ԴԱՆԻԵԼԻ ԳԻՐՔԸ

ԱՍՏՎԱԾԱՇՆՉԻ ՈՒՍՈՒՄՆԱՍԻՐՈՒԹՅԱՆ ՁԵՌՆԱՐԿ ՇԱԲԱԹՕՐՅԱ ԴՊՐՈՑԻ ՀԱՄԱՐ Հունվար, փետրվար, մարտ 2020թ.

ԴԱՆԻԵԼԻ ԳԻՐՔԸ Էլիաս Բրազիլ դե Սուզա

Բովանդակություն Դաս 1. Դաս 2. Դաս 3. Դաս 4. Դաս 5. Դաս 6. Դաս 7.

28.12–03.01 Կարդալ և հասկանալ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 04.01–10.01 Երուսաղեմից Բաբելոն. . . . . . . . . . . . . . . . . . 15 11.01–17.01 Առեղծվածից՝ հայտնություն . . . . . . . . . . . . . 24 18.01–24.01 Հնոցից` պալատ. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34 25.01–31.01 Հպարտությունից՝ խոնարհություն. . . . . . . . 43 01.02–07.02 Ամբարտավանությունից՝ կործանում. . . . . . 52 08.02–14.02 Առյուծների գուբից՝ հրեշտակների բնակավայր . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61 Դաս 8. 15.02–21.02 Փոթորկուն ծովից դեպի երկնքի ամպերը. . . 70 Դաս 9. 22.02–28.02 Աղտոտումից՝ մաքրագործում. . . . . . . . . . . . 79 Դաս 10. 29.02–06.03 Խոստովանությունից մխիթարություն . . . . . 89 Դաս 11. 07.03–13.03 Ճակատամարտից հաղթանակ. . . . . . . . . . . 98 Դաս 12. 14.03–20.03 Հյուսիսից ու հարավից դեպի գեղեցիկ երկիր . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 107 Դաս 13. 21.03–27.03 Հողից դեպի աստղեր. . . . . . . . . . . . . . . . . . 116

ԴԱ­ՆԻԵ­ԼԸ՝ ՎԵՐ­ՋԻ ՄԱՐ­ԳԱ­ՐԵՆ Երբ տաս­նին­նե­րորդ դարն իր դիր­քե­րը զի­ջեց քսա­նե­րորդ դա­րին, Արև­մուտ­քը հե­ղեղ­վեց լա­վա­տե­սու­թյան զգա­ցում­նե­րով։ Գի­տու­թյան ու տեխ­նո­լո­գիա­նե­րի զար­գաց­ման արդ­յուն­քում մարդ­կու­թյու­նը թևա­կո­ խում էր ոս­կե­դա­րը՝ հիա­նա­լի հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րով ա­պա­գան, երբ վերջ կդրվեր պա­տե­րազմ­նե­րին, ժան­տախ­տին, աղ­քա­տու­թյանն ու սո­ վին: Հույսն այս էր, այ­նուա­մե­նայ­նիվ։ Ի­հար­կե, քսա­նե­րորդ դա­րը ոչ միայն չար­դա­րաց­րեց այս հույ­սե­րը, այլև ա­պա­ցու­ցեց, որ դրանք հի­մար ու նույ­նիսկ միա­միտ հույ­սեր էին։ Սա բա­ցատ­րում է այն փաս­տը, թե ին­չու, երբ մենք թևա­կո­խե­ցինք քսան­մե­կե­րորդ դա­րը, պայ­ծառ ա­պա­գա­յի մա­սին ոչ մի ա­ռանձ­նա­հա­ տուկ լա­վա­տե­սու­թյուն չկար։ Աշ­խար­հա­յին տե­սանկ­յու­նից աշ­խար­հը դեռևս կար­ծես թե բա­վա­ կա­նին տխուր վի­ճա­կում է և, ինչն ա­վե­լի վատ է, բա­րե­լավ­ման փոքր հե­ռան­կար ու­նի։ Մար­դիկ այժմ թվում են այն­քան հակ­ված ա­գա­հու­ թյա­նը, դի­մա­ցի­նին ճնշե­լուն, բռնու­թյա­նը, նվա­ճո­ղա­կան քա­ղա­քա­ կա­նու­թյա­նը, շա­հա­գործ­մանն ու ինք­նա­կոր­ծան­մա­նը, որ­քան մեր նախ­նի­ներն էին անց­յալ դա­րե­րում։ Միև­նույն ժա­մա­նակ, մեր մե­ծա­ գույն տեխ­նո­լո­գիա­կան գյու­տե­րից շա­տե­րը, ո­րոնք թեև եր­բեմն ծա­ ռա­յում են մարդ­կու­թյան բա­րօ­րու­թյա­նը, միև­նույնն է, բե­րում են ա­գա­հու­թյան, դի­մա­ցի­նին ճնշե­լուն, բռնու­թյան, նվա­ճո­ղա­կան քա­ղա­ քա­կա­նու­թյան, շա­հա­գործ­ման ու ինք­նա­կոր­ծան­ման։ Ս­րա­նից ոչ մե­կը չպետք է զար­մաց­նի մեզ, ի­հար­կե, ոչ այն­պի­սի տեքս­տե­րով, ինչ­պի­սիք են. «­Խո­րա­մանկ է սիրտն ա­մե­նից ա­վե­լի և­ ա­պա­կան­ված. նրան ո՞վ կա­րող է հաս­կա­նալ» (Ե­րե­միա 17.9), կամ՝ «Ո­րով­հետև ազգ ազ­գի վրա վեր կկե­նա, և թա­գա­վո­րու­թյուն թա­գա­ վո­րու­թյան վրա։ Եվ սո­վեր կլի­նեն. և մահ­տա­րա­ժամ­ներ՝ և տեղ-տեղ երկ­րա­շար­ժու­թյուն­ներ կլի­նեն» (­Մատ­թեոս 24.7)։ Եվ սա­կայն այս ողջ հու­սա­հա­տու­թյան ու ա­ղե­տի մեջ մենք ու­նենք Դա­նիե­լի գիր­քը, այս ե­ռամս­յա­կի մեր ու­սում­նա­սի­րու­թյան ա­ռար­կան, գիրք, ո­րը հատ­կա­պես տե­ղին է մեզ հա­մար, որ ապ­րում ենք «վեր­ջի ժա­մա­նակ» (­Դա­նիել 12.9)։ Եվ սա՝ նրա շնոր­հիվ, որ Դա­նիե­լի գրքի սուրբ է­ջե­րում մենք ու­նենք հզոր, ող­ջա­միտ, հա­վատն ամ­րաց­նող վկա­ յու­թյուն ոչ միայն առ Աստ­ված մեր հա­վա­տի հա­մար, այլև մեր Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սի և խա­չի վրա Նրա մահ­վան, ինչ­պես նաև Նրա վե­ րա­դար­ձի խոստ­ման ու այդ խոստ­ման մեջ պա­րու­նակ­վող ա­մեն ին­չի նկատ­մամբ։ Խոր­հե՛ք այդ մա­սին։ Դա­նիե­լի ողջ գրքի ըն­թաց­քում (գլուխ­ներ 2, 7, 8, 11) տար­բեր հրեշ­տակ­նե­րի կող­մից մեզ տրվել է կայս­րու­թյուն­

նե­րի հետև­յալ հեր­թա­կա­նու­թյու­նը՝ Բա­բե­լոն, Մա­րա-­Պարս­կաս­ տան, Հու­նաս­տան, Հռոմ և Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյու­նը Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գա­լուս­տից հե­տո։ Մեր ապ­րած ժա­մա­նակ­նե­րի տե­սանկ­յու­նից այ­սօր կա­րող ենք տես­նել, որ բո­լոր աշ­խար­հա­յին թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րը ե­կել ու գնա­ցել են, ինչ­պես և կան­խա­տես­ ված է ե­ղել։ Կամ, Հռո­մի դեպ­քում, այն ե­կել և մ­նում է, գո­նե ներ­կա ժա­մա­նակ­նե­րում, ճիշտ ինչ­պես գրել է Դա­նիե­լը։ Այն նկա­րագր­ վում է Դա­նիել 2.33, 41 հա­մար­նե­րում ոտ­նե­րի և մատ­նե­րի տես­ քով և­ար­տա­հայտ­վում է ներ­կա­յիս բա­ժան­ված Եվ­րո­պա­յի, ինչ­պես նաև հռո­մեա­կան ե­կե­ղե­ցու տես­քով։ Այս­պի­սով, մենք ու­նենք աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյան այն­քան լիար­ժեք ու հստակ հաս­տա­տում, որ­քան աշ­խար­հի պատ­մու­թյունն է, ո­րը Բա­բե­լո­նի, Հու­նաս­տա­նի և նույ­նիսկ Հռո­մի վաղ ժա­մա­նակ­նե­րում ապ­րող ոչ մի մար­դու տրված չէր։ Ապ­րե­լով մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կա­ցույ­ցի ներ­կա­յիս ժա­մա­նակ­ նե­րում՝ կա­րող ենք նաև տես­նել, որ Դա­նիե­լը ճիշտ էր այս բո­լոր թա­գա­ վո­րու­թյուն­նե­րի մա­սին գրե­լով, ուս­տի մենք ա­վե­լի շատ պատ­ճառ­ներ ու­նենք վստա­հե­լու Աստ­ծուն այն մե­կի կա­պակ­ցու­թյամբ, ո­րը դեռևս պետք է գա՝ Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյու­նը Հի­սու­սի երկ­ րորդ գա­լուս­տից հե­տո։ Ա­յո՛, Դա­նիե­լի գիր­քը մնում է հզոր, հա­վատն ամ­րաց­նող փաս­տա­ թուղթ, հատ­կա­պես Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­նե­րի հա­մար, ով­քեր դրա է­ջե­րում կա­ռու­ցո­ղա­կան տեքս­տեր են գտնում մեր ե­կե­ղե­ցու հա­ մար: Ա­հա­վա­սիկ Դա­նիել 8.14 հա­մա­րը. «­Մինչև եր­կու հա­զար ե­րեք հար­յուր ի­րի­կուն-ա­ռա­վոտ, հե­տո սրբա­րա­նը պի­տի ար­դա­րա­նա»։ Այս հա­մա­րը զու­գա­հեռ է Դա­նիել 7.22, 26, 27 հա­մար­նե­րին, ո­րը ցույց է տա­լիս, որ երկ­նա­յին մեծ դա­տաս­տա­նից հե­տո, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նա­լու հօ­գուտ «­Բարձր­յա­լի սուր­բե­րի», հաս­տատ­վե­լու է Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­ կան ար­քա­յու­թյու­նը։ Հա­կա­ռակ ան­ցո­ղիկ, երկ­րա­յին կայս­րու­թյուն­նե­ րի՝ այն կմնա հա­վիտ­յան։ Եվ սա­կայն, «մեծ պատ­կե­րի» հետ մեկ­տեղ, մենք տես­նում ենք, թե մեզ ան­հա­տա­պես որ­քան մոտ կա­րող է լի­նել Քրիս­տո­սը։ Նա­բու­գո­դո­ նո­սոր թա­գա­վո­րի ե­րա­զից մինչև Դա­նիե­լի ա­զա­տագ­րումն առ­յուծ­նե­ րի գու­բից գիր­քը ցույց է տա­լիս Աստ­ծո «ա­մե­նա­գո­յու­թյու­նը», այ­սինքն Նրա՝ մեզ մոտ լի­նե­լը, ինչ­պես Դա­նիելն ա­սաց չար թա­գա­վոր Բաղ­դա­ սա­րին, Նա է Աստ­վա­ծը, «Ում ձեռ­քին է քո շուն­չը, և Ումն են քո բո­լոր ճա­նա­պարհ­նե­րը» (­Դա­նիել 5.23)։ Կարճ ա­սած, Դա­նիե­լի գիր­քը՝ մեր այս ե­ռամս­յա­կի ու­սում­նա­սի­րու­ թյան ա­ռար­կան, մնում է այն, ինչ ե­ղել է հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ ա­ռաջ

գրվե­լիս՝ մեր Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սի սի­րո և բ­նա­վո­րու­թյան հզոր բա­ ցա­հայ­տում։ Է­լիաս Բրա­զիլ դե Սու­զան ծա­ռա­յում է որ­պես Աստ­վա­ծաշնչ­յան ու­սում­նա­սի­րու­թյան ինս­տի­տու­տի տնօ­րեն Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­ վեն­տիս­տա­կան ե­կե­ղե­ցու գլխա­մա­սի Վե­հա­ժո­ղո­վում։ Էնդր­յու­ սի հա­մալ­սա­րա­նում ստա­ցել է Հին Կ­տա­կա­րա­նի էգ­զե­գե­զա­յի և­ աստ­վա­ծա­բա­նու­թյան դոկ­տո­րի կո­չու­մ։

ԴԱՍ 1 ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 28–ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 3

ԿԱՐԴԱԼ ԵՎ ՀԱՍԿԱՆԱԼ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ղու­կաս 24.25–27, Բ Պետ­րոս 3.11–13, Հով­նան 3.3–10, Թվոց 14.34, Դա­նիել 9.23, 10.11, 12: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ Փի­լիպ­պոսն ա­ռաջ վա­զե­լով լսեց, որ Ե­սա­յիա մար­գա­ րեի գիրքն էր կար­դում, և­ ա­սաց. Հաս­կա­նո՞ւմ ես արդ­յոք կար­դա­ցածդ» (­Գործք ա­ռա­քե­լոց 8.30): Մեր ե­կե­ղե­ցին ծնունդ է ա­ռել Դա­նիե­լի գրքի է­ջե­րից, ո­րը և լի­նե­լու է այս ե­ռամս­յա­կի մեր ու­սում­նա­սի­րու­թյան ա­ռար­կան։ Մենք պետք է մտա­պա­հենք ստորև նշված կե­տե­րը որ­պես օ­րի­նակ, ո­րը կօգ­նի մեզ ու­սում­նա­սի­րու­թյան ըն­թաց­քում։ Ա­ռա­ջին. պետք է մշտա­պես հի­շել, որ Դա­նիե­լի գրքի, ինչ­պես և­ ողջ Աստ­վա­ծաշն­չի կենտ­րո­նում Քրիս­տոսն է։ Երկ­րորդ. Դա­նիե­լի գիր­քը գրված է այն­պես, որ ի ցույց է դնում գրա­կա­նու­թյան ողջ հմայ­քը, ինչ­պես նաև օգ­նում է հաս­կա­նալ դրա ա­ռանց­քա­յին թե­ման։ Եր­րորդ. անհ­րա­ժեշտ է հաս­կա­նալ դա­սա­կան ու վախ­ճա­նա­ բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի տար­բե­րու­թյու­նը։ Դա կօգ­նի մեզ ըմբռ­նել Դա­նիե­լի և Ե­սա­յիա­յի, Ա­մով­սի ու Ե­րե­միա­յի մար­գա­րեու­ թյուն­նե­րի միջև տար­բե­րու­թյու­նը։ Չոր­րորդ. Դա­նիե­լի գրքի ժա­մա­նա­կին վե­րա­բե­րող մար­գա­րեու­ թյուն­նե­րը ու­սում­նա­սի­րե­լիս հար­կա­վոր է հաս­կա­նալ, որ դրանք նե­ րա­ռում են ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­ներ և չափ­վում են տա­րի-օր սկզբուն­քի հա­մա­ձայն։ Հին­գե­րորդ. հար­կա­վոր է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել, որ Դա­նիե­ լի գիր­քը ոչ միայն բա­ցա­հայ­տում է մար­գա­րեա­կան տե­ղե­կու­թյուն, այլև խո­րա­պես առնչ­վում է այ­սօր­վա մեր հոգևոր կյան­քին։

Դաս 1

5

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 29

Քրիստոս. Դանիելի գրքի առանցքային թեման Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 24.25–27, Հով­հան­նես 5.39 և Բ Կորն­թա­ ցիս 1.19, 20 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կեր­պով է Քրիս­տոսն այս Գր­քե­րի կենտ­րո­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Կաս­կած ան­գամ չկա, որ Հի­սուսն է Սուրբ Գր­քի կենտ­րո­նը, և Դա­նիե­լի գիր­քը բա­ցա­ռու­թյուն չէ։ Օ­րի­նակ՝ ա­ռա­ջին գլու­խը, թեև սահ­մա­նա­փակ ու ան­կա­տար կեր­պով, ցույց է տա­լիս, որ Դա­նիե­ լի փոր­ձա­ռու­թյու­նը նման է Քրիս­տո­սի փոր­ձա­ռու­թյա­նը, Ով թո­ղեց եր­կին­քը, որ­պես­զի ապ­րեր այս մե­ղա­վոր աշ­խար­հում և դի­մա­կա­ յեր խա­վա­րի ու­ժե­րին։ Ա­վե­լին, Դա­նիե­լին ու նրա ըն­կեր­նե­րին ի վե­րուստ տրվում է քրիս­տո­սան­ման ի­մաս­տու­թյուն՝ դի­մա­կա­յե­լու Բա­բե­լո­նի մշա­կու­թա­յին մար­տահ­րա­վեր­նե­րին։ Երկ­րորդ գլու­խը նկա­րագ­րում է ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջի (վախ­ճա­նա­բա­նու­թյուն) քա­ րը, ո­րը մատ­նան­շում է, որ Քրիս­տո­սի ար­քա­յու­թյու­նը փո­խա­րի­նե­ լու է երկ­րի բո­լոր կայս­րու­թյուն­նե­րին։ Եր­րորդ գլու­խը ցույց է տա­լիս Քրիս­տո­սին Իր հա­վա­տա­րիմ ծա­ռա­նե­րի հետ կրա­կի հնո­ցում քայ­ լե­լիս։ Չոր­րորդ գլու­խը ցույց է տա­լիս, թե ինչ­պես է Աստ­ված Նա­բու­ գո­դո­նո­սո­րին ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես զրկում իր թա­գա­վո­րու­թյու­նից, որ­պես­զի վեր­ջինս հաս­կա­նա, որ «Իշ­խո­ղը երկն­քումն է» (­Դա­նիել 4.26)։ «Իշ­խո­ղը երկն­քումն է» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը հի­շեց­նում է մեզ, որ Քրիս­տո­սը՝ որ­պես «մար­դի Որ­դի» (­Դա­նիել 7.13), ստա­նում է Դա­ նիե­լի գրքի 7-րդ հա­մա­րում նկա­րագր­ված իշ­խա­նու­թյունն ու ար­քա­ յու­թյու­նը։ Հին­գե­րորդ գլու­խը պատ­մում է Բաղ­դա­սար թա­գա­վո­րի վախ­ճա­նի, ինչ­պես նաև սան­ձա­զերծ գի­նար­բու­քի գի­շե­րը պար­սիկ­ նե­րի կող­մից Բա­բե­լո­նի նվաճ­ման մա­սին: Սա կան­խա­գու­շա­կում է սա­տա­նա­յի պար­տու­թյունն ու վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի Բա­բե­լո­նի կոր­ծա­նու­մը Քրիս­տո­սի և Նրա հրեշ­տակ­նե­րի կող­մից։ Վե­ցե­րորդ գլխում նկա­րագր­վում է Դա­նիե­լի նկատ­մամբ նյութ­վող դա­վադ­րու­ թյու­նը, ո­րը նման­վում է այն կեղծ մե­ղադ­րանք­նե­րին, ո­րոնք քա­հա­ նա­յա­պե­տը հնչեց­րեց Հի­սու­սի նկատ­մամբ։ Ա­վե­լին, ինչ­պես Դա­րեհ թա­գա­վորն է ան­հա­ջող կեր­պով փոր­ձում խնա­յել Դա­նիե­լի կյան­քը, նույն­պես և Պի­ղա­տոսն է Հի­սու­սին փրկե­լու ա­պարդ­յուն ջան­քեր 6

Դաս 1

ա­նում (­Մատ­թեոս 27.17–24): Յո­թե­րորդ գլխում Քրիս­տո­սը նկա­ րագր­վում է որ­պես մար­դու Որ­դի, Ով ստա­նում է ար­քա­յու­թյունն ու իշ­խում Իր ժո­ղովր­դի վրա։ Ու­թե­րորդ գլու­խը նկա­րագ­րում է Քրիս­ տո­սին երկ­նա­յին սրբա­րա­նում։ Ին­նե­րորդ գլու­խը ներ­կա­յաց­նում է Քրիս­տո­սին որ­պես զոհ, Ում մա­հը վե­րա­հաս­տա­տում է ուխտն Աստ­ծո և Նրա ժո­ղովր­դի միջև։ Տա­սից տաս­ներ­կուե­րորդ գլուխ­նե­ րում Քրիս­տո­սը որ­պես Մի­քա­յել` գե­րա­գույն հրա­մա­նա­տար, պայ­ քա­րում է չա­րի զոր­քե­րի դեմ և հաղ­թա­նակ տա­նում՝ ա­զա­տե­լով Աստ­ծո ժո­ղովր­դին մահ­վան ճան­կե­րից։ Ե­կե՛ք հի­շենք, որ Քրիս­տո­սը Դա­նիե­լի գրքի կենտ­րոնն է։ Գր­քի յու­ րա­քանչ­յուր գլխում գտնում ենք մի փոր­ձա­ռու­թյուն կամ գա­ղա­փար, ո­րը մատ­նան­շում է Քրիս­տո­սին։ Պայ­քա­րի, փոր­ձու­թյուն­նե­րի, նույ­նիսկ մեծ եր­ջան­կու­թյան և բար­գա­վաճ­ման ժա­մա­նակ­նե­րում ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել պա­հել Քրիս­տո­սին մեր կյան­քի կենտ­րո­նում։ Ին­չո՞ւ է դա ա­նե­լը շատ կարևոր։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 30

