Het magazine van Cursuscentrum Dierverzorging
NAJAAR 2020 | Jaargang 13 | Editie 31
MAGA ZINE
EIGEN+BEELD
Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld
“Verrijking stopt verveling.”
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
1
Ceramic Reflections in Contemporary Art
William Cobbing Nathalie Djurberg & Hans Berg Leiko Ikemura Klara Kristalova Kris Lemsalu Sharon van Overmeiren Liliana Porter Mariken Wessels Geng Xue
10 okt 2020 | 5 sep 2021 Keramiekmuseum Princessehof Leeuwarden princessehof.nl Mede mogelijk gemaakt door
Partners
Klara Kristalova, View of the exhibition Camouflage, 2017 at Perrotin Paris (France). Courtesy of the artist and Perrotin, Paris
Foto Claire Dorn
Ontwerp UNA designers
NU IN
FUNDATIE MUSEUMDEFUNDATIE.NL
OPEN DI T/M ZO 11-17 UUR, BLIJMARKT 20, ZWOLLE, TEL: 0572-388188
APPEL, BACON, BADE, BREITNER, CANOVA, CHADWICK, CITROEN, CREMER, DAUBIGNY, DE LA HIRE, DUFY, VAN GOGH, GROSZ, HEARTFIELD, HENKET, JANSSENS, JORN, KLEMM, KLIBANSKY, KNIP, KOEKKOEK, KRABBÉ, MAGNASCO, MARC, MATTHEUER, MICHEL, MONDRIAAN, OVENS, VAN PALLANDT, PECHSTEIN, PICABIA, RAUCH, VAN REES, SAURA, SCHOLTE, SLUIJTERS, STICKS, STROZZI, TER BORCH, TOOROP, TÜBKE, TURNER, VOERMAN, VROOM, VAN DE WINT EN WOLVECAMP.
DWARS DOOR DE FUNDATIE FUNDATIE COLLECTIE
Tot en met 3 januari 2021 toont Museum de Fundatie een omvangrijke presentatie werken uit eigen collectie. Die omvat eeuwen en is uitgesproken en divers met een aantal kunstwerken die voor Nederland uniek zijn. Er zijn crossovers van kunstwerken uit de 17e tot 21e eeuw. Tijdreizen met Turner, Rauch, Canova, Van Gogh, Mondriaan, Van Pallandt, Sticks en vele anderen.
Ossip Zadkine, Lopende Diana, 1939, gesneden hout h. 105 cm; Piet Mondriaan, Rij van elf populieren in rood, geel, blauw en groen, 1908, olieverf op doek 69 x 112 cm; Gerard ter Borch, Portret van Engel Craeyvanger, ca. 1685, olieverf op doek 56,8 x 41,3 cm; Foto Sticks: Red Bull Media House; Neo Rauch, Gewitterfront, 2016, olieverf op doek 150 x 100 cm (Verworven met financiële ondersteuning door de BankGiro Loterij, de Vereniging Rembrandt, het Mondriaan Fonds en VSBfonds); Joseph Mallord William Turner, Wolken en water, 1840, olieverf op doek 32,2 x 49,1 cm; Isaac Israëls, Vrouw in profiel, voor ‘Zonnebloemen’ van Van Gogh, 1918, olieverf op doek, 71 x 59 cm; Bernardo Strozzi, Christus en de Samaritaanse vrouw bij de bron, ca. 1635, olieverf op doek, 86 x 125 cm; Pieter Henket, The Last father, 2017, archival pigment print 158 x 118,5 cm, allen collectie Museum de Fundatie Zwolle en Heino/Wijhe.
ANNEKE WILBRINK LOFOTEN
YURI HONING AVALON MARIECKE VAN DER LINDEN RONALD A. WESTERHUIS In Kasteel het Nijenhuis:
De kleurrijke schilderijen van Anneke Wilbrink laten een omgebouwde wereld zien die balanceert tussen sciencefiction en het hier en nu. Grootstedelijke architectuur gaat hand in hand met ongerepte landschappelijkheid.
Een wilde multidisciplinaire installatie met videoart van Mariecke van der Linden, jazzmuziek van Yuri Honing en glimmende rvs-beelden van Ronald A. Westerhuis in de tuinzaal van Kasteel het Nijenhuis.
BEELDENTUIN KASTEEL HET NIJENHUIS Op 4,5 hectare siertuin zijn 100 beelden te zien uit de collecties van Museum de Fundatie, Museum Beelden aan Zee en de Provincie Overijssel. Met o.a. werk van Karel Appel, David Bade, Zhou Brothers, Pino Castagna, Tom Claassen, Eugène Dodeigne, Dora Dolz, Alfred Hrdlicka, Igor Mitoraj, Charlotte van Pallandt, Theresia van der Pant, Oswald Wenckebach, Ronald A. Westerhuis en Ossip Zadkine. Steef Roothaan, Het gezicht, 1999, brons, collectie Museum Beelden aan Zee, langdurig bruikleen aan Museum de Fundatie.
NAJAAR 2020 | Jaargang 13 | Editie 31
07
In dit BAZ magazine 05
Editorial
06
Beeldcolumn
07
EIGEN+BEELD een inleiding bij de tentoonstelling in de Grote Zaal
08
Places to be monumenten en beelden in de openbare ruimte door Dick van Broekhuizen
12
Onbegrensd Joost Bergman stelt vast dat Black Lives do Matter in de beeldhouwkunst
18
14
Back to the Future door Jan Teeuwisse
18
De innerlijke constructie Emma van Proosdij over abstractie in de beeldhouwkunst
20
Zonder titel door Marlies Nijkamp
22
Een liefde voor buitenbeentjes een interview met Richard en Marjo Bionda
24
Gerrit Schreurs. Fotograaf. Documentairemaker. Kunstenaar. een interview door Nina van Dijk
26
26
‘Een penning mag ook leeg zijn’ Jadwiga Pol-Tyszkiewicz over de penningen van Nynke Schepers
28
Vanitasflora Alessandra Laitempergher over het werk van Nynke Koster
30
Vereeuwigd aan Zee over nalaten en schenken
32
Magie een column van Deirdre Carasso
34
28
Colofon
Cover: Henk Visch (1950), Geheel de Uwe, 1988-1989, brons, ijzer, 65 x 125 x 55 cm., aankoop Theo en Lida Scholten, 1989 Bovenste foto: Han Wezelaar (1901-1984), Borstbeeld van een vrouw, 1940, terracotta, 22 x 27 x 14 cm., langdurig bruikleen Jan Teeuwisse
Kick
B
ij het ter perse gaan van dit magazine ontvingen wij bericht van het Kickstart Cultuurfonds dat zij museum Beelden aan Zee ruimhartig ondersteunt met een donatie van maar liefst € 100.000, -. Een geweldige impuls voor een particulier museum dat in de afgelopen 25 jaar zonder overheidssteun altijd de eigen broek heeft opgehouden maar door de coronacrisis nu toch in zwaar weer dreigt te komen. Beelden aan Zee, dat zijn bezoekersaantal in de afgelopen 10 jaar zag groeien van 50.000 naar 135.000, draait namelijk in belangrijke mate op de inkomsten uit entree, winkel en café en die inkomsten waren nul tussen 13 maart en 1 juni jl. en kruipen sindsdien naar 50% van normaal. De financiële steun krijgt het museum voor de aankomende collectietentoonstelling EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld die op 18 september opent. Het Kickstart Cultuurfonds is onlangs opgericht voor culturele instellingen die in het kader van corona buiten de steun van de overheid vallen. Het is onder andere een initiatief van de BankGiro Loterij, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het VSBfonds en de VandenEnde Foundation. Zij werken sinds 2012 samen in het Blockbusterfonds. Onlangs hebben zij de handen ineengeslagen voor de cultuursector en gezamenlijk een tijdelijk fonds opgericht. Andere private fondsen en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap hebben zich bij dit initiatief aangesloten: Stichting Droom en Daad, Ammodo, Fonds 21, Zadelhoff Fonds/Zadelhoff Cultuur Fonds, Fonds 1818 en Stichting Zabawas. EIGEN+BEELD beschrijft de geschiedenis van de moderne beeldhouwkunst in topstukken uit de eigen collectie, is een lofbetuiging aan het adres van de vele kunstenaars en verzamelaars die door hun donaties hebben bijgedragen aan die museumcollectie en gaat gepaard met een educatief programma dat zich nog intensiever dan anders richt op het fascineren en werven van nieuw publiek uit de eigen regio. Wat een kick om zo het nieuwe seizoen te kunnen starten! Jan teeuwisse, directeur Beelden aan Zee
