Zorginstellingen nr.6 by VMN Media

zorg Platform voor managers in ziekenhuizen en ouderenzorg

37e jaargang nr. 6 Oktober 2012

W. ZO

ST EL

LI N

N.N

instellingen

Thema

Veiligheid & Beveiliging

Natuurlijke koeling in VUMC Inkoop:

veranderen van product Koffiedrinken op het werk

Ga er maar aan staan. Voor elke ruimte in uw ontwerp steeds weer het perfecte sluitstuk vinden. Met Limburgia lukt dat altijd. Bijzondere deuren die achter een fraai en duurzaam uiterlijk, een scala aan ijzersterke eigenschappen huisvesten. Deuren die vocht, bacteriën, straling, inbraak en zelfs kogels tegenhouden, maar 100% gastvrij zijn wanneer nodig en bovendien esthetisch verantwoord. Limburgia innoveert graag, maar zet veiligheid op plek één. Dat is de essentie van een topdeur. Op www.limburgia.nl vertellen we u meer over onze toegangsoplossingen voor hoogwaardige en complexe utiliteitsbouw. www.limburgia.nl

Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch

Postbus 65 5710 AB Someren Broekstraat 1 5711 CT Someren

limburgia utiliteitsdeuren b.v.

de juiste deur naar veiligheid

Inhoud

Van de redactie

Congres Awareness

Nieuws

Natuurlijke koeling in VUMC

Congres Aanbesteden

Dakonderhoud

Rivas Zorggroep wint wasmachine Miele

Inkoop St. Antonius

Thema Veiligheid & Beveiliging

Column Frederiek Morees

Koffiedrinken op het werk

Trends

Secuvak

Product & Markt

Service

Nieuwe norm voor beveiliging

Nieuwbouw Jeroen Bosch Ziekenhuis

Bouwregelgeving

Agenda en Advertentie-index

Online > ZorgInstellingen is sinds enige tijd ook op Twitter te volgen. Ga naar www.twitter.com/zorginstelling en wordt volger. Zo blijft u dagelijks op de hoogte van het laatste nieuws uit de zorgsector. Niet alleen interessant voor uzelf, maar u heeft ook de mogelijkheid om uw eigen volgers snel op de hoogte te stellen van het nieuws door te retweeten.< > Wat is er te doen? Voor welke cursus kan ik me inschrijven. Welk congres is interessant om bij te blijven in mijn vakgebied? En naar welke beurs moeten mijn medewerkers beslist toe? De website van uw eigen vakblad houdt evenementen en andere belangrijke agenda-onderwerpen nauwgezet in de gaten. Ga voor het complete overzicht naar de website. lees verder < www.zorginstellingen.nl/evenementen

> Eens per twee weken verschijnt ZorgInstellingen in de vorm van een digitale nieuwsbrief. Iedereen die ge誰nteresseerd is in het laatste nieuws uit de zorgsector kan zich abonneren op deze gratis nieuwsbrief. Ook bevat de nieuwsbrief informatie over de nieuwste producten en diensten. Abonneren? lees verder < www.zorginstellingen.nl > Onlangs is bekend geworden wie de winnaars zijn van de Gastvrijheidszorg Awards 2012. Niet gewonnen? Ook in 2013 is het weer mogelijk het gastvrijheidsniveau van uw zorginstelling te laten beoordelen. De inschrijving van de editie 2013 van Gastvrijheidszorg met Sterren is inmiddels geopend. Ga daarom snel naar de website www.zorgmetsterren.nl voor alle informatie over het gastvrijheidsproject. Schrijf u in en ook uw zorgorganisatie heeft kans om goede sier te maken met de uitslag. Van harte aanbevolen!

2012-Oktober / ZorgInstellingen

TOTAAL BEHEER VAN ZORGHULPMIDDELEN

WWW.MEYRA.NL/ZORGINSTELLINGEN

redactioneel

Colofon

Met gastvrije groet Ruim vier jaar geleden rolde ik de wereld van de zorg binnen. Sindsdien heb ik tientallen keren het woord tot u mogen richten vanaf pagina 5. Vandaag voor het laatst. Ik ben niet langer meer als hoofdredacteur verbonden aan deze titel. De afgelopen jaren is er veel gebeurd op het gebied van facilitair management binnen de zorgsector. Wat me het meest is opgevallen, is dat het vak inmiddels doordrenkt is van gastvrijheid. Hospitality is de afgelopen jaren echt de drijfveer geworden van de facilitair manager. En niet alleen in woorden, vooral ook in daden. Steeds meer ziekenhuizen, zorgcentra en ook GGZ-instellingen weten gastvrijheid inmiddels te borgen in hun organisatie. Een goede zaak. Omdat dat uiteindelijk de patiënt en cliënt ten goede komt. Tot pakweg een jaar geleden was gastvrijheid in de zorg voor mij een abstract begrip. Natuurlijk vond ik dat een cliënt of patiënt correct bejegend moet worden. Ook de ambiance moest vanzelfsprekend in orde zijn. Faciliteiten, ook zoiets. En eten en drinken natuurlijk. Het staat buiten kijf dat de maaltijd het hoogtepunt van de dag moet zijn. In het afgelopen jaar heb ik meermalen ervaren dat gastvrijheid niet altijd vanzelfsprekend is. En klagen levert doorgaans geen vriendelijke gezichten op. Al leverde het indienen van een officiële klacht bij een ziekenhuis wel het gewenste resultaat op. Dat doet me deugd. Ik heb inmiddels mijn pijlen verlegd naar het verpleeghuis waar ik geregeld kom. Ook daar valt – ik had zo gehoopt dat het niet zo was – nog wel wat te verbeteren. Het eerste boze gezicht heb ik al gezien. En toch blijf ik kritisch. In het belang van de bewoners. Ik ben er namelijk van overtuigd dat wanneer open aanmerkingen serieus worden genomen dat is terug te zien in de gastvrijheidstatistieken.

ZORGINSTELLINGEN IS EEN UITGAVE VAN B + B VAKMEDIANET

Hoofdredacteur Annet van den Berg, annetvandenberg@vakmedianet.nl EINDredacteur Dennis van Asselt Redactieraad Chiel Bos, Noor van den Bergh en Rob van den Bergh Medewerkers aan dit nummer Dennis van Asselt, Aline de Bruin, Nicolette Drop, Arjen de Kort, Carolien Meijer, Frederiek Morees, Pim van der Vliet en Willem van Werven coverontwerp Danny Merk Art Direction & Vormgeving Mr. Richardson, Arjan Anderiesen Uitgever Ruud Bakker, ruudbakker@vakmedianet.nl Marketing Leendert van Wezel Accountmanager Jeroen Baar, jeroenbaar@vakmedianet.nl Abonnementenadministratie & Traffic Jolanda van Selm, traffic@vakmedianet.nl Adres B + B Vakmedianet Postbus 219, 1400 AE Bussum Tel. 035-6940740 www.zorginstellingen.nl redactie@zorginstellingen.nl Abonnementen ZorgInstellingen verschijnt acht keer per jaar. Jaarabonnement Nederland €115,00 (excl. BTW), België €122,50 buitenland overig €150,00. Abonnementen worden automatisch verlengd, tenzij twee maanden voor vervaldatum schriftelijk is opgezegd. Los nummer €17,50 (excl. BTW). Bankrelatie ING bank 65.23.73.763

Annet van den Berg

hoofdredacteur

Druk Van der Wiel & Rosmalen Drukkers, Arnhem Doelgroep Algemeen & financieel management, facilitair management, hoofden inkoop & voeding, ICT-management & hoofden administratie. Copyright Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of op enige andere manier, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Copyright: ©2012 Disclaimer: Alle in ZorgInstellingen opgenomen informatie is met de grootste zorgvuldigheid samengesteld. De juistheid en volledigheid kunnen echter niet worden gegarandeerd. B + B Vakmedianet en de bij deze uitgave betrokken redactie en medewerkers aanvaarden dan ook geen aansprakelijkheid voor schade die het directe of indirecte gevolg is van het gebruik van de opgenomen informatie. B+B Vakmedianet is aangesloten bij Het Oplage Instituut (HOI)

2012-Oktober / ZorgInstellingen

nieuws Kwaliteitspaspoort voor medewerkers Het Máxima Medisch Centrum (MMC) in Eindhoven en Veldhoven gaat de kwaliteit van individuele medewerkers voortaan vastleggen door middel van een individueel kwaliteitspaspoort. In het paspoort komen de bevoegdheden, bekwaamheden en talentontwikkeling van medewerkers vast te liggen. Bovendien stimuleert het de zorgmedewerkers om hun bevoegdheden continu bij zich te houden. Hierdoor kunnen patiënten erop vertrouwen dat alle MMCmedewerkers hun kwalificaties nu en in de toekomst op peil houden. Drs. Bruno de Hoogd, manager HRM van MMC: “Er is een bijzondere prestatie geleverd. Met dit paspoort geeft het Máxima Medisch Centrum invulling aan zijn ambities om voorop te lopen in het verder toetsbaar maken van kwaliteit van zorgprofessionals. De passie en de wil om – in het belang van de patiënt – het steeds beter te doen staat in alles voorop.”

SecuVak heeft een kennisprogramma De eerste editie van vakbeurs SecuVak, voor de complete veiligheids- en beveiligingsbranche, vindt plaats van 13 tot 15 november in de Evenementenhal Venray. Tijdens de beursdagen is er ook een kennisprogramma. Dit programma is gratis toegankelijk voor alle bezoekers. In samenwerking met de Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB), Post Hoger Onderwijs Veiligheidskunde (PHOV) en het Kenniscentrum Integrale Veiligheid (KCIV) wordt er tijdens de beursdagen extra aandacht geschonken aan diverse thema’s binnen de veiligheid en beveiliging. Het kennisprogramma wordt ingevuld met één hoofdthema per dag, zoals brandveiligheid en arbeidsveiligheid. Kijk voor meer informatie op www.evenementenhal.nl Lees ook pagina 14.

Zorgseminar FMG/FMN goed bezocht Rond de 150 belangstellenden kwamen op dinsdag 8 oktober naar het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis voor de presentaties van het middagseminar Cure, Care & Comfort 3.0, georganiseerd door FMGezondheidszorg en de zorgkring van FMN. Middagvoorzitter André de Reus Jos Burgers gaf achtereenvolgens het woord aan Anton Westerlaken (voorzitter raad van bestuur Maasstad Ziekenhuis), Ronald Wilmes (Assist), Theo van der Voordt (TU Delft en Center for People and Buildings), Vivianne Zeestraten (vanuit Assist als facility manager gedetacheerd bij Zorgbalans) en Jos Burgers, veel gevraagd spreker over klantmanagement. Vooral de laatste maakte veel indruk met zijn verhaal over boren en gaten, de wet van Snuf, zijn abc’tje bij het omgaan met klachten (aandacht geven, begrip tonen, complimenten geven) en vijf tips voor het omgaan met klanten. De middag werd afgesloten met een geanimeerde borrel en een Indisch buffet.

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Werken iedereen wordt er beter van Dit boek introduceert een vernieuwende methode die op een andere manier omgaat met ziek zijn en verzuim. Met feiten en cijfers laat Marleen Teunis zien dat het mogelijk is het verzuimpercentage terug te brengen naar 3 of minder. Met praktijkvoorbeelden, tips en adviezen.

Bestellen? www.gidsonline.nl/shop

nieuws

www.zorginstellingen.nl

Nominaties voor ‘Het Beste Zorgidee’ bekend Zeven kandidaten zijn geselecteerd voor 'Het Beste Zorgidee 2012.' De wedstrijd wordt georganiseerd door ONVZ Zorgverzekeraar om het Nederlands publiek mee te laten denken over de verbetering van de zorg. Erno Kleijnenberg, voorzitter van de Raad van Bestuur bij ONVZ Zorgverzekeraar: “De beste ideeën in de zorg ontstaan niet alleen in bestuurskamers, maar juist door consumentenervaringen of binnen zorginstellingen zelf. Ook dit jaar kwamen veel inzendingen van professionals uit de zorg en van consumenten die meedenken om de zorg goed, betaalbaar en toegankelijk te houden.” Bij de bijna vierhonderd inzendingen van dit jaar is veel aandacht besteed aan de kosten van de zorg. Veel ideeën gingen over het tegengaan van verspilling van medicijnen of hulpmiddelen. Daarnaast werden veel ideeën ingediend om meer te bewegen en te sporten. Iedereen kan op www.hetbestezorgidee.nl stemmen op één van de zeven genomineerde ideeën. De jury neemt het aantal stemmen mee in de eindbeoordeling. Het winnende idee wordt beloond met een prijs van 10.000 euro. De winnaar wordt op 29 oktober bekend gemaakt.

