ww w. te
lez CC rR oo lv sto
.nl
/rc c
REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING
Koeling van fruit
Ook in dit nummer
Beurzen: Klimaatvak, ISH en Fruit Logistica Transportkoelsystemen
Multi - Import al 30 jaar betrouwbaar partner in de airconditioning en toebehoren
Lees meer hierover op pagina 46 en 47
s? er
106e JAARGANG JANUARI 2013
RCCK&L
e de or Vo
ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK
RCC Koude & luchtbehandeling
Geloof ons. Het origineel is beter!
VRV ® van Daikin. Het origineel is nu nog beter! Soms scheelt het maar één letter en
Inderdaad, dat scheelt maar één
verdampingstemperatuur
is het toch een wereld van verschil.
letter. Maar het is niet het origineel.
de VRV-configurator voor een
In de installatiemarkt vormen de
2
en
eenvoudigere inbedrijfstelling.
drie letters VRV al jaren een begrip.
En de originele VRV overtreft
VRV maakte het als eerste mogelijk
nu ook zichzelf. De 4e generatie
Ga naar www.daikin.nl/VRV-IV
om meerdere ruimtes individueel te
VRV biedt drie revolutionaire
voor meer informatie over deze
koelen en te verwarmen met één
innovaties: continue verwarming
innovaties. Hier kunt u ook het
buitendeel. Andere aanbieders
met warmtepomp (dus ook tijdens
boekje “VRV IV, nóg meer originele
volgden met het VRF-systeem.
de
voordelen” aanvragen.
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
ontdooicyclus),
variabele
Koude & luchtbehandeling RCC
Daikin maakt het u steeds comfortabeler. 106 e JAARGANG JANUARI 2013
3
n, se as lg e Ko
he sc ni ch e t el Ko
l de an th oo r G
NATUURLIJK EN INNOVATIEF MET PASSIE, NIEUW BIJ UNIECHEMIE EEN SCHOT IN DE ROOS LU-VE biedt oplossingen en is gegarandeerd snel leverbaar. LU-VE koelers en condensors voor MVO-verantwoorde installaties, met alle koudemiddelen dus ook Propaan (R290), NH3 (R717) en sub- en transkritisch CO2 (R744).
Door blijvende innovatie in onze unitbouw bent u gegarandeerd bij de tijd. Kwaliteitsinstallaties voor NH3, CO2, Propaan of voor elk ander koudemiddel. Gedegen begeleiding door een ervaren team biedt een op maat gesneden ontwerp in 3D. Vakkundige uitvoering, volledig PED en ISO 9001-2008.
DUURZAAM EN INNOVATIEF: Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in
K oe lg as se n,
K oe lt ec hn is ch e
G ro ot ha nd el
de koudetechniek en airconditioning. Onze 50 medewerkers zetten zich enthousiast in voor de beste dienstverlening, advisering en service. Uniechemie is de schakel tussen producent en installateur. Haar productenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw. Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.
Koelgassen, Koeltechnische Groothandel Uniechemie B.V. | Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | tel: 055-5334529 fax: 055-5333729 | email: sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl
IS HET AL TIJD OM MET R404A TE STOPPEN? R404A en R507 zijn uitgegroeid tot de meest populaire koudemiddelen. Was dit wel een goede keuze? Met die hoge GWP en dat matige rendement! Er zijn alternatieven en dat zijn niet alleen de natuurlijke koudemiddelen. R134a en R410A zijn bekend. Minder bekend zijn R407A, R407F en R442A. De GWP is ruim de helft en het rendement verbetert met minimaal 7% tot wel 20%. Dit geeft globaal een emissiereductie in 4 jaar tijd van 37%. Een interessant perspectief, vindt u ook niet? Wilt u meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op.
REDACTIONEEL REDACTIONEEL Koude & luchtbehandeling RCC
Core business Nederland is de tweede exporteur ter wereld van agroproducten. Bovendien stijgt ook de import van groente en fruit vanuit Europa en andere werelddelen nog steeds double digit, omdat Rotterdam zich ook op dit punt ontwikkelt tot de belangrijkste transitohaven in Europa. Het Westland en de vallei van Wageningen zijn innovatieve foodcentra. Nederlandse agroondernemers vestigen zich in toenemende mate in China omdat onze kennis en ervaring buitengewoon waardevol blijken om antwoorden te vinden op de enorme uitdagingen op het gebied van de voedselproductie. De wereld is onze markt. En dat betekent dat koeling van agro-producten – en zeker ook van groente en fruit – voor Nederland core business is. Daar is duurzaamheid van steeds groter belang: met onze kennisinstituten in Wageningen en Delft, dankzij kwalitatief goede opleidingen, zijn we ook daar een speler van formaat. De branche gaat door moeilijke tijden. Veel installatiebedrijven vechten voor continuïteit. Tegelijkertijd is de behoefte een goede technici, aan kenniswerkers in de koude-industrie groter dan ooit. De branche, onder aanvoering van NVKL en in nauwe samenwerking met KNVvK, heeft zich altijd sterk gemaakt voor het behoud van kennis en de focus op innovatie. In dit nummer aandacht voor de beurs Fruit Logistica en een volgend artikel in de reeks over voedselkoeling door ons gewaardeerde redactieraadslid Cor van den Berg, alsook het verslag van en de discussie over de inzet van een elektronisch ventiel bij voedselkoeling. Innovatie en duurzaamheid zijn ook bij deze tak van koeling voorwaarden voor succes. Ruud Bakker uitgever
KOUDE & LUCHTBEHANDELING Officieel Orgaan van: KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Ecofactorij 18, 7325 WC Apeldoorn Postadres: Postbus 10209, 7301 GE Apeldoorn Tel.: 055-3683362 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl Postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 088-4008490 E-mail: info@nvkl.nl / Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN De Beukenhof, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven Tel.: 040-2565263 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUUR Postbus 12, 3740 AA Baarn Tel.: 035-542 75 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN Secretariaat LUKA: Old Hickoryplein 12, 6461 EZ Kerkrade Postadres: Postbus 153, 6460 AD Kerkrade Tel: 045-5350734 E-mail: info@luka.nl / Internet: www.luka.nl FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel: 079-3531350 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 079-3531124 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht Tel: 078-6170099 E-mail: info@raadvoordekoude.nl / Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer Tel.: 079-353 11 24 E-mail: nki@fme.nl / Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB). Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentieadministratie VAKMEDIANET Postbus 448, 2400 AK Alphen aan den Rijn Tel.: 088-5840888 E-mail: redactie@vakmedianet.nl Accountmanager Gejo Flierman tel. 088-5840962; mobiel 06-53227316 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Hoofdredacteur Christine Linneweever Traffic & abonnementenadministratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Vormgeving Cross Media Solutions-Ten Brink, Alphen aan den Rijn Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar, dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland Buitenland Losse nummers
E 115,00 (excl. BTW) E 135,00 (excl. BTW) E 12,50 (excl. BTW)
Drukker Ten Brink, Meppel ISSN 0925-630X
106 e JAARGANG JANUARI 2013
5
CuboPacks one : 1 compressor* CuboPacks multi : 2 of 3 compressoren* Midden- en laag temperatuurbereik Compleet uitgerust ! (*Bitzer of Copeland Scroll)
Alleen bij ECR-Nederland BV !
ECR-Nederland BV
Hoofdkantoor: ECR-Nederland BV - Postbus 16, 5670 AA Nuenen.
T: 040-2990600 F: 040-2990699
Filialen: Filiaal ECR-Hoofddorp Filiaal ECR-Dordrecht Filiaal ECR-Nuenen Filiaal ECR-Deventer
T: 023-5573430 T: 078-6530900 T: 040-2990600 T: 0570-624200
: Parellaan 60, 2132 WS, : Pascalstraat 85, 3316 GR, : Collseweg 26, 5674 TR, : Danzigweg 6a, 7418 EN,
www.ecr-nederland.nl
F: 023-5637529 F: 078-6530909 F: 040-2990699 F: 0570-622199
WWW.DELTATECHNICS.NL
INHOUD Koude & luchtbehandeling RCC
15
15
Koeling van fruit
VERDER IN DIT NUMMER 08 10 14 21 44 48
27
27
Koelsystemen voor transport
Nieuws Verenigingsnieuws Nieuws Conservering van voedingsmiddelen ISH 2013 Productinfo
ADVERTENTIE-INDEX Bitzer
51
Carrier
19
Cool Green Solutions
31
Daikin
33
33
Laag gebruik energie dankzij datacenterkoeling
38
38
Zien en gezien worden op beurs Klimaatvak
42
2,3
Delta Technics
6
ECR
6
Easy Cool
31
Energie Consult
26
Fermod
37
Gafco Altron
9
Gasco
9
Gea Refrigeration
52
GTEX
37
Interko
20
Multi Import
1, 37, 46, 47
Sabroe Products
20
Smits Air
26
Testo
1, 32
Thermofin Uniechemie Wijbenga
19 4 32
42
Fruit Logistica
106 e JAARGANG JANUARI 2013
7
NIEUWS RCC Koude & luchtbehandeling
Nieuwe publicatie over secundaire systemen NH 3/CO 2 Voorbeelden van NH3/CO2 secundaire systemen voor koude-opslag operators is de laatste in een reeks van gratis shecco-publicaties en
Energiebelastingen fors omhoog in 2013 De kosten voor elektriciteit en aardgas gaan dit jaar omhoog in Nederland. De oorzaak hiervan is een cumulatie van verschillende belastingen en netwerkkosten. De negatieve boodschap biedt wel ruimte voor de exploitatie van warmtenetten en warmtekrachtinstallaties (WKK). De energiebelasting gaat zowel voor elektriciteit als voor aardgas omhoog. Bij aardgas stijgt het tarief in de zone van 5000 tot 170.000 kubieke meter met 29 procent; voor kleinverbruikers is de stijging 12 procent. Het tarief voor zowel klein- als grootverbruik
BITZER SE neemt Armaturenwerk Altenburg over Bitzer SE Sindelfingen heeft de Duitse onderneming Armaturenwerk Altenburg GmbH (AWA) overgenomen. Chief Procurement Officer Jürgen Kleiner geeft aan dat met de overname van Europa’s toonaangevende
Eurovent Market Intelligence verzamelt gegevens Eurovent Market Intelligence, het Europees statistisch bureau voor de HVAC & R markt, verzamelt tot eind volgende maand de sleutelsysteemcategorieën. Belanghebbenden in de markten in Europa, het Midden-Oosten en Afrika (EMEA) worden daartoe benaderd. De actie
8
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
wordt geadviseerd door het Sustainable Energy Europe-programma. Het doel hiervan is om de industrie en beleidsmakers te informeren over de rol die secundaire koelsystemen samen met NH3 en CO 2-koudemiddelen kunnen spelen in de efficiënte en veilige werking van koel- en vrieshuizen.
De uitgever van de publicatie is positief over de feedback van de bedrijfstak. De brede acceptatie van nieuwe technologieën is afhankelijk van een groot aantal factoren, in het technologische en economische alsook sociaal gebied dat deel uitmaakt van een complex netwerk van interacties.
tot 170.000 kubieke meter komt voortaan uit op 18,62 cent per kuub. Bij elektriciteit is de stijging ongeveer 2 procent. De energiebelasting komt uit op 11,65 ct/ per kWh bij een verbruik tot 10.000 kWh. Nieuw in 2013 is belastingverhoging duurzame energie. Deze opslag wordt gebruikt voor financiering van de SDE+. De SDE+ vergoedt aan producenten van duurzame elektriciteit, groen gas en duurzame warmte de onrendabele top van hun kosten. De opslag wordt geheven op de levering van elektriciteit én van aardgas.
De stijging van de energiebelastingen is een mooi steun in de rug voor exploitanten van warmtenetten en WKK. De verkoopwaarde van warmte en elektriciteit neemt toe, terwijl de kostenstijging beperkt kan blijven.
fabrikant van koudemiddelfittingen de levering aan productievestigingen van Bitzer over de hele wereld verzekerd. “Onze klanten zullen vanaf nu kunnen profiteren van een compleet gamma van één enkele leverancier en alles in de vertrouwde Bitzer-kwaliteit.” AWA, dat werd opgericht in 1879, produceert en verkoopt wereldwijd kleppen, kijkglazen, soldeeradapters, flenzen en fittingen voor koel- en
airconditioningsystemen. Het bedrijf heeft een omzet van circa 23 miljoen euro en telt 200 medewerkers. Vijfenveertig procent van de producten worden geëxporteerd naar de Europese Unie, de VS, China, Brazilië en Rusland. “De AWA-, FAS- en Hans Nobis-merken die het bedrijf vermarkt, worden behouden. Zij staan allemaal voor een uitzonderlijke kwaliteit en betrouwbaarheid.”
gaat verder dan het uitsluitend verzamelen van statistische gegevens en breidt de gevraagde informatie uit met marktprognoses, trends en opmerkingen. Zo krijgen deelnemende bedrijven ook informatie over hun positie in de markt. Er worden gegevens verzameld over waterkoelsystemen (Chillers), ventilatorconvectoren (Fan Coils), luchtbehandelingskasten (Air Handlig Units), luchtgordijnen (Air Curtains), daksystemen (Rooftops), luchtfilters
(Air filter), koeltorens (Cooling Towers), warmtewisselaars (Heat Exchangers) en CRAC (Computer Room Air Conditioning/Precision Air Conditioners).
Koeltechniek met gezond verstand componenten & toebehoren voor de koeltechniek en airconditioning koelgassen . industriële gassen . gereedschappen . koudedragers PEGO Regelaars. De meest universele regelaar voor elke koel- en vriestoepassing. Voor meer details neem contact op met GASCO, de officiële dealer van PEGO. • 12V/230 -Volt 8 amp max. • Off-Cycle ontdooiing • Verkrijgbaar van 1 t/m 4 relais • Alarm melding buzzer • Nederlandse handleiding • Inbouwmaat: 70 x 28,3 x 59 mm.
Bezoek ons op de Klimaatvak, standnummer
126
GASCO NEDERL AND
dealer van vele gerenommeerde merken, kijk op www.gasco.nl of vraag naar onze uitgebreide catalogus GASCO NEDERLAND NV . ROTTERDAMSEWEG 219B . 2629HE DELFT . T:015 2517272 . F:015 2517277 . INFO@GASCO.NL
Your customers have the highest demans on efciency, reliability and environmental protection? So do we!! Which is why we continuously work on the development of even more efcient and reliable compressors for todays and tomorrows climate. A result - our compressor HG CO T. A compressor especially designed for the specic demands of transcritical CO systems. Also compressors for critical CO sytems are available.
State-of-the-art compressor technology for the most demanding tasks
Bezoek ons op de Klimaatvak in Gorinchem, standnummer
146
GEA Bock GmbH
Benzstr. 7, 72636 Frickenhausen, Germany Phone: +49 7022 945 4-0 Fax: +49 7022 945 4-137 bock@gea.com, www.gea.com, www.bock.de
Gafco-Altron BV
Zuidelijke Rondweg 5, 2741RA Waddinxveen,Netherlands Phone: +31 182 64 23 23 Fax: +31 182 64 23 46 www.gafco-altron.nl
KNVVK VERENIGINGSNIEUWS RCC Koude en luchtbehandeling
Inlooplezingen op Klimaatvak De KNVvK neemt deel aan de Klimaatvak die op 29, 30 en 31 januari wordt gehouden in de evenementenhal in Gorinchem. Tijdens deze beurs worden er ook inlooplezingen aangeboden. Deze lezingen worden door de KNVvK en de NVKL georganiseerd.
Dinsdag 29 januari 15.30 uur Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen (ing. Chris van de Lande, bestuurslid NVKL/Uniechemie) 17.30 uur Restwarmte en het gebruik bij koelinstallaties (ir. Fons Pennartz, KWA Bedrijfsadviseurs, en KNVvK) 19.30 uur Introductie Natuurlijke Koudemiddelen (Expertisecentrum Koudetechniek PTC+)
Woensdag 30 januari 15.30 uur Technische aspecten bij toepassen van CO (ir. B. van der Wekken, Fri-Jado, en KNVvK) 2 17.30 uur Wet- en regelgeving Koudetechniek, o.a. F-gassenverordening en EPBD (Coen van de Sande Meng, NVKL) 19.30 uur Expansieventielen in relatie met productkoeling (ing. Frank van de Geijn, WUR en KNVvK)
Donderdag 31 januari 15.30 uur Introductie Natuurlijke Koudemiddelen (Expertisecentrum Koudetechniek PTC+) 17.30 uur Wet- en regelgeving Koudetechniek, o.a. F-gassenverordening en EPBD (Coen van de Sande Meng, NVKL) 19.30 uur Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen ( ing. Chris van de Lande, bestuurslid NVKL/Uniechemie) Info op de website: www.evenementenhal.nl en www.knvvk.nl Op de website van de KNVvK zijn de meest actuele gegevens in worden aangegeven over deze lezingen te vinden.
WORD LID VAN DE KNVVK De Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude (KNVvK) is een technisch-wetenschappelijke vereniging van personen, werkzaam op het gebied van zowel de opwekking (installateurs, fabrikanten, groothandel), als de toepassing (voedingsmiddelenindustrie, koel-/vrieshuizen, landbouw, medische toepassing) van koeltechniek. De NVvK werd in 1908 opgericht door Nobelprijswinnaar Heike Kamerlingh Onnes.
