Kracht juni 2013 web

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT JUNI 2013

DE VERVUILER BETAALT

Housekeeping langs de IJssel

Inhoud Portret Pascal Weerts

column To get there

reportage Op inspectie

Pagina 4-5

Pagina 7

Pagina 8-11

Mooi werk Haak- en vlechtwerk Pagina 12-13

portret

context

BEREIKBAARHEID

is de rWS’er klaar voor deze verantwoordelijkheid?

‘Absoluut, maar het is een groeiproces. Vaak weten medewerkers het best hoe het anders kan en waar verbetering mogelijk is. Daarom is het belangrijk ze hierbij actief te betrekken. Samen met mijn team zoek ik voortdurend naar manieren om beter en slimmer te werken. Eerst brengen we het proces in kaart. Dus waar komt ons werk vandaan en waar gaat het naartoe? Welke processen gaan goed en waar zitten knelpunten? We spreken wederzijdse verwachtingen en wensen uit. Met als doel: betere producten en resultaten. Voorheen keken we te veel naar onze eigen toko. We konden onvoldoen­ de inschatten of het door ons geleverde werk naar verwachting van de klant of de volgende in lijn was.’

Focus

Geef eens een voorbeeld van zo’n verbetering?

‘Het afhandelen van storingen bij sluizen, stuwen en bruggen komt hier bijna dagelijks voor. Vaak kregen sluismeesters het gevoel dat de storingen niet werden opgepakt. Dat vormde een bron van ergernis. Er is nu een geautomatiseerd systeem waarmee de sluismeesters de status van de storing kunnen volgen. Dat geeft rust en vertrouwen. Er ontstaat zelfs meer begrip voor de situatie als ze weten waarom het verhelpen van de storing langer duurt dan verwacht.’

‘Ik vertrouw volledig op de deskundigheid van mijn medewerkers. In het begin was dat wennen, omdat ik graag alles uit handen neem. Nu moet ik de uitvoering aan de medewerkers overlaten en hen alleen faciliteren.

Ik ben snel geneigd om zelf problemen op te lossen. Deze andere manier van denken en werken lukt niet van de een op de andere dag. Het kost veel tijd en energie.

Uiteindelijk ontstaat gewenning. Soms trap ik weer in mijn eigen valkuil. Laatst vroeg een medewerker naar de werking van een bepaald instrument aan boord van een vaartuig. Ik heb toen naar de Rijksrederij gebeld om dat na te vragen. In plaats daarvan had ik de medewerker zelf contact moeten laten opnemen.’

Zie je nog beren op de weg?

‘Een valkuil van deze aanpak is dat je als organisatie doorslaat en dagelijks grote veranderingen wilt doorvoe­ ren. De essentie is juist om stap voor stap te kijken naar verbeteringen. Dat kunnen heel kleine veranderingen zijn. Dat bewustzijn en die acceptatie moet je als leidinggevende hebben. Voor mij persoonlijk is het een worsteling niet terug te vallen in mijn oude gedrag. Het zijn de eerste positieve resultaten en reacties die me helpen om op deze ingeslagen weg verder te gaan.’

profiel

eind goed, al goed?

op sturing en voortgang

‘Na een melding in actie’ Onno Walda ‘Niet alle watersporters hebben een ‘marifoon’ (scheepsradio) aan boord.

Rijkswaterstaat moet daarom ook telefonisch (0800-NLWATER) goed bereikbaar zijn. Ik bel bijvoorbeeld wel eens voor een melding als een andere watersporter gevaarlijk over het water scheurt. Dan krijg ik netjes bericht dat het probleem is aangepakt. Soms ontvangt de veroorzaker een procesverbaal als de veiligheidsregels zijn

Wat heeft deze aanpak opgeleverd?

‘Doordat ik sterk de neiging heb om te ontzorgen en moeilijk ‘nee’ kan zeggen, was ik veel tijd kwijt aan regelwerk. Ik kan me nu richten op andere belangrijke taken die bij mijn functie van leidinggevende horen. Ik ben minder chaotisch en straal meer rust uit. Daardoor voel ik me prettiger in mijn werk. Wekelijks voeren we met het team een gesprek over verbeteringen. Waaraan kunnen we werken en wat is daarvoor nodig?’

‘Ze waren aanvankelijk sceptisch over het zelf inbrengen van ideeën. In het verleden belandden deze vaak in de kast. Gaandeweg de KR8­sessies werden ze enthousiaster.

Omdat ze zelf met hun idee aan de slag gaan, zijn ze ook zelf verantwoordelijk voor het slagen daarvan. De energie die ze erin stoppen, komt er ook weer uit. Als leidingge­ vende word ik getraind om deze KR8­sessies met mijn team te volgen. Een KR8­coach kijkt over mijn schouder mee. Mijn aandacht ligt nu meer op sturing en voortgang dan op uitvoering. En zo hoort het ook. Rijkswaterstaat zet fors in op het maken van verbeter slagen en stelt hiervoor middelen, geld, tijd en capaciteit beschikbaar.’

'Automatische sluis­ bediening is handiger’

'Een bekend alarm­ nummer is belangrijk’

Reinard Schut

Harry Smit

To get there

‘Voor een veilige en vlotte vaart informeer ik schippers via de marifoon of telefoon over de situatie op het water.

Bij stremmingen, calamiteiten, werkzaamheden en/of evenementen regel ik de scheepvaart. Ook controleer ik de vaardiepte, staat van de oevers, boeien en bebording. Belangrijk zijn daarnaast mijn bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhavingstaken. Zo controleer ik schepen op hun vaar- en rusttijden en alle benodigde papieren. Als bijzondere opsporingsambtenaar handhaaf ik strafrechtelijk de vaarregels (beroepsen recreatievaart) en de Waterwet (milieuzaken). Bij een vaarongeluk of motorpech is snelle bereikbaarheid van Rijkswaterstaat noodzaak. Het algemene 0800-nummer is handig voor vragen of klachten, maar niet voor calamiteiten. Het calamiteitennummer van Rijkswaterstaat Oost-Nederland is bij schippers onbekend. Vaak melden schippers een incident bij sluis- en brugwachters die het vervolgens weer doorgeven. Minder bemensing bij de objecten maakt het belang van een (bekend) alarmnummer groter.’

Eén Rijkswaterstaat, elke dag beter, samen met anderen. Die leus is er inmiddels wel ingeramd. We doen het steeds beter en steeds meer samen met anderen. Dat laatste is nog wel eens onderbelicht. Wellicht te veel met onszelf bezig? Het zou kunnen, maar onze blik is wel degelijk extern gericht.

We hebben een alliantie met ProRail en werken intensief samen met de markt.

Als weg- en waterbeheerders van Nederland zoeken we elkaar op onder de welluidende titel ‘WOW’ en de samenwerking met de ANWB geven we actief vorm. Natuurlijk zijn er nog tal van andere samenwerkingsinitiatieven. Het is duidelijk: de tijd dat Rijkswaterstaat als solistisch machtsbolwerk opereerde, is definitief voorbij. En terecht, want samen weet je meer en sta je sterker.

In veel gevallen schuwen we zelfs de landsgrenzen niet. We weten onze vergaarde kennis en expertise naar het buitenland te exporteren. Als het om samenwerken gaat, tellen landsgrenzen namelijk niet. Ook in het buitenland kent men maar al te goed het Hollandse gezegde: ‘Je reikt hoger als je niet op elkaars tenen staat, maar op elkaars schouders.’ Grenzeloos samenwerken dus. Rijkswaterstaat is niet alleen befaamd om zijn expertise van wegen waterbouw, maar ook als organisatie die kennis heeft over samenwerken.

Wat weer een mooi exportartikel is.

De internationale leus is er al: Rijkswaterstaat, to get there, together …

voor jou?

Wat versta je onder dienend leiderschap? Wat vergt dit voor jou persoonlijk?

‘Faciliteiten en middelen beschikbaar stellen om medewerkers in hun kracht te zetten. Wat hebben ze nodig om hun werk naar eigen inzicht uit te voeren?

Daar draait het om. Als dienend leider richt ik me op de ontwikkeling van de menselijke kwaliteiten. Door medewerkers zelf goede ideeën aan te laten dragen, neem ik hen serieus. Dat draagt weer bij aan het werkplezier.’

Functie

operationeel manager Scheepvaart­ begeleiding en Bediening bij Rijkswaterstaat Verkeer­ en Watermanagement 43 jaar Privé Getrouwd, twee dochters van 7 en 10 jaar.

Hobby’s zijn hardlopen, motorrijden en lezen. motto Positief denken en voelen, door te leven in het nu en niet bezig te zijn met de problemen van gisteren of de zorgen van morgen.

LeeFtijd

Lees meer over Pascals persoonlijke worsteling op zijn blog op intranet.

4 kracht jUNI 2013

kracht jUNI 2013 5

overtreden. Ook bij melding van obstakels, zoals een grote boomstam in het water, komt Rijkswaterstaat in actie.

Als vertegenwoordiger van het watersportverbond in het rivierengebied Gelderland spreek ik regelmatig recreanten die tevreden zijn over de bereikbaarheid en het optreden van Rijkswaterstaat. Ook als de organisatie zelf fouten maakt. Zo voer een schip van Rijkswaterstaat eens bij de Lek bij Culemborg snel langs een havenmonding. Dat veroorzaakte hevige golfslag.

De schipper bood netjes zijn excuses aan. Handig vind ik vaarweginformatie. nl over vaarroutes en stremmingen.

Vroeger kon je als recreatievaarder in sluizen niet gemakkelijk aanleggen. Over renovatie en vervanging van sluizen is nu goed overleg met Rijkswaterstaat.

‘Ongeveer twee keer per week vaar ik van Hengelo naar Rotterdam en terug om goederen te laden en te lossen. Over het werk van Rijkswaterstaat te water ben ik positief te spreken. De organisatie houdt de sluizen in goede staat. Het is alleen jammer dat Rijkswaterstaat de openingstijden van de sluis- en stuwcomplexen van Hagestein en Amerongen en Driel wil verkorten van 24 naar 16 uur per dag. Dat leidt tot grotere drukte en meer onveiligheid op het water. Het handmatig bedienen van de sluizen is overigens handiger dan sluizen die bemand zijn, zoals nu. Het zou Rijkswaterstaat capaciteit besparen.

Het is gemakkelijk als je ’s avonds de sluismeester kunt bellen om je erlangs te laten. Door de crisis zijn de middelen beperkt en kan Rijkswaterstaat sommige problemen nu niet oplossen, zoals de spoorbrug bij Zutphen. Deze is te oud en te laag. Nu moet ik bij hoog water mijn schip in een veilige positie brengen en wachten tot de brug opengaat. Er gebeuren wel eens ongelukken. Je ziet de hoogte van de brug niet goed. Met een elektronisch bord is dat te verhelpen.’

profiel

profiel

Recreatievaarder en vertegenwoordiger watersportverbond Gelderland LeeFtijd 64 ReageRen via onno@waldaimpuls.nl

Functie

Functie

achtergrond WOW Pagina 14-15

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? Mail naar kracht@rws.nl.