Դանիելի գրքի կառուցվածքը Դա­նիե­լի գրքի ա­րա­մեե­րեն գրված մա­սի՝ 2–7-րդ գ­լուխ­նե­րի դա­ սա­վո­րու­թյու­նը (­Դա­նիե­լի գրքի մի մա­սը գրվել է եբ­րա­յե­րեն, մյուս մա­սը՝ ա­րա­մեե­րեն) բա­ցա­հայ­տում է հետև­յալ կա­ռուց­ված­քը, որն օգ­նում է հաս­տա­տել հատ­վա­ծի, ինչ­պես նաև ողջ գրքի գլխա­վոր միտ­քը՝ Ա. Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ե­րա­զը չորս թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի մա­սին (­Դա­նիել 2)

Բ. Աստ­ված ա­զա­տում է Դա­նիե­լի ըն­կեր­նե­րին կրա­կի հնո­ցից (­Դա­նիել 3)

Գ. Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի դա­տաս­տա­նը (­Դա­նիել 4)

Գ′. Բաղ­դա­սա­րի դա­տաս­տա­նը

(­Դա­նիել 5)

Բ′. Աստ­ված ա­զա­տում է Դա­նիե­լին առ­յուծ­նե­րի գու­բից (­Դա­նիել 6)

Ա′. Դա­նիե­լի տե­սիլ­քը չորս թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի մա­սին Դաս 1

(­Դա­նիել 7) 7

Գրա­կա­նու­թյան մեջ նման դա­սա­վո­րու­թյու­նը ծա­ռա­յում է գլխա­ վոր միտքն ընդգ­ծե­լու հա­մար՝ տե­ղադ­րե­լով այն կա­ռույ­ցի կենտ­րո­ նում, որն այս դեպ­քում կազ­մում են Գ և Գ՛ կե­տե­րը (­Դա­նիել 4 և 5 գլուխ­նե­րը)։ Աստ­ված թա­գա­վո­րու­թյան ղե­կա­վա­րի պաշ­տո­նից հե­ ռաց­նում է Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին (ժա­մա­նա­կա­վո­րա­պես) և Բաղ­դա­ սա­րին (մշտա­պես)։ Ուս­տի 2–7-րդ գ­լուխ­ներն ընդգ­ծում են Աստ­ծո գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը երկ­րի թա­գա­վոր­նե­րի վրա, քա­նի որ Նա է նրանց դնում ու հե­ռաց­նում։ Լու­րը տեղ հասց­նե­լու և դիր­քո­րո­շու­մը պարզ դարձ­նե­լու լա­վա­ գույն ճա­նա­պարհ­նե­րից մե­կը կրկնու­թյունն է։ Օ­րի­նակ, Աստ­ված փա­րա­վո­նին եր­կու ե­րազ է տա­լիս Ե­գիպ­տո­սի մո­տա­լուտ ա­պա­գա­ յի մա­սին (Ծնն­դոց 41.1–7)։ Ա­ռա­ջին ե­րա­զում յոթ նի­հար կո­վեր ու­ տում են յո­թը գեր կո­վե­րի։ Երկ­րորդ ե­րա­զում յոթ բա­րակ ու հի­վանդ հաս­կեր ու­տում են յո­թը հաստ ու ա­ռողջ հաս­կե­րի։ Եր­կու ե­րազն էլ փո­խան­ցում էին միև­նույն լու­րը. ա­ռա­տու­թյան յո­թը տա­րի­նե­րին հետևե­լու էին սո­վի յոթ տա­րի­ներ։ Դա­նիե­լի գրքում ևս Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծում է կրկնու­թյու­նը։ Կան չորս մար­գա­րեա­կան շրջան­ներ, ո­րոնք մի ամ­բողջ հիմ­նա­կան կա­ ռույ­ցի կրկնու­թյուն են։ Վեր­ջում, այս կա­ռույ­ցը մեզ ցույց է տա­լիս Աստ­ծո գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյու­նը։ Թեև յու­րա­քանչ­յուր մեծ մար­ գա­րեա­կան ակ­նարկ ներ­կա­յաց­նում է հստակ հե­ռան­կար, միա­սին դրանք ներ­կա­յաց­նում են միև­նույն պատ­մա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­ նը՝ տա­րած­վե­լով մար­գա­րեի ժա­մա­նակ­նե­րից մինչև վերջ, ինչ­պես ցույց է տրվում ստորև ներ­կա­յաց­ված աղ­յու­սա­կում. Դ ­ ա­նիել 2

­Դա­նիել 7

­Դա­նիել 8, 9

­Դա­նիել 10–12

­Բա­բե­լոն

­Բա­բե­լոն

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հու­նաս­տան

Հռոմ

Հռոմ

Հռոմ

Հռոմ

­Հաս­տատ­վում է Աստ­ծո թագ ­ ավ­ որ­ ութ ­ յուն­ ը

Երկ­նա­յին դա­տաս­տա­նը, որ ­ ից հե­տո ստեղծ­վում է Նոր Երկ ­ իր­ ը

Սր­բա­րա­նի

մաք­րա­գոր­ծու­մը

­Մի­քա­յե­լը

բարձ­րա­նում է

Ի՞նչ մեծ հույս են ներ­կա­յաց­նում այս տեքս­տե­րը, ո­րոնք վե­րա­ բե­րում են մեր եր­կա­րա­ժամ­կետ հե­ռան­կար­նե­րին։ Դա­նիել 2.44, Սաղ­մոս 9.7–12, Բ Պետ­րոս 3.11–13։­ 8

Դաս 1

Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ԴԵԿ­ՏԵՄ­ԲԵ­ՐԻ 31

Դանիելի գրքի վախճանաբանական մարգարեությունները Դա­նիե­լի գրքում տեղ գտած մար­գա­րեա­կան տե­սիլք­ներն ի­րենց բնույ­թով տար­բեր­վում են հինկ­տա­կա­րան­յան այլ մար­գա­րե­նե­րի փո­խան­ցած լու­րե­րից։ Դա­նիե­լի մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը պատ­կա­նում են վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ժան­րին, մինչ­դեռ հինկ­տա­կա­րան­յան այլ մար­գա­րեու­թյուն­նե­րից շա­տե­րը դա­սա­կան մար­գա­րեու­թյուն­ներ են։ Այս եր­կու մար­գա­րեա­կան ժան­րե­րի միջև հիմ­նա­կան տար­բե­րու­թյուն­նե­րը հաս­կա­նա­լը շատ կարևոր է աստ­ վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը հաս­կա­նա­լու հա­մար։ Վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­ներն ի ցույց են դնում յու­ րա­հա­տուկ ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­ներ, ո­րոնք դրանք տար­բե­րա­ կում են այս­պես կոչ­ված դա­սա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րից. Տե­սիլք­ներ և­ ե­րազ­ներ։ Վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյան մեջ Աստ­ված հիմ­նա­կա­նում օգ­տա­գոր­ծում է ե­րազ­ներ և տե­սիլք­ներ՝ Իր լու­րը մար­գա­րեին փո­խան­ցե­լու հա­մար։ Դա­սա­կան մար­գա­րեու­ թյան մեջ մար­գա­րեն ստա­նում է «­Տի­րոջ Խոս­քը» (ո­րը ևս կա­րող է նե­րա­ռել տե­սիլք­ներ). սա մի ար­տա­հայ­տու­թյուն է, ո­րը դա­սա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րում թեթևա­կի տար­բե­րու­թյուն­նե­րով հան­դի­ պում է 1600 ան­գամ։ Կոմ­պո­զի­ցիոն սիմ­վո­լիզմ։ Մինչ դա­սա­կան մար­գա­րեու­թյան մեջ սահ­մա­նա­փակ քա­նա­կու­թյամբ սիմ­վո­լիզմ կա, ո­րը հիմ­նա­կա­նում պա­րու­նա­կում են այն­պի­սի խորհր­դա­նիշ­ներ, ո­րոնք կա­րող են ի­ րա­կան կյան­քում հան­դի­պել, վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյու­ նում Աստ­ված ցույց է տա­լիս խորհր­դա­նիշ­ներ և պատ­կեր­ներ, ո­րոնք վեր են մարդ­կա­յին ի­րա­կա­նու­թյու­նից, ինչ­պի­սիք են, օ­րի­նակ, հիբ­ րիդ կեն­դա­նի­նե­րը կամ թևե­րով և­եղջ­յուր­նե­րով հրեշ­նե­րը։ Աստ­վա­ծա­յին գե­րիշ­խա­նու­թյունն ու ան­պայ­մա­նա­կա­նու­թյու­նը։ Հա­կա­ռակ դա­սա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի, ո­րոնց ի­րա­կա­նա­ ցու­մը հիմ­նա­կա­նում կախ­ված է մար­դու պա­տաս­խա­նից Աստ­ծո՝ Իս­րա­յե­լի հետ ուխ­տի հա­մա­տեքս­տում, վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­ գա­րեու­թյուն­ներն ան­պայ­մա­նա­կան են։ Վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյան մեջ Աստ­ված բա­ցա­հայ­տում է աշ­խար­հի կայս­ րու­թյուն­նե­րի վե­րելքն ու ան­կու­մը Դա­նիե­լի ժա­մա­նակ­նե­րից մինչև աշ­խար­հի վեր­ջը։ Նման մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը հիմն­ված են Աստ­ծո Դաս 1

9

կան­խա­գի­տու­թյան և գե­րիշ­խա­նու­թյան վրա և­ ի­րա­կա­նա­նա­լու են՝ ան­կախ մար­դու ընտ­րու­թյու­նից։ Կար­դա­ցե՛ք Հով­նան 3.3–10 հա­մար­նե­րը։ Սա դա­սա­կա՞ն, թե՞ վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն է։ Հիմ­նա­վո­րե՛ք ձեր պա­ տաս­խա­նը։ Ի՞նչ կա­սեք Դա­նիել 7.6 հա­մա­րի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մար­գա­րեա­կան բազ­մա­թիվ ժան­րե­րը, նե­րառ­յալ նաև դա­սա­կան ու վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը ճա­նա­չե­լը, կա­րող է շատ օգ­տա­կար լի­նել մեզ հա­մար։ Նախ, այս տար­բե­րու­թյուն­նե­րը ցույց են տա­լիս, որ մար­գա­րեա­կան ճշմար­տու­թյու­նը հայտ­նե­լու հա­ մար Աստ­ված օգ­տա­գոր­ծում է մի շարք տար­բեր մո­տե­ցում­ներ (Եբ­ րա­յե­ցիս 1.1)։ Երկ­րորդ, այս ի­մա­ցու­թյունն օգ­նում է մեզ ա­վե­լի լավ գնա­հա­տել Աստ­վա­ծաշն­չի գե­ղեց­կու­թյունն ու բար­դու­թյու­նը։ Եր­ րորդ, այս ի­մա­ցու­թյունն օգ­նում է նաև վեր­ծա­նել աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­թյուն­ներն այն­պես, որ դրանք հա­մա­պա­տաս­խա­նեն ողջ Աստ­վա­ծաշն­չի վկա­յու­թյա­նը և ճշ­մար­տա­պես բա­ցատ­րեն «ճշմար­ տու­թյան խոս­քը» (Բ Տի­մո­թեոս 2.15): Ով­սեե 3.4, 5, Ա­մովս 8.11 և Զա­քա­րիա 9.1 նման հա­մար­նե­րի վրա հիմն­վե­լով՝ ո­րոշ քրիս­տոն­յա­ներ ակն­կա­լում են, որ աշ­խար­ հի պատ­մու­թյան եզ­րա­փա­կիչ ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը տե­ղի կու­ նե­նան Մի­ջին Արևել­քում։ Ի՞նչն է սխալ այս մեկ­նա­բա­նու­թյան մեջ։ Դա­սա­կան և վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի միջև տար­բե­րու­թյունն ի­մա­նալն ինչ­պե՞ս կա­րող է օգ­նել մեզ պար­զա­բա­նել այս հար­ցը։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 1

Աստծո ժամանակի սանդղակը Մեկ այլ կարևոր գա­ղա­փար, որն անհ­րա­ժեշտ է մտա­պա­հել Դա­ նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս, վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­ թյուն­նե­րի պատ­մա­կան մո­տե­ցումն է։ Այս մո­տե­ցու­մը, ո­րը հայտ­նի է նաև հիս­տո­րիզմ ան­վամբ, կա­րե­լի է ա­վե­լի լավ հաս­կա­նալ, ե­թե հա­մե­մատ­վի պրե­տե­րիզ­մի, ֆու­տու­րիզ­մի և­ ի­դեա­լիզ­մի հա­կա­սող տե­սա­կետ­նե­րի հետ։ Պ­րե­տե­րիզ­մը Դա­նիե­լի գրքում ներ­կա­յաց­ված մար­գա­րեա­կան ի­ րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը դի­տար­կում է որ­պես անց­յա­լում կա­տար­ված 10

Դաս 1

ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ։ Ֆու­տու­րիզ­մը վի­ճա­բա­նում է, թե միև­նույն մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը դեռևս սպա­սում են ի­րենց ա­պա­գա ի­րա­կա­ նաց­մա­նը։ Ի­դեա­լիզմն իր հեր­թին հա­մա­րում է, որ վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­ներն ընդ­հա­նուր հոգևոր ի­րա­կա­նու­թյուն­նե­րի խորհր­դա­նիշ­ներ են, ո­րոնք հստակ պատ­մա­կան հղում­ներ չու­նեն։ Հիս­տո­րիզ­մը, ի հա­կադ­րու­թյուն, ներ­կա­յաց­նում է, որ վախ­ճա­նա­ բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյան մեջ Աստ­ված ներ­կա­յաց­նում է պատ­մու­ թյան ան­բա­ժա­նե­լի հեր­թա­կա­նու­թյուն մար­գա­րեի ժա­մա­նակ­նե­րից մինչև վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րը։ Դա­նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս կտես­նենք, որ գրքում ներ­կա­յաց­ված ա­մեն մի մեծ տե­սիլք (­Դա­նիել 2, 7, 8, 11) կրկնում է պատ­մա­կան ուր­վա­գի­ծը տար­բեր տե­սանկ­յուն­ նե­րից ու նոր ման­րա­մաս­նե­րով։ Ադ­վեն­տիս­տա­կան ռահ­վի­րա­նե­րը, այդ թվում և Է­լեն Ուայ­թը, հաս­կա­ցել էին Դա­նիե­լի և Հայտ­նու­թյուն գրքե­րի աստ­վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը հիս­տո­րիզ­մի տե­ սանկ­յու­նից։ Կար­դա­ցե՛ք Թվոց 14.34 և Ե­զե­կիել 4.5, 6 հա­մար­նե­րը։ Մար­գա­ րեա­կան լեզ­վով սո­վո­րա­բար ի՞նչ է ի­րե­նից ներ­կա­յաց­նում «օ­րը»։ Դա­նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս հար­կա­վոր է մտա­պա­հել նաև, որ մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կը չափ­վում է տա­րի-օր սկզբուն­քով։ Սա նշա­նա­կում է, որ մար­գա­րեա­կան մեկ օ­րը սո­վո­րա­բար հա­վա­ սար է ի­րա­կան պատ­մա­կան ժա­մա­նա­կի մեկ տար­վա։ Ուս­տի, օ­րի­ նա­կի հա­մար, 2.300 ա­ռա­վոտ­նե­րի և­ե­րե­կո­նե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը պետք է հաս­կաց­վի որ­պես 2.300 տա­րի­նե­րի մա­սին խո­սող մար­գա­ րեու­թյուն (­Դա­նիել 8.14)։ Նույն կերպ 70 շա­բաթ­նե­րի մար­գա­րեու­ թյու­նը պետք է հաս­կաց­վի որ­պես 490 տա­րի (­Դա­նիել 9.24–27): Այս ժա­մա­նա­կա­յին սանդ­ղա­կը ճիշտ է թվում ո­րոշ ակն­հայտ պատ­ճառ­նե­րով՝ (1) քա­նի որ տե­սիլք­նե­րը խորհր­դան­շա­կան բնույթ են կրում, նշված ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րը ևս պետք է խորհր­ դան­շա­կան լի­նեն։ (2) Քա­նի որ տե­սիլք­նե­րում նկա­րագր­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը տե­ղի են ու­նե­նում եր­կա­րատև ժա­մա­նա­կա­ հատ­ված­նե­րում, ո­րոշ դեպ­քե­րում նույ­նիսկ ընդ­հուպ «մինչև վեր­ջի ժա­մա­նա­կը», այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րին վե­րա­բե­րող ժա­մա­նա­կա­ հատ­ված­նե­րը պետք է վեր­ծան­վեն հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար։ (3) Տա­րի-օր սկզբուն­քը հաս­տատ­վում է Դա­նիե­լի գրքով։ Պար­զո­րոշ օ­ րի­նակ է 70 շա­բաթ­նե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը, ո­րը տևում է Ար­տա­շես թա­գա­վո­րի ժա­մա­նակ­նե­րից մինչև որ­պես Մե­սիա Հի­սու­սի գա­լուս­ տը։ Այս­պի­սով, Դա­նիե­լի գրքում տրված մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­ Դաս 1

11

կա­հատ­ված­նե­րը բա­ցատ­րե­լու ա­մե­նաակն­հայտ և­ ա­մե­նա­ճիշտ ճա­նա­պար­հը դրանք տա­րի-օր սկզբուն­քի հա­մա­ձայն վեր­ծա­նելն է։ Ժա­մա­նա­կին վե­րա­բե­րող այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րից մի քա­նի­սը տևում են հար­յու­րա­վոր, նույ­նիսկ հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ։ Ի՞նչ պետք է սա մեզ սո­վո­րեց­նի համ­բե­րու­թյան մա­սին։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 2

Դանիելի գրքի արդիականությունը Թեև գրված ա­վե­լի քան 2.500 տա­րի ա­ռաջ՝ Դա­նիե­լի գիր­քը մնում է խո­րա­պես ար­դիա­կան Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար 21-րդ դա­րում։ Մատ­նան­շենք ե­րեք ո­լորտ­ներ, ո­րոն­ցում Դա­նիե­լի գիր­քը կա­րող է ար­դիա­կան լի­նել մեզ հա­մար։ Աստ­ված է գե­րիշ­խում մեր կյան­քը։ Նույ­նիսկ երբ ի­րերն այն­քան էլ բա­րե­հա­ջող չեն դա­սա­վոր­վում, Աստ­ված է գե­րա­գույն վե­րահս­կողն ա­մեն ին­չի և­աշ­խա­տում է մարդ­կա­յին ա­րարք­նե­րի քմա­հա­ճույք­նե­ րի մեջ էլ Իր զա­վակ­նե­րի հա­մար լա­վա­գույ­նը տրա­մադ­րել։ Բա­բե­լո­ նում Դա­նեի­լի փոր­ձա­ռու­թյու­նը նման է Ե­գիպ­տո­սում՝ Հով­սե­փի և Պարս­կաս­տա­նում՝ Ես­թե­րի փոր­ձա­ռու­թյա­նը։ Այս ե­րեք ե­րի­տա­սարդ ան­ձինք գե­րի էին օ­տար երկ­րում և հե­թա­նո­սա­կան ազ­գե­րի գե­րիշ­ խա­նու­թյան տակ էին։ Պա­տա­հա­կան դի­տոր­դին նրանք կա­րող էին թույլ ու Աստ­ծո կող­մից լքված թվալ։ Սա­կայն Աստ­ված ու­ժե­ղաց­րեց նրանց և­օգ­տա­գոր­ծեց զո­րեղ ճա­նա­պարհ­նե­րով։ Հան­դի­պե­լով փոր­ ձու­թյուն­նե­րի, տա­ռա­պան­քի և ճն­շում­նե­րի՝ մենք կա­րող ենք հետ­ հա­յացք գցել և հի­շել, թե Աստ­ված ինչ ա­րեց Դա­նիե­լի, Հով­սե­փի ու Ես­թե­րի հա­մար։ Մենք կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ Տե­րը մնում է մեր Տե­րը, և­որ մեզ չի լքել նույ­նիսկ մեր փոր­ձու­թյուն­նե­րի ու գայ­թակ­ղու­ թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ։ Աստ­ված ա­ռաջ­նոր­դում է պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը։ Եր­բեմն մեզ ան­հանգս­տաց­նում է շփո­թա­հար ու անն­պա­տակ աշ­խար­հը, ո­րը լի է մեղ­քով ու բռնու­թյամբ։ Սա­կայն Դա­նիե­լի լուրն այն է, որ Աստ­ ված վե­րահս­կում է ա­մեն ինչ։ Դա­նիե­լի գրքի յու­րա­քանչ­յուր գլխում ընդգծ­վում է այն լու­րը, որ Աստ­ված է ա­ռաջ­նոր­դում պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը։ Ինչ­պես ա­սում է Է­լեն Ուայ­թը. «­Մարդ­կու­թյան պատ­մու­ թյան տա­րեգ­րու­թյան մեջ ազ­գե­րի բար­գա­վա­ճու­մը, կայս­րու­թյուն­նե­ րի վե­րելքն ու ան­կումն ի հայտ են գա­լիս ա­սես մար­դու կամ­քից ու հմտու­թյու­նից կախ­ված։ Ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քը, թվում է, 12

