RCC K&L nr. 11

ORGAAN VAN DE KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE - KNVvK

105e JAARGANG NOVEMBER 2012

RCCK&L

IN M FO E UD ER R EE M NL UC AT HT I BE HA E?

W

W

W .KO

REFRIGERATION & CLIMATE CONTROL | KOUDE & LUCHTBEHANDELING

Energie-efficiënt meten en regelen Ook in dit nummer

Koeling uit warmtenet HVA houdt peren groen Fotoreportage Chillventa

ND

EL

IN

G.N

L

Geloof ons.

Het origineel is beter!

VRV ® van Daikin. Het origineel is nu nog beter!

Soms scheelt het maar één letter en

Inderdaad, dat scheelt maar één

verdampingstemperatuur

is het toch een wereld van verschil.

letter. Maar het is niet het origineel.

de VRV-configurator voor een

In de installatiemarkt vormen de

en

eenvoudigere inbedrijfstelling.

drie letters VRV al jaren een begrip.

En de originele VRV overtreft

VRV maakte het als eerste mogelijk

nu ook zichzelf. De 4e generatie

Ga naar www.daikin.nl/VRV-IV

om meerdere ruimtes individueel te

VRV biedt drie revolutionaire

voor meer informatie over deze

koelen en te verwarmen met één

innovaties: continue verwarming

innovaties. Hier kunt u ook het

buitendeel. Andere aanbieders

met warmtepomp (dus ook tijdens

boekje “VRV IV, nóg meer originele

volgden met het VRF-systeem.

de

voordelen” aanvragen.

ontdooicyclus),

variabele

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

he sc ni ch e t l oe ,K en ss a g el Ko

l de an th oo r G

NATUURLIJK EN INNOVATIEF MET PASSIE, NIEUW BIJ UNIECHEMIE EEN SCHOT IN DE ROOS LU-VE biedt oplossingen en is gegarandeerd snel leverbaar. LU-VE koelers en condensors voor MVO-verantwoorde installaties, met alle koudemiddelen dus ook Propaan (R290), NH3 (R717) en sub- en transkritisch CO2 (R744).

Door blijvende innovatie in onze unitbouw bent u gegarandeerd bij de tijd. Kwaliteitsinstallaties voor NH3, CO2, Propaan of voor elk ander koudemiddel. Gedegen begeleiding door een ervaren team biedt een op maat gesneden ontwerp in 3D. Vakkundige uitvoering, volledig PED en ISO 9001-2008.

DUURZAAM EN INNOVATIEF: Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in

K oe lg as se n,

K oe lt ec hn is ch e

G ro ot ha nd el

de koudetechniek en airconditioning.

Onze 50 medewerkers zetten zich enthousiast in voor de beste dienstverlening, advisering en service. Uniechemie is de schakel tussen producent en installateur. Haar productenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw.

Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

Koelgassen, Koeltechnische Groothandel Uniechemie B.V. | Aruba 21, 7332 BJ Apeldoorn | tel: 055-5334529 fax: 055-5333729 | email: sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl

IS HET AL TIJD OM MET R404A TE STOPPEN? R404A en R507 zijn uitgegroeid tot de meest populaire koudemiddelen. Was dit wel een goede keuze? Met die hoge GWP en dat matige rendement! Er zijn alternatieven en dat zijn niet alleen de natuurlijke koudemiddelen.

R134a en R410A zijn bekend. Minder bekend zijn R407A, R407F en R442A. De GWP is ruim de helft en het rendement verbetert met minimaal 7% tot wel 20%. Dit geeft globaal een emissiereductie in 4 jaar tijd van 37%.

Een interessant perspectief, vindt u ook niet? Wilt u meer informatie? Neem dan gerust contact met ons op.

REDACTIONEEL REDACTIONEEL Koude & luchtbehandeling RCC

Meten en regelen Als er in de koudetechniek meerdere systemen gecombineerd moeten worden, dan is er meer nodig dan een schroef en een moer. In de koudebranche gaat het vaak om geavanceerde technieken en koudemiddelen die bij foutief gebruik of lekkage in meer of mindere mate schade kunnen aanrichten aan de omgeving of de gezondheid. Zomaar twee systemen op elkaar aansluiten is er dus niet bij. Zaken moeten goed voorbereid worden en volgens een procesplan worden uitgevoerd.

In Nederland zijn er bedrijven die daar in zijn gespecialiseerd. Die houden zich bezig met het constant houden door een stabiliseringsregeling, met het variëren met de tijd door een programmaregeling, met het variëren van een of meer andere grootheden door een volgsysteem of servosysteem of het streven naar een optimum door een optimaliseringsregeling.

Maar ook zij hebben te maken met eisen en toleranties die daarbij kunnen worden gehandhaafd.

En dat maakt het allemaal lastig. Het is vaak moeilijk om eisen in een ondubbelzinnige vorm te formuleren. De gebruikers hebben immers ook te maken met invloeden van binnenuit (vervuiling) en buitenaf (weersinvloeden, storingen).

In de koudebranche worden dus nog veel processen gemeten en geregeld. En dat is dan ook het thema van dit nummer van RCC Koude & Luchtbehandeling. Lees bijvoorbeeld wat de experts erover te zeggen hebben. Veel plezier.

Christine Linneweever Hoofdredacteur RCC Koude & Luchtbehandeling

KOUDE & LUCHTBEHANDELING Officieel Orgaan van: KNVVK KONINKLIJKE NEDERLANDSE VERENIGING VOOR KOUDE, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Ecofactorij 18, 7325 WC Apeldoorn Postadres: Postbus 10209, 7301 GE Apeldoorn tel.: (055) 3 683 362 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMINGEN OP HET GEBIED VAN DE KOUDETECHNIEK EN LUCHTBEHANDELING Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer tel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01 Email: info@nvkl.nl Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, VERENIGING VAN NEDERLANDSE KOEL- EN VRIESHUIZEN ‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven tel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN AIRCONDITIONING-APPARATUUR Postbus 12, 3740 AA Baarn tel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, NEDERLANDSE VERENIGING VAN LUCHTKANALENFABRIKANTEN Secretariaat LUKA: Old Hickoryplein 12 6461 EZ Kerkrade Postadres: Postbus 153, 6460 AD Kerkrade tel: 045-5350734 / fax: 045-5350735 E-mail: info@luka.nl / internet: www.luka.nl FKL, FEDERATIE KOUDE- & LUCHTTECHNIEK Boerhaavelaan 40 Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer tel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, VERENIGING VAN LEVERANCIERS VAN LUCHTTECHNISCHE APPARATEN Boerhaavelaan 40 Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht tel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24 E-mail: info@raadvoordekoude.nl Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15 E-mail: nki@fme.nl Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB).

Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentie- administratie B+B VAKMEDIANET, Albrechtlaan 1, 1404 AH Bussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 redactie@vakmedianet.nl Accountmanagement Gejo Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Hoofdredacteur Christine Linneweever Eindredacteur Aline de Bruin Marketing Leendert van Wezel Traffic & Abonnementen-administratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Art Direction Mr. Richardson Vormgeving Euradius, Alphen aan den Rijn Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar - dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland E 105,00 (excl. BTW) Buitenland E 125,00 (excl. BTW) Losse nummers E 11,00 (excl. BTW) Drukker Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem ISSN 0925-630X

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

5

Goed geregeld!

Regelventielen Electrisch of pneumatisch Fail safe PN16-PN160 DN15-DN400 Staal of roestvrijstaal Niveauopnemers Electronische regelaars

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

WWW.DELTATECHNICS.NL • Koelers • Condensors • Gevinde warmtewisselaars • Platenwisselaars • Shell & tube wisselaars

• Regeltechniek • Dataloggen • Monitoring oplossingen • Compressoren • Gasdetectie

• Koeltorens • Drycoolers • Centrale systemen • Chillers

Delta Technics Engineering B.V. Konijnenberg 53 4825 BC Breda 076-5720220 info@deltatechnics.nl

INHOUD Koude & luchtbehandeling RCC

16

16

Koeling uit warmtenet Utrecht

VERDER IN DIT NUMMER 08

Nieuws

12

Verenigingsnieuws

20 32

Experts Commerciële koelsystemen met wtw Productinfo

48

24

24

28

28

HvA houdt peren groen

CO2-hydraten in vleesverwerking

39

39

Desinfecteren verdamper en lucht

44

Chillventa 2012 een groot succes

ADVERTENTIE-INDEX Airview Luchtbehandeling

11

Ambrava / Samsung

27

BITZER Kühlmaschinenbau

51

Cool Green Solutions

27

Daikin Airconditioning

2-3

Danfoss

44

52

Delta Technics

6

Energie Consult

37

Gasco

11

GTEX Refrigeration Support

27

Interko

37

NVKL

22

PTC+

38 + bijsluiter

Recupair

19

Uniechemie

4

Wijbenga

6 105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

7

NIEUWS RCC Koude & luchtbehandeling

Eerste Thermo King SLXe voor Wolter Koops Thermo King introduceerde onlangs op de IAA in Hannover de nieuwe lijn SLXe-koelunits voor opleggers. Deze units staan voor een nog lager energiegebruik, hoger rendement, meer comfort voor de chauffeur en lagere bedrijfskosten.

Recent zijn de eerste SLXe-units in Nederland afgeleverd bij Wolter Koops te Zeewolde.

Wolter Koops is een internationale dienstverlener op het gebied van geconditioneerd transport & logistiek.

Hun werkgebied beslaat een groot deel van Europa en het Zeewoldse bedrijf verzorgt transport en de totale logistiek daaromheen van groupage,

crossdocking, warehousing tot en met uitlevering op winkelniveau.

Wolter Koops rijdt met vrachtwagens met Euro 6 motoren en koelinstallaties met schonere dieselmotoren, directe aandrijflijnen en brandbesparende onderdelen zoals de ETV-technologie waarvan de SLXe-serie is voorzien.

Dankzij deze ETV-technologie verbruiken de SLXe modellen aanzienlijk minder energie. Daarnaast biedt deze technologie een optimaal temperatuurbeheer voor, met name, verse producten die zo langer vers blijven en niet worden blootgesteld aan mogelijke top freezing.

Amsterdam en Nederlandse leidingfabrikant winnaars Warmtenetwerk Awards Op de jaarbijeenkomst van de stichting Warmtenetwerk maakte de jury de winnaars bekend van de Best Practice Award 2012 en de Innovation Award 2012.

Voor de vakjury was Westpoort Warmte winnaar van de Best Practice Award 2012 vanwege de diversiteit van groene warmtebronnen en de sterke groei van het warmtenet in Amsterdam. De groene warmte komt van de afvalenergiecentrale van AEB en van de rioolwaterzuivering en van de biobrandstoffenfabriek Orgaworld Greenmills. Het nieuwe warmtenet in Amsterdam-Noord wordt aan deze bronnen gekoppeld met een specta-

culaire kruising van het IJ. De leidingfabrikant Thermaflex met internationaal hoofdkantoor en fabriek in Waalwijk won de Innovation Award met een door haar ontwikkeld systeem voor prefabricage van warmte- en koudenetten.

Thermaflex levert voorgeïsoleerde leidingen met voorgemonteerde aftakkingen op rol. Het eerste praktijkproject met dit concept werd gerealiseerd bij Warmtenet Hengelo.

Het concept werkt uitstekend in de praktijk. In één dag werd een straat voorzien van warmteleiding inclusief de huisaansluitingen.

De ongeveer honderd deelnemers

aan de jaarbijeenkomst van Warmtenetwerk konden hun stem uitbrengen op basis van een pitch van twee minuten door elke genomineerde inzender. Dat leverde een ander resultaat op dan dat van de vakjury.

Het grote enthousiasme van melkveehouder Van Beek, die in Zeewolde warmte vers van de koe levert, resulteerde in een klinkende overwinning voor hem bij de Best Practice Award Publieksprijs. Bij de innovaties was de keus moeilijker. Geothermie Koekoekspolder en de nieuwe warmtepomp van Ecoon Exergy eindigden op een gedeelde eerste plaats.

Gezocht: Nieuwe medewerkers IIR Enkele medewerkers verlaten volgend jaar de staf van het IIR in Parijs. Daarom is er nu plaats voor nieuwe medewerkers, waarbij in de eerste plaats een deputy director wordt gezocht.

Ingevolge de wens van het Management Committee wordt deze vacature in alle lidlanden onder de aandacht gebracht.

Engels en Frans zijn in het IIR de voertalen, maar ten aanzien van de deputy director wordt primair gesteld dat het Engels perfect wordt beheerst.

8

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

Functie-eisen zijn wetenschappelijk/technische opleiding (bij voorkeur in de koudetechniek), goede communicatieve vermogens, vlotte pen.

Standplaats Parijs. Regelmatig moet internationaal worden gereisd.

Belangstellenden kunnen bij mij, als vertegenwoordiger IIR, terecht voor meer informatie.

Henk van der Ree, tel. 0523-216684 of e-mail: vdree@hotmail.com

NIEUWS Koude & luchtbehandeling RCC

Danfoss BV verhuist naar nieuw kantoor Danfoss BV, toonaangevende fabrikant van elektronische en mechanische componenten en regelaars voor airconditioning, verwarming, koeling en elektronische aandrijftechniek, verhuist. Op 23 november betrekt het bedrijf zijn nieuwe pand gelegen op de Vareseweg 105 in Rotterdam.

Het Rotterdamse pand biedt Danfoss Nederland verschillende nieuwe mogelijkheden. De keuze voor de Vareseweg is gemaakt vanwege de goede ligging en bereikbaarheid, zowel met openbaar vervoer als met privévervoer. Het gebouw beschikt ook over ruime parkeergelegenheid, een aanzienlijk groter magazijn en uitstekende mogelijkheden voor laden en lossen. Daarnaast hebben andere argumenten het Danfoss Executive

Committee van de verhuizing weten te overtuigen: de professionele uitstraling van het pand, het klimaatsysteem en een snellere internetverbinding (dankzij glasvezel).

Het nieuwe adres is: Vareseweg 105,

3047 AT Rotterdam. De telefoonnummers en e-mailadressen blijven ongewijzigd. De receptie is bereikbaar via (010) 249 20 00 en fax (010) 249 20 01.

Meer informatie: www.danfoss.nl

‘Lessons learned’ van warmtepompprojecten Op 28 november 2012 vindt in het Turfschip te Etten-Leur het warmtepompcongres ‘Lessons learned’ plaats. Etten-Leur is medio dit jaar uitgeroepen tot ‘Europese warmtepompstad 2012’. In de wijk Schoenmakershoek in Etten-Leur zijn in ongeveer vijftien jaar ruim 1000 woningen gerealiseerd met een warmtepompsysteem. Voor de komende jaren staan er nog zo’n 500 woningen gepland die ook van een warmtepompsysteem voorzien zullen

worden. Veel partijen hebben zich ingespannen om te komen tot een duurzame wijk met goede, comfortabele woningen waaraan de warmtepomp een belangrijke bijdrage levert.

Tijdens het wamtepompcongres staan de ervaringen uit de wijk Schoenmakershoek centraal. Wat waren de uitgangspunten om tot dit resultaat te kunnen komen en waarom is het gelukt om op grote schaal tot warmtepompsystemen te komen? Maar ook: wat ging er wel

Nieuw personeelslid ebm-papst Benelux Vanaf september is Ruud van der Aa gestart als sales engineer bij ebmpapst Benelux voor Rayon Zuid. Ruud is na de HTS gestart bij Siemens in de Industriële Automatisering. Daarna heeft hij zijn werkervaring verder opgebouwd als accountmanager bij NRE, bij ASML en als sales engineer bij het Japanse Proface.

Hij herkent bij ebm-papst de Duitse kwaliteit en ‘Gründlichkeit’ die hij bij

eens mis en waarom ging het in veel gevallen ook heel goed? Daarnaast komen de randvoorwaarden, de vertaling naar het ontwerp en de uiteindelijke uitvoering aan bod. En last but not least: wat zijn uiteindelijk de bewonerservaringen?

De ontvangst is vanaf 12.00 uur met een inlooppunch, het officiële programma start om circa 13.00 uur.

U kunt zich van tevoren aanmelden via de website: www.platformwarmtepompen.nl

Siemens heeft gezien. Omdat ebm-papst dat combineert met een zeer klantgerichte marktbenadering, ziet Van der Aa het dan ook als een buitenkans om als sales engineer bestaande en nieuwe klanten te mogen bezoeken in zuid Nederland en om mee te kunnen denken over passende oplossingen voor ventilatie en aandrijving.

Ruud is te bereiken op het telefoonnummer 0492-502973 of mobiel 06-53727715. Zijn e-mail adres is: ruud.van.der.aa@nl. ebmpapst.com.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

9

NIEUWS RCC Koude & luchtbehandeling

Met natuurlijke koudemiddelen energie besparen In de akkerbouw zijn tussen 1990 en 1995 veel mechanische koelingen met R22 aangelegd. Vanaf 2015 is het echter niet meer toegestaan om deze installaties bij te vullen met R22. Bij vervanging van de koelinstallaties moet de teler een nieuw koudemiddel kiezen. De keuze voor HFK’s is de goedkoopste oplossing, maar veel minder gunstig qua energiegebruik.

Vervanging door natuurlijke middelen levert een beter energiegebruik en reduceert de uitstoot van overige broeikasgassen. Harrie Versluis, projectleider bij DLV Bouw, Milieu en Techniek, merkt dat veel agrarische ondernemers graag willen investeren in dit soort koelinstallaties. Een van de mogelijkheden daarvoor is een installatie met CO 2/propaan.

