Biologisch

Record na record in Duitsland Bio is bij de oosterburen booming business

De verkoop van biologische zuivel breekt in Duitsland record na record. Wat daarbij opvalt, zijn de enorme verschillen tussen diverse regio’s. In dit artikel een korte impressie van de groeicijfers in 2020 en een rondje langs de belangrijkste (druk begraasde) velden.

Tekst: Hermann-Josef Martin

Van alle biologische landbouwproducten die in 2020 in Duitsland werden verkocht, zorgde biologische melk voor de beste verkoopresultaten. In totaal verwerkten de Duitse zuivelbedrijven vorig jaar ruim 1,2 miljoen ton biomelk. Die hoeveelheid ligt 4,2 procent boven het niveau van 2019 en bijna 70 procent hoger dan de verkoop in 2015. Het succes in 2020 zorgde voor een nieuw record: 3,9 procent van alle Duitse melkleveringen aan de zuivelindustrie was van biologische herkomst. Wel zijn de regionale verschillen groot. In economisch sterke deelstaten als Baden-Württemberg en Beieren is rond de 7,7 procent van de melkverkoop biologisch. Een voormalige Oost-Duitse deelstaat als Thüringen komt niet verder dan 0,7 procent, terwijl ook de noordelijke deelstaten Nedersaksen en Schleswig-Holstein niet voorbij de 1,5 procent komen.

Molkerei Scheitz uit Beieren is in Duitsland marktleider voor biologische melk, met het overkoepelende merk Andechser Natur. (Foto: Molkerei Scheitz)

Meer dan € 1 miljard

De aangeleverde rauwe biologische melk werd door de Duitse zuivel- fabrieken hoofdzakelijk verwerkt tot consumentenmelk (nieuw record: 448.825 ton, 14,3 procent hoger dan 2019), kaas (64.733 ton, + 15,4 procent) en boter (14.880 ton, + 7,1 procent). Daarbij is het goed om in het achterhoofd te houden dat deze groeicijfers zich voordoen binnen het biologisch segment. Binnen het totaal van de Duitse zuivelmarkt gaat het om relatief kleine hoeveelheden. Dat neemt niet weg dat biologische zuivelproducten het bij onze oosterburen goed deden in 2020. Dankzij een verkoopstijging van 20,5 procent ten opzichte van 2019 werd voor het eerst de grens van € 1 miljard omzet doorbroken. Naast biomelk van Duitse melkveehouders werd ook meer biologische melk geïmporteerd, vooral vanuit de buurlanden.

Trend

Volgens gegevens van marktonderzoeksinstituut GfK waren in 2020 veel meer consumenten bereid om biologische melkproducten te kopen. Het bereik van het bio-segment steeg van 6,5 procent in 2019 naar 58,7 procent

Milchwerke Berchtesgadener Land vult al sinds 1990 haar biologische melk uit de Alpen af in bruine flessen. (Foto: Medienfabrik Gütersloh)

vorig jaar. In dezelfde periode steeg het bedrag dat een huishouden uitgaf voor biozuivel van 13 naar 42,5 procent. Volgens GfK kozen klanten vaker voor biologische zuivel en kochten ze gemiddeld genomen wat grotere hoeveelheden. Het Duitse bureau voor agrarische marktanalyse AMI bevestigt deze trend. Volgens AMI zijn tegenwoordig ook grote supermarktketens als Edeka en Rewe geïnteresseerd in een breed bioassortiment. Hetzelfde geldt voor onlineretailers. Ook de verkoop van biozuivel direct van de boer of in plattelandswinkels zit in de lift. De analisten veronderstellen een verband tussen de in 2020 om zich heen grijpende coronacrisis en de stijgende vraag naar biozuivel.

