verbetering. Er is een Digitale MestKeten in de

ICT & DIGITALISERING Door Frank van den Eijnden en Annelies van Stijn

DE ADMINISTRATIE VAN MESTTRANSPORTEN KAN EFFICIËNTER

DIGITALE MESTKETEN IN DE MAAK

Een Digitale MestKeten waarin eenvoudiger, met minder fouten en efficiënter gewerkt wordt... Dat is een van de doelen van het plan van aanpak ‘Samen werken in een eerlijke keten’.

TLN werkt sinds eind 2017 in haar plan van aanpak ‘Samen werken in een eerlijke keten’ samen met onder andere Landen Tuinbouworganisatie Nederland (LTO), Producenten Organisatie Varkenshouderij (POV), Cumela Nederland en Rabobank aan stappen om de mestketen te versterken. Een open en eerlijk mestbeleid. Dat is waar alle betrokken partijen voor staan. Het Nederlandse mestbeleid wordt gekenmerkt door een veelheid aan regels om een goed bodembeheer te borgen. Dit moet er voor zorgen dat bodem en gewassen de juiste hoeveelheid voedingsstoffen toegediend krijgen, niet te weinig en niet te veel.

VEROUDERD

Binnen het huidige mestbeleid wordt nog steeds zeer veel gebruik gemaakt van papieren administratie om mesttransporten te registreren. Papieren documenten, waarvan de informatie vervolgens in een systeem wordt geklopt om ze daarna elektronisch te verzenden naar de overheid. De huidige manier van mestadministratie, ofwel het ‘melden’ van mesttransporten bij de overheid, gebeurt met twintig jaar oude technologie. Dat zelfde geldt voor de huidige regelgeving. Mestvervoerders registreren wat ze vervoeren en van waar naar waar ze het vervoeren, waarbij de betrokken partijen er een ‘natte handtekening’ onder zetten. Deze gegevens kunnen vervolgens nog tot een maand later worden ingediend bij de overheid. Dat is niet alleen arbeidsintensief, maar ook een foutgevoelig proces. Een proces dat leidt tot administratieve rompslomp en daarbij lastig achteraf te controleren is. Immers de mest is dan veelal niet meer aanwezig.

VERNIEUWEN

De sector is inmiddels dus wel eens toe aan nieuwe regels en technieken, zodat sneller, efficiënter en zo veel mogelijk geautomatiseerd meldingen van mesttransporten kunnen worden gedaan. Eenvoudig en gebruiksvriendelijk voor alle betrokkenen. LTO, Cumula Nederland, POV en TLN rollen daarom nu een plan uit voor de ontwikkeling van een digitaal systeem waarin alle relevante informatie (mestsoort/-code), hoeveel ze vervoeren

over meststromen, leveranciers en afnemers enzovoorts. zit. Hiermee speelt de sector ook in op de plannen die het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) eind 2018 in haar Versterkte Handhavingsstrategie Mest aankondigde om in de loop van 2020 de wet- en regelgeving voor mesttransporten aan te passen. Het ministerie van LNV is voornemens om álle mesttransporten realtime en digitaal te laten melden. Hiervoor zullen op korte termijn concepten van wettelijke regelingen gepubliceerd en publiekelijk geconsulteerd worden.

ZEKERHEID

Zowel sectororganisaties als overheid zien meerwaarde in een realtime digitaal systeem; het geeft relatief veel zekerheid over de laad- en loslocaties, transportroutes, hoeveelheden en op den duur ook de samenstelling van mest. Hoe dichter je met de administratie op de werkelijkheid zit, hoe minder fouten er gemaakt kunnen worden. In de huidige situatie wordt al wel gebruik gemaakt van digitale technieken, zoals voertuigvolgsystemen, sensoren, tags, mobiel breedband-internet enzovoorts, maar nog niet sectorbreed en niet overal wordt gecontroleerd op de onderlinge samenhang van gegevens. Zo wordt nu bijvoorbeeld gebruik gemaakt (wettelijke verplichting) van AGR/GPS-apparatuur op laad- en loslocaties vast te leggen, maar deze systematiek op zich biedt onvoldoende borging en inzage in transportbewegingen. Daarom stellen sectororganisaties voor om de route van het gehéle transport te registreren met GPSinformatie.

CONTROLEERBAAR

Met de ontwikkeling van een digitale mestketen wordt een belangrijke stap gezet door de betrokken sectoren. In de huidige situatie is niet alle data betrouwbaar; er zitten fouten in het systeem die het gevolg zijn van

2

‘per ongeluk verkeerd geregistreerde data’ tot ‘doelbewust gesjoemel’. Een digitaal systeem moet die onregelmatigheden voorkomen/er uit filteren waardoor de keten transparant wordt en er een eerlijk speelveld ontstaat. Dit levert heel de sector een ‘license to produce’ op. Voor afnemers van mest biedt het hiernaast meer inzicht in kwaliteit en samenstelling van de afgenomen mest. Voor de sector als geheel biedt het in de toekomst ook de kans op om met de verzamelde data beleidskeuzes van de sector en sectorstandpunten te onderbouwen en wie weet nieuwe diensten mogelijk te maken.

CERTIFICAAT

Uit een verkenning is naar voren gekomen dat een digitale mestketen en een ketencertificaat voor mest niet zonder elkaar kunnen. Het voordeel van digitale informatie is dat het objectief beoordeeld kan worden (‘goed’ of ‘fout’). Het product zelf – de mest – is echter een natuurproduct dat qua samenstelling – binnen een bepaalde bandbreedte – afwijkingen vertoont. Tot welke marge is een gehalte (stikstof, fosfaat,…) nog goed? En de mestdistributie kenmerkt zich door enorme pieken in werkzaamheden waarbij vooraf ingevoerde locaties e.d. gedurende een transport kunnen wijzigen; binnen een digitaal systeem moet er ruimte zijn om, waar nodig, gegevens aan te kunnen passen aan wat er werkelijk gebeurt is.

BORGING

Controles hierop worden beschreven in de voorschriften van een Keurmest ketencertificaat. Hiervoor zijn ook al proefaudits verricht. De ervaringen van (proef)audits worden gebruikt om voorschriften van het certificaat nog beter en scherper te formuleren. Hiernaast leidt dit er toe dat ervaren wordt welke informatie essentieel is en of deze uit (bestaande) digitale systemen kan komen. De digitale mestketen in combinatie met certificering en ketenborging draagt bij aan vertrouwen in elkaar, van afnemers en overheden. Afnemers – lees akkerbouwers – worden in staat gesteld de beste mest voor een bepaald perceel of gewas te vinden en te laten aanvoeren. Het kan bij de overheid leiden tot een verregaande risicogebaseerde handhaving; voor de overheid wordt de digitale mestketen een ondersteuning van de versterkte handhavingsstrategie mest doordat het draagvlak creëert en regels beter nageleefd worden.

TOEKOMST

De Digitale MestKeten wordt dit jaar verder uitgewerkt door de sectorpartijen. Ondertussen houden we in de gaten wanneer het ministerie van LNV haar plannen omtrent realtime digitale mesttransportberichten publiceert. Het is zaak dat sector en overheid samen werken aan transparante en werkbare oplossingen, die een goed bodembeheer en eerlijk speelveld mogelijk maken.

1. Met de ontwikkeling van een digitale mestketen wordt een belangrijke stap gezet door de 2. betrokken sectoren. Het ministerie van LNV is voornemens om álle mesttransporten realtime en digitaal te laten melden.