Դաս 1

մեծ մա­սամբ սահ­ման­ված է մար­դու զո­րու­թյամբ, փա­ռա­սի­րու­թյամբ կամ քմա­հա­ճույ­քով։ Սա­կայն Աստ­ծո Խոս­քում վա­րա­գույ­րը մի կողմ է տար­վում, և մենք տես­նում ենք մարդ­կա­յին հե­տաքրք­րու­թյուն­նե­ րի, ու­ժի ու կրքե­րի թա­տե­րա­բե­մի հետևում, վերևում և­ ա­մե­նուր Ա­մե­նաո­ղոր­մա­ծի հրեշ­տակ­նե­րին լուռ ու համ­բե­րա­տար կեր­պով կա­տա­րե­լիս Նրա սե­փա­կան կամ­քի խոր­հուրդ­նե­րը»։ Դաս­տիա­րա­ կու­թյուն, էջ 173։ Աստ­ված վեր­ջին օ­րե­րի Իր ժո­ղովր­դի հա­մար օ­րի­նակ է ծա­ռա­յում։ Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը կյան­քի օ­րի­նակ են ծա­ռա­յում այն­պի­սի մի հա­սա­րա­կու­թյան մեջ, ո­րի հա­յացք­նե­րը շատ հա­ճախ տար­բեր­ վում են աստ­վա­ծաշնչ­յան սկզբունք­նե­րից։ Երբ այս ե­րի­տա­սարդ­նե­ րին ստի­պում էին փոխ­զիջ­ման գնալ հա­վա­տի հար­ցում և­ ըն­դու­նել բա­բե­լո­նա­կան հա­մա­կարգն այն­պի­սի ո­լորտ­նե­րում, ո­րոնք հա­կա­ սում էին առ Աստ­ված ու­նե­ցած նրանց նվիր­վա­ծու­թյա­նը, նրանք շա­րու­նա­կե­ցին հա­վա­տա­րիմ մնալ Աստ­ծո Խոս­քին։ Առ Աստ­ված ու­ նե­ցած հա­վա­տար­մու­թյան ու բա­ցար­ձակ նվիր­վա­ծու­թյան նրանց փոր­ձա­ռու­թյու­նը քա­ջա­լե­րում է մեզ, երբ հան­դի­պում ենք ընդ­դի­մու­ թյան և նույ­նիսկ հա­լա­ծան­քի հա­նուն Ա­վե­տա­րա­նի։ Միև­նույն ժա­ մա­նակ Դա­նիե­լը ցույց է տա­լիս, որ հնա­րա­վոր է գոր­ծու­նեու­թյուն ծա­վա­լել երկ­րի ու հա­սա­րա­կու­թյան հա­մար և մ­նալ հա­վա­տա­րիմ Տի­րո­ջը։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.23, 10.11, 12 և Մատ­թեոս 10.29–31 հա­ մար­նե­րը։ Ի՞նչ են այս տեքս­տերն ա­սում մեր անձ­նա­կան պայ­ քար­նե­րում Աստ­ծո հե­տաքրքր­վա­ծու­թյան մա­սին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 3

Հետագա ուսումնասիրության համար «Աստ­վա­ծա­շուն­չը նա­խա­տես­ված է ե­ղել որ­պես ու­ղե­ցույց բո­ լոր նրանց հա­մար, ով­քեր ու­զում են ճա­նա­չել ի­րենց Ա­րար­չի կամ­ քը: Աստ­ված մարդ­կանց տվել է մար­գա­րեա­կան հաս­տատ խոս­քը: Հրեշ­տակ­նե­րը և հենց Ին­քը` Քրիս­տո­սը, ե­կան Դա­նիե­լին ու Հով­ հան­նե­սին հայտ­նե­լու այն, ին­չը շու­տով պի­տի կա­տար­վեր: Մեր փրկու­թյա­նը վե­րա­բե­րող այդ կարևոր հար­ցե­րը չեն թողն­վել խորհր­ դա­վոր մշու­շի մեջ: Դրանք այն­պես չեն տրվել, որ­պես­զի շփո­թեց­նեն և մո­լո­րեց­նեն ճշմար­տու­թյան ան­կեղծ ո­րո­նո­ղին: Տերն ա­սել է Ամ­բա­ կում մար­գա­րեի մի­ջո­ցով. «Գրիր տե­սիլ­քը և­ ո­րո­շա­կի նշա­նա­կիր… Դաս 1

13

որ­պես­զի կար­դա­ցո­ղը հեշտ կար­դա» (Ամ­բա­կում 2.2): Աստ­ծո խոս­քը պարզ է բո­լոր նրանց հա­մար, ով­քեր ու­սում­նա­սի­րում են այն ա­ղոթ­ քի հո­գով: Իս­կա­պես ազ­նիվ յու­րա­քանչ­յուր անձ կգա դե­պի ճշմար­ տու­թյան լույ­սը: «­Լույս է ծա­գում ար­դա­րին» (­Սաղ­մոս 97.11): Եվ ոչ մի ե­կե­ղե­ցի չի կա­րող ա­ճել սրբու­թյան մեջ, ե­թե դրա ան­դամ­նե­րը ճշմար­տու­թյու­նը չո­րո­նեն այն­պես, ինչ­պես ո­րո­նում են թաքն­ված գան­ձը»։ Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 521, 522։ «Ու­սում­նա­սի­րե՛ք Դա­նիե­լի և նրա ը­կեր­նե­րի պատ­մու­թյու­նը։ Ապ­ րե­լով այն­տեղ, ուր ապ­րում էին, ա­մեն քայ­լա­փո­խի հան­դի­պե­լով ինք­նա­մե­ծար­ման գայ­թակ­ղու­թյա­նը՝ նրանք պատ­վում ու փա­ռա­ վո­րում էին Աստ­ծուն ա­մեն օր։ Նրանք վճռե­ցին հե­ռու մնալ չա­րից, հրա­ժար­վե­ցին հետևել թշնա­մու ճա­նա­պար­հին։ Եվ Աստ­ված ա­ռատ օրհ­նու­թյուն­նե­րով պարգևատ­րեց նրանց հաս­տա­տա­կամ հա­վա­ տար­մու­թյու­նը»։ Ձե­ռագ­րեր [№ 224], հա­տոր 4 (Է­լեն Ուայ­թի գրա­ կան ժա­ռան­գու­թյուն, 1990թ.), էջ 169, 170։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Դա­նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս ի հայտ է գա­լիս մի հզոր գա­ղա­ փար։ Աստ­ված ոչ միայն բո­լոր ազ­գե­րի գե­րա­գույն Միա­պետն է, այլև խո­րա­պես ճա­նա­չում է յու­րա­քանչ­յու­րիս։ Օ­րի­նակ, ինչ­պես տես­նում ենք Դա­նիե­լի գրքի 2-րդ գլ­խում, Նա կա­րո­ղա­ցավ հե­թա­ նոս թա­գա­վո­րին ե­րազ տալ։ Ինչ-որ մե­կի մտքի մեջ ներ­թա­փան­ ցելն ու այն­տեղ ե­րազ դնե­լը խո­սում են այն­պի­սի մտեր­մու­թյան մա­սին, ո­րը մենք պատ­կե­րաց­նել ան­գամ չենք կա­րող։ Միև­նույն ժա­մա­նակ ե­րա­զի բնույ­թը բա­ցա­հայ­տում է, որ Աստ­ված է վե­ րահս­կում ա­մեն ինչ, նույ­նիսկ աշ­խար­հի գեր­տե­րու­թյուն­նե­րը, և գի­տի, թե ինչ­պես է ա­մեն ինչ ա­վարտ­վե­լու։ Ի՞նչ մխի­թա­րու­թյուն և հույս կա­րող ենք քա­ղել ի­րա­կա­նու­թյան այս նկա­րագ­րու­թյուն­ նե­րից։ Միև­նույն ժա­մա­նակ ի՞նչ զգա­ցո­ղու­թյուն եք ու­նե­նում, երբ գի­տակ­ցում եք, որ Տերն այն­քան մոտ է, որ գի­տի նաև ձեր մտքե­ րը։ Ին­չո՞ւ է Խա­չի խոս­տումն այդ­քան կարևոր դառ­նում այս հա­ մա­տեքս­տում։ 2. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք դա­սա­կան և վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը։ Աստ­վա­ծաշն­չում այս եր­կու տե­սա­կի մար­ գա­րեու­թյան ու­րիշ ի՞նչ օ­րի­նակ­ներ կա­րող եք գտնե­լ։

14

Դաս 1

ԴԱՍ 2 ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 4–10

ԵՐՈՒՍԱՂԵՄԻՑ ԲԱԲԵԼՈՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դ Թա­գա­վո­րաց 21.10–16, Դա­նիել 1, Գա­ղա­տա­ցիս 2.19, 20, Մատ­թեոս 16.24–26, Բ Կորն­թա­ցիս 4.17, Հա­կո­բոս 1.5։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ Աստ­ված այս չորս տղա­նե­րին գի­տու­թյուն և հան­ճար տվեց ա­մեն դպրու­թյու­նում և­ի­մաս­տու­թյու­նում, և Դա­նիե­ լը հաս­կա­նում էր ա­մեն տե­սիլք և­ե­րազ» (­Դա­նիել 1.17): Աստ­վա­ծա­շուն­չը չի խու­սա­փում ըն­կած մարդ­կու­թյան թու­լու­ թյուն­նե­րը ցույց տա­լուց։ Ծնն­դոց եր­րորդ գլխից ի վեր մարդ­կու­թյան մե­ղա­վո­րու­թյունն ու դրա տխուր հետևանք­ներն ակ­նա­ռու կեր­պով ի ցույց են դրվում։ Միև­նույն ժա­մա­նակ մենք տես­նում ենք նաև այն­ պի­սի մարդ­կանց պատ­մու­թյուն, ով­քեր մե­ծա­գույն հա­վա­տար­մու­ թյուն են ցու­ցա­բե­րում առ Աստ­ված, նույ­նիսկ երբ ան­հա­վա­տա­րիմ լի­նե­լու մեծ գայ­թակ­ղու­թյուն­ներ են ու­նե­նում։ Եվ նման հա­վա­տար­ մու­թյան ա­մե­նացն­ցող օ­րի­նակ­նե­րից մի քա­նի­սը ներ­կա­յաց­ված են Դա­նիե­լի գրքում։ Այ­դու­հան­դերձ, Դա­նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րե­լիս ե­կե՛ք հի­շենք, որ գրքի ի­րա­կան հե­րոսն Աստ­ված է։ Մենք այն­քան սո­վոր ենք, որ այս պատ­մու­թյուն­նե­րը շեշ­տադ­րում են Դա­նիե­լի և նրա ըն­կեր­նե­ րի հա­վա­տար­մու­թյու­նը, որ կա­րող ենք մո­ռա­նալ մե­ծա­րել այն Մե­կի հա­վա­տար­մու­թյու­նը, Ով ա­ռաջ­նոր­դեց ու ուժ տվեց այդ չորս ե­րի­տա­ սարդ­նե­րին, երբ նրանք բախ­վե­ցին Բա­բե­լո­նի կայս­րու­թյան հզո­րու­ թյանն ու կա­խար­դան­քին։ Սե­փա­կան հո­ղում ու տա­նը հա­վա­տա­րիմ լի­նելն ար­դեն իսկ մեծ մար­տահ­րա­վեր է, էլ չխո­սենք այն մա­սին, երբ մար­դը գտնվում է օ­տար երկ­րի, դրա մշա­կույ­թի ու կրո­նի ճնշման ներ­քո։ Սա­կայն այս մար­դիկ դի­մադ­րում են մար­տահ­րա­վեր­նե­րին, ո­րով­հետև, ինչ­պես ա­սում է Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը, նրանք գի­տեն, թե ում են հա­վա­տա­ցել (Բ Տի­մո­թեոս 1.12), և վս­տա­հում են Նրան։

Դաս 2

15

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 5

Աստծո գերագույն իշխանությունը Ա­ռա­ջին հա­յաց­քից Դա­նիե­լի գիրքն սկսվում է պար­տու­թյան մռայլ լու­րով։ Հու­դան հանձն­վել է Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին, և տա­ճա­րի ա­նոթ­ նե­րը Ե­րու­սա­ղե­մից տար­վել են Սե­նաար եր­կիր։ Սե­նաար բառն Աստ­ վա­ծաշն­չում հան­դի­պում է Ծնն­դոց 11.2 հա­մա­րում որ­պես Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի գտնվե­լու վայր։ Սե­նաա­րը չա­րա­գու­շակ նշան է, քա­նի որ ակ­նար­կում է մի ծրա­գիր, որն ակն­հայտ ապս­տամ­բու­թյուն էր Աստ­ծո դեմ։ Սա­կայն թեև Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կի շի­նա­րար­նե­րին չհա­ջող­վեց հաս­նել ի­րենց նպա­տա­կին, այն է՝ հաս­նել երկն­քին, ար­ տա­քուստ տպա­վո­րու­թյուն էր ստեղծ­վում, թե իբր Նա­բու­գո­դո­նո­ սորն ու իր աստ­ված­նե­րը, ո­րոնք ապ­րում էին Սե­նաա­րում, հաղ­թել էին Իս­րա­յե­լի՝ ուխ­տի Աստ­ծուն։ Այս­քա­նով հան­դերձ՝ Դա­նիե­լի գրքի ա­ռա­ջին իսկ տո­ղե­րը պար­ զա­բա­նում են, որ Ե­րու­սա­ղե­մի պար­տու­թյու­նը չպետք է վե­րագ­րել Բա­բե­լո­նի թա­գա­վո­րի գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյա­նը. այդ պար­տու­թյու­ նը տե­ղի է ու­նե­ցել, ո­րով­հետև «­Տե­րը Հու­դա­յի Հո­վա­կիմ թա­գա­վո­րին …. նրա (­Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի) ձեռ­քը մատ­նեց» (­Դա­նիել 1.2)։ Ա­վե­լի վաղ Տե­րը հայ­տա­րա­րել էր, որ ե­թե Իր ժո­ղո­վուրդն Ի­րեն մո­ռա­նա և խախ­տի ուխ­տը, Ին­քը նրանց գե­րի կու­ղար­կի օ­տար եր­կիր։ Այս­ պի­սով, Դա­նիե­լը գի­տի, որ Բա­բե­լո­նի ռազ­մա­կան զո­րու­թյու­նից վեր է կանգ­նած երկն­քի Աստ­վա­ծը, Ով ղե­կա­վա­րում է պատ­մու­թյան ա­ նի­վը։ Աստ­ծո գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյան այս հստակ գի­տակ­ցումն է, որ պա­հում է այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րին և նրանց ուժ ու հա­մար­ձա­կու­ թյուն է տա­լիս դի­մա­կա­յե­լու բա­բե­լոն­յան կայս­րու­թյան գայ­թակ­ղու­ թյուն­նե­րին ու ճնշմա­նը։ Կար­դա­ցե՛ք Դ Թա­գա­վո­րաց 21.10–16, 24.18–20 և Ե­րե­միա 3.13 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ Աստ­ված Հու­դան և Ե­րու­սա­ղե­մը մատ­նեց բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րի ձեռ­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Քսան­մե­կե­րորդ դա­րի մար­տահ­րա­վեր­նե­րին բախ­վե­լիս մենք պետք է վե­րագտ­նենք Աստ­ծո մա­սին ըն­կա­լու­մը, որն այդ­քան ակ­ նա­ռու կեր­պով ար­տա­ցոլ­ված է Դա­նիե­լի գրքում։ Այս գրքի հա­մա­ ձայն՝ այն Աստ­վա­ծը, Ում մենք ծա­ռա­յում ենք, ոչ միայն Իր գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյանն է հպա­տա­կեց­նում պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը, այլև ո­ 16

Դաս 2

ղոր­մա­ծա­բար մի­ջամ­տում է Իր ժո­ղովր­դի կյան­քին՝ կա­րի­քի ժա­մին նրան օգ­նու­թյուն տրա­մադ­րե­լու հա­մար։ Եվ ինչ­պես կտես­նենք հե­ տա­գա­յում, այն, ինչ Աստ­ված ա­րեց հրեա գե­րի­նե­րի հա­մար, կա­նի նաև Իր ժո­ղովր­դի հա­մար ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում՝ ան­կախ նրանց ու նրանց հա­վա­տի վրա թափ­վող տե­ղա­տա­րափ հար­ձա­կում­նե­րից։ Ի՞նչ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի է բախ­վում ձեր հա­վա­տը հի­մա թե՛ դրսից և թե՛ ե­կե­ղե­ցուց: Այդ մար­տահ­րա­վեր­նե­րը կա­րող են ծա­գել նաև ձեր իսկ բնա­վո­րու­թյան թե­րու­թյուն­նե­րից։ Ինչ­պե՞ս կա­րող եք սո­վո­րել ա­պա­վի­նել Աստ­ծո զո­րու­թյա­նը ձեր առջև ծա­ ռա­ցած խնդիր­նե­րի լուծ­ման հար­ցում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 6

Հավատը ճնշման տակ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 1-ին գլու­խը։ Ի՞նչ ճնշման են հան­դի­պում այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Բա­բե­լոն հաս­նե­լուն պես այս չորս ե­րի­տա­սարդ­նե­րը պետք է բախ­վեին ի­րենց հա­վա­տի ու հա­մոզ­մունք­նե­րի ա­մե­նա­լուրջ մար­ տահ­րա­վե­րին. Նրանք ընտր­վել էին հա­տուկ վե­րա­պատ­րաս­տում անց­նե­լու, որ­պես­զի հե­տա­գա­յում ծա­ռա­յեին թա­գա­վո­րին։ Հին ժա­ մա­նակ­նե­րում թա­գա­վոր­նե­րը հա­ճախ էին գե­րի­նե­րի սե­րուց­քին ընտ­րում ի­րենց պա­լա­տում ծա­ռա­յե­լու հա­մար, ո­րից հե­տո նրանց հա­վա­տար­մու­թյունն ար­դեն պետք է պատ­կա­ներ թա­գա­վո­րին ու ի­րենց գե­րե­վա­րած կայս­րու­թյան աստ­ված­նե­րին։ Այս ողջ գոր­ծըն­ թա­ցի նպա­տակն էր այս­պես կոչ­ված դարձ և­ու­սու­ցում ա­պա­հո­վել, ո­րը և կ­հան­գեց­ներ աշ­խար­հա­յաց­քի փո­փո­խու­թյան։ Եվ որ­պես այդ գոր­ծըն­թա­ցի բաղ­կա­ցու­ցիչ՝ հրեա գե­րի­նե­րի ա­նուն­նե­րը փոխ­վե­ցին։ Նոր ա­նունն իր մեջ կրում է տի­րոջ և ճա­կա­տագ­րի փո­փո­խու­թյուն։ Ուս­տի գե­րի­նե­րի ա­նուն­նե­րը փո­խե­լով՝ բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րը նպա­տակ ու­նեին նրանց նկատ­մամբ հաս­տա­տել ի­րենց գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը և ս­տի­պել նրանց ըն­դու­նել բա­բե­լո­նա­կան ար­ժեք­ներն ու մշա­կույ­ թը։ Նրանց նախ­կին ա­նուն­նե­րը, ո­րոնք մատ­նա­ցույց էին ա­նում Իս­րա­յե­լի Աստ­ծուն, փո­խա­րին­վում են օ­տար աստ­ված­նե­րի պատ­ վող ա­նուն­նե­րով։ Բա­ցի այդ, թա­գա­վո­րը ո­րո­շում է կա­յաց­նում, որ ե­րի­տա­սարդ­նե­րը սնվեն իր սե­ղա­նից։ Թա­գա­վո­րի սե­ղա­նից ու­տե­լը Դաս 2