Onderzoeksprijs voor nieuw gezondheidsconcept Onderzoeker Machteld Huber van het Louis Bolk Instituut heeft op het Nationaal Congres Gezondheidszorg, op 20 Oktober, de ZonMw-Parel ontvangen. Huber ontvangt deze onderzoeksprijs vanwege haar zoektocht naar een nieuw gezondheidsconcept, waarbij gezondheid geen statische situatie meer is, maar het dynamische vermogen van mensen om zich aan te passen en zelf regie te voeren over hun welbevinden. De aanleiding voor Hubers onderzoek is dat de huidige gezondheidsdefinitie van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) niet meer voldoet. De huidige definitie luidt als volgt: ‘Gezondheid is een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en is niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek’. In de praktijk stimuleert deze WHO-definitie volgens Huber onbedoeld medicalisering van de zorg. ‘Naast een ziekte kan iemand nog een hele portie gezondheid hebben en een goede kwaliteit van leven ervaren’, stelt Huber. ‘Vermogens als veerkracht en het kunnen voeren van een eigen regie, ontbreken in het huidige concept, terwijl die ook door patiënten als heel relevant worden ervaren.’ Door de focus te verschuiven en ‘gezondheid’ meer aandacht te geven, leren beleidsmakers en politici anders te denken over invulling en preventie van de zorg.

Inschrijving Gastvrijheidszorg met Sterren 2013 geopend Ziekenhuizen, verzorgingshuizen, verpleeghuizen en GGZ-instellingen die mee willen doen aan Gastvrijheidszorg met Sterren 2013 kunnen zich vanaf nu inschrijven. Gastvrijheidszorg met Sterren is een waarderingssysteem voor de kwaliteit van gastvrijheid in de Nederlandse zorg. Deelname aan Gastvrijheidszorg met Sterren bestaat uit een audit via online vragenlijsten, bestemd voor management en cliëntenraden. Daarna volgt een bezoek door twee auditeurs die een uitvoerige rapportage maken. Iedere zorginstelling in Nederland kan meedoen en maximaal vijf sterren verwerven. De winnaars worden bekendgemaakt tijdens het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg in Ede, het grootste congres in de Nederlandse zorg. Alle deelnemers krijgen een vermelding in de Gastvrijheidszorg Sterrengids, een kwaliteitsgids voor eten, drinken, wonen, ambiance en service in de zorg. Ook krijgen zorginstellingen een muurschild met daarop het aantal verworven sterren en het logo van Gastvrijheidszorg met Sterren. Zorginstellingen kunnen zich inschrijven via www.zorgmetsterren.nl.

2012-Oktober / ZorgInstellingen Untitled-1 1

3-10-2012 12:03:33

Congres

Succes met aanbesteden

Tien veelgemaakte fouten bij facilitaire aanbestedingen Wat zijn de tien meest gemaakte fouten bij facilitaire aanbestedingen en wat kun je doen om die te voorkomen? Deze vraag staat centraal in de presentatie van prof. dr. Jan Telgen tijdens het Facto Magazine-middagcongres Succes met aanbesteden! op dinsdag 18 december in Hotel Van der Valk in Breukelen. In zijn presentatie gaat Telgen, hoogleraar Inkoopmanagement aan de Universiteit Twente, aan de hand van aansprekende en praktijkgerichte cases in op de vraag hoe van een facilitaire aanbesteding een succes te maken. Ook besteedt hij aandacht aan de ontwikkelingen met betrekking tot de nieuwe Aanbestedingswet en de voorstellen voor nieuwe EU-richtlijnen. Wat gaat er veranderen en wat betekent dat voor de facilitair inkoper en FMâ&#x20AC;&#x2122;er, betrokken bij aanbestedingen? Na de presentatie van Telgen staan drie kennissessies, van elk vijf kwartier, in kleine groepen op het programma. Deelnemers kunnen twee van de drie sessies bijwonen.

1. Ontwikkelingen in het aanbestedings recht - wat betekent het nu echt? (juridische update)

Spreker: mr. Gijs Verberne, advocaat en partner bij Van Doorne Advocaten in Amsterdam

2. Van contracteren naar presteren (case aanbesteden schoonmaak)

Sprekers/panelleden: Adrie Groot, bestuursvoorzitter Stichting Flore (32 scholen) Tineke Martens, manager buitendienst Masterkey-Plus Nico Schokker, operationeel directeur Succes Schoonmaak Ron Steenkuijl, commercieel directeur Asito

3. Nieuw pand, nieuwe catering (case aanbesteden catering)

Sprekers: Herman Kamp, teamleider Gebouwsupport bij gemeente Nieuwegein, Hayk Simons, directeur HTC Advies/Atir Gerrit Vink, algemeen directeur AppĂ¨l Bedrijfscatering

Meer informatie Datum : 18 december 2012 Locatie : Motel Van der Valk, Breukelen Tijd : 13.00 tot 17.00 uur Website : www.factomagazine.nl/opleidingen Informatie : Monique van der Horst, tel. (06) 51 615 659, mvdhorst@vakmedianet-alphen.nl

2012-Oktober / ZorgInstellingen

BTL maakt ruimte leefbaar!

Groen als kwaliteitsimpuls Gebruik groen en geef een kwaliteitsimpuls aan uw zorginstelling. Integreer de buitenruimte in uw zorgconcept, zodat zij optimaal aansluit op de zorgbehoefte of het genezingsproces. Specialistische zorg is een totaalpakket. Door het bieden van een stimulerende ruimte voor therapie, afleiding en ontspanning is specialistisch groen een waardevolle aanvulling. Elke situatie vraagt om maatwerk. Daarom kijken wij samen met gebruikers en zorgprofessionals naar de beste oplossing voor uw groene buitenruimte.

Kijk voor meer informatie op www.btl.nl

VERKOOP BIJ INSCHRIJVING! KIJKDAGEN: VRIJDAG 19 EN WOENSDAG 24 OKTOBER VAN 14.00 TOT 16.00 UUR

KARAKTERISTIEK SCHOOLGEBOUW GEBRUIKSOPPERVLAKTE CIRCA 745 M² PERCEELSOPPERVLAKTE 3.684 M² BESTEMMING: BREDE MAATSCHAPPELIJKE BESTEMMING VOOR ZOWEL BEDRIJF ALS INSTELLING. WWW.BESTLIVING.NL TEL. 0313 – 41 90 30 adviseurs

advertorial

Andrea Lock wint wasmachine van Miele ‘Hoeveel microvezeldoeken zitten er in de wasmachine?’ Met deze prijsvraag trok Miele de aandacht van veel zorgmedewerkers tijdens het jaarlijkse Nationaal Congres Gastvrijheidszorg. Andrea Lock, zorgmedewerker bij Rivas Zorggroep, gaf precies het juiste antwoord van 74 stuks en won daarmee een wasmachine van Miele Professional. Miele had op het Nationaal Congres Gastvrijheidszorg een aantal wasmachines opgesteld. Eén van die machines was helemaal gevuld met microvezeldoeken. Arnout Schoonderbeek, salesmanager was- en afwastechniek bij Miele: “Er komen veel mensen op zo’n congres, maar je moet wel iets bijzonders doen om mensen naar je stand te trekken en ook daadwerkelijk contact met ze te hebben. Een prijsvraag is daarvoor het ideale middel.” Van de ongeveer duizend bezoekers hebben zevenhonderd mensen meegedaan aan de prijsvraag. De meesten zaten ruim boven het aantal van 74, maar Andrea Lock uit Sliedrecht raadde precies het juiste aantal. “Nu heb ik wel bewezen dat ik een goede huisvrouw ben.” In het dagelijks leven werkt Andrea bij Rivas Zorggroep. “Binnen het hele huis heeft iedereen het over de gewonnen wasmachine. Er komt een stukje in de nieuwsbrief, de communicatieafdeling gaat een persbericht versturen.. Leuk om het enthousiasme te zien.” De wasmachine gaat gebruikt worden bij Rivas Zorggroep, locatie Waerthove in Sliedrecht. “We gaan er alle microvezeldoeken van de schoonmaakploeg apart in wassen en incidentieel wat was van bewoners draaien”, zegt Matthijs Ras, teamleider Hotelservices bij Rivas. De machine gaat straks ook mee naar de nieuwbouw van Rivas. “Daar gaan we kleinschalig wonen in groepen van acht cliënten die zelf hun was gaan doen. Ook daar komt de wasmachine nog van pas.”

tHeMa VeiliGHeid & BeVeiliGinG

Trends in veiligheid en beveiliging

www.zorginstellingen.nl

â&#x20AC;&#x2DC;Veiligheid heeft haar prijs, maar onveiligheid ookâ&#x20AC;&#x2122; tekst: Aline de Bruin

Risicomanagement is belangrijk. Zorginstellingen moeten op een transparante en verantwoorde wijze met (brand)veiligheid omgaan. John van Lierop van de Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) en Fokko Mellema van het Kenniscentrum Integrale Veiligheid over de huidige ontwikkelingen op het gebied van beveiliging en veiligheid in zorginstellingen.

De twee organisaties maken deel uit van het kennisprogramma op de vakbeurs SecuVak. Tijdens dit interactieve programma gaan sprekers en bezoekers met elkaar in gesprek over brandveiligheid en integrale veiligheid.

Brandveiligheid In 2011 publiceerden vier rijksinspecties een rapport waaruit bleek dat de brandveiligheid binnen veel zorginstellingen ernstig tekortschoot. Inmiddels zijn zorginstellingen zich meer bewust van hun verantwoordelijkheden op dit gebied en denken ze beter na over brandveiligheidsvraagstukken. Toch is de brandveiligheid van veel zorginstellingen nog vaak inefficiĂŤnt geregeld. Brandveiligheid is een combinatie van bouwkundige, organisatorische en installatietechnische maatregelen. In de praktijk passen veel zorginstellingen al deze factoren toe. Ze kiezen

2012-Oktober / ZorgInstellingen 11

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Trends in veiligheid en beveiliging

Stel van te voren een worst case scenario op. Bedenk: wat gaan we doen als de IC in brand vliegt? bijvoorbeeld voor een bouwkundige brandveiligheid (brandcompartimenten) en een organisatorische brandveiligheid (bedrijfshulpverleningsorganisatie).

Wettelijk minimum

Volgens John van Lierop van de Nederlandse Organisatie voor Brandveiligheid (NOVB) is het beter als instellingen zelf nadenken over het gewenste veiligheidsniveau. “Zorginstellingen hebben vaak niet door dat de wet alleen het absolute minimum aan brandveiligheidsmaatregelen regelt. Als je dat als streefniveau neemt, gaat het fout. Instellingen moeten hun eigen verantwoordelijkheid nemen en nadenken over het geaccepteerde restrisico, bijvoorbeeld dat afdelingen bij brand niet lang hoeven te sluiten.” Wanneer er bijvoorbeeld gekozen wordt voor het installeren van een sprinklerinstallatie, hoeft de bedrijfshulpverleningsorganisatie niet zo uitgebreid opgezet te worden. John van Lierop: “Sprinklerinstallaties geven een hoog brandveiligheidniveau omdat ze direct starten met blussen alleen daar waar brand is. Binnen de zorg zie je dat ze steeds vaker toegepast worden. Het UMC breidt nu bijvoorbeeld het sprinklersysteem uit. Veel zorginstellingen hebben onlangs voor watermist gekozen. Instellingen denken meer na over hun verantwoordelijkheden.” De NOVB wil

2012-Oktober / ZorgInstellingen

graag dat zorginstellingen een risicoinventarisatie gaan maken. “Bij het bouwproces zijn vaak heel veel verschillende groepen betrokken. Architecten, installateurs, aannemers, adviseurs. Er is sprake van een enorme versplintering van kennis. Bovendien zit er een verschil in belangen tussen de bouwer en de gebruiker. De bouwer bouwt en is klaar, de gebruiker moet er nog jaren naar alle tevredenheid mee werken. Het is daarom belangrijk dat instellingen een eigen veiligheidsconcept maken en kiezen voor helderheid.” Voor dat concept kan er gebruik gemaakt worden van het nieuwe model IBB (Integrale Brandveiligheid Bouwwerken). Dat is een model dat bij de start van een (nieuw)bouwproject meteen alle betrokkenen betrekt bij een integrale veiligheidsoplossing. De eerste pilots zijn inmiddels al gedraaid. John van Lierop: “Het grote voordeel van dit model is dat er meteen in het begin al helder en duidelijk samengewerkt wordt. Architecten, installateurs en adviseurs maken dan optimaal gebruik van elkaars kennis.” De NOVB bundelt de krachten van een groot aantal organisaties die samen werken aan een brandveiliger Nederland. Als overkoepelende organisatie is de NOVB het kennisplatform voor leden en niet-leden. www.novb.nl

Integrale Veiligheid Fokko Mellema van het Kenniscentrum Integrale Veiligheid onderscheidt vier trends op het gebied van criminaliteit: misdaad is meer wijkgericht, ouderen zijn vaker de dupe omdat ze een kwetsbare groep vormen, het geweldsniveau stijgt en cybercrime is erg in opkomst. Vooral de laatste ontwikkeling kan een groot probleem vormen voor zorginstellingen. “Cybercrime gaat een veel groter probleem worden dan wij

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Trends in veiligheid en beveiliging

nu kunnen zien. Vrijwel alle medische gegevens zijn tegenwoordig gedigitaliseerd. Als het systeem gehackt wordt, komt alle informatie over het medicijngebruik en het ziekteverloop van patiënten openbaar.” Volgens Mellema is het belangrijk dat zorginstellingen op een verantwoorde en transparante wijze met deze kwestie omgaan. “Enerzijds moeten instellingen de gegevens van hun patiënten of bewoners zo goed mogelijk beschermen en de laatste technische ontwikkelingen in de gaten houden. Anderzijds hebben burgers en patiënten ook een eigen verantwoordelijkheid. Ze moeten nooit zomaar een kopie van hun ID afgeven en altijd opletten of hun gegevens wel goed beschermd worden.”