De grotere spelers

In Duitsland zijn zowel fabrikanten actief die zich puur op biologische zuivel richten, als ook concerns die het biosegment ‘erbij’ doen – naast de gangbare zuivelproductie. De nationaal bekendste, geheel op bio gerichte producenten zijn het traditionele Beierse familiebedrijf Andechser Molkerei Scheitz en de Gläserne Molkerei in Noordoost-Duitsland. Ook Söbbeke und Weiling (Nordrhein-Westfalen), Upländer Bauernmolkerei (Hessen) en Molkereigenossenschaft HohenloheFranken (Baden-Württemberg) horen bij de wat grotere producenten. Ze zijn gespecialiseerd in een beperkt aantal biologische melkproducten voor de Duitse en soms ook Europese markten. Naast ‘puur bio’ zijn er uiteraard ook veel grote reguliere zuivelconcerns die voor het biosegment produceren. Vaak hebben ze hun vaste afzetkanalen via winkelketens en gespecialiseerde retailers. Voorbeelden zijn Arla Foods Deutschland, Schwarzwaldmilch, Molkerei Gropper en Molkerei Ammerland. We lichten er hier vier wat grotere bedrijven uit.

Molkerei Scheitz

De in 1908 opgerichte Beierse Andechser Molkerei Scheitz geldt als een van de biologische pioniers in Duitsland. Het middelgrote familiebedrijf startte in 1980 met de bioproductie. Anno 2021 is het marktleider voor biologische melk, met het overkoepelende merk ‘Andechser Natur’ als paradepaardje. Het concern verwerkt ongeveer 130 miljoen kilo koemelk en 10,5 miljoen kilo geitenmelk. Het assortiment bestaat uit ruim 150 verschillende producten. Naast alle gebruikelijke zuivel gaat het ook om varianten van skyr, kefir, lassi en allerlei yoghurtdrankjes. Er werken iets minder dan tweehonderd mensen. Het bedrijf verwerkt sinds 2009 alleen nog maar biomelk. De omzet lag vorig jaar rond de € 200 miljoen. Molkerei Scheitz zegt graag te pionieren, wat al diverse keer tot een primeur leidde. Zo bleef het bedrijf in 1981 de in Duitsland bekende bruine glazen statiegeldflessen voor melk trouw, daar waar de rest van de markt voor andere oplossingen koos. In 2004 verkocht men als eerste biodrankjes in flessen van polyethyleen. Vier jaar later presenteerde Molkerei Scheitz een digitale tool waarmee de consument online kan checken van welk melkveebedrijf een gekocht product afkomstig is.

Duurzaamheidsprogramma

De nieuwste innovatie is de invoering per januari 2021 van een omvangrijk duurzaamheidsprogramma. De deelnemende melkleveranciers verplichten zich daarin om mee te werken aan een reeks maatregelen die klimaatverandering actief moeten helpen tegengaan. Er staan financiële voorschotten tegenover, plus hoogwaardige ondersteuning en advies bij het verbeteren van de bodem. Circa 10 procent van de aangesloten melkveehouders zich aan het programma gecommitteerd. Volgens algemeen directeur Barbara Scheitz is biologische landbouw een belangrijk onderdeel van de oplossing voor klimaatproblemen.

Gläserne Molkerei

Na enkele economisch teleurstellende jaren, gevolgd door een wisseling van de wacht in de top van het bedrijf, krabbelt Gläserne Molkerei uit het NoordoostDuitse Mecklenburg-Vorpommern inmiddels weer op. Sinds medio 2020 zwaait Reinhard Quante er de scepter, een landbouweconoom met agrarische wortels. Mogelijk heeft hij het geluk dat de Duitse biomarkt in 2020 sowieso aantrok. Feit is in elk geval dat het boekjaar 2020 werd afgesloten met een omzet van € 100 miljoen, € 10 miljoen meer dan in het voorgaande jaar. Gläserne Molkerei werkte vorig jaar hard aan uitbreiding van het assortiment, om consumenten meer keuze te bieden. Zo kwamen er bijvoorbeeld nieuwe varianten van de met 10 procent bioroom gemaakte kwark in de winkels. Het bedrijf zegt volledig af te zien van

Gläserne Molkerei heeft een aantal lastige jaren achter de rug, maar probeert met een reeks nieuwe producten de weg omhoog weer te vinden. (Foto: BioCompany)

additieven. In de mangoroomyoghurt zit bijvoorbeeld naast yoghurt en wat rietsuiker alleen echte mango, zonder toevoeging van verdikkingsmiddelen en kleur-, geur- en smaakstoffen. De etiketten van de Gläserne-producten tonen het Naturland-keurmerk, geldend voor de Duitse biologische sector.

