Kracht april 2014 web

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT APRIL 2014

VEILIGHEID ONDER EEN VERGROOTGLAS

Klusbus door Zeeland

01-KRACHT_Cover.indd 1

20-03-14 15:28

Inhoud Portret Ellemieke van Doorn

Column Serious game Pagina 7

Pagina 4-5 PORTRET

Aandacht voor een

gezonde en veilige werkplek

context

'In staat om iets met impact te presenteren.'

Met deze kwalificatie schopte Ellemieke van Doorn het tot de finale van de verkiezing voor Jonge Ambtenaar van het Jaar. De titel sleepte ze niet in de wacht, maar deze verkiezing liet haar wel inzien waarom ze voor de overheid werkt.

‘Door deze nominatie ben ik bewust gaan nadenken waarom ik voor de overheid heb gekozen. Mijn werk moet ertoe doen.

Ik wil iets vooruit helpen, het verschil maken. En ik werk liever voor de publieke zaak en niet uit commercieel belang. Ik zet me in voor gezonde, veilige en prettige werkplekken van onze operationele collega’s, zoals sluismeesters, verkeersleiders en weginspecteurs, door hierover ergonomisch advies te geven.’

Hoe doe je dat?

‘Als werkpakketleider van het project Verkeersmanagementcentrale van Morgen zorg ik dat de systemen aansluiten bij de taken en behoeftes van operators. Hoe houden operators de (vaar)weg, die ze met hun systemen op afstand bedienen, optimaal in de gaten en begrijpen ze wat zich buiten afspeelt?

Kortom, hoe optimaliseer je de interactie tussen mens en machine? De master Design for Interaction, die ik na mijn studie Industrieel Ontwerpen volgde, was hierop gericht. Mijn promotieonderzoek richt zich specifiek op het situatiebewustzijn van mensen.’

Hoe combineer je het werk bij Rijkswaterstaat met je onderzoek?

‘Deze lopen in elkaar over. Mijn onderzoek vindt plaats in de context van Verkeersmanagementcentrale van Morgen. Wat ik leer, kan ik inbrengen in het project en andersom. Gelukkig neemt de aandacht voor ergonomie bij Rijkswaterstaat toe. Vroeger keken we vooral naar de technische mogelijkheden, nu kijken we meer wat iemand mentaal aankan en hoe we dat het beste ondersteunen. Hoe voorkomen we bijvoorbeeld dat iemand RSI, stress of hoofdpijn krijgt? Bij het uniformeren van de werkplekken nemen we dit in één keer mee.

Zo is de bediencentrale Maasbracht in Limburg volledig ergonomisch verantwoord ingericht. Uiteindelijk willen we

PROFIEL LEEFTIJD PRIVÉ HOBBY’S MOTTO

29 jaar samenwonend in Breda, zoon van zeven maanden trombone spelen, naar concerten gaan, koken en lekker eten plezier in het werk is terug te zien in het resultaat

4 KRACHT APRIL 2014

Ben je direct in deze functie gerold?

Wat valt het meest op aan de werkplekken?

‘Ik zie regelmatig computerschermen met een heleboel informatie. De samenhang tussen deze systemen kan beter, net als een efficiënte inrichting daarvan. Zo hoef je niet alle informatie continu te tonen, maar kun je sommige informatie beter alleen bij gebruik weergeven. Dat resulteert in een logischer totaalbeeld, dat minder overdonderend is. Hetzelfde geldt voor de weergave van camerabeelden.

Belangrijk is dat de beelden goed zichtbaar zijn, het aantal beperkt blijft, ze in een logische volgorde staan en het systeem gebruiksvriendelijk is.’

20-03-14 15:18

‘Collega’s vinden het prettig dat ik langskom en niet alles op afstand regel. Zo sluit de inrichting aan op wat ze nodig hebben. Wel bespeur ik onrust over de roosterproblematiek en de tijd die is ingeruimd om lopende zaken over te dragen.

Voor mijn werk ben ik afhankelijk van de inbreng van de gebruikers, dus het is fijn als ze hiervoor voldoende tijd krijgen.’

04-KRACHT_Portret2.indd 5

20-03-14 15:18

Achtergrond Transitieproces productiviteit Verlies aan

Weerstand

Verdriet, angst en gemis

Twijfel

Desoriëntatie

Ontkennen

Spanning

Frustratie en verwarring

Alertheid

profileren Mensen die zich routines Weinig kaders en

of heroriëntatie Terugtrekken

Opluchting

Enthiousasme Onzekerheid Onrust

Onzekerheid

experimenteren Veel ruimte om te

het werk. te worden. Lekker aan Nieuwe begint normaal verlies Ambivalentie over

Positief ondernemend

Trots

Nieuwe energie

Organisatie komt tot rust

Hoe herken je de fasen?

beweging. we daadwerkelijk in inzien en voelen, komen Pas als we urgentie

een stukje cultuur. collega's, maar ook van leidinggevenden en structuren, werkwijzen, Afscheid nemen van oude

ook nog niet. meer, maar het nieuwe heden. Het oude is er niet Een fase vol onzeker-

experimenteren. onderzoeken en de doelen en gaan we nieuwe energie richting Hier krijgen we weer

sitatie voelt als gewoon. past bij de gewenste Het nieuwe gedrag dat

URGENTIE

LOSLATEN

NIET-WETEN

CREATIE

NIEUW BEGIN

!

Pagina 14-15 ?

stucturen oude

INGANG

St

ru

ctu

collega’s

ur werkwijzen

O&

KR

F

P r ocesg er ich t we

8w

er

kw

ijz

e

‘Met een zonebord kunnen leidinggevenden werknemers- en klanttevredenheid, productie en ambitie volgen en beheersen. Het is een visueel sturingsmiddel met een link naar lean-management. Parameters en matrices op het whiteboard maken het mogelijk om terug te kijken op behaalde resultaten en vooruit te blikken naar ambities en daaraan acties te koppelen. Daarmee is het zonebord een hulpmiddel om integraal te sturen op variabelen. Ik ontwikkelde het bord bij de afdeling Audit en Toezicht als KR8-deskundige in 2008.

In de zoektocht naar een vertaling van visueel management nam ik het procesgebied - de zone - waarvoor een manager verantwoordelijk is, centraal. Zo kwam ik op zoneborden. Toen we het sturingsmiddel verder ontwikkelden, ging het woord een eigen leven leiden.

Voordat we het doorhadden, werd het Rijkswaterstaatjargon. Nu werken we toe naar uniformering van zoneborden.

Het zou fantastisch zijn als het woord ooit in de Dikke Van Dale komt.’

‘Inzicht in ontwikkelingen’

Agneta Liem

Corine van Impelen

‘Zeggen wat je doet en doen wat je zegt.

Het is een eenvoudige toelichting op het zonebord. De officiële definitie luidt dat je met visuele controles de vergelijking tussen actuele en verwachte prestaties maakt. Zo worden verbeterpunten zichtbaar. Het zonebord legt de basis voor actie en is een impuls om je werk bij te sturen en te verbeteren. De regels? ‘No sitting, no coffee, no stories’.

Door bij het zonebord te staan stimuleer je je actieve houding. Het is geen koffieuurtje voor verhalen. Het zonebord heeft zich in de praktijk al bewezen.

Het geeft ons structuur en efficiency in overleggen, omdat je volgens een vast patroon van vijf vragen vergadert: Wat is je doel? Wat is je huidige toestand?

Wat zorgt voor het verschil tussen die twee? Wat is je volgende stap ter verbetering? Wanneer kun je het effect van je volgende stap laten zien?’

‘Het programma ‘Samen Beter voor Minder’ is een groot verandertraject binnen Achmea waarbij we het operationeel management (OM) continu verbeteren.

Het woord zoneborden gebruiken we niet. Wij spreken over ‘OM-borden’.

Binnen het programmabureau bekijken we wekelijks de status van deze borden.

In de praktijk worden ze ‘praatplaten’ genoemd. Op basis hiervan komt het gesprek op gang. Ze geven ons inzicht in de ontwikkelingen, de verbeterpunten en de aandachtspunten. En ze bieden houvast en sturing. Ik werd met ‘zoneborden’ bekend in de tijd dat ik vanuit het bureau Maatschap voor Communicatie betrokken was bij verandertrajecten binnen Rijkswaterstaat. Toen ik bij Achmea met een groot verandertraject bezig was, waarbij lean ook een rol speelde, kwamen het hoofd van de communicatieafdeling en enkele adviseurs van Rijkswaterstaat bij Achmea op bezoek om kennis en ervaring hierover met elkaar uit te wisselen. Dat was heel inspirerend.

Daar kwam de term weer opduiken.’

!

!

P r ocesg er ich t we

St

ru

St

ru

ctu ctu

ur

O&

F

O&

F

P r ocesg er ich t we werkwijzen

oude stucturen

rken

KR KR

8w 8w

er er

kw kw

ijz

e

UITGANG

ijz

e

UITGANG

In KRACHT spreken we regelmatig over inhoudelijke en praktische zaken van de veranderopgave. Maar welke impact hebben deze veranderingen op ons persoonlijk?

collega’s

‘Ingrijpende veranderingen hebben effect op hoe je je voelt.

Als je begrijpt waarom je moet veranderen, wat dat betekent en wat je moet loslaten, weet je beter wat je te doen staat. En kun je een nieuwe situatie gemakkelijker accepteren’, zegt Hella van der Linden, programmamanager transitie. ‘Aandacht en erkenning hiervoor is van wezenlijk belang om persoonlijk en als organisatie verder te komen.

Het is essentieel voor het slagen van het OP2015.’

oude stucturen

Geen weg terug

URGENTIE

LOSLATEN

Pas als we urgentie

Afscheid nemen van oude structuren, werkwijzen, leidinggevenden en Afscheid vanvan oude collega's,nemen maar ook structuren, werkwijzen, een stukje cultuur. leidinggevenden en

inzien en voelen, komen URGENTIE we daadwerkelijk in Pas als we urgentie beweging. inzien en voelen, komen we daadwerkelijk in beweging.

LOSLATEN

Hoe herken je de fasen? collega's, maar ook van Alertheid

HoeSpanning herken je de fasen?

een stukje cultuur.

Frustratie en verwarring

NIET-WETEN

CREATIE

NIEUW BEGIN

Een fase vol onzeker-

Hier krijgen we weer nieuwe energie richting de doelen en gaan we Hier krijgen we onderzoeken enweer nieuwe energie richting experimenteren. de doelen en gaan we onderzoeken en experimenteren.

Nieuwe energie

Het nieuwe gedrag dat past bij de gewenste sitatie voelt als gewoon.

Het nieuwe gedrag dat past bij de gewenste sitatie voelt als gewoon.

NIET-WETEN heden. Het oude is er niet meer, maar het nieuwe Een vol onzekerook fase nog niet. heden. Het oude is er niet meer, maar het nieuwe ook nog niet.

Onzekerheid

CREATIE

NIEUW BEGIN

Organisatie komt tot rust

Desoriëntatie

Positief ondernemend

Trots

Onrust Alertheid Onzekerheid Spanning

en gemis Verdriet, angst Frustratie en verwarring

Twijfel Onzekerheid

Weerstand Ontkennen

Enthiousasme Onrust

Opluchting angst en gemis Verdriet,

Onzekerheid

Weerstand

Enthiousasme

Opluchting

Verlies aan Desoriëntatie productiviteit Twijfel Terugtrekken Verlies aan of heroriëntatie productiviteit

Veel ruimte om te Nieuwe energie experimenteren Positief ondernemend Weinig kaders en Veel ruimte om te routines experimenteren Mensen die zich Weinig kaders en profileren routines Mensen die zich profileren

Ambivalentie overtot rust Organisatie komt verlies Trots Nieuwe begint normaal Ambivalentie over aan te worden. Lekker verlies het werk.