Risicomanagement

Een ander veiligheidsprobleem waar zorginstellingen mee te maken hebben is onvoldoende risicomanagement. Als er iets misgaat, is het lang niet altijd duidelijk wie de verantwoordelijkheid heeft voor die fout. “Bij problemen geeft de Raad van Toezicht vaak het personeel de schuld, want de medewerkers zijn degenen die 24 uur toezicht houden. Andersom geeft het personeel de Raad van Toezicht de schuld omdat zij te weinig overzicht hebben. Dat is een vicieuze cirkel”, zegt Fokko Mellema. Hij vindt dat het management van een zorginstelling meer moet kijken naar wat er mis kan gaan. “Stel van tevoren een worst case scenario op. Bedenk: wat gaan we doen als de IC in brand vliegt? Hoe pakken we dat aan? Wat communiceren we naar buiten toe? Gaan we achteraf evalueren hoe het proces verlopen is?” Eén ding moet het management in ieder geval niet doen als het toch mis is gegaan: de schuld aan anderen geven. “Het probleem ligt er, stel het vast, wees krachtig. Neem je verantwoordelijkheid. Er moet iets

Vakbeurs SecuVak SecuVak is een vakbeurs voor leveranciers, ondernemers en werknemers in de veiligheids- en beveiligingsbranche. De beurs vindt plaats van 13 t/m 15 november in de Evenementenhal te Venray. Tijdens de beursdagen is er ook een kennisprogramma met lezingen op het gebied van brandveiligheid, criminaliteit en arbeidsveiligheid. Kijk voor meer informatie en aanmelding op http://www.evenementenhal.nl/ venray/beurzen/view/128/secuvak Registeren kan op de website www.evenementenhal.nl/ zorginstellingen-ve met de actie code: 8120003405.

gebeuren, want uiteindelijk verwachten de bewoners en patiënten goede zorg. Daar gaat het om.” Voor een goed risicomanagement is de juiste voorbereiding cruciaal. ”Er kan meer gemonitord worden. De trend is nu om maatschappelijk verantwoord te ondernemen, voor een zorginstelling kan dit omgezet worden naar maatschappelijk verantwoord dienstverlenen.” Dat kost tijd, energie en geld, maar levert uiteindelijk betere zorg op. “Veiligheid heeft zijn prijs, maar onveiligheid ook. Om nog maar niet te spreken over de imagoschade die een instelling kan oplopen.” Het Kenniscentrum Integrale Veiligheid is een onafhankelijke stichting die alle partijen op het gebied van integrale veiligheid bij elkaar wil brengen om kennis te delen. Het centrum doet onderzoek, heeft een adviesrol en geeft trainingen. De verwachting is dat het centrum per januari 2013 volledig zelfstandig zal zijn. www.kciv.nl

2012-Oktober / ZorgInstellingen 13

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Beurs

www.zorginstellingen.nl

Kennisprogramma SecuVak Dinsdag 13 november

Woensdag 14 november

Donderdag 15 november

Hoofdthema Criminaliteit Leider KCIV - Fokko Mellema

Hoofdthema Brandveiligheid Leider NOVB - John van Lierop

Hoofdthema Arbeidsveiligheid Leider PHOV - Wim van Alphen

14:00 – 15:00

15:00 – 16:00

Trends in criminaliteit en criminaliteitsbeheersing KCIV - Fokko Mellema

Woningsprinklers versus conventionele sprinkler; concurrerend of complementair? NOVB / EFSN – John van Lierop

Ongevallenonderzoek PHOV – Wim van Alphen

15:00 – 16:00

Onderwerp volgt D & F – spreker volgt

15:00 – 16:00 Integrale beveiligingsconcepten Heras – Johan van den Wittenboer

16:00 – 17:00 Het menselijke aspect binnen de criminaliteit Phoenix Protection System-Jan Arndts

17:00 – 18:00 CEPTED 2.0 KCIV – M. van den Berg

18:00 – 19:00 Winkelcriminaliteit, trends, preventie & subsidies Regionaal Platform Criminaliteitsbeheersing, Kamer van Koophandel en Politie

Ontwikkeling van watermistsystemen Unica – Richard Jouwstra

16:00 – 17:00

17:00 – 18:00

Integrale brandveiligheid; Model IBB CCV – Willem van Oppen

De menselijke factor bij brandveiligheid Cauberg-Huygen – Ingrid Naus

17:00 – 18:00

18:00 – 19:00

Duurzaamheid en brandveiligheid Geberit – Armand Gademan

Methoden van inschatten van risico’s op het gebied van arbeidsveiligheid Triplus – Porto Franco

18:00 – 19:00 Veelzijdigheid van brandveiligheid Viking – Harry Bakker

19:00 – 20:00 VBE Themabijeenkomst

20:00 – 21:00 VBE Themabijeenkomst

21:00 – 22:00 VBE Themabijeenkomst

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Wijzigingen onder voorbehoud

SECUVAK

Venray 13, 14 en 15 november 2012

Dé vakbeu rs vo o r d e c o mp l e te v eilig h eid s - en b ev eilig in g s b r a n ch e

! Nieuwe Vakbeurs

openingstijden 14.00 – 22.00 uur openingstijden 14.00 – 22.00 uur

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 E venray@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Ons evenement. UW MOMENT.

Netwerken begint bij een professioneel platform

B+B VAKMEDIANET

informatieplatforms voor professionals

www.vakmedianet.nl

tHeMa VeiliGHeid & BeVeiliGinG

Informatievoorziening

www.zorginstellingen.nl

Nieuwe norm voor beveiliging duidelijker De behoefte aan veilige informatievoorzieningen van medische patiĂŤntgegevens is sterk gegroeid. NEN 7510, de norm voor informatiebeveiliging in de zorg, is eind vorig jaar herzien. Nicolette Drop van NEN legt uit wat de norm inhoudt en welke wijzigingen er in staan. Tekst nicolette Drop

De automatisering in de zorg groeit sterk. Waar tot een aantal jaren geleden de zorgsector nog veel vastlegde in papieren dossiers, gebeurt dat tegenwoordig steeds meer digitaal. Hoewel de politiek heeft afgezien van het landelijk EpD gaat de digitalisering in de zorg onverminderd door. De kans op incidenten en de impact daarvan neemt toe. Denk aan netwerken die niet voldoende beveiligd zijn waardoor gegevens van patiĂŤnten min of meer openbaar zijn, of iemand die een USB-stick vergeet waarop vertrouwelijke informatie staat. Informatiebeveiliging staat dan ook op de meeste agenda's van directies en raden van bestuur van zorginstellingen. De Nederlandse zorgsector heeft

2012-Oktober / ZorgInstellingen

sinds 2004 een eigen norm voor informatiebeveiliging ontwikkeld: NEN 7510. Deze norm biedt zorginstellingen handvatten voor het organiseren en borgen van informatiebeveiliging. Hierbij is het organiseren van de technologische oplossing niet het grootste probleem. IcT-afdelingen zijn goed uitgerust of huren deskundige expertise in. Het probleem uit zich vooral in het borgen van informatiebeveiliging. Hoe gaat het personeel met vertrouwelijke gegevens om? Kennis en gedrag zijn hierbij de sleutelwoorden. Zorginstellingen kiezen soms voor een project om de norm te implementeren. Nadat het tijdelijke project is afgerond, vervaagt echter de aandacht en daarmee het bewustzijn

tHeMa VeiliGHeid & BeVeiliGinG

Informatievoorziening

Eén norm

De nieuwe NEN 7510:2011 is een herziening van de versie uit 2004 en de daaraan gerelateerde NEN 7511-serie uit 2005. Er is nu dus nog maar één norm. De 2011-versie is beter leesbaar en omvat alle eisen die nationaal en internationaal gelden voor informatiebeveiliging in de zorg.

binnen de organisatie. En juist het bewustzijn bij medewerkers, management en directie is de essentie van informatiebeveiliging. Hiervoor moet dus continue aandacht zijn en blijven.

Beter leesbaar De nieuwe NEN 7510:2011 is een herziening van de versie uit 2004 en de daaraan gerelateerde NEN 7511-serie uit 2005. Er is nu dus nog maar één norm. De 2011-versie is beter leesbaar en omvat alle eisen die nationaal en internationaal gelden voor informatiebeveiliging in de zorg. Bij de herziening hebben het managementsysteem voor informatiebeveiliging en de risicoanalyse een centrale plek gekregen. De risicoanalyse biedt inzicht in de risico's en de te nemen maatregelen. Het managementsysteem borgt het inbedden van de maatregelen en de periodieke beoordeling. Dit helpt zorginstellingen om informatiebeveiliging in te bedden in een bestaand kwaliteitsmanagementsysteem en voorkomt dat er aparte managementsystemen worden opgezet. Alle verschillen tussen de oude en de nieuwe NEN staan duidelijk aangegeven in de bijlage van de norm. Zorginstellingen certificeren zich de laatste jaren steeds vaker op NEN 7510. De vraag is of certificatie daadwerkelijk leidt tot betere informatiebeveiliging. Het is belangrijk dat zorginstellingen op alle niveaus, van de werkvloer tot aan de directie en of raad van bestuur, continue aandacht hebben voor informatiebeveiliging. Dit betekent dat instellingen periodiek moeten kijken naar de resultaten van de risicoanalyse en deze opnieuw moeten beoordelen. Hieruit ontstaat een continu proces van plan-do-

act-check dat de informatiebeveiliging op een hoger niveau brengt. certificatie biedt dus geen garantie dat de beveiliging op orde blijft. Met een certificaat kunnen zorginstellingen wel laten zien dat zij er aandacht voor hebben en de beveiliging serieus nemen. Op de website NEN7510.org zijn producten en diensten te vinden die ondersteuning bieden bij de invoering van de norm, zoals veelgestelde vragen, cursussen en informatie over bijeenkomsten. De dienstverleners op deze site zijn partners van het Steunpunt NEN 7510. Zij kunnen zorginstellingen assisteren bij de implementatie van de norm.

Wat is een norm? Een norm is een afspraak tussen belanghebbende partijen die wordt vastgelegd. Het is geen wet. Een norm wordt gemaakt door en voor de markt. Dit geldt ook voor nEn 7510. De Inspectie voor de gezondheidszorg (IgZ) heeft aangegeven de norm te hanteren bij het toetsen van de vraag of zorginstellingen de juiste maatregelen treffen voor invoering en handhaving van adequate informatiebeveiliging. Bij verantwoorde zorg hoort namelijk ook de wijze waarop de zorginstelling en de hulpverlener informatie verwerken. IgZ controleert hierop. Maar organisaties mogen ook op andere manieren aantonen dat zij de beveiliging goed op orde hebben.

WAAR IS HIER DE NOODUITGANG? U moet er niet aan denken: brand of een andere vervelende situatie waarbij de stroom uitvalt. Gelukkig heeft u goedwerkende noodverlichting en genoeg blusmiddelen voorhanden, zodat de aanwezigen snel en veilig het pand kunnen verlaten. Of niet? De Arbo-wet, het bouwbesluit en verzekeraars stellen de directie verantwoordelijk voor de veiligheid van de aanwezigen (zorgplicht). Alle noodzakelijke maatregelen dienen getroﬀen te zijn. In werkelijkheid blijkt vaak dat er niet veilig gevlucht kan worden! Hoe weet u of de vluchtveiligheid op orde is? 1. Zijn er voldoende vluchtwegen en zijn nooduitgangen direct te openen? 2. Worden de vluchtwegen altijd vrijgehouden en goed aangegeven? 3. Is er voldoende noodverlichting aanwezig en wordt deze jaarlijks onderhouden? 4. Zijn er genoeg blusmiddelen voorhanden en worden deze jaarlijks onderhouden? 5. Is er een up-to-date ontruimingsplan en weet men wat te doen bij brand? Nu-Swift Brandbeveiliging is erkend specialist op het gebied van advies, installatie, controle en onderhoud van noodverlichting. Als Nu-Swift uw noodverlichting goedkeurt, is alles weer voor een jaar op orde en ontvangt u een certiﬁcaat en logboek. Een veilig gevoel! Vraag nu een gratis veiligheids-check aan en profiteer van een aantrekkelijk introductieaanbod. Kijk op www.noodverlichtingonderhoud.nl of bel direct 026-3630330.

