RCC K&L nummer 6 by VMN Media

orgaan van de koninklijke nederlandse vereniging voor koude - KNVvK

105e Jaargang Juni 2012

RCCk&l Refrigeration & climate control | koude & luchtbehandeling

Koudemiddelen: nieuw en vals Ook in dit nummer

Total Energy: supermarktkoeling Introductie chiller met HFO-1234ze Natuurlijke koudemiddelen

Wij wensen iedereen een fantastische sportzomer !

| 3316 KC Dordrecht | t. +31 (0)88 4355400 e. info@hdkl.nl | www.hdklimaatsystemen.nl

Carneool 400

redactioneel redactioneel Koude & luchtbehandeling RCC

Nieuw en vals De afgelopen jaren is er heel wat veranderd als het gaat om koudemiddelen. Dat begon jaren geleden natuurlijk al met het vinden van de oorzaak van het gat in de ozonlaag. Nobelprijswinnaar Sherwood Roland kwam tot de conclusie dat cfk’s dramatisch daaraan bijdroegen. En hoewel hij in eerste instantie niet werd geloofd, bleek hij meer dan gelijk te hebben. Cfk’s gingen in de ban en wereldwijd werden verdragen gesloten tegen het gebruik van cfk’s. Sherwood Roland kreeg voor zijn bijdrage in 1995 de Nobelprijs voor scheikunde. Ook het gebruik van een van meest populaire koudemiddelen, R22, moest worden aangepakt. Dit koudemiddel heeft namelijk eveneens een negatieve invloed op de ozonlaag. Sinds begin 2011 wordt er gewerkt aan het uitfaseren daarvan. Maagdelijk R22 kan niet meer worden toegevoegd en er wordt hard gewerkt aan allerlei ‘groene’ koudemiddelen die deze plaats in kunnen nemen. Dat houdt in dat er een aantal nieuwe chemische middelen is ontstaan met een verbeterde ODP en GWP. In veel gevallen zijn deze middelen dichter bij de ideale oplossing. En natuurlijk werd er door verschillende instanties ook weer aandacht gevraagd voor natuurlijke koudemiddelen als ammoniak, koolwaterstoffen en koolstofdioxide, die in veel gevallen toepasbaar zijn en uiterst milieuvriendelijk. De keuze is aan de consument. Met name in supermarkten wordt er de laatste tijd steeds vaker gedacht aan duurzaam koelen. Vaak kiezen supermarktondernemers voor een milieuvriendelijk koudemiddel, maar daarnaast zorgen ze ook op andere manieren voor een groene gang van zaken. Bijvoorbeeld door dagafdekking of door het gebruik van wtw. Zaak blijft wel om heel exact met koudemiddelen om te gaan. Niet alleen in supermarkten, maar ook bij andere bedrijven. Eind vorig jaar kwamen de koudemiddelen negatief in het nieuws doordat er een aantal reefercontainers van de Deense containermaatschappij Maersk tot ontploffing kwam en daarbij vielen drie doden. Na intensief onderzoek bleek dat het koelcircuit van deze containers in Vietnam waren gerepareerd en bijgevuld. Later bleek het koudemiddel dat daarbij was gebruikt besmet ofwel ‘vals’ te zijn. Het had het aluminium aangetast en dat was de oorzaak van de ontploffingen. Inmiddels zijn diverse maatregelen getroffen, opdat dergelijke zaken niet meer voorkomen. Maar het blijft natuurlijk opletten. In dit nummer van RCC Koude & Luchtbehandeling leest u verschillende artikelen over valse en nieuwe koudemiddelen.

Christine Linneweever Hoofdredacteur RCC Koude & Luchtbehandeling

koude & luchtbehandeling Officieel Orgaan van: KNVvK Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Koude, (Royal Dutch Association of Refrigeration) Kantoor: Zandlaan 29, 6717 LN Ede; Postadres: Postbus 32, 6710 BA Ede. tel.: (0318) 69 71 98; fax: (0318) 69 71 99 E-mail: info@knvvk.nl Internet: www.knvvk.nl postgiro: 97360 / bankrelatie: RABO-bank 36.28.35.829 Directeur van het KNVvK-bureau: Gerard J. M. Vos NVKL, Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling Postbus 190, 2700 AD Zoetermeer, tel.: (088) 400 84 90 / fax: (088) 400 84 01 Email: info@nvkl.nl Internet: www.nvkl.nl NEKOVRI, Vereniging van Nederlandse Koel- en Vrieshuizen ‘De Beukenhof’, Strijpsestraat 51, Eindhoven Postbus 901, 5600 AX Eindhoven tel.: (040) 2565263 / fax: (040) 2553320 E-mail: info@nekovri.nl / Internet: www.nekovri.nl VERAC, Vereniging van leveranciers van airconditioning-apparatuur Postbus 12 - 3740 AA Baarn tel.: (035) 542 75 26 / fax: (035) 542 76 26 E-mail: info@verac.nl / Internet: www.verac.nl LUKA, Nederlandse Vereniging van Luchtkanalenfabrikanten Secretariaat LUKA / Old Hickoryplein 12 6461 EZ Kerkrade / Post adres: Postbus 153 / 6460 AD Kerkrade tel: 045-5350734 / fax: 045-5350735 E-mail: info@luka.nl / internet: www.luka.nl FKL, Federatie Koude- & Luchttechniek Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel: (079) 353 13 50 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: fk&l@fme.nl / Internet: www.federation-fkl.org VLA, Vereniging van Leveranciers van Luchttechnische Apparaten Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 13 65 E-mail: vla@fme.nl Internet: www.gezondeluchtingebouwen.nl RAAD VOOR DE KOUDE, Beekenstein 86, 3328 ZD Dordrecht tel: +31(0)78 617 00 99 / fax: +31(0)78 618 95 24 E-mail: info@raadvoordekoude.nl Internet: www.raadvoordekoude.nl NEDERLANDSE KOELTECHNISCHE INDUSTRIE (NKI), Boerhaavelaan 40 / Postbus 190 2700 AD Zoetermeer tel.: (079) 353 11 24 / fax: (079) 353 11 15 E-mail: nki@fme.nl Internet: www.koelindustrie.nl Met medewerking van het Opleidings- en ontwikkelingsfonds voor het Technisch Installatiebedrijf (OTIB). Verschijnt maandelijks Uitgever, redactie en advertentie- administratie B+B Vakmedianet, Albrechtlaan 1, 1404 AH Bussum - Postbus 219, 1400 AE Bussum - Tel 035-6940740 redactie@vakmedianet.nl Accountmanagement Gejo Flierman (coördinatie) - Tel 035-6940740; mobiel 06 53 22 73 16 gejoflierman@vakmedianet.nl Uitgever Drs. Ruud Bakker Hoofdredacteur Christine Linneweever Eindredacteur Aline de Bruin Marketing Leendert van Wezel Traffic & Abonnementen-administratie Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Art Direction / Vormgeving Mr. Richardson, Gerbert Roggekamp Voorzitter Redactieraad Ing. Dick Havenaar - dhavenaar@zonnet.nl Redactieraad Ing. E. Berends / Dr. Ir. C. van den Berg / H. Blok (secretaris) / Dr.Ir. J. Broeze / J. L. F. Hartmans / Ing. K. van Heiningen / Dr. Ir. C. A. Infante Ferreira / Mr. Henry Kruiper/ Ir. C.A. de Schipper MBA / G. J. M. Vos / B. P. M. Willems Abonnementen Nederland E 105,00 (excl. BTW) Buitenland E 125,00 (excl. BTW) Losse nummers E 11,00 (excl. BTW) Drukker Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem ISSN 0925-630X

105 e Jaargang Juni 2012

Meer kennis en kwaliteit dankzij de LG Academy

Kosteloze trainingen voor installateurs en adviseurs LG streeft naar een optimale samenwerking met haar

geven we sinds dit jaar ook commerciële trainingen aan

partners. Daarom doen we méér dan het leveren van

adviseurs. Het unieke van de LG Academy is dat we

hoogwaardige duurzame producten. We leveren óók de

onze trainingen ook volledig op maat kunnen maken.

kennis en de kunde. Speciaal daarvoor hebben we de

Zelfs individuele trainingen zijn mogelijk. Dankzij de LG

LG Academy opgericht. Hier krijgen jaarlijks zo’n 1.000

Academy kunt u het kennisniveau in uw bedrijf verhogen

cursisten een kosteloze training in de laatste technieken

en de kwaliteit borgen. En zo uw voorsprong in de markt

en trends in de markt. De trainingen spelen in op actuele

vasthouden of vergroten. Interesse in een training? Neem

onderwerpen, zoals EIA, Breeam, LEED, duurzame

dan contact op met de coördinator Kennis & Opleiding,

totaaloplossingen en slimme installatietips. Daarnaast

via (020) 456 32 82 of kijk op www.lgklimaat.nl

Kijk voor meer informatie op www.lgklimaat.nl

inhoud Koude & luchtbehandeling RCC

Valse koude足middelen

07 Nieuws 12 Verenigingsnieuws 41 Eurammon 46 Productinfo

1234ze

Advertentie-index

Trends in WTW

CO2 Booster足 concept

Vernieuwde COOP supermarkt

Verder in dit nummer

Aeroflex Benelux Bijsluiter AircoRent 7 Airview Luchtbehandeling 11 Alklima 52 Ambrava / Samsung 47 Andrews Sykes 13 BITZER K端hlmaschinenbau 51 Climalife Dehon 24 Cool Green Solutions 19 CoolEnergy 49 Daikin Airconditioning 29 Delta Technics 6 Easy Cool 39 Emerson Climate Technologies 9 Euro-Cold 47 Gafco-Altron 23 Gasco 11 GEA Bock 19 HD Klimaatsystemen 2 Interko 6 LG Electronics 4 Linum Europe 19 Multi Import 23 NVKL 30 PTC+ GL Katern Recool 33 ROVC 35 Smeva Group 45 Testo 35 TradeFairs.nl 39 TU Delft GL Katern Uniechemie 20 Wijbenga 40 105 e Jaargang Juni 2012

INNOVATIEF IN WARMTEWISSELAARS SPECIAALBOUW WARMTEWISSELAARS, KOELERS EN CONDENSORS Ontdek meer www.interko.com

PERSOONLIJKE AANDACHT

SNELLE LEVERING

INMEET SERVICE

OPLOSSINGEN OP MAAT

Nijverheidstraat 8 - 2751 GR Moerkapelle - Nederland - T + 31 79 593 25 81 - info@interko.com

www.DElTaTEchnics.nl • Koelers • Condensors • Gevinde warmtewisselaars • Platenwisselaars • Shell & tube wisselaars

• Regeltechniek • Dataloggen • Monitoring oplossingen • Compressoren • Gasdetectie

• Koeltorens • Drycoolers • Centrale systemen • Chillers

Delta Technics Engineering B.V. Konijnenberg 53 4825 BC Breda 076-5720220 info@deltatechnics.nl

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Trane vermogensfactorcorrectie verlaagt de energiekosten voor koelwatersystemen

Voor gebouweigenaren loont het om de vermogensfactor van hun verwarmings-, ventilatie- en airconditioningsystemen (HVAC) te optimaliseren. Energiebedrijven gebruiken deze indicator voor een efficiënt energieverbruik vaak om gebouwen met een kleine vermogensfactor een toeslag in rekening te brengen. Trane, marktleider van interieurcomfortsystemen en -oplossingen en onderdeel van Ingersoll Rand, biedt nu vermogensfactorcorrectie om de energieprestaties van koelwatersystemen te optimaliseren. Met

School Rietwierde Groningen krijgt energielabel A+

De nieuwe Reitdiepschool in Groningen heeft energielabel A+ ontvangen. De heer Ravenhorst, projectleider bij DWA installatie- en energieadvies overhandigde het energielabel dinsdag 8 mei aan de heer Flapper van Gemeente Groningen (OCSW). De accommodatie is door de gemeente gebouwd voor de openbare basisschool De Meander, christelijke basisschool AquaMarijn, voor buitenschoolse Het ontwerp van DOK Architecten is volledig opgetrokken uit duurzaam hout met FSC-keurmerk en heeft daarmee een warme en kindvriendelijke uitstraling. Grote aandacht is besteed aan duurzaamheid. Zo wordt warmte en koude op een efficiënte en duurzame wijze opgewekt door middel van warmte/koudeopslag met warmte-

Doorbraak voor plastic zonnecellen

Plastic zonnecellen kunnen net zo'n hoog rendement halen als 'klassieke' zonnecellen van silicium. Aan de hand van theoretische modellen hebben onderzoekers van de FOM-focusgroep aan de Rijksuniversiteit Groningen, samen met een collega van de Universiteit van Denver, laten zien welke wegen naar de 'Next Generation' plastic zonnecellen kunnen leiden. Plastic zonnecellen hebben een paar belangrijke voordelen boven gewone zonnecellen van silicium. Ze zijn goedkoop te maken uit eenvoudige grondstoffen,

deze nieuwe service kunnen gebouweigenaren direct aanzienlijke kostenbesparingen realiseren. Trane vermogensfactorcorrectie brengt de vermogensfactor van koelmachines dichter bij 0,95, waardoor gebouweigenaren minder risico lopen op boetes of toeslagen van het energiebedrijf. Deze investering is meestal in minder dan twee jaar terugverdiend. Door het maximaliseren van de efficiëntie van de vermogensverdeling van het koelwatersysteem, kunnen gebouweigenaren dankzij Trane vermogensfactorcorrectie gemakkelijker voldoen aan lokale en internationale milieu- en energienormen, zonder werkzaam vermogen in te moeten leveren. Meer informatie: www.trane.com

ALS HET SNEL KOEL MOET

VERHUUR

pompen en is er een sedumdak aanwezig. De afgifte van koude en warmte geschiedt door middel van vloerverwarming en -koeling en stroom wordt opgewekt met zonnepanelen op het dak. Het binnenklimaat, dat in ieder lokaal afzonderlijk geregeld kan worden, voldoet aan de eis van Frisse Scholen Klasse B. Ook is er daglichtafhankelijke regeling toegepast en wordt de verlichting geregeld op basis van aan- en afwezigheid. Ook heeft er optimalisatie plaatsgevonden van bouwfysische eigenschappen.

Mobiel • Spotkoelers • Split-units • Luchtof Water-gekoeld • Full-service • Snel

NOODHUUR

licht en flexibel en dus te verwerken in bijvoorbeeld kleding of rugzakken. Maar de opbrengst is niet zo geweldig. Waar de gangbare zonnepanelen zo'n vijftien tot twintig procent van het zonlicht in energie omzetten, blijven plastic zonnecellen nu nog ruim onder de tien procent steken. Het resultaat van alle berekeningen is een artikel dat omschrijft aan welke voorwaarden nieuwe materialen voor plastic zonnecellen moeten voldoen. Hoe die materialen er precies uitzien, is nog niet bekend. De berekeningen laten zien dat een plastic zonnecel met een rendement van meer dan twintig procent goed mogelijk is. 105 e Jaargang juni 2012

24 uur • Weekenden • Huur per dag

BEL GRATIS 0800 55555 12 www.AircoRent.nl opmaak def.indd 1

31-03-2006 13:34:25

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

ROVC en Koning Willem I College bieden combi-opleiding

ROVC en het Koning Willem I College (roc) te ’s-Hertogenbosch zijn een samenwerkingsverband aangegaan, waardoor het Koning Willem I College vanaf nu de MBO-2 opleiding monteur Koudetechniek aan kan bieden met een uitbreiding op het gebied van elektrotechniek. ROVC verzorgt een ‘pluspakket’ binnen deze opleiding, bestaande uit Elektrisch schakelen en NEN 3140 Voldoend Onderricht Persoon. Binnen de koudetechniek krijgen mon-

teurs regelmatig te maken met andere technieken, zoals elektrotechniek. Voor een allround monteur is kennis van elektro-

Eric Frese is nieuwe Director Sales & Marketing West-Europa

Onderzoek naar mogelijkheid voorschriften CO2-concentraties in scholen

Ventilatie in schoollokalen is al geruime tijd een belangrijk aandachtspunt. Het staat vast dat voldoende ventilatie bijdraagt aan betere leerprestaties van leerlingen. Op dit moment bevat de bouwregelgeving voor scholen een capaciteitseis voor luchtverversing in liters per seconde per persoon. Deze eis is gebaseerd op een gemiddeld acceptabel CO2-concentratieniveau van 1200 ppm, wat overeenkomt met het advies van de Gezondheidsraad. In de praktijk blijkt die waarde niet altijd te worden gerealiseerd, door onvolkomenheden aan de ventilatievoorzieningen, door het gebruik en het onderhoud. De Tweede Kamer nam daarom in november 2011 een motie aan waarin zij de minister van BZK vraagt om onderzoek te doen of voorschriften aan een maximum

juni 2012 105 e Jaargang

techniek dan ook onmisbaar. Door de uitbreiding van de MBO-opleiding monteur Koudetechniek ontstaat er veel tijdwinst aangezien de toekomstige monteurs niet nog apart een opleiding Elektrotechniek hoeven te volgen. Daarnaast hebben bedrijven en cursisten het voordeel dat er slechts één inschrijving bij het Koning Willem I College gedaan hoeft te worden. Het theoriedeel van het pluspakket van de opleiding wordt verzorgd in ’s-Hertogenbosch. Daarnaast volgen de leerlingen twee praktijkdagen in het practicum van ROVC te Ede. Hier gaan zij actief aan de slag met elektrotechniek.