Nieuwe begint normaal te worden. Lekker aan het werk.

Ontkennen

Terugtrekken of heroriëntatie

MOOI WERK Werk met werk maken

complexen in 2014

130

PROfIel

PROfIel

PROfIel

Senior adviseur bedrijfsvoering RWS LEEFTijD 34 REagEREn via @Jopie55

programmamanager KR8 LEEFTijD 61 REagEREn via linkedIn.com/pub/ agneta-liem

FuncTiE

FuncTiE

FuncTiE

Zuid-Willemsvaart

hoofdwegenobjecten in 2015 en 2016

geeft economie een boost

Gerbert Ploegmakers projectmanager aannemerscombinatie Vissers/Ploegmakers

Het kanaal over een lengte van 13 kilometer verbreden en verdiepen, drie bruggen ophogen en nieuwe damwanden plaatsen. De opwaardering van de Zuid-Willemsvaart tussen Den Dungen en Veghel verloopt in volle vaart.

Feiten en cijfers Na afronding halverwege dit jaar is de Zuid-Willemsvaart geschikt voor klasse 4-schepen. Daar varen de Brabantse economie en het verkeer over water en weg wel bij. Om zo veel mogelijk hinder te voorkomen gaan de aannemerscombinatie en Rijkswaterstaat in gesprek met Veghelse bedrijven.

Taal van de omgeving

In drie jaar tijd reist het ‘busje’ van het Impulsprogramma Aanpak Kritieke Technische Infrastructuur (IMPAKT) langs alle objecten van Rijkswaterstaat. Met als doel verbeteringen op het gebied van beveiliging, veiligheid en betrouwbaarheid te realiseren binnen slechts zes maanden. Dit keer reed de ‘klusbus’ naar Rijkswaterstaat Zee en Delta.

N&N

‘Tijdens de voorbereiding inventariseerden we samen met de aannemerscombinatie welke bedrijven in de omgeving we met de opwaardering raken. Dat was het startpunt om contact te leggen. Tijdens gesprekken kregen we de raakvlakken in beeld. Voor de bedrijven in de omgeving bleken bereikbaarheid, bedrijfsvoering en continuïteit de grootste zorgen. Door ze tijdig te informeren, verrassingen uit te sluiten en mee te denken over oplossingen creëerden we draagvlak. De omgevingsmanager van de aannemerscombinatie spreekt de taal van de omgeving en weet wat er speelt. Dat helpt.’

Efficiëntere aanvoer ‘Als diervoederbedrijf werken we met grote grondstofvoorraden die we via onze kade aan de Zuid-Willemsvaart laten aanvoeren.

Tijdens de werkzaamheden kunnen we enkele dagen niet lossen. Daarom moeten we onze voorraden flink vergroten. Ruim van tevoren werden we door de aannemerscombinatie op de hoogte gebracht van de werkzaamheden.

Zo konden we onze planning daar goed op aanpassen en verloopt alles soepel. De opwaardering van de Zuid-Willemsvaart levert voor Agrifirm een groot voordeel op: straks kunnen we onze voorraden met nog grotere schepen efficiënter aanvoeren.’

Teammanager/ senior communicatieadviseur Achmea LEEFTijD 44 REagEREn via @corineimpelen

Michael Blatter omgevingsmanager projecten opwaardering Zuid-Willemsvaart bij Rijkswaterstaat

Peter Boudeling directeur Inkoop, Productie en Logistiek bij Agrifirm

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

6 kRachT APRIl 2014

KRACHT APRIL 2014 7

06-KRACHT_Context.indd 6

‘In de opwaardering draait het om het benutten van kansen. Zo kwam bij de verbreding en verdieping van de vaart 600.000 kubieke meter zand vrij. Om verkeershinder op het kanaal en de provinciale weg te voorkomen voerden we dat materiaal via een lopende band af naar een nieuw depot. Door het materiaal in de omgeving te hergebruiken, maken we werk met werk, door er bijvoorbeeld open afritten van te maken van de te verbreden provinciale weg. Ook bespaarden we vier weken door slimmer te plannen bij twee brugophogingen. Dat scheelde het verkeer bijna twee miljoen omreiskilometers.’

Opwaardering

circa

70

circa

hoofdvaarwegenobjecten in 2015 en 2016

RWS speelt een serious game !?

Op een dag staat er een punt achter. En dan maken we daar een ! van.

20-03-14 13:28

07-KRACHT_Column.indd 7

20-03-14 13:44

8 kracht APRIL 2014

kracht APRIL 2014 9

08-KRACHT_Reportage.indd 8

20-03-14 13:32

08-KRACHT_Reportage.indd 9

20-03-14 13:32

12 KRACHT APRIL 2014

KRACHT APRIL 2014 13

12-KRACHT_Mooi werk2.indd 12

20-03-14 15:33

12-KRACHT_Mooi werk2.indd 13

20-03-14 15:34

Interview Buitenwacht Intelligent Value Transport Systems Engineering

Toen-nu-straks Vaarweg Lemmer-Delfzijl

Pagina 16-18

Pagina 22-23

Pagina 21

veranderen iets met je doet

rken

collega’s werkwijzen

ur

94

hoofdwatersysteemobjecten in 2014

langs bruggen en sluizen

Ontwikkelen wij RWS’ers ons wel voldoende in het OP2015-proces? Hoe kunnen wij onze OP2015-processen transformeren tot een serious game? Moeten we een voorbeeld nemen aan de ultieme game community uit de tv-serie The Big Bang Theory? Hoofdrolspeler Sheldon en zijn kompanen zijn slim genoeg, maar sociaal wel een beetje onhandig …

Nee, die maar niet. Rijkswaterstaat heeft mensen nodig die nadenken over wat we doen en over hoe we het doen.

Procesbeschrijvingen en -schema’s helpen om ons werk professioneel in te richten, maar inzicht en deskundigheid vervangen ze niet. Bedenk dat de Titanic op efficiënte wijze door professionals is gebouwd en de Ark slechts door een goedwillende amateur.

Erken dat

INGANG

Op tournee

Rijkswaterstaters zijn serieus en werken hard, ook aan de inrichting van de interne processen. Dat is een serieuze opgave waarbij het bestuur kortgeleden nog stevig moest vergaderen over de naamsverandering van het proces Sterk in de Regio (SidR). “SidR” werd “OmgevingsManagement en AssetManagement”, eerst afgekort als ‘‘OMAM’’ en nu in het O&F-rapport benoemd als “OAM”.

Soms zien we door de losse letters de samenhang in het proces niet meer. Dan vergen details en onvolkomenheden in het veranderproces alle aandacht en zijn we bezig met franje en randverschijnselen. Dat vergt tijd, maar levert geen rendement. Het lijkt een game - een spelletje - en geen serious game. Want die spelers ontwikkelen zich door het spelen van een serious game.

ACHTERGROND

INGANG

53

REPORTAGE

RWS speelt een serious game

voor jou?

‘Zeggen wat je doet en doen wat je zegt’

UITGANG

rken

HET TRANSITIEPROCES In 5 fasen

? ?

Pagina 12-13

Hoe zijn de reacties?

KRACHT APRIL 2014 5

04-KRACHT_Portret2.indd 4

Pagina 8-11 COLUMN

zoneborden ‘Visueel managen’

toe naar een situatie waarin een operator niet zijn weg in het systeem hoeft te vinden, maar dat alle systemen optimaal met elkaar samenwerken.’

‘Na mijn studie begon ik bij het Groene Golf Team, dat zich richt op een goede doorstroom bij verkeerslichten. Voordat ik de overstap maakte naar verkeerssystemen was ik een tijd projectleider van het innovatieprogramma Verzilvering Wegontwerp, waar ik me bezighield met de gevolgen van vergrijzing. Zo hebben veel senioren moeite met het inschatten van een veilige snelheid in scherpe bochten en is de belijning voor hen niet altijd goed zichtbaar. Mijn huidige functie, die in het teken staat van mens-machineinteracties, sluit perfect aan bij mijn opleiding.’

Mooi werk ZuidWillems­vaart

Wat betekent

Johan Gietman Tot welk inzicht kwam je?

Reportage Zeeuwse kunstwerken

Met het plaatsingsproces komt de verandering echt dichtbij. Voor de een betekent dat opluchting, voor de ander teleurstelling. Het besef dat het anders wordt, neemt toe. Er is geen weg terug en er ontstaat een gevoel van onrust of spanning. Soms ook van enthousiasme, omdat de verandering nieuwe kansen kan brengen.

Deze fase van loslaten en niet weten is lastig. Wat kun je behouden en van wie en waarvan moet je afscheid nemen? ‘Iedereen ervaart dat anders’, zegt Hella. ‘De een blijft terugverlangen, de ander ziet direct mogelijkheden.

Zodra je beseft dat je het oude moet loslaten en het nieuwe er nog niet is, geeft dat vaak onzekerheid.

Alles staat op losse schroeven. Een moeilijke periode waar we met elkaar doorheen moeten en waarin we elkaar moeten steunen. Het omslagpunt komt zodra je je eigen positie hebt herijkt, weet wat je wensen en kwaliteiten zijn en hoe dat past in de nieuwe situatie.’

Aandacht voor de menselijke kant ‘Het zijn de mensen die ertoe doen bij een organisatieverandering. Voldoende aandacht voor wat we meemaken, wat dat met ons doet en hoe we ons opnieuw kunnen verbinden aan de nieuwe situatie, is essentieel

14 KRACHT APRIL 2014

14-KRACHT_Achtergrond2.indd 14

'Change is the law of life'

14-KRACHT_Achtergrond2.indd 15

BOTER BIJ DE VIS Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis. Ideeën van medewerkers zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

‘Op de lange termijn behoren zelfs volledig geautomatiseerde voertuigen tot het straatbeeld’ Jan Hendrik Sweers, voormalig directeur Vialis

Hans van Krugten ontwerper bij de Nationale Bewegwijzigingsdienst

Om met de deur in huis te vallen: wat doen Intelligent Transport Systems?

Jan Hendrik: ‘Eigenlijk borduurt ITS voort op de ontwikkelingen van bestaande informatie- en communicatietechnologieën in onder meer navigatiesystemen en cruise control. Daarnaast maakt ITS gebruik van verkeersinformatie die weggebruikers nu al online raadplegen via hun smartphone. De ontwikkelingen rond deze systemen gaan razendsnel. Voor de beeldvorming: binnen tien jaar is zo’n 60 procent van het Nederlandse wagenpark met elkaar verbonden. Gesproken wordt over de ontwikkeling van zogeheten connected cars. Op de lange termijn behoren zelfs volledig geautomatiseerde voertuigen tot het straatbeeld. Al deze ontwikkelingen bieden kansen voor een kwalitatief betere informatievoorziening aan weggebruikers en een kosteneffectiever verkeersmanagement.’

Hoe haakt het actieprogramma Beter geïnformeerd op weg hierop aan?

om de verandering te maken. We stimuleren leidinggevenden het gesprek daarover met hun mensen aan te gaan. Veranderen doet iets met je en kost tijd. Dat is onvermijdelijk. Erken dat en praat erover, ook met collega’s. Als je de situatie kunt accepteren, kun je weer verder, krijg je focus en kom je er vaak sterker uit. Pas wanneer je die emotionele verandering hebt doorgemaakt, kun je je verbinden aan de nieuwe situatie.’

