LATEM W MIEŚCIE SUMMER IN THE CITY
Mikołaj Długosz
Mojej mamie, Hani DĹ‚ugosz
To my mother, Hania DĹ‚ugosz
Miasta / Locations:
Będzin 43 Białystok 46, 106 Bytom 12 Charzykowy 101 Chełmno 128 Chorzów 89, 107 Częstochowa 63, 80 Elbląg 40, 85, 142 Ełk 53 Gdańsk 76, 87, 94, 134 Gdynia 9, 154, 155 Gorzów Wielkopolski 45 Gryfice 20 Jastrzębie-Zdrój 119, 130, 158 Katowice 66, 73, 89, 102, 107 Kielce 10, 11, 54, 55 Koszalin 36, 67, 129 Kozienice 153 Kraków 112, 118 Krapkowice 62 Kutno 27 Legnica 18, 21, 135 Leszczyny-Czerwionka 90 Limanowa 23, 24, 25 Lisków 37 Lubin 14, 15 Lublin 57 Łęczna 32 Łomża 111 Łowicz 110 Łódź 34, 35, 88, 105, 132, 144 Mielec 95 Mierki 115, 116 Mikołów 152 Mińsk Mazowiecki 146 Mława 83 Myślibórz 19 Nowy Dwór Mazowiecki 2 Nowy Targ 3 Nysa 16 Olsztyn 6, 96, 97, 117 Opole 56, 114, 123, 157 Oświęcim 61, 156 Piła 82 Płock 75, 99 Polkowice 22 Poznań 68 Pruszków 159 Przełęcz Snozka 86 Racibórz 91
Słupsk
Koszalin
Gryfice
Szczecin
Stargard Szczeciński Wałcz Piła Szamocin Myślibórz
Gorzów Wielkopolski
Słubice
Poznań
Zielona Góra
Gdynia Sopot Gdańsk
Elbląg
Charzykowy
Ełk
Skórcz Olsztyn Mierki
Chełmno Łomża Mława Toruń
Płock
Serock Nowy Dwór Mazowiecki Warszawa
Kutno Pruszków Łowicz
Stara Miłosna
Mińsk Mazowiecki
Białystok
Radlin 50, 51 Radom 136 Radomsko 39 Rybnik 30, 149 Rzeszów 78, 79, 141 Serock 41 Skarżysko-Kamienna 48, 81 Skórcz 133 Sławięcice 42 Słubice 84 Słupsk 64 Sopot 31, 44, 120 Sosnowiec 33, 49, 145 Stalowa Wola 38 Stara Miłosna 5 Starachowice 131, 137 Stargard Szczeciński 74 Szamocin 7, 8 Szczawnica 26, 108 Szczecin 13 Śnieżka 109 Tarnów 52, 65 Toruń 143 Tychy 71, 72 Ustroń 59, 60, 91 Wałcz 104 Warszawa 1, 4, 17, 29, 47, 69, 70, 77, 93, 98, 121, 122, 124, 125, 126, 127, 138, 139, 140, 147, 150, 151 Wrocław 28 Zabrze 148 Zakopane 113 Zduńska Wola 103 Zdzieszowice 100 Zielona Góra 58
Polkowice Lubin
Legnica Wrocław
Śnieżka
Nysa
Lisków Łódź Zduńska Wola
Kozienice
Radom
Łęczna Lublin
Skarżysko-Kamienna Radomsko Starachowice
Kielce
Częstochowa Opole
Stalowa Wola Krapkowice Zdzieszowice Sławięcice
Racibórz
Bytom Będzin Zabrze Sosnowiec Chorzów LeszczynyKatowice -Czerwionka Mikołów Tychy Rybnik
Radlin
Mielec
Tarnów
Kraków
Oświęcim Jastrzębie-Zdrój
Limanowa Ustroń
Nowy Targ Przełęcz Snozka Zakopane
Szczawnica
Rzeszów
Mikołaj Długosz
Dobry film to taki, w którym dużo zdjęć kręconych jest w plenerach, a nie w studio. Ta książka oprócz tego, że jest trochę jak film, bo została złożona w sposób podobny do tego, jak montuje się filmy, jest też w pewnym sensie grą. Gra polega na tym, że ten album można traktować jako przewodnik. Numery podane przy opisach zdjęć to współrzędne GPS. Wpisane w wyszukiwarkę w smartfonie, komputerze lub nawigacji od razu przekierują w konkretne miejsce na mapie, pomogą tam trafić i zwiedzić okolicę. Te zestawienia znajdziecie też na stronie latemwmiescie.pl. Niektóre z obiektów widocznych na zrobionych kilkadziesiąt lat temu zdjęciach zostały z biegiem czasu przebudowane, inne zachowano w oryginalnej formie. O tych zmianach pisze Dorota Masłowska, jej tekst znajdziecie na końcu książki. Jest zilustrowany paroma zrzutami ekranu, które pokazują współczesny stan kilku spośród tych miejsc. Zdjęcia wykorzystane w albumie pochodzą z archiwum Krajowej Agencji Wydawniczej. Robiono je po to, by były pocztówkami, choć