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Nieuwbouw

www.zorginstellingen.nl

2012-Oktober / ZorgInstellingen

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Nieuwbouw

Rolls-Royce

Jeroen Peijnenburg, coördinator beveiliging van het JBZ, is blij met het nieuwe ziekenhuis: "Qua beveiligingssystemen en inrichting van de meldkamer zijn we van een Dafje naar een RollsRoyce gegaan."

JBZ wil open en veilig zijn Het Jeroen Bosch Ziekenhuis in 's-Hertogenbosch is in 2011 vanuit drie locaties verhuisd naar een groot en hypermodern zorgcomplex. Unithoofd beveiliging en receptie Letty van den Aker en coördinator beveiliging Jeroen Peijnenburg zijn hier nauw bij betrokken geweest en vertellen over hun rol in deze grootschalige operatie. Tekst Arjen de Kort

Het afgelopen decennium stond voor het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) in het teken van een enorm nieuwbouwproject. Het ziekenhuis ging van drie verouderde locaties in de binnenstad naar een nieuw onderkomen van honderdduizend vierkante meter aan de rand van de stad. De beveiliging ontwikkelde zich tegelijkertijd van een operationele dienst tot een afdeling die de ambitie van het ziekenhuis om patiëntgericht en patiëntveilig te zijn, ondersteunt. “Daartoe bood de nieuwbouw natuurlijk een goede gelegenheid en die kans hebben we gegrepen”, vertelt Letty van den Aker. Als unithoofd beveiliging en receptie heeft zij samen met coördinator beveiliging Jeroen Peijnenburg de afgelopen jaren hard gewerkt aan zowel de voorbereiding als de realisatie van de nieuwbouw. Voor Van den Aker en Peijnenburg werd het traject naar de complete beveiliging van het nieuwe ziekenhuis pas concreet in het Programma van Eisen (PvE) en het bouwbestek. Jeroen Peijnenburg: “Vanaf die fase werd er gekeken naar de invulling van de bouwkundige en technische zaken zoals de door het JBZ gewenste en in het PvE opgenomen camera- en toegangscontrolesystemen. Toen zaten we als beveiliging aan tafel om te bepalen waar er toegangscontrole zou moeten komen, hoeveel kaartlezers er nodig zouden zijn en waar de camera’s moesten hangen.” Daarbij maakte het beveiligingsteam gebruik van de risicoanalyse die het al in de oudbouw had uitgevoerd. Van den Aker: “Op basis van die risicoanalyse hebben we een vlekkenplan gemaakt voor de nieuwbouw. We zijn hierbij letterlijk met een doos kleurpotloden aan de slag gegaan en hebben op de overzichtstekeningen de verschillende compartimenten ingekleurd. Publiek en voor iedereen toegankelijk gebied werd groen en alle poliklinieken die overdag voor iedereen

toegankelijk maar ’s avonds afgesloten moeten zijn, werden geel. De gebieden met een verhoogd en hoog risico, zoals een apotheek of een laboratorium, kleurden we oranje en rood.” Vervolgens moest het beveiligingsteam het mechanisch sluitplan invullen. ”Ook dat was heel intensief”, vertelt Van den Aker. “We hebben eerst de functionaliteit van iedere deur bepaald. Toen we van zesduizend deuren wisten of ze al dan niet afsluitbaar moesten zijn en op welke wijze, hebben we op al die deuren stickertjes geplakt om die functionaliteit aan te geven.” Voor het camerasysteem kwamen de kleurpotloden weer tevoorschijn om op de plattegronden de zonering aan te geven en plekken te markeren die de meldkamer in de gaten moest houden. “Op basis van die uitgangspunten hebben we het gehele gebouw doorlopen”, legt Peijnenburg uit. “We hebben een camera op een stok gemonteerd en hadden een kleine monitor bij ons waarop we konden zien of dat de beelden opleverde die we wilden. Zo konden we aangeven waar we in het complex camera’s gemonteerd wilden hebben en of dat vaste of beweegbare camera’s moesten zijn.”

Extra investeringen Tijdens deze gedetailleerde exercitie bleek dat zowel het toegangscontrole- als het camerasysteem in het bouwbestek qua omvang wat voorzichtig waren ingeschat. Er waren beduidend meer camera’s en meer kaartlezers nodig, waardoor de uiteindelijke kosten het budget voor de fysieke beveiliging overschreden. Van den Aker: “Maar het feit dat de meeste van onze aanvullende wensen werden gehonoreerd, geeft wel aan dat het ziekenhuis de noodzaak inzag van het belang van deze extra investeringen voor de beveiliging.”

2012-Oktober / ZorgInstellingen 19

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Nieuwbouw

Letty van den Aker, unithoofd beveiliging en receptie, samen met coördinator beveiliging Jeroen Peijnenburg.

Gevraagd naar hun ervaringen van het afgelopen jaar reageert Peijnenburg ad rem: “Qua beveiligingssystemen en inrichting van de meldkamer zijn we van een Dafje naar een Rolls-Royce gegaan. Neem het camerasysteem, dat levert echt het nodige op. Het signaleert vroegtijdig en we kunnen nu niet alleen fysiek maar ook digitaal surveilleren. Zo kunnen we nu heel snel in één overzicht een reeks beelden oproepen van bijvoorbeeld de hele boulevard of van alle liften in geval we een melding krijgen dat een ongewenst persoon is binnengekomen. Hiermee kan je als beveiliging snel anticiperen op ongewenste situaties. En we hebben al diverse incidenten opgelost, waaronder zelfs een diefstal op heterdaad.” Pleit dat er dan niet voor om beveiliging eerder in een project van dergelijke omvang te betrekken? “Ik denk dat iedereen het er over eens is dat als het nog een keer zou moeten, een andere aanpak nodig is”, antwoordt Van den Aker. ”Maar het was zo’n enorm project, dat afdelingen er eerder bij betrekken ook vertragend had kunnen werken. Vooral in de beginfase moet er op JBZ-niveau toch eerst een aantal beslissingen op hoofdlijnen worden genomen. Er is met de beste intentie voor deze aanpak gekozen, waarbij uiteindelijk iedereen er wel bij betrokken is en er dus zeker sprake is geweest van een bottom-up benadering. Ik heb dan ook niet het gevoel dat we er als afdeling beveiliging te laat bij betrokken zijn.”

Niet vlekkeloos Na een lange en intensieve voorbereiding volgde ruim een jaar geleden de verhuizing. Zoals het meestal gaat bij dergelijke grote operaties, verliep ook bij het JBZ niet alles vlekkeloos. Het eerste wat Jeroen Peijnenburg daarbij opviel was het verwachtingspatroon. “Mensen kwamen naar de nieuwbouw met de verwachting dat alles wel goed zou zijn. Maar dan blijken nog niet alle systemen optimaal te functioneren.” Zo was de meldkamer niet klaar, waardoor medewerkers bijvoorbeeld de slagbomen nog niet konden bedienen. Ook waren de nieuwe camera- en toegangscontrolesystemen nog niet op zo’n grote schaal met vierduizend medewerkers getest. “Of neem de camera’s die keurig conform het cameraplan waren gemonteerd, maar waarvan de later opgehangen bewegwijzering ineens het zicht voor een deel beperkte waardoor aanpassingen nodig waren”, zegt Peijnenburg. “Maar dat is inherent aan de situatie na zo’n verhuizing. Onze eerste zorg was echter dat het primaire proces en de zorg meteen doorgang konden vinden. Security is dan gewoon even ondergeschikt.”

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Volgens Letty van den Aker is de rol van de afdeling beveiliging in het Jeroen Bosch Ziekenhuis aanzienlijk veranderd. “Waar we voorheen als beveiliging vooral incidentgedreven en reactief waren, zijn we nu proactief. Uitgangspunt is dat het ziekenhuis een plek moet zijn waar iedereen – medewerker, patiënt en bezoeker – zich veilig voelt en waar bezittingen goed beveiligd zijn. Ongewenst gedrag zoals geweld, agressie en intimidatie accepteren we niet en willen we voorkomen. Dat beleid, die uitgangspunten willen we borgen. Het moet een continu proces worden”, stelt Van den Aker. “Andere speerpunten zijn security awareness en het opstellen van een security management systeem, waarmee we nog proactiever kunnen optreden en zodoende kunnen aansluiten bij het thema patiëntveiligheid. Dat laatste is in het JBZ nog vooral medisch gericht. Maar fysieke beveiliging en een veilige omgeving passen hier ook in. Als we dat kunnen realiseren, is er sprake van integrale veiligheid en kunnen we nog beter bijdragen aan een van de kernwaarden van het JBZ: veiligheid waarin de patiënt centraal staat.”

Jeroen Bosch Ziekenhuis, ’s-Hertogenbosch Medewerkers: 4000 Bedden: 1145 Bezoekers: twee miljoen per jaar Beveiligingsmedewerkers: 25 Ambitie: het meest patiëntgerichte en patiëntveilige ziekenhuis van Nederland zijn

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Bewustwordingsproces

Congres Awareness

Het congres biedt professionals inzicht en tips om het bewustwordingsproces in gang te zetten en te volbrengen bij collega's die niet dagelijks bezig zijn met beveiliging en veiligheid.

Bewustwording, bewustzijn, bewust veilig De derde editie van het Awareness middagcongres staat in het teken van collectieve, integrale bewustwording. Hoe krijgen bedrijven en instellingen veiligheid bij alle medewerkers tussen de oren? Verschillende professionals komen hierover aan het woord op woensdag 21 november in Van der Valk Breukelen.

Programma Awareness Het middagcongres Awareness biedt deelnemers handvatten om binnen hun organisaties alle medewerkers bewust te maken van beveiliging en veiligheid, waardoor zij hun gedrag ook daadwerkelijk veranderen. Awareness is bedoeld voor security managers, information security officers, arbocoördinatoren en preventiemedewerkers van bedrijven en instellingen. Deze professionals zijn dagelijks bezig met beveiliging en veiligheid, maar voor collega’s op andere afdelingen in de organisatie ligt dat vaak anders. De informatie die zij krijgen over risico’s, maatregelen en procedures, gaat vaak het ene oor in en het andere uit. Tijdens workshops en lezingen van vakmensen uit de praktijk krijgen bezoekers inzicht en tips om het proces van bewustwording in gang te zetten en te volbrengen. Filosoof, wetenschapper en hoogleraar Bas Haring opent het congres met een presentatie over het menselijk brein. De workshops behandelen onder meer beveiligingsbewustzijn binnen een publiektoegankelijke instelling, veiligheidsbewustzijn bij ECN en informatiebeveiliging bij een overheidsinstelling. Hans Jansen, hoofd beveiliging van de Tweede Kamer der Staten-Generaal, sluit het congres af met een lezing over de integrale aanpak van awareness bij de Tweede Kamer. Het middagcongres Awareness wordt georganiseerd door Vakmedianet, uitgever van onder meer dit blad. Kijk voor meer informatie op www.awarenesscongres.nl of in de folder die bij dit blad is gevoegd.