Marja: ‘Goede bereikbaarheid is een voorwaarde voor economische groei. Door techniek en verkeersmanagement met elkaar te verbinden kunnen we de mobiliteit verbeteren en het verkeer veiliger, efficiënter, betrouwbaarder, milieuvriendelijker én zelfs comfortabeler maken. Het doorontwikkelen van ITS is bovendien een belangrijke ambitie van de minister. Deze wil ze nadrukkelijk samen met marktpartijen en kennisinstituten

24-03-14 08:47

BUITENWACHT

Nog niet eerder voegde Rijkswaterstaat zo veel kilometer vaarweg aan het areaal toe. Toch gebeurde dat met de overdracht van de hoofdvaarweg LemmerDelfzijl op 1 januari: drie doorlopende kanalen met een lengte van 118 kilometer. Een historisch moment, want dankzij deze grootste overdracht ooit beheert Rijkswaterstaat alle hoofdvaarwegen. En daarvan plukken schippers de vruchten.

voor Value Engineering

Alle kleine beetjes helpen, moet Jansje, managementondersteuner Programma’s, Projecten en Onderhoud (PPO), hebben gedacht. Daarom presenteerde ze een nieuwe werkwijze tijdens de afdelingsbijeenkomst in november. ‘Als je bloemen, kantoorartikelen en visitekaartjes per organisatieonderdeel of afdeling inkoopt, bestel je veel onnodige materialen om aan het minimale bestelbedrag te komen. Dat is zonde. Door het centraal per locatie te bestellen, bespaar je tijd en voorkom je een overbodige voorraad. Ook het hergebruik van kantoorartikelen zoals ordners en showtassen kun je zo beter stimuleren’, zegt Jansje.

oppakken. Verkennende gesprekken met serviceproviders, industrie en kennisinstellingen hebben vervolgens geleid tot het actieplan Beter geïnformeerd op weg. Hiermee willen we een aantal doelstellingen behalen, zoals een betere dienstverlening naar reizigers die tegelijkertijd bijdraagt aan een veilig, bereikbaar en leefbaar Nederland.

Maar ook doelen die leiden tot kosteneffectief en efficiënt verkeersmanagement en de versterking van de internationale concurrentiepositie. Wegbeheerders en bedrijfsleven willen hun koppositie op het gebied van ITS in Europa behouden of verder uitbouwen.’

Kosteloos invoeren

Welke paden bewandelt dit actieplan?

Quick wins met minimale inspanning zijn het resultaat. Per locatie zijn slechts één of twee managementondersteuners nodig die dit willen doen. En er moet een kleine opslagruimte zijn van waar zij de binnengekomen bestellingen verdelen en doorsturen. De jury zag gelijk potentie in deze werkwijze, zeker omdat het idee zonder kosten is in te voeren. ‘Niet praten, maar doen, werd het nieuwe adagium. Zodoende bedien ik nu diverse Rijkswaterstaat-organisatieonderdelen, projecten en districten binnen Haarlem. Vanuit mijn depot daar geef ik showtassen, ordners en ander materiaal dat na een verhuizing of organisatieverandering over is weer een tweede leven.’

Marja: ‘Dit actieprogramma bestaat uit een Routekaart en een Uitvoeringsagenda voor de komende tien jaar.

De komende drie jaar zetten we in elk geval de test- en ontwikkelomgeving voor coöperatieve ITS op poten. Zo wordt de testomgeving voor slimme verkeerssystemen bij de N270 verder uitgebouwd. Vanuit een innovatieve verkeersmanagementdesk op de High Tech Automotive Campus in Helmond bekijken en analyseren we praktijktests. En op de corridor Rotterdam-Frankfurt-Wenen willen we nieuwe technologie inzetten waarbij de bestuurder onder meer via apparatuur in de auto een waarschuwing krijgt over naderende wegwerkzaamheden.

Dit stelt hem in staat tijdig een alternatieve route te nemen of gas terug te nemen. Ook dit weer met het oog op meer veiligheid en doorstroming op de snelwegen.’

20-03-14 13:37

16-KRACHT_Interview.indd 17

Hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl

Economische schakel in Europees vaarwegennet Value Engineering Niet direct denken in oplossingen, maar eerst kijken naar behoeften en functies. Daar draait het bij Value Engineering (VE) om. Door bewust te kijken naar de benodigde functies bij projecten, komen we erachter wat de eisen, wensen en behoeften van stakeholders zijn. En wat de impact daarvan is op bijvoorbeeld de kosten en de functionaliteit. VE-studies blijken in de praktijk tot kostenbesparingen te leiden van gemiddeld ongeveer 10 procent.

Bloemen, kantoorartikelen en visitekaartjes bestelden managementondersteuners per afdeling of organisatieonderdeel. Maar omdat het minimale bestelbedrag 50 euro bedraagt, groeide ook de voorraad overbodige goederen.

Jansje Horemans oplossing toont de kracht van de eenvoud.

‘Learning by doing’

‘Serious business’

‘Games fascineren me al sinds mijn veertiende.

Toen programmeerde ik strategische spellen voor de computer. Gaandeweg ontdekte ik steeds beter hoe je de werkelijkheid kunt nabootsen in een spelomgeving. In opdracht van Rijkswaterstaat en ProRail ontwikkel ik samen met het bedrijf Up The Apple Tree een game waarbij je als speler stap voor stap de basisprincipes van Value Engineering (VE) ontdekt. Het is de bedoeling dat Rijkswaterstaters zelf ervaren hoe ze een VE-studie winstgevend kunnen inzetten tijdens een verkennings- en planuitwerkingsfase. Omdat ik aan het begin van mijn stage nog niet wist wat Value Engineering inhield, heb ik me eerst intensief in het onderwerp verdiept.’

‘Onlangs sprak minister Schultz van Haegen in het televisieprogramma De Wereld Draait Door met groot enthousiasme over de inzet van serious games binnen IenM. Ze noemde het een krachtige manier om mensen bewust te maken van de vraagstukken waarmee ons ministerie zich bezig houdt, zoals Value Engineering. Het onderwerp blijkt bij uitstek geschikt voor een laagdrempelige uitleg via een serious game. Interessante bijkomstigheid is dat het goedkoper is dan de huidige trainingen of cursussen.

Voor de verkenning en ontwikkeling zetten we stagiairs in, omdat zij vertrouwd zijn met game design en met een frisse blik naar onze organisatie kijken. Bovendien leren we zo de toekomstige Rijkswaterstaters alvast kennen. Andersom laten we de nieuwe generatie zien hoe wij werken en vergroten daarmee onze bekendheid.’

WIE Arthur Dingemans

WIE Anand Ramdien

WAT stagiair game

WAT coördinator Value

developer

Engineering

WAAR Universiteit

WAAR Rijkswaterstaat

In de jaren dertig van de vorige eeuw werd het grootste gedeelte van de corridor Amsterdam-Delfzijl, een belangrijke schakel in het Europees vaarwegennet, aangelegd.

Het Friese Prinses Margrietkanaal en het Groningse Van Starkenborghkanaal en Eemskanaal vormden samen de vaarweg Lemmer-Delfzijl. Dat dit laatste stuk van de corridor niet eerder in beheer was bij Rijkswaterstaat is historisch zo gegroeid.

Biografie van de vaarweg Lemmer-Delfzijl Aan de oevers van de vaarweg LemmerDelfzijl, die als een levensader door Groningen en Fryslân stroomt, schreven 84 biografen in opdracht van de provincies Fryslân en Groningen voor het kunstproject WOORDENSTROOM. Deze observaties zijn gebundeld in de ‘Biografie van de vaarweg LemmerDelfzijl’. ISBN13: 9789033005817.

Utrecht

KRACHT APRIL 2014 17

16-KRACHT_Interview.indd 16

TOEN-NU-STRAKS

Serious game

Auto’s die automatisch 112 bellen bij een ongeluk of waarschuwen voor een scherpe bocht, een glad wegdek of sterk afremmend verkeer in de verte. Dat kan straks dankzij coöperatieve Intelligent Transport Systems (ITS). Met het actieprogramma Beter geïnformeerd op weg bevorderen de overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven gezamenlijk de toepassing van deze systemen in infrastructuur en voertuigen. Een tweegesprek met programmadirecteur Marja van Strien en voormalig directeur van Vialis Jan Hendrik Sweers.

‘De toekomst van de ANWB-bewegwijzeringsdienst was jarenlang onzeker. Wat ging er met ons gebeuren? Verdwijnt de afdeling of komt er een andere oplossing? Als Nationale Bewegwijzeringsdienst zijn we eind vorig jaar met 55 medewerkers van Den Haag naar Rijkswaterstaat in Utrecht verhuisd. Voor velen had dit een enorme impact. Het vertrouwde gebouw, de vaste werkplek, de royale ANWB-voorzieningen en de nauwe onderlinge samenwerking zouden ze het meeste missen. Ikzelf mis mijn dagelijkse wandeling door het park in de buurt van het ANWB-kantoor, waar ik vaak de ganzen voerde. Zo’n inspirerende omgeving heeft Westraven niet. Ook is het jammer dat tijdens de verhuizing veel historische spullen, zoals fietsmasten en fietspaddenstoelen, zijn achtergebleven of weggegooid. Dat vertrouwde beeld is er niet meer. Nu, maanden later, heb ik nog steeds moeite met flexwerken. Voordat ik al mijn spullen bij elkaar en aan de praat heb, ben ik zo een halfuur verder. Ook zoek ik dagelijks het gebouw af naar mensen die ik nodig heb. Voordeel is wel dat ik op andere locaties kan werken, wat veel reistijd scheelt. Het is een kwestie van tijd om mijn draai te vinden. Wat mij inspiratie geeft, is de tekst op een postzegel van J.F. Kennedy: Change is the law of life. And those who look only to the past or present are certain to miss the future.'

KRACHT APRIL 2014 15

20-03-14 13:36

INTERVIEW

Beter geïnformeerd op weg

20-03-14 13:37

KRACHT APRIL 2014 21

20-KRACHT_BoterVis.indd 20

20-03-14 13:39

21-KRACHT_Buitenwacht.indd 21

24-03-14 08:48

‘Dat kwam vooral door de grote economische betekenis voor de provincies’, vertelt Jan-Theo IJnsen, trekker van het kwartiermakersteam van RWS Noord-Nederland.

‘Water betekent ook recreëren en de hoofdvaarweg vormde het verbindingsstuk tussen de drukbezochte Friese meren.

Daarnaast liggen veel bedrijventerreinen direct aan de vaarweg of aan een zijtak daarvan.’

Kennis en ervaringen uitwisselen

Geleidelijke overgang ‘Hoewel de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl in eigendom was van de provincies, bestond er altijd al een nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat’, vervolgt Jan-Theo. ‘Vanaf de jaren vijftig verleent ons ministerie exploitatiesubsidie aan de provincies voor de kanalen. Ook nu de hoofdvaarweg tot het areaal van Rijkswaterstaat behoort, blijven Rijkswaterstaat en de provincies de komende jaren op vele fronten samenwerken: bij aanlegprojecten, verkeersondersteuning, handhaving, bediening, dagelijks beheer en onderhoud en calamiteiten. Het uitgangspunt is dat Rijkswaterstaat taken stapsgewijs overneemt om zowel provincies als Rijk voldoende tijd te geven om de nieuwe beheersituatie vorm te geven. Voor de komende jaren hebben we daarom afspraken gemaakt met de provincies over gezamenlijk toezicht vanaf het water en de verkeersbegeleiding van bijzondere transporten.’

‘Zo ontstaat een uniek gezamenlijk Varend Bedrijf dat bestaat uit Rijkswaterstaters en medewerkers van de provincies, met het idee om van elkaar te leren. Onze collega’s bij de provincie kennen het areaal en de schippers.

Wij hebben ervaring met uniform werken volgens de corridorgedachte en weten welk kwaliteits- en serviceniveau we op de rijksvaarwegen nastreven’, vult Sophia Dingenouts, teamleider VWM, aan. 'De betreffende regelgeving is nu conform het gehele vaarwegennet van Rijkswaterstaat.