17

հին ժա­մա­նակ­նե­րում խո­րը նշա­նա­կու­թյուն ու­ներ։ Այն են­թադ­րում էր անմ­նա­ցորդ նվիր­վա­ծու­թյուն թա­գա­վո­րին, ինչ­պես նաև ցույց էր տա­լիս նրա­նից կախ­ված լի­նե­լը։ Եվ քա­նի որ որ­պես կա­նոն սնուն­դը մա­տուց­վում էր կայս­րու­թյան աստ­ծուն կամ աստ­ված­նե­րին, դրանք ու­տելն ու­ներ նաև շատ խո­րը կրո­նա­կան նշա­նա­կու­թյուն։ Դա ակն­ հայ­տո­րեն նշա­նա­կում էր մաս­նակ­ցու­թյուն թա­գա­վո­րի երկր­պա­գու­ թյան ծա­ռա­յու­թյա­նը։ Ուս­տի, Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը հայտն­վե­ցին դժվա­րին հան­ գա­մանք­նե­րում։ Նրանց հա­մար Աստ­ծուն հա­վա­տա­րիմ մնա­լը, ինչ­ պես նաև կայ­սե­րա­կան հզոր ճնշման ներ­քո ողջ մնա­լը ոչ այլ ինչ էր, քան հրաշք։ Ի­րա­վի­ճակն է՛լ ա­վե­լի էր բար­դա­նում, քա­նի որ Բա­բե­լոն քա­ղաքն ինք­նին հա­մար­վում էր մարդ­կու­թյան ձեռք­բե­ րում­նե­րի հո­յա­կերտ ար­տա­հայ­տու­թյուն։ Բա­բե­լո­նա­կան տա­ճար­ նե­րի ճար­տա­րա­պե­տա­կան գե­ղեց­կու­թյու­նը, կա­խո­վի այ­գի­նե­րը և քա­ղա­քը կտրող-անց­նող Եփ­րատ գե­տը քա­ղա­քին ա­նանց հզո­րու­ թյան ու փառ­քի պատ­կեր էին հա­ղոր­դում։ Այս­պի­սով Դա­նիե­լին ու նրա ըն­կեր­նե­րին ա­ռաջ­խա­ղաց­ման, ինչ­պես նաև հա­մա­կար­գի ա­ ռա­վե­լու­թյուն­ներն ու բար­գա­վա­ճու­մը վա­յե­լե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն է ա­ռա­ջարկ­վում։ Նրանք կա­րող են դա­դա­րել լի­նել հրեա գե­րի­ներ և դառ­նալ թա­գա­վո­րա­կան ծա­ռա­յող­ներ։ Կգ­նա՞ն նրանք արդ­յոք փոխ­զիջ­ման ի­րենց սկզբունք­նե­րի հար­ցում, որ­պես­զի քայ­լեն փառ­ քի հեշտ ճա­նա­պար­հով։ Ի՞նչ կերպ կա­րող էին այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րը պատ­ճա­ռա­բա­նել հա­մոզ­մունք­նե­րի հար­ցում փոխ­զիջ­ման գնա­լու ի­րենց ո­րո­շու­մը։ Ի՞նչ կերպ կա­րող եք այժմ նմա­նա­տիպ կամ գու­ցե ա­վե­լի անն­կա­ տե­լի մար­տահ­րա­վե­րի ա­ռաջ կանգ­նած լի­նել։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 7

Հաստատուն որոշում Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 1.7–20 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ եր­կու գոր­ծոն են աշ­խա­տում այս­տեղ՝ Դա­նիե­լի ա­զատ կամքն ու Աստ­ծո մի­ջամ­ տու­թյու­նը։ Ի՞նչ կարևոր սկզբունք ևս կա այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Թվում է, թե հրեա գե­րի­նե­րը չեն ընդ­դի­մա­նում ի­րենց բա­բե­լո­ նա­կան ա­նուն­նե­րի դեմ։ Ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, նրանք ո­ 18

Դաս 2

չինչ ա­նել չեն կա­րող դրա դեմ. միայն, թերևս, միմ­յանց դի­մել ի­րենց հրեա­կան ա­նուն­նե­րով, երբ մե­նակ կլի­նեն։ Սա­կայն ինչ վե­րա­բե­րում է թա­գա­վո­րի սե­ղա­նի կե­րակ­րին ու գի­նուն, բնա­կա­նա­բար, ի­րենք են ո­րո­շում՝ օգ­տա­գոր­ծել դրանք, թե՝ ոչ։ Ուս­տի չորս ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ա­զատ կամ­քը շատ կարևոր է այս­տեղ։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, ե­թե կա­տա­րա­ծուն կա­րող է փո­խել նրանց ա­ նուն­նե­րը, նա կա­րող է փո­խել նաև նրանց ճա­շա­ցան­կը։ Կա եր­կու հա­վա­նա­կան պատ­ճառ, թե ին­չու այս չոր­սը չեն ցան­կա­նում ու­տել թա­գա­վո­րի սե­ղա­նից։ Ա­ռա­ջի­նը, թա­գա­վո­րի սե­ղա­նի կե­րա­կուր­նե­րի մեջ կա­րող էին լի­նել ան­մա­քուր ու­տե­լիք­ներ (Ղև­տա­ցոց 11)։ Երկ­րորդ, կե­րա­կու­րը նախ մա­տուց­վում էր աստ­ծո պատ­կե­րին, այ­նու­հետև ու­ղարկ­վում էր թա­գա­վո­րին ու­տե­լու հա­մար։ Ուս­տի երբ Դա­նիելն ա­ռանց խա­ բեու­թյան ու խո­րա­ման­կու­թյան դի­մե­լու հաս­կա­նալ է տա­լիս, որ իր խնդրան­քը կրո­նա­կան դրդա­պատ­ճառ ու­նի, այ­սինքն պա­լա­տի ու­ տե­լի­քը կպղծի ի­րեն ու իր ըն­կեր­նե­րին (­Դա­նիել 1.8), շատ հա­մար­ ձակ քայլ է ա­նում։ Դա­նիե­լի և բա­բե­լո­նա­ցի ծա­ռա­յո­ղի փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում մի քա­նի կարևոր կե­տեր են աչ­քի զար­նում։ Ա­ռա­ջի­նը, Դա­նիե­լը, կար­ծես, շատ լավ է հաս­կա­նում ծա­ռա­յո­ղի բարդ ի­րա­վի­ճա­կը, այդ իսկ պատ­ճա­ռով փոր­ձաշր­ջան է ա­ռա­ջար­կում։ Այ­լընտ­րան­քա­յին սնունդ կի­րա­ռե­լու տասն օր տևող փոր­ձաշր­ջա­նը պետք է որ բա­ վա­կա­նաց­ներ սննդա­կար­գի ա­ռա­վե­լու­թյուն­ներն ի ցույց դնե­լու, հետևա­բար և ծա­ռա­յո­ղի վա­խե­րը փա­րա­տե­լու հա­մար։ Երկ­րորդ, Դա­նիե­լի վստա­հու­թյու­նը, որ ելքն այդ­քան դրա­կան կլի­ներ այդ­պի­սի կարճ ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նում, գա­լիս է Աստ­ծո նկատ­մամբ բա­ցար­ձակ վստա­հու­թյու­նից։ Եր­րորդ, բան­ջա­րե­ղեն­նե­րից և ջ­րից բաղ­կա­ցած սննդա­կար­գի ընտ­րու­թյու­նը մատ­նա­ցույց է ա­նում այն սննդա­կար­գը, որն Աստ­ված տվել էր մարդ­կու­թյանն ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան ժա­մա­նակ (տե՛ս Ծնն­դոց 1.29), փաստ, ո­րը հա­վա­նա­բար ազ­դել է նաև Դա­նիե­լի ընտ­րու­թյան վրա։ Ի վեր­ջո, ի՞ն­չը կա­րող էր ա­վե­լի լավ սննդա­կարգ կազ­մել, ե­թե ոչ այն, ինչ Աստ­ված տվել է մեզ ի սկզբա­նե։ Ի՞նչն է այդ­քան կարևոր Դա­նիե­լի ա­զատ ընտ­րու­թյան մեջ, ո­րը ճա­նա­պարհ է բա­ցում Աստ­ծո հա­մար գոր­ծել այն­պես, ինչ­պես Նա է գոր­ծում (տե՛ս Դա­նիել 1.9): Ի՞նչ դա­սեր կա­րող ենք քա­ղել սրա­նից մեր ընտ­րու­թյուն­նե­րի կարևո­րու­թյան մա­սին։ Ինչ­պե՞ս պետք է Աստ­ծո նկատ­մամբ մեր վստա­հու­թյունն ազ­դի մեր ընտ­ րու­թյուն­նե­րի վրա։ Դաս 2

19

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 8

Անբիծ ու իմաստուն Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­ներն ընտր­վում են թա­գա­վո­րա­կան ծա­ռա­ յու­թյան հա­մար, քա­նի որ բա­վա­րա­րում են Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի սահ­ մա­նած պա­հանջ­նե­րին։ Հա­մա­ձայն այդ պա­հանջ­նե­րի՝ պա­լա­տի ծա­ռա­յող­նե­րը պետք է լի­նեին «բնավ ա­րատ չու­նե­ցող» և «գե­ղեց­ կա­դեմ» (­Դա­նիել 1.4): Հե­տաքրք­րա­կան է, որ ինչ­պես զո­հա­բեր­վող կեն­դա­նի­նե­րը, սրբա­րա­նում ծա­ռա­յող մար­դիկ ևս պետք է «ա­րատ» չու­նե­նա­յին (Ղև­տա­ցոց 22.17–25, Ղև­տա­ցոց 21.16–24): Բա­բե­լո­նա­ցի թա­գա­վո­րը կար­ծես թե ի­րեն հա­մե­մա­տում էր Իս­րա­յե­լի Աստ­ծո հետ, քա­նի որ նույ­նան­ման պա­հանջ­ներ է դնում իր պա­լա­տում ծա­ռա­յող­ նե­րի ա­ռաջ։ Մ­յուս կող­մից, նման ո­րա­կում­ներն ա­կա­մա խո­սում են այն մա­սին, որ Դա­նիելն ու նրա հայ­րե­նա­կից­ներն Աստ­ծո հա­մար կեն­դա­նի զո­հեր էին, քա­նի որ բախ­վում էին բա­բե­լոն­յան կայս­րու­ թյան մար­տահ­րա­վեր­նե­րին։ Կար­դա­ցե՛ք Գա­ղա­տա­ցիս 2.19, 20, Մատ­թեոս 16.24–26 և Բ Կորն­թա­ցիս 4.17 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են այս տեքս­տե­րը մեզ ա­սում այն մա­սին, թե ինչ­պես կա­րող ենք հա­վա­տա­րիմ մնալ, ան­կախ նրա­նից, թե ինչ փոր­ձու­թյան մի­ջով ենք անց­նում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված պատ­վի է ար­ժա­նաց­նում չորս հրեա գե­րի­նե­րի հա­վա­ տար­մու­թյու­նը, և տասն օր տևած փոր­ձաշր­ջա­նի վեր­ջում նրանք ա­վե­լի լավ ու կազ­դուր­ված տեսք են ու­նե­նում, քան մյուս ու­սա­նող­ նե­րը, ով­քեր օգտ­վում էին թա­գա­վո­րա­կան սե­ղա­նից։ Այս­պի­սով Աստ­ված Իր չորս ծա­ռա­նե­րին «գի­տու­թյուն և հան­ճար տվեց ա­մեն դպրու­թյու­նում և­ ի­մաս­տու­թյու­նում», և միայն Դա­նիե­լին Նա տվեց «ա­մեն տե­սիլք և­ ե­րազ» հաս­կա­նա­լու ու­նա­կու­թյուն (­Դա­նիել 1.17)։ Այս պարգևը նշա­նա­կա­լից դեր է խա­ղա­լու Դա­նիե­լի մար­գա­րեա­կան ծա­ռա­յու­թյան մեջ։ Այն­պես, ինչ­պես Աստ­ված պատ­վեց Իր ծա­ռա­նե­րի հա­վա­տը բա­ բե­լո­նա­կան ար­քու­նի­քում, այն­պես և մեզ տա­լիս է ի­մաս­տու­թյուն, երբ բախ­վում ենք աշ­խար­հի մար­տահ­րա­վեր­նե­րին։ Դա­նիե­լի ու նրա ըն­ կեր­նե­րի փոր­ձա­ռու­թյու­նը մեզ ցույց է տա­լիս, որ իս­կա­պես հնա­րա­վոր է խու­սա­փել մեր հա­սա­րա­կու­թյան ա­պա­կա­նող տար­րե­րի ա­րա­տա­ վոր ազ­դե­ցու­թյու­նից։ Այն մատ­նան­շում է նաև, որ Աստ­ծուն ծա­ռա­յե­ 20

Դաս 2

լու հա­մար մենք չպետք է մե­կու­սա­նանք հա­սա­րա­կու­թյու­նից ու դրա մշա­կու­թա­յին կյան­քից։ Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը ոչ միայն ապ­րում էին ստե­րի, սխալ­նե­րի ու ա­ռաս­պել­նե­րի վրա կա­ռուց­ված մշա­կույ­թի պայ­ման­նե­րում, այլև սո­վո­րում էին այդ ստե­րը, սխալ­ներն ու ա­ռաս­ պել­նե­րը։ Եվ այս­քա­նով հան­դերձ՝ նրանք մնում էին հա­վա­տա­րիմ։ Ան­կախ նրա­նից, թե որ­տեղ ենք ապ­րում, մեր առջև ծա­ռա­նում է մեր հա­վա­տամ­քին հա­վա­տա­րիմ մնա­լու մար­տահ­րա­վերն այն մշա­կու­թա­յին և սո­ցիա­լա­կան ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րի մեջ, ո­րոնք հա­ կա­սում են մեր հա­վա­տամ­քին։ Ա­ռանձ­նաց­րե՛ք ձեր մշա­կույ­թի բա­ցա­սա­կան ազ­դե­ցու­թյուն­նե­րը և հարց­րե՛ք ինք­ներդ ձեզ՝ որ­ քա՞ն հա­ջող եմ ես պայ­քա­րում դրանց դեմ։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 9

Վերջին քննությունը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 1.17–21 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այս չորս ե­րի­ տա­սարդ­նե­րի հա­ջո­ղու­թյան բա­նա­լին (տե՛ս նաև Հոբ 38.36, Ա­ ռա­կաց 2.6, Հա­կո­բոս 1.5): ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ «­Բա­բե­լո­նի հա­մալ­սա­րա­նում» ե­րեք տա­րի ու­սա­նե­լուց հե­տո չորս հրեա­նե­րը բեր­վում են թա­գա­վո­րի ա­ռաջ ա­վար­տա­կան քննու­թյուն տա­լու։ Նրանք ոչ միայն մյուս ու­սա­նող­նե­րից ա­ռողջ են, այլև գե­րա­ զան­ցում են նրանց ի­մաս­տու­թյամբ և հան­ճա­րով։ Այս չոր­սին ան­ մի­ջա­պես վերց­նում են թա­գա­վո­րա­կան ծա­ռա­յու­թյան։ Մենք չպետք է մո­ռա­նանք, որ այս «ի­մաս­տու­թյունն ու հան­ճա­րը», ան­կաս­կած, մե­ծա­մա­սամբ բաղ­կա­ցած է հե­թա­նո­սու­թյան բա­զում տար­րե­րից։ Այ­ նուա­մե­նայ­նիվ, նրանք դա սո­վո­րել էին, և­ ակն­հայ­տո­րեն շատ լավ էին սո­վո­րել, նույ­նիսկ ե­թե դրան չէին հա­վա­տում։ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը կա­րող էր կար­ծել, թե նման ձեռք­բե­րու­մը պար­տա­կան է պա­լա­տա­կան սննդա­կար­գին և­ այն ու­սում­նա­կան ծրագ­րին, որ այս չորս ու­սա­նող­ներն ան­ցել էին։ Բայց Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը լավ գի­տեին, և պատ­մե­լաոճն էլ հստա­կո­րեն մատ­ նա­ցույց է ա­նում, որ ի­րենց գե­րա­զանց դրսևո­րու­մը ոչ մի բա­նով պար­տա­կան չէ բա­բե­լոն­յան հա­մա­կար­գին։ Ա­մեն ինչ գա­լիս է Աստ­ ծուց։ Ա­հա մի հզոր օ­րի­նակ, թե ինչ կա­րող է ա­նել Աստ­ված Ի­րեն վստա­հող­նե­րի հա­մար։ Մենք չպետք է վա­խե­նանք մե­դիա­յի, կա­ռա­ Դաս 2

21

վա­րու­թյան և­ այլ հաս­տա­տու­թյուն­նե­րի ճնշող ու­ժից, ո­րոնք, հնա­ րա­վոր է, սպառ­նում են կոր­ծա­նել մեր ինք­նու­թյու­նը որ­պես Աստ­ծո զա­վակ­ներ։ Ե­թե ա­պա­վի­նենք Աստ­ծուն, կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ Նա կա­ջակ­ցի մեզ դժվա­րին պա­հին և կ­պաշտ­պա­նի բո­լոր դժվա­ րու­թյուն­նե­րից։ Միակ կարևո­րա­գույն բա­նը, որ պետք է ա­նենք, հա­ վա­տի մար­տահ­րա­վեր­նե­րին բախ­վե­լիս ճիշտ ընտ­րու­թյուն ա­նելն է։ Դա­նիել ա­ռա­ջին գլխից Աստ­ծո մա­սին շատ կարևոր դա­սեր ենք սո­վո­րում՝ (1) Աստ­ված վե­րահս­կում է պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը։ (2) Աստ­ված տա­լիս է ի­մաս­տու­թյուն, որ­պես­զի կա­րո­ղա­նանք խու­ սա­նա­վել մեր մշա­կույ­թի և հա­սա­րա­կու­թյան ան­բար­յա­ցա­կամ մի­ ջա­վայ­րից։ (3) Աստ­ված պատ­վի է ար­ժա­նաց­նում նրանց, ով­քեր վստա­հում են Ի­րեն ներ­քին հա­մոզ­մուն­քով և կեն­սա­կեր­պով։ Գլու­խը եզ­րա­փակ­վում է մատ­նա­ցույց ա­նե­լով, որ «­Դա­նիե­լը մնաց մինչև Կ­յու­րոս թա­գա­վո­րի ա­ռա­ջին տա­րին» (­Դա­նիել 1.21)։ Կ­յու­րո­ սի մա­սին հի­շա­տա­կումն այս­տեղ նշա­նա­կա­լից դեր ու­նի. դրա­նից հույ­սի շող է ճա­ռա­գում գե­րու­թյան մեջ։ Կ­յու­րոսն ընտր­վել է Աստ­ծո կող­մից Իր ժո­ղովր­դին ա­զա­տե­լու և նրան Ե­րու­սա­ղեմ վե­րա­դառ­նալ թույլ տա­լու հա­մար։ Թեև գլուխն սկսվում է պար­տու­թյան ու աք­սո­րի տե­սա­րա­նով, այն ա­վարտ­վում է հույ­սի շո­ղով ու տուն­դար­ձով։ Սա է մեր Աստ­վա­ծը. մեր կյան­քի նույ­նիսկ ա­մե­նա­բարդ պա­հե­րին Նա միշտ հույ­սի դուռ է բա­ցում, որ­պես­զի տես­նենք այն փառքն ու ու­րա­ խու­թյու­նը, ո­րը հետևում է տա­ռա­պան­քին ու ցա­վին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 10

Հետագա ուսումնասիրության համար «­Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­ներն ի­րենց ե­րի­տա­սարդ տա­րի­նե­րին Բա­բե­լո­նում ակն­հայ­տո­րեն ա­վե­լի մեծ հարս­տու­թյուն­նե­րի հնա­ րա­վո­րու­թյուն ու­նեին, քան Հով­սեփն իր կյան­քի վաղ տա­րի­նե­րին Ե­գիպ­տո­սում. այ­դու­հան­դերձ նրանց բա­ժին հա­սած փոր­ձու­թյուն­նե­ րը հա­զիվ թե ա­վե­լի թեթև բնույթ կրեին։ Ի­րենց հու­դա­յա­կան տան հա­մե­մա­տա­կան պար­զու­թյու­նից թա­գա­վո­րա­կան ջի­ղի այս ե­րի­տա­ սարդ­նե­րը տե­ղա­փոխ­վել էին քա­ղաք­նե­րից ա­մե­նա­վե­հա­շու­քը, դրա հզո­րա­գույն միա­պե­տի ար­քու­նիք և­ընտր­վել էին ու­սու­ցան­վե­լու թա­ գա­վո­րի ա­ռաջ հա­տուկ ծա­ռա­յու­թյուն ի­րա­կա­նաց­նե­լու հա­մար։ Ա­ պա­կան­ված ու շքեղ ար­քու­նի­քում շատ մեծ էին նրանց շրջա­պա­տող գայ­թակ­ղու­թյուն­նե­րը։ Այն փաս­տը, որ նրանք՝ Ե­հո­վա­յին երկր­պա­ 22