nie wszystkie nimi zostały. Fotografowie wysyłani w teren dostawali takie same instrukcje – kryteria, według których centralna komisja decydowała potem o tym, co trafiało do druku w formie pocztówek, były jasno określone. Dlatego te zdjęcia są takie spójne, mimo że są dziełem kilkudziesięciu różnych autorów działających w ciągu dwudziestu lat. Przesiedziałem w tym archiwum dwa lata, by z wielu tysięcy zdjęć wybrać 160 kadrów, które trafiły do książki. Potem, przeglądając strony internetowe, starałem się znaleźć punkty, z których robione były poszczególne ujęcia. Kilka razy zgadywałem, ale
A good movie is largely shot on location, rather than on a set. This album, which in a way resembles a movie, because it was put together the way a movie is edited, is also a guidebook of sorts: the numbers next to the postcard captions are GPS coordinates. When entered into your smartphone, computer or navigation system they’ll take you to the location of the objects on the postcards and provide you with directions how to get there; you can also find them on latemwmiescie.pl. Some of the objects in the photos, which were taken many decades ago, have since been adapted, while others remain in their original form. Dorota Masłowska describes these changes; you’ll find her essay at the back of the book, along with screenshots of some of the places as they are now. The images shown here come from the archive of the Polish National Publishing Agency. They were taken with the intention of using them for postcards, although not all of them were selected for publication. Every photographer was given the same instructions – the criteria by which the central committee deemed which images were suitable for use as postcards were clearly defined. That is why they are so uniform, even though they were taken by various photographers over a span of twenty years. I spent two years in the archive, ultimately picking 160 postcards for the album out of the thousands stored there. Next, using the internet, I tried to locate each of the places where the photographs were taken. Some required guesswork, but in the end I managed to identify all of these locations shot 30 or 40 years ago.
w końcu zdołałem zidentyfikować wszystkie miejsca skatalogowane 30 czy 40 lat temu. Przygotowując materiał – wybierając i obrabiając zdjęcia oraz opracowując współrzędne GPS widocznych na nich miejsc – siłą rzeczy cały czas śledziłem fotografów. Wszyscy, których zdjęcia wybrałem do książki, są lub byli najlepsi w swoim fachu. Dziś wielu ludziom trudno sobie wyobrazić, jakiego kunsztu wymagała ich praca przy ówczesnej technice fotograficznej. Bardzo doceniam ich warsztat, a jednocześnie po prostu zazdroszczę wspaniałej przygody, jaką mieli, gdy zwiedzali ten dziwny kraj, jakim była Polska w latach 70. i 80. XX wieku.
Working on the album – choosing the images, finding their GPS coordinates – I found myself retreading the footsteps of the original photographers. They were all – and some still are – the best in the business. It is hard to imagine now how much effort their work required, using the technology of the time. I admire and appreciate their craft, and find myself envying them the adventures they must have had while exploring the strange country that was Poland in the 1970s and 80s.