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, GroteEditorial Zaal | 5| 5
Places to be Onbegrensd Back to the future De innerlijke constructie Zonder titel 6
| Beeldcolumn Jiska de Waard
Eigen+Beeld
T
ijdens de Corona-sluiting van het museum, eerder dit jaar tussen half maart en 1 juni, bereikten ons allerlei bemoedigende berichten via de sociale media. Bezoekers van het museum, liefhebbers van beeldhouwkunst en bewonderaars van het gebouw reageerden emotioneel op onze berichten. Ze misten het gebouw, ze misten de schoonheid van de kunst en ze verlangden naar een mooie tentoonstelling. Met de tentoonstelling EIGEN+BEELD wil museum Beelden aan Zee tegemoet komen aan het verlangen om de schoonheid en de relevantie van de collectie aan het publiek te laten zien. Een veilig bezoek, in het architecturale wonder van Wim Quist, met een keuze van de mooiste, beste en interessantste beelden: het zou voor bezoekers niet alleen worden ervaren als een mooi bezoek aan een geliefd museum, maar ook als een troost. Vijf thema’s De tentoonstellingsmakers, allen uit de eigen gelederen, hebben deze tentoonstelling opgevat als een voorschot op een al langer lopend plan, namelijk om overzicht te bieden in de moderne beeldhouwkunstgeschiedenis. De directeur van Beelden aan Zee, Jan Teeuwisse, heeft samen met leden van het artistieke team, te weten Emma van Proosdij, Joost Bergman, Dick van Broekhuizen en Marlies Nijkamp, een tentoonstelling gemaakt die een beeld geeft van de collectie, van het collectiebeleid, maar ook van de beeldhouwkunstgeschiedenis. De tentoonstelling is opgebouwd aan de hand van vijf thema’s, die te maken hebben met het monument en de openbare ruimte (onder de titel Places to be), met de invloed van kunst buiten de landsgrenzen (Onbegrensd), de klassieke menselijke figuur (Back to the Future), de opkomende abstractie (De innerlijke constructie) en de conceptualiteit (onder de titel Zonder titel). Voorbeelden van beelden die bepalend zijn voor de discussies en vormen, eigen aan het specifieke thema in de moderne beeldhouwkunst zijn gevonden en worden in een opstelling gegoten, ontworpen door grafisch ontwerper Bart van den Tooren.
Ossip Zadkine (1890-1967), Tête de femme (Tête héroïque), 1922, hout, 42 x 24 x 30 cm., aankoop 1983
Deze tentoonstelling wordt mede mogelijk gemaakt door het Kickstart Cultuurfonds, een initiatief van de BankGiro Loterij, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het VSBfonds en de VandenEnde Foundation. EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal
Verzamelaars Het hoort bij het eigenbeeld van Beelden aan Zee dat ook recht wordt gedaan aan het particulier initiatief, de particuliere verzamelaar. Door diens liefde en kunde is het museum ontstaan, is de collectie bij elkaar gekomen. Theo en Lida Scholten, stichters van het museum, hebben niet alleen hun fascinatie voor de sculptuur willen delen met een publiek van bezoekers. Hun sculpturale obsessie werkte aanstekelijk op andere verzamelaars. Voorbeelden van verzamelaars als Cees Hendrikse en Myra Hendrikse-Ouweleen, Frans Peese Binkhorst en Lideke Peese Binkhorst-Hoffscholte, Bert Kreuk, Francine Valk en Ger Eenens die het museum steeds van dienst zijn geweest met aankopen, met financiële steun en met hun vaste aanwezigheid bij openingen en andere memorabele momenten, sieren de muren van de tentoonstelling en vullen het witte doek van de Cinema aan Zee met gefilmde interviews door huisfotograaf Gerrit Schreurs. Dick van Broekhuizen, conservator Beelden aan Zee |
7
8
| EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal Jan Bronner (1881-1972), Suzette Noiret (model Hildebrandmonument), 1962, kunststeen, h. 131 cm., langdurig bruikleen (collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)
Mari Andriessen (1897-1979), De Dokwerker (schets monument Amsterdam), 1952, brons, 68 x 30 x 27 cm., aankoop Theo en Lida Scholten 1973
Places to be Monumenten en beelden in de openbare ruimte
N
og onlangs reed ik met mijn gezin, op weg naar ons vakantiehuisje, langs de olifanten van Tom Claassen die opgesteld bij de snelweg staan bij Almere. Die olifanten, dikke, diffuse vormen, zijn ideale voorbeelden van sculpturen voor een ruimte die hoort bij onze moderne tijd, namelijk de autoweg. De beeldhouwer moet zijn beelden neerzetten voor een publiek dat met 100 kilometer per uur voorbijraast. Die beelden zorgen voor een verandering in landschap, zodat de automobilist zijn concentratie niet verliest door een saaie omgeving. Deze sculpturen moeten dus interessant zijn, niet afschrikken, werken bij hoge snelheden en niet choqueren. Claassen heeft aan al deze voorwaarden voldaan en hij bleek in staat nog steeds interessante sculptuur af te leveren. Een hele prestatie. Kritiek Vroeger (alles was toen naar men zegt beter) hadden ‘ beelden buiten’ een uitgesproken ideologische lading, naast een kunsthistorische
betekenis. Het waren kort gezegd monumenten. In Frankrijk bijvoorbeeld is voor bijna elke politieke stroming in de negentiende eeuw de figuur van Jeanne d’ Arc wel van belang. De beeldhouwer Emmanuel Fremiet (18241910), die Jeanne d’Arc afbeeldde op een groot Percheronpaard (een zwaar lastpaard), heeft jarenlang kritiek gehad. Men vond de verhoudingen niet kloppen: zo’n klein meisje op zo’n groot paard. Fremiet leverde het beeld op in 1874 voor de Place des Pyramides in Parijs, maar na tien jaar heeft hij het vervangen door een andere versie om van de aanhoudende (overigens onterechte) kritiek af te zijn.
uit wat ze inhouden, dan krijgen ze hun oude glans wel weer terug. Veel monumenten zijn in de collectie van Beelden aan Zee te vinden. De Dokwerker van Mari Andriessen, ontegenzeggelijk een heldhaftig beeld van een gewone man, is gemaakt ter herdenking aan de Februaristaking gedurende de bezetting. Deze staking ontstond uit protest tegen de eerste jodenvervolgingen (1941). Het is wrang om je te realiseren dat te weinig van dit soort protesten hebben plaatsgevonden of zin hebben gehad. Uit Nederland is (zoals we nu weten) een zeer hoog percentage van joden gedeporteerd. Desalniettemin is De Dokwerker een prachtig voorbeeld van de mens, die zich, ondanks een gevoel van onrecht, toch staande wil houden in de ‘storm van de tijd’. Dat tijdloze idee, de strijd tegen het onrecht, is iets dat hoogverheven op een sokkel mag blijven staan, misschien soms tegen beter weten in. Een beeld op een sokkel is een kunstwerk, dat mensen aan het denken kan zetten, maar ik vrees dat de ‘oude glans’ nooit meer kan worden teruggehaald.
