vieren werkschrift liturgie
Maria Magdalena: veelkleurig viering in de periode van het jaar 02
Meditatieve viering Stille Zaterdag
voor wie zingen wil 05
haar zij onze lof en dank
vieren in een kleine gemeenschap 08 Elementen voor een Woord- en gebedsviering
vieren met kinderen 12
maria magdalena
voor wie bidden wil 14
bidden met maria magdalena
de levensboom
012021
verhaal 16
viering in de periode van het jaar
Meditatieve viering Stille Zaterdag Palmzondag is geweest en Witte Donderdag met de indrukwekkende viering van het Laatste Avondmaal ligt ook achter ons. Velen zullen daarna naar de The Passion op de televisie kijken, een eigentijdse manier van stilstaan bij de laatste gang van Jezus. De overgang is gemaakt naar Goede Vrijdag. Ik ken mensen die na de viering van Witte Donderdag nog een uur op de bedeplek blijven bidden. Heeft Jezus niet aan zijn ingedutte leerlingen het verwijt gemaakt: ‘Kunnen jullie dan nog geen uur met Mij waken?’ Wanneer dan de Goede Vrijdag gevierd is, óf met het bidden van de Kruisweg om 15:00 uur ’s middags, óf met de grote viering (meestal ’s avonds) dan is het net alsof we klaar zijnvoor de viering van Pasen. Nog even wachten, nog een paar uur en dan is de Paasnacht aangebroken of de dag van Pasen. Maar dan slaan we een bijzondere dag over: Stille Zaterdag. tekst en samenstelling Joost Jansen
Stille Zaterdag staat in het teken van een belangrijk moment dat volgde op de graflegging. We vieren op die dag dat Hij is opgenomen in, afgedaald naar, de wereld waar ook anderen zijn, allen die ons in de dood zijn voorgegaan. In onze rijke Bijbelse Traditie spreken we van de Nederdaling ter helle waar de velen zijn die ook voor Jezus richtinggevend zijn geweest. Op de eerste plaats Adam en Eva, zij die het hele menselijke geslacht als het ware samenvatten. Er is Jona die in 02 |
de holte van de Grote Vis opgeslokt is en weer uitgeworpen is om de mensen in Nineve bekering aan te zeggen. De beelden van deze mensen kunnen ons helpen om de boodschap van Stille Zaterdag beter te verstaan.
Viering Een viering rond het mysterie van Stille Zaterdag kan plaatsvinden aan het einde van de middag, met genoeg afstand tot de grote viering van de Paaswake. De Paaswake zal
gevierd worden als het echt donker is zodat het spel van duisternis en licht tot zijn recht komt. In de kerk (of kapel) ligt op de grond een heel groot kruis. Dit kruis symboliseert het graf van Christus, daar waar Hij nu ligt. Men zit op stoelen of krukjes er omheen. Om het begin van de viering te markeren klinkt het geluid van een klankschaal.
Lied uit bundel Taizéliederen de Taizé-antifoon - herhalend Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur, dat nooit meer dooft, vuur dat nooit meer dooft. Voorganger Het vuur waarnaar we verlangen, zullen we in de komende nacht, de nacht van Pasen, ontsteken. Nu is het nog niet zo ver. Nu houden we ons op bij Hem, Jezus, de Dienstknecht, gestorven aan het kruis, toevertrouwd aan de stilte van het graf. Het is Stille Zaterdag. Wij willen waken bij het graf en staan stil bij de waarde van dit leven, van God ontvangen, door God aan ons gegeven, en nu weer teruggelegd in Gods handen. Hoe zal Hij omgaan met Hem die Hij meerdere keren genoemd heeft ‘mijn Welbeminde’ en naar wie Hij ons gevraagd heeft te luisteren: Jezus? Lector uit een oud gebed Op deze dag omvat een graf Hem die in zijn hand heel de schepping omvangen houdt, een steen bedekt Hem die de hemelen beheerst met zijn kracht. Adam wordt bevrijd van zijn boeien. (…)
Een rode roos wordt op het kruis gelegd.
Voorganger Wat gebeurt er in de tijd tussen de Graflegging van Jezus en zijn Opwekking door God, zijn Vader? Mensen hebben ernaar gezocht, ze hebben geluisterd naar oude verhalen in de grote Traditie vóór Jezus. Het verhaal van Jona in de buik van de Grote Vis, verhalen over de ‘onderwereld’ waar de doden uitzien naar de ‘jongste dag’. De auteur van de Eerste Petrusbrief kent deze tradities en gebruikt ze om het verhaal van Jezus doorgang te vertellen. Lezing Lector 1 Petrus 3,13-20 Wie zal u kwaad doen, als u zich inzet voor het goede? Maar ook al moet u lijden vanwege de gerechtigheid, toch bent u gelukkig te prijzen. Vrees hun bedreigingen niet en laat u niet verontrusten, heilig in uw hart Christus als de Heer, altijd bereid tot verantwoording aan ieder die rekenschap vraagt van de hoop die in u leeft. Maar doe het met zachtmoedigheid en respect, en vanuit een zuiver geweten. Dan zullen die honers van uw goede christelijke levenswandel beschaamd staan met hun laster. Het is beter te lijden voor het goede dat men doet, zo God dat wil, dan voor het kwade dat men bedrijft. Ook Christus heeft eens en voorgoed geleden voor de zonden, de rechtvaardige voor de onrechtvaardigen, om u tot God te brengen. Hij is gedood naar het lichaam, maar tot leven gewekt door de Geest. Zo ging Hij heen en predikte voor de geesten in de kerker, die eertijds weigerden te gehoorzamen, terwijl God geduldig wachtte, op de dag dat Noach de ark bouwde. In de ark bleven slechts enkelen, niet meer dan acht personen, behouden te midden van water. | 03
Stilte Om de wat langere stilte te ondersteunen, kan gevraagd worden: Wie zou Jezus in die ‘kerker’, in de ‘onderwereld’ ontmoeten: Adam – Noach – David – Jona - …. Allemaal mensen die verzoening kunnen gebruiken na wat in hun leven gebeurd is.