Brug- en sluiswachters blijven de komende vijf (Friesland) en tien (Groningen) jaar in dienst van de provincies, daarna komen ze over. Wel willen we de bediening volgens de

Eén inspectie, één vergunning, één informatiekanaal De overdracht van de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl heeft ook zichtbare gevol-

22 KRACHT APRIL 2014

22-KRACHT_Toen-straks.indd 22

normen van Rijkswaterstaat inrichten. En dat alle medewerkers van het Varend Bedrijf werken volgens de kaders van Verkeer en Watermanagement (VWM).'

gen voor vaarweggebruikers. Sophia: ‘Eén centrale beheerder op de hele corridor is gunstiger voor de informatievoorziening naar schippers. Zo is er op de hoofdvaarweg nu nog maar één meldpunt, de Centrale Meldpost IJsselmeergebied, voor het doorgeven van calamiteiten. En een schipper die onderweg is vanuit Amsterdam naar Lemmer hoeft nu slechts één keer een vergunning of ontheffing aan te vragen en krijgt te maken met uniforme inspectie.’

Ruimte voor meer transport over water ‘Om de schippers op de hele corridor te faciliteren, maken we de vaarweg LemmerDelfzijl samen met de provincies geschikt voor containerschepen van 110 bij 11,4 meter en maximaal 3.000 ton. Ook vervangen we een aantal bruggen, waaronder de bruggen bij Dorkwerd, Aduard en Zuidhorn. Daarmee blijft deze hoofdvaarweg ook in de toekomst één van de belangrijkste vaarwegen van en naar Duitsland en blijft er ruimte voor de pleziervaart’, zegt Els van Grol, directeur Netwerkmanagement in Leeuwarden. ‘Daarnaast hebben we met de provincies afspraken gemaakt over beheer en onderhoud. Tot 2019 voeren de provincies het dagelijks onderhoud nog uit.

Aan de hand van inspectieprogramma’s kijkt Rijkswaterstaat wat nodig is om de vaarweg toekomstbestendig te onderhouden, door baggeren en oeveraanpassingen bijvoorbeeld. Deze grote onderhoudsklussen voert Rijkswaterstaat sinds 1 januari uit.’

www.lemmer-delfzijl.nl

KRACHT APRIL 2014 23

20-03-14 15:42

22-KRACHT_Toen-straks.indd 23

24-03-14 08:50

Colofon Kracht is een blad voor alle Rijkswaterstaters.

Onderwerpen worden aangeleverd door collega’s uit het land. Uitspraken, meningen en citaten in dit blad weerspiegelen niet noodzakelijk de visie van het management van Rijkswaterstaat. KRACHT verschijnt 6 keer per jaar.

KRACHT maakt gebruik van Layar. Download de app en scan de pagina’s met het icoon om nog meer te ontdekken.

02-KRACHT_Inhoud.indd 2

Uitgave Rijkswaterstaat Corporate Dienst Opdrachtgever Marjan Buruma, Rijkswaterstaat Bestuursstaf Projectleiding Henk Kloosterhuis, Rijkswaterstaat Corporate Dienst BladcoÖrdinatie & realisatie Bureau Karin de Lange, Den Haag Tekst & redactie Bureau Karin de Lange en BCP Eindredactie Susan de Louw en Saskia Hinssen (Bureau Karin de Lange, 070 365 44 34) Beeldredactie Bureau Karin de Lange

Illustratie & fotografie Van Assendelft Fotografie, Marcel Rozenberg, Edwin Weers, Loek Weijts, Thinkstock, Getty Images en Rijkswaterstaat beeldbank.

Oplage 7.500 exemplaren Art direction Ontwerpwerk, Den Haag Vormgeving Inpladi bv, Cuijk Druk drukkerij Vos, Gemert Reacties, suggesties of onderwerpen?

Mail henk.kloosterhuis@rws.nl Vragen over de bezorging kun je sturen aan de afdeling Communicatie van je organisatie­onderdeel.

24-03-14 08:52

STROOIGOED

Feiten en cijfers

94

hoofdwatersysteemobjecten onderzocht

Heb jij de WOW-factor?

118

kilometer kanaal erbij

600.000

kubieke meter zand voor Zuid-Willemsvaart

Daar kom je maar op één manier achter! Bezoek van 2 tot en met 6 juni de week van de WOW-factor. Deze week staat volledig in het teken van ontmoeten, ontbijten, speeddates, inspiratie opdoen of een dag meelopen met een collegabeheerder. Het doel van deze editie? Minimaal honderd beheerders een kijkje in elkaars keuken laten nemen, zodat zij van elkaar kunnen leren over onderwerpen als assetmanagement, inkoop en aanbesteding. Jonge professionals (tot 36 jaar) kunnen meedoen met de WOW YPN Challenge, waarbij ze samen met deelnemers uit meerdere organisaties een relevant vraagstuk uitwerken en presenteren aan een jury.

De winnaar ontvangt twee toegangskaartjes voor de Efteling en een workshop/training naar keuze met een maximale waarde van 1500 euro. Aanmelden kan via: http://weg.platformwow.nl/wow/week-van-de-wow-factor/.

Project A1/A6 valt in de prijzen Het project A1/A6 Diemen-Almere Havendreef, onderdeel van de weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA), is door Project Finance International uitgeroepen tot de beste Publiek Private Samenwerking (PPS) van 2013 in de categorie Wegen Europa. Het project sprong vooral in het oog vanwege het tempo en de souplesse waarmee Rijkswaterstaat de aanbesteding afrondde. De vakjury prees het proces tussen aanwijzing en selectie van de inschrijver. Ondanks de (banken) crisis in Europa tijdens de aanbesteding noemde de jury het veelbelovend dat banken weer betrokken zijn bij de langetermijnfinanciering van infrastructuur. Het project A1/A6 kreeg concurrentie van onder meer de L2 bypass Marseille in Frankrijk en het tolwegenproject Brescia-Bergamo-Milaan in Italië. Meer informatie over Project Finance International: www.pfie.com

Yammer now!

Je team op de hoogte brengen van een vertraagde vergadering? Je collega’s een persoonlijk bericht sturen? Dat kan nu via Yammer Now. Hiervoor hoef je geen telefoonnummers of e-mailadressen uit te wisselen, maar log je eenvoudig in met je zakelijke e-mail- of yammer-account. Aan het blauwe bolletje in het openingsscherm van de app zie je welke collega’s online zijn. Daarnaast kun je foto’s met andere werknemers delen en berichten van anderen liken.

Getweet TWEET:

Facebook Uit TNO-onderzoek blijkt dat circa 40 procent van de files op de A58 spookfiles zijn. Zo’n file ontstaat doordat een weggebruiker op een drukke weg onverwacht moet remmen en daarmee een kettingreactie achter zich veroorzaakt. Op de A58 wordt eind dit jaar getest welke nieuwe technieken in de auto het beste werken tegen spookfiles.

In een ander tijdsgewricht... #throwbackthursday Van de 5.500 verkeerslichten in Nederland beheren wij er ongeveer 200.

RETWEET:

Leuke foto...

Wat een baan moet dat zijn geweest!

KRACHT APRIL 2014 3

02-KRACHT_Inhoud.indd 3

20-03-14 15:44

PORTRET

Aandac voor een

gezonde en veilige werkplek

PROFIEL LEEFTIJD PRIVÉ HOBBY’S MOTTO

29 jaar samenwonend in Breda, zoon van zeven maanden trombone spelen, naar concerten gaan, koken en lekker eten plezier in het werk is terug te zien in het resultaat

4 KRACHT APRIL 2014

04-KRACHT_Portret2.indd 4

20-03-14 15:18

acht

'In staat om iets met impact te presenteren.'

Met deze kwalificatie schopte Ellemieke van Doorn het tot de finale van de verkiezing voor Jonge Ambtenaar van het Jaar. De titel sleepte ze niet in de wacht, maar deze verkiezing liet haar wel inzien waarom ze voor de overheid werkt.

Tot welk inzicht kwam je?

‘Door deze nominatie ben ik bewust gaan nadenken waarom ik voor de overheid heb gekozen. Mijn werk moet ertoe doen.

Ik wil iets vooruit helpen, het verschil maken. En ik werk liever voor de publieke zaak en niet uit commercieel belang. Ik zet me in voor gezonde, veilige en prettige werkplekken van onze operationele collega’s, zoals sluismeesters, verkeersleiders en weginspecteurs, door hierover ergonomisch advies te geven.’

Hoe doe je dat?

‘Als werkpakketleider van het project Verkeersmanagementcentrale van Morgen zorg ik dat de systemen aansluiten bij de taken en behoeftes van operators. Hoe houden operators de (vaar)weg, die ze met hun systemen op afstand bedienen, optimaal in de gaten en begrijpen ze wat zich buiten afspeelt?

Kortom, hoe optimaliseer je de interactie tussen mens en machine? De master Design for Interaction, die ik na mijn studie Industrieel Ontwerpen volgde, was hierop gericht. Mijn promotieonderzoek richt zich specifiek op het situatiebewustzijn van mensen.’

Hoe combineer je het werk bij Rijkswaterstaat met je onderzoek?

‘Deze lopen in elkaar over. Mijn onderzoek vindt plaats in de context van Verkeersmanagementcentrale van Morgen. Wat ik leer, kan ik inbrengen in het project en andersom. Gelukkig neemt de aandacht voor ergonomie bij Rijkswaterstaat toe. Vroeger keken we vooral naar de technische mogelijkheden, nu kijken we meer wat iemand mentaal aankan en hoe we dat het beste ondersteunen. Hoe voorkomen we bijvoorbeeld dat iemand RSI, stress of hoofdpijn krijgt? Bij het uniformeren van de werkplekken nemen we dit in één keer mee.

Zo is de bediencentrale Maasbracht in Limburg volledig ergonomisch verantwoord ingericht. Uiteindelijk willen we

toe naar een situatie waarin een operator niet zijn weg in het systeem hoeft te vinden, maar dat alle systemen optimaal met elkaar samenwerken.’

Ben je direct in deze functie gerold?

‘Na mijn studie begon ik bij het Groene Golf Team, dat zich richt op een goede doorstroom bij verkeerslichten. Voordat ik de overstap maakte naar verkeerssystemen was ik een tijd projectleider van het innovatieprogramma Verzilvering Wegontwerp, waar ik me bezighield met de gevolgen van vergrijzing. Zo hebben veel senioren moeite met het inschatten van een veilige snelheid in scherpe bochten en is de belijning voor hen niet altijd goed zichtbaar. Mijn huidige functie, die in het teken staat van mens-machineinteracties, sluit perfect aan bij mijn opleiding.’

Wat valt het meest op aan de werkplekken?

‘Ik zie regelmatig computerschermen met een heleboel informatie. De samenhang tussen deze systemen kan beter, net als een efficiënte inrichting daarvan. Zo hoef je niet alle informatie continu te tonen, maar kun je sommige informatie beter alleen bij gebruik weergeven. Dat resulteert in een logischer totaalbeeld, dat minder overdonderend is. Hetzelfde geldt voor de weergave van camerabeelden.

Belangrijk is dat de beelden goed zichtbaar zijn, het aantal beperkt blijft, ze in een logische volgorde staan en het systeem gebruiksvriendelijk is.’

Hoe zijn de reacties?

‘Collega’s vinden het prettig dat ik langskom en niet alles op afstand regel. Zo sluit de inrichting aan op wat ze nodig hebben. Wel bespeur ik onrust over de roosterproblematiek en de tijd die is ingeruimd om lopende zaken over te dragen.

Voor mijn werk ben ik afhankelijk van de inbreng van de gebruikers, dus het is fijn als ze hiervoor voldoende tijd krijgen.’

