zo staan wij bijvoorbeeld voor innovaties met name op het gebied van energiebesparing, geluidsreductie en duurzaamheid. Ook daar werken wij voortdurend aan, samen met u.

Rucon Systemair B.V. 路 Postbus 263 路 3840 AG Harderwijk Telefoon 0341 - 439 100 路 Fax 0341 - 439 190 verkoop@ruconsystemair.nl 路 www.ruconsystemair.nl

inhoud Koude & luchtbehandeling RCC

Compressoren voor natuurlijke koudemiddelen

Verder in dit nummer

19 36

Kennis stromingsen temperatuurcondities ICT onontbeerlijk

Advertentie-index

Praktische toepassing natuurlijke koudemiddelen

Overweg: “De MRIscanner is nog lang niet af”

07 Nieuws 14 Verenigingsnieuws 25 Compressoren van GEA Grasso Compressoren en condensingu30 nits voor commerciële koeltechniek 35 Total Energy 40 Experts: datacenterkoeling 44 Alles draait om rendement en beschikbaarheid bij datacenterkoeling 49 Datacenters kunnen zonder koelmachines Hoe ga je om met luchtfilters voor 55 luchtbehandelingsystemen? 61 Fiscaal voordeel energiebesparende luchtbehandelingskasten 64 Secundaire koelsystemen op basis van CO2 75 Afrika’s toekomst in de koeling 78 Productinfo

A. 't Lam Vries- en Koeltechniek 81 Airview Luchtbehandeling 1, 11 Alklima 84 Ambrava / Samsung 23 APAC 48 Auerhaan Bijsluiter BITZER Kühlmaschinenbau 83 Bo-Air Luchtbehandeling 59 BuildingJobs / CoolJob.nl 39 Carrier Holland Heating 63 Conpro Condensor Bescherming 60 Cool Green Solutions 77 Coolmark 54 Daikin Airconditioning 9 Easy Cool 81 Emerson Climate Technologies 2 Emerson Network Power 39 Energie Consult 50 Gafco-Altron 21 Gasco 11 GEA Bock 23 GEA Refrigeration 18 Güntner Bijsluiter Holland Ventilatie Groep 39 IBK Airconditioning 47 Installatievakbeurs Venray 73 Lennox Benelux 48 Linum Europe 77,81 Lodam Electronics 6 Monair Luchttechniek 59 Multi Import 21 Nicotra Gebhardt 27 NVKL 68 PTC+ 74 Rochema 50 Rucon Systemair 4 StatiqCooling 1, 42-43 Stichting Smart Cooling Foundation 28-29 Stulz Groep 34 Testo 60 Thercon 13 Uniechemie 67 Veenhuizen Koeltechniek 53 Vokes Air 59 Wijbenga 77

105 e Jaargang MAART 2012

Energie-efficiente regeling warmtepompen Voor een duurzame planeet

Een perfect klimaat handhaven, thuis en op kantoor, en tevens de levenscyclus kosten verlagen van uw verwarmingssysteem, door toepassing van Lodamâ&#x20AC;&#x2122;s warmtepomp regelaar. Onze energie-efficiente, klantspecifieke oplossingen omvatten een regelaar, welke geschikt is om verscheidene warmtepomp systemen en zonnepanelen aan te sturen met een enkele regelaar. De warmtepomp kan tevens worden uitgebreid met extra elektrische verwarming of verwarmingsketels. Met Lodam kunt u uw warmtepomp op afstand regelen en monitoren via internet en gegevens voor service en controle doeleinden downloaden. Lodamâ&#x20AC;&#x2122;s flexibele warmtepomp regeling kan worden ingezet in de meest voorkomende warmtepomp toepassingen, onafhankelijk van koudemiddel, om de hoogst mogelijke COP te verkrijgen. Zo eenvoudig is het. Intelligente, energie-efficiente regeling binnen handbereik.

Heatpump.lodam.com

Efficient energy control for better living.

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Nieuwe certificering van koeltorens

De Eurovent Certification Company (ECC) heeft een certificeringprogramma ontwikkeld voor koeltorens van thermische energiecentrales. Door de torens onafhankelijk en voortdurend te laten testen, wordt de thermische capaciteit vastgesteld. Potentiële kopers krijgen met de certificering zekerheid dat de gegevens van de fabrikant over de capaciteit van de torens kloppen. Verder geeft het certificaat een bevestiging van het energieverbruik voor instanties die daar toezicht op houden.

Free cooling voor FrieslandCampina

Onlangs heeft Climexx een project afgerond bij FrieslandCampina in Noordwijk. De zuivelleverancier wilde de temperatuur van een ruimte naar beneden brengen, omdat die in de zomermaanden kon oplopen tot wel 60 graden. Na het bestuderen van de situatie heeft Climexx Free cooling geadviseerd. Dit houdt in dat aan de ene zijde van de ruimte buitenlucht wordt ingeblazen en dat op een hoog punt aan de andere zijde de lucht wordt afgezogen en naar buiten wordt geleid. De ontstane luchtstroom zorgt ervoor dat de temperatuur lager wordt. Het betreft een zogeheten push-pull-systeem. Na opname en calculatie bleek dat de lucht vijftien keer per uur ververst diende te worden. Dit is opgelost door aan de onderzijde van de ruimte tweederde lucht in te blazen middels kanaalwerk en aan de bovenzijde van de ruimte eenderde lucht in te blazen middels een textiele luchtverdeelslang. Zo kan de gevraagde temperatuur bereikt worden. De verse lucht wordt nu ongeveer twee meter boven het mastieken dak aangezogen. De reden hiervoor is dat de lucht boven het zwarte dak verwarmd is door zonlicht. Acht meter naar links wordt de warme lucht uit het boterlokaal afgezogen en naar buiten geblazen.

Cursus Succesvol toepassen van warmtepompen

In samenwerking met het Lente-Akkoord heeft DWA een cursus rond de toepassing van warmtepompen in woningen en utiliteitsgebouwen ontwikkeld. De praktijkgerichte cursus Succesvol toepassen van warmtepompen geeft inzicht in de technische, financieel-economische en organisatorische aspecten van warmtepompsystemen. Tijdens de eendaagse cursus leren deelnemers hoe warmtepompen het beste ingezet kunnen worden. De cursisten krijgen inzicht in de theorie, praktijk, recente technieken en relevante ontwikkelingen. De KopStaart aanpak, ontwikkeld door de partners van het Lente-Akkoord, vormt de rode draad. De cursus is bedoeld voor medewerkers van ontwikkelaars, bouwers en woningcorporaties die te maken krijgen met warmtepompsystemen. De cursus vindt elk kwartaal plaats. In principe wordt de cursus centraal in Nederland gehouden; bij voldoende aanmeldingen in een bepaalde regio vindt deze elders plaats. De cursus wordt ook incompany aangeboden. Meer informatie: www.lente-akkoord.nl en het studententarief is 25 euro.

Erik Numan

Erik Numan nieuwe Sales Engineer NIBE Energietechniek

Erik Numan (40) is begin deze maand in dienst getreden bij NIBE Energietechniek

Brammer Nederland dealer Festo voor Nederland

Het in automatisering van motionincontrolprocessen gespecialiseerde familiebedrijf Festo heeft Brammer Nederland benoemd tot geautoriseerd dealer voor Nederland. De distributeur van werktuigbouwkundige componenten en toebehoren voor industrieel onderhoud levert reserveonderdelen van verschillende leveranciers voor dagelijks onderhoud, reparaties en revisie van machines. Met de overeenkomst kiest Brammer voor een innovatief en sterk pneumatiekmerk en heeft Festo op zijn beurt toegang tot het uitgebreide netwerk van Brammer, dat in Nederland zeventien voorraadhoudende vestigingen telt. De samenwerking biedt beide bedrijven de mogelijkheid om de levering, ondersteuning en services aan hun klanten te optimaliseren.

als Sales Engineer regio West. Hij volgt Rob van Bergenhenegouwen op die sinds enkele maanden werkzaam is als Projectleider Techniek is NIBE. Numan heeft in zijn carrière brede commerciële ervaring opgedaan bij diverse bedrijven, onder meer als commercieel-technisch medewerker en hoofd binnendienst. Sinds 1995 was hij hoofdzakelijk werkzaam in de klimaattechniek, waar hij zich met name richtte op de verkoop van producten op het gebied van ventilatie, airconditioning en cv-ketels. De laatste vijf jaar richtte hij als Sales Engineer zijn aandacht vooral op de advisering en verkoop van airconditioning. Vanuit deze functie deed hij tevens de nodige kennis op ten aanzien van lucht/water-warmtepompsystemen. In zijn nieuwe functie richt Numan zich in regio West, die een belangrijk deel van Noord- en Zuid-Holland beslaat, primair op het bezoeken en adviseren van installateurs, installatieadviesbureaus, architecten, groothandels en woningcorporaties.

105 e Jaargang MAART 2012

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Negen projectdeelnemers sloten onlangs met Stichting Milieukeur (SMK) een overeenkomst voor de ontwikkeling van een certificatieschema voor Milieukeur Datacenters - onderdeel datacenterkoeling. De deelnemers brengen hun specifieke kennis in en leveren daarnaast een financiële bijdrage van de helft van de kosten voor onderzoek en ontwikkeling van de criteria. SMK betaalt de overige kosten. De ontwikkeling van groene datacenters is actueel: veel bedrijven zijn bezig innovatieve oplossingen te bedenken om deze bedrijfstak te verduurzamen. De overheid heeft bovendien een belang vanwege de vermindering van de CO2-emissie. Voor inkopers van de diensten van datacenters en voor beheerders van eigen datacenters zijn echter nog geen objectieve criteria beschikbaar waarmee de mate van duurzaamheid van een datacenter wordt aangetoond. De projectdeelnemers van Milieukeur Datacenterkoeling zijn BIT, Datacenter Brabant, DCMR Milieudienst Rijnmond, Klimaatbureau/Dienst Milieu en Bouwtoezicht Amsterdam, Low Speed Ventilation Datacenters, eQuest Datacenter diensten, ICTroom Company, Menerga Klimaattechnologie en StatiqCooling/Datacenter Infra Solutions.

Kooiker Installatie legt beslag op laatste NIBE Stimuleringspakket

Kooiker Installatie uit Staphorst heeft beslag weten te leggen op het zevende en laatste NIBE Stimuleringspakket met de inzending

MAART 2012 105 e Jaargang

van de installatie van een krachtige NIBE F1330 water/water warmtepomp in de Hersteld Hervormde Dorpskerk in Staphorst. Deze kerk is een van de grootste kerken van Nederland. De kerk dateert grotendeels van 1990, toen de capaciteit van het gebouw werd vergroot van 1200 tot 2300 zitplaatsen. De comfortinstallatie was dan ook al circa twintig jaar oud en toe aan vervanging. “De ventilatiecapaciteit schoot al jaren ernstig tekort voor het grote aantal kerkbezoekers en dat leidde tot een slechte luchtkwaliteit”, zegt directeur Hendrik Kooiker van Kooiker Installatie. “Daarnaast was de verwarmingsinstallatie met twee cv-ketels van elk 125 kW bepaald niet zuinig.” Kooiker Installatie kreeg de opdracht voor het berekenen, ontwerpen en aanleggen van een nieuwe comfortinstallatie voor verwarming, koeling en ventilatie. Kooiker: “We hebben voor de kerk een hybride installatie ontworpen, waarbij een NIBE F1330 water/ water-warmtepomp de basisverwarming en de actieve en passieve koeling verzorgt. Wordt het koud, dan kunnen twee cv-ketels van 100 kW bijspringen. Door installatie van nieuwe luchtbehandelingskasten hebben we de ventilatiecapaciteit van de nieuwe installatie bovendien ruim kunnen verdubbelen tot 26.000 m3/uur. Voor de afgifte van warmte en koeling wordt gebruikgemaakt van een combinatie van wandradiatoren, voetspiralen onder de kerkbanken, stralingsplafonds, terwijl inblaasnozzles en roosters worden toegepast voor toevoer van verse lucht.”

Inge Diepman is dagvoorzitter congres Anders Bouwen.NU

Inge Diepman treedt op 21 juni op als dagvoorzitter/gastvrouw tijdens het (inter)actieve congres Anders Bouwen.NU (www.andersbouwen.nu) in ’t Spant in Bussum. Het congres geeft antwoord op lastige vraagstukken in de bouwwereld als de verhuurbaarheid van bestaande huurwoningen, de strengere regelgeving omtrent isolatiewaarden, andere overheidsmaatregelen, de aandacht voor energiebesparing en de stijgende ener-

Foto Maarten Corbijn

Milieukeur sluit overeenkomst over certificatieschema voor datacenters

giekosten. Tijdens het congres komen via verschillende sprekers onderwerpen aan bod op het gebied van architectuur, herstructurering/renovatie, politiek en trends. Ook passeren enkele innovatieve projecten de revue.

Thercon en ThermoNoord bundelen de krachten

Thercon en ThermoNoord hebben de krachten gebundeld. Beide bedrijven vermarkten voortaan het merk FUJITSU als hightech klimaatoplossing. Dat betekent dat GENERAL en FUJITSU, beide merken van de Japanse groep Fujitsu-General, nu door Thercon verdeeld worden op de Nederlandse markt. Thercon legt zich als importeur toe op onder meer de promotionele activiteiten en de technische documentatie. Zowel ThermoNoord als Thercon houden zich bezig met het adviseren en leveren van de lucht/lucht-warmtepompsystemen van het merk FUIJITSU bij de adviseur en installateur. ThermoNoord blijft dus distributeur met dezelfde prijzen en service.

Geloof ons. Het origineel is beter! VRV van Daikin. Het origineel. ®

In de installatiemarkt vormen de drie letters VRV al jaren een begrip. VRV maakte het als eerste mogelijk om meerdere ruimtes individueel te koelen en te verwarmen met één buitendeel. Andere aanbieders volgden met het VRF-systeem. Inderdaad, dat scheelt maar één letter. Maar het is niet het origineel. Om dat duidelijk te maken, hebben we een klein en krachtig boekje voor u klaarliggen met daarin 24 originele voordelen van VRV. Op www.hetorigineelisbeter.nl kunt u het bestellen. Of meteen een afspraak maken voor een persoonlijke presentatie.

24 originele

V RV

voordelen

Bestel gratis op www.hetorigineelisbeter.nl

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Q-Energy exploiteert veldverwarming voetbalclub Vitesse

Nieuw keurmerk voor duurzaamheid van datacenters

Voetbalclub Vitesse uit Arnhem haalt vanaf eind dit jaar een deel van de warmte, die nodig is om de nieuwe trainingslocatie en velden te verwarmen, uit de grond. Samen met het Eindhovense installatiebedrijf Q-Energy heeft Vitesse hiervoor een duurzaam ontwerp gemaakt. De exploitatie van dit moderne systeem komt geheel voor risico en rekening van Q-Energy en levert Vitesse een fikse energiebesparing op. Het ultramoderne trainingscomplex van de Arnhemse betaaldvoetbalclub verrijst op Nationaal Sportcentrum Papendal. In plaats van het pand en de velden compleet te verwarmen met gas, kiest Vitesse voor aardwarmte met behulp van een warmte- en koudeopslag installatie (WKO). De thermische energie in de bodem wordt gewonnen door ‘warm’ grondwater omhoog te pompen uit een aquifer, een ondergrondse watervoerende laag op een diepte van ruim honderd meter. Deze warmte wordt vervolgens in het pand en de velden gebruikt, waardoor het grondwater enkele graden afkoelt. Via een injectieput wordt het afgekoelde water weer terug in de bodem gepompt en in de zomer vervolgens voor koeling gebruikt. De WKO-installatie dekt de volledige warmte- en koudebehoefte van het vier verdiepingen hoge pand af en wordt daarnaast gebruikt om warmte te leveren aan de drie speelvelden met veldverwarming. Om dit concept nog duurzamer te maken is Q-Energy een onderzoek gestart naar het gebruik van de speelvelden als warmtecollector in de zomer, zodat in deze periode zonnewarmte voor de winter kan worden opgeslagen.

De Dutch Green Building Council (DGBC) heeft de richtlijn BREEAM-NL Nieuwbouw voor datacenters gelanceerd. “Vanwege de specifieke functie en energievraag is het namelijk niet mogelijk om dit type bouwwerken met de huidige richtlijn BREEAM-NL Nieuwbouw te beoordelen”, legt DGBCprojectmanager Maarten Dansen uit. De eerste projecten zijn al bezig met certificeren en er staan meer partijen in de rij, waaronder EvoSwitch Datacenter en netbeheerder Ziggo. Vanwege de specialistische kennis in de nieuwe richtlijn, houdt DGBC op 26 april een speciale training voor BREEAMNL nieuwbouw experts. “Zowel vanuit de markt als de overheid bestond al langer de behoefte aan een duurzaamheidskeurmerk voor datacenters. Daarom is een functiespecifieke beoordelingsrichtlijn (BRL) ontwikkeld”, zegt technisch manager Jan Wiersma van EvoSwitch. “We hebben met ondersteuning van Agentschap NL en partijen als Ziggo en EvoSwitch de BREEAM-NL Datacenters ontwikkeld.”

MAART 2012 105 e Jaargang

omvatten. Het is teleurgesteld dat de commissie industrie, onderzoek en energie (ITRE) van het Europees Parlement niet alle energieefficiënte en milieuvriendelijke technologieën goed heeft overwogen. “Wij zijn blij met delen van het rapport van de commissie, zoals de extra nadruk op meer renovatie van openbare gebouwen”, zegt directeur-generaal Andrea Voigt van EPEE. Voigt vindt het echter een gemiste kans dat niet alle mogelijkheden van de diverse energie-efficiënte technologieën, zoals warmtepompen, zijn overwogen. Het Europees Partnerschap voor Energie en Milieu (EPEE) staat voor de Europese koeling-, airconditioning- en warmtepompindustrie. Bij de organisatie zijn veertig bedrijven en nationale verenigingen aangesloten in heel Europa. De verwarming, ventilatie, airconditioning en koelsector (HVACR) wil een enorme bijdrage te leveren aan een koolstofarme economie en investeert in nieuwe technologieën. De industrie heeft behoefte aan een flexibel politiek kader als motor voor technologische innovatie om zowel voordelen voor het milieu als de economische groei en concurrentievermogen te bevorderen. De ESD richtlijn verplicht lidstaten om maatregelen in te voeren die leiden tot verbetering van energie-efficiency in de Europese Unie.

Duitse wet stimulans absorptiekoeling

‘Efficiënte oplossingen alle in energierichtlijn’

Het Europees Partnerschap voor Energie en Milieu (EPEE) vindt dat de nieuwe Europese richtlijn Energie Efficiency en Energiediensten (ESD) alle energie-efficiënte oplossingen moet

De Duitse warmtewet EEWärmeG heeft volgens het vakblad CCI Zeitung gezorgd voor een toenemende belangstelling voor ad- en absorptiekoelmachines. In de nieuwe wet zij eisen opgenomen met betrekking tot het gebruik van duurzame warmte en duurzame koude. Sorptiekoelmachines produceren koude uit warmte. De koude uit dergelijke machines telt mee als de aandrijfwarmte afkomstig is van hernieuwbare bronnen of van warmtekrachtkoppeling of restwarmte uit de industrie.

Totaalleverancier in klimaatoplossingen Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het zeer brede leveringsprogramma zijn wij in staat om voor vrijwel ieder klimaatprobleem de meest geschikte oplossing te leveren.

Airconditioningsystemen

VRF-systemen

Ons zeer uitgebreide leveringsprogramma is onderverdeeld in de 5 hierboven weergegeven categorieën. Met de diversiteit aan producten binnen deze categorieën denken wij u eenvoudig in staat te stellen een oplossing te selecteren voor de klimaatproblemen van uw klanten.

Warmtepompen & Koudwatersystemen

Luchtbehandelingsystemen

Vochtbeheersingsystemen

Voor uitgebreide informatie over de complete range van producten binnen de betreffende categorieën verwijzen wij u graag naar onze website: www.airview.nl. Indien gewenst informeren wij u ook graag persoonlijk verder. U kunt direct een afspraak maken met een van onze adviseurs door te bellen naar 078 – 652 18 00.

OFFICIEEL

IMPORTEUR

Airview Luchtbehandeling BV I Noordeinde 114 I 3341 LW Hendrik-Ido-Ambacht I Telefoon: 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Hitachi vertegenwoordigd door HD Klimaatsystemen Europees bezoek bij Panasonic

Op de stand van Panasonic Benelux kreeg manager klimaatsystemen Kees Staal tijdens de VSK bezoek van de Europese managers Enrique Vilamitjana en Aiichiro Shiraishi van Panasonic HA Air Conditioning Europe uit Wiesbaden. Ook zij gaven hun visie op wat er zich in de Europese markt afspeelt. “In 2018 willen wij het nummer één energiebedrijf zijn. Hoe we dat willen doen? Jarenlang ging airconditioning voorop en kwam verwarming op de tweede plaats. Tegenwoordig is het precies andersom”, legt Vilamitjana uit. Met het oog op airconditioning nam Panasonic destijds Sanyo over, om beter te kunnen concurreren met bedrijven die al heel lang airconditioning verkochten. Als het gaat om verwarmen, zal het bedrijf het echter zelf moeten doen. “Er is geen mogelijkheid om een bedrijf over te nemen met veel kennis van zaken in huis.” Inmiddels heeft Panasonic de beschikking over 120 verschillende modellen warmtepompen. In alle soorten en maten. Groot, klein, elektrisch, voor hoge en voor lage temperaturen. “In Nederland doet de warmtepomp het nog niet zo goed. Maar Panasonic heeft een grote warmtepomp op gas en die zou het hier goed moeten doen. De onderdelen komen van Nissan. We verwachten er veel van. Niet alleen in Nederland, maar in heel Europa. Over drie jaar hopen we te kunnen oogsten”, aldus Vilamitjana.

MAART 2012 105 e Jaargang

Tijdens de VSK was er op de stand van HD Klimaatsystemen uit Dordrecht hoog bezoek. Dit bedrijf verkoopt namelijk sinds kort koelbrancheproducten die door de Japanse gigant Hitachi worden geproduceerd. Van Hitachi Europa bezochten enkele kopstukken de stand, namelijk Regional Sales Manage Pierre-René Milz, Area Sales Manager Frank Middeldorf en de European Sales Manager Patrick Grabski. Milz en Middeldorf maken beide deel uit van het NoordEuropese hoofdkantoor van Hitachi in het Duitse Düsseldorf. Grabski is verbonden aan het hoofdkantoor in Vélizy dat heel Europa bestrijkt. De heren kregen van HD Klimaatsystemen een aantal presentjes aangeboden en spraken daarna met de pers. Partick Grabski: “Hitachi heeft 24000 distributeurs en verkooppunten. Een deel daarvan is in Europa. In het begin kwamen alle producten uit Koreaanse fabrieken, maar sinds 1993 is er ook een fabriek in Barcelona, die speciaal gericht is op de Europese markt.” Want daar zat in het begin van de samenwerking met Hitachi een probleem. Het bedrijf was gespecialiseerd op de Japanse markt en de systemen van daar pasten lang niet altijd bij de Europese markt. “Met de komst van het bedrijf in Barcelona is er veel veranderd. De producten verkochten altijd al goed, maar sindsdien is de verkoop toch nog flink gegroeid. Dat is goed. Groei is altijd nodig”, legt Grabski uit. Tijdens Chillventa vorig jaar werd door de heren van Hitachi besloten dat er ook voor de Nederlandse en Belgische markt vertegenwoordiging moest komen. HD Klimaatsystemen kreeg de eer.

HET VRF SYSTEEM MET DE ISO COMFORT GARANTIE

VRF

HEAT PUMPS VRF V2 Comfort en energiezuinigheid: de FUJITSU VRF systemen blinken uit op beide vlakken. Een doorgedreven optimalisatie van alle componenten resulteert in de hoogste COP en EER waarden op de markt. Koelen, verwarmen, of beide tegelijk is mogelijk, zelfs met warmteterugwinning. Elke gebruiker kan de temperatuur afzonderlijk regelen. Alle VRF binnendelen en bedieningen zijn universeel voor het hele programma. Het FUJITSU VRF programma is de complete klimaatbeheersing bij uitstek voor kantoorgebouwen, hotels, scholen, ziekenhuizen enz.

De VRF V2 biedt een aansluitcapaciteit tot 150%, tot max. 48 binnendelen. Met een COP van 4,37 en een EER van 4,07 is dit systeem een stuk energieefficiënter dan de traditionele verwarming- en aircosystemen. De VRF V2 is beschikbaar in vermogens van 25 tot 150 kW. 5 verschillende master-buitenunits kunnen stand-alone of in combinatie worden toegepast.

VRF J2 De mini VRF J2 schittert op het vlak van efficiëntie. Deze compacte 2-pijps VRF, met een aansluitcapaciteit tot 130% (max. 9 binnendelen), biedt de keuze om te koelen of te verwarmen met een COP en EER van respectievelijk 4,53 en 4,00. De J2 kan eenvoudig zonder converter aangesloten worden aan een VRF V2 systeem.

VRF VR2 Heat Recovery Met de nieuwe VRF VR2 kunt u naar wens iedere ruimte apart koelen, verwarmen, ventileren of ontvochtigen. Dankzij het Heat Recovery systeem kan de warmte die opgenomen wordt om te koelen benut worden om andere ruimten te verwarmen. Resultaat: een nog lager energieverbruik. Maximum 12 verschillende typen binnendelen en 54 verschillende modellen kunnen geselecteerd worden in een range van 2,2 tot 25 kW koelvermogen en 2,8 tot 28 kW verwarmingsvermogen.

luchtverdelingsrooster airjet

ISO7730

(A-comfort in verwarming en B-comfort in koeling)

grote comfortzone

Gebundelde kracht Vanaf 1 februari 2012 verzorgt Thercon bv de promotie, verkoop en service van Fujitsu lucht-lucht warmtepompen. Dit zal gebeuren in partnership met ThermoNoord.

Thercon BV Storkstraat 23 I 3905 KX Veenendaal Tel.: 0318 54 46 70 I info@thercon.nl

Geen optimaal comfort zonder een vernuftig luchtverdeelsysteem. Daarom werd de Comodair ontwikkeld, een systeem met luchtverdeelroosters van 60x60 cm met 4 uitblaaszijden, voorzien van een aansluiting voor verse lucht (ø125cm) en een retour met ﬁlter. Een airjet, tevens ingebouwd in een 60x60 cm module, optimaliseert de luchtstroom. Dit resulteert in een extra grote en tochtvrije comfortzone.

www.fujitsuclimate.nl

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Gustav Lorentzen conferentie 2012

Inschrijving: De inschrijving is open ! Zie voor het programma de website van de conferentie www.gl2012.nl Technical Tours GL- conferentie 2012 op 28 juni 2012 Een dag na de Gustav Lorentzen conferentie 2012 die gehouden wordt van 25 tot en met 27 juni 2012 worden een vijftal technische tours georganiseerd naar verschillende bedrijven en installaties. Dit wordt vanuit Delft gecoördineerd. De deelnemers worden per bus vanaf de TU-Delft naar de door hen aangegeven keuze van de tour gebracht waar het programma wordt gehouden. Na afloop zal de bus ook weer eindigen in Delft. De volgende technical tours zijn in het keuzeprogramma opgenomen:

1. Trainingcentrum natuurlijke koudemiddelen bij PTC+ te Ede * Tijdens een introductie en inleiding bij PTC+ te Ede worden diverse zaken rond CO2, NH3 en HC- natuurlijke koudemiddelen besproken en vindt een demonstratie plaats in het trainingscentrum waar een Installatie met verschillende natuurlijke koudemiddelen staat opgesteld t.b.v. het bijbrengen van kennis en kunde voor technici en gebruikers . Het gaat hierbij mede om het werken aan deze installatie onder veilige condities. Workshop bij meerdere installaties en/of onderdelen hiervan; ● NH3 /CO2 -cascade subcritisch ● CO2 transkritisch ● R 290 ● Instellen expansieventiel (R290) ● Werking pompsystemen met natuurlijke circulatie

Toelichting en mogelijkheid tot stellen van vragen bij deze installaties. * Naast de technical tours is er ook een trainingsprogramma van 2 dagen mogelijk bij PTC+ op 28 en 29 juni bedoeld voor buitenlandse deelnemers die zich meer willen verdiepen in het werken en trainen met natuurlijke koudemiddelen. Met name kan dat belangrijk zijn voor ontwikkelingslanden die de inzet van natuurlijke koudemiddelen willen stimuleren. Dit programma is in dezelfde week van de GL conferentie, waardoor belangstellenden aansluitend of apart een trainingsprogramma kunnen volgen. Inschrijving hiervoor gaat direct via de website van PTC+ www. ptc.com. Op de website www.gl2012 is ook een link die naar PTC is gekoppeld.