Met ingang van 1 mei 2012 is Eric Frese de nieuwe Director Sales & Marketing West-Europa voor GEA Bock stationaire compacte compressoren. Hij rapporteert rechtstreeks aan de GEA Bock directeur Klaus Stojentin. Eric Frese is al tien jaar werkzaam bij het bedrijf en was verantwoordelijk voor de marketing afdeling in

zijn vorige functie. In de toekomst zal hij verantwoordelijk zijn voor de ontwikkeling van het verkoopnetwerk in West-Europa en de integratie van GEA Bock in de country sales organisaties van GEA Refrigeration Technologies. Daarnaast is hij verantwoordelijk voor de productmanagement en marketing. Thomas Hagenlocher, die het beheer van de gehele sales afdeling tot voor kort voerde, is nu verantwoordelijk voor de verkoop buiten West-Europa en voor de vestigingen in Azië en Australië.

CO2-concentratieniveau mogelijk zijn. Ook vraagt de Kamer haar om, als het mogelijk blijkt te zijn, een voorstel tot wijziging van het Bouwbesluit op dit onderdeel op te stellen. De Kamerleden willen feitelijk dat er een prestatie-eis wordt gesteld aan een maximale CO2-concentratie in de binnenlucht. Na de aanbesteding werd in april dit jaar de onderzoeksopdracht aan Cauberg-Huygen gegund, een bureau dat een zeer brede

ervaring heeft op het gebied van ventilatie in scholen. Daarnaast beschikt CaubergHuygen over diverse specialisten die zich al vaker met nieuwe regelgeving voor het Bouwbesluit hebben beziggehouden. Direct na de gunning is Arie Kalkman, adviseur bij Cauberg-Huygen, aan het onderzoek begonnen. Het doel is om eind 2012 de eerste resultaten van deze opdracht bij het ministerie van BZK te kunnen presenteren."

HOE BELANGRIJK IS EEN DUURZAAM PRODUCT VOOR U ? Intelligente elektronica is belangrijker dan ooit om energie te besparen, kosten te optimaliseren en systeemproductiviteit te verhogen. Daarom heeft Emerson zijn eigen unieke duurzame CoreSense™-technologie ontwikkeld als een integraal onderdeel van het volledig nieuwe Stream-compressorgamma. CoreSense gebruikt Emersons eigen algoritmes in een combinatie van intelligente en gebruiksvriendelijke diagnose. De elektronische CoreSense-module gebruikt de compressor als een sensor om systeem- en elektrische informatie te monitoren, te vergelijken en te interpreteren. Zo kunnen gebruikers problemen snel en nauwgezet

identiﬁceren, op lokatie of op afstand via een webserver. Dit bespaart kosten door de bedrijfsonderbrekingen en het verlies van voedingswaren terug te dringen en tevens de werkingsgraad en betrouwbaarheid te verhogen.

CoreSense is maar één voorbeeld van Emersons technologische ontwikkelingen die het innovatieve Stream-gamma tot de nieuwe norm voor semi-hermetische compressoren maken. Stream met CoreSense-technologie levert de duurzaamste werking op de markt, zodat u zorgeloos de toekomst tegemoetgaat.

Emerson Climate Technologies, Servicecenter Benelux, Deltakade 7, 5928 PX Venlo, Nederland Web: www.emersonclimate.eu - E-mail: benelux.sales@emerson.com - Tel. nummer: +31 77 324 02 34 Het Emerson Climate Technologies logo is een handelsmerk en dienstmerk van Emerson Electric Co. Emerson Climate Technologies Inc. is een dochteronderneming van Emerson Electric Co. Copeland is een gedeponeerd handelsmerk en Copeland Scroll is een handelsmerk van Emerson Climate Technologies Inc.

E M E R S O N . C O N S I D E R I T S O L V E D ™.

nieuws RCC Koude & luchtbehandeling

Intercool neemt nieuw bedrijfspand feestelijk in gebruik

Intercool concepten. Niet alleen voorzieningen voor het kennis laten nemen en het kunnen laten zien van het Toshiba product maar zeker ook voor het intensief technisch trainen en opleiden van de Intercool klanten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen begint voor Intercool met een Toshiba 3-pijps systeem. De onevenaarbare deellastrendementen van de Toshiba VRF-warmtepompen geïntegreerd in een installatie met WTW, vloerverwarming en tapwaterbereiding met zonnecollector. Daarnaast maakt Intercool ook nog zelf elektriciteit met PV-panelen en een windmolen. De benodigde resterende elektriciteit wordt ‘groen’ ingekocht. Intercool neemt haar verantwoordelijkheid ook in haar concept ontwikkeling, het verlichtingsplan, keuze voor meubilair en dergelijke. Een actieve maatschappelijk bewuste houding die past in het huidige tijdsbeeld.

Met bijna 250 Intercool relaties is op 31 mei de officiële opening van het nieuwe bedrijfspand in Zwijndrecht gevierd. Er was grote belangstelling voor dit openingsevenement waarin Intercool’s nieuwe evenwicht, nieuwe positie en maatschappelijke verantwoordelijkheid aan de orde kwamen. Feestelijk was niet alleen de officiële opening door de burgemeester van Zwijndrecht Antoin Scholten, bijgestaan door Intercool directeur Jeroen van Kaam, maar zeker ook het afscheid van oud Intercool directeur Kees Groen. Een groot deel van het nieuwe onderkomen is gereserveerd voor klanten en relaties. Een moderne en ruim opgezette trainingsruimte, een praktijkruimte en een imposante showroom met werkende Toshiba systemen en

Innovatieve warmtepomp Sportiom in gebruik genomen

Op donderdag 31 mei is in het Sportiom in 's-Hertogenbosch de warmtepomp officieel in gebruik genomen. Dit gebeurde tijdens het congres van het Bossche Energie Convenant (BEC). De warmtepomp zorgt ervoor dat de restwarmte van het koelproces van de ijsbaan gebruikt wordt voor de verwarming van het subtropische

zwemparadijs. Een bijzondere toepassing in Nederland. De officiële naam van de warmtepomp is Energy Enhancer. De warmtepomp maakt van 'afvalwarmte' (35˚C) van de koelinstallatie van de ijsbaan 'nuttige warmte' (van ongeveer 70˚C). Tot voor kort werd de 'afvalwarmte' de lucht in geblazen. Vaak was dit zichtbaar aan de achterzijde van het Sportiom, waar een pluim condens naar buiten kwam. Die pluim is voorgoed verleden tijd. De warmte

wordt nu hergebruikt. De warmtepomp is innovatief. Dankzij nieuwe materialen is het nu mogelijk om de temperatuur van de restwarmte te verhogen naar ongeveer 70 graden. Dat gebeurt op zo'n manier dat dit een hoog rendement oplevert. Enkele jaren geleden was deze mogelijkheid er nog niet. Het is een bijzondere toepassing in Nederland. Een toepassing die gerealiseerd kon worden in het Sportiom, omdat daar een ijsbaan én een subtropisch zwemparadijs onder één dak zitten. De warmtepomp draagt bij aan de ambitie van 's-Hertogenbosch om in 2050 een klimaatneutrale gemeente te zijn. Bovendien leidt hij tot een besparing van tien procent op de energierekening van Sportiom.

Concreet voorbeeld van Bossche Energie Convenant

Het project is een mooi staaltje duurzaamheid. Het is het resultaat van een samenwerking tussen het Sportiom/ Libéma, leverancier van de warmtepomp GEA Grenco en gemeente 's-Hertogenbosch. Het project is een concreet voorbeeld van waartoe samenwerking in het Bossche Energie Convenant toe kan leiden.

juni 2012 105 e Jaargang

Koeltechniek met gezond verstand componenten & toebehoren voor de koeltechniek en airconditioning koelgassen . industriële gassen . gereedschappen . koudedragers FDA/NSF F Goedgekeurde koudedrager

Zitrec koudedragers vinden hun toepassing in o.a. zonnecollectoren, warmtepompen, ijsbanen, indirecte koeling en koelsystemen met warmtewisselaar. Zitrec onderscheidt zich met name door de anti-corrosie toevoegingen (inhibitoren). Nooit meer roestvorming in het systeem. Voor informatie of een professioneel advies kunt u bij Gasco terecht.

GASCO NEDERL AND

dealer van vele gerenommeerde merken, kijk op www.gasco.nl of vraag naar onze catalogus GASCO NEDERLAND NV . ROTTERDAMSEWEG 219B . 2629HE DELFT . T:015 2517272 . F:015 2517277 . INFO@GASCO.NL

Airconditioningsystemen

Wand

Plafond/Wand

Cassette

Airview Luchtbehandeling is uw totaalleverancier in klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Kanaal

Verrijdbaar

Monobloc

Watergekoeld

Split- & Multisplit Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit de productcategorie Airconditioningsystemen. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QR-code hiernaast of door een bezoek aan onze website www.airview.nl.

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!

Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormen voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing. Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden. ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

Anders denken in klimaatoplossingen

Airview Luchtbehandeling BV I 078 - 652 18 00 I www.airview.nl

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

4th IIR Conference on THERMOPHYSICAL PROPERTIES AND TRANSFER PROCESSES OF REFRIGERANTS June 7-19, 2013 Conference of IIR COMMISSION B1 Organized by the Delft University of Technology in cooperation with the Royal Dutch Association of Refrigeration. CONFERENCE PROCEEDINGS:

The Conference Proceedings containing the full papers presented will be published in CD-ROM form as part of the IIR "Refrigeration Science and Technology" proceedings series distributed worldwide by the IIR. The CD will include papers accepted for presentation, provided at least one author has been pre-registered by the deadline for receipt of the final manuscripts. Authors will have the option to submit their papers, or updated versions, to International Journal of Refrigeration; these papers will undergo a regular Journal review.

LANGUAGE:

The conference will be conducted in English. All papers must be written and presented in English.

CONFERENCE VENUE:

The conference will be held at the Delft University of Technology, the Netherlands. Delft is one of the world’s most beautiful university towns. Close to Amsterdam, Delft’s perfectly preserved historical quarter offers visitors spectacular stately mansions, pubs, grand cafes and galleries alongside interconnecting canals. Surrounding the city are flower and bulb fields and the North Sea with long beaches and relaxing locals. Delft has an extensive program of summer festivals, memorable art and cultural activities, first class restaurants and excellent shopping. Delft’s temperate climate makes it an ideal destination whatever the season – the mean summer daily temperature is 25°C.

SCIENTIFIC AND TECHNICAL PROGRAMME:

• Absorption / adsorption processes • Boiling in tubular, minichannel and plate geometries • Condensation in tubular, minichannel and plate geometries • Desorption processes • Enhanced heat and/or mass transfer • Lubricants / refrigerant issues • Measurements and modeling of thermodynamic and transport properties • Nanofluids • New fluids for sorption systems • Natural and low GWP refrigerants for vapor compression cycles • Refrigerant charge reduction technologies • Secondary refrigerants including phase change slurries • Transfer processes in heat storage systems • (Two-phase) flow / distribution issues

IMPORTANT DATES:

October 1, 2012 Abstract submission deadline (max. 250 words) October 31, 2012 Notification to authors of abstract acceptance February 1, 2013 Manuscripts submitted for review March 15, 2013 Manuscripts reviewed, comments sent to the authors April 30, 2013 Final manuscripts submitted Dead-line for pre-registration of at least one author June 16, 2013 Registration opens June 17, 2013 Conference opening June 19, 2013 Conference closing

juni 2012 105 e Jaargang

KNVVK verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

WIE ZIJN WIJ ?

International Institute of Refrigeration

ACCOMODATION IN DELFT:

Several hotels are locate within walking distance of the conference venue. Hotel information will be posted on the website as the conference drawns near.

TRAVEL TO DELFT:

Delft is served by the Amsterdam Airport (Schiphol), which is 45 km from Delft. Delft has a direct train connection to Schiphol.

ABOUT THE CONFERENCE:

The International Institute of Refrigeration has established a series of Commission B1 (Thermodynamics and Tranfer Processes), held every 4 years, to discuss refrigerant thermophysical properties and transfer processes. This conference follows the 2001 Conference in Paderborn, Germany, the 2005 Conference in Vicenza, Italy and the 2009 Conference in Boulder, USA. Our planet is facing two great issues nowadays. The first one is energy consumption. If we continue using energy at the level we do now, commercial energy sources will get depleted after a few decades. In-depth understanding of heat and mass transfer phenomena are essential for the design of refrigeration systems with higher efficiencies. The performance of these systems is directly related with CO2 emissions from power plants. These emissions are one the major sources of greenhouse gases.

AL 40 JAAR MARKTLEIDER OP HET GEBIED VAN VERHUUR VAN AIRCONDITIONING, VERWARMING, ONTVOCHTIGING EN VENTILATIE AAN DE ZAKELIJKE MARKT Met onze producten en diensten ondersteunen wij onze klanten bij de uitdagingen die zij in de dagelijkse praktijk tegenkomen. Of het nu gaat om een geplande situatie of een noodgeval, wij zorgen ervoor dat het zo snel, deskundig, professioneel en kostenbesparend mogelijk wordt opgelost.

AIRCONDITIONERS

The second issue is global warming. Most refrigerants are greenhouse gases and their emission contributes significantly to the global warming. In response, the search for new refrigerants has regained significant interest and sustainable technological solutions have been under study.

ORGANISATION:

Organized by the Delft University of Technology in cooperation with the Royal Dutch Association of Refrigeration (KNVvK) and the Dutch Refrigeration, Air Handling and Airconditioning Sector Association (NVKL)

CHILLERS

Conference secretariat:

The most up-to-date information is available on-line at: www.tptpr2013.nl Email: info@TPTPR2013.NL

BOILERS

24/7 SERVICE

0900 26 37 397 andrewssykes.nl 105 e Jaargang juni 2012

nvkl verenigingsnieuws RCC Koude en luchtbehandeling

Fotoâ&#x20AC;&#x2122;s Ledenvergadering 30 mei

Een geslaagde NVKL-ledenvergadering bij het ANWB trainingscentrum:

juni 2012 105 e Jaargang

verenigingsnieuws nvkl RCC Koude en luchtbehandeling

1 juni start campagne NVKLerkende installateurs

Op 1 juni is de campagne ter promotie van de NVKL-erkende installateurs van start gegaan! Er is gekozen om dit jaar volledig in te zetten op digitale media. Hiermee zijn we het hele jaar zichtbaar op het internet. Dit gebeurt via verschillende kanalen, zowel op Google Adwords en het organische gedeelte van Google, via retargeting en op zakelijke advertentienetwerken. Via de digitale media worden waardevolle doorlinks gerealiseerd voor de NVKL-leden.

In het afsluitende halfjaar wordt een afstudeerwerk in groepen uitgevoerd. Een concreet project wordt ontworpen en doorgerekend. Na succesvolle afronding van de opleiding wordt het officieel erkende diploma postbachelor Koudetechniek uitgereikt. Meer informatie over de opleiding is te vinden op www. avansplus.nl (zoek Koudetechniek) of neem contact op met de coördinator Léon Pijls: lpijls@avansplus.nl of 076 - 52 58 834 / 06 - 53 53 93 25

Aanmelden Koude & Klimaatstraat op Vakbeurs Hardenberg

De jaarlijkse Installatie Vakbeurs Hardenberg vindt in 2012 plaats op 11, 12 en 13 september. De Koude & Klimaatstraat, die op initiatief van de NVKL wordt georganiseerd, is nu al voor de helft vol. Er zijn nog een paar stands te vergeven. Wilt u meedoen, meldt u dan zo snel mogelijk aan, de inschrijvingen voor de beurs gaan hard, aldus de Evenementenhal.

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJE

Korting op norm NEN EN 378 deel 1 t/m 4 voor NVKL-leden

Om de vangst vers te houden wordt hij aan boord al gekoeld. Om die temperatuur constant te houden heb je installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben. Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Da’s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit. Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl

NVKL_210x297.indd 2

Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

3/9/09 5:29 PM

Start in het najaar met de opleiding Koudetechniek en ontwikkel u tot expert!

