Goud10 dec2012 web

Special voor medewerkers van Rijkswaterstaat

10-2012

Inspirerende en kansrijke ideeĂŤn Inspelen op de vraag

Innovatie is vooruitgang

Reëel versus virtueel

Drop down

Snel en eenduidig

Augmented reality voegt computergemaakte beelden toe aan reële beelden.

Ter plaatse verschijnt alle beschikbare informatie op een mobiele telefoon.

Door de eenvoudigere en gebruikersvriendelijkere interfaces ziet een inspecteur van Rijkswaterstaat bijvoorbeeld in één oogopslag wat de status is van een kunstwerk of wat de schade is. Daarmee is de tijd van stapels papier doorworstelen voorbij. Straks kunnen inspecteurs op locatie informatie bekijken, controleren en toevoegen. Dat is wel zo gemakkelijk en snel.

Rijkswaterstaat en het bedrijf Esri deden onderzoek naar de technische mogelijkheden van deze applicatie. Nu kijken Deltares en RWS naar het ontwerp en de gebruikersvriendelijkheid. Hoe gemakkelijk kun je informatie bekijken en zelf toevoegen? Het bleek wenselijk om de input voor de database te standaardiseren. Dat kan met behulp van drop downmenu’s. Hiermee zijn taalfouten en verschillende interpretaties te voorkomen.

Dat zorgt voor eenduidigheid, verhoogt de vindbaarheid en houdt de database up-to-date.

Proefpersonen maken voor het eind van het jaar een rondje langs enkele kunstwerken. Als blijkt dat deze applicatie zorgt voor snellere, eenduidige en kwalitatief betere informatie, wil Rijkswaterstaat deze applicatie inzetten voor de instandhoudingsinspecties. Maar deze technologie maakt meer mogelijk. Bij graafwerkzaamheden is bijvoorbeeld te zien waar kabels en leidingen zitten. En op de autovoorruit verschijnt extra informatie, zoals rijondersteunende taken en verkeers­informatie. De effecten hiervan op het rijgedrag is onderwerp van studie.

Actuele informatie op je mobiel

Meer informatie op intranet, zie http://corporate.intranet. rws.nl/Collegas/Goud.

december 2012

Zonder innovatie geen vooruitgang Extremer weer en intensief gebruik van wegen, vaarwegen en kunstwerken: dat vraagt om vernieuwende oplossingen. De gouden driehoek van markt, overheid en wetenschap zet in op innovaties en nieuwe technieken om een beter bereikbaar, leefbaarder en veiliger Nederland te realiseren.

Onze kwaliteit van leven is belangrijk. Door verstedelijking, extreem weer en verdere verkeerstoename komen wonen, water, mobiliteit, landbouw en recreĂŤren steeds dichter bij elkaar. Rijkswaterstaat faciliteert het verkeer en heeft daarbij ook oog voor goede ruimtelijke kwaliteit, leefomgeving en verbinding met andere steden en netwerken. Bij de aanleg van wegen in dichtbevolkte gebieden blijven we binnen de wettelijke lucht- en geluidsnormen.

Dat lukt in de toekomst alleen met innovatie.

Geluidsschermen, ZOAB en een betere isolatie van gebouwen dragen nu al bij aan een afname van geluidshinder. Het Corporate innovatieprogramma kijkt vooral naar nieuwe methoden, zoals superstille wegdekken.

rol binnen onze netwerken en deze digitalisering is niet te stoppen. We zoeken vanuit een vraag of probleem naar innovatieve oplossingen. Neem de verzwakking van de dijken. Het water sijpelt er vaak onderdoor en spoelt zand en klei weg. Er zijn dringend maatregelen nodig om deze dijken te versterken. Een innovatief textieldoek in de dijk is veel goedkoper dan traditionele methoden en zorgt ervoor dat zand en klei op hun plek blijven.

Bij innovatie is het belangrijk uit te gaan van de toekomstige vraag, de opgave. We staan aan de vooravond van een vervangingsgolf van onze droge en natte kunstwerken, die het einde van hun technische levensduur naderen.