laat zijn leven voor ons een teken zijn van nieuw leven, van licht dat opgaat in de duisternis. Waar Gij zijt, in de verborgenheid en de diepte van ons bestaan, houd ons staande door uw levenwekkende kracht omwille van Jezus, opdat wij met Hem leven voor U, nu en altijd. Amen.
Een rode roos wordt op het kruis gelegd. Allen gaan staan en zingen:
Voorganger Laten we bidden: Christus-litanie Heer, als een graankorrel zijt Gij in de aarde gevallen, en Gij hebt vruchten van eeuwig leven voortgebracht. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie eleison (uit de bundel Taizé-antifonen) Heer, in het graf zijt Gij voor allen verbogen gebleven. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie eleison Heer, Gij zijt afgedaald in het dodenrijk om rechtvaardigen te bevrijden. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie eleison Heer, Gij hebt de misdadiger aan het kruis het paradijs beloofd. Kyrie eleison, Kyrie eleison, Kyrie eleison Gebed Heer, onze God, zoals Jona in de Walvis, zoals een graankorrel in de aarde, zó is Jezus uw Zoon binnengegaan in de duisternis en de stilte van het graf. Wij vragen U in dit uur: 04 |
Lied Midden in de dood zijn wij in het leven t. M. Jacobse; m. T. de Marez Oyens Midden in de dood zijn wij in het leven, want Eén breekt het brood om met ons te leven midden in de dood. Dat wij uit de dood opstaan om te leven, etend van het brood dat Hij heeft gegeven midden in de dood. Lamp voor onze voet, licht voor onze ogen, geef ons levensmoed met de dood voor ogen, met de dood in ‘t bloed. De laatste roos wordt op het kruis gelegd. Ieder gaat weer zitten. Het is stil. Men kan rustig mediteren bij het kruis, in afwachting van de nacht van Pasen. De een na de ander zal in stilte weggaan… Joost Jansen (1946) is norbertijn van de Abdij van Berne en pastoor van de parochies te Dinther, Heeswijk en Loosbroek. Tot voor kort was hij directeur van Berne Media.
Voor wie zingen wil
Haar zij onze lof en dank
Maria van Magdala, een inspirerende maar voor velen onbekende vrouw. Zij stond dicht bij Jezus en wellicht laat zij een ander gezicht zien van het christendom. Een christendom dat meer inclusief is, waarin vrouwen en mannen met elkaar optrekken in gelijkwaardigheid. Met de aandacht voor Maria van Magdala in dit nummer van Vieren dringt zich de vraag op: hoe ‘mannelijk’ zijn de liturgische gezangen die wij zingen? tekst Martin Hoondert
Tijdens de conferentie van de Internationale Arbeitsgemeinschaft für Hymnologie van 2015 stelde de Engelse hymnologe June Boyce-Tillman de vraag: ‘Have women a voice in hymnody?’, vertaald: hebben vrouwen een stem in de liturgische muziek? In een gloedvol betoog liet zij zien hoe ‘mannelijke theologie’ ook het zingen beheerst. Eerlijk gezegd krijg ik bij dit soort uitspraken enigszins de kriebels, want hierdoor worden mannen en vrouwen ingedeeld in hokjes met vaste eigenschappen.
Bijvoorbeeld: mannen zijn rationeel, vrouwen emotioneel; vrouwen denken inclusief, mannen exclusief, enz. Tegelijkertijd besef ik dat onze liturgische gezangen inderdaad overwegend ‘mannelijk’ zijn: God is altijd een Hij, die met krachtige arm strijd voert.