Lid zijn van de KNVvK betekent dat je: 1. je verbonden voelt met het vakgebied; 2. invloed kunt uitoefenen op de technisch-inhoudelijke kanten van het vakgebied. Dit is mogelijk door lid te worden van het bestuur of van een van de diverse overlegorganen (Commissie Themadagen, Redactieraad Koude & Luchtbehandeling, Commissie voor Onderzoek en Ont-wikkeling, Commissie onderwijs, medewerking in projecten e.d) 3. tegen een sterk gereduceerd tarief deelneemt aan themadagen, congressen en discussiebijeenkomsten 4. gratis het vakblad Koude & Luchtbehandeling (K&L, RCC) ontvangt De KNVvK is de titelhouder van Koude & Luchtbehandeling, het vakblad dat in 2007 zijn 100e jaargang beleefde. De KNVvK stelt haar blad gratis beschikbaar aan andere vakinhoudelijk gerichte verenigingen. Dat Koude & Luchtbehandeling behoort tot de in Europa toonaangevende vakbladen is vooral te danken aan die leden die auteur en/of lid zijn van de redactieraad. Zij zijn beschikbaar voor het schrijven van artikelen, het zoeken van auteurs en controle op de inhoud van de te publiceren artikelen. Lid van de KNVvK word je vanwege de betrokkenheid met het vakgebied en omdat je wilt bijblijven met alle ontwikkelingen op het gebied van de koudetechniek en de toepassingen ervan. Lid word je vanwege de ontwikkelingen die er zijn op het gebied van nieuwe en duurzame technieken, zoals de toepassingen van warmtepompen, energetische verbeteringen van de toe te passen systemen voor de koudetechhniek en de luchtbehandeling. Lid word je omdat je de koudetechniek en de luchtbehandeling een stem wilt geven.
10
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
KNVVK VERENIGINGSNIEUWS Koude & luchtbehandeling RCC
Veel van dat wat in de koudewereld tot stand komt is mogelijk dankzij de inspanning en ondersteuning van de leden. Meld je daarom aan als lid of steun de KNVvK als bedrijfsbegunstiger. De bedrijfsbegunstigers worden op de website expliciet genoemd en kunnen ook het bedrijfslogo gratis laten plaatsen. Hierbij wordt tevens een link aangebracht naar het bedrijf. Aanmelden kan via de website www.knvvk.nl, per mail of brief naar het onderstaand adres van de KNVvK:: Ecofactorij 18, 7325WC Apeldoorn. E-mail: info@knvvk.nl en tel. 055-3683362. Ieder lid ontvangt naast convocaties betreffende themadagen en de ledenvergadering het vakblad Koude & Luchtbehandeling. De abonnementskosten van dit vakblad zijn inbegrepen bij de jaarlijkse contributie. De contributie (exclusief/inclusief btw) over 2013 bedraagt per lid: persoonlijke leden € 90,91 /€ 110,00, gepensioneerden € 45,45/€ 55,00, bedrijfsbegunstigers € 350,00/€ 423,50* en studenten (laatste twee jaren van hun studie) € 20,66/€ 25,00. Bij uw inschrijving vanaf januari 2013 wordt de contributie naar rato berekend gedurende het eerste jaar. * Iedere bedrijfsbegunstiger kan, zonder verdere bijkomende kosten, maximaal twee personeelsleden aanwijzen als lid. Deze leden hebben dezelfde rechten/plichten als ieder persoonlijk lid; K&L en de convocaties worden dan via het bedrijfsadres, maar wel op naam, toegezonden. derde leden kunnen tegen een gereduceerd tarief deelnemen.
4TH IIR CONFERENCE ON THERMOPHYSICAL PROPERTIES AND TRANSFER PROCESSES OF REFRIGERANTS (TPTPR2013)
Wij willen de aandacht vestigen op de IIR conferentie in Delft waar een speciaal onderdeel is opgenomen: LCCP (Life Cycle Climate Performance). Hieraan kunnen ook belangstellenden deelnemen die alleen voor die dag komen. In februari wordt de inschrijving van de conferentie geopend. Intussen zijn er ruim tachtig abstracts ingediend. Bezoek voor het programma en de inschrijving www.tptpr2013.nl
Life Cycle Climate Performance Evaluation Workshop During the conference the NVKL (Dutch Association of Contractors and Suppliers of Refrigeration and HVAC Applications) will present their position paper in which they advise their members which refrigerant to use in specific fields of application. This paper will be presented as part of the workshop on "Life Cycle Climate Performance Evaluation". In 2012, the IIR has formed a working party on this topic to assess the merits of different methods for evaluating the environmental impact of refrigerants and to produce implementation protocols for these methods, for use by decision makers and refrigeration stakeholders. The third workshop of this working party will be held during the TPTPR2013 conference and will be open to all conference participants. We welcome contributions to this workshop showing the points of view of the different stakeholders. These contributions will constitute the framework for the discussion about the life cycle evaluation of refrigeration systems under guidance of Prof. Yunho Hwang from the University of Maryland, chairman of the working party.
Keynote Lectures During the conference keynote lectures will be held by four experts in the field of the conference: Dr. Rob van Dorland, from the Royal Netherlands Meteorological Institute and IPCC contributor, shall discuss The impact of refrigerants (HFC’s, HFO’s, natural) on climate. Dr. Mark McLinden, from the NIST (National Institute of Standards and Technology), USA, one of the authors of REFPROP, recently involved in the development of equations of state for the new low-GWP refrigerants, will present A thermodynamic evaluation of the low-GWP refrigerants. Prof. John Thome from the Ecole Polytechnique Federale de Lausanne (EPFL), Switzerland, is an expert in the field of two-phase heat transfer in microchannels, pool and convective boiling of pure fluids and mixtures, condensation of pure fluids and mixtures and heat transfer augmentation. He will contribute with a plenary talk about the State-of-the-art of two-phase flow heat transfer in mini-channels. Prof. Dieter Gorenflo from the University of Paderborn, Germany, is an expert in nucleate pool and film boiling of refrigerants. He is a former president of commission B1 of the IIR and the initiator of the TPTPR conference series. He will contribute with a keynote lecture about the State-of-the-art of pool boiling prediction methods.
Contact Carlos Infante Ferreira, Conference Chair, c.a.infanteferreira@tudelft.nl
106 e JAARGANG JANUARI 2013
11
NVKL VERENIGINGSNIEUWS RCC Koude en luchtbehandeling
KOUDE & KLIMAATPLEIN OP KLIMAATVAK 2013
Op de Klimaatvak 2013, die van 29 tot en met 31 januari in de Evenementenhal Gorinchem wordt gehouden, organiseert NVKL een Koude & Klimaatplein. Op dit plein zijn de belangrijke leveranciers uit de branche te vinden. NVKL staat in het midden en verzorgt een boeiend activiteitenprogramma met onder andere presentaties over interessante onderwerpen in samenwerking met KNVvK en een wedstrijd flare-optrompverbindingen maken.
BRENG EEN BEZOEK AAN DE BEURS
Voor installateurs en monteurs is het Koude & Klimaatplein op de Klimaatvak een compleet dagje uit. Een goed aanbod van leveranciers, interessante presentaties en leuke activiteiten. En natuurlijk een volledige verzorgde catering van de Evenementenhal Gorinchem. De beurs is op dinsdag 29 januari, woensdag 30 januari en donderdag 31 januari van 13.00 uur tot 21.00 uur ’s avonds. Gratis toegang voor u en uw medewerkers regelt u via www.evenementenhal.nl/gorinchem
MAAK KANS OP EEN INDOOR SKYDIVE!! Op het Koude & Klimaatplein kun je meedoen aan de wedstrijd flare-optrompverbindingen maken. Buig een leiding en sluit deze via een optromp- en een flareverbinding aan en maak kans op een indoor skydive. Elke beursdag wordt een winnaar uitgeroepen die een gratis voucher (voor 2 personen) wint van 3 indoor skydive sessies per persoon bij Indoorskydive.com in Roosendaal. Heb je de skills?! Kom tijdens de Klimaatvak langs op het NVKLplein!
Sponsored by
12
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
NVKL EN DE LEVERANCIERS ONTMOETEN U GRAAG OP HET KOUDE & KLIMAATPLEIN!! STANDHOUDERS KOUDE & KLIMAATPLEIN De leveranciers die onder andere zijn te vinden op het Koude & Klimaatplein: - Alfa Laval - Apac airconditioning - Bitzer - Cool green solutions - Danfoss - Dehon Climalife - Delta technics Engineering - ECR Nederland - Freddomatic - Gafco Altron - Gasco Nederland - Gea Goedhart - Hamapo - Johnson Control / Sabroe - MRC Transmark - Thermica - Uniechemie - Van Buren International - Westfalen Gassen - Wijbenga - KNVvK - PTC+ - NVKL
VERENIGINGSNIEUWS NVKL Koude & luchtbehandeling RCC
PROGRAMMA KOUDE & KLIMAATPLEIN Dinsdag 29 januari Doorlopend 15.30 uur 17.30 uur 19.30 uur 19.45 uur Woensdag 30 januari Doorlopend 15.30 uur 17.30 uur 18.00 uur 19.30 uur 19.45 uur Donderdag 31 januari Doorlopend 15.30 uur 17.30 uur 19.30 uur 19.45 uur
Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken Inlooplezing ‘Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen’ door ing. Chris van de Lande (bestuurslid NVKL, Uniechemie) Inlooplezing ‘Restwarmte en het gebruik bij koelinstallaties’ door ir. Fons Pennartz (KWA Bedrijfsadviseurs) - KNVvK Inlooplezing ‘Introductie Natuurlijke Koudemiddelen’ door het Expertisecentrum Koudetechniek PTC+ Prijsuitreiking Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken Inlooplezing ‘Technische aspecten bij toepassen van CO 2‘ door ir. B. van der Wekken (Fri-Jado) - KNVvK Inlooplezing ‘Wet- en regelgeving Koudetechniek (o.a. F-gassenverordening en EPBD)’ door Coen van de Sande Meng (NVKL) Zanger/gitarist op het plein Inlooplezing ‘Expansieventielen in relatie met productkoeling’ door ing. Frank van de Geijn (WUR) - KNVvK Prijsuitreiking Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken Inlooplezing ‘Introductie Natuurlijke Koudemiddelen’ door het Expertisecentrum Koudetechniek PTC+ Inlooplezing ‘Wet- en regelgeving Koudetechniek (o.a. F-gassenverordening en EPBD)’ door Coen van de Sande Meng (NVKL) Inlooplezing ‘Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen’ door ing. Chris van de Lande (bestuurslid NVKL, Uniechemie) Prijsuitreiking Wedstrijd flare-optrompverbindingen maken
106 e JAARGANG JANUARI 2013
13
NIEUWS RCC Koude & luchtbehandeling
Fiscaal voordeel bedrijven die investeren in energiebesparing Bedrijven die in 2013 investeren in energiebesparing of duurzame energie kunnen via de Energie-investeringsaftrek (EIA) fiscale steun krijgen van de overheid. Het beschikbare budget is 151 miljoen euro. Op de nieuwe Energielijst voor 2013 staan ruim 160 investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie die in aanmerking komen voor het fiscale voordeel van de EIA. Elk jaar actualiseert Agentschap NL de Energielijst, door bijvoorbeeld
innovaties in de markt en ontwikkelingen op het gebied van normen en keurmerken. Daarnaast levert ook het bedrijfsleven voorstellen en aanvullingen voor de Energielijst. Er zijn dertien nieuwe technieken aan de lijst toegevoegd. Zo komen sinds 1 januari biogasproductieverhogende voorzieningen bij natte vergistingsinstallaties in aanmerking voor fiscaal voordeel. Ook voor technieken die veel besparen en niet op de lijst staan kan subsidie worden aangevraagd.
Ondernemers kunnen investeringen digitaal indienen via het eLoket van Agentschap NL. Maatschappen en vennootschappen onder firma kunnen in 2013 één gezamenlijke melding insturen. Als een investering voor EIA in aanmerking komt, mag 41,5 procent van de investeringskosten worden afgetrokken van de fiscale winst. Bij een winstbelasting van 25 procent krijgt een ondernemer 10 procent van het investeringsbedrag terug van de fiscus.
Accreditatie voor opleidingen in duurzame energie Onderwijsinstituten in de installatiebranche kunnen sinds kort een accreditatie krijgen voor opleidingen in duurzame energie. KBI, stichting Kwaliteitsborging Installatiesector, is aangewezen als accreditatie-instelling. Het gaat om de accreditatie van zogeheten RES-opleidingen. Dergelijke opleidingen richten zich op installateurs van warmwaterketels en verwarmingsketels die hun energie halen uit hernieuwbare bronnen,
zoals wind, zon, bodemenergie biomassa en warmtepompen. Met de accreditatie van de opleidingen komt de Nederlandse overheid tegemoet aan de Europese eisen in de Richtlijn Hernieuwbare Energie (RES). De erkenning toont aan dat een opleiding conform de actuele wet- en regeling is opgebouwd en het juiste kwaliteitsniveau heeft. Daarbij is de cursist optimaal voorbereid op een examen voor een bewijs
van vakbekwaamheid in een van de RES-technieken. De opleidingseisen zijn opgesteld door KBI in samenwerking met Agentschap NL en vastgesteld door het onafhankelijke Centraal College van Deskundigen van KBI.
New Reseach Report: markt commerciële koelapparatuur stijgt Volgens het New Research Report stijgt de wereldwijde vraag naar commerciële koelapparatuur tot 2016 met 4,4 procent per jaar naar 32 miljard dollar, Dat betekent een versnelling ten opzichte van de periode 2006-2011. Het rapport meldt
een sterke groei in een aantal grotere ontwikkelingslanden, met name in Azië. China en India blijven de snelstgroeiende nationale markten voor commerciële koelapparatuur. In de Verenigde Staten herstelt de markt voor commerciële koelappara-
tuur zich, maar de groei blijft toch enigszins achter bij het wereldgemiddelde. De Verenigde Staten blijven de grootste markt ter wereld voor deze producten, goed voor bijna een kwart van de wereldwijde omzetgroei tot 2016.
Natural Refrigeration Award wordt voor vijfde keer uitgereikt Voor de vijfde keer wordt de Natural Refrigeration Award uitgereikt, een prijs voor scripties en onderzoekbijdragen van jonge academici, die zich bezighouden met koeltechniek met
14
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
behulp van natuurlijke koudemiddelen. De award wordt door de Faculteit Thermal Process Engineering aan de Technische Universiteit van Hamburg en het Noorse vakblad Kulde og Varmepumper toegekend. De award is gericht op het bevorderen van het belang van milieuvriendelijke natuurlijke koudemiddelen zoals
ammoniak, kooldioxide, koolwaterstoffen of water. Ook wil de prijs jonge wetenschappers aanmoedigen bij de ontwikkeling van koeltechnologieën om de toepassing van natuurlijke koudemiddelen te bevorderen. De prijsuitreiking is in juni 2013 op de Internationale eurammon Conferentie in het Zwitserse Schaffhausen.
KOELING VAN FRUIT Koude & luchtbehandeling RCC
Tekst Frank van de Geijn Bsc Consultant Postharvest Technology Food & Biobased Research Wageningen UR
Geluid van het fruit Installateurs, leveranciers, adviseurs, bewaarspecialisten, eigenaren en exploitanten van fruitkoelhuizen discussieerden op 21 november over expansieventielen en fruitkoeling. In dit artikel de kernpunten van deze door de KNVvK georganiseerde discussie.
W
elke techniek of methode van fruitbewaring we ook toepassen, het behoud van kwaliteit is altijd het uitgangspunt. Het systeem optimaliseren (levensduur) of het beperken van energiegebruik komt hierdoor altijd op een tweede plaats. Fruit is een levend product waarbij de fysiologische achtergronden en variaties belangrijke factoren voor de eindkwaliteit zijn. Diverse kwaliteitsproblemen, zoals kurkstip of ouderdomsbederf, zijn primair te koppelen aan de zogeheten boomgaardfactor. Andere problemen zijn juist specifiek voor
de toegepaste techniek, waaronder inwendige bruinverkleuringen door verkeerde luchtsamenstelling of bevriezing dan wel laagtemperatuur bederf door een verkeerd temperatuurbeheer. Ook deze afwijkingen zijn vaak te koppelen aan de boomgaardfactor. De huidige bewaarconditie-adviezen zijn bepaald om de grote massa aan producten veilig te bewaren.
Vochtverlies Voor veel techneuten staat fruitbewaring voor het minimaliseren van vochtverlies. Er speelt echter veel meer. Kernpunten voor de koude-
techniek zijn, naast vochtverlies, beheersing en uniformeren van klimaat binnen de bewaarruimte. De Nederlandse fruitteelt heeft zich de laatste jaren meer en meer gespecialiseerd in teelt en bewaring van Conference peren. Het jaarrond aanbieden van een hoogwaardige kwaliteit versterkt de marktpositie van de sector. Veel onderzoek richtte zich op het beperken van vochtverlies of, specifiek voor Conference, het voorkomen van ‘slappe nekken’. Bij fruit leidt teveel vochtverlies tot rimpeling of slappe vruchten, maar te weinig vochtverlies geeft problemen als verstikkingsverschijnselen (o.a. lenticelspot) of vormen van inwendige bruinverkleuring van het vruchtvlees. Langdurige fruitbewaring vraagt dus een specifieke regelbaar-
106 e JAARGANG JANUARI 2013
15
KOELING VAN FRUIT RCC Koude & luchtbehandeling
Ben Ernens omschrijft hoe een ideale koeler moet presteren.