Dat tijdloze idee, de strijd tegen het onrecht, is iets dat hoogverheven op een sokkel mag blijven staan, misschien soms tegen beter weten in
Oude glans In ons huidige tijdsgewricht is een beeld van een oude held soms onderhevig aan meer dan alleen kritiek op lichaamsverhoudingen of andere kunstkritische overwegingen. De Nederlandse VOC-helden van weleer zijn de koloniale beulen van nu. Inzichten in de geschiedenis veranderen, waardoor monumenten een andere betekenis krijgen dan de makers ooit wilden overdragen. Men zegt wel eens: zet die beelden in een museum, leg
Dick van Broekhuizen, conservator Beelden aan Zee
|
9
Den Haag
Maanweg 68 2516AA Den Haag Tel: 070-3060655 info@beeldhouwwinkel.nl Laarstraat 130 7201CH Zutphen dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur
Zutphen
steen klei gips hout siliconen machines werkplaatsinrichting en heel veel gereedschap
Zie collectie op website. Jonneke.Kodde@gmail.com Tel: 0653 311 502
Tirzo Martha winnaar Wilhelminaring 2019
Het huis dat nooit af is 06.09 t/m 06.12.2020
Daarnaast zijn er oudere beelden zoals La Grande Africaine uit 1957-58 van George Grard die zoveel stereotyperingen bevatten dat ze tegenwoordig niet meer door iedereen gewaardeerd zullen worden
ONBEGRENSD
I
n 2000 organiseerde museum Beelden aan Zee in samenwerking met het museum voor Volkenkunde Afrika/ Europa, een ontmoeting, waarin moderne ‘westerse’ sculptuur in combinatie met etnografica werd gepresenteerd. Een voor Beelden aan Zee vrij logisch tentoonstellingsconcept. Immers, in ons museum bevindt zich een groot aantal beelden die op een of andere manier verwantschap vertonen met niet-westerse kunst.
Yinka Shonibare (1962), Revolution Kid (Fox), 2012, mixed media, 119 x 66 x 120 cm. Aankoop 2012 met steun BankGiro Loterij
Stereotyperingen
Zadkine
Soms is die connectie duidelijk zichtbaar in de voorstelling zoals bij Cor Hunds modellen voor diens Multatulimonument. Maar ook het materiaalgebruik en de techniek bij de gevlochten palmbladeren van Ahmed Askalani vormen een link. Meer associatief kan een werk als Geheel de Uwe van Henk Visch daaraan gerelateerd worden. Daarnaast zijn er oudere beelden zoals La Grande Africaine uit 1957-58 van George Grard die, hoewel indertijd met de beste intenties gemaakt, zoveel stereotyperingen bevatten dat ze tegenwoordig niet meer door iedereen gewaardeerd zullen worden.
Beeldhouwers gingen als reactie daarop en taille directe werken waarbij rechtstreeks in het materiaal werd gehakt. Tête de femme van Ossip Zadkine is daarvan een fraai voorbeeld. De interesse in een andere vormentaal, materialen en technieken vormde in de eerste decennia van de twintigste eeuw een stuwende kracht voor het modernisme. Belangrijke avant-garde stromingen als Kubisme en Expressionisme zijn ondenkbaar zonder die invloed. Over de grenzen kijken bleek een inspirerende bezigheid. Het vormde een vruchtbare voedingsbodem waarvan de invloed zich tot op de dag van vandaag uitstrekt.
Artistieke bestuiving
Black Lives do matter in de beeldhouwkunst
Kunstenaars lieten zich met name na 1900 inspireren door de authentieke kracht en expressiviteit van niet-westerse objecten. In Nederland waren het de schilders die, in navolging van buitenlandse collega’s als Picasso en Kirchner, begonnen met het opnemen van nietwesterse elementen in hun werk. Beeldhouwers, die vaak werkten met zware materialen en grote kosten moesten maken voor het gieten van brons, volgden buitenlandse trends doorgaans iets later.
Tijdens de recente Black Lives Matter protesten werden wereldwijd standbeelden van omstreden historische figuren uit het koloniale tijdperk door woedende menigten neergehaald. Ook in Nederland gingen mensen massaal de straat op en werden er beelden beschadigd en met leuzen beklad. Het gewelddadige koloniale verleden en de nasleep ervan vormt het thema van Yinka Shonibares werk. De opname van andere culturen kwam in de melting pot van de
De artistieke bestuiving verliep verder via museale collecties, tentoonstellingen, tijdschriften en kunsthandelaren. Voornamelijk betreft het voorbeelden uit Nederlands-Indië, maar ook uit Afrika, hoewel ons land daar geen koloniën bezat.
Cor Hund (1915-2008), Multatuli monument: Saidjah, Adinda en de waterbuffel, jaren '60, gips, 17 x 7 x 10 cm., langdurig bruikleen Erven Cor Hund
(beeldhouw)kunst duidelijk makkelijker tot stand dan in de maatschappij waar een gebrek aan integratie nog altijd voor grote verdeeldheid en ongelijkheid zorgt. Joost Bergman, conservator Beelden aan Zee
John Rädecker (1885-1956), Venus Anadyomene, 1933, zandsteen, 80 x 32 x 20 cm., langdurig bruikleen particuliere collectie
EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal |
13
D
e verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog hadden tot gevolg dat er na 1918 in de beeldende kunst een ontwikkeling op gang kwam die men aanduidt met retour à l’ordre. Modernisten van het eerste uur – Picasso voorop - die aan de vooravond van de miljoenenslacht nog volop hadden geëxperimenteerd, onttakeld en gedeformeerd, grepen terug op de eeuwige schoonheid van de klassieke oudheid. De herontdekking en herinterpretatie van de klassieken en het streven naar de eeuwige schoonheid van de mediterrane wereld domineerden de officiële kunst van het interbellum. Weg naar abstractie De Franse beeldhouwers Maillol en Despiau waren de pioniers van dit eigentijds classicisme en maakten Parijs tot haar epicentrum. In Nederland keerde de beeldhouwkunst zich af van de sociale boodschap die zij als dienende bouwplastiek in het verband met de expressionistische architectuur van de Amsterdamse School had verkondigd. Het beeld werd autonoom, een driedimensionaal object dat van alle zijden beschouwd diende te worden en het onderwerp was slechts vertrekpunt voor een plastische verkenning, gespeend van moralisme of anekdotiek. Daarmee opende deze neoklassieke beeldhouwkunst onherroepelijk de weg naar de abstractie, naar een non-figuratieve beeldhouwkunst.
Tony van de Vorst (1946), Lilith, 1997, Belgisch hardsteen, 109 x 118 x 45 cm., aankoop 2000
14
|
Back
to the future
Roestig ijzer
Beeldho uwers kozen n u voor d vereeuw e iging va nd geschon den me e n onttake ld, verm s: in kt soms bij na dierli , j k woest, d an weer plantaa rdig pas sief
De aftermath van de Tweede Wereldoorlog liet iets geheel tegenovergestelds zien. Beeldhouwers kozen nu voor de vereeuwiging van de geschonden mens: onttakeld, verminkt, soms bijna dierlijk woest, dan weer plantaardig passief. Giacometti, Chadwick en Richier predikten een ongepolijste, anti-behaagzuchtige beeldhouwkunst van onafgewerkt brons en roestig ijzer. Een semi-figuratieve beeldhouwkunst die tegen Cobra aan schampte en de brug zou slaan naar de pure abstractie van de constructivistische beeldhouwkunst. De sculpturale figuratie van het geschonden mensbeeld reflecteerde direct op de volstrekte onttakeling die de Tweede Wereldoorlog teweeg had gebracht, reageerde op de angsten en onzekerheid van de daaropvolgende Koude Oorlog en op de algehele grimmige gemoedstemming van die jaren.