2. Klaas Puul te Volendam Klaas Puul te Volendam is een groothandel/producent en brengt garnalen en ander zeebanket vanuit de gehele wereld in Europa op de markt. Dagelijks vers bereid en onder optimale condities verpakt, weten zij de heerlijkste garnalen iedere dag weer bij klanten af te leveren. Garnalenverwerking Een garnaal kan diepgevroren en rauw worden verkocht, maar voor de gekoelde producten zijn er vaak meerdere handelingen nodig voordat deze in de schappen liggen. Denk daarbij aan het koken, het pellen en

MAART 2012 105 e Jaargang

conserveren van garnalen. De Noordzee garnaal wordt aan boord van de visserschepen gekookt, maar de roze garnaal wordt op de productielocatie te Volendam gekookt met een volautomatische kook-, koelen conserveerlijn. Sommige producten worden op oorsprong door de leveranciers in Azië gekookt. Het is hierbij zeer belangrijk dat deze gecontroleerd worden ontdooid en geconserveerd. Het koelen en vriezen van de garnalen geschiedt met installaties die draaien op het koudemiddel CO2. Door het installatiebedrijf Bort de Graaf BV uit Bunschoten - Spakenburg die de installatie heeft aangelegd en deze ook onderhoud wordt een toelichting gegeven op de werking ervan. Er wordt een rondleiding gehouden in het bedrijf en bij de installatie.

3. Prevesco BV Prevesco te Waalwijk is een bedrijf dat onder andere afscheiders produceert voor de industriële koeltechniek, waarbij het van essentieel belang is om de damp zo droog mogelijk naar de compressor af te voeren. Door de toegepaste techniek wordt een zeer gunstige combinatie verkregen van de grootte en de afscheidingskwaliteit van de afscheider. Tijdens het bezoek aan het bedrijf wordt een lezing gegeven over de werkwijze van de afscheider en wordt het verschil aangetoond van de afscheider met een te ‘natte’ damp en de afscheider met de nieuwe technologie met nagenoeg droge damp. Door twee demonstraties van te natte en nagenoeg droge damp wordt duidelijk welke het effect is op de damp die naar de compressor wordt gevoerd.

4. IJsbaan Sportboulevard Dordrecht De ijsbaan van Dordrecht, als onderdeel van de sportboulevard, is een moderne ijsbaan waar regelmatig internationale wedstrijden worden gehouden. Onlangs is daar in februari 2012 de Finale Worldcup Shorttrack in de Sportboulevard gehouden en in september wordt de Island Cup Games gehouden. IJshockeyvereniging Black Sheep organiseert van 9 tot en met 11 september de Island Cup Games, een internationaal ijshockey event, waar zal worden gestreden om de Island Cup. De ijsbaan maakt gebruik van warmteterugwinning door de combinatie van een zwembad en een sporthal, waarbij de warmte uit het ijs wordt gebruikt voor verwarming van het zwembad en de sportaccommodatie. De installatie werkt op ammoniak en wordt bezocht tijdens het bezoek. Door GEA/ Grenco wordt vooraf een lezing gehouden over de werking van de installatie.

5. Boerhaavemuseum, (waaronder Kamerlingh Onnes ) en het Kamerlingh Onnes Gebouw (KOG) te Leiden Bezoek aan het Boerhaave museum en het Kamerlingh Onnes-gebouw Als achtergrond dient natuurlijk het feit dat Prof. dr. Heike Kamerlingh Onnes in Leiden op 10 juli in 1908 als eerste het helium bedwong en een temperatuur bereikte van enkele graden boven het absolute nulpunt (-273,15°C). Toen werd Leiden het koudste plekje op aarde. Deze prestatie is natuurlijk een wetenschappelijk hoogtepunt in de natuurkunde en koeltechniek. Dit koudste plekje op aarde kan nog bezichtigd worden in het KOG (dat staat voor Kamerlingh Onnes Gebouw). Ook heeft Heike Kamerlingh Onnes initiatieven ontwikkeld die hebben geleid tot de op-

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Inschrijving kan via de website www.gl2012.nl richting in 1908 van het huidige IIR. Op 23 september 1908 heeft hij ook de voorloper van Nederlandse Vereniging voor Koude en nu Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude ( KNVvK) opgericht. Beide organisaties bestaan nu dus meer dan 100 jaar. Hij is ook de initiator geweest van de totstandkoming van RCC Koude & Luchtbehandeling, het officieel verenigingsorgaan van de KNVvK. Tijdens de technical tour naar Leiden wordt door de Prof. dr. Dirk van Delft van het Boerhaave- museum een historische achtergrond gegeven van ontwikkelingen die Kamerlingh Onnes tot stand bracht en wordt een lezing gegeven door Prof. dr. Peter H. Kes van de universiteit van Leiden in het Kamerlingh Onnes gebouw (KOG) dat nu dienst doet als Universiteit over supergeleiding. Het museum Boerhaave wordt bezocht waar veel historie te zien is over Kamerlingh Onnes. In het programma is een wandeling opgenomen van het Boerhaave Museum naar het KOG in het historische centrum. Informatie en inschrijving! Informatie van de technische tours is te vinden op www.gl2012 Daar kan naast inschrijving voor het programma van 25 tot en met 27 juni ook worden ingeschreven voor de technische tours. De spreektaal is Engels. Aanvang van de technical tours is 9.00 uur in Delft bij de TU. Terugkomst is circa 16.00 uur bij de TU –Delft . Een lunch maakt deel uit van het programma.

18 april 2012 Themadag Reductie faalkosten & kennisoverdracht 18 april 2012 te Ede Tijdens deze themadag zal worden ingegaan op een aantal aspecten die kunnen worden aangegeven als zijnde faalkosten. Wat zijn deze dan, zijn ze van te voren herkenbaar cq. te voorkomen. Op basis van een complete installatie worden toelichtingen gegeven door sprekers van praktijkvoorbeelden van veel voorkomende en belangrijke faalmogelijkheden cq. aandachtspunten. Oplevering en overdracht van de installatie aan de klant zal een belangrijk onderdeel zijn van de themadag. Hierbij is kennis noodzakelijk. Waar wordt deze kennis gehaald? Bij externe opleidingsorganisaties, of is kennis alleen via het bedrijf te verkrijgen?

De volgende onderwerpen komen onder andere aan de orde: Wat zijn faalkosten ? Falen bij leidingen, beugelen/trillingen en de compressoropstelling; Faaloorzaken door nat draaien en olieslag; Invloed van het smeersysteem en draaicondities op levensduur van compressoren; Kennis en ervaring. Overdracht van kennis en ervaring. Op de website van de KNVvK www.knvvk.nl is in detail aangegeven wat het programma is en wie de sprekers zijn. Ten tijde van het indienen van de kopij was het nog niet mogelijk alle details aan te geven.

23 mei 2012 Jaarvergadering/ledenvergadering en Dag van de Koude Na de jaarvergadering waar de leden nog een aparte uitnodiging voor ontvangen is er circa 15.30 uur, zoals gebruikelijk een spreker met een speciaal thema beter bekend geworden als ‘de dag van de Koude’. Hieraan kunnen ook niet leden gratis deelnemen. Dit keer neemt Professor dr. L. Hacquebord ons mee naar de Noord- en Zuidpool waar hij veel ervaringen heeft opgedaan en daar zeer geanimeerd over kan vertellen. Professor Hacquebord is een Antartica-kenner Hij is naast zijn verbondenheid als Hoogleraar Arctische en Antarctische studiën aan de Universiteit van Groningen onder andere ook directeur van het Arctisch Centrum, council member, vertegenwoordiger van Nederland en vice-president 2000-2008 van de International Arctic Science Committee; chair of the IASC Standing Science Committee of Human and Social Sciences; director of the Willem Barents Pool Insituut; lid van het National IPY Committee (2007-2008); adviseur van het Interdepartementaal Pool Overleg; Member of the International Polar Heritage Committee of ICOMOS.

Noteert u de data alvast in uw agenda ! 105 e Jaargang MAART 2012

NVKL verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Taart voor de zaak

op de VsK zijn de prijswinnaars van de ‘Taart voor de zaak’ bekend gemaakt. Alle leden die op de NVKL-stand zijn langsgekomen hebben hun ingevulde uitnodiging in kunnen leveren om kans te maken op gebak voor alle collega’s.

DE DRIE WINNAARs ZIjN: ● ● ●

K. van der Mey van Weber Koeltechniek; R. oude Wesselink van hB groep; hegeman van hegeman Koudetechniek & Airconditioning.

De taart is inmiddels persoonlijk overhandigd aan de drie bedrijven.

NVKL KRINGBIjEENKoMsTEN 2012 op BEZoEK BIj EEN coLLEGA-INsTALLATEuR Tijdens de Kringbijeenkomsten van de NVKL heeft u gelegenheid om met het NVKL-bureau en uw collega’s te praten over ontwikkelingen in de sector. De bijeenkomsten zijn alleen bedoeld voor de installateurs binnen de NVKL. De NVKL geeft dit keer uitleg over het opleidingsbedrijf Go° en de activiteiten om het koudetechnisch onderwijs te verbeteren. Tevens is er een start gemaakt met het opstellen van klantprofielen. Deze profielen bieden informatie over hetgeen de klanten in de verschillende segmenten van u verwachten. Tijdens de korte presentaties en in de algemene discussie over het NVKL-collectief heeft u ruim de tijd om uw mening te geven. op deze avonden kunt u uw invloed uitoefenen op het beleid van de komende jaren. Kom dus ook!

DE KRINGBIjEENKoMsTEN VINDEN pLAATs op DE VoLGENDE DATA: Weesp; bij Klimaatconcept op donderdag 15 maart 2012

●

MAART 2012 105 e Jaargang

utrecht; bij ApAc services B.V. op donderdag 22 maart 2012 ● Etten-leur; bij fri-jado B.V. op dinsdag 27 maart 2012 ● Emmeloord; bij Dijksma Koudetechniek B.V. op woensdag 28 maart 2012 ● Groningen; bij provinciehuis Assen op woensdag 4 april 2012 ● Deventer; bij ps koeltechniek Deventer B.V. op dinsdag 3 april 2012 ● Zoetermeer; bij cofely Refrigeration B.V. op dinsdag 10 april 2012 ● Roermond; bij Koma koeltechnische Industrie B.V. op woensdag 18 april 2012 De middag begint met een rondleiding bij een collega-installateur die in uw regio gevestigd is, daarna volgt een maaltijd en het vervolg van het programma. Alle bij de NVKL aangesloten installatiebedrijven hebben een uitnodiging voor de Kringbijeenkomsten ontvangen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met coen van de sande, coen.van. de.sande@nvkl.nl of 079-3531149. ●

nvkl verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Installatievakbeurs Venray 17 t/m 19 april 2012 De eerstvolgende Installatievakbeurs vindt plaats in Venray van 17 tot en met 19 april. De NVKL heeft met de Evenementenhal een overeenkomst gesloten voor de organisatie van een ‘Koude & Klimaatstraat’ op de Installatievakbeurzen in 2012. Er is een speciaal gedeelte waar de koude- en klimaattechniek zich gaat concentreren. Bij het reserveren van uw stand kunt u aangeven of u in deze straat wilt staan. In overleg met de beursorganisatie kunt u uw plaats in de straat bepalen. Als NVKL-lid ontvangt u kosteloos een rotanzitje of statafel incl. 3 barkrukken.

Voor meer informatie over deze overeenkomst kunt u contact opnemen met: Evenementenhal, Rian Striper, email: rianstriper@evenementenhal.nl

NVKL, Karin van der Maarel, email: karin.van.der.maarel@nvkl.nl

PED-cursus Opleidingscentrum GO° gaat weer een cursus PED op starten. Er zijn nog enkele plaatsen vrij. U kunt meer informatie opvragen en zich aanmelden voor deze cursus bij Eric Dilweg, email: eric.dilweg@opleidingscentrum-go.nl.

Energieinvesteringsaftrek (EIA) Bedrijven die in 2012 investeren in energiebesparing kunnen via de Energie-investeringsaftrek (EIA) in totaal €151 miljoen fiscaal terugkrijgen van de overheid. Op de nieuwe Energielijst staan 160 investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie, waarbij 41,5 procent van de investeringskosten mag worden afgetrokken van de fiscale winst. Een belangrijke wijziging is dat voor de EIA 2012 aanvragen digitaal ingediend moeten worden bij Agentschap NL. Dit blijkt uit een publicatie van de Energielijst van 2012 op 30 december 2011 in de Staatscourant. U kunt de Energielijst downloaden vanaf de NVKL website.

wijzigingen De voor onze sector belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de energielijst 2011 zijn: ● W armtewisselaar voor vrije koeling (210206). De omschrijving is uitgebreid met koeling van gebouwen met oppervlaktewater. ● K oude- of warmteterugwinning uit ventilatielucht (210801). De omschrijving voor warmteterugwinning uit ventilatielucht is uitgebreid met de toepassing voor nieuwbouw. Hierbij zijn de technische eisen zo omschreven dat alleen de beste luchtbehandelingskasten voor EIA in aanmerking komen. ● E nergiezuinige koeling van bestaande datacenters en bestaande serverruimten (220219). Het koelen van datacenters met koude buitenlucht, zogenaamde vrije koeling, is bij nieuwe datacenters gangbaar. Er zijn echter nog veel bestaande datacenters waarbij niet wordt gekoeld met koude buitenlucht, maar met koelmachines. Dit is energetisch minder goed. Om het gebruik van vrije koeling in bestaande datacenters te stimuleren is daar een omschrijving voor opgenomen. Wanneer bij deze ombouw als extra energie-efficiëntie verhogende voorziening ook een scheiding wordt gemaakt tussen warme en koude gangen in het datacenter dan kan dat ook voor EIA in aanmerking komen. ● C ryogene transportkoeling (240202). Voor het koelen van producten tijdens transport is het gebruikelijk om een koelaggregaat te gebruiken. Een energetisch beter alternatief is cryogene koeling waarbij wordt gekoeld door het verdampen van vloeibare CO2 dat als afvalproduct in de industrie vrijkomt. Voor deze cryogene koeling is een omschrijving opgenomen. ● E nergiezuinige opbouw voor koelwagen, koelaanhangwagen of koeloplegger (240203). De EIA is uitgebreid met een omschrijving van een energiezuinige opbouw van een koelwagen waarbij gebruik wordt gemaakt van cryogene koeling en daarnaast extra wordt geïsoleerd en schotten worden toegepast die de gekoelde ruimte kunnen verkleinen wanneer er minder goederen hoeven te worden gekoeld. ● W armte- of koudeopslag in de bodem (aquifer) (251201). In de omschrijving van de aquifer is de warmtetransportleiding voor de levering van warmte of koude toegevoegd. Daarnaast komt nu ook de warmtewisselaar die nodig is voor het regenereren van de bron met warmte of koude uit de buitenlucht of oppervlaktewater in aanmerking.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Coen van de Sande, coen.van.de.sande@nvkl.nl of 079-3531149.

105 e Jaargang MAART 2012

Grasso V series, een revolutionaire eentraps zuigercompressor

Grasso Smart Screwpack

Met de lancering van de laatste 3 typen V modellen in het slagvolumegebied van 290-580 m3/hr completeert GEA Grasso de nieuwe industriële een-traps zuigercompressorserie. Met deze V series slaat Grasso een unieke weg in als het gaat om het minimaliseren van het energiegebruik, ﬂexibele en verlengde service intervallen en het waarborgen van de hoogst mogelijke betrouwbaarheid. Grasso komt met de complete V series tegemoet aan de grootste behoefte van de industriële koudetechnische markt.

Een nieuwe serie compressorunits gebaseerd op Grasso‘s lang bevestigde filosofie van compressortechnologie waar betrouwbaarheid en efficiëntie van het energieverbruik gelden. Samengebouwd tot een compact en sterk geheel met een nieuw horizontaal olieafscheiderconcept. Het resultaat voor u is een oplossing met maximale EER waarden onder vollast en deellast, laag trillingsniveau, eenvoudig te onderhouden, efficiënt in bediening en een laag olieverbruik.

GEA Refrigeration Netherlands N.V. Country Sales Organization - Components Benelux P.O. Box 343, 5201 AH 's-Herogenbosch, The Netherlands Phone: +31 (0)73 6203 911 info@gearefrigeration.com, www.gearefrigeration.com

engineering for a better world

GEA Refrigeration Technologies

Compressors Koude & luchtbehandeling RCC

Door dr. ir. C.A. Infante Ferreira Technische Universiteit Delft

Compressoren voor natuurlijke koudemiddelen Compressors for natural refrigerants De tiende IIR Gustav Lorentzen Conferentie wordt gehouden in de Technische Universiteit Delft van 25 tot 27 juni 2012. Het totaal aantal ingediende artikelen is aanzienlijk (circa 150) waarvan er vijftien betrekking hebben op compressoren voor natuurlijke koudemiddelen. Hoewel een definitieve indeling van deze presentaties nog niet is gemaakt, zullen er naar verwachting drie sessies gericht zijn op deze belangrijke ontwikkeling: compressoren voor kooldioxide (CO2) systemen; compressoren voor koolwaterstof (HC) systemen en compressoren voor ammoniak (NH3) systemen. Technische Universiteit Delft.

e Gustav Lorentzen Conferentie wordt in samenwerking met de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude (KNVvK) en het International Institute of Refrigeration (IIR) georganiseerd. Hieronder een overzicht van een aantal onderwerpen die besproken worden op het gebied van compressoren

CO2-compressoren

CO2 als koudemiddel heeft een aantal voordelen voor wat betreft de directe milieubelasting. CO2-systemen die werken met een relatief hoge warmteafgiftetemperatuur en hebben

echter over het algemeen lage energetische prestaties. Om de prestaties te verbeteren, worden systemen voorgesteld met een tweetrapsbedrijf, zowel met een economizer als ook met tussendrukafscheiders. Chesi e. a. (2012) stellen de toepassing van Voorhees-compressoren voor. Dit zijn zuigercompressoren waarin een extra poort is aangebracht zodat het zuiggas vanuit de economizer of afscheider kan worden aangezogen. Dit toont enige analogie met de economizerpoort van schroef compressoren. Hiermee is een tweede trap niet nodig en wordt een extra systeeminvestering

beperkt. Deze auteurs hebben geĂŤxperimenteerd met de locatie van de poort en hebben energetische rendementsverbeteringen gerealiseerd van circa vijf proecent en capaciteitsverbeteringen van circa 40 procent ten opzichte van eentrapsuitvoering. Dit is een interessante voordracht voor geĂŻnteresseerden in CO2-transkritische systemen.. Alternatief voor hetzelfde systeemontwerp is het gebruik van tweetrapscompressoren. Froschle (2012) bespreekt het ontwerp van een prototype hermetische tweetraps-zuigercompressor voor CO2 die makkelijk inzetbaar is in systemen met een economizer of afscheider. Het prototype is geschikt voor deellastregeling met toerenregeling in het gebied tussen 20 and 100 procent. Dit betreft ook een voordracht die geĂŻnteresseerden in de implementatie van CO2-transkritische systemen niet mogen missen. Hafner e. a. (2012) geven een overzicht van de ontwerpaspecten van een zuigercompressor voor CO2, die momenteel ontwikkeld wordt in samenwerking met Obrist Engineering en SINTEF uit Trondheim. De elektromotor voor aandrijving van de compressor is een permanente magneetmotor met een vermogen van circa 100 kW. De compressor kan werken tot persdrukken van 130 bar. Momenteel worden de eerste experimenten met het prototype uitgevoerd. Voor werkdrukken van 32 (zuig) en 80 (pers) bar wordt in het toerentalgebied van 1000-2500 omwentelingen per minuut een isentropisch rendement van meer dan 70 procent gerealiseerd.

105 e Jaargang MAART 2012

Compressors RCC Koude & luchtbehandeling

De aula van de TU Delft.

Kus en Neksa (2012) presenteren de resultaten die zijn verkregen met een CO2-turbocompressor. Drukverhoudingen tot drie blijken mogelijk in tweetrapsmachines voor koelvermogens boven 1,3 MW. Een isentropisch compressorrendement tot 70 procent is dan haalbaar. Met twee tweetrapscompressoren in serie zouden koelvermogens boven de 130 kW al mogelijk zijn, waarbij het isentropisch rendement nog steeds hoog blijft. Met de introductie van dergelijke turbocompressoren (vergelijkbaar met de Turbocor maar dan geschikt voor CO2-toepassingen) benadrukken de auteurs de voordelen van olievrije compressoren in koeltechnische toepassingen. Een bijzondere CO2-compressorpresentatie betreft een afwijkende systeemtoepassing: een gasmotorgedreven compressor waarbij de motor een vrijezuiger Stirlingmotor is.CO2 wordt gebruikt als werkmedium in de Stirlingmotor en ook in het compressiesysteem ingezet. Een lineaire generator zorgt ervoor dat de machine gestart kan worden en dat er een balans is tussen de arbeid geleverd door de motor en de arbeid die nodig is voor de aandrijving van de compressor.

Compressoren voor koolwaterstoffen Compressoren die normaal gebruikt worden voor het koudemid-

MAART 2012 105 e Jaargang

del R404A zijn na het aanbrengen van kleine aanpassingen geschikt voor het werken met koudemiddel R290, Sedliak (2012). Limitering van de kleplichting leidt tot achr procent hogere energetische prestaties ten opzichte van de toepassing met het koudemiddel R-404A en zorgt tevens voor een significante verlaging van de geluidsemissie. Byrne e.a. (2012) vergelijken de prestaties van R407C en R290 in een scrollcompressor. Deze onderzoekers concluderen dat de massastroom aanzienlijk kleiner wordt als R290 wordt ingezet, maar dat het benodigde koelvermogen aanzienlijk wordt gereduceerd. De twee effecten compenseren elkaar enigszins. Voordeel van R290 is de veel lagere persgastemperatuur. Novak (2012) vergelijkt, voor dezelfde toepassing, een R507A-compressor met twee R290-compressoren: een met en een zonder toerenregeling. Beide leveren energetische voordelen ten opzichte van de R507Acompressor, van respectievelijk 37,5 en 27,5 procent. De auteur staat ook stil bij het TEWI-voordeel bij inzet van R290. Alonso e.a. (2012a) onderzoeken de invloed van de koudemiddelverandering van R407C naar R290 op het toelaatbare werkgebied van scrollcompressoren en geven een overzicht van de voordelen hiervan. Alonso e.a. (2012b) presenteren in hun voordracht het experimenteel

isentropisch en volumetrisch rendement van hermetische compressoren (twee scroll en een zuigercompressor) met het koudemiddel R290, die oorspronkelijk zijn ontworpen voor het gebruik van HFKâ&#x20AC;&#x2122;s. Ze geven tevens de bedrijfsresultaten aan van langetermijnexperimenten met het koudemiddel R290 , met smeermiddelen met twee verschillende viscositeiten. Nohales e.a.(2012) vergelijken de prestaties van een open zuigercompressor bij toepassing van drie verschillende koudemiddelen inclusief R290. Beide isentropische en volumetrische rendementen zijn gunstiger dan voor de alternatieve koudemiddelen. Ook de warmteverliezen zijn kleiner door de lagere persgastemperatuur.

Compressoren voor ammoniak Twee artikelen gaan over compressoren met ammoniak als koudemiddel. Bon (2012) bespreekt een aantal aspecten van het ontwerp van ammoniakzuigercompressoren: scheiding van hoge- en lagetemperatuurstromen binnen de behuizing van de compressor, gassnelheid en koudemiddelverdeling tussen de verschillende zuigers en interne vloeistofafscheiding. Schroefcompressoren presteren over het algemeen slecht in deellastbedrijfscondities. Dit heeft te maken met de ingebouwde volumeverhouding tussen zuig en pers. Sinds een aantal jaren zijn schroefcompressoren, waarin de ingebouwde volumeverhouding instelbaar is, beschikbaar op de markt. Hiermee kunnen bedrijfscondities gerealiseerd worden met verbeterde deellast prestaties. Zaytsev (2012) introduceert een deellastregeling waarbij een regelbare ingebouwde volumeverhouding wordt gecombineerd met toerenregeling. Daarmee kunnen veel gunstiger deellastprestaties gerealiseerd worden. Wissink (2012) introduceert een vrijezuigerconcept voor olievrije compressoren. Bij succesvolle implementatie zouden deze

Gafco-Altron is al jarenlang uw vertrouwde koudespecialist

www.multi-import.nl .multi-import.nl WARMTE-TERUG-WIN-SYSTEMEN Kenmerken: - Maximale energie besparing - Als â&#x20AC;&#x153;stand-aloneâ&#x20AC;? unit toe te passen - Ook koppelbaar aan FS-Multi systemen - Licht in gewicht - Geluidsniveau vanaf 21 dBA - Leverbaar in 5 modellen van 250 m3/h tot 1000 m3/h

voor condensors en koelers (ook CO2)

Searle

Compacte units, eenvoudige installatie. 7011

voor compressoren en aggregaten

voor regelapparatuur voor koudetechniek

De Panasonic WtW systemen zorgen voor verse luchttoevoer, zonder dat er onnodig energie verloren gaat. De verse lucht wordt verwarmd door de uitgaande lucht in het nieuw ontworpen tegenstroom filter. Dit filter zorgt voor optimale warmte- en vochtuitwisseling. Het nylon/polyester filter is stof afstotend, zodat dit niet periodiek schoon gemaakt hoeft te worden. Het filter is speciaal ontworpen voor een lange warmte overdracht.

Warmtewisselaar karakteristieken

voor warmtewisselaars VORIG ONTWERP

(KRUISSTROOM)

Gafco-Altron maakt het u gemakkelijk. Bezoekt u onze website voor het gebruiksvriendelijk bestellen van onze producten via extranet.

www.gafco-altron.nl

NIEUW ONTWERP (TEGENSTROOM)

Multi Import,

Flexibel en Snel

Hongkongstraat 10 - 14, 3047 BS Rotterdam, Nederland Telefoon : 010 - 437 62 55 : 010 - 437 67 65 Fax : info@multi-import.nl Email

Panasonic uit voorraad leverbaar 93 x 265

Compressors RCC Koude & luchtbehandeling

De bibliotheek van de TU Delft.

Froschle, M., 2012, Development of compact CO2 compressor for transcritical mobile and stationary refrigeration systems. Hafner, A., Schmalzle, C., Neksa, P., Obrist, F., Eikevik, T. M., 2012, High efficient 100 kWel R744 compressor. Kus, B., Neksa, P., 2012, Oil free turbo-compressoren for refrigeration applications. Nohales, J., Navarro, E., Martinez, I. O., Gonzalvez, J., 2012, Comparative experimental study of an open piston compressor for buses working with R1234yf, R134a and R290.

compressoren zeer geschikt zijn voor onder andere NH3 maar ook voor het koudemiddel R290.

Inschrijving voor deelname congres via www.gl2012.nl

Novak, L., 2012, Energy efficiency of small refrigeration system powered with variable cooling capacity compressor – case study.

Compressoren voor water Sarevski en Sarevski (2012) stellen het gebruik van eentrapsturbocompressoren voor in combinatie met een ejecteur als tweede trap voor directe verdamping en directe condensatie in systemen met water als koudemiddel. De auteurs hebben vooral toepassingen bij hoge temperaturen in gedachten en modelmatig komen ze tot COP’s groter dan 7,5.

Samenvatting Tijdens de komende Gustav Lorentzen Conferentie, die is gericht op het gebruik en toepassing van natuurlijke koudemiddelen, zullen er een aantal presentaties worden gehouden over nieuwe ontwikkelingen bij compressoren die werken met natuurlijke koudemiddelen. In dit artikel wordt hiervan een overzicht gegeven. Geïnteresseerden in meer details mogen deze conferentie niet missen en worden uitgenodigd om zich voor deelname in te schrijven.

Summary During the upcoming Gustav Lorentzen Conference on Natural Refrigerant, a number of papers will be dedicated to the topic ‘compressors’ for natural refrigerants. This article gives an overview of the topics. Those interested in the details of the publications are invited to register for the conference.