KRACHT JUNI 2013 7

23-05-13 16:46

p07-KRACHT-juni_Column.indd 7

Ontmoetingen ‘Om samen acties te ondernemen waar iedereen achterstaat, moeten de beheerders elkaar kennen. Dus organiseren we bijeenkomsten, zoals de eerste gezamenlijke landelijke ontmoetingsdag op 4 april. Er kwamen 450 deelnemers op af’, zegt programmamanager Ariea Vermeulen van Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders. De echte samenwerking ontstaat vaak in de regio. Daarom houden de wegbeheerders van de vijf WOW’s in Noord- en Zuid-Holland, Utrecht, ZuidNederland en Noordoost-Nederland ook eigen bijeenkomsten. Ariea: ‘Daar ontstaan praktische initiatieven.

In Limburg leeft bijvoorbeeld het idee om gemeenten te laten meeliften met de grotere contracten van provincie en Rijkswaterstaat voor de inspectie van kunstwerken.’

Vakbroeders Gladheidsbestrijding is ook iets wat wegbeheerders gezamenlijk kunnen doen. Ariea: ‘In Overijssel kopen ze samen strooizout in en stemmen ze strooiroutes af. Ook gebruiken ze elkaars materiaal en een gezamenlijke opslagloods.’ Weg- én waterbeheerders samen pakken

8 KRACHT JUNI 2013

Buitenwacht Metamorfose van Ruyven

toen-nu-straks Omgeving staat centraal

Pagina 16-18

Pagina 21

Pagina 22-23

RIJK

Uitwisseling van personeel Kim Hofhuis, programmamanager Water ontmoet Water, is enthousiast over de personele uitwisseling onder auspiciën van WOW. ‘Dat varieert van meeloopdagen tot langdurige uitwisseling. Bijvoorbeeld een RWS’er die een halfjaar lang één dag per week waterschap Rivierenland helpt bij vergunningverlening en handhaving. Of een medewerker van de provincie Overijssel die bij Rijkswaterstaat het contractenbuffet bekijkt om daarna in zijn eigen organisatie iets soortgelijks op te zetten.

Van die langere uitwisselingen hebben we er in één jaar twintig gehad. Een WOW-makelaar bemiddelt tussen vraag en aanbod.’ De uitwisseling biedt veel voordelen, volgens Kim. ‘De deelnemers krijgen respect voor elkaars werk en organisatie. Ze kunnen elkaar helpen en het verruimt hun blik en vergroot hun netwerk.’

De ANWB en Rijkswaterstaat tellen samen ruim 340 levensjaren.

De rijke kennis van ervaring in het wegverkeer delen ze nu breeduit met elkaar. Sinds 7 mei liggen concrete afspraken, onderwerpen en doelstellingen vast in een samenwerkingscontract. Beide partijen aan het woord over de uitvoering daarvan in de praktijk.

WAT LEVERT HET OP?

‘We streven naar een uniforme, veilige en efficiënte werkwijze bij het omgaan met incidenten op en langs de wegen’

en meer kwaliteit

GEMEENTEN

HAVENBEDRIJVEN

W O W P RIJS VR AA G

20 13

Michel Straathof, ANWB

UITWISSELING MEDEWERKERS

GLADHEIDSBESTRIJDING

€5,-

€10,5 mln

mln

€5,5

BESPARIN

mln

zonder samenwerking*

€2,2 mln

€4,1 mln

G

met samenwerking*

ASSETMANAGEMENT

€1,9

BESPARING

mln

zonder uitwisseling*

€0,9 mln

€1,1 mln

SAMENWERKING EN INNOVATIES

1

BESPARING

€0,2 mln

met uitwisseling*

alternatieve training**

WOW training

WOW-prijs

De winnaar ontvangt € 15.000 om het project verder gestalte te geven

* berekend over 15 jaar ** berekend over 5 jaar

Eens in de twee jaar wordt op de landelijke ontmoetingsdag de WOW-samenwerkingsprijs uitgereikt. Dit jaar waren er veertig inzendingen. Rijkswaterstaat is betrokken bij drie van de vijf samenwerkingsprojecten van de rijksoverheid, gemeenten, provincies, waterschappen en kennisinstituten die tot de laatste ronde doordrongen.De winnaar van de WOW-prijs werd Baggertubes Oosteinderpoel.

14 KRACHT JUNI 2013

Waarom een samenwerkingscontract?

Michel Straathof, beleidsadviseur veiligheid bij de ANWB: ‘Rijkswaterstaat en de ANWB werken al jaren op diverse manieren samen. Zo verzamelen beide organisaties actuele informatie over verkeer en weer voor de weggebruiker. En die informatie wisselen we uit. Hoewel de rollen en verantwoordelijkheden van Rijkswaterstaat en van de ANWB verschillend zijn, hebben we veel raakvlakken. Dus een samenwerking in het belang van de weggebruikers en de ANWB-leden ligt voor de hand. Het gaat dan om veiligheid, verzorgingsplaatsen, duurzaamheid, publiekscommunicatie en gebruikersonderzoeken.’

Eeltje Hoekstra, programmamanager incidentmanagement bij Rijkswaterstaat: ‘De samenwerking was eerst wat vrijblijvend. Nu is die meer gestructureerd en daardoor zien we nieuwe kansen. Door elkaar te beïnvloeden en door kennis te delen, versterken wij elkaar en boeken we betere resultaten. En daarmee kunnen we de weggebruikers beter bedienen. Dat past ook in de strategie OP2015 van Rijkswaterstaat.’

BUITENWACHT

BOTER BIJ DE VIS Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis. Ideeën van medewerkers en dienend leiderschap zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

Samen sterker voor betere resultaten

PROVINCIES

Miljoenen besparen Het delen van kennis, elkaar aanvullen en versterken is een doel. Samenwerken levert veel voordelen op.

Daarnaast is het ook nog eens budgettair interessant.

Ariea: ‘Van drie WOW-acties is een kosteneffectiviteitsanalyse gemaakt: de training assetmanagement, de gladheidsbestrijding en het uitwisselen van personeel.

Uit de analyse blijkt dat we door meerjarige samenwerking miljoenen euro’s besparen.’

KRACHT JUNI 2013 9

Interview Optrekken met de ANWB

WATERSCHAPPEN

Specialistenpool EMVI

Meldingen en klachten per jaar over waterkwaliteit, lozingen, dumping, afvalstoffen en grondroeringen

23-05-13 14:42

INTERVIEW

Om kennis over inkoopprocessen te delen, werkt WOW samen met PIANOo, het expertisecentrum van het ministerie van EZ. Ariea: ‘We mobiliseren bestaande kennis. Zo is er een pool van seniorspecialisten EMVI. Zij zijn voor iedereen aanspreekbaar. We koppelen hen aan beheerders die met EMVI te maken hebben. Die krijgen dan een goed een-op-een advies.’

150

Het werk in cijfers

6 kRacht JuNI 2013

ANWB en Rijkswaterstaat

personele uitwisseling, assetmanagement en het afstemmen van inkoopprocessen op. En met resultaat.

‘Zo is er nu een landelijk vakbroederoverleg assetmanagement. Een gezamenlijke training zorgt ervoor dat iedereen dezelfde begrippen hanteert. Ook gaan ze na hoe ze samen het beheer en onderhoud kunnen programmeren.’

Analyses uit afvalwatermonsters

Aantal afvalwatermonsters per jaar

Bedrijven met lozingsvergunning Waterwet (Wtw)

Adriaan Pasman, teamleider bij NUON

1560

190

270

‘Samen zijn we op zoek gegaan naar het lek en hebben we overlegd wat te doen. Zo hielden we de situatie onder controle en konden we de lekkage tijdig stoppen.’

Mobiel nautisch verkeersleider 49 ReageRen via harry.smit@rws.nl

Respect voor elkaars werk en organisatie Elkaar kunnen helpen door kennis en ervaring uit te wisselen Verruimt hun blik en vergroot het netwerk

wat een platform

Een landelijk programmabureau ondersteunt de beheerders bij hun activiteiten. Behalve voor Rijkswaterstaat staat het platform open voor beheerders bij provincies, gemeenten, waterschappen en havenbedrijven.

kilometer waterwegen Bovenrijn, Nederrijn, Waal, Lek, Pannerdens Kanaal, IJssel, Twentekanaal en Zwartewater en Zwolle-IJsselkanaal

Functie

KWALITEIT DOOR VERBINDEN

1

Beheergebied:

400

LeeFtijd

ACHTERGROND

Een fantastisch platform voor (vaar)weg- en waterbeheerders, dat is WOW. De drie letters staan voor Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders, respectievelijk Water Ontmoet Water.

Doel van het platform: ontmoeting, kennisuitwisseling, discussie en het stimuleren van gezamenlijke projecten en activiteiten.

afvoer putje

profiel

Binnenvaartschipper en eigenaar van containerschip ‘Martinique’ LeeFtijd 38 ReageRen via hr.schut@ziggo.nl

Een explosie, een milieuramp of een olievlek op het water.

De inspecteurs handhaving van Rijkswaterstaat komen direct in actie. Naast het afhandelen van dit soort calamiteiten bezoeken ze onaangekondigd bedrijven die hun afvalwater gelegaliseerd op rijkswater lozen. Voldoen deze bedrijven aan alle eisen en kloppen hun vergunningen en monsterafnames?

KRACHT ging een dag mee op controle met de inspecteurs van Rijkswaterstaat Oost-Nederland.

Rijkswateren zijn geen

Freek Wermer

p06-KRACHT-juni_Context.indd 6

WOW

REPORTAGE

COLUMN

Wat betekent

Ontzorgen en moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, dat is Pascal Weerts ten voeten uit. Toch is hij als operationeel manager na een paar KR8-sessies goed in staat de oplossing bij zijn medewerkers neer te leggen.

Rijkswaterstaat bijvoorbeeld, die heeft dikke TRAANplaten achter in de cabine. Bij een aanrijding van achter kan dat gevaarlijk zijn voor de bestuurder van het dienstvoertuig. De Wegenwachtauto’s zijn met andere materialen ingericht. Ook is het nodig om in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen. De techniek is soms weerbarstig. Technische ontwikkelingen met auto’s roepen soms vragen op, bij de ANWB, Rijkswaterstaat en weggebruikers. Neem bijvoorbeeld de incarsystemen en de connected cars. Dit zijn auto’s die verbonden zijn met internet en waarmee direct een-op-een is te communiceren. In hoeverre kunnen wij data uitwisselen en de automobilist optimaal informeren? Nu kunnen we dit samen onderzoeken en aanpakken door kennis en ervaring te delen. De ANWB voorziet intern de Wegenwacht van trainingen over incidentmanagement, communicatie en techniek. Daaronder vallen ook de elektrische auto’s. Die trainingen kunnen wij ook geven aan de weginspecteurs.’

Hoe gaan jullie meer kennis delen?

Hoe pakken jullie incidentmanagement en veiligheid samen aan?

Eeltje: ‘Weginspecteurs van Rijkswaterstaat werken al zo’n tien jaar aan de weg als het gaat om verkeersbegeleiding en incidentmanagement, de ANWB al zeventig jaar. We kijken in elkaars keuken, leren van elkaar en versterken elkaar. Want: hoe is de organisatie ingericht?

Hoe is de werkwijze? Kunnen we de locaties van elkaar in het land gebruiken, incidenteel of structureel? En hoe kunnen we beide slimmer gebruikmaken van onze middelen en ons wagenpark? Hiervan plukken we wederzijds de vruchten. Michel: ‘De dienstauto van

Eeltje: ‘Vijftien jaar geleden was de weginspecteur van Rijkswaterstaat vooral bezig met beheer en onderhoud van de weg. Langzaamaan werden we door de verkeersdrukte meer dienstverlenend naar de weggebruiker toe.