Aanwezigen in discussie met elkaar.
Koelhuiseigenaar/exploitant Klaas de Jong deelt informatie/ervaringen over fruitkoeling met de aanwezigen.
koelacties per etmaal zijn al jaren standaardregistraties bij fruitbewaring. Ervaringen leren dat, voor minder vochtverlies in de bewaarfase, de koeltijd het beste uitgevoerd kan worden door 15-30 korte felle (groot TV) koelacties per etmaal. Weliswaar leidt het verkleinen van het temperatuurverschil tot minder vochtaanslag op het lameloppervlak van de verdamper, door de langere koeltijd per etmaal en de hierdoor ontstane langere periode waarin de dampspanning van de lucht wordt verlaagd, resulteert dit echter in meer vochtverlies. Dit in tegenstelling tot de felle korte koelactie met een temperatuurverschil van 8-10 K. Blijkbaar is het product niet in staat om direct te reageren op de korte dip in de dampspanning bij een felle korte koelactie. Een optimale benutting van de koeler tijdens een zo kort mogelijke (3-6 minuten) koelactie bij genoemd temperatuurverschil is wenselijk. Diverse leveranciers noemen dit een flinke uitdaging. Een inspuitventiel heeft nu eenmaal tijd nodig om zijn juiste instelling te vinden. Het verkleinen van het aantal koelacties om de tijd per actie te vergroten, leidt meestal tot teveel fluctuatie in de producttemperatuur en hierdoor weer tot meer vochtverlies. Vaak zien we dat bij het starten van een koelactie vanuit een voorinstel-
ling het ventiel vol open gestuurd wordt om maar te zorgen voor een maximale benutting van de verdamper. Hierna komt de systeemeis ter voorkoming van vloeistofslag. De truc is om met een direct expansiesysteem de werking van een pompsysteem te benaderen. Inmiddels zien we praktijkvoorbeelden waarbij met directe expansiesystemen de eindkwaliteit van een pompsysteem behoorlijk dicht benaderd wordt. De vraag is of dit resultaat nu echt te danken is aan het elektronisch expansieventiel of dat het ontstaat door een totale optimalisatie van het dx-systeem door onder andere koelerselectie, leidingdimensionering, keuze in vloeistofverdeling van de koeler en vloeistofkwaliteit voor expansieventiel.
Inkoelen Vochtbeheersing staat of valt met het inkoelbeleid. Voor een groot deel is dit afhankelijk van de techniek. Installatie en benutting van zowel het koelvermogen van de compressor als het koelvermogen van de verdamper is een taak van de koeltechnische installatiebedrijven. Het omgaan met deze techniek is aan de bewaarspecialist. Door verkeerde belading, stapeling, keuzes in temperatuur en luchtcirculatie kan er ondanks voldoende koelvermogen toch een trage productafkoeling ontstaan. We
heid van het vochtverlies. Grip op het vochtonttrekkend gedrag van de koeltechniek is dus zeer belangrijk.
Koelactie Fruitbewaring kenmerkt zich door een hoge warmtebelasting tijdens de inslag van het product (veldwarmte), gevolgd door een periode waarbij de warmtebelasting slechts bestaat uit ventilatorwarmte, instraling, ademhalingswarmte en een beperkte post voor ventilatiewarmte (luchtbehandeling) en ontdooiwarmte. Doordat fruitcellen langere perioden gesloten blijven, is een goede registratie van het koelgedrag mogelijk. Koeluren en
16
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
Inkijk naar het opgeslagen fruit via een geopend luik in het dak van een fruitkoelcel.
KOELING VAN FRUIT Koude & luchtbehandeling RCC
weten dat de afkoelsnelheid een zeer grote invloed heeft op de vochtafgifte van het product; niet alleen gedurende de tragere periode van afkoelen maar ook hierna. Er lijkt sprake van geheugen. De afkoelfase van enkele dagen tot meer dan een week heeft, met globaal 40 procent van het totale vochtverlies, een grote rol in het vochtverlies over de totale bewaarperiode van 7-8 maanden. Bij producten zoals de Nederlandse Conference is het optimaliseren van de inkoelperiode dus essentieel om de vochtverliezen te minimaliseren. Bij enkele rassen, waaronder Boskoop of de moderne Kanzi, wordt juist het effect van een trage afkoeling gebruikt om vochtverlies te stimuleren ter voorkoming van inwendig kwaliteitsverlies.
Door beschermende verpakking kan het vochtverlies van in dit geval peren worden beperkt.
Energiegebruik Reden voor de discussie ‘Elektronische ventielen en fruitbewaring’ was onder andere een tegenvallend resultaat van installaties in het energiegebruik. Food & Biobased Research heeft landelijk vele energiescans uitgevoerd waarbij regelmatig EIA installaties (met onder andere elektronische ventielen) worden getoetst op hun energieprestatie. Uiteraard wordt het energiegebruik niet alleen bepaald door het plaatsen van een elektronisch ventiel maar de verwachtingen van de energiezuinige installatie worden in de praktijk te weinig waargemaakt. De mogelijkheden om een lagere condensatietemperatuur te realiseren, in combinatie met de praktische inrichting van een fruitinstallatie en de lage warmtebelasting in de periode dat de persdruk ook echt naar beneden kan, is erg beperkt. We komen installaties tegen met lage persdrukken, maar dit zijn ook systemen waar bij lage buitentemperaturen de koeluren oplopen, met een toename in vochtverlies en energiegebruik als gevolg. In de meeste gevallen stranden deze systemen door het ontstaan van flashgas of bij het instorten van de
Gespreksleider Steven Lobrecht, tevens vice-voorzitter van de KNVvK, zorgt voor uitdagingen voor een inhoudelijke discussie.
optimaliseren, is erg belangrijk. De werking van modulerende of pulserende elektronische ventielen is vanuit de ervaringen met fruitkwaliteit niet duidelijk te benoemen. We komen beide systemen tegen met wisselende ervaringen. Belangrijk is dat de sturing van het ventiel geoptimaliseerd is. Diverse installateurs hebben hierbij de keuze gemaakt om, met succes, met een eigen regeling de ventielen aan te sturen.
Systeemoptimalisatie
Woordvoerder Johan Nijssen van AgroFocus neemt actief deel aan de discussie.
vloeistofverdeling van de koeler. Tijdens de discussieavond bleek dat de communicatie tussen installateur en de toeleverancier van koeltechnische componenten beter kan. Vooral het doorgeven van de gekozen bedrijfscondities, om hiermede onder andere de vloeistofverdeling van de koeler te
Uit de discussie bleek dat het elektronisch expansieventiel zinvol kan worden ingezet in de fruitbewaring. Inregelen van oververhitting op afstand behoort inmiddels tot de mogelijkheden. Elektronische ventielen kunnen met het vergroten van de oververhitting ook worden ingezet om het vochtverlies te stimuleren. Het verkoopargument van energie besparen blijkt tegen te vallen. Binnen de fruitbewaring zijn wel tal van andere zaken die het energiegebruik per kilogram opgeslagen product sterk beĂŻnvloeden. Op dit moment lopen diverse initiatieven om de luchtcirculatie effectief te verminderen, waarbij de gelijkheid
106 e JAARGANG JANUARI 2013
17
KOELING VAN FRUIT RCC Koude & luchtbehandeling
van klimaat (macro en micro) op het gebied van vocht en temperatuur wordt verbeterd. Door het verbeteren van de effectiviteit van luchtcirculatie wordt zowel direct als indirect op elektriciteitskosten bespaard. Een andere besparing, die ook in de discussie naar voren kwam, is het optimaliseren van de compressorregeling. De fruitkoeling heeft ruime mogelijkheden om de koelvraag te structureren. Hierdoor is het ook mogelijk om de meest optimale werkingscondities van de compressor te kiezen en hier de koudevraag bij aan te bieden. Nu gebeurt dit andersom. Een cel vraagt en er start een compressor op. Door ĂŠĂŠnmaal per uur een compressor op te starten, op een zuigdruk die passend is bij het installatieontwerp, kan hierbij koudevraag aangeboden worden. Ervaringen leren dat met deze methode niet alleen de koelinstallatie rustiger functioneert, maar dat ook een echte energiebesparing wordt gerealiseerd.
Conclusie
Frank van de Geijn aan het begin van zijn presentatie.
De discussieavond, gekozen om het gebruik van elektronische ventielen in de fruitbewaring te belichten, bleek tot een veel bredere discussie te leiden. Elektronische ventielen vanuit het oogpunt van energiebesparing blijken bij fruitbewaring geen duidelijk voordeel op te leveren. Wel geeft het ventiel meer inzage in het benutten van het koeleroppervlak en kan het gebruikt worden om vochtverlies te stimuleren.
Meer informatie
Geert Doornbos van Alfa Laval Groningen weet te melden dat er gewerkt wordt om de inspuiting van koudemiddel te verbeteren waardoor de luchtkoelers veel beter presteren.
18
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
Food & Biobased Research Postharvest Technology Postbus 17, 6700 AA Wageningen Gebouw 118, Bornse Weilanden 9, 6708 WG Wageningen T: 0317-481318 M: 06-10935158 I: frank.vandegeijn@wur.nl W: www.wageningenur.nl/fbr
Hoe SMART is het klimaat in uw gebouw? heck via c t a a m i l k GRATIS dings l i n u e e b t r n i a W m rrier.nl/s a c . w w w
s r a a l e s s i W a r m te w e r m a n y " . . . G n i e d a m "“
Ook in het hoogste gebouw van Nederland, de Maastoren in Rotterdam, geniet men van een Carrier klimaat! Hoe SMART is het klimaat in uw gebouw? Carrier is wereldleider op het gebied van geavanceerde klimaatoplossingen. Heeft u een klimaatinstallatie van Carrier of een ander fabrikaat? Via de slimme Chiller Performance Analyser meet Carrier de prestaties van uw huidige installatie exact door en weet u hoeveel energie u kunt besparen!
Stay in control! Maak kans op de Chiller Performance Analyser inclusief uitgebreide rapportage voor een optimaal klimaatadvies. www.carrier.nl/smartbuildings.
ht c i r e g n e t i e t li Hoogste kwdau ele toepassingen ... op indivi thermofin GmbH • Am Windrad 1 ®
Carrier Airconditioning Benelux info@carrier.nl | www.carrier.nl
D - 08468 Heinsdorfergrund Tel.: 03765 / 38 00 - 0 • Fax: 03765 / 38 00 - 80 38
www.thermofin.de
e-mail: info@thermofin.de
MAKING YOUR RIPENING PROFITABLE BY MINIMISING WEIGHT LOSS AND MAXIMISING PRODUCT QUALITY Discover more www.interko.com
Nijverheidstraat 8 - 2751 GR Moerkapelle - The Netherlands - T + 31 79 593 25 81 - info@interko.com
Waarom uw restwarmte niet hergebruiken? Deelneme Klimaatvakr standnumm , er Proceswarmte of condensatiewarmte van bestaande koelinstallatie
HeatPAC 108 SR-W
+39°C +34°C
Beschikbaar warm water voor proces of verwarming +64°C
COP = 6,2
+70°C
Sabroe HeatPAC - Maximale aanvoertemperatuur van 70°C te halen - Capaciteitsrange verwarmen 240-1150 kW - Koudemiddelvulling 20-48 kg - Gemiddelde COP van 6,2
119
Wenst u meer informatie of een vrijblijvend advies, neemt u dan contact op met ons via telefoon: +31 (0)78 - 6543944 of email: cg-eur-sabroe-dordrecht@jci.com
Energieverbruik 186 kW
Sabroe Products Benelux l Postbus 399 l 3300 AJ Dordrecht l www.sabroe.com
BELANG VAN KOUDE Koude & luchtbehandeling RCC
Tekst dr. ir. Cor van den Berg Lid redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling
Conservering voedingsmiddelen door koudeketens
ULO-bewaring: tussen gisting en verbranding Deze aflevering in de serie bijdragen over voedselbehoud door koudeketens gaat in op de werking van ULO (ultra low oxygen) bewaring als conserveringsmethode voor fruit en andere tuinbouwproducten. Deze vergaand geoptimaliseerde vorm van gasbewaring realiseert voor veel appels en peren een superieur kwaliteitsbehoud en verlenging van de houdbaarheid tot bijna een jaar.
D
it wordt bereikt door de juiste lage bewaartemperatuur te combineren met een zeer laag zuurstofgehalte (0,8 tot 1,7 volume%) en een licht verhoogd koolzuurgehalte in de omringende atmosfeer, waarin liefst ook de ontstane ethyleen (afrijpingshormoon) wordt afgevoerd. De levensprocessen die op celniveau in het fruit nog actief aanwezig zijn, worden hierdoor gestuurd op een minimaal stofwisselingsniveau, met als gevolg een langdurige houdbaarheid.
Naoogstverliezen Fruit onder ULO bewaring kan enige malen langer goed worden
gehouden dan uitsluitend onder koeling. Door zijn bederfelijkheid en de aard van productie zijn de naoogstverliezen van fruit vaak hoog. Geschat wordt dat deze verliezen wereldwijd kunnen oplopen tot 75 procent, sterk afhankelijk van het soort fruit en locatie. Met naoogstverlies wordt bedoeld de hoeveelheid fruit die na de oogst onverkoopbaar is geworden voordat het de consument of de fruitverwerkende industrie bereikt. De meest serieuze verliezen treden meestal op in minder ontwikkelde landen, juist daar waar deze verliezen het hardst aankomen. Omdat de toepassing van koude, met name koeling tot juist
boven het productvriespunt, de meest productvriendelijke methode van conservering is, zou goede koeltechniek een uitkomst zijn om naoogstverliezen verder te beperken. Overigens is bij de koeling van fruit voorzichtigheid geboden. Veel tropische en subtropische fruitsoorten zijn gevoelig voor vormen van lage temperatuur bederf. Dit betekent dat ze niet afgekoeld mogen worden tot beneden 10 tot 12째C, anders kunnen zwartgrijs verkleuring, bitterheid en smaakverlies het gevolg zijn. Dit geldt voor onder meer avocado, mango en banaan.
Levend product De biologische ontwikkeling van fruit kent achtereenvolgens de stadia van: vruchtzetting, vruchtvorming en groei (volume- en gewichttoename), gevolgd door rijping (kleuring, smaakontwikkeling, zacht worden) die al of niet via
106 e JAARGANG JANUARI 2013
21
BELANG VAN KOUDE RCC Koude & luchtbehandeling
een zogeheten climacterium overgaat in scenescentie (overrijp worden en afsterving, bruinverkleuring, smaakverlies, rotting van binnen uit). Climacterische vruchten (peer, banaan) kenmerken zich door een korte periode van maximale rijpheid, die gepaard gaat met een sterke opleving van de stofwisseling vlak voor de afsterving. Niet-climacterische vruchten (citrus) kennen deze opleving niet en zijn langer houdbaar. Het oogstmoment van fruit is belangrijk en dient goed gekozen te zijn met het oog op het verdere ketenverloop van het fruit. Hierbij wordt de smaak meestal gecompromitteerd ten bate van de houdbaarheid, want de beste smaak heeft altijd een aan de boom afgerijpte vrucht die kort daarna wordt geconsumeerd. Voor een lange houdbaarheid ligt het juiste oogstmoment kort nadat het fruit volgroeid is en de afrijping nog niet is begonnen.
Stress Doordat de vrucht afgesneden is van de moederplant is er geen toevoer meer van water en voedingsstoffen en ontstaat er langzamerhand stress om te overleven. De respiratie of ademhaling gaat door en spreekt hiervoor nu de eigen reserves aan, zuurstof wordt opgenomen en koolzuurgas afgestaan en de uitdroging vangt aan, mede doordat de ontstane verbrandingswarmte afgevoerd moet worden. Tijdens bewaring loopt het suikergehalte langzaam terug; vochtverliezen hoger dan 8 gew% kunnen de kwaliteit ernstig aantasten. Een geoogste vrucht of ander tuinbouwproduct kan worden beschouwd als een ‘bioreactor’ in contact met zijn omgeving waarmee het zuurstof, koolzuur en waterdamp uitwisselt en de verbrandingswarmte wordt afgegeven. Belangrijk voor het langdurig vers houden van deze producten is vanzelfsprekend dat de respiratieactiviteit voortgaat op een zo laag
22
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
Respiratie en gaswisseling van fruit en groente. Fysische transportfactoren en verschijnselen.
mogelijk peil, daar anders de vrucht zichzelf te snel verbruikt. Een principeschema van de fysische transportverschijnselen die hierbij een rol spelen is weergegeven in bovenstaande figuur. Dergelijke schema’s worden in het onderzoek gebruikt om fruitbewaring theoretisch te beschrijven. De ontstane koolzuur wordt als maat voor de respiratie gebruikt.