KRACHT APRIL 2014 5

04-KRACHT_Portret2.indd 5

20-03-14 15:18

context Wat betekent

zoneborden ‘Visueel managen’

voor jou?

‘Zeggen wat je doet en doen wat je zegt’

‘Inzicht in ontwikkelingen’

Agneta Liem

Corine van Impelen

‘Zeggen wat je doet en doen wat je zegt.

Het is een eenvoudige toelichting op het zonebord. De officiële definitie luidt dat je met visuele controles de vergelijking tussen actuele en verwachte prestaties maakt. Zo worden verbeterpunten zichtbaar. Het zonebord legt de basis voor actie en is een impuls om je werk bij te sturen en te verbeteren. De regels? ‘No sitting, no coffee, no stories’.

Door bij het zonebord te staan stimuleer je je actieve houding. Het is geen koffieuurtje voor verhalen. Het zonebord heeft zich in de praktijk al bewezen.

Het geeft ons structuur en efficiency in overleggen, omdat je volgens een vast patroon van vijf vragen vergadert: Wat is je doel? Wat is je huidige toestand?

Wat zorgt voor het verschil tussen die twee? Wat is je volgende stap ter verbetering? Wanneer kun je het effect van je volgende stap laten zien?’

‘Het programma ‘Samen Beter voor Minder’ is een groot verandertraject binnen Achmea waarbij we het operationeel management (OM) continu verbeteren.

Het woord zoneborden gebruiken we niet. Wij spreken over ‘OM-borden’.

Binnen het programmabureau bekijken we wekelijks de status van deze borden.

profiel

profiel

profiel

Functie

Functie

Functie

Johan Gietman

‘Met een zonebord kunnen leiding­ gevenden werknemers- en klanttevredenheid, productie en ambitie volgen en beheersen. Het is een visueel sturingsmiddel met een link naar lean-management. Parameters en matrices op het whiteboard maken het mogelijk om terug te kijken op behaalde resultaten en vooruit te blikken naar ambities en daaraan acties te koppelen. Daarmee is het zonebord een hulpmiddel om integraal te sturen op variabelen. Ik ontwikkelde het bord bij de afdeling Audit en Toezicht als KR8-deskundige in 2008.

In de zoektocht naar een vertaling van visueel management nam ik het procesgebied - de zone - waarvoor een manager verantwoordelijk is, centraal. Zo kwam ik op zoneborden. Toen we het sturingsmiddel verder ontwikkelden, ging het woord een eigen leven leiden.

Voordat we het doorhadden, werd het Rijkswaterstaatjargon. Nu werken we toe naar uniformering van zoneborden.

Het zou fantastisch zijn als het woord ooit in de Dikke Van Dale komt.’

Senior adviseur bedrijfsvoering RWS Leeftijd 34 Reageren via @Jopie55

programmamanager KR8 61 Reageren via LinkedIn.com/pub/ agneta-liem Leeftijd

In de praktijk worden ze ‘praatplaten’ genoemd. Op basis hiervan komt het gesprek op gang. Ze geven ons inzicht in de ontwikkelingen, de verbeterpunten en de aandachtspunten. En ze bieden houvast en sturing. Ik werd met ‘zoneborden’ bekend in de tijd dat ik vanuit het bureau Maatschap voor Communicatie betrokken was bij verandertrajecten binnen Rijkswaterstaat. Toen ik bij Achmea met een groot verandertraject bezig was, waarbij lean ook een rol speelde, kwamen het hoofd van de communicatieafdeling en enkele adviseurs van Rijks­ waterstaat bij Achmea op bezoek om kennis en ervaring hierover met elkaar uit te wisselen. Dat was heel inspirerend.

Daar kwam de term weer opduiken.’

Teammanager/ senior communicatieadviseur Achmea Leeftijd 44 Reageren via @corineimpelen

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

6 kracht april 2014

06-KRACHT_Context.indd 6

20-03-14 13:28

COLUMN

RWS speelt een serious game Rijkswaterstaters zijn serieus en werken hard, ook aan de inrichting van de interne processen. Dat is een serieuze opgave waarbij het bestuur kortgeleden nog stevig moest vergaderen over de naamsverandering van het proces Sterk in de Regio (SidR). “SidR” werd “OmgevingsManagement en AssetManagement”, eerst afgekort als ‘‘OMAM’’ en nu in het O&F-rapport benoemd als “OAM”.

Soms zien we door de losse letters de samenhang in het proces niet meer. Dan vergen details en onvolkomenheden in het veranderproces alle aandacht en zijn we bezig met franje en randverschijnselen. Dat vergt tijd, maar levert geen rendement. Het lijkt een game - een spelletje - en geen serious game. Want die spelers ontwikkelen zich door het spelen van een serious game.

Ontwikkelen wij RWS’ers ons wel voldoende in het OP2015-proces? Hoe kunnen wij onze OP2015-processen transformeren tot een serious game? Moeten we een voorbeeld nemen aan de ultieme game community uit de tv-serie The Big Bang Theory? Hoofdrolspeler Sheldon en zijn kompanen zijn slim genoeg, maar sociaal wel een beetje onhandig …

Nee, die maar niet. Rijkswaterstaat heeft mensen nodig die nadenken over wat we doen en over hoe we het doen.

Procesbeschrijvingen en -schema’s helpen om ons werk professioneel in te richten, maar inzicht en deskundigheid vervangen ze niet. Bedenk dat de Titanic op efficiënte wijze door professionals is gebouwd en de Ark slechts door een goedwillende amateur.

RWS speelt een serious game !?

Op een dag staat er een punt achter. En dan maken we daar een ! van.

N&N

KRACHT APRIL 2014 7

07-KRACHT_Column.indd 7

20-03-14 13:44

REPORTAGE

Op tournee

langs bruggen en sluizen

8 kracht APRIL 2014

08-KRACHT_Reportage.indd 8

20-03-14 13:32

53 94

hoofdwatersysteemobjecten in 2014

complexen in 2014

circa

130

circa

70

hoofdwegenobjecten in 2015 en 2016

hoofdvaarwegenobjecten in 2015 en 2016

n

Feiten en cijfers

In drie jaar tijd reist het ‘busje’ van het Impulsprogramma Aanpak Kritieke Technische Infrastructuur (IMPAKT) langs alle objecten van Rijkswaterstaat. Met als doel verbeteringen op het gebied van beveiliging, veiligheid en betrouwbaarheid te realiseren binnen slechts zes maanden. Dit keer reed de ‘klusbus’ naar Rijkswaterstaat Zee en Delta.

kracht APRIL 2014 9

08-KRACHT_Reportage.indd 9

20-03-14 13:32

LT A E S, EN ZEE D J D I E F O H HOO RC S MA RICT T DIS

PA S DI CAL SC G IPL ROO T, INE LEID ER F U

NCTI

ONELE

DE

VEILIGHEID

9.00 uur

Kaf van het koren scheiden

N

Veel betrokkenen komen af op de kick-off van de schouw van de objecten bij steunpunt Bruinisse, want de strijd tegen het water is vooral in Zeeland groot. Vrijwel de hele provincie ligt op of onder zeeniveau en het landschap is een lappendeken van polders en dijken. De veiligheid van bruggen, sluizen en keringen is hier cruciaal. Marco Heijdens, districtshoofd bij Rijkswaterstaat Zee en Delta, is zich hiervan bewust, maar plaatst bij binnenkomst meteen ook een kritische kanttekening bij de komst van de IMPAKT-bus. ‘Er komen zo veel veiligheidsdossiers op ons

af met net zo veel puzzelstukjes, dat het voor de regionale onderdelen lastig is het kaf van het koren te scheiden. De Prestatiegestuurde Instandhoudingsplannen (P-IHP’s) zijn leidend en vormen de basis van de onderhoudsbehoefte van een object. Alle onderwerpen, zoals reliability, availability, maintainance en safety (RAMS), komen hierin aan bod. Als IMPAKT daaraan bijdraagt, pakken we het op.’

9.30 uur

‘We zijn in ontwikkeling’

Marco kijkt de aanwezigen aan en maakt de vergelijking met een ontwikkelingsland. ‘Je slaat geen waterput als

10 KRACHT APRIL 2014

08-KRACHT_Reportage.indd 10

24-03-14 08:44

een land daar niets aan heeft. Bij landelijke programma’s gaan we soms direct aan de slag, zonder dat bekend is waaraan we precies behoefte hebben. Aan het eind van het jaar vinken we dan af wat is gerealiseerd. Maar zo werkt het niet. Als regio zijn we in ontwikkeling. We zijn ons aan het bekwamen. Met het opleggen van maatregelen is dat niet in één keer allemaal op orde. Het is belangrijk de juiste maatregelen in ons proces en bij onze mensen te borgen.’ Arthur de Graaf, technisch manager van IMPAKT, reageert direct om de zorg van Marco weg te nemen.‘ Wij komen hier niet om weer een nieuw programma op te leggen, maar willen juist samen met jullie informatie verzamelen, inventarisaties maken en maatregelen definiëren. Het doel van IMPAKT is vooral ICTbeveiliging verhogen, vertrouwen wekken en ongevallen voorkomen. We willen deze zaken realiseren en borgen in de processen voor de toekomst.’

10.00 uur

Wat is de procedure bij een cyberaanval?

Arthur stipt aan dat IMPAKT deel uitmaakt van het programma Beveiligd Werken, waarmee Rijkswaterstaat zijn automatisering, ICT-infrastructuur, netwerken en data weerbaarder maakt tegen ICT-verstoringen en cyber­ criminaliteit. ‘Ons multidisciplinaire team (cybersecurity, beveiliging, assetmanagement en besturingstechniek) controleert de complexen op alle veiligheidsaspecten.

Dus niet alleen op de aanwezigheid van een noodstop, maar ook op de procedure bij een cyberaanval. Hun aanpak luidt: samen informatie verzamelen, handelen op basis van geconstateerde problemen en maatregelen definiëren die de opdrachtnemer kan uitvoeren.’ De uitleg van Arthur bevalt Marco, want hij knikt instemmend.

‘Het programma moet ons in onze ontwikkeling helpen en niet storen. Vaak overkomt het ons, in plaats van dat we het samen oppakken. In IMPAKT heb ik wel vertrouwen.

In twee weken tijd zitten alle experts bij elkaar en pakken ze het hele object beet. Ze bekijken welke risico’s er zijn, leggen dit vast én benoemen maatregelen, die in zes maanden kunnen worden gerealiseerd.’

10.30 uur

Drukste sluis voor de pleziervaart Aan het eind van de kick-off start de schouw van de objecten. Iedereen krijgt eerst een veiligheidsfilm te zien. Deze film brengt de risico’s in kaart en gaat in op de gedrags­ regels rondom veiligheid en gezondheid. Een sticker op de veiligheidshelm is het bewijs dat de drager de film heeft gezien. Daarna gaat het team op pad. Bij het betreden van het terrein meldt het team zich via de intercom aan bij de bedientoren van de Grevelingensluis. Deze 139 meter lange sluis werd in 1962 voor het scheepvaartverkeer open­ gesteld en behoort nu tot een van de drukste sluizen voor de pleziervaart. Sinds 2009 bedient Rijkswaterstaat de sluis op afstand vanuit het Topshuis. Toch wordt de Grevelingensluis nog weleens lokaal bediend. Pascal Groot, disciplineleider functionele veiligheid, wijst naar de beelden in de bedienkamer. Samen met Robert Romijn, machineveiligheid-consultant bij Pilz, bekijkt hij

of het object voldoet aan de essentiële veiligheidseisen.

‘In de bedienkamer testen we de technische omschakeling, net als de noodstoppen. En we kijken of er geen beelden op de schermen wegvallen. Daarnaast kijk ik of de maat­ regelen die Pilz straks voorstelt, echt noodzakelijk zijn.’