Er komt een nieuwe Bij de vervanging houden we rekening met De bouw- en infrasector generatie infrastructuur, nieuwe en toekomstige is bezig met een inhaaldie Nederland veilig en eisen en wensen. Zo slag. De tijd van louter moeten de kunstwerstenen stapelen en mobiel houdt en de basis ken bijvoorbeeld enerasfalt smeren is voorbij. legt voor economische gie kunnen opwekken We stellen de gebruiker voorspoed en groei. en bestand zijn tegen centraal en dagen meer afvoer van water marktpartijen uit om inof meer goederenvernovatieve oplossingen voer. De gouden driehoek van markt, overheid te bedenken. Niet alleen met producten, maar en wetenschap staat voor de uitdaging om een ook met een slimmere procesgang en op nieuwe generatie infrastructuur te ontwikkesamenwerking gerichte contractvorming. len, die Nederland veilig en mobiel houdt en Informatievoorziening speelt een belangrijke

de basis legt voor economische voorspoed en groei. De waterkering van de Tweede Maasvlakte is een mooi voorbeeld hiervan. Door een slim ontwerp is deze kering twee meter lager dan die van de Eerste Maasvlakte, maar wel veiliger. De buitenlandse interesse maakt het tot een goed exportproduct.

Als uitvoeringsorganisatie van het ministerie van Infrastructuur en Milieu richten wij ons op belangrijke topsectoren als water, logistiek, hightech en chemie. Ook zijn er veel raakvlakken met het ministerie van Economische Zaken. Samen werken we aan het programma Innovatiegericht Inkopen, met als doel 2,5 procent van het overheidsbudget te besteden aan het ontwikkelen en toepassen van innovaties. Dit programma is een geweldige impuls om vanuit het dagelijks werk ruimte te creĂŤren voor innovatie.

Om innovaties succesvol te maken, moeten ook onze spelregels veranderen. Een idee blijft een idee als het proces eromheen niet verandert. Alleen als onze toetsingscriteria, vraagspecificaties, aanbestedingen en contractvoorwaarden mee innoveren krijgen nieuwe technologieĂŤn en innovaties een kans.

Ben Spiering Programmamanager Corporate innovatieprogramma

3

4

De technische ontwikkelingen staan niet stil. Rijkswater­­­staat zet in op innovatie om belangrijke toekomstige opgaven voor te blijven. Een greep uit de vele inspirerende en kansrijke ideeën.

Goud: Roamler Doel: Slimmer meten, inwinnen en testen (SMIT) Fase: Experiment Samen met: DID en DVS Projectleider: Han de Lange

De kracht van de automobilist ‘Zijn de 331 verzorgingsplaatsen langs de Nederlandse snelwegen schoon, compleet en veilig? We onderzochten het met hulp van Roamler. Met deze zogeheten locationbasedcrowdsource-app kunnen we onderzoeksopdrachten laten uitvoeren op een specifieke locatie. Dat kan relatief snel en gemakkelijk door de inzet van een grote groep smartphonegebruikers die zijn aangesloten bij Roamler. Bovendien sluit dit naadloos aan op het onderzoek hoe we de kracht van de samenleving beter kunnen inzetten, zoals de kennis van onze weggebruikers. Daarome lieten we de app-gebruikers zo veel mogelijk verzorgingsplaatsen bezoeken in het drukste weekend van de zomervakantie. De score was boven verwachting. In twee dagen werd 95 procent van alle verzorgingsplaatsen bezocht. De deelnemers kregen onder meer de opdracht hun mening te geven over het toi-

let en een foto te maken. De grote kracht van het concept is de snelheid waarmee we alle informatie boven tafel krijgen.

Hoewel de meeste app-gebruikers meedoen vanwege het gameaspect, zijn er ook deelnemers die graag een steentje bijdragen aan een betere wereld. Dat maakt de informatie van Roamler betrouwbaarder dan wanneer we sociale media hadden ingezet. Overigens betalen we daar ook voor. In ruil stelt Roamler zijn mobiele community van duizenden gebruikers ter beschikking. Deze onderzoeksmethode is snel, kwalitatief goed en voordelig. Ik verwacht dan ook dat we deze methode vaker voor onze gebruikersonderzoeken kunnen inzetten.’

Meer informatie op intranet, zie http://corporate.intranet. rws.nl/Collegas/Goud.

december 2012

Weg met ‘kadeng kadeng’

Goud: Stille en duurzame voegovergang Doel: Doorstroming verbeteren Fase: Eindfase/implementeren Samen met: TU Delft, EMPA Zwitserland en marktpartijen Projectleider: Bert Elbersen

‘Als je in Nederland over een brug of viaduct rijdt, hoor je ‘kadeng kadeng’.

Zo’n verbindingstuk tussen een landhoofd en een brugdek heet een voegovergang. Rijkswaterstaat gebruikt ZOAB. Dit dubbellaags asfalt heeft als voordeel dat het geluidsarm is en eens per tien jaar onderhoud nodig heeft.

Dit geldt niet voor de voegovergangen.