Gasbewaring Om een lage respiratie van fruit effectief te bereiken, was, tot aan de komst van ULO bewaring zo’n 20 jaar geleden, gekoelde opslag van het product bij verhoogde relatieve
vochtigheid (ca 90 procent) ongeveer de enige methode voor appels, peren en veel ander fruit. Het effect van temperatuurverlaging boven het vriespunt is dat per 10 celsiusgraden de respiratie ongeveer drie maal vermindert. Door de toepassing van koeling alleen kon vroeger het aanbod van appels en peren tot aan het voorjaar worden verlengd. Daarnaast was reeds langer bekend dat bij appel- en perensoorten verhoging van koolzuur en verlaging van zuurstofgehalte in de bewaaratmosfeer de bewaarduur met enkele maanden kon verlengen. Niet zelden ging dit ten koste van smaakveranderingen en
BELANG VAN KOUDE Koude & luchtbehandeling RCC
vatbaarheid voor bewaarziekten. Een gewijzigde gassamenstelling in de omringende atmosfeer bij de fruitbewaring werd voor het eerst commercieel toegepast in de USA, na 1919. Er werd toen geëxperimenteerd om fruittransport van zuid naar noord over grote afstanden en gedurende langere tijd mogelijk te maken. Bij toeval was rond 1900 gevonden dat groene bananen in spoorwagons op weg van MiddenAmerika naar de USA voortijdig afrijpten als ze in de buurt waren van carbidlampen. Later bleek dat het als bijproduct ontstane ethyleengas van de lampen hiervoor verantwoordelijk was. Ethyleen werkt als rijpingshormoon voor vruchten en bloemen. Na 1945 werd de CA (Controlled Atmosphere) of gasbewaring met hogere koolzuur en lagere zuurstofgehaltes toegepast. Met wisselend succes. CA bleek nogal soortspecifiek te werken en gevoelig te zijn voor allerlei omstandigheden. Zo zijn hogere koolzuurniveaus notoire veroorzakers van schade door bewaarziekten en smaakveranderingen in het fruit. Maximaal te tolereren gasniveaus lopen sterk uiteen. Anjou-peren, abrikozen en kropsla verdragen koolzuurgasniveaus tot 1-2 procent, terwijl pruimen, vijgen, suikermaïs en spinazie wel 20 procent kunnen verdragen. Na enige geslaagde experimenten met zeer lage zuurstofgehaltes, 25 jaar geleden, is de ULO bewaarmethode ontwikkeld.
tuinbouwproducten wordt ULO met winst toegepast. Analyse van de werking van ULO laat zien dat slim wordt ingespeeld op de stofwisselingprocessen van het te bewaren fruit. Het gebied van zuurstofgehalten waarbinnen ULO optimaal werkt, is smal, zoals wordt geïllustreerd door onderstaande figuur, die metingen weergeeft uit een Wagenings onderzoek. Een smalle marge van 0,8 tot 1,7 procent zuurstof in de bewaaratmosfeer geeft de laagste verbranding en zo de langste bewaarduur. De vorming van koolzuurgas (CO2) berust op twee elkaar opvolgende, cyclisch werkende stofwisselingsprocessen: de Glycolyse (gisting of fermentatie) en de Krebs- of
citroenzuurcyclus. Deze cycli breken in opvolgende enzymatische reacties de basissuiker glucose af. Deze verbinding met zes koolstof atomen (C6), wordt aldus verbrand tot koolzuur, water en energie. De CO2 wordt uitgestoten en de energie wordt in de vorm van de energierijke verbinding ATP getransporteerd in het plantenweefsel. De anaerobe Glycolyse of gisting, die geen zuurstof (O2) gebruikt, verandert de C6 glucose in twee C2 suikers, twee CO2 moleculen en 2 ATP. Vervolgens zet de aerobe Krebs cyclus de C2 suikers om in vier CO2 moleculen en 38 ATP, en gebruikt hiervoor wel O2. De Glycolyse wordt gehinderd door O2 en stopt geheel
Hoe werkt ULO bewaring? ULO is dus een speciale geoptimaliseerde variant van de genoemde CA gasbewaring. Voor appels en peren is de methode snel populair geworden omdat het de bewaartijd verlengde tot bijna een jaar, hetgeen betekende dat de aanvoer van vers fruit vrijwel zonder seizoensinvloeden mogelijk werd; bijgevolg ook een sterke demping van de fluctuatie in handelsprijzen voor fruit over het jaar. Op steeds meer land- en
Respiratieve koolzuurgasproductie door Elstar en Jonagold appels en spruiten als functie van het zuurstoggehalte.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
23
BELANG VAN KOUDE RCC Koude & luchtbehandeling
bij zuurstofspanningen van 3 tot 4 procent. De Krebs cyclus daarentegen is afhankelijk van O2 en versnelt sterk bij toenemende O2 -gehalten. De gemeten respiratiecurve in de figuur is dus een resultante van de samenwerking van de Glycolyse en de Krebs cyclus, dus van gisting en verbranding. In wezen volgt de ULO methode de natuur in de winter waar vissen onder het ijs, kikkers in de modder en dieren in winterslaap hun stofwisseling terugbrengen op vergelijkbare wijze tot puur overlevingsniveau.
Smaakvernietiging Een zuurstofvrije omgeving is desastreus voor bewaring van fruit omdat het vruchtweefsel dan geheel overgaat op gisting en zijn suikervoorraad versneld afbreekt om voor overleving maar energie te krijgen. Alcohol en andere C2
Principeschema van een ULO bewaarcel.
24
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
afvalproducten hopen zich hierbij op en vernietigen de smaak van het fruit. Bij 1 procent O2 is de gisting tot een fractie verminderd en komen de oxidatieve reacties van de Krebs cyclus weer op gang. Deze laatste nemen eerst snel en daarna afnemend toe met de stijging van het O2 -gehalte tot normale proporties in lucht (20,95 procent). Rond het minimale niveau van 1,3 procent O2 vertoont het geproduceerde CO2 een minimum en wordt de ULO-bewaring gestuurd; het precieze niveau is fruitsoort- en soms jaarafhankelijk. Jonagold appels worden bewaard tot eind juli bij 1째C, 4 procent CO2 en 1,1 procent O2. Een houdbaarheid van negen maanden dus; bij alleen mechanische koeling is dit ruim drie maanden en onder ouderwetse CA-scrub omstandigheden 6,5 maand. De figuur geeft ook aan de globale
invloed van het CO2 -niveau op de respiratie. Daarnaast kan nog enige winst worden behaald door sporen ethyleen uit de bewaaratmosfeer te verwijderen teneinde een beginnende afrijping van fruit verder te vertragen. ULO bewaring van andere producten is verder in ontwikkeling. Winsten in kwaliteit en bewaarduur zijn inmiddels bekend van veel climacterische fruitsoorten (pruim, avocado, banaan) en van groentes als winterwortels, witlof, kool, asperges en ook bloembollen. Daarnaast heeft ook de verpakkingstechnologie van verse groente en fruit geprofiteerd van ULO kennis; de gekoelde bewaring van consumentenporties kan aanmerkelijk worden verlengd door lage zuurstofspanningen aan te brengen binnen de verpakking. ULO bewaarcellen in de praktijk zijn
BELANG VAN KOUDE Koude & luchtbehandeling RCC
grote ruimten die gasdicht en goed geïsoleerd moeten zijn, en beschikken over veilige installaties met meet- en regelsystemen voor het binnen nauwe grenzen constant houden van de temperatuur, vochtigheid en gassamenstelling. Door toepassing van internet kunnen bewaarcellen tegenwoordig op afstand worden bewaakt. Technologie, schaalvergroting en rendement hebben bepaald dat ULO bewaring in de praktijk wordt uitgevoerd met capaciteiten van meerdere honderden tonnen fruit per bewaarcel. Het fruit wordt gestapeld in kubieke meter kratten met voldoende ruimte voor gaswisseling van het fruit. De figuur op pagina 24 geeft het principeschema van een ULO bewaarcel weer met enige richtwaarden voor appels en peren. Bewaarcellen zijn uitgerust met apparatuur voor koeling en luchtcirculatie.
Overdruk Een toevoer van stikstof zorgt voor een kleine overdruk die geëgaliseerd wordt door kleppen voor overdruk en onderdruk en gebufferd door een balgballon of bufferlong bovenop de bewaarcel. Gebruikte O2 wordt aangevuld door een beluchtingsventilator. Stikstof wordt gegenereerd uit lucht door moleculaire filtratie of zuurstofadsorptie. Voor de afvoer van de respiratie CO2 gebruikte men vroeger meestal natronloog dat CO2 bindt tot natriumcarbonaat; tegenwoordig is dit meestal een scrubber met actieve kool. In moderne installaties kan ethyleen worden afgevangen via katalytische verbranding en warmteterugwinning. Gewoonlijk wordt het fruit gewassen voordat de bewaarcel ermee wordt gevuld. Hierbij moet ook gesorteerd worden want de vruchthuid mag niet beschadigd zijn omdat een beschadigde vrucht een haard van infectie is. De foto toont zo’n schimmelinfectiehaard in een krat met Elstar appels bij de ontlading van een ULO bewaarcel. Bij
Krat met Elstar appels met schimmel infectiehaard na ULO bewaring.
het wassen en drogen van het fruit daalt de temperatuur reeds enige graden. Na inslag van het fruit in de cel wordt de partij verder luchtgekoeld; tegelijkertijd daalt het zuurstofgehalte van de ingesloten atmosfeer door de fruit ademhaling. Bij de opening van een ULO bewaarcel na de bewaarperiode is grote voorzichtigheid geboden vanwege het lage zuurstofniveau; de cel kan pas betreden worden na goede verluchting.
Samenvatting ULO Bewaring, tussen Gisting en Verbranding Dit artikel in de serie over conservering van voedingsmiddelen door koudeketens behandelt de ULO (ultra-low-oxygen) bewaring bij laag zuurstofgehalte van fruit en andere tuinbouwproducten. Deze ruim twintig jaar oude en inmiddels veel toegepaste methode is een optimalisatie van de vroegere Controlled Atmosphere (CA) bewaring. Appels en peren kunnen hiermee langdurig tot bijna een jaar worden bewaard onder behoud van hun eetkwaliteit, waardoor seizoenfluctuaties in de aanvoer deels tot het verleden behoren. Door handhaving van een lage temperatuur juist boven het vriespunt en het zuurstofgehalte in de bewaarcel rond 1,3 vol%
wordt de ademhaling geminimaliseerd. Dit zuurstofniveau zorgt ervoor dat enerzijds geen gisting optreedt en anderzijds de verbranding minimaal is, zodat het fruit zijn reserves maar heel langzaam verbruikt. Uitvoering in de praktijk vindt plaats in grootschalige bewaarcellen die enkele honderden tonnen fruit bevatten.
Summary ULO Storage, between Fermentation and Combustion In this paper in the series on cold chain food preservation, describes ULO storage of fruits at very low oxygen levels. This technique which was developed about 20 years ago, is an optimization of the older Controlled Atmosphere storage technique. Pears and apples can thus be stored for almost one year making possible a nearly season independant stream of fruits. Average storage conditions are: temperature just above freezing point, oxygen level around 1,3 % and a few % of carbondioxide. This keeps respiration as low as possible; it prevents fermentation and minimizes combustion of fruit reserves. ULO storage units in practice contain several hundreds of tonnes of fruit.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
25
Notified Body voor Drukapparatuur (PED) GESPECIALISEERD IN KOUDETECHNIEK Alle PED modules (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Kostenbesparend EG-typekeur (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Soldeer- en laskwalificaties Keuring voor Ingebruikneming Beoordelingen PGS 13 Periodieke herkeuringen (volgens WBDA) Referenties:
Assumburg Koeltechniek, BDA Cooling B.V., Bort de Graaf Koel- en Klimaattechniek, Carrier Refrigeration Benelux B.V., De Baronie Koel- en Vriestechniek, De Laat Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina B.V., Friga Systems, Frimex Retail Services BV, GEA Refrigeration Netherlands N.V., Govers Koeltechniek B.V., Hegeman Koudetechniek, IBK Compac, IBK Koudetechniek B.V., Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Koel en Airco Service KAS BV, Koelgroep Dorenbos, Koelplan Airconditioning B.V., Koeltechniek Verhoog B.V., Koeltechnisch Buro Raamsdonksveer, KOELTEX BV, Lassche & Keizer BV, Limburgse Koelindustrie Liko B.V., MUR Conditioning BV, Nijssen Koeling, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International, Pool Koudetechniek, Renselaar Koeltechniek, Romijnders Koudetechniek B.V., Rosval Production & Development B.V., Saval Airchilling & Freezing, Servex Koel- en Vriestechniek, T&S Klimaattechniek, Technicool B.V., Tolsma Techniek Emmeloord b.v., Trane Airconditioning B.V., Van Abeelen Koeltechniek b.v., Van den Reek Koeltechniek B.V., Van der Laan Koeltechniek B.V., Van Gerven Koeltechnische Unitbouw B.V., Van Kempen Koudetechniek B.V., Veld Koeltechniek BV, VHI Koudetechniek BV, Wolter & Dros TBI Techniek B.V., Wooning Airconditioning.
NoBo/AKI-nummer 1242 Hertzstraat 14, 6716 BT Ede Telefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22 E-mail: info@energieconsult.nl, www.energieconsult.nl
Smitsair adv. 190 x 130 B
19-12-2011
15:00
Pagina 1
-JETsystemen Toepassingsgebieden JETsystemen; • fabriekshallen en lashallen, • magazijnen en distributiecentra, • voedselverwerkende industrie, • sporthallen en zwembaden, • concertzalen, theaters en discotheken, • multifunctionele evenementenhallen, • winkels, bouwmarkten, • atria en binnentuinen, • kantoorruimten, hotelkamers, • scholen, klaslokalen. Voor een vrijblijvend advies en/of een presentatie van de toepassingsmogelijkheden kunt u contact opnemen met dhr. R. Langeweg
SMITSAIR-JETsystemen B.V. • PROJECTMATIGE AANPAK • LUCHTVERDELING OP MAAT • SNELLE INSTALLATIE • LAAG ENERGIEVERBRUIK • WEINIG TRANSPORTKANALEN NODIG • TOCHTVRIJ EN HOMOGEEN KLIMAAT • HOOGINDUCEREND SYSTEEM • INCLUSIEF INBEDRIJFSTELLING • ONDERHOUDSVRIJ • GESCHIKT VOOR KOELING, VERWARMING EN VENTILATIE •
Tel. 0297-564455 Fax 0297-569296 e-mail: jetsystemen@smitsair.nl internet: www.smitsair.nl
CRYOTECH-KOELSYSTEEM CRYOTECH-KOELSYSTEEM Koude & luchtbehandeling RCC
Tekst ir. Bart W. Ezendam CryoTech Operations Leader Thermo King Ingersoll Rand
CryoTech goed alternatief in geconditioneerd transport Thermo King heeft een installatie die gebruiktmaakt van gerecycled CO2: de CryoTech. Het is een goed alternatief in geconditioneerd transport. Schoon, snel en stil. Wat is CryoTech? CryoTech is een type koelmotor die, in tegenstelling tot de conventioneel aangedreven koelmotor, op vloeibare CO2 werkt. Het geheim achter de CryoTech koelinstallaties van Thermo King is het gebruik van gerecycled vloeibaar koolzuur (CO2) als koudemiddel in een indirect opencircuitsysteem. Het innovatieve van dit systeem is dat dit koolzuur niet de laadruimte in wordt geblazen. Er wordt dus geen
Open CO2-koelcircuit.
zuurstof verdrongen. Hierdoor blijft de kwaliteit van geconditioneerde producten gewaarborgd, evenals de veiligheid van de chauffeur tijdens het laden en lossen. Immers, CO2 is nadelig als de concentratie te hoog is. Voordat het expandeert, bevindt deze CO2 zich in vloeibare vorm in een enorme roestvrijstalen dubbelwandige vacuüm geïsoleerde ronde tank, doorgaans gemonteerd onder de vrachtwagen of trailer.
Open CO2-verwarmingscircuit.
Het Thermo King CryoTech systeem is ontworpen voor de meest veeleisende winkel- en stadsdistributiebedrijven. CryoTech is een duurzame oplossing die 100 procent betrouwbaar is op het gebied van temperatuurbeheer, milieu en geluid. Kortom: schoon, snel en stil.
Waarom CryoTech? De milieueisen worden steeds strenger en CO2 uitstoot is een hot item geworden vanwege het broeikaseffect. Het is jammer dat CO2 bestempeld wordt als een vervuiler; dat dient te worden rechtgezet. CO2 is namelijk een onderdeel van ons natuurlijk kringloopproces. Het probleem is echter dat wij met z’n allen te veel CO2 produceren en het natuurlijk kringloopproces niet meer in evenwicht is. De mens zelf is een producent van CO2, maar de grootste producenten zijn het verkeer en de fabrieken waar fossiele brandstoffen worden verbrand.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
27
CRYOTECH-KOELSYSTEEM RCC Koude & luchtbehandeling
Gemiddelde jaarlijkse CO2-emissies van diverse systemen.
