Een openbaring! - Over het gezag van de Schriften ds. Keimpe Dijk

EEN OPENBARING!

OVER HET GEZAG VAN DE SCHRIFTEN

Gezag komt van gezeggen. Wie gezag erkent laat zich door dat gezag gezeggen. Laat zich gezeggen door de woorden die gezegd worden. Als we de bijbel erkennen als het Woord van God dan houdt dat in dat dat Woord met autoriteit tot ons komt, met gezag dus want dat Woord heeft iets te zeggen.

Waaraan ontleent de bijbel nu zijn gezag? Heeft de bijbel gezag omdat er bijbel op de omslag staat, of staat er bijbel omdat dat boek gezag uitstraalt? Iemand heeft ooit gezegd dat als je Woord van God of Bijbel op de omslag van een aardrijkskundeboek zet het daarmee nog geen Woord van God is. Meer dan voorheen zijn we gaan beseffen dat het gezag van de Heilige Schrift alles met de inhoud te maken heeft, met een inhoud die overtuigend overkomt, die in de meest nadrukkelijke zin een openbaring is. We belijden dat de Schrift hoe dan ook onder de inspiratie van de Heilige Geest ontstaan is. Het is een geïnspireerd woord. Maar dat heeft alleen effect als het ook inspirerend werkt. Woord en Geest hebben alles met elkaar te maken. Het Woord is de stem van de Geest. Mensen beweren nogal eens dat de Geest zo vaag is, maar dan beseffen ze niet dat de Geest nu juist gestalte heeft aangenomen in het Woord. Wie de Geest wil vinden, laat die de bijbel opslaan en de klank en de kleur van de Geest komt je tegemoet. In elk geval is de Geest niet te vinden buiten dat Woord om! Anders dreigt het wel erg subjectief te worden, oftewel: dat men zelf bepaalt wanneer men onder het beslag van de Geest komt. ONTVANGEN

Kijk, de bijbel is niet uit de hemel gevallen. Zoiets belijden de Moslims met betrekking tot de Koran. Wij zijn wat dat betreft toch iets liberaler, want we erkennen dat mensenhanden een belangrijke rol gespeeld hebben in de totstandkoming van de bijbel. Hoe willekeurig kan dat zijn. Toch is het opmerkelijk dat dit met grote eenstemmigheid is gebeurd. Er is wel enige discussie geweest over bepaalde bijbelboeken zoals over Openbaring van Johannes; toch beleed men de Schriften weliswaar als een menselijke schepping maar ten diepste als ontvangen van en ontstaan onder de invloed van de Geest. Luther kon in het geheel de brief van Jacobus niet plaatsen. Wat mij betreft had het apocriefe boek Wijsheid ook opgenomen mogen worden, mede omdat die een niet geringe rol speelt in de brief aan de Romeinen. Maar dat terzijde. WAT IS LETTERLIJK?

In verband met het gezag van de Schrift is er nogal wat te doen over de letterlijkheid ervan. Als iemand mij een brief schrijft kan ik er iets in lezen wat de schrijver zelf niet zo bedoeld heeft. Het is duidelijk dat niet ik maar de schrijver de letterlijkheid ervan bepaalt. Bij de bijbel doen we vaak alsof wij dat zelf zijn die dat bepalen. Vooral omdat we de oorspronkelijke auteurs niet meer kunnen bereiken. Toch zijn we meer te weten gekomen over de achtergronden, wereldbeeld en geloofsvoorstellingen van de bijbelschrijvers. Mijn stelling is dan ook sinds jaar en dag dat de bijbel nooit zo

letterlijk is opgevat als nu. Letterlijk is bijvoorbeeld dat je recht doet aan het metaforisch karakter van veel verhalen. Zoveel in de Bijbel is geen historie maar verkondiging. Niet echt gebeurd maar wel wáár! En in die waarheid ligt het gezag. Gelijkenissen verhalen niet wat echt gebeurd is maar stralen niet minder gezag uit. SUBJECTIEF

Maar goed, zij wij het dan bepalen wat bij ons als gezag overkomt? Iedere ketter heeft zijn letter, toch? Om die reden heeft Rome de bijbel aan de ketting van de kerk gelegd. De kerk bepaalt het gezag en de interpretatie van de Schriften. Inderdaad heeft de kerk een doorslaggevende rol gespeeld in de totstandkoming ervan. Maar juist, zoals we zagen, omdat het voor haar een openbaring (!) was. De Kerk heeft dus een subjectieve rol gespeeld, maar dan wel in de letterlijke betekenis van subjectief: ze onderwierp zich aan (h)erkend gezag (subject betekent letterlijk onderworpen). Maar Rome is ermee aan de haal gegaan. Neem de Mariaverering, de transsubstantiatie-leer (brood en wijn zijn lichaam en bloed van Christus), de onfeilbaarheid van de Paus, de positie van de vrouw, het celibaat, etc. Ook al hebben meerdere RK-theologen, zoals de onlangs overleden Hans Küng, dit allemaal aan de hand van de bijbel hebben gedemonteerd, het haalde niets uit. De Kerk bepaalt het gezag van de Schrift. Dus ook de uitleg ervan. Daar is Luther tegen in het geweer gekomen. Uit vrees voor een al te vrije omgang met de Schriften zijn ook door reformatorische kerken regels gesteld. Niet de Kerk maar de Schrift blijft daarbij altijd het belangrijkste referentiepunt. Ruwweg gezegd: Maria en de Kerk hebben in Rome vaak de plaats van de Geest ingenomen. WAT EEN PSALM MET JE DOET

De stem van de Geest, daar gaat het om, om het verkondigingskarakter van Gods woord waarin ook niet weinig woorden van mensen een plaats hebben gekregen Neem de Psalmen. Maar neem nu bijvoorbeeld Psalm 121, de Psalm waarin met grote nadruk (zie de herhalingen) verwijst naar Gods bewarende hand. Het is die Psalm zelf die die bewarende hand voelbaar maakt. Zo werkt het gezag van de Geest in de Schrift. De Geest is de room op de melk van de verhalen. Let wel: de Geest van de liefde en de gerechtigheid, heel uniek! En als dat geen openbaring is….Openbaring dan vooral als overrompelende belevenis.