Een andere taal Dat het anders kan, liet June Boyce-Tillman in haar lezing zien en horen. Ook in Nederland kennen we een | 05
inmiddels lange traditie van vrouwen die teksten en muziek schrijven voor de liturgie. In bundels als Eva’s lied en de projecten van het Amsterdamse Nieuw Liedfonds klinkt een andere taal, met een andere beeldtaal. Een mooi voorbeeld is het lied Gij ongehoord. De tekst is geschreven door Anne Hilhorst-Joosten en Chris Fictoor, de laatste schreef ook de muziek. De tekst zou een mooie rode draad door de veertigdagentijd kunnen zijn, een openingslied dat wekelijks terugkeert. Het lied is te vinden in de bundel Zangen van zoeken en zien (nr. 128). Ik citeer twee fragmenten om de beeldtaal te laten ‘proeven’: Gij ongehoord gesloten deur, en open poort, donker, stralend licht, troostend, wijkend vergezicht. Niet gezien, aanwezig, Gij, Bron, oorsprong, weten voorbij. In tranen vermoed, in vreugde uitgesproken, herkend in het boord, gebroken. In dezelfde bundel, onder nummer 708, vinden we een lied voor Witte Donderdag, een tekst van Marijke de Bruijne op muziek van Anneke van der Heide. De inclusiviteit in de beeldtaal is hier heel expliciet: God (die immers altijd de ongeziene is) is zowel ‘Hem’ als ‘Haar’: De Eeuwige, Alomtegenwoordige, Ongeziene, Dichtbije, Hem zij onze lof en dank. De Eeuwige, Alomtegenwoordige, Ongeziene, Dichtbije, Haar zij onze lof en dank.
Keer je om Een mooi motet voor de veertigdagentijd vinden we 06 |
in de Muziekbijlage bij het Gregoriusblad, maart 2018. Het is een motet naar psalm 34 voor vierstemmig koor van de hand van de Nijmeegse componiste en dirigente Hanneke van der Grinten. Het is een zeer fraai, intiem werk dat wil aanzetten tot omkeer en eindigt met de oproep: ‘Zoek de vrede’.
Maria van Magdala Maria van Magdala speelt onder meer een rol bij het Paasmysterie: zij staat aan het lege graf en herkent de Opgestane. In mijn computer heb ik een lied bij dit verhaal uit Johannes 20. Eerlijk gezegd weet ik niet wie deze tekst heeft geschreven (ik vermoed de Bredase priester, tekstdichter en componist Pol Dogge). Tot slot van deze rubriek citeer ik twee coupletten uit dit lied. Een vrouw staat voor het lege graf van Jezus, die zijn leven gaf; de steen des doods is er van af. ‘Wie zoekt gij’, vraagt een engel haar. ‘Ik zoek mijn Heer, Hij ligt niet daar. Waar is Hij heen? Ach, zeg mij waar.’ ‘Ik zal je voorgaan’, zegt Hij dan, ‘en brengen in het nieuwe land, dat Ik ontvang uit Vaders hand. Vertel mijn broeders dat Ik leef door Hem die eeuwig adem geeft aan wat zijn hand geschapen heeft.’
• Nieuw Liedfonds: nieuwliedfonds.nl • Oecumenische liedbundel Zangen van zoeken en zien: projectoecumenischeliedbundel.nl Martin Hoondert is universitair hoofddocent ‘Muziek, Religie en Ritueel’ aan de Universiteit van Tilburg. Daarnaast is hij redacteur van het Gregoriusblad – Tijdschrift voor Liturgische Muziek. De muziekrubriek in het Werkschrift Liturgie wordt deze jaargang verzorgd door de redactie van het Gregoriusblad.
| 07
vieren in een kleine gemeenschap
Elementen voor een woord- en gebedsviering met Maria Magdalena
De tijd vlak na Pasen is een geschikte periode om een viering te houden ter ere van Maria Magdalena. Maria is de eerste aan wie Jezus na zijn verrijzenis verschijnt. Maria is de eerste die de opdracht krijgt om aan de apostelen te verkondigen dat hij niet dood is, maar verrezen. Haar bijzondere positie is al vroeg in de geschiedenis erkend: vanaf de vroege middeleeuwen wordt Maria geëerd met de titel ‘apostel van de apostelen’. In het evangelie van Johannes dat op Paasmorgen wordt gelezen, wordt juist het gedeelte overgeslagen waarin Maria Magdalena de verrezen Heer ontmoet in de graftuin. Daarom is deze woorden gebedsviering geschikt voor bijvoorbeeld tweede Paasdag of een viering in de eerste week na Pasen. De elementen die hier volgen, zijn bedoeld voor een woord- en gebedsviering, maar kunnen natuurlijk ook gebruikt worden in andere typen vieringen. tekst en samenstelling Marian Geurtsen
Openingsritus Na de schuldbelijdenis of het kyriegebed kan een ritueel van een doopgedachtenis volgen: In het middenpad wordt op een standaard een wijwaterschaal of verplaatsbare doopvont neergezet. De kerkgangers worden uitgenodigd om naar voren te komen, zichzelf te bekruisen met water in deze doopvont en weer terug te lopen naar hun plaats. Een uitnodigingstekst die de voorganger hiervoor uitspreekt: Het is Pasen. Met het volk dat door de Rietzee is getrokken, mogen wij ons herinneren dat wij door het water zijn gered. Met Jezus die door de dood heen toch leeft, mogen wij vertrouwen dat ook ons leven is gegeven. Daaraan herinneren we ons als we een kruisteken maken met water dat gewijd is in de paasnacht. 08 |
Als het wenselijk is dat de kerkgangers op hun plaats blijven zitten, kan dit ritueel ook al bij binnenkomst plaatsvinden. In veel kerken zijn wijwaterbekkens bij de ingang niet meer in gebruik. Zet in dat geval een mooie schaal met wijwater op een standaard en nodig de kerkgangers bij binnenkomst uit om zichzelf te bekruisen met wijwater voordat ze hun zitplaats zoeken.
