INDX 8

ONDER DE LOEP

FOCUS OP GRONDSTOFFEN

Een woelig jaar

ETF’s

Olie: welke richting gaat het uit?

P.03

P.06

P.10

MAGAZINE VAN BOLERO

IN BEELD

HANS BOURLON (STUDIO 100):

“Ik heb nooit mijn kop zot laten maken.”

P.12

OKTOBER 2016

#8

OKTOBER 2016

IN BEELD

Een woelig jaar EVENT IN DE KIJKER

Bolero Tips & Trends 2016 ONDER DE LOEP

ETF’s zijn steeds populairder bij Belgische beleggers COLUMN

Bedrijfsspinnen DE SPECIALIST

Europese ETF’s als democratiserende katalysator FOCUS OP GRONDSTOFFEN

Olie: Welke richting gaat het uit?

INDUSTRY WATCH

Goed in vastgoed HET GESPREK

Hans Bourlon, CEO Studio 100 UITGELICHT

120 jaar Wall Street ACHTER DE BEURSSCHERMEN

Iconische merken op de beurs

03 04 06

TIMELINE

Dit was 2016 … in woord en beeld DE BELEGGER

Trips voor beleggers: New York, New York ...

FILM IN DE KIJKER

07 08 10 12 14 18 20

The Big Short GESPOT

Danone WAARDERINGSRATIO’S

Ratio ontleed: Rendement op vrije cash flow MACRO OP DE BEURS

Brengt FOMC ook uw portefeuille op drift?

TIPS & TRICKS

Bolero tips TUTORIAL

Mobiel beleggen: zo in de vingers NIEUWS

De blog als inspiratiebron.

Iets voor u?

22 24 26 28 30 32 33 34 35

COLOFON INDX INDX is een magazine van Bolero (KBC Securities) Verantwoordelijke uitgever: Bart Vanhaeren, Havenlaan 12, 1080 Brussel Bladmanagement, realisatie, vormgeving: Kunstmaan Redactie: Sarah De Pauw, Koen Lauwers, Maurice Muraille, Katrien Rasschaert, Tom Simonts, Ruben Vandemaele, Steven Vandenbroeke, Gertjan Verdickt, Steven Van de Sype Fotografie: Jan Pollers Contact: Bolero (KBC Securities), www.bolero.be, Havenlaan 12, 1080 Brussel DISCLAIMER - Aan deze publicatie werd de grootst mogelijke zorg besteed. Noch de mate waarin de voorgestelde scenario’s, risico’s en prognoses de marktverwachtingen weerspiegelen, noch de mate waarin zij in de realiteit tot uiting zullen komen, kunnen echter worden gewaarborgd. De prognoses zijn indicatief. De gegevens in deze publicatie zijn algemeen en louter informatief. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies conform de Wet van 6 april 1995 inzake secundaire markten, het statuut van en het toezicht op beleggingsondernemingen, de bemiddelaars en beleggingsadviseurs.

KBC Securities kan niet aansprakelijk worden gesteld voor de juistheid of de volledigheid ervan. De beschreven meningen en vooruitzichten zijn die zoals ze gelden op datum van de redactie.

2

IN BEELD

EEN WOELIG JAAR 2016 is een jaar met vele gezichten aan het worden. De start was alvast memorabel, maar dan in negatieve zin.

De prijs van heel wat harde en zachte materialen had het al in 2015 bijzonder moeilijk, maar het duurde tot begin januari vooraleer de wereldwijde aandelenbeurzen ten onder gingen aan een extreem geval van grondstoffenkoorts.

De aanleiding was de Chinese verwerkende nijverheid die al op de eerste handelsdag van het jaar onverwacht van onderkoeld naar ijskoud doorsloeg, wat niet bepaald in lijn was met het verhoopte herstelscenario. Voeg bij de groeivrees en besmettingsangst nog de aanzwellende geruchten over moedwillig vertekende Chinese data en een zesweekse ijstijd was onvermijdelijk. Opvallend genoeg verdampte deze vrees even snel als ze was opgestoken toen de Chinese cijfers in april tekenen van herstel vertoonden. Lentekriebels? Of is de ultralagerenteomgeving de echte oorzaak dat we met z’n allen wel erg snel van tak verwisselen als de wind keert? Of nog voor de wind keert. Zelfde scenario in augustus, toen de beurzen aan het dalen gingen omdat een vertrouwensvolle speech in Jackson Hole het scenario van een nakende renteverhoging bevestigde eerder dan verzwakte. Maar een luttele week later was er weer ruimte voor winst, omdat nieuwe data de kans op zo’n renteverhoging toch weer kleiner leken te maken. Dit voorbeeld illustreert heel netjes dat we anno 2016 opnieuw heel erg overgeleverd zijn aan de waan van de dag. Die waan wordt gevoed door het moment dat zelf gestuurd wordt door de noodzaak om een allesomvattende verklaring in een cassante krantenkop te vatten. Of in een tweet. Zulke nervositeit is vaak een voorbode van een kentering van het momentum, in dit geval negatief te interpreteren. Want ooit zullen de rentes weer beginnen te stijgen, ja, maar dat moment ligt in Europa of in Japan wel nog makkelijk meerdere jaren in de toekomst.

Dat weten we, maar toch reageren we als een stier op een rode lap als de verwachtingen zelfs maar een nanometer aan ons scenario veranderen. Ultrakortetermijnargumenten op een moment dat de vele inspanningen van centrale banken allerhande om de groei en de inflatie aan te wakkeren vooralsnog weinig succes opleveren. Dat is 2016: veel meer nervositeit dan zekerheden, behalve die ene hele belangrijke: de groei is op zijn zachtst gezegd matig en de waarderingen van alle activa hoog. Zo’n scenario is per definitie metastabiel, wat wil zeggen dat ze een broos evenwicht vormen, maar desondanks wel lang met elkaar kunnen blijven dansen. Tot er iemand een nieuwe plaat oplegt, natuurlijk. De Fed kan zo’n dj zijn, door het publiek weer op haar maat te laten dansen eerder dan te spelen wat dat publiek wil. Of de Amerikaanse verkiezingen, waar het vooralsnog bijzonder onduidelijk is wie er nu de beste kaarten heeft én de minst foute kandidaat vormt. Te midden van dat alles staat u, de zogeheten kleine belegger, die in september 2016 nog steeds op zoek moet blijven gaan naar rendement. En dus naar goede ideeën, zonder daardoor al te veel af te moeten hangen van rentedoping voor het rendement op de portefeuille. There is no alternative, klinkt het nog steeds, maar het jaareinde kondigt zich door renteen presidentsvrees op zijn minst even woelig aan als de rest van 2016.

TOM SIMONTS Marktenspecialist Bolero, KBC Securities 3

EVENT IN DE KIJKER

Bolero Tips & Trends 2016 Vierde toptreffen op een rij

Op 10 september 2016 streek Bolero Tips & Trends, het flagship event van Bolero, voor de vierde keer neer in de KBCtoren in Antwerpen. Een volle zaal beleggers installeerde zich op de eerste rij van de beurswereld. Zij vernamen het laatste nieuws over actuele trends als Virtual Reality en Retail Transformation uit de mond van de experts zelf.

Trends in de kijker Het Tips & Trends event is niet aan zijn proefstuk toe. In drie vorige edities zoomde Bolero in op trends als schaliegas, social media, digital revolution, transport, e-car en e-health. De vaste waarde voor dit event is telkens u als belegger te informeren over een selectie van brandend actuele trends die u best in de gaten houdt.

Volgende twee populaire beleggingstrends stonden centraal tijdens de 2016-editie van het gesmaakte Bolero Tips & Trends event: Virtual Reality en de transformatie in de retailsector.

Virtual en Augmented Reality hoeven we vandaag niet enkel meer te associëren met computerspelletjes en cinema. Al toont de Pokémon Go-hype van Nintendo ons uiteraard wel wat Augmented Reality nog voor deze sector in petto heeft. De toepassingen blijken legio en Barco-strateeg Yoav Nir doorspekte zijn uiteenzetting met voorbeelden van toepassingen die zelfs teruggaan tot de golden sixties.

Lopen wij binnenkort allen met een Virtual Reality bril op zak? Is Virtuele Realiteit een hype of de “next big thing”? Wie Yoav Nirs betoog aanhoorde, kon zelf een antwoord formuleren op deze vragen.

Wie altijd al eens een Virtual Reality bril had willen opzetten, kon trouwens zijn kans grijpen op Bolero Tips & Trends 2016. In de foyer waren maar liefst twee VR-stands opgesteld.

4

Het publiek smulde van dit proef-op-de-som aanbod en kon aan den lijve ervaren wat de mogelijkheden van Virtual Reality zijn.

De tweede trend die Bolero in de kijker zette tijdens deze vierde editie van Tips & Trends, was de transformatie in de retailsector. Is de digitale aanvulling nu écht de reddingsvest voor de retailsector? Of blijft die best investeren in een unieke, fysieke winkelbeleving voor de klant? Hoe zal de consolidatietrend in e-commerceland verder evolueren? Is het eten of gegeten worden? Het publiek hing aan de lippen van spreker Gino Van Ossel, Vlerick professor marketing en expert retail management. In een inspirerende uiteenzetting liet hij het publiek zelf beslissen of omnichannel in retail hét antwoord op e-commerce is.

Tips voor beleggers Naar goede gewoonte vulde Bolero-marktenspecialist Tom Simonts de verhalen van de trendexperten aan met concrete tips voor u als belegger. Welke beursgenoteerde bedrijven spelen in op deze trends? Welke acties kunt u concreet koppelen aan de inzichten die u opdeed uit de verhalen van de verschillende experten tijdens Tips & Trends? Tom Simonts vertaalde naar goede gewoonte deze verhalen gebald naar concrete tips om u als belegger te helpen in uw investeringsbeslissingen.

Herbeleef Bolero Tips & Trends 2016 Wilt u alle inzichten uit Bolero Tips & Trends 2016 nog eens rustig nalezen of herbekijken?

Neem dan zeker een kijkje op www.bolero.be/nl/bolero-tips-trends-2016

Daar volgt het Bolero-team de trends verder voor u op, zoals steeds aangevuld met concrete beleggingstips in tekst- of beeldformaat.

5

ET

ETF’s zijn steeds populairder bij Belgische beleggers

F

ONDER DE LOEP

Niet alleen kunt u met ETF’s makkelijk en goedkoop wat spreiding in uw beleggingsportefeuille brengen, ze vallen ook buiten de speculatietaks.

De laatste jaren zijn er steeds meer ETF’s uitgebracht.

De teller tikt intussen al aan tot maar liefst 6.000 ETF’s wereldwijd. Hoe vindt u in dat brede aanbod nu de ETF die u zoekt? INDX geeft u alvast 5 tips om ETF’s te vergelijken!

TIP 1

LONG, SHORT OF MET HEFBOOM

Met de groei van de ETF-markt zijn de verschillende varianten van ETF’s toegenomen. De “gewone” long ETF’s volgen redelijk een op een het rendement van de onderliggende index. Bij een stijging van de index gaat ook de koers van uw ETF hoger. Wilt u eerder inspelen op een daling van een index? Kies dan voor een Inverse ETF of een ETF short. Die stijgt in waarde bij een daling van de onderliggende index. Daarnaast zijn er nog de zogenaamde leveraged ETF’s met een

ingebouwde hefboom van bijvoorbeeld 2 of 3. Bij zo’n ETF wordt de beweging van de onderliggende index met een factor 2 of 3 versterkt. De koers is dan ook een stuk volatieler, wat dit type ETF enkel geschikt maakt voor ervaren beleggers.

TIP 2

FYSIEK OF SYNTHETISCH

De uitgevers of emittenten van ETF’s kunnen op een fysieke of een synthetische manier het rendement van de index proberen na te bootsen. Bij een fysieke ETF koopt de emittent alle (of een representatief staal van de) aandelen van de onderliggende index om de prestaties van de index te repliceren. Bij een synthetische tracker zal de emittent via derivaten zoals swapcontracten zo goed mogelijk de index proberen te kopiëren. De samenstelling van synthetische ETF’s is dus wat minder transparant.

Aangezien die ETF’s via de swaps afhankelijk zijn van een tegenpartij, worden ze doorgaans als risicovoller beschouwd dan fysieke ETF’s.

De meeste ETF’s op moeilijker toegankelijke markten als emerging markets zijn er met synthetische replicatie.

Wat is een Exchange Traded Fund?

Een Exchange Traded Fund (ETF) of tracker combineert de spreiding van een fonds met de vlotte verhandelbaarheid en de goedkope transactiekosten van een aandeel. Een tracker is een passief beheerd beursgenoteerd fonds dat zo nauwkeurig mogelijk een onderliggende index tracht te volgen. Wilt u bijvoorbeeld beleggen in de Bel20, dan kan u een ETF kopen die het rendement van de Bel20 repliceert

6

of volgt. Stijgt de Bel20, dan stijgt ook de waarde van uw ETF. Daalt de Bel20, dan daalt uw ETF ook in waarde. Met trackers kunt u niet alleen inspelen op de evoluties van aandelenindexen, maar ook op die van grondstoffen, valuta,…

Meer weten over ETF’s?

In de Bolero Academy vindt u in tekst en beeld meer info.

TIP 3

MET OF ZONDER DIVIDEND

Als de onderliggende aandelen van de ETF een dividend uitkeren, dan kunt u als ETF-houder ook een dividend uitgekeerd krijgen. Dat hangt af van het dividendbeleid van de ETF. Sommige emittenten opteren ervoor om het dividend te herbeleggen in het beursgenoteerd fonds (= kapitalisatie), andere keren het uit in cash (= distributie). Als u als belegger dus niet alleen geïnteresseerd bent in koerswinst, maar ook wat dividend wilt meepikken, kunt u op zoek gaan naar ETF’s met dividenddistributie. Doorgaans krijgt u het dividend ten minste 1 keer per jaar uitgekeerd, al zijn er ook ETF’s die het op kwartaal- of maandbasis uitbetalen.

TIP 4

LIQUIDITEIT

Hoe meer liquide de ETF, hoe correcter de prijs wordt gevormd. Een belangrijke parameter dus om in de gaten te houden! De liquiditeit van een ETF kunt u op verschillende manieren afleiden. Allereerst is er het beheerd vermogen van de ETF: hoe meer vermogen er in een bepaalde ETF belegd is, hoe groter de ETF en doorgaans hoe hoger de liquiditeit. Daarnaast kunt u kijken naar het volume dat in de ETF verhandeld is gedurende een bepaalde periode. Hoe meer, hoe beter voor de liquiditeit natuurlijk. U kunt ook letten op het aantal liquidity providers of liquiditeitsverschaffers voor een bepaalde ETF. Dat zijn professionele partijen die continu een bied- en een laatprijs voor de ETF’s afficheren. Hoe meer liquidity providers, hoe groter de kans dat het verschil tussen de bied- en laatprijs beperkt blijft door de onderlinge concurrentie.