De postbachelor opleiding Koudetechniek van Avans+ zal bij voldoende aanmeldingen op 24 september 2012 wederom van start gaan in ‘s-Hertogenbosch. De NVKL draagt deze opleiding een warm hart toe. Tijdens de opleiding leert de deelnemer koeltechnische projecten beter voorbereiden, ontwerpen en implementeren. En dat zorgt voor meer tevreden klanten. Docenten en specialisten uit de branche stemmen de opleiding voortdurend af op ontwikkelingen in het vakgebied. Het opleidingstraject is modulair opgebouwd. Het is mogelijk om afzonderlijke modules te volgen, waardoor men zich heel gericht in onderdelen kan verdiepen. De opleiding duurt anderhalf jaar. In het eerste jaar wordt aandacht besteed aan: • een cluster van vakken over alle apparaten, systemen en koudemiddelen uit de koeltechniek • een cluster van vakken over de te koelen producten en de koudeketen • weten regelgeving • inleidende vakken waar in onder meer de berekening van warmte-overdracht aan bod komt

De NVKL heeft met NEN geregeld dat de norm NEN EN 378 voor NVKL-leden met 15% korting te bestellen is. De NEN EN 378 bestaat uit 4 delen: deel 1: NEN-EN 378-1:2008+A1:2010 nl € 116,00 deel 2: NEN-EN 378-2:2008+A1:2009 nl € 116,00 deel 3: NEN-EN 378-3:2008 nl € 58,20 deel 4: NEN-EN 378-4:2008 nl € 72,30 Totale set bruto Totale set met 15% korting

Digitale versie Totale set inclusief 19% BTW Papieren versie Totale set inclusief 6% BTW + handling kosten a € 11,43 =

€ 362,50 € 308,13

€ 366,67

€ 326,61 € 338,04

Uiteraard kunt u de vier delen afzonderlijk bestellen. Stuur een e-mail met uw bestelling (digitale of papieren norm) en NAW-gegevens naar info@nvkl.nl. De norm en factuur worden door NEN naar u verstuurd. LET OP! Deze actie loopt tot en met 30 september aanstaande!

Volg ons ook op Twitter; VerenigingNVKL

105 e Jaargang juni 2012

VALSE KOUDEMIDDELEN RCC Koude & luchtbehandeling

Door ing Dick Havenaar, Voorzitter Redactieraad RCC Koude & Luchtbehandeling en Richard Lawton, BSc S. van CRT Cambridge UK.

Problemen door valse koudemiddelen Drie doden door explosies van koelcontainers Eind vorig jaar leidden een aantal explosies en ten minste drie slachtoffers tot het â&#x20AC;&#x2DC;aan de grond houdenâ&#x20AC;&#x2122; van honderden koelcontainers over de hele wereld. De oorzaak van de explosies bleek een vervuild of vals koudemiddel dat toegevoegd werd aan het koelsysteemtijdens een reparatie in Vietnam.

et Deense containerbedrijf Maersk Line bracht de World Shipping Council destijds op de hoogte van incidenten met vier van zijn reefercontainers die mogelijk te maken hadden met een besmet koelsysteem. Het bedrijf stelde vervolgens ongeveer 800 reefers buiten dienst terwijl onderzoeken werden uitgevoerd. Al snel bleek dat de betrokken koelcontainers in Vietnam tussen eind maart en eind april een reparatie aan het koudemiddelcircuit hadden ondergaan. Daaruit ontstond het vermoeden dat besmet of anderszins ongeschikt koudemiddel in het systeem was gekomen, waardoor een chemische reactie plaats vond bij het in contact komen met R134a, olie of lucht. Dat bleek uiteindelijk inderdaad het geval.

Strenge controles Vietnam zou vervolgens strenge controles hebben ingesteld op de levering van R134a. In 2011 werden in totaal 1.181 koelcontainers onderhouden in Vietnam in een onderhoudsbedrijf waarvan vastgesteld werd dat er gebruik gemaakt werd van verontreinigd koudemiddel. Al deze containers werden afzonderlijk gecontroleerd en getest. Overigens werden in Nieuw Zeeland ook twee koelcontainers met chloridecontaminatie aangetroffen die geen verband met Vietnam hadden. Een aantal verontreinigde containers in

Juni 2012 105 e Jaargang

VALSE KOUDEMIDDELEN Koude & luchtbehandeling RCC

de Verenigde Staten bleken R12/R22 te bevatten, echter zonder een spoor van methylchloride. Deze informatie werd onthuld tijdens een forum betreffende verontreinigde koelsystemen in Singapore. Het forum was georganiseerd door de Container Owners Association en richtte zich op de gevolgen van de besmetting van de container-koelinstallaties met illegale koudemiddelen voor de containerindustrie. Deelnemers van het forum waren vertegenwoordigers van negentien rederijen, negen leasemaatschappijen, achttien containerdepots, vijf inspectiebedrijven, samen met de vier grote fabrikanten van reeferkoelinstallaties.

Richard Lawton Richard Lawton van de CRT (Cambridge Refrigeration Technology) gaf recentelijk een voordracht/presentatie over valse koudemiddelen tijdens een congres München. “Koelinstallaties van koelcontainers moeten polyolester olie en het koudemiddel R134a (1,1,1,2-Tetrafluorethaan) bevatten en zouden daarom niet in staat moeten zijn te exploderen. Materiaal van de ontplofte koelcontainerinstallaties is geanalyseerd door een laboratorium en daar bleek dat dit was aangetast door een gechloreerde verbinding. Een pyrofore vloeistof (brandt in contact met

lucht) en sporen van aluminiumoxide (Al2O3) werden ook gevonden op de plaats van de ontploffing. Op grond van het bovenstaande is het redelijk zeker dat trimethylaluminium (Al2(CH3)6) de pyrofore vloeistof is, maar het is nog niet bewezen. Het systeem zou besmet zijn met een vals koudemiddel met methylchloride (chloormethaan, CH3Cl); dit is aangetoond door testen. Dit gas werkt als een koudemiddel, maar reageert ook met aluminiumcompressor-en installatieonderdelen waarmee het in contact komt en vormt waarschijnlijk die trimethylaluminium, dat bij kamertemperatuur een vloeistof is. Volgens Wiley’s Gids van Chemical Incompatibilies is trimethylaluminium een zeer reactieve vloeistof, dat heftig reageert met hydroxiden, kooldioxide, tetrachloorkoolstof, halon, halogenen en gehalogeneerde koolwaterstoffen (bijv. koudemiddelen), stikstofoxiden en vele andere stoffen.

ken van een besmette of verontreinigde koelcontainer?

Hoe kan worden voorko men dat dit zich opnieuw voordoet? Koudemiddel geleverd aan servicebedrijven moet door een gecertificeerde leverancier worden geleverd met een certificaat van echtheid van de inhoud. Bestaande koudemiddelen die op voorraad worden gehouden kunnen gemakkelijk worden gecontroleerd door het uitvoeren van een vlamtest met behulp van een standaard halogeen lamp. Als dit type test wordt uitgevoerd, moet dat in een goed geventileerde

De problemen die opgelost moet worden zijn: • Hoe kan worden voorkomen dat dit zich opnieuw voordoet? • Hoe kunnen verdachte koelcontainers worden gecontroleerd op besmetting door verontreinigd koudemiddel? • Welke procedure kan worden gevolgd voor het weer veilig ma-

105 e Jaargang Juni 2012

VALSE KOUDEMIDDELEN RCC Koude & luchtbehandeling

ruimte gebeuren, zodat de afbraakproducten van het koudemiddel veilig kunnen worden verwijderd, bijvoorbeeld onder een zuurkast. Opgemerkt moet worden dat er tot nu toe nog geen elektronisch lekdetectieapparaat beschikbaar is om een koudemiddel analyse van een mengsel van R134a en methylchloride als besmet kan identificeren.

Hoe kunnen verdachte koelcontainers worden gecontroleerd op besmetting? De koudemiddelinhoud van verdachte koelcontainerinstallaties moet gecontroleerd worden, maar de kans op identificatie van een verdachte koelcontainer kan worden verhoogd door onderzoek en controle van de servicerapporten en/of logboeken. Volgens Johnson Controls en Konika is het valse koudemiddel een mengsel (blend) en dus zelfs als de methylchloride en dichloormethaan werden gemengd en/of als samenstelling zijn gewijzigd door de reactie met aluminium, dan detecteert de vlamtest nog steeds sporen van de R22 en R141b. Dit kan in het laboratorium worden

Juni 2012 105 e Jaargang

geverifieerd als andere monsters geanalyseerd zijn. Op dit moment is er geen procedure afgesproken voor de controle van koudemiddelen die in de installatie van een reefercontainer worden toegepast.

Welke procedure kan wor den gevolgd voor het weer veilig maken van een be smette of verontreinigde koelcontainer? Zodra een besmette koelcontainer is geïdentificeerd, moet een procedure voor het veilig maken worden gestart. Het probleem is dat trimethylaluminium een vloeistof is dat zich in het carter van de compressor bevindt. Het toevoegen van koudemiddel of het weer inbedrijfstellen en opstarten van de koelmachine kan een explosie veroorzaken. Er zijn verschillende methoden onderzocht voor het verwijderen van trimethylaluminium vanuit het reeferkoelcircuit, maar nog geen enkele methode is door de deskundigen als de juiste gekenmerkt.

Samenvatting Het is nu duidelijk dat de explosies

het gevolg zijn van een vervalst koudemiddel dat chloormethaan of methylchloride bevat. Vooruitblikkend moeten de volgende punten worden aangepakt: • De bestaande voorraad koudemiddel moet worden gecontroleerd op besmetting. • Een koudemiddel certificatieschema moet worden ingevoerd voor toekomstige aankopen. • Een methode voor het controleren van een verdachte koelcontainer op besmetting/verontreiniging is vereist. • Een veilige procedure voor het verwijderen van een compressor uit een verontreinigde reeferkoelinstallatie moet worden ontwikkeld en getest. Ook moet het koelsysteem inwendig worden gereinigd.

Bron van informatie: Richard Lawton BSc C.Eng M IMarEM Instr Cambridge Refrigeration Technology Cambridge, Verenigd Koninkrijk. T: (01223) 365101 E: crt@crtech.co.uk W: www.crtech.co.uk

Koelcel inrichten ? Kies de hygiënische Linum stellingen ! Wij leveren uit voorraad de Linum LN350 stellingen voor alle optimale, hygiënische en duurzame inrichtingen van : koelen vriescellen (tot -30°C), groot- en restaurantkeukens, cleanrooms & laboratoria,... De vele modules en talrijke opties zorgen voor een performant & flexibel stockagesysteem. Linum biedt u bovendien een online berekeningsprogramma om vlot de geschikte opstelling te berekenen : www.rackline.eu

Bel Linum voor alle info !

Geen kruissc haar ! Aan beide zijden vlot toegan kelijk.

2-2012 20 JAAR9LIN UM EUROPE

Linum Europe bv

Glasblazerstraat 4 • 2984 BL Ridderkerk T 0180 46 35 88 • F 0180 46 35 69 E-Mail: info-nl@linum.eu Web: www.linum.eu (met 24/7 E-Shop)

RCC 2012 ln350.indd 1

1/13/2012 2:40:34 PM

Spoorstraat 10 4431 NK ‘s-Gravenpolder info@coolgreensolutions.nl www.coolgreensolutions.nl

State-of-the-art compressor technology for the most demanding tasks

Your customers have the highest demands on efficiency,

“Wij noteerden een besparing van 30% op ons energieverbruik!”

reliability and environmental protection? So do we! Which is why we continuously work on the development of even more efficient and reliable compressors for today’s and tomorrow’s climate. A result – our compressor HG34 CO2 T. A compressor especially designed for the specific demands of transcritical CO2 systems.

Specialist in natuurlijke koudemiddelen Wij fabriceren innovatieve koelunits die uitsluitend gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen. Duurzaam: geen chemische koudemiddelen meer toegepast en besparing op energieverbruik.

www.coolgreensolutions.nl

GEA Bock GmbH

Benzstr. 7, 72636 Frickenhausen, Germany Phone: +49 7022 945 4-0 Fax: +49 7022 945 4-137 bock@gea.com, www.bock.de, www.gea.com

GEA Refrigeration Technologies engineering for a better world

REGELAARS VAN DIXELL ROEN - NIEUW BIJ UNIECHEMIE Nieuw in het programma bij Uniechemie, extra scherp geprijsde sprankelend witte koelers, die niet alleen de beste prestaties leveren maar ook nog een lust zijn voor het oog. Neem contact met ons op voor de actuele aanbiedingen.

De XR en Wingserie van de Dixell regelaars zijn leverbaar voor universele en specifieke toepassingen in de warmtepomp en koeltechnische markt. X-Web, Hotkey, touchscreen, i-view, allemaal hulpmiddelen voor een eenvoudige bediening.

DUURZAAM EN INNOVATIEF:

K oe lg as se n,

K oe lt ec hn is ch e

G ro ot ha nd el

Uniechemie is als importeur en groothandel een gevestigde naam in de koudetechniek en airconditioning. Onze 50 medewerkers zetten zich enthousiast in voor de beste dienstverlening, advisering en service. Het Uniechemie productenpakket omvat nagenoeg het gehele werkveld van de koeltechnische installatiebedrijven, inclusief een eigen koelgasafvulstation en divisie aggregatenbouw. Uniechemie gaat verder dan de norm, vooral als het gaat om energie- en milieubesparing in zowel vries-, koel- als verwarmingsinstallaties. Meer weten? Even Uniechemie in Apeldoorn bellen.

Koelgassen, Koeltechnische Groothandel U n i e c h e m i e B . V. | A r u b a 2 1 , 7 3 3 2 B J A p e l d o o r n | t e l : 0 5 5 - 5 3 3 4 5 2 9 fax: 055-5333729 | email: sales@uniechemie.nl | www.uniechemie.nl

PURE AND GREEN REINIGINGSMIDDELEN Pure & Green is een reinigingsmiddel op basis van Probiotica. Het reinigt verdampers en aircoâ&#x20AC;&#x2122;s volledig natuurlijk. De producten zijn 100% groen en veilig voor mens en milieu. Vraag nu een flacon aan.

1234ze Koude & luchtbehandeling RCC

Door ing. Dick Havenaar Voorzitter redactieraad RCC koude & Luchtbehandeling

Introductie chillers met HFO-1234ze als koudemiddel De firma Geoclima Professional Air Conditioning, presenteerde tijdens de Mostra Convegno dit jaar een chiller die werkt met het koudemiddel HFO-1234ze. De onderneming staat bekend als producent van een uitgebreide standaardserie vloeistofkoelaggregaten/chillers, maar geniet vooral bekendheid als leverancier van maatwerkoplossingen voor allerlei toepassingen in de HVAC-markt. In Engeland is bij de firma Waitrose in Bromley een chiller geleverd door Klima-Therm, die werkt met het koudemiddel HFO-1234ze. De chiller, met een koelvermogen van 180 kW, is gebouwd door Geoclima in nauw overleg met de toeleveranciers, waaronder Frascold en Honeywell en Waitrose als opdrachtgever.

Koudwateraggregaat/chiller GHA-F150 EC-ZE ES met koudemiddel HFO-1234ze met Fabian Lant van Geoclima.

mdat veel chillers werken met HFK-koudemiddelen, zoals R134a, is er vooraf research uitgevoerd en is uiteindelijk een vergelijk gemaakt (wat door metingen is vastgesteld in de laboratoriumopstelling bij Frascold) tussen R134a en R1234ze. Hiervoor is onder andere een Frascold acht cilinder zuigercompressor type W40168Y in een installatie onderzocht, die afwisselend werkte met beide koudemid-

delen op geleverd koelvermogen en op het opgenomen vermogen of krachtverbruik. Onder verschillende bedrijfscondities bleek dat er met R1234ze een verlies aan koelvermogen ten opzichte van R134a werd waargenomen van 24 procent. Het gemiddeld opgenomen vermogen of krachtverbruik bleek echter 27 procent lager te zijn met R1234ze ten opzichte van R134a. Het resultaat is dan ook dat er een veel

betere COP wordt bereikt met dit koudemiddel.

Betere prestaties Verdere doorontwikkelingen en optimalisatie van bijvoorbeeld de kleppen in combinatie met de kleppenplaat van de compressor, de schadelijke ruimten en de drukverliezen in de compressor, zullen leiden tot nog beter prestaties van systemen die werken met dit koudemiddel R1234ze, zo verwacht de

105 e Jaargang juni 2012

1234ze RCC Koude & luchtbehandeling

leverancier en alle bij het project betrokken ondernemingen. Bijkomend voordeel is dat de GWP-waarde van R1234ze aanmerkelijk lager is dan die van R134a en R410A. Hierdoor wordt er een grote stap voorwaarts gezet ten gunste van het milieu. Immers, indien er zich een koudemiddellekkage zou voordoen, zijn deze GWP-waarden van belang om de milieuschade (opwarming van de aarde/broeikaseffect) te bepalen. De GWP-waarde van R134a is 1300 en die van R410 bedraagt 1980, terwijl die van R1234ze slechts op zes uitkomt. De

Uitdaging chemische industrie De auteur van dit artikel refereert aan zijn in RCC Koude & Luchtbehandeling, jaargang 89 nr.7 van juli 1996, gepubliceerd artikel over de toepassing van natuurlijke koudemiddelen. Dit is gepubliceerd naar aanleiding van de door de werkgroep PlaNK (Platform Natuurlijke Koudemiddelen) verrichte onderzoeken. In genoemd artikel werd een toekomstvisie neergezet over de uitfasering van chemische koudemiddelen en de inzet van natuurlijke koudemiddelen. In hetzelfde artikel werd ook aangegeven dat er een uitdaging ligt bij de chemische industrie om een koudemiddel te ontwikkelen dat voldoet aan de eigenschappen van de natuurlijke koudemiddelen, zoals: • één fase structuur • ODP = 0 • GWP = 0 • TEW I= zo laag mogelijk en aan alle koeltechnische eigenschappen. Tevens mag het niet toxisch en niet brandbaar zijn en moet het bijdragen tot een laag energiegebruik van de installatie. Met de nieuwe HFO-koudemiddelen is de chemische industrie toch al ver gevorderd om hieraan te voldoen. Welke ontwikkelingen mogen we nog meer verwachten? En in welk tijdsbestek?

juni 2012 105 e Jaargang

Detail koelsysteem met ingebouwde ejector.