1. Warszawa. Poczekalnia Międzynarodowego Portu Lotniczego Okęcie (1975) fot. K. Jabłoński 52.169234, 20.973914
2. Nowy Dwór Mazowiecki. Dworzec PKS (1976) fot. Z. Żyburtowicz 52.42494, 20.724632
3. Nowy Targ. Dworzec autobusowy (1976) fot. S. Sadowski 49.477515, 20.024213
4. Warszawa. Ochota, dworzec PKS (1980) fot. S. Sadowski 52.218420, 20.965379
5. Stara Miłosna. Stacja obsługi, stacja benzynowa i bar „Agip” fot. A. Zborski 52.222717, 21.244144
6. OLSZTYN. Dworzec PKP i PKS (1975) fot. T. Andrzejczyk 53.784742, 20.497252
7. Szamocin. Dworzec PKS przy placu Wolności (1976) fot. J. Tymiński 53.02855, 17.11984
8. Szamocin. Dworzec PKS przy placu Wolności (1976) fot. J. Tymiński 53.028699, 17.120285
Fotografowie / Photographers:
Andrzejczyk Tadeusz 6, 115, 116
Krassowski Piotr 69, 70, 118, 131
Szymański Andrzej 81
Araszkiewicz Andrzej 85
Ładno Aleksander 94, 145
Bartoszewski Maciej 144
Makarewicz Jerzy 13, 74, 93, 124, 126, 127
Tymiński Jan 7, 8, 20, 28, 33, 44, 64, 66, 67, 80, 84, 89, 102, 104, 111, 128, 129, 136, 149, 153
Malinowski Jerzy 158
Uklejewski Janusz 9
Mucha J. 27, 34, 88
Voellnagel Andrzej 48, 137
Niedenthal K. (Chris) 98
Weinberg Harry 107
Piasecki 142
Wendołowski Jerzy 36
Podziewski Jan 106, 112
Wideryński Mariusz 141
Postępski Zdzisław 78, 79
Zborski Andrzej 5, 16, 46, 50, 51, 99, 146
Brym Roman 96, 97 Chmielewski Andrzej 117 Chojnacki Jerzy 50, 51, 99 Czarnogórski Stanisław 110 Czudowski Marek 107 Dutkiewicz Romuald 42, 52, 62, 100, 103 Echeński Włodzimierz 90, 130
Raczkowski Mirosław 26, 49, 55, 59, 60, 76, 108, 120, 121, 155
Zugaj Zbigniew 57
Glanda Andrzej 90, 130 Reed Ryszard 58
Żak Jerzy 86
Grzęda Henryk 71, 72, 82, 87, 92, 132, 134, 143
Rosikoń Janusz 12
Żyburtowicz Zenon 2, 105
Gudanowicz Zbigniew 101
Rosiński Janusz 35, 56
Hulej Bogdan 19
Różyc 140
Jabłońska Stanisława 65
Ruckgaber A. 37
Jabłoński Krzysztof 1, 30, 54, 61, 63, 113, 152
Sadowski Stefan 3, 4, 17, 29, 40, 47, 114, 122, 123, 125, 133, 138, 139, 157, 159
Jastrzębski Jan 77, 148 Seko Kazimierz 73 Johann Adam 46, 146 Siedlecki J. 41 Kaczkowski Adam 148 Siemaszko Zbyszko 32 Kalinowski M. 119 Siudecki Jan 38, 91, 95, 156 Kamiński Krzysztof 154 Stasiak Wiesław 68 Karczewski Andrzej 10, 11, 75, 83 Stelmach Adam 23, 24, 25, 39, 160 Kęplicz Aleksander 45 Komierowski Jan 147, 150, 151
Surowiec Leszek 14, 15, 18, 21, 22, 31, 43, 53, 109, 135
Choć starałem się znaleźć jak najpełniejsze informacje o autorach zdjęć, w kilku przypadkach nie zdołałem ustalić ich pełnych imion – na archiwalnych fiszkach często zapisywano tylko inicjał, a niekiedy samo nazwisko fotografa. Materiały wykorzystane w książce otrzymałem ze źródeł archiwalnych mających prawo dysponowania nimi. Mimo wszelkich starań nie udało mi się dotrzeć do następujących autorów, by ustalić z nimi kwestię wykorzystania zdjęć: Tadeusz Andrzejczyk, Andrzej