De Wegenwacht heeft deze rol al jaren. Allebei komen we op de weg gevaarlijke situaties tegen, zoals aanrijdingen, pechgevallenen afgevallen ladingen. Dus kijken we nu samen naar hoe je het beste kunt handelen om de risico’s voor de weggebruikers en ons eigen personeel te beperken. En naar wat in de uitvoering efficiënter kan

TOEN-NU-STRAKS

Het wonder van Ruyven

Op uitnodiging van districtshoofd Jan Pijnappel kregen weginspecteurs, beheer- en onderhoudmedewerkers van Rijkswaterstaat Zuid-Nederland in december een uitnodiging voor een KR8-sessie. Jan vertelt.

voor lokale wensen

Het resultaat ‘We legden een opslagmethode van bestanden vast en spraken doorlooptijden af. Ook ieders verantwoordelijkheden kwamen aan bod. Want in tegenstelling tot wat sommige weginspecteurs dachten, zijn beheerwerkzaamheden naast veiligheid- en doorstromingstaken ook gewoon onderdeel van het werk. In informatieronden zijn weginspecteurs en betrokkenen ingelicht over het nieuwe proces. Het aantal meldingen daarna steeg en was bovendien van veel betere kwaliteit.

En de doorlooptijden zijn aanzienlijk verkort. De beheer- en onderhoudmedewerkers hebben nu beter zicht op de kwaliteit van het areaal en de prestaties van de aannemer.

Het resultaat? Minder frustraties en meer werkplezier. En de klantwaarde? Die schoot van onvoldoende naar ruim voldoende. In de toekomst zal alles nóg efficiënter gaan met de meldings-app die we nu maken. Daarmee kan de weginspecteur op zijn iPad snel een eenvoudige melding doen en is de status voor alle betrokkenen inzichtelijk.’

‘Bijtanken en de reis veilig en opgefrist vervolgen’

‘Betrokkenheid van lokale ondernemers’

‘Voor de metamorfose behoorde Ruyven (langs de A13) tot de top drie van meest vervuilde verzorgingsplaatsen in Nederland. Rijkswaterstaat, stichting Nederland Schoon en lokale ondernemers namen zelf hun verantwoordelijkheid. Zo vernieuwden wij het asfalt en brachten we een 30-kilometerzone en nieuwe parkeervoorzieningen aan.

Stichting Nederland Schoon plaatste grote afvalboeien.

En ondernemers Hajé en Burgerking houden dagelijks de omgeving zwerfafvalvrij. Dankzij deze gedeelde krachten kunnen weggebruikers nu bij Ruyven ‘bijtanken’ om hun reis veilig en opgefrist te vervolgen. Om onze voorzieningen op orde te houden zetten we Roamler in, waarmee we per verzorgingsplaats gerichte oplossingen aanbieden.

Ook gaan we de kwaliteit van bijvoorbeeld parkeerplaatsen en toiletten voor mindervalide weggebruikers onderzoeken. Verder kampt Nederland met een tekort aan 1.800 parkeerplaatsen voor truckers. Daarom leggen we zevenhonderd nieuwe, maar sobere en doelmatige parkeervoorzieningen aan, die vrachtwagenchauffeurs straks tegen betaling kunnen gebruiken.’

‘De introductie van het auto-afvalzakje in 2004 markeerde het begin van de samenwerking met Rijkswaterstaat.

Inmiddels zijn we een vaste partner als het gaat om het stimuleren van schonere verzorgingsplaatsen. Ruyven werd dankzij onze gezamenlijke inspanning in drie maanden tijd een schone en (sociaal) veilige verzorgingsplaats. De proef leidde er bovendien toe dat we nog eens ongeveer tweehonderd afvalboeien neerzetten bij verzorgingsplaatsen in met name West-Nederland. Maar het plaatsen van afvalboeien alleen is niet voldoende. De sleutel tot succes zit ’m vooral in de betrokkenheid van de lokale ondernemers. Met “Support van Schoon” willen we dat maatschappelijke verantwoordelijkheidsgevoel voor een schone omgeving bij ondernemers én weggebruikers nog beter tussen de oren krijgen. Voor Rijkswaterstaat heb ik nog een goedbedoeld advies: alliantievorming met de markt is een uitstekend idee, maar om die ambitie te laten slagen is het belangrijk echt te begrijpen wat de markt beweegt. Dat is een uitdaging waarvoor wij als stichting overigens ook staan.’

WIE Aad van den Burg

WIE Kors van der Wolf

WAT Landelijke regievoerder

WAT Projectleider Verkeer

verzorgingsplaatsen

WAAR Stichting Nederland

WAAR Rijkswaterstaat Water,

Schoon

Verkeer en Leefomgeving KRACHT JUNI 2013 15

16 KRACHT JUNI 2013

KRACHT JUNI 2013 21

KRACHT JUNI 2013 17

p20-KRACHT-juni_BoterVis.indd 20

Volop aandacht

HOE RAAKTE DE A4 UIT DE FILE-TOP 10?

De aanleiding ‘Is het areaal niet op orde, dan meldt de weginspecteur dat en gaan de afdelingen Beheer en Onderhoud aan de slag. Een eenvoudig proces, waarover in de praktijk toch frustratie bestond.

Meldrapporten werden niet uniform ingevuld.

Afhandelingen werden niet goed bijgehouden.

Terwijl de beheer- en onderhoudmedewerkers op elkaars terugkoppeling wachtten, hadden weginspecteurs het gevoel dat hun melding in een zwart gat verdween. Kortom, er was veel onduidelijkheid over (de afhandeling van) meldingen. In de KR8-sessie legden we alle verspillingen bloot. In de gesprekken daarop zijn we tot verbeterpunten gekomen.

27-05-13 09:47

p21-KRACHT-juni_Buitenwacht.indd 21

Kantelmoment ‘De tijd van toen’ eindigt rond de eeuwwisseling, toen de omgeving (Leiderdorp, Zoeterwoude en Leiden) bezwaar maakte tegen het ontwerptracébesluit (1998) voor de verbreding van de weg tot 2 x 3 rijstroken. Dát was het kantelmoment. ‘De omgeving vond het prima dat Rijkswaterstaat de files wilde oplossen, maar had bezwaar tegen de manier waarop’, zegt omgevingsmanager Petra Blok. ‘Rijkswaterstaat mocht het probleem niet alleen verkeerstechnisch benaderen.

We moesten meer oog hebben voor de kansen om de impact van de verkeersader door dit intensief gebruikte gebied te verzachten. Vanaf dat moment is het zuidelijk deel van het traject helemaal opnieuw opgezet, samen met alle omgevingspartijen. Een klankbordgroep komt eens in de zes weken bijeen.’

Drie beelden

Ook de aannemer doet mee

Pratend over toen, nu en straks ziet Petra drie beelden.

‘Sommige foto’s uit de vroege jaren zestig laten een vrijwel lege weg zien. Er bestaat zelfs een foto van Sinterklaas, die te paard op de A4 rijdt. Dan komt het beeld van de filetoestanden die al in de jaren tachtig begonnen en waardoor dit deel van de A4 jarenlang op nummer 1 stond in de file-top 10. Het beeld van straks kun je ook al een beetje zien. De grootste flessenhals, de brug over de Oude Rijn, is vervangen door een aquaduct.

Nu is daarvan nog maar één helft in bedrijf, met 2 x 3 smalle rijstroken, maar de files zijn al opgelost. Als in 2014 ook het tweede deel opengaat, kunnen de rijstroken in twee richtingen breder worden en mag de rijsnelheid omhoog.’

Petra is ervan overtuigd dat aandacht voor de omgeving een investering is die zich ruimschoots terugverdient. ‘Ook de aannemer ziet dat zakelijke aspect goed. We werken in ons contact met de omgeving dan ook nauw met hem samen. Zo hebben we bij wijze van pilot samen een digitaal klantenpanel opgezet. Uit die terugkoppeling halen we tal van verbeterpunten. Bijvoorbeeld stuivend zand voorkomen door de bouwplaats nat te houden in droge perioden met veel wind.

De klanttevredenheidsscore is gemiddeld hoger dan 7,5. Maar op een gegeven moment merkten we dat we lager scoorden bij fietsers en voetgangers. Sindsdien stappen we bij elke wegverlegging samen met de aannemer op de fiets om alle routes voor langzaam verkeer zelf te ervaren. Zijn er hobbels of kuilen? Liggen er plassen? Staan alle borden goed? Is de route veilig? Aannemer BAM heeft zich aangesloten bij de Bewuste bouwers. Op dat lidmaatschap zit een audit. Onze fietsmethode is door de Bewuste bouwers als best practice benoemd. Laatst hoorde ik van een afstandje een paar felle tegenstanders van het eerste uur lovende woorden uiten. “Jullie gaan ons straks nog missen”, ontglipte me toen.

Ze beaamden dat volmondig.’

22 KRACHT JUNI 2013

23-05-13 17:14

colofon Kracht is een blad voor alle rijkswaterstaters.

Onderwerpen worden aangeleverd door collega’s uit het land. Uitspraken, meningen en citaten in dit blad weerspiegelen niet noodzakelijk de visie van het management van rijkswaterstaat. Kracht verschijnt 6 keer per jaar.

KRACHT maakt gebruik van Layar. Download de app en scan de pagina’s met het icoon om nog meer te ontdekken.

2 kRAcHT aPrIL 2013

Uitgave rijkswaterstaat corporate Dienst Opdrachtgever Marjan Buruma, rijkswaterstaat Bestuursstaf Projectleiding henk Kloosterhuis, rijkswaterstaat corporate Dienst BladcoÖrdinatie & realisatie Bureau Karin de Lange, Den haag Tekst & redactie Bureau Karin de Lange en BcP Eindredactie Susan de Louw en Shirley copijn (Bureau Karin de Lange, 070 365 44 34) Beeldredactie Bureau Karin de Lange

Voor de A4 tussen Leiden en Burgerveen begint ‘de tijd van toen’ eind jaren vijftig. Dit traject van de noord-zuidverbinding door de Randstad kreeg toen 2 x 2 rijstroken.

Ook de brug over de Oude Rijn had die capaciteit, zij het zonder vluchtstroken. Bij Burgerveen dook de weg onder het eerste Nederlandse aquaduct door. Alles bij elkaar ruim voldoende tot in de verre toekomst, dacht men toen.

Illustratie & fotografie Joop van houdt, Marcel rozenberg, Edwin Weers, Loek Weijts, Michel Mees, stichting Nederland Schoon, thinkstock en rijkswaterstaat Beeldbank Oplage 13.000 exemplaren Art-direction Ontwerpwerk, Den haag Vormgeving Inpladi bv, cuijk Druk drukkerij Vos, Gemert Reacties, suggesties of onderwerpen?

Mail henk.kloosterhuis@rws.nl Vragen over de bezorging kun je sturen aan de afdeling Communicatie van je organisatieonderdeel.