12.30 uur Ontvangst 13.00 uur Opening door Bas Haring, filosoof, schrijver en hoogleraar aan de Univer siteit van Leiden 13.45 uur Korte pauze 14.00 uur Workshop ronde 1 15.00 uur Korte pauze 15.15 uur Workshop ronde 2 16.15 uur Afsluiting door Hans Jansen, hoofd beveiliging van de Tweede Kamer der Staten-Generaal 17.00 uur Borrel (tot 18:00)

Praktische info Datum: 21 november Tijd: 12.30 tot 18.00 uur Locatie: Van der Valk Breukelen Is voor: Security managers, information security officers, arbocoördinatoren en preventiemedewerkers

Kosten

289 euro

Info www.awarenesscongres.nl

2012-Oktober / ZorgInstellingen 21

tHeMa VeiliGHeid & BeVeiliGinG

Bouwregelgeving

www.zorginstellingen.nl

Brandveiligheid vereist extra verantwoordelijkheid tekst: Pim van der Vliet

Het is de nachtmerrie van elke zorginstelling: brand in een gebouw vol met patiënten die zichzelf niet kunnen redden. Als het toch gebeurt, moeten aangescherpte voorschriften voorkomen dat er slachtoffers vallen. In maart 2011 kwamen drie patiënten om het leven na een brand in de ouderenzorginstelling Rivierduinen in Oegstgeest. De instelling voldeed prima aan de vereisten die de weten regelgeving stelt op het gebied van brandveiligheid, maar de brandveiligheidsmaatregelen waren niet toegerust op patiënten die niet zelfredzaam waren, zo luidde de conclusie van de Onderzoeksraad voor Veiligheid. Er vielen slachtoffers omdat de bedrijfshulpverleners door de snelle rookontwikkeling te weinig tijd hadden een aantal afhankelijke bewoners in veiligheid te stellen. De ramp in Rivierduinen schudde zowel de wetgever als de toezichthouders wakker. Hen werd duidelijk dat de Nederlandse bouwregelgeving moest worden aangescherpt. In het Bouwbesluit 2012 dat vanaf 1 april 2012 van toepassing is,

2012-Oktober / ZorgInstellingen

staan extra maatregelen die ervoor moeten zorgen dat de gebruikers van onder meer kinderopvangcentra, gevangenissen, verzorgingshuizen of ziekenhuizen die niet of verminderd zelfredzaam zijn, beter zijn beschermd tegen brand. Daarnaast legt de wetgever een grotere verantwoordelijkheid bij de zorginstellingen zelf.

Extra maatregelen

Het Bouwbesluit 2012 kent een aantal nieuwe begrippen die van belang zijn voor de brandveiligheid in de gezondheidszorg. Zo wordt gesproken over bedruimten en bedgebieden, waarbij het eerste een ruimte is met één of meerdere bedden zoals een ziekenhuiskamer of –zaal, en het tweede een gebied met meerdere bedruimten, bijvoorbeeld de ziekenhuisafdeling met verschillende pa-

tiëntenkamers. Het begrip ‘rookcompartiment’ is in het nieuwe besluit vervangen door ‘subbrandcompartiment’ maar heeft nog steeds dezelfde betekenis en functie: het opdelen van een ruimte in compartimenten om de rookverspreiding bij brand te vertragen. In het Bouwbesluit 2012 wordt de term ‘beschermd subbrandcompartiment’ geïntroduceerd: het deel van het subbrandcompartiment dat meer bescherming biedt tegen brand en rook en dat verplicht is voor ruimten waarin bedgebonden patiënten liggen. Het beschermd subbrandcompartiment met bedgebied mag een oppervlakte hebben van maximaal 500 m². Denk aan een gang met slaapkamers voor de bewoners van een verzorgingshuis. Is het bedgebied echter bestemd voor bedgebonden patiënten, dan is het aantal vierkante meters waaruit het beschermd subbrandcompartiment mag bestaan afhankelijk van het bewakingsniveau. Is er geen bewaking, dan geldt een maximale oppervlakte van 50 m², bij permanente bewaking is een maximale oppervlakte van 500 m² toegestaan.

THEMA VEILIGHEID & BEVEILIGING

Goed getraind personeel

Het is vooral belangrijk dat er voldoende goed getraind personeel aanwezig is. Daarmee legt de wetgever een grotere verantwoordelijkheid bij de zorginstelling.

Niet altijd aan bed gebonden

Wat bedoelen de opstellers van het Bouwbesluit 2012 met bedgebonden patiënten en (permanente) bewaking? De definitie van een bedgebonden patiënt is volgens het Bouwbesluit ‘een patiënt die aan het bed is gekluisterd en daarom bij brand hulp nodig heeft om voldoende snel te kunnen vluchten’. Neem je dit te letterlijk, dan zou een ziekenhuisorganisatie alleen de verpleegafdeling, dagverpleging, IC-afdeling, operatiekamers of verkoeverruimte als beschermd subbrandcompartiment kunnen aanwijzen. Maar ‘bedgebonden patiënten’ zijn niet altijd aan bed gebonden. Ook in andere ruimten van het ziekenhuis bevinden zich patiënten die zichzelf onvoldoende snel in veiligheid kunnen brengen. Denk aan sommige onderzoekkamers, de MRI-ruimten of de dialyseruimte. Deze ruimten werden tot nu toe niet als beschermd subbrandcompartiment gezien, maar als je weet dat alleen al het verantwoord ontkoppelen van een patiënt op de dialyseafdeling drie minuten duurt, is het raadzaam deze ruimten zolang mogelijk tegen eventuele rookverspreiding te beschermen.

mee legt de wetgever een grotere verantwoordelijkheid bij de zorginstelling. Zij moet ervoor zorgen dat patiënten binnen drie tot vier minuten uit een brandende beddenkamer worden gehaald. Duurt het langer, dan zouden ze kunnen stikken of

Er is sprake van permanente bewaking wanneer 24 uur per etmaal voldoende goed getraind personeel aanwezig is om patiënten bij brand tijdig in veiligheid te kunnen brengen aan rookvergiftiging kunnen overlijden. Uit praktijkproeven blijkt dat na een brandalarm twee verpleegkundigen binnen twee minuten op de brandplek kunnen zijn en dat zij binnen anderhalve minuut een kamer met vier bedgebonden

Bouwregelgeving

patiënten kunnen ontruimen. Het is dus raadzaam elke beddenkamer (of eventueel een combinatie van twee beddenkamers) als beschermd subbrandcompartiment uit te voeren, met de daarbij behorende zelfsluitende deuren. Alleen dan is de kans groot dat patiënten op een verpleegafdeling bij brand op tijd in veiligheid worden gebracht. Een zorginstelling moet er ook rekening mee houden dat het tijd kost om patiënten op bijvoorbeeld een IC-afdeling los te koppelen van apparatuur en dat er voldoende geschoold personeel aanwezig moet zijn om dit op een verantwoorde wijze te kunnen doen. Daarom is het van belang ook deze afdelingen als beschermd subbrandcompartiment aan te wijzen. Ook al mag volgens het Bouwbesluit 2012 een bedgebied met bedgebonden patiënten die wordt bewaakt door voldoende goed getraind personeel maar liefst 500 m² beschermd subbrandcompartiment beslaan, de zorginstelling moet – samen met de architect - zelf kijken of dat reëel is. Pim van der Vliet is als senior adviseur bij EGM adviseurs gespecialiseerd in bouwregelgeving en brandveiligheidsvoorschriften.

Permanente bewaking

Anders dan in het Bouwbesluit 2003 wordt het begrip ‘permanente bewaking’ in het laatste Bouwbesluit wel toegelicht: van permanente bewaking is sprake wanneer 24 uur per etmaal voldoende goed getraind personeel aanwezig is om de bedgebonden patiënten bij brand tijdig in veiligheid te kunnen brengen. In voorkomende gevallen kan een beschermd subbrandcompartiment worden toegestaan met een omvang die ligt tussen de 50 m² en 500 m². Opvallend is dat het voor de wetgever vooral belangrijk is dat er voldoende goed getraind personeel aanwezig is, waar voorheen de nadruk werd gelegd op (direct) zicht op de patiënten. Daar-

Aanbevelingen De wetgever kent een grotere verantwoordelijkheid toe aan een zorginstelling. Bij nieuwbouw moet dit goed met de architect worden besproken. • Opdrachtgever en architect bespreken welke ruimten als beschermd subbrandcompartiment moeten worden uitgevoerd; • Zijn er meerdere patiënten aanwezig, stem dan het aantal aanwezige patiënten af op de aanwezigheid en mogelijke inzet van de bedrijfshulp verleners. Denk hierbij aan de nacht- en weekendbezetting. • Probeer de druk op de bedrijfshulpverleners te verminderen door bouwkundige en/of installatietechnische maatregelen voor brandpreventie te nemen. • Zorg voor een protocol om de betrouwbaarheid van deze maatregelen op lange termijn te waarborgen.

2012-Oktober / ZorgInstellingen 23

DUURZAAMHEID & ENERGIE

Natuurlijke koeling

2012-Oktober / ZorgInstellingen

DUURZAAMHEID & ENERGIE

Natuurlijke koeling

Water Nieuwe Meer houdt VUmc koel Het Amsterdamse ziekenhuis VUmc bespaart vijftig procent aan energiekosten voor koeling door gebruik te maken van water uit de Nieuwe Meer. Voor VUmc is energiebesparing een serieus thema voor de komende jaren, en het academisch ziekenhuis kijkt ver vooruit. Tekst Carolien Terlien Fotografie Laila Schoots

De polikliniek van VUmc is dit voorjaar aangesloten op het duurzame koudenet van Nuon en is daarmee het tweede pand van het academisch ziekenhuis dat gebruikmaakt van natuurlijke koeling van de nabijgelegen Nieuwe Meer. Op deze manier bespaart het ziekenhuis vijftig procent aan energiekosten ten opzichte van traditionele, elektrisch aangedreven koelmachines. “Dat is niet alleen een flinke kostenbesparing, maar ook een belangrijke bijdrage aan onze duurzaamheidsambities”, zegt Peter Noyons, directeur Energiebedrijf VU/VUmc. In totaal levert de koudecentrale van Nuon 5 MW aan koude aan de polikliniek, die wordt aangewend voor proceskoeling van serverruimten en apparatuur en comfortkoeling voor een prettig binnenklimaat. “Koeling neemt een steeds groter aandeel in de totale energiemix van ziekenhuizen, en die koudebehoefte zal de komende jaren alleen maar verder toenemen”, zegt Noyons. Dat is vooral het gevolg van de groei van het aantal apparaten per vierkante meter. “Apparatuur wordt steeds compacter, met als voordeel minder

ruimtebeslag, maar dat betekent wel dat je meer koeling nodig hebt.” Daarnaast verwachten patiënten en medewerkers steeds vaker comfortkoeling. Ook Noyons beaamt het belang van een goed binnen klimaat, juist in ziekenhuizen en zorg instellingen. “Wie zich prettig voelt – en klimaat is daarin een belangrijke factor – is tevreden. En een tevreden patiënt vraagt minder zorg.”

Koelbehoefte De polikliniek van VUmc werd 25 jaar geleden gebouwd. Noyons: “Comfortkoeling was nog geen issue en daarnaast waren er veel minder computers actief in het gebouw.” De koelbehoefte nam fors toe toen de polikliniek twee jaar geleden ging uitbreiden. Hierdoor groeide de koelcapaciteit van 3 MW naar 5 MW. “We hebben toen een aantal opties onderzocht, zoals levering vanuit onze eigen energiecentrale, warmte- en koudeopslag, of aansluiting op het duurzame koudenet.” Noyons had al ervaring met de laatste optie. Sinds 2010 is het Academisch Centrum Tandheelkunde (ACTA) van de Vrije Universiteit en de

Hoe werkt het duurzame koudenet? Een koudecentrale maakt gebruik van de temperatuur van het koude water dat zich bevindt in de diepe lagen van een plas of meer. Dit koude water wordt opgepompt en getransporteerd naar een warmtewisselaar in de koudecentrale. Via de warmtewisselaar koelt het koude water het transportwater, dat zich bevindt in de leidingen van het koudenetwerk. Het iets opgewarmde water wordt meteen weer teruggevoerd naar het van nature warmere oppervlaktewater. Het gekoelde transportwater heeft een temperatuur van circa 6 graden en wordt direct via een gesloten leidingennet getransporteerd naar gebouwen en kantoren. Bij pieken in de vraag op de heetste dagen in de zomer kunnen compressiekoelmachines in de koudecentrale voor extra koeling zorgen. In het najaar en in de winter koelt de plas weer geheel af naar zijn oorspronkelijke temperatuur. Bij koeling via een koudenet is de CO2-uitstoot 75 procent lager dan bij conven tionele compressiekoelmachines.

2012-Oktober / ZorgInstellingen 25

DUURZAAMHEID & ENERGIE

Natuurlijke koeling

Twee grootschalige koudecentrales

Peter Noyons, directeur Energiebedrijf VU/VUmc: in de toekomst streven de VU en VUmc ernaar om tot een optimale energievoorziening te komen.

Universiteit van Amsterdam aangesloten op het koudenet van de Zuidas, een zakendistrict in het stadsdeel Zuid. Bij ACTA was echter sprake van nieuwbouw, waarbij VUmc al vanaf het ontwerp rekening hield met de koudeaansluiting. “Bij de polikliniek heeft het wat meer voeten in de aarde gehad”, zegt Noyons. “We hebben een aantal transportaanpassingen moeten doorvoeren en een ruimte moeten creëren voor het ontvangststation met warmtewisselaars. Maar dat waren vooral obstakels van praktische aard.” In de toekomst wordt ook het nieuw te bouwen O2-gebouw aangesloten op het koudenet van Nuon. Daarmee wordt VU/VUmc de grootste koudeklant van Nuon op de Zuidas.