TOM SIMONTS Marktenspecialist Bolero, KBC Securities @TSimonts

BEDRIJFSSPINNEN Wat zijn woorden zoals “cijferregen”, “resultatentsunami”, “kwartaalcijfertrein“ en “winstseizoen” toch linguïstische pareltjes. Helaas zullen deze woorden het nooit tot jaarfavoriet van Van Dale schoppen. Daarvoor is het maatschappelijke en politieke gewicht van het financiële metier immers net iets te gering. Ik dank niettemin de financiële pers om deze verbale vondsten met literaire spitsvondigheid op ons netvlies te schilderen.

TIP 5

BEPERKTE KOSTEN

De TER of Total Expense Ratio (Totalekostenpercentage) komt overeen met de jaarlijkse beheersvergoeding voor de ETF-emittent.

Deze kosten omvatten de handels, bewaar- en marketingkosten en worden verrekend in de koers en/of het dividend van de ETF. Als u enkele ETF’s op dezelfde onderliggende index wilt vergelijken, dan kunt u altijd eens een blik werpen op de TER en nagaan welke ETF het goedkoopst is. Weet dat deze beheerskosten voor gewone index ETF’s meestal niet meer dan 0,5% per jaar bedragen en vaak nog minder.

ONTDEK ONZE NIEUWE ETFZOEKMOTOR Bent u op zoek naar een specifieke ETF? Machtig makkelijk met onze volledig vernieuwde ETF-screener die er eind november aankomt. U selecteert de parameters van uw keuze en Bolero schotelt u het lijstje voor van de ETF’s die eraan voldoen.

Eind juli en augustus draait alles weer om de kwartaalcijfers. Die traditioneel opduikende datamuur van bedrijfsgegevens lijkt elk halfjaar weer wat gigantischer te zijn dan voordien, zodat ik weer meteen weet waarom “resultatentsunami” mijn persoonlijke voorkeur geniet.

Dat woord impliceert natuurkracht en overweldiging. En een noodzaak om koste wat kost het hoofd boven water of modder te houden.

Chaos.

Dat is op “cijferdagen” ook voor analisten niet anders: eerst nerveus wachten op een té lijvig en (te) laat gepubliceerd persbericht. Dan de obligate druk op de printknop om te constateren dat het tempo van een Amerikaanse printer zich niet laat bepalen door antropomorfistische agressie van welke aard dan ook. Om tot slot in rotvaart aan het lezen te slaan op een werkvloer met wild om zich heen bellende collega’s die zelf ook in sneltempo lijvige persberichten opvreten, verteren en in herkauwde bolletjesvorm weer uitbraken aan eindklanten. Omwille van de openingsbel is er nauwelijks ruimte voor interpretatie en al evenmin voor diepgaande exegese. Zulks is vooral tastbaar in de Weken van de Kwartaalcijfers, omdat resultaten dan overlappen met gewone communicatie. Dat acute tijdsgebrek vormt de achilleshiel in het proces om tot de essentie van de financiële cijfers te komen. Samen met de veelheid aan informatie vereist dit van analisten en financiële journalisten meer interpretatieve sprintkracht dan een niet-zo-doordeweekse Usain Bolt, want de tijd tussen de publicatie van het persbericht en de openingsbel is heel erg gering.

En opmerkelijk vluchtig.

Het valt me op dat bedrijven net in deze omstandigheden wel erg creatief omgaan met de opmaak en de structuur van hun kwartaalberichten. Alsof ze maar al te goed weten dat uit de hoogtepunten die ze zelf aanreiken vaak de noodzakelijkerwijs beperkte samenvatting

volgt. De beste reclame maak je zelf, toch?

Ideaal moment, dus, om een rondje Corporate Spinning in te lassen (en dan heb ik het niet over het afbeulen op een vreemde fiets). Daar krijgen we af en toe weer enkele pareltjes van aangereikt. De gouden medaille ging in 2015 naar Nyrstar, waar het eerste – en dus belangrijkste - kwartaalhoogtepunt als volgt luidde: “De veiligheids- en gezondheidsresultaten van de groep zijn verder blijven verbeteren in het derde kwartaal van 2015 met een afname van 25% in vergelijking met dezelfde periode in 2014 voor wat betreft het aantal dagen met aangepast werk of verloren werktijd”. Pas later de melding van de mogelijke kapitaalverhoging.

Econocom rapporteerde in die periode zelfs zijn voorlopige en finale resultaten zonder financiële staten. Die kan je pas weken later gaan opsnorren op de website. Eervolle vermelding voor Fagron, dat een van zijn kwartaalberichten eens trots blinkend opende met de melding dat er overname-interesse voor het bedrijf is. Verderop, goed ingegraven, kon een knoert van een winstwaarschuwing ontwaard worden.

Naast de focus op de vorm is er ook een gebrek aan focus op de inhoud: hoeveel bedrijven richten niet al te graag de aandacht op bedrijfswinst (EBITDA), maar vergeten strategisch te vermelden dat er heel wat kostenposten rechtstreeks naar de balans verhuisden (en dus pas zichtbaar worden in de afschrijvingslijnen).

Ik heb an sich niets tegen bedrijven die er de voorkeur aan geven om de prestaties eerder dan de uitdagingen in de bloemen te zetten. Zulks is schattig en verdient een schouderklopje. Maar het is zeker geen risicoloze strategie en soms op het randje van misleidend, zeker wanneer dit gebeurt te midden van resultatentsunami’s.

Corporate spinning heet zoiets, oftewel “er een twist aan geven”. En waarom bedrijven hun omvangrijke kwartaalrapport voor- eerder dan nabeurs willen uitsturen blijft een raadsel. Dan wordt het moeilijk om pers, belegger en analist te verwijten dat ‘zij het niet goed begrepen hebben’. Ieder zijn manier van werken, maar een niet-transparant communicatiebeleid ontneemt bedrijven het recht om beleggers recht in de ogen te mogen kijken wanneer die het vertrouwen in de beurskoers verliezen. Of in het management. Of in beide. Spinnen zijn lelijk en boezemen vaak angst in. Niet in het minst op bedrijfsniveau, waar angst gelijk staat aan verlies van marktwaarde.

7 7

DE SPECIALIST

Europese ETF’s als democratiserende katalysator

Mark Wiedman, aan het hoofd van iShares® en lid van BlackRock’s Global Executive Committee.

In de VS zijn ETF’s gemeengoed geworden, maar in België is er qua gewenning nog een lange weg te gaan. INDX ging op de koffie bij Mark Wiedman van ETF-pionier BlackRock en bracht zelf de pralines mee. In ruil kregen we inzicht in een bijzonder potente trend, die naast de belofte van lagere kosten vooral ondersteund wordt door strengere regelgeving, hoge liquiditeit en een democratisering van wat eens hét domein van de grootbanken was.

In de VS zijn ETF’s geëvolueerd van iets dat lastig was om te begrijpen naar iets dat beleggers omarmen. In België zijn we nog in de fase waarin we ETF’s proberen te begrijpen.

Mark: Self-directed investors in de VS en in Canada kopen vandaag ETF’s in grote getale. BlackRock- iShares alleen al heeft er zo’n 100 miljard dollar in beheer, terwijl dat in Europa slechts rond de 10 tot 15 miljard euro schommelt voor particuliere beleggers.

Hetzelfde geldt voor klanten van Wealth Management, waarvoor we in Europa 30 miljard dollar in beheer hebben en in de VS ruim 450 miljard dollar. Het zijn die twee groepen die nog een hele inhaalbeweging moeten maken, want Europese institutionele beleggers zoals verzekeringsmaatschappijen, pensioenfondsen en vermogensbeheerders hebben ETF’s wel al in redelijke mate ontdekt.

Wat verklaart die achterstand?

Beleggingsadviseurs in Europa hebben de jarenlange gewoonte om steevast beleggingsfondsen aan hun klanten te verkopen. Mede door de nieuwe MiFID II-regels is dit echter aan het veranderen. En als klanten in hun adviesportefeuilles ETF’s zullen ontdekken,

8

dan zullen ze zich ook comfortabel voelen om ETF’s op te nemen in hun self-directed portefeuilles. Dus ja, wij zien veel groei in Europa, komende van de self-directed klanten en van de vermogensbeheerders en private banken.

Het is echt een gat in de markt in Europa en ik zie een grote toename de komende jaren.

Welke andere, algemene factoren verklaren de groei van ETF’s?

Ik zie drie grote drijfveren die overal in Europa, Noord-Amerika en Australië spelen. De eerste is dat retail- en institutionele beleggers over de hele wereld steeds kritischer worden waarvoor ze betalen. Het gaat daarbij niet om actief tegenover passief beheer, maar over wat een belegger betaalt voor actief beheer ten opzichte van het rendement dat een goedkoop fonds zoals een ETF kan opleveren. Die trend heeft grote invloed op institutionele en particuliere beleggers en wordt nog versneld door een tweede trend, namelijk de verschuiving naar een vergoeding op basis van advies, wat dan weer aangestuurd wordt door strengere regelgeving, zoals MiFID II. Dat wil zeggen dat er in de toekomst heel wat minder actief beheerd zal worden en er dus nog meer naar ETF’s gekeken wordt. Een gemiddelde Europese portfolio wordt vandaag voor ongeveer

“De ETF-sector zou nog minstens vijf jaar aan meer dan 10% moeten kunnen groeien.”

95% actief beheerd. In de toekomst zal dat waarschijnlijk dalen tot 50%. Dat is een hoop geld dat gaat verhuizen: een deel daarvan naar indexfondsen maar de meerderheid zal naar ETF’s gaan.

En de derde factor?

Door de inkrimping van grote investeringsbanken wereldwijd en door allerhande risico’s waaraan banken en verzekeraars blootgesteld zijn, bouwen deze laatsten hun balans niet langer op met individuele obligatieposities, maar gebruiken ze hiervoor ETF’s. Dat is nooit eerder gebeurd. En dit is alleen maar mogelijk omdat ETF’s meer liquide zijn geworden, terwijl de liquiditeit van de Europese obligatiemarkten net zeer laag geworden is. En hier schuilt de grote kracht van ETF’s: particuliere beleggers kunnen op hetzelfde niveau en aan dezelfde prijs als institutionele beleggers handelen.

We horen wel van onze klanten dat het moeilijk kiezen is uit zoveel producten.

Europa heeft een groter aanbod aan ETF’s dan de VS, meer dan 3000 verschillende, hoewel die markt slechts 20% van de omvang van de VS is. Er zijn heel veel verschillende regels, verschillende soorten ETF’s met verschillende belastingen, geregistreerd of niet-geregistreerd, ... Dat maakt een en ander behoorlijk verwarrend, vooral omdat er heel wat Europese aanbieders van ETF’s zijn, maar slechts een paar grote die in staat zijn om liquide én solide producten aan te bieden. Als klanten daarop zouden screenen, verkleinen ze de menukaart al aanzienlijk. Bolero moet helpen om klanten wegwijs te maken in deze dichtbeboste omgeving.

Dat is ons plan! Zijn ETF’s ook interessante tools om portefeuilles mee op te bouwen?

Grote instellingen hebben historisch een groot voordeel ten opzichte van particuliere beleggers, omdat ze direct kunnen handelen met de wereldwijde investeringsbanken. Maar dat

voordeel wordt nu veel kleiner. ETF’s spelen hier een democratiserende rol en nemen de barrières en obstakels tussen particuliere en institutionele kopers weg.

Is de piek na de fenomenale groei van de voorbije jaren bereikt?

ETF’s zijn momenteel goed voor 3,2 biljoen dollar, dit in vergelijking tot 18 biljoen in actieve beleggingsfondsen. Het is duidelijk dat de industrie spectaculair gegroeid is omdat er altijd nieuwe kopers in de markt gestapt zijn.

Ik weet niet hoe lang de industrie nog aan dit tempo kan blijven groeien, maar ik vermoed toch nog minstens vijf jaar een jaarlijkse toename van 10%. Zeker in Europa omdat jullie nog veel cash hebben op spaarrekeningen!

Obligatie-ETF’s kunnen hier een defensief alternatief zijn.

Moeten onze klanten belang hechten aan de geldstromen in en uit ETF’s?

Het mooie van deze geldstromen is dat ze real-time informatie geven, in tegenstelling tot bijvoorbeeld de informatie van het IMF die met een vertraging van twee maanden komt.

De inzichten over de richting van de volumes zijn een goede indicator om te weten waar het snelle geld naartoe beweegt. Dat voorspelt geenszins de toekomst, maar geeft een blik op de wereld en de omvang van veranderingen.

Een grote prijswijziging op basis van veel geld zegt dat er iets sterks aan de hand is. Centrale banken volgen deze geldstromen met aandacht. Best ook wel interessante informatie voor Bolero-klanten, niet?

“De grote kracht van ETF’s is dat particuliere beleggers op hetzelfde niveau als institutionele beleggers kunnen handelen.”

Welke trends zie je in ETF’s?

Er zijn allerlei thema’s die groot of zeer groot zouden kunnen worden. We hebben nu al ETF’s die het mogelijk maken om in Europa en de VS te investeren in bedrijven die een lage CO²-voetafdruk hebben. Dat is een groeiende trend, omdat overheden meer en meer zullen

samenwerken met de particuliere sector in de strijd tegen klimaatverandering. We hebben bijvoorbeeld ook ETF’s die in lijn zijn met de principes van de sharia, voor beleggers die halal willen investeren.

Bestaat er geen risico dat ETF’s té complex worden?

Mijn grootste angst voor de groei in onze industrie is dat klanten zogezegde ETF’s zullen kopen, die heel veel afwijken van de klassieke, eenvoudige ETF’s, en dat ze daardoor een slechte ervaring zullen hebben.

En dan zal iedereen zeggen: ETF’s zijn het probleem. Ik maak me zorgen over de hefboom-ETF’s en omgekeerde ETF’s, vooral omdat ze moeilijk uit te leggen zijn. Ze moeten wel blijven bestaan, moeten niet uitgesloten worden. Maar ik wou dat ze een andere naam hadden. Niet omdat het slechte producten zijn, maar om de klant te behoeden voor verkeerde investeringsbeslissingen. Ons idee was om dergelijke producten ETP’s te noemen, maar iedereen blijft ze categoriseren als ETF’s.

Ikzelf hou ervan om onze ETF’s transparant en simpel te houden.

Hoe ziet u de toekomst?

Het is interessant om te zien hoe banken worstelen met de toekomst, terwijl duidelijk is wat er komen zal. Dat geldt voor ETF’s, maar ook voor robo-advies. Dat is namelijk een eerlijke, goedkope en gemakkelijke manier om ETF’s te selecteren op basis van een aantal eenvoudige vragen. Zoals met online bankieren zal deze technologie zeer breed worden gebruikt en zeer belangrijk worden voor de grote banken en vermogensbeheerders. Voor minder welvarende klanten en voor klanten die geen financieel adviseur willen, zullen ETF’s en robo-advies de spelregels serieus veranderen. Dat is zo in de financiële wereld, maar ook in verzekeringen.