ODP-waarden van deze genoemde koudemiddelen bedragen NUL. Voorwaar biedt R1234ze een groot en riant perspectief als koudemiddel in chillers en allerlei koelsystemen en installaties die nog geen gebruik kunnen maken van de natuurlijke koudemiddelen NH3, CO2 en koolwaterstoffen. Soms beperken echter de koudemiddelinhoud van de installatie, de plaats van opstelling en de wetgeving evenals externe veiligheidseisen het gebruik van deze natuurlijke koudemiddelen voor bepaalde toepassingen. Hierdoor zal de installateur gebruik moeten maken van HFK’s of HFO’s. Het gebruik van R1234ze betekent dat er nu een veilig, efficiënt koudemiddel dat werkt bij normale drukken kan worden gebruikt in gewone airconditioning toepassingen met behulp van bekende technologie en bestaande mankracht. En dit is goed nieuws voor de industrie, de eindgebruikers en ook natuurlijk voor het milieu. Toepassingsgebieden zijn de sectoren commerciële koeltechniek en luchtbehandeling/airconditioning met de vele HVAC-systemen. De vraag blijft natuurlijk of R1234ze in voldoende mate verkrijgbaar is en natuurlijk speelt ook de prijs ervan een belangrijke rol. Marktwerking van koudemiddelfabrikanten zal hierin vanzelfsprekend een dominante rol spelen.

Twee modellen Geoclima levert deze chillers niet alleen met zuigercompressoren maar ook met schroefcompressoren en natuurlijk ook met de bekende Turbocorcompressoren. Op de beurs in Milaan zijn twee modellen gepresenteerd: Model GHA-F 150 EC-ZE ES als hoog

efficiënte schroefchiller voorzien van adiabatische koeling als extra efficiënte condensorkoeling. Geschikt voor koudemiddel R1234ZE met een GWPwaarde van zes en een koelvermogen van 120 kW bij 70 Hz en een EER van 3,25. Bij 50 Hz bedraagt het koelvermogen 95 kW en de EER 3,60. De ESEER bedraagt 5,45 Model TMA 1A320A HP EJ ES EC is gepresenteerd als een prototype hoog efficiënte warmtepomp voorzien van adiabatische koeling als extra condensorkoeling en voorzien van een ejector voor efficiency verbetering. Geschikt voor koudemiddel R1234ze met een GWP-waarde van zes. Koelvermogen bedraagt 275 kW bij EER van 4,19 en verwarmingsvermogen van 340 kW met een COP van 4,11. EER staat voor Energy Efficiency Ratio, dit is een rendementsfactor die specifiek voor chillers wordt gehanteerd in plaats van COP. Deze factor EER wordt bepaald door het quotiënt van het afgegeven koelvermogen en het opgenomen vermogen. ESEER staat voor European Seasonal Energy Efficiency Ratio, dit is een gemiddelde rendementsfactor (specifiek voor koeling) en gemeten over een seizoen.

Meer informatie: Geoclima slr Via dell’ Industria 12 34077 Ronchi dei Legionari (GO) Italië T: +39 (0) 481 774411 F: +39 (0) 481 774455 E: f.lant@geoclima.com I: www.geoclima.com

Gafco-Altron is al jarenlang uw vertrouwde koudespecialist

www.multi-import.nl

voor condensors en koelers (ook CO2)

voor regelapparatuur voor koudetechniek

voor compressoren en aggregaten

voor warmtewisselaars

Multi Import,

Gafco-Altron maakt het u gemakkelijk. Bezoekt u onze website voor het gebruiksvriendelijk bestellen van onze producten via extranet.

www.gafco-altron.nl

Flexibel en Snel

Hongkongstraat 10 - 14, 3047 BS Rotterdam, Nederland Telefoon : 010 - 437 62 55 : 010 - 437 67 65 Fax : info@multi-import.nl Email

Panasonic uit voorraad leverbaar 93 x 265

Total Energy: supermarktkoeling

TRENDS IN WTW RCC Koude & luchtbehandeling

Door Ing. Rob Jans Coolsultancy, Breda

Trends in WTW bij moderne Nederlandse supermarkten Doordat een groot aantal supermarkten het convenant energiebesparing bij supermarkten hebben ondertekend is het toepassen van WTW op de koelen vriesinstallatie nagenoeg gemeen goed geworden. In eerdere rapportages is reeds melding gemaakt van het belang van de afstemming tussen de verschillende disciplines (W en koeltechniek). Over het algemeen kan gezegd worden dat de W-installateur zich niet bewust is welke invloed hij uitoefent op het energiegebruik van de koelen vriesinstallatie.

e W-installateur ziet de WTW vaak nog als een soort ketel waarbij de gewenste capaciteit kan worden ingesteld terwijl in werkelijkheid de beschikbare capaciteit van de WTW slechts een gevolg is van de koudevraag van de koelen vriesobjecten. De retourtemperatuur van het CV-systeem wordt ook vaak door een gebrekkige regeling te hoog gehouden waardoor dit ten koste gaat van de efficiency van het koelsysteem en het energiegebruik van de koelen vriesinstallatie onnodig wordt verhoogd. De trend is dan ook dat steeds vaker de koeltechnische installateur ook de regeling van de W-installatie gaat verzorgen, waardoor er voor de eindgebruiker nog maar een aanspreekpunt over is. In dit artikel komen een aantal uitvoeringsvormen van WTW aan de orde die op dit moment afhankelijk van de situatie (nieuwbouw/ renovatie et cetera) overwogen kunnen worden.

Luchtverwarming (LV) Bij luchtverwarming wordt over het algemeen gebruik gemaakt van heaters die in het verlaagde plafond kunnen worden gemonteerd. Bij de selectie van dit soort units dient rekening gehouden te worden met een selectie voor een laag temperatuursysteem (60-40⁰C

juni 2012 105 e Jaargang

of 50-40⁰C). Er wordt dan een speciaal blok toegepast. Het probleem wat zich met name kan voordoen als de units niet goed worden geselecteerd, is het verkrijgen van tochtverschijnselen. De lucht wordt dan met een te lage temperatuur ingeblazen, hetgeen vaak leidt tot klachten van het eigen personeel of van het winkelend publiek. Bij de toepassing van een CV-ketel is er altijd de mogelijkheid om extra vermogen in te schakelen om zodoende in de ochtend ‘snel’ de ruimtetemperatuur te verhogen. Deze optie ontbreekt bij toepassing van uitsluitend WTW! Het installeren van een kleine CVketel blijft dus altijd wenselijk en kan ook gebruikt worden voor het naverwarmen van het water bij de toepassing van één of meerdere luchtgordijnen (zie ‘Luchtgordijnen’). Op deze units kunnen ook ventilatiekanalen worden aangesloten om te voldoen aan het bouwbesluit

met betrekking tot ventilatie. De ventilatie kan ook apart worden uitgevoerd, zoals verder omschreven onder ‘Ventilatie met interne WTW en naverwarming’.

Vloerverwarming (VV) Bij vloerverwarming zorgt straling voornamelijk voor het overdragen van de warmte. Hierdoor wordt dezelfde behaaglijkheid verkregen bij een lagere luchttemperatuur. Het gevolg is een lager energiegebruik door lagere ventilatie- en transmissieverliezen. Doordat vloerverwarming met een relatief lage watertemperatuur kan werken ±30⁰C is dit de meest optimale wijze om gebruik te maken van WTW. Afhankelijk van de vloerconstructie zal er altijd een grote hoeveelheid warmte gebufferd worden in de betonconstructie waardoor de winkel temperatuur veel minder zal fluctueren dan bij een systeem met luchtverwarming. Bij het ontwerp worden vaak veel

TRENDS IN WTW Koude & luchtbehandeling RCC

dan een mogelijkheid om water van 50⁰C te maken. Deze WP kan dan in verschillende uitvoeringen toegepast worden : • Middels een water/water-WP; • Middels een koudemiddel/ water-WP. Het nadeel van deze systemen is dat zij relatief kostbaar zijn en op dit moment uitsluitend werken met een HFK als koudemiddel. Dus bij de toepassing van een transkritisch CO2-systeem in combinatie met een WP komt er toch weer een HFK bevattend onderdeel in de supermarkt.

Ventilatie met interne WTW en naverwarming

Tabel 1

Een andere variant voor het toepassen van WTW is om deze te gebruiken als naverwarming voor een ventilatiesysteem. De afgezogen lucht uit de supermarkt wordt gebruikt om de aangezogen verse buitenlucht op te warmen. Afhankelijk van het rendement van de interne warmtewisselaar kan de inblaaslucht verder naverwarmd worden met de warmte uit het WTW-systeem van de koelinstallatie. Dit is een zeer simpele uitvoering waarbij weinig mis kan gaan in de regeling cq afstemming tussen de verschillende partijen.

Tabel 2

Conveni-pack (CP) te optimistische getallen aangenomen voor de warmteoverdracht. De warmteoverdracht is afhankelijk van de hart op hart afstand van de slangen en vervolgens moet nog een correctie gemaakt worden voor de watertemperatuur. Zie bovenstaande tabellen. Bij een hart op hart afstand van 150 mm en een gemiddelde watertemperatuur van 30⁰C krijgen we vervolgens bij een winkeltemperatuur van 19⁰C een effectieve warmteoverdracht van 54 W/m2.

aanvoertemperatuur van minimaal ± 50⁰C noodzakelijk. Deze temperatuur kan niet verkregen worden met de WTW van een HFK-koelsysteem door het verhogen van de condensatietemperatuur. Het toepassen van een aparte warmtepomp werkend met HFK-134a is

Het conveni-packsysteem bestaat uit een buitenunit die is voorzien van toerengeregelde scrollcompressoren. Op deze buitenunit kunnen verschillende binnenunits, maar ook koelen vriesmeubelen worden aangesloten. Afhankelijk van de gewenste toepassing kan men verder de winkel zowel koelen

Warmtepomp (WP) Bij luchtverwarming is een water-

105 e Jaargang juni 2012

TRENDS IN WTW RCC Koude & luchtbehandeling

(airconditioning) dan wel verwarmen. De huidige generatie werkt met het koudemiddel HFK-410A hetgeen een lager broeikaseffect (GWP=1980) heeft dan de huidige generatie koelsystemen die voornamelijk uitgevoerd zijn met HFK-404A (GWP=3780) of HFK-507 (GWP=3850). Alhoewel transkritische systemen met het natuurlijke koudemiddel CO2 de voorkeur hebben, kan dit concept bij de wat kleinere winkels en bij renovaties of kleine uitbreidingen zeer zeker overwogen worden. Een bijkomend voordeel is dat er nog maar een partij (de koeltechnische installateur) aangesproken kan worden op eventuele problemen met betrekking tot het binnenklimaat en niet zoals nu het geval is twee verschillende partijen (de koeltechnische en de W-installateur).

Luchtgordijnen Bij het toepassen van WTW is het zinvol een tochtsluis of draaideur te gebruiken. Hierdoor wordt de meest kritische locatie, de kassapartijen, beter beschermd tegen de Hoeveelheid

• op WTW gebaseerd op een laagtemperatuursysteem; • op WTW met elektrische naverwarming; • op WTW met naverwarming middels een CV-ketel; • op een WP (lucht/koudemiddel); • op een WP (water/water).

(Na)verwarming middels elektra of gas Bij een vergelijking van elektra en gas ontstaat het volgende overzicht: Prijs

kWh

1 m3

7,9

0,45

1 kWh

0,126

0,10

1 MJ elektra

0,277

1 MJ elektra WP ( COP = 3 )

juni 2012 105 e Jaargang

0,035 0,092

Indien (Nederlands) aardgas wordt verbrand in een traditionele CVketel met een gemiddeld jaarrendement (inclusief verliezen) van 90% wordt 31,65 *0,9 = 28,5 MJ uit 1 m3 behaald. Met 1 kWh elektriciteit wordt een 3,6 MJ verkregen. Dit geeft dan vervolgens dat 1 m3 aardgas = 7,9 kWh. Indien dit afhankelijk van de prijsstelling van elektra en gas in een tabel wordt gezet, kan een goede vergelijking worden gemaakt. Ook wordt een WP meegenomen met een COP van 3. Verwarmen of naverwarmen met elektriciteit is dus 76% duurder dan met gas! Indien er echter een luchtgordijn werkt met een WP met een COP van 3 dan is dit weer 41% goedkoper dan met gas!

Literatuuropgave

Eenheid

1 MJ gas

invloeden van buiten, met name natuurlijk in de winterperiode. Indien dit niet mogelijk is dienen er een of meerdere luchtgordijnen toegepast te worden om de verschillende klimaatzones van elkaar gescheiden te houden. Er zijn een aantal mogelijkheden om luchtgordijnen te laten werken:

Index %

0,0277

100

300

176

0,0157

170

100

0,0092

100

•Biddle (luchtverwarming); •WTH (vloerverwarming); •Daikin (conveni-pack); •Mitsubishi Electric (Zubadan).

Meer informatie: Coolsutancy – Rob Jans Ginnekenhof 4 4835 NN Breda T: 076-888 35 67 F: 076-888 35 68 M: 06-53 22 83 25 I: www.coolsultancy.nl E: info@coolsultancy.nl

Daikin beheerst het koelvak als geen ander.

Ontdek de innovatieve koudetechniek van Daikin: completer, stiller en zuiniger.

In steeds meer supermarkten, tankstations, groentewinkels, slagerijen en horecagelegenheden komt u ze tegen: de condensingunits van Daikin voor het koelen en vriezen van producten. Innovatieve systemen die het resultaat zijn van jarenlange ervaring. U herkent ze aan een aantal typische Daikin-kwaliteiten. Zoals het gebruik van DC-invertertechniek, het lage geluidsniveau, het al even bescheiden energieverbruik én het comfortabele ‘plug & play’ installatiegemak. Meer weten over ons vernieuwende en bijzonder brede programma in koudetechniek? Met één telefoontje nodigt u de Daikin adviseur uit voor een persoonlijke presentatie. Bel 088 324 54 25 of kijk op www.daikin.nl.

Daikin maakt het u steeds comfortabeler.

EEN NVKL INSTALLATEUR GAAT TOT HET GRAADJE

De productiviteit in een kantoor wordt sterk bepaald door het klimaat en de temperatuur. Om die constant te houden heb je installateurs nodig die technisch goed geschoold zijn en een servicegerichte mentaliteit hebben. Die installateurs hebben zich verenigd in de NVKL. De Nederlandse Vereniging van ondernemingen op het gebied van de Koudetechniek en Luchtbehandeling. Daâ&#x20AC;&#x2122;s een hele mond vol voor professionaliteit, zekerheid en kwaliteit. Ze zorgen ervoor dat de ideale temperatuur overal en altijd precies hetzelfde blijft. Let er dus op of uw installateur er een is waar de NVKL achter staat. www.nvkl.nl

Precies de goede temperatuur. Overal. Altijd. Gegarandeerd.

CO 2 -boosterconcept Koude & luchtbehandeling RCC

Bart van der Wekken en Kevin van Dorst Fri-Jado Installatiegroep, Etten-Leur

CO2-boosterconcept: de HFK-vrije technologie voor supermarkten In de koudetechniek wordt de toepassing van natuurlijke koudemiddelen, zoals CO2, veelal beschouwd als de oplossing voor de eliminatie van het door de HFK-koudemiddelen veroorzaakte broeikaseffect. Dit lijkt tegenstrijdig omdat CO2 een broeikasgas is en tevens de meest belangrijke en beruchte. Maar de benodigde hoeveelheden, zelfs indien massaal toegepast in de koudetechniek, zijn zeer klein in vergelijking met de CO2-productie ten gevolge van verbrandingsprocessen. In ieder geval is de GWP (Global Warming Potential)-waarde van CO2 klein in vergelijking met die van de gebruikelijke HFK-koudemiddelen (één ten opzichte van enkele duizenden).

olgens deskundigen is de broeikasbijdrage zelfs nihil omdat het in de installaties toegepaste CO2 hergebruikt gas betreft en dus reeds aanwezig is. Bovendien is CO2 niet giftig, niet brandbaar en heeft het geen invloed op de ozonlaag. De natuurlijke koudemiddelen ammoniak en koolwaterstoffen zijn minder geschikt voor het toepassen in Nederlandse supermarkten. Ammoniak is giftig en koolwaterstoffen zijn brandbaar. Er bestaat een risico dat toepassing van CO2 als koudemiddel niet resulteert in de beoogde vermindering van het broeikaseffect. Ondanks het feit dat de directe bijdrage praktisch nul is, kan de indirecte bijdrage toenemen als de

CO2-koelkringloop minder efficiënt is dan de traditionele HFK-koelkringlopen. Een minder efficiënte kringloop gebruikt meer elektriciteit en resulteert in een grotere CO2-emissie (en andere verontreinigingen) bij de elektriciteitscentrale. Daarom is het essentieel dat de thermodynamische efficiency van een CO2-koelkringloop vergelijkbaar of beter is dan van een traditionele HFK-kringloop. Het onderwerp van dit artikel is om de prestaties van een CO2-boostersysteem te vergelijken met die van een R404A-boostersysteem, gebaseerd op theoretische berekeningen en op de praktijkervaring opgedaan met meer dan dertig CO2-boostersystemen en enkele honderden R404A-boostersystemen

geïnstalleerd in Nederlandse supermarkten.