Energie-efficiency De polikliniek van VUmc heeft niet alleen een flinke daling van de energiekosten gerealiseerd, maar ook een aanzienlijke reductie van de CO2-uitstoot. “Zorg is en blijft de kerntaak van een ziekenhuis, maar dat wil niet zeggen dat energie geen relevant thema is”, zegt Noyons. “Onze kernwaarden – betrokkenheid, zorgvuldigheid en ambitie – vragen van ons de verantwoordelijkheid om ook actief bij te dragen aan een duurzame samenleving.” VUmc heeft de ambities op duurzaam-

2012-Oktober / ZorgInstellingen

heidsgebied vastgelegd in het meerjarenprogramma Milieu. Energie-efficiency is een van de vier thema’s binnen dit programma. Om te laten zien dat VUmc en de VU hier serieus mee bezig zijn, doen ze samen met zeven andere universitair medische centra en universiteiten mee aan de meerjarenafspraak energie-efficiency, een overeenkomst tussen de overheid, bedrijven en instellingen. Daarvoor hebben VUmc en de VU een convenant getekend waarin is afgesproken dat het per jaar 2 procent energie-efficiency bereikt. Naast technische besparingsmaatregelen besteedt het academisch ziekenhuis ook aandacht aan awareness. Noyons: “Dit betekent dat milieuzorg een zaak van iedereen is binnen VUmc en niet alleen van de ondersteunende diensten.” Zo was er vorig jaar de campagne VU-Unplugged, waarin medewerkers werden gestimuleerd de ‘stekker eruit te trekken’. De opbrengst van deze besparingsactie ging naar een goed doel. Maar VUmc kijkt al verder vooruit. Het academisch ziekenhuis werkt momenteel aan een energievisie voor de toekomst. “Onze eigen energiecentrale blijft de komende vijftien jaar nog operationeel, maar we denken nu vast na over de periode daarna. Daarbij is duurzaamheid een belangrijk speerpunt. Voor ons staat vast dat

In Nederland zijn nu twee grootschalige koudecentrales. Beide staan in Amsterdam. • De eerste Nederlandse koude centrale opende in augustus 2006 op de Amsterdamse Zuidas. De centrale maakt gebruik van water van zo’n 4 tot 8 graden dat zich bevindt op ongeveer dertig meter diepte in de Nieuwe Meer. Deze eerste koudecentrale heeft een capaciteit van 60 MW. Via een 5,5 kilometer lang en goed geïsoleerd leidingennetwerk gaat het water naar gebouwen van ABN AMRO, KPN, VU/VUmc en AMC. In 2011 hebben de verbrui kers op de Zuidas door deze wijze van koelen samen de uitstoot van ruim 3600 ton CO2 vermeden. • Nuon opende in mei 2010 de tweede koudecentrale, in Am sterdam Zuidoost. Deze produ ceert koude door koud water op een diepte van 45 meter op te pompen uit de nabijgelegen Ouderkerkerplas. Het maximale vermogen van deze centrale is 54 MW, met mogelijkheden voor uitbreiding in de toekomst. In Amsterdam Zuidoost koelt Nuon onder andere de Amster dam ArenA, ING, Atlas Arena Amsterdam en de kantoren en studio’s van Endemol.

een substantieel deel van de energievoorziening uit duurzame bronnen moet komen”, zegt Noyons. “Voor de toekomst streven de VU en VUmc ernaar om tot een optimale energievoorziening te komen. Daarbij moet je een afweging maken welke energie je lokaal opwekt en wat je inkoopt bij externe partijen. Betrouwbaarheid is natuurlijk het allerbelangrijkste voor een ziekenhuis, maar als je dat kan combineren met duurzame oplossingen, dan sla je twee vliegen in één klap. Het koudenet is daar een goed voorbeeld van; een leveringszekerheid van 99,7 procent en duurzaam.”

onderHoUd

Aandachtspunten

Zes tips voor het dak Als een dak van een bedrijfsgebouw mankementen of lekkage vertoont, heeft dat vaak te maken met achterstallig of niet goed uitgevoerd onderhoud. Het Amerikaanse bedrijf RoofConnect geeft een aantal aandachtspunten voor dakonderhoud, om ernstige problemen te voorkomen.

aFVOeR

Controleer regelmatig of alle waterafvoersystemen, zoals dakgoten en afvoerputten, niet verstopt zitten en goed doorlopen.

PUin

Controleer of er geen materiaal op het dak is achtergebleven, zoals los puin. ook olieresten of vogeluitwerpselen kunnen de conditie van het dak verslechteren.

lOPen

Als er vaak mensen op het dak lopen, kijk dan of er voldoende looppaden zijn.

WaTeR

Stilstaand water op het dak kan leiden tot vegetatie of anderszins de staat van het dak be誰nvloeden. Sneeuw en ijs kunnen leiden tot verstoppingen van de afvoer en een overvloed aan smeltwater.

PiJPen

Controleer de juiste aansluitingen daar waar pijpen door de dakbedekking gaan.

mURen

Controleer muren van dakbebouwingen zowel intern als extern periodiek op zaken als afbladderende verf, afbrokkelend pleisterwerk, loslatend cement. Het kan wijzen op verborgen lekkages.

2012-Oktober / ZorgInstellingen 27

Inkoop

Veranderingsproces

Veranderen van product vereist goede aansturing Inkopers die zomaar een product vervangen, roepen vaak weerstand op bij de gebruikers. Het is zaak flexibel te zijn, de noodzaak tot verandering voldoende aandacht te geven en de medewerkers goed te begeleiden. Dat stelt Willem van Wensen, Assortimentscoรถrdinator Steriele Medische Hulpmiddelen van de afdeling inkoop van het St. Antonius Ziekenhuis in Nieuwegein en Utrecht. Tekst Willem van Wensen

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Inkoop

Veranderingsproces

Een succesvol inkoopbeleid draait om meer dan het onderhandelen over een lagere prijs. Het product moet in de eerste plaats functioneel zijn en door de gebruikers worden aanvaard. Gewoon het ene product door een ander vervangen, ook al is het beter, leidt vaak tot weerstand bij de gebruikers. Inkopers moeten zich er daarom bewust van zijn dat ze het veranderingsproces goed moeten beheren en ze moeten bijvoorbeeld ook de aanpassing van gebruikelijke technieken tot hun taken rekenen. Vooral in gezondheidszorginstellingen, waar protocollen en routines van groot belang zijn voor de kwaliteit, efficiĂŤntie en veiligheid van de dienstverlening, vereist het aansturen van veranderingen de nodige aandacht.

Argumenten Het introduceren van een nieuw product kan een lang en moeizaam proces zijn. Allereerst moeten de budgetbeheerders en het management met goed onderbouwde argumenten worden overtuigd van de voordelen van het product voor de organisatie als geheel. De kosten zijn daarbij uiteraard belangrijk, maar ook een betere zorg en een betere bescherming van de gezondheid en het welzijn van de werknemers. Een goed voorbeeld uit de praktijk is onze recente campagne om in het St. Antonius Ziekenhuis injectie- en infusieapparaten met ingebouwde veiligheidsmechanismen in te voeren voor een verbeterde bescherming van onze gezondheidswerkers. De Nederlandse wetgeving bepaalt namelijk dat medische apparaten met ingebouwde veiligheidsmechanismen beschikbaar moeten zijn wanneer er gevaar is voor scherpe letsels. Het verkrijgen van de goedkeuring van het management begint in de allereerste plaats met een goed onderbouwd plan op papier, inclusief een

overzicht van de kosten, uitleg over de grondgedachte achter het voorstel en mogelijke tactieken om kosten te vermijden. Zo tonen bijvoorbeeld, verwijzend naar onze casus voor veilige medische apparaten, talrijke studies aan dat de introductie ervan het aantal scherpe letsels drastisch reduceert. Dit resulteert in een omgeving voor het personeel en clinici die een gepaste bescherming biedt tegen letsels die erg vervelend kunnen zijn, carriĂ¨res kunnen schaden en, in het ergste geval, zelfs levensbedreigend kunnen zijn.

Kostenoverzicht Voor het opmaken van een kostenoverzicht voor de conversie naar apparaten met ingebouwde veiligheidsmechanismen vormen de resultaten van een Europees onderzoek alvast een goed vertrekpunt. In dit onderzoek werden de kosten van scherpe letsels vergeleken met de extra uitgaven van apparaten met ingebouwde veiligheidsmechanismen versus conventionele apparaten. Ondanks de bijkomende investering kan het op langere termijn toch renderen; de kosten verbonden aan scherpe letsels kunnen aanzienlijk zijn wanneer de behandeling, de verloren werkuren en de personeelsomzet in aanmerking worden genomen. De apparaten met

ingebouwde veiligheidsmechanismen kunnen ook helpen om schadelijke juridische acties, aanzienlijke schadeclaims en negatieve publiciteit te voorkomen, allemaal zaken die de aandacht afleiden van het aanbieden van een hoogkwalitatieve gezondheidszorg.

Veilig werken Tijdens assortiment selectieprocessen in het St Antonius Ziekenhuis wordt het veilig werken met medische hulpmiddelen altijd meegenomen in de Pakketten van Eisen (PvE). Het feit dat veiligheid in verband met scherpe letsels nu wettelijk wordt afgedwongen, levert voor het assortimentbeheer geen positieve businesscase op; de mate van veiligheid ligt niet vast. Het kan voorkomen dat er een discussie plaatsvindt om de organisatie te overtuigen van veilige producten die duurder zijn dan de wettelijke verplichting vereist. Het rendement op de medewerkerveiligheid moet daarbij goed worden afgewogen tegen de meerkosten van het product. Het adviseren van beleidsmakers over welke artikelen te vervangen door apparaten met ingebouwde veiligheidsmechanismen kan vertrekken vanuit het risiconiveau. De resultaten van een risico-evaluatie kunnen aantonen dat het plaatsen van een infuus in een noodsituatie verantwoordelijk is voor

2012-Oktober / ZorgInstellingen 29

Inkoop

Veranderingsproces

een groot deel van de scherpe letsels. Tegelijkertijd kunnen er in het hele ziekenhuis bepaalde werknemers zijn die naalden opnieuw van een dop voorzien en daarbij al vaak letsels oplopen zodat ook hiervoor een beschermingsmaatregel nodig is. Het beperken van extra uitgaven is dan bijvoorbeeld mogelijk door samen te werken met de leverancier, grote hoeveelheden in te kopen of gebruik te maken van fiscale steunmaatregelen. Wanneer de inkoper de manager aan zijn kant krijgt, is het van cruciaal belang hem grondig voor te bereiden op de manier waarop hij communiceert en de boodschap, de veiligheid van gezondheidswerkers, aan de werknemers uitlegt en overbrengt. Dit proces zal aanzienlijk bijdragen aan het doorvoeren van de verandering.

Goed communiceren Wanneer het management eenmaal aan boord is, verschuift de aandacht naar de werknemers. Succes bij het veranderen van apparaten berust op een gepaste begeleiding en aansturing. Opnieuw is goede communicatie noodzakelijk. Verder vormen ook instructie- of opleidingssessies een belangrijk onderdeel van het implementatieprogramma. Persoonlijke interactie is hierbij het meest effectief en kan worden

2012-Oktober / ZorgInstellingen

bereikt door een of twee medewerkers per afdeling op te leiden om de verandering aan anderen bij te brengen. De timing van instructie is ook van groot belang. Goed getimede invoering verzekert dat de tijdsinterval tussen training en dagelijks gebruik van het nieuwe apparatuur zo kort mogelijk is. Een korte tussentijd zal ervoor zorgen dat werknemers kleine maar belangrijke details niet over het hoofd zien. Bij de recent in het St. Antonius Ziekenhuis ingevoerde injectienaalden met ingebouwde veiligheidsmechanismen ging het allemaal om het beheersen van een nieuwe techniek; namelijk het schuiven van een veiligheidsschild over de naald met slechts ĂŠĂŠn hand, en het leren letten op een klikgeluid dat aangeeft dat het schild veilig op zijn plaats zit. Na dit een aantal keren ervaren te hebben en gezien te hebben dat het nieuwe middel inderdaad veiliger is, volgde automatisch het enthousiasme en vertrouwen. Ook al zijn de meesten positief over een nieuw apparaat of een nieuwe technologie, er kunnen ook medewerkers zijn die meer sturing nodig hebben. Zo zijn er bij het voorbeeld van veilige injectienaalden medewerkers die de veiligheidsdop gewoon afbreken en hiermee aangeven dat ze niet met het product kunnen werken.

Ze draaien meestal wel bij na een wat uitvoeriger uitleg. Het merendeel van de werknemers is echter vooral blij met de aandacht voor hun welzijn. Er zijn echter altijd situaties waarin een apparaat met ingebouwde veiligheidsmechanismen niet volledig geschikt is. Daarom moet het conversieproces altijd een zekere flexibiliteit kennen. Als vuistregel kan een conversiepercentage van 80/20 als een realistisch target worden beschouwd.