De digitale revolutie is niet te stoppen.

Wie zijn de winnaars op lange termijn?

Dat zullen de gevestigde financiële instellingen zijn, niet de start-ups, en met name diegene die kantoren combineren met online advies. Om die reden is Fidelity een toekomstige winnaar in de VS. Welke verschillende ETF-types zijn beschikbaar op het Bolero-platform?

Zie artikel over ETF’s op p. 6.

9

FOCUS OP GRONDSTOFFEN

Olie: welke richting gaat het uit?

De prijs van een vat ruwe olie maakte dit jaar al wilde bokkensprongen en ook tijdens de zomer is de volatiliteit aanhoudend hoog.

Na een dieptepunt van minder dan 30 dollar begin dit jaar, veerde de olieprijs in het voorjaar onverwachts sterk op.

D

ie forse prijsstijging kwam er in anticipatie op een veel sneller dan verwacht herstel van het evenwicht tussen vraag en aanbod. Dit marktevenwicht werd begin 2016 nog voorspeld voor 2017, maar al na enkele maanden werd dit fors vooruitgeschoven, met name door enkele onvoorziene evoluties aan de aanbodzijde. Begin juni was de olieprijs al opgelopen boven 50 dollar, bijna een verdubbeling tegenover het dieptepunt. Een verdere prijsstijging viel op dat moment fundamenteel nog maar moeilijk te verantwoorden.

Een significant deel van het lagere aanbod

“Begin juni was de olieprijs al opgelopen boven 50 dollar, bijna een verdubbeling tegenover het dieptepunt.�

10

was namelijk toe te schrijven aan tijdelijke elementen (ongeplande aanbodonderbrekingen in Canada en enkele OPEC-landen) die of zouden wegvallen of een minder grote impact hebben op het marktevenwicht.

Dit is intussen gebeurd, want in juni kwamen 800.000 vaten/dag aan productiecapaciteit terug beschikbaar. Tegelijk kreeg het sentiment een deuk na enkele pessimistische rapporten over het herstel van het marktevenwicht op korte termijn. Begin augustus dook de olieprijs voor het eerst sinds april opnieuw onder de grens van 40 dollar.

Maar hoe ziet de fundamentele situatie er op dit moment uit? Zowel het Internationaal Energie Agentschap (IEA) als de Energy Information Administration (EIA) lieten zich eerder negatief uit over een herstel van het marktevenwicht, althans wat de korte termijn betreft. Daarbij baseren beide instellingen zich op de voorraadcijfers. De Amerikaanse voorraden ruwe olie bereikten eind april een historisch hoogtepunt. De voorbije maanden en weken zijn die voorraden afgenomen, wat normaal is in de zomerperiode, maar ze blijven historisch hoog voor de tijd van het jaar.

Anderzijds mag het belang daarvan niet worden overschat, want de voorraden bij

de olieproducten (o.a. brandstoffen) zijn de jongste maanden wel aan het afnemen.

Bovendien verwacht het IEA dat de raffinagecapaciteit de komende maanden terug zal toenemen, wat voor een hogere vraag naar ruwe olie en dus een afbouw van de voorraden moet zorgen.

“De Indiase olieconsumptie steeg in de eerste jaarhelft met 11,2 procent.”

Nog volgens het IEA en de EIA zal het aanbod van de landen die niet tot het OPEC-kartel behoren dit jaar per saldo afnemen. De OPEC zelf verwacht ook voor 2017 een verdere daling. Zo is de Amerikaanse productie van ruwe olie intussen teruggevallen onder 8,5 miljoen vaten/ dag, ruim 1 miljoen vaten/dag onder het recordniveau van vorig jaar. Toch reageerde de markt negatief op het nieuws dat het aantal operationele boorplatformen sinds de bodem van eind mei opnieuw is toegenomen. Dit is echter geen voorbode van een herneming van de productie. Uit de kwartaalrapporten van de grote Amerikaanse oliegroepen blijkt namelijk dat er geen grote capaciteitsuitbreidingen komen zolang de prijs onder 60 dollar blijft. Bovendien zal de forse daling van de kapitaaluitgaven van de voorbije jaren in de sector onvermijdelijk tot een lagere output leiden.

Saoedi-Arabië en Iran, de 2 OPEC-spelers

die op dit moment het meest gewicht in de schaal werpen, tonen zich naar buiten toe voorstanders van het stabiliseren van de olieprijs op een hoger niveau. Niet in het minst omdat een aantal andere leden van het kartel (o.a. Venezuela en de Afrikaanse landen) het op dit moment erg moeilijk hebben door de fors gedaalde olie-inkomsten. Maar de daden van beide landen staan in contrast met hun woorden. De Saoedi’s produceerden in juni een recordhoeveelheid ruwe olie (10,67 miljoen vaten/dag). In Iran klom de output naar het hoogste peil sinds 2008 en het land wil het huidige productieniveau van 3,85 miljoen vaten binnen de 5 jaar optrekken naar 4,6 miljoen vaten/dag.

Aan de vraagzijde is het beeld gemengd.

De Amerikaanse vraag naar olieproducten klom deze zomer naar het hoogste niveau sinds 2007. Ook in Saoedi-Arabië scheert de vraag naar ruwe olie hoge toppen door het toegenomen stroomverbruik. Anderzijds verwacht het IEA voor 2017 een daling in de groei van de vraag naar ruwe olie.

De globale vraag zal volgend jaar uitkomen op 97,4 miljoen vaten/dag, 1,3 miljoen vaten/dag meer dan dit jaar. Deze groei zal nagenoeg uitsluitend in de emerging markets plaatsvinden. Er wordt met name veel verwacht van India, dat dit jaar al Japan zal inhalen als de op één na grootste verbruiker van olie ter wereld (na de Verenigde Staten).

De Indiase olieconsumptie steeg in de eerste jaarhelft met 11,2 procent op jaarbasis. De Chinese vraag bleef nagenoeg vlak en in Japan was er een achteruitgang met 5 procent.

Het meest aannemelijke scenario voor de komende maanden is dat de prijs van een vat ruwe olie zich naargelang het marktsentiment zal bewegen in een trading range tussen 40 en 60 dollar. Een terugval naar de dieptepunten van begin dit jaar lijkt eerder onwaarschijnlijk gezien vraag en aanbod steeds dichter naar elkaar toegroeien. Anderzijds lijkt een scenario waarbij de prijs klimt richting 60 dollar en hoger evenmin veel kans te maken gezien de overhang van de hoge voorraden, de aanhoudend hoge output en de bescheiden groei van de vraag.

Auteur: Koen Lauwers

11

INDUSTRY WATCH

Goed in vastgoed Vastgoedaandelen hebben sinds jaar en dag een stevige plaats verworven op de Brusselse beursvloer. In de huidige lagerenteomgeving voelt de sector zich duidelijk in zijn sas.

Er worden tegen aantrekkelijke voorwaarden obligatieleningen uitgegeven, waarmee de vastgoedbedrijven projecten financieren die met een hoger rendement in de markt worden gezet. Tegen deze achtergrond hielden we de sector tegen het licht en lieten ons op sleeptouw nemen door KBC Securities-sectoranalist Koen Overlaet-Michiels.

Lage rente als opportuniteit …

Hoewel de ECB haar programma van kwantitatieve versoepeling heeft opgevoerd tot een ongekende omvang en de rente historisch laag heeft gezet om de groei en de inflatie aan te wakkeren, zullen de marktrentes vermoedelijk nog lange tijd laag (of negatief) blijven.

KBC Securities verwacht dat het de vastgoedvennootschappen zal toelaten om de kosten voor de financiering met vreemd vermogen verder te verlagen. Meer nog, tegelijkertijd kunnen en zullen ze van de gelegenheid gebruik maken om die bijzonder lage rentes voor een langere tijd vast te leggen.

... op korte en lange termijn “De huidige lagerenteomgeving biedt opportuniteiten om rentes vast te klikken op lage niveaus voor een lange periode. Bedrijven creeren op die manier een zichtbaarheid voor de lange termijn. Traditioneel is dit het resultaat van bankfaciliteiten die verschillende tarieven en looptijden combineren met renteswaps.

Vandaag zien we echter dat de duurtijd van de swaps die van de kredietlijnen overschrijden.

Dat is niet onlogisch, want de turbulenties rond liquiditeit in de periode 2008 – 2010 en de snelle groei hebben vastgoedbedrijven ertoe aangezet om verschillende bronnen voor kapitaal aan te spreken”, aldus Koen Overlaet-Michiels.

In dat verband heeft de uitgifte van obligaties aan populariteit gewonnen. Het stelt bedrijven immers in staat om zich op langere termijn goedkoop te financieren. En dat lukt vlotter

12

dan ooit, want de coupon ligt doorgaans substantieel boven die van een spaarboek en vastgoedbedrijven wordt als een defensieve belegging beschouwd, waardoor er een robuuste vraag is naar dit soort emissies.

Vastgoed op de beurs We kijken even terug in de tijd en laten onze blik rusten op 2015, een schitterend jaar voor de Europese vastgoedbeleggingsfondsen (Real Estate Investment Trusts of REIT's). Terwijl de brede markt (Euro Stoxx50) een rendement liet zien van 6,4%, boekte de EPRA/NAREIT Europe-index in totaal een rendement van 18,8%. De Belgische REIT's presteerden minder sterk met een gemiddeld totaalrendement van 11,5%. De Belgische prestatie werd gedreven door de zuiver logistieke spelers WDP en Montea, de residentiële spelers Aedifica en Home Invest Belgium en de specialist in winkelpanden gelegen in de periferie Retail Estates.

Meteen is duidelijk dat de vastgoedvlag veel ladingen dekt. Er zijn de eigenaars van kantoren, van logistiek vastgoed, winkelpanden en residentieel vastgoed. We overlopen even de verschillende segmenten en hun tendensen.

q Kantoren Vorig jaar bereikte de opname van kantoorruimte in Brussel een dieptepunt van 304 000 m², ofwel een daling van 30% jaar-op-jaar en 25% onder het gemiddelde op vijf jaar. Er werd geen enkele transactie boven de 20 000 m² opgetekend. Voor de eerste keer sinds 2002 werd er zelfs meer kantooropname buiten het stadscentrum genoteerd. Reden hiervoor was de toegenomen schaarste aan klasse A-activa,

maar ook de vertraging die een aantal transacties opliepen. Begin 2016 zag het er veelbelovender uit met een vraag afkomstig van de overheidsinstellingen die nu al boven de 100 000 m² ligt. De leegstand nam verder af tot net onder de 10%. Toch was die trend voornamelijk aangedreven door de herbestemming van kantoorgebouwen en een gebrek aan speculatieve ontwikkelingen en niet door een economische groei. Op korte termijn zou enige schaarste kunnen optreden op het vlak van klasse A-activa. Hoewel speculatieve projecten de komende jaren beperkt blijven (100 000 m²), wordt er verwacht dat de aanzienlijke toegewezen pijplijn de leegstand weer zal doen toenemen. Intussen kunnen de afgenomen kosten voor huurders van kantoorruimte dankzij duurzaamheidsmaatregelen, de deur openzetten voor een lichte toename van de tophuren (275 euro per m²). De opname van nieuwe projecten zal de gemiddelde huur wellicht doen stijgen (150 euro per m²).

q Logistiek vastgoed De Belgische opnametrends voor logistiek en semi-industrieel vastgoed lopen uiteen. 2015 was een recordjaar voor semi-industrieel vastgoed (zowel in Vlaanderen als in Wallonië) met een opname van 859 000 m² en bevestigde dus de positieve trend van de afgelopen jaren. De sector van het logistiek vastgoed had daarentegen een bijzonder slecht jaar en noteerde een opname van slechts 640 000 m² (100 000 m² onder het gemiddelde op vijf jaar). Reden hiervoor waren de afgenomen belangstelling van supply chain-leveranciers, een algemene daling van het aantal transacties en een schaarste aan transacties in Wallonië. Mogelijke onderliggende redenen zijn de beperkte flexibiliteit

Logistiek vastgoed Kantoren

Winkelpanden Residentieel vastgoed

Segmenten onder de vastgoedvlag

voor bv. nachtarbeid, de hogere arbeidskosten en de consolidatie binnen de logistieke sector waarvoor Europese distributiecentra (EDC's) nodig zijn, maar waarvoor België onvoldoende terreinen en infrastructuur heeft, alsook de toegenomen concurrentie vanuit het buitenland de kop opsteekt.

Voor 2016 ziet de ontwikkelingspijplijn er aantrekkelijk uit, met verbintenissen tot 367 000 m² voor nieuwbouw. Speculatieve ontwikkelingen zijn er amper of niet. De leegstand in goed gelegen activa blijft hierdoor zo goed als onbestaand door het aantal bouwprojecten op maat, die meer dan 50% van de huidige opname vertegenwoordigen.

De tophuren voor logistiek vastgoed zijn fors gestegen tot bijna 58 euro per m². Dat niveau wordt echter alleen in Brussels Airport gehaald. De normale tophuren bedragen 45 euro per m². De semi-industriële tophuren zijn aan het dalen tot 55 euro per m².

q Winkelpanden Twee factoren spelen een belangrijke rol voor de Belgische retailmarkt: de automatische loonindexering en e-commerce. De automatische loonindexering ondersteunt de consumentenuitgaven, die nauwelijks gedaald zijn tijdens de recente crisis, wat uiteraard in het voordeel is van de retailers.

E-commerce doet de markt uiteenvallen in ervaringswinkelen (vaak gecombineerd met culturele bezoeken, sociale gebeurtenissen en restaurantbezoeken) en gemakswinkelen (snel toegankelijke winkels, gratis parking en agglomeratie-effecten).

Het investeringsvolume in de Belgische retail bereikte een record van meer dan

2,0 miljard euro, voornamelijk door de grote winkelcentradeals in 2015. Globaal genomen zagen alle segmenten het rendement in de winkelcentra fors afnemen van 5,4% tot 4,25%, in de retail binnen de stad van 4% tot 3% en in de retail buiten de stad van 6% tot 5%. De opname was degelijk en kwam uit op 340 000 m². Er is een duidelijke trend van internationale merken die alsmaar grotere winkelruimtes in beslag nemen. Die belangstelling leidt ook tot een upgrade van de retail buiten de stad. Verschillende grootschalige projecten zitten in de pijplijn voor 2016 (Docks Bruxsel 45 000, Dok Noord 18 000, Linkeroever 38 000, Ikea-parken >40 000 enz.), terwijl we in 2017-2018 nog meer projecten mogen verwachten. De tophuren in de winkelcentra staan onder druk (dalend bezoekersaantal), terwijl de tophuren in de hoofdstraat na een kleine correctie opnieuw aan het stijgen zijn (door de grote vraag naar flagship stores). De huren in de retail buiten de stad bleven stabiel.

q Residentieel vastgoed De West-Europese bevolking is aan het vergrijzen. In België zal het percentage 80-plussers toenemen van 5,3% van de bevolking vandaag tot 9,8% tegen 2060. Dat is een stijging met 700 000 tegen 2060. Gesteld dat 25% van de 80-plussers langdurige zorg zal vereisen, zal het aantal bedden tegen 2060 moeten toenemen met 170 000. Met andere woorden, per jaar zullen 37 nieuwe rusthuizen met 100 bedden nodig zijn. Vergelijkbare trends zijn te zien in onze buurlanden. Wanneer we naar de investeringsmarkt kijken, zien we 'triple net' rendementen die variëren van 5-5,5% in Frankrijk en België (meest

mature markten) tot 6-6,5% in de meer versnipperde Duitse en Nederlandse markt. Zowel de Franse als de Belgische markt bieden nochtans een bezettingsgraadondersteuning aan de hand van een quotasysteem dat het aantal vergunningen beperkt. Een tweede demografische trend is de bevolkingsgroei.