Aanpak maakt het verschil Toch zijn het niet de intensivering van het wegvervoer en de uitbreiding van de infrastructuur, maar de aanpak en houding naar de omgeving, die voor Petra het verschil maken tussen vroeger en nu. ‘Vroeger deden we ons ding en was de omgeving een gegeven, nu pakken we het project samen met de omgeving aan. Dat werkt door in het resultaat. Het verdiepte deel van de weg door bebouwd gebied is tweemaal zo lang. De geluidsschermen liggen horizontaal en vormen een groenstrook. Als na 2014 de aannemer alles heeft opgeruimd, kunnen het oostelijk en westelijk deel van Leiderdorp elkaar na vijftig jaar weer zien. De snelweg is dan uit het zicht verdwenen en de omgeving hoort hem ook nauwelijks. Allerlei lokale wensen zijn in de nieuwe aanpak meegenomen.’

KRACHT JUNI 2013 23

STROOIGOED

Layar geeft kRAcHT extra dimensie

Feiten en cijfers

24

8.000

procent CO2-reductie bij aanleg N31

elektrische auto’s

5

miljoen besparing op gladheidsbestrijding

400

kilometer waterwegen in Oost-Nederland

Wat is Layar?

Layar is een app voor je smartphone en BlackBerry die je omgeving tot leven brengt.

Hoe werkt het?

• download de gratis Layar-app in de apple Store of de android Market • heb je de Layar-app al op je smartphone, zorg dan dat je de laatste versie hebt • open de Layar-app • klik op het scan-icoon onderaan in de zoekbalk • houd je smartphone boven een van de pagina’s die met Layar zijn verrijkt • klik in het scherm • nu opent de digitale laag vanzelf en kun je op de buttons klikken

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT JUNI 2013

Getweet

MAGAZINE VOOR MEDEWERKERS VAN RIJKSWATERSTAAT JUNI 2013

HodeusIJsseekl eeping DE VERVUILER

HodeusIJsseekl eeping

BETAALT

langs d 1

p01-KRACHT-juni_Cover.ind

DE VERVUILER

23-05-13 14:24

BETAALT

langs

23-05-13 14:24

d 1

p01-KRACHT-juni_Cover.ind

BERIcHT VAN RIJkSWATERSTAAT:

Vanmorgen voor het eerst verkeer over het 'vliegende viaduct' a2 vanuit Maastricht.

Nationale Bewegwijzeringsdienst vindt onderdak bij Rijkswaterstaat De Nationale Bewegwijzeringdienst (NBd) verzorgt sinds 1 april 2013 de bewegwijzering in Nederland. De NBd wordt aangestuurd door Interprovinciaal Overleg van en voor provincies (IPO), Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), Unie van Waterschappen (UvW) en rijkswaterstaat en werkt dus nauw samen met de wegbeheerders. Eerder was de bewegwijzering een taak van de aNWB en Stichting Bewegwijzering Nederland.

Nu de taak centraal ligt bij de NBd is de bewegwijzering meer uniform, samenhangend en beter herkenbaar voor weggebruikers. Ook is de dienstverlening aan de wegbeheerder beter. De NBd is ondergebracht bij rijkswaterstaat. Dit geeft een impuls aan de samenwerking met de rWS-collega's. De definitieve plek van de NBd binnen rijkswaterstaat wordt binnenkort duidelijk.

Welke pagina’s hebben Layar?

Bij elk artikel waar het Layar-icoon staat, vind je digitale extra’s. heb je de Layar-app al gedownload op je smartphone of BlackBerry? In de volgende Kracht hoef je de Layar-app alleen nog maar boven de pagina te houden.

Instructievideo Gaat dit je allemaal even te snel? Bekijk de instructievideo.

Deze laat stap voor stap zien hoe gemakkelijk Layar werkt.

Yammer-tip #Johan van Eyk heb jij een goed idee voor VWM, lukt het realiseren van je idee niet? Of heb je een idee, maar weet je (nog) niet waar je moet beginnen? Of wil je een keer met iemand sparren om je idee beter en scherper te maken? Dan kan Johan van Eyk, ideeënmakelaar bij VWM, je verder helpen.

kRAcHT JUNI 2013 3

portret

Focus

op sturing en voortgang

4 kracht juni 2013

Ontzorgen en moeilijk ‘nee’ kunnen zeggen, dat is Pascal Weerts ten voeten uit. Toch is hij als operationeel manager na een paar KR8-sessies goed in staat de oplossing bij zijn medewerkers neer te leggen.

Wat versta je onder dienend leiderschap? Wat vergt dit voor jou persoonlijk?

‘Faciliteiten en middelen beschikbaar stellen om medewerkers in hun kracht te zetten. Wat hebben ze nodig om hun werk naar eigen inzicht uit te voeren?

Daar draait het om. Als dienend leider richt ik me op de ontwikkeling van de menselijke kwaliteiten. Door medewerkers zelf goede ideeën aan te laten dragen, neem ik hen serieus. Dat draagt weer bij aan het werkplezier.’

is de rWS’er klaar voor deze verantwoordelijkheid?

‘Absoluut, maar het is een groeiproces. Vaak weten medewerkers het best hoe het anders kan en waar verbetering mogelijk is. Daarom is het belangrijk ze hierbij actief te betrekken. Samen met mijn team zoek ik voortdurend naar manieren om beter en slimmer te werken. Eerst brengen we het proces in kaart. Dus waar komt ons werk vandaan en waar gaat het naartoe? Welke processen gaan goed en waar zitten knelpunten? We spreken wederzijdse verwachtingen en wensen uit. Met als doel: betere producten en resultaten. Voorheen keken we te veel naar onze eigen toko. We konden onvoldoen­ de inschatten of het door ons geleverde werk naar verwachting van de klant of de volgende in lijn was.’

Geef eens een voorbeeld van zo’n verbetering?

‘Het afhandelen van storingen bij sluizen, stuwen en bruggen komt hier bijna dagelijks voor. Vaak kregen sluismeesters het gevoel dat de storingen niet werden opgepakt. Dat vormde een bron van ergernis. Er is nu een geautomatiseerd systeem waarmee de sluismeesters de status van de storing kunnen volgen. Dat geeft rust en vertrouwen. Er ontstaat zelfs meer begrip voor de situatie als ze weten waarom het verhelpen van de storing langer duurt dan verwacht.’

eind goed, al goed?

‘Ze waren aanvankelijk sceptisch over het zelf inbrengen van ideeën. in het verleden belandden deze vaak in de kast. Gaandeweg de KR8­sessies werden ze enthousiaster.

Omdat ze zelf met hun idee aan de slag gaan, zijn ze ook zelf verantwoordelijk voor het slagen daarvan. De energie die ze erin stoppen, komt er ook weer uit. Als leidingge­ vende word ik getraind om deze KR8­sessies met mijn team te volgen. Een KR8­coach kijkt over mijn schouder mee. Mijn aandacht ligt nu meer op sturing en voortgang dan op uitvoering. En zo hoort het ook. Rijkswaterstaat zet fors in op het maken van verbeterslagen en stelt hiervoor middelen, geld, tijd en capaciteit beschikbaar.’

‘ik vertrouw volledig op de deskundigheid van mijn medewerkers. in het begin was dat wennen, omdat ik graag alles uit handen neem. nu moet ik de uitvoering aan de medewerkers overlaten en hen alleen faciliteren. ik ben snel geneigd om zelf problemen op te lossen. Deze andere manier van denken en werken lukt niet van de een op de andere dag. Het kost veel tijd en energie. uiteindelijk ontstaat gewenning. Soms trap ik weer in mijn eigen valkuil. Laatst vroeg een medewerker naar de werking van een bepaald instrument aan boord van een vaartuig. ik heb toen naar de Rijksrederij gebeld om dat na te vragen. in plaats daarvan had ik de medewerker zelf contact moeten laten opnemen.’

Wat heeft deze aanpak opgeleverd?

‘Doordat ik sterk de neiging heb om te ontzorgen en moeilijk ‘nee’ kan zeggen, was ik veel tijd kwijt aan regelwerk. ik kan me nu richten op andere belangrijke taken die bij mijn functie van leidinggevende horen. ik ben minder chaotisch en straal meer rust uit. Daardoor voel ik me prettiger in mijn werk. Wekelijks voeren we met het team een gesprek over verbeteringen. Waaraan kunnen we werken en wat is daarvoor nodig?’

Zie je nog beren op de weg?

‘Een valkuil van deze aanpak is dat je als organisatie doorslaat en dagelijks grote veranderingen wilt doorvoe­ ren. De essentie is juist om stap voor stap te kijken naar verbeteringen. Dat kunnen heel kleine veranderingen zijn. Dat bewustzijn en die acceptatie moet je als leidinggevende hebben. Voor mij persoonlijk is het een worsteling niet terug te vallen in mijn oude gedrag. Het zijn de eerste positieve resultaten en reacties die me helpen om op deze ingeslagen weg verder te gaan.’

profiel Operationeel manager Scheepvaart­ begeleiding en Bediening bij Rijkswaterstaat Verkeer­ en Watermanagement LeeFtijd 43 jaar Privé Getrouwd, twee dochters van 7 en 10 jaar.

Hobby’s zijn hardlopen, motorrijden en lezen. motto Positief denken en voelen, door te leven in het nu en niet bezig te zijn met de problemen van gisteren of de zorgen van morgen.

Functie

Lees meer over Pascals persoonlijke worsteling op zijn blog op intranet.

kracht juni 2013 5

context Wat betekent

BEREIKBAARHEID

voor jou?

‘Na een melding in actie’ Onno Walda ‘Niet alle watersporters hebben een ‘marifoon’ (scheepsradio) aan boord.

Rijkswaterstaat moet daarom ook telefonisch (0800-NLWATER) goed bereikbaar zijn. Ik bel bijvoorbeeld wel eens voor een melding als een andere watersporter gevaarlijk over het water scheurt. Dan krijg ik netjes bericht dat het probleem is aangepakt. Soms ontvangt de veroorzaker een procesverbaal als de veiligheidsregels zijn

overtreden. Ook bij melding van obstakels, zoals een grote boomstam in het water, komt Rijkswaterstaat in actie.

Als vertegenwoordiger van het watersportverbond in het rivierengebied Gelderland spreek ik regelmatig recreanten die tevreden zijn over de bereikbaarheid en het optreden van Rijkswaterstaat. Ook als de organisatie zelf fouten maakt. Zo voer een schip van Rijkswaterstaat eens bij de Lek bij Culemborg snel langs een havenmonding. Dat veroorzaakte hevige golfslag.

De schipper bood netjes zijn excuses aan.

Handig vind ik vaarweginformatie.nl over vaarroutes en stremmingen.

Vroeger kon je als recreatievaarder in sluizen niet gemakkelijk aanleggen. Over renovatie en vervanging van sluizen is nu goed overleg met Rijkswaterstaat.

'Automatische sluis­ bediening is handiger’

'Een bekend alarm­ nummer is belangrijk’

Reinard Schut

Harry Smit

‘Ongeveer twee keer per week vaar ik van Hengelo naar Rotterdam en terug om goederen te laden en te lossen. Over het werk van Rijkswaterstaat te water ben ik positief te spreken. De organisatie houdt de sluizen in goede staat. Het is alleen jammer dat Rijkswaterstaat de openingstijden van de sluis- en stuwcomplexen van Hagestein en Amerongen en Driel wil verkorten van 24 naar 16 uur per dag. Dat leidt tot grotere drukte en meer onveiligheid op het water. Het handmatig bedienen van de sluizen is overigens handiger dan sluizen die bemand zijn, zoals nu. Het zou Rijkswaterstaat capaciteit besparen.