Դաս 2

գող­նե­րը, գե­րի էին Բա­բե­լո­նում, որ Աստ­ծո տան ա­նոթ­նե­րը տե­ղա­ փոխ­վել էին բա­բե­լոն­յան աստ­ված­նե­րի տա­ճար, որ ին­քը՝ Իս­րա­յե­լի թա­գա­վո­րը, գե­րի էր բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րի ձեռ­քում, պար­ծեն­կո­տա­բար ընդգծ­վում էին հաղ­թա­նա­կող­նե­րի կող­մից որ­պես ա­պա­ցույց, որ ի­րենց կրոնն ու ա­վան­դույթ­նե­րը գե­րա­զան­ցում էին հրեա­նե­րի կրո­նին ու ա­վան­դույթ­նե­րին։ Նման հան­գա­մանք­նե­րում, Իր պատ­վի­ րան­նե­րից հե­ռա­նա­լու պատ­ճա­ռով իս­րա­յե­լա­ցի­նե­րին վրա հա­սած նվաս­տաց­ման մի­ջո­ցով Աստ­ված Իր գե­րա­զան­ցու­թյան, Իր պա­ հանջ­նե­րի սրբու­թյան և հ­նա­զան­դու­թյան հաս­տատ արդ­յուն­քի ա­ պա­ցույց տվեց բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րին։ Եվ այս վկա­յու­թյու­նը Նա տվեց այն միակ ճա­նա­պար­հով, որ կա­րող էր տրվել. այն մարդ­կանց մի­ջո­ ցով, ով­քեր դեռևս ա­մուր էին պա­հում ի­րենց հա­վա­տը»։ Է­լեն Ուայթ, Կր­թու­թյուն, էջ 54։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք տա­րա­տե­սակ մշա­կու­թա­յին և սո­ցիա­ լա­կան խնդիր­նե­րը, ո­րոնց որ­պես քրիս­տոն­յա­ներ հան­դի­պում եք ձեր հա­սա­րա­կու­թյան մեջ։ Ո­րո՞նք են դրանք, և­ ինչ­պե՞ս կա­ րող է ե­կե­ղե­ցին որ­պես մեկ ամ­բող­ջու­թյուն սո­վո­րել ար­ձա­գան­քել դրանց։ 2. Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե որ­քան հեշտ կլի­ներ Դա­նիե­լի և նրա ըն­ կեր­նե­րի հա­մար փոխ­զիջ­ման գնալ ի­րենց հա­վա­տի հար­ցում։ Ի վեր­ջո բա­բե­լո­նա­ցի­նե­րը նվա­ճող­ներ էին, իսկ հրեա ազ­գը պարտ­ վել էր։ Ա­վե­լի մեծ ի՞նչ «ա­պա­ցույց» էր հար­կա­վոր, որ Բա­բե­լո­նի «աստ­ված­ներն» Իս­րա­յե­լի Աստ­ծուց զո­րա­վոր էին, ուս­տի Դա­ նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը պետք է ըն­դու­նեին այդ փաս­տը։ Այս դեպ­քում ի՞նչ կարևոր աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­թյուն­նե­րի կա­րող էին նրանք կառ­չել, ո­րոնք կօգ­նեին ի­րենց ա­մուր մնալ այս ըն­թաց­քում (տե՛ս Ե­րե­միա 5.19, 7.22–34): Ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­ սի այն մա­սին, թե որ­քան կարևոր է ի­մա­նալ Աստ­վա­ծա­շունչն ու ճա­նա­չել «ներ­կա ժա­մա­նակ­նե­րի ճշմար­տու­թյու­նը»։ 3. Ին­չո՞ւ է հա­վա­տար­մու­թյունն այդ­քան կարևոր ոչ միայն մեզ, այլև այն մարդ­կանց հա­մար, ում մեր հա­վա­տար­մու­թյու­նը վկա­յում է Տի­րոջ բնա­վո­րու­թյան մա­սին, այն Տի­րոջ, Ում մենք ձգտում ենք ծա­ռա­յե­լ։

Դաս 2

23

ԴԱՍ 3 ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 11–17

ԱՌԵՂԾՎԱԾԻՑ՝ ՀԱՅՏՆՈՒԹՅՈՒՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 2.1–16, Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.28, Դա­նիել 2.17–49, Սաղ­մոս 138, Հով­հան­նես 15.5, Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.4, Ա Պետ­րոս 2.4։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Դա­նիե­լը խո­սեց և­ ա­սաց. Օրհն­յալ լի­նի Աստ­ծո ա­նու­նը հա­վի­տե­նից մինչև հա­վիտ­յան, որ ի­մաս­տու­թյու­նը և զո­րու­ թյու­նը Նրանն է» (­Դա­նիել 2.20): Գրեն­լան­դիան շրջա­պա­տող ջրե­րում տա­րա­տե­սակ չափ­սե­րի սառ­ ցաբ­լուր­ներ կան։ Եր­բեմն փոքր սառ­ցաբ­լուր­նե­րը լո­ղում են մի ուղ­ ղու­թյամբ, իսկ դրանց ան­հա­մե­մատ մեծ նմա­նա­կեր­պե­րը՝ մեկ այլ։ Պատ­ճառն այն է, որ մա­կե­րե­սի քա­մի­ներն ի­րենց ուժգ­նու­թյամ­բ ուղ­ղոր­ դում են փոքր սա­ռույց­նե­րը, մինչ­դեռ սա­ռույ­ցի հսկա­յա­կան զանգ­ված­ նե­րը տե­ղա­շարժ­վում են օվ­կիա­նո­սի խոր­քե­րում գոր­ծող հո­սանք­նե­րի ազ­դե­ցու­թյամբ։ Երբ մենք հետևում ենք պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում ազ­ գե­րի վե­րել­քին ու ան­կում­նե­րին, սա նման է մա­կե­րե­սա­յին քա­մի­նե­րի ու օվ­կիա­նո­սի խոր­քե­րում գոր­ծող հո­սանք­նե­րի բա­ցատ­րու­թյա­նը։ Քա­ մի­նե­րը ներ­կա­յաց­նում են ա­մեն փո­փո­խա­կան ու ան­կան­խա­տե­սե­լի բան. ճիշտ ինչ­պես մարդ­կա­յին կամքն է։ Սա­կայն այս փո­թո­րիկ­նե­րի պոռթ­կում­նե­րի հետ մեկ­տեղ գոր­ծում է մեկ այլ ուժ, որն ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի զո­րեղ է և նման է օվ­կիա­նո­սա­յին հո­սանք­նե­րին։ Դա Աստ­ծո ի­ մաս­տուն ու գե­րա­գույն նպա­տակ­նե­րի հաս­տա­տուն ըն­թացքն է։ Ինչ­ պես ա­սել է Է­լեն Ուայ­թը. «Ինչ­պես աստ­ղերն ի­րենց նա­խա­սահ­ման­ված ու­ղու ըն­դար­ձակ պտույ­տի մեջ, այն­պես էլ Աստ­ծո մտադ­րու­թյուն­նե­ րը ո՛չ շտա­պել գի­տեն, ո՛չ հա­պա­ղել»։ Դա­րե­րի փա­փա­գը, էջ 32։ Թեև թվում է, թե ազ­գե­րի, գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն­նե­րի և քա­ղա­քա­կան կու­սակ­ցու­թյուն­նե­րի վե­րելքն ու ան­կում­նե­րը տե­ղի են ու­նե­նում բա­ցա­ ռա­պես մարդ­կա­յին քմա­հաճ հա­յե­ցո­ղու­թյամբ, Դա­նիե­լի գրքի երկ­րորդ գլու­խը ցույց է տա­լիս, որ երկն­քի Աստ­վածն է, որ տա­նում է մար­կու­ թյան պատ­մու­թյունն իր վերջ­նա­կան եզ­րա­փակ­մա­նը։ 24

Դաս 3

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 12

Աստծո «ամենագոյությունը» Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.1–16 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ճգնա­ժա­մի են հան­ դի­պում հրեա­ներն այն ե­րա­զի պատ­ճա­ռով, որն Աստ­ված տա­լիս է թա­գա­վո­րին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հին աշ­խար­հում ե­րազ­նե­րին շատ լուրջ էին վե­րա­բեր­վում։ Երբ ե­րա­զը վատ կան­խազ­գա­ցում էր ա­ռա­ջաց­նում, այն հա­ճախ վե­րա­ հաս ա­ղե­տի մա­սին էր խո­սում։ Ուս­տի հաս­կա­նա­լի է, թե ին­չու է Նա­ բու­գո­դո­նո­սորն այդ­քան ան­հանգս­տա­նում այն ե­րա­զի հա­մար, որն ա­վե­լի է սար­սա­փեց­նում նրա­նով, որ թա­գա­վո­րը ոչ մի կերպ չի կա­ րո­ղա­նում հի­շել այն։ Բա­բե­լո­նի մաս­նա­գետ­նե­րը հա­վա­տում էին, որ աստ­ված­նե­րը կա­րող են ե­րազ­նե­րը մեկ­նա­բա­նել, սա­կայն Դա­նիե­լի գրքում պատմ­վող այս ե­րա­զի դեպ­քում մաս­նա­գետ­նե­րը ո­չինչ ա­նել չեն կա­րող, ո­րով­հետև թա­գա­վորն այն պար­զա­պես մո­ռա­ցել է։ Ե­ թե նրանց փո­խանց­վեր ե­րա­զի բո­վան­դա­կու­թյու­նը, նրանք ան­պայ­ ման կգտնեին մեկ­նա­բա­նու­թյուն թա­գա­վո­րին գո­հաց­նե­լու հա­մար։ Սա­կայն այս ան­նա­խա­դեպ ի­րա­վի­ճա­կում, երբ ե­րա­զա­հան մաս­նա­ գետ­ներն ան­կա­րող են թա­գա­վո­րին ա­սել, թե ին­չի մա­սին է վեր­ջի­ նիս ե­րա­զը, նրանք ստիպ­ված են ըն­դու­նել, որ «մի ու­րի­շը չկա, որ թա­գա­վո­րի ա­ռաջ ի­մաց­նի այն, բա­ցի աստ­ված­նե­րից, ո­րոնց բնա­ կու­թյու­նը մսե­ղեն­նե­րի մեջ չէ» (­Դա­նիել 2.11)։ Ան­հանգս­տու­թյու­նից ճնշված՝ թա­գա­վո­րը հրա­մա­յում է գլխա­տել Բա­բե­լո­նի բո­լոր ի­մաս­տուն­նե­րին։ Նման դա­ժա­նու­թյունն ան­ծա­ նոթ չէր հին աշ­խար­հին։ Պատ­մա­կան աղբ­յուր­նե­րը վկա­յում են այն մա­սին, որ դա­վադ­րու­թյան պատ­ճա­ռով Դա­րեհ Ա-ն մա­հա­պատ­ժի են­թար­կեց բո­լոր մո­գե­րին, իսկ Քսերք­սե­սը սպա­նեց բո­լոր ին­ժե­ներ­ նե­րին, ում կա­ռու­ցած կա­մուր­ջը փլվել էր։ Երբ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն ար­ձա­կում է իր հրա­մա­նը, Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը նոր էին ա­ վար­տել ու­սում­նա­ռու­թյունն ու ըն­դուն­վել թա­գա­վո­րի մո­գե­րի շրջան։ Այս պատ­ճա­ռով մա­հա­պատ­ժի հրա­մա­նը վե­րա­բե­րում է նրանց ևս։ Գր­քի բնօ­րի­նա­կում աս­վում է, որ սպանդն սկսվում է ան­մի­ջա­պես, և Դա­նիե­լի ու նրա ըն­կեր­նե­րի հեր­թը հա­ջորդն էր։ Սա­կայն Դա­նիելն «ի­մաս­տու­թյամբ» (­Դա­նիել 2.14) մո­տե­նում է Ա­րիով­քին՝ դահ­ճա­ Դաս 3

25

պե­տին, ով վե­րահս­կում էր մա­հա­պատ­ժի ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Ա­մե­ նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, նա ան­ձամբ է թա­գա­վո­րից ժա­մա­նակ խնդրում ե­րա­զի ա­ռեղծ­վա­ծը լու­ծե­լու հա­մար։ Հե­տաքրք­րա­կան է այն փաս­տը, որ թեև թա­գա­վո­րը մո­գե­րին մա­հա­պատ­ժի են­թար­կե­ լու հրա­ման տվեց «ժա­մա­նակ» գնե­լու նրանց փոր­ձի հա­մար, նա ան­հա­պաղ շնոր­հում է այն «ժա­մա­նա­կը», ո­րը խնդրում է Դա­նիե­լը։ Դա­նիելն ի­հար­կե հա­մա­ձայն է մո­գե­րի հետ, որ ոչ մի մարդ ա­րա­րած չի կա­րող լու­ծել նման ա­ռեղծ­վա­ծը, սա­կայն մար­գա­րեն գի­տի նաև Աստ­ծո մա­սին, Ով կա­րող է բա­ցա­հայ­տել ինչ­պես ե­րա­զի բո­վան­դա­ կու­թյու­նը, այն­պես էլ մեկ­նու­թյու­նը։ Աստ­վա­ծա­բան­նե­րը խո­սում են Աստ­ծո «ա­մե­նա­գո­յու­թյան» մա­ սին, որ թեև այդ­քան հե­ռու ա­րար­չա­գոր­ծու­թյու­նից, Նա կա­րող է միև­նույն ժա­մա­նակ շատ մոտ լի­նել դրան։ Նա­բու­գո­դո­նո­սոր թա­գա­վո­րին ե­րազ տա­լու փաստն ի՞նչ է մեզ սո­վո­րեց­նում այն մա­սին, թե ա­մե­նա­գո Աստ­ված որ­չափ կա­րող է մոտ լի­նել մեզ (տե՛ս նաև Գործք ա­ռա­քե­լոց 17.28): ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 13

Աղոթքը Դա­նիելն ա­ռանց ժա­մա­նակ կորց­նե­լու վերց­նում է իր ե­րեք ըն­ կեր­նե­րին և սկ­սում ա­ղոթք ա­նել՝ բա­ցատ­րե­լով նրանց, որ ե­թե Աստ­ ված չբա­ցա­հայ­տի ե­րա­զը, ի­րենք մա­հա­պատ­ժի կեն­թարկ­վեն։ Մենք նույն­պես, երբ կանգ­նում ենք մեծ խնդրի ա­ռաջ, պետք է գի­տակ­ ցենք, որ մեր Աստ­վա­ծը բա­վա­կա­նա­չափ մեծ է լու­ծե­լու հա­մար նույ­ նիսկ ա­մե­նաան­լու­ծե­լի մար­տահ­րա­վեր­նե­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.17–23 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ եր­կու տե­սա­կի ա­ ղոթք է բարձ­րաց­վում այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս գլխում նշվում են եր­կու տե­սա­կի ա­ղոթք­ներ։ Ա­ռա­ջինն ա­ղոթք է, ո­րում Դա­նիե­լը խնդրում է Աստ­ծուն բա­ցա­հայ­տել ե­րա­զի բո­վան­ դա­կու­թյունն ու մեկ­նու­թյու­նը (­Դա­նիել 2.17–19): Այս ա­ղոթ­քի խոս­ քե­րը գրի չեն առն­վել, սա­կայն մեզ աս­վում է, որ Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­ներն ա­ղո­թում էին, «որ ո­ղոր­մու­թյուն խնդրեն երկն­քի Աստ­վա­ ծա­նից այս գաղտ­նի­քի մա­սին, որ չկո­տոր­վեն Դա­նիե­լը և նրա ըն­կեր­ 26

Դաս 3

նե­րը Բա­բե­լո­նի մնա­ցած ի­մաս­տուն­նե­րի հետ» (­Դա­նիել 2.18)։ Երբ նրանք ա­ղո­թում են, Աստ­ված պա­տաս­խա­նում է նրանց խնդրան­ քին և բա­ցա­հայ­տում է թա­գա­վո­րի ե­րա­զի բո­վան­դա­կու­թյունն ու մեկ­նու­թյու­նը։ Մենք կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ երբ «ո­ղոր­մու­թյուն խնդրենք երկն­քի Աստ­վա­ծա­նից», մեր ա­ղոթք­նե­րը ևս կլս­վեն (մի­ գու­ցե ոչ այն­քան բա­ցա­հայտ ձևով, ինչ­պես տես­նում ենք այս­տեղ), ո­րով­հետև Դա­նիե­լի Աստ­վա­ծը նաև մեր Աստ­վածն է։ Ի պա­տաս­խան Աստ­ծո՝ ի­րենց ա­ղոթ­քը լսե­լուն և­ ար­ձա­գան­քե­ լուն՝ Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը պոռթ­կա­ցին ե­րախ­տա­գի­տա­կան ու փա­ռա­բա­նա­կան ա­ղոթ­քով։ Նրանք փա­ռա­բա­նում էին Աստ­ծուն ի­մաս­տու­թյան ու բնու­թյունն ու պատ­մու­թյան քա­ղա­քա­կան անց­քե­ րը վե­րահս­կե­լու հա­մար։ Այս­տեղ կա մի կարևոր դաս, ո­րը կա­րող ենք սեր­տել։ Մենք ա­ղո­թում ու բա­զում խնդրանք­ներ ենք ներ­կա­յաց­ նում Աստ­ծուն, սա­կայն որ­քա՞ն հա­ճախ ենք փա­ռա­բա­նում Նրան ու շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նում մեր ա­ղոթք­նե­րին պա­տաս­խա­նե­լու հա­մար։ Տա­սը բո­րոտ­նե­րի հետ ու­նե­ցած Հի­սու­սի փոր­ձա­ռու­թյու­նը շատ պա­տեհ կեր­պով ներ­կա­յաց­նում է մարդ­կա­յին ե­րախ­տա­մո­ռու­ թյու­նը։ Տա­սը բժշկված­նե­րից միայն մեկն է հետ գա­լիս, «որ Աստ­ծուն փառք» տա (­Ղու­կաս 17.18)։ Դա­նիե­լի պա­տաս­խա­նը ոչ միայն հի­ շեց­նում է մեզ ե­րախ­տա­գի­տու­թյան ու փա­ռա­բա­նու­թյան կարևո­րու­ թյու­նը, այլև բա­ցա­հայ­տում է այն Աստ­ծո բնա­վո­րու­թյու­նը, Ում մենք ա­ղո­թում ենք։ Երբ մենք ա­ղո­թում ենք Նրան, կա­րող ենք վստահ լի­ նել, որ Նա կա­նի մեզ հա­մար լա­վա­գույ­նը, ուս­տիև պետք է միշտ փա­ռա­բա­նենք ու շնոր­հա­կա­լու­թյուն հայտ­նենք Նրան։ Կար­դա­ցե՛ք Սաղ­մոս 138-ը։ Ի՞նչ կա­րող եք քա­ղել շնոր­հա­կա­լա­ կան այս ա­ղոթ­քից, ին­չը կօգ­նի ձեզ ե­րախ­տա­գետ լի­նել Աստ­ծուն, ան­կախ այն հան­գա­մանք­նե­րից, ո­րոն­ցում հայտն­վել եք։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 14

Արձանը. մաս առաջին Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.24–30 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է ա­սում Դա­նիելն այս­տեղ, ո­րը շատ կարևոր է, որ մենք մշտա­պես հի­շենք (տե՛ս նաև Հով­հան­նես 15.5): ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 3