DLV gaat samen met een aantal akkerbouwers en Cofely Refrigeration onderzoeken wat het werkelijke perspectief van deze installatie is. Bij alle deelnemende ondernemingen

wordt een optimale installatie met het koudemiddel CO 2/propaan geïnstalleerd. Van die installaties worden gegevens over energiegebruik en indroging verzameld.

Het project is geïnitieerd in het kader van de regeling ‘Demonstratieprojecten Schoon en Zuinig’ van het

ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, met bijdrage van de Europese Unie en de deelnemers zelf. DLV Bouw, Milieu en Techniek is een innovatieve en onafhankelijke adviespartner voor de landbouw.

Bharati-station betrouwbaar, zelfs bij min 40 graden Na slechts vijf maanden bouwtijd is in maart dit jaar het Indiase onderzoekstation Bharati in het oostelijk deel van Antarctica in gebruik genomen. Met 2000 m 2 oppervlak en maximaal 50 bewoners, functioneert het station sindsdien als een kleine stad: naast de eigen stroom- en

10

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

drinkwatervoorziening zijn bijvoorbeeld drie blokverwarmingssystemen en zuiveringsinstallaties in gebruik.

Door de extreme weersomstandigheden met temperaturen tot -40 oC worden aan de installatietechniek de hoogste eisen gesteld. Voor de buisleidingen van de verwarmings-

en drinkwaterinstallatie worden de speciaal goedgekeurde leidingsystemen van Viega ingezet.

Om de 134 woon- en werkcontainers van het onderzoekstation Bharati gedurende het hele jaar van warmte en drinkwater te kunnen voorzien, moeten de extreme antarctische omstandigheden worden getrotseerd.

Daarom koos de internationale divisie van YIT Germany, dat in opdracht van KAEFER Construction GmbH de verwarmings- en sanitaire installatie realiseerde, vanaf de start voor samenwerking met systeemaanbieder Viega: “Wij kunnen ons bij dergelijke projecten geen experimenten veroorloven. Daarom vertrouwen wij op bekende producenten, die betrouwbaarheid onder extreme omstandigheden al bewezen hebben.” Dat is het geval bij de buisleidingsystemen van Viega: deze hebben zich reeds jaren bewezen in vergelijkbare onderzoekstations, zelfs op de Zuidpool.

Koeltechniek met gezond verstand componenten & toebehoren voor de koeltechniek en airconditioning koelgassen . industriële gassen . gereedschappen . koudedragers PEGO Regelaars.

De meest universele regelaar voor elke koel- en vriestoepassing.

Voor meer details neem contact op met GASCO, de officiële dealer van PEGO. • 12V/230 -Volt 8 amp max.

• Off-Cycle ontdooiing • Verkrijgbaar van 1 t/m 4 relais • Alarm melding buzzer • Nederlandse handleiding • Inbouwmaat: 70 x 28,3 x 59 mm.

GASCO NEDERL AND

dealer van vele gerenommeerde merken, kijk op www.gasco.nl of vraag naar onze uitgebreide catalogus GASCO NEDERLAND NV . ROTTERDAMSEWEG 219B . 2629HE DELFT . T:015 2517272 . F:015 2517277 . INFO@GASCO.NL

Warmtepompen en koudwatersystemen

Warmtepompen

Koudwatermachines

Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Condensingunits

Splitopstelling

Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit de productcategorie Warmtepompen & Koudwatersystemen. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl.

Fancoils

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing.

Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden.

ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

Anders denken in klimaatoplossingen

Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

KNVVK VERENIGINGSNIEUWS RCC Koude en luchtbehandeling

Discussiebijeenkomst bij KNVvK op 1 oktober te Apeldoorn Tijdens een goed bezochte discussiebijeenkomst op 1 oktober over de ISO-Standaard 5149, die vrijwel rond was en waartegen een bezwaar is aangetekend door vele landen waaronder Nederland, werd na een inleiding door ir. R. van Gerwen van verschillende kanten de voor en tegens doorgesproken. De algemene conclusie was dat er geen argumenten zijn om de revisie ten nadele van de natuurlijke koudemiddelen door te laten gaan. Veiligheid en goede controle zijn zaken die hierbij van belang zijn. Dat zijn zaken die goed zijn en kunnen worden geregeld. Detectie is daar ook een onderdeel van.

NIEUW BELEID Het initiatief om te komen tot dergelijke bijeenkomsten maakt onderdeel uit van het nieuwe beleid van de KNVvK om leden en ook niet-leden te betrekken bij onderwerpen en discussies over relevante zaken.

Het ging bij de ISO-standaard om het feit dat bij instemming op de revisie er nogal beperkingen zouden komen bij het

toepassen van natuurlijke koudemiddelen, aangezien de inhouden van de installatie drastisch kleiner zouden worden om dit te mogen gebruiken.

Aangezien de NEN-EN -378 die momenteel wordt gebruikt daar direct van afhankelijk is, zou dat betekenen dat wij weer terug zijn bij de NEN-EN 378 van 2000 die als uitgangspunt zou dienen bij de revisie van de ISO-5149.

UNANIEM TEGEN De Nederlands Normcommissie van de NEN TC 86, die zich ook unaniem tegen deze revisie heeft uitgesproken, was ĂŠĂŠn van de vele commissies van verschillende landen die zich uitspraken tegen de revisie. Op 6 oktober werd duidelijk dat de wijziging van de drie van de vier

12

NOVEMEBER 2012 105 e JAARGANG

delen van de revisie is tegengehouden door voldoende landen die zich daar tegen uitspraken.

Tijdens de discussiebijeenkomst werd duidelijk dat er zo meer zaken spelen binnen ons vakgebied. Door ir. Bob van den Hoogen werd ook een toelichting gegeven om met elkaar standpunten te bepalen, inzake regelgeving en de invloed van Nederland in de EU. Hij gaf aan dat het zeker nu ook zinvol is om standpunten te bepalen, mede op het gebied van de F-gassenregelingen en de komende wijzigingen in verband met de toe te laten GWP-waarden.

KNVVK VERENIGINGSNIEUWS Koude & luchtbehandeling RCC

4TH IIR CONFERENCE ON THERMOPHYSICAL PROPERTIES AND TRANSFER PROCESSES OF REFRIGERANTS (TPTPR2013) 17, 18 AND 19 JUNE 2013, DELFT THE NETHERLANDS. In this newsletter we would like to announce the keynote lectures and a workshop on ‘Life Cycle Climate Performance Evaluation’.

Abstract Submission The deadline for abstract submission to the Fourth IIR Conference on Thermophysical Properties and Transfer Processes of Refrigerants is closed, but please submit your abstract when you want to bring it in the committee of TPTPR 2013.

Life Cycle Climate Performance Evaluation Workshop During the conference the NVKL (Dutch Association of Contractors and Suppliers of Refrigeration and HVAC Applications) will present their ‘position paper’ in which they advise their members which refrigerant to use in specific fields of application. This paper will be presented as part of the workshop on ‘Life Cycle Climate Performance Evaluation’. In 2012, the IIR has formed a working party on this topic to assess the merits of different methods for evaluating the environmental impact of refrigerants and to produce implementation protocols for these methods, for use by decision makers and refrigeration stakeholders. The third workshop of this working party will be held during the TPTPR2013 conference and will be open to all conference participants.

We welcome contributions to this workshop showing the points of view of the different stakeholders.

These contributions will constitute the framework for the discussion about the life cycle evaluation of refrigeration systems under guidance of Prof. Yunho Hwang from the University of Maryland, chairman of the working party.

Keynote Lectures During the conference keynote lectures will be held by four experts in the field of the conference: Dr. Rob van Dorland, from the Royal Netherlands Meteorological Institute and IPCC contributor, shall discuss ‘The impact of refrigerants (HFC’s, HFO’s, natural) on climate’. His keynote lecture explains how refrigerants impact on our present and future environment.

Dr. Mark McLinden, from the NIST (National Institute of Standards and Technology), USA, one of the authors of REFPROP, recently involved in the development of equations of state for the new low-GWP refrigerants, will present ‘A thermodynamic evaluation of the low-GWP refrigerants’.

Prof. John Thome from the Ecole Polytechnique Federale de Lausanne (EPFL), Switzerland, is an expert in the field of two-phase heat transfer in microchannels, pool and convective boiling of pure fluids and mixtures, condensation of pure fluids and mixtures and heat transfer augmentation. He will contribute with a plenary talk about the ‘State-of-the-art of two-phase flow heat transfer in mini-channels’.

Prof. Dieter Gorenflo from the University of Paderborn, Germany, is an expert in nucleate pool and film boiling of refrigerants. He is a former president of commission B1 of the IIR and the initiator of the TPTPR conference series. He will contribute with a keynote lecture about the ‘State-of-the-art of pool boiling prediction methods’.

CONTACT For further information please contact: Carlos Infante Ferreira, Conference Chair Email c.a.infanteferreira@tudelft.nl Delft University of Technology More information: www.tptpr2013.nl

KLIMAATVAK JANUARI 2013 IN GORINCHEM De KNVvK gaat deelnemen aan de Klimaatvak, die gehouden wordt op 29, 30 en 31 januari 2013 in de evenementenhal in Gorinchem.

Tijdens deze beurs zullen er ook inlooplezingen worden gehouden waaraan de KNVvK ook deelneemt. Per dag wordt er een tweetal lezingen gehouden, waarbij de KNVvK één van de lezingen voor haar rekening neemt. De andere lezing wordt door de NVKL verzorgd. De voorlopige onderwerpen die de KNVvK gaat organiseren zijn Restwarmte van koelinstallaties, Technische aspecten bij het toepassen van CO en het 2 toepassen van expansieventielen in relatie met producten. Deze lezingen zullen verspreid over de drie dagen plaatsvinden.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

13

NVKL VERENIGINGSNIEUWS RCC Koude en luchtbehandeling

NVKL-LEVERANCIERS SAMEN OP ‘KOUDE & KLIMAAT-PLEIN’ TIJDENS KLIMAATVAK 2013!

Volgend jaar vindt de Klimaatvak in Gorinchem plaats op 29 tot en met 31 januari 2013, in plaats van zoals gebruikelijk in het voorjaar. Ook wordt de beurs iets groter van opzet door het toevoegen van de Sanitairbeurs aan de Klimaatvak/Installatievakbeurs. Als vereniging benutten we deze nieuwe opzet om een Koude & Klimaat beursplein te creëren.

Koude & Klimaatplein Er komt een NVKL-pleinstand van 100 m2 waar de NVKL-leveranciers omheen staan. Voor iedereen dus duidelijk herkenbaar waar de leveranciers in koude en klimaatbeheersing te vinden zijn!

Activiteitenprogramma Op de NVKL-stand zijn gratis workshops te volgen op het gebied van wetgeving, zoals EPBD en de herziening van de F-gassenverordening, en andere technische ontwikkelingen in de sector. De presentaties worden

verzorgd door zowel de KNVvK als de NVKL. Verder worden op de stand nog andere activiteiten georganiseerd, zoals bijvoorbeeld een wedstrijd ‘optromp’ en ‘flare’-verbindingen maken. Het volledige programma wordt te zijner tijd bekend gemaakt.

Meedoen of bezoeken?

Voor installateurs en monteurs belooft de Klimaatvak een compleet dagje uit te worden!! Een goed aanbod van leveranciers met interessante presentaties en leuke activiteiten onder het genot van het welbekende hapje & drankje van de Evenementenhal Gorinchem!

NVKL en de leveranciers ontmoeten u graag op het Koude & Klimaatplein!

Wilt u als leverancier meedoen aan het Koude & Klimaatplein dan kan dat nog. Aanmelden kan bij de Evenementenhal, Arnold Kerssies, arnoldkerssies@ evenementenhal.nl of 0523-289891.

Gratis toegangskaarten zijn op te vragen via: http://www.evenementenhal.nl/gorinchem/beurzen/ view/149/klimaatvak Contactpersoon NVKL Karin van der Maarel Mail. karin.van.der.maarel@nvkl.nl Tel. 079-3531211

OPLEIDING VOOR ‘NK2 VOOR ONTWERPERS’ VAN START Na een jaar van voorbereiding door een NVKL-werkgroep is een uitgebreid lesboek klaar en kan de vernieuwde opleiding NK2 (Natuurlijke Koudemiddelen) van start gaan! Deze opleiding is bedoeld voor ontwerpers van koudesystemen met natuurlijke koudemiddelen maar uiteraard ook voor werkvoorbereiders, adviseurs en verkopers. Kortom voor iedereen die te maken heeft, of te maken kan krijgen, met koudesystemen met natuurlijke koudemiddelen.

Inhoud opleiding In tien avonden wordt een groot aantal onderwerpen behandeld. Onder andere wordt aandacht besteed aan: • Koudemiddelen zoals ammoniak, kooldioxide en koolwaterstoffen; • Invloeden van vocht, olie en lucht in het koudemiddel op de systeemwerking;

14

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

• Koudesystemen zowel subkritisch, transkritisch als met verdampende koudedragers; • Circulatiesystem zoals pompcirculatie en natuurlijke circulatie en de verschillen met DX; • Berekening van systeemonderdelen zoals afscheiders, ventielen en leidingen; • Regelgeving zoals PGS 13, EN378, nieuwe praktijkrichtlijnen voor koolwaterstoffen en kooldioxide, NPR 7600 en NPR 7601; • Opstellen van procedures volgens wettelijke eisen; • Risico’s die samenhangen met natuurlijke koudemiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen.

Er worden veel praktische oplossingen met theoretische onderbouwing gegeven voor systeemdetails. Een aantal mensen vanuit de praktijk komen sommige onderwerpen vanuit hun dagelijkse ervaring toelichten.

VERENIGINGSNIEUWS NVKL Koude & luchtbehandeling RCC

In een lesboek van 320 pagina’s met normen en een tabellenboek is de aangereikte kennis na te lezen en terug te vinden. Om aan de opleiding deel te nemen is basiskennis van de koudetechniek op minimaal MBO3 niveau noodzakelijk. De cursus wordt aan relatief kleine groepen van maximaal 15 personen gegeven.

Eerstvolgende cursus De eerste cursus was al snel na de bekendmaking volgeboekt, waarbij ook een aantal personen uit België zich aangemeld hadden! Omdat er meer belangstelling was dan cursusplaatsen beschikbaar waren, is gelijk een schema opgezet voor een tweede cursus. Deze begint op 5 februari 2013, duurt ook 10 avonden (van 16.00 tot 20.30 uur) en loopt door tot begin mei.

Doordat voor deze cursus al een aantal aanmeldingen binnen zijn, zijn nog maar een beperkt aantal plaatsen beschikbaar.

De cursus wordt gegeven door Opleidingscentrum GO° bij PTC+, Zandlaan 29 in Ede. De kosten bedragen 1.495 euro excl. BTW. Deze prijs is inclusief koffie/thee, diner en lesmateriaal.

Voor meer informatie over de cursus ‘NK2 voor ontwerpers’ en aanmelden kunt u terecht op www.opleidingscentrum-go.nl of contact op nemen met via tel. 0318697128.

DE ‘KOEL EN KLIMAAT INSTALLATIECHECK’ APP De NVKL heeft samen met InfoMil een handig hulpmiddel voor de hele sector ontwikkeld; De ‘Koel en Klimaat Installatiecheck’ app. In deze app kunnen installateurs, monteurs, eigenaren, handhavers, etc, in enkele seconden zien aan welke wetgeving een bepaalde koel- of klimaatinstallatie moet voldoen. De app is voor iedereen gratis beschikbaar. Download de webapp op http://installatiecheckapp.nl/ Binnenkort komt de app ook in de App Store en de Google Play Store te staan.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

15

WARMTENET RCC Koude & luchtbehandeling

Door Ben Lange Senior editor LVTPR

Eneco levert koeling uit het warmtenet in Utrecht Voor het eerst in Nederland is een adsorptiekoelmachine aangesloten op het warmtenet. Zo wordt warmte zeer efficiënt en geruisloos omgezet in koeling.

In Utrecht profiteren hiervan 208 woningen en een aantal bedrijfsruimten in nieuwbouwcomplex Loevenhout. Deze innovatieve oplossing van Eneco was onlangs goed voor een nominatie voor de Warmtenetwerk Awards.

D

e toepassing van warmtenetten voor de levering van warmte én koeling is energie-efficiënt en milieuvriendelijk. Het Utrechtse warmtenet betrekt warmte van de elektriciteitscentrale Lage Weide. Het net heeft een equivalent opwekkingsrendement van 220 procent en gebruikt daardoor minder dan de helft fossiele brandstof dan een reguliere cv-ketel.

Toch hebben warmtenetten niet het groene imago dat bijvoorbeeld zonnecollectoren hebben of een warmte-koudeopslag (WKO). Het project Loevenhout, in de Utrechtse wijk Overvecht, is een wooncomplex met 18 zorgappartementen, 24

16

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

stadswoningen, 166 huur- en koopappartementen en 1.600 m2 commerciële ruimte verdeeld over vijftien units op de begane grond van het complex. Eneco sloot al deze woon- en winkeleenheden vorig jaar aan op het eigen warmtenet.

De wooneenheden van Loevenhout hebben bij oplevering een lage EPC-norm van 0,6. De woningen zijn zo goed geïsoleerd en houden zo goed de warmte vast, dat het nodig is ze in de zomer te koelen.

Eneco heeft al meer dan vijftien jaar ervaring met absorptiekoelmachines. Deze waren echter niet inzetbaar in Loevenhout, omdat ze alleen water met een minimale

WARMTENET Koude & luchtbehandeling RCC

De adsorptiekoelmachines van fabrikant SorTech zijn de eerste toepassing voor koeling van woningen in Nederland. Aangedreven door het warmtenet (72°C) halen de koelmachines een seizoengemiddelde COP van 0,60. “De machines zijn ontworpen voor inzet in combinatie met thermische zonnepanelen. De machines hebben in zo’n geval echter veel last van de variërende aanvoertemperaturen van de zonnecollectoren. Het warmtenet heeft een constante aanvoertemperatuur waardoor de koelmachines veel efficiënter draaien”, zegt Jeroen Reniers, System Engineer bij Eneco.