MAART 2012 105 e Jaargang

Sarevski, M., Sarevski, V., 2012, Preliminary study of a novel R718 refrigerating cycle with single

Referenties Alle referenties worden opgenomen in the ‘Proceedings of the 10th IIR Gustav Lorentzen Conference on Natural Refrigerants, Delft, The Netherlands’: Alonso, J., Navarro, E., Martinez, I. O., Gonzalvez, J., 2012a, Extension of the working map of scroll compressors for R407C heat pumps when they are working with propane. Alonso, J., Navarro, E., Martinez, I. O., Gonzalvez, J., 2012b, Performance and durability test of her-

stage centrifugal compressor and two-phase ejector. Sedliak, J., 2012, Noise and efficiency improvement of light commercial compressor using propane refrigerant. Wissink, E. B., 2012, Dedicated compressor technology for a next generation domestic heat pump. Zaytsev, D., 2012, New capacity control for ammonia chiller screw compressors with high part load efficiency

metic compressors of different designs working with propane and POE oils of different viscosities. Beek, M. van, Janssen, M., Berchowitz, D., 2012, Hermetic engine driven compressor using R-744 as refrigerant and natural gas as fuel. Bon, G., 2012, New high efficient piston compressor for NH3. Byrne, P., Ghoubali, R., Miriel, J., 2012, Development of a scroll compressor model for propane. Novak, L., 2012, Energy efficiency of small refrigeration system powered with variable cooling capacity compressor – case study. Chesi, A., Ferrara, G., Ferrari, L., Tarani, F., 2012, Solutions for enhancing the performance of Voorhees-modified R744 cycles.

Meer informatie: Technische Universiteit Delft Laboratorium voor Proces & Energie Technologie Leeghwaterstraat 44 2628 CA Delft E: c.a.infanteferreira@tudelft.nl KNVvK Zandlaan 29 6717 LN, Ede Postbus 32 6710 BA, Ede E: info@knvvk.nl T: +31(0) 318 697 198 F: +31 (0) 318 697 199 I: www.knvvk.nl

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

ERV (Energie Regeneratie Ventilatie)

Ventileer uw ruimte op energie-efficiënte, milieubewuste wijze met Samsungs ERV unit. In de diamantvormige cellulose

warmtewisselaar,

waar

aangezogen

afgezogen luchtstromen elkaar in tegenstroom passeren, vindt overdracht van warmte én vocht plaats. Hierdoor is een condensafvoer niet nodig en wordt voorverwarming overbodig. De ERV unit functioneert moeiteloos tot een buitentemperatuur van -15oC.

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product. Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-airco.nl

compressorkeuze RCC Koude & luchtbehandeling

Door Han Minaard en Robbert Breedijk Danfoss, Schiedam

Kiezen uit compressoren Wat is gewenst en wat past het best bij de klant?

De uitdagingen in de koelen HVAC-industrie werden de laatste jaren steeds groter. De oorzaken zijn de steeds strengere eisen van de wetgever, de uit de pan swingende energiekosten en een grotere bezorgdheid over het milieu. Veel compressorleveranciers doen er alles aan om wereldwijd een prestatiegerichte compressietechnologie van de hoogste kwaliteit te leveren voor koelen HVAC-toepassingen. Van melkvaten tot koelcellen, van ijsmakers en koelers tot warmtepompen: zij zoeken duurzame oplossingen voor de klanten en houden rekening met energiegebruik, comfort en voedselveiligheid.

Bij Danfoss heeft men voor R290 (propaan) een serie kleine commerciële compressoren die zijn voorzien van een variabele snelheidstechnologie ter beschikking. “We passen deze filosofie ook toe op onze condensingunits, dus of men nu een standaard Optyma™ of een volledig uitgeruste Optyma Plus™ nodig heeft, in ons leveringsprogramma vindt men gegarandeerd de beste maatwerkoplossing.” .

Kleine en middelgrote koeltoepassingen

Compressorleveranciers doen er alles aan om wereldwijd de hoogste kwaliteit te leveren voor koeltoepassingen.

De juiste keuze en selectie van componenten is van groot belang voor het ontwerpen van een koelsysteem. Daarom voeren ingenieurs uitgebreide onderzoeken uit in laboratoria. Tijdens deze onderzoeken controleren zij de parameters van koelen HVAC-systemen zoals koelvermogen, temperaturen en warmteoverdracht. Zij onderzoeken ook welke gevolgen de omgevingsinvloed heeft op die parameters. De inzet van een scollcompressor is niet altijd de beste oplossing. Voor

MAART 2012 105 e Jaargang

bepaalde toepassingen in bepaalde klimaten is een zuigercompressor de beste oplossing. Daarom leveren fabrikanten een uitgebreide serie compressoren op basis van zowel de zuiger- als de scrolltechnologie. Een groot aantal modellen zijn specifiek ontworpen voor koeltoepassingen, industriële koelprocessen en toepassingen waar een variabel of regelbaar toerental is vereist Daarnaast hebben sommige fabrikanten ook een speciale serie compressoren voor warmtepompen ontworpen.

De klant van vandaag wil alleen verse voedingsmiddelen van hoge kwaliteit kopen die, gekoeld worden bewaard. Daarom gebruiken eigenaren/gebruikers van winkels betrouwbare, zuinige en efficiënte koelsystemen. In het huidige economische klimaat is daarom de keuze voor efficiënte en betrouwbare compressoroplossingen belangrijker dan ooit. Koelsystemen hebben een ander toepassingsgebied dan airconditioners of andere apparaten en ook de bedrijfsomstandigheden zijn in elke situatie verschillend. Met deze gedachte in het achterhoofd, worden scrollcompressoren speciaal voor koeltoepassingen ontworpen. Deze zijn energiezuinig betrouwbaar in

compressorkeuze Koude & luchtbehandeling RCC

elke situatie en bij alle omgevingsomstandigheden. • Lagere energiekosten: Hoge COP dankzij een zeer efficiënte motor en innovatief 'scroll wrap' ontwerp. • De beste voedselveiligheid en betrouwbaarheid: Minder onder delen, een uniek productie systeem en een gepatenteerde overbelastingsbeveiliging zorgen voor minder uitval en een langere levensduur. • Stil: Het flexibele scroll- en terugslagklepontwerp leidt tot een kostenverlaging voor stille toepassingen.

Middelhoge en lage temperaturen De zuigercompressoren die ontworpen zijn voor commerciële koeling en koeltoepassingen voor lage en middelhoge temperaturen zijn betrouwbare en efficiënte hermetische compressoren. • Hermetische compressoren met hoge COP. • Uitgebreid toepassingsgebied, verbeterde drukmogelijkheden voor topprestaties en een zeer hoge efficiëntie. • Eenvoudig te installeren: rotalockverbindingen. • Geïntegreerde veiligheid en robuust ontwerp voor een jaren lange betrouwbare werking.

Echte adaptieve koeltechnologie Koelcompressoren worden doorgaans gekozen op basis van hun prestaties bij de hoogst verwachte systeembelasting. Maar wat gebeurt er wanneer systemen tot 85 procent van hun tijd onder de maximale belasting werken? Vermijd te grote systemen met een korte cyclus door een compressor te kiezen die zich automatisch aan de huidige belasting aanpast. Door een efficiënte VSD-compressor te combineren met een CD-

Dwarsdoorsnede scrollcompressor.

Compressor Drive, creëerde Danfoss een innovatief en intelligent compressorpakket met een variabele snelheid voor een hogere efficiëntie in het hele werkingsgebied. “De VTZ is bijzonder geschikt voor toepassingen in industriële koelprocessen, gekoelde voedselverwerking, drogers met perslucht of koelsystemen met enkele verdampers.” Voordelen zijn: • Nieuwe geïntegreerde functies: Olieretourbeheer, overbelastings bescherming, beveiliging tegen korte cycli, controle van de pers gastemperatuur (accessoire), compressorgroepregelaar: 1 com pressor met variabel toerental + 2 met vast toerental. • Hoge COP in het hele werkings gebied. • Optimale aanpassing van de belasting en koelvermogen: een echt adaptieve koeltechnologie. • 'Plug and Play'-oplossing.

Airconditioning Hoewel producenten van commerciële airconditioners er alles aan doen om energiebesparing te realiseren, blijven de energiekosten stijgen. Tegelijkertijd willen klanten minder geluid een betere betrouwbaarheid van hun systeem en meer comfort, liefst tegen een zo laag mogelijke prijs.

De oplossing voor deze uitdagingen is een serie hoogefficiënte scrollcompressoren die speciaal voor deze toepassing zijn ontworpen. Het grote werkingsgebied van de compressoren zorgt ervoor dat ze geschikt zijn voor elke huishoudelijke en kleine commerciële toepassing en zelfs voor grote commerciële systemen. Voordelen zijn: • Koelvermogen van 7 tot 30 kW. • Een laag geluidsniveau. • 100% gasgekoeld en afgescherm de motor. • Minimale wrijving en slijtage. • Geoptimaliseerd voor een een voudige integratie in bestaande systemen en weinig onderhoud. De SZ- en SH-reeksen van Danfoss zijn ontworpen voor commerciële A/C-systemen met driefase voeding en kunnen worden ingezet voor enkelvoudige en meervoudige toepassingen. • Volledig lekvrij ontwerp dankzij de milieuvriendelijke PTFE-veer afsluiter. • Laag geluidsniveau en veroor zaakt minder trillingen. • Stille en efficiënte werking door het scrollontwerp, minder wrij ving volgens het principe: ‘geen contact – geen slijtage’. • Milieuvriendelijk loodvrije lagers (SH-reeks). • Verbeterde prestaties en 100 procent motorkoeling met gepa tenteerd ontwerp voor de motor afdekking. • Stille werking en minder trillin gen door gebruik van gepaten teerde centreerstukken boven- en onderaan die een verkeerde uitlijning voorkomen. Met de lancering van de scrollcompressoren VSD, geschikt voor koudemiddel R410A met variabele toerenregeling voor commerciële en kleine commerciële systemen, versterkt Danfoss haar positie in compressortechnologie met variabele toerental. Hierdoor wordt het energiegebruik verlaagd en het

105 e Jaargang MAART 2012

compressorkeuze RCC Koude & luchtbehandeling

•

Vermijd te grote systemen met een korte cyclus door een compressor te kiezen die zich automatisch aan de huidige belasting aanpast. koelvermogen verhoogd en de regeling als bijzonder gebruiksvriendelijk gekenmerkt. Deze compressoren zijn de eerste R410A-compressoren met variabel toerental die worden toegepast in airconditioners en warmtepompen.

Minder geluid Het geluidsniveau is een cruciaal element in het comfort, vooral 's nachts. In deze periode, wanneer de belasting doorgaans het laagst is, draait een VSD-compressor met het laagste en meest geluidsarme toerental. Traditionele commerciële airconditioningsystemen zijn ontworpen om efficiënt te werken bij de hoogste belasting. Dat betekent in de praktijk dat de systemen 85 procent van de tijd eigenlijk te groot zijn. Bij een gedeeltelijke belasting levert het systeem te veel koelvermogen, waardoor aanzienlijk veel energie verloren gaat. De VSD-compressor is echter ontworpen om met een hoge isentropische efficiëntie koelvermogen te leveren bij een gedeeltelijke belasting. Dat presteert de compressor door te werken tussen 30 Hz tot 90 Hz en zich voortdurend aan te passen aan de systeembelasting. Deze oplossing zorgt voor een energiebesparing van 20 procent in vergelijking met conventionele systemen.

Warmtepomp compressoren De warmtepompscrollcompressor is specifiek ontworpen voor warmtepomptoepassingen die gebruik maken van R407C als koudemiddel. De warmtepompen en dus de compressoren leveren een verwarmings-

MAART 2012 105 e Jaargang

vermogen van 5 kW tot 14 kW met Tc = -7/50°C. Deze compressor als warmtepomp zorgt op betrouwbare en zuinige manier er voor om een huis te verwarmen. De compressor is beschikbaar in een eenfase en driefase versie van HHP015 tot HHP045. Kenmerken zijn: • Minder geluid – bezorgt de gebruiker/beheerder een gezonde binnen- of buitenomgeving. • Hoge seizoensgerichte energie- efficiëntie (SCOP) – dankzij het innovatieve compressorontwerp is het energiegebruik zelfs in extreme omstandigheden laag. • Meer toepassingsmogelijkheden –De nieuwe PSH R410Ascroll compressor is geoptimaliseerd voor verwarming. Er zijn vier verschillende modellen met een verwarmingsvermogen van 38 tot 77 kW bij -7°C (Tc =50°C) beschik baar. Producenten van warm tepompen zullen voordeel hebben door de vloeistofinjectie waardoor een bredere werkings temperatuur wordt verkregen en door het bedieningssysteem dat een hoge betrouwbaarheid garandeert. • Een ruimer werkingsgebied dankzij de unieke vloeistof injectietechnologie. • 30 procent betrouwbaarder. De PSH heeft een nieuw ingebouwd regelsysteem (OCS) dat de vloei stofinjectie regelt en de compres sor binnen zijn werkgebied houdt. Het systeem bewaart ook de bedrijfsomstandigheden en ge beurtenissen om het onderhoud te vergemakkelijken. Het OCS vermindert de stilstand en de systeemkosten.

3 dB(A) minder geluid ten opzichte van gelijkwaardige compres soren. Alle compressoren zijn standaard uitgerust met een gepatenteerde carterverwarming en een geïntegreerde isolatie die een belangrijke rol speelt in het beperken van het geluid.

Compressoren en condensingunits voor R290 Beschikbaar voor vaste toerentallen met T, N & SC (3-21cm3) en ook voor variabel toerental met SLV, geschikt voor een laag en middelhoog temperatuurbereik, zoals flessenkoelers, automaten, wateren bierkoelers, koelvitrines, voor het gekoeld bewaren van voedingsmiddelen en delicatessen.

Frisse wind in koudetechniek en HVAC Danfoss is één van de weinige internationale bedrijven met een volledige serie producten en systemen voor koudetechniek en HVAC waarbij gebruik wordt gemaakt van technologie om de koelen HVACuitdagingen op een verantwoorde wijze op te lossen. “Men gaat niet uit van een strategie waarbij een product goed moet zijn voor elke situatie. Men heeft een ruime serie producten voor koeling en HVAC-systemen en ook plaatselijke ondersteuning ter beschikking – daar waar de klant het nodig heeft en uiteraard gesteund door een internationaal netwerk van ingenieurs, productiefaciliteiten en vestigingen.”

Meer informatie: Danfoss BV Admiraal Lucashof 3 3115 HM Schiedam Postbus 218 3100 AE Schiedam T: 010-2492000 F: 010-2492001 E: info@danfoss.nl I: www.danfoss.nl

Smart Cooling Foundation: stimuleert de toepassing van gaswarmtepompen De Smart Cooling Foundation is een branche organisatie voor fabrikanten en importeurs van gaswarmtepompen die zich actief bezig houdt met de toepassing van deze geavanceerde technologie in de utiliteit, zorgsector, hotellerie, collectieve woningbouw en kantoren. Deze apparatuur maakt gebruik van hernieuwbare omgevingsenergie (waarbij de bodem, water of buitenlucht als bron wordt gebruikt) gecombineerd met zeer efficiënt gebruik van de meest schone fossiele brandstof aardgas. Een volwaardige oplossing die past in de energietransitie benadering, die onze maatschappij de komende decennia moet helpen over te schakelen op duurzame energie.

Gaswarmtepompen onderscheiden zich door: • Efﬁciënt gebruik van primaire energie Primaire energie ratio’s van 2,0 zijn reëel haalbaar. • Energie besparingsmogelijkheden Ten opzichte van andere technieken zijn besparingsmogelijkheden van tientallen procenten voorhanden. • Reductie van CO2 emissie Toepassing van gaswarmtepompen geeft significante reducties van CO2 emissies, ook ten opzichte van elektrisch aangedreven warmtepompsystemen. • Peak shaving potentieel Gaswarmtepompen bieden concrete oplossingen voor vermindering van de belasting van het elektriciteitsnetwerk.

Didam

Bioscoop Schagen

Gaswarmtepompen EfficiĂŤnt verwarmen en koelen met aardgas Het Handboek Gaswarmtepompen gaat in detail in op genoemde onderwerpen. Download de PDF van de website van de SCF, of vraag de gedrukte uitvoering van het boek aan. Smart Cooling Foundation Harderwijk www.scf-online.nl info@scf-online.nl

Commerciële koeltechniek RCC Koude & luchtbehandeling

Door Leon Crommentuijn Sales Manager Benelux bij Emerson Climate Technologies GmbH, Venlo

Compressoren en condensingunits voor commerciële koeltechniek Compressors and condensingunits for commercial refrigeration Voor het bewaren van voedingsmiddelen en het beschermen van het milieu worden door Emerson Climate Technologies systeemoplossingen ontwikkeld. De belangrijkste milieudoelen zijn het minimaliseren van de invloed van klimaatverandering en het verkleinen van de CO2-footprint. Niet alleen de ontwikkeling van compressoren met hoge energie-efficiëntie voor HFK koudemiddelen staat hoog in het vaandel, ook die voor natuurlijke koudemiddelen met CO2-transkritische toepassingen spelen hierin een belangrijke rol.

en directe-expansiekoelsysteem (DX) maakt gebruik van HFK's voor zowel de lage temperatuurkringloop (LT) als midden temperatuurkringloop (MT) voor de koudevoorziening van diepvrieskasten en de koelvitrines.

Centraal DX-systeem (1) Het gecentraliseerde DX-systeem bestaat uit twee volledig gescheiden systemen (LT en MT). In veel Europese supermarkten wordt elk systeem opgebouwd uit een 'multi-compressorpack' dat bestaat uit drie tot acht semihermetische zuigercompressoren of scrollcompressoren. Deze unit bevindt zich in de machinekamer en is verbonden met een extern opge-

Plaatje 1: Centraaldirecte-expansiekoelsysteem

MAART 2012 105 e Jaargang

stelde luchtgekoelde condensor. De compressoren comprimeren de damp die in de condensor wordt omgezet in vloeistof. Het vloeibare koudemiddel wordt onder hoge druk via een vloeistofvat en koelleidingen naar de koelvitrines in de winkel getransporteerd waar de vloeistof na inspuiting door opwarming verdampt. De koudemiddeldamp wordt via de zuigleiding weer aangezogen door de compressoren. De condensordruk wordt normaal gesproken geregeld door de luchtstroom aan te passen. Dit zorgt ervoor dat de druk zo laag mogelijk blijft, en het expansieventiel zijn werk kan doen als de buitentemperatuur laag is. De minimale

condensatietemperatuur is gesteld op 20°C voor luchtgekoelde dampcompressiekoelsystemen.

Separaat DX-systeem (2) Het separaatdirecte-expansiekoelsysteem is vergelijkbaar met het centrale DX-systeem. De compressoren bevinden zich bij dit systeem in de condensoromkasting. De compressoren en de condensor vormen de condensingunit. Een aantal kleinere compressoren worden met de condensor in een omkasting geïnstalleerd. De condensingunits worden, om lange koudemiddelleidingen te voorkomen, op het dak geplaatst. Elke unit bevindt zich direct boven een groep vitrines. De condensingu-

Commerciële koeltechniek Koude & luchtbehandeling RCC

nits kunnen fabrieksmatig worden geleverd. Hierdoor kan de kwaliteit ervan worden gecontroleerd en het montageproces op locatie kan efficiënter worden uitgevoerd. De opzet resulteert in een kleinere koudemiddelvulling, terwijl de kans op lekkage door de kleinere diameters van de leidingen ook wordt verminderd. De bruikbaarheid ervan is echter afhankelijk van de locatie en de constructie van het gebouw.

Plaatje 2: Separaatdirecte-expansiekoelsysteem, compressoren en condensor zijn samengebouwd tot een condensingunit.

Cascadesysteem (3) Bij een cascadesysteem wordt een centraal DX-systeem met HFK's gebruikt voor MT en heeft LT een aparte kringloop die zijn warmte afgeeft aan de zuigzijde van het MT-systeem. De LT-kringloop heeft een lage condensatietemperatuur zodat R744 (CO2) kan worden gebruikt in subkritische toestand zonder overmatig hoge drukken. De uitdagingen van dit systeem verschillen niet veel van die van systemen met traditionele koudemiddelen. De persdruk (rond 30 tot 35 bar) valt nog binnen de normale ontwerplimiet voor koelleidingen en componenten (normaal 40 bar). Het temperatuurverschil dat nodig is om de warmteuitwisseling door deze extra warmtewisselaar in gang te zetten betekent een klein verlies in energie-efficiëntie vergeleken met een DX-systeem.

Secundair systeem (4)

Plaatje 3: Cascadesysteem.

Een secundair koudemiddel distribueert de MT-koude door de supermarkt. De LT-opzet is identiek aan het cascadesysteem. De warmte van de koelvitrines wordt overgebracht naar de MT-verdamper/warmtewisselaar door het circuleren van een secundaire vloeistof, meestal glycol of een andere warmtegeleidende koudedrager. Warmtewisselaars kunnen dicht bij de compressoren worden geplaatst en in combinatie met een luchtgekoelde condensor kan dit pakket fabrieksklaar worden geleverd. Dit leidt tot een significant verminderde MT-koudemiddel-

inhoud en verminderde kans op lekkage. Secundaire koelsystemen hebben een pomp nodig om de koudedrager door de supermarkt te distribueren. Bovendien is er een extra temperatuurverlies door de warmtewisselaar, die een temperatuurverschil nodig heeft dat de warmteoverdracht in gang zet. De verdampingstemperatuur van MT moet lager zijn dan de temperatuur van de secundaire vloeistof. Dit leidt tot een hoger energiegebruik van de compres-

sor. In dit geval is uitgegaan van een temperatuurverschil van 5K, zodat de verdampingstemperatuur van MT -10°C moet zijn. Secundaire systemen hebben minder onderhoud aan het koelsysteem nodig dan DX-koelsystemen.

R744 transkritisch boostersysteem (5) In een R744-transkritisch boostersysteem wordt gebruik gemaakt van R744 (CO2) in zowel het LT- als het MT-systeem. De LT-compressoren

105 e Jaargang MAART 2012

Commerciële koeltechniek RCC Koude & luchtbehandeling

Plaatje 4: Secundair systeem.

sor een goede optie zijn.

Bedrijfsomstandigheden

fungeren als boosters om de dampdruk tot het niveau van de MT-verdampers te verhogen. Bij omgevingstemperaturen boven ongeveer 23°C stijgt de persdruk van de compressoren boven de kritische druk van R744 (74 bar). De condensor fungeert dan als gaskoeler en brengt de temperatuur van het gas terug, zonder het te condenseren tot vloeistof. Het gekoelde gas gaat dan door een reduceerklep, waarbij een gedeelte condenseert tot vloeistof en de rest

gasvormig blijft. Vloeistof en gas worden gescheiden in een flashtank waarvan de druk wordt bepaald door een drukregelventiel, bij 35 tot 40 bar. De vloeistof wordt dan onder deze tussendruk naar de MT- en LT-vitrines geleid via de vloeistofleidingen. Het flash-gas wordt via een extra expansieorgaan naar de zuig van de MT-compressoren geleid. Om het rendement van het systeem te verhogen in warmere gebieden kan een aparte flash-gas-compres-

Plaatje 5: R744-transkritisch boostersysteem.

MAART 2012 105 e Jaargang

De condensatietemperatuur die normale bedrijfsomstandigheden moet weerspiegelen is voor Noord-Europa gesteld op 25°C, en voor Zuid-Europa op 30°C. De belastingen worden het hele jaar constant geacht.Verlies door zuigleidingen en drukval is niet in de berekening opgenomen.Compressorgegevens die zijn gehanteerd komen uit Copeland Selection Software 7 en de software/catalogi van andere compressorfabrikanten. Er is uitgegaan van semi-hermetische zuigercompressoren en scroll-compressoren van de generatie van voor 2012. De COP is die van de compressor, de verhouding tussen het koelvermogen en het opgenomen vermogen bij de betreffende verdampings- en condensatiecondities. CO2-transkritische technologie is nog lang niet uitontwikkeld, daarom is uitgegaan van een 'best case scenario' voor het CO2-transkritische systeem. Onderzoek heeft aangetoond dat geoptimaliseerde CO2transkritische systemen die dienen voor zowel LT- als MT-systemen, kunnen werken bij gemiddelde COP's die vergelijkbaar zijn met die van semi-hermetische zuigercompressoren met R404A in een NoordEuropees klimaat. Voor het R404A-systeem is aangenomen dat de condensatiedruk is ingesteld op minimaal 20°C bij alle temperaturen lager dan 10°C, terwijl de condensatiedruk van R744 naar een veel lagere temperatuur mag teruglopen. De onderstaande grafiek (6) illustreert het relatieve COP-verschil bij verschillende buitentemperaturen. Referentiecasus 1 met scroll-technologie laat uit het onderzoek een gemiddelde COP-verbetering van tien procent van het MT-systeem zien vergeleken met standaard zuigercompressoren. Aangenomen is dat de R744-oplossing dezelfde gemiddelde COP kan bereiken als een typische zuigercompressor in een Noord-Europees klimaat. Voor Zuid-Europa is aangenomen dat het CO2-transkritische

Commerciële koeltechniek Koude & luchtbehandeling RCC

Plaatje 6: COP-buitenluchttemperatuur.

Nieuwe ‘Stream’-serie systeem een gemiddeld tien procent lagere COP heeft dan het MT-systeem met HFK's. Dit om de langere bedrijfstijd te compenseren onder transkritische condities.

Drie belangrijke criteria samengevoegd Voor de beoordeling van koelsystemen worden het energiegebruik, de invloed op het milieu(TEWI) en de investeringskosten gehanteerd. In tabel 1 worden alle cijfers uitgedrukt als percentage ten opzicht van de referentiecasus (casus 1). Uit de tabel blijkt dat het separate scrollsysteem met R407A de beste keus is (positie 1) wanneer alle drie de criteria worden gecombineerd. Op plaats twee staan DX-systemen met R404A (casus 5).

Tabel 1

Is het onmogelijk om separate systemen te installeren kan de gebruiker het best kiezen voor een R407A-DX-systeem met aparte machinekamer (casus 4, positie 3). Op zoek naar de laagste TEWI tegen niet al te hoge kosten, dan zijn secundaire systemen (casussen 11 en 12) uitstekende opties (positie 4 en 5). In de praktijk zal de opdrachtgever zelf voorkeur hebben voor welke oplossing hij kiest. Elke opdrachtgever neemt een beslissing die bepaald wordt door de criteria die voor zijn bedrijf als hoogste prioriteit geldt. Scroll-technologie domineert de meest geavanceerde oplossingen en wordt toegepast in separate DX- en secundaire systemen met gebruikmaking van de best beschikbare R410A-technologie.

Begin 2012 is Emerson gestart met de productie van een nieuwe serie semi-hermetische zuigercompressoren met de titel ‘Stream’. Deze serie omvat zestien modellen vieren zescilinder semihermetische energie-efficiënte compressoren. Een aantal modellen is naar keuze leverbaar met digitale capaciteitsregeling of invertertechnologie. De serie omvat koelvermogens van 33-80 kW. De compressoren zijn geschikt voor de gangbare HFKkoudemiddelen. Tevens is er een ‘Stream’-serie ontwikkeld voor het natuurlijke koudemiddel CO2 in transkritische toepassing met een koelvermogen van 20 – 37 kW. Dit biedt de mogelijkheid om middeltemperatuur cascade en boostersystemen in combinatie met de ZO scrollserie voor subkritische CO2systemen toe te passen. De ontwerpdruk van de ‘Stream’ modellen is 135 bar. De geluidsproductie is door het nieuwe ontwerp aanmerkelijk gereduceerd. In vergelijk met modellen van een vorige generatie wel met 7dBA. Alle modellen zijn voorzien van het CoreSenseTM geavanceerde diagnosecompressorbeveiligingssysteem. Ook individuele compressormonitoring is mogelijk.

Meer informatie: Emerson Climate Technologies GmbH Servicecenter Benelux Deltakade 7 5928 PX Venlo T: +31(0) 77 324 0 234 F: +31(0) 77 324 0 235 E: Leon.Crommentuijn@Emerson.com I: www.emersonclimate.eu Tabel 2: Vergelijk alle vijf koelsystemen.

105 e Jaargang MAART 2012

AIRCONDITIONING TOTAALOPLOSSINGEN STULZ Groep B.V. is fabrikant/importeur van: precisie airconditioning comfort airconditioning bevochtigingsystemen chillers en warmtepompen

STULZ Groep B.V. beschikt over een 24-uurs serviceorganisatie met landelijke dekking.