Lezingen Hooglied 3, 1-4a Johannes 20, 1.11-18 Evangelie van Maria 10 (zie hieronder) Petrus zei tegen Maria: ‘Zuster, wij weten dat de Verlosser meer van jou gehouden heeft dan van de andere vrouwen. Zeg ons de woorden van de Verlosser zoals
jij je die herinnert, die jij kent maar die wij niet kennen en die wij niet hebben gehoord.’ Maria antwoordde en zei: ‘Wat voor jullie verborgen is, zal ik jullie bekendmaken.’ En zij begon hun het volgende te vertellen: ‘Ik,’ zei ze,’ik zag de Heer in een visioen; en ik zei tegen hem: “Heer, ik zie u vandaag in een visioen.” Hij antwoordde en sprak tot mij: “Gezegend ben je dat je niet wankelt bij mijn aanblik. Want waar het bewustzijn is, daar is de schat.”’ Evangelie van Maria, 10, vertaling Jacob Slavenburg, Nag Hammadi geschriften, Uitgeverij Ankhermes, 2004
Toelichting bij de lezingen Over Maria Magdalena, ook Maria van Magdala genoemd, wordt niet veel verteld in de evangeliën, maar wel is zij in alle evangeliën de eerste getuige van de verrijzenis van Jezus. Zij is degene die het laatst onder het kruis blijft staan bij zijn kruisiging, als alle mannelijke apostelen gevlucht zijn. Samen met andere vrouwen gaat zij op paasmorgen naar het graf om het lichaam te verzorgen. Ook wordt Maria Magdalena steeds als eerste genoemd wanneer de evangelisten melding maken van de vrouwen die Jezus volgen. De evangelisten kunnen niet om haar heen: Maria Magdalena had een belangrijke rol onder de vrouwen die Jezus volgden. In de vroege kerk al wordt Maria Magdalena geïdentificeerd met de naamloze zondares, die Jezus voeten zalfde (Luk 7, 37-38) en daarna ook geïdentificeerd met Maria, de zuster van Marta die in het evangelie van Johannes Jezus’ voeten zalft (Joh 12). In het denken van de vroege kerk en de middeleeuwen zijn zonden van een vrouw al snel seksuele zonden; vandaar dat zij wel een prostituee geweest moest zijn. Zo wordt zij van apostel tot boetelinge. Tegenwoordig worden deze vrouwen door exegeten en theologen beschouwd als verschillende personen. Het apocriefe evangelie van Maria heeft bekendheid gekregen door de handschriften die gevonden zijn bij Nag Hammadi. Het is geschreven op zijn laatst aan het
einde van de tweede eeuw en het heeft sterke esoterische, gnostische trekken. Het is onwaarschijnlijk dat Maria Magdalena het zelf geschreven heeft. Evengoed blijkt uit de tekst dat Maria Magdalena een gezaghebbende persoon was voor de christelijke groepering waar dit evangelie ontstaan is. Dit wijst erop dat Maria zelf het evangelie verkondigd heeft en christelijke groepen heeft gesticht, zoals ook Petrus en Paulus en Johannes een herkenbaar eigen geluid hebben gehad in de omgeving waar zij het evangelie verkondigden. Het evangelie schrijft alleen over de periode na de dood en verrijzenis van Jezus. Maria Magdalena openbaart aan de andere leerlingen wat hij aan haar heeft verteld in visioenen en verschijningen. Er is een concurrentiestrijd gaande tussen Maria en Petrus. Blijkbaar werd in de tweede eeuw, toen er nog een bonte verscheidenheid aan christelijke stromingen bestond, het gezag van Maria Magdalena als een gevaar beschouwd voor het gezag van Petrus als het hoofd van de kerk. Dit heeft zeker ook te maken met de inhoud van het evangelie. Dat Jezus een verborgen wijsheid heeft verkondigd die meer esoterisch of gnostisch is, had in de tweede eeuw nog niet het label van ketters. Maar deze boodschap week wel af van de lijn van de evangeliën die in de Bijbel zijn opgenomen, waar Jezus’ verkondiging van de komst van het Rijk Gods meer aards en concreet is en in lijn blijft met de joodse traditie waar Jezus uit voorkomt.