Vermogen Naast de zes adsorptiekoelmachines plaatste Eneco ook nog een schroefkoelmachine voor piek- en back-uplevering. Er staan zes adsorptiemachines (elk 15 kW) opgesteld met een gezamenlijk vermogen van 90 kW. De schroefkoelmachine heeft een vermogen aanvoertemperatuur van 80°C kunnen omzetten in koude. Het Utrechtse warmtenet levert in de zomerperiode water met een temperatuur van 72°C. Daarop zocht Eneco naar een methode om warmte met een relatief lagere temperatuur om te zetten in koude.

Innovatief Voor het woningbouwproject Loevenhout gaf Eneco TNO opdracht onderzoek te doen naar nieuwe technieken die milieuvriendelijke, lage temperatuur (rest) warmte omzetten in koude. Na een inventarisatie koos Eneco voor lage temperatuur warmtegedreven adsorptiekoeling via het warmtenet.

De koeling genereert Eneco met zes nieuwe adsorptiekoelmachines van de Duitse producent SorTech. Deze machines zetten in de zomer de warmte uit het warmtenet om in koude.

van 320 kW. Reniers: “Hoewel de adsorptiekoelmachines maar iets meer dan een kwart van het totaalvermogen uitmaken, leveren ze toch negentig procent van alle koude. De schroefkoelmachine wordt alleen ingezet voor de pieklevering bij een hoge buitentemperatuur. Dat is ongeveer honderd uur per jaar het geval. Ook kan deze machine de koudelevering overnemen in geval van een storing van de adsorptiekoelmachines. Het hele gewenste koelvermogen plaatsen in adsorptiekoeling zou te kostbaar zijn en te veel ruimte in beslag nemen. De bevindingen zijn perfect. Dit systeem kan de koelbelasting gemakkelijk aan.

Afgelopen zomer heeft de schroefkoelmachine niet eens gedraaid.”

De met restwarmte aangedreven adsorptiemachines vormen een milieuvriendelijke koudebron. De toepassing van lage temperatuur restwarmte biedt een totale besparing van 56 procent aan fossiele brandstof ten opzichte van conven-

Adsorptiekoeling Het principe om warmte te gebruiken om koude te genereren is al heel oud. Als koudemiddel wordt water gebruikt dat door de lage druk en dampspanning in de machine gemakkelijk verdampt. Het vocht wordt opgenomen door een hygroscopische stof. Bij absorptiekoeling is dat meestal een lithiumbromide-oplossing. Bij adsorptiekoeling wordt daarvoor een laagje silicagel op de warmtewisselaar gebruikt. De warmte droogt de hygroscopische stof, zodat deze opnieuw kan worden ingezet. Bij absorptiekoeling wordt de teveel verdunde vloeistof naar de verdamper gepompt om daar gedroogd te worden. Bij adsorptiekoeling is dat niet mogelijk. Daarom is het noodzakelijk om batch-gewijs te werken. De machines bestaan uit twee modules.

De ene module levert de koeling terwijl de andere module wordt geregenereerd.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

17

WARMTENET RCC Koude & luchtbehandeling

Eneco

tionele warmte- en koudelevering.

Dit betekent 182 ton minder CO2uitstoot per jaar, ofwel gemiddeld 777 kg CO2 minder per woning per jaar.

Stil Niet onbelangrijk is dat een adsorptiemachine heel stil is. Een compressor van een schroefkoelmachine maakt wel veel geluid, waardoor de centrale technische ruimte in het woningcomplex voorzien is van geluidisolatie. Voor de bewoners biedt de koeling vooral een zeer comfortabele woning, ook in de zomer. De gehele woning wordt gekoeld via de vloer. Vloer-

koeling is gezonder, omdat er geen luchtverplaatsing is. Vloerkoeling, ofwel comfortkoeling, verlaagt de temperatuur in huis enkele graden onder het niveau van de buitentemperatuur. Dit kleine temperatuurverschil is aangenaam en eveneens gezonder.

Volgens Reniers is de oplossing die Eneco heeft gekozen voor Loevenhout een van de oplossingen die sterk kan bijdragen aan het voldoen aan de EPC-norm in de komende jaren. Deze door de overheid opgelegde norm wordt de komende jaren steeds meer omlaag geschroefd. Vanaf 2020 mag er geen fossiele brandstof meer worden

De Eneco groep (www.eneco.nl) richt zich op productie, transport, handel en levering van energie (elektriciteit, gas, warmte en koude). De Eneco groep bestaat uit de bedrijven Stedin (netbeheer), Joulz (infrastructuren) en Eneco (duurzaam leveren, duurzaam opwekken en duurzame oplossingen). De Eneco groep investeert in duurzame energiebronnen, energieoplossingen en infrastructuur met als doel energie ook op langere termijn schoon, leverbaar en betaalbaar te houden. Bij de Eneco groep werken circa zevenduizend mensen, van wie enkele honderden buiten Nederland. Het hoofdkantoor is gevestigd in Rotterdam.

gebruikt voor de verwarming van huizen. Reniers: “Het gekke is dat warmtenetten niet zo’n groen imago hebben, zoals zonnepanelen, windmolens en WKO’s. Maar warmtenetten zijn nu al een zeer milieuvriendelijke energievoorziening. En in de toekomst worden ze steeds duurzamer doordat de warmte van meer duurzame productiemiddelen wordt betrokken.”

Duurzamer Reniers wijst op een aantal lopende Eneco-projecten. Zo wordt aan het Haagse warmtenet sinds kort geothermische warmte toegevoegd.

Voor het Rotterdamse net zijn vergevorderde plannen voor het gebruik van industriële restwarmte van een afvalverbrandingsinstallatie. Ook is er een studie voor het toepassen van warmte uit een biomassa-installatie op het warmtenet in Utrecht. Reniers: “Door deze ontwikkelingen kunnen warmtenetten een grote bijdrage leveren aan het verder reduceren van CO2 en het gebruik van fossiele brandstof.”

18

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

EXPERTS RCC Koude & luchtbehandeling

E

EXPERTS OVER Meet- en regelgeving

In de koude- en luchtbehandeling worden heel wat systemen geschakeld en dus is een goede samenwerking noodzakelijk.

Niet alleen om de processen goed te laten verlopen, maar ook om er voor te zorgen dat ze zo energie-efficiënt mogelijk samenwerken. Speciale regelsystemen worden toegepast. RCC Koude & Luchtbehandeling vroeg Ruud van Wieringen van Delta Technics Engineering uit Breda en Martijn Weststrate van Uniechemie BV uit Apeldoorn naar hun visie hierop.

Welke regelsystemen of regelaars (aan/uit, P, PI, PD, PID-regelaar) worden door u toegepast of geleverd voor koelinstallaties en welke voor luchtbehandelingsinstallaties?

Ruud van Wieringen: Wij gebruiken alle type regelaars. Als we naar de historische ontwikkeling van de koeltechniek kijken was aan/uit met een hysterese het meest gebruikelijk.

Naarmate we meer doen met proportionele gedragingen van koelinstallaties door het gebruik van variabel aangestuurde ventielen, ventilatoren en compressoren als enkelvoudige oplossing, maar ook in combinatie met elkaar, komen er steeds meer PI- en PID-regelingen voor. Om tegemoet te komen aan de aanhoudende vraag van nauwkeuriger regelen en met name vanwege de vraag naar energie-efficiënte regelingen die ook nog eens voorspellend op de dynamiek van de omgeving en de installatie kunnen reageren, worden de regelsystemen steeds complexer en gaan we van aan/uit steeds meer naar PI- of PID-regelingen.

Luchtbehandelingsinstallaties vallen wat ons betreft onder hetzelfde regime als de koelinstallatie. De ontwikkeling naar complexere regelingen is bij LBK’s natuurlijk al langer van toepassing. Het comfort van een ruimte gekoeld en/of verwarmd door een LBK staat voorop. Ook hier geldt dat we zo goed mogelijk op de dynamiek van de installatie en de omgevingsfactoren willen inspelen.

Martijn Weststrate: De meest

20

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

toegepaste regelaars die wij in ons assortiment hebben zijn aan-/uit regelaars. Dit zijn eenvoudige regelaars met een aantrekkelijk prijsniveau. Onze XR100 serie heeft een analoge uitgang die werkt volgens de P-regeling. Dit zijn eenvoudige regelaars die, naast een digitale en analoge uitgang, de mogelijkheid bieden om een koel-/ vriessysteem met ontdooiing te regelen.

PI regelaars worden toegepast in de vorm van een regelaar voor het aansturen van elektronische expansieventielen, dit in combinatie met een aan-/uit regelaar (thermostaat).

PD-regelaars worden in ons vakgebied niet toegepast en derhalve niet opgenomen in ons assortiment.

PID-regelaars worden frequent toegepast in de vorm van stappenre-

Martijn Weststrate

HOE MEER ENERGIE JE BESPAART, HOE MINDER ENERGIE ER OVERBLIJFT OM TE BESPAREN

gelaars voor het compleet aansturen van koel-, vries- en warmtepompinstallaties.

Deze regelaars maken gebruik van voorgeprogrammeerde software waarbij de mogelijkheid bestaat deze toe te passen in combinatie met een frequentieregelaar voor het aansturen van zuiger- c.q. schroefcompressoren. De ontwikkeling is al zo ver dat zelfs setpuntverschuiving aan de hand van externe invloeden zoals temperatuur en of druk mogelijk is.

Een regelsysteem voor LBK’s is in combinatie met Dixell minder van toepassing, maar mogelijk in de vorm van een aan-/uit regeling door middel van vocht- en temperatuurmeting.

Welke computergestuurde of PLC-regelingen adviseert u?

Ruud van Wieringen: Wij leveren en ondersteunen de regel- en monitoringtechniek van RDM. Wij adviseren datgene te gebruiken dat na afweging het beste past bij het proces en de klant. Dat klinkt natuurlijk weinig direct, maar dat is het ook. Volgens ons is het zo dat een meet- en regelsysteem, net als alle overige techniek ten dienste staat van het proces. Wij kijken het liefste naar het proces(wensen) van de klant en hoe de techniek kan helpen om zijn bedrijfsdoelstelling te bereiken tegen de juiste kosten. Het liefste kijken we niet alleen naar de situatie nu, maar ook naar de toekomst. Waar wil men heen met hun bedrijf en wat betekenen keuzes die men vandaag maakt

EXPERTS Koude & luchtbehandeling RCC

voor morgen. Voor ons zijn er een aantal overwegingen die gemaakt kunnen worden. Kiest men voor standaard regelaars die men kan aanpassen door parameters in te stellen, is het nodig dat deze regelaars met elkaar communiceren en elkaar kunnen beïnvloeden; kiest men voor het decentraliseren van de regelaars of kiest men voor een grote centrale regelcomputer. Wil men centrale functionaliteit of is decentrale functionaliteit voldoende. Hoe is het onderhoud geregeld. Moet men het regelsysteem ook kunnen monitoren voor analyse van ongeregeldheden.

Ga maar door, vragen te over. Vandaar de juiste volgorde van vragen. Waar staat men nu, wat wil men bereiken en waar wil men naartoe zijn basis vragen. Het is net het echte leven niet waar?

Martijn Weststrate: Dixell levert iPro regelaars welke inzetbaar zijn voor zeer veel toepassingsmogelijkheden.

Een voorbeeld van een toepassing is de regeling bij de bloedbank waarbij absolute, gegarandeerde koeling aanwezig moet zijn. De regelaar kan zo geprogrammeerd worden dat twee koelsystemen onafhankelijk van elkaar in combinatie met de draaiuren om en om gestart worden en op het moment van storing het systeem zonder problemen kan worden opgestart.

De mogelijkheid bestaat dat men met deze regelaar ook de verlichting in een gebouw zou kunnen aansturen in combinatie met een Lux-meter. Op het moment dat het donker wordt, gaan de lampen feller branden en dimmen op het moment dat het buiten lichter wordt.

De Dixell iPro kan zo geprogrammeerd worden dat het in een vriessysteem ontdooiing overslaat op het moment dat de koeler nog niet berijpt is. Ook werd deze regelaar al meerdere malen met succes toegepast om heetgasontdooiing uit te voeren.

Kunt u aangeven wat de voordelen zijn van de door u te leveren regel – en computerbesturingssystemen?

Ruud van Wieringen

DOOR DE VRAAG OM NAUWKEURIGER REGELEN WORDEN REGELSYSTEMEN STEEDS COMPLEXER Ruud van Wieringen: Natuurlijk zijn wij in staat met ons meet-, regel- en monitoringsysteem flexibel in te spelen op diverse vragen en routes die gevolgd moeten worden en maken wij dankbaar gebruik van alle mogelijkheden die het internetprotocol ons nu en in de toekomst kan bieden. Wij communiceren ook intern op basis van TCP/IP. Monitoring heeft een aantal aspecten.

Het eerste is een mogelijk wettelijke plicht of een bewijsplicht in geval van het leveren van bv versproduct of medicijnen. Het tweede aspect is dat er op diverse niveaus melding van afwijking mogelijk wordt waardoor op tijd ingrijpen mogelijk is, voordat calamiteiten tot grote schade leiden. Een derde aspect is dat uit de opgeslagen gegevens correlaties bekeken kunnen worden en eventueel benchmarking gedaan kan worden, met als doel systeemoptimalisatie.

Het monitoren op zich levert geen energiebesparing. Het wordt pas nuttig voor energiebesparing als er iets gedaan wordt met de gemeten en opgeslagen waarden. Dit kan door analyse van de gegevens op gezette tijden en daarmee aanpassingen maken in de installatie die leidt tot energiebesparing. Ideaal is natuurlijk als je met de opgeslagen gegevens algorithmen kunt ontwikkelen die de installatie dusdanig adaptief maken dat er voortdurend in de meest optimale configuratie gedraaid wordt.

Volgens ons hoeft het opslaan van gegevens niet tot extra kosten te

leiden. Moderne regelaars hebben al opslag mogelijkheden aan boord. Je ziet ook steeds meer koeltechnische regelsystemen en gebouwbeheersystemen met slimme oplossingen voor algemeen voorkomende maatregelen voor energiebesparing.

Martijn Weststrate: Dixell heeft meerdere voordelen ten opzichte van andere regelaars: de Dixell regelaars zijn betrouwbaar en stabiel, makkelijk en overzichtelijk bedienbaar, de aanschafprijs is zeer gunstig en de regelaars zijn op maat gemaakt voor de koudetechniek. Verder worden de Dixell regelaars in geheel Nederland technisch ondersteund door Uniechemie BV. Monitoring en registratie door middel van de Xweb wordt toegepast om de klant inzicht te geven in het gedrag van zijn installatie en in het temperatuurverloop (HACCP).

Besparing is pas mogelijk als men inzicht heeft in actuele verbruikers.

Dixell geeft de mogelijkheid door middel van de I-meter om onder andere debieten, thermisch vermogen, gasverbruik en het elektrisch vermogen te meten en inzichtelijk te maken. Energiebesparing is mogelijk door onder andere toepassing van elektronische expansieventielen, stappenregelaars in combinatie met frequentieregelaars en variabele setpunten van uw installatie (bijvoorbeeld het ‘s nachts hanteren van hogere verdampingstemperaturen en lagere condensatietemperaturen ten opzichte van overdag. Een ander voorbeeld is het gebruik van het accumulerende vermogen van het gebouw). Het voordeel voor de eindgebruiker is een lagere energierekening.

De energiebesparingen wegen zeker op tegen de investering, echter hoe meer energie je bespaart hoe minder energie er overblijft om te besparen.

Er kleven ook ‘nadelen’ aan energiebesparing, over het algemeen geldt hoe meer energiebesparing hoe complexer het systeem. Voor de installateur geldt dat deze kennis in huis dient te hebben en goed geschoold personeel. Uniechemie is hierbij uw ideale partner.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

21

KOELING IN DE VOEDSELKETEN

PEREN KOELEN RCC Koude & luchtbehandeling

Door ir. K.P.H. Lange en ing. M.C. Kok Onderzoekers aan het CleanTech onderzoeksprogramma van de Hogeschool van Amsterdam

E

en huishouden in Nederland eet gemiddeld ruim vijf kilo peren per jaar (Borgdorff, 2010). De meeste worden in Nederland geteeld. In 2005 produceerde Nederland ruim 5,4 keer meer peren dan het zelf nodig had. Het overgrote deel van deze productie werd geëxporteerd (Van Galen & Hietbrink, 2008). Peren worden van half augustus tot half oktober geplukt.

Door verbetering van de bewaartechnieken in de afgelopen decennia heeft de consument het gehele jaar beschikking over deze vruchten.

Het bewaren van peren wordt regelmatig door de telers zelf en in steeds hogere mate door centrale koelhuizen gedaan.

Net onder 0˚C

HvA houdt peren groen met energiemodel Is het mogelijk om peren energieneutraal en daarmee groener te bewaren?

Deze vraag is door de stijgende energieprijzen uitermate interessant voor koelhuizen en daarmee ook voor ontwerpers en installateurs. Uit gegevens van Agentschap NL (2012) blijkt dat koel- en vrieshuizen verantwoordelijk zijn voor ongeveer zes procent van het energiegebruik van alle industriële koelinstallaties in Nederland. Het CleanTech onderzoeksprogramma van de Hogeschool van Amsterdam (HvA) ontwikkelt een rekenmodel om de energiestromen in een koelhuis voor peren in kaart te brengen. Dit gebeurt in samenwerking met Syntens, Wageningen UR, TNO en een cluster van MKB-bedrijven. Er is gekozen voor peren vanwege de moeilijkheidsgraad: de omstandigheden in de cel moeten zeer precies geregeld worden.