STULZ Groep B.V. 020-545 1111 verkoop@stulz.nl www.stulz.nl

datacenters RCC Koude & luchtbehandeling

Door Christian Potma FlowMotion, Delft

Kennis stromingsen temperatuurcondities ICT onontbeerlijk

U bent een fabrikant of gebruiker van een complexe en precisie airconditioning en u weet precies wat er zich afspeelt in uw proces en installatie. Of toch niet helemaalâ&#x20AC;Ś? Onze moderne wereld is ondenkbaar zonder airconditioning en koeling. In bijna alle gevallen vormt de beweging van de lucht of vloeistoffen de basis van het functioneren van de installatie, omdat stromingen krachten, massa en energie over kunnen brengen. De koppeling tussen stroomsnelheid, massatransport en warmteoverdracht maakt veel installaties tot een complex en schijnbaar onvoorspelbaar systeem. Om een volledig en gedetailleerd beeld te krijgen van het functioneren van de installatie en de kwaliteit van het eindproduct, moeten zoveel mogelijk combinaties van procesparameters worden getest. Een langdurige en kostbare zaak. Een dergelijke analyse kan worden versneld door op een meer directe wijze de stromingen in de koelinstallatie te onderzoeken. In de huidige installatiewereld wordt er veel gedacht en gewerkt met totale beschouwingen; een ruimte heeft een bepaalde grootte, dus daar hoort dan een bepaalde koelcapaciteit bij. Dit zegt echter niets over het klimaat op detailniveau. Lokaal kan er bijvoorbeeld tocht optreden komende uit ventilatie-openingen of hoge ongewenste temperaturen door verwarmingselementen. Figuur 1 geeft schematisch de warmtehuishouding weer op globaal niveau. De inkomende koude lucht wordt opgewarmd door een warmtebron en verlaat opgewarmd de ruimte. In beide gevallen (uitgaande van volledig geĂŻsoleerde wanden) zal de uitgaande temperatuur identiek zijn bij gelijke hoeveelheid energieafgifte van de bron, maar het klimaat in de ruimte is

MAART 2012 105e Jaargang

volledig verschillend. De warmte bron rechts (figuur 1) kan bijvoorbeeld veel warmer worden dan de linker waardoor er lokaal hoge temperaturen ontstaan. Afhankelijk van de specificaties zal er in meer detail gekeken moeten worden om te kunnen ontwerpen of optimaliseren.

Figuur 1 : Schematische weergave warmtehuishouding in open ruimte.

schalen hebben op de stroming maakt dit soort problemen erg interessant en wordt er dus veel gevraagd van de ontwerper of installateur.

Machten van tien

Precisiekoeling: van groot naar klein Precisiekoeling betekent niet perse dat het om hele kleine afmetingen hoeft te gaan. Bij het ontwerp van een koeltoren bijvoorbeeld, waarbij afmetingen in de orde grootte van 100 meter kunnen voorkomen, speelt de stroming een even belangrijke rol als bij het optimaliseren van koelribben waarbij de afmetingen enkele millimeters bedragen. De grootste uitdaging zit in het oplossen van problemen waarbij meerdere machten van tien tegelijk voorkomen bij het ontwerpen een koelapparaat. In een koeltoren komen zowel reusachtige pluimen (figuur 2), grote ventilatoren (figuur 4) als kleinschaligere warmtewisselaars (figuur 6) gelijktijdig voor. De effecten die de verschillende

Figuur 2: Pluimberekening koeltoren, 100m

Figuur 3: Ventilatie ijshockeyhal, 10m

datacenters Koude & luchtbehandeling RCC

Figuur 4: Omstroming ventilatorblad, 1m

Figuur 7: Temperatuurverdeling in serverruimte

Figuur 5: Klimaatbeheersing gewas in kas, 0.1m

Figuur 6: Temperatuurverdeling koelribben, 0.01m

Enkele praktijkvoorbeelden Serverruimtes:

een ICT-ruimte verkort niet alleen de levensduur van de elektronica, maar resulterende storingen kunnen ook tot verlies van data leiden, met alle gevolgschades van dien. De warmtebelasting in ICT-ruimtes stijgt voortdurend. Tegenwoordig moet ongeveer 800 Watt/m2 worden afgevoerd, bij internetproviders zelfs circa 1.500 Watt/m2. Hoe deze ontwikkeling zal doorgaan, tonen de nieuwe supercomputers die voor klimaatstudies of het genoomonderzoek worden ingezet: 1,5 Megawatt op 250 vierkante meter, dat komt overeen met 6.000 Watt/m2!

De daarmee gepaard gaande warmtebelasting stelt hoge eisen aan de klimaattechniek. Om op de toekomstige uitdaging voor de ICT-airconditioning voorbereid te zijn, is kennis en begrip van de stromingsen temperatuurcondities in ICT-ruimtes en â&#x20AC;&#x201C;installaties onontbeerlijk. FlowMotion heeft in opdracht van enkele fabrikanten de stroming in een serverruimte met behulp van numerieke stromingssimulaties (Computational Fluid Dynamics CFD) geanalyseerd. In deze simulaties werden alle belangrijke details betrokken zoals de positie van de serverkasten en -rekken,

Figuur 8: Snelheid stroomlijnen in serverruimte.

Een groot aantal bedrijven heeft zich gespecialiseerd in het klimatiseren van ruimten waar technische kennis een vereiste is, alsmede organisatorische flexibiliteit. Om een bedrijfszekere bedrijfsvoering van moderne Informatie- en Communicatie Technologie mogelijk te maken, is het noodzakelijk dat de ruimtelijke klimaatcondities binnen nauwe grenzen worden beheerst. Temperatuur en relatieve vochtigheid worden, onafhankelijk van elkaar, binnen zeer kleine toleranties gehandhaafd. Op deze wijze wordt een optimaal klimaat in stand gehouden in computerruimten, controlekamers, meet- en kalibratieruimten en serverruimten. Een te warm klimaat in

105 e Jaargang MAART 2012

datacenters RCC Koude & luchtbehandeling Figuur 9: Lokale snelheden rond een koelblok (grootte koelblok is enkele centimeters)

Figuur 10: Lokale temperaturen op een koelblok (grootte koelblok is enkele centimeters).

FlowMotion de in- en uitlaten voor de luchtstroom, de dubbele vloer en de bedrijfsinstellingen van de klimaatinstallatie. Ook de invloed van vrije convectie en warmtestraling op de ruimtelijke luchtbeweging en temperatuur zijn in rekening gebracht. Met de informatie uit deze analyses worden nieuwe concepten voor klimaatinstallaties voor ICT-ruimtes ontwikkeld die met optimale plaatsing van zowel serverkasten en â&#x20AC;&#x201C;rekken, als van in- en uitlaten voor de luchtstroom een betere koeling van de apparatuur bieden en daarmee een hogere bedrijfszekerheid, ook bij toenemende warmtebelasting.

Detailanalyse van een koelblok: Airconditioningapparaten en serverruimtes zijn opgebouwd uit componenten zoals bijvoorbeeld serverblades, koelribben en ventilatoren. Meerdere leveranciers leveren innovatieve elektrische systemen op het gebied van koeling, aansturing, automatisering en controle. Voor bijna al deze systemen geldt dat een groot aantal componenten, waarvan er een aantal zeer veel warmte afgeven, in een heel kleine ruimte worden geplaatst. Omdat er steeds meer vraag komt naar efficiĂŤnte oplossingen binnen zo beperkt mogelijke afmetingen, is optimalisatie van de warmteafvoer belangrijk in het ontwikkelproces. In deze context wordt FlowMotion regelmatig gevraagd om een koellichaam te optimaliseren naar warmte-

MAART 2012 105e Jaargang

afgifte en grootte. Om zoveel mogelijk informatie over de luchtstroming langs het koellichaam, de temperatuur in de ribben en de daaruit volgende warmteafgifte te verkrijgen wordt er vaak gebruik gemaakt van CFD (Computational Fluid Dynamics). Voor een juiste stromingsberekening wordt eerst een 3D-model gemaakt van de massieve koelribben met de omringende lucht. Deze ruimte wordt ingevuld met rekencellen, het grid, waaraan zeer strenge eisen worden gesteld om tot een juiste bepaling van de warmteoverdracht te komen. Bovendien worden in deze CFD-berekening de conductie in het materiaal van de koelribben, de thermische straling vanaf de ribben en de van de temperatuur afhankelijke eigenschappen van de lucht meegenomen. Op het gebied van processorkoeling bieden CFD-berekeningen, vergeleken met het meten van prototypes, het voordeel dat een onderzoek naar de werking van een koellichaam in korte tijd en tegen een geringe investering kan worden uitgevoerd. Daarbij is de hoeveelheid informatie die kan worden verkregen veel groter dan in een meetset kan worden bepaald. Mede daarom is een groot aantal geometrische varianten gesimuleerd. Analyse van de resultaten leverde een beter inzicht in de stromingsfenomenen, en hieruit kon worden bepaald welke geometrische parameters van de koelribben de meeste invloed hebben op de koelende werking.

FlowMotion is een onafhankelijk raadgevend ingenieursbureau dat is gespecialiseerd in de stromingsleer, het vakgebied dat zich bezighoudt met gas-, vloeistof- en warmte-stromingen. FlowMotion doet onderzoek, adviseert en begeleidt productontwikkeling voor alle aspecten van stromingen in installaties. Een specialiteit van ons zijn numerieke stromingssimulaties: analyses van stromingen met behulp van geavanceerde computermodellen ofwel CFD (Computational Fluid Dynamics).

Praktische oplossingen Toegepast onderzoek leidt tot verbeterde en effectievere industriĂŤle toepassingen zoals airconditioning en koeling. De vertaalslag van de nieuwste wetenschappelijke kennis naar de praktijk is de belangrijkste uitdaging voor de adviseurs van FlowMotion. Het vraagt om een oplossingsgerichte instelling. Alvorens een advies uit te brengen, verdiepen de adviseurs zich snel en grondig in de problematiek van de opdrachtgever. Deze aanpak in combinatie met jarenlange ervaring zorgt ervoor dat de adviezen en oplossingen ook op lange termijn hun waarde blijven behouden.

Meer informatie: FlowMotion Leeghwaterstraat 21 2628 CA Delft T: +31 15 278 2907 E: contact@flowmotion.nl I: www.flowmotion.nl

Prihoda

PRECISIEKOELING DIE KLAAR IS VOOR DE CLOUD TEGEN LAGERE BEDRIJFSKOSTEN.

textiele luchtverdeelsystemen

Prihoda B.V. Van ‘t Hoffstraat 9 9351 VH Leek T (050) 502 78 00 E info@prihoda.nl W www.prihoda.nl

Voordelen van de Prihoda Textiele systemen zijn: • geavanceerde toepassing nanotechnologie • voorzien van hygiënecertificaat

THAT’S THE

CRITICAL DIFFERENCE.

• antistatisch en antibacterieel • brandveilig klasse B1 • negen kleuren, diverse vormen, levering binnen 3 weken • advisering, ontwerp en levering. • reiniging en eigen montage

Prihoda is onderdeel van:

Holland Ventilatie Groep volledig in ventilatie

Liebert® PCW adaptieve koeling zorgt voor gemoedsrust, altijd en overal.

Uw oplossing voor personeelsvraagstukken in de koeltechnische-, airconditioning- en luchtbehandelingsbranche .... en meer.

Werving & selectie Organisatieadvies Detachering & uitzenden Payrolling Outplacement Recruitment process outsourcing (RPO) ....

BuildingJobs BV / CoolJob.nl Mary Zeldenrustlaan 18a 5122 CE Rijen T: 0161-295765 F: 0161-295766 M: info@buildingjobs.nl

EMERSON. CONSIDER IT SOLVED., Emerson Network Power and the Emerson Network Power logo are trademarks and service marks of Emerson Electric Co. ©2012 Emerson Electric Co. Liebert is a trademark of Liebert Corporation.

Bij variabele behoefte ontstaat een wisselende warmtebelasting die de uptime in gevaar brengt. De Liebert® PCW adaptieve temperatuurregeling van Emerson Network Power past de capaciteit aan voor ongeëvenaarde energiebesparing tot wel 65% in vergelijking met standaard koelunits.

Ontdek de voordelen van slimme adaptieve koeling op www.EmersonNetworkPower.eu

Experts

RCC Koude & luchtbehandeling

EXPERTS over datacenterkoeling

In deze aflevering van de Experts is er voor gekozen om vragen te stellen over het koelen van een datacenter. Ook in deze branche wil men graag groener, alhoewel dat niet zo eenvoudig is. Een datacenter draait immers altijd en moet heel betrouwbaar zijn. Wat zijn de mogelijkheden om minder energie te gebruiken en hoe betrouwbaar is een datacenter dat met buitenlucht wordt gekoeld? De vragen werden voorgelegd aan Arthur Singendonk, directeur van ProfITbox, en aan Coen Binnerts, directeur van StatiqCooling.

Datacenters kunnen gekoeld worden met compressiekoelmachines, met indirecte vrije koeling of wellicht op een andere manier. Wanneer heeft een datacenter een compressiekoelmachine nodig om te koelen, indirecte vrije koeling of een ander in de markt beschikbaar systeem? Wat zijn de voor en/of nadelen hiervan? Coen Binnerts: Het systeem dat wij hanteren is directe vrije koeling. Het hele jaar door koelen we met buitenlucht en hebben geen compressiekoeling nodig. Een indirect werkend systeem is nodig als je geen buitenlucht in je datacenter wilt hebben. Bij een gesloten systeem moet je zorgen dat de warmte weggekoeld wordt. Als dat niet lukt met verdamping van water of indirecte vrije koeling, dan is er altijd nog compressiekoeling die daar een goede rol in kan spelen. Arthur Singendonk: In een computerruimte moet relatief veel warmte per vierkante meter worden afgevoerd. Hiervoor worden verschillende koelsystemen gebruikt. De koeling wordt 24 uur per dag, 365 dagen per jaar gevraagd, warmte of koudeopslag is dus zelden mogelijk. De toegepaste koelmethodieken in datacenters is grofweg in te delen in traditionele koeling, indirecte vrije koeling en directe vrije koeling. Zowel de indirecte vrije koeling- en directe vrije koelingmethodiek zijn populair. De indirecte vrije koeloplossingen

maart 2012 105 e Jaargang

Coen Binnerts

'Wij koelen met buitenlucht en hebben geen compressiekoeling nodig' hebben als nadeel dat de energiebesparing ten opzichte van de directe vrije koel methode minder is. Door de overdrachtsverliezen is in de praktijk het moment van 100 procent vrije koeling bij een veel lagere buitentemperatuur te realiseren dan bij directe vrije koeling. De periode dat dan toch met compressorkoeling gekoeld moet worden drukt op de terugverdientijd. Bij sommige directe vrije koeloplossingen zijn de meerinvesteringen zo laag dat er zeer korte terugverdientijden

realiseerbaar zijn. Maar ook als het buiten heel warm, heel koud, te droog of te vochtig is moet de computerruimte blijven functioneren binnen de norm. Er zal dus nog altijd een koelprincipe toegepast moeten worden. Dit kan adiabatische koeling, dauwpuntskoeling of compressorkoeling zijn. Bij het koelen van een datacenter of computerruimte wordt er teveel gekeken naar de koelmethode, en de daarbij behorende operationele kosten. DĂŠ energiebesparing wordt bepaald door de combinatie van koelmethode, toegepaste componenten en de aansturing daarvan. De juiste regeling houdt rekening met de optimale luchtstroom door bijvoorbeeld te werken op drukverschil over de IT-apparatuur in combinatie met EC-ventilatoren die in toerental te regelen zijn. Hoe kan het energiegebruik en de uitstoot van CO2 in een datacenter zo veel mogelijk worden gereduceerd en hoeveel energie zou u kunnen besparen zonder gebruik te maken van een koelmachine? Coen Binnerts: Je bespaart maximaal energie als je directe vrije koeling toepast. Indirect is second best, maar dan heb je altijd te maken met de weerstand van een warmtewisselaar. Vrije koeling maximaal toepassen is dus ideaal vanuit een oogpunt van energiegebruik. De reductie van CO2-uitstoot bestaat twee onderdelen;

Experts Koude & luchtbehandeling RCC

namelijk door vermindering energiegebruik, waarbij de reductie can CO2uitstoot uit te drukken is in CO2-equivalenten van 1 kW. En ook door het niet-gebruiken van koudemiddelen. Dan voorkom je namelijk dat de HFK’s gaan lekken en in de atmosfeer terecht komen. Als je werkt met StatiqCooling, dan heb je geen milieuvervuiling door lekkage. HFK’s kunnen wij terugbrengen met honderd procent, energiebesparing met 80 à 90 procent. Arthur Singendonk: Beschikbaarheid buitenlucht bij directe vrije koeling. Bij het toepassen van directe buitenlucht zijn er veel voordelen. Door ons klimaat is het van belang zo weinig mogelijk verlies te hebben door overdracht. Het is ongeveer 50 uur per jaar boven de 27°C , terwijl het meer dan 140 uur boven de 24 °C is. De gewenste temperatuur en vochtigheid in een computerruimte wordt nu nog bepaald door het ‘zwakste’ IT-apparaat in de ruimte. Nieuwe servers/computers zijn al ontwikkeld voor het functioneren bij hogere temperaturen. Het is zeer waarschijnlijk dat dan definitief compressorkoeling niet meer nodig is. Spelen de investeringskosten een rol? Zo ja, in welke mate? Zo niet, waarom dan niet? Coen Binnerts: Investeringskosten spelen altijd een rol. Als er geïnvesteerd moet worden, dan is het mijn stelling dat onze oplossing niet duurder of goedkoper is dan de alternatieven, milieuvriendelijk of niet. Arthur Singendonk: De meerkosten voor energiezuinige installaties zijn groot. De besparing daarentegen ook. De meerkosten zijn snel terug te verdienen. Afhankelijk van het systeem ligt dit tussen de zes maanden en vier jaar. Het is dus belangrijk dat hierin goed geadviseerd wordt. De rek is er wel uit. Er moet steeds meer geïnvesteerd worden om nog meer energie te bezuinigen. Veel meer investeren voor relatief minder geldelijk voordeel. Zijn voor de beheerder/eigenaar van een datacenter alleen de betrouwbare werking en Total Cost of Ownership (TCO) van belang? En waarom dan? Coen Binnerts: Ja, dat klopt. Het gaat

de beheerder om het koel houden van zijn apparatuur. Dat is een voorwaarde. Die voorwaarde moet ingevuld worden met een redelijke TCO. Milieuvriendelijke systemen drukken de TCO door de lage energiekosten. Toch is ook de initiële investering van belang voor een beheerder, milieuvriendelijke en energiezuinige systemen moeten een redelijke prijs hebben. Arthur Singendonk: Beide zijn zeer belangrijk. In de Nederlandse computerruimte, klein en groot, is er nog een ander aspect: ruimte. Voor elke vierkante meter bezet met een koel installatie kan geen 19”rack staan. De keuze voor koelsysteem is dus ook afhankelijk van de hoeveelheid beschikbare ruimte.

Arthur Singendonk

'Ook bij directe vrije koeling moet er nog altijd een koelprincipe toegepast worden' Welke richtlijnen gebruikt u bij het ontwerpen/installeren van een datacenter? Voor het gebouw en voor het bepalen van de energieefficiënte? En waarom zijn die van belang bij de beoordeling van de efficiëntie? Coen Binnerts: De richtlijnen waarmee we te maken hebben zijn de Tier 1 tot en met 4 betrouwbaarheidsclassificatie en de ASHREA-normering, die zegt iets over de kwaliteit van de koeloplossing. Daarnaast zijn er de criteria die

een klant kan toevoegen. Binnen die normen proberen we een zo optimaal mogelijk systeem te maken. Die normen zeggen niets over de energieefficiëntie. Op dit moment wordt er druk gepraat over een milieukeur voor de koeling datacenters, maar die is er nog niet. Arthur Singendonk: Halverwege dit jaar is de NPR 5313 'Computerruimtes en datacenters' klaar. Deze praktijkrichtlijn is specifiek bedoeld voor Computerruimtes en datacenters. Er zijn echter veel normen waaronder ook amerikaanse die ook betrekking hebben op datacenters. Er zijn ook de classificatiesystemen voor gebouwen zoals LEED, Breeam, GreenGrid, EnergyStar, EPA. Op 27 februari 2012 is de aparte richtlijn BREEAM-NL Nieuwbouw voor datacenters gelanceerd.

Wat verwacht u van de steeds maar hogere toegestane luchtintredetemperatuur in datacenters (nieuwe generatie servers zou hier geschikt voor zijn) en welke verandering in het koelsysteem brengt dit te weeg? Kunt u een prognose in energiebesparing aangeven voor de komende vijf tot tien jaar? Coen Binnerts: De meest duidelijke is dat koelen met de buitenlucht steeds gemakkelijker wordt. Dat geldt niet alleen voor de luchtintredetemperatuur maar ook voor de luchtvochtigheid. Dat heeft als effect dat steeds meer gebruik zal worden gemaakt van vrije koeling direct met buitenlucht. Van een gesloten systeem gaan steeds meer mensen over op een open systeem. In het voorjaar 2010 is er ophef geweest over het energiegebruik van datacenters en toen is er een convenant afgesproken over de hoeveelheid energie die bespaard moet worden. Die is al haalbaar door alleen te kijken naar de koeloplossing. In de komende jaren zullen steeds meer datacenters overstappen naar maximale vrije koeling en nieuwe datacenters gaan daarmee beginnen. Arthur Singendonk: Met de huidige systemen is qua efficiëntie geen zeer grote voordelen meer te halen. Behalve als de restwarmte gebruikt kan gaan worden voor andere processen!

105 e Jaargang maart 2012

advertorial RCC Koude & luchtbehandeling

90% kostenbesparing met StatiqCooling-inside

De koeling van datacenters is niet langer het domein van de koeltechniek. Het gebruik van buitenlucht in combinatie met dauwpuntkoeling is goedkoper, even betrouwbaar, energie-efficiënter en beter voor het milieu. StatiqCooling is uitstekend gepositioneerd om deze trend te versnellen en datacenters te voorzien van nieuwe technieken, van koelmodules tot turn key installaties.

en gemiddeld datacenter besteedt 35 procent van het totale energieverbruik aan koeling. De kosten hiervan kunnen oplopen tot honderdduizenden euro’s per jaar. De noodzaak om het energieverbruik terug te dringen, wordt breed onderkend: 80 procent van de datacenters in Nederland hebben afgesproken om in 2020 minstens 30 procent energiezuiniger te werken dan in 2005. Datacenters kunnen op twee fronten te werk gaan. Ten eerste kan de koelbehoefte omlaag door energiezuiniger servers in te zetten. De tweede stap is zuiniger koelen. Koeling door direct gebruik van buitenlucht leidt tot de grootste energiebesparing. In veel landen, waaronder Nederland, is dat goed mogelijk omdat de temperatuur van de buitenlucht zelden boven de 24°C uitkomt. Al die tijd kan voor de koeling van een datacenter worden volstaan met het mengen van de binnen- en de buitenlucht tot de gewenste temperatuur. De dagen dat het wel warmer is dan 24°C, moet de buitenlucht actief gekoeld worden om een datacenter op de gewenste temperatuur te houden. StatiqCooling biedt dan met haar StatiqCooler een effectieve en kostenbesparende koeltechniek. Dit is een

MAART 2012 105e Jaargang

efficiënt, robuust en milieuvriendelijk systeem dat verdampend water gebruikt als koudemiddel. Door de efficiency van het koelproces kan een koelinstallatie met StatiqCooling worden uitgevoerd zonder aanvullende DX-koeling met milieuonvriendelijke HFK’s. De technologie achter de StatiqCooler is gebaseerd op dauwpuntkoeling. De buitenlucht wordt gekoeld in een tegenstroomwarmtewisselaar door indirecte verdamping van water. Hierdoor komt de met water verzadigde lucht niet in de te koelen ruimte terecht. De StatiqCooler heeft aan de buitenkant een hygroscopische laag die vocht opneemt. Het verdampende water onttrekt warmte aan de lucht die aan de binnenzijde van de warmtewisselaar stroomt. Met dit proces bereikt de StatiqCooler lagere temperaturen dan met alternatieve adiabatische koelsystemen. Hoewel het exacte energiegebruik afhangt van de manier waarop het systeem is ingebouwd in het luchtbehandelingssysteem, tonen de resultaten in de huidige systemen aan dat een installatie voor een datacenter met de StatiqCooling tot 90 procent minder energie verbruikt dan conventionele

advertorial Koude & luchtbehandeling RCC

systemen en het percentage energiegebruik voor koeling dus kan terugbrengen tot 3,5 procent. “We zien een ontwikkeling in datacenterland”, zegt Coen Binnerts, directeur van StatiqCooling. “De luchtbehandeling neemt het steeds meer over van de koeltechniek. Het resultaat is een veel lager energiegebruik in datacenters, lagere piekbelastingen, lagere kosten en een grote sparing van het milieu. Wij hebben een unieke techniek die zeer goed pwwast bij datacenters. Het is bovendien heel betrouwbaar. Er zijn nauwelijks bewegende delen in het systeem aanwezig, dus niets kan kapot. Wij willen de trend van luchtbehandeling in datacenters versnellen en denken dat goed te kunnen met onze betaalbare koelmodules en turn key koelinstallaties.” StatiqCooling is een innovatief bedrijf op het gebied van klimaatbeheersing en biedt datacenters toegang tot de nieuwe generatie van verdampingskoeling. Voor datacenters biedt StatiqCooling complete oplossingen met op maat gemaakte systemen vanaf 4 kilowatt tot 4 MW koelvermogen ■ StatiqCooling BV De Boelelaan 7 1083 HJ Amsterdam Tel: 06 166 023 05 www.statiqcooling.com

105 e Jaargang MAART 2012

datacenterkoeling RCC Koude & luchtbehandeling

Door Charles Hasselman

Alles draait om rendement en beschikbaarheid bij datacenterkoeling Datacenters zijn grote energieslurpers. Mede door de koeling van de servers. Leveranciers van datacenterkoeling hebben steeds meer slimme oplossingen om de energierekening in toom te houden. Datacenters zijn de motor van het internet. Wanneer internetgebruikers zoekmachines gebruiken, aankopen doen in hun favoriete webwinkel of contact zoeken met vrienden via sociale media, zorgen datacenters ervoor dat dit allemaal mogelijk is. Afgelopen jaar creëerde de mensheid 1,2 miljard

MAART 2012 105e Jaargang

gigabyte aan data. Dit komt overeen met 75 miljard iPod’s van 16 GB ofwel tien iPod’s voor iedereen op aarde, zo blijkt uit een onderzoek over de groei en het groeiend belang van datacenters in opdracht van Emerson Network Power, leverancier van slimme infrastructuurtechnologieën.

Ook Nederland is een belangrijk internetknooppunt. Internationale datacenters in ons land bedienen grote delen van Europa. Een knelpunt is dat datacenters grote energieslurpers zijn. Circa zeven procent van het totale energiegebruik in Nederland is toe te schrijven aan datacenters. Naast de

datacenterkoeling Koude & luchtbehandeling RCC

Datacenters besteden tussen de 20 en 50 procent van de totale energievraag aan koeling.

servers vraagt vooral het koelen veel energie. Datacenters besteden tussen de 20 en 50 procent van de totale energievraag aan koeling. Leveranciers van koelsystemen voor datacenters en serverruimtes zetten dan ook nadrukkelijk in op energieefficiency en duurzame technieken om de energiekosten voor de klant terug te dringen. Uit het onderzoek blijkt dat beheerders van datacenter de kosten en beschikbaarheid van energie tot hun belangrijkste zorgen rekenen. Volgens internetbedrijf Google is stroomverbruik zelfs een kritische succesfactor.

Dauwpuntkoeling Als Google dat vindt, dan moeten ze snel met ons bellen”, adviseert Coen Binnerts van StatiqCooling BV, een bedrijf dat aan de weg timmert met dauwpuntkoeling. “Toegepast in een datacenter kunnen wij met ons milieuvriendelijke systeem de energievraag van de koeling terugbrengen van 40 tot circa 4 procent van de totale energievraag”, zegt Binnerts. “In Rotterdam hebben we met het bedrijf DataCenter Infra Solutions van Jo van de Pas meegewerkt aan een pilotproject waar deze besparing is gerealiseerd. Het ging om een combinatie van goed gedoseerde vrije koeling en de warmtewisselaars van StatiqCooling. Energiebesparing is voor datacenters een belangrijk item. Niet alleen wat betreft de kosten, maar je kunt ook naar buiten met een groen verhaal.” Dat datacenters nog niet massaal overstappen op de innovatieve dauw-

puntkoeling komt volgens Binnerts onder meer doordat potentiële klanten huiverig zijn voor het gebruik van buitenlucht, mogelijk uit angst voor schade aan de hardware. Daardoor blijven volgens voorvechters van groene datacenterkoeling mogelijkheden om de dienstverlening te verduurzamen onbenut. Binnerts wijst erop dat met StatiqCooling datacenterkoeling minstens even grote beschikbaarheid heeft als met conventionele systemen en dat voldaan wordt aan de ASHRAEnormen.

