Bedrijf

De eerste stal volgens het Cono-concept: Vriendelijk voor dier, milieu en omgeving

In Spierdijk staat de eerste Cono-stal. Het concept gebaseerd op kenmerken als energiezuinig, transparant en landschappelijke inpassing, past goed in de duurzame opzet van het melkveebedrijf van de familie Schilder die aansluit bij de kringloopvisie in Den Haag. Toch is de stal met het karakteristieke exterieur er alleen gekomen dankzij een flinke bijdrage uit een subsidiepot van de provincie.

Tekst: Bert Westenbrink

Blik vanuit de skybox in de André Hoeve. (Foto’s Bert Westenbrink)

BEDRIJF

De wil om niet afhankelijk te willen zijn van anderen is nog steeds leidend in de besluiten die worden genomen op de André Hoeve, het melkveebedrijf van André, Jolanda en Stan Schilder in Spierdijk. “Mijn vader zei altijd al dat je niet afhankelijk moet zijn”, vertelt André Schilder als hij een rondleiding geeft. “En wij zeggen het ook, daarom zijn we ook nog steeds een grondgebonden bedrijf.” Het familiebedrijf in Spierdijk is bijzonder. Met dagopvang voor mensen met een verstandelijke beperking of psychische aandoeningen (ADHD, autisme) en een tak voor groepsactiviteiten, is het een komen en gaan van mensen op het melkveebedrijf. Die stroom is de laatste maanden nog toegenomen. Reden is de nieuwe stal. De open dagen vielen door beperkende coronamaatregelen in het water. Nu komen de mensen op eigen initiatief. Ze krijgen elk tekst en uitleg van André Schilder.

Vormgeving De stal is bijzonder door zijn ontwerp dat geënt is op de vormgeving van de kaasmakerij De Tijd van Cono Kaasmakers. De door architect Bastiaan Jongerius ontworpen kaasmakerij in Westbeemster geldt als een geslaagd (en prijswinnend) voorbeeld van integratie in een landschappelijke omgeving. Aansluitend bij de karakteristieken van de droogmakerij De Beemster zijn de maatverhoudingen van de kaasmakerij (221 meter lang, 56 meter breed) nauwkeurig afgestemd op het mathematische systeem van de polder. Op de André Hoeve staat nu de eerste Cono-stal. De stal heeft door het karakteristieke exterieur een bijzondere uitstraling, gelijk de kaasmakerij. “Het ontwerp is van Cono, de inrichting van de stal is van ons”, zegt Schilder. Waar de kaasmaker ‘de duurzaamste kaasmakerij ter wereld’ wilde realiseren, streeft de melkveehouder naar een duurzame bedrijfsvoering. Die overeenkomende ambitie van coöperatie en melkveebedrijf is de reden dat de eerste Cono-stal op de André Hoeve in Spierdijk staat. Ze hadden al een vergunning voor de bouw van een traditionele stal, vertelt Schilder. De vergunning lag een tijd in de la, wachtend op het moment dat het zeker zou zijn dat zoon Stan (zesde generatie) het bedrijf wilde voortzetten. Eigenlijk was dat van kinds af aan wel duidelijk (Jolanda: ‘Hij was áltijd achter, de banden van zijn eerste speelgoedtrekker waren al snel versleten’), maar de ambitie moest in de puberteitsjaren wel overeind blijven. Inmiddels zit Stan in een maatschap met zijn ouders. De opleiding veehouderij op het Clusius College maakte hij niet af, hij leerde, vertelt hij aan de keukentafel, thuis meer dan op school. De onlinelessen als gevolg van de coronabeperkingen deden hem definitief afhaken. “Daar had ik helemaal niets mee.” Bij de uitwerking van de plannen voor een nieuwe stal, kwam het Conoconcept in beeld. Schilder werd erop gewezen toen het hoge energiegebruik op zijn bedrijf ter sprake kwam, met name toe te schrijven aan de zorgtak. Het stalconcept gebaseerd op kenmerken als energiezuinig, transparant en landschappelijke inpassing, paste in de visie van Schilder gericht op kringloop en onafhankelijkheid. Zo kwam er een proces op gang dat zou leiden tot de bouw van de eerste Cono-stal, vijf jaar nadat het concept werd geïntroduceerd door de Noord-Hollandse coöperatie. De switch naar het Cono-concept betekende wel dat er een nieuwe bouwvergunning moest worden aangevraagd, vertelt Schilder. Het leidde tot bezwaren van omwonenden die pas met bemiddeling van een mediator konden worden weggenomen. Schilder: “Het was niet altijd makkelijk.”