Onttakeld mensbeeld Het is een internationale, sculpturale stroming die essentieel is geweest voor de ontwikkeling van de moderne beeldhouwkunst maar nog goeddeels ontdekt en beschreven dient te worden. Back to the future toont het werk van Nederlandse en buitenlandse beeldhouwers die voor de schoonheid kozen of deze juist hebben ontluisterd. De geïdealiseerde weergave van de mens kent een duizenden jaren oude traditie en begint in EIGEN+BEELD in het India van de negende eeuw. Maar ook het onttakelde mensbeeld steekt zo nu en dan de kop op – denk aan Donatello’s Maria Magdalena uit 1455 – al heeft het toch vooral de beeldhouwers van de twintigste eeuw in zijn greep gekregen. Jan Teeuwisse, directeur Beelden aan Zee
Anoniem, Buddha Sakyamuni of Jain Thirtankara (?), Sri Lanka of Zuid- India, 6e-7e eeuw, graniet, 129 x 102 x 58 cm., Langdurig bruikleen (Ger Eenens Collection)
EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal |
15
EWERDT HILGEMANN Cube (Self) expo + implosieperformance Gelijktijdig met de solotentoonstelling in het KrĂśllerMĂźller Museum wordt het werk van Ewerdt Hilgemann (Witten, 1938) ook gepresenteerd bij Coppejans Gallery in Antwerpen. Galeriehouder Stijn Coppejans toont aan de hand van enkele sleutelstukken uit het rijke en diverse oeuvre van de kunstenaar de essentie van meer dan 60 jaar kunstenaarschap. In de expo wordt er werk getoond van 1959 tot nu. En het woord nu mag letterlijk worden genomen, want op 26 september vindt er een live implosie plaats van een kubus die exact dezelfde hoogte heeft als de kunstenaar. Ontdek het engagement van een jonge galerie in het Antwerpse Schipperskwartier en maak de geboorte mee van het kunstwerk Cube (Self).
12.09.2020 - 26.10.2020 - Solo Expo Ewerdt Hilgemann Coppejans Gallery, Antwerpen open do-vr-za van 13.00u tot 17.30u en op zondag 4.10.2020 en 25.10.2020 vanaf 11.00u - 18.00u 26.09.2020 - Implosie op het Falconplein 13.00u: opening expo 14.00u: Cube implosion, performance Ewerdt Hilgemann Capturing sounds, geluidkunstenaar Thomas Betsens ontmoetingen met de kunstenaars Falconplein 17/19 2000 Antwerpen www.coppejansgallery.be +32 (0)486 20 27 78
25.10.2020 - Brain interface balloon 13.00u - 16.00u: expanding balloon performance Thomas Betsens finissage
40 BEELDEN
LANGS DE KUST VAN HOORN
www.stichtingindenbeginne.nl
In Den Beginne stichting bk
Henk van Bennekum Hans Blank Michiel Deylius Coby Dierikx Eric Dolfij Jan van Druten Jan Bouma Adri de Fluiter Bastiaan de Groot Frans Hage Frank Halmans Valentijn van der Heide Christiaan Heydenrijk Robbert van der Horst Marion Jebbink Martine de Jong Ton Kalle Peter Koelemeijer Marina van der Kooi Hetty Looman Cees Meijer Truus Menger Janine Melai Jan Merx Rolf Mulder Herbert Nouwens Marcel Prins Yves Querin Caroline Ruizeveld Frank Roosen Carla Rump Rob Schreefel Dick Simonis Rita van der Vegt Linda Verkaaik Lia Versteege Henk Vissers AndrĂŠ Volten Jilles Waagmeester Rudi van de Wint Frans de Wit
Bronzen Vogelbeelden
Jonneke Kodde
www.JonnekeKodde.com
De natuur als inspiratie
De innerlijke constructie
C
18
onstructies zijn overal om ons heen, maar ook binnenin ons. Charlotte van Pallandt (1898 –1997) vervaardigde in 1971 het Constructie Zelfportret in gips. Met behulp van genummerde plaatjes gips bouwde zij de onderliggende structuur van haar eigen beeltenis, die ze vervolgens gebruikte om een realistisch zelfportret te maken. Een mooier voorbeeld van wat abstracte beeldhouwkunst zou moeten zijn is er bijna niet: de weg naar geometrische abstractie die door kunstenaars is afgelegd was bovenal een zoektocht naar de zuivere vorm. In de kunstgeschiedenis kan de abstracte vorm beschouwd worden als de uiteindelijke vorm, ontdaan van de veelheid aan contouren, beweging en ruis, de vorm die is teruggebracht tot de kern.
Voorafgaand aan de ontwikkeling in de schilderkunst ontstonden er in de negentiende eeuw al impulsen vanuit literatuur en wetenschap, psychologie en geschiedenis die de kunst en ook de beeldhouwkunst beïnvloedde en die een vrijere interpretatie van de werkelijkheid toestond. Het gebruik van abstracte vormen in de kunst is echter in de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw pas de norm geworden, zowel in Europa als in de Verenigde Staten.
De mens als onderwerp
De Stijl
De relatie met de mens, natuur en religie is van oudsher de meest evidente geweest van de beeldhouwkunst. Het objectmatige van het menselijk lichaam maakt dat het een dankbaar onderwerp is voor beeldhouwers. Tot aan het begin van de twintigste eeuw was de mens bijna uitsluitend het onderwerp van de beeldhouwkunst. Door de bestendigheid van beeldhouwersmaterialen is de beeldhouwkunst het symbool geworden van onsterfelijkheid. Het ontstaan van de abstracte kunst heeft een lange aanloopperiode gekend, die vooral vanuit de schilderkunst ontstond. De vroegste tekenen van abstractie in de beeldende kunst dateren van het einde van de negentiende eeuw, toen de Franse schilder Paul Cézanne (1939-1906) overging tot een meer schematische vlakverdeling van zijn landschappen.
Nederland heeft een grote bijdrage geleverd aan de ontwikkeling van de abstracte kunst. Met name vanuit de kunstenaarsgroep De Stijl en de belangrijkste vertegenwoordiger daarvan: Piet Mondriaan (1872-1944). De zoektocht van Mondriaan symboliseert de veranderende samenleving op het breekpunt naar de moderne tijd. Uiteindelijk komt hij in de jaren ’20 van de vorige eeuw, uit bij de geometrisch abstracte vorm, in zijn ogen een moderne beeldtaal en een pure vorm voor een complexe werkelijkheid. De bloeiperiode voor de abstracte beeldhouwkunst in Nederland werd uiteindelijk de tweede helft van de 20ste eeuw, met vertolkers als de aan de Rijksakademie geschoolde Leo de Vries en Ben Guntenaar en autodidacten André Volten en Auke de Vries.
Abstractie Buiten staat een abstract beeld meestal niet op een sokkel, maar vormt het een verbinding tussen de straat en de architectuur, levert het een bijdrage aan de inrichting van een stad of een landschap en heeft het invloed op de perceptie van de ruimte. Abstracte beeldhouwkunst heeft in de basis niet de functie om een concrete herinnering aan een historische gebeurtenis levend te houden, of een bepaalde persoon te vereren. De betekenis ligt in het beeld zelf besloten, in de vorm, in de ruimte waar het zich bevindt, of dit nu binnen of buiten de muren van het museum is. Ook binnen in de museale ruimte duiden abstracte beelden spanning aan. Deze ontstaat ín het beeld, bij de elementen in het beeld ten opzichte van elkaar, maar ook in de ruimte tussen het beeld en de muren van het museum. Abstracte beelden in de openbare ruimte spelen een uitdagend spel met de zwaartekracht, vervolmaken de stedelijke architectuur, cultiveren de landschapsarchitectuur en verkennen de grenzen van de mogelijkheden van materiaal en plasticiteit.
De zoektocht van Mondriaan symboliseert de veranderende samenleving op het breekpunt naar de moderne tijd
Emma van Proosdij, Hoofd Artistiek Bedrijf Beelden aan Zee
| EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal
herman de vries (1931), Four stems, 1960, hout, ijzerdraad, zand, witte verf, 70 x 15 x 15 cm., aankoop 2015 met steun BankGiro Loterij
20
| EIGEN+BEELD. Moderne sculptuur museaal en particulier verzameld – 18 september 2020 t/m 7 maart 2021, Grote Zaal
Zonder Titel
‘I
k zou heel graag iets maken wat geen materie heeft, maar hoe doe je dat? Als je een gedachte uitspreekt, heeft het in zekere zin al materie,’ zegt Antoine Berghs (1971) in een interview uit 1999. Hij beschouwt zijn uitingen niet als kunstwerken. Het zijn vertaalde gedachtestromen. De vorm – sculptuur, schilderij, tekst, installatie of video – is daarbij altijd ondergeschikt aan de inhoud. Hij onderzoekt, zet aan tot nadenken, inspireert. “R. Mutt” Antoine Berghs' interpretatie raakt de essentie van de conceptuele kunst uit de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw. In die periode ontstonden nieuwe opvattingen over wat óók kunst kan zijn. Kunstenaars onderzochten de grenzen. Deze zoektocht was al in 1917 begonnen, toen Marcel Duchamp zijn Fountain op een groepstentoonstelling in New York presenteerde: een omgekeerd urinoir op een sokkel, gesigneerd met “R. Mutt”. Het werk werd geweigerd, maar Duchamp zette door. Hij legde uit dat het niet uitmaakte dat de kunstenaar zijn werk niet eigenhandig had vervaardigd. Elk alledaags voorwerp op een sokkel kan kunst zijn als de kunstenaar het tot kunst verheft. Met het provocatieve Fountain wilde Duchamp een discussie ontketenen over wat kunst is. Daarmee zou hij de vader worden van de Conceptuele kunst.