24

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

Door verlaging van de temperatuur en het zuurstofgehalte wordt het rijpingsproces van de peer vertraagd. De peren zullen door de aanwezigheid van suikers pas bevriezen vanaf ongeveer -2,0°C. Langdurige bewaring vindt daarom plaats onder 0°C in veelal gasdichte koelcellen met een zeer laag zuurstofgehalte: de Ultra Low Oxygen cellen of ULO-cellen (Sprenger Instituut,1982). Tijdens het bewaren wordt er sterk gelet op het vochtverlies. Te veel vochtverlies maakt het product slap en te weinig vochtverlies vergroot de kans op inwendige bruinverkleuring (Van de Geijn, Van Schaik, Schoorl & Verschoor, 2006). Het bewaarproces kan worden opgedeeld in twee fases: de inkoelfase en de bewaarfase.

Tijdens de inkoelfase wordt het pas geplukte product zo snel mogelijk gekoeld van de pluktemperatuur (ongeveer 15˚C tot 20˚C) naar de bewaartemperatuur (ongeveer -0,5˚C). De inkoelfase is zeer belangrijk voor de bewaarduur, omdat de temperatuurverschillen tijdens het inkoelen al snel 30 tot 50 procent van het totale vochtverlies

PEREN KOELEN Koude & luchtbehandeling RCC

Figuur 1: Trias Energetica.

Figuur 2: Een voorbeeldscenario van een koelcel voor peren in het integrale rekenmodel.

kunnen veroorzaken (Sprenger Instituut, 1982). De inkoelfase is de bepalende factor voor het geïnstalleerd vermogen van de koude-installaties. Is er bijvoorbeeld 26,5 kW nodig voor het inkoelen van peren, dan zal er afhankelijk van de buitentemperatuur slechts 2 tot 3,3 kW nodig zijn tijdens de bewaarfase (Van de Geijn, Van Schaik et al., 2006).

Tijdens de bewaarfase wordt de temperatuur zo constant mogelijk gehouden. De temperatuur mag niet te laag worden in verband met bevriezing van het product, maar bij een te hoge temperatuur of te grote temperatuurschommelingen zal de bewaarduur en de kwaliteit van de peer achteruitgaan. Er is relatief weinig koelvermogen nodig tijdens de bewaarfase, maar in de huidige koelcellen is in verband met het inkoelen zeer veel vermogen geïnstalleerd. Om het vochtverlies te beperken wordt er met relatief lange onderbrekingen gekoeld (Van de Geijn, Van Schaik et al., 2006).

minimaliseren van het energiegebruik met behoud van productkwaliteit. De HvA richt zich in het onderzoek daarom op het ontwikkelen van een energieneutraal ontwerp. Een project is energieneutraal als er op jaarbasis geen netto import van fossiele of nucleaire brandstof van buiten de systeemgrens nodig is om het gebouw op te richten, te gebruiken en af te breken (Alsema, 2009). De focus zal in dit project liggen op de gebruiksfase.

In het onderzoek wordt gebruik gemaakt van het model van de Trias Energetica (Agentschap NL, 2010), dat is weergegeven in figuur 1. Dit is een driestappenplan dat gebruikt kan worden bij het ontwerpen van een energiezuinig gebouw. Om tot een energieneutraal ontwerp te komen kan het model van boven naar beneden doorlopen worden,

Energieneutraal?

Momenteel staan de telers en centrale koelhuizen steeds meer onder druk door de uitfasering van koudemiddelen op basis van CFK’s en HCFK’s (Agentschap NL, 2012).

Dit leidt ertoe dat er wordt gezocht naar nieuwe koeltechnieken. Door de stijgende energiekosten is er daarbij steeds meer interesse in het

waarbij de laatste stap, het gebruik van fossiele brandstoffen, vermeden dient te worden.

Energiegebruik Het CleanTech onderzoeksprogramma heeft een integraal rekenmodel opgezet om de energiestromen in een koelhuis voor peren in kaart te brengen. Studenten van het onderwijsprogramma Energie en Duurzaamheid zijn momenteel bezig met het onderzoeken van de mogelijkheden voor energiebesparing en het duurzamer maken van de koeltechnieken. Begin 2013 zullen de resultaten van dit onderzoek bekendgemaakt worden.

In figuur 2 is een voorbeeld gegeven van het rekenmodel. Het model is zo opgebouwd dat elke functie in de koelcel door een aparte module wordt weergegeven. Zo kan het Figuur 3: Een voorbeeld van de temperatuurcurven tijdens het inkoelen van enkele batches peren.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

25

PEREN KOELEN RCC Koude & luchtbehandeling

Referenties Agentschap NL, 2012.

Industriële koeling. http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/ industri%C3%ABle-koeling.

Bezocht op 11-4-2012.

Agentschap NL, 2010.

Infoblad Energieneutraal Bouwen. http://www.agentschapnl.nl/sites/ default/files/bijlagen/Infoblad_Energieneutraal_Bouwen.pdf.

Bezocht op 23-04-2012.

Alsema, E.A., 2009.

Stevige ambities, klare taal! Definiëring van doelstellingen en middelen bij energieneutrale, CO2-neutrale of klimaatneutrale projecten in de gebouwde omgeving.

Utrecht: W/E adviseurs & Platform energietransitie Gebouwde Omgeving.

Borgdorff, A.M., 2010.

Rol van de groentespeciaalzaak. Analyse van de huishoudelijke aankoop van groenten en fruit bij de groentespeciaalzaak.

Zoetermeer: Productschap Tuinbouw.

Sprenger Instituut, 1982.

Produkt-info; Peer.

Wageningen: Sprenger Instituut.

Van de Geijn, F.G., Van Schaik, A., Schoorl, F. and Verschoor, J., 2006.

Bewaring van Conference. Bewaarhandleiding: onderzoeksresultaten van het KwaliCon-project en bestaande kennis gebundeld.

Zoetermeer: Nederlandse Fruittelers Organisatie.

Van Galen, M. and Hietbrink, O., 2008.

Concurrentiemonitor Fruit. Een studie naar de concurrentiepositie van appels, peren en aardbeien. Den Haag: LEI.

energiegebruik van elke functie ten opzichte van complete systeem inzichtelijk gemaakt worden. Door modules aan te passen kunnen verschillende technologieën of scenario’s vergeleken worden.

Het model is dynamisch van aard, waardoor tijdsgebonden effecten kunnen worden meegenomen die invloed hebben op de bewaarduur en kwaliteit van het product. In figuur 3 is een voorbeeld gegeven van de temperatuurcurven tijdens het inkoelen van enkele batches peren. In dit geval wordt dagelijks de inhoud van één vrachtwagen peren toegevoegd aan de cel. Dit

26

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

heeft invloed op de temperatuur van de lucht en van de reeds aanwezige peren.

Rekentool Terug naar de vraag of het mogelijk is om peren energieneutraal te bewaren. Als alle informatie is geïntegreerd, geeft het model inzicht in welke technieken het meeste bijdragen aan energiebesparing, het verduurzamen van het koelsysteem en de opwekking van duurzame energie. Met bovenstaande resultaten wordt aan het einde van het onderzoek duidelijk of er een combinatie van technolo-

gieën mogelijk is, die leidt tot een energieneutraal ontwerp.

In vervolgprojecten kan het model ingezet worden voor investeringsbeslissingen voor renovatie of nieuwbouw. Dit is interessant voor centrale koelhuizen, telers of coöperaties die hun peren duurzamer willen bewaren. Voor bouwbedrijven, installateurs en toeleveranciers kan het model worden gebruikt voor duurzame innovatiebeslissingen. Vragen die bijvoorbeeld met behulp van het model beantwoord kunnen worden, zijn: ● Welke technologieën kunnen bij mijn situatie de grootste energiewinst opleveren? ● Hoe groot mogen de kosten zijn om mijn investering binnen een bepaalde tijd terug te verdienen? ● Hoeveel energie kan ik besparen door het wijzigen van enkele besturingsparameters?

Vervolgonderzoek Het CleanTech onderzoeksprogramma wil het integrale rekenmodel in samenwerking met bedrijven en kennisinstellingen doorontwikkelen, niet alleen voor peren of ander fruit, maar ook voor andere producten, zoals groenten en bloembollen.

Daarnaast kunnen studenten van de Hogeschool van Amsterdam een dergelijk model opstellen voor andere bedrijfsspecifieke situaties, zoals luchtbehandelingsystemen in gebouwen of klimaatregelingsystemen in kassystemen. Voor meer informatie kunt u terecht op de website: www.sustainablesystemsforfood.com.

Het rekenmodel is een resultaat van het CleanTech onderzoeksproject Sustainable Systems for Food dat in samenwerking met Syntens is opgestart. Het project richt zich op kennisontwikkeling ten behoeve van groenere, duurzame voedselproductie. Het project ontvangt een RAAK-mkb subsidie van de Stichting Innovatie Alliantie. Meer informatie over het CleanTech onderzoeksprogramma vindt u op: www. hva.nl/kenniscentrum-dt/onderzoeksthema/cleantech.

Spoorstraat 10 4431 NK ‘s-Gravenpolder info@coolgreensolutions.nl www.coolgreensolutions.nl

“Wij noteerden een besparing van 30% op ons energieverbruik!”

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden.

Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

Data Management Server 2

Specialist in natuurlijke koudemiddelen Wij fabriceren innovatieve koelunits die uitsluitend gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen.

Duurzaam: geen chemische koudemiddelen meer toegepast en besparing op energieverbruik.

www.coolgreensolutions.nl

GTEX

Refrigeration support

Koude techniek, warme relaties Bij GTEX vinden we het belangrijk om warme relaties met onze klanten te onderhouden. Dat doen we allereerst door onze klanten een professionele en gespecialiseerde dienstverlening te bieden op het gebied van industriële koudetechniek met natuurlijke koudemiddelen. We geven passende adviezen voor ieder vraagstuk op dit vakgebied en leveren daarnaast de hoogste kwaliteit in gereviseerde en gebruikte compressoren en componenten. Maar er is meer: GTEX is flexibel, snel, betrokken en ondernemend. We zijn betrouwbaar en integer: we werken voor producenten, leveranciers en installateurs, zonder in hun vaarwater te komen. Ook dát hoort bij de warme relatie met onze klanten.

rs ke n De n e ! ers n e Do

Meer weten? Patrick van Zwam vertelt u graag meer!

Neem contact met ons op via 0487 510 756 of kijk op www.gtex.nl

Comfort en energiebesparing gaan hand in hand met de DMS2 van Samsung! Met dit geïntegreerd Data Management Systeem is het mogelijk altijd en overal uw klimaatbeheersingsinstallatie te beheren, monitoren en bedienen. Afhankelijk van eigen behoeften en wensen voor energieverbruik en gemak kunnen eenvoudig diverse instellingen en logische functies worden gemaakt, waarmee het systeem voorziet in individueel op maat gemaakte oplossingen.

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product.

Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-klimaat.nl

CO 2 -HYDRATEN RCC Koude & luchtbehandeling

Door dr. ir. C.A. Infante Ferreira Technische Universiteit Delft

CO2-hydraten voor koelprocessen in de vleesverwerking In de jaren 90 van de vorige eeuw zijn ijsslurries geïntroduceerd als een methode om indirecte koelsystemen economisch aantrekkelijk te maken. Het smeltproces van de ijskristallen zorgt voor een grote warmtecapaciteit (dus kleine stromen), een constante temperatuur tijdens warmteoverdracht (dus hogere werktemperaturen) en grotere warmteoverdrachtscoëfficiënten tijdens het warmteopnameproces. Nadeel van deze slurries is dat ijs alleen onder 0ºC gevormd kan worden. Toepassingen met een koelvraag boven de 0oC moesten toch worden bediend met indirecte systemen met werktemperaturen onder de 0oC.

V

an zouthydraten is bekend dat ze gevormd worden bij temperaturen boven de 0oC. Zouthydraten worden naast paraffinen gebruikt als PCM (phase change material) voor toepassingen in de gebouwde omgeving. Slurries van PCM's opgesloten in kleine capsules zijn in het verleden voorgesteld om zo een medium voor indirecte systemen te creëren met vergelijkbare eigenschappen als de ijsslurries maar dan met faseovergang boven 0ºC. Deze slurries blijken in de praktijk problemen op te leveren, onder andere door het breken van de capsules.

Zo is het idee ontstaan om zouthydraatslurries te gaan produceren en toepassen op een vergelijkbare wijze als ijsslurries. Met behulp van

de Koudegroep Delft-Wageningen is sinds 2009 onderzoek verricht naar de mogelijkheden van dergelijke systemen en welke hydraten de beste oplossingen zouden geven. In de oriëntatie naar mogelijke zouthydraten zijn de gashydraten als zeer interessant naar voren gekomen.

De Koudegroep Delft-Wageningen is een samenwerking tussen KNVvK, NVKL, TVVL, UNETO-VNI en NEKOVRI, opgericht om onderzoek op het gebied van de koude en luchtbehandeling aan de universiteiten van Delft en Wageningen te stimuleren en financieel te ondersteunen. Met ondersteuning van de Koudegroep Delft-Wageningen is, in de periode 2009-2011, door de Technische Universiteit Delft

Referenties Groen, C., Vasilescu, C., Infante Ferreira, C. (2012) ‘Experimental and theoretical study on CO2 hydrate slurrie production’. Proceedings of the 10th IIR Gustav Lorentzen Conference on Natural Refrigerants, Delft, June 25-27, paper GL-135.

Infante Ferreira, C. A. (2011a) ‘Verpompbare hydraat slurries voor airconditioning/toepassingen in de koeling’. Rapportage 2009-2011 van project W0903 van Koudegroep Delft-Wageningen. Afdeling Proces & Energie, Technische Universiteit Delft.

Infante Ferreira, C. A. (2011b) ‘CO2-waterhydraten voor snelkoeling/ verlenging houdbaarheid van vlees’. Rapportage 2011 aan Koudegroep Delft-Wageningen. Afdeling Proces & Energie, Technische Universiteit Delft.

28

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

gewerkt aan het project ‘Verpompbare hydraatslurries voor airconditioning/toepassing in de koeling’.

Een overzicht van de resultaten en gerelateerde publicaties wordt gegeven in de rapportage (2011a) van Infante Ferreira.

Innovatietraject in vleessector Ir. Steven Lobregt van Sparkling Projects, betrokken bij een aantal innovatietrajecten in de vleessector, zag direct een kans om de hydraatslurrie in te zetten voor het snel inkoelen van vleesproducten.

De Landbouw Universiteit Wageningen, ook betrokken bij de Koudegroep Delft-Wageningen, zag ook spoedig mogelijkheden om zo’n slurrie te gaan inzetten voor snel inkoelen van vlees en agrarische producten.

Het onderzoek dat zich oorspronkelijk richtte op toepassingen in de klimatisering van gebouwen heeft onverwacht een andere wending gekregen. Hoewel de ontwikkeling van hydraatslurries voor toepassingen in de airconditioning nog steeds een doel blijft, krijgt de toepassing van CO2-hydraatslurries voor het snel inkoelen van versproducten momenteel voorrang.

In 2011 is Grolleman Coldstore BV een samenwering aangegaan met

CO 2 -HYDRATEN Koude & luchtbehandeling RCC

het fasediagram voor MgSO4-oplossingen in water. De verticale lijn geeft een afkoeltraject aan van een oplossing met een relatief hoge concentratie (24%). Afkoeling van de gemarkeerde oplossing leidt tot de vorming van zoutkristallen bij een temperatuur van circa 12°C – een zoutslurrie kan dan gevormd worden. Afkoeling van oplossingen met lage concentratie leidt tot de vorming van ijskristallen bij een temperatuur onder 0°C – een ijsslurrie kan dan gevormd worden.

Sparkling Projects, Lunenburg Vlees BV, IBK Groep BV en de Koudegroep Delft-Wageningen om de mogelijkheden van CO2-hydraatslurries bij de conservering van vlees verder te onderzoeken. In de rapportage van Infante Ferreira (2011b) wordt een overzicht van de bijdrage van de Technische Universiteit Delft aan dit project gegeven.

Zouthydraten/ gashydraten Zouthydraten worden gevormd als geconcentreerde oplossingen van zouten in water onder de oplosbaarheidlijn afgekoeld worden. Een voorbeeld wordt gegeven in figuur 1 voor MgSO4-H2O. De figuur geeft

IJsslurries hebben toepassing gevonden in onder andere de visserij voor het snel inkoelen van vers gevangen vis. Het voordeel van zo’n kristalsuspensie is de latente warmte die opgeslagen is in de kristallen. Gezien het feit dat bij ijsslurries de kristallen waterkristallen zijn, is hun latente warmte 333 kJ/kg. Water, met een soortelijke warmte van 4,2 kJ/kg.K, moet 79,5 K opwarmen om dezelfde hoeveelheid warmte uit te wisselen.

Gashydraten worden gevormd onder specifieke procesomstandigheden. Terwijl de zouthydraten bij atmosferische omstandigheden gevormd kunnen worden, zullen CO2-hydraten alleen gevormd worden onder hoge druk. Figuur 2 laat het fasediagram van CO2-water zien waarbij druk, temperatuur en CO2-concentratie een rol spelen.