Samen met het VK en Zweden heeft België een van de hoogste bevolkingsgroeiprognoses in Europa; +17% tegen 2060. Brussel is dus een van de snelst groeiende regio's en tegen 2060 wordt een bevolkingstoename van 27% verwacht. Dat vertaalt zich in een toenemende vraag naar woningen (appartementen), wat de prijzen doet stijgen. In vergelijking met de rest van België heeft Brussel ook een hoger percentage huurders ten opzichte van eigenaars-bewoners.

Conclusie Concluderen doen we met een feitelijke vaststelling, die het effect van de lage rente, de gestegen professionaliteit en een voortschrijdende focus van de managementteams op het vastgoedsegment naar keuze combineert.

Beleggers zijn in de loop van de voorbije jaren zeker niet blind geweest voor al de bovenstaande effecten en variabelen en stuurden de vastgoedkoersen significant hoger. Beleggers die vandaag nog instappen doen dat daarom vooral op een moment dat de rente moeilijk nog lager kan. Elke averechtse beweging op dat vlak houdt risico’s in voor de prijsvorming van de aandelen, die gewaardeerd zijn als langetermijnobligatie. Daartegenover staat dat het dividendrendement nog steeds redelijk voorspelbaar en beschermd is tegen potentiële inflatiedruk.

13

“Ik heb nooit mijn kop zot laten maken.”

INDX sprak met Hans Bourlon, CEO van Studio 100

HET GESPREK

“Je weet op het moment van de overname van de Meli niet dat die transactie één van de sleutelmomenten in de geschiedenis van ons bedrijf zal worden.”

Studio 100 vierde deze zomer zijn 20ste verjaardag. Het kind dat tiener werd heeft dus ook de stap naar de volwassenheid gezet.

Toch slaagde de entertainmentgroep er in om voldoende jong te blijven en de kinderen van gisteren en vandaag aan te blijven spreken.

De kijkcijfers van de finale van “K3 zkt K3” logen er niet om.

Omdat we nieuwsgierig waren naar de succesformule van het Vlaamse Disney hadden we een spitante babbel met één van de geestelijke vaders van Samson. Hans Bourlon nam ons op sleeptouw door de scharniermomenten in de groei van Studio100 en wist ons te boeien, te verrassen en te charmeren.

H

ans bourlon: het belangrijkste scharniermoment bij het achterom kijken is vanzelfsprekend de geboorte. Toen we besloten om Samson uit de gebouwen van de toenmalige BRT te halen en zelf een productiehuis te starten namen we een berekend risico. We hadden de toezegging dat we nog enkele seizoenen zouden mogen blijven draaien, wat voor een startend bedrijf een serieuze duw in de rug is. We hadden ook wel wat geluk toen VTM ons de opdracht gaf om een nieuw kinderprogramma te maken en we Kabouter Plop in de markt konden zetten.

Met Kabouter Plop legde Studio 100 meteen niet langer alle eieren in één mand.

Diversificatie is belangrijk om de risico’s te beperken en de overlevingskansen van je bedrijf op lange termijn gaaf te houden. We konden ook leren uit onze fouten. Zo hadden we met Samson geen unieke visual. Iedereen kon de hond als de zijne claimen en ook de naam zorgde voor problemen. Zo bestond in Nederland een schoenenmerk Samson en was er een tabaksmerk met dezelfde naam. We hebben dit wat kunnen opvangen door de reeks te herdopen in Samson & Gert , maar het heeft ons flink wat kopzorgen bezorgd. En dus kwam Kabouter Plop zijn stempel drukken met de unieke muts. Als kinderen vandaag een kaboutermuts tekenen is de kans groot dat ze er uit ziet als die van onze Plop. We hadden een figuurtje, liedjes, een show, een stripverhaal… De cirkel was rond en we konden verder bouwen op dit model. Dat deden we toen met Samson en ondertussen met een 20-tal andere figuren voor het Nederlandstalig publiek.

Eens gelanceerd kwam meteen ook de internationalisatie?

De grens oversteken is vanzelfsprekend een belangrijk scharniermoment. Nederland was het begin en brak pas echt voor ons open toen we K3 in huis haalden. De meidengroep was een hefboom voor de Nederlandse markt, waar zeer heftig gereageerd wordt op succes. Denk bijvoorbeeld aan Urbanus en Clouseau die door onze Noorderburen omarmd werden en zich verzekerd wisten van volle zalen. Wij moesten wachten tot K3, waarna ook de rest van de Studio 100figuren vlot hun weg vonden in Nederland.

In Nederland sloeg de vonk over voor een ander belangrijk moment in de geschiedenis van Studio 100.

We trokken met één van de shows van Samson & Gert naar de Efteling en daar kwamen we op het idee om ook met een pretpark te starten. Er passeerden verschillende mogelijke locaties de revue, maar we lieten uiteindelijk ons oog vallen op het Meli-park in De Panne. Wat volgt is geschiedenis, maar de investering was zonder meer het grootste risico dat we ooit genomen hebben. Er was geen weg terug. Achteraf lijkt het allemaal gemakkelijk, maar we kenden deze business totaal niet en moesten plots beslissingen van een heel nieuw kaliber nemen. De eerste jaren moesten we genoegen nemen met 300.000 bezoekers en dat was even slikken als je beseft hoeveel centen je er tegenaan hebt gegooid.

Het was aanvankelijk ook zwaar verlieslatend en de VMMA, die bij de start voor 50% was ingestapt, vroeg zich luidop af of ze nog wel verder zouden gaan. We hebben uiteindelijk de aandelen van VMMA over genomen.

Zou de 20 jaar oudere ondernemer vandaag hetzelfde risico nemen?

Ik denk het niet. We zijn een stuk voorzichtiger geworden. Mogelijk heeft dat met de leeftijd te maken. De beslissing was alleszins mee ingegeven door de vaststelling dat de audiovisuele sector snel aan het digitaliseren was. Het verdienmodel van de audio-industrie is nagenoeg volledig verdampt. Een ticket voor een parkbezoek is weliswaar via het internet te bestellen, maar de beleving kan je niet downloaden of kopiëren. We hebben ook gemerkt dat de pretparkenindustrie, en de ontspanningsindustrie in het algemeen, veel minder onderhevig is aan de crisis.

Het succes is niet uitgebleven.

Vandaag zijn de pretparken goed voor iets minder dan de helft van de omzet. Houden jullie de cijfertjes nauwlettend in het oog?

Onze managementstijl wordt niet door spreadsheets gedreven. Wel door content. We steunen heel vaak op buikgevoel en hebben het geluk dat we door de jaren heen op heel wat goede krachten kunnen en konden rekenen die

15

Studio 100 in cijfers (Bronnen: Studio 100)

6 3 000 000

Miljoen bezoekers jaarlijks

ons de ruimte hebben gegeven om ons op onze eigen sterktes te kunnen concentreren. Een business zoals de onze wordt sterk gedreven door creativiteit en daarom is het belangrijk om enkele trekkers mee aan boord te hebben die de groep op sleeptouw durven en kunnen nemen. Neem nu K3 en de drie biggetjes. Het is tot dusver de meest succesvolle productie gebleken. Iemand moet gewoonweg de keuzes maken. Je kan oneindig lang discussiëren of iets nu geel zwart of rood moet zijn. Maar iemand moet gewoon beslissen dat het rood wordt. En je zal nooit weten of geel of zwart beter was geweest.

“Waarde creëer je door een goed product te maken waar alle medewerkers mee de verantwoordelijkheid voor dragen.“ Jullie kochten ook een stukje erfgoed met de overname van EM Entertainment in 2008. Heeft u ook wakker gelezen van deze transactie zoals toen u de sleutels kreeg van het Meli-park?

Neen, helemaal niet. EM Entertainment was onze core business. Vanaf een wit blad beginnen om internationaal door te breken is nagenoeg onbegonnen werk. Maar als je verder

16

10 000

Themaparken

+1000

Programma’s verkocht per jaar Werknemers (in 5 landen)

kunt bouwen aan het succes van figuren die emotionele waarde hebben voor hele generaties, dan wordt het een stuk interessanter.

We hadden er alle vertrouwen in dat we stevig onze tanden zouden kunnen zetten in de catalogus die de Duitse mediamagnaat Leo Kirch had bijeen gebracht. Al moesten we na de overname wel nog eens bekijken wie we allemaal in huis hadden gehaald en wat we ermee konden doen. Van Maya, Heidi en Wickie waren we zeker dat we alle rechten hadden. Ook om een remake te maken en dat alleen al maakte de overname meer dan de moeite waard. Toen we met de nieuwe Maya aan de slag gingen hebben we de oude en de nieuwe op een splitscreen laten zien, naast elkaar, zonder uitleg. TF1 was onmiddellijk verkocht en is als co-producent voor 3 miljoen euro onmiddellijk mee ingestapt. Daarna volgde ZDF. Maya is ondertussen niet meer uit het straatbeeld weg te denken in niet minder dan 150 landen. En daar zijn we best trots op. Ik was gaan fietsen in Nicaragua de voorbije winter en we kwamen in een klein stadje waar een bioscoop was waar ze vijf films draaiden waaronder, jawel, onze Maya. Enorm fier was ik. Toen ik de cijfers opvroeg bleek dan wel dat er amper 3.000 bezoekers waren, maar toch? Nicaragua! (lacht)

Zijn er ook gemiste kansen? Animatiefiguren die je graag nieuw leven had ingeblazen?

Hans Bourlon: Jommeke. Die was welkom geweest in de Studio 100 familie, al was het enkel maar uit jeugdsentiment. Die kans hebben we gemist, net zoals de Teletubbies. Daar hebben we te lang de kat uit de boom gekeken.

De rechtenkwesties waren een kluwen en we wilden die eerst uitklaren alvorens we onze centen op tafel zouden leggen. We wilden niet

CEO

Gert Verhulst Hans Bourlon

opnieuw tegen een raster aan kijken met een aantal vraagtekens zoals ons twee jaar eerder was overkomen. Misschien zijn we dus wel te voorzichtig geweest. De overname van de TeleTubbies had ons in het VK echt op de kaart kunnen zetten.

Hoe zijn jullie geëvolueerd als ondernemer in de voorbije 20 jaar?

De opstart van een bedrijf brengt enorm veel stress met zich mee. De eerste jaren ben je voor alles verantwoordelijk en word je voor elk detail aangesproken. Vandaag hebben we veel meer rust. Je krijgt nu ook de tijd om eens achterom te kijken en stil te staan bij wat je allemaal gerealiseerd hebt. Als je aan het begin van het traject staat zie je dat allemaal nog niet. Je hebt ook de splitsingen niet door. Je weet op het moment van de overname van de Meli niet dat die transactie één van de sleutelmomenten in de geschiedenis van ons bedrijf zal worden.

Succes wordt door investeerders gemeten als de creatie van waarde.

Hoe zou u waarde omschrijven?

Waarde creëer je door een goed product te maken waar alle medewerkers mee de verantwoordelijkheid voor dragen. Als ik naar een show kijk en die loopt niet zoals het hoort, dan zit ik ermee. Als ik in Plopsaland rond loop en er ligt een papiertje op de grond dan zal ik dat oprapen. We moeten erover waken dat we het vertrouwen verdienen van de mensen die het ons gegeven hebben en ons blijven geven.

Zoals beleggers die investeerden in de obligatielening die we vorig jaar hebben uitgegeven.

Maar ook voor de kinderen voor wie een stukje cultureel erfgoed maken. Waarde is de optelsom van heel veel kleine en grote dingen.

HET GESPREK

46%

19%

Thema parken

TV Producties

Omzet

200

EBITDA 180

160

140

120

100

2015

2014

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

0 2005

Stage Shows

2004

5%

10%

20

2003

Publishing

Broadcasting

2002

2%

40

1999

3%

2000

Licensing & Merchandising

1997

13%

60

1998

Theater Producties

80

1996

2%

Home Entertainment

Omzet activiteiten Studio 100 Groep 2015 Bron: Studio 100

Waarde als maatschappelijke en sentimentele norm. Maar ook financieel, want uit jullie omzetevolutie blijkt een gestage en rendabele groei.

Ja, maar weet dat we nooit agressieve overnames hebben gedaan om de omzet in een klap fors aan te dikken. Dat zit niet in onze aard. Het is goed vaderschap om geen onbezonnen risico’s te nemen. We gaan geen zotte dingen doen met het geld dat investeerders ons hebben toevertrouwd. Het mooiste vinden wij het na 20 jaar nog altijd om waarde te creëren vanaf een wit blad. Dat heeft ons, in combinatie met een aantal slimme overnames, gebracht waar we vandaag staan. Stevig in Vlaanderen, met een groeiende aanwezigheid in het buitenland.

Wat zie je als de grootste bedreigingen voor jullie sector.

Een verschuiving van de economie. Zoals die in de audio-industrie. Dat heel de beeldindustrie onder druk komt te staan. Vroeger draaide de opbrengst van alle content in het Vlaams taalgebied in dezelfde emmer rond. Maar met de komst van bijvoorbeeld YouTube en Spotify is er een gat in die emmer gekomen en vloeien de inkomsten deels weg, naar het buitenland. Zo verdwijnt het geld uit het Vlaamse ecosysteem en minderen de investeringen. Dat is met name een groot gevaar voor de specifieke Vlaamse beeldindustrie . Hier heeft de overheid een rol te spelen om dit te voorkomen, net zoals in Frankrijk. Daar hebben de zenders quota opgelegd gekregen om in Frankrijk geproduceerde dingen af te nemen. Dankzij onze Franse studio’s konden wij Maya bij TF1 binnen brengen. Van ons wordt dan

Historisch overzicht omzet en EBITDA in miljoenen euro Bron: Studio 100

verwacht dat de werkgelegenheid creëren.

In Parijs alleen zijn momenteel zo’n 5.000 mensen actief in de sector. Het nadeel van subsidies is dan wel dat alles duurder wordt, toch zouden onze politici dit Franse systeem eens moeten overwegen.

Zijn er ook bedrijven waar u fan van bent?