Schema CryoTech-systeem Wat wordt er tegenwoordig gedaan met een overschot aan CO2? Er wordt geprobeerd om zoveel mogelijk producten weer te hergebruiken en dus wordt er gerecycled. Dit recyclen kan en gebeurt ook al met CO2. Te denken valt aan koolzuur in frisdranken, brandblussers en de glastuinbouw om groei van gewassen te stimuleren. Zelfs het transport van menselijke organen wordt uitgevoerd met gerecycled CO2, maar dan in vaste vorm in plaats van vloeibare vorm. Thermo King heeft een installatie die gebruikmaakt van gerecycled CO2, genaamd de CryoTech. Een goed alternatief in geconditioneerd transport.
Hoe ziet de technologie eruit?
het compartiment van de vrachtwagen of trailer. Er komt dus geen CO2 in de laadruimte. Na het verdampen wordt de gasvormige CO2 onder de vrachtwagen geleid. Via een uitlaat met demper komt het in de atmosfeer. Waar de meeste koelinstallaties gebruikmaken van dieselbrandstof en HFK koudemiddelen, gebruikt de CryoTech koelinstallatie gerecycled CO2. Dit CO2 is een industrieel afvalproduct dat vrijkomt bij industriĂŤle processen zoals de productie van kunstmest of olieraffinage. De CO2 die tijdens dit proces in de atmosfeer vrijkomt, wordt afgevangen en, na reinigen en vloeibaar maken, hergebruikt voor de CryoTech koelsystemen. Het
De CryoTech koelinstallatie is opgebouwd uit een tank gevuld met vloeibaar CO2 en gasvorming CO2 om de tank op druk te houden. Het vloeibare CO2 wordt via twee kleppen door een verdamper geleid waar het de kans Geluidsdruk in (dBA) van verschillende geluidskrijgt te verdampen bronnen. tot in de gasfase. Dit verdampingsproces onttrekt warmte uit
28
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
gebruik van vloeibaar koolzuur in de CryoTech systemen betekent tevens dat er geen uitstoot van onnatuurlijk koudemiddel is (de uitstoot van 1 kg koudemiddel R404A staat gelijk aan een emissiewaarde van 3922 kg aan CO2-uitstoot). Koelen met koolzuur is onder andere door het niet gebruiken van diesel en onnatuurlijke koudemiddelen tot meer dan 75 procent milieuvriendelijker dan de traditionele diesel aangedreven systemen. Naast groen is koelen met CryoTech ook nog eens uiterst stil. Het CryoTech-systeem, dat de PIEK normen ruim overtreft, is dan ook voorzien van een PIEK certificaat. Uit testen blijkt dat CryoTech-units op het moment dat een koelsys-
Vergelijk geluidsproductie CryoTech met conventionele transportkoelunits.
CRYOTECH-KOELSYSTEEM Koude & luchtbehandeling RCC
CO2-productie en -gebruik.
teem het meeste lawaai maakt (tijdens verlaging van de temperatuur) ruim 90 procent stiller is dan vergelijkbare huidige systemen. Hiermee is CryoTech het stilste transportkoelsysteem ter wereld in zijn klasse. Tevens is de snelheid van het terugkoelen van laadruimte met het CryoTech systeem drie keer sneller dan de conventionele machine.
Gezien de unieke aard van de technologie, waaronder de afwezigheid van een condensor, verandert de capaciteit van deze installaties niet als de omgevingstemperatuur stijgt of daalt. Vooral bij distributie met verschillende afleveradressen kan de temperatuur sneller hersteld en nauwkeuriger geregeld worden. Hierdoor is de kans dat producten verloren gaan minimaal en zijn producten langer houdbaar.
Waar komt die CO2 vandaan?
Verloop retourluchttemperatuur gedurende terugkoelen van de laadruimte.
De CO2 die momenteel in Nederland wordt aangeboden bij de vulstations van Thermo King komt van Yara Gas. Deze CO2 wordt afgevangen bij de productie van kunstmest in de fabriek in Sluiskil in ZeeuwsVlaanderen. De introductie op de Nederlandse markt is begonnen met een test bij vervoerder Peter Appel voor supermarktketen Spar. Deze test heeft uitgewezen dat de CryoTech in staat is om aan de vergaande verwachtingen van Spar te kunnen voldoen: het
op temperatuur houden van producten tijdens transport in koude maar zeker ook in warme dagen. Peter Appel Transport heeft in opdracht van Spar inmiddels 51 CryoTech-koelinstallaties aangeschaft. Andere vervoerders die rijden met CryoTech-koelinstallaties zijn: Redder Staphorst, Dasko, Tielbeke, Donderwinkel, Euser,
Ingersoll Rand Climate Solutions De divisie Climate Control Technologies van Ingersoll Rand levert apparatuur en diensten voor het beheren van temperatuurgecontroleerde omgevingen voor voedingsmiddelen en andere bederfelijke producten waaronder zowel oplossingen voor transport als vaste units. Productmerken zijn Thermo King速, een wereldleider op het gebied van temperatuurbeheerssystemen voor de transportsector, en Trane速, een fabrikant van koelapparatuur voor stationaire koel-en airconditioninginstallaties.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
29
CRYOTECH-KOELSYSTEEM RCC Koude & luchtbehandeling
Vlug, Heilpoeg, Assies, DijkgraafReinders, Febo, Dekamarkt, 020stadsdistributie, Jooren en niet te vergeten St. van den Brink. In totaal zijn er inmiddels meer dan 120 eenheden actief in Nederland.
Vulstations Een CryoTech-koelinstallatie moet gevuld worden met CO2. Dat kan niet zomaar. Dat is een moeilijk te beheersen proces en daarom zijn dispensers ontwikkeld door de firma Yara en Thermo King die dit eenvoudig mogelijk moeten maken. De namen van de dispensers zijn Silenci of Silenci Light. Bij een Silenci in optimale allocatie is de tanktijd van een 430 liter (maximaal tankinhoud) tank 8 minuten en dat staat gelijk aan ongeveer 500 kg vloeibare CO2. Er zijn in totaal zeven tanklocaties in Nederland: Zwolle, Heerenveen, Amsterdam, Waalwijk, Apeldoorn, Alkmaar en Hengelo. Voor een onbemand vulstation is naast een Silenci ook een tanksilo nodig, die is gevuld met vloeibare CO2.. Via buizen en slangen wordt de vloeibare CO2 vervolgens naar de dispenser getransporteerd waar het onder druk (8-10 bar) in de tanksilo van de vrachtwagen wordt geperst.
CO2-vulstation.
30
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
Het niveau van de tanksilo op het terrein wordt via Telematrie door de firma Yara in de gaten gehouden. De afrekening van het afgenomen CO2 wordt gedaan via GPRS die in de Silenci dispenser is ingebouwd. Op het hoofdkantoor van Thermo King Transportkoeling wordt vervolgens de afrekening gerealiseerd. Doordat sprake is van een automatisch systeem wordt het voor de chauffeur eenvoudiger om te tanken, met minder handelingen. De locatiekeuze voör een vulstation is strategisch. Afhankelijk van de vraag, wordt bepaald waar een vulstation moet komen. Een vervoerder wil liever niet omrijden om CO2 te tanken en de tankstations moeten dus op de route liggen van of naar een laad- of lospunt. Het identificeren van een goede locatie is dus al een uitdaging. Vervolgens moet voor een vulstation een gedegen fundering gemaakt worden om een 12 meter hoge silo van 52 ton te kunnen dragen (87 ton in totaal).
Beschermen Ook moet er nog een hekwerk omheen gemaakt worden tegen onbevoegden en moet er een aanrijdbeveiliging komen om de dispenser te beschermen tegen aanrijden door bijvoorbeeld vrachtauto's. Er moet in elk geval elektra aanwezig zijn en dit is doorgaans niet voorhanden. Om dit alles te kunnen aanleggen moet je dus eerst een stuk grond zoeken, uitvinden wie de eigenaar is, een contract afsluiten met deze eigenaar voor de huur van de grond en als laatste zorgen dat de benodigde vergunningen aanwezig zijn om een en ander te kunnen bouwen. Mocht er onverhoeds interesse zijn van een transporteur om met CryoTech-koelinstallaties te gaan rijden, dan kan er altijd contact opgenomen worden met Thermo King om na te gaan of er al een vulstation in de nabije omgeving aanwezig is of dat er wellicht plannen zijn voor de realisatie van een nieuw vulstation.
Thermo King Thermo King is wereldleider op het gebied van temperatuurbeheersing tijdens transport. De markt wordt bediend vanuit elf productiefaciliteiten en door ruim achthonderd distributeurs in de hele wereld. Het bedrijf levert een breed scala aan koelen verwarmingsunits voor voertuigen van ieder formaat, van kleine bestelwagens tot grote opleggers, evenals containers die door de lucht of over zee worden vervoerd. Daarnaast levert Thermo King verwarming-, ventilatie- en airconditioningapparatuur voor passagiersbussen en lightrail. Ook biedt Thermo King programma’s voor onderhoudservice en financiering aan, evenals een reeks accessoires en temperatuurbewaking- en traceringapparatuur. Meer informatie op de website www.thermoking.nl Thermo King is een bedrijfsonderdeel van Ingersoll Rand, een toonaangevend, gediversifieerd productiebedrijf dat in de hele wereld producten, diensten en geïntegreerde oplossingen levert aan uiteenlopende bedrijfstakken zoals de transportbranche, fabrikanten, de bouw en de landbouw. Meer informatie: www.ingersollrand.com.
Meer informatie Thermo King Ingersoll Rand Driemanssteeweg 60 3084 CB Rotterdam Nederland T: 010-2100666 E: bart ezendam@eu.thermoking.com I: www.thermoking.nl
Koelen middelen
erde e d n a r e gega -oplossing! g i n e e D rmijn e t e g n la
Propaan-chillers Propaan-warmtepompen l Propaan/CO2-cascade systemen l CO2-transkritische systemen l NH3-compressorpackages l NH3-chillers l l
Cool Green Solutions BV - Spoorstraat 10 - 4431 NK ‘s-Gravenpolder - The Netherlands M: info@coolgreensolutions.nl - T: +31(0) 113 - 22 28 33
VERHUUR VAN KOELING EN STROOM
Bel voor al uw koel vragen: 035 - 62 80 377 Fax 035 - 62 80 379 • info@easycool.nl • www.easycool.nl
Luchtgekoelde chillers • Verrijdbare airconditioners Luchtbehandeling • Luchtgekoelde dakunits Computerunits • Koelcontainers • Koeltorens Dieselgeneratoren SuperSilent • Brandstoftanks Aansluitkabel • Verdeelkasten • Transformatoren Appendages • Specials
Koelproces onder controle! Regelventielen Airpurgers Handafsluiters Capacitieve niveauschakelaars
Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl 13HG-01 - RCC
14-1-2013
14:57
Pagina 1
Sluit aan, meet, klaar! Eenvoudige installatie van koelsystemen met de testo 557.
23 0983 13HG-01
• Temperatuurmeting en automatische berekening van oververhitting en onderkoeling. • Geïntegreerde vacuümmeting voor evacuatie van systemen. • 4-weg ventielblok voor snel werk.
www.testo.nl/manifold
Bezoek Testo op de Klimaatvak in Gorinchem !
KOELING DATACENTER Koude & luchtbehandeling RCC
Tekst ing. Dick Havenaar Voorzitter redactieraad RCC K&L
DataCenterKoelingTM
Klimatisering voor extreem laag energiegebruik (deel 2)
Detail 19”-racks.
Rechts twee stuks energiezuinige EC-ventilatoren en links de filters.
Actief Koeldak ™.
Een datacenter ofwel rekencentrum voor bedrijfskritische ICT-apparatuur zoals servers, heeft diverse voorzieningen zoals klimaatbeheersing, brandmeldsysteem en back-up energie/(nood)stroomvoorziening. Daarnaast bevat zo’n datacenter ook snelle internetverbindingen en is voorzien van fysieke veiligheidsmaatregelen met toegangscontrole en camerabewaking. Voorheen hadden bedrijven ieder hun eigen serverruimte (vaak een veredelde bezemkast met energieverslindende comfort airconditioninginstallaties) waarin hun ICT-apparatuur was geplaatst.
T
egenwoordig worden duurzame regionale datacenters gebouwd die zijn gebaseerd op het gebruik van buitenlucht in combinatie met verdampingskoeling. Deze duurzame oplossing maakt gebruik van het verdampen van water om de lucht af te koelen en tevens door slim gebruik te maken van de eigenschappen dat
koude lucht daalt en warme lucht stijgt. De implementatie van deze drie natuurkundige principes vormen de basis voor het klimatiseren van datacenters met extreem laag energiegebruik. In dit tweede deel wordt ingegaan op de werking van dit innovatieve DataCenterKoelingTM systeem dat zich kenmerkt door een extreem
laag energiegebruik en hierdoor ook zorgt voor een extreem lage CO2-uitstoot.
Werking Zoals bekend stijgt warme lucht en daalt koude lucht en wordt door het verdampingsproces van water, de lucht er omheen sterk afgekoeld omdat daaruit de benodigde
106 e JAARGANG JANUARI 2013
33
KOELING DATACENTER RCC Koude & luchtbehandeling
energie wordt onttrokken. Deze drie natuurkundige principes vormen de basis van deze duurzame oplossing voor het klimatiseren van datacenters. Veel traditionele koelsystemen blazen te veel koele lucht met een te hoge snelheid in de ‘koudestraat’ van het datacenter. (zie onderstaande foto). Dat kan beter en efficiënter, vond Jo van de Pas, directeur van Data Center Infra Solutions. De koude lucht wordt nu individueel per corridor (koudestraat) naar de ICT-apparatuur
getransporteerd. De oplossing die gevonden is met het ActiefKoeldak™, verdeelt de geklimatiseerde lucht met een kleine overdruk zeer gelijkmatig over de ‘koudestraat’ van het datacenter. Daardoor nemen de kleine ventilatoren in de te koelen ICT apparatuur (geplaatst in de 19” racks) eenvoudig elk de gewenste variërende hoeveelheid koellucht tot zich. Altijd precies de hoeveelheid die nodig is, en niet meer dan dat. Daardoor is veel minder energie nodig om te koelen
Koudestraat met textiel luchtverdeel- en inblaaskanaal met weerstand >10Pa voor gelijkmatige luchtverdeling.
34
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
dan in het geval van een conventioneel koelsysteem. Milieuvriendelijk, en ook in financieel opzicht erg interessant.
Koeling De modulaire van roestvast staal gefabriceerde klimatiseringsunit is voorzien van zeer goede fijnstof luchtfilters en heeft altijd twee stuks energiezuinige overgedimensioneerde EC-ventilatoren die voor de benodigde luchtverplaatsing zorgen. Die beproefde GreenTech EC-technologie ventilatoren van ebmpapst, draaien daarbij op laag toerental, waardoor er zeer weinig elektrische energie wordt gebruikt. Door deze selectie van ventilatoren en ontwerp op laag toerental met een laag energiegebruik is er altijd een groot potentieel aan drukopbouw en luchtopbrengst beschikbaar indien zich calamiteiten voordoen waardoor de maximale beschikbaarheid wordt gegarandeerd. De warmte uit het datacenter wordt hergebruikt en gemengd met de benodigde directe buitenlucht tot de gewenste luchttemperatuur is bereikt. In Nederland is de omgevingstemperatuur de meeste dagen van het jaar koud genoeg om de vereiste koeling aan een datacenter te kunnen leveren. Tijdens gemiddeld 350 uur van de 8760 uur per jaar, dat het daarvoor wel te warm is, wordt die buitenlucht extra gekoeld. Deze afkoeling vindt plaats in de warmtewisselaar van StaticCooling, die de lucht koelt door water te laten verdampen en daarbij de vrijkomende waterdamp direct naar buiten afvoert zodat het datacenter niet te vochtig wordt. Tijdens de winter gebruiken we de proceslucht juist wel om daarmee de koellucht extra te bevochtigen en statische elektriciteit te voorkomen. De StatiqCooler is een warmtewisselaar (zie foto/tekening koelprincipe op p. 35) die bestaat uit een pakket kunststof platen. In die platen bevinden zich kanaaltjes waardoor de te warme buitenlucht geblazen wordt. De kunststofplaten
KOELING DATACENTER Koude & luchtbehandeling RCC
Transformator met omkasting.
zijn aan de buitenzijde voorzien van een hygroscopisch vlies dat continu bevochtigd wordt met water; er vormt zich een waterfilm op de buitenzijde van die platen. Door de waterverdamping wordt de daarvoor benodigde energie onttrokken aan de warme doorstromende lucht in die kanaaltjes die daardoor sterk
Elektrische installatie UPS (rechts) en verdeelinrichting (links).
afkoelt. De gekoelde lucht wordt voor minimaal tweederde naar de koudestraten gevoerd en voor maximaal eenderde terug in het blok langs het hygroscopisch vlies geblazen waar het zich weer opwarmt waardoor die proceslucht extra vocht op kan nemen en daarna direct naar buiten afgevoerd wordt. Datacenter Infra Solutions zorgt met dit concept voor een oplossing die conform de ASHRAE standaard het hele jaar duurzaam, beschikbaar ĂŠn zeer rendabel is.