Twee systemen De afgelopen vijftien jaar is het R404A-booster koel-/vriessysteem waarschijnlijk het meest toepaste concept in de Nederlandse supermarkt en wordt in dit artikel beschouwd als het referentiesysteem. In figuur 1 wordt het vereenvoudigd flow-schema van een R404A-booster weergeven en in figuur 2 is het kringloopproces getekend in het LogP-h diagram. De vriescompressoren werken bij een

Links: CO2-booster met warmteterugwinning. De supermarkt wordt volledig verwarmd door de koel-/vriesinstallatie (geen gasaansluiting). Rechts figuur 1: Vereenvoudigd flowschema R404A-booster.

105 e Jaargang juni 2012

CO 2 -boosterconcept RCC Koude & luchtbehandeling

Figuur 4: CO2 -boostersysteem in LogP-h diagram (doorgetrokken lijn is transkritisch, onderbroken lijn is subkritisch).

Figuur 2: R404A-booster systeem in LogP-h diagram (doorgetrokken lijn is hoog condenseren, onderbroken lijn is laag condenseren).

zuigdruk van -33°C (ca. 0,8 barg). De persgassen van de vriescompressoren worden aangezogen door de koelcompressoren bij een zuigdruk van -9°C (3,5 barg). De persdruk van de koelcompressoren varieert afhankelijk van de omgevingstemperatuur tussen de 19°C (9,5 barg) en de 42°C (18 barg). De vloeistof uit het vloeistofvat naar de objecten wordt in de platenwarmtewisselaar afgekoeld naar ongeveer 8°C. In figuur 3 wordt het vereenvoudigd flow-schema van een CO2-booster weergegeven en in figuur 4 is het kringloopproces getekend in het LogP-h diagram. De CO2-vriescompressoren werken bij een zuigdruk van -33°C (12 barg). De persgassen van de vriescompressoren worden aangezogen door de CO2-koelcompressoren bij een zuigdruk van -9°C (26,3 barg). De persdruk varieert afhankelijk van de omgevingstemperatuur tussen de 11°C (45 barg) en de transkritische druk van 90 barg. De installatie is opgebouwd uit twee in serie geplaatste expansieorganen. De eerste expansie regelt de gascooler/condensordruk op basis van de gascooler/condensor-uittredetemperatuur. Tijdens subkritisch bedrijf (Tc<31°C) wordt de condensordruk zodanig geregeld dat de vloeistof met een kleine onderkoeling (2 a 3K) de condensor verlaat. Tijdens transkritisch bedrijf (Tc>31°C) wordt op basis van de uittredetemperatuur de gascoolerdruk zodanig geregeld dat een optimale COP wordt bereikt, omdat temperatuur en druk tijdens transkritisch bedrijf onafhankelijk zijn. De tweede expansie wordt verzorgd

juni 2012 105 e Jaargang

Figuur 3: Vereenvoudigd flowschema CO2-booster

door de elektronische expansieventielen in de koelen vriesobjecten. Het tijdens de eerste expansie ontstane flashgas wordt via het vloeistofvat en een constantdrukventiel aangezogen door de koelcompressoren. Het constantdrukventiel regelt de druk in het vloeistofvat op -1°C (32,5 barg). De vloeistoftemperatuur naar de objecten is dan ook -1°C.

COP-vergelijking De COP berekeningen zijn gebaseerd

op de uitgangspunten weergegeven in de tabellen 1 en 2 en de thermodynamische gegevens zijn ontleend aan Coolpack. Het isentropisch rendement van de CO2-vriescompressoren (62%) is hoger dan van de R404A-vriescompressoren (52%). De reden hiervan is dat standaard R404A-vriescompressoren worden toegepast. In de boosterconfiguratie is de persdruk van de vriescompressoren extreem laag waardoor de gassnelheid in de perskleppen hoog is, wat resulteert in een hogere drukval en een verlaging van het isentropisch rendement. De subkritische CO2-compressoren zijn ontworpen voor deze condities (cascade of booster). Het isentropisch rendement van de CO2- en R404A- koelcompressoren is gelijk verondersteld (65%). Het isentropisch rendement van de CO2 transkritische compressoren kan re-

Tabel 1: R404A-booster Parameters R404A vriesinstallatie Parameters R404A koelinstallatie T0 = -330C T0 = ∆Tnuttige oververhitting in verdampers = 8K ∆Tnuttige oververhitting in verdampers = Tcompressor aanzuigtemperatuur = -50C Tcompressor aanzuigtemperatuur = Tc = -90C ∆Tcondensor = Tvloeistoftemperatuur naar objecten = 80C ∆Tonderkoeling = Tc-minimaal = ηisentropisch rendement = 0,52 ηisentropisch rendement =

-90C 8K 5 0C 10K 3K 190C 0,65

Tabel 2: CO2-booster Parameters CO2 vriesinstallatie Parameters CO2 koelinstallatie T0 = -330C T0 = ∆Tnuttige oververhitting in verdampers = 8K ∆Tnuttige oververhitting in verdampers = Tcompressor aanzuigtemperatuur = -50C Tcompressor aanzuigtemperatuur = Tc = -90C subkritisch: ∆Tgascooler = ∆Tonderkoeling = transkritisch: ∆Tgascooler-uittrede = Tvloeistoftemperatuur naar objecten = -10C Tc-minimaal = ηisentropisch rendement = 0,62 ηisentropisch rendement =

-90C 8K 5 0C 6K 3K 2K 110C 0,65

CO 2 -boosterconcept Koude & luchtbehandeling RCC

delijk constant verondersteld worden over het werkingsgebied (45-90 barg). In werkelijkheid zal het isentropisch rendement van de R404A-koelcompressoren bij lagere condensatiedrukken kleiner zijn dan 65%. Bij condensatietemperaturen rond de 20°C wordt het isentropisch rendement lager dan 60%. Echter de ∆T over de condensor is veelal kleiner dan de veronderstelde 10K. Er wordt verondersteld dat beide effecten elkaar compenseren. Verder valt op dat de minimale condensatiedruk van de CO2-koelinstallatie 11°C (45barg) is en van de R404A-installatie 19°C (9,5 barg). Het nadeel van de hoge werkdrukken van een CO2systeem heeft dus het voordeel dat bij lage buitentemperaturen de condensatietemperatuur laag gekozen kan worden omdat de persdruk voldoende hoog blijft voor een correct functioneren van de compressoren en van de expansieorganen. Het is weinig zinvol om de condensatietemperatuur van

een R404A systeem lager dan 19°C te laten worden omdat de voordruk voor de expansieventielen dan erg laag wordt en bovendien neemt het isentropisch rendement van de compressoren sterk af. De praktijkervaring leert dat bij een CO2-booster een ∆T van 6K over de gascooler bij subkritisch bedrijf realistisch is; zelfs kleinere temperatuurverschillen zijn mogelijk. Ook leert de praktijk dat tijdens transkritisch bedrijf het temperatuurverschil tussen de gascooler uittredetemperatuur en de aangezogen luchttemperatuur kleiner is dan 2K. In figuur 5 zijn de berekende COPwaarden als functie van de buitentemperatuur weergegeven. Verder is in figuur 5 het aantal graaduren weergegeven van de buitentemperatuur door het KNMI gemeten in de Bilt in 2011. Duidelijk blijkt dat een CO2-installatie, zoals te verwachten, een lagere performance heeft bij hoge buitentempera-

Verhuur van Airconditioning en Warmtepompen

Luchtgekoelde portables

Watergekoelde Vensterbankunits

Lucht/Water Portables

turen, maar dat dit in het Nederlandse klimaat meer dan gecompenseerd wordt door de uitstekende performance bij lage buitentemperaturen. Op basis van de resultaten gepresenteerd in figuur 5 zijn de jaargemiddelde COP’s berekend en zijn vermeld in tabel 3. In het Nederlandse klimaat is de jaargemiddelde performance van een CO2-booster (COPkoel/vries=4,6/1,9) hoger dan van een R404A booster (COPkoel/vries=4,4/1,7). Dit geldt dan wel specifiek voor supermarktcondities omdat de koel-/vriesinstallaties het gehele jaar door in bedrijf zijn. In de COP-berekening is niet het ventilatorvermogen van de condensor of gascooler verrekend. Het opgenomen vermogen van de toegepaste EC-ventilatoren is gering en wordt verondersteld voor de CO2-booster en de R404A-booster gelijk te zijn. De COP-waarden zullen enigszins

Recool is uw totaalleverancier in verhuur van klimaatoplossingen. Door middel van het brede leveringsprogramma kunnen wij u de oplossing bieden voor vrijwel ieder klimaatprobleem.

Watergekoelde Verticale Units

Hierboven illustreren wij graag de diverse producten uit onze productgroep Airconditioning en Warmtepompen. Meer informatie over deze apparatuur kunt u eenvoudig opvragen via de QRcode hiernaast of door een bezoek aan onze website www.recool.nl. Bij ons kunt u terecht voor méér dan alleen de levering van uw apparatuur. Ook advisering en ondersteuning in alle fases van uw project vormt voor ons een belangrijk onderdeel van de totaaloplossing. Wij laten u graag zelf de toegevoegde waarde van dit concept ervaren en nodigen u uit om contact met ons op te nemen voor het bespreken van de mogelijkheden. ADVISERING I ONDERSTEUNING I TOTAALOPLOSSING

Rooftops met Warmtepomp

Scan de QR-code met uw smartphone of tablet voor meer informatie!

RECOOL Verhuur in KoelingAirconditioning

Anders denken in klimaatoplossingen

Recool BV I 078 - 691 10 00 I www.recool.nl

105 e Jaargang juni 2012

CO 2 -boosterconcept RCC Koude & luchtbehandeling

teit gebruikt op jaarbasis. De ervaring met de ruim 30 geïnstalleerde CO2-boosterinstallaties leert dat deze zes procent zondermeer realistisch is. De reductie op CO2-emissie bedraagt zelfs vijftig procent.

Conclusies

Figuur 5: COP als functie van de buitentemperatuur.

afnemen indien het opgenomen vermogens van de EC-ventilatoren in de berekening wordt meegenomen. Opgemerkt moet nog worden dat de COP-berekeningen voor de CO2booster conservatief zijn uitgevoerd. Voor beide concepten zijn de zuigdrukken, respectievelijk T0=-33°C en T0=-9°C, gelijk verondersteld. Vanwege de uitstekende thermosfysische eigenschappen van CO2 en de geringere consequenties van de drukverliezen in de zuigleiding (<∆Tzuigleiding) kan over het algemeen het setpoint van de verdampingsdruk van een CO2-instalTabel 3: Jaargemiddelde COP’s Booster CO2 Vries COPjaargem= 1,9 Koel COPjaargem= 4,6

latie hoger gekozen worden. Aan de andere kant moeten we zo realistisch zijn dat ook de R404A booster verder geoptimaliseerd kan worden.

Vergelijking van CO2-emissie Het jaarlijks elektriciteitsgebruik en de CO2-emissie van een Nederlandse supermarkt met een verkoopoppervlak van circa 1000 m2 worden vergeleken in tabel 4. De berekeningen zijn uitgevoerd bij een gemiddelde winkeltemperatuur van 19°C. Het blijkt dat een CO2-booster systeem zes procent minder elektrici-

Nawoord Vries Koel

Booster R404A COPjaargem= 1,7 COPjaargem= 4,4

Tabel 4 Jaarlijks elektriciteitsgebruik van de compressoren en CO2-emissie. Nominale koelcapaciteit (250C/60% RV) Nominale vriescapaciteit(250C/60% RV) Werkelijke koelcapaciteit (winkeltemperatuur=190C) Werkelijke vriescapaciteit (winkeltemperatuur=190C) Jaarlijks elektriciteitsgebruik (1 jaar = 8760 uur) (=Qkoel*8760/COPkoel-gem+ Qvries*8760/COPvries-gem) Indirecte bijdrage CO2 emissie (emissie bij de E-centrale 1 kWhel=0,6 kg CO2) Systeem vulling Direkte bijdrage CO2 emissie (lekkage 10% vulling/jaar, GWPR404A=3800 kg eqCO2 Totaal CO2 emissie

juni 2012 105 e Jaargang

De jaargemiddelde COP van een CO2-booster is minimaal zes procent hoger dan van een R404A-booster. Dit is gebaseerd op theoretische berekeningen en op basis van de praktijkervaring met meer dan dertig CO2systemen toegepast in Nederlandse supermarkten. Belangrijker is echter dat een CO2-booster een HFK-vrije techniek is die bovendien uitstekend toepasbaar is binnen een supermarktomgeving. De kostprijs van een CO2-booster is nog wel hoger. Ten dele wordt dit gecompenseerd door de mogelijkheid van energieinvesteringsaftrek (EIA220212) en het lagere energiegebruik. De ontwikkeling op het gebied van componenten voor transkritische systemen is in een stroomversnelling geraakt en dat resulteert in een reductie van de kostprijzen. Alles wijst erop dat het CO2-boosterconcept de HFK-vrije technologie is voor Nederlandse supermarkten.

Booster CO2 75 kW 12 kW 57 kW 10,6 kW

Booster R404A 75 kW 12 kW 57 kW 10,6 kW

157235 kWh/jaar 167897 kWh/jaar (94%) (100%) 94341 kg CO2/jaar 150 kg

100738 kg CO2/jaar 230 kg

15 kg CO2/jaar 87400 kg eqCO2/jaar 94356 kg CO2/jaar 188138 kg CO2/jaar (50%) (100%)

In een vervolg artikel willen we dieper ingaan op de CO2-boostertechnologie en uitgebreid stil staan bij de mogelijkheden van warmteterug winning.

Meer informatie: Fri-Jado - Hoofdkantoor Oude Kerkstraat 2 4878 AA Etten-Leur Postbus 560 4870 AN Etten-Leur T: 076- 50 85 200 F: 076 - 50 85 444 E: info@frijado.nl I: www.frijado.nl

12HG-02 - adv RCC 6

4-6-2012

14:08

Pagina 1

Digitale manifolds van testo! Het enige dat u voortaan nog nodig heeft!

• Met warmtepompmodus • 40 koudemiddelen in het instrument • Hoge en lage drukmeting incl. 2 temperatuuraansluitingen • Druk, temperatuur, stroom en vacuümmeting in één instrument (570) • Eenvoudige bediening

• Het loggen van meetgegevens (570) Voor meer informatie ga naar: www.testo.nl/manifolds

23 0983 12HG-02

• Gelijktijdig berekenen van oververhitting en onderkoeling

Testo BV, Randstad 21-53, 1314 BH Almere T 036 5487000 F 036 5487009 E info@testo.nl W www.testo.nl

Te c h n i s c h

Adv_KT_LC.indd 2

b e s t e

o p l e i d e r

12-6-2012 12:31:52

KOELWARMTE RCC Koude & luchtbehandeling

Koelwarmte nuttig toegepast dankzij Daikin

Vernieuwde COOP-supermarkt Nieuwehorne is duurzaam in optima forma Sinds 1 maart beschikt Nieuwehorne, bij Heerenveen, over een compleet vernieuwde en fors grotere COOP-supermarkt om trots op te zijn – de eerste in Nederland die de nieuwe ECO-formule in praktijk brengt. Voor ondernemer Auke Brouwer gaat ‘eco’ verder dan alleen het assortiment: “Energiebesparing was voor mij de belangrijkste voorwaarde voor de nieuwe winkel. Ik vind dat ik het niet kan maken om níét te werken met duurzame techniek.”

ie tegenwoordig door de hoofdstraat van Nieuwehorne rijdt, kan de COOP van Auke Brouwer niet missen: een prachtig pand dat opvalt zonder schreeuwerig te zijn, gebouwd uit duurzame materialen als larikshout en zink. Voorheen was dat wel anders. “Vanaf de weg was alleen de slijterij zichtbaar”, aldus Brouwer. “Ik heb gehoord dat er mensen jarenlang aan voorbij zijn gereden zonder zich te realiseren dat er ook een supermarkt was.” Maar er waren meer redenen voor een rigoureuze verbouwing: “Het winkelaanbod in Nieuwehorne verschraalt heel rap. Een bakker of slager

juni 2012 105 e Jaargang

hebben we al niet meer en de horeca trekt niet voldoende. Daar wilde ik in de eerste plaats iets aan doen – het is toch te gek wanneer mensen voor een goede Beerenburg of lekker brood naar Heerenveen of Gorredijk zouden moeten. Verder wilden we graag de bloemenwinkel van mijn vrouw in de supermarkt integreren. En tot slot wilde ik per se een eind maken aan het in mijn ogen veel te hoge energiegebruik van de verouderde apparatuur. Je kunt rustig stellen dat ik besmet ben met het duurzaamheidvirus: in onze woning hebben we bijvoorbeeld geen gasaansluiting meer, wekken we elektriciteit op met zonnepanelen en spoelen we het toilet met regenwater. Kortom: er moest een grotere, duurzame winkel komen die méér is dan de plaats om de wekelijkse boodschappen te doen.”