Bijdrage Dat geldt ook voor de financiering. Cono levert dan wel het stalontwerp en ondersteuning in het bouwproces, maar

‘Zonder de subsidie was deze stal er niet gekomen’

draagt in centen niets bij. De meerprijs van het concept met het karakteristieke exterieur, extra ruimte in de stal, geïsoleerde dak, duurzame houten spanten en gordingen, skybox en de emissiearme vloer is voor rekening van de melkveehouder. Schilder heeft de financiering rond gekregen, omdat de accountant hem erop wees dat hij aanspraak kon maken op de POP3subsidie van de provincie, vertelt hij. Daarmee kreeg hij 40 procent van de meerkosten vergoed. “Zonder de subsidie was deze stal er niet gekomen”, zegt de melkveehouder. Die provinciale bijdrage uit het Plattelands Ontwikkeling Programma wordt maar spaarzaam toegekend voor projecten zoals op de André Hoeve. Dat het melkveebedrijf de bijdrage toch kreeg heeft te maken met het ‘totaal- plaatje’, vertelt Schilder. Want het bedrijf heeft met de dagopvang al een maatschappelijke functie en zal die rol verder uitbouwen. Zo wordt de skybox gebruikt voor vergaderingen, (boerderij)educatie, bijeenkomsten van het door de oudste dochters gerunde het evenementenbureau ‘Fun by André’ en praktijkexamens van de mensen op de zorgboerderij, van wie een aantal meewerkt op het bedrijf nadat ze zijn opgeleid door de melkveehouder.

Warmteleverancier Met de monomestvergister die achter de stal is geplaatst, verwarmt het melkveebedrijf drie woningen in het wijkje dat op een steenworpafstand van het melkveebedrijf wordt opgezet. Zo is de melkveehouder ook warmteleverancier geworden, verantwoordelijk voor aanleg en onderhoud van de infrastructuur (leidingen et cetera) en de levering van warmte. De monomestvergister is in het stalproject een noviteit op zich. De installatie wordt gevoed met dagverse mest, die vanuit een verzamelkelder naar de vergistingstank wordt gepompt. In de verwarmde silo komt methaan vrij die twee motoren aandrijft en waarmee warmte én stroom wordt geproduceerd. De warmte gaat naar het woonwijkje, de energie die niet wordt gebruikt op het

BEDRIJF

eigen bedrijf wordt geleverd aan het net, waarbij Cono Kaasmakers gebruikmaakt van de Groene-stroomcertificaten. De droge vergiste mest wordt gebruikt als strooisel in de ligboxen en wat er overblijft wordt uitgereden. “En we hebben gemerkt dat de planten het beter opnemen dan gewone mest”, stelt de melkveehouder tevreden vast.