Overbodig
Antoine Berghs (1971), = (passage), 1999, lindehout, acrylverf, theaterspot, 54 x 32 x 89 cm., aankoop 2006
In de jaren zestig en zeventig van de twintigste eeuw werd de definitie van kunst verder verruimd. Deze periode kenmerkt zich dan ook door een golf van stromingen en nieuwe kunstvormen, als Minimal art, Zero, Fluxus, Concept art, Body art, Land art, Arte povera, environment, happening en performance. Het terrein van de beeldende kunst werd oneindig, met als kenmerk dat een concept of idee het vertrekpunt is voor het kunstwerk. Conceptuele kunstenaars stelden het object ter discussie en zagen het idee als de kern. Conceptuele kunst, of ideeënkunst, zou dan ook gezien kunnen worden als zoektocht naar de minimale voorwaarden van wat een kunstwerk mag zijn. Heel strikt genomen werd daarmee het kunstobject overbodig verklaard.
Heel strikt genomen werd daarmee het kunstobject overbodig verklaard
Zwaan
Een nieuwe generatie beeldhouwers in de jaren tachtig en negentig keerde terug naar de figuratie, maar dan op een sterk conceptuele grondslag. Neem het kunstwerk met de vreemde titel = (passage) van Antoine Berghs. Het bestaat uit een naakte figuur, geknield op de grond. Met zijn handen vormt hij een figuur boven zijn hoofd. De lichtbron van achteren tovert op de muur het schaduwbeeld van een zwaan tevoorschijn. De essentie van het werk blijft raadselachtig. Waar moeten we naar kijken om Berghs’ gedachtestromen te zien? Wat een geluk voor ons, dat het Berghs en vele anderen (nog) niet gelukt is om volledig materieloos te werken. Zo blijft kunst ook toegankelijk voor de buitenwereld. Marlies Nijkamp, HOOFD EDUCATIE Beelden aan Zee
|
21
Het modernistische huis van het verzamelaarsechtpaar Richard en Marjo Bionda biedt met z’n zee aan daglicht, vele wanden en doorkijkjes op diverse niveaus die maken dat stukken elkaar niet te snel in de weg zitten, een ideale huisvesting aan kunst. Het begin Verzamelen doen ze al sinds het begin van de jaren 70. Aanvankelijk etsen en tekeningen. Soms, met steun van de ouders, ook wel duurdere werken. Incidenteel kochten ze bij de kunsthandel, maar het meeste toch op veilingen.
Een liefde
voor buitenbeentjes
Het accent lag vóór 2000 voornamelijk op schilderijen uit de tweede helft van de 19de eeuw, met name kunstenaars uit de kring van Tachtig of daaraan gelieerd. Later gingen ze vooral af op wat ze bijzonder vonden, van naturalia tot textilia en meubelen. Maar ook objecten van buiten de Nederlandse grenzen zoals werk van de Amerikaanse schilder Larry Poons en sculpturen van Anthony Caro en de Britse ‘minimalist’ Bob Law.
Buitenbeentjes In de laatste jaren is er geregeld iets van etnografica in huis gekomen zoals een prachtig Mumuye beeld uit Nigeria van begin 20ste eeuw, gekocht in een Parijse galerie. Ondanks de beperking die ze zich in het begin zelf oplegden, is er nooit encyclopedisch verzameld. Leuker vonden ze het om van een bepaalde kunstenaar meer werk te hebben. Op de vraag of er een rode draad aanwezig is in hun collectie zegt Richard lachend: ‘Die is er niet, of het moet een natuurlijke hang zijn naar buitenbeentjes in de kunst als De Zwart, Meiners, Matthijs Maris, Van Koningsbruggen.’ En dat geldt zeker ook voor Cornelius Rogge (1932) wiens werk ze aanvankelijk nogal duister en ontoegankelijk vonden. Met hem hebben ze ook een vrij hechte vriendschap opgebouwd. ‘En via Rogge kwamen we op het spoor van zijn vriend en collega David Vande Kop.’
Schenking Richard Bionda was van 1982 tot 2017 als kunsthistoricus verbonden aan de Vrije Universiteit in Amsterdam met als specialisme de 19de eeuw. Hij is bekend van onder meer tentoonstellingen en publicaties over Willem de Zwart (Kunstmuseum Den Haag), De schilders van Tachtig (Van Gogh Museum), Piet Meiners (Jan Cunen Museum), Cornelius Rogge (Diepenheim) en meest recent Matthijs Maris (Rijksmuseum, Amsterdam). Daarnaast is hij sinds jaren als keurmeester betrokken bij de PAN en de TEFAF.
Marjo Bionda is moeder van twee. Daarnaast was zij parttime leerkracht handvaardigheid op een Amsterdamse basisschool. Ook zij heeft altijd veel opgehad met kunst en was nauw betrokken bij de beslissing over wat wel en niet werd aangekocht. Evenals Richard heeft zij een grote liefde voor Aziatische kunst en etnografica.
22
|
Inmiddels zijn Richard en Marjo pensioengerechtigd en zien ze zo stilletjes aan uit naar de beste bestemming voor bepaalde werken. Omdat het bij Rogge en Vande Kop (1937-1994) om mooie ensembles ging die ze het liefst bijeen hielden, dachten ze al snel aan een museum als Beelden aan Zee, waar vanwege de abstracte vormentaal mogelijk een wat andere koers mee kon worden uitgezet. Van beide kunstenaars was er in de museumcollectie al werk aanwezig, maar met deze donatie van een dertigtal beelden kan er een fraaie en kwalitatief hoogstaande doorsnede van hun oeuvre worden getoond. Dat trok hen over de streep. ‘En toegegeven, het voelt gewoon ook lekker als werk dat met veel zorg is verzameld, door een museum als het ware wordt geaccordeerd.’ Joost Bergman, conservator Beelden aan Zee
Later gin g vooral a en ze f op ze bijzo wat nder vonden
Richard en Marja Bionda
Gerrit Schreurs op het middenterras van Beelden aan Zee
De film HYBRID - Korzo x museum Beelden aan Zee x Gerrit Schreurs en alle andere documentaires van Gerrit Schreurs zijn te zien op www.beeldenaanzee.nl
Gerrit Schreurs Fotograaf. Documentairemaker. Kunstenaar.
E
lf uur, druk op de knop en… publiceren! Met mijn rugzak om en zonnebril op verzend ik het persbericht en stuur de film HYBRID, gemaakt door filmmaker Gerrit Schreurs, de wereld in. De afgelopen weken hebben we in Beelden aan Zee samengewerkt met de Haagse filmmaker en het KORZO-theater aan dit eigenzinnige filmproject. In lijn met een eerder gemaakt filmpje waarin operazangeres Francis van Broekhuizen de aria Vissi d’Arte zingt, is ook dit een unieke samenwerking tussen Schreurs en het museum waarin dans, kunst en architectuur samenkomen.
Modefotografie Tien minuten later tref ik Gerrit in zijn studio aan de Scheveningse haven. Binnen zijn lange carrière bewandelde fotograaf en filmmaker Gerrit Schreurs diverse wegen: reclame en cultuur, maar ook modefotografie. In zijn studio toont hij werk dat hij maakte voor de New Yorkse Harper’s Bazaar en de Nederlandse Vogue. ‘Ja, dat is even wat anders,’ zegt Gerrit lachend. Momenteel maakt hij voornamelijk 24
|
films voor musea, culturele instellingen en commerciële partijen (o.a. voor de Akzo Nobel Art Foundation). Sinds 2018 werkt Gerrit veel in opdracht van Beelden aan Zee.