Grote uitdagingen De verhoogde aandacht voor de veiligheid van gezondheidswerkers gaat gepaard met noodzakelijke kostenreducties en budgetbeperkingen. Dat stelt inkopers van medische apparatuur voor grote uitdagingen. Neem daarbij nog de groeiende verantwoordelijkheid voor een verantwoord en duurzaam personeelsbeleid en het beeld van de werkomgeving van de inkoper is volledig. We kunnen concluderen dat niets een succesvolle invoering in de weg staat, wanneer men zich bewust is van een zekere weerstand tegenover veranderingen en de noodzaak om het veranderingsproces te beheren door het management aan boord te brengen, werknemers op te leiden en de nodige flexibiliteit aan de dag te leggen.

column

Het kind en het badwater De kaasschaafmethode wordt heftig gehanteerd in de ouderenzorg. Nu is de thuiszorg aan de beurt. De thuiszorgsubsidie moet uit de AWBZ, maar welke thuiszorg wordt er nou eigenlijk bedoeld? Ik meen te begrijpen dat het om de huishoudelijke zorg gaat. Tenminste dat hoop ik, want het zou heel onverstandig zijn om alle thuiszorg, inclusief de persoonlijke verzorging en technisch/ verpleegkundige zorg te schrappen. Daarmee wordt het kind met het badwater het raam uitgegooid. Door ouderen thuis verzorging en verpleging te bieden, kunnen zij langer thuis blijven wonen en hoeven zij niet in een dure instelling verzorgd te worden. Tot op zekere hoogte geldt dit. Als een oudere heel veel zorgmomenten nodig heeft, komt er een breekpunt en dan wordt opname goedkoper. Als alle huishoudelijke hulp geschrapt wordt, kan er gevaar voor vervuiling optreden met alle gevolgen van dien. Stel je maar eens voor; je bent als gevolg van multiple sclerose of een andere afschuwelijke chronische ziekte, rolstoelafhankelijk; dan wordt poetsen en stofzuigen een moeilijke aangelegenheid. Moet de buurvrouw dan komen schoonmaken? Nee, dat kan niet, want zij moet werken. Er komt immers krapte op de arbeidsmarkt als gevolg van de vergrijzing, dus zij heeft echt geen tijd om te komen poetsen. En ook de kinderen komen niet stofzuigen, want die moeten toch ook werken… Wij krijgen voortdurend paradoxale boodschappen van het ministerie van VWS over de zorg. Wel is het reëel om de huishoudelijke hulp onder de loep te houden en te schrappen voor diegenen die niet rolstoelafhankelijk zijn of iemand thuis hebben inwonen, die kan stofzuigen. Want huishoudelijke zorg an sich zou uiteraard niet door de AWBZ moeten worden betaald. Kritische maatstaven moeten hiervoor worden gehanteerd en dat kan men goed overlaten aan de wijkverpleegkundige. Laat men in vredesnaam niet weer één of andere instantie hiervoor in het leven roepen. Wellicht kunnen steekproeven gedaan worden, maar de wijkverpleegkundige kan heel goed beoordelen of huishoudelijke hulp geïndiceerd is of niet. Thuiszorg, zoals het woord het al zegt, in de zin van verzorging en verpleging is de beste uitvinding aller tijden. Ouderen blijven hierdoor langer in de gelegenheid in hun eigen omgeving te leven, zolang zij niet vereenzamen! Tevens zorgt een goede wijkverpleegkundige in samenwerking met de transferverpleegkundige in het ziekenhuis ervoor dat ouderen onnodig opgenomen worden in een ziekenhuis. Stel u voor: u komt na een ziekenhuisopname thuis met tien nieuwe pillen en een heel nieuw dieetregime. De wijkverpleegkundige is hier van onschatbare waarde om ervoor te zorgen dat u dan niet onnodig en voortijdig opnieuw in het ziekenhuis terechtkomt. Ik hoef u niet uit te leggen waarom. Mevrouw Schippers, denk na, voordat u het kind met het badwater het raam uitgooit, dat zou u uiteindelijk heel duur komen te staan.

Frederiek Morees is directeur van een zorginstelling ergens in Nederland. Zij schrijft over zaken waarmee zij in de dagelijkse praktijk te maken heeft. Morees heet in werkelijkheid anders.

2012-Oktober / ZorgInstellingen 31

Innovatie

Koffievoorziening

Autobar Holland kijkt ver vooruit tekst: Aline de Bruin

De koffiemachine van de toekomst heeft een display voor nieuwsflitsen van de directie, produceert gepersonaliseerde koffie en kan zelfs storingen voorspellen. De nieuwe koffieleverancier Autobar Holland biedt volop mogelijkheden voor koffievoorziening in de zorg en profileert zich als een klantgerichte facilitair dienstverlener.

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Innovatie

Koffievoorziening

Dankzij gezichtherkenning weet de machine straks dat je een sterke espresso wilt met twee klontjes suiker In het nieuwe Autobar Holland zijn meerdere bedrijven samengevoegd die al onderdeel uitmaakten van het Autobar-concern: Autobar, Café Bar en Roode Pelikaan. Het bedrijfsmodel van de koffieleverancier is aangepast. Volgens managing director Vincent Peeters ligt de focus nu meer op wat de klant wil. De meerwaarde zit volgens hem niet direct in de koffiemachines of in de soorten koffie en thee, maar wel in de dienstverlening rondom de producten. “Niemand verwacht dat er een magistrale kop koffie uit een automaat komt, maar men verwacht wel dat er altijd koffie uitkomt. Kwaliteit en snelle reparatie zijn dus belangrijk.” Bedrijven en instellingen moeten de koffievoorziening aanpassen om de maatschappelijke ontwikkelingen tegemoet te komen. Zo heeft de zorgsector in toenemende mate te maken met clustervorming. Organisaties moeten efficiënter werken, onder andere door groter in te kopen om daarmee inkoopvoordeel te behalen. Daarnaast worden zorginstellingen in toenemende mate getoetst op hun gastvrijheid, waardoor ze met elkaar gaan concurreren op het gebied van sfeer en inrichting. Koffie speelt een belangrijke rol in gastvrijheid. Ed Wessels, directeur sales van Autobar: “Wachttijden in een ziekenhuis worden veraangenaamd door gratis koffie, zitjes en bladen om te lezen. Door het creëren van een huiskamergevoel ontstaat er een aangename sfeer. Het komt steeds vaker voor dat er binnen een zorginstelling een mix

van koffiezetsystemen geplaatst wordt: freshbrew in kantoren, vriesdroog op afdelingen en in poliklinieken en bonen in restauratieve omgevingen.”

Twitter feeds

Over tien jaar zullen die koffiezetsystemen er heel anders uitzien dan nu. Er gaat meer interactie plaatsvinden met de medewerkers. “Werkgevers kunnen nieuwsflitsen van de directie, Twitter feeds of nieuwe producten gaan vertonen in de tijd dat je op je koffie moet wachten”, zegt managing director Vincent Peeters. “Via het display van de machine kan er gecommuniceerd worden met medewerkers.” Daarnaast zullen automaten een storing al ruim van tevoren gaan herkennen, zodat er op tijd een waarschuwing uitgaat naar de technische dienst en er een reparateur kan komen. Op die manier neem je ook ergernis weg bij de gebruiker. Die wil gewoon alleen maar zijn kopje koffie”, aldus Peeters. Een andere mogelijke innovatie is het idee van gepersonaliseerde koffie. Een machine die dankzij gezichtsherkenning automatisch weet dat je een sterke espresso wilt met twee klontjes suiker. “Waarom niet?”, vraagt Peeters zich af. “Alles is mogelijk. Het wachten is alleen nog even Het nieuwe Autobar Holland op de leveranciers Sinds de vendingmarkt halverwege de jaren zestig van de automaten. ontstond, is de markt voortdurend blijven groeien. Maar de markt Deze groei stokte in 2008 bij het begin van de huiis ongelooflijk in dige crisis. Dat heeft Autobar er toe aangezet in een beweging.” versneld tempo een aantal belangrijke wijzigingen in de strategie van de organisatie door te voeren. Het bedrijf wil zich omvormen van een salesgericht vendingbedrijf naar een klantgerichte facilitair dienstverlener. Autobar, Café Bar werken daarin samen verder onder één naam, Autobar Holland, dat zich richt op de zakelijke markt. Roode Pelikaan, dat zich richt op de horecamarkt, blijft een apart merk onder de paraplu van Autobar Holand.

2012-Oktober / ZorgInstellingen 33

Product & Markt Saval onderhoudt jaarlijks noodverlichting Mensen associëren noodverlichting vaak met brand. Maar een onschuldige stroomuitval is vaker de boosdoener. Hoewel een pand bij stroomuitval minder snel ontruimd moet worden dan bij brand, is het wel belangrijk dat mensen de uitgang ook daadwerkelijk kunnen vinden. Saval produceert en levert daarom niet alleen een uitgebreid assortiment aan blusmiddelen, maar levert en onderhoudt ook noodverlichting. Het bedrijf heeft meer dan 85 jaar ervaring op het gebied van brand- en vluchtveiligheid. Saval maakt een projectering waaruit blijkt of er voldoende noodverlichtingsarmaturen aanwezig zijn. Na het eventuele (bij)plaatsen van noodverlichting is ook jaarlijks onderhoud een onmisbaar onderdeel van veilig vluchten, omdat een kapotte lamp of accu funest kan zijn. Saval kan het onderhoud van noodverlichting eenvoudig meenemen tijdens de jaarlijkse controle van de blusmiddelen. Het bedrijf verzorgt tevens veiligheidsopleidingen zoals Bedrijfshulpverlening en VCA.

CompLions gaat voor effectieve informatiebeveiliging

CompLions

Zorginstellingen besteden veel tijd en geld aan IT-risicomanagement, compliance (voldoen aan weten regelgeving), privacy- en informatiebeveiliging. Niet alleen omdat het wettelijk verplicht is, maar ook omdat het noodzakelijk is vanuit een maatschappelijke verantwoordelijkheid. CompLions is een onafhankelijke specialist in informatiebeveiligingsprojecten en detachering. Het bedrijf richt zich op verbetering voor (middel)grote organisaties, overheid, IT-dienstverleners en zorginstellingen. CompLions ondersteunt organisaties met het implementeren en certificeren op basis van normen zoals ISO 27001 of de NEN 7510. Meerdere zorginstellingen hebben al van de diensten en ISMScontrol software van CompLions gebruikgemaakt om compliance over diverse normen en standaarden zoals GBZ en HKZ goed te beheersen. CompLions biedt een heldere en passende visie, strategie en selectie van effectieve en efficiënte maatregelen. Meer info: www.complions.nl

Innovatieve sleutelkluis voor meer veiligheid Na uitgebreid onderzoek naar het veiligheidsprobleem met sleutelkluisjes in de zorg en de bestaande oplossingen is Van Den Hoogen Security tot een nieuwe generatie sleutelkluizen gekomen. De Van den Hoogen Security Keybox is eenvoudig te monteren en zeer veilig. Met het SKG-keurmerk is de Keybox op hetzelfde niveau gecertificeerd als de sloten van de woning. Het opbergsysteem is slechts een schakel in de ketting van een veelzijdig concept gericht op de zorg en thuiszorg. Met een omstelbare mechanische cilinder kunnen sleutels tot drie keer onbruikbaar gemaakt worden, zonder dat de Keybox hoeft te worden vervangen. Op het moment dat de gebruiker de nieuwe sleutel in het contact steekt, is de verloren of gestolen sleutel onbruikbaar. Met de elektronische cilinder van Nexgen XT heeft de gebruiker een registratiesysteem en volledige toegangscontrole in één. Sleutels kunnen zo geprogrammeerd worden dat ze voor een bepaalde periode bruikbaar zijn en gestolen of verloren sleutels kunnen onbeperkt onbruikbaar gemaakt worden. Een mechanische cilinder kan eenvoudig worden vervangen voor een elektronische cilinder. Meer info: www.vdhoogen.nl

Burgman introduceert een nieuw elektronische slot Burgman Security, exclusief distributeur van VingCard, heeft een speciaal slot voor de ouderenhuisvesting en de zorg geïntroduceerd. Met dit kaartslot wil het beveiligingsbedrijf inspelen op de behoefte van meer autonomie onder senioren. Zelfstandigheid van de bewoner staat voorop, maar toegang voor de verzorgende als het echt moet, is gegarandeerd. Met het kaartslot kan een instelling een veilige woonomgeving creëren door het gebruik van toegangspassen of ‘tags’ die eenvoudig kunnen worden geblokkeerd. Het geheel in RVS uitgevoerde slot is voor iedereen eenvoudig te bedienen en is afgestemd op deze specifieke doelgroep. Het slot is leverbaar in verschillende uitvoeringen en finishes. De functionaliteit kan worden aangepast aan de zorgindicatie. Zo kan een slot volledig zelfstandig functioneren en in een later stadium in een draadloos netwerk worden ondergebracht. Burgman Security in Gorinchem is een technische serviceorganisatie, gespecialiseerd in toegangstechniek voor organisaties binnen de zorg en hospitality. Meer info: www.burgman-security.nl