Een geloofsbelijdenis uit Op water en brood, Halkes 1980, aangepast door Marian Geurtsen Ik geloof in God die de mens schiep naar zijn beeld en gelijkenis als man en vrouw; die de hemel en de aarde schiep en die aan man en vrouw de aarde toevertrouwde. | 09
Ik geloof in Jezus, Gods Zoon, geboren uit de vrouw Maria, Jezus die met Maria de zuster van Martha sprak over het Koninkrijk; die vrouwen riep als zijn leerlingen. Ik geloof in Jezus die een kromgebogen vrouw genas op sabbat en haar weer rechtop liet gaan omdat zij een dochter van God was. Ik geloof in Jezus die door een vrouw werd gezalfd tot Messias, Gezalfde, voor het laatste Avondmaal. Ik geloof in Jezus de verrezene die de grenzen van de dood teniet heeft gedaan; die als eerste verscheen aan Maria Magdalena die haar uitzond met de boodschap: ga en verkondig. Ik geloof in de heilige Geest de vrouwelijke Geest van God die zich beweegt over de wateren van de schepping en over de aarde. Ik geloof in de heilige Geest de gemeenschap van de heiligen, mannen en vrouwen op de weg van God, in het verleden, het heden en de toekomst. Amen.
Litaniegebed uit Wenn Himmel und Erde sich berühren, B. Enzner-Probst en A. Felsenstein-Rossberg, Gütersloh 1993, vertaald en bewerkt door Marian Geurtsen Dit gebed kan bij wijze van voorbede gebeden worden. V
Een zwervende Aramese was mijn moeder in Egypte heeft ze slaven gebaard; toen riep zij de God van haar moeders aan: Sara, Hagar, Rachel, Rebekka, Lea.
A Gezegend zij God, die ons verhoort, altijd en eeuwig. V Een profetes, een rechter, een hoer was mijn moeder, 10 |
God werkte door hen wanneer het heil gestopt was. Zij leefde haar leven als werktuig van God: Mirjam, Rachab, Debora, Judith.
A Gezegend zij God, die werkt door ons, altijd en eeuwig. V Een maagd uit Galilea was mijn moeder, ze droeg ons leven en onze hoop en een zwaard doorboorde ook haar ziel Maria, gezegend onder de vrouwen, moeder van God. A Gezegend zij God, die liefheeft, altijd en eeuwig. V Een getuige van Christus’ opstanding was mijn moeder, ze vertelde wat de engel haar gezegd had de apostelen geloofden de vrouwen niet, Maria, Maria Magdalena, Johanna, de vrouwen bij hen. A Gezegend zij God die lééft, altijd en eeuwig. V
Een gelovige christenvrouw was mijn moeder, een mystica, een martelares, een heilige opdat wij in alle generaties met hen, Hildegard, Clara, Catharina, Teresa,
A God zegenen, die ons geschapen heeft God, die ons gered heeft God die ons bewaart, altijd en eeuwig. Litanie van Maria Magdalena Deze oude litanie is van oorsprong Duits en in een Engelse vertaling opgenomen in Kyrie Eleison — Two Hundred Litanies by Benjamin Francis Musser O.F.M., The Magnificat Press, 1944 (vertaling uit het Engels: Marian Geurtsen) V Heer, ontferm u over ons. Christus, ontferm u over ons. Heer, ontferm u over ons. Christus, verhoor ons. Christ, verhoor ons vol genade. V Heilige Maria, Moeder van God, Heilige Maria Magdalena, Bid voor ons. Zuster van Martha en Lazarus, Bid voor ons. Die het huis van de Farizeeër binnentrad om Jezus’
voeten te zalven, Bid voor ons. Die zijn voeten waste met uw tranen, Bid voor ons. Die ze droogde met uw haren, Bid voor ons. Die ze bedekte met kussen, Bid voor ons. Voor wie Jezus meer respect had dan voor de Farizeeër, Bid voor ons. Die van Jezus de vergeving van uw zonden ontving, Bid voor ons. Die voor het duister werd hersteld in het licht, Bid voor ons. Spiegel van boete, geliefde leerling van onze Heer, Bid voor ons. Gewond door de liefde van Christus, Bid voor ons. Meest dierbare aan het heilig Hart van Jezus, Bid voor ons. Trouwe vrouw, Bid voor ons. Laatste onder het kruis van Jezus, eerste bij zijn graf, Bid voor ons. Die de eerste was die Jezus verrezen zag, Bid voor ons. Wier hoofd geheiligd was door de aanraking van de Verrezene, Bid voor ons. Apostel van de apostelen, Bid voor ons. Die het ‘betere deel’ gekozen had, Bid voor ons. Die vele jaren leefde in eenzaamheid, en wonderbaarlijk gevoed werd, Bid voor ons. Die zevenmaal per dag door engelen bezocht werd, Bid voor ons. Lieve advocaat van zondaars, Bid voor ons. Bruid van de Koning der glorie, Bid voor ons. V Heilige Maria Magdalena, bid voor ons met uw voorspraak bij de Goddelijke Verlosser A Dat wij mogen delen in uw hemelse gelukzaligheid. V Laat ons bidden. Mogen de gebeden van de gezegende Maria Magdalena ons helpen, o Heer: want op haar verzoek was het dat u haar broeder Lazarus uit het graf weer tot leven riep, vier dagen nadat hij gestorven was. Die met de Vader en de heilige Geest leeft en heerst, Eenheid in Die-heid, voor nu en altijd. Amen.