Ik hou van bedrijven waar het gezond Vlaams verstand overheerst en waar nuchter tot resultaten wordt gekomen. Ik denk daarbij spontaan aan Colruyt. Een slimme en een praktische aanpak. En aan JBC. Een bedrijf dat de polsslag probeert te voelen van wat er leeft in de samenleving. Ik heb het niet zo begrepen op consultants. Mensen aan tafel met radicale verhalen, de goeroes weet u wel. Ik begrijp ze, genuanceerde verhalen zijn nu eenmaal moeilijker te slijten. Interessant om naar te luisteren, maar niet om ze te volgen.

Eén van de mooiste voorbeelden is de Persgroep. Die hebben fors geïnvesteerd in een drukkerij op een moment dat iedereen al een kruis had gemaakt over het voortbestaan van de papieren krant. En kijk, vandaag bestaan die kranten nog. De website HLN.be is een multimediaal kanaal geworden dat niets meer met de krant te maken.

Je bent ook columnist. Heeft dat ook een beetje te maken met je voorliefde voor de media?

Ik ben fanatiek geïnteresseerd in de pers.

Ik ben op verschillende publicaties geabonneerd. Op de papieren versies, want dat leest nu eenmaal makkelijk. Ik krijg ze nooit allemaal gelezen, maar morgen ga ik met de trein naar Plopsaland De Panne en zal de reistijd gretig in leestijd omzetten. Ik ben

ook iemand, en nu begin ik echt ouderwets te klinken, die artikels uitknipt en mappen aanlegt met bepaalde thema’s.

Voor later? Als je niet meer voltijds met Studio100 bezig zal zijn?

Ik kan me een leven zonder dit bedrijf best voorstellen. Ik heb ongelofelijk veel interesses om mijn dagen te vullen. Maar vandaag liggen die interesses en mijn drive nog steeds bij Studio 100. We hebben nog veel plannen. Mijn geluk vandaag, wordt bepaald door onze plannen voor de toekomst.

Hoe ziet die toekomst voor Studio 100 er trouwens uit? Is een beursgang één van de mogelijkheden?

We hebben onlangs een obligatie uitgegeven voor het grote publiek. Dat was een boeiende ervaring en er was veel belangstelling. Het idee om het bedrijf op één of andere manier terug te geven aan het publiek is wel mooi..

Of misschien neemt een buitenlandse groep ons ooit over. Alles is mogelijk.

En nu we het over de beurs hebben.

Beleg je zelf in aandelen?

Ja zeker. Maar ik ben er maar matig in geinteresseerd en besteed dat beheer daarom uit. Wat ik wel graag doe is nu en dan kunst kopen op veilingen. Je kan dat een hobby noemen, ik bestudeer sommige artiesten. Bij kunstaankopen heb ik nog nooit een euro te veel uitgegeven. Dat weet ik gewoon. Ik heb nooit mijn kop zot laten maken. (lacht)

Daarmee heb je meteen de geschiedenis van Studio 100 samengevat en de titel op dit interview gezet.

17

UITGELICHT

120 jaar Wall Street 3

De Dow Jones sinds 1896 en enkele memorabele momenten voor de beurs van New York.

1932

8 JULI De Dow Jones bereikt een dieptepunt

1896 26 MEI

Dow Jones creëert vier indexen

2,5

De Dow Jones Industrial Average bereikt de laagste stand van de Grote Depressie met een slotkoers van 41,22. Dat is 89 procent lager dan zijn toppunt van 1929.

Charles Dow onthult zijn ‘industrial stock average’ in de eerste uitgave van zijn dagblad The Wall Street Journal. Dow Jones creëert vier indexen om de prestaties van de markt te meten. Een daarvan is de Dow Jones Industrial Average.

1907 21 OKTOBER

1943

Geruchten over financiële problemen bij een belangrijke New Yorkse bank lokken paniek uit. In de hele stad troepen bezorgde beleggers samen rond de banken. J. P. Morgan bedenkt een plan om cash terug naar de banken te halen en redt het land op die manier van de zwaarste financiële crisis tot dan toe.

Voor het eerst worden aan de beurs van New York vrouwen op de beursvloer toegelaten.

Paniek

2

Vrouwen

1914

31 JULI Begin van WOI

In Europa begint de Eerste Wereldoorlog, met scherpe koersdalingen van wereldaandelen tot gevolg. De beurs van New York en andere beurzen wereldwijd schorsen de handel om te voorkomen dat de koersen nog verder dalen.

1,5

1

1929

1896

24 OKTOBER Black Thursday

0,5

1906 12 JANUARI

Kaap van 100 punten

Voor het eerst sluit de Dow Jones Industrial Average de dag af boven de 100.

1890 18

29 OKTOBER Black Tuesday

1900

1910

De economische zeepbel spat uiteindelijk uiteen. De koersen vallen steil naar beneden op een dag van zware liquidatie. De beurstelegraaf raakt vier uur achterop omdat hij een volume van 12,9 miljoen aandelen moet verwerken. De kranten melden een verlies op de beurs van 5 miljard dollar.

28 OKTOBER Black Monday

De beurs zakt met 22,6%, tot dan de grootste daling in één dag in de Amerikaanse geschiedenis. De crash lokt gelijkaardige dalingen uit op beurzen over de hele wereld.

1920

1930

Er breekt paniek uit omdat de beleggers allemaal tegelijk hun aandelen proberen te verkopen. Meer dan 16 miljoen aandelen worden verkocht: een record. En de markt boekt een verlies van 14 miljoen dollar.

De beurstelegrafen kunnen het enorme verhandelde volume niet bijhouden.

Op het einde van de dag is de markt met meer dan 33 punten of 12,8% gedaald.

Een deel van de Amerikaanse financiële elite, o.a. William C. Durant van General Motors en de Rockefellers, demonstreert vertrouwen door aandelen te kopen, maar hun inspanningen kunnen het tij niet keren.

1940

1950

2008 29 SEPTEMBER Grootste daling ooit

Het voorstel van de regering-Bush om de Amerikaanse banken te redden met een pakket van 700 miljard dollar wordt door het Huis van Afgevaardigden afgewezen.

Daardoor zakt de Dow Jones Industrial Average met ca.

778 punten. Die daling met 7% is de grootste ooit, goed voor een verlies van meer dan 1 biljoen dollar.

1999 19 MAART

2015 19 MAART

Kaap van 10.000 punten

Apple wordt opgenomen in de Dow Jones index, een bevestiging dat technologie steeds meer aan belang wint.

De Dow Jones Industrial Average overschrijdt voor het eerst de 10.000 punten.

1957 4 MAART

S&P

Invoering van de Standard & Poor’s 500 Index. Dankzij computertechnologie kan de S&P 500 elke minuut van de dag de stand van de beurs berekenen en rapporteren.

198719 OKTOBER Grootste daling

De aandelenmarkt stort ineen. De Dow Jones Industrial Average zakt met 508 punten of 22,61 procent, de tot nu toe grootste procentuele daling in één dag.

2016 2001

17 SEPTEMBER Aanslag

Op de eerste beursdag na de terroristische aanslagen van 11 september zakt de Dow Jones Industrial Average met 684,81 punten.

19718 FEBRUARI N.A.S.D.A.Q.

Eerste handelsdag van de ‘National Association of Securities Dealers Automated Quotation’ (N.A.S.D.A.Q.), de eerste elektronische aandelenbeurs ter wereld.

1972 14 NOVEMBER

Kaap van 1000 punten

De Dow Jones Industrial Average sluit voor het eerst de dag af boven de 1000 punten.

1994 AUGUSTUS Onlinehandel

Eerste aandelentransactie via internet door K. Aufhauser & Company Inc., het begin van een nieuw tijdperk van onlinehandel in aandelen.

1996

Realtime CNBC en CNN-FN

De kabeltelevisiekanalen CNBC en CNN-FN geven beursnoteringen in realtime. De beursinformatie, die tot dan toe 20 minuten vertraging had, wordt nu in realtime gerapporteerd.

22 OKTOBER Faillissement

Energiereus Enron en Arthur Andersen, een van de vijf grootste accountantskantoren ter wereld, worden betrapt op fraude met de bedrijfsboekhouding. Het schandaal leidt tot het faillissement van Enron en de ontbinding van Arthur Andersen. Een zware schok voor de effectenmarkten en voor het beleggersvertrouwen.

2014 JANUARI Iconische index

Ondanks de stierenmarkt die de aandelenkoersen al sinds 2009 ondersteunt, steeg de Dow Jones index in 2013 het meest in 18 jaar. Daardoor klom de iconische index tegen het jaareinde naar 16.576 punten, toentertijd zowat het hoogste peil ooit.

2016 AUGUSTUS Recordhoogte

De S&P500, de Nasdaq en de Dow Jones slaagden erin om samen een nieuw slotrecord op de koerstabellen te schrijven. Het was geleden van 1999 dat de drie sterindices nog eens in zo’n gezamenlijke prestatie slaagden.

(logaritmische grafiek Dow Jones Industrial Average)

1960

1970

1980

1990

2000

2010

2020

19

ACHTER DE BEURSSCHERMEN

Iconische merken op de beurs INDX schetst het portret van vijf beursgenoteerde bedrijven met een iconisch merk in portefeuille.

Compagnie du Bois Sauvage SA THUISBASIS MARKTKAPITALISATIE KOERS-WINSTVERHOUDING 2016 DIVIDENDRENDEMENT

België 498 miljoen EUR nvt 2,6%

Lenovo Group Limited THUISBASIS MARKTKAPITALISATIE KOERS-WINSTVERHOUDING 2016 DIVIDENDRENDEMENT

20

Hong Kong 61,2 miljard HKD 11,4 3,3%

Neuhaus – Bois Sauvage De winkel in de Koninginnegalerij in hartje Brussel lijkt een flagshipstore, maar in feite staat hier de wieg van Neuhaus, de Belgische producent van pralines en chocolade. Het was immers hier dat de Zwitser Jean Neuhaus zich in het midden van de 19de eeuw vestigde om er een apotheek te beginnen. Geen klassieke pillendraaier zoals we die vandaag kennen, maar wel een producent van onder meer kruidenbonbons en gevulde chocolades, pralines.

Die laatste verdrongen uiteindelijk de rest van het aanbod en de nieuwe creaties volgden elkaar in sneltempo op: de bonbon 13, de Astrid, de Caprice, de tentation, de Boudewijn, de Fabiola, de Albert en de Paola. Koninklijke namen, wat als hofleverancier niet hoeft te verbazen. Die status werd nochtans pas in 2001 verworven en staat op naam van de voorzitter van de Raad van Bestuur, Guy Paquot.

Die is sinds de beursgang in 1997 en de beursexit in 2006 met Bois Sauvage trouwens de hoofdaandeelhouder van de op en top Belgische chocolatier. Instappen doet u via Bois Sauvage, dat 100% van de aandelen heeft. Samen met andere chocolade-investeringen heeft die poot een geschatte waarde van 375 miljoen euro.

Medion – Lenovo Voor wie zich regelmatig de moeite getroost om de wekelijkse reclamefolder van Aldi eens door te nemen is de naam Medion geen onbekende. Het is immers de hofleverancier van de elektronica-rayons van de Duitse discountketen en altijd wel goed voor een of andere superpromo. De samenwerking tussen beide bedrijven kreeg heel wat aandacht en het merk begon naambekendheid te genieten toen de groep in 1996 een jaarlijkse campagne begon voor Aldi waarbij een volledige geconfigureerde pc aan discountprijzen werd aangeboden. Medion was initieel eigendom van Gerd Brachmann, die een deel van zijn aandelen in 1998 naar de beurs bracht. Brachmann behield 61,66% van de aandelen tot hij dat pakket in 2011 verkocht aan Lenovo. Die Chinese groep lanceerde vervolgens een overnamebod op heel Medion en kreeg zo het Duitse bedrijf volledig in handen. Uw Duitse Aldi-pc koopt u dus eigenlijk in China en zo ook de aandelen.

Mont Blanc – Richemont Wie iets of wat thuis is in de sector van de luxemerken hoeven we niet te vertellen dat Mont Blanc meer is dan de naam van de hoogste berg van Europa die zijn grootsheid etaleert in de Franse Alpen.

Liefhebbers van het handgeschreven woord steken nu ongetwijfeld enthousiast de vinger op en wijzen op het bestaan van de Meisterstück 149, de vulpen waarmee wereldleiders als JFK, Queen Elisabeth en Obama belangrijke documenten met hun naam bezegelden. In Wall Street gaat de Meisterstück door het leven als de “Power Pen”, omdat ze nu eenmaal in de vest of handtas zit van iedereen die meetelt of wil meetellen. En dat zijn er steeds meer, want de opgang van smartphones ten spijt, zit de verkoop van de Meisterstück in de lift.

Veel meer dan een gebruiksartikel is het dan ook een juweel van een pen en een statussymbool van formaat. Een beetje zoals een horloge.

En dus past Mont Blanc perfect in de portefeuille van de Zwitserse, beursgenoteerde luxegroep Richemont.

Dafalgan – Bristol Meyers Zoals een bic een verzamelnaam is geworden voor balpennen, is aspirine een verzamelnaam geworden voor pijnstillers. Pakweg 30 jaar geleden was de variant van Bayer, die met het citroentje op de verpakking, in elke huisapotheek terug te vinden samen met een doos Alka Selzer poeder en een potje Vicks. Geen kwaaltje dat niet bestreden kon worden.

Vandaag is die huisapotheek een behoorlijk stuk voller geworden en omvat in heel wat gevallen een uitgebreide waaier pijnstillers. Niet zelden is de oeraspirine daarbij zelfs vervangen of aangevuld door nieuwere varianten waarbij aspirine als actief bestanddeel vervangen werd door ibuprofen of paracetamol. Vooral die laatste lijkt aan een heuse opmars bezig en komt op zich al in verschillende varianten, verpakkingen en sterktes. Dafalgan is zo’n bekende naam, niet in het minst bij de Wondelgemse jeugdbewegingen. Het product werd op de markt gebracht door de Amerikaanse farmagroep Bristol-Myers Squibb, genoteerd op Wall Street.

Compeed – Johnson & Johnson Goede voornemens en nieuw schoeisel zijn vaak een slechte combinatie.

Zeker als die goede voornemens ertoe zullen leiden dat de stappenteller overuren zal maken. Elke doorgewinterde wandelaar weet immers dat een trektocht met nieuwe rubbers onder de voeten dé perfecte voedingsbodem is voor een fijne collectie blaren. Als je nog enkele stapdagen voor de boeg hebt en er geen tijd is om grootmoeders middeltjes als bakpoeder of knoflook aan het werk te zetten, dan grijpt u best naar een instant oplossing van het type Compeed. Menig wandelaar en zelfs enkele bekende sporters hebben hun schouders onder het merk gezet. Roger Federer bijvoorbeeld, maar ook diens vrouwelijke evenknie Caroline Wozniacki. Compeed maakt deel uit van de portefeuille van het Deense Coloplast. Hoewel gespecialiseerd in stomaproducten, ontwikkelde Coloplast Compeed om de huid rond de stoma gezond te houden. Vandaag verzorgt Colopast nog steeds de productie, al werd Compeed in 2002 verkocht aan de farmareus Johnson & Johnson.