Het is gemakkelijk als je ’s avonds de sluismeester kunt bellen om je erlangs te laten. Door de crisis zijn de middelen beperkt en kan Rijkswaterstaat sommige problemen nu niet oplossen, zoals de spoorbrug bij Zutphen. Deze is te oud en te laag. Nu moet ik bij hoog water mijn schip in een veilige positie brengen en wachten tot de brug opengaat. Er gebeuren wel eens ongelukken. Je ziet de hoogte van de brug niet goed. Met een elektronisch bord is dat te verhelpen.’

‘Voor een veilige en vlotte vaart informeer ik schippers via de marifoon of telefoon over de situatie op het water.

Bij stremmingen, calamiteiten, werkzaamheden en/of evenementen regel ik de scheepvaart. Ook controleer ik de vaardiepte, staat van de oevers, boeien en bebording. Belangrijk zijn daarnaast mijn bestuursrechtelijke en strafrechtelijke handhavingstaken. Zo controleer ik schepen op hun vaar- en rusttijden en alle benodigde papieren. Als bijzondere opsporingsambtenaar handhaaf ik strafrechtelijk de vaarregels (beroepsen recreatievaart) en de Waterwet (milieuzaken). Bij een vaarongeluk of motorpech is snelle bereikbaarheid van Rijkswaterstaat noodzaak. Het algemene 0800-nummer is handig voor vragen of klachten, maar niet voor calamiteiten. Het calamiteitennummer van Rijkswaterstaat Oost-Nederland is bij schippers onbekend. Vaak melden schippers een incident bij sluis- en brugwachters die het vervolgens weer doorgeven. Minder bemensing bij de objecten maakt het belang van een (bekend) alarmnummer groter.’

profiel

profiel

profiel

Recreatievaarder en vertegenwoordiger watersportverbond Gelderland LEEFtijd 64 REagEREn via onno@waldaimpuls.nl

FunctiE

Binnenvaartschipper en eigenaar van containerschip ‘Martinique’ LEEFtijd 38 REagEREn via hr.schut@ziggo.nl

FunctiE

FunctiE

Mobiel nautisch verkeersleider 49 REagEREn via harry.smit@rws.nl LEEFtijd

RWS’ers, partners en gebruikers reageren op een woord dat centraal staat binnen Rijkswaterstaat. Ook meepraten? E-mail naar kracht@rws.nl.

6 kRacht JuNI 2013

COLUMN

To get there Eén Rijkswaterstaat, elke dag beter, samen met anderen. Die leus is er inmiddels wel ingeramd. We doen het steeds beter en steeds meer samen met anderen. Dat laatste is nog wel eens onderbelicht. Wellicht te veel met onszelf bezig? Het zou kunnen, maar onze blik is wel degelijk extern gericht.

We hebben een alliantie met ProRail en werken intensief samen met de markt.

Als weg- en waterbeheerders van Nederland zoeken we elkaar op onder de welluidende titel ‘WOW’ en de samenwerking met de ANWB geven we actief vorm. Natuurlijk zijn er nog tal van andere samenwerkingsinitiatieven. Het is duidelijk: de tijd dat Rijkswaterstaat als solistisch machtsbolwerk opereerde, is definitief voorbij. En terecht, want samen weet je meer en sta je sterker.

In veel gevallen schuwen we zelfs de landsgrenzen niet. We weten onze vergaarde kennis en expertise naar het buitenland te exporteren. Als het om samenwerken gaat, tellen landsgrenzen namelijk niet. Ook in het buitenland kent men maar al te goed het Hollandse gezegde: ‘Je reikt hoger als je niet op elkaars tenen staat, maar op elkaars schouders.’ Grenzeloos samenwerken dus. Rijkswaterstaat is niet alleen befaamd om zijn expertise van wegen waterbouw, maar ook als organisatie die kennis heeft over samenwerken.

Wat weer een mooi exportartikel is.

De internationale leus is er al: Rijkswaterstaat, to get there, together …

Freek Wermer

KRACHT JUNI 2013 7

reportage

afvoer putje Rijkswateren zijn geen

‘Samen zijn we op zoek gegaan naar het lek en hebben we overlegd wat te doen. Zo hielden we de situatie onder controle en konden we de lekkage tijdig stoppen.’ Adriaan Pasman, teamleider bij NUON

8 kracHt JuNI 2013

Een explosie, een milieuramp of een olievlek op het water.

De inspecteurs handhaving van Rijkswaterstaat komen direct in actie. Naast het afhandelen van dit soort calamiteiten bezoeken ze onaangekondigd bedrijven die hun afvalwater gelegaliseerd op rijkswater lozen. Voldoen deze bedrijven aan alle eisen en kloppen hun vergunningen en monsterafnames?

KRACHT ging een dag mee op controle met de inspecteurs van Rijkswaterstaat Oost-Nederland.

Beheergebied:

400

kilometer waterwegen Bovenrijn, nederrijn, Waal, lek, Pannerdens kanaal, iJssel, twentekanaal en Zwartewater en Zwolle-iJsselkanaal

270

Bedrijven met lozingsvergunning Waterwet (Wtw)

1560 analyses uit afvalwatermonsters

190

aantal afvalwatermonsters per jaar

150

Meldingen en klachten per jaar over waterkwaliteit, lozingen, dumping, afvalstoen en grondroeringen

Het werk in cijfers kracHt JuNI 2013 9

reportage Jan PiEtEr 't HoEn

GEErt WiEGGErs En WoutEr BoltEn

11.15 10.30 10.00 10.00 uur

Water trekt zich weinig aan van landsgrenzen Langs de IJssel zitten veel chemische bedrijven met een Waterwetvergunning. ‘Wij controleren of deze bedrijven aan alle lozingseisen voldoen’, zegt Geert Wieggers, senior inspecteur milieu bij Rijkswaterstaat OostNederland. Samen met Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving en het Bureau Verontreinigingsheffing Rijkswateren (BVR) bepalen de handhavers hoe vaak per jaar ze een bedrijf bezoeken. BVR legt bedrijven een verontreinigingsheffing of zuiveringsheffing op om de nadelige effecten op het watersysteem te compenseren. Op de kaart toont Geert dat hun gebied loopt van Lobith tot Gorinchem en van Pannerden tot Kampen. In dit gebied zijn ongeveer zeventig bedrijven verplicht hun afvalwater zelf te analyseren en de resultaten neer te leggen bij BVR. ‘Wij voeren de controle hierop uit. Water trekt zich weinig aan van landsgrenzen. Daarom moeten deze bedrijven ook aan de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) voldoen om de waterkwaliteit verder te verbeteren.’

10.30 uur

De vervuiler betaalt In het laboratorium zijn Hans Moll en Tony van Nieuwkerk, inspecteurs handhaving, druk in de weer met het klaarzetten van flessen en kratten om bij bedrijven monsters af te 10 kracHt JuNI 2013

nemen. Hans: ‘Wij doen dat ongeveer driehonderd keer per jaar in ons beheergebied. Maar op één monster kunnen we wel tien analyses loslaten, omdat er diverse stoffen inzitten. In principe sturen we alle monsters naar het laboratorium van Rijkswaterstaat in Lelystad. Daar controleren ze de monsters op de aanwezigheid van allerlei stoffen, zoals chlorides, fosfaat en stikstof, maar ook op het chemische en biologische zuurstofverbruik. Hier in ons eigen lab onderzoeken we monsters op indicatieve basis, of wanneer we de situatie niet vertrouwen en snel de uitslag willen hebben.’ Tony voegt daaraan toe dat ze ook de complete housekeeping controleren. ‘Werken bedrijven wel netjes en volgens alle richtlijnen en voorwaarden? Kloppen de vergunningen? En zorgen ze dat hun producten droog blijven bij hoogwater? Deze zaken nemen we tijdens ons bezoek in één keer mee.’ Terwijl Geert de reageerbuisjes van dichtbij bekijkt, vertelt hij hoe de economische crisis ook hun werk raakt. ‘Het principe luidt: de vervuiler betaalt. Bedrijven zoeken de grenzen op, met soms grote gevolgen. Met minder personeel, meer op afstand bedienen en bezuinigen op energiekosten zoeken ze de grenzen op. Dat scheelt een bedrijf vele euro’s, maar de risico’s nemen toe.’

11.15 uur

‘Van een boomstam in het water tot aanvaringen en explosies’ De mobiel verkeersleiders op de patrouillevaartuigen van Rijkswaterstaat geven dagelijks alle waterstanden, afvoeren, watertemperaturen en laagst gepeilde vaardieptes door aan het berichtencentrum. Jan Pieter ’t Hoen is coördinator van het berichtencentrum. Hij plaatst al deze gegevens en de vierdaagse hoogwatervoorspelling bij Lobith op teletekst pagina 720 en de dagelijkse waterberichtgeving.

16.00 14.00 11.45 Op de alarmlijn komen de meldingen van calamiteiten binnen. ‘Deze variëren van een boomstam in het water, een springer van een brug tot aanvaringen, explosies en olielekken. Wij zetten de berichten door naar de desbetreffende waterschappen, drinkwaterbedrijven en veiligheidsregio’s en bepalen welk team poolshoogte gaat nemen.’

Geert herinnert zich een incident bij een glastuinbouwbedrijf waar giftige stoffen vrijkwamen. ‘Aan ons de schone taak te voorkomen dat bedrijven de rijkswateren dan als afvoerputje gebruiken. Een voorbeeld waar het goed

‘Het principe luidt: de vervuiler betaalt.

Bedrijven zoeken de grenzen op, met soms grote gevolgen. ’ Geert Wieggers, senior inspecteur milieu bij Rijkswaterstaat Oost-Nederland gaat, is industriepark De Kleefse Waard. NuON zorgt hier voor de afvalwaterzuivering en werkt coöperatief met ons samen. Hoogste tijd om ze te verrassen met een bezoekje.’

11.45 uur

Naast in plaats van tegenover elkaar Bij industriepark De Kleefse Waard rijden de inspecteurs van Rijkswaterstaat, Hans en Tony, meteen door naar de monsternamekast. Hier neemt NuON zelf continu waterpulsen uit het te lozen water, want bedrijven zijn zelf verantwoordelijk en hebben een meldingsplicht. Geert: ‘Doen ze dat niet, dan sta je niet naast, maar tegenover elkaar. Dat kwam een keer voor bij een indirecte lozer die zijn afvalwater via de hemelwaterafvoer loosde op de IJssel. Dat bedrijf had hiervan geen melding gemaakt.

NuON treft geen blaam, want zij waren hierover niet geÏnformeerd. Het gevolg was een vervuilde IJssel, terwijl dit met één telefoontje te voorkomen was geweest. Het melden van een incident is een kleine moeite. Zo monitor je samen het probleem en schep je een vertrouwensband.’

Coördinator kwaliteit, arbo en milieu bij NuON, Bianca Tijman op Smeijers, beaamt dit. ‘Rijkswaterstaat kan hier onaangekondigd langkomen. We hebben niets te verbergen en zijn transparant. Opmerkelijkheden melden we.

Wij zijn ook niet gebaat bij een slechte waterkwaliteit.

Kortom, we zitten niet in elkaars vaarwater.’