In figuur 2 is te zien dat wanneer

Fig. 1 – Fasediagram van MgSO4-H2O. De vertica- Fig. 2 – Fasediagram van CO2-H2O. De le lijn geeft een afkoeltraject weer in het zoutvor- verticale lijn geeft een afkoeltraject weer mingsgebied (fase overgang bij 12°C). bij constante CO2-concentratie.

een CO2-H2O-oplossing met een concentratie van 2,2 mol% wordt afgekoeld tot temperaturen lager dan 7°C, CO2-hydraten worden gevormd. CO2-hydraten hebben een nog hogere latente warmte dan ijs: 500 kJ/kg en daarnaast, zoals uit figuur 2 blijkt, vindt de faseovergang plaats bij temperaturen boven 0°C.

Toepassingsmogelijkheden

1.Airconditioning Het is bekend dat, wanneer een koelinstallatie bij een hogere verdampingstemperatuur opereert, het energiegebruik van de installatie afneemt. Figuur 3 laat zien hoe het energiegebruik afneemt als de verdampingstemperatuur van oorspronkelijk 2oC (airconditioningcondities) verandert naar een hogere verdampingstemperatuur.

De figuur toont aan dat een stijging in verdampingstemperatuur van 4 K tot een afname van 14 procent in energiegebruik (en dus kosten) leidt. Per Kelvin een afname van 3,5 procent in energiegebruik. Voor toepassingen in de airconditioning wordt nu meestal gewerkt met water als indirecte koudedrager waarbij het water van 12 naar 7oC wordt afgekoeld. Het water draagt zijn warmte af bij een gemiddelde temperatuur van 9,5oC. Een CO2hydratenslurrie kan men produceren met een verdampingstemperatuur van 7oC terwijl bij

Fig. 3. – Invloed van verdampings- en condensatietemperatuur op het energiegebruik van een airconditioninginstallatie.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

29

CO 2 -HYDRATEN RCC Koude & luchtbehandeling

Fig. 4. – Invloed van verdampings-en condensatietemperatuur op het energiegebruik van een vleesinkoelinstallatie.

conventionele airconditioning de verdampingstemperatuur 2oC bedraagt. Een voordeel van 5K en volgens figuur 3 een besparing van 17 procent. Daarnaast, omdat de kristallen opgeslagen kunnen worden, is het mogelijk om de slurrie ’s nachts te produceren, waarbij de condensatiedruk zo’n 10 K lager kan zijn (30oC in plaats van 40oC). Bij een volledige nachtproductie wordt de energiebesparing circa 45 procent. Deze slurries hebben dus een aanzienlijk energiebesparingspotentieel. Een duidelijk nadeel is de bedrijfsdruk.

Daarom is een vervolgstap het zoeken naar additieven die het mogelijk maken om de faseovergang naar condities rond atmosferische druk te brengen. Een van de mogelijke additieven is THF met bedrijfscondities rond 1 bar.

2.Inkoelen van vlees Energiebesparing De toepassing waarop het onderzoek zich nu richt is het inkoelen van vlees. Vlees wordt na het slachten snel teruggekoeld naar een temperatuur rond de 5oC. Hiervoor worden inkoeltunnels ingezet waarbij koude lucht langs het product wordt geblazen. Om bevriezing te voorkomen wordt lucht van net boven de nul graden Celsius gebruikt. De lucht wordt weer gekoeld door een koelinstallatie met een verdampingstemperatuur van rond –10oC. De warmte-

30

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

Fig. 5. – Vergelijking van inkoelen in snelkoeltunnel met inkoelen met behulp van hydraatslurrie.

overdracht tussen lucht en product is ca. 30 W/m2K. Inzet van CO2hydratenslurrie maakt het mogelijk om bij hogere verdampingstemperatuur te werken. Een verdampingstemperatuur van 2,5oC maakt het mogelijk om CO2-hydraten te produceren met een faseovergang bij 5oC. De energiebesparing door de hogere verdampingstemperatuur wordt 34 procent. Als de slurrieproductie volledig ’s nachts plaatsvindt bij een lagere condensatietemperatuur dan is de energiebesparing zelf 55 procent. Figuur 4 laat zien hoe het energiegebruik verandert met verandering van verdampings- en condensatietemperaturen.

Inkoelsnelheid Een tweede voordeel van de inzet van CO2-hydraten in plaats van lucht voor het snel koelen van vlees is dat het inkoelproces veel sneller verloopt. Terwijl de warmteoverdracht tussen lucht en product circa 30 W/m2K is, is bij de inzet van CO2-slurrie de warmteoverdracht tussen 200 en 105 W/m2K. Dit wordt geïllustreerd in figuur 5, waarin de inkoelsnelheid van 10 kg vlees wordt vergeleken. Afkoeling in een inkoeltunnel met een gemiddelde luchttemperatuur van +1oC neemt circa 43 minuten in beslag, terwijl koeling met CO2-hydraten binnen 12 tot 26 minuten (afhankelijk van warmteoverdrachtscoëfficiënt) plaatsvindt. Een tijdwinst van een factor 2 tot 3.

Fig. 6. – Inkoelexperiment 2 met behulp van CO2-hydraatslurrie bij Lunenburg Vlees te Oudewater.

Bacteriële werking De CO2 gebonden in de hydraten zal tijdens het afkoelingsproces vrijkomen. Van CO2 is bekend dat het enig bacteriële bescherming geeft. Experimenten bij de Landbouw Universiteit te Wageningen moeten nog bevestigen dat inderdaad sprake is van additionele bescherming.

Vlees inkoelexperimenten Tijdens de tweede helft van februari 2012 zijn experimenten uitgevoerd bij Lunenburg Vlees door dr. Catalina Vasilescu in samenwerking met ir. Hans van der Stoel van Sparkling Projects.

In een experiment werden twee stukken vlees (Cp= 3,3 kJ/kgK) met gewicht van 0,101 kg en 0,106 kg op tijdstip 0 behandeld met een CO2-hydratenslurrie. In experiment 1 is het stuk vlees op 0,078 kg slurrie gelegd; in experiment 2 is het stuk vlees van boven gesproeid met

CO 2 -HYDRATEN Koude & luchtbehandeling RCC

Fig. 7. – Temperatuurverloop van een stuk vlees Fig. 8. – Temperatuurverloop van een stuk vlees tijdens inkoelexperiment 2 met behulp van CO2tijdens inkoelexperiment 1 met behulp van CO2hydraatslurrie bij Lunenburg Vlees te Oudewater. hydraatslurrie bij Lunenburg Vlees te Oudewater.

0,183 kg slurrie. De hydraten waren gevormd in de testopstelling bij een druk van circa 30 bar. De omgevingstemperatuur van de ruimte en ook de vleestemperatuur was 14,4oC bij experiment 1 en 11,7oC bij experiment 2. Zoals in figuur 6 (experiment 2) duidelijk is te zien, zijn de hydraten alleen aan de bovenkant van het stuk vlees gesproeid en was de dikte niet overal hetzelfde. De temperatuur is, als functie van de tijd, gemeten op drie verschillende locaties: bovenkant (dissociërende hydraten in experiment 2), kern en onderkant (dissociërende hydraten in experiment 1).

Figuur 7 toont aan hoe de temperatuur als functie van de tijd verandert bij experiment 1. De temperatuur van de onderkant (blauw) daalt snel naar de dissociatietemperatuur (4,0oC). De stijging van temperatuur van deze sensor op tijdstip 200 s heeft te maken met de positione-

ring van de sensor (later gecorrigeerd). De kerntemperatuur begint pas te dalen na 130 s. Dit is te verwachten, als gevolg van de warmtegeleiding door het stuk vlees. De bovenkant volgt met enige vertraging. Doordat in het experiment het vlees in aanraking was met een ondersteunend materiaal dat voor warmtetoevoer blijft zorgen, blijft de slurrietemperatuur vrij hoog.

Figuur 7 toont duidelijk aan dat de kern van het stuk vlees zijn eindtemperatuur heeft bereikt binnen 240 s. In die periode is de temperatuur gedaald van 14,4oC naar 8,2oC, een temperatuurverschil van 6,2 K. Dit correspondeert met een gemiddeld vermogen van 0,0086 kW. Integratie van het temperatuurverschil tussen bovenoppervlakte en kern geeft een gemiddeld temperatuurverschil van 6,5 K. Het aan de slurrie onderhevige oppervlak van het stuk vlees met afmetingen van (0,11*0,06*0,015 m) is 0,0066 m2. De gemiddelde warmteoverdrachtscoefficiënt is dan 200 W/m2K, de hoogst aangenomen waarde in de berekening van figuur 5.

Figuur 8 toont aan hoe de temperatuur als functie van de tijd verandert bij experiment 2. De temperatuur van de onderkant (blauw) daalt snel naar de dissociatietemperatuur (1,4oC). De onderkant volgt met enige vertraging. Aangezien in het experiment het vlees in aanraking was met het smeltwater, is de

temperatuur aan de onderkant ook laag.

In figuur 8 wordt duidelijk gemaakt dat de kern van het stuk vlees zijn eindtemperatuur heeft bereikt binnen 610 s. In die periode is de temperatuur gedaald van 11,7oC naar 6,0oC; een temperatuurverschil van 5,7 K. Dit correspondeert met een gemiddeld vermogen van 0,0033 kW. Integratie van het temperatuurverschil tussen bovenoppervlakte en kern geeft een gemiddeld temperatuurverschil van 4,7 K. Het aan de slurrie onderhevige oppervlak van het stuk vlees met afmetingen van (0,11*0,06*0,015 m + zijkanten) is nu 0,0117 m2. In figuur 6 is duidelijk te zien dat de zijkanten niet volledig gesproeid zijn, waardoor het oppervlak tussen 0,0066 and 0,0117 m2 zal liggen. De gemiddelde warmteoverdrachtscoëfficiënt is dan tussen 60 en 105 W/m2K. De laatstgenoemde waarde is ook aangegeven in de berekening van figuur 5.

Conclusie De experimenten laten duidelijk zien dat de inkoeltijd van vlees aanzienlijk verkort kan worden door de inzet van CO2-hydraatslurries.

Duidelijk is ook te zien dat de dissociatietemperatuur van de hydraten aanzienlijk boven de 0oC kan plaatsvinden.

Niet besproken hier, maar gerapporteerd in de rapportage van Groen et al. (2012), is het drijvende temperatuurverschil, nodig voor de productie van de hydraten: circa 3 K. Hierdoor zijn aanzienlijke energiebesparingen te realiseren.

Dankwoord De auteur is de Koudegroep Delft-Wageningen, Grolleman Coldstore BV, Lunenburg Vlees BV, IBK Groep BV en Sparkling Projects dankbaar voor de medefinanciering van dit onderzoek.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

31

WARMTETERUGWINNING RCC Koude & luchtbehandeling

Door Armin Hafner en Petter Nekså, SINTEF Energy Research, Trondheim, Noorwegen Stefano Poppi en Trygve M. Eikevik, NTNU, Trondheim, Noorwegen Silvia Minetto, Instituut voor Bouw Technologie, Padova, Italië

Ontwikkeling van commerciële koelsystemen met warmteterugwinning voor supermarkten (deel 2) Supermarkten zijn eigenlijk commerciële gebouwen met een groot energiegebruik. Mogelijke lekkage van koudemiddel uit de geïnstalleerde koelinstallatie en airconditioningsystemen resulteert in een relatief grote directe emissie aan broeikasgas. Er is daardoor vraag naar een natuurlijk koudemiddel dat veilig kan worden toegepast in efficiënte koelsystemen, die ook als gevolg van toekomstige wetgeving niet behoeven te worden geretrofit. Het eerste deel van dit artikel beschreef de berekeningsmethode om de mogelijke jaarlijkse energiebesparing te identificeren voor verschillende supermarktsystemen. In dit tweede deel worden de resultaten van de simulaties opgetekend.

D

e simulaties zijn uitgevoerd om de piekbelasting voor warmte en koude van de model supermarkt te bepalen gedurende een dag. De klimaatgegevens zijn gedownload van Meteonorm voor 2 april in Trondheim, Noorwegen. Om de hoogte van elke bijdrage aan warmte of koudebelasting te bepalen, zijn de

volgende uitgangspunten gehanteerd: 69,8 en 58,1 Watt voor respectievelijk voelbare en latente warmte voor elke persoon; 0,1 luchtwisselingen per uur voor infiltratie volgens Haase et al. (2009), 15 en 3 Watt per vierkante meter respectievelijk voor verlichting en andere belastingen zoals computers en machines. De koellast voor vitrines en koel- en

vriesmeubelen zijn gebaseerd op de in tabel 1 aangegeven waarden.

Figuur 5 toont de gemiddelde belasting van uur tot uur. De resultaten zijn samengevat in tabel 2.

Als voorbeeld uit de literatuur hebben Maidment en Tozer (2002) de totale piek warmte-koudebelasting van ongeveer 507 kW voor de Tabel 2: Verdeling van de piek warmteen koudelast / totale energie van de supermarkt (2 april).

Figuur 5: Warmteen koellastprofiel in [kW] op 2 april in Trondheim.

32

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

WARMTETERUGWINNING Koude & luchtbehandeling RCC

Tabel 3: Energiegebruik: resultaten van de simulaties voor scenario 2.

nacht en 420 kW voor de dag van een supermarkt met 5000 m2 berekend.

Energiebesparing Berekeningen zijn uitgevoerd om de energiebesparing te bepalen die door warmteterugwinning wordt verkregen. Twee verschillende scenario’s zijn ontwikkeld als het gaat om het beheren van de warmteterugwinning van de koelinstallatie. In het eerste geval (scenario 1) gaat het om het optimaliseren van de COP voor alleen het koelgedeelte, terwijl in het tweede geval (scenario 2) de hoge druk op 95 bar wordt gehouden om de maximale gaskoelerwarmte te benutten voor verwarming via de HVAC-unit. Met de koellast voor HVAC wordt geen rekening gehouden tijdens het onderzoek. Het water heeft een intrede- en uittredetemperatuur van respectievelijk 15°C en 65°C; voor elke persoon in de supermarkt wordt een verbruik van 10 dm3/h stromend water aangenomen. Figuur 6 en figuur 8 tonen respectievelijk het dagelijkse warmtelastprofiel en het dagelijkse energiegebruikprofiel voor het tweede scenario. Zelfs als de gaskoelerdruk is ingesteld op 95 bar moet de rest van de hoeveelheid geleverd worden door een extra warmtepompsysteem, zoals is aangegeven in figuur 3.

‘Q1 + Q2’ moet worden bepaald met het oog op het in evenwicht brengen van de warmtevraag van het gebouw. ‘Verwarmen’ (heating) geeft aan het verwarmingsvermogen dat wordt gegenereerd uit de koelinstallatie. ‘Warmtepomp’ (heat

Figuur 6: Koel-warmtelast: dagelijks profiel voor scenario 2.

pump) geeft aan het verwarmingsvermogen dat de warmtepomp produceert. Koelinstallatie en warmtepomp verzorgen de totale verwarmings- en koelvraag.

In Tabel 3 zijn simulatieresultaten samengevat. In het eerste scenario werkt de koelinstallatie alleen om de efficiency van het koelgedeelte te optimaliseren. Dit betekent dat dit compressorrack met een kleinere drukverhouding kan werken dan in het tweede scenario en het energiegebruik van de compressoren wordt verminderd. Het energiegebruik van de compressie en de drukinstelling van de gaskoeler zijn geschat in beide scenario’s en is aangegeven in figuur 7. De resultaten zijn samengevat in tabel 4.

Scenario 1 vereist 490 kWh/24h dagelijks energiegebruik (234 kWh/24h + 256 kWh/24h van respectievelijk het koelsysteem en warmtepomp) om 1834 kWh/24h warmtevraag te dekken. De EEHwaarde is 3,7.

Scenario 2 vereist 604 kWh/24h dagelijks energiegebruik (395 kWh/24h + 209 kWh/24h van respectievelijk het koelsysteem en warmtepomp) om 1834 kWh/24h warmtevraag te dekken. De EEHwaarde is 3,0. Om de investeringskosten te verminderen, kan elektrische verwarming worden gebruikt in plaats van een warmtepomp.

De resultaten van het onderzoek zijn samengevat in tabel 4B.

EEH-waarden zijn bijna hetzelfde voor beide scenario’s. Indien geen externe warmte wordt toegevoegd aan het koelsysteem, dan is het niet mogelijk om in de totale warmtebehoefte te voorzien.

Energiegebruik in de klimaatregio’s Simulaties zijn uitgevoerd in drie verschillende klimatologische regio’s: Trondheim, Frankfurt en Athene zijn gekozen als representatieve regio’s van Noord-, Middenen Zuid-Europese gebieden. Alleen scenario twee is in het onderzoek opgenomen, dat wil zeggen dat hetzelfde gebouw ‘virtueel’ verplaatst werd naar drie verschillende locaties. Veronderstellingen in overweging genomen voor het elektrisch vermogen van het warmtewiel, de waterpomp voor de warmteterugwinning, de luchtkoelerventilatoren, het compressorrack van de warmtepomp, de interne belasting van koel-vrieskasten, de verlichting en de interne belasting van de verkoopruimte, de verlichting en de ventilatoren van extern opgestelde vitrinekasten en kant en klaar aangeleverde kasten. Een uur-na-uur-berekening is uitgevoerd; de hoge druk werd geoptimaliseerd voor een maximale warmteterugwinning. De resterende warmtevraag is geleverd door de warmtepomp.