Regeling
Energy Manager.
Afkoelingsprincipe van de lucht met het koelblok of luchtwarmtewisselaar van StatiqCooling.
Het gehele systeem wordt geregeld door een computergestuurde PLC regeling. Alle kleppen, ventilatorsnelheden, luchthoeveelheden en temperaturen worden automatisch geregeld. Ook de staat van de filters, het waterverbruik voor de benodigde koeling en het energiegebruik van de apparatuur worden geregistreerd. Het systeem kan ook op afstand worden gemonitored en worden uitgelezen, terwijl ook het energiegebruik zowel momentaan als over langere perioden kan worden uitgelezen en uitgeprint. Alle data zijn en blijven beschikbaar. Voor service doeleinden kan de leverancier op afstand de installatie overnemen en controleren.
Investeringen De investeringen van een DataCenterKoelingTM systeem zijn afhankelijk van de locale omstandigheden maar meestal ongeveer gelijk aan die van de conventionele systemen die zijn voorzien van DX-waterkoelsystemen. Bij die investeringsvergelijking is wel meegenomen dat er geen verhoogde vloeren meer nodig zijn voor de luchtverdeling en geen deurafsluiting van de koude straten meer nodig zijn en er een besparing wordt verkregen op de elektrische installatie (zie foto elektrische installatie) vanwege het geringe geĂŻnstalleerde elektrisch aansluitvermogen voor de koelsys-
Duurzame energieopwekking in Zoetermeer.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
35
KOELING DATACENTER RCC Koude & luchtbehandeling
Noodstroomaggregaat is stand by voor uitval van het elektriciteitsnet.
temen. Hiernaast worden als extra de exploitatie- en onderhoudskosten enorm gereduceerd, immers voor de primaire klimatisering zijn slechts twee ventilatoren in bedrijf en voor de verdampingskoeling is een waterverbruik van circa vijf liter per 1000 m3 lucht nodig gedurende slechts 350 uur per jaar.
Kansen Bij calamiteiten vindt nooit uitval plaats door redundantie (zie foto noodstroomaggregaat) en is er ook nog een interventiestand wanneer de regeling uit mocht vallen. Als er stroom is, dan is er ook koeling! De ervaring heeft aangetoond dat met het klimatiseringssysteem zelfs op een van de warmste dagen in 2012 de temperatuur van de lucht in de koude straat beneden de +24°C is
36
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
gebleven. Het klimatiseringssysteem zorgt voor een relatieve luchtvochtigheid die ver binnen de apparatuurgarantie eisen blijft. Er is geen extra apparatuur nodig voor het regelen van de luchtvochtigheid. Er ontstaat geen oxidatie en Zinc Whiskers en er treedt bijna geen stofafzetting op. Het goed inregelen van een EUEKLIMAAT <1,05 en het schoonhouden is de enige vorm van beheer en onderhoud. Indien een bestaand datacenter wordt voorzien van dit nieuwe klimatiseringssysteem kan de gebruiker zijn ICT-apparatuur uitbreiden met 25 procent en is er sprake van een return on investment van zeker minder dan drie jaar, aldus Jo van de Pas, de ontwerper en leverancier van deze nieuwe en veelbelovende innovatie.
Meer informatie DataCenter Infra Solutions Akkerstraat 3 5084 HL Biest-Houtakker T: 013 – 5056262 M: 06-54661488 E: jo.vandepas@dc-is.nl I: www.datacenterkoeling.nl ColoCenter Hofplein 20 3032 AC Rotterdam T: 079 – 7113500 F: 079 – 7113501 E: alexander@colocenter.nl I: www.colocenter.nl
Uw servicepartner
Geïsoleerde koelleidingen
Tochtgordijnen voor positieve of negatieve temperatuur
Hygiënische stellingen voor koel- en vriescel & grootkeuken • • • •
Modulair / Met uitneembare legvlakken Vaste rekken of mobiele rekwagens Voedingsgeschikte materialen (NF/NSF) Eenvoudige montage zonder gereedschap
Hardware Deurbeslag voor koel- en vriesmeubelen
Same-Day-Dispatch - Contacteer ons voor de nieuwe brochures
13.005 NL- pub Fermod RCC.indd 1
© 13.005
FERMOD bv • Glasblazerstraat 4 • 2984 BL Ridderkerk Tel: 0180-46 10 58 • Fax: 0180-46 35 69 E-mail: info-nl@fermodeurope.eu • Web: www.fermodeurope.eu
1/9/2013 1:22:48 PM
Koude techniek, warme relaties Bij GTEX vinden we het belangrijk om warme relaties met onze klanten te onderhouden. Dat doen we allereerst door onze klanten een professionele en gespecialiseerde dienstverlening te bieden op het gebied van industriële koudetechniek met natuurlijke koudemiddelen. We geven passende adviezen voor ieder vraagstuk op dit vakgebied en leveren daarnaast de hoogste kwaliteit in gereviseerde en gebruikte compressoren en componenten. Maar er is meer: GTEX is flexibel, snel, betrokken en ondernemend. We zijn betrouwbaar en integer: we werken voor producenten, leveranciers en installateurs, zonder in hun vaarwater te komen. Ook dát hoort bij de warme relatie met onze klanten. Meer weten? Patrick van Zwam vertelt u graag meer! Neem contact met ons op via 0487 510 756 of kijk op www.gtex.nl
Flexibel en Snel
Zie ook onze website
KLIMAATVAK 2013 RCC Koude & luchtbehandeling
Zien en gezien worden in Evenementenhal Gorinchem Netwerken en breder oriënteren. Dat is het devies voor exposanten op Klimaatvak Gorinchem van 29 tot en met 31 januari. Tijdens deze tiende editie kijkt de klimaatsector naar kansen en ontwikkelingen voor het nieuwe jaar.
D
e tweejaarlijkse beurs Klimaatvak in Evenementenhal Gorinchem is drie dagen lang dé ontmoetingsplek voor vertegenwoordigers, beslissers en ondernemers op het gebied van koudetechniek, airconditioning en luchtbehandeling. Fabrikanten, leveranciers en groothandelaren presenteren niet alleen hun noviteiten, maar zoeken en onderhouden vooral het contact met collega’s en bezoekers. “Mensen krijgen het steeds drukker, maar persoonlijk contact blijft belangrijk”, weet beursorganisator Arnold Kerssies. “Het gaat niet alleen om de prijs van het product, ook de gunfactor speelt een grote rol. Het is niet meer zo dat tijdens beurzen enkel orders worden binnengehaald voor het hele jaar. Er komen echter wel leads die uitein-
38
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
delijk met de juiste opvolging leiden tot extra omzet. Exposanten richten zich nu meer op het netwerken en willen zich laten zien aan de bezoekers; de bestaande, maar ook de nieuwe relaties.”
Uitdaging Kerssies denkt dat het cruciaal is voor bedrijven om zich tijdens de beurs aan een breder publiek te presenteren. “Het is een uitdaging voor exposanten om zich staande te houden in deze lastige tijden. Ze moeten er nu harder voor knokken en zich breder oriënteren. Door meer producten aan te bieden in plaats van één om zo een grotere doelgroep te kunnen benaderen, versterken ze hun marktpositie. Bij bedrijven die niet stil blijven staan, zie je wel een bepaalde groei, of
tenminste stabiliteit in de omzet”, aldus de beursorganisator. De Koude en Klimaatstraat van eerdere edities van Klimaatvak is deze keer omgedoopt tot het Koude- en Klimaatplein, ingericht met medewerking van de KNVvK en de NVKL. Op het plein van 100 vierkante meter, omringd met
BEURSINFORMATIE Locatie Evenementenhal Gorinchem Geopend Dinsdag 29 januari tot en met donderdag 31 januari van 13:00 tot 21:00 uur. Entree Gratis na vooraanmelding op www.klimaatvak.nl
KLIMAATVAK 2013 Koude & luchtbehandeling RCC
stands van exposanten, vinden tal van activiteiten plaats: lezingen over onder meer wet- en regelgeving koudetechniek (F-gassenverordening en EPBD) en de introduc-
Bezoekers van Klimaatvak hebben ook toegang tot de Installatie Vakbeurs en Sanitair Gorinchem, die alle drie in dezelfde hal plaatsvinden. Op de Installatie Vakbeurs
BEZOEKERS VAN KLIMAATVAK HEBBEN OOK TOEGANG TOT DE INSTALLATIE VAKBEURS EN SANITAIR GORINCHEM tie van natuurlijke koudemiddelen. Ook wordt er een wedstrijd flareoptrompverbindingen maken georganiseerd. Iedere dag wordt een winnaar bekendgemaakt die een indoor skydivesessie voor twee personen wint. Kerssies: “In Nederland zijn deze verbindingen een tijd verboden geweest vanwege angst voor gaslekkages. Maar sinds kort mag de techniek weer worden toegepast en met deze wedstrijden kijken we wie het nog beheerst.
zijn branchegerichte informatie en producten te vinden op het gebied van onder meer verwarmingssystemen, meet- en regelapparatuur en bevestigingsmaterialen. De vakbeurs Sanitair Gorinchem richt zich volledig op de sanitair- en tegelbranche. “Waar voorheen sanitair bij de Installatie Vakbeurs zat, is nu gekozen om dat deel apart te presenteren”, legt Kerssies uit. Vanuit de branche kwam de vraag om sanitair een eigen plek te geven.
In vorige edities was het technische sanitair wel vertegenwoordigd, maar niet de badkuipen, wasbakken et cetera. Nu heeft sanitair een eigen vakbeurs met een eigen aanpak.” Kerssies verwacht een lichte stijging in het bezoekersaantal ten opzichte van de laatste editie. “Zo’n 6500. Voor bezoekers is Klimaatvak heel interessant omdat ze de belangrijkste leveranciers kunnen ontmoeten en op een leuke manier op de hoogte blijven van de nieuwste ontwikkelingen en de veranderde wetgeving.”
Programma inlooplezingen Koude en Klimaatplein Dinsdag 29 januari 15.30 uur: Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen 17.30 uur: Restwarmte en het gebruik bij koelinstallaties 19.30 uur: Introductie Natuurlijke Koudemiddelen Woensdag 30 januari 15.30 uur: Technische aspecten bij toepassen van CO2 17.30 uur: Alternatieven HFK’s R404A en R507A voor vriestoepassingen 19.30 uur: Wet- en regelgeving Koudetechniek (onder andere F-gassenverordening en EPBD)
Beursorganisator Arnold Kerssies: exposanten richten zich nu meer op het netwerken en willen zich laten zien aan de bezoekers.
Donderdag 31 januari 15.30 uur: Introductie Natuurlijke Koudemiddelen 17.30 uur: Wet- en regelgeving Koudetechniek (onder andere F-gassenverordening en EPBD) 19.30 uur: Expansieventielen in relatie met productkoeling
106 e JAARGANG JANUARI 2013
39
KLIMAATVAK 2013 RCC Koude & luchtbehandeling
Deelnemerslijst 252 Acoustair Interko 163 Air trade center 307 Albrand 152 Alfa Laval Benelux 233 Altena Cleaning 241 Amga 107 APAC Airconditioning 250 Arkey Sales 206 Avans+ 164 B&B Humidification 304 BASF Nederland 123 Bitzer Benelux BVBA 255 Bonfix 151 Cevetech 142 Climalife 134 Conpro condensor Bescherming 147 Cool Green Solutions 230 Ctrack Benelux 108 Cumulus Nederland 225 DAB Pumps 202 Dagblad de Telegraaf 149 Danfoss 167 De Marketier Techniek 122 Delta Technics Engineering 215 Dero Uitgevers 129 Digitaal Schrijven 221 Double Energy GmbH 205 Duijvelaar Pompen 116 ECR-Nederland 131 Energiewacht 247 Erkende Zelfstandige 158 Euroclima Nederland 157 Fenceworks Vergaderzaal 1 Feruzzi 318 Fila Industria Chima 120 Freddomatic 308 Fromac Rubinetteria 146 Gafco Altron 126 Gasco Nederland 145 Gea Goedhart 260 Gilde Software 231 Grand Innovation 113 Hamapo 248 Heating Direct 238 Hilti Nederland 253 IMSO Waterabsorber 119 JCI-SABROE 208 John Guest GmbH 160 KiwiHesta 110 KNVvK 239 Krommenhoek Metals 224 KTC 166 Kusters Technische handelsondern. 161 Lokring Benelux 204 Lubron Waterbehandeling 115 Marefsup 243 Mark 135 Micronevel 212 Mijn Energiefabriek 203 Mijndak Folie Dakmaterialen 148 MRC Transmark 232 Multi-import 251 MW-Instruments 117 N.V. Mayekawa Europe 244 Nathan Import/Export 217 Natutech 223 NKI Neede 118 NVKL 311 Olympia Retail 304 PCI Augsburg GmbH
40
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
Warmtewisselaars & lawaaibeheersing Prominente leverancier van HVAC producten en diensten Vloerverwarming Leverancier voor de koeltechnische en HVAC markt Reinigen en coaten koeltechniek, installaties Machines en gereedschappen Computerruimte Airconditioning CAD en BIM software voor de installatiebranche Aanbieder van postbachelor- en masteropleidingen Luchtbevochtiging Tegellijmsystemen Bitzer Compressoren voor koel- en warmtepomp installaties Producent fittingen Groothandel Klimaattechniek Duurzame en innovatieve oplossingen voor thermische systemen Reinigen en coaten klimaatinstallaties Koudetechniek Fleetmanagement Luchtbevochtiging en waterbehandeling Producent van pompen en pompinstallaties Abonnementenverkoop De Telegraaf Leverancier koeltechnische componenten Klimaatbeheersing Delta Technics Engineering BV Uitgeverij ICT - dienstverlening Massage Fabrikant van pompen en pompinstallaties Innovatieve koudespecialist en Groothandel Service organisatie verwarmings- en warmwater apparaten Keurmerk zzp’er in de bouw Luchtbehandeling Uitgever Presentaties over het gebruik van Social Media Reinigen, beschermen en onderhouden van vloeren en wanden Koudetechniek & Luchtbehandeling Verkoop van sanitair producten zoals kranen, douches en toebehoren Importeur van koude- en warmtetechniek Groothandel voor Koeltechniek Industriële Koeltechniek Software Sport, health, sauna, camping, utiliteitsbouw De nieuwe generatie Koudetechniek Vloerverwarming Toeleverancier electrotechnische gereedschappen en bevestigingsmaterialen Imso waterabsorber Industriële koudetechniek Fittingen/pijpleidingen en plastic systemen producent stoom- en H2O gevoede luchtverwarmers + importeur Reznor Koeltechnische kennis verspreiders Metaalrecycling Klimaat en koeltechnische componenten Gree Airconditioning Leidingverbindingen voor de koeltechniek Waterbehandeling Koeltechniek Industriële klimaattechniek Luchtbevochtiging Groothandel in systemen voor duurzame energie Dakmaterialen platte daken / Ecoflox Technische Groothandel - Industriële koudetechniek Airconditioning en toebehoren Test- en meetinstrumenten Industrial compressors Totaaloplossingen in klimaattechniek Groothandel duurzame energie Leidingsystemen Branchevereniging Groothandel & Distributie in Sanitair Tegellijmsystemen
Moerkapelle Nieuwerkerk aan de IJssel Didam Breda Waalwijk Hedel Utrecht Houten Breda Huizen Oosterhout Hasselt (BE) Zwolle Dordrecht Bergen op Zoom Dordrecht ‘s Gravenpolder Papendrecht Cuijck Drunen Amsterdam Schiedam Winterswijk Breda Enschede Wijk bij Duurstede Düsseldorf (D) Alphen aan den Rijn Nuenen Assen Geldermalsen ‘s Heerenberg Leiden Zutphen San Martino di Lupari (IT) Maastricht Marmentino Ville (IT) Waddinxveen Delft Sint-Maartensdijk Zenevaar Tiel Den Bosch Tholen Berkel en Rodenrijs Amsterdam Dordrecht Bielefeld (D) Budel Apeldoorn Rotterdam Amersfoort Venlo Alblasserdam Oosterhout ‘s Hertogenbosch Veendam Alkmaar Hardenberg Westendorp Waddinxveen Rotterdam Almere Zaventhem (BE) Duiven Barendrecht Neede Zoetermeer Zaltbommel Oosterhout
KLIMAATVAK 2013 Koude & luchtbehandeling RCC
brandslang
brandslang
brandslang BRANDSLANG
NOODUITGANG nooduitgang nooduitgang
brandslang
toiletten
nooduitgang
KOUDE EN KLIMAA TPLEIN algeheel rookverbod
algeheel rookverbod ALGEHEEL ROOKVERBOD algeheel rookverbod
nooduitgang
algeheel rookverbod
KLIMAAT verboden voor honden
verboden voor honden
INSTALLATIE verboden voor honden
verboden voor honden
SANITAIR
brandslang
nooduitgang
153 318 144 319 310 130 102 254 309 245 257 106 235 315 162 222 143 259 201 229 213 109 155 114 303 220 258 249 125 121 242 210 240 165
Prins technics Profilitec PTC+ Qumedia Rada Sanitairtechniek RGB Trading Rittal Roba Metals Sanifix Sauter Building Control Nederland SK Tuote STEK Sterk Technisch Adviesbureau TECE Nederland Testo Thermagas Thermica Service Theunissen Technical Trading Toby Trading Company Tutorial Opleidingen en Advies UNETO-VNI Uniechemie Uniklima Van Buren International Van den Berg Afvoerputten Vihamij Handel Vink Kunststoffen Webeasy Westfalen Gassen Nederland Wijbenga Wildkamp Wiltec Wöhler MGKG GmbH Xchangers
Importeur en leverancier airconditioning en luchtbehandeling Designer voor profielen, plinten en drains Trainingscentrum Uitgever Sanitaire systemen voor openbare ruimten Koeltechnische machines & gereedschappen IT- Infrastructuur en industriële klimatisering Handelsmaatschappij Repareren van schades in badkamers Gebouwautomatisering & gebouwbeheer Dakventilatoren en luchtafvoerbuizen Certificering koudesector: kwalitatief, duurzaam, veilig Alarm-beveiligingsysteem, comfort verwarming, airco groothandel verwarming en Sanitair Producent en leverancier van mobiele meetinstrumenten Espace vloerverwarming & thermagas luchtverwarmers Koude- en koeltechniek en waterbehandeling en service en filtratie Technische handelsonderneming Tijdwinst apparatuur voor bedrijven die in of op de bouw werken Opleidingsbureau Ondernemersorganisatie voor de installatiebranche en de technische detailhandel Koudetechniek Importeur en leverancier airconditioning en luchtbehandeling Groothandel in isolatiemateriaal en toebehoren voor de koeltechniek Sanitair Technische groothandel Groothandel in kunststof halffabrikaten Gebouwbeheersystemen Industriële Gassen Compomenten Leverancier Groothandel technische materialen Filtermateriaal, cabineproducten en PBM Mess- und Reinigungstechnik Advanced Cooler Division algeheel rookverbod
verboden voor honden
Gorinchem Torri di Quartesolo (IT) Ede Zutphen Barneveld Rotterdam Zevenaar Ijsselstein Leerdam Amsterdam ‘s-Hertogenbosch Baarn Spijk Smilde Almere Montfoort Den Bosch Malden Veenendaal Enschede Zoetermeer Apeldoorn Gorinchem Cromvoirt Lelystad Arnhem Didam Sliedrecht Deventer Geldermalsen Dedemsvaart Uden Bad Wünnenberg (D) Soest
106 e JAARGANG JANUARI 2013
41
FRUIT LOGISTICA 2013 RCC Koude & luchtbehandeling
Ontmoetingsplek voor de AGF-sector Fruit Logistica, de internationale jaarlijkse vakbeurs voor groenten en fruit, wordt van 6 tot en met 8 februari gehouden in de Messe Berlin. Het is de belangrijkste beurs voor de handel in AGF. Fruit Logistica 2013 biedt een uitgebreid overzicht van de markten, producten en diensten voor verse groente en fruit. Workshops, seminars en debatten omlijsten de vakbeurs.