14.00 uur

‘We konden de lekkage tijdig stoppen’ Voor alle bedrijven op industriepark De Kleefse Waard levert NuON stroom, stoom en koelwater. Ook verwerken ze het afvalwater. Op de plek waar NuON het afvalwater van alle bedrijven verzamelt en verwerkt, staat Adriaan Pasman, teamleider bij NuON. ‘Laatst ontdekten we bij een routinecontrole een olievlek. We maakten daarvan direct melding bij het Berichtencentrum van Rijkswaterstaat. Samen zijn we op zoek gegaan naar het lek en hebben we overlegd wat te doen. Zo hielden we de situatie onder controle en konden we de lekkage tijdig stoppen. Het protocol hiervoor is duidelijk. NuON is eindverantwoordelijk voor de lozing. Als we de lekkage niet melden, is NuON net zo strafrechtelijk en bestuursrechtelijk vervolgbaar als de eigenlijke vervuiler. De samenwerking gaat goed, de communicatie is verbeterd en de bedrijfsvoering is strakker geregeld. Eén klein minpunt: de administratieve rompslomp’, lacht Adriaan.

16.00 uur

De situatie van de kant én vanaf het water bekijken Rijkswaterstaat houdt ook toezicht vanaf het water.

Aan boord van patrouillevaartuig RWS16 vertelt mobiel verkeersleider Wouter Bolten dat zij controles uitvoeren op varende schepen. ‘Houden schepen zich aan het Rijnvaartpolitiereglement, de Scheepvaartverkeerswet en de Binnenvaartwet? Kloppen alle documenten, vaartuigboeken en bewijzen? En hoe is het gesteld met de vaartijden, de bemanningssterkte en het handhaven van de milieuvoorwaarden? We bellen regelmatig naar de wal voor meer informatie over een bepaalde lozing. Jaren geleden deed de waterpolitie van het KLPD de handhaving op het water, nu staan wij hiervoor aan het roer.’ De mobiel verkeersleiders beginnen hun dag met het afgeven van de laagst gepeilde diepte per rivierdeel aan het Berichtencentrum. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor de controle en peiling van de juiste diepgang van de schepen. Elke schipper die een bepaald riviervak passeert, weet dan hoeveel hij kan laden. ‘Bij grote incidenten en waterverontreinigingen trekken we vaak samen op’, geeft Geert aan, terwijl hij samen met Wouter op het dek staat. ‘We kunnen de situatie dan van de kant én vanaf het water bekijken. Ook bij het opleggen van een bestuurlijke boete of proces-verbaal staan we samen sterker.’ kracHt JuNI 2013 11

MOOI WERK

In elkaar

haken

De files, het sluipverkeer en de slechte bereikbaarheid van Leeuwarden waren voor Rijkswaterstaat, de gemeente Leeuwarden en de provincie Fryslân reden om in actie te komen.

De oplossing is het verbinden van de rijkswegen. Bij de Haak om Leeuwarden haken niet alleen twee wegen naadloos in elkaar, maar weten partijen elkaar ook feilloos te vinden.

Niet in elkaars vaarwater ‘Wij als provincie voeren het noordelijk deel van de Haak uit en Rijkswaterstaat het zuidelijk deel. Voor deze tweedeling is bewust gekozen, omdat wij kijken naar de gebiedsontwikkeling. Zo kunnen we projecten van alle partijen vaak gelijktijdig en goedkoper combineren met de aanleg van de Haak. Tot dusver zijn er geen misverstanden. We zitten niet in elkaars vaarwater en de hinder is beperkt. Sterker nog, soms trekken we samen met de gemeente Leeuwarden op, bijvoorbeeld bij het beperken van hinder. De voortgang rapporteren we aan Rijkswaterstaat en we maken gebruik van elkaars expertise. Uiteraard is er wel een verschil in aanpak. Rijkswaterstaat legt de verantwoordelijkheid en risico’s bij de aannemer neer, wij houden dat in eigen hand en leggen een strakker eisenprogramma neer. Toch zien we dat samenwerken loont. De uitvoering loopt op koers en er is veel draagvlak en belangstelling voor de Haak.’

Sieds Hoitinga programmamanager grote infrastructurele werken bij de provincie Fryslân

12 KRACHT JUNI 2013

Maatschappelijke uitdaging oplossen ‘Ons samenwerkingsprotocol maakt het mogelijk om infrastructuur van elkaar te bouwen. Bij de Haak is Rijkswaterstaat verantwoordelijk voor de bouw van twee spoorkruisende onderdoorgangen, drie viaducten en het aanpassen van bovenleiding. Dat is uniek. ProRail levert kennis en kunde en begeleidt Rijkswaterstaat, zodat de aannemer de spoorkruisingen op een goede manier kan realiseren. De samenwerking verloopt voorspoedig. Er is weinig omgevingshinder en de risico’s en kosten houden we goed in de gaten. In het begin lag de focus vooral op het winnen van elkaars vertrouwen en het leren kennen van belangen. Je moet elkaar zien te vinden en die discussies houden ons scherp. Mijn tips? Start op tijd, zorg voor een goed contractbeheer en blijf oog houden voor de relatie, ook al loopt alles gesmeerd.’

Michel Marijnissen projectmanager bij ProRail

Verbinding leggen De Haak om Leeuwarden is een nieuwe rijksweg die de huidige A31 bij Marsum verbindt met de N31 bij Hemriksein.Het is één van de 38 projecten van het bereikbaarheidsprogramma Vrij-Baan. Gericht op een betere doorstroming, minder sluipverkeer en ruimte voor economische groei en ontwikkeling van de stad. Ook krijgt Leeuwarden vanaf de Haak drie nieuwe invalwegen.

Oog voor het totaalplaatje ‘De kracht van Rijkswaterstaat is onze brede visie. We zorgen niet alleen voor de aanleg van de rijksweg N31, maar kijken naar de totale ontsluiting van Leeuwarden. Zo treden we ook op als opdrachtgever voor werk van ProRail. Dat is uitzonderlijk, want normaal doen zij dat zelf. Ik ben trots op die unieke samenwerking, maar ook op die met de provincie. Zo hebben we bewust oog voor het totale werkpakket en is er ruimte voor duurzaamheid, onderwijs en stageplaatsen. Samen met de aannemer willen we bij de aanleg van de N31 een CO2-reductie realiseren van 24 procent. Dat doen we door zand hydraulisch aan te voeren en niet met vrachtwagens. Dat vermindert tegelijkertijd het werkverkeer.

Bijzonder is de nauwe relatie met het hbo-, mbo- en basisonderwijs. Als betrokken overheden bieden we lespakketten over het aanleggen van wegen en betrekken we leerlingen bij groenwerkzaamheden.’

Age Beuving projectmanager bij Rijkswaterstaat

KRACHT JUNI 2013 13

AchtergrOnd

WOW

1

wat een platform

Een fantastisch platform voor (vaar)weg- en waterbeheerders, dat is WOW. De drie letters staan voor Wegbeheerders Ontmoeten Wegbeheerders, respectievelijk Water Ontmoet Water.

Doel van het platform: ontmoeting, kennisuitwisseling, discussie en het stimuleren van gezamenlijke projecten en activiteiten.

Een landelijk programmabureau ondersteunt de beheer­ ders bij hun activiteiten. Behalve voor Rijkswaterstaat staat het platform open voor beheerders bij provincies, gemeenten, waterschappen en havenbedrijven.

Ontmoetingen ‘Om samen acties te ondernemen waar iedereen achterstaat, moeten de beheerders elkaar kennen. Dus organiseren we bijeenkomsten, zoals de eerste gezamen­ lijke landelijke ontmoetingsdag op 4 april. Er kwamen 450 deelnemers op af’, zegt programmamanager Ariea Vermeulen van Wegbeheerders Ontmoeten Weg­ beheerders. De echte samenwerking ontstaat vaak in de regio. Daarom houden de wegbeheerders van de vijf WOW’s in Noord­ en Zuid­Holland, Utrecht, Zuid­ Nederland en Noordoost­Nederland ook eigen bijeen­ komsten. Ariea: ‘Daar ontstaan praktische initiatieven.

In Limburg leeft bijvoorbeeld het idee om gemeenten te laten meeliften met de grotere contracten van provincie en Rijkswaterstaat voor de inspectie van kunstwerken.’

Vakbroeders Gladheidsbestrijding is ook iets wat wegbeheerders gezamenlijk kunnen doen. Ariea: ‘In Overijssel kopen ze samen strooizout in en stemmen ze strooiroutes af. Ook gebruiken ze elkaars materiaal en een gezamenlijke opslagloods.’ Weg­ én waterbeheerders samen pakken 14 kracht jUNI 2013

personele uitwisseling, assetmanagement en het afstemmen van inkoopprocessen op. En met resultaat.

‘Zo is er nu een landelijk vakbroederoverleg asset­ management. Een gezamenlijke training zorgt ervoor dat iedereen dezelfde begrippen hanteert. Ook gaan ze na hoe ze samen het beheer en onderhoud kunnen programmeren.’

Specialistenpool EMVI Om kennis over inkoopprocessen te delen, werkt WOW samen met PIANOo, het expertisecentrum van het ministerie van EZ. Ariea: ‘We mobiliseren bestaande kennis. Zo is er een pool van seniorspecialisten EMVI. Zij zijn voor iedereen aanspreekbaar. We koppelen hen aan beheerders die met EMVI te maken hebben. Die krijgen dan een goed een­op­een advies.’

Miljoenen besparen Het delen van kennis, elkaar aanvullen en versterken is een doel. Samenwerken levert veel voordelen op.

Daarnaast is het ook nog eens budgettair interessant.

Ariea: ‘Van drie WOW­acties is een kosteneffectiviteits­ analyse gemaakt: de training assetmanagement, de gladheidsbestrijding en het uitwisselen van personeel.

Uit de analyse blijkt dat we door meerjarige samen­ werking miljoenen euro’s besparen.’

Uitwisseling van personeel Kim Hofhuis, programmamanager Water ontmoet Water, is enthousiast over de personele uitwisseling onder auspiciën van WOW. ‘Dat varieert van meeloopdagen tot langdurige uitwisseling. Bijvoorbeeld een RWS’er die een halfjaar lang één dag per week waterschap Rivierenland helpt bij vergunningverlening en handhaving. Of een medewerker van de provincie Overijssel die bij Rijkswaterstaat het contractenbuffet bekijkt om daarna in zijn eigen organisatie iets soortgelijks op te zetten.

Van die langere uitwisselingen hebben we er in één jaar twintig gehad. Een WOW­makelaar bemiddelt tussen vraag en aanbod.’ De uitwisseling biedt veel voordelen, volgens Kim. ‘De deelnemers krijgen respect voor elkaars werk en organisatie. Ze kunnen elkaar helpen en het verruimt hun blik en vergroot hun netwerk.’