Compagnie Financiere Richemont SA THUISBASIS MARKTKAPITALISATIE KOERS-WINSTVERHOUDING 2016 DIVIDENDRENDEMENT

Zwitserland 33,7 miljard CHF 22,7 3,0%

Bristol-Myers Squibb Company THUISBASIS MARKTKAPITALISATIE KOERS-WINSTVERHOUDING 2016 DIVIDENDRENDEMENT

VS 95,2 milliards USD 21,9 2,7%

Johnson & Johnson THUISBASIS MARKTKAPITALISATIE KOERS-WINSTVERHOUDING 2016 DIVIDENDRENDEMENT

VS 327,6 milliards USD 17,9 2,6%

Gegevens bedrijven 7 september 2016

21

TIMELINE

20 JANUARI Olieprijs zakt tot laagste peil in meer dan 10 jaar tijd.

27,1 $

8 JANUARI Wall Street kent slechtste start van het jaar ooit.

18 JANUARI Iran mag opnieuw deuren openzetten voor Westerse bedrijven.

10 JUNI Beursintroductie ASR en Basic Fit maken, na Philips Lighting en ForFarmers, klavertje vier op Damrak.

4 FEBRUARI ArcelorMittal tankt 3 miljard euro vers kapitaal bij.

7 MAART Tessenderlo en Picanol moeten plannen om samen te smelten opbergen.

27 MEI Fusieplannen bpost en PostNL getorpedeerd.

14 MAART Ageas betaalt 1,204 miljard euro voor schikking Fortiserfenis.

5 MEI

31 MAART

18 MAART

21 JULI

Tesla presenteert instapmodel.

Bel20 blaast 25 kaarsjes uit.

USG People verdwijnt van de beurs na overname door Recruit Holding.

Akkoord over de kapitaalverhoging bij Fagron voor 220 miljoen euro.

28 APRIL ASIT Biotech nieuwkomer op de Brusselse beurs.

10 MEI Nederlandse groep Bavaria neemt Palm over.

22

13 MEI Grootste beursintroductie van het jaar is voor Kopenhagen: DONG Energy.

Dit is 2016 ... in woord en beeld Hoge vlucht na valse start en veel turbulentie.

29 JUNI Volkswagen treft dieselgate-schikking van 15 miljard dollar in de VS.

7 JULI Alpro komt na overname Danone in Franse handen.

24 JUNI Brexit is een feit. Met een bloedrode beursdag tot gevolg.

8 JULI

11 JULI

19 JULI

Goudprijs piekt op hoogste jaarniveau van 1.386 dollar per ounce.

PokĂŠmon Go rage stuurt het Nintendo aandeel 150% de hoogte in.

Trump genomineerd als presidentskandidaat voor de Republikeinen. Clinton bij de Democraten.

30 AUGUSTUS 11 AUGUSTUS

Apple moet 13 miljard euro belastingvoordeel terugbetalen aan Ierland.

S&P500, Dow Jones en Nasdaq 100 bereiken samen een recordhoogte.

22 JULI 14 SEPTEMBER

Verizon Communications betaalt 4,8 miljard dollar voor Yahoo! Internet.

4 AUGUSTUS Britse centrale bank verlaagt voor het eerst in ruim 7 jaar de rente.

Monsanto gaat akkoord met Bayer’s bod van 129 dollar per aandeel.

8 AUGUSTUS Wal-Mart neemt de e-commerce start-up JET.com over voor 3 miljard dollar.

23

DE BELEGGER

Trips voor beleggers: New York, New York ...

Na Reims en Amsterdam trokken we met Bolero op Beleggerstrip naar New York, tot nader order nog steeds dé financiële hoofdstad van de wereld.

Dag 1

Een ietwat vertraagde take-off niet te na gesproken, verliep de vlucht puik. 7u later landden we op de luchthaven van New York en werden verwelkomd door het ontvangstcomité onder leiding van Jan Jambon, vicepremier en minister van Veiligheid en Binnenlandse Zaken. Of was hij hier voor iets anders? De gidsen van Omnia Travel begeleidden de groep keurig naar de bus en vandaar naar de ferry richting Ellis Island. Een overvloedig zonnetje en een zomerse temperatuur zouden van de eerste tot de laatste minuut van de partij zijn. Het grijze België was plots heel ver weg. Het Vrijheidsbeeld was vanop immigratieknooppunt Ellis Island dan weer heel dichtbij, net zoals de speciale tentoonstelling die er over de Red Star Line - de verbinding van Antwerpen met New York - geopend werd. We verorberen een goed gevulde lunchbox, een lichte voorbode van een verblijf waarin niet enkel financieel New York maar ook overvloedige maaltijden centraal zouden staan.

Raging Bull Top of the Rock 9/11 museum

Die culinaire trend werd naadloos doorgetrokken naar het ontbijt, met een veelheid van pannenkoeken, wafels, gele en witte eitjes, spek, worstjes, vers fruit, ... Om 8u ging het via de metro downtown. Bestemming: Ground Zero en het nieuwe World Trade Center.

Het 9/11 museum is een absolute aanrader, zelfs in die mate dat koude rillingen vaak primeerden op het zeer mooie zonnige weer. Rond de middag werden we verwacht in het “Finance Museum” waar we een echte Wall Street-rot als gids meekregen. Daar passeerden onder meer de beurscrash van 1929, weetjes over stieren en beren en er stond zowaar een echte realtime Bloomberg terminal. Ook de lunch kleurde financieel, want we waren te gast bij Bobby Van’s, een eettentje rechtover het NYSE-gebouw, waar in de kelderverdieping exuberante hamburgers geserveerd werden in een gigantische, gerenoveerde bankkluis “The Vault”. Aangesterkt zetten we koers naar de “Raging Bull”, hét symbool van Wall Street dat veelvuldig betast werd. Ook het kerkhof van Trinity Church, de Oculus, St Paul’s Chapel en City Hall werden aangedaan, allemaal netjes binnen het tijdsschema dat ons om 16u30 tot aan de opnamestudio’s van Nasdaq bracht.

De boegbeelden Pete Najarian en Guy Adami van de bekende CNBC Fast Money show begroetten ons en gunden de groep een live-blik op de show. Nadien werd het nog leuker, omwille van de zeer geslaagde gemeenschappelijke foto met de financiële supersterren en een ad hoc interview tussen Tom en Pete. Meer dan voldoende stof om een veelvraatfestijn te organiseren in Carmine’s, een Italiaans restaurant bekend van de vele Broadwaysterren die er net als wij kilo’s pasta giardinera voorgeschoteld kregen. Tegen een afsluitend pintje in BXL, het bekende Belgische café, kon nadien geen nee gezegd worden.

Dag 2

“Rond de middag werden we verwacht in het “Finance Museum” waar we een echte Wall Street-rot als gids meekregen. Daar stond zowaar een echte realtime Bloomberg terminal.”

24

Dag 3

“Het fabuleuze uitzicht vanop “Top of the Rock” staat nu nog op het netvlies en vele digitale plaatjes gedrukt.”

Dag drie werd afgevlagd in de typische Brooklyn Deli, waar een “licht” ontbijt geserveerd werd. Eitjes, polenta, pepers, bagels.... Was het niet voor de vele kilometers die we afstapten, had Bolero-collega Steven waarschijnlijk dubbel moeten betalen op de terugvlucht. Een ommetje langs Central Park en Fifth Avenue bracht ons naar Rockefeller Observatory. Het fabuleuze uitzicht vanop “Top of the Rock” staat nu nog op het netvlies en vele digitale plaatjes gedrukt, zodat het geen sinecure was om iedereen tijdig tot bij BelCham, de Belgisch-Amerikaanse Kamer van Koophandel, te loodsen. We dronken er Belgisch bier van de door AB InBev gesponsorde tap tijdens een lunch die werd gekruid door een presentatie van executive director Geert Tengrootenhuysen en het snelgroeiende blockchainbedrijf “IntellectEU”.

Na Belcham volgde Grand Central, een prachtig stationsgebouw in centrum NY met de beruchte fluisterhoekjes en het Astoria hotel met al zijn grandeur. De metro bracht ons naar de High Line in het Meatpacking District, een gewezen bovengrondse spoorweg die tot wandeltuin gepromoveerd werd. Via de voedseltempel Chelsea Market werden we vakkundig in het Asian Fusion restaurant “Buddakan” binnengeloodst en ondergedompeld.

CNBC Fast Money Show op Nasdaq

Wall Street Ground Zero

Dag 4

De vierde dag bracht de klanten na het nog steeds rijkelijke ontbijt naar een van de vergaderzaaltjes van het hotel, waar zweet noch tranen gespaard werden om het presentatiescherm aan de praat te krijgen. Net op de enige uurtjes dat de wolken de zon de toegang tot New York ontzegden, spreidde Bolero-marktenspecialist Tom zijn visie uit over de stand van zaken op de financiële markten.

En wat dat wil zeggen voor zowel portefeuille als investeringsideeën. Vanaf de middag kreeg de groep carte blanche om indien gewenst op eigen houtje naar de vele musea te trekken, de Brooklyn Bridge over te wandelen, Chinatown en Little Italy onveilig te maken, de Apple Store op Fifth Avenue te bezoeken, rond te kuieren in het Guggenheim, …

Volgende trip naar Londen: 3 tot 5 november 2016 Het was alleszins een geslaagde, maar ook best vermoeiende trip. Zo hoort dat op een citytrip.

Op naar een volgende bestemming, dachten we, en dus maakten we prompt werk van de plannen om naar Londen te trekken. Niet Tokyo dus, waar de meerderheid van de groep bijna unaniem verlekkerd op bleek. Misschien iets voor in 2017?

ma Program r 2016 03-05 novembe

Trips voor Beleggers Londen

ment van

Een reisarrange

Alle informatie over de beleggerstrip naar Londen vindt u op www.bolero.be/nl/ tripsvoorbeleggers/londen.

25

FILM IN DE KIJKER

The Big Short Een must-see/read voor elke belegger

I

n een aan de marktzalen eigen meeslepende, dynamische én komische stijl krijgt de kijker tekst, uitleg en inzicht in de werking van de analisten in de tijd voorafgaand aan de huizencrisis in de Verenigde Staten. Analisten, maar misschien meer specifiek een handvol doorzetters en cijferfanaten. De film speelt zich over een periode van 24 uur af in de kantoren van een investeringsbank, waar men koortsachtig probeert de schade van de zojuist ontdekte crisis te beperken.

Het gebeurt niet erg vaak dat een verfilming op even goede kritieken kan rekenen als het boek waarop het geïnspireerd is. Dat is wel zo voor The Big Short, een biografische film die in 2015 het daglicht zag en gebaseerd is op het boek van Michael Lewis. Opvallend is dat de low budget film slechts 3,2 miljoen euro kost én in de VS initieel nauwelijks iets opbracht: 4,9 miljoen euro.

26

“Een autistische analist die als eerste begreep dat de banken obligaties aanbieden, gebaseerd op hypotheken die mensen niet meer kunnen afbetalen en dus het perfecte recept voor een crash vormen.”

De prent is wat ons betreft een succesvollere poging dan zijn voorganger ‘Margin Call’, dat ook probeerde om de meest onwezenlijke periode sinds de grote crash van 1929 bevattelijk weer te geven. En dat dat bepaald geen sinecure is, wordt snel duidelijk. Ook in The Big Short dient er immers behoorlijk wat technisch jargon doorgekauwd te worden.

De film is gebaseerd op ware gebeurtenissen en draait rond een aantal bollebozen die als

Een still uit de film ‘The Big Short’ (2015)

eersten doorhadden dat de hele Amerikaanse huizenmarkt dreigde te imploderen onder de last van slechte hypotheken. In plaats van de banken, de politiek of de pers in te lichten, bedachten ze een manier om er zelf beter van te worden. De oneliner “There are three ways to make a living in this business: Be first.

Be smarter. Or cheat” zindert nog lang na.

Michael Burry, vertolkt door Christian Bale, is de meest excentrieke van de drie. Hij compenseert een gebrek aan sociale vaardigheden met een extreem scherp inzicht in financiële ontwikkelingen. Een autistische analist die als eerste begreep dat de banken obligaties aanbieden, gebaseerd op hypotheken die mensen niet meer kunnen afbetalen en dus het perfecte recept voor een crash vormen.

Het geheel is gelukkig rijkelijk doorspekt met elementen die de populariteit van ‘The Wolf of Wall Street’ verklaren, zoals komische terzijdes en bizarre personages die tegen de camera praten. Dat deze cocktail goed gesmaakt werd in Europa blijkt ontegensprekelijk uit de vijf Oscarnominaties dat het in de wacht wist te slepen. Of u de film nu gaat zien als INDX-lezer, Bolero-klant, actief belegger of geïnteresseerd persoon tout court is minder belangrijk dan de boodschap die we er uit onthouden. De paradox van de hele opzet van ‘The Big Short’ is in essentie dat alle informatie voorhanden was. Ja, zelfs de manier om die informatie om te zetten in de praktijk, simpelweg door de moeite te doen om de verslagen en de prospectussen door te lezen.

Bij extensie linken we ons gekende logo “beleg met inzicht” aan een rechtstreekse vraag: hoe lang is het geleden dat u zelf nog eens een jaarverslag doornam van A tot Z?

Wall Street @ the movies:

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

1. American Psycho 2. Barbarians at the Gate 3. Boiler Room 4. Capitalism: A Love Story 5. Inside Job 6. Margin Call

7. Rogue Trader 8. Too Big to Fail 9. Trading Places 10. Wall Street 11. Wall Street: Money Never Sleeps 12. The Wolf of Wall Street

27

GESPOT Voor deze reeks selecteren wij voor u telkens een beursgenoteerd bedrijf met een rijke historische achtergrond.

Danone De grootste producent van zuivelproducten en mineraalwater.

Danone omvat vier belangrijke divisies: zuivelproducten, mineraalwater, babyvoeding en medische voeding. Het bedrijf legt de klemtoon op zijn stermerken Danone, Evian, Volvic en Gallia.

80

PRIJS DANONE

60

STOXX600 EIGEN VERMOGEN PER AANDEEL

40

“ Danone heeft transformatie altijd gezien als een manier om te groeien. Met Danone 2020 maakten we de uitdagingen waarmee de voedingsindustrie in de huidige samenleving geconfronteerd worden, een integraal onderdeel van onze missie om te zorgen voor duurzame, sterke en winstgevende groei.”

20

Gemiddelde jaarlijkse groei (1973-2016). Evolutie aandeelprijs Danone en eigen vermogen per aandeel vergeleken met de Stoxx600 index. Stoxx600 herrekend naar Danone aandelenprijs op 05/01/1987.

