Nieuwe Wegen

‘Melk en weidevogels produceren’ Hans Kroodsma: boeren met natuur

Boer met de natuur mee. Het brengt je lagere opbrengsten, maar ook lagere kosten en meer werkplezier. De waardering voor meer en betere natuur kun je verzilveren op basis van premies die hiervoor in het beleid beschikbaar zijn. En je bedrijf wordt minder afhankelijk van externe inputs en adviseurs. Het is fijn als je boer bent om zelf de gevolgen van je eigen keuzes te ervaren.

Tekst: Jeen Akkerman

Melkveehouders krijgen te maken met nieuwe beperkingen en nieuwe kansen. Hoe spelen ze hierop in? In deze serie komen ondernemers aan het woord die ieder op hun eigen manier de toekomst van hun bedrijf vormgeven.

“Veel boeren vinden het vervelend dat ze steeds te horen krijgen dat ze het niet goed doen”, zegt Hans Kroodsma als we hem vragen naar de stemming in de melkveehouderij. Hij voelt zich persoonlijk niet aangesproken door de criticasters, want hij richt zich op zaken waar ook maatschappelijk waardering voor is.

‘Je moet risico’s durven nemen; niet te veel, maar wel steeds stapjes zetten’

“Ik geniet van mijn manier van boeren en van de ervaring dat die manier past in de huidige tijd.”

Natuurboer Hans Kroodsma (39) is een natuurboer. Op het land bij het dorp Jannum in het noordoosten van Friesland is zijn familie al zeker vier generaties actief als melkveehouder. Al op jonge leeftijd ervoer Hans de liefde voor de natuur. Zijn vader leerde hem kievitseieren zoeken, het genot van buiten ‘in het land’ te zijn en de bijzondere aanblik van koeien in de wei in het voorjaar. Het besluit om boer te worden nam Hans nadat hij de havo afrondde. Hij volgde daarop de MAS, liep stage bij andere boeren en zag een aantal klasgenoten dezelfde keuze maken. Hij ging in maatschap werken met zijn vader. Na een jaar of tien nam hij het bedrijf over – dat is nu twaalf jaar geleden.

Kritischer De relatie met zijn vader is prima, Kroodsma senior komt nog dagelijks op het bedrijf met de toepasselijke naam Nije Fûgelsang (Nieuwe Vogelzang). Toch boert Hans anders dan de vorige generatie deed. “Ik ben kritischer op adviseurs en neem niet zonder meer de verhalen van toeleveranciers voor waar aan. En ik leg meer nadruk op boeren met de natuur.” De combinatie van het fundament dat zijn vader legde en de vernieuwende aanpak van Hans resulteert anno vandaag in een moderne serrestal die in 2015 werd gebouwd, met 230 ligboxen. Er lopen in die stal ongeveer 170 melkkoeien, een bonte verzameling van grote en kleine koeien, met diverse kleuren en haarstijlen. Het resultaat van inkruisen met onder andere Jersey en Scandinavisch roodbont in de veestapel die van origine uit louter Holstein Hans Kroodsma, melkveehouder en natuurboer: “Ik ben kritischer op adviseurs en neem niet zonder meer de verhalen van toeleveranciers voor waar aan.” (Foto’s Ivo Hutten)

Friesian bestond. De koeien geven gemiddeld ongeveer 7.000 kilogram melk per jaar, met 4,60 procent vet en 3,60 procent eiwit. Ze krijgen vooral voer van eigen land; in totaal heeft Hans 85 hectare tot zijn beschikking. “Ik voer bewust weinig krachtvoer. Daarom heb ik een veestapel die op basis van vooral ruwvoer een redelijke melkproductie kan

Oppervlakte binnen ANLb (ha) Aantal deelnemers in ANLb

66.500 6.573

76.185 8.138

84.635 9.360

Ontwikkeling van het aantal deelnemende boeren en hectares binnen ANLb. (Bron: RVO) halen. Zo melken we minder per koe, maar onze kosten zijn ook lager, zodat het resultaat zeker niet slechter is.”