KWALITEIT DOOR VERBINDEN Respect voor elkaars werk en organisatie Elkaar kunnen helpen door kennis en ervaring uit te wisselen Verruimt hun blik en vergroot het netwerk

RIJK

WATERSCHAPPEN

PROVINCIES

WAT LEVERT HET OP? en meer kwaliteit

GEMEENTEN

HAVENBEDRIJVEN

W O W P RIJS VR AA G

UITWISSELING MEDEWERKERS

GLADHEIDSBESTRIJDING

€10,5 mln

€5,5

€5l,nm

BESP

mln

zonder samenwerking*

ARING

met samenwerking*

mln

€1,9

R BESPA

ING

mln

zonder uitwisseling*

SAMENWERKING EN INNOVATIES

ASSETMANAGEMENT

€2m,ln2

€4,1

€0mln,9

€1,1 mln

BESPAR

€0,2

20 13

1

ING

mln

met uitwisseling*

alternatieve training**

WOWtraining

WOW-prijs

De winnaar ontvangt € 15.000 om het project verder gestalte te geven

* berekend over 15 jaar ** berekend over 5 jaar

Eens in de twee jaar wordt op de landelijke ontmoetingsdag de WOW­samenwerkingsprijs uitgereikt. Dit jaar waren er veertig inzendingen. Rijkswaterstaat is betrokken bij drie van de vijf samenwerkingsprojecten van de rijksoverheid, gemeenten, provincies, water­ schappen en kennisinstituten die tot de laatste ronde doordrongen.De winnaar van de WOW­prijs werd Baggertubes Oosteinderpoel.

kracht jUNI 2013 15

‘We streven naar een uniforme, veilige en efficiënte werkwijze bij het omgaan met incidenten op en langs de wegen’ Michel Straathof, ANWB

16 KRACHT JUNI 2013

INTERVIEW

ANWB en Rijkswaterstaat

Samen sterker voor betere resultaten De ANWB en Rijkswaterstaat tellen samen ruim 340 levensjaren.

De rijke kennis van en ervaring in het wegverkeer delen ze nu breeduit met elkaar. Sinds 7 mei liggen concrete afspraken, onderwerpen en doelstellingen vast in een samenwerkingscontract. Beide partijen aan het woord over de uitvoering daarvan in de praktijk.

Waarom een samenwerkingscontract?

Michel Straathof, beleidsadviseur veiligheid bij de ANWB: ‘Rijkswaterstaat en de ANWB werken al jaren op diverse manieren samen. Zo verzamelen beide organisaties actuele informatie over verkeer en weer voor de weggebruiker. En die informatie wisselen we uit. Hoewel de rollen en verantwoordelijkheden van Rijkswaterstaat en van de ANWB verschillend zijn, hebben we veel raakvlakken. Dus een samenwerking in het belang van de weggebruikers en de ANWB-leden ligt voor de hand. Het gaat dan om veiligheid, verzorgingsplaatsen, duurzaamheid, publiekscommunicatie en gebruikersonderzoeken.’

Eeltje Hoekstra, programmamanager incidentmanagement bij Rijkswaterstaat: ‘De samenwerking was eerst wat vrijblijvend. Nu is die meer gestructureerd en daardoor zien we nieuwe kansen. Door elkaar te beïnvloeden en door kennis te delen, versterken wij elkaar en boeken we betere resultaten. En daarmee kunnen we de weggebruikers beter bedienen. Dat past ook in de strategie OP2015 van Rijkswaterstaat.’

Rijkswaterstaat bijvoorbeeld, die heeft dikke TRAANplaten achter in de cabine. Bij een aanrijding van achter kan dat gevaarlijk zijn voor de bestuurder van het dienstvoertuig. De Wegenwachtauto’s zijn met andere materialen ingericht. Ook is het nodig om in te spelen op maatschappelijke ontwikkelingen. De techniek is soms weerbarstig. Technische ontwikkelingen met auto’s roepen soms vragen op, bij de ANWB, Rijkswaterstaat en weggebruikers. Neem bijvoorbeeld de incarsystemen en de connected cars. Dit zijn auto’s die verbonden zijn met internet en waarmee direct een-op-een is te communiceren. In hoeverre kunnen wij data uitwisselen en de automobilist optimaal informeren? Nu kunnen we dit samen onderzoeken en aanpakken door kennis en ervaring te delen. De ANWB voorziet intern de Wegenwacht van trainingen over incidentmanagement, communicatie en techniek. Daaronder vallen ook de elektrische auto’s. Die trainingen kunnen wij ook geven aan de weginspecteurs.’

Hoe gaan jullie meer kennis delen?

Hoe pakken jullie incidentmanagement en veiligheid samen aan?

Eeltje: ‘Weginspecteurs van Rijkswaterstaat werken al zo’n tien jaar aan de weg als het gaat om verkeersbegeleiding en incidentmanagement, de ANWB al zeventig jaar. We kijken in elkaars keuken, leren van elkaar en versterken elkaar. Want: hoe is de organisatie ingericht?

Hoe is de werkwijze? Kunnen we de locaties van elkaar in het land gebruiken, incidenteel of structureel? En hoe kunnen we beide slimmer gebruikmaken van onze middelen en ons wagenpark? Hiervan plukken we wederzijds de vruchten. Michel: ‘De dienstauto van

Eeltje: ‘Vijftien jaar geleden was de weginspecteur van Rijkswaterstaat vooral bezig met beheer en onderhoud van de weg. Langzaamaan werden we door de verkeersdrukte meer dienstverlenend naar de weggebruiker toe.

De Wegenwacht heeft deze rol al jaren. Allebei komen we op de weg gevaarlijke situaties tegen, zoals aanrijdingen, pechgevallenen afgevallen ladingen. Dus kijken we nu samen naar hoe je het beste kunt handelen om de risico’s voor de weggebruikers en ons eigen personeel te beperken. En naar wat in de uitvoering efficiënter kan

KRACHT JUNI 2013 17

‘De Wegenwacht fungeert als extra oren en ogen van Rijkswaterstaat’ Eeltje Hoekstra, Rijkswaterstaat

om te zorgen voor een goede verkeersdoorstroming.’

Michel: ‘Daarbij streven we naar een uniforme, veilige en efficiënte werkwijze bij het omgaan van incidenten op en langs de wegen.’ Eeltje: ‘Van oudsher komt bij een verkeersincident altijd een weginspecteur ter plekke.

Deze zorgt ervoor dat hulpdiensten veilig hun werk kunnen uitvoeren. De Wegenwacht fungeert als extra oren en ogen van Rijkswaterstaat en springt bij wanneer nodig. En omgekeerd als het om pechklanten van de ANWB gaat: voorheen werden zij opgevangen door de weginspecteur van Rijkswaterstaat en werd de auto vaak weggesleept door een bergingsbedrijf. In de toekomst bepaalt de Regionale Verkeerscentrale (RVC) na een risicoanalyse op grond van de regels (REVI) de juiste hulp voor de pechklant. Hiervoor willen we ook samen de onveilige locaties inventariseren. Dit zijn plekken die zowel voor Rijkswaterstaat als voor de ANWB en andere pechhulpverleners niet veilig zijn. Doel van beide acties: dubbele capaciteitsinzet voorkomen en een eenduidige communicatie hierover, waardoor we efficiënt opereren.’

Wat merken de weggebruikers?

Eeltje: ‘Rijkswaterstaat laat meer van zich zien, niet alleen op de weg. Ook door meer publieksvoorlichting. Het ANWB-blad Kampioen biedt hiervoor een mooi podium.

18 KRACHT JUNI 2013

Wij vinden het belangrijk weggebruikers te informeren over wat ze wel en niet mogen op de weg in relatie tot hun eigen veiligheid en die van andere weggebruikers.

En hoe ze moeten handelen in bepaalde verkeerssituaties. Wat doe je bijvoorbeeld als je bij een ongeval betrokken bent? Veel mensen weten dat niet.’

Waarom is het belangrijk verzorgingsplaatsen samen anders in te richten?

Eeltje: ‘Rijkswaterstaat beheert de verzorgingsplaatsen langs de weg. Met de ANWB kijken we welke service en diensten we hier gezamenlijk kunnen bieden. Insteek: moderner, comfortabeler en klantgerichter.’ Michel: ‘We willen breed faciliteren. Wil je na een lange rit de benen strekken, een hapje eten of je elektrische auto opladen?

Dat moet straks allemaal op een verzorgingsplaats kunnen. Nederland telt bijvoorbeeld zo’n achtduizend elektrische auto’s, waarvoor nog weinig laadpunten zijn.

Een verzorgingsplaats is ook een perfecte plek voor pechhulpverlening. Denk aan kleine ongemakken, zoals een zachte band, kapotte lamp of onvoldoende oliepeil.

Dagelijks stranden enkele duizenden automobilisten op de snelwegen. De vluchtstrook is tegenwoordig minder beschikbaar omdat we die vaker als spitsstrook gebruiken.’ Eeltje: ‘Rijkswaterstaat en de ANWB gaan samen in kaart brengen welke verzorgingsplaatsen geschikt zijn voor pechhulpverlening. We hopen dit jaar nog de eerste pechhulplocatie te realiseren.’

GROEN EN GEEL Hoe kijkt de buitenwereld tegen de inspanningen van Rijkswaterstaat aan? Behalve schouderklopjes zijn er terecht of onterecht ook ergernissen. Nu in KRACHT…

De Ketelbrug is een belangrijke schakel op de A6 en dé levensader voor Flevoland en Midden-Nederland. Deze brug heeft de afgelopen maanden een zeer ingrijpende renovatie ondergaan. Met soms files tot gevolg.

Aat de Jonge, burgemeester van Dronten, heeft ontzag voor de uitvoerders van de renovatie.

Rob Termaat, omgevingsmanager renovatie Ketelbrug, maakte de werkzaamheden inzichtelijk.

‘Twee jaar geleden deelden we onze zorgen over de problemen met de Ketelbrug. Gelukkig hoorden wij toen al dat de renovatie in voorbereiding was. Tijdens een werkbezoek viel ons op hoe buitengewoon goed Rijkswaterstaat op de hoogte was van de feiten.

Hoeveel storingen waren er geweest? Hoe lang waren de files en duurde het verhelpen van de storing? Dat gaf ons vertrouwen. Ook de informatievoorziening was goed.

Er werden tijdig bouwborden geplaatst en gebruikers, maar ook watersporters en beroepsvaart, werden met een nieuwsbrief, Twitter en een website geïnformeerd.

Bij grote hinder zijn tekstkarren ingezet. De harde werkers hebben er onder barre omstandigheden toch maar mooi voor gezorgd dat de hinder van de werkzaamheden zo kort mogelijk duurde.’

‘Onbekend maakt onbemind. Daarom hebben we letterlijk de deuren opengezet voor bedrijven, bewoners, bestuurders en andere geïnteresseerden. We nodigden onze volgers via Twitter uit een kijkje te nemen en deze dag werd druk bezocht. Sommige bezoekers kwamen uit pure nieuwsgierigheid naar de brug kijken. Anderen waren benieuwd naar de techniek daarachter en waren onder de indruk van het mechanisme, de kabels, de software, het bedieningspaneel en de kleppen. Op internet, FaceBook en Twitter toonden we regelmatig foto’s van de werkzaamheden. Hierdoor ontstond begrip voor de situatie. Bezoekers begrepen dat onderhoud nodig is en dat zo’n renovatie zeer ingrijpend en tijdrovend is. Omdat we een kleine vertraging opliepen, is in overleg besloten twaalf schepen tijdens een testnacht de brug te laten passeren. De schippers waardeerden dit initiatief zeer. Wat bij ons in de smaak viel, was het gebaar van de burgemeester van Dronten.

Hij was zo onder de indruk van zijn werkbezoek, dat hij de werknemers trakteerde op saucijzenbroodjes.’

KRACHT JUNI 2013 19

BOTER BIJ DE VIS Obstakels? Ergernissen? Rijkswaterstaat doet boter bij de vis. Ideeën van medewerkers en dienend leiderschap zijn een springplank naar een sterkere organisatie.

Op uitnodiging van districtshoofd Jan Pijnappel kregen weginspecteurs, beheer- en onderhoudmedewerkers van Rijkswaterstaat Zuid-Nederland in december een uitnodiging voor een KR8-sessie. Jan vertelt.