Groter, ruimer en ECO Om kort te gaan: de nieuwe winkel

kwam er. De (ver)bouwen inrichtingsactiviteiten duurden een goed halfjaar en vonden grotendeels plaats terwijl de klanten gewoon hun winkelkarretjes voortduwden. Het pand is vergroot van 750 naar 1100 vierkante meter, is ruimer van opzet en herbergt allerlei extra functies. Behalve een postagentschap en een slijterij zijn er nu (inderdaad) de bloemenwinkel van mevrouw Brouwer en een grand café voor tussendoortjes, lunch en diner – allemaal strategisch gelegen ná de kassa-afdeling. De supermarkt heeft niet alleen ruimere pleinen en gangpaden, maar wint ook visueel aan ruimte door het ontbreken van verlaagde plafonds. “Precies op het moment dat ik de plafondplaten wilde bestellen, kwam COOP met die ECO-formule”, vertelt Auke Brouwer. “Ik was er meteen weg van – dat meen ik. Mooi, fris, kleurrijk, toegankelijk en persoonlijk, met de nadruk op vers, biologisch, fairtrade en

KOELWARMTE Koude & luchtbehandeling RCC

duurzaam. Het heeft een sterke band met de coöperatieve identiteit van COOP zonder dat het me belemmert bij mijn eigen kijk op ondernemen. Ik dacht: zo’n concept heeft ruimte nodig. Er hangen nu alleen plafondplaten boven de bloemenafdeling en in het grand café.”

Duurzaamheid laten zien De extra ruimte onder het dak heeft wel tot gevolg dat alle installaties zichtbaar zijn. “Dat is juist leuk”, stelt Brouwer. “Het past bij mijn idee dat je best mag laten zien wat er achter de schermen gebeurt. We doen dat zeker als het gaat om het in de praktijk brengen van het begrip duurzaamheid. Ook hier spoelen we bijvoorbeeld de toiletten met regenwater. De put waarin we het water opvangen, is voor iedereen zichtbaar.” Hetzelfde geldt voor de infographics die in de hele supermarkt zijn

aangebracht, voornamelijk op de vloer – met dank aan de ECO-formule. Die wijzen klanten onder meer op de energiezuinige verlichting, voornamelijk led, en op het feit dat de winkel duurzaam wordt verwarmd. Voor dat laatste zorgt Daikins speciaal voor supermarkten ontwikkelde concept van Conveni-Pack en ZEAS (zie het kader). De voor het koelen aan de koelen vriesmeubelen onttrokken warmte wordt teruggewonnen en, afhankelijk van de warmtevraag, terug de winkel ingevoerd via het warmtegordijn bij de ingang en uitblaasunits in het plafond – allemaal volledig zichtbaar. De kantoren en personeelsruimten op de eerste verdieping worden via hetzelfde systeem verwarmd. Een aanvullend verwarmingssysteem is onnodig. Om ervoor te zorgen dat de gegenereerde koude en uitgeblazen warmte op de plaats komen en blijven waar ze nodig

zijn, zijn de vrieskasten en koelingen voorzien van deuren en schuifpanelen. Zo blijven koude en warmere klimaatzones strikt gescheiden.

In één keer een oplossing De koelingen vormen de basis van het duurzame installatietechnische concept, aldus Sake de Vries, adviseur bij Koelvriesadvies in De Wilp. “In overleg met Auke Brouwer zochten we naar een nuttige bestemming voor de vrijkomende koelwarmte. We kwamen om een aantal redenen uit bij Daikin. Conveni-Pack biedt in een keer de oplossing die we voor ogen hadden: een energiezuinig systeem waarmee het klimaat in zomer en winter per winkelzone optimaal beheersbaar is. Een extra voordeel is dat het invertergestuurd is. De ventilatoren schakelen dus niet steeds aan en uit, maar draaien efficiënt toerengeregeld op basis van de Zelfreinigende binnendelen De uitblaaspanelen van de Daikin cassette-units die in deze COOPsupermarkt zijn toegepast, zijn zelfreinigend. Dat betekent dat gebruikers ze op gezette tijden zelf eenvoudig met een stofzuiger kunnen schoonmaken. Harry Dekker, productmanager bij Daikin: “Met zelfreinigende units voorkom je dat het systeem verstopt raakt en kostbare warmte ongebruikt de buitenlucht in verdwijnt – dat is immers pure energieverspilling. Bovendien hoeft de installateur deze units veel minder vaak te inspecteren en ook dat betekent een kostenbesparing.”

105 e Jaargang juni 2012

KOELWARMTE RCC Koude & luchtbehandeling

Energiezuinig verwarmen, koelen en vriezen Een doorsnee supermarkt gebruikt ruwweg tien keer zo veel energie als een kantoorpand van dezelfde grootte. Ruim zestig procent van die energie gaat op aan koelen en vriezen. Het afsluiten van koelingen en vriezers en het toepassen van led verlichting betekenen aanzienlijke besparingen. Maar er zijn nog veel meer mogelijkheden om de doelstellingen te realiseren die zijn vastgelegd in het MJA3-convenant Energiebesparing bij supermarkten (MJA staat voor MeerJarenAfspraak) tussen het Centraal Bureau Levensmiddelenhandel en het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Daikin levert verschillende op maat gesneden oplossingen voor supermarkten die, net als alle Daikin-producten, volledig in eigen huis worden ontwikkeld. Productmanager Harry Dekker: “We hebben, speciaal voor kleine tot middelgrote supermarkten, de combinatie Conveni-pack en ZEAS ontwikkeld. Optimaal afgestemd op de beperkte warmtevraag van deze winkels en het volledig benutten van de vrijkomende warmte.”

Conveni-Pack Conveni-Pack combineert comfortkoeling, comfortverwarming en het koelen en vriezen van producten in één integraal systeem. De warmte die vrijkomt bij de koelprocessen, wordt benut voor winkelverwarming. Het rendement van dat proces is 100 procent; er zijn geen overgangsverliezen. Mocht onvoldoende warmte beschikbaar zijn, dan is een extra compressor beschikbaar voor extra warmte-opwekking via warmtepomptechniek. Op die manier kan tot 50 procent energie worden bespaard (en daalt de CO2-uitstoot nog verder).

ZEAS ZEAS is een unieke, compacte condensingunit (10-100 kW) die 25 procent energiebesparing mogelijk maakt. De unit maakt gebruik van het efficiënte koudemiddel R-410A en is voorzien van betrouwbare, energiezuinige hermetisch gesloten frequentiegestuurde gelijkstroomscrollcompressoren. De frequentiegeregelde gelijkstroomventilatoren garanderen een laag geluidsniveau en een optimaal rendement. Het ZEAS-programma is een complete range, geschikt voor elke toepassing en capaciteit.

warmtevraag. Dat scheelt ook energie. Bovendien zijn de buitendelen – een ZEAS- en drie Conveni-Pack-units – zeer geluidsarm. Dat maakte het mogelijk ze uit het zicht te installeren op het verlaagde deel van het dak, zonder dat iemand er last van heeft. En tot slot, maar ook heel belangrijk: het systeem laat zich gemakkelijk in een bestaande situatie integreren. Stel dat we hadden moeten kiezen voor vloerverwarming in plaats van hangende units, dan was er voor klanten veel meer overlast geweest en had de winkel waarschijnlijk een tijd dicht gemoeten. Dat hoefde nu niet.”

Koelingen basis voor planning Sterker: er was sprake van slechts drie dagen complete sluiting. Het soepele verloop van het verbouwings- en installatieproces is voor een flink

juni 2012 105 e Jaargang

deel te danken aan een ongebruikelijke planning, stelt Teunis Verheij, technisch-commercieel adviseur bij installateur Dijksma Koudetechniek in Emmeloord: “Omdat alles draaide om de installatie van de koelingen, hebben we die in goed overleg met de aannemer als uitgangspunt genomen voor het verloop van het hele project. Dat betekent dat alles en iedereen zich heeft aangepast aan de deelplanning die wij daarvoor hebben opgesteld. We konden veel doen buiten de openingstijden van de winkel, waardoor alle installaties al vóór de drie dagen sluiting zo goed als klaar waren. We hoefden daarna alleen nog maar aan te sluiten en af te werken. Het was voor het eerst dat we op die manier hebben gewerkt, maar het zorgde wel voor rust en duidelijkheid. De komende periode monitoren we het energiegebruik in de winkel – dat kan uiteraard

op afstand – en kijken we in overleg met Auke Brouwer in hoeverre we nog meer energie kunnen besparen.”

Trots Brouwer zelf is al even content met het projectverloop en vooral met het resultaat. “Ik heb maar heel weinig omzet gemist. Afgezien van het feit dat klanten zich tijdens het project hebben moeten aanpassen aan een steeds veranderende situatie in en rond de zaak, hebben ze relatief weinig overlast ervaren, en ik ook niet. Het is trouwens alweer vergeten: het hele dorp is trots op deze winkel. Ik ben razend benieuwd hoeveel energiekosten het me op termijn gaat schelen – een flink stuk, verwacht ik. De investering in de Daikin-apparatuur is zodoende snel terugverdiend, zeker in vergelijking met een traditionele verwarmings- en koelingsoplossing. Echt, ik kan met deze winkel weer jaren vooruit.”

Meer informatie: Daikin Airconditioning Netherlands B.V. Fascinatio Boulevard 562 2909 VA Capelle a/d IJssel Postbus 8585 3009 AN Rotterdam T: 088 324 54 60 F: 088 324 54 69 E: info@daikin.nl I: www.daikin.nl

Speciale chartervlucht op woensdag 10 oktober

In één dag naar de CHILLVENTA Nürnberg Van 9 tot en met 11 oktober vindt in Nürnberg weer de CHILLVENTA plaats, de wereldvakbeurs voor koudetechniek en luchtbehandeling. TradeFairs.nl en het vakblad RCCK&L organiseren naar deze beurs op woensdag 10 oktober weer de traditionele dagcharter. Snel en efficïënt in één dag de CHILLVENTA bezoeken. U reist uitsluitend met vakgenoten; dé ideale manier om op informele wijze interessante contacten op te doen.

De reissom bedraagt € 495,Hierbij is inbegrepen: de vliegreis Rotterdam Nürnberg - Rotterdam, luchthavenbelastingen en brandstoftoeslag, transfers in Nürnberg en de reisbegeleiding. De entreekaart voor de beurs kost € 15,00 en kunt u bij ons bestellen. Deze wordt voor aanvang van de reis per e-mail aan u toegezonden.

Programma: 07u00 08u35 20u00 21u35

Vertrek van Rotterdam, ontbijt aan boord Aankomst Nürnberg, aansluitend vervoer naar de beurs Individueel bezoek aan de CHILLVENTA 2012 Terugvlucht naar Nederland, lichte maaltijd aan boord Aankomst Rotterdam en einde reis

U kunt deze reis boeken op www.tradefairs.nl

VERHUUR VAN KOELING EN STROOM

Bel voor al uw koel vragen: 035 - 62 80 377 Fax 035 - 62 80 379 • info@easycool.nl • www.easycool.nl

Luchtgekoelde chillers • Verrijdbare airconditioners Luchtbehandeling • Luchtgekoelde dakunits Computerunits • Koelcontainers • Koeltorens Dieselgeneratoren SuperSilent • Brandstoftanks Aansluitkabel • Verdeelkasten • Transformatoren Appendages • Specials

Netwerken begint bij een professioneel platform

B+B VAKMEDIANET

informatieplatforms voor professionals

www.vakmedianet.nl

Goed geregeld! Regelventielen Electrisch of pneumatisch Fail safe PN16-PN160 DN15-DN400 Staal of roestvrijstaal Niveauopnemers Electronische regelaars

Natuurlijk de beste oplossing +31 (0)345 68 15 49, info@wijbenga.nl, www.wijbenga.nl

eurammon Koude & luchtbehandeling RCC

Van producent tot consument: natuurlijke koudemiddelen in de koudeketen De Europese Unie is de op een na grootste markt voor diepvriesproducten van de wereld. De consumptie van gekoelde en diepgevroren producten groeit hier met meer dan tien procent per jaar. Het beheren van grote hoeveelheden voedsel is geen gemakkelijke taak voor de producenten, opslag-logistieke experts en winkeliers die verantwoordelijk zijn voor het transport van de producten naar hun bestemming: de eindverbruiker. Daarnaast zijn er bedrijven die ervoor zorgen dat de koudeketen ononderbroken blijft voor gemakkelijk bederfelijke goederen met slechts een beperkte houdbaarheid. Bovendien zijn ze er ook voor om ervoor te zorgen dat de CO2 footprint van de productie- en opslagprocessen door het toenemende broeikaseffect vermindert.

n deze context wordt grote betekenis toegekend aan de koeling van voedingsmiddelen met natuurlijke koudemiddelen. "Het gebruik van ammoniak, kooldioxide en koolwaterstoffen kunnen een belangrijke bijdrage leveren aan de verbetering van de milieubalans van een onderneming", legt Georges Hoeterickx, bestuurslid van eurammon, het initiatief voor natuurlijke koudemiddelen uit. "Natuurlijke koudemiddelen zijn milieuvriendelijk omdat ze ofwel geen (ammoniak) of slechts een verwaarloosbaar global warming potential

bezitten. Daarnaast werken koelsystemen met natuurlijke koudemiddelen niet alleen energie-efficiënt, maar ze hebben ook een positief effect op de koolstofbalans; zij resulteren ook in de lagere overheadkosten." De volgende voorbeelden illustreren hoe bedrijven gebruik maken van natuurlijke koudemiddelen om voedsel koud en vers te houden.

Operationele kosten verlaagd Met meer dan 60.000 medewerkers in 900 vestigingen verspreid over

100 landen is de Kühne + Nagelgroep een van de grootste logistieke bedrijven in de wereld. Het distributiecentrum van de groep in Wellingsborough in Engeland is onder meer verantwoordelijk voor het ‘supply chain management’ van diepgevroren en gekoelde producten voor toonaangevende Britse voedingsmiddelen en drankengroothandelaren. Het ontwerpteam van Star Refrigeration ontwierp een highefficiency NH3-koelsysteem voor het distributiecentrum; dit systeem werd geïnstalleerd in een bestaand pak-

105 e Jaargang juni 2012

eurammon RCC Koude & luchtbehandeling

huis in een recordtijd van slechts 23 weken. Het project omvat koelen diepvriesopslagruimtes en is tevens voorzien van zeventien laadbruggen voor vrachtauto’s. Het vriessysteem met een thermisch koelvermogen van 500 kilowatt onderhoudt de diepvriessectie op een temperatuur van -25°C. Het koelgedeelte werkt bij een temperatuur van +2°C en wordt gegenereerd door 650 kilowatt aan thermisch koelvermogen. Het systeem bestaat uit een tweetraps-ammoniakinstallatie met heetgasontdooisysteem voor de verdampers. NH₃ werd gekozen als milieuvriendelijk natuurlijk koudemiddel, omdat het bij eventuele lekkage de ozonlaag niet aantast (ODP=0) en ook geen opwarming van de aarde veroorzaakt (GWP=0). De installatie is een tweetrapspompsysteem met heetgasontdooiing. Het compacte en uiterst efficiënte systeem beschikt over twee lage en twee hoge drukcompressoren, een hogedruk afscheider en twee verdampingscondensors. Deze in-

juni 2012 105 e Jaargang

novatieve oplossing verminderde Kühne + Nagels operationele kosten met ongeveer 50.000 pond per jaar ten opzichte van een conventioneel pompsysteem.