Slotgebed vrij naar een gebed uit de Constitutiones Apostolorum, 4e eeuw Eeuwige God, Vader van onze Heer Jezus Christus, Schepper van man en vrouw,
die Mirjam en Debora en Hanna vervulde met uw Geest, die Maria waardig bevond om moeder van uw Zoon te worden, die Maria Magdalena uitkoos om als eerste apostel de verrijzenis te verkondigen, zie neer op ons hier verzameld, vrouwen en mannen in deze gemeenschap vervul ook ons met uw Geest dat wij in uw dienstwerk staan en verkondigers worden van uw Rijk van vrede kome wat komt. Zo vragen wij U door Christus, onze Heer, in de eenheid met de Heilige Geest, hier en nu en in de eeuwen der eeuwen. Amen.
Liedsuggesties • Wat dreef mij naar het graf Marijke de Bruine / Chris van Bruggen, Zangen van zoeken en zien 728 • Wind De wereld is in nevelen verborgen, Margryt Poortstra / Jan de Jong, Zangen van zoeken en zien 720 • Opnieuw geboren, opgestaan Marijke de Bruine / Chris van Bruggen, Zangen van zoeken en zien 724 (ook in Als de graankorrel sterft. Paasoratorium) • Dan zal ik leven Huub Oosterhuis / Antoine Oomen, Verzameld Liedboek, ook in Zangen van zoeken en zien 723 • Tussen waken, tussen dromen Hanna Lam, trad., Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 631 • In diepe nacht ben ik gegaan Gezangen voor Liturgie 476 • Christus is opgestaan Gezangen voor Liturgie 414 • Opstaan Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 223 • Ik zoek mijn Heer Liedboek. Zingen en bidden in huis en kerk 626 • Surrexit Dominus vere. Alleluia (canon) Taizé Marian Geurtsen is theoloog en liturgiewetenschapper. Zij schreef Zalig gebakken (Berne: 2015) en heeft een eigen bedrijf: Schatgraver in de traditie. Van daaruit houdt zij zich bezig met het herontwikkelen van vergeten tradities. | 11
vieren met kinderen
Maria
In deze viering staan we stil bij de bijzondere plek die Maria Magdalena inneemt, en de manier waarop zij en Jezus met elkaar omgingen: ze beschermden elkaar en zorgden voor elkaar.
Magdalena
tekst en samenstelling Marieke Drent
Welkom en kruisteken Openingslied God kent jou( 2x) God kent jou vanaf het begin, helemaal van buiten en van binnenin. Hij kent al je vreugde en al je verdriet, want Hij ziet de dingen die een ander niet ziet. En weet je wat zo mooi is; bij Jezus voel je je vrij om helemaal jezelf te zijn, want Hij houdt van jou. Ja, Hij houdt van jou, Ja hij houdt van jou en mij!
Openingsgebed Goede God, wij zijn vandaag bij elkaar om van U te leren. Wilt U ons hart open zetten om te luisteren naar uw verhaal? Dat wij uw leerling mogen worden. Inleiding Vandaag staat in het teken van bescherming (eventueel aan de jongsten uitleggen wat bescherming betekent.) • Wie weet wat je allemaal bescherming kan bieden? (Jas, huis, etc.) • Wie weet wie je allemaal bescherming kan bieden? Bij wie ben je veilig? (Familie? Vrienden? God?) 12 |
God vertelt ons dat wij veilig zijn bij Hem en dat Hij ons wil beschermen. Jezus heeft in zijn leven laten zien wat God daarmee bedoelt. Jezus beschermde veel mensen, Hij stond altijd voor ze klaar, je kon veilig zijn bij Hem en jezelf zijn. Verschillende mannen en vrouwen gingen mee met Jezus op reis. Dat waren zijn vrienden, maar ook zijn leerlingen / discipelen / apostelen / volgelingen.
Vertelling Veel verhalen in de Bijbel gaan over de mannelijke vrienden van Jezus. Hoe Hij zijn leerlingen uitkoos en hoe ze met hem mee gingen. Als er in de Bijbel gepraat werd over vrouwen die meegingen, dan komt de naam Maria Magdalena vaak voor. Zij heeft een bijzondere rol in Jezus’ leven. In het Nieuwe Testament staat dat er ook vrouwen met Jezus mee gingen. Ook Maria Magdalena. Maria had misschien wel het gevoel dat ze er niet helemaal bij hoorde. Jezus zorgde ervoor dat ze zich welkom voelde. Jezus had haar beter gemaakt en nu ging ze met Jezus mee om voor Jezus te zorgen. Jezus zorgde ook voor haar. Door haar beter te maken heeft Jezus ervoor gezorgd dat haar geen kwaad gedaan werd. Jezus vertelde aan iedereen dat het niet uitmaakt wat je mee hebt gemaakt: hij zal van je houden. Het maakt niet uit wie je bent of hoe je eruitziet of dat je je misschien anders voelt. Je hoort erbij en Jezus wil je vriend zijn. Lied Je mag er zijn Tekst & Muziek: Herman Boon © 2001 Herman Boon
Refrein: Je mag er zijn. Wie ik? …Ja jij je hoort er helemaal bij. Wie ik? …Ja jij had je zeker niet gedacht. Wie ik? …Ja jij je hoort er helemaal bij. Wie ik? …ja jij
Maria ging naar het graf en zag dat het leeg was. Later zag ze Jezus in de tuin en ze was zo blij om Hem te zien. Jezus zei dat ze aan zijn vrienden moest vertellen dat Hij was opgestaan uit de dood. Maria en Jezus maken veel met elkaar mee. Ze zorgen voor elkaar en beschermen elkaar. Dit is een voorbeeld van hoe wij met elkaar mogen omgaan. We helpen elkaar en gaan met elkaar op pad om goede dingen te doen.
