WIJVENWERELD

Een Verrassende Kijk Op Vrouwen In De Late Middeleeuwen

Zoals in het vorige nummer van Tweestromenland al uitgebreid werd aangekondigd in de rubriek Museumnieuws, is er in Kasteelmuseum Wijchen tot en met 7 mei 2023 een bijzondere tentoonstelling te zien over vrouwen in de late Middeleeuwen. Bijzonder omdat uit

de Valk

die tentoonstelling een ander beeld op de middeleeuwse vrouw – toen ‘’wijf’’ genoemd – naar voren komt dan we tot nu toe hadden. De tentoonstelling is gebaseerd op het gelijknamige boek, waarin drie wetenschappers van de KU Leuven – Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameilleure – verslag doen van hun onderzoek naar de positie van de middeleeuwse vrouw.

Bronnen

De onderzoekers hebben hierbij gebruik gemaakt van interessante bronnen, die een weerslag vormen van het dagelijks leven tussen 1350 en 1550 in het hertogdom Brabant: testamenten, verkoopakten, verklaringen voor rechtbanken, getuigenverslagen etc. Veel van die docuen en hreven de vr en el lie en e el ieel op schrift stellen. Het hertogdom Brabant omvatte zowel het Nederlandse Noord-Brabant als het Vlaamse Brabant. Het onderzoek geeft dus een beeld van de positie van de vrouw in dat gebied in die tijd.

Zelfstandige Vrouwen

Zowel het boek als de tentoonstelling bevatten veel concrete verhalen over het leven van vrouwen. En daaruit blijkt dat veel vrouwen zelfstandiger waren dan tot nu toe werd gedacht. Ze dreven zelfstandig handel en werden ook in de rechtspraak behoorlijk serieus genomen en waar nodig beschermd. Zo is er het verhaal van Janne Schuts, die haar leven leidde als coopwijf, viswijf, begijn en onderwijzeres. Ze verdiende behoorlijk. Er zijn maar liefst 158 contracten gevonden over kredieten, die zij verstrekte.

Seksuele Moraal Bepaalt De Vrijheid Van Vrouwen

Opvallend en herkenbaar is de invloed van de seksuele moraal en de rol die de kerk daar in speelde. Door de pest – die zeer veel levens eiste – werden mensen cynisch en wilden ze zich niet meer aan de strenge ge- en verboden van de kerk houden. Het leven kon immers zomaar opeens voorbij zijn! Dus beter om er maar van te genieten zolang dat nog kon. Seksualiteit was overal te zien: zowel mannen als vrouwen liepen bv rond met broches of insignes waarin vulva’s of penissen waren verwerkt. Met en door die verande- rende moraal kreeg de vrouw meer vrijheden. Niet dat de middeleeuwen een feministisch walhalla waren: ook toen viel er nog veel te verbeteren op het gebied van gelijke rechten. Maar het was minder troosteloos dan we lang gedacht hebben.

In het midden van de 16e eeuw nam de macht van de kerk echter weer toe. Prompt werden de regels met betrekking tot seksualiteit strenger en werden vrouwen weer gedwongen om zich voornamelijk bezig te houden met het baren en opvoeden van kinderen. En dat is dan weer minder positief: blijkbaar zijn verworven rechten ook weer snel kwijt te raken!

Gebroeders Van Lymborch

De tentoonstelling bevat veel mooi uitgevoerde panelen met boeiende, zeer leesbare teksten en prachtige illustraties, veelal uit de werken van de Gebroeders van Lymborch. Deze Nijmeegse, middeleeuwse (miniatuur)schilders worden wel de ‘’Rembrandts van de Middeleeuwen’’ genoemd. Hun werken zijn bijzonder kleurrijk en kunstig e aak . e ver ha en d r h n de ail veel in r a ie over het dagelijkse leven van mannen en vrouwen. Bij bezoek aan het museum krijg je overigens een kortingskaart voor een rondleiding door het Gebroeders van Lymborch Huis in Nijmegen, dat mee heeft gewerkt aan het opzetten van deze tentoonstelling. Daarnaast zijn er archeologische vondsten te zien en is er een mooie opstelling van levensgrote poppen in de kledij van die tijd. Jammer dat het Van Bronckhorst-Batenburg getijdenboek maar tot 8 januari te zien was.

Al met al is een bezoek aan deze tentoonstelling zeker de moeite waard. Het boek Wijvenwereld van Jelle Haemers, Andrea Bardyn en Chanelle Delameilleure is in de boekhandel te koop voor € 27,50. Het boek telt 352 pagina’s en het ISBN is: 9789460017445