De onderzoeksfilosofie voorgesteld door Arias J. et al. (2005) is gevolgd.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

33

WARMTETERUGWINNING RCC Koude & luchtbehandeling

De jaarlijkse vraag naar energie per openingsuren en de totale oppervlakte is gebruikt bij het vergelijken van verschillende indelingen van supermarkten. De resultaten tonen aan dat de jaarlijkse vraag naar elektrische energie in Trondheim bijna hetzelfde is als voor Frankfurt, terwijl een soortgelijke winkel in Athene 30 procent meer zou gebruiken, vooral door de toegenomen vraag naar airconditioning in de zomer, zie tabel 5.

Figuur 7: 24 uur energiegebruik en de druk aan de hogedruk zijde: scenario (1).

Arias J. et al.. (2005) gaat uit van de inschatting: ca. 0,125 kWh / (m2. h) voor een typische 2000 m2 supermarkt in Zweden.

Efficiency-verbeteringen

Figuur 8: 24 uur energiegebruik en de druk aan de hogedruk zijde: scenario (2).

Tabel 4: Vergelijking tussen twee scenario’s.

Tabel 5: Vergelijking tussen twee scenario’s.

34

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

Tweefase-ejectoren maken gebruik van expansie doordat het hogedrukkoudemiddel wordt gesmoord in een venturiespruitstuk van een ejector. In de gekozen lay-out transporteert de ejector de lagedrukmassastroom van de verdampers naar een hoger drukniveau in een afscheider. De kinetische energie van de bewegende massastroom wordt gebruikt om het koudemiddel dat naar de verdampers wordt getranporteerd te versnellen. In de mengkamer van de ejector wordt de snelheid van beide vloeistofstromen gelijk, waardoor een drukverhoging ontstaat ten opzichte van de zuigdruk in de venturie van de ejector. De primaire vloeistof komt van de gaskoeler en de secundaire vloeistof van de verdamper; na de uittrede uit de ejector komen uiteindelijk beide mengsels in de vloeistofafscheider, waarbij de druk afhankelijk is van de toepassing.

Elbel (2007), Drescher et al.. (2007), Li en Groll (2005) en Yari (2009) melden dat ejectoren de efficiëntie van het systeem tot vijftien procent kan verbeteren.

COPt is na elk uur berekend om de mogelijke energiebesparing bij het gebruik van ejectoren in plaats van expansieventielen voor de modelsupermarkt te berekenen. De efficiëntieanalyse is uitgevoerd voor

WARMTETERUGWINNING Koude & luchtbehandeling RCC

de klimatologische omstandigheden in Trondheim, Frankfurt en Athene.

Resultaten van de simulaties in de zuidelijke regio’s worden weergegeven in figuur 9. Rode en blauwe stippen staan voor respectievelijk COP en COPt, dat wil zeggen een punt per gesimuleerd uur. De COP is lager dan de COPt, omdat geen rekening is gehouden met het warmteterugwinsysteem. Bij het toenemen van de omgevingstemperatuur, neemt ook de gaskoelerdruk toe. Een grotere hoeveelheid warmte kan dus worden gebruikt voor de warmtevraag van het gebouw. Het gebruik van warmteterugwinning verhoogt de COP. Zoals weergegeven in figuur 9 kunnen hogere rendementen worden bereikt wanneer de gaskoelerdruk circa 47 bar is.

Op basis van de periodes van het jaar waarin deze situatie zich voordoet, zijn er nieuwe efficiënties aan de orde als gevolg van het gebruik van ejectoren. Resultaten van Drescher et al.. (2007), Li en Groll (2005) en Yari (2009) zijn gebruikt als basis. COPt is uur na uur berekend en vervolgens is er uitgegaan van een efficiëntieverbetering tot vijftien procent. De toenemende efficiëntie vermindert het energiegebruik van de compressoren. Zo zijn de jaarlijkse energiebesparingen begroot ten opzichte van een traditioneel direct expansiesysteem. De resultaten van de berekeningen zijn samengevat in tabel 7.

Gebruik van ejectoren verhoogt de efficiëntie van de koelinstallatie. Zo kan een jaarlijkse energiebesparing voor zowel koel- als HVAC-systemen worden bereikt. Volgens de berekeningen blijkt het energiegebruik van de compressor in het zuiden van Europa ~40 procent hoger te zijn dan in het noordelijke deel van Europa. De jaarlijkse energiebesparing van de compressor kan worden begroot op elf procent in deze regio’s indien er ejectoren aan het systeem worden

voorraadvat wordt onderhouden.

Op deze wijze houdt COPt in Zuid-Europese regio’s ten opzichte van anderen relatief hoge waarden gedurende een jaar, als gevolg van de omgevingscondities.

Discussie Tabel 6: Jaarlijks t energiegebruik van elektriciteit.

toegevoegd zoals weergegeven in figuur 10.

Nieuwe commerciële koelsysteemoplossingen voorzien van nietregelbare ejectoren met verschillende ejectorgeometrieën bieden de mogelijkheid tot het toepassen van standaard ejectoren. De verschillende venturiespruitstukken regelen de druk aan de hogedrukzijde overeenkomstig de omgevingstemperatuur en of van de belasting. De MT-compressoren zijn aangesloten op de afscheider die gevoed wordt door de ejectoren via de retourleiding van de ejectoren. De ejectoren moeten een bepaald drukverschil tussen de afscheider en het voorraadvat onderhouden, zodat het vloeibare koudemiddel naar de verdampers wordt getransporteerd.

Bij verlaging van de druklift van de ejectoren, kan één van de (toeren geregelde) MT-compressoren worden ingeschakeld, waardoor de ‘entrainment ratio’ wordt verlaagd.

De entrainment ratio ondersteunt de werking van de ejectoren door het handhaven van een bepaalde stromingssnelheid voor transport van koudemiddel via de ejectoren naar de afscheider.Deze oplossing zorgt er voor dat een constant drukverschil tussen afscheider en

Een computermodel werd ontwikkeld om de koel-, airconditioningen verwarmingseisen voor supermarkten in drie Europese klimaatzones te analyseren. Interactie tussen de airconditioninginstallatie en de koelinstallatie werd geëvalueerd op basis van nieuwe normen en richtlijnen voor installaties in gebouwen, de zogeheten gebouwgebonden prestaties in de EU. Het jaarlijkse energiegebruik voor drie verschillende systeemlay-outs is uitgevoerd. Trondheim, Frankfurt en Athene werden geëvalueerd als representatieve klimaatzones van Noord-, Midden- en Zuid-Europese klimatologische omstandigheden.

De resultaten bevestigen dat de verschillende klimatologische omstandigheden het jaarlijkse energiegebruik sterk beïnvloedt.

Dezelfde gebouwschil werd geëvalueerd, echter een verschillende vraag naar energie kwam naar voren als de noordelijke en zuidelijke klimaatzones werden vergeleken; het jaarlijkse energiegebruik is 556 MWh in het noordelijke deel van Europa, terwijl 723 MWh gebruikt wordt in Zuid-Europa. De vraag naar airconditioning en koeling steeg met de omgevingstemperatuur. De binnentemperatuur stijgt en ook de interne belasting, zoals de respiratiewarmte van Figuur 9: COPt vs gaskoelerdruk.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

35

WARMTETERUGWINNING RCC Koude & luchtbehandeling

personen en goederen en de koellast van vitrines en koel- en vrieskasten.

Warmteterugwinning uit de koelinstallatie en het terugwinnen van energie uit de afgevoerde lucht vermindert het jaarlijkse energiegebruik in de commerciële koeling aanzienTabel 7: Energiebesparing door ejectoren. lijk. Veel ‘R744 supermarkten’ maken de laatste warmtepompsysteem voorzien in jaren gebruik van warmteterugwinde totale warmtevraag van het ning. Tijdens koude seizoenen is gebouw . het mogelijk om de warmteterugOm de investeringskosten te winning uit het compressorrackbeperken, kan elektrische verwarsysteem te gebruiken voor verwarming worden toegepast. ming, in plaats van de warmte aan Uiteindelijk wordt het gebruik van de omgeving af te staan. geavanceerde componenten, zoals De belangrijkste winst is de toeejectoren, geëvalueerd. Resultaten name van de gehele systeemefficitonen aan dat een ejectorapplicatie entie. Resultaten van de simulatie, het meest winstgevend is in het die worden uitgevoerd voor het zuidelijke deel van Europa, waar noordelijke klimaat, laten zien dat meer dan tien procent van de alleen de koelinstallatie kan zorgen energie kan worden bespaard als voor 68 procent van de warmteejectoren voor R744 worden vraag van het HVAC-systeem toegepast. (scenario 2). De rest van de verwarming kan worden verzorgd door Conlusie een warmtepompinstallatie, die Dit onderzoek bevestigt dat het onafhankelijk werkt. In dit geval maken van modevoorbeelden van dient een frequentiegeregelde supermarkten een complex toerenregelaar te worden geïnstalonderwerp is, omdat veel parameleerd voor de warmtepompcomters moeten worden meegenomen. pressor, om een zelfs bij deellast Dit soort onderzoek, op basis van nauwkeurige regeling te garandeeen uur-tot-uur-berekening is ren. Dus zowel het koeling- als het nodig om de implementatie en

integratie van energiebesparende technologieën voor gebouwen met hoog energiegebruik zoals supermarkten te evalueren.

Het ontwikkelde computermodel is een instrument om toekomstige studies over de energieprestaties in de supermarkt uit te voeren.

Verschillende submodules zijn in ontwikkeling, zoals voor een thermisch actieve vloer (vloerverwarming/koeling), warmteterugwinning en deze opslaan in een warme bron, de toepassing van een geavanceerd HVAC-systeem, etc.

Implementatie van ejectoren in supermarkt koelsystemen wordt aanbevolen voor installaties die moeten werken bij hoge omgevingstemperaturen. De voorgestelde systeemoplossing maakt het gebruik van niet geregelde ejectoren mogelijk, die in staat zijn om te werken bij elke omgevingstemperatuur en belasting.

Dankbetuiging Dit document is geschreven als onderdeel van de werkzaamheden binnen het onderzoeksproject CREATIV, dat financieel wordt ondersteund door de Onderzoeksraad van Noorwegen en een aantal partners uit de industrie.

Figuur 10: R744 Boostersysteem met niet-regelbare ejectoren.

36

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

MAKING YOUR RIPENING PROFITABLE

BY MINIMISING WEIGHT LOSS AND MAXIMISING PRODUCT QUALITY Discover more www.interko.com

Nijverheidstraat 8 - 2751 GR Moerkapelle - The Netherlands - T + 31 79 593 25 81 - info@interko.com

Notified Body voor Drukapparatuur (PED) GESPECIALISEERD IN KOUDETECHNIEK Alle PED modules (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Kostenbesparend EG-typekeur (met of zonder ISO kwaliteitssysteem) Soldeer- en laskwalificaties Keuring voor Ingebruikneming Beoordelingen PGS 13 Periodieke herkeuringen (volgens WBDA) Referenties:

Assumburg Koeltechniek, BDA Cooling B.V., Bort de Graaf Koel- en Klimaattechniek, Carrier Refrigeration Benelux B.V., De Baronie Koel- en Vriestechniek, De Laat Koudetechniek, ECR Nederland, Fridina B.V., Friga Systems, Frimex Retail Services BV, GEA Refrigeration Netherlands N.V., Govers Koeltechniek B.V., Hegeman Koudetechniek, IBK Compac, IBK Koudetechniek B.V., Ingenieurs- en Handelsburo Wijbenga, Koel en Airco Service KAS BV, Koelgroep Dorenbos, Koelplan Airconditioning B.V., Koeltechniek Verhoog B.V., Koeltechnisch Buro Raamsdonksveer, KOELTEX BV, Lassche & Keizer BV, Limburgse Koelindustrie Liko B.V., MUR Conditioning BV, Nijssen Koeling, NVKL Zoetermeer, Omega Engineering, PCT International, Pool Koudetechniek, Renselaar Koeltechniek, Romijnders Koudetechniek B.V., Rosval Production & Development B.V., Saval Airchilling & Freezing, Servex Koel- en Vriestechniek, T&S Klimaattechniek, Technicool B.V., Tolsma Techniek Emmeloord b.v., Trane Airconditioning B.V., Van Abeelen Koeltechniek b.v., Van den Reek Koeltechniek B.V., Van der Laan Koeltechniek B.V., Van Gerven Koeltechnische Unitbouw B.V., Van Kempen Koudetechniek B.V., Veld Koeltechniek BV, VHI Koudetechniek BV, Wolter & Dros TBI Techniek B.V., Wooning Airconditioning.

NoBo/AKI-nummer 1242 Hertzstraat 14, 6716 BT Ede Telefoon 0318 - 55 11 06, Fax 0318 - 55 13 22 E-mail: info@energieconsult.nl, www.energieconsult.nl

Expertisecentrum Koudetechniek

Trainen bij PTC+ is altijd ĂŠcht!

praktijktrainingen koude en klimaat

Doordat de praktijktrainingen bij PTC+ praktisch ingevuld worden zijn de trainingen echt zinvol. Technisch medewerkers zullen sneller en efficiĂŤnter werken na het volgen van onze praktijktrainingen.

Onze trainers zijn afkomstig uit de praktijk en didactisch sterk waardoor de training naadloos aansluit aan uw behoefte.

PTC+ laat u niet in de kou staan!

PTC+ Zandlaan 29, 6717 LN Ede Postbus 32, 6710 BA Ede

Tel: 088 020 6400 Fax: 088 020 6401 E-mail: info@ptcplus.com Internet: www.ptcplus.com

UVC-SYSTEM Koude & luchtbehandeling RCC

Door Gerrit Jan ter Beek Bioclimatic BV

Desinfecteren verdampers en lucht

Innovatie met een technologie die al meer dan honderd jaar bestaat. Kan dat eigenlijk wel? Ja, dat kan. Nog steeds worden er nieuwe toepassingen gevonden voor de UVC-techniek, die al meer dan honderd jaar oud is.

Voorbeelden daarvan zijn het beschijnen en desinfecteren van verdampers, maar ook het desinfecteren van lucht, transportbanden, verpakkingen en levensmiddelen. Andere methoden (met name chemische) worden steeds minder geaccepteerd, terwijl er steeds hogere eisen gesteld worden aan hygiëne.

U

VC-techniek is al meer dan honderd jaar oud. Al in 1910, bijvoorbeeld, werd in Marseille de eerste UVC-drinkwaterzuiveringsinstallatie in gebruik genomen. “Je moet je dan ook afvragen of het voor een artikel over desinfectie door middel van UVC nog wel nodig is om de techniek uitgebreid te bespreken. We hebben ons dat inderdaad afgevraagd en we denken, ook gezien onze ervaringen, dat het geen kwaad kan de kennis over de moderne UVC-technologie eens op te frissen, want er is natuurlijk wel veel veranderd sinds 1910”, aldus Gerrit Jan ter Beek van Bioclimatic BV. De techniek is de laatste jaren sterk veranderd. De UVC-lampen zijn veranderd en sterk verbeterd, maar ook de maatschappij is sterk

veranderd. Zo is er veel meer vraag gekomen naar verpakte en langer vers blijvende producten, is er een steeds sterker wordende weerstand tegen chemische (conserverings-) middelen, techniek moet ook duurzaam zijn en er zijn steeds meer standaarden (IFS, BRC, HACCP) die hoge eisen stellen aan uitvoering en hygiëne.

Vroeger was niet alles beter Zo’n jaar of twintig geleden (nog niet zó lang geleden, dus) werd nog vaak gedacht dat het voldoende was om een gewone UVC-buis, die bedoeld was om op kamertemperatuur te werken, ergens in een koude luchtstroom te plaatsen. Het beschijnen van een luchtkanaal of een verdamper met UVC zou de

groei van micro-organismen beperken of de langsstromende lucht kiemvrij maken. Al vrij snel bleek dit toch niet zo te werken: de buizen bereikten hun werktemperatuur niet, gaven dus nauwelijks enig UVC-licht af en de microorganismen groeiden vrolijk verder.

Ook bestond het misverstand dat net als bij een gewone TL-buis of gloeilamp de opbrengst hetzelfde bleef, tot de lamp het op een gegeven moment helemaal niet meer deed. Dit is echter niet zo: goede moderne UVC-buizen hebben een levensduur van tussen de 8.000 en 12.000 branduren en hebben dan nog 75 procent restcapaciteit. Daarna gaat het binnen een paar maanden naar 50 procent.

Ze geven dan echter nog steeds bijna net zoveel blauwig, zichtbaar

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

39

UVC-SYSTEM RCC Koude & luchtbehandeling

licht als toen ze nieuw waren.

“Je ziet dus niets van de teruggang in capaciteit. Waarschijnlijk zijn er in Nederland vandaag de dag nog duizenden oude UVC-buizen in bedrijf waarvan de eigenaar niets vermoed…. Als u nu ook begint te twijfelen over de werkelijke UVCcapaciteit kunt u natuurlijk even een UV-meting laten doen. Een serieus UV-bedrijf als Bioclimatic BV heeft de beschikking over de juiste meetapparatuur hiervoor en kan eventueel ook een certificaat voor in het kwaliteitshandboek afgeven”, legt Gerrit Jan ter Beek uit.

Door deze misvattingen komt het waarschijnlijk ook dat bij veel gebruikers nog het idee leeft dat UVC niet zoveel kwaad kan en dat speciale bescherming niet zo nodig is. De moderne buizen doden echter niet alleen micro-organismen, maar je hebt ook al snel een paar lasogen te pakken of een verbrande hand! Je voelt weliswaar geen warmte, maar het kan toch al binnen enkele seconden gebeurd zijn.

Moderne UVC-buizen Door het gebruik van speciaal voor deze toepassing ontwikkelde, dubbelwandige buizen en elektronisch geregelde voorschakelapparatuur is het tegenwoordig wél mogelijk om UVC-buizen rechtstreeks in (koude-) luchtstromen en luchtkanalen te monteren. De buizen komen ook in koude omstandigheden gewoon op werktemperatuur en geven de gespecificeerde hoeveelheid UVC af.