Deze zijn nog luidruchtig aanwezig en dat leidt tot geluidsoverlast voor omwonenden. We hebben de markt uitgedaagd om een stille duurzame voegovergang te ontwikkelen, net zo duurzaam en onderhoudsvriendelijk als ZOAB. Hierdoor hoeven we maar

eens per tien jaar onderhoud te plegen. Dit laatste verbetert de doorstroming enorm. Minder onderhoud aan de weg betekent minder verkeershinder. Onze prijsvraag heeft drie stille en duurzame voegovergangen opgeleverd: de Brain Joint, de Prefab Silent Joint en de Prismo Joint. Het is mooi om te zien dat we deze innovaties in de praktijk toepassen. Dat is wat je drijft tijdens zo’n project. Inmiddels zijn de eerste stille, duurzame voegovergangen met succes geplaatst.

Het is de bedoeling dat meerdere wegen volgen.’

Rivierengebied draait op volle toeren ‘Ons rivierengebied staat onder druk door de toenemende functies en de versobering van budgetten voor beheer en onderhoud. Het vet op de botten van ons areaal neemt dus af. Rijkswaterstaat volgt de afgesproken koers. Dat is prima, maar biedt weinig ruimte voor innovatie.

Met Self Supporting River System 2021 (SSRS) kunnen we ons rivierengebied optimaal benutten en betaalbaar houden door het gebied duurzaam te ontwikkelen. Dat kan door opbrengsten te

genereren en deze te laten terugvloeien in het gebied. We blijven dicht bij de natuur en werken slim samen met andere overheden en marktpartijen. De potentie van het riviersysteem ligt onder meer in biomassa, energiewinning, sediment en recreatie. Anders denken en doen vraagt wel om investeren. Alleen dan kunnen we het beheer betaalbaar, betrouwbaar en duurzaam krijgen. Beschouw biomassa niet als afvalstof, maar als groene grondstof. En kies niet lukraak

voor het traditionele baggeren, maar kijk naar innovatieve ideeën en mogelijkheden voor vaargeulonderhoud. In stormsessies hebben aannemers ideeën ingebracht, maar dan zijn we er nog niet.

Ook in de contracten moet ruimte zijn om een idee een kans te geven. Onze drive is samen met alle betrokken partijen te zorgen voor een innovatief en toekomstgericht beheer van het rivierengebied. En het leveren van een positieve bijdrage aan het gebied zelf.’

Goud: Self Supporting River System 2021 Doel: Ruimte en duurzaamheid Fase: Planuitwerking Samen met: Overheden, kennisinstituten, marktpartijen, Deltares, CIP Projectleiders: Joyce Zuijdam en Marja Hamilton

5

6 Goud: ZOEAB+ Doel: Doorstroming verbeteren Fase: Valideren, testen en toepassen Samen met: Coldmix, onderzoeksbureaus Infra Quality Support, TNO en TU Delft Projectleider: Joke Jager

Verjongen en repareren ineen ‘Bij de Zolderopruiming, waar innovaties worden afgestoft en een tweede kans verdienen, verscheen de firma Coldmix bv met een nieuwe innovatie: ZOEAB+.

Twee bestaande producten, een verjongingsmiddel met kleefmiddel en een onderhoudsmiddel voor ZOAB, komen hierin samen. Het einde van de levensduur van ZOAB begint met een lichte rafeling van het wegdek, het loslaten van stenen. ZOEAB+ slaat twee vliegen in een klap. Het verjongingsmiddel (de plus) verbetert de kwaliteit van het oude, maar

nog aanwezige ZOAB. Het onderhoudsmiddel (de ZOEAB) vult de gaten en verbetert het wegdekoppervlak. Het kleefmiddel zorgt daarnaast voor een betere hechting op het wegdek. Het Innovatie Test Centrum is enthousiast en verwacht de levensduur van ZOAB met dit product een aantal jaar te kunnen verlengen. Om dat te testen is een proefvak aangelegd op de A67 in Noord-Brabant.

Een machine brengt de verjongingscrème en het onderhoudsmiddel in één keer aan. Het proces gaat snel en het verkeer

kan al na een uur weer over het asfalt rijden. Het product is voldoende stroef, watert goed af en reduceert geluid.

Samen met vakinhoudelijke bedrijven, Infra Quality Support, TU Delft en TNO, onderzoeken we hoeveel langer het wegdek meegaat. Tot dusver verloopt alles redelijk snel en start het toepassen in de praktijk. Zo vertoont een strook op de Van Brienenoordbrug beginnende rafelingschade. Om de levensduur te verlengen is deze strook voor de winter versneld met ZOEAB+ behandeld.’