Risico’s Hans startte met deze benadering toen hij het bedrijf overnam. Hij had geen vastomlijnd plan, maar vergaarde op diverse plaatsen informatie en pro

Hans Kroodsma: “Ik geniet van mijn manier van boeren en van de ervaring dat die manier past in de huidige tijd.” de koeien op diverse plekken in het land zorgen voor meer diversiteit en trekken insecten aan. Die zijn belangrijk als voeding voor de kuikens van bijvoorbeeld de grutto”, licht Hans toe. En hij vertelt enthousiast dat “de koeien de slootkanten mooi uittrappen als ze lang in de wei lopen”. Waarschijnlijk is zo’n uitspraak voor veel melkveehouders even wennen, maar voor een boer die natuur als een te produceren goed beschouwt, is het heel logisch. Het resultaat van de maatregelen? Hans Kroodsma somt op: meer weidevogels, een verdubbeling ten opzichte van twaalf jaar geleden als het gaat om de grutto, de kievit en de tureluur. De toename van het aantal scholeksters is wat kleiner. En sinds vijf jaar is er weer een nestelende veldleeuwerik, een soort die lange tijd niet meer was gesignaleerd op het land van de Kroodsma’s. Ook bij de afzet van zijn melk profiteert Kroodsma inmiddels van zijn natuuraanpak. In 2019 stapte hij over naar Royal A-ware om deel te nemen aan het duurzaamheidsproject voor Albert Heijn. Dat levert hem zonder extra inspanningen een premie op de melkprijs op. Veertig agrarische collectieven Bij het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer (ANLb) in Nederland spelen de zogenoemde ‘agrarische collectieven’ een sleutelrol. In totaal zijn er in ons land veertig van deze organisaties, waarbij boeren zijn aangesloten die een vergoeding krijgen voor het beheer van natuur- en landschap op hun bedrijf. Elk collectief stelt een beheersplan op voor het in stand houden van soorten. Daarmee geven ze invulling aan de ambities die de provincies formuleren. Na goedkeuring van hun plan, kunnen de collectieven subsidie aanvragen bij de provincie, die het geld verdeelt dat vanuit de EU beschikbaar is voor natuur en landschap. Individuele boeren ontvangen vergoedingen via het agrarisch collectief waarbij ze zijn aangesloten. Onderdeel van het werk van een collectief is ook de controle (schouw) op de uitvoering van de afgesproken maatregelen, in afstemming met de NVWA. beerde verschillende opties uit. “Je moet risico’s durven nemen; niet te veel, maar wel steeds stapjes zetten”, omschrijft hij zijn bedrijfsontwikkeling. In het begin werd hij met de nodige scepsis gadegeslagen door collega-boeren. De laatste jaren krijgt hij vaker te horen dat het een interessante richting is die hij is ingeslagen. Dat heeft ongetwijfeld ook te maken met de vergoedingen die er binnenkomen op basis van het natuurbeheer dat Kroodsma uitvoert. Hij is, net als 150 andere melkveehouders en veertig akkerbouwers uit de streek, aangesloten bij natuurcollectief Waadrâne (Waddenrand). Dat verdeelt EU-geld dat beschikbaar is voor natuurbeheer door boeren (zie kader). Sinds 2016 is Kroodsma ook voorzitter van deze organisatie. Diversiteit De melkveehouder ontvangt vergoedingen voor plasdras (een hectare die hij in het voorjaar onder water zet), een hoger waterpeil in de sloten, een deel van zijn areaal pas na 15 juni maaien en weidegang in combinatie met nestbeschermers die de leden van de plaatselijke Vogelwacht plaatsen. “De mestflatten van

Biologisch Inmiddels is het bedrijf van Hans Kroodsma niet ver meer verwijderd van een volledig biologische aanpak. Hij wil in 2020 starten met de overgangsperiode, zodat hij twee jaar later zijn melk als biologisch kan verkopen, voor een dito hogere melkprijs. “Die stap is heel logisch vanuit bedrijfseconomisch perspectief”, licht de melkveehouder toe. Hij voegt er meteen aan toe dat hij dan ook overstapt op 100 procent Jersey-koeien en nog meer kruidenrijk grasland, met meer bloemen, vlinders en insecten. Doet hij het daarom? “Dat speelt zeker mee. Op die manier boeren vind ik gewoon het mooiste.”