Araszkiewicz, Maciej Bartoszewski, Roman Brym, Jerzy Chojnacki, Stanisław Czarnogórski, Marek Czudowski, Romuald Dutkiewicz, Włodzimierz Echeński, Andrzej Glanda, Henryk Grzęda, Zbigniew Gudanowicz, Bogdan Hulej, Stanisława Jabłońska, Jan Jastrzębski, Adam Johann, Adam Kaczkowski, M. Kalinowski, Andrzej Karczewski, Aleksander Kęplicz, Jan Komierowski, Piotr Krassowski, Aleksander Ładno, J. Mucha, Piasecki, Jan Podziewski, Zdzisław Postępski, Ryszard Reed, Różyc, A. Ruckgaber, Janusz Rosiński, Kazimierz Seko, J. Siedlecki, Jan Siudecki, Wiesław Stasiak, Adam Stelmach, Andrzej Szymański, Jan Tymiński, Janusz Uklejewski, Andrzej Voellnagel, Harry Weinberg, Jerzy Wendołowski, Zbigniew Zugaj, Jerzy Żak. Powyżej wymienionych twórców fotografii uprzejmie proszę o kontakt z wydawnictwem, ponieważ w przyszłych wydaniach chciałbym w pełni zadośćuczynić ich prawom autorskim.
Chciałbym podziękować osobom, które wspierały mnie w trakcie prac nad tą książką, szczególnie Justynie Chmielewskiej za ogarnięcie chaosu, Joannie Aderek-Wiśniewskiej i Renacie Balewskiej z Narodowego Archiwum Cyfrowego, Mikołajowi Pawłowskiemu, który cierpliwie porządkował opisy zdjęć, Julii Tomiczek, która pomogła mi dotrzeć do autorów publikowanych tu fotografii, i Kubie Bałdydze, który wsparł projekt finansowo.
I would like to thank everyone who supported me during my work on this album, especially Justyna Chmielewska for reining in the chaos, Joanna Aderek-Wiśniewska and Renata Balewska from the National Digital Archive, Mikołaj Pawłowski, who patiently sorted the captions, Julia Tomiczek, who helped reach the photographers responsible for the images presented here, and Kuba Bałdyga, for backing this project financially.
LATEM W MIEŚCIE SUMMER IN THE CITY
Warszawa 2016 ISBN 978–83–945416–0–6
Mikołaj Długosz
© Mikołaj Długosz (mikolajdlugosz.com)
latemwmiescie.pl
Teksty / Texts: Mikołaj Długosz, Dorota Masłowska
Wydawcy / Publishers:
Tłumaczenie / Translation: Filip Niedenthal Partnerzy / Partners: Redakcja i korekta / Editing and proofreading: Justyna Chmielewska, Christopher Smith Projekt graficzny / Graphic design: Jerzy Gruchot, Olek Modzelewski Skład i łamanie / Typesetting: Olek Modzelewski (olekmo.pl) Projekt i wykonanie strony latemwmiescie.pl / Web design: Michał Włodarek (rawsaw.pl), Michał Sepioło (fixmypage.pl) Wydawcy / Publishers: TV Working Studio ul. Chełmska 21 bud. 8 lok. 14 02–794 Warszawa tvworking.pl Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana ul. Mokotowska 65/7 00–533 Warszawa beczmiana.pl bec@beczmiana.pl Zamówienia / Orders: sklep.beczmiana.pl sklep@beczmiana.pl Druk / Print: Drukarnia Read Me ul. Olechowska 83 92–403 Łódź rm.com.pl/drukarnia
160. (Okładka / Cover) Łódź. Basen kąpielowy Klubu Sportowego „Anilana” / “Anilana” swimming pool (1973) fot. A. Stelmach 51.760717, 19.512666