27

Ի պա­տաս­խան ա­ղոթ­քի՝ Աստ­ված հայտ­նում է ե­րա­զի բո­վան­դա­ կու­թյունն ու մեկ­նու­թյու­նը։ Եվ Դա­նիե­լը չի երկմ­տում թա­գա­վո­րին տեղ­յակ պա­հել այն մա­սին, որ ա­ռեղծ­վա­ծի լու­ծու­մը տվել է «երկն­քի Աստ­վա­ծը»։ Նաև, նախ­քան ե­րա­զի բո­վան­դա­կու­թյունն ու դրա մեկ­ նու­թյու­նը բա­ցա­հայ­տե­լը, Դա­նիե­լը մատ­նան­շում է նաև թա­գա­վո­րի չար­տա­հայտ­ված խո­հերն ու մտա­հո­գու­թյուն­նե­րը, երբ վեր­ջինս ան­ քուն պառ­կած էր իր ան­կող­նում։ Այս ման­րա­մասն տե­ղե­կու­թյունն ա­ վե­լի ար­ժա­նա­հա­վատ է դարձ­նում լու­րը, քա­նի որ միայն թա­գա­վո­րին հայտ­նի այդ տե­ղե­կու­թյու­նը պետք է որ Դա­նիե­լին հայտն­ված լի­ներ գերբ­նա­կան ու­ժի մի­ջո­ցով։ Սա­կայն երբ Դա­նիելն սկսում է պատ­մել ե­րա­զը, նա կանգ­նած է ևս մեկ ճգնա­ժամ հա­րու­ցե­լու վտան­գի առջև, քա­նի որ ե­րա­զը Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի հա­մար բա­րի լուր չի պա­րու­նա­ կում։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.31–49 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է ա­սում ե­րա­զը Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի թա­գա­վո­րու­թյան ճա­կա­տագ­րի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­րա­զում նկա­րագր­վում է մի վե­հա­շուք ար­ձան, ո­րի «գլու­խը մա­ քուր ոս­կուց էր, նրա կուրծ­քը և բա­զուկ­նե­րը՝ ար­ծա­թից, նրա մեջքն ու ազդ­րե­րը՝ պղնձից, սրունք­նե­րը՝ եր­կա­թից, նրա ոտ­նե­րը՝ մեկ մա­ սը եր­կա­թից, մեկ մա­սը կա­վից» (­Դա­նիել 2.32, 33): Ի վեր­ջո մի քար «զարկ­վեց ար­ձա­նի ոտ­նե­րին» (­Դա­նիել 2.34), ար­ձա­նը փշրվեց և քա­մու բե­րանն ըն­կած մղե­ղի պես ե­ղավ։ Դա­նիե­լը բա­ցատ­րում է, որ տար­բեր մե­տաղ­նե­րը ներ­կա­յաց­նում են հա­ջոր­դա­կան թա­գա­վո­ րու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում կփո­խա­րի­նեն մե­կը մյու­սին։ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին տրվող լու­րը պարզ է և հս­տակ. Բա­ բե­լո­նի թա­գա­վո­րու­թյունն իր ողջ հզո­րու­թյամբ ու փառ­քով կան­հե­ տա­նա, և դ­րան փո­խա­րի­նե­լու կգա մեկ այլ թա­գա­վո­րու­թյուն, որն էլ իր հեր­թին կփո­խա­րին­վի այլ թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րով, մինչև որ դրանց բո­լո­րին փո­խա­րի­նե­լու կգա ամ­բող­ջո­վին այլ բնույ­թի թա­գա­ վո­րու­թյուն. դա Աստ­ծո թա­գա­վո­րու­թյունն է, ո­րը կան­գուն է մնա­լու հա­վի­տե­նա­պես։ Տե­սե՛ք, թե որ­քան վա­ղան­ցիկ ու ժա­մա­նա­կա­վոր են բո­լոր մարդ­ կա­յին ար­ժեք­նե­րը։ Ի՞նչ պետք է այս փաս­տը մեզ սո­վո­րեց­նի այն մեծ հույ­սի մա­սին, ո­րը մենք ու­նենք Հի­սու­սով և մի­միայն Նրա­ նով (տե՛ս Հով­հան­նես 6.54, Բ Կորն­թա­ցիս 4.18): 28

Դաս 3

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 15

Արձանը. մաս երկրորդ Նո­րից կար­դա­ցե՛ք ե­րազն ու դրա մեկ­նու­թյու­նը (­Դա­նիել 2.31– 49)։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում աշ­խար­հի պատ­մու­թյանն Աստ­ ծո՝ նա­խա­պես տեղ­յակ լի­նե­լու մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ե­րա­զով փո­խանց­վող մար­գա­րեու­թյու­նը ներ­ կա­յաց­նում է ընդ­հա­նուր մար­գա­րեա­կան ուր­վա­գիծ: Այն գոր­ծում է որ­պես չա­փա­նիշ, ո­րին հա­մա­պա­տաս­խան էլ պետք է դի­տար­կել Դա­նիե­լի գրքի 7-րդ, 8-րդ, և 11-րդ գ­լուխ­նե­րում տրված ա­վե­լի ման­ րա­մասն մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը։ Դա­նիե­լի 2-րդ գ­լու­խը ևս պայ­մա­նա­ կան մար­գա­րեու­թյուն չէ։ Այն վախ­ճա­նա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյուն է, վճռա­կան կան­խա­տե­սումն այն բա­նի, թե ինչ է Աստ­ված նա­խա­ տե­սել և­ինչ է ի­րա­կա­նաց­նե­լու ա­պա­գա­յում։ 1. Ոս­կե գլու­խը ներ­կա­յաց­նում է Բա­բե­լո­նը (ՔԱ 626–539թթ.)։ Իս­կա­պես որ, ոս­կուց բա­ցի ոչ մի այլ մե­տաղ չէր կա­րող հա­վուր պատ­շա­ճի ներ­կա­յաց­նել Բա­բե­լո­նի կայս­րու­թյան հարս­տու­թյունն ու հզո­րու­թյու­նը։ Աստ­վա­ծա­շունչն այն ան­վա­նում է «ոս­կե քա­ղաք» (Ե­սա­յիա 14.4, անգ­լե­րեն թարգ­մա­նու­թյուն) և «ոս­կե բա­ժակ … … Տի­րոջ ձեռ­քին» (Ե­րա­միա 51.7, հա­մե­մա­տե՛ք Հայտ­նու­թյուն 18.16 հա­մա­րի հետ)։ Հին աշ­խար­հի պատ­միչ Հե­րո­դո­տո­սը վկա­յում է, որ քա­ղա­քի զար­դա­րանքն ա­ռատ ոս­կին էր։ 2. Ար­ծա­թյա կուրծքն ու բա­զուկ­նե­րը մատ­նան­շում են Մա­րա-­ Պարս­կաս­տա­նը (ՔԱ 539–331թթ.)։ Քա­նի որ ար­ծա­թը հա­մար­վում է ա­վե­լի քիչ ար­ժե­քա­վոր, քան ոս­կին, Մա­րա-­Պարս­կաս­տանն այդ­ պես էլ եր­բեք չու­նե­ցավ Բա­բե­լո­նի շքե­ղու­թյու­նը։ Բա­ցի այդ, ար­ ծա­թը հա­մա­պա­տաս­խան խորհր­դա­նիշ էր պար­սիկ­նե­րի հա­մար, քա­նի որ նրանք օգ­տա­գոր­ծում էին ար­ծաթն ի­րենց հար­կա­յին հա­ մա­կար­գում։ 3. Պղն­ձե մեջքն ու ազդ­րե­րը խորհր­դան­շում են Հու­նաս­տա­նը (ՔԱ 331–168 թթ.): Ե­զե­կիել 27.13 հա­մա­րը հույ­նե­րին ներ­կա­յաց­նում է որ­պես պղնձե ա­նոթ­նե­րի առևտ­րա­կան­ներ։ Հույն զին­վոր­ներն աչ­ քի էին ընկ­նում ի­րենց պղնձե սպա­ռա­զի­նու­թյամբ։ Նրանց սա­ղա­ վարտ­նե­րը, վա­հան­նե­րը և մար­տա­կան կա­ցին­նե­րը պատ­րաստ­ված Դաս 3

29

էին ա­րույ­րից։ Հե­րո­դո­տո­սը մեզ տե­ղե­կաց­նում է, որ Ե­գիպ­տո­սի փա­ րա­վոն Փ­սա­մե­թիհ Ա-ն հույն ծո­վա­հեն­նե­րի ներ­խուժ­ման մեջ տե­սավ գու­շա­կու­թյան ի­րա­կա­նա­ցու­մը, որն ա­սում էր. «պղնձե մար­դիկ են գա­լիս ծո­վից»։ 4. Եր­կա­թյա սրունք­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նա­բար ներ­կա­յաց­ նում են Հռո­մը (ՔԱ 168թ.–ՔՀ 476թ.): Ինչ­պես բա­ցատ­րեց Դա­նիե­լը, եր­կա­թը խորհր­դան­շում է Հռո­մեա­կան կայս­րու­թյան ջախ­ջա­խիչ ու­ ժը, ո­րը տևեց ա­վե­լի եր­կար, քան դրան նա­խոր­դող կայս­րու­թյուն­ նե­րից ցան­կա­ցա­ծը։ Եր­կա­թը տի­պիկ մե­տաղ էր այս կայս­րու­թյու­նը նե­ր­կա­յաց­նե­լու հա­մար։ 5. Եր­կա­թի ու կա­վի խառ­նուր­դից կազմ­ված ոտ­քե­րը ներ­կա­ յաց­նում են մաս­նատ­ված Եվ­րո­պան (ՔՀ 476թ.–Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գա­լուս­տը)։ Եր­կա­թի ու կա­վի խառ­նուր­դի պատ­կե­րը պատ­շա­ճո­ րեն նկա­րագ­րում է այն, թե ինչ կա­տար­վեց Հռո­մեա­կան կայս­րու­ թյան կազ­մա­լու­ծու­մից հե­տո։ Թեև Եվ­րո­պան միա­վո­րե­լու շատ փոր­ձեր են ար­վել, սկսած կայ­սե­րա­կան ըն­տա­նիք­նե­րում ա­մուս­ նա­կան միու­թյուն­նե­րից մինչև ներ­կա­յիս Եվ­րո­պա­կան Միու­թյուն, բա­ժա­նում­ներն ու տա­րա­ձայ­նու­թյուն­նե­րը, այ­նուա­մե­նայ­նիվ, գե­ րակշ­ռել են, և հա­մա­ձայն այս մար­գա­րեու­թյան՝ կշա­րու­նա­կեն գե­րակշ­ռել, մինչև որ Աստ­ված կհաս­տա­տի հա­վի­տե­նա­կան ար­ քա­յու­թյու­նը։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 16

Քարը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 2.34, 35, 44, 45 հա­մար­նե­րը: Ի՞նչ են մեզ սո­վո­րեց­նում այս տեքս­տե­րը մեր աշ­խար­հի վերջ­նա­կան ճա­կա­ տագ­րի մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­րա­զի շեշ­տադ­րումն այն է, թե ինչ է կա­տար­վե­լու «հե­տին օ­ րե­րում» (­Դա­նիել 2.28): Ինչ­քան էլ որ հա­րուստ ու հզոր լի­նեն մե­ տա­ղով (և կա­վով) ներ­կա­յաց­ված թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րը, դրանք ոչ այլ ինչ են, քան քա­րի թա­գա­վո­րու­թյան հաս­տատ­ման նա­խըն­թաց։ Մե­տաղ­ներն ու կա­վը ո­րոշ ի­մաս­տով կա­րող են հա­մար­վել մար­դու ձեռ­քի ար­տադ­րանք, մինչ­դեռ ե­րա­զում ներ­կա­յաց­ված քա­րը գա­լիս 30

Դաս 3

է ա­ռանց մարդ­կա­յին ձեռ­քի օգ­նու­թյան։ Այլ խոս­քե­րով, թեև նա­ խոր­դող թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րից յու­րա­քանչ­յուրն ի վեր­ջո գնում է դե­պի վախ­ճան, քա­րով ներ­կա­յաց­ված ար­քա­յու­թյու­նը մնա­լու է հա­ վիտ­յան։ Վե­մի փո­խա­բե­րու­թյու­նը հա­ճախ է խորհր­դան­շում Աստ­ ծուն (օ­րի­նակ՝ Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 32.4, Ա Թա­գա­վո­րաց 2.2, Սաղ­մոս 18.31), և քա­րը նմա­նա­պես կա­րող է լի­նել Մե­սիա­յի խորհր­դա­նիշ (­Սաղ­մոս 118.22, Ա Պետ­րոս 2.4, 7): Ուս­տի ո­չինչ այն­քան հար­մար չէ խորհր­դան­շե­լու Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյու­նը, որ­քան քա­րի պատ­կե­րը։ Ո­մանք վի­ճում են, թե քա­րի թա­գա­վո­րու­թյու­նը հաս­տատ­վել է Հի­ սու­սի երկ­րա­յին ծա­ռա­յու­թյան ժա­մա­նակ, և­ որ Ա­վե­տա­րա­նի տա­ րա­ծու­մը մատ­նա­ցույց է ա­նում, որ Աստ­ծո ար­քա­յու­թյունն ար­դեն տա­րած­վել է հա­մայն երկ­րագն­դի վրա։ Սա­կայն քա­րի թա­գա­վո­րու­ թյու­նը գա­լու է միայն այն բա­նից հե­տո, երբ չորս հիմ­նա­կան թա­ գա­վո­րու­թյուն­ներն ան­կում ապ­րեն, և մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյու­նը հաս­նի բա­ժան­ված թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին, ո­րը ներ­կա­յաց­ված է ար­ձա­նի ոտ­քե­րի մի­ջո­ցով։ Այս փաս­տը բա­ցա­ռում է ա­ռա­ջին դա­րի ըն­թաց­քում դրա ի­րա­կա­նա­ցու­մը, քա­նի որ Հի­սու­սի երկ­րա­յին ծա­ռա­յու­թյու­նը տե­ղի է ու­նե­ցել Հռո­մի՝ չոր­րորդ թա­գա­վո­ րու­թյան գե­րիշ­խա­նու­թյան ժա­մա­նակ։ Սա­կայն քա­րը տեղ է բա­ցում սա­րի հա­մար։ Այ­սինքն «քա­րը, որ զար­կեց ար­ձա­նին, մեծ սար ե­ղավ և լց­րեց բո­լոր եր­կի­րը» (­Դա­նիել 2.35)։ Այս սա­րը հի­շեց­նում է Սիոն սա­րը, այն տե­ղը, որ­տեղ կանգ­նած էր տա­ճա­րը՝ հինկ­տա­կա­րան­յան ժա­մա­նակ­նե­րի՝ Աստ­ծո երկ­րա­յին թա­գա­վո­րու­թյան կոնկ­րետ պատ­կե­րը։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ սա­ րից կտրված քարն ին­քը սար է դառ­նում։ Այս սա­րը, ո­րը հա­մա­ձայն տեքս­տի ար­դեն գո­յու­թյուն ու­նի, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ, մատ­նա­ցույց է ա­նում երկ­նա­յին Սիո­նը՝ երկ­նա­յին սրբա­րա­նը, որ­տե­ ղից կգա Քրիս­տոսն Իր հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյու­նը հիմ­նադ­րե­ լու հա­մար։ Եվ ի դեմս Ե­րու­սա­ղեմ քա­ղա­քի, ո­րը վար կգա երկն­քից (­Հայտ­նու­թյուն 21.1–22.5), այս ար­քա­յու­թյու­նը կգտնի իր վերջ­նա­ կան ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Դա­նիել 2-րդ գլ­խում նկա­րագր­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը բո­ լոր թա­գա­վո­րու­թուն­նե­րի մա­սին մինչև հի­մա ճիշտ են ե­ղել։ Այդ դեպ­քում ին­չո՞ւ է այդ­քան տրա­մա­բա­նա­կան ու ի­մաս­տուն քայլ վստա­հել գա­լիք` Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյան մա­ սին մար­գա­րեու­թյա­նը։ Ին­չո՞ւ է այդ­քան անտ­րա­մա­բա­նա­կան մար­գա­րեու­թյա­նը չհա­վա­տա­լը։ Դաս 3

31

ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 17

Հետագա ուսումնասիրության համար Ու­սու­ցո­ղա­կան է նկա­տել, որ Դա­նիել երկ­րորդ գլխի ար­ձա­նը պատ­րաստ­ված է ոս­կուց ու ար­ծա­թից, մե­տաղ­ներ, ո­րոնք ներ­կա­ յաց­նում են տնտե­սա­կան հզո­րու­թյուն։ Ար­ձա­նի մաս են կազ­մում նաև պղինձն ու եր­կա­թը, ո­րոնք կի­րառ­վում էին գոր­ծիք­ներ ու զենք պատ­րաս­տե­լու հա­մար, ինչ­պես նաև կա­վը, ո­րը հին աշ­խար­հում օգ­տա­գործ­վում էր գրա­կան և կեն­ցա­ղա­յին նպա­տակ­նե­րով։ Ուս­ տի այս ար­ձա­նը վառ կեր­պով պատ­կե­րում է մարդ­կու­թյունն ու նրա ձեռք­բե­րում­նե­րը։ Ա­մե­նայն պատ­շա­ճու­թյամբ ար­ձա­նի ա­ռան­ձին կազ­մա­բա­նա­կան մա­սե­րը ցույց են տա­լիս հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­ տե­րու­թյուն­նե­րի հեր­թա­գա­յու­թյու­նը և վերջ­նա­կան ան­միա­բա­նու­ թյու­նը, ո­րը գե­րիշ­խող է լի­նե­լու մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան վեր­ջին օ­րե­րին։ Այ­դու­հան­դերձ, քա­րը հստա­կո­րեն նկա­րագր­վում է որ­պես մի բան, ո­րը պատ­րաստ­վել է «ա­ռանց ձեռ­քի» (­Դա­նիել 2.45). սա հզոր հի­շե­ցում է այն գերբ­նա­կան ա­վար­տի, ո­րը գա­լու է այս ժա­մա­ նա­կա­վոր աշ­խար­հի և դ­րա մարդ­կա­յին ձեռք­բե­րում­նե­րի վրա։ Թեև «ան­զեն աչ­քին մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյու­նը կա­րող է ու­ժե­ րի ու հա­կաու­ժե­րի քաո­սա­յին փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն թվալ, …. Դա­ նիե­լը մեզ հա­վաս­տիաց­նում է, որ այս ա­մե­նի հետևում կանգ­նած է Աստ­ված՝ վար նա­յե­լով դրան և շարժ­վե­լով դրա մեջ՝ հաս­նե­լու հա­մար նրան, ինչ Ին­քը լա­վա­գույնն է հա­մա­րում»։ Ուի­լիամ Հ. Շի, Դա­նիել. ըն­թեր­ցո­ղի ու­ղե­ցույց (­Նամ­պա, Այ­դա­հո, Փա­սի­ֆիք Փ­րես, 2005թ.), էջ 98։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Որ­քա՜ն լավ է ի­մա­նալ, որ աշ­խար­հի այս ողջ քաո­սի ու տա­ռա­ պան­քի մեջ Աստ­ծունն է վերջ­նա­կան վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը, և Նա ա­մեն ինչ փա­ռա­վոր ա­վար­տի կբե­րի։ Իսկ մինչ այդ մեր ու­ժե­րի սահ­ման­նե­րում ի՞նչ կա­րող ենք ա­նել ըն­կած աշ­խար­հում գո­յու­ թյուն ու­նե­ցող տա­ռա­պան­քը բա­րիք գոր­ծե­լով թեթևաց­նե­լու հա­ մար։ 2. Ինչ­պե՞ս ենք բա­ցատ­րում այն փաս­տը, որ Դա­նիելն ու նրա ըն­ կեր­ներն այդ­քան մտեր­մա­բար և հա­վա­տար­մո­րեն էին աշ­խա­ տում հե­թա­նոս ա­ռաջ­նոր­դի հա­մար, ով այդ­քան չա­րիք էր պատ­ ճա­ռել Դա­նիե­լի սե­փա­կան ազ­գին։ 32

Դաս 3

3. Ինչ­պես տե­սանք, ո­մանք հա­կա­ճա­ռում են, թե ա­ռանց ձեռ­քի պոկ­ված քա­րը վե­րա­բե­րում է աշ­խար­հով մեկ Ա­վե­տա­րա­նի տա­ րած­մա­նը։ Դա չի կա­րող ճիշտ լի­նել մի շարք պատ­ճառ­նե­րով, նե­ րառ­յալ այն, թե ինչ է աս­վում Դա­նիել 2.35 հա­մա­րում, որ քա­րը ջախ­ջա­խեց նախ­կին ազ­գե­րը, և­ որ «քա­մին տա­րավ նրանց, և բ­նավ տեղ չգտնվեց նրանց հա­մար»։ Դա տե­ղի չի ու­նե­ցել Խա­չից հե­տո։ Ա­վե­լին, քա­րի թա­գա­վո­րու­թյու­նը ե­կե­ղե­ցու հետ նույ­նա­կա­ նաց­նել ջա­նա­ցող­նե­րը չէին նկա­տում, որ քա­րի թա­գա­վո­րու­թյու­ նը փո­խա­րի­նում է մարդ­կա­յին իշ­խա­նու­թյան բո­լոր այլ ձևե­րին։ Դա մի թա­գա­վո­րու­թյուն է, որն իր մեջ պար­փա­կում է ամ­բողջ աշ­խար­հը: Ուս­տի միայն Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­լուս­տը կա­րող է կյան­քի կո­չել որ­պես այս մար­գա­րեա­կան ե­րա­զի գա­գաթ­նա­կետ նկա­րագր­ված գոր­ծըն­թա­ցը։ Ա­պա ին­չո՞ւ է Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­ լուս­տը միակ ող­ջա­խոհ մեկ­նա­բա­նու­թյունն այն բա­նի, թե ինչ է ա­նում քա­րը ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջու­մ։