12.00 uur

Geen knelgevaar of losliggende stenen?

Alle handelingen legt het team onder een vergrootglas.

Is er knelgevaar bij het dichtgaan van de slagbomen?

Zijn de luiken verzonken? Zit de noodstop op een logische plek? Liggen de instructieboekjes binnen handbereik? Is de ruimte onder de brug alleen toegankelijk voor bevoegden? Dit soort vragen komen allemaal aan bod. André van Dijke, medewerker Informatiebeveiliging Kwaliteit Arbo en Milieu (IKAM), noteert de hoogte van een hek. ‘Ik heb vooral oog voor de arboveiligheid. Ik kijk of er gevaren zijn, de hekken hoog genoeg zijn, je niet ergens over struikelt of knel komt te zitten wanneer de brug in werking is.’

14.00 uur

Afmelden bij de centrale

Bij het betreden van elke ruimte opent en sluit Volkerrail direct alle poorten en hekken. ‘Als alle risico’s en maat­ regelen in kaart zijn gebracht, kijken we naar de uitvoerbaarheid en prioriteit van een desbetreffende maatregel’, zegt Pascal. ‘In de volgorde die hieruit voortvloeit, pakken we de verbeteringen per object in zes maanden tijd aan.’ Voordat het team het terrein verlaat controleren Pascal en Robert de ruimte onder een van de luiken.

Alles is in orde. Daarna keert het team terug naar het steunpunt Bruinisse. Maar niet voordat zij zich hebben afgemeld bij de centrale, zoals de veiligheidsregels voorschrijven. Na een intensieve periode van twee weken vervolgt de bus zijn weg weer naar één van de andere objecten van Rijkswaterstaat.

Programma Beveiligd Werken Thuis, onderweg en op het werk. Iedereen is overal en altijd online via computers, smartphones en tablets.

Digitalisering maakt ons flexibel, maar ook kwetsbaar. Vanwege de dreiging van cybercriminaliteit gaat Rijkswaterstaat nog verstandiger om met de beveiliging en betrouwbaarheid van alle ICT-infrastructuur, netwerken, data, procedures en documentatie.

Met het programma Beveiligd Werken maakt Rijkswaterstaat zich weerbaar voor toekomstige ICT-ontwikkelingen. Dit programma telt zes sporen: • Implementatie Baseline informatiebeveiliging Rijksdienst, Missie kritieke ketens • Implementatie Baseline informatiebeveiliging Rijksdienst, Generieke systemen • Traject Informatie Classificatie • IMPAKT • Competence Center industriële automatisering • Programmamanagement

kracht april 2014 11

08-KRACHT_Reportage.indd 11

20-03-14 13:32

MOOI WERK

Opwaardering

Zuid-Willemsvaart geeft economie een boost Het kanaal over een lengte van 13 kilometer verbreden en verdiepen, drie bruggen ophogen en nieuwe damwanden plaatsen. De opwaardering van de Zuid-Willemsvaart tussen Den Dungen en Veghel verloopt in volle vaart.

Na afronding halverwege dit jaar is de Zuid-Willemsvaart geschikt voor klasse 4-schepen. Daar varen de Brabantse economie en het verkeer over water en weg wel bij. Om zo veel mogelijk hinder te voorkomen gaan de aannemerscombinatie en Rijkswaterstaat in gesprek met Veghelse bedrijven.

Efficiëntere aanvoer ‘Als diervoederbedrijf werken we met grote grondstofvoorraden die we via onze kade aan de Zuid-Willemsvaart laten aanvoeren.

Tijdens de werkzaamheden kunnen we enkele dagen niet lossen. Daarom moeten we onze voorraden flink vergroten. Ruim van tevoren werden we door de aannemerscombinatie op de hoogte gebracht van de werkzaamheden.

Zo konden we onze planning daar goed op aanpassen en verloopt alles soepel. De opwaardering van de Zuid-Willemsvaart levert voor Agrifirm een groot voordeel op: straks kunnen we onze voorraden met nog grotere schepen efficiënter aanvoeren.’

Peter Boudeling directeur Inkoop, Productie en Logistiek bij Agrifirm

12 KRACHT APRIL 2014

12-KRACHT_Mooi werk2.indd 12

20-03-14 15:33

Werk met werk maken ‘In de opwaardering draait het om het benutten van kansen. Zo kwam bij de verbreding en verdieping van de vaart 600.000 kubieke meter zand vrij. Om verkeershinder op het kanaal en de provinciale weg te voorkomen voerden we dat materiaal via een lopende band af naar een nieuw depot. Door het materiaal in de omgeving te hergebruiken, maken we werk met werk, door er bijvoorbeeld open afritten van te maken van de te verbreden provinciale weg. Ook bespaarden we vier weken door slimmer te plannen bij twee brugophogingen. Dat scheelde het verkeer bijna twee miljoen omreiskilometers.’

Gerbert Ploegmakers projectmanager aannemerscombinatie Vissers/Ploegmakers

Taal van de omgeving ‘Tijdens de voorbereiding inventariseerden we samen met de aannemerscombinatie welke bedrijven in de omgeving we met de opwaardering raken. Dat was het startpunt om contact te leggen. Tijdens gesprekken kregen we de raakvlakken in beeld. Voor de bedrijven in de omgeving bleken bereikbaarheid, bedrijfsvoering en continuïteit de grootste zorgen. Door ze tijdig te informeren, verrassingen uit te sluiten en mee te denken over oplossingen creëerden we draagvlak. De omgevingsmanager van de aannemerscombinatie spreekt de taal van de omgeving en weet wat er speelt. Dat helpt.’

Michael Blatter omgevingsmanager projecten opwaardering Zuid-Willemsvaart bij Rijkswaterstaat

KRACHT APRIL 2014 13

12-KRACHT_Mooi werk2.indd 13

20-03-14 15:34

ACHTERGROND

HET TRANSITIEPROCES In 5 fasen

!

!

P r ocesg er ich t we

? ?

O&

S NG IN G A

IN G A

NG

S

tr tr

t uc t uc

O&

r uu

F

oude stucturen

Afscheid nemen van oude structuren, werkwijzen, leidinggevenden en Afscheid vanvan oude collega's,nemen maar ook structuren, werkwijzen, een stukje cultuur. leidinggevenden en collega's, maar ook van een stukje cultuur.

Frustratie en verwarring

Alertheid

KR KR

8w 8w

er er

kw kw

ijz

e

UITG ANG

ijz

e

UITG ANG

collega’s

oude stucturen

Pas als we urgentie inzien en voelen, komen we daadwerkelijk in Pas als we urgentie beweging. inzien en voelen, komen we daadwerkelijk in beweging.

HoeSpanning herken je de fasen?

rken

collega’s werkwijzen

r uu

LOSLATEN

Hoe herken je de fasen?

werkwijzen

F

URGENTIE URGENTIE

P r ocesg er ich t we

rken

LOSLATEN

NIET-WETEN Een fase vol onzeker-

NIET-WETEN heden. Het oude is er niet meer, maar het nieuwe Een vol onzekerook fase nog niet. heden. Het oude is er niet meer, maar het nieuwe ook nog niet.

Onzekerheid

CREATIE Hier krijgen we weer

CREATIE nieuwe energie richting de doelen en gaan we Hier krijgen we onderzoeken enweer nieuwe energie richting experimenteren. de doelen en gaan we onderzoeken en experimenteren.

Nieuwe energie

NIEUW BEGIN Het nieuwe gedrag dat

NIEUW BEGIN past bij de gewenste sitatie voelt als gewoon.

Het nieuwe gedrag dat past bij de gewenste sitatie voelt als gewoon.

Organisatie komt tot rust

Ontkennen

Desoriëntatie

Positief ondernemend

Trots

Onrust Alertheid Onzekerheid Spanning

en gemis Verdriet, angst Frustratie en verwarring and Weerst Ontkennen

Twijfel Onzekerheid

Enthiousasme Onrust

Opluchting t, angst en gemis Verdrie

Onzekerheid

Weerstand

Enthiousasme

Opluchting

Veel ruimte om te Nieuwe energie experimenteren Positief ondernemend Weinig kaders en Veel ruimte om te routines experimenteren Mensen die zich Weinig kaders en profileren routines Mensen die zich profileren

Ambivalentie overtot rust Organisatie komt verlies Trots Nieuwe begint normaal Ambivalentie over aan te worden. Lekker verlies het werk.

Nieuwe begint normaal te worden. Lekker aan het werk.

Verlies aan Desoriëntatie productiviteit Twijfel Terugtrekken Verlies aan of heroriëntatie productiviteit Terugtrekken of heroriëntatie

14 KRACHT APRIL 2014

14-KRACHT_Achtergrond2.indd 14

20-03-14 13:36

Erken dat

veranderen iets met je doet In KRACHT spreken we regelmatig over inhoudelijke en praktische zaken van de veranderopgave. Maar welke impact hebben deze veranderingen op ons persoonlijk?

‘Ingrijpende veranderingen hebben effect op hoe je je voelt.

Als je begrijpt waarom je moet veranderen, wat dat betekent en wat je moet loslaten, weet je beter wat je te doen staat. En kun je een nieuwe situatie gemakkelijker accepteren’, zegt Hella van der Linden, programmamanager transitie. ‘Aandacht en erkenning hiervoor is van wezenlijk belang om persoonlijk en als organisatie verder te komen.

Het is essentieel voor het slagen van het OP2015.’

Geen weg terug Met het plaatsingsproces komt de verandering echt dichtbij. Voor de een betekent dat opluchting, voor de ander teleurstelling. Het besef dat het anders wordt, neemt toe. Er is geen weg terug en er ontstaat een gevoel van onrust of spanning. Soms ook van enthousiasme, omdat de verandering nieuwe kansen kan brengen.

Deze fase van loslaten en niet weten is lastig. Wat kun je behouden en van wie en waarvan moet je afscheid nemen? ‘Iedereen ervaart dat anders’, zegt Hella. ‘De een blijft terugverlangen, de ander ziet direct mogelijkheden.

Zodra je beseft dat je het oude moet loslaten en het nieuwe er nog niet is, geeft dat vaak onzekerheid.

Alles staat op losse schroeven. Een moeilijke periode waar we met elkaar doorheen moeten en waarin we elkaar moeten steunen. Het omslagpunt komt zodra je je eigen positie hebt herijkt, weet wat je wensen en kwaliteiten zijn en hoe dat past in de nieuwe situatie.’

Aandacht voor de menselijke kant ‘Het zijn de mensen die ertoe doen bij een organisatieverandering. Voldoende aandacht voor wat we meemaken, wat dat met ons doet en hoe we ons opnieuw kunnen verbinden aan de nieuwe situatie, is essentieel

'Change is the law of life' ‘De toekomst van de ANWB-bewegwijzeringsdienst was jarenlang onzeker. Wat ging er met ons gebeuren? Verdwijnt de afdeling of komt er een andere oplossing? Als Nationale Bewegwijzeringsdienst zijn we eind vorig jaar met 55 medewerkers van Den Haag naar Rijkswaterstaat in Utrecht verhuisd. Voor velen had dit een enorme impact. Het vertrouwde gebouw, de vaste werkplek, de royale ANWB-voorzieningen en de nauwe onderlinge samenwerking zouden ze het meeste missen. Ikzelf mis mijn dagelijkse wandeling door het park in de buurt van het ANWB-kantoor, waar ik vaak de ganzen voerde. Zo’n inspirerende omgeving heeft Westraven niet. Ook is het jammer dat tijdens de verhuizing veel historische spullen, zoals fietsmasten en fietspaddenstoelen, zijn achtergebleven of weggegooid. Dat vertrouwde beeld is er niet meer. Nu, maanden later, heb ik nog steeds moeite met flexwerken. Voordat ik al mijn spullen bij elkaar en aan de praat heb, ben ik zo een halfuur verder. Ook zoek ik dagelijks het gebouw af naar mensen die ik nodig heb. Voordeel is wel dat ik op andere locaties kan werken, wat veel reistijd scheelt. Het is een kwestie van tijd om mijn draai te vinden. Wat mij inspiratie geeft, is de tekst op een postzegel van J.F. Kennedy: Change is the law of life. And those who look only to the past or present are certain to miss the future.'