2012-Oktober / ZorgInstellingen

PRoDUCT & MARKT dSPa-5 voor veilig blussen Brand kan voor iedere organisatie een enorme impact hebben: instellingen die voor onbepaalde tijd dichtgaan of bedrijven die door een miljoenenschade bedreigd worden in hun continuïteit. Snel en adequaat ingrijpen kan veel problemen voorkomen, maar wat als een brand moeilijk benaderbaar is? Wat als een gewone brandblusser niet meer afdoende is? De DSPA-5 biedt BHV’ers volgens DSPA.nl een enorme toegevoegde waarde op het gebied van brandbestrijding. Het kleine apparaat kan worden ingezet in vrijwel iedere fase van de brand zonder dat iemand de ruimte hoeft te betreden. De DSPA-5 generator bestaat uit een body waarin de aerosol vormende compound zit opgesloten. De compound wordt beschermd door een beschermende laag van gips. De beugel zorgt ervoor dat het apparaat makkelijk in de ruimte gegooid kan worden waar de brand zich bevindt. De aerosol komt vrij via de opening rondom de zijkant van het apparaat. meer info: www.dspa.nl

Betere hygiëne met antibacterieel koper Contactoppervlakken van koper – zoals deurklinken, duwplaten, leuningen, kranen en lichtschakelaars – worden over de hele wereld in de gezondheidszorg gebruikt om de verspreiding van besmettingen zoals MRSA te beperken. Koper is inherent antibacterieel. Ziekteverwekkende pathogenen worden bij contact snel en volledig vernietigd. Niet alleen koper heeft deze eigenschap, maar ook legeringen zoals messing en brons, gezamenlijk antimicrobial copper genoemd. Contactoppervlakken van antimicrobial copper herbergen minder bacteriën dan andere contactoppervlakken. Goedgekeurde antibacteriële componenten kunnen worden herkend aan de merknamen Antimicrobial Copper en Cu+, waarmee fabrikanten hun producten van goedgekeurd antibacterieel koper identificeren. Bedrijven en instellingen die nieuwbouw of renovatie plannen, kunnen bij de internationale organisatie Copper Aliance een aanvraag indienen voor subsidie via www.antimicrobialcopper.com/uk/grants.aspx of info@copperalliance.org.uk. meer info: www.copperbenelux.org

BRANDVEILIGHEID IN ZORGINSTELLINGEN MOET VERBETERD WORDEN Onderzoek toont aan dat bij veel zorginstellingen de brand- en rookcompartimentering onvoldoende is. Ook de bedrijfshulpverlening is niet overal in orde, net als het brandveiligheidsbewustzijn van medewerkers. Verder blijkt dat zorginstellingen personeel en patiënten te weinig voorlichten over brandveiligheid. Het onderkennen en beheersen van risico’s vereist de inzet van gespecialiseerde kennis en geavanceerde technologie. Op het gebied van veiligheid, bescherming en kritische communicatie kan het volledige traject ondergebracht worden bij de specialisten van Ajax Chubb Varel: van advies tot en met installatie en service en onderhoud aan de systemen. In de ruim honderd jaar dat Ajax Chubb Varel actief is in de beveiligingssector heeft het bedrijf veel ervaring opgedaan met het beveiligen van ziekenhuizen, verzorgings- en verpleeghuizen en psychiatrische instellingen. Door het brede en diepe aanbod kan de organisatie een optimale oplossing bieden voor elk beveiligingsprobleem. Medewerkers staan dagelijks klaar om zorginstellingen hun beveiligingszorg uit handen te nemen. Met een netwerk van vestigingen door heel Nederland is Ajax Chubb Varel altijd in de buurt. Geïnteresseerden kunnen een vrijblijvend en kosteloos advies ontvangen over (brand)beveiliging. Bel (088) 112 40 00, stuur een mail naar chubbcare@ajaxchubbvarel.nl of breng een bezoek aan de stand op SecuVak 2012 in Venray van 13 tot 15 november.

Servicewijzer Automatisering

bedrijfskleding

Facilitaire diensten Lloyd’s Register

Quarto De specialist in betaaloplossingen voor (kleinschalige) zorginstellingen Westbaan 200 2841 MC Moordrecht Postbus 59 2840 AB Moordrecht T 0182-700500 E info@quarto.nl I www.quarto.nl

Beveiliging

George Pisa & Zn. Stijlvolle bedrijfskleding George Pisa & Zn. Tailleurs Kanaaldijk Noord 15B 5613 DZ Eindhoven T 040-2433631 E info@georgepisa.nl I www.georgepisa.nl

Erkende certificatieinstellingen

VDZ Security Hoofdkantoor Papendorpseweg 53-59 3528 BJ Utrecht Tel: 030-7991106 Regio Kantoor Oost Nederland Metaalstraat 2c 7483 PD Haaksbergen T 053-5742294 E info@vdzsecurity.nl I www.vdzsecurity.nl Beveiligingsdiensten voor zorgsector VDZ Security levert vakbekwaam en goed opgeleid beveiligingspersoneel.

Bureau Veritas Certification Computerweg 2 3821 AJ Amersfoort T 088-4505500 E verkoopnederland@ nl.bureauveritas.com I www.bureauveritas.nl

Quality Assurance Certificatie en Training P.O. Box 701 3000 AS Rotterdam K.P. van der Mandelelaan 41a 3062 MB Rotterdam T 010-2018445 I www.lrqa.nl

TUV Nederland QA De Waal 21c 5684 PH Best T 0499-339500 E info@tuv.nl I www.tuv.nl TUV Nederland is uw partner in certificatie: o.a. de HKZ T, V&V, Gehandicaptenzorg, Jeugdzorg, Revalidatie, Kinderopvang en Zorg-boerderijen en Veiligheidsmanagementsystemen. Wij komen graag bij u langs !

Evacuatie DNV Postbus 9599 3007 AN Rotterdam T 010-29 22 700 E certificatie@dnv.com I www.dnv.nl/zorg Zichtbare kwaliteit door certificering? DNV certificeert managementsystemen volgens: HKZ, ISO 9001, NTA 8009, NEN 8048, OHSAS 18001, ISO 14001. Onze unieke auditmethode Risk Based Certification® gaat nét even verder en haalt het maximale uit uw certificatietraject. Resultaat? Betrouwbare zorg van hoge kwaliteit.

2012-Oktober / ZorgInstellingen

Landuwasco Bellstraat 10 3133KE Vlaardingen E mail@landuwasco.nl I www.landuwasco.nl Landuwasco Wasserijtechniek levert meer dan 48 jaar het totale pakket wasmachines, droogmachines en strijkmachines aan de wasserijindustrie, instellingen, campings, hotels, scheepvaart en professionele inhuiswasserijen.

Newasco Newasco Diensten BV Nijverheidsweg 40 2102 LL Heemstede T 023-5474004 E diensten@newasco.nl I www.newasco.nl Innovatieve regionale wasserijbedrijven met hoge kwaliteit, ontzorgt volledig op het gebied van textielvoorziening. Onze dienstverlening sluit aan op de nieuwe AWBZ. Facturatie per bewoner is mogelijk.

ARTIMO textiles

Marconistraat 32 6372 PN Landgraaf T 045-5727031 E info@escape-mobility.com I www.escape-mobility.com

Nieuweweg 240 Postbus 13 6600 AA Wijchen T 024-7502300 I www.eromes.nl Eromes ontwerpt, produceert en levert creatieve oplossingen voor zorgen werkomgevingen. Creativiteit die voorkomt uit nieuwe inzichten en ook door anders te kijken naar bestaande.

E.S.T.I.D.A

inrichting

Escape Mobility Company

Eromes Projectinrichters

Postbus 1150 4700 BD Roosendaal De Meeten 53 4706 NK Roosendaal T 0165-543940 E info@artimo.nl I www.artimo.nl Artimo is leverancier van permanent vlamvertragende gordijnen meubelstoffen voor projecten.

Interieurontwerp en - fabricage Amsterdam Scannerstraat 21 1033 RV Amsterdam T 020-3371576 E info@estida.nl I www.estida.nl E.S.T.I.D.A ontwerpt, realiseert en produceert totaalinterieurs en interieuronderdelen voor zorginstellingen, horeca, retail, kantoren en wellness. Uw inrichtingspartner voor nieuwbouwprojecten, uitbreiding, renovaties en stoffering.

Gerflor Benelux Postbus 7102 5605 JC Eindhoven T 040-2661700 E gerflornl@gerflor.com I www.gerflor.nl of www.gerflor.be Sinds 1937 wereldwijd producent van professionele PVC projectvloeren en specialist in vloeroplossingen voor de gezondheidszorg.

Servicewijzer ▲

labels

Artevo Alexanderstraat 6 6882 BG Velp T 026-3619334 E top@artevo.nl I www.naamlabels.nl Zelf investeren of uitbesteden? ARTEVO naamlabels maakt al ruim dertig jaar naamlabels voor uw kleding die wasecht en chemisch reinigbaar is.

Installatietechniek en onderhoud

trainingen

Straight Systems

BLR-Bimon airconditioning Postbus 72 3417 ZH Montfoort T 0348-472247 E airconditioning@ blr-bimon.nl I www.blr-bimon.nl BLR-Bimon is de specialist op het gebied van airconditioning.

Imtech Care & Cure Rivium Boulevard 122 2909 LK Capelle aan den IJssel Postbus 8584 3009 AN Rotterdam T 010-4477400 I www.zorg.imtech.nl

kassasystemen

Bureau Veritas Training Computerweg 2 3821 AJ Amersfoort T 088-4505551 F 088-4505555 E bvct@ nl.bureauveritas.com I www.bureauveritas.nl Theoretisch of toegepast, standaard of maatwerk, intern of open inschrijving: training is altijd een bron voor het creëren van meerwaarde.

Straight Systems, één adres voor al uw kassaen betalingsuitdagingen in de zorg en ziekenhuizen. Kattenburg 29-31 6651 AL Druten T 0487-517700 I www.straight.nl

De kosten voor een vermelding in deze Servicerubriek (logo, adresgegevens en ca. 20 woorden tekst) bedragen 750 euro per jaar. Inclusief plaatsing van een logo/link op de website www. zorginstellingen. nl in de rubriek producten. Informatie: Jeroen Baar: T 035-6940740 E jeroenbaar@ vakmedianet.nl

Netwerken begint bij een professioneel platform

B+B VAKMEDIANET

2012-Oktober / ZorgInstellingen 37

informatieplatforms voor professionals

agenda

Agendatip? Mail de redactie van ZorgInstellingen: redactie@zorginstellingen.nl

21 – 25 oktober

14 – 17 november

13 – 15 maart

Parijs www.sial.fr

Düsseldorf www.medica.de

Utrecht www.zorg-en-ict.nl

Sial 2012

Medica

24 – 26 oktober

21 november

13 – 15 maart

Parijs www.vendingparis.com

Breukelen

Utrecht www.zorgtotaal.nl

Vending Paris

Middagcongres Awareness www.awarenesscongres.nl

30 oktober

21 – 22 november

Zwolle www.librijeshotel.nl

Eindhoven www.beursdomoticaenslimwonen.nl

Onderscheidende gastvrijheid in de zorg

Beurs Domotica & Slim Wonen

7 november

6 december

Arnhem www.tijdschrifkiz.nl/congres

Nieuwegein www.overhetnieuwewerken.nl

KiZ Congres 2012 12 november

Zin beleven met ouderen Elspeet www.mennorode.nl

Congres Het Nieuwe Werken 18 december

Congres Succes met aanbesteden!

Breukelen www.factomagazine.nl/opleidingen

16 – 18 januari

Vakbeurs Facilitair Den Bosch www.vakbeursfacilitair.nl

advertentie-index Best Living BTL DSPA EGM Architecten Evenementenhal Venray Meyra Holding Nu-Swift Rentokil Saval Techxx

Beurs Zorg & ICT

2012-Oktober / ZorgInstellingen

9 9 39 9 15 4 17 4 40 7

Beurs Zorgtotaal

Makkelijk en snel inzetbaar bij binnenbranden

De DSPA-5…

• is inzetbaar zonder de ruimte te betreden • slaat de brand snel neer, vlammen zijn vrijwel direct verdwenen • levert kritieke tijdwinst op

T +31 (0) 24 35 22 573 E info@dspa.nl