Hij was betrokken bij het opstellen van de criteria voor het milieukeur. Het certificatieschema wordt naar verwachting tegen de zomer geactiveerd. Als datacenters koeling met Milieukeur inzetten, zal dat een significante bijdrage leveren aan de daling van hun energieverbruik, zo verwacht de Stichting Milieukeur. Binnerts: “Daarnaast geeft het vergunningverleners een handvat voor het stimuleren van verduurzaming. En het biedt mogelijkheden om je te onderscheiden in de markt.”

Luchtbehandeling

Natuurlijk volgt Lucien Eken van Lennox Benelux BV de groene oplossingen op de voet. Maar voor grootschalige inzet bij serverkoeling zitten er nogal wat haken aan ogen aan, ervaart hij. “Ik noem maar wat: als een warmtewiel uitvalt, heb je groot probleem. Dan moet er toch backup-koeling klaarstaan. Als de temperatuur van een rack omhoogschiet, holt de levensduur achteruit. Vrije koeling vraagt om vergaande bouwkundige ingrepen om de lucht bij de racks te krijgen. Her en der gebeuren er op dat vlak mooie dingen, maar als je alles doorrekent kom je uiteindelijk toch uit op een energiezuinige close control unit. De grote datacenters vertrouwen op techniek die zich heeft bewezen. Hoog rendement tegen lage kosten, betrouwbaar en flexibel, daar steken computercentra op in bij de keuze van een koelinstallatie. ” Dat de compressor bij het koelen van serverruimtes nog steeds favoriet is, bewijst volgens Eken de orderportefeuille. “Drie toonaangevende datacenter-

De markt voor datacenterkoeling is van oudsher het domein van de koudetechniek. Maar dat begint te kantelen, signaleert Binnerts. “Datacenterkoeling komt steeds meer binnen het bereik van de luchtbehandeling. Dertig jaar terug werkte men nog met ponskaarten in dit soort ruimtes. Dat stelde hoge eisen aan met name de luchtvochtigheid. De huidige servers zijn veel minder kritisch. Daardoor wordt het makkelijker om buitenlucht als koelmedium in te zetten. Bovendien zijn de technieken om optimaal gebruik te maken van de buitenluchttemperatuur enorm verbeterd. Met onze StatiqCooling-techniek kunnen wij iedere koelvraag aan, van 4 kilowatt tot 4 megawatt, en in dat laatste geval praat je dus over de koelbehoefte van een zeer groot datacenter.” Binnerts verwacht dat van het Milieukeur Datacenterkoeling dat in de maak is, een stimulerende werking zal uitgaan op het gebruik van duurzame koeltechnieken in computerruimtes.

Close control unit

105 e Jaargang MAART 2012

datacenterkoeling RCC Koude & luchtbehandeling

Datacenters krijgen steeds meer te maken met eisen van vergunningverleners.

Kansen

bouwprojecten hebben gekozen voor onze Innov@ close control units met eDrive technologie. In de close-control-markt ligt de nadruk heel duidelijk op energiebesparing. Ook bij Lennox wordt daar volop op geëngineerd. Op dit moment hebben wij systemen die ten opzichte van vijf jaar geleden bijna de helft minder opgenomen vermogen hebben.”

Buitenlucht Ook Stulz Groep BV heeft een naam hoog te houden als het gaat om precisie-airconditioning in datacenters, computerruimtes en schakelruimtes van gsm-netwerken. Volgens Erwin Kivits van Stulz Groep maken nieuwe ontwikkelingen het mogelijk de energiekosten voor het koelen van een datacenter te verminderen met meer dan 85 procent in vergelijking tot traditionele airconditioningsystemen. “Wij halen lucht direct gefilterd naar binnen zonder tussenkomst van een warmtewisselaar. Daardoor is het rendement stukken hoger. Wij denken daarmee het meest efficiënte koelsysteem in handen te hebben.” Naast de Total Cost of Ownership kiezen datacenters hun koelinstallatie uit op bedrijfszekerheid. “Dat is superbelangrijk,” zegt Kivits. “Als een commercieel datacenter plat gaat, zijn de rapen gaar. Ze krijgen meteen forse claims aan hun broek.”

MAART 2012 105e Jaargang

Datacenters krijgen steeds meer te maken met eisen van de vergunningverleners. De gemeente Amsterdam en de regio Rijnmond stellen bijvoorbeeld eisen aan het maximale energiegebruik. Wij vinden dat een prima ontwikkeling. Het biedt kansen voor de leveranciers van koelinstallaties met een hoog rendement. De energiebesparing op koeling kan ten goede komen aan extra servercapaciteit, of aan het milieu, natuurlijk.” De technische ontwikkeling van de servers gaat snel. Kivits: “Ze kunnen steeds hogere temperaturen aan. Volgens de jongste ASHRAE-norm mag de temperatuur van de aangeboden lucht aan de voorkant van een server 27 graden zijn. Die waarde zal zonder twijfel nog verder oplopen. Misschien hebben we over tien of twintig jaar helemaal geen koeling meer nodig in een serverruimte. Maar daar wil ik even nog niet aan denken.”

Mooie aanvulling APAC Airconditioning BV is al 25 jaar gespecialiseerd in het koelen van computerruimtes. Danny van Delden van APAC, ervaart dat de markt weliswaar erg let op energiebesparing, maar dat de weg daar naartoe heel divers is. “Er zijn veel leveranciers die een bepaald energiebesparend concept in de markt proberen te zetten. Maar wij denken liever in oplossingen, niet zozeer in vaste systemen of concepten. De klant wil bijvoorbeeld iets doen met bodemopslag. Prima, wij kunnen daar een mooie aanvulling op geven met adiabatische droge koeling. Directe of indirecte vrije koeling kunnen in diverse systemen worden geleverd.” Doordat servers bij steeds hogere temperaturen goed blijven presteren,

komt vrije koeling, vaak gekoppeld aan conventionele koeling, volgens Van Delden steeds meer in beeld. “Ik vind conventioneel overigens een vervelend woord. Conventionele koeling klinkt tegenwoordig bijna negatief. Het lijkt wel of je per se iets nieuws moet hebben om mee te kunnen. Wij kijken puur naar het slim gebruik van componenten. Uiteindelijk maak je vaak het verschil met regeltechniek.”

Torenhoge kosten “Als je kijkt naar de kosten en de beschikbaarheid van een installatie,” vervolgt Van Delden, “dan valt veel innovatieve apparatuur die er op papier heel erg leuk uitziet, toch weer af. Vaak brengt het bouwkundig torenhoge kosten met zich mee, is meer vloeroppervlak nodig, of de beschikbaarheid is twijfelachtig. Bij datacenters draait alles om beschikbaarheid. Er zijn systemen die pretenderen dat er geen compressor meer nodig is. Dat is leuk, maar wat als je te maken krijgt met een hittegolf van twee weken? Dan ben ik heel benieuwd hoe die systemen uiteindelijk de ruimte terugkoelen. In de meeste gevallen ontkom je uiteindelijk niet aan mechanische koeling. Voor een datacenter moet je gewoon 100 procent beschikbaarheid leveren.” Volgens Van Delden loopt Nederland nog steeds voorop bij de ontwikkeling van datacenters, maar de bomen reiken niet meer tot in de hemel. “De banken zijn voorzichtiger met verstrekken van kredieten. Een paar jaar geleden was het nog: 'Hier heb je geld, bouw maar raak.' Nu komt er pas geld op tafel als het toekomstige datahotel al voor een deel vloeroppervlak heeft verhuurd. Dat geeft toch enige beperking in de markt.”

Distributor for the Netherlands:

www.ibkgroep.nl

Al 25 jaar een voorsprong in techniek APAC is een krachtige combinatie van drie zelfstandige opererende bedrijven, verbonden door hun vergaande specialisatie en hoge kwaliteitsnormen. APAC Airconditioning BV is dé specialist op het gebied van datacenterkoeling en koeling van computerruimtes. De missie van APAC is om met behulp van slimme technieken energiezuinige producten en installaties te leveren die bijdragen aan een beter milieu.

www.apac.nl Adv_APAC Airconditioning RCW.indd 1

24-02-12 10:27

INNOV@™ Close-control units

6-128 kW (DX) 8-210 kW (CW) Deze units geven antwoord op de huidige systeemeisen en garanderen een perfect klimaat in computerruimten, datacenter, serverruimten en control rooms.

• Te leveren in 6 configuraties • Hoog rendement en energie besparend • Volledige toegang aan de voorzijde • Communicatie door middel van de gangbare protocollen • Diverse Master/Slave oplossingen te configureren

• eDrive technologie geïntegreerd in INNOV@ ENERGY INVERTER modellen

• Reductie van het opgenomen vermogen tot wel 45 % * In een constant veranderende markt biedt Lennox oplossingen, die optimaal aansluiten bij de behoeften van haar klanten.

www.lennoxeurope.com Lennox Benelux • Watergoorweg 87 • P.O. BOX 1028 • 3860 BA NIJKERK • Tel.: + 31 33 2471 800/Fax.: 31 33 2479 220/Email: info.nl@lennoxeurope.com

* in vergelijk met traditionele technologie

• Hoge kwaliteit en betrouwbaarheid

Duurzame koeltechnieken nu te koop Koude & luchtbehandeling RCC

Datacenters kunnen zonder koelmachines

Duurzaam koelen van datacenters – zonder gebruikmaking van koelmachines – is nu mogelijk. Innovatieve bedrijven hebben duurzame koeltechnieken ontwikkeld die energiezuinig en rendabel zijn en bijdragen aan groene groei van de sector. De technieken verlagen het energiegebruik van datacenters met 30 procent of meer, waardoor een EUE (verhouding totaal energiegebruik/IT-verbruik) van minder dan 1.2 haalbaar wordt. ping, koude uit de bodem of uit diepe plassen. Het zijn duurzame koelmethoden, die nog een tweede belangrijk aspect kennen: ze sparen elektrisch vermogen uit, leiden niet tot meer watergebruik en zijn rendabel. Voor wie ze toepast in een datacenter, snijdt het mes dus aan twee kanten. Richard Boogaard van SmartDC: “Duurzame koeling biedt voordelen op meerdere vlakken. Het is altijd beschikbaar, energiezuinig, gebruiksvriendelijk en geeft een betere luchtkwaliteit.” Hans den Aantrekker van Rotterdam Internet eXchange: “Bij ons is het veel stiller dan in de meeste andere datacenters. Daarnaast besparen we met duurzame koeling enorm veel energie.”

Nu gebundeld

Datacenter zonder koelmachine.

Agentschap NL – onderdeel van het ministerie van EL&I – ondersteunt zowel koploperbedrijven die de innovatieve koeltechnieken op de markt brengen, als datacenters die kiezen voor duurzame koeling. Jan Wiersma van EvoSwitch: “Duurzame koeling bespaart ons miljoenen.” Nederland is een van de belangrijkste internetknooppunten van de wereld. Met onze internationale datacenters bedienen we grote delen van Europa. Het kabinet wil deze voortrekkersrol behouden en uitbreiden. Knelpunt is wel dat datacenters grote energieslurpers zijn. Een voorbeeld: tien procent van het elektriciteitsgebruik van Amsterdam komt voor rekening van

datacenters. Vooral het koelen vraagt veel energie: 30 tot 50 procent van het totale energiegebruik van een datacenter. Daar komt bij dat conventionele koelmachines klimaatonvriendelijk zijn vanwege het gebruik van chemische koudemiddelen. Vandaar dat een bedrijf als Facebook is uitgeweken naar Zweden, waar het gebruikmaakt van natuurlijke koude.

Vele voordelen ‘Dat kan ook in Nederland!’, was het idee van verschillende bedrijven, die met steun van de overheid duurzame koeltechnieken ontwikkelden. De innovatieve technieken maken gebruik van koude buitenlucht, waterverdam-

Agentschap NL ondersteunt bedrijven die willen overstappen op duurzame koelsystemen met advies en financiële regelingen. De nieuwe brochure ‘Duurzaam koelen van datacenters’ gaat uitgebreid in op de duurzame koeltechnieken die, na een gedegen testperiode in operationele datacenters, sinds kort als proven technology beschikbaar zijn. De brochure en een factsheet zijn te downloaden op www.agentschapnl.nl/content/ brochure-duurzaam-koelen-vandatacenters. Hierin staan zowel de leveranciers van de technieken als de datacenters die er al gebruik van maken. Want de tijd is rijp om verduurzaming binnen datacenters verder vorm te geven. Doet u mee?

105 e Jaargang MAART 2012

- Een compleet pakket voor installatie en onderhoud aan klimaatbeheersingsinstallaties - Reinigt, onderhoudt en renoveert alle systemen op het gebied van luchtbehandeling, koeling en ventilatie - Inspecties - Desinfecteren - Legionellabestrijding - Vermindering bedrijfskosten en lager ziekteverzuim - VCA gecertificeerd - Milieubewust door professioneel onderhoud - Gericht op een inspirerende en comfortabele leef- en werkomgeving, waarin gezondheid, veiligheid en duurzaamheid zijn verankerd

Expert op het gebied van conditioneren van wateren luchtgekoelde systemen roch-ad 131x185 niet aflopend.indd 1

N o t if ie d B o d y v o o r Drukapparatuur (P E D) GESPECIALISEERD IN DE KOUDETECHNIEK Alle PED modules (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Kostenbesparend EG-typekeur (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Soldeer- en laskwalificaties Keuring voor Ingebruikneming PGS 13 beoordelingen (NvVK erkend) Periodieke herkeuringen (drukapparatuur en CPR 13-2) Referenties: Assumburg Koeltechniek, Berko Wijchen, Bort de Graaf Koel- en Klimaattechniek, Carrier Bedrijfskoeling Nederland, Dijksma Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina, Friga Systems, Grenco Koudetechniek, GTI Koudetechniek, GTI Klimaatcontract, Hegeman Koudetechniek, IBK Compac, Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Installatiebedrijf Van Leeuwen, JH Koeltechniek, Van Gerven Koeltechniek, Van Kempen Koudetechniek, Nas Koudetechniek, Nijmeijer Koudetechniek, Nijssen Koeling, MB Koeltechniek, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International, Pool Koudetechniek, RBK Raadgevend Ingenieurs, Servex Koel- en Vriestechniek, Stulz Groep, T&S Klimaattechniek, Veld Koeltechniek, Verhulst Luchtbehandeling, Weidelco, Willems Koeltechniek. Hertzstraat 14, 6716 BT Ede Telefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22 E-mail: info@energieconsult.nl, www.energieconsult.nl

www.rochema.nl Tel: (010) 521 74 02 1/07/11 14:44

condensingunits Koude & luchtbehandeling RCC

Door Wim de Leeuw Directeur Cool Green Solutions

Praktische toepassing natuurlijke koudemiddelen Na het industriĂŤle segment is er de laatste jaren ook in het middensegment van de koeltechniek steeds meer interesse in duurzame koelinstallaties werkend met natuurlijke koudemiddelen. Onder het middensegment wordt doorgaans koelen vriesinstallaties met capaciteiten tussen de 25 en 250 kW koelvermogen verstaan. In navolging van de Scandinavische landen en Luxemburg komt er nu ook in Nederland een verduurzaming van deze koelinstallaties. Dit artikel gaat vooral in op de mogelijk toe te passen natuurlijke koudemiddelen in het middensegment en de praktische zaken waarmee rekening moet worden gehouden. Gezien de ontwikkelingen in ons omringende landen en de aanhoudende Europese lobby om het gebruik van HFKâ&#x20AC;&#x2122;s te beperken of op termijn in zijn geheel te verbieden, is er in Nederland nog een inhaalslag te maken. Het verbod op het gebruik van R22 per 01-01-2015 biedt hierbij de kans eindgebruikers te overtuigen op duurzame installaties over te stappen. Over het begrip duurzame koelinstallatie valt te twisten, maar logischer wijs kan een duurzame installatie worden gedefinieerd als een installatie waarin milieuvriendelijke (natuurlijke) koudemiddelen worden toegepast en waarbij energiegebruik tot een minimum wordt beperkt.

Afhankelijk van de grote van de installatie en het toepassingsgebied zijn er grofweg gezegd drie soorten natuurlijke koudemiddellen welke in het middensegment mogelijk toepasbaar zijn; ammoniak, CO2 en koolwaterstoffen.

Toepasbaarheid systemen Ondanks zijn hoge energie efficiency is de toepassing van ammoniak in het middensegment lastig. De gangbare semihermetische compressoren zijn niet geschikt omdat de motorstator (welke van koper is) in contact komt met het koudemiddel en de persgastemperaturen veelal buiten het toepassingsgebied van de compressoren liggen. Ook het feit dat enkel (roestvast)stalen componenten en leidingwerk kunnen worden toegepast vormt een belemmering. Het gebruik van NH3 in het middens-

egment is technisch mogelijk, maar resulteert in een vele malen hogere kostprijs. De toepassing van transkritische CO2-installaties laat een stijgende trend zien in de retail business. Dit wordt mede veroorzaakt door het feit dat men hier geen giftige of explosieve koudemiddelen toe wil passen. De energie efficiency van deze installaties is zeer afhankelijk van het wel- of niet subkritisch kunnen werken in combinatie met de mogelijkheid tot warmteterugwinning voor bijvoorbeeld vloerverwarming in de supermarkt. In verband met de hoge persdrukken en de noodzakelijke toepassing van een gaskoeler in plaats van een condensor ligt de kostprijs van een transkritisch CO2-systeem een stuk hoger dan dat van een conventioneel HFK-koelsysteem. Koolwaterstoffen zijn bijzonder geschikt voor toepassing in het middensegment; het is mogelijk semihermetische compressoren toe te passen, koperen componenten en leidingen kunnen zonder problemen worden toegepast en de drukken welke optreden zijn gelijk aan die van HFKkoudemiddelen. De grote uitdaging bij deze toepassing vormt het feit dat de koudemiddelen brandbaar zijn. Dit maakt dat aanvullende veiligheidsmaatregelen moeten worden getroffen en er in principe bijna altijd met indirecte of CO2-cascadeopstellingen moet worden gewerkt.

Koolwaterstoffen Voor het middensegment zijn de koolwaterstoffen R600a (Isobutaan), R290 (Propaan) en R1270 (Propyleen) het meest geschikt.

105 e Jaargang MAART 2012

condensingunits RCC Koude & luchtbehandeling

Installatieontwerp Bij het installatieontwerp dient met koolwaterstoffen, naast de gebruikelijke Richtlijn Drukapparatuur en Machinerichtlijn, tevens rekening te worden gehouden met explosieveiligheid. Voorschriften met betrekking tot koolwaterstoffen kunnen gedeeltelijk worden gevonden in de NENEN-378, voor zaken met betrekking tot zonering en explosieveiligheid kan men zich conformeren aan de NPR-7910 en ATEX. In eerder genoemde normen en richtlijnen staan essentiële zaken omschreven maar ontbreken vaak de praktische handvaten. Momenteel wordt er gewerkt aan een Nederlandse Praktijk Richtlijn omtrent het gebruik van CO2 en koolwaterstoffen als koudemiddelen, verwachting is dat deze richtlijn eind 2012 wordt gepubliceerd. Als leidraad kan ook gebruik worden gemaakt van ‘Guidelines for the safe use of hydrocarbon refrigerants’ gepubliceerd door GTZ. Bij het ontwerp dient naast eerder genoemde normen en richtlijnen vooral het gezond verstand te worden gebruikt en in samenwerking met een Notified Body een deugdelijke risicoanalyse te worden opgesteld. Zo is duidelijk in kaart te brengen waar er mogelijke gevaren schuilen en welke maatregelen er getroffen dienen te worden. Het 5 &2 FDVFDGHFRQGHQVRU W E Y YULHVWRHSDVVLQJ

&2 QDDU YHUEUXLNHUV

&2 NULQJORRS 0

.RXGHGUDJHU NULQJORRS

In figuur 2 de vereenvoudigde schema’s van toepasbare en beschikbare R290-systemen, gefabriceerd door Cool Green Solutions.

MAART 2012 105 e Jaargang

&2 QDDU YHUEUXLNHUV

5 NULQJORRS

Naast het toepassen van componenten welke geschikt zijn voor koolwaterstoffen dienen voorzorgsmaatregelen te worden getroffen en veiligheidsvoorzieningen te worden aangebracht. Enkele voorbeelden hiervan zijn toepassing van een noodstopsysteem welke de gehele installatie spanningsloos schakelt, explosieveilige koudemiddeldetectie en eventuele explosieveilige ventilatie van de machineomkasting. Tevens dienen schakelende elementen vaak intrinsiek veilig te worden aangesloten om vonkvorming te voorkomen. Afhankelijk van de koudemiddelinhoud van de installatie dient men rekening te houden met zonering. Door de inhoud van de installatie te beperken tot 50 kilo koudemiddel blijven de te nemen maatregelen beperkt en prak-

.RXGHGUDJHU QDDU YHUEUXLNHUV

Voorzorg en veiligheid

gebruik van koolwaterstoffen brengt risico’s met zich mee, echter door de juiste maatregelen te treffen spreken we over beheersbare risico’s. De beschikbaarheid van door fabrikanten vrijgegeven componenten voor het gebruik met koolwaterstoffen is momenteel nog beperkt. In principe zijn de meeste componenten welke geschikt zijn voor HFK-koudemiddelen ook toepasbaar voor koolwaterstoffen maar deze worden vanwege aansprakelijkheid niet zonder meer vrijgegeven. Bij toepassing van componenten dient rekening te worden gehouden met de compatibiliteit van pakkingmaterialen, maximum oppervlaktetemperaturen en de mogelijkheid tot het vormen een ontstekingsbron.

5 &2 FDVFDGHFRQGHQVRU PHW WKHUPLVFK SRPSV\VWHHP W E Y NRHOWRHSDVVLQJ

5 &KLOOHU W E Y LQGLUHFW NRHOV\VWHHP

wordt gebruikelijk een R290/CO2cascadesysteem toegepast. Voor alle toepassingen met koolwaterstoffen geldt dat het koolwaterstofvoerende deel van de installatie bij voorkeur in de buitenlucht wordt opgesteld.

R600a kent een hoge energie efficiency en is uitermate geschikt voor warmtepomptoepassingen. Het feit dat R600a bij een verdampingstemperatuur van -12 een atmosferische druk heeft, maakt dit koudemiddel minder geschikt voor koelen vriestoepassingen. R290 kent een hoge energie efficiency en wordt doorgaans gebruikt voor de toepassing in chillers en CO2-cascadecondensors. R290 is wat drukken en energie efficiency betreft vergelijkbaar met R22. R1270 heeft een lagere energie efficiency dan R290 maar wordt soms toegepast in verband met veiligheid vanwege zijn natuurlijke geur (R290 = geurloos) en het feit dat er een kleiner slagvolume benodigd is dan bij R290 (vergelijkbaar met R507a vs R134a). CGS past doorgaans R290 toe voor chillers en cascadesystemen ten behoeve van koelen vriessystemen. Voor koelsystemen met ruimtetemperaturen tussen +5° en -5°C kennen we de toepassing van R290-indirect of R290-CO2-cascade. De keuze tussen een indirect of cascadesysteem is vaak afhankelijk van de terugverdientijd van de installatie. De energie efficiency van een cascadesysteem is hoger, maar vergt ook een hogere investering. Door toepassing van een thermisch pompsysteem is geen extra energie nodig voor circulatiepompen, tevens ligt de R290verdampingstemperatuur van een cascadesysteem gemiddeld 2K hoger dan dat van een indirect systeem. Voor vriessystemen met ruimtetemperaturen tussen -18° en -35°C

Condensingunits Koude & luchtbehandeling RCC

GROEI JIJ MET ONS MEE?

tisch uitvoerbaar. Met deze koudemiddelinhoud kunnen momenteel luchtgekoelde installaties tot ongeveer 300 kW koelvermogen worden ontworpen. Voor verdere informatie met betrekking tot milieuregelgeving verwijs ik u naar het artikel van L. Koets RCC 02-12.

Veenhuizen Koeltechniek B.V. is een koeltechnisch installatiebedrijf gespecialiseerd in koeltechniek en airconditioning in de breedste zin van het woord. Veenhuizen Koeltechniek staat voor topkwaliteit, maatwerk en eersteklas service. We werken uitsluitend met de beste merken en kijken wat voor elke klant de beste oplossing is. En wat we beloven, maken we waar. Veel bedrijven en instellingen, groot en klein en ook particulieren kozen daarom al voor de koeloplossingen en service van Veenhuizen Koeltechniek.Wegens groeiende

Werken met koolwaterstoffen

werkzaamheden zijn wij op zoek naar nieuwe collega’s. Ben jij toe aan een nieuwe “koele” uitdaging, aarzel dan niet…

Vanuit koeltechnisch oogpunt verschilt het werken aan een installatie met koolwaterstoffen nauwelijks met een conventionele HFK-installatie. Extra aandacht voor veiligheid is uiteraard wel vereist, koudemiddelhandelingen en servicewerkzaamheden waarbij moet worden gesoldeerd of gelast aan het koudemiddelcircuit vormen het grootste risico. Deze risico’s worden afgedekt door het opstellen van juiste werkinstructies en hanteren van checklists bij eerder genoemde werkzaamheden.

KOELTECHNISCH MONTEUR (voor diverse regio’s in Nederland)

Werkzaamheden Het uitvoeren van alle voorkomende installatiewerkzaamheden (zoals plaatsen airconditioning, koel-, vriescellen etc Onderhoud en het verhelpen van storingen aan koeltechnische installaties

Voordelen eindgebruiker Bijna zonder uitzondering ligt de investering in een duurzame installatie hoger dan die van een conventioneel systeem. Voor eindgebruikers is de drijfveer om te investeren in een duurzame koelinstallatie vaak ‘green image’ en besparing op energiekosten. Zij zijn veelal bereid hiervoor een meerinvestering te doen mits deze binnen vijf jaar is terugverdiend. De terugverdientijd (of ROI) wordt gerealiseerd door: ● besparing op energiekosten; ● besparing op keuringskosten (lekcontrole); ● besparing op onderhoudskosten. De Total Cost of Ownership (TCO) ligt doorgaans lager dan dat van een conventionele HFK-installatie door de hierboven genoemde punten alsmede het feit dat een duurzame installatie met natuurlijke koudemiddelen de enige gegarandeerde lange termijn oplossing is. Men krijgt dus niet te maken met toekomstige investeringen doordat de toepassing van HFK’s wordt uitgefaseerd.

Functie eisen Bij voorkeur MBO koeltechniek, CFK monteurcertificering, F-gassen certificaat, VCA basis veiligheid, Rijbewijs B (evt. E). Eigenschappen Collegiaal, klantgericht, gemotiveerd en flexibel. Wat bieden wij? Een goede opleiding. De mogelijkheid tot het volgen van cursussen. Uitstekende arbeidsvoorwaarden (volgens CAO klein metaal). Een team met leuke collega’s en... een auto van de zaak mét airco!

LEERLING KOELTECHNISCH MONTEUR Werkzaamheden Het assisteren bij alle voorkomende installatiewerkzaamheden (zoals plaatsen airconditioning, koel-, vriescellen etc). Het assisteren bij het onderhouden en het verhelpen van storingen aan koeltechnische installaties

Mogelijkheden Omdat wij een erkend leerbedrijf zijn, bieden wij de mogelijkheid tot het volgen van een BBL opleiding (4 dagen werken en 1 dag naar school).

