C O RO N AC R I S I S
Ook buitenlandse bibliotheken gooien het over de digitale boeg Welke impact heeft de coronacrisis wereldwijd op de bibliotheken en hoe reageren zij met hun dienstverlening op een wereld die er plots totaal anders uitziet? Een rondje langs enkele landen maakt duidelijk dat bibliotheken vaak razendsnel op de proppen komen met inventieve oplossingen, maar bovenal blijkt eruit hoezeer men overal inzet op het digitale aanbod. Gaat de coronacrisis daarmee fungeren als een vliegwiel voor de digitale transitie van bibliotheken, zoals sommigen denken?
De International Federation of Library Associations and Institutions (IFLA) maakt begin april melding van bijna zestig landen waar alle bibliotheken hun deuren hebben gesloten. IFLA beschrijft vier hoofdlijnen in de keuzes die wereldwijd gemaakt worden (en die uiteraard ook afhankelijk zijn van de mate van verspreiding van het virus in de verschillende landen): in sommige landen is de dienstverlening (met inachtneming van extra hygiënemaatregelen) nog min of meer als voorheen, in een toenemend aantal landen is er echter sprake van restricties, zoals het stopzetten van activiteiten, of van een minimale dienstverlening. Ten slotte zijn er de landen met strikte overheidsrichtlijnen waar de bibliotheken helemaal dicht zijn gegaan en waar bibliotheken vol zijn gaan inzetten op het digitale aanbod. Overal ter wereld worstelen bibliotheken met dezelfde vragen: hoe kan ik de dienstverlening (in ieder geval deels) overeind houden? En hoe gaan we om met onze werknemers? IFLA zet op haar website in een uitgebreid overzicht enkele afgeleide kwesties op een rijtje en gaat onder andere in op de aanpak van het uitlenen van materialen (bijvoorbeeld via afhaal- of bezorgdiensten), ook vanuit het oogpunt van het gevaar van overdracht van het virus via die materialen. IFLA verwijst naar enkele bronnen die nader ingaan op de mogelijke overdracht via boeken. Ook verwijst IFLA naar de mogelijkheden van online dienstverlening en vermeldt daarbij enkele voorbeelden uit onder andere Frankrijk, Spanje, Irak, Denemarken en Canada. Over het algemeen overigens initiatieven die ook in de Nederlandse bibliotheekwereld op een vergelijkbare manier ontplooid worden. IFLA wijst erop dat het gebruik van digitale bronnen in vele landen een aanzienlijke toename laat zien. In verschillende landen hebben bibliotheekorganisaties in overleg met uitgevers toestemming gekregen om online meer te kunnen bieden. Zo heeft de Amerikaanse uitgever MacMillan recent ingevoerde restricties op het uitlenen van nieuwe e-books door
16
bibliotheken opgeheven, biedt Penguin Random House voor openbare en schoolbibliotheken kortingen bij de aankoop van e-books en heeft de Britse uitgever HarperCollins e-content die voorheen alleen on site toegankelijk was nu ook voor gebruik vanuit huis beschikbaar gemaakt. In Australië en Ierland zijn bibliotheken met uitgevers en auteurs overeengekomen dat online voorleessessies kunnen worden georganiseerd, zonder problemen te krijgen vanwege het copyright. IFLA spreekt de hoop uit dat deze initiatieven in de toekomst een meer structureel vervolg krijgen. IFLA gaat verder in op de personele kant en dan met name de mogelijkheden voor wat betreft remote working. In veel gevallen worden medewerkers, bibliotheekruimtes en middelen nu anders ingezet, zoals blijkt uit tal van voorbeelden. Zo hebben in Groot-Brittannië bibliothecarissen zich gemeld bij centra voor eenzame mensen en in veel landen, zoals Litouwen, Canada, Nieuw-Zeeland en de Verenigde Staten, zijn bibliotheken hun 3D-printers gaan inzetten voor het maken van beschermende gezichtsmaskers en mondkapjes. Op 9 april maakt IFLA overigens bekend te hebben besloten het World Library Information Congres (WLIC), dat half augustus in Dublin had moeten plaatsvinden, voor dit jaar af te gelasten. Dublin zal nu in 2022 fungeren als gaststad voor het congres. In Europa waren het de Italiaanse bibliotheken die eind februari als eerste hun deuren sloten, de weken erna successievelijk gevolgd door de bibliotheken in de meeste andere Europese landen.
Groot-Brittannië Rond 7 maart bestaat de reactie van de Britse bibliotheken nog vooral uit het beschikbaar stellen van handgel en wachten op de
Bibliotheekblad 3 2020
bib3-2020pag16-19.indd 16
10-04-20 10:04