Hans van Krugten ontwerper bij de Nationale Bewegwijzigingsdienst

om de verandering te maken. We stimuleren leidinggevenden het gesprek daarover met hun mensen aan te gaan. Veranderen doet iets met je en kost tijd. Dat is onvermijdelijk. Erken dat en praat erover, ook met collega’s. Als je de situatie kunt accepteren, kun je weer verder, krijg je focus en kom je er vaak sterker uit. Pas wanneer je die emotionele verandering hebt doorgemaakt, kun je je verbinden aan de nieuwe situatie.’

KRACHT APRIL 2014 15

14-KRACHT_Achtergrond2.indd 15

24-03-14 08:47

‘Op de lange termijn behoren zelfs volledig geautomatiseerde voertuigen tot het straatbeeld’ Jan Hendrik Sweers, voormalig directeur Vialis

16-KRACHT_Interview.indd 16

20-03-14 13:37

INTERVIEW

Beter geïnformeerd op weg Auto’s die automatisch 112 bellen bij een ongeluk of waarschuwen voor een scherpe bocht, een glad wegdek of sterk afremmend verkeer in de verte. Dat kan straks dankzij coöperatieve Intelligent Transport Systems (ITS). Met het actieprogramma Beter geïnformeerd op weg bevorderen de overheid, kennisinstellingen en het bedrijfsleven gezamenlijk de toepassing van deze systemen in infrastructuur en voertuigen. Een tweegesprek met programmadirecteur Marja van Strien en voormalig directeur van Vialis Jan Hendrik Sweers.

Om met de deur in huis te vallen: wat doen Intelligent Transport Systems?

Jan Hendrik: ‘Eigenlijk borduurt ITS voort op de ontwikkelingen van bestaande informatie- en communicatietechnologieën in onder meer navigatiesystemen en cruise control. Daarnaast maakt ITS gebruik van verkeersinformatie die weggebruikers nu al online raadplegen via hun smartphone. De ontwikkelingen rond deze systemen gaan razendsnel. Voor de beeldvorming: binnen tien jaar is zo’n 60 procent van het Nederlandse wagenpark met elkaar verbonden. Gesproken wordt over de ontwikkeling van zogeheten connected cars. Op de lange termijn behoren zelfs volledig geautomatiseerde voertuigen tot het straatbeeld. Al deze ontwikkelingen bieden kansen voor een kwalitatief betere informatievoorziening aan weggebruikers en een kosteneffectiever verkeersmanagement.’

Hoe haakt het actieprogramma Beter geïnformeerd op weg hierop aan?

Marja: ‘Goede bereikbaarheid is een voorwaarde voor economische groei. Door techniek en verkeersmanagement met elkaar te verbinden kunnen we de mobiliteit verbeteren en het verkeer veiliger, efficiënter, betrouwbaarder, milieuvriendelijker én zelfs comfortabeler maken. Het doorontwikkelen van ITS is bovendien een belangrijke ambitie van de minister. Deze wil ze nadrukkelijk samen met marktpartijen en kennisinstituten

oppakken. Verkennende gesprekken met serviceproviders, industrie en kennisinstellingen hebben vervolgens geleid tot het actieplan Beter geïnformeerd op weg. Hiermee willen we een aantal doelstellingen behalen, zoals een betere dienstverlening naar reizigers die tegelijkertijd bijdraagt aan een veilig, bereikbaar en leefbaar Nederland.

Maar ook doelen die leiden tot kosteneffectief en efficiënt verkeersmanagement en de versterking van de internationale concurrentiepositie. Wegbeheerders en bedrijfsleven willen hun koppositie op het gebied van ITS in Europa behouden of verder uitbouwen.’

Welke paden bewandelt dit actieplan?

Marja: ‘Dit actieprogramma bestaat uit een Routekaart en een Uitvoeringsagenda voor de komende tien jaar.

De komende drie jaar zetten we in elk geval de test- en ontwikkelomgeving voor coöperatieve ITS op poten. Zo wordt de testomgeving voor slimme verkeerssystemen bij de N270 verder uitgebouwd. Vanuit een innovatieve verkeersmanagementdesk op de High Tech Automotive Campus in Helmond bekijken en analyseren we praktijktests. En op de corridor Rotterdam-Frankfurt-Wenen willen we nieuwe technologie inzetten waarbij de bestuurder onder meer via apparatuur in de auto een waarschuwing krijgt over naderende wegwerkzaamheden.

Dit stelt hem in staat tijdig een alternatieve route te nemen of gas terug te nemen. Ook dit weer met het oog op meer veiligheid en doorstroming op de snelwegen.’

KRACHT APRIL 2014 17

16-KRACHT_Interview.indd 17

20-03-14 13:37

‘Goede bereikbaarheid is een voorwaarde voor economische groei’ Marja van Strien, programmadirecteur

Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten?

Marja: ‘Gedurende deze transitie willen wij graag weten hoe weggebruikers omgaan met alle informatie die de auto inkomt. Wat gebeurt er als het in-car-systeem of de smartphone uitvalt? Hoe slaagt de weggebruiker er dan toch in om op zijn bestemming te komen? Wat betekent dat voor de veiligheid? We gaan niet zelf het wiel opnieuw uitvinden, maar sluiten zo veel mogelijk aan op internationale ontwikkelingen. Een van de onderwerpen is de zogeheten human factor: de mens als integraal onderdeel van een proces of systeem. Daarnaast dragen we bij aan de internationale afspraken tussen de wegbeheerders en de auto-industrie. Die gaan over welke informatie we uit de data in de auto halen en wie de eigenaar van die informatie is. Kun je bijvoorbeeld uit ruitenwissers die aanstaan in auto’s opmaken dat er een file is ontstaan vanwege regen?

Een ander punt waarmee we zorgvuldig omgaan, is cybersecurity. Kunnen terroristen via een auto-inbraak heel Nederland platleggen? Omdat we onze verantwoordelijkheid voor de openbare orde en veiligheid te allen tijde willen garanderen, willen we antwoorden op deze vragen.’

Waarom is de regie van dit plan juist bij Rijkswaterstaat belegd?

Marja: ‘Als uitvoeringsorganisatie van het ministerie van IenM is het logisch dat Rijkswaterstaat die handschoen oppakt en een volgende stap zet voor de uitvoering van het actieprogramma. Het is de taak van het programmateam om een innovatieproces als dit aan te jagen en te faciliteren. Dat kan alleen in netwerkverband. Samen met marktpartijen en andere overheden buigen we ons over de vraag hoe we zo verstandig mogelijk kunnen omgaan met de innovatieve technologie die eraan komt. Je krijgt

straks dat sommige auto’s wel zijn uitgerust met nieuwe technologie en andere niet. Hoe hou je dat veilig en begrijpelijk voor de weggebruiker? Daarin heeft Rijkswaterstaat net als andere wegbeheerders een belangrijke rol voor de uitvoering.’

Welke kennis brengt het bedrijfsleven in?

Jan Hendrik: ‘Als voormalig directeur in het bedrijfsleven weet ik hoe de hazen daar lopen. Organisaties die zich richten op het ontwerpen, uitvoeren en in stand houden van innovatieve mobiliteitsoplossingen, moeten op een bepaald moment hun investering terugverdienen.

Daarnaast weet ik uit ervaringben dat cocreatie nodig is om samen te werken, alleen al om goed op de hoogte te zijn van wat zich afspeelt in de markt. En om de internationale concurrentie een stap voor te blijven.’ Marja: ‘Dat ons actieplan een horizon heeft van tien jaar, maakt het voor de markt interessant. Voor het bedrijfsleven is het lastig investeren als zij niet weten welke koers de overheid de komende jaren vaart.’

Hoe innovatief is deze samenwerkingsvorm?

Marja: ‘Omdat bedrijven hier in Nederland hun nieuwe technieken kunnen testen en uitrollen, creëren we zowel technische innovatie als nieuwe manieren van samenwerken. Bovendien kunnen we zo ook onze kennis en producten en diensten naar het buitenland exporteren.

Eigenlijk zoals we dat ook doen met onze kennis van watermanagement. Het zou natuurlijk prachtig zijn om ook op het gebied van verkeersmanagement koploper te zijn in Europa.’ Jan Hendrik: ‘Kennisdelen en cocreëren leidt sneller tot innovaties, zorgt voor meer internationale zichtbaarheid en maakt investeringen betaalbaarder.’

18 KRACHT APRIL 2014

16-KRACHT_Interview.indd 18

20-03-14 13:37

GROEN EN GEEL Hoe kijkt de buitenwereld tegen de inspanningen van Rijkswaterstaat aan? Behalve schouderklopjes zijn er terecht of onterecht ook ergernissen. Nu in KRACHT…

Door de toename van het verkeer in de spits op de Nederlandse snelwegen loopt het verkeer vaker vast. Zo ook op de A2 met de 1.650 meter lange Leidsche Rijntunnel als onderdeel van dit traject.

Vanwege de ophoping van het verkeer op de aansluitende A12 bij knooppunt Oudenrijn komt het verkeer op de parallelbaan naar het zuiden regelmatig voor de tunnel tot stilstand.

Danielle Bronk, weggebruiker van de A2, staat regelmatig voor een dichte tunnel

Patricia Troost, persvoorlichter bij Rijkswaterstaat, geeft antwoord

‘Voor mijn werk bij Jaarbeurs Utrecht neem ik dagelijks afrit 8 direct na de Leidsche Rijntunnel. Dit is de snelste weg naar mijn werk. Sinds de openstelling van deze tunnel sta ik regelmatig vast. Tot voor kort vond ik het nogal vreemd dat ik eenmaal in de tunnel gewoon kon doorrijden. Daarvan wilde ik wel eens het fijne weten. Ik stuurde een bericht naar Rijkswaterstaat. Want waarom zou je een poos vaststaan vóór de tunnel als je ín de tunnel ineens kan doorrijden?’

‘De reden dat weggebruikers regelmatig voor de Leidsche Rijntunnel moeten stilstaan, is te verklaren vanuit de tunnelwetgeving. Daarin staat dat er geen file mag staan in de tunnel.

De zogeheten tunneldosering voorkomt dat.

De tunnel wordt uit voorzorg afgesloten op het moment dat een file in dreigt te ontstaan.

Het verkeer rijdt daarna gedoseerd door de tunnelbuis. Het vrijhouden van een tunnel is belangrijk voor de veiligheid van weggebruikers. Auto’s moeten de tunnel immers wel kunnen verlaten bij een ongeluk of pech.

Het afsluiten van een tunnelbuis heeft dus in het overgrote deel van de gevallen niets te maken met het functioneren van de tunnel, maar met een knelpunt in de doorstroming op het omliggende netwerk.’

Tunnel doseren, file creëren?

KRACHT APRIL 2014 19

19-KRACHT_groen en geel.indd 19

20-03-14 13:41

BOTER BIJ DE VIS Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis. Ideeën van medewerkers zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

Alle kleine beetjes helpen, moet Jansje, managementondersteuner Programma’s, Projecten en Onderhoud (PPO), hebben gedacht. Daarom presenteerde ze een nieuwe werkwijze tijdens de afdelingsbijeenkomst in november. ‘Als je bloemen, kantoorartikelen en visitekaartjes per organisatieonderdeel of afdeling inkoopt, bestel je veel onnodige materialen om aan het minimale bestelbedrag te komen. Dat is zonde. Door het centraal per locatie te bestellen, bespaar je tijd en voorkom je een overbodige voorraad. Ook het hergebruik van kantoorartikelen zoals ordners en showtassen kun je zo beter stimuleren’, zegt Jansje.