De aanleiding ‘Is het areaal niet op orde, dan meldt de weginspecteur dat en gaan de afdelingen Beheer en Onderhoud aan de slag. Een eenvoudig proces, waarover in de praktijk toch frustratie bestond.

Meldrapporten werden niet uniform ingevuld.

Afhandelingen werden niet goed bijgehouden.

Terwijl de beheer- en onderhoudmedewerkers op elkaars terugkoppeling wachtten, hadden weginspecteurs het gevoel dat hun melding in een zwart gat verdween. Kortom, er was veel onduidelijkheid over (de afhandeling van) meldingen. In de KR8-sessie legden we alle verspillingen bloot. In de gesprekken daarop zijn we tot verbeterpunten gekomen.

Het resultaat ‘We legden een opslagmethode van bestanden vast en spraken doorlooptijden af. Ook ieders verantwoordelijkheden kwamen aan bod. Want in tegenstelling tot wat sommige weginspecteurs dachten, zijn beheerwerkzaamheden naast veiligheid- en doorstromingstaken ook gewoon onderdeel van het werk. In informatieronden zijn weginspecteurs en betrokkenen ingelicht over het nieuwe proces. Het aantal meldingen daarna steeg en was bovendien van veel betere kwaliteit.

En de doorlooptijden zijn aanzienlijk verkort. De beheer- en onderhoudmedewerkers hebben nu beter zicht op de kwaliteit van het areaal en de prestaties van de aannemer.

Het resultaat? Minder frustraties en meer werkplezier. En de klantwaarde? Die schoot van onvoldoende naar ruim voldoende. In de toekomst zal alles nóg efficiënter gaan met de meldings-app die we nu maken. Daarmee kan de weginspecteur op zijn iPad snel een eenvoudige melding doen en is de status voor alle betrokkenen inzichtelijk.’

BUITENWACHT

Het wonder van Ruyven

‘Bijtanken en de reis veilig en opgefrist vervolgen’

‘Betrokkenheid van lokale ondernemers’

‘Voor de metamorfose behoorde Ruyven (langs de A13) tot de top drie van meest vervuilde verzorgingsplaatsen in Nederland. Rijkswaterstaat, stichting Nederland Schoon en lokale ondernemers namen zelf hun verantwoordelijkheid. Zo vernieuwden wij het asfalt en brachten we een 30-kilometerzone en nieuwe parkeervoorzieningen aan.

Stichting Nederland Schoon plaatste grote afvalboeien.

En ondernemers Hajé en Burgerking houden dagelijks de omgeving zwerfafvalvrij. Dankzij deze gedeelde krachten kunnen weggebruikers nu bij Ruyven ‘bijtanken’ om hun reis veilig en opgefrist te vervolgen. Om onze voorzieningen op orde te houden zetten we Roamler in, waarmee we per verzorgingsplaats gerichte oplossingen aanbieden.

Ook gaan we de kwaliteit van bijvoorbeeld parkeerplaatsen en toiletten voor mindervalide weggebruikers onderzoeken. Verder kampt Nederland met een tekort aan 1.800 parkeerplaatsen voor truckers. Daarom leggen we zevenhonderd nieuwe, maar sobere en doelmatige parkeervoorzieningen aan, die vrachtwagenchauffeurs straks tegen betaling kunnen gebruiken.’

‘De introductie van het auto-afvalzakje in 2004 markeerde het begin van de samenwerking met Rijkswaterstaat.

Inmiddels zijn we een vaste partner als het gaat om het stimuleren van schonere verzorgingsplaatsen. Ruyven werd dankzij onze gezamenlijke inspanning in drie maanden tijd een schone en (sociaal) veilige verzorgingsplaats. De proef leidde er bovendien toe dat we nog eens ongeveer tweehonderd afvalboeien neerzetten bij verzorgingsplaatsen in met name West-Nederland. Maar het plaatsen van afvalboeien alleen is niet voldoende. De sleutel tot succes zit ’m vooral in de betrokkenheid van de lokale ondernemers. Met “Support van Schoon” willen we dat maatschappelijke verantwoordelijkheidsgevoel voor een schone omgeving bij ondernemers én weggebruikers nog beter tussen de oren krijgen. Voor Rijkswaterstaat heb ik nog een goedbedoeld advies: alliantievorming met de markt is een uitstekend idee, maar om die ambitie te laten slagen is het belangrijk echt te begrijpen wat de markt beweegt. Dat is een uitdaging waarvoor wij als stichting overigens ook staan.’

WIE Aad van den Burg

WIE Kors van der Wolf

WAT Landelijke regievoerder

WAT Projectleider Verkeer

verzorgingsplaatsen

WAAR Stichting Nederland

WAAR Rijkswaterstaat Water,

Schoon

Verkeer en Leefomgeving KRACHT JUNI 2013 21

TOEN-NU-STRAKS

Volop aandacht

HOE RAAKTE DE A4 UIT DE FILE-TOP 10?

voor lokale wensen

Drie beelden

Kantelmoment ‘De tijd van toen’ eindigt rond de eeuwwisseling, toen de omgeving (Leiderdorp, Zoeterwoude en Leiden) bezwaar maakte tegen het ontwerptracébesluit (1998) voor de verbreding van de weg tot 2 x 3 rijstroken. Dát was het kantelmoment. ‘De omgeving vond het prima dat Rijkswaterstaat de files wilde oplossen, maar had bezwaar tegen de manier waarop’, zegt omgevingsmanager Petra Blok. ‘Rijkswaterstaat mocht het probleem niet alleen verkeerstechnisch benaderen.

We moesten meer oog hebben voor de kansen om de impact van de verkeersader door dit intensief gebruikte gebied te verzachten. Vanaf dat moment is het zuidelijk deel van het traject helemaal opnieuw opgezet, samen met alle omgevingspartijen. Een klankbordgroep komt eens in de zes weken bijeen.’

22 KRACHT JUNI 2013

Pratend over toen, nu en straks ziet Petra drie beelden.

‘Sommige foto’s uit de vroege jaren zestig laten een vrijwel lege weg zien. Er bestaat zelfs een foto van Sinterklaas, die te paard op de A4 rijdt. Dan komt het beeld van de filetoestanden die al in de jaren tachtig begonnen en waardoor dit deel van de A4 jarenlang op nummer 1 stond in de file-top 10. Het beeld van straks kun je ook al een beetje zien. De grootste flessenhals, de brug over de Oude Rijn, is vervangen door een aquaduct.

Nu is daarvan nog maar één helft in bedrijf, met 2 x 3 smalle rijstroken, maar de files zijn al opgelost. Als in 2014 ook het tweede deel opengaat, kunnen de rijstroken in twee richtingen breder worden en mag de rijsnelheid omhoog.’

Voor de A4 tussen Leiden en Burgerveen begint ‘de tijd van toen’ eind jaren vijftig. Dit traject van de noord-zuidverbinding door de Randstad kreeg toen 2 x 2 rijstroken.

Ook de brug over de Oude Rijn had die capaciteit, zij het zonder vluchtstroken. Bij Burgerveen dook de weg onder het eerste Nederlandse aquaduct door. Alles bij elkaar ruim voldoende tot in de verre toekomst, dacht men toen.

Ook de aannemer doet mee

Aanpak maakt het verschil Toch zijn het niet de intensivering van het wegvervoer en de uitbreiding van de infrastructuur, maar de aanpak en houding naar de omgeving, die voor Petra het verschil maken tussen vroeger en nu. ‘Vroeger deden we ons ding en was de omgeving een gegeven, nu pakken we het project samen met de omgeving aan. Dat werkt door in het resultaat. Het verdiepte deel van de weg door bebouwd gebied is tweemaal zo lang. De geluidsschermen liggen horizontaal en vormen een groenstrook. Als na 2014 de aannemer alles heeft opgeruimd, kunnen het oostelijk en westelijk deel van Leiderdorp elkaar na vijftig jaar weer zien. De snelweg is dan uit het zicht verdwenen en de omgeving hoort hem ook nauwelijks. Allerlei lokale wensen zijn in de nieuwe aanpak meegenomen.’

Petra is ervan overtuigd dat aandacht voor de omgeving een investering is die zich ruimschoots terugverdient. ‘Ook de aannemer ziet dat zakelijke aspect goed. We werken in ons contact met de omgeving dan ook nauw met hem samen. Zo hebben we bij wijze van pilot samen een digitaal klantenpanel opgezet. Uit die terugkoppeling halen we tal van verbeterpunten. Bijvoorbeeld stuivend zand voorkomen door de bouwplaats nat te houden in droge perioden met veel wind.

De klanttevredenheidsscore is gemiddeld hoger dan 7,5. Maar op een gegeven moment merkten we dat we lager scoorden bij fietsers en voetgangers. Sindsdien stappen we bij elke wegverlegging samen met de aannemer op de fiets om alle routes voor langzaam verkeer zelf te ervaren. Zijn er hobbels of kuilen? Liggen er plassen? Staan alle borden goed? Is de route veilig? Aannemer BAM heeft zich aangesloten bij de Bewuste bouwers. Op dat lidmaatschap zit een audit. Onze fietsmethode is door de Bewuste bouwers als best practice benoemd. Laatst hoorde ik van een afstandje een paar felle tegenstanders van het eerste uur lovende woorden uiten. “Jullie gaan ons straks nog missen”, ontglipte me toen.

Ze beaamden dat volmondig.’

KRACHT JUNI 2013 23

column

Een blijvend

pijnpunt Als fervent gebruiker van wegen en vaarten ben ik een groot voorstander van Rijkswaterstaat. De essentie zit hem in een soepele verplaatsing door het vaderland.

Hierin is in de laatste jaren aanzienlijke vooruitgang geboekt en dat alles onder de strenge regie van deze mooie instantie. Zonder Rijkswaterstaat geen verbetering van de rondweg om Eindhoven en geen verbreding van de A2 en een tunnel bij Utrecht.

Ook ik heb eerst de hinder ondervonden: files ontstonden door de oplossing van het fileprobleem. Toen het eenmaal gedaan was, is mij achter het stuur meermaals de gedachte ingevallen: ‘Knap gedaan, al dat vlechtwerk met asfalt. Bedankt Rijkswaterstaat!’

Nóg is het niet ideaal. Barre ervaringen rond Amersfoort hebben me geleerd: mijd die weg. Ook hier zal na de voltooiing het besef komen dat het karwei gaaf is geklaard. Het wordt zacht zoeven langs Leusden en Hoevelaken.

Eén pijnpunt blijft, in het midden des lands: de bak van Amelisweerd. Ik was erbij, die kwade septemberdag in 1982, toen een groot stuk bos werd vernietigd voor de uitbreiding van de A27. Dat leidde destijds tot het aannemen van extra experts bij Rijkswaterstaat: mensen met verstand van natuur en milieu. Dit soort deskundigheid is toch niet voldoende om minister Schultz van Haegen te stuiten in haar hardnekkige liberale streven om de bak te verbreden, ten koste van een strook bos. Bij de aanleg zal weer veel hinder ontstaan. Na de voltooiing zal ik minder blij zijn. Het hóeft niet, het kan anders.

Dwarsliggen is niet de kracht van Rijkswaterstaat.

Jeroen Wielaert Verslaggever radio 1-journaal en presentator radioprogramma Lijn 1

Jeroen Wielaert Reageren? Dat kan op de KRACHT intranetpagina.