Vers fruit Al meer dan 125 jaar handelt Obst Gössl, gevestigd in Puch in Oostenrijk in fruit. Deze fruitgroothandel bewaart appels direct na de oogst onder gecontroleerde atmosferische condities. Daartoe wordt het zuurstofgehalte in de koelcellen door CA (Controlled Atmosphere) systeem verlaagd. Op hetzelfde moment wordt het kooldioxideniveau verhoogd en kunnen de appels bij temperaturen van een tot twee graden Celsius en een hoge vochtigheidsgraad lang worden bewaard. Deze opslagtechnologie (koeling in combinatie met CA-bewaring) zorgt ervoor dat appels het hele jaar door als het ware ‘vers van de boom’ kunnen worden geleverd. In 2009 begon het bedrijf met een uitbreiding van de opslagcapaciteit. De bedoeling

was om drie extra CA-koelcellen te bouwen met elk een oppervlakte van 100 vierkante meter en tien meter hoog om CA-bewaring te verhogen van 250 ton tot in totaal 300 ton. Bovendien werd een nieuw extra hoog stellingenmagazijn gepland. Dat opslag ruimte moest bieden aan ongeveer 6.000 grote kisten elkeen geschikt vooropslag van 300 kilo appels. Dit vergde ook uitbreiding van het bestaande koelsysteem. Johnson Controls installeerde in 2010 een koelsysteem met het natuurlijke koudemiddel ammoniak (NH₃). Een ethyleen-glycol-water-mengsel wordt gebruikt als koudedrager of energiedrager. Om een constante temperatuur tussen de een en drie graden Celsius maximum in het hoogbouwmagazijn te kunnen garanderen, installeerde Johnson Controls luchtkoelers uitgelegd op afkoeling door een energiedrager als koudemiddel en uitgevoerd met een dubbel ventilatiesysteem. Deze koelers zijn gemonteerd in de omgeving van de plafondpanelen. Het dubbel uitgevoerde ventilatiesysteem, bestaande uit twee toerengeregelde ventilatoren gemonteerd onder het dak zorgt voor vrije koeling bij lage buitentemperatuur. Na ozonisatie of desinfectie van de cellucht zorgen deze ventilatoren bovendien ook voor het spoelen van de cellen en het afvoeren van de gebruikte lucht uit het magazijn. De in- en uitslag van producten (kisten) uit het magazijn vindt plaats door middel van volautomatische transportsystemen bij zes openingen in het gebouw. Op deze in- en uitvoerlocaties zorgen extra luchtgordijnen ervoor dat de koude lucht het gebouw niet verlaat, waardoor de energie-efficiëntie van het systeem in stand wordt gehouden. Twee op het dak van het gebouw geïnstalleerde adiabatische glycol terugkoelsystemen of recoolers zorgen voor de warmteterugwinning van het hele systeem. Om ervoor te zorgen dat de drie nieuwe CA-bewaarcellen onafhan-

eurammon Koude & luchtbehandeling RCC

kelijk van elkaar kunnen werken heeft Johnson Controls drie luchtkoelers in elke koelcel, met een eigen energiedragercircuit, en een eigen pomp geïnstalleerd. In totaal zijn ook acht luchtkoelers geïnstalleerd in de gangpadzone tussen de koelcellen en het verladingsgedeelte aan de voorzijde van de bedrijfshal. Deze luchtkoelers houden de temperatuur op een constant niveau tussen de twee en vier graden Celsius, waardoor een gelijkmatige koeling van de appels in alle delen van de bedrijfsruimte wordt verkregen.

Restwarmtegebruik Glockenbrot Bäckerei GmbH & Co. oHG produceert gebakken producten in de industriële bakkerij ‘Backwerk Süd’ in de buurt van Dachau Bergkirchen in Duitsland voor ongeveer 1.100 REWE-, Toom- en Pennywin-

kels. Bescherming van het milieu en een goed doordacht energieconcept waren al centrale thema's toen de industriële bakkerij werd ontworpen. Om die reden heeft het bedrijf gekozen voor een NH₃/ CO₂-cascadesysteem voor koelen en vriezen. Het gecombineerde NH₃-systeem koelt ook de secundaire energiedrager Temper-20 en water van lage temperatuur. De energiedrager wordt gebruikt voor het koelen van de Güntner luchtkoelers in de voorkoelruimtes; deze energiedrager wordt gekoeld in het ammoniaksysteem via platenwarmtewisselaars met een vermogen van 700 kilowatt. De verdampers die in de diepvriescellen gebruikt worden zijn voorzien van een geïntegreerd ontdooisysteem dat gebruik maakt van een energiedrager die wordt opgewarmd door de restwarmte van

het koelsysteem. Deze oplossing bespaart ook kosten die anders zouden worden gegenereerd in het ontdooien van de diepvriesverdampers en de luchtkoelers in het koelcircuit, bijvoorbeeld door middel van elektrische ontdooiing Restwarmte die niet gebruikt wordt voor dit proces wordt afgevoerd door een Güntner terugkoeler met een warmtevermogen van 100 kilowatt. De warme energiedrager voor het ontdooien wordt gegenereerd door de oliekoeler. Het systeem heeft zes ontdooi blokken of systemen van elk 22 kilowatt. In totaal zijn zestien ontdooicircuits aangesloten. De Temper-40 energiedrager wordt gebruikt voor het overeenkomstige proces in de diepvriessectie. De Güntner ammoniakcondensor heeft acht ventilatoren met stappenregeling en twee met frequentieregeling.

Al meer dan 125 jaar handelt Obst Gossl, gevestigd in Puch in Oostenrijk in fruit. Deze fruitgroothandel bewaart appels direct na de oogst onder gecontroleerde atmosferische condities.

105 e Jaargang juni 2012

eurammon RCC Koude & luchtbehandeling

Over eurammon eurammon is een gezamenlijk Europees initiatief van bedrijven, instellingen en particulieren die voorstanders zijn van een toenemend gebruik van natuurlijke koudemiddelen. Als kenniscentrum voor het gebruik van natuurlijke koudemiddelen in koudetechniek ziet het initiatief de oprichting van een platform voor informatie-uitwisseling en het bevorderen van het publieke bewustzijn en acceptatie van natuurlijke koudemiddelen als haar opdracht. Het doel is om het gebruik van natuurlijke koudemiddelen te bevorderen in het belang van een gezond milieu en daardoor een duurzame aanpak in de koudetechniek te stimuleren. eurammon biedt uitgebreide informatie over alle aspecten van natuurlijke koudemiddelen aan deskundigen, politici en het grote publiek. Het dient als een gekwalificeerd aanspreekpunt voor iedereen die geïnteresseerd is in het onderwerp. Gebruikers en ontwerpers van koudeprojecten kunnen terecht bij eurammon voor specifieke projectenervaring en uitgebreide informatie, maar ook voor advies over alle zaken als planning, licentie- en operationele koude-installaties. Het initiatief werd opgericht in 1996 en staat open voor Europese bedrijven en instellingen met een gevestigd belang in natuurlijke koudemiddelen, maar ook voor particulieren, onder andere wetenschappers en onderzoekers. Internet: www.eurammon.com De ventilatoren worden geregeld met een combinatie van stappen- en frequentieregeling op de ingestelde minimum condensatietemperatuur Tc min = 32°C.

Energiebesparing Al vijftien jaar hebben de Deense Fakta supermarktketen en hun leveranciers Superkøl en Advansor voortdurend gewerkt aan het verbeteren van de energie-efficiëntie van de koude-installaties in de winkels. Fakta stapte al in 2007 over op kooldioxide als koudemiddel en inmiddels zijn 61 transkritische koudesystemen van de in totaal 378 winkels geïnstalleerd. Nog eens 40 van deze state-of-theart-systemen met geoptimaliseerd

juni 2012 105 e Jaargang

deellastbedrijf zijn geïnstalleerd voor het einde van 2010. De relatief kleine systemen werken met een koelvermogen van negen kilowatt in het diepvries of lage temperatuurgebied en 28 kilowatt in het koel of gemiddelde temperatuurgebied. Tegenwoordig worden alle systemen geleverd als standaard oplossingen. Ze zijn allemaal uitgevoerd met dezelfde componenten en gaskoelers en zijn compact gebouwd, bovendien leveren ze allemaal hetzelfde koel-vriesvermogen. Alleen de wijze van installeren kan variëren van de ene plaats van opstelling met de andere. Alle systemen werken met een boostersysteem met gas bypass. Ze zijn opgebouwd uit twee compres-

soren, een met AKD-inverter voor het koelbereik en twee compressoren, zonder inverter voor de diepvriesbereik. Ze worden geregeld door het ADAP-KOOL pack regelsysteem van Danfoss. Een regelaar controleert ook de druk in de gaskoeler om de optimale COP te bereiken in het systeem. Een elektrische klep regelt op hetzelfde moment de druk in het voorraadvat. Een instelbare temperatuur en de oververhittingsregelaar zorgen voor energieoptimalisatie van het hele systeem. Applicatiespecifieke pre-sets (voorinstellingen) zorgen voor snelle aanpassing aan verschillende koeltoepassingen en gekoelde ruimtes. Meer dan één verdamper, afhankelijk van de toepassing kan worden geregeld. Een onderzoek naar het energiegebruik in de eerste tien geïnstalleerde stateof-the-art-systemen heeft geleid tot een energiebesparing van ongeveer 10 procent in vergelijking met de HFK-installaties die tot en met 2007 meestal in supermarkten werden toegepast.

Bijdrage milieubescherming "Keer op keer bewijzen systemen met natuurlijke koudemiddelen hun efficiëntie als ze kunnen worden gebruikt als een milieuvriendelijke, energie-efficiënte oplossing voor het bewaren van koel en vers voedsel", zegt Georges Hoeterickx van eurammon. Natuurlijke koudemiddelen worden ook toegepast voor koelen en bewaren levensmiddelen in de huishoudelijke sector. Tegenwoordig zijn er ongeveer 300 miljoen koelkasten in gebruik met isobutaan.

Meer informatie: eurammon Dr. Karin Jahn Lyoner Strasse 18, D-60528 Frankfurt Germany T: +49 (0)69 6603-1277 F: +49 (0)69 6603-2276 E: karin.jahn@eurammon.com

KOVU B.V. is marktleider en sinds 1964 actief als leverancier van koelen vriesapparatuur en cellen. Vanaf 1997 maakt KOVU deel uit van Smeva Group en opereert als een zelfstandige divisie op het gebied van koelen vriesapparatuur. Vanuit onze drie verkoopkantoren in Hengelo (Nederland), Ronse (België) en Kleve (Duitsland) worden onze klanten bediend en zorgen wij o.a. voor een advies op maat, een ruim en kwalitatief zeer goed productenpakket, aflevering, installatie, opslag en service. Onze klantenportefeuille bestaat o.a. uit ijs- food- en drankfabrikanten, fastfood ketens, interieurbouwers, supermarkten, benzinekanaal, grootkeukeninrichters en koeltechnische installatiebedrijven. Er werken bij KOVU ca. 50 medewerk(st)ers.

Als gevolg van uitbreiding van onze activiteiten, zijn wij op zoek naar kandidaten voor de nieuwe functie:

MEDEWERKER AFTER SALES met ervaring in de koeltechniek De functie Doelstelling van de functie is het op juiste wijze coördineren en uitvoeren van alle activiteiten en aspecten betreffende de After Sales in de ruimste zin van het woord. De functionaris rapporteert aan de Service Manager en is werkzaam op de afdeling Service. De taken en verantwoordelijkheden bestaan ondermeer uit: • Naleven F-gassen wetgeving en PED-beleid evenals het toezicht houden op administratieve afhandeling; • Zorg dragen voor een correcte werkvoorbereiding van de projecten; • Mede uitwerken van (service)offertes; • Opzetten en bijhouden spare-parts-systeem; • Verkoop en aankoop van accessoires en onderdelen, alsmede administratieve afhandeling hiervan; • Beheer artikelbestand, en voorraden serviceartikelen; • Het verzorgen van technische ondersteuning van monteurs, overige medewerk(st)ers en klanten. Profielschets • Technische opleiding op minimaal MBO niveau; • Afgeronde koeltechnische vervolgopleiding op MBO; • niveau of enige jaren praktische ervaring in een technische functie in de koeltechnische markt. (Zonder kennis of ervaring heeft het geen zin te solliciteren op deze functie); • Ervaring met MS office en bij voorkeur ervaring met ERP systeem BaaN; • Kennis van de Engelse en Duitse taal; • Goede contactuele eigenschappen; geen ‘negen tot vijf’ mentaliteit.

Kovu biedt Wij bieden de geschikte kandidaat een uitdagende, dynamische en zelfstandige functie aan. De werkzaamheden worden verricht in een prettige werksfeer en werkomgeving met een enthousiast team. Kovu kenmerkt zich door een informele, professionele no-nonsense werkomgeving waar resultaatgerichtheid en daadkracht voorop staan. De organisatie is vooruitstrevend in techniek en oplossingsgerichtheid. Kovu investeert in haar medewerkers en begeleidt hen in het verbeteren van hun vaardigheden. De arbeidsvoorwaarden zijn zondermeer marktconform. Daarnaast biedt Kovu haar medewerkers de mogelijkheid om op flexibele wijze invulling te geven aan het werkrooster en de arbeidsvoorwaarden. Informatie Voor meer inhoudelijke informatie over deze functie kunt u contact opnemen met de heer M. van der Aa, Service Manager Kovu B.V. (tel. 074-2558556). Solliciteren Geïnteresseerd? U kunt uw sollicitatiebrief plus curriculum vitae bij voorkeur per e-mail sturen aan: Hans van Eersel, Hoofd Personeel & Organisatie van Smeva Group B.V., h.van.eersel@smeva.nl Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijs gesteld.

Kovu B.V. Beitelstraat 1 7556 ND Hengelo (Ov) 074-2558558 www.kovu.nl

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

ALUP-Kompressoren breidt levering sprogramma uit

De toenemende eisen op het gebied van gebruiksvriendelijkheid en betaalbare kwaliteit hebben ALUP-Kompressoren BV doen besluiten om hun leveringsprogramma uit te breiden met een serie V-snaar gedreven SCK schroefcompressoren tot een vermogen van 75 kW, waardoor het complete programma Vsnaar gedreven schroefcompressoren bestaat uit 2,2 kW tot 75 kW vermogen. Vooruitlopend op nieuwe wetgeving biedt Alup nu al een IE3 motor als optie aan in deze uitbreiding. In het leveringsprogramma van de V-snaargedreven SCK-compressoren is de serie 30 kW tot met 75 kW een welkome uitbreiding, en positioneert ALUP zich daarmee in een unieke positie qua leveringsprogramma. Deze serie schroefcompressoren worden voorzien van een zeer hoogwaardige V-snaaraandrijving welke door zijn eenvoudig in te stellen spaninrichting kan wedijveren met de tandwielkastgedreven schroefcompressoren Largo en Allegro, die ALUP ook levert. Meer informatie: Tel.: 030 - 280 9000, e-mail: info@alup.nl

20 jaar DucoTon 10 ‘ZR’: regelrechte klassieker

Duco Ventilation & Sun Control viert dit jaar de twintigste verjaardag van het raamventilatierooster DucoTon 10 ‘ZR’ en laat dat niet zomaar gebeuren. Sinds de introductie in 1992, is dit rooster uitgegroeid tot een regelrechte klassieker. Toen Duco in 1991 opgericht werd, lag de focus onmiddellijk op Nederland. Het raamventilatie-

Juni 2012 105 e Jaargang

bruikt in bestaande gebouwen als in nieuwe constructies om de operationele kosten en de milieu-impact te beperken en om een aanzienlijke return on investment te realiseren. Om de efficiëntie te verbeteren, biedt Johnson Controls het met Metasys® aangedreven CPO 10-systeem aan. De CPO 10 haalt het beste uit het HVAC-systeem en de machineprestatie van een installatie door de meest efficiënte combinatie van pompen, koelmachines en koeltorens te selecteren om de koelvraag te optimaliseren. Meer informatie: www.johnsoncontrols.com

rooster DucoTon 10 ‘ZR’ was een van de eerste producten die gelanceerd werd en wordt tot op vandaag naar volle tevredenheid nog steeds in heel wat projecten toegepast. Om de verjaardag van het draaiventilatierooster te ondersteunen werd er speciaal een campagnebeeld gemaakt, die tien unieke eigenschappen in de verf zet: van het strakke design, over de onfeilbare afsluiting tot de ononderbroken doorlaat. “Het ventilatierooster toont zich bovendien ook erg flexibel, met plaatsing zowel op hout, aluminium of kunststof. Met een minimale glasaftrek van 80 mm, zes glasgoten (12-42 mm) en een uitstekende ventilatiecapaciteit (10,3 dm3/s) blijft dit een succesnummer”, aldus de marketing manager. Meer informatie: www.duco.eu

Central Plant Optimization™ levert maximale efficiëntie Het Central Plant Optimization™-aanbod (CPO) van Johnson Controls helpt eigenaars van gebouwen het energiegebruik in koelwaterinstallaties tot vijftien procent te verminderen. Door het gebruik van CPO kunnen de centrale installatie en de onafhankelijke onderdelen van een gebouw nu hun volle bedrijfspotentieel bereiken door samen te werken als een enkelvoudig, geïntegreerd systeem. CPO beschikt over een innovatieve regeltechniek en geavanceerde algoritmen die koelinstallaties in staat stellen hun maximale efficiëntie te bereiken door – in real time – de optimale bedrijfsparameters van de installatie te bepalen en zo het koelingsniveau van het gebouw te bereiken met een zo laag mogelijke kracht. De oplossing kan zowel worden ge-

Solcoustic: vezelvrije isolatie voor in luchtkanalen

Luchtkanalen transporteren naast lucht vaak ook geluid, bijvoorbeeld van stemmen, ventilatoren, installaties of luchtstroom. Door Solcoustic in de kanalen aan te brengen wordt dit ongewenste neveneffect gereduceerd. Solcoustic is gemaakt van flexibel polyimideschuim voorzien van een acrylpolymeercoating. Het materiaal is licht van gewicht, brandveilig (ASTM E 84), bestand tegen hoge temperaturen (tot circa 120°C) en heeft uitstekende akoestische eigenschappen. De coating beschermt het schuim tegen stof en vocht en zorgt ervoor dat er geen schuimdeeltjes kunnen vrijkomen in de ventilatiekanalen. Tevens voorkomt de coating het ontstaan van schimmels en bacteriën. Het materiaal is getest tot luchtsnelheden van 25,4 m/s (volgens ASTM C 1071). De combinatie van eigenschappen op het gebied van onder andere brandveiligheid, akoestische en thermische isolatie, gewicht en samenstelling (vezelvrij en formaldehydevrij) maken Solcoustic een uitstekend en veilig product voor toepassing in luchtkanalen. Solcoustic luchtkanaalisolatie is de enige vezelvrije isolatie waarvan de prestaties vergelijkbaar zijn met die van (glas)vezelisolatie. Meer informatie: www.noisecontrol.nl

Samsung Electronics is wereldwijd marktleider op vele gebieden, variërend van monitoren en TV’s tot mobiele telefoons en geheugenchips. Via innovatieve en betrouwbare producten laat Samsung de wereld kennis maken met fantastisch nieuwe mogelijkheden. Zo ook op het gebied van klimaatbeheersing.