Tot slot Met de huidige uitfasering van R22 en de huidige lobby binnen Europa om het gebruik van HFK’s aan banden te leggen is het momenteel de kans voor installateur en eindgebruiker om over te stappen naar duurzame installaties. Moeten we wachten tot de wetgeving ons echt dwingt of zijn we een stap voor en kiezen we voor duurzaamheid welke zichzelf binnen enkele jaren terug betaald. Met een duurzame installatie is iedereen gebaat.

meer informatie: cool Green solutions BV Innovatieve unitbouw Spoorstraat 10

Eigenschappen Handig, leergierig, geïnteresseerd in techniek en gemotiveerd. Wat bieden wij? Een goede (BBL) opleiding. De mogelijkheid tot het volgen van cursussen. Uitstekende arbeidsvoorwaarden (volgens CAO klein metaal). Een team met leuke collega’s. Hebben wij je interesse gewekt? Stuur je sollicitatiebrief met cv naar werken@veenhuizen.nl of naar:

4431 NK 's-Gravenpolder T: +31(0) 113 - 22 28 33 I: www.coolgreensolutions.nl E: info@coolgreensolutions.

105 e Jaargang MAART 2012

Veenhuizen Koeltechniek B.V. T.a.v. mw. F. van Looijengoed Verbindingsweg 9 3781 LR VOORTHUIZEN (T) 0342-472410 (E)werken@veenhuizen.nl (W)www.veenhuizenkoeltechniek.nl

filters Koude & luchtbehandeling RCC

Door Dirk Noordmans (Camfil BV) en Jan Wenzek (FT&C BV) Namens de kring luchtfilters in de VLA

Hoe ga je om met luchtfilters voor luchtbehandelingsystemen? De gebruiker, installateur, OEM, adviseur en leverancier moeten worden gewezen op het belang van een juiste keuze van luchtfilters voor een luchtbehandelingsysteem om aan de eisen van het Europese EPBD-programma te voldoen. Daarvoor is uitvoerig uitleg nodig over in het bijzonder de Europese standaard EN 13779 met de classificatie van buitenlucht (ODA) en ruimtelucht (IDA) alsook de consequenties daarvan voor de filterkeuze. Constructieve overwegingen, installatieadviezen en onderhoudsrichtlijnen voor het gebruik, wisselen en afvoeren van luchtfilters zijn aandachtpunten voor een goed bestek en een goed onderhoudsplan. Filterkosten bestaan uit meer componenten dan alleen de aanschafprijs van een filter. Zo omvatten de energiekosten (om het drukverschil over de luchtfilters te overwinnen) vaak meer dan tweederde van de totale kosten. Aangezien eindweerstanden vaak arbitrair worden gekozen en het energiegebruik meestal totaal wordt onderschat, is een Life Cycle Costing analyse bij een goede keuze onontbeerlijk. De richtlijnen van de Kring Luchtfilters van de VLA zijn ook van belang. Deze richtlijnen zijn een verduidelijking van de Europese standaard EN13779 in relatie tot de te gebruiken filterklasse. De VLA filterclassificatie voor de ODA en IDA ontwerpcondities resulteren in een vergaande standaardisatie in de nieuwbouw en de vervangingsmarkt. Uiteindelijk leidt dit tot een kostprijsdrukkend effect. LCC en de richtlijnen voor de te kiezen eindweerstanden zullen tot een aanzienlijk lager energiegebruik

leiden en uiteindelijk een positieve bijdrage leveren aan het behalen van de EPBD-doelstellingen.Aanvullende eisen van kwaliteitsborging zijn omschreven door middel van filtertest en classificatie volgens de Europese normalisatie en Eurovent certificatie van filterwerking en energiegebruik.

VLA-richtlijnen Als algemene aanbeveling dient een gebouw ontworpen te zijn met ODA2 en IDA2. Met deze aanbeveling wijkt de VLA niet af van de EN 13779: 2007. Nederland is verstedelijkt en dichtbevolkt en vrijwel overal langs snelwegen en spoorverbindingen is sprake van een ODA2 of ODA3 situatie. Resultaten van de dagelijkse metingen zijn te vinden op www. lml.rivm.nl., het Landelijk Meetnet Luchtkwaliteit van het RIVM. Belangrijke functie van filtratie is de bescherming tegen fijnstof. Een F6filter voor ODA2 is de minimum eis. Bescherming met een F7-filter is op

Tabel 1: Aanbevolen minimum filterklasse per filter sectie. Bron: NEN EN 13779:2007

basis van deeltjesmetingen echter twee keer hoger dan met een F6filter. De uiteindelijke toegevoerde luchtkwaliteit is gebaat met een F8 of F9 als tweede trap. Uniformiteit van filterklasse werkt voordelig en voorkomt onnodige vragen over hoe slecht de buitenlucht is (ODA2 of ODA3). De tweede filtratietrap zou principieel een compact filter moeten zijn met gefixeerde mediapakketten: deze filters staan stabiel in de luchtstroom en hebben slechts een inbouw diepte van 300 mm. Anderzijds en aanvullend is er steeds meer sprake van gasvormige componenten in de buitenlucht (vooral vanuit het verkeer), die filtratie met behulp van een moleculair filter al bij ODA2 voor een goede binnenluchtkwaliteit rechtvaardigen. Zie tabel 1.

Begin en eindweerstand Zie tabel 2 en 3. Voorbeeld aanbevolen eindweerstand voor ODA2: IDA2: F6+F8(compact) geeft een

Tabel 2 en 3: Aanbevolen begin en eindweerstand luchtfilters per filter sectie. Bron: VLA kring luchtfilters

105 e Jaargang MAART 2012

filters RCC Koude & luchtbehandeling

maximale eindweerstand van 310 Pa IDA1: F7+F9(compact) geeft een maximale eindweerstand van 405 Pa Als een combinatiefilter (F7+GF)+F8(compact) wordt gebruikt voor IDA2 is de maximale eindweerstand 400 Pa.

5. Eén filterafmeting per LBK komt de uniformiteit ten goede. 6. Alle filters F5 t/m F9 moeten Eurovent gecertificeerd zijn. 7. Alle filters G4 t/m F9 dragen vanaf 1 januari 2012 het Eurovent energielabel.

Minimum Efficiency

Belang juiste keuze luchtfilter

Minimum filterrendement volgens FprEN779:2011: Zie tabel 4. Noot: De hoge gemiddelde rendementen (Em) ontstaan tengevolge van het beladen van het filter met een hoge concentratie van het voorgeschreven ASHRAE stof in de testbank. Daarentegen heeft het minimum rendement betrekking op het ongebruikte schone filter. In de praktijk wordt Em nooit gehaald, omdat zowel de stofconcentratie van de buitenlucht, als de aard van de stof niet vergelijkbaar is met de testomstandigheden.

De twee primaire functies van luchtfilters in een luchtbehandelingsysteem zijn: ● D e installatie en haar componenten schoonhouden en op deze manier de luchtbehandelingkast (LBK) gedurende zijn gehele levensduur optimaal te laten functioneren. ● D e gebruikers van de lucht een schoon en aangenaam werkklimaat verschaffen met een binnenlucht die vrij is van stof en schadelijke gassen (binnenluchtkwaliteit).

Aanvullende VLA-eisen voor kwaliteitsborging: 1. Alle filters volgens geldige versie van EN 779 testen, classificeren en labelen. 2. Alle HEPA-filters volgens de geldige versie van EN 1822 testen, classificeren en labelen. 3. Alle filters hebben standaardafmetingen volgens EN 15805:2009. De standaard montageframe afmetingen zijn: 610x610mm; 508x610 mm; 305x610 mm en 305 x305 mm. 4. Bij zakkenfilters moeten de zakken altijd verticaal zijn opgesteld.

Om deze doelstelling te bereiken, worden luchtfilters in het systeem (meestal LBK) geïnstalleerd om verontreinigingen uit de buitenlucht en uit de ruimtelucht (zoals fijnstof en gasvormige verontreinigingen) te filteren. Een aantal belangrijke constructieve overwegingen voor de gehele luchttechnische installatie en de LBK in het bijzonder zorgt voor een optimale wer-

king van de luchtfilters. Doorweken van filtermedia ten gevolge van vrij vocht of te hoge relatieve vochtigheid kan tot groei van sporen, schimmels en bacteriën leiden. Die vormen een bron van verontreiniging en leiden tot een slechter binnenluchtklimaat (IAQ). Te hoge luchtsnelheid en een ongelijkmatige aanstroming kunnen tot mechanische beschadiging leiden en eveneens aan een slechter binnenluchtklimaat (IAQ) bijdragen. Een gemiddelde aanstroomsnelheid van maximaal 2,5 m/s op het filterfront is daarom gewenst. De keuze van het juiste type en de juiste filterklasse wordt door een aantal Europese richtlijnen en normen bepaald. Zie tabel 6. In deze tabel moet achter NEN EN 15242 staan: (NEN 8081-1)

Luchtkwaliteiten Richtingwijzend is de EN 13779: 2007, ventilatie voor niet-woongebouwen, die de prestatie-eisen voor ventilatie en airconditioningsystemen vastlegt. De doelstelling van de norm is (met behoud van acceptabele installatie- en bedrijfskosten) een comfortabel en gezond binnenklimaat te scheppen. Gedefinieerd worden de verschillende types lucht in een gebouw en dan vooral de buitenlucht (ODA) en de ruimtelucht (IDA). Een juiste bepaling van de ODA klasse is hierin een belangrijke eerste stap, zie tabel 7 en 8. Voor de juiste classificatie van de ODA wordt landelijk gebied als ODA 1, provinciesteden als ODA 2 en stedelijke agglomeraties als ODA 3

Tabel 6: Luchttechnische parameters. Bron: NEN EN 13779:2007

Tabel 4: Gemiddeld rendement Em en minimum rendement volgens FprEN779:2011 Bron: FprEN779:2011

Tabel 5: Wisselfrequentie per filtertrap. Bron: VDI 6022 en NEN EN 13779:2007

MAART 2012 105 e Jaargang

Tabel 7: Classificatie van de buitenlucht. Bron: NEN EN 13779:2007

filters Koude & luchtbehandeling RCC

aangemerkt. Voor een goede filterwerking is het van belang dat de inlaat voor de buitenlucht zo is uitgelegd dat de lucht schoon en droog is. Het is van belang dat geen vrij vocht (regen, sneeuw) het systeem kan indringen, om exceptionele weerstandsverhogingen te voorkomen en schimmelgroei in het filter te voorkomen.

Filterklasse volgens VLA-kring Om het rendement van luchtfilters op fijnstof duidelijk te maken, kan men het beste de penetratie (dus de doorlaat van fijnstof in het bereik 0,3 tot 1 micrometer) vergelijken. Een F7-filter heeft een fijnstofpenetratie van 46 procent, terwijl een F5-filter een penetratie van 93 procent heeft. Dit is dus een factor 2.1. De penetratiefactoren en de invloed van neerslag op oppervlakken zijn onderaan op deze pagina weergegeven. De tabel en grafiek onderaan deze pagina laten een duidelijk scheiding in effectiviteit op submicron stof zien tussen de filters in klasse F5/F6 en de filters in klasse F7 en hoger. Dit is een van de reden geweest om in de FprEN779:2011 deze filters F5 en F6 als ‘Medium Efficiency Filter’ te classificeren en als M5 en M6 te benoemen. Een minimum eis op het rendement op 0.4 micrometer deeltjes is vanwege de lage waarde en de grote spreiding achterwege gebleven. Als bovengenoemde overwegingen tot een bewuste keuze van een F7-filter leiden, moeten er aan een dergelijk filter ook scherpe eisen worden gesteld. Vooruitlopend op de EN779:2011, die

als FprEN779:2011 is goedgekeurd maar op ratificatie door CEN/BT wacht, is het een goede zaak deze grote verschillen in penetratie tot uiting te laten komen en de invloed hiervan op een goede luchtfiltratie tot zijn recht te laten komen.

Wisselfrequentie

Installatie en onderhoud

Filterfront snelheden

De systemen, inclusief de luchtfilters, moeten zo zijn ontworpen en geïnstalleerd dat zij regelmatig kunnen worden geïnspecteerd en onderhouden. De inspectie moet worden uitgevoerd door interne en/ of externe professionals om een optimale technische en hygiënische werking te garanderen. Zowel EN 13779 als de VDI 6022-2 (2006) en VDI 3802(2002) geven hiervoor goede aanbevelingen en richtlijnen.

Het verdient aanbeveling de aanstroomsnelheid over het luchtfilter zo gelijkmatig mogelijk te laten verlopen. Dit om mechanische beschadiging als gevolg van turbulentie en dwarsstromingen te vermijden. Een goede aanstroomsnelheid voor luchtfilters is in het algemeen 2,5 m/s. Dit is ook de genormaliseerde snelheid voor de luchtfiltertests en de genormaliseerde snelheid in de airconditioningtechniek. Bij lagere snelheden, die op zich tot een lager energiegebruik leiden, moet erop worden gelet dat vooral bij zakkenfilters het volledige filteroppervlak wordt gebruikt, ofwel dat alle zakken volledig worden doorstroomd. Voor hogere snelheden tot circa 3,2 m/s zijn over het algemeen de filtertypes met verhoogd filtermedia oppervlak te kiezen. Een goede LCCanalyse is hier in ieder geval aan te bevelen, om de installatie met betrekking tot filterkosten en energiekosten te optimaliseren.

Onderhoud, gebruik, wisselen Een installatie is schoon indien alle systeemcomponenten, (incl. de luchtfilters) zichtbaar schoon zijn. Het is raadzaam bijzonder te letten op: ● M aandelijkse visuele controle op het doorweken van de filterelementen om het risico van microbiologische aangroei te reduceren; ● M aandelijkse visuele controle op het afscheuren of opschuren van filterzakken of andere mechanische beschadigingen zoals beschadigde afdichtingen; ● M aandelijkse controle en registratie van de verschildruk en de bedrijfsuren.

Tabel 12: Fractioneel rendement en penetratie per filterklasse. Bron: VLA kring luchtfilters

Filters wisselen als de eindweerstand is bereikt, er visuele schade is geconstateerd of als het volgende hygiënische filterwissel interval is bereikt. Zie tabel 5.

Begin en eindweerstand volgens VLA Eindweerstanden van luchtfilters worden uit verkeerde zuinigheid vaak te hoog gekozen. Daarom is het raadzaam om met Life Cycle Costing (LCC) een kostenanalyse uit te voeren

Tabel 12a: Fractioneel rendement en penetratie per filterklasse, grafische weergave. Bron: VLA kring luchtfilters

105 e Jaargang MAART 2012

filters RCC Koude & luchtbehandeling

en de eindweerstanden (en daarmee de gemiddelde weerstanden) over het luchtfilter te optimaliseren. De energiekosten voor het gebruik van een luchtfilter zijn vele malen hoger dan de aanschafprijs van het filter. Het is uit kostenoverweging zinvol de opgegeven eindweerstanden kritisch te beoordelen. Om dit te bereken is door Eurovent een aanbeveling LCC vastgelegd. Zie ook tabel 2 en 3.

Life Cycle Costing berekening Life Cycle Costing (LCC) wordt berekend als: LCCtotaal = Investering + LCCenergie + LCConderhoud + LCCafvoer

Hierin zijn: Investering: De kapitaalkosten voor de nieuwe filterinstallatie, dus filters, frames en montagekosten. LCCenergie: Huidige energiekosten, dus de elektriciteitskosten voor de ventilator. De berekening is gebaseerd op de gemiddelde weerstand over het filter tussen begin- en eindweerstand. Het ventilatorrendement is vastgesteld op 50%. LCConderhoud: Huidige kosten voor de toekomstige filternabestellingen, inclusief loonkosten. Standtijden zijn of ervaringswaarden of tijdslimieten zoals in EN 13779 of VDI6022 aangegeven. LCCafvoer: Kosten voor het verwijderen van de filters, waarbij verbranding eventueel een (kleine) opbrengstbijdrage kan leveren.

Energiekosten worden berekend volgens:

Waarbij: Q = luchtvolumenstroom in m3/s, Δp = gemiddelde weerstand in Pa, T = bedrijfsuren, η = ventilatorrendement (50%), c = energiekosten in €/kWh

Advies De Kring Luchtfilters van de VLA geeft aan gebruikers van luchtfilters onafhankelijk advies en ondersteuning over techniek, producten en gebruik van luchtfilters. Voor meer informatie over deze publicatie kunt u contact opnemen met Remi Hompe, (079- 353 1 302 of vla@fme.nl).

Netwerken begint bij een professioneel platform

B+B VAKMEDIANET

informatieplatforms voor professionals

www.vakmedianet.nl

Hoog rendement WTW unit

www.bo-air.nl info@bo-air.nl +31 (0)416 - 38 72 50

NIEUW LINE RM + RL

Luchtbehandeling en HR warmteterugwinning Koudebrugfactor klasse TB1 (EN1886) Duurzame kwaliteit Eurovent Label A

Platinastraat 63, 8211 AR Lelystad Tel +31 320 28 11 66 Fax +31 320 28 12 34 E. info@monair.nl www.monair.nl

MONAIR UW PARTNER IN LUCHTTECHNIEK

REINIGEN, RECONDITIONEREN EN CONSERVEREN VAN KLIMAATTECHNISCHE INSTALLATIES

PROGREEN® CONDENSORCOATING Duurzaam elastisch Wering vuilaangroei Goed geleidend Alu-membraam Titaandioxide Zeer goede hechting en bescherming Watergedragen GROEN!

Kijk voor meer informatie op: WWW.CONPRO.NL Bunsenstraat 90 | 3316 GC Dordrecht | T 078 - 621 38 51

12HG-02 - adv RCC 3 Conpro adv..indd 1

27-2-2012

10:22

Pagina 1

12-10-2010 13:16:15

Digitale manifolds van testo! Het enige dat u voortaan nog nodig heeft!

• 40 koudemiddelen in het instrument • Hoge en lage drukmeting incl. 2 temperatuuraansluitingen • Druk, temperatuur, stroom en vacuümmeting in één instrument (570) • Eenvoudige bediening • Gelijktijdig berekenen van oververhitting en onderkoeling • Het loggen van meetgegevens (570) • En nog veel meer... Voor meer informatie ga naar: www.testo.nl/manifolds

Testo BV, Randstad 21-53, 1314 BH Almere T 036 5487000 F 036 5487009 E info@testo.nl W www.testo.nl

23 0983 12HG-02

vla Koude & luchtbehandeling RCC

Fiscaal voordeel energiebesparende luchtbehandelingskasten Mede dankzij een intensieve lobby van de Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten (VLA) komen luchtbehandelingskasten, gecertificeerd volgens Eurovent Label A, sinds 1 januari 2012 in aanmerking voor de Energie-investeringsaftrek (EIA). Dit betekent in feite dat de belastingdienst meebetaalt aan de aanschaf van een luchtbehandelingskast bij een nieuwbouw project. Maar dit is niet zijn enige winst. Omdat een luchtbehandelingskast ook nog eens minder energie gebruikt, krijgt de gebruiker ook nog eens een lagere energienota. Kortom, dubbel voordeel!

De EIA is een fiscale regeling waarmee de overheid ondernemers ondersteunt bij investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie. Wanneer u als ondernemer gebruik maakt van de EIA kan een koper 41,5 procent van de investeringskosten van in dit geval de luchtbehandelingskast (Eurovent Label A) aftrekken van de fiscale winst, bovenop de gebruikelijke afschrijving. Ook wordt minder inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting betaald.

Eurovent Luchtbehandelingkasten zijn er in eindeloos veel uitvoeringen en zijn

zodoende vaak lastig met elkaar te vergelijken. Om een klant te helpen een juiste keuze te maken, is er voor luchtbehandelingskasten een Europese kwaliteitsnorm vastgesteld. Deze norm, Eurovent genaamd, classificeert een type luchtbehandelingskast op verschillende punten. Punten zoals koudebruggen, constructiesterkte, thermische isolatie en geluidsisolatie. Al deze punten worden per type kast geclassificeerd en krijgen een rapportcijfer. Om er voor te zorgen dat alle leveranciers dezelfde testmethode gebruiken, en vooral ook hun kwaliteit handhaven, vindt er een certificatie plaats door de onafhankelijke Eurovent-organisatie. Bedrijven worden regelmatig door Eurovent gecontroleerd of zij nog aan de gemeten rapportcijfers voldoen.

Energiegebruik Door steeds betere technieken is bij een moderne luchtbehandelingskast het stroomverbruik ongeveer even belangrijk geworden als de warmteterugwinning. Het totale energiegebruik dat voor de klant van belang is, is nu afhankelijk van vele factoren zoals: ● rendement van de motor; ● rendement van de aandrijving; ● rendement van de ventilator;

● ● ● ●

rendement van de inbouw; drukverliezen over alle componenten; de luchtsnelheid; het temperatuurrendement van het warmteterugwinningssysteem.

cLAssIfIcATIEs GEWAARBoRGD

Voor alle duidelijkheid. producten die zijn gecertificeerd door Eurovent waarborgen dus de classificaties. Zodra meerdere merken luchtbehandelingskasten met elkaar worden vergeleken, dan wordt duidelijk dat deze objectief door Eurovent zijn beoordeeld en gecontroleerd.

105 e Jaargang MAART 2012

vla RCC Koude & luchtbehandeling

Het Eurovent energielabel houdt rekening met al deze invloeden en is dus van belang voor het te verwachten energiegebruik. De nieuwe energielijst 2012 is hiermee veel doelmatiger geworden. Om een klant te helpen bij een voorselectie van het kwaliteitsniveau van een luchtbehandelingskast is op basis van de Europese norm EN 13053 een nieuw en overzichtelijk energielabelsysteem ontwikkeld. Er zijn zes klassen A tot en met F, waarbij klasse A staat voor ‘groenst’. Zo kan de klant in één oogopslag de

gewenste energieklasse kiezen. Alle labels zijn Eurovent gecertificeerd en daarmee zijn alle beloofde prestaties volledig gegarandeerd.

www.vla.nu De Vereniging Leveranciers van Luchttechnische Apparaten (VLA) is één van de 130 brancheorganisaties van fME-cWM, de overkoepelende brancheorganisatie voor de technologische industrie waarbij ruim 2.750 technologische bedrijven in Nederland aangesloten zijn. De VLA vertegenwoordigt fabrikanten, leveranciers en dienstverleners op het gebied van luchttechnische apparaten die actief zijn op het gebied van luchttechniek. De VLA heeft zich ontwikkeld tot dé gesprekspartner van de overheid en politiek als het gaat om goede ventilatie en het belang van een gezond binnenklimaat. Zo wordt de VLA nauw betrokken bij nieuwe weten regelgeving. op Europees niveau wordt samengewerkt met de Europese belangenorganisatie Eurovent. Voor meer informatie over de VLA kijkt u op www. vla.nu, of u belt met 088 400 85 15.

MAART 2012 105 e Jaargang

DE ENERGIELIjsT op INTERNET op de website www.agentschapnl.nl/ eia van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie staat de energielijst 2012. In deze lijst staan alle bedrijfsmiddelen die in aanmerking komen voor de EIA. ook is er informatie over de werking van de regeling te vinden en kan iedereen zich via de website aanmelden voor de EIA-nieuwsbrief. Daarnaast omvat de website het digitale aanmeldingsformulier. Alleen met dit formulier kan een EIA-aanvraag ingediend worden.

meer informatie: Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten 2713 HX Zoetermeer Postbus 190 2700 AD Zoetermeer T: 088 - 400 85 15 F: 079 - 353 13 65 E: vla@fme.nl I: www.vla.nu

39SQ

39HQ

fiscaal voordeel:

Luchtbehandeling met EIA A-klasse met Carriers serie AiroStar en AiroVision luchtbehandelingskasten. Beide ranges zijn gecertificeerd volgens Eurovent Label A en komen hierdoor in aanmerking voor de energie-investeringsaftrek (EIA). Afhankelijk van de uitvoering kan hierdoor 41,5 % van de investeringskosten afgetrokken worden van de fiscale winst.

Carrier biedt voor elke toepassing de optimale klimaatoplossing. De AiroStar is de plug & play luchtbehandelingskast met warmteterugwinning. Compleet, voorzien van intelligente regeling en ‘easy to install’. De AiroVision is een modulair platform van omkastingen die volledig klantspecifiek samengesteld wordt. Dus, voor élke klimaatoplossing: turn to the experts. Carrier. Do you turn?

www.carrierhollandheating.nl

www.carrier.nl

co 2 RCC Koude & luchtbehandeling

Door A. Mikhailov, K. van Heiningen en J. Kortstee Danfoss

Voordracht Joris Kortstee tijdens IIR-wereldcongres in Praag

Secundaire koelsystemen op basis van CO₂

Overzicht van energie-efficiëntie en regelstrategie (Deel 2) Toepassingen met CO2 in secundaire koelsystemen worden steeds vaker gebruikt binnen de commerciële en industriële koelindustrie. CO2 biedt als koudedrager op het gebied van energiebesparingen duidelijke voordelen. Er kunnen nog een aantal extra stappen worden genomen om de kwaliteit van de CO2-systemen te verbeteren. Omdat CO₂-koudedragersystemen geen compressoren hebben, kan het systeem niet direct ontdooid worden met behulp van persgas. Er zijn een aantal alternatieven mogelijk: Elektrische ontdooiing Dit is de meest simpele, maar ook de minst energie-efficiënte methode. Het energiegebruik bij het ontdooien kan in sommige gevallen aanzienlijk groot zijn. Het kan een acceptabel alternatief zijn voor koelruimten met temperaturen rond het nulpunt. Glycol ontdooiing Door glycol te gebruiken, is het mogelijk om de warmte van het cascade systeem te benutten om de CO₂ verdampers te ontdooien. Dit kan op dezelfde manier als bij een systeem met glycol als koudedrager. Het be-

Afbeelding 6. Basisopstelling van de ontdooikleppen.

MAART 2012 105 e Jaargang

langrijkste verschil is echter dat in dit geval luchtkoelers nodig zijn met een gescheiden ontdooicircuit, waardoor de kosten van deze installatie hoger worden. Dit alternatief is vooral aantrekkelijk als de ammoniak condensor watergekoeld is. Ontdooiing met water In sommige gevallen (vooral in koelcellen met een temperatuur iets boven nul) kunnen koelers ontdooid worden door water over het lamellenblok te sproeien. Bij de drie voorgaande voorbeelden vindt het ontdooiproces plaats met een lege verdamper en een open zuigleiding (afbeelding 6). Dit garandeert dat de druk in de CO₂ koelers tijdens het ontdooiproces onder de maximale werkdruk blijft. In dit voorbeeld is de

MWP van het systeem 40 bar. Ontdooiing met persgas Een ontdooisysteem met CO₂brine en persgas vereist een extra compressor om het ontdooiproces mogelijk te maken. Deze compressor zal alleen in bedrijf zijn als ontdooien noodzakelijk is. Deze methode is zuiniger dan de elektrische ontdooiing. Het proces is vergelijkbaar met een traditioneel NH3-persgas ontdooisysteem. Hierbij moet opgemerkt worden dat het CO₂-koudedragersysteem normaliter olievrij is. In het geval van persgasontdooiing moeten maatregelen genomen worden om er zeker van te zijn dat de olie terugkeert naar de ontdooicompressor. De maximale werkdruk van het systeem met persgasontdooiing moet dienovereenkomstig geselecteerd worden (gebruikelijk 50 bar).

co 2 Koude & luchtbehandeling RCC

Pulsbreedtemodulatie (PWM) Bij een traditioneel pompcirculatiesysteem (afbeelding 7) wordt de vloeistoftoevoer geregeld door een thermostaat die constant de luchttemperatuur meet. De magneetklep gaat een paar minuten (of langer) open tot de luchttemperatuur de ingestelde waarde bereikt heeft. Tijdens de vloeistoftoevoer blijft de massastroom van het koudemiddel constant. In plaats van een aan/ uit-cyclus, zoals hierboven beschreven wordt, kan er ook voor worden gekozen om de vloeistofhoeveelheid continu aan de actuele behoefte aan te passen. Dit kan door een pulsbreedtemodulatieklep toe te passen (afbeelding 8). De luchttemperatuur wordt dan continu gemeten en vervolgens vergeleken met de referentietemperatuur. Zodra de luchttemperatuur een bepaald punt heeft bereikt, wordt de openingstijd van de pulsbreedtemodulatieklep verkort, waardoor de koelercapaciteit minder wordt. Zo’n cyclus gebeurt ongeveer elke 3-6 seconden.

De voordelen van deze aanpak zijn: ● k leiner temperatuurverschil tussen het koudemiddel en de lucht; ● k leinere koeler; ● b etere energie-efficiënte; ● b etere regelnauwkeurigheid. Het systeem wordt vooral gebruikt in bewaarcellen voor fruit en groenten, waar aanpassing aan de momentele warmtelast noodzakelijk is. Een inkoelperiode (inslag) (PWM klep volledig open) heeft aanzienlijk meer capaciteit nodig dan een opslagperiode (de klep is in PWM mode).