V
orig jaar werd de Fruit Logistica in Berlijn bezocht door 56.000 bezoekers uit 139 landen. Op de beurs waren ruim 2500 exposanten present uit in totaal 84 landen. De beurs is een interessante ontmoetingsplek voor producenten, handelaren en telers van AGF-producten. Maximale doeltreffendheid wordt als een belangrijk kenmerk gezien van de Fruit Logistica. Naast verse groenten en fruit biedt de beurs ook informa-
42
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
tie over gedroogde vruchten en noten, verpakking en etikettering, transport- en logistieke systemen, IT-oplossingen en teeltsystemen.
Omlijstend programma De Fruit Logistica biedt een uitgebreid omlijstend programma met de laatste ontwikkelingen en trends, alles simultaan vertaald in het Engels, Frans, Duits, Italiaans en Spaans. Daags voor de start van de beurs
vindt een forum plaats voor de detailhandel. Dit Fresh Produce Forum heeft als onderwerp Nieuwe formats en nieuwe looks voor de supermarktsector. Op de drie
Deelnemer Nijssen Koeling Nijssen Koeling ontwerpt en installeert in eigen beheer koeltechnische installaties. Het bedrijf staat dit jaar voor de tweede keer op de beurs. â&#x20AC;&#x153;We staan daar tussen onze klanten. Je kunt iedereen meteen zien en spreken; het is ideaal relatiebeheer. Voor ons bedrijf is dat relatiebeheer cruciaal.â&#x20AC;?
FRUIT LOGISTICA 2013 Koude & luchtbehandeling RCC
Deelnemer Interko Interko is gespecialiseerd in het ontwerpen en fabriceren van apparatuur en warmtewisselaars voor de luchtbehandeling- en koeltechnische branche. Het leveringsprogramma van het bedrijf bevat onder andere fruitrijpsystemen. “Wij presenteren de laatste koeltechnieken op de beurs. Wereldwijd is Fruit Logistica de belangrijkste beurs op het gebied van fruit en groente. Kort gezegd: Als je er niet staat, mis je de boot.”
beursdagen zelf zet Fruchthandel Magazine uit Düsseldorf een uitgebreid programma neer met onderwerpen als categorymanagement in acht eenvoudige stappen en een overzicht van certificering op 6 februari. Op donderdag 7 februari staat onder meer op het programma: kwaliteitscontrole - het creëren van vertrouwen in de internationale handel en de wereldwijde productie en consumptie van appels, het favoriete fruit van de consument. Op de laatste beursdag, 8 februari, kunnen bezoekers zich onder meer laten informeren over crisisbeheersing te behandelen en innovatie in de AGF-branche.
Beursinformatie Locatie Messe Berlin Openingstijden 6 tot en met 8 februari van 9.00 tot 18.00 uur Toegangsprijs Dagkaart € 20 (aan de kassa € 32) Doorlopende toegangskaart € 46 (aan de kassa € 73) Voorregistratie met korting via Nederlands-Duitse Handelskamer www. dnhk.org
Innovatieprijs Op vrijdag 8 februari wordt 's middags de Fruit Logistica Innovation Award (FLIA) uitgereikt. De prijs gaat naar de beste innovatie in de AGF-branche. Deze jaarlijkse prijs, van Messe Berlin en Fruchthandel Magazine, is uitgegroeid tot de belangrijkste award voor de AGFbranche. De bezoekers van de beurs kunnen tijdens de eerste twee beursdagen stemmen op een van de tien genomineerden die door een vakjury zijn geselecteerd. De FLIA jury bestaat uit deskundigen uit onder meer de productie, kwaliteitszorg, groot- en detailhandel,
alsook de verpakkingen- en dienstensector. Onder de genomineerden bevinden zich drie Nederlandse bedrijven: Banken Champignons met een concept van vier verschillende verse champignons, compleet met recepten voor de consument, Abracad Technoworks met een snelle en flexibele machine voor verpakkingen van gezonde snacks als appeltjes en Staay Food Group met een concept voor stedelijke locaties waar zaailingen met behulp van LED verlichting in 35 dagen onder veilige, gecontroleerde omstandigheden groeien.
106 e JAARGANG JANUARI 2013
43
ISH 2013 RCC Koude & luchtbehandeling
Zuinig omgaan met natuurlijke hulpbronnen centraal op beurs Met een groot aantal nieuwe thema’s en programmapunten wordt de ISH, de wereldwijd toonaangevende beurs voor innovatief badkamerdesign, gebouw-, energie-, klimaattechniek en hernieuwbare energieën, van 12 tot 16 maart 2013 gehouden in Frankfurt/Main. Het absolute zwaartepunt van de ISH 2013 is het thema zuinig omgaan met natuurlijke hulpbronnen.
A
lle marktleiders en technologisch toonaangevende bedrijven uit Duitsland en daarbuiten presenteren tijdens de ISH hun wereldprimeurs - marktcompatibele technologieën en oplossingen. Met meer dan 2300 exposanten is het beursoppervlak nu al volgeboekt. Voor het segment huis- en gebouwautomatisering, energiebeheer, meet-, besturingsen regeltechniek wordt hal 10.3 als extra ruimte in gebruik genomen. De Messe Frankfurt verwacht in totaal ruim 200.000 bezoekers. De installatiebranche is de grootste bezoekersgroep. Het aandachtsveld ISH Energy biedt - voor het eerst - een informatieen communicatieplatform voor de technische installatiebouw en de onroerendgoedmarkt. Onder de titel FIT – Forum voor onroerend goed, energie en techniek presenteert de Duitse industriebond technische gebouwuitrusting (BTGA) aan de hand van projecten en best-practices rond de energietransitie op de onroerendgoedmarkt.
In het aandachtsgebied ISH Water stellen exposanten met duurzame, designgerichte badoplossingen zich voor. ISH Water ligt samen met de Wereld van de installatietechniek aan de oostzijde in de hallen 2, 3, 4, 5 en 6. Aan de westkant van het beursterrein bevindt zich het aandachtsveld ISH Energy met de gebouw- en energietechniek, hernieuwbare energieën en de koude-, klimaat- en ventilatietechniek in hal 8, 9, 10,11 en in de Galleria. Bezoekers krijgen hier het totale spectrum van de innovatieve gebouwsysteemtechniek te zien.
Sterke thema's Nieuw zijn de sterke thema’s in het kader van verdere verduurzaming, toepassing van hernieuwbare energiebronnen, intelligente
Beursinformatie Locatie
Messe Frankfurt
oplossingen in huis- en gebouwautomatisering en energiebeheer. De klimaat-, koude- en ventilatietechniek is op de ISH in de hallen 10.2, 11.0 en 11.1 vertegenwoordigd onder de naam Aircontec. Speciaal voor vakbezoekers presenteert de industrie innovatieve oplossingen voor componenten en systemen die niet alleen zorgen voor een hoge energie-efficiëntie, maar ook voor thermische behaaglijkheid en een kwalitatief goede binnenlucht. Ongeveer vijftig bedrijven uit Nederland nemen deel aan de beurs. Hieronder een aantal uit het vakgebied klimaat-, koude en ventilatietechniek, de doelgroep van RCC Koude & Luchtbehandeling. De deelnemerslijst staat op de volgende pagina.
Exposanten op het gebied van klimaat,-koude-en ventilatietechniek bevinden zich in de geel gekleurde hallen (10.2, 11.0 en 11.1).
Openingstijden
Alle aspecten Of het nu gaat om duurzame sanitaire oplossingen, innovatief badkamerdesign, energie-efficiënte verwarmingstechnologieën in combinatie met hernieuwbare energieën of milieuvriendelijke klimaat-, koude- en ventilatietechniek, de vakbeurs omvat met zijn aanbod, zowel in de breedte als in de diepte, alle aspecten van toekomstgerichte oplossingen voor gebouwen.
44
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
12 – 15 maart: 9.00 tot 18.00 uur en 16 maart: 9 tot 17 uur Toegangsprijzen
Dagkaart voorverkoop 17 euro/ aan de kassa 35 euro Abonnementskaart voorverkoop 46 euro/aan de kassa 75 euro Meer informatie
www.ish.messefrankfurt.com
Lezingenprogramma - ISH-technologie en energieforum - Kachelforum - Klimaatforum - Forum IKK Building - Forum: Gebouw-Efficiënt Intelligent
ISH 2013 Koude & luchtbehandeling RCC
Galleria
Entrance Galleria
Messeturm
Frankfurt am Main, 12 â&#x20AC;&#x201C; 16. 3. 2013 Entrance Torhaus
Building and Energy Technology / Renewable Energies
World of Installation Technology
F 11
Eingang Galleria
Aircontec
Galleria Torhaus Galleria
Eingang Galleria
Renewable Energies
Messeturm
Service-Center Torhaus
F 10
F 11
Festhalle
Eingang Torhaus
1.1
Eingang Torhaus
Congress Center Eingang Torhaus
Messeturm
Torhaus Torhaus
Service-Center Torhaus
Energy
The Bathroom Experience Eingang Torhaus
F 11Service-Center
Torhaus
Eingang Torhaus
Service-Center F 10 Aircontec/Air-conditioning, Cooling and Ventilation Technology Torhaus
F 11
Eingang Nederlandse deelnemers Portalhaus
HB International Clou BV HACEKA Eingang Geesa Portalhaus Sealskin Eingang Portalhaus Tiger VSH Fittings Elcee Holland Golden Care Company VanRijsingen Sanitair C&F Technics Kiwa Akatherm VDL Van de Lande Bison International Jan van Walraven Holding Rioned KW-Tools Rettig ICC Caradon Stelrad HKB Ketelbouw Van Dijk Heating CoxGeelen Goma
Congress Center Festhalle
Water Torhaus
F 10 Building and Energy Technology / Renewable Energies
F 11
Congress Center
Messeturm
Entrance Hall 3
Dependance Cargo F 11 Center
Eingang Portalhaus
Messeturm
Entrance City
Congress Center
Agora
Galleria
Eingang Galleria
State: July 2012 â&#x20AC;&#x201C; Subject to change
Messeturm
Galleria
Eingang Galleria
Galleria
Eingang Galleria Entrance Portalhaus
Congress Center
Festhalle Congress Center
The Bathroom Experience
1.1
World of Installation Technology Agora
Eingang City
1.1
Agora Torhaus
F 10
Festhalle Eingang City
1.1
Service-Center Torhaus Torhaus
Eingang City
Agora
Eingang
Festhalle
Dependance Service-Center De Jong Gorredijk 90 Halle 3 Torhaus Eingang Festhalle Cargo Center Dependance Halle90 3 F 10 Bekaert Combustion Technology Hal Stand Cargo Center 1.1 Eingang Muelink & Grol 90 30 Portalhaus A78 F 10 Agora 1.1 Dependance ATAG Verwarming Nederland 90 30 B82 Cargo Center Agora Ulamo Metaal 90 30 C11 30 C24 Kiwa 91 30 D23 Ruby Dependance Fires 92 Eingang Halle 3 30 D23 Cargo Center Glen Dimplex Benelux 92 Eingang Dependance Halle 3 40 F92 Cargo Center Kal-Fire 92 42 E06 Wanders Metaalprodukten 92 42 J03 Dejatech GES 101 42 J15 FLIR Commercial Systems 102 51 C37 HSV Packaging & Insulation 102 51 D35 OpenTherm Association General 60 C08 Secretariat 103 61 B70 I.C.Y. 103 61 B87 Tasseron Sensors 103 Winterwarm 110 61 D96 Synprodo 110 62 C22 Brink Climate Systems 110 62 C75 ARGUS Vision 110 80 C94 Filtech Nederland 111 80 E59B DEC International 111 80 G94 Comair Holland 111 90 A04 Atco Europe 111 90 B51B Air Trade Centre International 111 90 B82 Oxycom Fresh 111
C50 D12 D60 Eingang City Eingang E92 Halle 3 Eingang F82 City B74 A13 C11 E54 F01 A94 A26 B80 B40 C31 C54 A68 A74 B11 B90 A91 B10 D11 D31 D40 D90
106 e JAARGANG JANUARI 2013
45
Advertorial
MULTI - IMPORT : 30 JAAR BETROUWBAAR EN VERNIEUWEND Bedrijf: Multi-Import Naam: Johan Isendoorn Functie: Directeur
M
ulti Import staat klaar voor de volgende stap. In twee jaar tijd heeft directeur Johan Isendoorn met respect voor het verleden gebouwd aan een team enthousiaste, jonge mensen. Betrouwbaar en betrokken, zoals iedereen van het Rotterdamse familiebedrijf gewend is, zullen zij de komende jaren installateurs van dienst zijn. De basis voor deze toekomst is stevig. Multi Import is in ruim dertig jaar uitgegroeid van een klein familiebedrijf tot de (inter-) nationale groothandel voor installateurs in airconditioning en toebehoren. Betrouwbaarheid, service en betrokkenheid bij de klanten zijn in die ontwikkeling vaste waarden gebleven. En dat zal zo blijven, verzekert Johan Isendoorn:
“Groei is mogelijk maar zal nooit ten koste gaan van de opgebouwde normen en waarden uit het verleden.” De laatste jaren heeft Multi Import een aantal grote veranderingen ondergaan. Wat betreft de faciliteiten is het bedrijf drie jaar geleden flink uitgebreid met een nieuw, modern magazijn, nieuwe software en automatisering systeem. Ook het vertrek van de oud-directeur Herman Nekeman, welke met pensioen gaat, zorgt voor verandering. Johan Isendoorn heeft die plaats inmiddels al weer bijna twee jaar geleden, overgenomen. In die tijd heeft hij
gebouwd aan een team van medewerkers dat klaar is voor de toekomst. “Het aantal mensen in de buitendienst is inmiddels verdubbeld. Zo zijn we landelijk nog beter inzetbaar voor de installateur”, vertelt hij enthousiast. Naast een jong team, bouwde Isendoorn ook op andere terreinen aan een degelijke toekomst voor Multi Import. Zo heeft hij de aandacht voor marketing, maar ook de technische ondersteuning aan de installateurs, daarnaast worden er technische en commerciële trainingen gegeven op maat. ,,Onze mensen zijn goed opgeleid en onze adviseurs zijn thuis op het terrein van airconditioning en toebehoren.” Naast uitbouwen en verstevigen, wil Isendoorn ook vernieuwen. Na drie jaar met succes te hebben gewerkt met ons huidige software Unit4 Agresso, hebben wij vorig jaar
de webwinkel geïntroduceerd die continue gekoppeld staat met onze software. Naast de mogelijkheid alle dagen van de week en 24 uur per dag zelf orders te kunnen plaatsen, geeft dit systeem ook informatie vrij als inkoopprijzen, orderhistorie en actuele voorraden. Deze gegevens zijn alleen op klantniveau specifiek te benaderen met zelf aangemaakte inloggegevens.