Werkfamilie Vrijwilligers, docenten, curatoren, schoonmakers en nog veel meer: werkfamilie is een begrip in Beelden aan Zee. Ook Gerrit Schreurs heeft zich de afgelopen jaren ontpopt tot een heus familielid, als iemand die als een kameleon te werk gaat tijdens de wisselweken. Dansend langs de verhuizers en stafleden, gewapend met zijn camera maakt hij de mooiste documentaires en foto’s. ‘Door op te gaan in het team merk je dat mensen zich niet meer bewust zijn van de camera, meer zichzelf zijn, ook als de camera behoorlijk dichtbij komt. Zodra dat vertrouwen er is, is ineens heel veel mogelijk.’ Daarom werkt Schreurs dan ook liever langdurig samen met zijn opdrachtgevers. Hij heeft ook nog regelmatig contact met de in Parijs wonende kunstenaar Johan Creten, die een heuse vriend geworden is na de samenwerking tijdens de tentoonstelling Naakte Wortels in Beelden aan Zee in 2018. Hoofd Artistiek Bedrijf van het museum, Emma van Proosdij, koppelde de heren aan elkaar; wat een mooie documentaire en imposant boek opleverde. Tijdens de lockdownperiode
vanwege COVID-19 maakte hij samen met Creten de film En Quarantaine. Een zeer persoonlijke, afwijkende en experimentele film op basis van foto- en filmmateriaal uit het archief van Creten. ‘Johan is momenteel in Nederland. We gaan vanavond samen een hapje eten.’
Iedere keer anders Van steeds dezelfde vorm is echter geen sprake als je kijkt naar de documentaires die Gerrit Schreurs de laatste jaren heeft gemaakt. ‘Tijdens het monteren van een documentaire heb ik al nieuwe ideeën voor de volgende. Ik wil toch dat ze steeds anders worden.’ Vernieuwen doet hij op zijn eigen manier. Niet meegaan met de trends op het gebied van film, maar wel je eigen grenzen verleggen. ‘Alhoewel de werkzaamheden tijdens de opbouw van een tentoonstelling voor een groot gedeelte op hetzelfde neerkomen zoek ik iedere keer toch een andere aanpak.’ Dit is terug te zien in zowel het camerawerk als bij de montage. Maar alles wel in de karakteristieke stijl waar de filmmaker om bekend staat. De inhoud van de tentoonstelling is uiteraard van groot belang, iets waar hij een uitdaging in ziet. ‘Je moet je verdiepen in het werk van de kunstenaar en de aanpak van de conservator en vormgever. Als je je niet inleest zal de documentaire nooit een aanvulling zijn op de
tentoonstelling. En dat laatste is een belangrijk doel. Bij de film over Niki de Saint Phalle is dat naar mijn mening goed geslaagd. Mede doordat het museum een reis naar de Giardino dei Tarocchi in Italië faciliteerde konden we conservator Joost Bergman filmen in het bijzondere woonhuis van Niki de Saint Phalle. Tijdens dit interview sprak hij met de kleindochter van de Saint Phalle, Bloum Cardenas. Het bijzondere was dat dit interview niet was gepland waardoor het een spontaan gesprek werd. Eveneens een belangrijke voorwaarde voor een goede documentaire: geen repetitie vooraf, maar altijd improvisatie.’
Hybrid
Eenmansband ‘Het is handig als je alles zelf kunt doen, financieel maar ook praktisch gezien.’ Alleen assistent Michelle Reine werkt bij hem in de studio. Geen team van extra geluidsmannen of regisseur. Gerrit en Michelle werken als duo en doen vrijwel alles zelf. ‘Dat was niet altijd zo, vroeger werkten we wel degelijk met een groter team, waarbij een cameraman, geluidsman en editor werden ingehuurd. Een groot voordeel van hoofdzakelijk werken binnen de eigen studio is dat je zelf kan bepalen wanneer een film of documentaire af is. Dat brengt veel voordelen met zich mee.’ Door de jaren heen heeft de studio zich ontwikkeld van voornamelijk fotografie naar vooral film. Die fotografische achtergrond is terug te zien in de kadrering van de filmbeelden die altijd een gestileerd karakter hebben. We happen een haring en brainstormen nog even door over de tentoonstelling EIGEN+BEELD die opent in september en waarvoor we ook een documentaire maken. Voor alle projecten is er een nauwe samenwerking tussen het artistieke team van het museum en de filmmaker. Gerrit heeft dan ook al heel wat ideeën om deze documentaire nog interessanter te maken dan de vorige. ‘Bij ieder project is het weer zoeken naar de vorm, die speeltuin aan mogelijkheden werkt verslavend.’
Dansend langs de verhuizers en stafleden, gewapend met zijn camera maakt hij de mooiste documentaires en foto’s
Het werk stopt nooit voor de filmmaker. Tijdens mijn bezoek worden we tussendoor een aantal keer onderbroken door telefoontjes van kennissen, appjes van collega’s en reacties van fans op social media. HYBRID wordt goed ontvangen. In de film dansen choreografen en dansers Antonin Rioche en Rutkay Özpinar in het, op dat moment nog gesloten, museum.
‘Omdat Beelden aan Zee carte-blanche gaf voor dit project en zichzelf openstelde als podium voor andere kunstdisciplines, konden we er een heus kunstproject van maken.’ Vanuit een artistiek opportunisme neemt Schreurs geen genoegen met je vinger, maar neemt hij direct je hele hand. Een kunstenaar die ook in commerciële klussen nooit zijn autonome artistieke visie verliest, sterker nog, deze juist opeist en naar zijn hand zet.
Nina van Dijk, communicatie Beelden aan Zee
Nina van Dijk
|
25
‘Een penning mag ook leeg zijn’
N
ynke Schepers (1935) heeft een indrukwekkend oeuvre op het gebied van beeldhouw- en penningkunst op haar naam staan. museum Beelden aan Zee besteedt deze zomer aandacht aan deze originele kunstenaar door, samen met enkele beelden, een keuze uit haar omvangrijke penningenoeuvre in de Quist-vitrine te presenteren. Piet Esser Na een opleiding tot beeldhouwer aan de Rijksakademie in Amsterdam, volgde Schepers in de jaren 1955-1960 lessen bij Piet Esser en Paul Grégoire. Iets wat haar als kunstenaar in belangrijke mate gevormd heeft. Vooral Esser wakkerde bij Schepers de belangstelling voor het maken van sculpturale penningen aan. De plastisch gemodelleerde werken uit de vroege periode die in de expositie te zien zijn, verraden onmiskenbaar de soepele stijl van boetseren die Esser introduceerde.
Andere dimensies In de jaren daarna maakte Schepers onafgebroken werk in het groot en in het klein in opdracht of uit eigen beweging waarin zij bekende mensen, eigen kinderen, familie en kennissen portretteert. Zij zocht daarbij naar de nieuwe stilistische expressiemiddelen die de onderliggende emotie maximaal kunnen weergeven. Volgens Piet Esser blinken haar penningen uit in ‘een sensitieve soberheid’. Voor Nynke Schepers vormen beeld en penning een gelijkwaardig artistiek expressiemiddel. Een interessant voorbeeld hiervan is de penning Heel het leven (1988) en het beeld Harmonie (Hygieia en Asklepios) uit 1989. Ze tonen dezelfde voorstelling van twee naast elkaar staande goden, maar zijn allebei in andere dimensies weergegeven. De tweedimensionale penning gaf hier de aanzet tot het maken van een driedimensionaal beeld.
De tweedimensionale penning gaf hier de aanzet tot het maken van een driedimensionaal beeld
Onbelangrijke details Badende vrouw, 1985, brons, h. 12 cm. (Rechts) Cellist, 2011, brons, 90 mm.