Sociale media als informatiebron ‘De kwaliteit van informatie is erg belangrijk.

Met andere woorden: wat leveren data op en wat is de kwaliteit van de data die we verzamelen? Rijkswaterstaat voert een Social Media Data Analyse uit om inzicht te krijgen in de informatie op diverse sociale media.

We gebruiken daarvoor Twitter, Foursquare, Flickr en Panoramio. We verzamelen allerlei informatie uit deze sociale media, zoals type gebeurtenissen, omvang en locatie. En kijken wat het oplevert voor het beheersen van incidenten en crisissen. Een voorbeeld is de analyse van een groot incident op een weg in Arnhem. Voor RWS is het belangrijk wat de analyse van zo’n incident oplevert. Met goede, complete en snelle informatie is RWS

beter in staat in te spelen op de afhandeling van incidenten. Wat we doen, is nieuwe en oude informatiebronnen combineren en kijken wat het toevoegt. Dit onderzoek is pas een eerste aanzet. Een vervolgonderzoek kan zijn: wat doet de overheid met deze informatie en hoe kunnen we onze dienstverlening daarop inrichten?’

Goud: Social Media Data Analyse Doel: Slim meten, inwinnen en testen (SMIT) Fase: Eerste stap Samen met: VU Amsterdam, Universiteit van Salzburg en Sensible Future Projectleider: John Steenbruggen

STORM Verdient jouw idee meer wind in de rug? Is het vernieuwend voor het primaire proces van RWS? Moet er nog ontwikkeld en getest worden? Inspireert jouw idee?

Het Stormteam ondersteunt je bij het doorlichten van het concept samen met belanghebbenden en experts. We ontrafelen complexiteit en ontdekken hoe de innovatie werkt. Als het idee de moeite waard is, levert STORM gerichte input voor de vervolgstappen: het projectplan en later de businesscase.

Belangstelling?

Neem contact op via innovatie@rws.nl

december 2012

Du

ur

z

am

ineering eng o Ec

er

str

an

d

ing led

Dynamisch waterbehe

eroevers Acht

ed ijkb ek

Beperking zoutindringing

D

eZ

an

dm

p So

hi a

otor

Waterveiligheid Optimale waterverdeling Met Dynamisch Waterbeheer is het water optimaal over het hele land te verdelen en verbetert de afstemming met de waterschappen. Met verbeterde software zijn stuwen, sluizen en gemalen slimmer inzetbaar.

In Noord-Brabant loopt daarvoor een pilot.

Bouwen met de natuur Oesterriffen gaan erosie tegen en wilgenbossen beschermen dijken. Rijkswaterstaat onderzoekt hoe eco-engineering is in te zetten bij aanleg, beheer en onderhoud van waterkeringen. De waterveiligheid is te vergroten door met en voor de natuur te bouwen.

Zoutindringing bestrijden Door een combinatie van innovaties is zoutindringing bij schutsluizen tegen te gaan. Het gaat dan om verbeterde luchtbellenschermen, een waterscherm, een (beweegbare) drempel en ‘lekkende ebdeuren’.

Volgend jaar wordt de bestaande techniek in een van de jachtensluizen van het Krammersluizencomplex in Zeeland vervangen door deze technieken. Dit concept is toepasbaar

in vrijwel alle schutsluizen in Nederland waar sprake is van zoutindringing.

Achteroevers voor waterberging Achteroevers zijn binnendijkse gebieden voor zowel te veel als te weinig water. Een achteroever geeft ruimte voor forse peilveranderingen en multifunctioneel gebruik. In de Koopmanspolder in het Noord-Hollandse Andijk is de eerste achteroever gerealiseerd.

De komende jaren gaan de waterbeheerders daar experimenteren met het peil.

Duinstrook versterken Bij Wissekerke in Zeeland was het nodig om de waterkering aan te passen. Klassieke oplossingen, zoals dijkverzwaring, liggen dan voor de hand maar dat heeft bezwaren voor bijvoorbeeld natuur en recreatie. Het dijkprobleem wordt nu zonder extra kosten en bezwaren opgelost door meer zand aan te brengen bij de duinvoet van het Sophiastrand.

MultiWaterWerk Veel sluizen zijn de komende decennia aan vervanging of uitbreiding toe. Kiest Rijks-

waterstaat voor maatwerk of voor standaard MultiWaterWerken in diverse typen en formaten? MultiWaterWerk verkent samen met marktpartijen en kennisinstellingen het ontwikkelingstraject naar een nieuwe generatie natte kunstwerken.

Efficiënt en duurzaam zandbeheer kust Op het gebied van kustbeheer lopen veel innovaties, bijvoorbeeld de Zandmotor.