“Panasonic”
P
anasonic heeft enkele jaren geleden zijn vertrouwen in Multi Import al getoond. Na een lange samenwerking met ons bedrijf als wederverkoper besloot het Japanse bedrijf deze samenwerking verder te willen uitbouwen, met Multi Import als distributeur. Deze manier van samenwerken is sterk aanwezig en inmiddels opgevallen in onze markt. ,,Een nauwe samenwerking met
Panasonic blijft van noodzakelijk belang, maar Multi Import opereert geheel onafhankelijk’’, benadrukt Isendoorn. Bij het voeren van een grote naam als Panasonic, behoor je optimaal product kennis in huis te hebben. Hiervoor is vorig jaar Barry Eichhorn als productmanager aangesteld. Barry Eichhorn heeft ruime ervaring als het gaat om het winnen en overbrengen van deze kennis, bij de installateur.
Tot slot.. wil Isendoorn iets kwijt over de producten en de toekomst hiervan. Multi Import heeft 30 jaar lang uitsluitend kwaliteit geleverd en zal dit ook blijven doen. Crisis is voor ons geen reden hiervan af te wijken. Multi import staat voor lange termijn visie, zoals gebleken is na 30 jaar betrouwbaar te zijn. Wij geloven niet in “massa is kassa” voegt Isendoorn er aan toe.
PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling
Noviteiten van GAFCO-ALTRON op Klimaatvak Op de stand stellen wij de noviteiten van onze belangrijkste merken voor. GEA Bock is een innovatieve producent van compressoren en aggregaten met Duitse kwaliteit tegen een concurrerende prijs. GEA Bock heeft een aantal technische voordelen t.o.v. de gerenommeerde merken. Tevens heeft GEA Bock het meest complete assortiment compressoren voor CO2 critical- en transcritical toepassing, evenals ammoniaken propaan-compressoren, waarmee de eerste projecten zijn uitgevoerd. De courante aggregaten en compressoren zijn uit voorraad leverbaar. GEA Searle heeft een compleet assortiment van CO2 koelers en CO2 condensors. Hiermee is Gafco-Altron een echte CO2 specialist. Tevens zullen wij de nieuwe serie luchtgekoelde condensors presenteren. Verder: Embraco nieuwe modellen van de hermetische compressoren en –aggregaten, Haier airconditioning assortiment 2013 met de nieuwe SEER en SCOP en Aertesi ventilator convectoren voor warmtepomp toepassingen. Meer info: 01802-642323 en www.gafco-atron.nl .
Gasco introduceert nieuw koudemiddel
nieuwe regelgeving zullen koudemiddelen met een GWP boven de 2000 worden verboden. Als antwoord hier op introduceren wij de Performax LT oftewel de R407F. De R407F is ontwikkeld door Honeywell en kenmerkt zich door zijn lage GWP waarde
van 1824, de energie efficiëntie en het koeltechnisch rendement leveren tot zelfs meer dan 7 procent winst op. Ideaal voor installaties in supermarkten en in te zetten als vervanger voor R22, R404a en R507. Meer info: www.gasco.nl
Danfoss voor een duurzaam klimaat
op te voeren. Danfoss hanteert een toegewijde aanpak voor de verbetering van het klimaat door de koeling- en airconditioningwereld van groenere technologie te voorzien. Veel van de beschikbare technologieën, producten en diensten van Danfoss
Refrigeration and Air Conditioning zijn energiebesparend en verminderen de uitstoot van schadelijke broeikasgassen (BKG). Danfoss is te vinden op de Klimaatvak 2013. Meer info: www,.danofoss.com
Innovatieve drycoolers en condensors
Door bijvoorbeeld gebruik te maken van onze ovale pijpen in combinatie met EC-ventilatoren, kan er een maximale energiebesparing gerealiseerd worden in verhouding tot de traditionele drycoolers. Daarbij heeft Xchangers ook de beschikking over intelligente regelingen. Deze kunnen het mogelijk maken om te reageren op de
actuele buitentemperatuur, waardoor een drycooler niet onnodig op vollast hoeft te draaien en er zo voor de gebruiker nog meer energie bespaard wordt. Steeds meer klanten zijn al bekend met een groot deel van deze toepassingen. Meer info: www.xchangers.nl
Tijdens de beurs Klimaatvak 2013 introduceert Gasco een nieuwe aanvulling op haar gassenassortiment. Volgens de verwachte
Danfoss moedigt de industrie aan om het tempo van hun inspanningen voor een schoner milieu en een beter imago blijvend
Xchangers is gespecialiseerd in de verkoop en onderhoud van innovatieve drycoolers en condensors. Xchangers heeft diverse innovatieve oplossingen in het leveringsprogramma en toont deze op de Klimaatvak,
48
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling
Energiezuinige EC ventilatorconvector De ventilatorconvectoren van HVAC Nederland zijn voortaan leverbaar met milieuvriendelijke EC-ventilatoren. Deze
vernieuwde ventilatoren zorgen voor een lager energieverbruik en voor meer comfort voor de personen in de ruimte. De units produceren vijftig procent minder geluid, hebben een langere levensduur en verbruiken jaarlijks vijftig procent minder energie. Dit komt doordat de EC ventilatoren geen koolstofborstels bevatten en er dus geen sprake is van verlies door wrijving. Het toerental van de EC ventilatoren start rustig en gaat geleidelijk omhoog zonder aanloopstromen en extra geluid. De EC-ventilatoren zijn technisch beter dan de traditionele AC-ventilatoren. EC-motoren produceren weinig warmte en halen toch een hoog rendement. Extra koeling is dan ook niet nodig. Doordat EC-ventilatoren borsteloos zijn hebben zij nagenoeg geen onderhoud nodig. De EC-ventilatoren kunnen zonder onderscheid ingezet worden op 50 of 60 Hz stroomnetten, hierdoor zijn hogere toerentallen mogelijk dan bij AC-motoren. Verder kennen de systemen extra ingebouwde veiligheden. Meer info: www.hvac.nl
Lennox presenteert nieuwe Baltic WSHP LENNOX, mondiaal marktleider in op het dak geinstallaarde airconditioningeenheden, introduceert de watergekoelde BALTIC WSHP-versie voor locaties die zijn voorzien
van een watercircuit. Met dit type installatie wordt het mogelijk om via energieoverdracht de calorieën terug te winnen die door bepaalde onderdelen van de verwarmings-, airconditioning- en koelapparatuur worden gegenereerd en deze beschikbaar te stellen voor andere apparatuur die calorieën uit het circuit nodig hebben. BALTIC WSHP is leverbaar in warmtepompmodellen met een koelvermogen van 45 tot 90 kW. Het rendement van rooftops met waterkoeling is beduidend hoger dan dat van eenheden die van luchtkoeling gebruik maken. BALTIC WSHP is voorzien van het e-Drive-systeem: een luchtaanvoerventilator met directe transmissie en variabele toerentallen, waarmee het mogelijk wordt om het energieverbruik van het ventilatiesysteem aanzienlijk te beperken. Energie-efficiëntie neemt ook toe, zowel bij vollast als deellast, dankzij een R410A-koelcircuit dat wordt geregeld door elektronische ontlastkleppen en wordt geoptimaliseerd door het gebruik van MultiScroll-compressors die in paren zijn geïnstalleerd.
BALTIC WSHP biedt talrijke functies waarmee de gebruiker of klant de rooftop kan configureren. Meer informatie: www.lennox.com
MRC Transmark distributeur van afsluiters MRC Transmark (voorheen Ubel & Ventil) is de internationale distributeur van afsluiters, appendages en instrumentatie. Onze specialisten kunnen u assisteren en adviseren in de keuze van de juiste componenten voor de Industriële Koudetechniek, Stoom & Condensaat systemen, Olie & Gas installaties, Meet- & Regeltechniek applicaties & MRO-projecten. Daarnaast is er jarenlange ervaring in de Bulk & Stortgoederen industrie, Utiliteitsbouw en de Maritieme Industrie. MRC
Transmark beschikt tevens over een werkplaats die is geoptimaliseerd voor het automatiseren en reviseren van zowel kwartslag als multi-turn afsluiters. Tevens kunnen wij met onze speciaal geprepareerde servicewagen op locatie uw veiligheden reviseren, herkeuren en voorzien van de benodigde afnamecertificaten. De stilstand van uw installatie kan daarmee tot een minimum worden beperkt. Meer info: www.din-flow.nl
Fermod vestigt zich in Nederland Fermod S.A., een Franse fabrikant van toebehoren voor de koelindustrie, heeft zich begin dit jaar in Nederland gevestigd voor de verkoop en distributie van het volledige Fermod programma. Dat programma bestaat uit 4 pijlers: de hygiënische Fermostock stellingen en de Fermoflex strokengordijnen voor koel- en vriescellen, het Fermod beslag voor koelkamers en koelmeubelen (Fermod Hardware) en het gamma Fermatic schuifrailsystemen voor koelinrichtingen. Fermod BV opereert van hetzelfde adres als Linum Europe BV, dat sinds twintig jaar actief is in de sector van koudetechniek, grootkeuken en industriële isolatie. Beide bedrijven zijn uiterst complementair en hebben hetzelfde commerciële team aan het roer. Voor de installateur/constructeur biedt deze samenwerking voordelen van een optimale voorraadorganisatie met ‘Same-day-dispatch’ verzendingen, one-stop shopping (gecombineerde bestellingen Linum / Fermod) en diverse online tools: website met E-Shop & www.rackline.eu (online calculator voor stellingen). Er zijn Nederlandstalige brochures beschikbaar. Meer informatie: tel 0180-46 10 58 en www. fermoedeurope.eu
106 e JAARGANG JANAURI 2013
49
PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling
KoelGroep Dorenbos verhuist naar Eemspoort Specialist in Koeltechniek en Klimaatbeheersing KoelGroep Dorenbos en zusterbedrijf Cooling Systems Holland zijn per 1 januari 2013 gevestigd op bedrijventerrein Eemspoort in Groningen. Het pand in Tynaarlo voldeed niet meer sinds de overname, begin 2012, door Installatiebedrijf Bakker B.V. uit Oosterwolde. Er is voor de stad Groningen gekozen vanwege het belang dat Koelgroep Dorenbos hecht aan een solide en herkenbare standplaats. Het kantoor ligt op een zichtlocatie langs de A7 aan de zuidelijke ringweg. KoelGroep Dorenbos is een internationaal opererend bedrijf voor ontwerp, productie, montage en onderhoud op het gebied van temperatuur- en klimaatbeheersing. Het bedrijf is gespecialiseerd in airconditioning, koel- en vriestechniek, (bananen) rijptechnologie en rijpkamers. Cooling Systems Holland is een serviceorganisatie die wereldwijd rijpsystemen, koel- en vriescellen en verwerkingsruimtes onderhoudt. Meer informatie: www.koelgroep.nl
Uitbreiding Serviceorganisatie Western Airconditioning Western Airconditioning in Hoevelaken heeft haar Serviceorganisatie verder uitgebreid. De flinke groei in 2012 heeft er toe geleid dat er zowel op kantoor als in het veld medewerkers zijn aangenomen om de organisatie te versterken om te kunnen voldoen aan de gewenste serviceverlening aan de installateurs en hun eindgebruikers. Western Airconditioning ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet mede gezien de komende uitfasering van R22 installaties (31-12-2014), de groeiende
vraag naar technische dienstverlening maar ook de diverse retrofitmogelijkheden in het kader van energiebesparende updates van apparatuur. Meer info: www.western.nl
VB Klimaattechniek en Galletti airconditioning slaan de handen ineen
Het gehele produkten pakket van Galletti airconditioning wordt voortaan exclusief vertegenwoordigd door VB Klimaattechniek uit Valkenswaard. Hiermee verstevigt VB klimaattechniek zijn positie op de markt van lucht-water en water-water systemen. Galletti airconditioning is al meer dan honderd jaar een vooraanstaand producent van innovatieve airconditioningproducten. De productiecapaciteit is verdeeld over drie fabrieken met een totale oppervlakte vanWW 45.000 vierkante meter. Sinds tien jaar is Galletti Eurovent gecertificeerd voor het volledig productengamma. VB klimaattechniek en Galletti airconditioning gaan nauw samenwerken om in de toekomst nieuwe duurzame, innovatieve oplossingen te kunnen bieden. Met de uitgebreide technische ondersteuning en projectmatige aanpak is VB klimaattechniek er van overtuigd dat de prodckten van Galletti airconditioning een succes worden. Meer info: www.galletti.nl
STULZ lanceert app met producten Mitsubishi Heavy Industries
STULZ heeft de Mitsubishi Heavy Industries productcatalogus app gelanceerd. Het gaat hier volgens de leverancier om een primeur in de markt en biedt uitkomst voor technische installateurs. “Met behulp van de productcatalogus app kunnen ze eenvoudig informatie opzoeken in de productcatalogi, technische handleidingen en brochures over de producten van Mitsubishi Heavy Industries. Via een gedetailleerde inhoudsopgave springt een gebruiker direct naar de gewenste pagina.” De app is een innovatieve stap van STULZ Groep in haar streven naar optimale ondersteuning van haar klanten. De productcatalogus app is beschikbaar voor tablets en smartphones voor zowel Android als iPhone. Via de betreffende appstore kunnen de apps gratis worden gedownload. Daarnaast is de applicatie ook beschikbaar voor PC. Via de website www.stulz-mhi.nl kunnen geïnteresseerden het PC-programma downloaden en installeren op hun PC. De productcatalogus app wordt dit voorjaar met verschillende acties onder de aandacht gebracht bij installateurs. De productdocumentatie is opgedeeld in drie delen: Prijsboek Mitsubishi Heavy Industries 2012/2013, technische handleidingen en brochures. In het prijsboek zijn alle producten te vinden, inclusief een overzicht van de beschikbare vermogens per product. Meer info: www.stulz-mhi.nl
www.koudeenluchtbehandeling.nl 50
JANUARI 2013 106 e JAARGANG
ERVARING VORMT DE BASIS VAN ONZE COMPRESSOREN. I NTELLIGENTIE IS DE BEKRONING.
Intelligente BITZER compressoren analyseren, communiceren en geven aan. Dit stelt ze in staat nog beter aan de vele verschillende eisen van koeling en airconditioning te voldoen. Onze uitgeteste compressoren gaan constant afwegen wat het beste is voor een gewaarborgd nauwkeurige, eenvoudige, betrouwbare en economische koeling. Ons uitgebreid productengamma biedt u een intelligente oplossing voor de meest diverse toepassingen. Lees meer op onze website: www.bitzer.de
GEA Refrigeration biedt u de juiste en meest energiezuinige oplossing! Bent u op zoek naar een betrouwbare, onderhouds-vriendelijke en energiezuinige oplossing voor uw koel-, vries-, warmtepomp- of klimaatinstallatie? Dan bent u bij ons aan het juiste adres. GEA Refrigeration adviseert u in de meest optimale GEA Grasso compressor voor uw installatie. Daarbij maken wij een keuze uit ons brede scala van zuiger- en schroefoplossingen. We houden in ons advies rekening met zowel de aanschafprijs, lage operationele kosten als efficiënt energieverbruik en onderhoud. Natuurlijke koudemiddelen als NH3 en CO2 passen hier perfect bij. Ook op het gebied van industriële proceswatersystemen en klimaatinstallaties kunt u bij ons terecht voor aansprekende oplossingen.Een voorbeeld hiervan is de onlangs op de markt gebrachte serie NH3-koudwateraggregaten BluAstrum, leverbaar in een capaciteitsgebied tussen 500 en 2000kW. De BluAstrum is zeer compact van afmeting en kan gewoon via de deur naar binnen. Daarnaast heeft de BluAstrum een maximale efficiency onder alle bedrijfsomstandigheden (ESEER 8.0). GEA Refrigeration levert daarnaast Geneglace scherfijsmachines als ook totaaloplossingen in distributie en opslag in ijs. In de voedingswereld worden deze producten veelvuldig toegepast in onder meer de vleeswarenproductie en in bakkerijfabrieken in de verwerking van deeg. Ook voor al uw vragen over service en onderhoud van al onze producten kunt u bij ons terecht. Wij ondersteunen u bij het inbedrijstellen van onze producten en verzorgen tevens de opleiding van uw onderhoudstechnici, alles gericht op een doelmatig gebruik van mensen en middelen in uw organisatie.
GEA Refrigeration Netherlands N.V. Country Sales Organization - Components Benelux P.O. Box 343, 5201 AH ‚s-Hertogenbosch, The Netherlands Phone: +31 (0)73 6203 911 info@gea.com, www.gearefrigerationcomponents.nl
engineering for a better world
GEA Refrigeration Netherlands N.V.