Een verhuizing van Nynke Schepers naar de Noord-Hollandse duinen gaf haar een nieuwe creatieve impuls. In de andere omgeving zag zij de natuur in een nieuw licht. Zij werd getroffen door de kleine, schijnbaar onbelangrijke details, zoals een grashalm, een bloem, een veer of liefkozende vogels. Om deze fijnzinnigheid goed te kunnen weergeven paste Schepers de techniek van gips in negatief snijden toe. Deze techniek versterkt de verfijning van het reliëf en maakt de compositie licht. De eenvoud en de leegte van de recente penningen, zoals in de serie Circus-koorddansen uit de jaren 2014-2018 vormen het laatste en het sterkste accent van deze beknopte expositie, die maar een bescheiden poging is om dit veelzijdige oeuvre in zijn rijkdom te laten zien. ‘Mijn werk is mijn biografie,’ zei Nynke Schepers eens en dat is het geheim dat ten grondslag ligt aan haar creatieve inspanningen. Jadwiga Pol-Tyszkiewicz, conservator penningen Beelden aan Zee
26
|
Nature morte, 2012, zilver, 70,5 mm.
Nynke Schepers. Een penning mag ook leeg zijn - t/m 29 september 2020, Quist-vitrine |
27
Vanitasflora
Body of Work, Brain 3/ 8 /17, silver chromed 3D print, laminated mirrored sheets, 30 x 30 x 30 cm, 2019
N
ynke Koster (Den Haag, 1986) is een jonge kunstenares met reeds veel ervaring en een passie voor het verleden. Al vanaf het begin is haar werk doordrongen van geschiedenis. Zo is het uitganspunt van haar afstudeerproject bij de KABK de Porte del Paradiso. Baptisterium Lorenzo Ghiberti vervaardigde de bronzen deuren voor het Baptisterium van de dom van Florence tussen 1425 en 1452. In de jaren twintig van de vorige eeuw kocht C.F.L. Scheurleer, toen voorzitter van de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunsten in Den Haag, een kopie van de beroemde deuren zodat die als studieobject voor de studenten konden dienen. Koster maakt hier in 2013 een afgietsel van dat als beloopbaar vloerornament wordt gepresenteerd. Hiermee herpositioneert ze letterlijk en figuurlijk het beroemde kunstwerk. Door de kijk op de deur te veranderen en de deur een andere doel te geven, speelt Koster met de relatie van de toeschouwer tot het kunstwerk.
Monumenten en ornamenten De fascinatie van Nynke Koster voor het verleden en voor de plaats die dat verleden inneemt in het collectieve geheugen, vormt een rode draad door haar hele oeuvre. Het verleden neemt voor Koster de vorm aan van de historische gebouwen en voorwerpen die ons omringen. In de afgelopen jaren maakte ze vooral afgietsels van monumenten. Koster haalt een onderdeel, vaak een ornament, uit zijn (architectonische) context. Dit heeft het effect van een vergrootglas: we zien ineens elementen die onopgemerkt waren gebleven en worden tot denken gezet.
Op het eerste gezicht lijkt het hele plafond van het Kabinet van museum Beelden aan Zee naar beneden te zijn gevallen
28
| Nynke Zhang Dali. Koster. Body Vanitasflora and Soul – 18 2 oktober maart t/m t/m25 21juni november 2017, Grote 2020,Zaal Kabinet
Maquette
Nog steeds vindt Nynke aandacht voor de geschiedenis van belang, maar de gebeurtenissen van de afgelopen maanden, met name de coronacrisis en de consequenties van de lockdown hebben de kunstenaar aan het denken gezet. ‘De geschiedenis wordt nu geschreven,’ zegt ze tijdens een bezoek aan haar atelier. Maar wat houdt deze geschiedenis van nu dan wel in? Hoe zullen we er later op terugkijken? Nynke laat een maquette zien, want het kunstwerk is tijdens ons bezoek nog slechts een kunstwerk in spe. Wat het uiteindelijke resultaat
zal zijn, zullen we pas op de dag van de opening van de tentoonstelling in Beelden aan Zee zien. Ze introduceert haar werk als een groot gebaar en inderdaad: op het eerste gezicht lijkt het hele plafond van het Kabinet van museum Beelden aan Zee naar beneden te zijn gevallen, de bogen zijn duidelijk herkenbaar, maar moeten wel zachtjes losgekomen zijn, want de bovenkant is nog intact.
Planten Deze keer zal ze verder gaan dan alleen verbanden te leggen met de ruimte en de architectuur. Ze kijkt ook naar buiten, naar de duinen, waar ze zich vaak begeeft. In het werk zien we afdrukken van (duin)planten die bedreigd worden. Nynke Koster neemt de natuur in het architectonische element op en maakt ze tot een nieuw geheel. Deze planten worden wellicht voor het laatst afgegoten voordat ze uitgestorven zijn. We kijken nu naar een erfgoedstuk van onze toekomst. Het kunstwerk is waar herinnering en voorgevoel in een modern memento mori samenkomen. Het ornament wordt een stille getuige van de tijd die voorbijgaat en die van alles meedogenloos meeneemt. Maar het kunstwerk zelf is ook niet voor de eeuwigheid bestemd, het zal ook in het verval meegaan, langzaam kapot gaan zoals alles wat we zorgeloos verbruiken en vertrappen. Body of Work, Skull 8/6/17, silver chromed 3D print, laminated mirrored sheets, 30 x 30 x 170 cm, 2019
Body of Work - Brain color, HD Finish Semi-Gloss, 32 x 27 cm, 2019
Alessandra Laitempergher, onafhankelijk conservator
Body of Work - Brain black/white, HD Finish Semi-Gloss, 32 x 27 cm, 2019
|
29
VEREEUWIGD aan Zee
H
erinnert u zich nog wanneer uw liefde voor beeldhouwkunst is ontstaan? Een museumbezoek aan Beelden aan Zee dat indruk maakte, een beeld dat u raakte. Dat zijn ervaringen die u vast ook een ander gunt. Ieder mens verdient het om te genieten van de kunst die wij de afgelopen 25 jaar hebben verzameld en tentoongesteld.
Testament
geen erfbelasting hoeft te worden betaald als u rechtstreeks aan Stichting museum Beelden aan Zee nalaat.
opnemen in uw testament en aan het museum nalaten in de vorm van een legaat. Dit zou een geldbedrag kunnen zijn, maar ook een huis, een kunstcollectie of een beeld.
Het opstellen van een testament moet altijd door een notaris gebeuren. Wij kunnen u overigens ook met onze eigen notaris in contact brengen. Bent u geĂŻnteresseerd in onze nieuwe brochure waarin wij tien iconische beelden tonen met evenzoveel redenen om museum Beelden aan Zee ook in uw testament te steunen? Stuur dan een mail naar vanschaik@beeldenaanzee.nl.