Frequentieregelaars Frequentieregelaars worden steeds populairder vanwege twee redenen: energiebesparing en een betere vloeistofverdeling over alle koelers. Energiebesparing alleen is niet voldoende om de installatiekosten te verdedigen, omdat CO₂-pompen vaak al vrij klein zijn. Het voordeel van een betere distributie van het koudemiddel kan echter niet worden onderschat. Een constant drukverschil over de pomp betekent dat alle

verdampers altijd de vooraf ingestelde hoeveelheid vloeistof krijgen, precies zoals het is ingesteld tijdens de inbedrijfstelling van de installatie.

Samenvatting Deze scriptie presenteert een studie naar de energie-efficiëntie van een secundair koelsysteem op basis van CO₂. Het artikel richt zich vooral op toepassingen voor industriële koeling, maar de resultaten zijn ook toepasbaar op commerciële koelsystemen (supermarkten). Berekeningen laten zien dat secundaire koelsystemen op basis van CO₂ 10 tot 20 procent energie besparen bij systemen voor koeltoepassing en 20 tot 30 procent besparen bij systemen, werkend in het vriesgebied. Het is moeilijk om een directe vergelijking te maken tussen de verschillende indirecte koelsystemen. De auteurs presenteren dan ook een analyse van het energiegebruik van twee soortgelijke installaties: de een werkt met glycol en de ander met CO₂. Afbeelding 7. Vloeistoftoevoer naar de CO₂-luchtkoeler.

Afbeelding 8 Hier is ervoor gekozen om de vloeistofhoeveelheid continu aan de actuele behoefte aan te passen. Dit kan door een pulsbreedtemodulatieklep toe te passen.

105 e Jaargang MAART 2012

co 2 RCC Koude & luchtbehandeling

In dit artikel bespreken de auteurs ook verschillende strategieën voor de regeling van de koeler en het ontdooien ervan. Met de juiste regeling vormen secundaire koelsystemen op basis van CO₂ een perfecte oplossing om zowel milieuvriendelijk als energie-efficiënt te werk te gaan.

Summary In this paper a study of CO₂ brines system energy efficiency is presented. The article focuses mainly on industrial refrigeration applications; however the results are applicable to commercial refrigeration systems (supermarkets) as well. Calculations show that CO₂ secondary systems give a possibility of energy savings in the range of 10-20% for high temperature (HT) systems and more than 20%-30% for medium temperature (MT) systems. It is difficult to get a direct comparison of industrial plants with secondary cooling systems. The authors

are presenting their analysis of the energy consumption of two similar plants, one running with glycol, and another one with CO₂. The article also discusses different control strategies for CO₂ secondary systems, such as intelligent evaporator control as well as deforst possibilities. With the right control combination CO₂ secondary systems represent a great opportunity for both using environmentally friendly refrigerants and improving energy efficiency.

with CO₂ as a secondary refrigerant, IIAR proceedings Mikhailov, Matthiesen, 2010, Comparative analysis of secondary CO₂ systems and water based brines in industrial and commercial refrigeration applications. IIR GL conference Skovrup Morten Juel, 2005, SecCool properties, User manual v. 13 Stenhede 2007, Heat Exchangers in Carbon Dioxide Cascade Systems, Scanref 5. 36-40

Meer informatie:

Refererenties

Danfoss BV Admiraal Lucashof 3 3115HM Schiedam Postbus 218 3100AE Schiedam T: 010-2492000 F: 010-2492001 E: info@danfoss.nl I: www.danfoss.nl

Handschuh, 2008, Design criteria for CO₂ evaporators, GTZ Proklima Hinde, 2009, Carbon dioxide in North American supermarkets, ASHRAE journal Kawamura, Akaboshi, Machida, Furudate, Arai, Mugabi, 2007, Ammonia refrigeration system

Doe mee! en word lid van het platform ‘vakmensen voor vakmensen’

Aanmelden: www.koudeenluchtbehandeling.nl of email: bestellen@vakmedianet.nl

L & K C RC

ORGAAN

12 MAART 20

Een zeer gewaardeerde nieuwsbron, waarin technische informatie over koude, ventilatie en luchtbehandeling, trends op het gebied van klimaatbeheersing en de nieuwste productinnovaties uitgebreid aan bod komen. RCC Koude & Luchtbehandeling is een actief platform waarop vakinformatie tussen brancheverenigingen, leveranciers en specialisten, beslissers in hun vakgebied, wordt uitgewisseld.

VvK

UDE - KN

VOOR KO

RLAN KE NEDE

GANG 105e JAAR

RCC Koude & Luchtbehandeling is het officiële orgaan van de KNVvK op het gebied van koude techniek en klimaatbeheersing

lee

NIGING DSE VERE

NINKLIJ VAN DE KO

sm e

gin

a ’s

DELING TBEHAN E & LUCH L | KOUD RO NT CO CLIMATE ATION & REFRIGER

en s r o s s s re Compensingunit d hijncton

Versc eer 13 kjaar! per

B+B VAKMEDIANET

DE EHAN CHTB CTE LU COMPA

LIM@

S rkoeling e t n e c a t informatieplatforms professionals TE: da voor en nner MRI-sca andelingsystem h Luchtbe it Ook in d

numme

www.vakmedianet.nl

GINA

ZIE PA

REGELAARS VAN DIXELL ROEN - NIEUW BIJ UNIECHEMIE Nieuw in het programma bij Uniechemie, extra scherp geprijsde sprankelend witte koelers, die niet alleen de beste prestaties leveren maar ook nog een lust zijn voor het oog. Neem contact met ons op voor de actuele aanbiedingen.

De XR en Wingserie van de Dixell regelaars zijn leverbaar voor universele en specifieke toepassingen in de warmtepomp en koeltechnische markt. X-Web, Hotkey, touchscreen, i-view, allemaal hulpmiddelen voor een eenvoudige bediening.

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

K oe lg as se n,

K oe lt ec hn is ch e

G ro ot ha nd el

Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in de koudetechniek en airconditioning. Onze 50 medewerkers zetten zich enthousiast in voor de beste dienstverlening, advisering en service. Het Uniechemie productenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw. Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

Koelgassen, Koeltechnische Groothandel U n i e c h e m i e B . V. | A r u b a 2 1 , 7 3 3 2 B J A p e l d o o r n | t e l : 0 5 5 - 5 3 3 4 5 2 9 fax: 055-5333729 | email: sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl

PURE AND GREEN REINIGINGSMIDDELEN Pure & Green is een reinigingsmiddel op basis van Probiotica. Het reinigt verdampers en aircoâ&#x20AC;&#x2122;s volledig natuurlijk. De producten zijn 100% groen en veilig voor mens en milieu. Vraag nu een flacon aan.

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJE

Om de vangst vers te houden wordt hij aan boord al gekoeld. Om die temperatuur constant te houden heb je installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben. Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Daâ&#x20AC;&#x2122;s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit. Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl

Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

cryogene techniek/supergeleiding Koude & luchtbehandeling RCC

Door Prof. dr. Dirk van Delft Directeur Museum Boerhaave en Hoogleraar Materieel erfgoed van de Natuurwetenschappen aan de Universiteit van Leiden

Overweg: “De MRI-scanner is nog lang niet af” De enige grootschalige commerciële toepassing van supergeleiding is de MRI-scanner. Al ruim een kwart eeuw is Philips Research actief op dit gebied. Onderzoeker Johan Overweg stond bij alle ontwikkelingen vooraan. Philips experimentele 2 Tesla scanner met een vrijwilliger (Philips Research)

“Pas op voor het strooiveld”, zegt Johan Overweg, terwijl hij zijn sleutelbos tevoorschijn haalt en voor de MRI-scanner houdt. In de onderzoekskamer, naast een werkruimte die uitpuilt van de soldeerbouten, printplaten met elektronica, losse componenten, oscilloscopen en een vracht laatjes en bakjes met onderdelen, staat een kaal MRI-apparaat.

“Ik heb er diverse keren in gelegen’, zegt Overweg. ‘Het is een 1,5 Tesla machine uit 1994 maar de magneet doet het nog prima en we houden het apparaat up to date. Alleen is hij niet netjes afgewerkt zoals de MRIscanner in het ziekenhuis. We doen er proeven mee, met in de opening standaardobjecten, en een enkele keer een proefpersoon.”

Overweg (sluik haar, beige trui, sandalen) werkt sinds 1994 bij Philips Research in Hamburg en is er hoofd van het MR Front-End Hardware cluster van de Tomographic Imaging Group. Na zijn studie Technische Natuurkunde aan de Universiteit Twente heeft hij zich voortdurend met het ontwikkelen van supergeleidende magneten en

105 e Jaargang MAART 2012

cryogene techniek/supergeleiding RCC Koude & luchtbehandeling

Philips 7 Tesla scanner opgesteld in het Leids Universitair Medisch Centrum (foto LUMC )

andere grote componenten van een MRI-scanner beziggehouden. In 1984 startte hij zijn loopbaan bij Philips Medical Systems in Eindhoven, dat kort daarvoor met MRI-scanners aan de gang was gegaan. In 1992, toen het slecht ging met Philips als geheel en dit zich ook bij Medical Systems deed gelden, zocht Overweg zijn heil bij Siemens, waar magneten voor de Superconducting Super Collider (SCC) werden ontwikkeld. Toen die Amerikaanse deeltjesversneller anderhalf jaar later werd wegbezuinigd, keerde hij terug naar Philips. Om privéredenen werd het Philips Research in Hamburg. Daar, aan de Röntgenstrasse, is hij vooral in de onderzoeksruimtes in zijn element: “Met management heb ik niet zoveel.”

Magnetic Resonance Imaging MRI staat voor Magnetic Resonance Imaging. Deze afbeeldingtechniek maakt gebruik van het gegeven dat het menselijk lichaam vooral uit water bestaat. In een krachtig magneetveld, opgewekt in een stroomspoel, nemen de waterstofkernen bepaalde energietoestanden aan die met een hoogfrequent elektromagnetisch veld (radiogolven) te manipuleren zijn. Wordt het hoogfrequente veld uitgezet, dan keren de gemanipuleerde waterstofkernen terug naar hun normale toestand onder uitzending van dezelfe soort radiogolven als waarmee ze werden aangeslagen. Een

MAART 2012 105 e Jaargang

gecompliceerde digitale bewerking van dit radiosignaal levert vervolgens beelden van de zachte delen van het inwendige van de patiënt op, bijvoorbeeld de hersenen of het hart. Het grote voordeel van MRI boven röntgenstraling (doorlichten) of CT-scans is dat er geen ioniserende straling aan te pas komt. In de praktijk bestaat een MRI-scanner uit een aantal spoelsystemen. De buitenste spoel levert een krachtig magneetveld. De patiënt ligt in de cilindrische opening – voor te dikke mensen en mensen met claustrofobie zijn tegenwoordig ook open MRI-systemen beschikbaar. De grote magneet maakt gebruik van supergeleiding, wat de noodzaak van een cryogeen systeem met vloeibaar helium met zich mee brengt. Het meten zelf gebeurt met een RF-spoel, met een frequentie in het radiogebied (15 à 200 MHz). Binnen de supergeleidende magneet zit de zogeheten gradiëntspoel, waarmee de veldsterkte in de patiënt lokaal wordt gevarieerd. Hiermee wordt gedefinieerd waar het signaal vandaan komt. De computer zet de gedigitaliseerde signalen om in plaatjes.

Eerste MRI-opname De eerste MRI-opname van een mens dateert van 1977. De muis beet drie jaar eerder het spits af. Op dat moment waren supergeleidende magneten al voorhanden, dankzij de ontdekking (begin jaren zestig) van een

legering van de metalen niobium en titaan (NbTi) als geschikt draadmateriaal om krachtige magneetvelden te maken. Door de lage overgangstemperatuur van NbTi (9,2 kelvin) kan een supergeleidende spoel van dat materiaal niet buiten koeling met vloeibaar helium. Inmiddels is MRI een wijdverbreid toegepaste diagnosetechniek – en de (tot nu toe) enige succesvolle commerciële toepassing van supergeleiding. Dankzij MRI maakte supergeleiding de sprong van wetenschappelijke curiositeit naar een verschijnsel dat inwerkt op de kwaliteit van ons leven. Dertig jaar na introductie van de techniek zijn wereldwijd een kleine 30.000 MRIscanners geïnstalleerd (goed voor bijna honderd miljoen onderzoekingen per jaar) en de jaarproductie bedraagt op dit moment al boven de 2500 stuks. In de Verenigde Staten is per 30.000 inwoners een scanner voorhanden. De helft van de MRIopnames is voor onderzoek aan hersenen en ruggenmerg. Kortom, een interessante markt waarop Philips succesvol opereert. Wat Overweg in de MRI-wereld aantrekt is de diversiteit aan technologieën die er samenkomen. “Je hebt te maken met magneettechniek, hoge stroom elektrotechniek, signaaltechniek, elektromagnetische golven, verwerking van signalen – en dat allemaal met grote precisie: zo’n magneet is mechanisch een zeer gecompliceerd ding. Een typisch probleem is dat je de draad niet kunt testen maar af moet gaan op specificaties en strikte kwaliteits- en procescontrole. Er zit vijftig kilometer draad in zo’n magneet, in stukken van tien kilometer aan elkaar gelast. Het gaat eenvoudig niet om uit te proberen of al die draad bij bedrijfstemperatuur en bedrijfsveld zijn stroom wel houdt. Pas als de magneet helemaal af is, weet je of je geen fouten hebt gemaakt.” Grootste speler op dit gebied is Siemens, terwijl ook General Electric en Japanse bedrijven als Toshiba en Hitachi op de MRI-markt actief zijn. Overweg ontmoet de concurrentie jaarlijks op de conferentie van

cryogene techniek/supergeleiding Koude & luchtbehandeling RCC

de International Society of Magnetic Resonance in Medicine. “Vooral op het vlak van magneten wordt er nauwelijks gepubliceerd. De reden is dat je er niet in kunt kijken, en wat je niet vertelt is in principe geheim. Over de ontvangstspoelen die op de patiënt liggen wordt juist heel veel gepubliceerd. Overigens zijn de keukengeheimen minder geheim dan vroeger. Onderzoekers stappen over van het ene bedrijf naar het andere. Ik maak me geen illusies. Ik weet bijna zeker dat ze bij General Electric, en waarschijnlijk ook Siemens, vrij precies weten hoe onze magneten

Een MRI-scanner bestaat uit een aantal spoelsystemen. De buitenste spoel genereert een krachtig magnetisch veld. De patiënt wordt geplaatst in de cilindrische opening. De grote magneet is supergeleidend dankzij vloeibaar helium dat door een cryogeen koelsysteem wordt geproduceerd. De scan wordt gemaakt met inzet van een hoogfrequente spoel (RF spoel) in het radiogebied (Philips Research)

RF-componenten en de digitale electronica, zijn veel goedkoper.”

Historie De eerste MRI-magneten waren opgeschaalde varianten van laboratoriummagneten die bij het onderzoek naar kernspinresonantie werden gebruikt. Overweg: “Maar dan met een groter gat in het midden en horizontaal in plaats van vertikaal. Om de tank met vloeibaar helium zat toen nog een tank met vloeibare stikstof.” Een groot probleem bij de eerste generatie MRI-magneten was het strooiveld, de sterkte van het veld buiten de opening. Overweg: ‘De internationale afspraak is dat het strooiveld onder de vijf gauss moet blijven, tien keer zo sterk als het aardmagnetisme. Die grens was ingegeven door pacemakers die met magneten waren te programmeren en die boven de vijf gauss in de war konden raken. Dat ligt inmiddels anders, en vreselijk zinvol is die grens van vijf gauss niet meer. Maar hij staat nog altijd en niemand die zich vreselijk geroepen voelt eraan te sleutelen. Om dat strooiveld het hoofd te bieden werd in ziekenhuizen tien à twintig ton ijzeren afscherming geïnstalleerd, een lastige zaak.” In 1986-87 groeide het besef dat hier te optimaliseren viel. Dat leidde tot compactere magneten. Was het gat in de eerste generatie een meter in diameter of meer, inmiddels is dat teruggebracht tot ongeveer 90 centimeter. Ook de componenten in het gat werden compacter, om voor de patiënt zoveel mogelijk ruimte over te houden.

Koeltechniek in elkaar steken.” Het ontwerpen van een MRIscanner is één groot optimaliseringprobleem. Overweg: “Hoe sterk moet het veld zijn? Hoe groot moet het volume zijn waarin het veld de kwaliteit heeft om plaatjes te maken? Hoe groot moet de opening zijn? Verreweg het duurste onderdeel is de magneet, gevolgd door het systeem van de spoel en de versterker van de gradiëntvelden, die op het statische veld worden gesuperponeerd. Andere onderdelen, zoals de

magneet. Daarmee werd het verlies aan heliumvloeistof gereduceerd tot 0,1 liter per uur, en na nog wat ontwerpslagen tot 0,05 liter per uur.” De oplossing voor het strooiveldprobleem heet actief afschermen. Overweg: “Een actief afgeschermde magneet werkt met twee concentrische spoelsystemen. Samen leveren ze het vereiste veld in het centrum, maar naar buiten toe compenseren ze elkaar zodat er netto geen veld over blijft. Het principe was niet nieuw, wat de introductie ophield was het feit dat de hoeveelheid supergeleidende draad in het spoelsysteem sterk toeneemt en in de pionierstijd van MRI werd dat te riskant en te duur. Naarmate de NbTi-draad meer stroom aankon, kwam dat anders te liggen. Op die ontwikkeling, het compact maken, het inbouwen van een koelmachine die de tank met stikstof vervangt en het actief afschermen, heb ik mijn stempel weten te drukken. Daar was ik trendsetter. De afmetingen van de MRI-magneet die Philips in 1988 op de markt bracht, zijn sindsdien hooguit een paar centimeter veranderd. Wel is het gelukt in die omhulling steeds meer veld te proppen, van 0,5 Tesla in 1988 via 1,5 Tesla in 1994 naar 3 Tesla sinds 2002. Deze toename in veldsterkte werd vooral mogelijk doordat we beter zicht kregen op de krachten in zo’n spoel. Om een idee te geven: bij een veld van 3 Tesla willen de uiteinden van de magneet met een kracht van 300 ton naar elkaar toe. En als je niet oppast loopt de trekkracht in de draad zo hoog op dat hij knapt.” Experimentele gradiënt spoel waarmee het magnetisch veld in de patiënt zeer plaatselijk kan worden gevarieerd (Philips Research)

Een belangrijke verbeterslag speelde zich af op het gebied van de koeltechniek. Overweg: “Bij een heliumtank omgeven door een tank met vloeibare stikstof lag het verlies aan vloeibaar helium op ongeveer een halve liter per uur. In die tijd deden compacte koelmachines hun intrede, ontwikkeld voor de vacuümpomptechniek maar geheel compatibel met wat MRI aan koelvermogen vergt. Het is een variant op de Stirlingmachine, met een compressor en een expansiemachine die direct op de magneet zit en warmte onttrekt aan de stralingsafscherming rondom de

105 e Jaargang MAART 2012

cryogene techniek/supergeleiding RCC Koude & luchtbehandeling

len van de supergeleidende toestand. In de NbTi-draad keert de normale weerstand terug, en daarmee de warmteontwikkeling die met de stroom gepaard gaat. Binnen de kortste keren is al het helium verdampt. Overweg: “Het komt af en toe voor, maar ik kan daar niet te veel over vertellen. Voor de patiënt is er trouwens geen enkel gevaar. Het is vooral jammer van het helium, dat door een pijp naar buiten verdwijnt. Alsof er een stoomketel afblaast.”

Gedetailleerder beeld Experimentele gradiënt spoel ( Philips Research)

Helium In een moderne MRI-magneet zit maximaal 2000 liter helium en het vulniveau ligt in bedrijfssituaties tussen de 40 en 90 procent. “Dat betekent dat je maar eens in de een à twee jaar hoeft te vullen. Dan komt Air Liquide of Air Products langs met een paar containers van 250 of 500 liter, en hevels. De klant heeft daar helemaal geen bemoeienis mee. Maar het kan nog beter. Sinds een jaar of tien zijn er koelmachines voor MRI-magneten op de markt die alle verdampte helium recondenseren. Uit zo’n gesloten systeem, dat intussen standaard is geworden, ontsnapt helemaal geen helium, afgezien van onderhoud.” De groeiende heliumschaarste is een wezenlijk probleem. Overweg: “Van de tienduizenden MRI-scanners die nu wereldwijd in bedrijf zijn, is een groot gedeelte niet zero boil-off. Die moet je bijvullen. En iedere nieuwe magneet moet eerst vol. De MRImarkt legt beslag op zo’n twintig procent van de heliumvoorraad – verreweg de grootste verbruiker van helium is trouwens de lastechniek. Nieuwe magneetontwerpen die met veel minder helium toe kunnen moeten hier een uitweg bieden. Nadeel is wel dat je zonder een buffer aan vloeibaar helium kwetsbaar raakt voor storingen. Valt de koelmachine uit, en heb je geen buffer, dan moet je de magneet binnen een paar uur uitschakelen, anders quencht hij.” Een quench is het plotseling wegval-

MAART 2012 105 e Jaargang

Hoe sterker het magneetveld, hoe gedetailleerder het beeld. Toch is Overweg van het grootschalig klinisch nut van 7 Tesla scanners niet op voorhand overtuigd. “Tegenwoordig is 1,5 Tesla de standaard. Toen de 3 Tesla-systemen zich aandienden rees de vraag: Moeten wij als Philips daar instappen? Blijft het een researchspeeltje of komen er klinische toepassingen? Inmiddels kunnen we zo’n 3 Tesla-magneet tegen heel acceptabele kosten bouwen en is er een markt voor. Bij 7 Tesla ligt dat moeilijker. Dan kom je in de buurt van het veld waarbij onze gewone supergeleiders het minder goed doen. Om toch 7 Tesla te maken zit je vast aan een inefficiënte magneet, die onevenredig veel duurder is dan een van 3 Tesla, zeker als je deze actief zou willen afschermen. Een passieve ijzerafscherming vraagt honderden tonnen ijzer, wat ook veel geld kost en dit kun je niet overal installeren. Met 7 Tesla kun je briljante plaatjes van het hoofd maken. Maar of het bij andere lichaamsdelen ook zijn nut afwerpt is nog niet zeker. Een probleem is dat de RF-frequentie zo hoog komt te liggen dat het signaal niet meer goed in het lichaam doordringt. Ook neemt de warmteontwikkeling kwadratisch met de frequentie toe en moet je oppassen dat je de patiënt niet braadt. Maar voor research is 7 Tesla uitstekend.”

Radiotherapie Een project waar Overweg nauw bij betrokken is, is de integratie van een MRI-scanner met radiotherapie: het

van buitenaf bestrijden van tumoren met ioniserende straling (uit een versneller of radioactieve bron). “Het idee is van Jan Lagendijk, hoogleraar klinische fysica in Utrecht. Ik ben van begin af aan bij de realisatie betrokken geweest. De ontwikkeling van die combinatie was voor Philips alleen een te groot financieel risico, en de eerste jaren is het project gefinancierd door de Stichting Technische Wetenschappen. Voor mij is het ontzettend interessant. Het technisch concept van wat nu in Utrecht is opgebouwd, is mijn geesteskindje. Tijdens een brainstorm bij Philips in 2002 ben ik met het idee gekomen de bundel dwars door de magneet heen te sturen. Het werkt. Sinds 2009 heeft Utrecht een prototype staan. Op dit moment wordt een machine ontworpen waarmee patiënten daadwerkelijk bestraald kunnen worden.” Zit er voor een onderzoeker nog muziek in MRI? Overweg: “Midden jaren negentig bestond de vrees dat het allemaal wel zo’n beetje af was, dat er weinig meer te ontdekken viel. Dat is een grote vergissing gebleken. Integratie van MRI met therapie biedt tal van kansen. De MRIscanner is nog lang niet af.”

MRI-scanner (Philips Research) MRI staat voor Magnetic Resonance Imaging = Magnetische Resonantie Beeldvorming

Installatie vakbeurs Dé vakbeurs voor de installatie en sanitairbranche

Ve 17, 18 en nray 19 14.00 – 2 april 2012 2.00 uur

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray Wattstraat 2 5807 GV Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 I www.evenementenhal.nl E venray@evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

Trainen bij PTC+ is altijd ĂŠcht!

praktijktrainingen koude en klimaat

Doordat de praktijktrainingen bij PTC+ praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en efficiĂŤnter werken na het volgen van onze praktijktrainingen. Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte.

PTC+ laat u niet in de kou staan! PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN Ede Postbus 32, 6710 BA Ede

Tel: 0318 - 697111 Fax: 0318 - 634472 E-mail: info@ptcplus.com Internet: www.ptcplustechiek.nl

onderwijs Koude & luchtbehandeling RCC

Van links naar rechts: Renzo Casamassima van de firma Embraco, de Ghanese delegatie van de United Nations-EPA, directeur van Studi Galileo Enrico Buoni, Marino Bassi van Embraco en vice-president van de Europese Associatie van Koude Technici Marco Buoni tijdens het uitreiken van de certificaten.

Centro Studi Galileo bevordert technici van het Afrikaans continent

Afrika's toekomst in koeltechniek

Het United Nations Development Programme heeft Centro Studi Galileo in de Italiaanse koelhoofdstad Casale Monferrato gekozen voor het geven van een cursus met het oog op nieuwe koudetechnologieën aan Ghanese professionals. De tien jaar durende samenwerking van Centro Studi Galileo uit Casale Monferrato en de Verenigde Naties (UNEP/UNDP) en het ministerie van milieu heeft zich nu uitgebreid naar Afrikaanse landen. De activiteiten met betrekking tot opleiding en informatie hebben nu geleid tot een gespecialiseerde cursus op het hoofdkwartier van het Centro Studi Galileo, het Paleis Anne van Alençon. De cursus werd eind 2011 gehouden en bijgewoond door een delegatie van het ministerie van milieu en de Environment Protection Agency (EPA) van Ghana. Het doel van deze training was de overdracht van kennis van de nieuwste

technologieën in koeltechniek door een technologisch geavanceerd land als Italië aan ontwikkelingslanden, met het oog op het respecteren van het milieu en energiebesparing. Het doel is om, nu de HCFK’s wereldwijd verboden zijn vanwege hun ozonafbrekend vermogen, chloorfluorkoolwaterstofkoudemiddelen (als bijvoorbeeld R22) te vervangen door de technologie van koolwaterstofkoudemiddelen.

Protocol van Montreal Ghana is een ondertekenaar van het Protocol van Montreal en heeft ook deelgenomen aan verschillende multilaterale milieuovereenkomsten (MEA's),

waaronder het VN-Verdrag inzake klimaatverandering. Het bereiken van veilig en duurzaam gebruik van koolwaterstoffen is nodig voor een dubbel voordeel, namelijk bescherming van de ozonlaag en klimaatverbetering. Dit kan worden bereikt door ‘best practise’ training en kwalificatie van technici, waarbij ook de rol en verantwoordelijkheid van de eindgebruiker met betrekking tot koudemiddelterugwinning door stimuleringsmaatregelen wordt bevorderd. De verwachting is dat koolwaterstoffen een veel toegepast koudemiddel in Ghana en Afrika zal worden, vooral door het feit, dat uit verschillende

105 e Jaargang FEBRUARI 2012

onderwijs RCC Koude & luchtbehandeling

landen geïmporteerde airconditioning en koelsystemen al werken met HCtechnologie. Dat was ook direct de reden dat Ghanese ingenieurs en koeltechnici naar Italië kwamen. In Casale Monferrato is het gebruik van koolwaterstoffen goed ingeburgerd en worden alle aspecten van en het gebruik van de technologie bestudeerd. Het opleidingsinstituut Centro Studi Galileo werd gekozen vanwege de ervaring met koelen airconditioningsystemen op nationaal en internationaal niveau. Marco Buoni, technisch directeur van de Centro Studi Galileo en vice-voorzitter van de Europese vereniging van aannemers in koel-, airco- en warmtepompentechnologie: "Deze training is belangrijk. Niet alleen voor Ghana en voor Afrika, maar voor de hele wereld is het uiterst belangrijk om de sector bewust te maken van het belang van het op een goede en veilige manier omgaan met koudemiddelen die bijzonder efficiënt zijn in huishoudelijke en commerciële koudetoepassingen. De technici die we hebben getraind gaan nu terug naar Afrika om hun kennis te verspreiden en om de Afrikaanse

Lector Gianfranco Cattabriga, de Ghanese deelnemers en Marco Buoni tegen het einde van de cursus.