Դաս 3

33

ԴԱՍ 4 ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 18–24

ՀՆՈՑԻՑ` ՊԱԼԱՏ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 3, Հայտ­նու­թյուն 13.11–18, Ե­լից 20.3–6, Երկ­րորդ Օ­ րի­նաց 6.4, Ա Կորն­թա­ցիս 15.12–26, Եբ­րա­յե­ցիս 11: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ա­հա մեր Աստ­վա­ծը, ո­րին մենք պաշ­տում ենք, կա­րող է մեզ ա­զա­տել կրա­կով բոր­բոք­ված հնո­ցից և քո ձեռ­քից էլ, ով թա­գա­վոր, Նա մեզ կա­զա­տի» (­Դա­նիել 3.17): «Այս­պի­սով Սուրբ Հո­գով լցված այս ե­րի­տա­սարդ­ներն ամ­բողջ ազ­գին հայ­տա­րա­րում են ի­րենց հա­վա­տի մա­սին, որ Նա, Ում ի­րենք երկր­պա­գում են, միակ ճշմա­րիտ ու կեն­դա­նի Աստ­վածն է։ Ի­րենց հա­վա­տի այս ցու­ցադ­րումն ի­րենց սկզբունք­նե­րի ա­մե­նա­պեր­ճա­խոս ներ­կա­յա­ցումն էր։ Որ­պես­զի կռա­պաշտ­նե­րին տպա­վո­րեն կեն­դա­նի Աստ­ծո զո­րու­թյամբ ու մե­ծու­թյամբ, Նրա ծա­ռա­նե­րը պետք է ար­տա­ հայ­տեն ի­րենց սե­փա­կան ակ­նա­ծանքն առ Աստ­ված։ Նրանք պետք է ցույց տան, որ Աստ­ված է ի­րենց պատ­վի ու երկր­պա­գու­թյան միակ ա­ռար­կան, և­ որ ոչ մի նկա­տա­ռում, նույ­նիսկ սե­փա­կան կյան­քը խնա­յե­լը չի կա­րող դրդել ի­րենց ան­գամ ա­մե­նա­փոքր փոխ­զիջ­ման գնալ կռա­պաշ­տու­թյան հետ։ Այս դա­սե­րը ու­ղիղ ու կարևոր կապ ու­նեն մեր փոր­ձա­ռու­թյան հետ վեր­ջին օ­րե­րում»։ Է­լեն Ուայթ, Երկ­ նա­յին տե­ղե­րում, էջ 149։ Թեև երկր­պա­գու­թյան ա­ռար­կա­յի պատ­ ճա­ռով մահ­վան սպառ­նա­լի­քին բախ­վե­լը կա­րող է նա­խա­գի­տա­կան ու սնո­տիա­պաշ­տա­կան դա­րաշր­ջա­նի երևույթ թվալ, Սուրբ Գիր­քը հա­վաս­տիաց­նում է, որ վեր­ջին օ­րե­րում, երբ աշ­խար­հը մեծ «ա­ռա­ ջա­դի­մու­թյան» հա­սած լի­նի, նմա­նա­տիպ մի բան է տե­ղի ու­նե­նա­լու, սա­կայն այս ան­գամ ար­դեն հա­մաշ­խար­հա­յին մասշ­տաբ­նե­րով։ Ուս­ տի այս պատ­մու­թյան ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նից մենք ձեռք ենք բե­րում այն խնդիր­նե­րի ըմբռ­նու­մը, ո­րոնց, հա­մա­ձայն Սուրբ Գր­քի, կբախ­ վեն Աստ­ծո հա­վա­տա­րիմ­նե­րը։

34

Դաս 4

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 19

Ոսկե արձանը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 3.1–7 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչն էր այս ար­ձա­նը կանգ­նեց­նե­լու թա­գա­վո­րի դրդա­պատ­ճա­ռը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ան­ցել էր մո­տա­վո­րա­պես քսան տա­րի ե­րա­զի ու ար­ձա­նը կանգ­ նեց­նե­լու միջև։ Այ­դու­հան­դերձ, թվում է՝ թա­գա­վո­րը չէր կա­րո­ղա­ նում մո­ռա­նալ ե­րա­զը և­ այն փաս­տը, որ Բա­բե­լո­նին վի­ճակ­ված է փո­խա­րին­վել մեկ այլ թա­գա­վո­րու­թյամբ։ Միայն ոս­կե գլու­խը լի­նե­լու փաս­տով չբա­վա­րար­վե­լով՝ թա­գա­վո­րը ցան­կա­նում է ներ­կա­յաց­ ված լի­նել մի ամ­բողջ ոս­կե ար­ձա­նով՝ տե­ղե­կաց­նե­լու իր հպա­տակ­ նե­րին, որ իր թա­գա­վո­րու­թյու­նը շա­րու­նակ­վե­լու է ողջ պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում։ Այս հպարտ վե­րա­բեր­մուն­քը հի­շեց­նում է Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կը կա­ռու­ցող­նե­րին, ով­քեր ի­րենց ամ­բար­տա­վա­նու­թյամբ փոր­ձե­ցին մար­տահ­րա­վեր նե­տել Ի­րեն՝ Աստ­ծուն։ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն այս­տեղ ի­րեն ա­վե­լի քիչ ամ­բար­տա­վան չի դրսևո­րում։ Որ­պես Բա­բե­լո­նի ղե­ կա­վար՝ նա շատ բան է ա­րել և չի կա­րո­ղա­նում հաշտ­վել այն մտքի հետ, որ իր թա­գա­վո­րու­թյունն ի վեր­ջո ա­վարտ­վե­լու է։ Ուս­տի ինք­ նա­մե­ծար­ման ջան­քե­րի արդ­յուն­քում նա մի ար­ձան է շի­նում, որ­ պես­զի հար­կադ­րի իր իշ­խա­նու­թյունն ու այդ կերպ գնա­հա­տի իր հպա­տակ­նե­րի հա­վա­տար­մու­թյու­նը։ Թեև հստա­կո­րեն պարզ չէ՝ ար­ձա­նը ներ­կա­յաց­նում է թա­գա­վո­րի՞ն, թե՞ աստ­վա­ծու­թյուն, անհ­ րա­ժեշտ է հի­շել, որ հին աշ­խար­հում քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը կրո­նից տա­րան­ջա­տող սահ­մա­նա­գիծն ա­ղա­վաղ­ված էր, ե­թե, ի­հար­կե, այն առ­հա­սա­րակ գո­յու­թյուն ու­ներ։ Անհ­րա­ժեշտ է հի­շել նաև, որ ճշմա­րիտ Աստ­ծուն ճա­նա­չե­լու հա­ մար Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին եր­կու հնա­րա­վո­րու­թյուն տրվեց։ Ա­ռա­ջի­նը, նա փոր­ձում է ե­րի­տա­սարդ հրեա­նե­րին և տես­նում, որ վեր­ջին­ներս տասն ան­գամ ա­վե­լի ի­մաս­տուն են, քան Բա­բե­լո­նի մո­գե­րը։ Հե­տո, երբ բո­լոր մո­գե­րը ձա­խո­ղում են նրան իր ե­րա­զը հի­շեց­նե­լու գոր­ծը, Դա­նիե­լը հայտ­նում է թա­գա­վո­րին վեր­ջի­նիս խո­հե­րը, ե­րա­զը և­ե­րա­զի մեկ­նու­թյու­նը։ Վեր­ջա­պես թա­գա­վորն ըն­դու­նում է Դա­նիե­լի Աստ­ծո գե­րա­կա­յու­թյու­նը։ Սա­կայն, զար­մա­նա­լիո­րեն, աստ­վա­ծա­բա­նա­կան Դաս 4

35

նախ­կին բո­լոր դա­սե­րը Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին հետ չեն պա­հում նո­րից կռա­պաշ­տու­թյանն անց­նե­լուց։ Ին­չո՞ւ։ Ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­ թյամբ, պատ­ճա­ռը հպար­տու­թյունն էր։ Մե­ղա­վոր մարդ ա­րա­րա­ծը դի­մադ­րում է այն գի­տակց­մա­նը, որ իր նյու­թա­կան և­ին­տե­լեկ­տուալ ձեռք­բե­րում­ներն ու­նայն են և դա­տա­պարտ­ված են ան­հե­տաց­ման։ Մենք էլ եր­բեմն կա­րող ենք վար­վել ինչ­պես փոքր նա­բու­գո­դո­նո­ սոր­ներ, երբ չա­փա­զանց մեծ ու­շադ­րու­թյուն ենք հատ­կաց­նում մեր ձեռք­բե­րում­նե­րին և մո­ռա­նում, թե որ­քան ա­նի­մաստ կա­րող են լի­նել դրանք հա­վի­տե­նու­թյան առջև։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել նույ­նիսկ ա­մե­նաանն­կատ կեր­պով չընկ­նել այն ծու­ղա­կի մեջ, ո­րի մեջ ըն­կավ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 20

Երկրպագության կոչը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 3.8–15 և Հայտ­նու­թյուն 13.11–18 հա­մար­նե­ րը։ Ի՞նչ զու­գա­հեռ­ներ կա­րող ենք տես­նել այն ի­րա­դար­ձու­թյուն­ նե­րի միջև, ո­րոնք տե­ղի են ու­նե­նում Դա­նիե­լի ժա­մա­նակ­նե­րում, և­ո­րոնք տե­ղի կու­նե­նան ա­պա­գա­յում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դու­րա­յի հար­թա­վա­յում վեր խո­յա­ցած ար­ձա­նը, ո­րի ան­վա­նումն աք­քա­դե­րե­նով նշա­նա­կում է «ցան­կա­պատ­ված վայր», այդ ցան­կա­ պատ­ված տա­րած­քին լայ­նար­ձակ սրբա­րա­նի տեսք է հա­ղոր­դում։ Կար­ծես թե սա բա­վա­րար չէ, կից վառ­վող հնո­ցը զո­հա­սե­ղա­նի տեղ կա­րող է ըն­դուն­վել։ Բա­բե­լո­նա­կան ե­րաժշ­տու­թյու­նը պա­տա­րա­գի մաս է կազ­մում։ Թվարկ­ված են յոթ տե­սա­կի ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծիք­ ներ, ո­րոնք ա­սես փո­խան­ցում են երկր­պա­գու­թյան ամ­բող­ջա­կա­նու­ թյունն ու արդ­յու­նա­վե­տու­թյու­նը: Այ­սօր մենք ա­մեն կող­մից ռմբա­կոծ­վում ենք նոր կեն­սա­կերպ, նոր գա­ղա­փա­րա­խո­սու­թյուն­ներ որ­դեգ­րե­լու, ինչ­պես նաև Աստ­ծո Խոս­քում ներ­կա­յաց­ված ձևով Նրա հե­ղի­նա­կու­թյա­նը մեր նվիր­վա­ ծու­թյու­նից հրա­ժար­վե­լու և մեր հա­վա­տար­մու­թյու­նը բա­բե­լոն­յան կայս­րու­թյան ժա­մա­նա­կա­կից հետևորդ­նե­րին տրա­մադ­րե­լու կո­չե­ րով։ Ժա­մա­նակ առ ժա­մա­նակ աշ­խար­հի գայ­թակ­ղու­թյուն­ներն ան­ հաղ­թա­հա­րե­լի են թվում, սա­կայն մենք պետք է հի­շեց­նենք ինք­ներս 36

Դաս 4

մեզ, որ մեր բա­ցար­ձակ նվիր­վա­ծու­թյունն ու հա­վա­տար­մու­թյու­նը պատ­կա­նում է Ա­րա­րիչ Աստ­ծուն։ Հա­մա­ձայն մար­գա­րեա­կան օ­րա­ցույ­ցի՝ մենք ապ­րում ենք երկ­րի պատ­մու­թյան վեր­ջին օ­րե­րում։ Հայտ­նու­թյուն 13-րդ գ­լու­խը հայ­տա­ րա­րում է, որ երկ­րի բնա­կիչ­նե­րին գա­զա­նի պատ­կե­րի երկր­պա­գու­ թյան կոչ կար­վի։ Այս սուբ­յեկտն «ստի­պում է ա­մե­նին՝ փոք­րե­րին և մե­ծա­մեծ­նե­րին, հա­րուստ­նե­րին և­ աղ­քատ­նե­րին, ա­զատ­նե­րին և ծա­ռա­նե­րին, որ նրանց դրոշմ տա նրանց աջ ձեռ­քում կամ նրանց ճա­կա­տում» (­Հայտ­նու­թյուն 13.16)։ Ներ­կա­յաց­վում են վեց դա­սա­կար­գի մար­դիկ, ով­քեր նվիր­վա­ծու­ թյուն են ցու­ցա­բե­րում գա­զա­նի պատ­կե­րին. «փոք­րեր և մե­ծա­մեծ­ ներ, հա­րուստ­ներ և­աղ­քատ­ներ, ա­զատ­ներ և ծա­ռա­ներ»։ Գա­զա­նի թի­վը, ո­րը 666-ն­ է, նույն­պես շեշ­տադ­րում է վեց թի­վը։ Սա ցույց է տա­լիս, որ Նա­բո­գո­դո­նո­սո­րի կանգ­նեց­րած ար­ձանն ըն­դա­մե­նը նա­խա­պատ­կերն է այն բա­նի, ինչ կա­նի վեր­ջին օ­րե­րի Բա­բե­լո­նը ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում (տե՛ս Դա­նիել 3.1-ը վե­ցի և վաթ­սու­նի կեր­ պար­նե­րի հա­մար)։ Ուս­տի հար­կա­վոր է ման­րակր­կիտ ու­շադ­րու­ թյուն դարձ­նել այն բա­նին, թե ինչ է կա­տար­վում այս պատ­մու­թյան մեջ, և թե ինչ­պես է Աստ­ված գե­րիշ­խա­նա­բար կա­ռա­վա­րում աշ­ խար­հի ըն­թաց­քը։ Երկր­պա­գու­թյու­նը միայն ինչ-որ բա­նի կամ ինչ-որ մե­կի ա­ռաջ խո­նարհ­վելն ու բա­ցա­հայտ հա­վա­տար­մու­թյուն դա­վա­նե­լը չէ։ Ո­ րո՞նք են ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի քիչ նկա­տե­լի այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով կա­րող ենք շեղ­վել մեր Տի­րո­ջից բա­ցի այլ բան երկր­պա­ գե­լուն։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 21

Կրակի փորձությունը Ե­րեք հրեա­նե­րի հա­մար թա­գա­վո­րի կող­մից հար­կադր­վող ար­ձա­նի երկր­պա­գու­թյունն ի­րենց վաղ տա­րի­նե­րին ու­նե­ցած Ե­ րու­սա­ղե­մի տա­ճա­րի երկր­պա­գու­թյան փոր­ձա­ռու­թյան ա­ղա­ղա­ կող կեղ­ծիքն է։ Թեև կայս­րու­թյու­նում պաշ­տո­նա­տար դիր­քեր են զբա­ղեց­նում և հա­վա­տա­րիմ են թա­գա­վո­րին, նրանց հա­վա­ տար­մու­թյունն առ Աստ­ված սահ­մա­նա­գիծ է դնում մարդ­կանց բա­ժին հաս­նող ի­րենց հա­վա­տար­մու­թյա­նը։ Նրանք, ի­հար­կե, պատ­րաս­տա­կամ են շա­րու­նա­կել ծա­ռա­յել թա­գա­վո­րին որ­պես Դաս 4

37

հա­վա­տա­րիմ կա­ռա­վա­րիչ­ներ, սա­կայն չեն կա­րող միա­նալ ծի­սա­ կա­տա­րու­թյա­նը։ Կար­դա­ցե՛ք Ե­լից 20.3–6 և Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 6.4 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են ար­տա­հայ­տում այս տեքս­տե­րը, որն, ան­կաս­կած, ազ­դե­ ցու­թյուն ու­նե­ցավ այս ե­րի­տա­սարդ­նե­րի ո­րոշ­ման վրա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հետևե­լով թա­գա­վո­րի հրա­հան­գած ցու­ցում­նե­րին՝ բո­լոր մար­ դիկ ե­րաժշ­տա­կան գոր­ծիք­նե­րի ձայ­նը լսե­լուն պես ծնկի են գա­լիս ու երկր­պա­գում ոս­կե ար­ձա­նին։ Միայն ե­րե­քը՝ Սեդ­րա­քը, Մի­սա­քը և Ա­բեդ­նա­գովն են հա­մար­ձակ­վում չհնա­զանդ­վել թա­գա­վո­րին և հ­ րա­ժար­վել երկր­պա­գու­թյու­նից։ Բա­բե­լո­նա­ցի­ներն այս հարցն ան­հա­ պաղ թա­գա­վո­րի ու­շադ­րու­թյանն են ներ­կա­յաց­նում։ Մե­ղադ­րող­նե­րը փոր­ձում են հա­րու­ցել թա­գա­վո­րի ցա­սու­մը՝ ա­սե­լով. (1) թա­գա­վորն ինքն է այս ե­րեք ե­րի­տա­սարդ­նե­րին Բա­բե­լո­նի կա­ռա­վա­րիչ նշա­նա­ կել, (2) հրեա­նե­րը չեն ծա­ռա­յում թա­գա­վո­րի աստ­ված­նե­րին, և (3) նրանք չեն երկր­պա­գում ոս­կե ար­ձա­նին, ո­րը կանգ­նեց­րել է թա­գա­վո­ րը (­Դա­նիել 3.12): Բայց ի հե­ճուկս նրանց դեմ ու­նե­ցած այս ցաս­ման՝ թա­գա­վո­րը ե­րեք ե­րի­տա­սարդ­նե­րին երկ­րորդ հնա­րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս։ Թա­գա­վո­րը պատ­րաստ է կրկնել ողջ գոր­ծըն­թա­ցը, որ­պես­զի այս մար­դիկ ի­րենց դիր­քո­րո­շու­մից հրա­ժար­վե­լու և­ար­ձա­նին երկր­ պա­գե­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն ու­նե­նան։ Սա­կայն ե­թե մեր­ժեն, կգցվեն կրա­կի հնո­ցը։ Եվ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը եզ­րա­փա­կում է իր խոսքն ա­մե­ նաամ­բար­տա­վան հայ­տա­րա­րու­թյամբ. «Եվ ո՞ր աստ­վածն է, որ ձեզ ա­զա­տի իմ ձեռ­քից» (­Դա­նիել 3.15)։ Օժտ­ված գերբ­նա­կան խի­զա­խու­թյամբ՝ նրանք պա­տաս­խա­ նում են թա­գա­վո­րին. «Ա­հա մեր Աստ­վա­ծը, ո­րին մենք պաշ­տում ենք, կա­րող է մեզ ա­զա­տել կրա­կով բոր­բոք­ված հնո­ցից և քո ձեռ­ քից էլ, ո՛վ թա­գա­վոր, Նա մեզ կա­զա­տի։ Եվ ե­թե ոչ, թող քեզ հայտ­ նի լի­նի, ո՛վ թա­գա­վոր, որ քո աստ­ծուն մենք չենք պաշ­տում և քո կանգ­նեց­րած ար­ձա­նին երկր­պա­գու­թյուն չենք ա­նում» (­Դա­նիել 3.17, 18)։ Թեև նրանք գի­տեին, որ ի­րենց Աստ­վա­ծը կա­րող է ա­զա­տել ի­ րենց, սա­կայն ե­րաշ­խիք չու­նեին, որ կա­զա­տի։ Այ­դու­հան­դերձ, նրանք հրա­ժար­վե­ցին հնա­զանդ­վել թա­գա­վո­րի հրա­մա­նին՝ նույ­ նիսկ ի­մա­նա­լով, որ կա­րող են այր­վել հնո­ցում։ Որ­տե­ղի՞ց կա­րող ենք նման հա­վատ ձեռք բե­րել։ 38