Volgend jaar zoekt Rijkswaterstaat voor die kustsegmenten waar de problemen met zandbeheer het urgentst zijn naar oplossingen, door lopende innovatietrajecten te koppelen aan de behoeften.

Innovaties dijktechnologie Bij het versterken van waterkeringen, zoals dijken, vragen diverse problemen om aandacht. Het bouwen op een slappe ondergrond is moeilijk, de ondergrond kan plaatselijk teveel water doorlaten (piping) en de vooroever kan instabiel zijn (zettingsvloeiing). Waterschappen, kennisinstituten en marktpartijen zoeken hierbij naar technische en procesmatige innovaties.

7

8

Inspelen op de vraag heeft de toekomst Wie vraagt naar de betekenis van innovatie, krijgt meestal een antwoord waarin vooral technische vernieuwing doorklinkt. Dat is logisch, want dat was ook de trend van de afgelopen jaren: aanbodgericht innoveren waarbij de markt het voortouw nam. In de Innovatieopgave voor 2015-2020 (2030) vormen juist de uitvoeringsopgaven van Rijkswaterstaat de basis voor vernieuwende oplossingen.

De Innovatieopgave RWS is gericht op samen innoveren met markt en kennisinstituten, maar dan wel in een proces waarbij de vraag van RWS centraal staat. Met andere woorden: wat zijn de knelpunten in onze uitvoeringsopgaven, hoe geven we optimaal ruimte, zodat de beste oplossingen voor deze knelpunten worden ontwikkeld en welke contractvormen zijn nodig om tot concrete stappen te komen? Marktinnovaties moeten dus meer aansluiten op de uitvoeringsopgaven van Rijkswaterstaat.

Dit zijn bijvoorbeeld projecten als het vervangen van kunstwerken of het komen tot dynamisch verkeersmanagement.

Efficiënt inkoopbeleid Deze aanpak is totaal nieuw en leidt naar verwachting tot meer efficiency binnen en buiten RWS. ‘Door de innovaties uit de gouden driehoek gerichter te laten aanslui-

Anke Zindler, senior-adviseur bij het Corporate innovatieprogramma.

ten op onze vraag, kunnen we ons inkoopbudget bovendien beter besteden’, verwacht Anke Zindler, senior-adviseur bij het Corporate innovatieprogramma. ‘We kunnen kansrijke innovaties meer ruimte geven, bijvoorbeeld door daar waar nodig en mogelijk de regels en normen aan te passen en contractueel ruimte te creëren voor experimenten.’

topadviseurs, netwerkdirecteuren en projectdirecteuren als aan externe partners gevraagd waar zij binnen hun eigen blikveld kansen zien voor innovaties. Tijdens de innovatiebijeenkomst op 10 december kwam de gouden driehoek weer samen om verdere stappen te zetten in het aanscherpen van vragen en het benoemen van de volgende stappen voor het verzilveren van de kansen.’

In gesprek met partners

Genomineerd

‘Om de innovatiekansen op de (middel)lange termijn in beeld te brengen, gaan we regelmatig met marktpartijen, kennisinstellingen en topadviseurs in gesprek’, vervolgt ze. ‘De eerste stap is gezet tijdens twee sessies in september. Toen hebben de deelnemers belangrijke knelpunten in de uitvoeringsopgaven aangewezen en aangescherpt. Vervolgens is aan zowel sleutelpersonen van RWS en IenM, zoals

RWS en veel externe partijen zien innovatiemogelijkheden in de grote programma’s, zoals het Deltaprogramma, het Hoogwaterbeschermingsprogramma, het programma Impuls Dynamisch Verkeersmanagement, Beter benutten, Watermanagement en de vervangingsopgave van kunstwerken.

Anke: ‘Op de nominatielijst staan verder nog biobased economy en de geïntegreerde contractvormen. Al deze ideeën leiden in het voorjaar tot een geprioriteerde Innovatieopgave RWS 2015-2020 (2030). Vervolgens kijken we welke concrete afspraken en randvoorwaarden nodig zijn om deze opgave verder te brengen. Hierbij ligt de nadruk op de omslag van opdrachtgeverschap naar samenwerking, en daarmee het werken vanuit gemeenschappelijk belang.’

Peter Struik, kwartiermaker RWS Kennis en Kwaliteit, Water en Wegen (KW)

‘De kern van het Corporate innovatieprogramma zal in het nieuwe organisatieonderdeel KW zeker zijn plaats vinden om vernieuwingen te verbinden aan de kwaliteit van de netwerken.’