Boter

Het meest succesvolle product van Gläserne is biologische boter, waarmee het in Duitsland marktleider is. Het bedrijf hoopt de verkoop in 2021 verder op te voeren door de in 2020 ingezette marketingcampagnes te intensiveren. De campagnes lopen voornamelijk via social media en de retail. Aan de productiekant wordt geïnvesteerd in uitbreiding van de twee fabrieken waarover het concern beschikt.

Berchtesgadener Land

De Beierse coöperatieve zuivelfabriek Milchwerke Berchtesgadener Land Chiemgau eG (MBLC) produceert sinds 1973 biologisch. Het aantal producten nam in de loop der jaren almaar toe. MBLC geldt als een van de oudste biologische zuivelfabrieken van Duitsland, als we de oude, vervlogen tijden waarin geen kunstmest en geen bestrijdingsmiddelen bestonden buiten beschouwing laten. In de beginperiode verkocht de coöperatie alleen gecertificeerde biodynamische producten die voldeden aan de strenge standaard van de internationaal actieve organisatie Demeter-Bund. Sinds 1998 heeft men ook biologische melkleveranciers aan boord die geen Demeter-keurmerk hebben maar ‘slechts’ voldoen aan de wat minder strenge norm van de Duitse biologische landbouwvereniging Naturland. In 2020 traden twintig boerderijen toe tot de coöperatie, onder het Demeterkeurmerk. Omdat de vraag naar Demeter-zuivel nog steeds stijgt, hoopt MBLC in 2021 nieuwe leden te vinden. Er wordt actief gezocht naar boeren die willen omschakelen van gangbaar naar biologisch-dynamisch. Wie dat doet, ontvangt 2 cent per liter boven op de gewone biomelkprijs. MBLC betaalt al vele jaren de gemiddeld hoogste melkprijs van Duitsland uit.

Export

MBLC verwerkte in 2020 zo’n 100 miljoen kilo biomelk, afkomstig van iets minder dan zeshonderd veehouderijen. De jaaromzet ligt uitgedrukt rond de € 270 miljoen. In enkele jaren tijd is de omzet met bijna een kwart gestegen. De verkoop loopt voornamelijk via natuur- en reformwinkels. De Duitse markt is de belangrijkste, maar volgens het management loopt ook de export naar Oostenrijk, de Benelux, Spanje, Griekenland en Frankrijk steeds beter.

Arla Bio

Arla Foods Deutschland, gevestigd in Düsseldorf (Noordrijn-Westfalen), behaalde in het boekjaar 2020 een totale omzet van € 1,024 miljard. Dat bedrag ligt zo’n 4 procent lager dan het voorgaande jaar. De teruggang geldt niet voor het assortiment ‘Arla Bio’. Integendeel: de omzet van biologische zuivelproducten steeg liefst 19,3 procent. Volgens het Arla-management is de stijging niet los te zien van de Covid-19pandemie. De samenhang van voeding en gezondheid kreeg veel aandacht en vooral ‘jongere en meer moderne’ consumenten kiezen steeds vaker voor bioproducten, weet de bedrijfsleiding. Daarmee maakt het biosegment de zuivelschappen in de winkels aantrekkelijker voor jongere kopers, waar Arla Bio op inspeelt met een brede range aan nieuw ontwikkelde producten. Er worden claims aan verbonden die de doelgroep aanspreken, zoals de belofte dat de koeien minimaal zes uur per dag en 120 dagen per jaar in de wei staan.

Ambitie

Arla Bio heeft aangekondigd ook in 2021 door te gaan met productinnovaties. Dat betreft deels de introductie van nieuwe smaken, zoals die van een reeks nieuwe yoghurtsmaken. Daarnaast wordt veel tijd en energie gestoken in de ontwikkeling van nieuwe, minder milieubelastende verpakkingen. Zo heeft het nieuwste melkpak een verpakkingslaag minder, waardoor het lichter is en nu voor de volle 100 procent uit ongebleekt karton bestaat. Arla committeerde zich aan de internationale ‘Green Ambition 2050’, gericht op 0 procent CO2 -uitstoot in 2050.