Nu de temperatuur geen belemmering meer vormt, is het dus mogelijk om met een aantal UVC-buizen in een luchtkanaal de langsstromende lucht te desinfecteren en het is ook mogelijk geworden om een verdamper rechtstreeks met UVC te beschijnen, waardoor deze vrij blijft van schimmels en biofilm.

Dat heeft natuurlijk als voordeel dat de warmteoverdracht op peil blijft en dat er minder verstoppingen op zullen treden. Dat de lucht die de (koel-)ruimte in wordt geblazen

Hoe werkt UVC eigenlijk?

UVC van de juiste golflengte beschadigt DNA-moleculen. DNA-moleculen zijn de belangrijkste dragers van erfelijke informatie in alle organismen; in U en mij en ook in micro-organismen. Een groot organisme heeft veel cellen en ook veel DNA en zal niet onmiddellijk in ernstige problemen komen door wat beschadigde of gedode cellen. Een eencellig organisme echter, zoals een bacterie of een schimmel, heeft wel problemen met een beetje schade en gaat dood bij meer schade aan zijn DNA. Ook kan het zich door de beschadigingen aan het DNA niet meer voortplanten, waardoor er ook geen resistentie kan worden opgebouwd. UVC werkt dus heel schoon: Er zijn geen chemicaliën bij betrokken en ook de omgeving wordt er schoner van! "Als u nieuwsgierig bent geworden naar het precieze werkingsmechanisme van UVC op DNA, verwijs ik u graag naar onze website: www.bioclimatic.nl"

40

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

schoner is als vóór de verdamper, is misschien wel een van de grootste voordelen.

Infectiehaard Op de lamellen van de verdamper vormen zich als gevolg van het koelproces kleine druppeltjes condensatievocht. Deze zorgen er voor dat allerlei micro-organismen naast voedingsstoffen ook voldoende water hebben om te kunnen gedijen.

Al na een paar dagen heeft zich op een nieuwe verdamper een stabiele kiemenflora ontwikkeld, die zich ook bij de lage temperaturen op koelerlamellen goed voortplanten kan en een slijmerig laagje op de lamellen en in de lekbak vormt, de zogeheten biofilm.

Vooral schimmels en koudeminnende organismen, zoals Listeriabacteriën, vinden op de verdamper voor hen prettige levensomstandigheden. Bij metingen op de lamellen en in de lekbakken van verdampers zijn wel 30 verschillende organismen aangetroffen.

Omdat deze organismen dus goed groeien, wordt de biofilm steeds dikker, vermindert de koelcapaciteit door zijn isolerende werking en wordt de luchtweerstand hoger. De standaard lamellenafstand van zeven mm kan na enige tijd verminderen tot vier of zelfs maar twee mm! De langsstromende lucht neemt steeds meer kleine druppeltjes mee de ruimte in, en verspreidt zo de nakomelingen van alles wat er op de verdamper leeft en groeit.

Om de koeling goed werkend en de ruimte enigszins schoon te houden, moet de verdamper dus regelmatig schoongemaakt worden. Meestal

UVC-SYSTEM Koude & luchtbehandeling RCC

Close-up van de verdamperlamellen.

Dit is een foto van de onderzijde van een verdamper, waarop het effect van de ervoor gemonteerde UVC-unit goed te zien is. Dit is de situatie na enkele dagen. Naarmate de beschijning langer duurt, zal de biofilm verder afgebroken worden.

hangen de verdampers echter aan het plafond of zitten ze hoog tegen de wand en zijn ze dus lastig te bereiken.

Verdampers schoonmaken is geen prettig werk en de hogedrukspuit verspreidt de begroeiing van de verdamper door de hele ruimte en over alles wat zich er in bevindt, met alle gevolgen van dien.

Soms moet de cel ook nog eerst leeggehaald, en na het schoonmaken weer ingeruimd worden.

Allemaal werk waar niemand op zit te wachten. Het schoonmaken van de verdamper zou je dus eigenlijk zo weinig mogelijk willen doen en in ieder geval niet vaker dan nodig is.

Zelfreinigend effect Door nu de verdamper met UVClicht te beschijnen hoeft deze niet zo vaak schoongemaakt te worden, want hij blijft vrij van biofilm. Er groeien dan geen schimmels, bacteriĂŤn en gisten meer op. Ook

De verdamper en de UVC-buizen gemonteerd in een voorbouwframe, recht van boven gezien.

de lekbak zal niet langer een microbiologisch moeras zijn, maar voornamelijk water bevatten.

De beste plek om de UV-buizen te monteren is binnen de omkasting, in de ruimte tussen de ventilator en het lamellenblok. Bij een echt mooie installatie is de binnenzijde van de omkasting bekleed met UVC-reflecterend materiaal om het effect te versterken: niet alleen op de lamellen, maar ook op de langsstromende lucht. Deze krijgt ook een dosis UVC en zal daardoor ook schoner worden.

Als er binnen de omkasting geen ruimte is, kan er ook een zogeheten voorbouwunit geplaatst worden, die Bioclimatic kant-en-klaar in het leveringsprogramma heeft. Deze kunnen zowel aan de aanzuig- als aan de uitblaaszijde gemonteerd worden.

Naar mate de verdamper schoner wordt, zal het afdodende effect van de UVC ook groter worden: het UVC licht wordt door de aluminium

lamellen weerkaatst en dringt zodoende steeds verder en beter door in het pakket. Het UVC-licht heeft als het ware een zelfreinigend effect op de verdamper.

Als er in de ruimte waar de verdamper hangt volgens een bepaalde standaard gewerkt wordt, (bijvoorbeeld IFS, BRC en HACCP) moeten Food-Safe Teflon-gecoate UVCbuizen gebruikt worden en RVSfittingen. De Teflon coating van de UVC-buizen zorgt ervoor dat bij een eventuele glasbreuk geen glasscherven of- splinters vrij komen

Meer informatie: Bioclimatic BV Luzernestraat 53a 2153 GM Nieuw-Vennep T: 0252 626962 F: 0252 626979 E: gjterbeek@bioclimatic.nl I: www.bioclimatic.nl

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

41

advertorial

Richard de Waal, Business Unit Head Air Conditioning & Energy Solutions.

‘INNOVATIE EN DUURZAAMHEID ZITTEN IN ONS DNA’ Naam: Richard de Waal, Business Unit Head Air Conditioning & Energy Solutions

Bedrijf: LG Electronics

Websites: www.lgsolutions.nl– www.lgklimaat.nl

Merkportfolio: klimaatsystemen, solar en led.

Stelling: LG geeft inhoud aan het begrip toegevoegde waarde!

DIT VERHAAL IS TOT STAND GEKOMEN IN SAMENWERKING MET LG ELECTRONICS

LG Electronics (LG) is toonaangevend en een wereldwijde speler in klimaatoplossingen.

Met het bieden van innovatieve en duurzame totaaloplossingen steelt LG de harten van steeds meer installateurs, adviseurs, retailen hotelketens in de Nederlandse markt. “De term toegevoegde waarde heeft bij ons ook echt een inhoud.”

LG Electronics (LG) is toonaangevend en een wereldwijde speler in klimaatoplossingen. Met het bieden van innovatieve en duurzame totaaloplossingen steelt LG de harten van steeds meer installateurs, adviseurs, retail- en hotelketens in de Nederlandse markt. “De term toegevoegde waarde heeft bij ons ook echt een inhoud.”

LG Electronics komt van ver. Richard de Waal, Business Unit Head Air Conditioning & Energy Solutions, vertelt dat LG tien jaar geleden als nieuwe en daarmee kleine klimaatspeler de Benelux-markt betrad. “Maar dat is nu wel anders. Dankzij technologisch leiderschap op de HVAC-markt presenteert LG steeds meer gespecialiseerde B2B-oplossingen voor de verschillende markten. En dat wordt gewaardeerd.” Inmiddels is LG één van de topspelers op de HVAC-markt in Nederland. De Waal: “Een voordeel is dat LG gebruik kan maken van de kennis die binnen de LG groep aanwezig is.

Kijk hierbij bijvoorbeeld naar onze LG solar panels. Al deze panelen die geproduceerd worden door LG zijn uitgerust met high-performance zonnecellen uit eigen, streng gecontroleerde productie-installaties.”

‘DE TERM TOEGEVOEGDE WAARDE HEEFT BIJ ONS OOK ECHT EEN INHOUD’ NIEUWE FASE Om verdere groei te realiseren breekt er voor LG een nieuwe fase aan. Onder meer een aangepaste marktbewerking staat hierbij volgens de divisiedirecteur van LG centraal. “Onze gewaardeerde partner Centercon, de toonaangevende groothandel voor koude- en klimaattechniek in Nederland, legt zich meer dan ooit toe op de verkoop, ondersteuning en distributie van onze producten aan de installateur. Zij voert het breedste en diepste productassortiment in de markt, waardoor zij kan adviseren over hoogwaardige totaaloplossingen.”

LG focust zich daarnaast op de verdere uitbouw van het imago en het creëren van de vraag naar LG-producten in diverse verticale markten. “De naamsbekendheid van LG onder adviseurs en installateurs is groot, maar het is voor ons ook belangrijk om top of mind te zijn bij onder meer projectontwikkelaars en grote retail- en hotelketens”, zegt De Waal. De mogelijkheden tot het bieden van een totaaloplossing zorgt er volgens hem voor dat voor LG deuren opengaan die vroeger gesloten bleven. “Bijvoorbeeld als wij bij een hotelketen binnenkomen dan kunnen wij nu naast een klimaatoplossing ook de verlichting en Hotel-TV leveren. De energie die deze apparatuur nodig heeft, kunnen we tot slot nog opwekken met onze eigen LG Solar-panelen.”

TWEE KANTEN De nieuwe aanpak zorgt er voor dat LG de markt van twee kanten bewerkt.

“Aan de ene kant hopen we dat projectontwikkelaars en grote ketens kiezen voor de oplossingen van LG en aan de andere kant bieden we toegevoegde waarde in innovaties, kennisoverdracht en duurzame oplossingen en creëren we zo een merkvoorkeur bij adviseurs en installateurs”, aldus de divisiedirecteur. Het uitgebreide en professionele serviceapparaat van LG speelt hierbij ook een belangrijke rol. Klimaatinstallateurs, de klimaatklanten van Centercon, krijgen bij LG nu gemakkelijk en snel service en ondersteuning via één direct telefoonnummer. “Heeft een installateur een probleem dan belt die eerst met onze servicemedewerkers. Ze krijgen dan iemand aan de lijn met veel knowhow. Met andere woorden: de installateurs praten op het eigen niveau.”

Volgens De Waal wordt 90 procent van de servicevragen telefonisch afgehandeld. “Mocht dit niet lukken dan kunnen onze mensen razendsnel snel ter plaatse zijn. Speciale service-engineers staan de installateurs dan op locatie bij. Zij assisteren overigens ook kosteloos bij het in bedrijf stellen van LG-systemen. Verder leveren we altijd snel en efficiënt onderdelen binnen in ieder geval 48 uur.”

TOEGEVOEGDE WAARDE Onder meer met het uitgebreide serviceapparaat geeft LG inhoud aan het begrip toegevoegde waarde. Maar er is meer. Kennis en kunde staan centraal in de bedrijfsvoeringen van LG en partner Centercon. Die informatie, die voor installateurs van toegevoegde waarde is, gaan zij nu delen met de markt. Dit is een nieuwe filosofie voor de markt. Waar vroeger elk bedrijf kennis vooral binnenshuis hield onder het credo kennis is macht kiezen LG en Centercon er nu voor om volop in te zetten op het zo breed mogelijk beschikbaar maken van kennis en informatie.

In de eerste plaats voor de eigen partners en klanten, maar ook andere partijen in de markt kunnen er gebruik van maken. “Installateurs hebben niet altijd de tijd om websites af te struinen en seminars te bezoeken. Toch willen ze wel op de hoogte blijven van de trends. Mede daarom is duurzaamheid één van de punten waar wij de installateurs tijdens gratis seminairs in onze LG Academy over informeren. Onder meer actuele wetgeving komt voorbij, even-

als de ins en outs van Breeam en LEED en de subsidiemogelijkheden”, weet De Waal. Toegevoegde waarde biedt LG volgens hem ook met het LG hotel.

“Op www.lgsolutions.nl is onlangs een virtueel LG hotel geopend. Aan de ene kant bouwen we hier aan onze naamsbekendheid binnen de hotelbranche, waar de boodschap vooral draait om onze complete duurzame totaaloplossing. Een hoteleigenaar die kennis heeft genomen van ons product en weet wat hij wil, is een gemakkelijker gesprekspartner voor onze klanten. Daarnaast is het voor ons ook een tool om de leads te genereren voor onze klanten.”

INNOVATIE Innovatie is de andere belangrijk pijler in de marktbewerking van LG en het creëren van een merkvoorkeur bij installateurs, projectontwikkelaars en retailketens. Niet alleen zorgen innovatieve en vooruitstrevende producten voor een een beter imago, maar het jaagt ook new business aan. Door de toevoeging van eigen LG zonnepanelen en led verlichting aan het energysolutions-aanbod is een duurzame totaaloplossing ontstaan voor energiebehoeften van moderne gebouwen. Vooruitstrevend en daardoor interessant voor veel bestaande klanten. Het zorgt er bovendien voor dat LG gemakkelijker met nieuwe partijen in gesprek komt.

Duurzaamheid is een ander speerpunt in het beleid van LG. Zo is LG verkozen tot beste productleverancier van het jaar tijdens de Big Projects and BGreen Awards in Dubai. “De Big Project and BGreen Awards worden toegekend aan best practices op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. LG ontving de onderscheiding voor de prestaties van haar nieuwste VRF-klimaatsysteem (VariableRefrigerant Flow), de Multi V III”, aldus De Waal.

Duurzaamheid is bij LG volgens hem geen window-dressing, maar resultaatgericht. “Bedrijven vragen ons regelmatig om de bewijsvoering van onze duurzaamheidsclaim. Wij kunnen hun deze informatie direct en overzichtelijk aanleveren en daarmee kunnen wij goed aantonen dat duurzaamheid binnen LG veel verder gaat dan alleen een groen blaadje toevoegen aan je logo.”

CHILLVENTA RCC Koude & luchtbehandeling

Door ing. Dick Havenaar Voorzitter redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling

Chillventa 2012 een groot succes De internationale vakbeurs Chillventa en Chillventa Congressing waren dit jaar een succes.

Een record aantal exposanten uit de hele wereld was aanwezig; 915 bedrijven gaven ‘acte de presence’ en meer dan 29.000 bezoekers werden geteld.

D

e dag voor het begin van de beurs namen 200 deelnemers deel aan het congres.

Zeventig procent van de mensen die de lezingen bijwoonde kwam niet uit Duitsland. Het congres werd weer op uitstekende wijze gecoördineerd door Dr.-Ing. Rainer M. Jakobs en georganiseerd in samenwerking met de verenigingen EHPA, IEA - HPP, ASERCOM en EPEE en ZVKKW. Actuele thema’s waren onderzoek, ontwikkelingen, nieuwe innovatieve toepassingen en praktische oplossingen en vanzelf-

sprekend over politieke ontwikkelingen op het gebied van koudemiddelen en Europese Richtlijnen en wet- en regelgeving.

De internationale belangstelling (55%) was hoog. De nieuwe openingsdagen van de beurs (dinsdag tot en met donderdag) werden volgens Richard Krowoza, lid van de directie van de NürnbergMesse, goed geaccepteerd. De exposanten en bezoekers bevestigden interesse en een goede stemming in het zakendoen in de koeltechniek, airconditioning, ventilatie en

warmtepompen. Thomas E. Watson, voorzitter van de American Society of Heating, Refrigeration and Air-Conditioning Engineers (ASHRAE), vatte het treffend samen: “Je voelt de positieve energie in de beurshallen.” Dit was niet alleen terug te vinden in de tentoonstellingshallen en op de stands, maar was ook merkbaar in de kerncijfers van de tentoonstelling.

Dick Havenaar en Christine Linneweever legden de beurs vast op de gevoelige plaat.

De stand van ebm-papst.

Uitleg over de ebm-papst axiaalventilatoren voor luchtkoelers met scharnierbevestiging en luchtuitstroomrooster voor verdubbeling van de luchtworp.

44

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

De crew van Gasco op de stand trok veel aandacht.

CHILLVENTA Koude & luchtbehandeling RCC

De stand van Daikin, gericht op de natuur.

Ad van Nistelrooij (rechts op de foto), directeur van de Nederlandse vestiging van ebm-papst in Helmond, geeft uitleg over de nieuwe energiebesparende ventilatoren en ultra-efficiĂŤnte GreenTech EC technology.

STULZ, natuurlijk prominent aanwezig op de Chillventa met onder andere het programma van Mitsubishi Heavy Industries.

De stand van Nuaire, een Engelse fabrikant van ventilatoren.

De stand van Multi Import uit Rotterdam, zoals altijd druk bezocht door klanten, relaties en beursbezoekers.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

45

CHILLVENTA RCC Koude & luchtbehandeling

46

Kaut uit Duitsland met klimaatapparatuur zoals luchtbevochtigers en dergelijke.

Everywair Flare Solutions met informatie over koelleidingen en toebehoren.

De enorme stand van GEA met veel innovaties en nieuwe producten trok veel bezoekers.

De nieuwe scherfijs machine van GEA produceerde tijdens de beurs ook ijs.

De president van de ASHRAE Thomas F. Watson tijdens zijn openingsspeech op de Chillventa.