DVM plus IV!

Met zo’n glanzende toekomst kun je wel een zonnebril gebruiken.

Euro-Cold (groothandel/distributeur van o.a. Castel en Gea-Bock) en Refflex International (fabrikant van flexibele, kunststof verbindingen) hebben plaats voor een

Met zijn enorme verwarmingscapaciteit zorgt de DVM plus IV zelfs bij een zeer lage buitentemperatuur voor een comfortabel binnenklimaat. Moderne technologieën, waaronder

Technisch-commercieel medewerker

Vapor Injectie, maken het systeem zeer efficiënt. Het energiezuinige DVM Plus IV systeem voldoet aan de norm van de EIA.

Wij zoeken een door-en-door gemotiveerde verkoopmedewerker die op den duur leiding gaat geven aan de commerciële afdeling. Iemand die in staat is onze goede naam en faam te handhaven en bij nieuwe relaties uit te dragen. Geïnteresseerd? Kijk voor meer informatie op onze website www.eurocold.nl of bel (010) 238 05 40.

Naast leverancier van kwalitatief hoogwaardige Samsung klimaatbeheersingssystemen is Ambrava een volwaardig partner, die continue toegevoegde waarde levert bij haar product. Zij ondersteunt u met haar kennis en kunde, producttrainingen en een ruime voorraad goederen. Vandaag besteld, morgen geleverd!

www.samsung-airco.nl

Doe mee! en word lid van het platform vakmensen voor vakmensen

RCC/K&L, een zeer gewaardeerde nieuwsbron waarin technische informatie over koude, ventilatie en luchtbehandeling, trends op het gebied van klimaatbeheersing en de nieuwste productinnovaties uitgebreid aan bod komen. RCC Koude & Luchtbehandeling is een actief platform waarop vakinformatie tussen brancheverenigingen, leveranciers en specialisten, beslissers in hun vakgebied, wordt uitgewisseld.

RCC Koude & Luchtbehandeling is het officiĂŤle orgaan van de KNVvK op het gebied van koude techniek en klimaatbeheersing

jnt i h c s r Ve keer 13 jaar! per

Aanmelden: www.koudeenluchtbehandeling.nl of email: bestellen@vakmedianet.nl

R koude

ing voo

- knvvvk

l & k RCC

oRgaan

ninklijke

van de ko

ndse nedeRla

veRenig

ni 2012 rgang Ju 105e Jaa

eling behand & lucht e d u o k Rol | te Cont & Clima Ration RefRige

n: e l e d d i m e d u ls a Ko v n e nieuw B+B VAKMEDIANET

koeling e t k r a m r e -1234z informatieplatforms FOprofessionals ergy: sup r mevoor H n t E l a t o T tie chille len Introduc jke koudemidde Natuurli www.vakmedianet.nl mmer

it nu Ook in d

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Eerste NIBE F2300 monoblock lucht/waterwarmtepomp in België De in Kasterlee gevestigde installateur Van Doorn koeltechniek & airconditioning heeft de eerste NIBE F2300 lucht/water-warmtepomp in België geïnstalleerd. Van Doorn werd voor de selectie van het juiste type warmtepomp in de juiste capaciteit deskundig geadviseerd door GeoTherma, een van de partners van NIBE Energietechniek voor de Belgische markt. De 14 kW sterke NIBE F2300-14 monoblock lucht/ water warmtepomp is geplaatst in een volledig gerenoveerde en optimaal geïsoleerde vrijstaande woning in Kasterlee. “Omdat de woning niet hoeft te worden gekoeld, is gekozen voor een monoblock-uitvoering’, aldus installateur Raf van Doorn. ‘Dat betekent dat alle componenten, inclusief het koelcircuit, in de buitenunit zijn geplaatst. De warmtepomp doet hierdoor bijna geruisloos zijn werk.” De serie NIBE F2300 omvat buitenunits met een vermogen van 14 of 20 kW. Dat is voldoende voor grotere woningen en utiliteitsgebouwen, dus ook zeker voor deze relatief bescheiden woning. Raf van Doorn: “Omdat de opdrachtgever geen bivalent systeem wilde, hebben. Meer informatie: www.nibenl.nl

Nieuwe website Riho-Techniek

De specialist op het gebied van vloerverwar ming en klimaatsystemen Riho-Techniek heeft haar website volledig vernieuwd. Dit is gedaan omdat het bedrijf al enige tijd naast vloerverwarming meerdere productseries levert, zoals klimaatsystemen, klimaatdaken, systemen voor betonkernactivering, opritverwarming en energiebesparende regelsystemen voor klimaat-

Koeling huren

systemen. Bovendien levert Riho-Techniek niet alleen componenten, maar complete systeemoplossingen inclusief de warmte-/koude-opwekkers, zoals bijvoorbeeld warmtepompen en koelsystemen en toebehoren, zoals bodemcollectoren, buffervaten, leidingen, et cetera. Volledig ontzorgen is het motto, want naast de levering kunnen klanten ook voor de volledige installatie terecht. Zowel voor renovatie als nieuwbouw, duurzaam of traditioneel. En mochten er problemen zijn, kan Riho-Techniek met thermografisch onderzoek veel oplossen. Meer informatie: www.rihotechniek.nl

Betere HF-afscherming dankzij nieuwe EMC-ventilatoren

Als in EMC (elektromagnetische compatibiliteit)schakelkasten met hoge HF (hoogfrequente) afscherming ventilatoren geplaatst moeten worden, zijn speciale EMC-ventilatoren nodig. De nieuwe EMC-ventilatoren van Rittal bieden een duidelijk betere afscherming resp. demping tegen elektromagnetische velden en daardoor een hogere EMC-bescherming. De nieuwe ontwikkeling, die over de voordelen van de TopThermventilatoren – zoals een hoge drukstabiliteit en eenvoudige montage – beschikt, voldoet aan eisenklasse 2 voor schermdempingen volgens EN 61587-3:2006 in het frequentiegebied tussen 30 en 1.000 MHz.Het nieuwe is dat de complete ventilatorunit – bestaande uit behuizing en filtermat – is ontwikkeld voor een optimale EMCbescherming. Waren tot nu toe naast ventilatorbehuizing en filtermatten voor de afscherming ook nog speciale EMC-draadroosters nodig, in de toekomst kunnen gebruikers daarvan afzien. Een duidelijk betere EMC-bescherming resp. -demping realiseert de fabrikant door zowel

de filterbehuizingen als de filtermatten te voorzien van een koper-nikkel-chroomcoating. Hiermee voldoen de EMCventilatoren van Rittal aan de eisenklasse 2 volgens EN 61587-3:2006. Deze norm eist voor het frequentiegebied tussen 30 en 230 MHz een minimale schermdemping van 40 dB en voor het frequentiegebied tussen 230 en 1.000 MHz een minimale schermdemping van 30 dB. Meer informatie: www.rittal.de

Auerhaan introduceert nieuwe serie Cubus ventilatieboxen

Daar de trend is, dat ventilatieboxen steeds vaker worden toegepast met energiezuinige gelijkstroomventilatoren, heeft Auerhaan zijn programma compleet aangepast. De nieuwe Cubus ventilatieboxen zijn ontwikkeld voor aansluiting op ronde zuig- en perskanalen. De Cubus-serie is verkrijgbaar in vijf standaardafmetingen, waarvan de panelen demonteerbaar en onderling uitwisselbaar zijn. De unit kan hiermee in elke positie worden geïnstalleerd. De Cubus is voorzien van Lemmens TAC-ventilatoren (gelijkstroom), maar ook de conventionele Lemmens ventilator is in de Cubus leverbaar. Luchthoeveelheden lopen op van 150 tot 5500 m3/h, bij een statische druk van maximaal 800 Pa. De serie is leverbaar met vijf typen AC-ventilatoren, alsook vijf typen TACgelijkstroomventilatoren. De gelijkstroomserie is wat duurder, echter de terugverdientijd hiervan is een tot drie jaar, afhankelijk van het gebruik. De Cubus is leverbaar voor binnenopstelling, alsook voor buitenopstelling. Bij de buitenopstelling wordt de unit extra uitgevoerd met een dak, jaloezieklep en fundatieframe. De Cubus is toepasbaar voor zowel luchttoevoer als luchtafzuig. Meer informatie: www.auerhaan-klimaattechniek.nl

Een perfecte pasvorm bij storingen, onderhoud of verbouwingen www.coolenergy-rentals.nl

105 e Jaargang juni 2012

product informatie RCC Koude & luchtbehandeling

Nieuwe prijslijst en website van Western Airconditioning

De nieuwe prijslijst 2012 van Western Airconditioning is vanaf heden verkrijgbaar. “Het is wederom gelukt een zeer breed leveringsprogramma voor 2012 samen te stellen tegen zeer concurrerende prijzen.” Naast deze prijslijst introduceert Western Airconditioning binnenkort een compleet nieuwe website. De website is speciaal ontworpen voor installateurs, adviseurs en eindgebruikers die een eerste apparatuurselectie willen maken. Technische documentatie kan gedownload worden en het laatste nieuws kan op de website worden gelezen. “Voor de aankomende zomer heeft Western Airconditioning portable airconditioners leverbaar tegen zeer scherpe prijzen. De Western portable airconditioners kenmerken zich door een modern uiterlijk toepasbaar in elk interieur, eenvoudige installatie, infrarood afstandsbediening en uitgebreide garantievoorwaarden. Onze portable airconditioners zijn nu direct uit voorraad leverbaar.” Meer informatie: Western Airconditioning, tel. 033-2477800

Fiscaal voordeel voor Topvex luchtbehan delingskasten

De hele serie Topvex luchtbehandelingskasten van Rucon Systemair voldoet aan de voorwaarden voor fiscaal voordeel. Ook de nieuwe Topvex SC, die binnenkort op de markt verschijnt. De Topvex is één van de meest bekende series van het Systemair-programma. Door toepassing van EC-ventilatoren met speciaal ontworpen waaiers heeft de Topvex een lager energiegebruik met verbeterde prestaties. Luchtbehandelingskasten, gecertificeerd volgens Eurovent Label A, komen sinds begin 2012 in aanmerking voor de Energie-investeringsaftrek (EIA). Om een juist vergelijk te maken tussen de verschillende luchtbehandelingskasten is er een Europese kwaliteitsnorm vastgesteld. Deze norm, Eurovent genaamd, classificeert een type luchtbehandelingskast op basis van de energieklasse. Behalve de Topvex luchtbehandelingunits van Rucon Systemair, komen ook de Time en de DV-serie in aanmerking voor de EIA. De EIA is een fiscale

Juni 2012 105 e Jaargang

regeling waarmee de overheid ondernemers ondersteunt bij investeringen in energiebesparende bedrijfsmiddelen en duurzame energie. Wanneer een ondernemer gebruik maakt van de EIA kan 41,5% van de investeringskosten, van in dit geval de luchtbehandelingskast (Eurovent Label A), aftrekken van de fiscale winst, bovenop de gebruikelijke afschrijving. Ook wordt er minder inkomstenbelasting of vennootschapsbelasting betaald. Meer informatie: www.ruconsystemair.nl

Uitbreiding Wolf KG Top luchtbehandelings kasten

De serie KG Top luchtbehandelingskasten van Wolf is uitgebreid met vijf types (260, 300, 370, 530 en 640). De nieuwe types zijn allemaal breed gebouwd en daarmee ideaal om als binnenopstelling te stapelen. De serie die nu bestaat uit 26 types kunnen ook met elkaar gecombineerd worden. De Wolf hogedruk bevochtigingsystemen kunnen nu ook bij luchtbehandelingskasten volgens hygiëne richtlijn VDI 6022 of de nog strengere DIN 1946-T4 norm worden toegepast. Indien gekozen wordt voor een stekkerklare regeling, kan deze worden voorzien van een ModBus, BacNet of LON communicatiemodule. Wolf levert steeds vaker luchtbehandelingskasten met luchtsnelheden onder de 1,8 of 2,0 m/s en energielabel A+. Om het energiegebruik verder te verlagen kan de KG Top serie uitgerust worden met traploos regelbare EC-ventilatormotoren. Wolf voorziet de technische specificaties tegenwoordig standaard van nog uitgebreidere geluidsgegevens voor het optimaal selecteren van geluiddempers en kan de maatschetsen aanleveren in 2D en 3D AutoCAD. Meer informatie: www.wolf-energiesystemen.nl

Nieuwe prijslijst LG

De nieuwe LG prijslijst 2012/2013 is weer uit. In deze prijslijst vind u alle LG systemen, bijbeho-

rende opties, maattekeningen, regelingen en accessoires. In deze catalogus is er speciale aandacht voor onze nieuwe producten. Binnen de RAC-lijn is de nieuwe Prestige Inverter V het meest in het oog springende model. LG brengt tevens een nieuwe lijn High Inverter modellen op de markt. Natuurlijk vindt u in onze catalogus ook ons complete Multi V pakket. LG Multi V III is een van de meest energiezuinige klimaatsystemen op de markt met een gemiddelde COP van 4,6. LG introduceert dit jaar ook de Hydro Kit. Dit is een milieuvriendelijke HVAC-unit die airconditioning, vloerverwarming, radiatorverwarming en warmwatervoorziening voor sanitair combineert. Tot slot zijn voor het eerst ook de LG Solar panelen opgenomen in de catalogus. De toevoeging van Solar is de laatste schakel in een totaaloplossing voor energiebehoeften van moderne gebouwen. Hiermee speelt LG in op de groeiende vraag naar centrale oplossingen. Meer informatie: Centercon, tel. 010-2581121

Deskundig advies van Gasco

Al vele jaren levert Gasco koudedragers van het merk Zitrec op de Nederlandse en Belgische markt. Daardoor zijn zij in staat deskundig advies te geven en de juiste oplossingen te bieden. Zitrec koudedragers vinden hun toepassing in onder andere zonnecollectoren, warmtepompen, ijsbanen, indirecte koeling en secundaire koelsystemen met warmtewisselaar. Met de nieuwste technologische ontwikkeling biedt Zitrec koudedragers de juiste bescherming voor een installatie en is tegelijk volkomen geschikt voor toepassingen in de voedingsmiddelen industrie. Met zowel een HT1 goedkeuringslabel van het gerenommeerde Amerikaanse FDA/NSF en een ‘Avis Favorable’ goedkeuring van het Franse AFSSA wordt Zitrec FC erkend als de meest voedingsveilige keuze voor proceskoeling of koelopslag. Meer informatie: www. zitrec.com of www.gasco.nl

A . P S. 1 2 0 3 _ K- E C O S TA R-I Q _ B L _ N L //

ECOSTAR

ONTWORPEN VOOR EFFICIËNTIE. UITGEVOERD MET INTELLIGENTIE.

ECOSTAR units volgen een systematische aanpak richting intelligente koeling: de traploze toerenregeling van de geïntegreerde BITZER zuigercompressor met frequentieregeling verzekert energie-ef ciëntie. Actieve monitoring van het inzetgebied en netwerkmogelijkheden leiden eveneens tot een grotere betrouwbaarheid van het systeem. Alle onderdelen zijn voorgemonteerd en voor direct gebruik voorgeprogrammeerd. Dit garandeert een snelle inbedrijfstelling. Kom meer te weten over onze producten via www.intelligent-compressors.com

Retail

Thuisvoelen Een comfortabel binnenklimaat in uw winkel is belangrijk. Want shoppen in een snikhete winkel. Of kleding passen in een koud pashokje: daar zitten uw klanten niet op te wachten. Met de klimaatsystemen van Mitsubishi Electric geeft u iedereen

Energiezuinige warmtepompen

Inbouw binnenunits

Systeem bedienen

een warm welkom. Meer informatie over de onderdelen van het klimaatsysteem vind u op mitsubishi-climatecare.nl

Handige tools