FEBRUARI 2012 105 e Jaargang

installateurs op de meest effectieve manier te informeren.” “Het gebruik van natuurlijke koudemiddelen, zoals koolwaterstoffen, zullen om hun economische voordelen het heel goed doen in Afrika. Zij tasten bij emissie de ozonlaag niet aan en verminderen de uitstoot van broeikasgassen. Koolwaterstoffen zijn minder kostbaar en de energie-efficiëntie van airconditioning en koelapparatuur is beter of gelijk aan andere koudemiddelen. Dit voorziet in de benodigde besparing ten behoeve van de arme consument in Afrika", aldus Rajendra Shende, voormalig directeur van UNEP en adviseur voor Duurzaamheid. Hij feliciteerde Centro Studi Galileo met het uitvoeren van deze belangrijke taak.

Cursus De cursus bestaat uit theoretische en praktische sessies. Vijf docenten van Centro Studi Galileo stonden om de beurt voor de klas. Daarnaast was er ook onderricht van Professor Del Col en Claudio Zilio van de wereldwijd gerenommeerde universiteit van Padua en docenten van CSG Cattabriga Gianfranco. Bassi Marino en

Renzo Casamassima zijn deskundigen van Embraco Industrie , die in de hele wereld bekend staat als producent van compressoren voor koolwaterstoffen. Onder de andere deskundigen bevond zich bovendien Claudio Fossati van de Mondial Groupe, die koelvitrines produceert en exporteert over de hele wereld. Zij werkten allen samen aan de training van de Ghanese ingenieurs. Het programma omvatte ook een bezoek aan het opleidingscentrum van de Mondial Group, een belangrijke industrie in Casale Monfferato, en aan het laboratorium voor praktische trainingen bij CSG Palazzo Treviso. Tot slot deelde raadslid Sirchia de certificaten uit en bedankte hij de technici uit het Afrikaanse land. Dit was de eerste van een aantal cursussen die op verzoek van de Verenigde Naties en het Italiaanse Ministerie van Milieu, gericht op milieu- en energiebesparing in ontwikkelingslanden is gehouden. De overige cursussen worden ook in Centro Studi Galileo gehouden, in samenwerking met de Europese organisatie, het European Energy Centre uit Groot-Brittannië.

Marco Buoni, Emmanuel Fianko Danguah en Hasford Johsonbennett uit Ghana, Nicola Sirchia van de Public Muncipallity van Casale Monferato, Quaye Solomonkorlai uit Ghana, Davide DelCol van de Universiteit van Padova en de directeur van Centro Studi Galileo Enrico Buoni.

HVAC/R dakinstallaties ? Gebruik de universele Big Foot systemen ! U staat voor een airco-, koel-, of luchtbehandelingsinstallatie op een vlak dak en wenst hiervoor duurzame draagsystemen ? Linum biedt u het complete Big Foot Systems programma aan, met keuze uit alle Fix It Foot, I Beam, H-frame en modulaire en verstelbare Big Foot systemen. Standaard of maatwerk, samen vinden we steeds een geschikte oplossing !

Bel Linum voor alle info !

Official distributor

“Wij noteerden een besparing van 30% op ons energieverbruik!”

Specialist in natuurlijke koudemiddelen 19

2-2012 20 JAAR9LIN UM EUROPE

Linum Europe bv

Glasblazerstraat 4 • 2984 BL Ridderkerk T 0180 46 35 88 • F 0180 46 35 69 E-Mail: info-nl@linum.eu Web: www.linum.eu (met 24/7 E-Shop)

RCC 2012 bigfoot.indd 1

Spoorstraat 10 4431 NK ‘s-Gravenpolder info@coolgreensolutions.nl www.coolgreensolutions.nl

Wij fabriceren innovatieve koelunits die uitsluitend gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen. Duurzaam: geen chemische koudemiddelen meer toegepast en besparing op energieverbruik.

www.coolgreensolutions.nl

1/13/2012 2:33:25 PM

Perfecte wisselwerking! Compact Volledig gelast, geen pakkingen Flexibele oplossingen mogelijk Geschikt voor hoge drukken Groot temperatuurbereik Kleine vulling

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

Q-plate®

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Goed vertalende koelindustrie-app ProfITbox maakt kant-enklare computerruimtes

In de groeiende koeltechniekmarkt wordt het steeds moeilijker om namen van producten goed te vertalen. De gratis vertaalmachines geven vaak een letterlijke of zelfs incorrecte vertaling van de naam van het product dat wordt gezocht. Om die reden heeft GEA Bock een applicatie gemaakt voor op de Smartphone of Tablet, namelijk Wordbock. Dit maakt het vertalen niet alleen gemakkelijker, maar ook sneller. Deze ‘app’ vertaalt ongeveer 600 woorden die te maken hebben met de koelen airconditioningindustrie. Dit aantal groeit nog steeds en wordt bijgewerkt door experts van over de hele wereld. De applicatie is geheel gratis en vertaalt in de talen: Engels, Duits, Frans, Spaans en Russisch. Meer informatie: www.geagroup.com en is af te halen bij de Appstore of de Android market

Dry to Cool: energiezuinig koelen en ventileren

Drogen én koelen op een duurzame manier. Die twee technieken zijn door het Overijsselse bedrijf Optimair samengebracht in Dry to Cool (D2C). Deze innovatie combineert het energiezuinig drogen van lucht met dauwpuntkoeling. Vooral in de zomer wordt de lucht erg vochtig. De lucht moet dus worden gedroogd en dat kost vaak veel energie. Het energiegebruik van D2C-koeling is gemiddeld 80 procent lager dan die van de standaard airco’s. Het is bovendien over het algemeen makkelijk in gebruik, heeft weinig onderhoud nodig en is overal te plaatsen. Om die redenen werd Optimair genomineerd voor de Herman Wijffels Innovatieprijs van 2011. Meer informatie: www.optimair.nl

MAART 2012 105 e Jaargang

nieuwe SLIM@IR is qua prestaties en flexibiliteit vergelijkbaar met een LBK, waarbij de unit anderzijds gekenmerkt wordt door een extreem compacte bouwhoogte van slechts 400 mm. Iedere SLIM@IR wordt conform de klantspecifieke luchtbehandelingsvraag ontworpen. De units kunnen voorzien worden van diverse soorten en klassen filters, warmwaterbatterij of elektrische verwarming, koudwater- of DX-batterij en centrifugaal ventilator of plug fan ventilator. Optioneel kunnen ook geluiddempers en diverse typen warmteterugwinning toegepast worden. De SLIM@IR compacte ProfITbox BV heeft een serie kant-enLBK is leverbaar in zes bouwgroottes met klare computerruimtes geïntroduceerd. De een luchtopbrengst van 500 tot 6.000 serverrooms kennen een oppervlakte van m³/uur. Alle componenten van de LBK zijn één tot 100 vierkante meter en zijn volledig daarnaast eenvoudig toegankelijk door toegestandaardiseerd. De ruimtes zijn direct klaar passing van toegangsdeuren of eenvoudige voor gebruik en worden geleverd inclusief verschuifbare toegangspanelen. koeling, stroomvoorziening, branddetectie en Meer informatie: www.airview.nl -blussing (optioneel) en een eventueel ook via internet te gebruiken monitoringsysteem. “Het kleinste model profITbox past in iedere kantoorruimte, de grotere modellen kunnen desnoods op een parkeerplaats, in een Op 14 februari, tijdens kelder of op het dak van een kantoorgebouw de HVAC Tokyo worden geplaatst”, zegt directeur Arthur beurs, heeft SWEP Singendonk van profITbox BV. de B9 hardsoldeerHet volledig op maat maken van een platenwarmtewiscomputerruimte duurt vaak erg lang en kan selaar geïntroduonnodig duur zijn. Een kant-en-klare box kan ceerd. De B9 is dus veel tijd en geld besparen. De computers geoptimaliseerd hebben speciale software waarmee een voor superkritische optimaal functionaliteit verzekerd is Dit kan CO2-toepassingen. het werkgemak, maar ook de kwaliteit van De single-wall B9 het werkverkeer, sterk vergroten. is ontwikkeld voor Meer informatie: www.profITbox.nl fabrikanten van heetwaterwarmtepompen, die gebruik maken van superkritische CO2-gaskoelers. De B9 is ontworpen om te werken bij een druk tot 140 bar en heeft een capaciteitsbereik tot 11 kW. De compacte warmtewisselaar levert hogedrukcapaciteiten met behulp van milieuvriendelijke koudemiddelen. Het AsyMatrix© plaatpatroon verbetert de warmteoverdrachtefficiëntie en vermindert de drukval, dat zorgt voor een hoge COP en lagere drukverliezen. Peter Blommestijn en Marvin Gosewisch, regiomanagers voor SWEP warmtewisselaars, zeggen Met de compacte luchtbehandelingskast dat de B9 een uitstekende toevoeging is aan het SLIM@IR introduceert Airview Luchtbehande- gamma voor de heetwaterwarmtepompmarkt. ling BV de oplossing voor situaties waarbij “De B9 is in vele opzichten – ondermeer vanwege toepassing van een luchtbehandelingskast zijn economische materiaalgebruik en ontwerp (LKB) gewenst is, maar waar het vanwege – milieuvriendelijk, geoptimaliseerd voor energiede beperkte bouwruimte niet mogelijk is efficiëntie en milieuvriendelijke koudemiddelen.” om conventionele LBK’s toe te passen. De Meer informatie: www.swep.net/index

SWEP lanceert de B9

Compacte luchtbehandelingskast SLIM@IR

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Midlife Upgrade

De afdeling service & onderhoud van Western Airconditioning heeft een technische upgrade ontwikkeld voor computerruimtes met airconditioners. Het gaat hier met name om bestaande koudwatergekoelde units in downflow uitvoering die nog in een uitstekende technische conditie verkeren. In veel gevallen moet het ventilatiedeel, bestaande uit centrifugaal ventilatoren aangedreven door een motor met een V-snaar, op basis van draaiuren worden gereviseerd. De technische upgrade van Western Airconditioning gaat niet uit van revisie maar van het vervangen van het ventilatie deel door een enkelaanzuigende centrifugaal ventilator, direct aangedreven door een EC-motor. De aansturing wordt gedaan door een nieuw te plaatsen microprocessor regelaar met 0 tot 10V aansturing. Door deze technische upgrade wordt het elektrisch opgenomen vermogen van de unit tot circa 40 procent gereduceerd. Tevens vervalt de vervuiling van V-snaar slijtage alsmede uitval van de unit door V-snaarbreuk. Ook wordt het luchtpatroon door de koelbatterij gelijkmatiger hetgeen resulteert in meer netto koelvermogen. Meer informatie: www.western.nl

Compactfilters Interland Techniek Eurovent gecertificeerd.

Interland Techniek is exclusief dealer van SagiCofim filters. De compactfilters zijn t/m de filterklasse F9 Eurovent gecertificeerd. Het programma luchtfilters is als volgt onderverdeeld: Groffilters met een gemiddelde efficiency filterklasse G1 t/m G4; fijnfilters met een hoge efficiency filterklasse F5 t/m F9 (vlgs.EN779); Hepa en Ulpa (absoluut) filters met een H10 t/m H14, U15t/m U17 (vlgs. EN 1822); koolstoffilters. Interland Techniek is met de filters actief in de sectoren luchtbehandelingstechniek, pharma-

cetische industrie en installaties te behoeve van veiligheid en milieubescherming. Ook levert Interland Techniek filterplenums inclusief filter en wervelrooster tot maar liefst een circulatievoud van 60. Op basis van een LCC berekening (Life Cycle Costing berekening) kan een goed filteradvies resulteren in een flinke besparing op energiekosten. Interland Techniek voorziet daarom een verschuiving naar efficiëntere compactfilters. Meer informatie: www.interlandtechniek.nl

Climaveneta introduceert slimme oplossingen voor ‘Green’ datacenters

IBK Airconditioning introduceert Climaveneta’s slimme oplossingen om datacenters zo energetisch mogelijk te laten functioneren. De binnenunits zijn allemaal ontworpen uitgaande van een SHR=1, waardoor er niet ontvochtigd wordt. Tevens zijn de units te combineren met directe- en indirecte vrije koeling mogelijkheid. Ook zijn zij ontworpen voor het draaien op hoge watertemperaturen waardoor er met kleiner chillers of eerder van vrije-koeling gebruik gemaakt kan worden. Voor die locaties waar een zeer hoge intern warmtelast heerst zijn er additionele mogelijkheden voor het creëren van zgn. koude- en warme gangen. Verder beschikt Climaveneta over Rack-coolers en cooling doors om direct op de warme spot te kunnen koelen. Naast bovengenoemde units kan IBK Airconditioning specifieke luchtbehandelingkasten aanbieden voor toepassing in datacenters. “Met zowel units voor in de ruime, koelmachines in luchtgekoelde- als watergekoelde uitvoering, alsmede specifieke luchtbehandelingkasten biedt IBK Airconditioning voor iedere toepassing de ideale oplossing.” Meer informatie: (030) 638 00 00

Weersafhankelijke koeling

De CoolLine unit werkt volgens het principe van indirecte dauwpunt koeling: door het verdampen van water ontstaat koele lucht. Hoe warmer en droger de buitenlucht, hoe groter de mate van koeling. Aan de ingeblazen lucht wordt géén water onttrokken en ook niet toegevoegd. Het binnenklimaat blijft daarom comfortabel en er ontstaat geen benauwde atmosfeer. Deze innovatieve manier van koelen leent zich naast de gebruikelijke toepassingen ook uitstekend voor plaatsen waar koeling met huidige technieken moeilijk te realiseren is. De CoolLine biedt een groot ventilatievolume zonder hieraan vocht toe te voegen. Hierdoor zijn geheel nieuwe koeltoepassingen mogelijk tegen relatief lage investeringen. Denk bijvoorbeeld aan sportscholen, datacenters, productiehallen, showrooms, winkelcentra etc. Meer informatie: www.nedair.nl/coolline

Factsheet voor beter werkende ventilatoren

In bedrijfsgebouwen en openbare ruimtes is goede ventilatie van groot belang. Het is echter erg lastig om een dergelijke installatie goed aan te leggen. Het is bijvoorbeeld mogelijk dat deze teveel lawaai maakt, waardoor de mensen in de omgeving zich minder gemakkelijk kunnen concentreren. In 2012 is daarom een norm ontwikkeld en deze is in februari deels opgenomen in het factsheet Ventilatie. In dit document staan de belangrijkste items voor het realiseren van een goed functionerend ventilatiesysteem in bedrijfsgebouwen of openbare ruimten kort beschreven. Bovendien staan er aandachtspunten in die belangrijk zijn tijdens het ontwerp en de uitvoering. De factsheet biedt inzicht aan medewerkers van Bouw en Woningtoezicht, woningcorporaties, projectontwikkelaars, installateurs en bouwondernemingen. Meer informatie: www.bouwtransparant.nl. Gedrukte versie ook bestellen: neeleman@dwa.nl

105 e Jaargang MAART 2012

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

HRflat uitgebreid en vernieuwd

Het HRflat leveringsprogramma warmteterugwinunits wordt uitgebreid met twee nieuwe units voor luchtdebieten tot 450 en 600 m3/h. De HRflat is een compacte warmteterugwinunit voor montage boven het plafond. Dankzij de afwerking aan de buitenkant in voorgelakt staal (beige) kan de HRflat ook perfect in het zicht worden gemonteerd. De totale HRflat-serie is leverbaar van 200 – 2.200 m3/h. De HRflat is uitgerust met een hoog rendement aluminium tegenstroomwisselaar (90 procent en meer), G4 filters, 30 mm. dikke isolatie, een RVS condensbak, een 100 procent by-pass en centrifugaalventilatoren met hoog rendement elektronische motoren. De HRflat-serie wordt stekkerklaar geleverd, volledig voorbekabeld en met de allernieuwste technologie, de TAC4. U moet alleen nog de voeding en de afstandsbediening aansluiten en de gewenste parameters programmeren. De nieuwe TAC4-regeling heeft de standaard RC-afstandbediening, maar nu is er ook de grafische touch screen afstandbediening GRC beschikbaar. Tenslotte biedt de TAC4-regeling de mogelijkheid om via internet te communiceren of om de HRflat via Modbus in te schakelen in een gebouwbeheersysteem. Meer informatie: www.auerhaan-klimaattechniek.nl

Bo-Air voor energiezuinige installatie én fiscaal voordeel

De serie hoogrendement WTW-luchtbehandelingunits van Ecovent is recent uitgebreid met de nieuwe Ecovent SU, een compacte

MAART 2012 105 e Jaargang

unit die door de zeer geringe inbouwhoogte van slechts 395 mm eenvoudig in een verlaagd plafond kan worden geplaatst. De unit is zowel binnen als buiten te plaatsen. Dit geldt ook voor de andere serie units in dit programma, de Ecovent III die kan worden ingezet bij luchtverplaatsingen tot 15.000 m3/h. Voor grotere luchtverplaatsingen tot 75.000 m3 biedt Bo-Air een uitgebreide range luchtbehandelingunits die garant staat voor kwaliteit en een hoge bedrijfszekerheid. Sinds begin 2012 komen luchtbehandelingunits die zijn gecertificeerd volgens Eurovent Label A in aanmerking voor de Energie-investeringsaftrek (EIA). Dit is een fiscale regeling waarmee investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie worden gestimuleerd. Ook Bo-Air biedt de mogelijkheid tot levering van Eurovent-gecertificeerde luchtbehandelingunits en het daaraan gekoppelde fiscale voordeel. Meer informatie: www.bo-air.nl

Mission Imposible

Met de stalen buitenluchtroosters van Smitsair houdt u iedere inbreker buiten de gevel. De BV-roosters van Smitsair zijn getest op inbraakwerendheid en kent twee type uitvoeringen: Standaard (weerstandsklasse 2) en verhoogd inbraakwerend (weerstandsklasse 3). Volgens het huidige bouwbesluit dienen gevelelementen, die bereikbaar zijn vol-

gens NEN 5087, inbraakwerend te zijn. Deze inbraakwerendheid wordt bepaald volgens NEN 5096 en kent verschillende klasse. Weerstandsklasse 2, de minimale inbraakwerendheidsklasse, is volgens het bouwbesluit verplicht op de volgens NEN 5087 bereikbare plaatsen. Met de stalenbuitenluchtrooster van Smitsair B.V. hoeft u zich geen zorgen meer te maken over de plaatsing. De roosters mogen namelijk in de gehele gevel worden toegepast. Voor extra verhoogde inbraakwerendheid biedt Smitsair BV ook een weerstandsklasse 3 rooster aan. Bij Smitsair B.V. krijgt u kwaliteit op maat! Meer informatie: Tel. 0297-564455 of info@smitsair.nl

De nieuwe Generatie luchtbehandelingkasten van Robatherm

De nieuwe RM-/RL-Line van Robatherm voldoen aan de hoge eisen die aan een luchtbehandelingskast gesteld mogen worden. De luchtbehandelingskasten zijn gecertificeerd volgens Eurovent Label A en komen hierdoor in aanmerking voor de Energie-investeringsaftrek (EIA). De RM-/RL-Line hebben een ongeëvenaarde keuze aan maten, kleuren en variaties. U- en L-vormige units kunnen worden gerealiseerd. Een groot aantal diepte-, lengte-, hoogtecombinaties zijn mogelijk door stappen van 102 mm. Alle RAL-kleuren zijn beschikbaar. Door de hoge kwaliteit en flexibiliteit van de luchtbehandelingskasten zijn deze in de gehele markt toepasbaar; utiliteit, gezondheidszorg, hotels, winkel- en sportcentra, industrie, zwembaden en woonsector. Zowel nieuwbouw als renovatie. Meer informatie: www.monair.nl/www. robatherm.com

Thermisch isoleren ? Gebruik de FROTH-PAK PU schuimspuitkit !

Ter versterking van ons team zijn wij per direct op zoek naar een

KOELTECHNISCH SERVICEMONTEUR fulltime

Froth-Pak is een universeel tweecomponenten isolatieproduct dat vele mogelijkheden biedt voor de koelindustrie, de voedingssector en (isolatie)bouw !

Omschrijving werkzaamheden Installeren en in bedrijf stellen van installaties Zelfstandig oplossen van storingen Maken van werkrapportages Uitvoeren en rapporteren van preventief onderhoud

Froth-Pak is overal inzetbaar, zowel voor productie, als voor afwerking en herstelling van isotherme constructies, dakisolatie, gekoelde toonbanken, koelcontainers, HVAC installaties, enz.

Voor alle info, contacteer Linum Europe !

Functiecriteria Minimaal 5 jaar ervaring als servicemonteur MBO werken denkniveau Zowel zelfstandig als in team verband kunnen werken F-gassen gecertificeerd

Wij bieden

-2012 20 JAAR9LI2 NUM EUROPE

Linum Europe bv

Glasblazerstraat 4 • 2984 BL Ridderkerk T 0180 46 35 88 • F 0180 46 35 69 E-Mail: info-nl@linum.eu Web: www.linum.eu (met 24/7 E-Shop)

RCC 2012 frothpak.indd 1

Goede arbeidsvoorwaarden Afwisselende werkzaamheden Volledig ingerichte servicewagen Opleidingsmogelijkheden

Schrijf of mail je sollicitatie met CV Kerkweg 7, 4245 TN LEERBROEK

info@lamkoeltechniek.nl www.lamkoeltechniek.nl

1/13/2012 2:32:21 PM

VERHUUR VAN KOELING EN STROOM

Bel voor al uw koel vragen: 035 - 62 80 377 Fax 035 - 62 80 379 • info@easycool.nl • www.easycool.nl

Luchtgekoelde chillers • Verrijdbare airconditioners Luchtbehandeling • Luchtgekoelde dakunits Computerunits • Koelcontainers • Koeltorens Dieselgeneratoren SuperSilent • Brandstoftanks Aansluitkabel • Verdeelkasten • Transformatoren Appendages • Specials

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Milieuzuinige koelwagens van St. van den Brinks

op energie-efficiënte en energieneutrale oplossingen. Wolf verandert de handelsnaam van Wolf Klimaattechniek naar Wolf Energiesystemen en benadrukt hiermee de nieuwe breedte van het assortiment. Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Touchscreen-vloerverwarming van Riho-T Bij St. van den Brink worden de eerste twaalf bakwagens uitgerust met CryoTech-koeling van Thermo King. Het bedrijf kwam tot deze keuze doordat een aantal factoren en eisen van klanten met elkaar samenvielen. Voor St. van den Brink, een transportbedrijf uit Ermelo, betekent de komst van CryoTechkoeltechniek de zoveelste stap in duurzame vernieuwing. Het bedrijf rijdt met bestelauto's op gas, bakwagens op Dual Fuel, LZV en LPGinjectie en met hybride trucks. Verder hebben ze de Ecocombi en dubbeldekkers. De trucks die Van den Brink voor Sligro laat rijden, zijn actief in het oostelijk deel van het land. Er worden bezorgroutes gereden voor horeca-instellingen, wat neerkomt op tussen de tien en vijftien stops per dag. Dit gebeurt in de driehoek tussen standplaats Enschede, Barneveld en Doetinchem. Het koelmiddel CO2, dat wordt betrokken uit de industrie en anders in het milieu geloosd zou worden, kan worden getankt bij een vulstation in Hengelo. Meer informatie: www.thermoking.nl

Wolf Energiesystemen

Wolf presenteerde op de VSK een compleet pakket duurzame oplossingen en verbreedde het assortiment enorm. Naast de producten voor luchtbehandeling en ventilatie levert Wolf per direct ook zonne-energiesystemen, warmtepompen, vaste brandstofketels, adsorptie koelmachines en nog veel meer. Wolf is hiermee de enige producent die oplossingen levert op het gebied van verwarming, koeling, ventilatie en luchtbehandeling. De systeemaanbieder focust

MAART 2012 105 e Jaargang

Het nieuwe assortiment van Riho-techniek vloerverwarmingen bestaat uit enkelvoudige en programmeerbare ruimtethermostaten en meerkanaals ruimteregelaars met bijbehorende zender/ontvangers in zowel draadloze

(radiografisch) als bedrade uitvoeringen. Wat opvalt is het fraaie design van de thermostaten die in de bedrade en draadloze uitvoeringen identiek zijn. Aan een basissysteem is een centrale bediening (bij een radiografisch systeem is dit ook mogelijk via een mooi touchscreen) te koppelen, die meerdere zones kan aansturen door middel van een weekprogramma, afwezigheidsbedrijf en zomerbedrijf (voor aansturing van een warmtepomp of koelmachine). Bij het radiografische systeem zijn er extra componenten op het systeem in te binden. Ten eerste een heat/cool-contact, dat bij andere fabricaten bedraad moet worden. Ten tweede een venstercontact, zodat bij openen van bijvoorbeeld een garagedeur of de ramen van een lesruimte, de betreffende vloerverwarmingsgroepen sluiten. Ten derde een gsm- of telefoonmodem voor het inbellen om het systeem aan- of uit te schakelen. Meer informatie: www.rihotechniek.nl

Bespaar met filters!

Vokes-Air Group heeft met het Synsafe Revo zakkenfilter een revolutionaire doorbraak in de ontwikkeling van synthetische media bereikt. Het zakkenfilter Synsafe Revo is de jongste generatie synthetisch medium,

waarbij de statische lading geen rol meer speelt. Eerdere generaties synthetische zakkenfilters hadden al afgerekend met de nadelen van het ‘oude’, mogelijk kankerverwekkende glasvezelmedium, zoals vezelbreuk en afgifte van deeltjes aan de ‘schone’ luchtstroom die in de praktijk vaak leiden tot irritaties aan luchtwegen en allergieën, alsook hoog drukverlies. Een laag drukverlies is een belangrijke factor in het energiegebruik en de totale exploitatiekosten. Toepassing van Nanofyne technologie waarborgt een hoge efficiency, hoge stofopnamecapaciteit en laag drukverlies, samen goed voor lage exploitatiekosten (Life Cycle Costs = LCC). Vokes-Air wil u graag aan de hand van een LCC berekening infomeren over de te behalen verbeteringen. Meer informatie: www.vokes-air.nl

Extra huurpunten bij installatie van Elga warmtepomp Techneco heeft met Elga warmtepomp een ideaal toestel om huurwoningen op rendabele wijze te upgraden. Na het installeren van de Elga warmtepomp bespaart een bewoner al snel 20 tot 30 procent op zijn gasverbruik. Deze investering van circa 3000 euro betekent voor een woning minimaal één maar vaak ook twee verbeterstappen in het Energielabel. Wanneer een verhuurder besluit om in zijn woningen de Elga warmtepomp te plaatsen, ontvangt hij door de labelverbetering minimaal vier tot maximaal 18 huurpunten. Daarmee mag hij de huur verhogen, terwijl de huurder dat niet in zijn woonlasten merkt. De Elga is een slimme, modulerende hybride warmtepomp die samenwerkt met een (bestaande) hr-ketel. Bovendien kan de bewoner met de Elga niet alleen verwarmen, maar ook zijn woning koelen. De Elga warmtepomp haalt zijn duurzame energie uit de buitenlucht. Wanneer het hiervoor buiten te koud wordt, verwarmt het systeem met de hr-ketel.

A . I .1201_ I Q - C U B E _ B L _ N L //

ERVARING VORMT DE BASIS VAN ONZE COMPRESSOREN. I NTELLIGENTIE IS DE BEKRONING.

Intelligente BITZER compressoren analyseren, communiceren en geven aan. Dit stelt ze in staat nog beter aan de vele verschillende eisen van koeling en airconditioning te voldoen. Onze uitgeteste compressoren gaan constant afwegen wat het beste is voor een gewaarborgd nauwkeurige, eenvoudige, betrouwbare en economische koeling. Ons uitgebreid productengamma biedt u een intelligente oplossing voor de meest diverse toepassingen. Lees meer op onze website: www.bitzer.de

Samen voor goud!

Juist in deze tijd is het goed dat je op elkaar kunt bouwen en samen streeft naar een duurzame prestatie en relatie, met focus op het gezamenlijke eindresultaat: goud! Het sportjaar 2012 staat daarom bij Alklima - nog meer dan u al van ons gewend bent - in het teken van onze samenwerking met u. Het thema voor 2012 is dan ook: â&#x20AC;&#x2DC;Samen voor goudâ&#x20AC;&#x2122;. Het hele jaar door stellen we alles in het werk om samen met u een topprestatie te leveren.