Emissiearme vloer Met het verwerken van methaan blijft Schilder stappen zetten op het duurzame pad. Zoals hij ook deed met de inrichting van de stal, die onder de eisen van de Maatlat Duurzaam Veehouderij (MDV) valt. In de stal ligt een emissiearme vloer, waarmee een uitstootreductie van ammoniak (45 procent) en methaan (15 procent) wordt verwacht. André Schilder en zijn zoon Stan, de zesde generatie op het bedrijf. De licht hellende vloer van De Boer Beton bestaat uit beton en tegels van rubber, een concept dat Schilder niet en maakte daar de koeien aan het was zo, zegt hij als hij in de skybox kende. Hij twijfelde aan de beloopbaar- schrikken. “De mensen zeiden: wat doe uitkijkt over zijn stal, die door de heid, ging naar de Dairy Campus in jij nou? Maar ik wilde zien of de koeien lichtstraat en de open wanden veel Leeuwarden, waar de vloer werd getest, goed op hun poten bleven staan.” En dat lichtinval heeft. De spanten zijn gemaakt van duurzaam hout, conform de gedachte achter de Cono-stal: vriendelijk voor dier, milieu Cono-stal: ‘Inbreng van experts is belangrijk’ en omgeving. Door gebruik van hout hebben de koeien minder last van Het bouwen van een stal is geen sinecure en dat geldt gezien de bijzondere kenmerken zeker ook straling. Andere welzijnsattributen naast voor de Cono-stal. Het idee voor het stalconcept is ontstaan in 2014, vertelt duurzaamheidsmanager de klauwvriendelijke vloer zijn: ruime Grietsje Hoekstra van Cono Kaasmakers. De bouw van de kaasmakerij De Tijd en de geslaagde inpas- ligboxen, koeborstels en een koevolg- sing van het gebouw in het landschap van de Beemster gold als inspiratiebron. Met het afschaffen systeem waarmee de koeien 24/7 van de melkquota in 2015 werd een hausse in de stallenbouw voorzien. Die kwam er ook en Cono worden gemonitord. Elk koe die iets sprak met meerdere melkveehouders over het concept, vertelt Hoekstra, maar alleen op de André onder de leden heeft, wordt gespot. Hoeve bleek realisering tot dusver haalbaar. Hoekstra: “Er hangt wel een prijskaartje aan. Het verdien- Schilder is er blij mee: “Ik zie het ook, model moet kloppen. En die puzzel was op het bedrijf van de familie Schilder te leggen.” maar het systeem vertelt het mij twee dagen eerder.” Verdienmodel En hoewel de André Hoeve inmiddels Vanuit het Cono-stalproject faciliteert Cono boeren die willen bouwen of verbouwen met een onder- veel meer is dan een melkveebedrijf steuningsteam onder de vlag van Boerenverstand, bestaande uit Jona Geers, Wouter Goudriaan en blijft de ondernemende Schilder toch Frank Verhoeven. De inbreng van experts is belangrijk, zegt Hoekstra, wat ook blijkt uit de ervaringen vooral melkveehouder. Hij wil elke dag van André Schilder. Dat geldt niet alleen voor het inpassen van het stalontwerp in het landschap, maar in ieder geval een uur in de melkput ook voor het vinden van fondsen, zoals de POP3-subsidie waar Schilder voor in aanmerking kwam. (2 x 16 stands) staan, vertelt hij. Met de Het Cono-stalconcept zet de ondernemer aan tot nadenken over groei in toegevoegde waarde en nieuwe stal en de uitbreiding van de niet per se in omvang, stelt Hoekstra. “Hoe kan het verdienmodel op duurzame wijze uitgebreid wor- veestapel (240 melkkoeien met tachtig den bijvoorbeeld met verbreding van het bedrijf? Veel ideeën komen samen in het ontwerp van de stuks jongvee), is er niet voor gekozen stal. Hoe ga je met je koeien om, met gras-bodem-mest en natuur, en met de mensen op je bedrijf. om over te stappen op robotmelken. Ons concept helpt daarbij.” Reden: de weidegang. “Daar wilden wij Cono voert op het ogenblik geen gesprekken over de bouw van de stal met nieuwe gegadigden, ver- aan vasthouden”, zegt Schilder, passend telt Hoekstra. De gedachte was om groepen boeren te inspireren tijdens de open dagen op de André bij de duurzame visie die wordt vorm- Hoeve, maar dat plan is door de afgelasting vooralsnog in het water gevallen. gegeven op het melkveebedrijf in de Beemster.