EMMANUEL FABER

Bron: Reuters

CEO Danone

Stap voor stap 1919 Danone werd opgericht door Isaac Carasso in Barcelona, hij noemde het bedrijf naar zijn zoon Daniel, wiens bijnaam Danon was.

28

2014

2005

1995

1986

1976

0

1967

1941 Tijdens de Tweede Wereldoorlog verhuisde het bedrijf tijdelijk naar New York. Hij kocht een klein yoghurtproduct op en richtte Dannon Milk Products Inc op in 1942.

1929

1958

Daniel Carasso richt een Franse vennootschap Société Parisienne du Yoghourt Danone op en opent de eerste retailshop in rue André Messager in Parijs.

Danone keert terug naar Parijs waar tot op vandaag het hoofdkwartier gelegen is.

Het zuivelbedrijf fuseerde met de kaasmakerij Gervais.

1970 Boussois-Souchon-Neuvesel (BSN), dat in handen is van de familie Riboud, neemt waterfabrikant Evian en de brouwerijen Kronenbourg en Käterbau over.

Bron: Jaarverslag Danone 2015

41.969

Waters

37.972

Babyvoeding

11.991

Medische voeding

7.994

30.000

22,5

Winst per divisie

(per sector, miljard euro) 0.3

0.5

Nettoresultaat

1,4

1.0

Nettoresultaat

2,1

euro/aandeel

miljard euro

Verse zuivelproducten

99.927

Medewerkers per divisie

miljard euro

3,02

euro/aandeel

9%

Frankrijk

28%

Europa (rest)

10%

Boekwaarde

1,6

27% Amerika

1.1

Brutodividend

Medewerkers in de wereld

euro/aandeel

9%

18%

Midden-Oosten & Afrika

China

Azië (rest)

Marktkapitalisatie

44,99

Bron: Bloomberg, 07/09/2016

miljard euro

5

1,6

Babyvoeding

Medische voeding

4,8 Waters

Omzet per divisie (miljard euro)

11,1 Verse zuivelproducten

Bron: Jaarverslag Danone 2015

2000 De belangen in brouwerijen Kronenbourg en Alken-Maes werden verkocht aan het Britse Scottish & Newcastle.

1973 BSN fuseerde met Gervais-Danone.

1991

Danone zet met de overname van het Hong-Kongse Amoy voet op Aziatische bodem.

1994 De nieuwe groep BSN-Gervais-Danone vereenvoudigde in 1994 zijn naam tot Danone.

2007 Danone neemt het Nederlandse Numico over en verkoopt koekenmerk Lu op 30 november 2007 aan Kraft.

2010 Danone Nederland ontving van consumentenorganisatie Foodwatch het Gouden Windei voor Actimel omdat het volgens onafhankelijke wetenschappers ten onrechte gezondheidsclaims (“verhoogt de weerstand”) aan dit product ophangt.

2016 Danone nam het Amerikaanse biologische voedingsmiddelenbedrijf WhiteWave Foods over, waardoor het ook het van oorsprong Belgische Alpro verwierf.

29

WAARDERINGSRATIO’S

Ratio ontleed:

Rendement op vrije cash flow Na ratio’s zoals koerswinst en koers-boekwaarde verhouding, die kijken naar de balans en de verliesen winstrekening, gaan we in deze serie over waarderingsmultiples in op het derde luik van de Heilige Drievuldigheid van analisten: hoe de hoeveelheid vrije cash flow berekenen? Dat cijfer geeft beleggers immers een duidelijk zicht op de hoeveelheid cash die per einde boekjaar vrij ter beschikking blijft van de onderneming. Het is, zeg maar, een hele goede spiegel van de gecreëerde meerwaarde.

Anders dan bijvoorbeeld de bedrijfswinst (EBITDA) levert het een objectieve basis voor waardering en laat daarom toe om bedrijven uit verschillende sectoren met elkaar te vergelijken.

Financiële data (Roularta, € m) Winst & verlies rekening (€ m)

2012

2013

2014

2015

2016E

2017E

Omzet

712.0

305,2

299,6

290,2

281,1

274,1

Kostprijs van verkochte goederen

-175,7

-84,7

-82

-71,1

-66,5

-67,1

Brutowinst

536,3

220,5

217,5

219,2

214,6

206,9

Operationele kosten

-527

-220,8

-211,4

-196,8

-200,8

-193,3

Ander operationeel resultaat

-3,8

15,4

15,8

9,2

17,6

20,9

EBIT

5,6

15,1

21,9

31,5

31,4

34,5

Netto interest-inkomen

-8,9

-7,3

-6,7

-5,4

-5

-4,3

0

0

0

0

0

0

Winst voor belasting

-3,3

7,9

15,2

26,1

26,4

30,2

Belastingen

Ander niet-operationeel resultaat

1,1

1,9

-2,5

46,1

4

5,3

Resultaat van geassocieerde bedrijven

0

0

0

0

0

0

Resultaat van stopgezette activiteiten

0

-68,3

-155,2

-7,8

0

0

-2,2

-58,5

-142,5

64,4

30,4

35,5 0,5

Geconsolideerde winst Minderheidsbelangen

0,5

0,6

0,1

0,1

0,8

Nettowinst

-1,7

-57,9

-142,5

64,6

31,2

36

Kasstroomoverzicht (€ m)

2012

2013

2014

2015

2016E

2017E 35,5

Geconsolideerde winst

-2,2

-58,6

-142,6

64,2

30,4

Afschrijvingen en waardeverminderingen

29,2

76,3

220,4

-1,3

9,3

8,8

Ander operationele kasstromen

-15,5

-6,6

-62,1

-45,4

-11,6

-12,9

Verandering in werkkapitaal

26,7

-7,5

5

-20,1

-2,8

-1,3

Operationele kasstroom

38,2

3,7

20,7

-2,6

25,2

30,1

Netto kapitaalsinvesteringen

-11,9

-5,2

-7,4

-5,5

-7,7

-7,7

Overnames en verkopen

-0,7

-1,6

-10

11,2

16

16

Andere kasstromen uit investeringen

-39,8

22,4

18,6

2,5

0,2

0

Kasstroom uit investeringen

-52,4

15,6

1,2

8,2

8,4

8,3

Dividenduitkeringen

-4,3

0

0

0

-6,3

-8,4

Aandelenuitgiftes

-0,2

0

0

0,3

0,1

0

Kasstroom door nieuwe schuld en terugbetalingen van schuld

22,7

-25,6

-8,7

-3

-0,8

0

Andere financieringskasstromen

-0,2

4,4

-0,3

0,8

0,1

0

Financieringskasstromen

17,9

-21,2

-9,1

-1,9

-6,7

-8,4

0

-5,8

-7,8

1,8

0

0

Totale wijziging van cash en semi-cash

3,7

-7,7

5

5,5

26,9

30

Vrije kasstroom

26,3

-1,5

13,3

-8,1

17,5

22,4

Wijziging van de nettoschuld

20,3

-13,1

-16,4

-7,1

-27,7

-30

Effecten van wisselkoersimpact en consolidatieveranderingen

Boven: Financiële data Bron: jaarverslag Roularta 2014 Rechts: Cashflow uit operationele activiteiten Bron: jaarverslag Roularta 2014

30

A

nders dan winst is vrije cash flow absoluut cruciaal, omdat zelfs een winstgevend bedrijf failliet kan gaan als het te veel van zijn liquide middelen moet gebruiken om bijvoorbeeld voorraden aan te houden of er overdadig veel investeringen mee deed. Vrije cash flow is een veel betere gezondheidsbarometer dan de hoeveelheid winst of EBITDA, omdat het wel rekening houdt met de investeringen van eigen middelen. Overtallige cash kan immers door het bedrijf opgespaard worden op de zichtrekening, via een dividend uitgekeerd worden, gebruikt worden om eigen aandelen in te kopen of om overnames te doen zonder daarvoor nieuwe schulden aan te moeten gaan.

De vrije cash flow wordt berekend door de EBITDA te corrigeren voor capex en werkkapitaal. Die laatste zijn relatief gemakkelijk uit de balans te distilleren, maar het is niet fout om bijvoorbeeld enkel de capex in rekening te brengen. Dat bedrag wordt vaak ook gecommuniceerd door het management.

Eens berekend zetten we de vrije cash flow af tegen de marktwaarde van een bedrijf. Dat levert een percentage af dat liefst zo hoog mogelijk mag zijn.

En bij voorkeur stabiel of stijgend in de tijd. Een rendement op vrije cash flow van 10% betekent dat beleggers een direct rendement hebben van 10% op de aankoop van een aandeel. “Cash is king” en dus geldt het credo ‘Hoe hoger, hoe beter”.

De enige valkuil die we kunnen ontdekken, is dat er in de berekening niet te optimistisch mag worden omgesprongen met de inschattingen van de kapitaalsinvesteringen. Vroeg of laat dienen deze namelijk minstens gelijk te zijn aan de afschrijvingen om niet aan onderinvestering te doen. Ook de stabiliteit van het EBITDA-cijfer is belangrijk, dus beleggers gebruiken waar mogelijk best de recurrente bedrijfswinst (REBITDA). Eens berekend is het grote voordeel dat u als belegger de soms ronkende titels van de persberichten kunt negeren en meteen testen of de gerealiseerde cash flows in lijn liggen met uw verwachtingen. Machtig makkelijk, toch?

In de praktijk Het verschil tussen de nettowinst en de generatie van gewone en vrije cash flows kan makkelijk opgezocht worden. Neem bijvoorbeeld Roularta. In de bedrijfsnota’s van KBC Securities worden beide cijfers netjes in tabellen verwerkt, zoals hiernaast aangegeven.

In elk van de drie jaren tussen 2012 en 2014 is de vrije cash flow veel positiever dan het nettoresultaat.

De koers reflecteerde op dat moment wel de onder druk staande nettowinst, maar vergat te kijken naar de cash flow. En zolang die goed zat, bleef Roularta netjes op schema. Het bleek een goed voorteken, getuige daarvan de recente koersontwikkeling.

Die cijfers kan u ook zelf berekenen op basis van de officiële data. Neem er bijvoorbeeld het jaarverslag over 2014 op de Investor Relations-website van Roularta maar eens bij op www.roularta.be.

Het volstaat om te beginnen bij de nettowinst en

Cashflow uit operationele activiteiten (Roularta, € m) Nettoresultaat van de geconsolideerde ondernemingen Aandeel in het resultaat van geassocieerde ondernemingen en joint ventures Belastingen op resultaat

17

-142.578 -18.270

-58.565 -14.778

10 & 11

-66.801

-6.473

Intrestkosten

7.862

8.992

Intrestopbrengsten (-)

-566

-1.809

Meer- / minderwaarde op realisatie immateriële en materiële vaste activa Meer-/ minderwaarde op bedrijfsafsplitsingen

242

470

22.264

16.769

0

Dividenden ontvangen van geassocieerde ondernemingen en joint ventures

220.399

76.327

Afschrijving op (im)materiële activa

Niet-monetaire posten 15 & 16

10.705

10.712

Bijzondere waardeverminderingen

15

215.615

44.997

Kosten m.b.t. op aandelen gebaseerde belastingen

5

-438

31

Opbrengsten / kosten uit afgeleide financiële instrumenten die geen afdekkingsinstrumenten zijn.

Toevoeging / terugname op provisies Niet-geraliseerde winst / verlies op wisselkoersverschillen

9

-558

89

-4.103

19.473

1

0

-823

1.025

Brutocashflow uit operationele activiteiten

22.551

20.933

Mutatie van de kortlopende handelsvorderingen Mutatie van de overige kortlopende vorderingen en de over te dragen kosten en verkregen opbrengsten Mutatie van de voorraden

17.693 10.256

2.206 -1.900

1.208

2.260

Mutatie van de handelsschulden

-22.541

-4.618

Mutatie van de overige kortlopende verplichtingen Overige mutaties van het werkkapitaal (a)

-2.454

-5.063

805

-365

Mutatie van het werkkapitaal

4.967

-7.480

Andere niet-monetaire posten

Betaalde belastingen op het resultaat

-564

-2.666

Betaalde intresten

-7.390

-8.862

Ontvangen intresten

1.164

1.756

20.728

3.681

NETTOCASHFLOW UIT OPERATIONELE ACTIVITEITEN (A)

Immateriële activa - aanschaffingen

15

-4.218

Materiële activa - aanschaffingen

16

-3.215

*

-3.445 -1.746

Immateriële activa - andere mutaties

-31

-95

Materiële activa - andere mutaties Nettokasstroom met betrekking tot overnames

85

2.853

-10.600

-1.931

33

Nettokasstroom met betrekking tot afstotingen

637

341

-456

-301

-2.476

552

Mutatie van geldbeleggingen

21.486

19.365

NETTOCASHFLOW MET BETREKKING TOT INVESTERINGEN (B)

1.212

15.593

Voor verkoop beschikbare deelnemingen, leningen en waarborgen - aanschaffingen Voor verkoop beschikbare deelnemingen, leningen en waarborgen - andere mutaties

er dan de afschrijvingen weer bij op te tellen. Of u kunt natuurlijk ook beginnen bij de EBITDA. Die bedroeg 34,87 miljoen euro in 2014, wat dus geen rekening houdt met een kost van 215,6 miljoen euro die in de boeken werd genomen, maar waar geen cashbeweging tegenover staat. Corrigeer voor de investeringen, in casu de aanschaffingen van materiële (3,2 miljoen euro) en immateriële activa (4,2 miljoen euro)* zie tabel hierboven. Idealiter moet u nadien nog corrigeren voor werkkapitaal, al werd dat cijfer zelfs voor u berekend. De drie cijfers samen (34,87 – 3,2 – 4,2) geven heel simpel gezegd een netto positieve kasstroom van 27,5 miljoen euro,

18

wat significant verschilt van het forse nettoverlies.

Deze verhouding kan ook perfect andersom uitdraaien. Een bedrijf kan dan een boekhoudkundige winst draaien, maar geen cash flow genereren. En dat is vaak nefast, want vroeg of laat zal die cash flow wel moeten dienen om schulden terug te betalen. Dat, naar onze mening, toont goed aan waarom beleggers ook oog moeten hebben voor cash flow en zich niet enkel mogen laten leiden door de nettowinst, de omzet of andere cijfers die makkelijk in de krantenkoppen kunnen worden verwerkt.

31

MACRO OP DE BEURS

Brengt FOMC ook uw portefeuille op drift?

De continental drift is voor de meesten geen onbekende en haalt af en toe het nieuws. Meestal niet in positieve zin echter, zoals de aardbeving van afgelopen zomer nog maar eens pijnlijk duidelijk maakte.

Wat nooit het nieuws haalt, is de zogeheten “pre-FOMC announcement drift”. Over dit fenomeen op de financiële markten is al flink wat literatuur geschreven. Wist u trouwens dat het maar liefst 80% van de jaarwinst van een index lijkt te verklaren?

WAT IS DIT FENOMEEN?