Erfbelasting Museum Beelden aan Zee is een stichting en heeft een ANBI-status. Dit is een zogenoemde Algemeen Nut Beogende Instelling en wordt door de Belastingdienst gerekend tot de Culturele Goede Doelen. Het museum is een erkend goed doel van het Centraal Bureau voor Fondsenwerving. Dat betekent dat er
Notaris
Jacquelien van Schaik, hoofd Bedrijfsvoering MUSEUM Beelden aan Zee
Jaume Plensa in het duin (tijdens de tentoonstelling van Plensa in 2019 in museum Beelden aan Zee)
Giften uit nalatenschappen zorgen ervoor dat ook volgende generaties kunnen genieten van de beelden van onder anderen Armando, Paladino en Quinn. Daarnaast maken de giften
mede de aankoop van nieuwe iconen en het onderhoud van ons prachtige gebouw mogelijk. Ook Ăş kunt op deze bijzondere manier veel voor ons betekenen. Elke bijdrage is welkom, klein of groot. U kunt museum Beelden aan Zee
30
|
Anders Zorn De Zweedse idylle
10 OKT 2020 T/M 31 JAN 2021
Reserveer kaarten op www.kunstmuseum.nl Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
31
Column
MAGIE Ooit kocht mijn moeder drie tulpenvazen van de keramist Jan van der Vaart. Ze gaf mijn zus en mij er ieder één. Eens per jaar, met Pasen, nemen we die mee terug. We stapelen ze dan op en vullen ze met tulpen. Ik zag een heleboel van die vazen, in verschillende stadia van productie, onlangs staan in het atelier van Van der Vaart. Dat is na zijn overlijden, nadat het een paar jaar onaangeroerd is gebleven, ontmanteld en overgebracht van Rotterdam naar Leeuwarden. Daar werd het in het Keramiekmuseum Princessehof weer opgebouwd. Beeldhouwateliers zijn voor mij onweerstaanbaar. En daar reken ik de Gipsotheek aan Zee ook toe. Ze geven een verhelderend kijkje in de keuken van kunstenaars. Wat niet af is, geeft je een glimp van het proces van denken en creëren. Je ziet hoe Van der Vaart speelde met verschillende geometrische vormen. Net als André Volten, wiens fantastische atelier in Amsterdam-Noord in 2018 tijdens de tentoonstelling in Beelden aan Zee eventjes te bezoeken was. Het gereedschap op de werkbank is een stille getuige van de noeste arbeid en laat je scherper kijken. Die magische aantrekkingskracht heeft ook iets te maken met mijn jeugd. Mijn grootvader is de beeldhouwer Fred Carasso - van wie er ook flink wat gipsen zijn opgenomen in de Gipsotheek. Hij woonde met zijn gezin in het ateliercomplex aan de Zomerdijkstraat in Amsterdam. Ik werd een jaar na zijn dood geboren, maar toch leek hij altijd dichtbij: mijn speelterrein was zijn atelier dat mijn grootmoeder nog ruim 30 jaar grotendeels intact hield. Alleen de geur ontbreekt in deze versteende ateliers. Die van natte klei en stoffig steen. Die geur rook ik voor het eerst in het atelier van Pieter d’Hont in Utrecht. Atelier Manenburg, in een bastion van de stadsverdediging, is weer in gebruik genomen door beeldhouwers en wordt op bijzondere dagen (zoals Open Monumentendag) opengesteld. Ga dan en ruik. Dat maakt de magie compleet.
Alleen de geur ontbreekt in deze versteende ateliers. Die van natte klei en stoffig steen.
32
|
Marino Marini (1901-1980), Paard en ruiter, hout en verf
Deirdre Carasso (1970) is kunsthistorica en archivaris. Na verschillende functies in het Nationaal Archief en Museum Boijmans Van Beuningen, werd ze in 2016 directeur van het Stedelijk Museum Schiedam. In december wordt ze directeur van de Bibliotheek Utrecht.
MARGOT HOMAN SCULPTURES
Musiom – Stadsring 137,Amersfoort
Herkenning in vervreemding Ikaros, marmer www.margothoman.nl info@margothoman.nl bezoek op afspraak: 06 5106654
8 januari 2021 t/m 18 april 2021 Poen de Wijs Margot Homan Peter van Oostzanen Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
33
Museum Beelden aan Zee is het enige museum in
Uitgever
Nederland dat zich exclusief richt op de moderne
Louise Bos
Met dank aan
beeldhouwkunst, het museum is een stichting die werd opgericht door echtpaar Theo en Lida
Redactie
Scholten. Beelden aan Zee is 100% particulier en
Dick van Broekhuizen
ontvangt geen structurele subsidie, maar wordt
Marjan Overdijk
ondersteund door een groot aantal vrienden en
Emma van Proosdij
zakenvrienden, sponsors, fondsen en circa 150 Eindredactie
vrijwillige medewerkers.
Marjan Overdijk overdeijnse@planet.nl
museum Beelden aan Zee Harteveltstraat 1 2586 EL Den Haag
Fotoredactie
Telefoonnummer: 070-358 58 57
Elizabeth Muilwijk
E-mail: info@beeldenaanzee.nl Aan dit nummer werkten mee Openingstijden
Joost Bergman
Dinsdag t/m zondag van 10.00 tot 17.00 uur.
Dick van Broekhuizen Deirdre Carasso Nina van Dijk
Toegangsprijzen
Stichting Retourschip Stichting Agnosticisme en Meritocratie
Museumkaart
gratis
Alessandra Laitempergher
Vereniging Rembrandt
gratis
Marlies Nijkamp
Volwassenen
16,00
Jadwiga Pol-Tyszkiewicz
Kinderen 13-18
8,00
Emma van Proosdij
Board of Trustees, Vormidable Patronen,
Kinderen < 13
gratis
Jacquelien van Schaik
Zakenvrienden, Sculpture Club, Gouden Vrienden
BGL VIP-kaart
gratis
Jan Teeuwisse
en Vrienden van museum Beelden aan Zee
Jiska de Waard Van werken van beeldende kunstenaars
Zakenvrienden van museum Beelden aan Zee
aangesloten bij een CISAC-organisatie is het
Fotografie
ARDIS, AutoBinck Group, Beheerskantoor
auteursrecht geregeld met Š Pictoright Amsterdam.
Gerrit Schreurs cover, 4 (bovenste foto), 7, 8, 9,
Scheveningen b.v., Caldic Collectie b.v., Fugro n.v.,
Niets aan deze uitgave mag worden gereproduceerd
12, 13 (rechter foto), 19, 29
Onno Schamhart Beheer, Pellenaer Events/Paviljoen
en/of openbaar gemaakt door middel van druk,
Wim de Boer 14, 27, 30, 31
De Witte, Rabobank Regio Den Haag, Van Hilten
foto-kopie, film en of op welke andere wijze dan ook
Ger Eenens 15
Advocaten & Mediators
zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van
Nina van Dijk 28
de uitgever.
Sculptuur Instituut Ontwerp
Harteveltstraat 1
Beelden aan Zee is niet aansprakelijk voor eventuele
Studio Mooijman en Mittelberg
2586 EL Den Haag
onjuistheden in deze uitgave. Beelden aan Zee is
www.mooijmanenmittelberg.nl
Telefoonnummer: 070-358 90 76 E-mail: vanbroekhuizen@sculptuurinstituut.nl
niet aansprakelijk voor handelingen van derden die mogelijkerwijs voortvloeien uit het lezen van deze
Druk
uitgave. Beelden aan Zee behoudt zich het recht voor
Vellendrukkerij BDU B.V. , Barneveld
ingezonden materiaal aangepast te publiceren. Over
34
Het Sculptuur Instituut is een onderzoeksinstituut op het terrein van de moderne en hedendaagse
speciale acties kan niet worden gecorrespondeerd.
Advertentieverkoop
internationale beeldhouwkunst en is gelieerd aan
De uitgever heeft ernaar gestreefd de rechten met
Ireta/Gideon Krebs
museum Beelden aan Zee.
betrekking tot de illustraties volgens de wettelijke
museumbeeldenaanzee@ireta.nl
Het Sculptuur Instituut werkt samen met de
bepalingen te regelen. Degenen die desondanks
(06) 24 60 98 25
Universiteit Leiden, vanuit het Instituut worden de
menen zekere rechten te kunnen doen gelden,
Š 2020 museum Beelden aan Zee
colleges Moderne en hedendaagse beeldhouwkunst
kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.
ISSN 1876 9284
uitgedacht en gegeven.
|
Empathie BIJ MIJ
Geen mens is een eiland
C
M
Y
CM
MY
CY
CMY
K
Suat Öğüt, The First Turk Immigrant or The Nameless Heroes of The Revolution, 2012
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
35
Bestel tickets online
Henk Helmantel Meesterschilder
3 oktober 2020 t/m 7 maart 2021 | drentSmuSeum.nl
HoofdSponSorS
36
|
SponSor
SubSidiegever
begunStigerS
SponSor tentoonStelling
HoofdSponSor tentoonStelling
WEBSHOP Bekijk de nieuwe webshop van museum Beelden aan Zee op museumwinkelbeeldenaanzee.nl Ontvang een GRATIS BaZ POSTKAART bij iedere bestelling!
10% ING KORT end
ng Ontva
als vri en eld van Be e* e aan Z
* Korting is niet geldig op boeken en producten onder €10,-
Zhang Dali. Body and Soul – 18 maart t/m 25 juni 2017, Grote Zaal |
37