Ook al ben je wat verlegen ook al lijk je een beetje stug ook al heb je vieze handen of je navel op je rug
Lied Jerusalema (te vinden op YouTube)
Refrein Ook al flap je met je oren of ben je enigst kind of in een kippenhok geboren of heb je altijd tegenwind Refrein Ook al kan je niks onthouden is je geheugen net een zeef ook al heb je rooie haren en staan al je tanden scheef Ook al heb je slechte ogen en een hele dikke bril ook al heb je een hond die maar niet luisteren wil Refrein
Vervolg vertelling Jezus volgde een lange weg met zijn vrienden. Totdat Jezus gevangen genomen werd en gekruisigd werd. Ook toen stond Maria bij Hem onder het kruis. Toen Jezus van het kruis gehaald werd heeft ze Hem verzorgd en in het graf gelegd. Het was Maria Magdalena die Jezus voor het eerst gezien had toen Hij was opgestaan.
In het lied wordt God om bescherming gevraagd. Zo wordt onder andere gezongen: Jeruzalem, mijn thuis, Bescherm me, Loop met me mee, Laat me hier niet achter, Mijn plek is niet hier, Mijn koninkrijk is niet hier.
Dans op Jerusalema (zoek op YouTube een voorbeeld dansje en laat deze op de beamer zien terwijl de kinderen dit dansje na proberen te doen) Om te laten zien dat we samen sterk staan, gaan we een oefening doen. We gaan samen dansen op het lied dat we net gehoord hebben. Door samen te dansen, moeten we samenwerken. Met elkaar meedoen en elkaar beschermen zodat je niet op elkaars tenen gaat staan. Slotgebed Lieve God, deze dans was voor U. Om U te danken en U te prijzen. Voor alles wat U voor ons doet. Dank dat U ons beschermt en voor ons zorgt. Zo willen wij ook voor elkaar zorgen. Amen. Marieke Drent (1989) is redacteur van katholiek.nl en werkzaam geweest als pastoraal medewerker jeugd en jongeren in Parochie de Twaalf Apostelen in Wijchen. | 13
voor wie bidden wil
Bidden met Maria Magdalena
Maria Magdalena intrigeert mij, al zou ik mezelf geen expert willen noemen. Er zijn veel gebeden waarin haar zogenaamde zondigheid benadrukt wordt. Deze heb ik bewust niet gekozen. Op basis van haar evangelie heb ik geprobeerd een gebed te schrijven zoals zij misschien gedaan zou kunnen hebben. Dat is het eerste lange gebed. Het tweede is een soort litanie voor wie niet gezien en gehoord worden. Het derde gebedje is hopelijk een beetje troost voor mensen die een geliefde missen. tekst en samenstelling Franneke Hoeks
Gebed van Maria Magdalena Scheppende, jij, die was, bent en zijn zal, verweven met ziel en zaligheid ben jij mijn oorsprong en bestemming. Zichtbaar, voelbaar, leefbaar werd jij voor mij in Jezus van Nazareth, geliefde, kind van jouw scheppingskracht. Laat mij, allen die met mij gaan en na mij komen deel zijn van jouw toekomst. Voedende, jij, die al wat leeft bezielt met kiemkracht, die boom en bloem ontluiken laat 14 |
en al wat leeft tot wasdom wekt, wees als voedsel voor onze ziel. Geef ons vuur en voedsel om gaande te blijven op de weg, die Jezus ons liet zien. Tastende, jij, die voelt als een zachte bries op hongerende huid als balsem op droge lippen, als koestering van hand tot hand, als lieflijke geur van amandelbloesem, laat tederheid stromen daar waar hardheid heerst. Leer ons ervaren en genieten van al het moois dat jouw schepping in zich draagt. Wat ons gegeven wordt,
mogen we koesteren, bewaren en doorgeven als ware het deel van onszelf. Tegen-strijdige, jij ,die mensen, vrouwen, mannen, opricht en recht laat staan, die wat klein is groot wil maken, het onzichtbare in het licht zet en het duister van kleur voorziet, wakker in ons het verlangen aan naar omkering en verandering. Wees houvast en visioen als de tegenkrachten te sterk lijken. Bemoedig ons op de weg van vrede en recht. Levende, jij, die de meest geliefde mens door de dood liet gaan om ten volle te leven: onbegrijpelijk ben jij, onontkomelijk ben jij. Niet te vatten in woord of beeld krijg jij ruimte als mensen liefhebben en elkaar tot leven wekken.
voor wie onzichtbaar blijft voor wie achteraan de rij staat voor wie niet gehoord wordt voor wie anders is voor wie te veel wil en te snel voor wie niet in hun straatje past voor wie voelt en tast voor wie vraagt en twijfelt voor wie het niet meer trekt voor wie het nodig heeft voor wie buiten de lijntjes kleurt voor wie droomt van wat nog komt voor wie durft tegen beter weten in geef licht geef lef geef leven
Gebed Ik moest je laten gaan, liefde van mijn leven. Ik liet je los en leerde anders vast te houden. Franneke Hoeks (1965) is pastor/ voorganger bij de San Salvatorgemeenschap in ‘s-Hertogenbosch.