Wat onmiddellijk in het oog springt, is de opwaartse koersbeweging (+0,49% om exact te zijn) van de S&P500 in de 24 uur die een aankondiging voorafgaan. Altijd prijs, zo lijkt het. En terecht, want deze trend is zodanig sterk dat ze op jaarbasis goed is voor 80% van het rendement van de S&P500 in datzelfde jaar. En het wordt nog spectaculairder, want de these van Lucca werd ook onderzocht voor Europese indexen. Zowel de CAC40, FTSE 100 als DAX30 laten dezelfde significante stijging zien in de 24 uur die een aankondiging van de FOMC voorafgaat.

32

1

niet-FOMC Percentage FOMC aankondiging

.75

.5

.25

INTERESSANT VOOR UW PORTEFEUILLE? De pre-announcement theorie als beleggingsstrategie zou een rendement opleveren van 80% van de jaarwinst van een index, wat op zijn beurt betekent dat de investering meer rendement opbrengt dan het risico dat ervoor werd aangegaan. Kortom, een goede investering. Maar… toch legt u best enige voorzichtigheid aan de dag, want zoals zoveel academisch onderzoek werd ook deze studie gebaseerd op historische data. En de geschiedenis herhaalt zich niet altijd.

15:30

14:30

13:30

12:30

11:30

10:30

09:30

15:30

14:30

13:30

12:30

11:30

10:30

09:30

15:30

14:30

13:30

12:30

11:30

10:30

0

09:30

Eenvoudig gesteld is deze ‘drift’ de beweging die de aandelenmarkten maken in de 24 uur voor een aankondiging van het Federal Open Market Committee, het bestuursorgaan van de Amerikaanse centrale bank. De academische wereld onderzocht het fenomeen door na te gaan of de aandelenpremie (het rendement op aandelen verminderd met een risicovrije rente) significant hoger is in de aanloop (24uur) naar een aankondiging van het FOMC. Dat bleek effectief het geval.

In zijn onderzoek benoemde academicus Lucca het als de “pre-announcement return”.

Te complex? Misschien kan deze grafiek meer duiding brengen: de paarse lijn geeft de gemiddelde gecumuleerde koersbeweging per minuut (van de S&P500) weer in de 24 uur voor en na een aankondiging van de FOMC, die met de rode stippellijn is aangeduid. De blauwe lijn wordt gevormd door de gecumuleerde koersbewegingen van alle andere dagen over een tijdsperiode van 1994 tot 2011.

FOMC

Cumulatieve returns van de S&P500 index Bron: Lucca, D.O., & Moench, E. (2013). The Pre-FOMC Announcement Drift.

Federal Reserve Bank of New York Staff Reports No. 512.

TIPS&TRICKS

Bolero Tips De strafste weetjes over het machtigste platform. Makkelijk aan u uitgelegd.

Dat u er niet alleen voor staat bij Bolero, wist u al langer. Bolero begeleidt u in elke fase van uw beleggingsparcours. Met inhoudelijke tips maar ook met handige weetjes om het Bolero-platform nog beter te gebruiken. Hierbij alvast 3 Bolero Tips voor u gebundeld.

Waar vind

ik in de Bolero 3 Academy de speedcasts?

Hoe kan ik mijn dividenden in originele munt laten uitbetalen?

1

Standaard worden dividenden in euro uitgekeerd bij Bolero. Wilt u echter voor uw Amerikaanse aandelen de dividenden in dollar ontvangen, dan kan u ervoor kiezen om uw dividenden steeds in originele munt uitbetaald te krijgen. U kunt dit bovendien zelf online instellen.

1. Klik op

te openen.

rechts bovenaan om het “Instellingen”-menu

U wilt uw kennis aanscherpen over de verschillende beleggingsproducten? Waarom dan niet eens een ‘speedcast’ bekijken? In de Bolero Academy vindt u deze korte, educatieve video’s over aandelen, obligaties, Turbo’s, opties en ETF’s.

1. Surf naar www.bolero.be.

2. Selecteer ‘Academy’ in het menu bovenaan.

3. In de linkerkolom (producten) vindt u nu een lijst met

2. Kies voor de tab “Rekeningen”.

financiële producten. Klik daar op op het type effect waarover u meer wilt leren.

3. Klik op “Wijzigen” onder Munt dividend.

4. Selecteer “in originele munt” en bevestig de wijziging met uw Bolero-digipass of KBC-kaartlezer.

Niet alleen de munt voor uw dividendbetalingen kunt u zelf online aanpassen onder de “Instellingen”. U kunt er zowel uw contactgegevens (e-mail, telefoon) als uw vaste tegenrekening wijzigen en ook gratis orderbevestigingen of onze beursnieuwsbrieven instellen.

Aarzel niet om in de Bolero Academy verder te grasduinen naar bv. de talrijke webinars. Zo is “Bolero Uitgebreid” een online training waarin het Bolero-team u wegwijs maakt in de verschillende ordertypes en andere mogelijkheden van het platform, zoals het instellen van alerts of koersmeldingen.

1 4 2 3

Vragen?

2

Waar vind ik de meest verhandelde effecten bij Bolero?

In de overzichtelijke rubriek ‘Veelgestelde vragen’ hebben wij alle tips, weetjes, vragen en antwoorden voor u gebundeld. Makkelijk terug te vinden in het Helpcenter van het Bolero-platform.

Klik op

Elke dag afficheren we voor u de meest verhandelde effecten bij Bolero. Ideaal om een vinger aan de pols van de beurs te houden en te ontdekken welke effecten druk gekocht of verkocht worden door medebeleggers.

1. Klik op “Idea Center” in het linkermenu.

2. Selecteer onderaan “Meest verhandeld bij Bolero”.

Daar kunt u de meeste verhandelde aandelen, obligaties, turbo’s, trackers, fondsen en opties bij Bolero bekijken. U kunt zelfs ook een meer gedetailleerde lijst te zien krijgen door te klikken op “Bekijk volledige lijst”.

33

TUTORIAL

Mobiel beleggen: zo in de vingers!

Vrijdag 24 juni: Brexit is een feit. ’s Morgens hoort u de toch wel verrassende uitslag op de radio. U weet dat de beurzen een ander scenario hadden ingeprijsd. Kunt u zich nog voorstellen dat u dan niet het belangrijkste beursnieuws kunt doornemen op uw tablet of nog snel via uw smartphone een beursorder doorgeven? Nooit was het zo makkelijk om de beurs en uw portefeuille altijd en overal in de gaten te houden én vliegensvlug op de bal te spelen. Het enige wat u nodig heeft: een smartphone of tablet en onze Bolero-app voor iPhone, iPad of Android.

WORD RONDGELEID IN DE BOLERO-APPS EN HAAL ER HET BESTE UIT Werp een blik op uw portefeuille Hoe staat uw portefeuille ervoor? Op uw smartphone ziet u in een oogopslag op een heatmap welke de stijgers en dalers zijn.

Kantel uw toestel en u kunt zelfs de evolutie van de waarde van uw portefeuille op grafiek volgen. Wilt u wat uitgebreider uw portefeuille analyseren? Op tablet kunt u ook een gedetailleerde rendementsberekening raadplegen of een overzichtelijk portefeuillerapport in pdf downloaden.

Reageer onmiddellijk op beursnieuws Merkt u plots een koop- of verkoopopportuniteit? Via uw smartphone of uw tablet kunt u in een mum van tijd uw beursorder doorgeven én opvolgen in uw orderboek. Het reilen en zeilen op de markten houdt u makkelijk in de gaten op uw tablet: u kunt er niet alleen diepgaande beursanalyses en de dagelijkse blog van onze marktenspecialist lezen, maar ook talrijke aandelenlijstjes uit het Idea center raadplegen.

Voel letterlijk de pols van de markten

Maak uw analyse van elk effect U wilt even een blik werpen op de analistenaanbevelingen, de koersgrafiek over de laatste 3 jaar of enkele belangrijke financiële ratio’s vóór u beslist een aandeel te kopen? Voor elk effect zit er een compacte identiteitskaart in de apps. Als u een effect opzoekt en even uw smartphone kantelt, verschijnt er een overzichtelijke koersgrafiek. Op tablet kunt u uw huiswerk zelfs nog grondiger maken met modules als fundamentele en technische analyse.

Voor wie echt geen seconde van de beurs wil missen, is de Bolero Apple Watch app een must. U kunt er de stand van zaken van de belangrijkste indices bekijken, de waarde en de top 5 stijgers en dalers van uw portefeuille.

Verlies uw favorieten niet uit het oog Met de apps heeft u altijd uw favorieten op zak. Speelt uw buurman u een interessant aandeel door, voeg het dan mits een paar klikken toe aan uw Watchlist of favorietenlijstje. Of stel koersalerts in. Dan krijgt u meteen een berichtje op uw smartphone of tablet wanneer een aandeel een specifieke koers bereikt. Zo verliest u geen belangrijke koersschommeling uit het oog.

DOWNLOAD DE BOLERO-APP EN REGISTREER UW REKENING Ga naar de Apple Store of Google Play en zoek op “Bolero” om onze app te downloaden. De eerste keer heeft u uw vertrouwde digipass of KBC/ CBC-kaartlezer nodig om uw Bolero-rekening 34

te registreren in de app. Daarna kunt u met uw zelfgekozen pincode van 5 cijfers snel inloggen en uw orders ondertekenen. Makkelijk en veilig!

ONTDEK HET OP

NIEUWS

De blog als inspiratiebron.

Iets voor u?

Of u nu nieuw bent in het beleggen of al wat verder staat, meer inzicht is altijd welkom. Zelfs Warren Buffett begon met het verslinden van de hele Omaha Public Library. Anno 2016 kan dat echter stukken eenvoudiger. Blogs maken het machtig makkelijk om stap voor stap aan de slag te gaan op de beurs of snel en continu helemaal up-to-date te zijn met de financiële markten.

Waarom een blog volgen?

Een slimme belegger houdt de vinger aan de pols van het financiële nieuws. Om mee te zijn, lezen we dagelijks de krant en schuimen we het internet af. Waarom dan nog een blog volgen? Wie de blog op bolero. be/nl/analyse-en-inzicht/toms-blog volgt, capteert niet alleen het beursnieuws van de dag, maar vooral de visie of blik van onze analisten die van dichtbij volgen wat er reilt en zeilt op de financiële markten. Door de connectie met de marktenzaal van KBC Securities zit u als lezer van de blog dan ook op de eerste rij wanneer de experts nieuwe analyses en inzichten delen. Inzichten die trouwens niet alleen in woorden uitgedrukt worden. Beeldmateriaal, zoals grafieken en video’s, doet het goed op blogs. 1 beeld zegt immers meer dan 1000 woorden.

Ook op de Bolero Crowdfunding website werd recent een blog ingewijd. Lezers van die blog blijven dan weer op de hoogte van het laatste nieuws en de trends in crowdfundingland. In elke blogpost start de schrijver van kersvers (inter)nationaal nieuws over crowdfunding of ondernemerschap aangevuld met eigen commentaar en visie.

Waarover gaan de blogposts?

De Bolero blogposts vertrekken dagelijks van actueel financieel nieuws en worden overgoten met een sausje inzicht. Op verstaanbare wijze formuleren onze analisten uitleg en adviezen bij individuele aandelen en macro-economische trends. De blogposts hebben oog voor detail zonder daarbij het bredere plaatje uit het oog te verliezen.

Af en toe komt ook een luchtig onderwerp aan bod, al verliezen we natuurlijk nooit de relevantie voor u als belegger uit het oog.

Elke dag zijn er enkele vaste blogposts.

Zo vindt u er nog vóór beursopening de kalender met de belangrijkste macrocijfers van de dag en de nieuwe adviezen en koersdoelen van de bekendste beurshuizen. In de voormiddag krijgt u inzicht in

de meest verhandelde effecten bij Bolero op Euronext en Equiduct. Tijdens het resultatenseizoen kunt u rekenen op een uitgebreide kalender met de belangrijkste bedrijven die die dag resultaten publiceren.

Heeft de Bolero Crowdfunding blog ook een informerende en adviserende bestaansreden? Jazeker. De items die de blog halen, kunnen dan wel sterk variëren van onderwerp. Wie de blog leest, leert altijd iets bij. Hoe werkt crowdfunding nu precies? Hoe zit de markt in elkaar? Hoe ziet het Bolero Crowdfundingteam de evolutie van crowdfunding in België? Hoe kan nieuwe technologie zoals Blockchain het tijdperk van een secundaire markt inluiden?

Eigen crowdfundingprojecten kunnen aan bod komen, onderzoekspublicaties, events, enz. Ook crowdfundingnieuws, uit verre of naburige landen, ontsnapt niet aan de screening. Welke interessante projecten lopen er in het buitenland? Zijn er succesvolle exits?

Hoe vaak de blog lezen om mee te blijven?

Op de Bolero-blog kunnen beleggers terecht voor een 10-tal blogs per dag. Niet te veel, niet te weinig. Een goede balans van net dat tikje dieper graven en een relevante selectie uit het overvloedige nieuwsaanbod. Kwestie van het bos nog door de bomen te zien.

Aan actueel nieuws over crowdfunding, start-ups en ondernemen trouwens ook geen gebrek in de pers.

Het Bolero Crowdfundingteam engageert zich om dagelijks de nieuwtjes voor u te screenen en een selectie hiervan te publiceren op hun blog.

Hoe kunt u de blog volgen?

Op de Bolero-website vindt u de blog onder ‘Analyse & inzicht’. De Bolero Crowdfunding blog is toegankelijk via bolero-crowdfunding.be Instappen kunt u op elk moment. De blog volgt immers de dagelijkse nieuwsstroom. Het is dus steeds zinvol om een kijkje te gaan nemen. De hoogtepunten van de Bolero (Crowdfunding) blog worden ook meegenomen op sociale media zoals Facebook, Twitter, LinkedIn en Instagram. Interactie is zo mogelijk. Laat ons gerust weten wat u vindt van bijvoorbeeld de stijging van de goudprijs of de signalen waaraan u een geboren ondernemer herkent.

Wilt u de nieuwe blogposts onmiddellijk in uw mailbox krijgen en niet altijd naar de website moeten surfen voor een nieuwe update? Dan kunt u de blogs ook lezen via RSS (Really Simple Syndication of eenvoudige gelijktijdige publicatie). Klik op het icoon RSS , om de link te kopiëren die u kunt gebruiken in uw RSS reader (feedly of andere). Zo krijgt u telkens een melding van elke blogupdate. Machtig makkelijk, als u het ons vraagt.

Handige tips op onze Bolero blog: Adviezen en aanbevelingen (links) - Macrokalender (rechts)

35 35

BESTE ONLINE BROKER

2015

Uw beleggingen altijd en overal bij de hand

De Bolero-app voor Iphone, Android en... uw beleggerscomfort Volg de beurs op de voet, houd uw portefeuille in de gaten en mis geen enkele kans op beurssucces, zowel thuis, als onderweg en op vakantie. Hoe? Gewoon, met de Bolero-app!

Download nu de Bolero-app. Machtig makkelijk!

Met de beursexpertise van