Monika Witt, tijdens haar optreden als voorzitter tijdens het eurammon congres.

Dr. Andy Pearson van Star Refrigeration tijdens zijn voordracht op het eurammon congres met als titel ‘de ontwikkeling van de toepassing van natuurlijke koudemiddelen in de UK’.

Veel belangstellenden waren aanwezig op het door eurammon georganiseerde congres, over de ontwikkeling en toepassingen van natuurlijke koudemiddelen.

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

CHILLVENTA Koude & luchtbehandeling RCC

Mayekawa -Mycom presenteerde de nieuwste schroefcompressorunit alsmede de nieuwste serie hogedruk-zuigercompressoren voor CO2 en vele andere producten.

Uitleg over de grote explosieveilige condensorventilatoren in de klasse 'II 2 G Ex d e ib IIB T3 Gb' van ebm-papst leverbaar tot 30.000 m3/h, die toegepast kunnen worden voor installaties met brandbare en niet brandbare koudemiddelen.

De demonstraties tijdens de beurs van het snel verwisselen van lagers bij de GEA schroefcompressoren trok de aandacht van veel bezoekers maar ook van collega leveranciers.

De burgemeester van Nürnberg Dr. Ulrich Maly tijdens zijn openingsspeech op de Chillventa.

Een nieuw dry-cooler VXX3 van AIA uit Italië.

De geoptimaliseerde en energie-efficiënte VC-compressor van GEA Grasso.

De stand van Aermec met diverse AC-systemen.

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

47

PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling

Ontmoet Syntess Software op de Elektro Vakbeurs 2012

Syntess Software ontmoet u graag op de Elektro Vakbeurs, die gehouden wordt van 11 tot en met 13 december 2012 in de Evenementenhal te Hardenberg. Gepresenteerd wordt de nieuwste release van Syntess Atrium (in de edities Entry, Professional en Enterprise). Ook kunt u kennismaken met onder andere de werkvloerapplicaties uren en werkbonnen, die gedemonstreerd zullen worden met iPads.

De werkvloerapplicaties zijn gemaakt voor uitvoerend personeel. Monteurs worden vanuit kantoor gepland en aangestuurd en op locatie boekt de monteur materiaalverbruik en uren via de iPad of een andere

tabletcomputer. Door de koppeling met Syntess Atrium worden deze boekingen automatisch in de administratie verwerkt.

Met werkvloerapplicaties kan een forse besparing op administratief werk worden bereikt: boekingen worden direct doorgevoerd, dat spaart dubbel werk, en door de digitale verwerking is de papierwinkel verleden tijd. Bovendien verhoogt het werken met werkvloerapplicaties het imago van uw onderneming en wordt het gebruik ervan door woningbouwcoöperaties in toenemende mate vereist.

Meer informatie: www.syntess.nl of bel 088 – 4080410

Liquid Cooling Package (LCP) Next Generation Koeling op IT-rackniveau ligt nu binnen ieders handbereik. De nieuwe generatie LCP-producten van Rittal realiseert hogere energiebesparingen en biedt meer flexibiliteit, compatibiliteit en investeringszekerheid. Dankzij de flexibele configuratiemogelijkheden stemt u het koelvermogen van uw Rittal LCP Next Generation unit in een handomdraai af op de actuele warmtelast in uw IT-rack.

48

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

LCP Next Generation (NG) is in diverse uitvoeringen verkrijgbaar, met koelvermogens van 10 tot 60 kW. Het populaire LCP Rack blaast de gekoelde lucht direct in het rack en de LCP Inline blaast de lucht langs de voorzijde van de racks. Bij elke offerte levert Rittal een overzicht van de gebruikskosten en een berekening van de besparing die met de meest ideale configuratie haalbaar is.

“Kopers van LCP-NG-producten mogen zich verheugen over een beduidend lagere prijs ten opzichte van voorgaande modellen. Dit is mogelijk omdat Rittal de onderdelen volledig uitwisselbaar heeft gemaakt."

Doordat alle onderdelen nu deel uitmaken van het bekende ‘Rittal The System’-productplatform zijn de productiekosten verder teruggedrongen.

Meer informatie: www.rittal4it.nl

Binnenklimaatmeting via Wi-Fi De AQM is een fraai vormgegeven sensor waarmee de kwaliteit van het binnenklimaat in kaart kan worden gebracht. Daartoe meet de sensor het CO2-niveau, de temperatuur en de relatieve vochtigheid in het vertrek.

De sensor is uitstekend inzetbaar voor metingen in onder andere woningen, scholen, vergaderzalen, kantoorvertrekken en openbare ruimten.

De sensor is eenvoudig te configureren en is direct in de wandcontactdoos te plaatsen om geactiveerd te worden. De AQM beschikt over een ingebouwde datalogger zodat de meetwaarden in het geheugen

worden opgeslagen. Via een Wi-Fi-signaal of via een rechtstreekse koppeling met de PC kunnen de meetwaarden worden uitgelezen en grafisch worden gepresenteerd. Het systeem heeft bovendien gratis Apps beschikbaar voor presentatie van actuele meetwaarden via een iPhone/iPad® of Android® smartphones en tablet-PC’s.

De AQM wordt als complete meetset geleverd inclusief een EU-verloopstekker met USB-verbinding, een PC-uitleeskabel, een kunststof tafelhouder, een opberghoesje en de Windows® analyse software.

Meer informatie: www.atal.nl

Energie besparen zonder investering In het deelakkoord dat VVD en PvdA onlangs presenteerden, is het fonds van 70 miljoen euro voor energiebesparing in gebouwen geschrapt. Dat lijkt voor de sector een negatieve ontwikkeling.

Ondernemer Frans Wolffenbuttel speelt hier juist op in: energiebesparing en verbetering van het binnenklimaat voor scholen, bedrijven en non-profit-instellingen zonder directe investering.

Wolffenbuttel heeft een businessplan ontwikkeld waarbij klanten geen directe investering doen voor de energiebesparing. Het verdienmodel van Wolffenbuttel is gebaseerd op de daadwerkelijk behaalde energiebesparing. “Zodra wij voor onze klanten een besparing van minimaal tien procent kunnen realiseren, gaan we een contract aan voor vijf jaar. In het eerste jaar is de opbrengst van de besparing voor DACW. In het tweede jaar is dit nog 80 procent en profiteert de klant dus van de eerste besparing. In de volgende jaren loopt het besparingspercentage voor de klant op met twintig procent per jaar.

Aan het einde van de looptijd is de besparing volledig voor de klant.”

Duurzaam Advies Centrum Wolffenbuttel inventariseert voor scholen, bedrijven en non-profit instellingen de kansen voor energiebesparing. Het bedrijf kijkt naast de energieregistraties ook naar de meet- en regeltechniek van alle technische installaties in het gebouw.

Meer informatie: www.dacw.nl

PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling

Download de MHI Service App Coolmark heeft de eerste app gelanceerd.

Deze MHI Service App is vanaf nu onmisbaar voor alle (service)monteurs die werkzaam zijn met Mitsubishi Heavy Industries airconditioners. Met deze door Coolmark ontwikkelde MHI Service App, kunnen zij op een eenvoudige en snelle manier een storingsanalyse maken op basis van E-codes en/of LED-analyse. Daarnaast vinden ze in deze app ook het laatste nieuws en informatie over Coolmark. “Dus maak het uzelf gemakkelijk: ga naar www.

coolmark.nl en download de MHI Service App voor uw iPhone of Android smartphone.”

De app is ook vinden door de zoekwoorden MHI service of Coolmark te gebruiken.

Meer informatie: www.coolmark.nl of 0180-751 300

Tasseron introduceert de vernieuwde Commander

De Commander van Störk-Tronic is de centrale unit om tot maximaal 32 temperatuurregelaars te bewaken, te monitoren en te beïnvloeden, ook online en vanaf smartphones. De nieuwe Commander kan nu ook (alarm)meldingen per e-mail uitsturen. Per vooraf bepaalde situatie, bijvoorbeeld een overschreden temperatuur of een voelerfout, wordt een e-mail bericht

verstuurd dat duidelijk aangeeft wat er aan de hand is.

Dit geeft bij beheer door bijvoorbeeld installateurs het grote voordeel dat deze al weten wat er speelt zonder ter plaatse te zijn. Men kan problemen op afstand al oplossen of de juiste voorbereidingen treffen voor een bezoek.

Met de uitgebreide gebruikersrechtenstructuur worden de functies afgeschermd tegen onbedoeld gebruik. Naast mogelijkheden om te bepalen welke gebruiker wat mag zien en wijzigen, worden ook alle aanpassingen door gebruikers automatisch gelogd.

Tot slot, en niet onbelangrijk, is de verbetering van de Eco-functie. Vanuit een weektimer kunnen per regelaar setpoints tijdelijk gewijzigd worden, ontdooicycli worden gestart, verlichting geschakeld etc.

De mogelijkheden voor nacht- en weekendbedrijf zijn eindeloos. Door deze slim te benutten kan aanzienlijk op energiekosten bespaard worden.

Meer informatie: neem contact op met Tasseron.

LU-VE nummer 1 voor de natuurlijke koudemiddelen en hybride condensors LU-VE beschouwt zich als de meest innovatieve producent van koelers en condensors, in het bijzonder voor de

natuurlijke koudemiddelen. Maak kennis met de gloednieuwe FHC - een commerciële koeler, nieuwe ventilatoren, meer keuze in lamelafstanden en een nieuwe gril met de JETSTREAMER®. Dit geeft een gegarandeerde gelijkmatige verdeling van de luchtstroom in de warmtewisselaar, meer luchtdebiet en hoge worp, een efficiëntere ontdooiing en dat alles vormt een aantrekkelijke behuizing.

De drycooler en condensorreeks XDHV en XDHL zijn verbeterd: meer efficiëntie met binnen ribbenbuizen; toename van het aantal beschikbare modellen; nieuwe energiebesparende ventilatoren met hoge prestaties; nieuwe kleinere modulegrootte met een hoogte van 1.250 mm (1.660 en 2.500mm) en nieuw ontwerp, zeer goed uitziende en zeer stevige omkasting.

Optioneel leverbaar met Dry and Spray. Een heel bijzonder hybride systeem: geen legionella, 70% resp. 85% minder water ten opzichte van andere hybridesystemen resp. koeltorens. Het alternatief voor een koeltoren. Optioneel leverbaar met de WHISPERER® voor ‘fluisterbedrijf’. Met de nieuwe aanpassing betekent dit nog weer een drastische vermindering van de geluidsproductie met ongeveer 5 dB (A).

DIXELL staat voor efficiënte regeling voor de complete installatie Een complete doeltreffende bewaking met tegelijk een substantiële energiebesparing is de standaard in de systeemregelaars voor paneelmontage van Dixell. Deze eenvoudige regelaars nemen steeds meer functies over waardoor zelf programmeren overbodig raakt. De regelaars zijn voorzien van zeer veel voorgeprogrammeerde programma’s die een optimale besturing van installaties in de koeltechniek en warmtepomptechniek garanderen. Natuurlijk is het loggen van alarm met de energiebesparingfuncties standaard en nog eenvoudig in te stellen ook.

Dixell introduceert onder andere de XC10/30CX, dit is de nieuwste ontwikkeling specifiek voor condensingunits. De regelaar beheert een compressor en maximaal twee verdampers, met beveiliging tegen overbelasting. Deze is standaard voorzien van een ventilatorcyclusregeling voor het

105 e JAARGANG NOVEMBER 2012

49

PRODUCT INFORMATIE RCC Koude & luchtbehandeling

optimaliseren van de werklast, een sondebeheer tegen leesfouten en veel meer.

Nieuw is de XC400/600 serie in 4 DIN-Rail of CX (32x74mm) formaat. Nu ook standaard uitgevoerd met een INVERTER management en een nieuw krachtig hardwareplatform met meer functies: een gebruikersvriendelijke dubbele display met pictogrammen, 3 sonde-ingangen, 10 digitale ingangen en 6 relaisuitgangen. De XC400/600 voor het beheer van maximaal 6 compressoren / ventilatoren, een proportionele of neutrale zoneregeling, TTL uitgang voor de verbinding met bewakingsc.q. beheersystemen. Een erg belangrijke ontwikkeling bij de compressorrackbesturing.

Meer informatie: www.uniechemie.nl

Aeroflex Benelux nieuwe importeur Aeroflexisolatiematerialen Aeroflex Benelux is de nieuwe Benelux distributeur voor het in Thailand geproduceerde Aeroflex-isolatieprogramma.

Bijgaande foto is genomen tijdens de officiële contract-ondertekening. Op de foto staat in het midden Bert van Loenen, directeur Aeroflex Benelux, geflankeerd door de heer Pawat Vitoorapakorn, president Eastern Polymer Group en mevrouw Piyanee Vitoorapakorn, directeur Aeroflex Thailand.

Aeroflex dampdicht isolatiemateriaal wordt toegepast in de utiliteitbouw en industrie en is gebaseerd op EPDM, wat zich kenmerkt door een lange levensduur en een hoge elasticiteit. Aeroflex is dankzij de EPDMbasis tevens goed bestand tegen basen, zuren en zouten en wordt niet aangetast door ozon- en uv-straling. Ook de petrochemie met veel installatiedelen in het

50

NOVEMBER 2012 105 e JAARGANG

koudebereik is een potentieel belangrijke sector. Chemisch gezien, is het materiaal apolair, en daarmee in hoge mate dampdicht..

Aeroflex-isolatiemateriaal is halogeen-, cfk- en pvc-vrij. In brandveiligheidtermen is het EPDM-materiaal vlamdovend. Aeroflex is verkrijgbaar in verschillende varianten zoals slang voor het isoleren van leidingen en plaatmateriaal voor het isoleren van allerhande koudevlakken.

Inmiddels bevat het ruime magazijn in Lelystad een imposante en nog steeds groeiende voorraad, waardoor de klanten snel kunnen worden bediend.

Meer informatie: www.aeroflex.nl

Topvex FR, flexibiliteit ten top Het unieke ontwerp met de twee warmtewielen maakt de Topvex FR zeer compact.

Doordat er geen condensafvoer benodigd is kan het toestel zeer flexibel in een installatie ingezet worden. De Topvex FR kan zowel op de vloer, omgedraaid aan het plafond of staand op de lange zijde gemonteerd worden.

De Topvex FR03-11 is een serie efficiënte WTW-units speciaal ontworpen voor toepassing in kantoren, winkels, scholen, dagverblijven enz. De Topvex FR is voorzien van efficiënte warmtewielen en plugventilatoren met EC-motor. Daarmee voldoen deze units aan alle eisen voor een laag energiegebruik en een hoog rendement.

Om installatie en opstarten van de toestellen eenvoudig te houden zijn ze

voorgeprogrammeerd en voorzien van een complete regeling. De regeling heeft een automatische functie voor de zomerperiode en een ingebouwde weekklok programmering met vakantiekalender.

Meer informatie: www.ruconsystemair.nl

Opening zevende CryoTech tankstation in Hengelo

Steeds meer vervoerders, distributeurs en supermarktketens kiezen voor het CryoTech koelconcept van Thermo King. Inmiddels rijden in Nederland ruim 110 voertuigen rond die zijn uitgerust met het CryoTech koelsysteem.

Thermo King Transportkoeling is overtuigd van dit ‘koelsysteem van de toekomst’ en is de afgelopen jaren actief geweest in het opzetten van tanklocaties door heel Nederland. Want om CryoTech koelinstallaties te kunnen laten werken, is vloeibaar koolzuur nodig. Inmiddels zijn er tanklocaties in Alkmaar, Amsterdam, Apeldoorn, Heerenveen, Waalwijk en Zwolle.

Ook het zevende vulstation is een feit. Dit nieuwe vulstation in Hengelo werd op woensdag 14 november geopend door drs.

Mariska A. ten Heuw. Het adres van dit CryoTech tankstation is: Platinastraat 2 (terrein Texaco Hengelo-Zuid), 7554 NA Hengelo. Het vulstation is 24 uur per dag geopend.

Meer informatie: www.thermoking.nl

A . P S. 1 2 0 3 _ K-VA R I S P E E D -I Q _ B L _ N L //

OCTAGON VARISPEED

EENVOUDIGE EFFICIËNTIE? DE INTELLIG ENTE OPLOSSING.

Het aanhoudende succes van de BITZER intelligente compressoren is begonnen met de OCTAGON VARISPEED-serie. Haar geïntegreerde, zuiggasgekoelde frequentieregeling verlaagt de energiekosten aanzienlijk en levert een betrouwbare en effi ciënte functionering, zelfs bij hoge omgevingstemperaturen. Bovendien kan deze uitvoerig geteste BITZER compressor-serie eenvoudig en snel in gebruik genomen worden en bevat ze onderhoudsvrije frequentieregelaars. Kom meer te weten over onze producten via www.intelligent-compressors.com

MAKING MODERN LIVING POSSIBLE

Eén platform Meerdere opties Ons nieuw aanbod lijncomponenten voor industriële koeling – SVL Flexline™ – is gebaseerd op het succesvolle modulaire concept van de ICF- en ICV-ventielen uit de Flexline™-familie. Flexibiliteit is het sleutelwoord.

Dankzij een gemeenschappelijke behuizing (haaks of recht) kunnen de modules van het SVL-platform vijf verschillende functies vervullen.

60% minder voorraad

dankzij de flexibiliteit van de platformproducten met één specificatie.

Eén specificatie

voor het volledige platform.

Goedgekeurd voor -60 °C tot +150 °C (-76 °F tot +302 °F), tot 52 bar (754 psi) en geschikt voor alle koelmiddelen, ook CO2.

www.koeltechniek.danfoss.nl

FlexlineTM