Moge het zo zijn.
Gebed Voor wie het nodig heeft voor wie verdwijnt in de geschiedenis voor wie buiten de gebaande paden gaat | 15
De
levensboom Een verhaal voor goede vrijdag
Toen Adam en Eva in het paradijs leefden, waren er twee bomen waarvan zij niet mochten eten. De eerste boom was de boom van kennis van goed en kwaad. De andere boom was de boom van het eeuwig leven, die ook wel de levensboom wordt genoemd. We lezen in de Bijbel dat Eva en Adam toch aten van de boom van kennis van goed en kwaad. Daarna werden ze verbannen uit het paradijs. Maar hoe is het verder gegaan met die andere boom, de boom van eeuwig leven? tekst Marian Geurtsen
In het paradijs viel alles wat Adam en Eva nodig hadden zomaar uit de lucht. Toen ze uit het paradijs waren, moesten ze werken om te eten. Ze bouwden een hutje, ze gingen groenten verbouwen en ze hielden een koe voor de melk. Ze kregen kinderen: eerst Kaïn en Abel, en later ook nog Set. Toen Adam erg oud was, werd hij ziek. Zijn zoon Set wilde hem graag helpen en vroeg wat hij kon doen. Zijn vader zei: ‘Ga naar het paradijs. Haal daar wat olie van de levensboom.’ Zo vertrok Set naar het paradijs. Daar trof hij de aartsengel Michael, die de toegang bewaakte. ‘Ik mag je niet binnenlaten,’ zei de aartsengel tegen Set. ‘Maar ik kan je wel een takje meegeven van de levensboom. Plant dit takje. Als deze boom vrucht gaat dragen, zal je vader weer leven,’ zo beloofde de engel Michaël aan Set. Het was een verre reis naar het paradijs en weer terug. Toen Set thuis kwam, was zijn vader al gestorven. Set kon niet meer doen dan zijn vader begraven. Het takje plantte hij op zijn graf. Het groeide uit tot een prachtige boom. Eeuwen gingen voorbij. Saul werd koning, en Saul stierf. David werd koning, en David stierf. En toen Salomo koning van Israël werd, reed hij eens met zijn paard langs de boom. Hij zag hoe groot en sterk de boom was. Hij was net een nieuw huis aan het bouwen, dus hij liet de boom kappen voor zijn nieuwe paleis. Maar hoe de bouwlui de stam ook draaiden, de boom wilde maar niet passen in het bouwschema. Geërgerd wierpen de bouwlui de boomstam weg. Hij kwam terecht in een meer, waar dieren en kinderen hem gebruikten om het water over te steken. Op een dag kreeg koning Salomo hoog bezoek: de koningin van Seba kwam bij hem. Vanuit haar draagkoets zag zij
de boom liggen in het meer en ze herkende hem meteen. ‘Van deze boom heb ik een visioen gehad,’ vertelde ze aan Salomo. ‘Ooit zal aan deze boom iemand gekruisigd worden die de mensheid zal redden,’ zei ze. Salomo was verwonderd. Dit was toch de boom waar de bouwlieden niets mee konden beginnen? Eeuwen gingen voorbij. De boom werd vergeten en raakte begraven onder de grond. Bovenop de plaats waar de boom begraven lag, ontstond een waterplaats die de vijver van Siloam werd genoemd. Men zei dat in deze vijver zieken genezen werden. Iedere dag kwam het water in beweging en als je dan in het water lag, dan kon je genezen. Jezus was er zelf een keer bij geweest. Maar niemand wist dat onder het water het hout van de levensboom het water in beweging bracht. Niet lang daarna kwam de stam bovendrijven. ‘Nou, dat hout is alleen nog maar geschikt om een kruis van te maken,’ zeiden de timmerlieden tegen elkaar. En zo werd het een kruis. En juist aan dit kruis werd Jezus gekruisigd op Goede Vrijdag. Zo gebeurde het dat Jezus gekruisigd werd aan de levensboom uit het paradijs. Het leek wel of Jezus een vrucht was die aan deze boom hing. Jezus’ dood bracht het eeuwig leven voor alle mensen. Zo werd waar wat de aartsengel Michaël had gezegd: de levensboom uit het paradijs redde zelfs Adam en Eva uit de dood. Marian Geurtsen is theoloog en liturgiewetenschapper. Zij schreef Zalig gebakken (Berne: 2015) en heeft een eigen bedrijf: Schatgraver in de traditie. Van daaruit houdt zij zich bezig met het herontwikkelen van vergeten tradities.