Kosteloos invoeren Quick wins met minimale inspanning zijn het resultaat. Per locatie zijn slechts één of twee managementondersteuners nodig die dit willen doen. En er moet een kleine opslagruimte zijn van waar zij de binnengekomen bestellingen verdelen en doorsturen. De jury zag gelijk potentie in deze werkwijze, zeker omdat het idee zonder kosten is in te voeren. ‘Niet praten, maar doen, werd het nieuwe adagium. Zodoende bedien ik nu diverse Rijkswaterstaat-organisatieonderdelen, projecten en districten binnen Haarlem. Vanuit mijn depot daar geef ik showtassen, ordners en ander materiaal dat na een verhuizing of organisatieverandering over is weer een tweede leven.’

20-KRACHT_BoterVis.indd 20

Bloemen, kantoorartikelen en visitekaartjes bestelden managementondersteuners per afdeling of organisatieonderdeel. Maar omdat het minimale bestelbedrag 50 euro bedraagt, groeide ook de voorraad overbodige goederen.

Jansje Horemans oplossing toont de kracht van de eenvoud.

20-03-14 13:39

BUITENWACHT

Serious game voor Value Engineering

Value Engineering Niet direct denken in oplossingen, maar eerst kijken naar behoeften en functies. Daar draait het bij Value Engineering (VE) om. Door bewust te kijken naar de benodigde functies bij projecten, komen we erachter wat de eisen, wensen en behoeften van stakeholders zijn. En wat de impact daarvan is op bijvoorbeeld de kosten en de functionaliteit. VE-studies blijken in de praktijk tot kostenbesparingen te leiden van gemiddeld ongeveer 10 procent.

‘Learning by doing’

‘Serious business’

‘Games fascineren me al sinds mijn veertiende.

Toen programmeerde ik strategische spellen voor de computer. Gaandeweg ontdekte ik steeds beter hoe je de werkelijkheid kunt nabootsen in een spelomgeving. In opdracht van Rijkswaterstaat en ProRail ontwikkel ik samen met het bedrijf Up The Apple Tree een game waarbij je als speler stap voor stap de basisprincipes van Value Engineering (VE) ontdekt. Het is de bedoeling dat Rijkswaterstaters zelf ervaren hoe ze een VE-studie winstgevend kunnen inzetten tijdens een verkennings- en planuitwerkingsfase. Omdat ik aan het begin van mijn stage nog niet wist wat Value Engineering inhield, heb ik me eerst intensief in het onderwerp verdiept.’

‘Onlangs sprak minister Schultz van Haegen in het televisieprogramma De Wereld Draait Door met groot enthousiasme over de inzet van serious games binnen IenM. Ze noemde het een krachtige manier om mensen bewust te maken van de vraagstukken waarmee ons ministerie zich bezig houdt, zoals Value Engineering. Het onderwerp blijkt bij uitstek geschikt voor een laagdrempelige uitleg via een serious game. Interessante bijkomstigheid is dat het goedkoper is dan de huidige trainingen of cursussen.

Voor de verkenning en ontwikkeling zetten we stagiairs in, omdat zij vertrouwd zijn met game design en met een frisse blik naar onze organisatie kijken. Bovendien leren we zo de toekomstige Rijkswaterstaters alvast kennen. Andersom laten we de nieuwe generatie zien hoe wij werken en vergroten daarmee onze bekendheid.’

WIE Arthur Dingemans

WIE Anand Ramdien

WAT stagiair game

WAT coördinator Value

developer

Engineering

WAAR Universiteit

WAAR Rijkswaterstaat

Utrecht KRACHT APRIL 2014 21

21-KRACHT_Buitenwacht.indd 21

24-03-14 08:48

TOEN-NU-STRAKS

Hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl

Economische schakel in Europees vaarwegennet In de jaren dertig van de vorige eeuw werd het grootste gedeelte van de corridor Amsterdam-Delfzijl, een belangrijke schakel in het Europees vaarwegennet, aangelegd.

Het Friese Prinses Margrietkanaal en het Groningse Van Starkenborghkanaal en Eemskanaal vormden samen de vaarweg Lemmer-Delfzijl. Dat dit laatste stuk van de corridor niet eerder in beheer was bij Rijkswaterstaat is historisch zo gegroeid.

Biografie van de vaarweg Lemmer-Delfzijl Aan de oevers van de vaarweg LemmerDelfzijl, die als een levensader door Groningen en Fryslân stroomt, schreven 84 biografen in opdracht van de provincies Fryslân en Groningen voor het kunstproject WOORDENSTROOM. Deze observaties zijn gebundeld in de ‘Biografie van de vaarweg LemmerDelfzijl’. ISBN13: 9789033005817.

‘Dat kwam vooral door de grote economische betekenis voor de provincies’, vertelt Jan-Theo IJnsen, trekker van het kwartiermakersteam van RWS Noord-Nederland.

‘Water betekent ook recreëren en de hoofdvaarweg vormde het verbindingsstuk tussen de drukbezochte Friese meren.

Daarnaast liggen veel bedrijventerreinen direct aan de vaarweg of aan een zijtak daarvan.’

Geleidelijke overgang ‘Hoewel de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl in eigendom was van de provincies, bestond er altijd al een nauwe samenwerking met Rijkswaterstaat’, vervolgt Jan-Theo. ‘Vanaf de jaren vijftig verleent ons ministerie exploitatiesubsidie aan de provincies voor de kanalen. Ook nu de hoofdvaarweg tot het areaal van Rijkswaterstaat behoort, blijven Rijkswaterstaat en de provincies de komende jaren op vele fronten samenwerken: bij aanlegprojecten, verkeersondersteuning, handhaving, bediening, dagelijks beheer en onderhoud en calamiteiten. Het uitgangspunt is dat Rijkswaterstaat taken stapsgewijs overneemt om zowel provincies als Rijk voldoende tijd te geven om de nieuwe beheersituatie vorm te geven. Voor de komende jaren hebben we daarom afspraken gemaakt met de provincies over gezamenlijk toezicht vanaf het water en de verkeersbegeleiding van bijzondere transporten.’

22 KRACHT APRIL 2014

22-KRACHT_Toen-straks.indd 22

20-03-14 15:42

Nog niet eerder voegde Rijkswaterstaat zo veel kilometer vaarweg aan het areaal toe. Toch gebeurde dat met de overdracht van de hoofdvaarweg LemmerDelfzijl op 1 januari: drie doorlopende kanalen met een lengte van 118 kilometer. Een historisch moment, want dankzij deze grootste overdracht ooit beheert Rijkswaterstaat alle hoofdvaarwegen. En daarvan plukken schippers de vruchten.

Kennis en ervaringen uitwisselen ‘Zo ontstaat een uniek gezamenlijk Varend Bedrijf dat bestaat uit Rijkswaterstaters en medewerkers van de provincies, met het idee om van elkaar te leren. Onze collega’s bij de provincie kennen het areaal en de schippers.

Wij hebben ervaring met uniform werken volgens de corridorgedachte en weten welk kwaliteits- en serviceniveau we op de rijksvaarwegen nastreven’, vult Sophia Dingenouts, teamleider VWM, aan. 'De betreffende regelgeving is nu conform het gehele vaarwegennet van Rijkswaterstaat.

Brug- en sluiswachters blijven de komende vijf (Friesland) en tien (Groningen) jaar in dienst van de provincies, daarna komen ze over. Wel willen we de bediening volgens de

normen van Rijkswaterstaat inrichten. En dat alle medewerkers van het Varend Bedrijf werken volgens de kaders van Verkeer en Watermanagement (VWM).'

Eén inspectie, één vergunning, één informatiekanaal De overdracht van de hoofdvaarweg Lemmer-Delfzijl heeft ook zichtbare gevol-

gen voor vaarweggebruikers. Sophia: ‘Eén centrale beheerder op de hele corridor is gunstiger voor de informatievoorziening naar schippers. Zo is er op de hoofdvaarweg nu nog maar één meldpunt, de Centrale Meldpost IJsselmeergebied, voor het doorgeven van calamiteiten. En een schipper die onderweg is vanuit Amsterdam naar Lemmer hoeft nu slechts één keer een vergunning of ontheffing aan te vragen en krijgt te maken met uniforme inspectie.’

Ruimte voor meer transport over water ‘Om de schippers op de hele corridor te faciliteren, maken we de vaarweg LemmerDelfzijl samen met de provincies geschikt voor containerschepen van 110 bij 11,4 meter en maximaal 3.000 ton. Ook vervangen we een aantal bruggen, waaronder de bruggen bij Dorkwerd, Aduard en Zuidhorn. Daarmee blijft deze hoofdvaarweg ook in de toekomst één van de belangrijkste vaarwegen van en naar Duitsland en blijft er ruimte voor de pleziervaart’, zegt Els van Grol, directeur Netwerkmanagement in Leeuwarden. ‘Daarnaast hebben we met de provincies afspraken gemaakt over beheer en onderhoud. Tot 2019 voeren de provincies het dagelijks onderhoud nog uit.

Aan de hand van inspectieprogramma’s kijkt Rijkswaterstaat wat nodig is om de vaarweg toekomstbestendig te onderhouden, door baggeren en oeveraanpassingen bijvoorbeeld. Deze grote onderhoudsklussen voert Rijkswaterstaat sinds 1 januari uit.’

www.lemmer-delfzijl.nl

KRACHT APRIL 2014 23

22-KRACHT_Toen-straks.indd 23

24-03-14 08:50

COLUMN

Alle

borden weg Je hoort wel eens verhalen over mensen die pardoes een sloot inrijden, omdat ze de instructies van hun navigatie wat al te letterlijk volgen. Dat wordt nog wat, als we straks allemaal een zelfbesturende, volautomatische auto hebben. De automobiel, letterlijk ‘zelf bewegende’, beweegt naar huidige maatstaven helemaal niet zelf, of in elk geval niet zelf genoeg. Als dat straks wel zo is, heeft dat immense gevolgen waarover ik nog niemand heb gehoord. Namelijk: alle verkeersborden kunnen weg.

Maximumsnelheid? De weg naar Hamelen? Een naderende file? De auto-automobiel weet het allemaal zelf. Met als gevolg dat Rijkswaterstaat alle borden kan weghalen en de wereld weer een stuk groener, leger en vriendelijker oogt. Verkeerslichten? Nergens voor nodig, want al die geschakelde auto-autootjes regelen alles feilloos en razendsnel onderling. Lantaarnpalen? Nergens voor nodig. Koplampen? Waarom zou je? Zorg hooguit voor wat leuke sfeerverlichting binnenin, waar we achterovergeleund een boek lezen, met een glas wijn in de hand. De stoelen zijn gemakkelijke sofa’s, in een kringetje rond een tafeltje.

Stel je dat nieuwe landschap voor, waarin een weg alleen maar een baan asfalt is. Zelfs de geluidsschermen zullen tegen die tijd niet meer nodig zijn, want iedereen rijdt elektrisch. Wat een rust! De techniek maakt de wereld weer bijna negentiende-eeuws leeg, stil, en donker in de nacht. We moeten er alleen even voor zorgen dat de navigatiekaarten minutieus kloppen en real time worden bijgewerkt. Anders rijden al die mooie zelfsturende koetsjes pardoes de sloot in.

Christiaan Weijts Columnist en schrijver

Christiaan Weijts Reageren? Dat kan op de KRACHT intranetpagina.

24-KRACHT_Achterzijde.indd 24

20-03-14 15:31