Դաս 4

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 22

Չորրորդ մարդը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 3.19–27 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է տե­ղի ու­նե­նում այս­տեղ։ Ո՞վ է կրա­կի մեջ հայտն­ված այն մյուս մար­դը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հա­վա­տա­րիմ հրեա­նե­րին կրա­կի մեջ գցե­լով՝ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի մոտ տա­րա­կու­սանք է ա­ռա­ջա­նում, երբ նկա­տում է հնո­ցի մեջ չոր­ րորդ անձ­նա­վո­րու­թյան ներ­կա­յու­թյու­նը։ Իր տե­ղե­կաց­վա­ծու­թյան սահ­ման­նե­րում թա­գա­վո­րը չոր­րորդ անձ­նա­վո­րու­թյա­նը ներ­կա­յաց­ նում է որ­պես «աստ­ված­նե­րի որ­դու» (­Դա­նիել 3.25)։ Թա­գա­վորն ա­վե­լին ա­սել չէր կա­րող, սա­կայն մենք շատ լավ գի­ տենք, թե Ով էր այդ չոր­րորդ Անձ­նա­վո­րու­թյու­նը։ Նա հայտն­վել է Աբ­րա­հա­մին Սո­դո­մի ու Գո­մո­րի կոր­ծա­նու­մից ա­ռաջ, մե­նա­մար­տել է Հա­կո­բի հետ Հակոբ գե­տա­կի կող­քին և հայտ­նել Ի­րեն Մով­սե­սին վառ­վող թփի մի­ջո­ցով։ Նա Հի­սուս Քրիս­տոսն է նախ­քան մար­դե­ղա­ նա­լը, Ով գա­լիս է ցույց տա­լու, որ Աստ­ված կանգ­նած է Իր մարդ­ կանց կող­քին նրանց նե­ղու­թյան ժա­մա­նակ։ Է­լեն Ուայթն ա­սում է. «­Սա­կայն Տե­րը չմո­ռա­ցավ Ի­րան­նե­րին։ Երբ Նրա վկա­նե­րը գցվե­ցին հնո­ցի մեջ, Փր­կիչն ան­ձամբ հայտն­վեց նրանց, և միա­սին նրանք քայ­լում էին կրա­կի մի­ջով։ Ջեր­մու­թյան ու սառ­նու­թյան Տի­րոջ ա­ռաջ կրա­կի բո­ցե­րը կորց­րե­ցին սպա­ռե­լու ի­ րենց զո­րու­թյու­նը»։ Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 508, 509։ Ինչ­պես Աստ­ված է ա­սում Ե­սա­յիա մար­գա­րեի գրքում. «Երբ որ ջրե­րիցն անց­նես, Ես քեզ հետ եմ, և­ ե­թե գե­տե­րով՝ նրանք քեզ չեն ո­ղո­ղի։ Երբ որ գնաս կրա­կի մի­ջով, չես այր­վի, և բո­ցը քեզ պի­տի չվա­ռի» (Ե­սա­յիա 43.2)։ Ճիշտ է, մենք սի­րում ենք նմա­նա­տիպ պատ­մու­թյուն­ներ, սա­կայն դրանք օ­րի­նա­չափ հարց են ա­ռա­ջաց­նում այն մարդ­կանց վե­րա­բեր­ յալ, ով­քեր հրա­շա­լի կեր­պով չեն ա­զա­տագր­վում ի­րենց հա­վա­տի պատ­ճա­ռով ու­նե­ցած հա­լա­ծանք­նե­րից։ Այդ մար­դիկ հաս­տա­տա­ պես գի­տեն Ե­սա­յիա­յի ու Զա­քա­րիա­յի փոր­ձա­ռու­թյան մա­սին, ում սպա­նել են սրբա­պիղծ թա­գա­վոր­նե­րը։ Սր­բա­զան պատ­մու­թյան ողջ ըն­թաց­քում, ընդ­հուպ մինչև մեր օ­րե­րը, հա­վա­տա­րիմ քրիս­տոն­յա­ նե­րը կրել են սար­սա­փե­լի տա­ռա­պանք­ներ, ո­րոնք նրանց հա­մար ա­ վարտ­վել են, գո­նե այս կյան­քում, ոչ թե հրա­շա­լի ա­զա­տագր­մամբ, Դաս 4

39

այլ ցա­վա­լի մա­հով։ Այս­տեղ ներ­կա­յաց­ված է այն դեպ­քե­րից մե­կը, ո­րում հա­վա­տա­րիմ­ներն ստա­նում են հրա­շա­լի ա­զա­տագ­րում, սա­ կայն մենք գի­տենք, որ նման բա­ներ հա­ճախ չեն պա­տա­հում։ Մ­յուս կող­մից, ո՞րն է այն հրա­շա­լի ա­զա­տագ­րու­մը, որ Աստ­ծո բո­լոր զա­վակ­նե­րը կու­նե­նան՝ ան­կախ այս երկ­րի վրա նրանց ճա­ կա­տագ­րից (տե՛ս Ա Կորն­թա­ցիս 15.12–26)։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 23

Այսպիսի հավատի գաղտնիքը Սեդ­րա­քի, Մի­սա­քի և Ա­բեդ­նա­գո­վի փոր­ձա­ռու­թյան շուրջ խոր­հե­ լիս կա­րող ենք ինք­ներս մեզ հարց տալ. Ո՞րն է այ­սաս­տի­ճան ուժ­գին հա­վա­տի գաղտ­նի­քը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող էին նրանք պատ­րաս­տա­կա­ մո­րեն ող­ջա­կիզ­ման գնալ, սա­կայն չերկր­պա­գել ար­ձա­նին։ Խոր­հե՛ք այն բո­լոր պատ­ճա­ռա­բա­նու­թյուն­նե­րի մա­սին, ո­րոն­ցով նրանք կա­ րող էին ար­դա­րաց­նել թա­գա­վո­րի հրա­հանգ­նե­րին հնա­զանդ­վելն ու ար­ձա­նի ա­ռաջ խո­նարհ­վե­լը։ Եվ սա­կայն, ի հե­ճուկս այն գի­տակց­ ման, որ կա­րող են շատ շա­տե­րի պես պար­զա­պես հրա­ժեշտ տալ ի­րենց կյան­քին, նրանք ան­սա­սան են մնում։ Կար­դա­ցե՛ք Եբ­րա­յե­ցիս 11-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչ է դա մեզ սո­վո­րեց­ նում այն մա­սին, թե ինչ է հա­վա­տը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Նման հա­վատ զար­գաց­նե­լու հա­մար մենք նախ պետք է հաս­կա­ նանք, թե ինչ է հա­վա­տը։ Ո­րոշ մար­դիկ հա­վա­տի քա­նա­կա­կան ըն­ կա­լում ու­նեն. նրանք չա­փում են ի­րենց հա­վատն Աստ­ծուց ստա­ցած պա­տաս­խան­նե­րով։ Առևտ­րի կենտ­րո­նի ճա­նա­պար­հին ա­ղո­թում են ա­զատ կա­յա­նա­տե­ղի գտնե­լու հա­մար և­ երբ տեղ հաս­նե­լուն պես գտնում են այն, եզ­րա­կաց­նում են, որ ու­ժեղ հա­վատ ու­նեն։ Իսկ ե­ թե բո­լոր տե­ղերն զբաղ­ված են լի­նում, նրանք կա­րող են կար­ծել, թե ի­րենց հա­վա­տը բա­վա­կա­նա­չափ ու­ժեղ չէ, որ Աստ­ված լսի ի­րենց ա­ղոթք­նե­րը։ Հա­վա­տի նման ըն­կա­լու­մը վտան­գա­վոր է, ո­րով­հետև այն շա­հար­կում է Աստ­ծուն և հաշ­վի չի առ­նում Աստ­ծո գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյունն ու ի­մաս­տու­թյու­նը։ Եվ իս­կա­պես, ի­րա­կան հա­վա­տը, ո­րը ցու­ցադր­վում է Դա­նիե­լի ըն­կեր­նե­րի դեպ­քում, չափ­վում է Աստ­ծո հետ ու­նե­ցած մեր հա­րա­ բե­րու­թյուն­նե­րի ո­րա­կով, ինչ­պես նաև դրա արդ­յունք հան­դի­սա­ցող 40

Դաս 4

բա­ցար­ձակ վստա­հու­թյամբ առ Աստ­ված։ Իս­կա­կան հա­վա­տը չի ծռում Աստ­ծո կամքն ու ջա­նում հար­մա­րեց­նել այն մեր սե­փա­կան կամ­քին, այլ հնա­զան­դեց­նում է մեր սե­փա­կան կամքն Աստ­ծո կամ­ քին։ Ինչ­պես տե­սանք, ե­րեք հրեա­նե­րը հստակ կեր­պով չգի­տեին, թե Աստ­ված ինչ է պա­հել ի­րենց հա­մար, երբ ո­րո­շում են ձեռ­նոց նե­տել թա­գա­վո­րին և մ­նալ հա­վա­տա­րիմ Աստ­ծուն։ Նրանք վճռում են ա­ նել ճիշտ քայ­լեր՝ ան­կախ հետևանք­նե­րից։ Սա է հա­սուն հա­վա­տի ի­րա­կան բնու­թա­գի­րը։ Մենք իս­կա­կան հա­վատ ենք դրսևո­րում, երբ ա­ղոթ­քում Տի­րո­ջից խնդրում ենք մեր ու­զա­ծը, սա­կայն վստա­հում ենք Նրան ա­նել այն, ին­չը լա­վա­գույնն է մեզ հա­մար, նույ­նիսկ երբ ոչ միշտ ենք հաս­կա­նում, թե ինչ է կա­տար­վում և­ին­չու։ Ո­րո՞նք են այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով կա­րող ենք ա­մեն օր վար­ժեց­նել մեր հա­վա­տը, նույ­նիսկ «փոքր բա­նե­րում», ո­րոնք կօգ­նեն, որ մեր հա­վատն ա­ճի, և մենք պատ­րաստ լի­նենք ա­վե­լի մեծ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի։ Ին­չո՞ւ են շատ դեպ­քե­րում այս «փոքր բա­նե­րի» փոր­ձու­թյուն­ներն ա­մե­նա­կարևոր­նե­րը։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 24

Հետագա ուսումնասիրության համար «­Դու­րա­յի դաշ­տում հրեա ե­րի­տա­սարդ­նե­րի փոր­ձա­ռու­թյու­նից պետք է կարևոր դա­սեր քա­ղել: Մեր օ­րե­րում Աստ­ծո շատ ծա­ռա­ներ, թեև հե­ռու մեղք գոր­ծե­լուց, այ­նու­հան­դերձ նվաս­տա­ցում և վի­րա­ վո­րանք կկրեն նրան­ցից, ով­քեր, սա­տա­նա­յից ո­գեշնչ­ված, լցված են ա­տե­լու­թյամբ և կ­րո­նա­կան մո­լե­ռան­դու­թյամբ: Մարդ­կանց բար­կու­ թյու­նը վեր կկե­նա հատ­կա­պես նրանց դեմ, ով­քեր պա­հում են չոր­ րորդ պատ­վի­րա­նի շա­բա­թը, և­ ի վեր­ջո հա­մընդ­հա­նուր հրա­ման կար­ձակ­վի, ո­րը նրանց մահ­վան ար­ժա­նի կհայ­տա­րա­րի: Աստ­ծո մարդ­կանց սպաս­վող տա­ռա­պան­քի ժամն ան­սա­սան հա­ վա­տի կկո­չի: Նրա զա­վակ­նե­րը պետք է ցույց տան, որ Նա է ի­րենց երկր­պա­գու­թյան միակ ա­ռար­կան, և­որ ո­չինչ, նույ­նիսկ կյանքն ինք­ նին, չի կա­րող ստի­պել նրանց կեղծ երկր­պա­գու­թյան։ Նվիր­յալ հո­գու հա­մար մե­ղա­վոր, սահ­մա­նա­փակ մտքի տեր մարդ­կանց հրա­ման­ նե­րը կկորց­նեն ա­մեն նշա­նա­կու­թյուն հա­վի­տե­նա­կան Աստ­ծո Խոս­ քի ա­ռաջ։ Չ­նա­յած սպառ­նա­ցող բան­տար­կու­թյա­նը, աք­սո­րին կամ մահ­վա­նը՝ նրանք կհնա­զանդ­վեն ճշմար­տու­թյա­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Թա­գա­վոր­ներ և մար­գա­րե­ներ, էջ 512, 513։ Դաս 4

41

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Կար­դա­ցե՛ք Ա Պետ­րոս 1.3–9 հա­մար­նե­րը։ Ին­չո՞ւ է Աստ­ված ո­ մանց ա­զա­տում տա­ռա­պան­քից, ո­մանց՝ ոչ։ Թե՞ այս հար­ցի պա­ տաս­խա­նը հնա­րա­վոր չէ ստա­նալ այս կյան­քում։ Այն դեպ­քե­րում, երբ հրա­շա­լի ա­զա­տագ­րում տե­ղի չի ու­նե­նում, ին­չո՞ւ պետք է վստա­հենք Աստ­ծո բա­րու­թյանն՝ ի հե­ճուկս հիաս­թա­փու­թյան։ 2. Ե­թե այս դեպքն ա­վարտ­վեր հրեա ե­րի­տա­սարդ­նե­րի մահ­վամբ կրա­կի հնո­ցում, ա­մեն դեպ­քում, ի՞նչ դաս կա­րող էինք քա­ղել դրա­նից։ 3. Դա­տե­լով վեր­ջին օ­րե­րի ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի մեր ըն­կա­լու­մից՝ ո՞րն է լի­նե­լու ար­տա­քին նշա­նը, խնդի­րը, ո­րի վրա կենտ­րո­նա­ նում է այն, թե ում ենք մենք երկր­պա­գում։ Ի՞նչ պետք է այժմ սա մեզ ա­սի այն մա­սին, թե ի­րա­կա­նում որ­քան կարևոր է շա­բա­թը։ 4. Կար­դա­ցե՛ք Ղու­կաս 16.10 հա­մա­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս­տեղ աս­ված Քրիս­տո­սի խոս­քերն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ, թե ի­րա­կա­նում ինչ է նշա­նա­կում ապ­րել հա­վա­տով։ 5. Նո­րից կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 3.15 հա­մա­րը, երբ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն ա­սում է. «Եվ ո՞ր աստ­վածն է, որ ձեզ կա­զա­տի իմ ձեռ­քից»։ Ինչ­ պե՞ս կպա­տաս­խա­նեիք այդ հար­ցի­ն։

42

Դաս 4

ԴԱՍ 5 ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 25–31

ՀՊԱՐՏՈՒԹՅՈՒՆԻՑ՝ ԽՈՆԱՐՀՈՒԹՅՈՒՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 4.1–33, Ա­ռա­կաց 14.31, Դ Թա­գա­վո­րաց 20.2–5, Հով­նան 3.10, Դա­նիել 4.34–37, Փի­լիպ­պե­ցիս 2.1–11: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Նրա նշան­նե­րը որ­քա՜ն մեծ են, և Նրա հրաշք­նե­րը որ­քա՜ն զո­րա­վոր են։ Նրա թա­գա­վո­րու­թյու­նը հա­վի­տե­նա­կան թա­ գա­վո­րու­թյուն է, և Նրա իշ­խա­նու­թյու­նը մնում է դա­րեց­ դար» (­Դա­նիել 4.3): Հպար­տու­թյունն ան­վան­վել է մեղ­քի իս­կա­կան աղբ­յու­րը։ Այն ա­ ռա­ջին ան­գամ դրսևոր­վել է Ա­րուս­յա­կի մեջ, ով հրեշ­տակ էր երկ­նա­յին պա­լատ­նե­րում։ Ուս­տի Աստ­ված ա­սում է Ե­զե­կիե­լի մի­ջո­ցով. «­Սիրտդ հպար­տա­ցավ քո գե­ղեց­կու­թյու­նով, դու ա­պա­կա­նե­ցիր քո ի­մաս­տու­ թյու­նը քո գե­ղեց­կու­թյան պատ­ճա­ռով։ Ես քեզ գե­տի­նը պի­տի գցեմ, թա­գա­վոր­նե­րի ա­ռաջ քեզ տե­սա­րան պի­տի շի­նեմ» (Ե­զե­կիել 28.17)։ Հպար­տու­թյունն Ա­րուս­յա­կին անկ­ման տա­րավ, ուս­տի նա այժմ օգ­տա­գոր­ծում է իր հպար­տու­թյու­նը, որ­պես­զի ան­թիվ-ան­հա­մար այլ մարդ­կանց ուղ­ղոր­դի դե­պի կոր­ծան­ման տա­նող ճա­նա­պար­հը։ Մենք բո­լորս ըն­կած մարդ ա­րա­րած­ներ ենք՝ մեր գո­յու­թյան հա­մար կախ­ ված Աստ­ծուց։ Ցան­կա­ցած պարգև, որ ու­նենք, և ձեռք­բե­րում, ո­րին հա­սել ենք այդ պարգև­նե­րի կի­րառ­մամբ, գա­լիս է մի­միայն Աստ­ծուց։ Եվ ինչ­պե՞ս ենք հա­մար­ձակ­վում լի­նել հպարտ, պար­ծեն­կոտ կամ ամ­բար­տա­վան, երբ խո­նար­հու­թյու­նը պետք է գե­րակշ­ռի մեր ցան­ կա­ցած ա­րար­քում։ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րից եր­կար ժա­մա­նակ է պա­հանջ­վում, որ­պես­զի նա հաս­կա­նա խո­նար­հու­թյան կարևո­րու­թյու­նը։ Նույ­նիսկ չոր­րորդ մար­դու հայտն­վե­լը կրա­կի հնո­ցում (տե՛ս ան­ցած շա­բաթ­վա դա­ սը) չի փո­խում նրա կյան­քի ըն­թաց­քը։ Թա­գա­վո­րը գի­տակ­ցում է իր իս­կա­կան կար­գա­վի­ճա­կը մի­միայն այն բա­նից հե­տո, երբ Աստ­ված Դաս 5

43

նրա ձեռ­քից վերց­նում է թա­գա­վո­րու­թյունն ու ու­ղար­կում նրան ապ­ րե­լու դաշ­տի գա­զան­նե­րի հետ։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 26

Ահա այն մեծ Բաբելոնը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 4.1–33 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում թա­ գա­վո­րի հետ և­ին­չո՞ւ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Աստ­ված Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին տա­լիս է երկ­րորդ ե­րա­զը։ Այս ան­ գամ թա­գա­վո­րը հի­շում է ե­րա­զը։ Սա­կայն քա­նի որ Բա­բե­լո­նի մո­ գե­րը կրկին ձա­խո­ղում են մեկ­նել ե­րա­զը, թա­գա­վո­րը հրա­վի­րում է Դա­նիե­լին՝ տա­լու ե­րա­զի մեկ­նու­թյու­նը։ Ե­րա­զում թա­գա­վո­րը տես­ նում է մի մեծ ծառ, ո­րը հաս­նում է մինչև եր­կինք, և մի երկ­նա­յին էակ, ով հրա­մա­յում է կտրել ծա­ռը։ Հո­ղի մեջ պետք է մնան միայն կոճղն ու ար­մատ­նե­րը և թրջ­վեն երկն­քի ցո­ղով։ Սա­կայն այն, ինչն ան­հանգս­տաց­նում էր Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին, ե­րա­զի այն մասն էր, ո­ րում երկ­նա­յին էակն ա­սում է. «Նրա սիր­տը մարդ­կու­թյու­նից փոխ­ վի, և նրան ա­նա­սու­նի սիրտ տրվի, և նրա վրա­յով յո­թը ժա­մա­նակ անց կե­նա» (­Դա­նիել 4.16)։ Գի­տակ­ցե­լով ե­րա­զի լրջու­թյու­նը՝ Դա­նիե­ լը քա­ղա­քա­վա­րի ցան­կու­թյուն է հայտ­նում, թե ե­րա­նի ե­րա­զը վե­րա­ բե­րեր թա­գա­վո­րի թշնա­մի­նե­րին։ Սա­կայն հա­վա­տա­րիմ ե­րա­զում բա­ցա­հայտ­ված լու­րին՝ Դա­նիելն ա­սում է, որ ի­րա­կա­նում ե­րա­զը վե­ րա­բե­րում է հենց ի­րեն՝ թա­գա­վո­րին։ Ծա­ռե­րը Աստ­վա­ծաշն­չում սո­վո­րա­բար խորհր­դան­շում են թա­ գա­վոր­նե­րի, ազ­գե­րի և կայս­րու­թյուն­նե­րի (Ե­զե­կիել 17, 31, Ով­սեե 14, Զա­քա­րիա 11.1, 2, Ղու­կաս 23.31): Այս­պի­սով ընկ­նող ծա­ռը ներ­կա­յաց­նում է ամ­բար­տա­վան թա­գա­վո­րին։ Աստ­ված Նա­բու­գո­ դո­նո­սո­րին իշ­խա­նու­թյուն ու զո­րու­թյուն էր տվել, սա­կայն վեր­ջինս հա­մա­ռո­րեն չի ցան­կա­նում գի­տակ­ցել, որ այն ա­մե­նը, ինչ ինքն ու­նի, գա­լիս է Աստ­ծուց։ Խոր­հե՛ք Դա­նիել 4.30 հա­մա­րի շուրջ։ Ի՞նչ է թա­գա­վորն ա­սում, ին­չը ցույց է տա­լիս, որ նա դեռևս չի հաս­կա­ցել այն նա­խազ­գու­ շա­ցու­մը, ո­րը Տերն ի­րեն տվել է։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 44

Դաս 5

Հպար­տու­թյունն այն­քա­նով է վտան­գա­վոր, որ կա­րող է մեզ ա­ ռաջ­նոր­դել մո­ռա­նալ, թե ինչ­քան կախ­ված ենք մենք Աստ­ծուց ա­ մեն ին­չի հա­մար։ Իսկ ե­թե մենք դա մո­ռա­նանք, ա­պա կհայտն­վենք վտան­գա­վոր հոգևոր վի­ճա­կում։ Ին­չե­րի՞ եք հա­սել ձեր կյան­քում։ Կա­րո՞ղ եք դրանց ձեռք բե­րու­մը պա­տիվ հա­մա­րել ա­ռանց հպար­տա­նա­լու։ Ե­թե ա­յո, ա­պա ինչ­ պե՞ս։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 27

Նախազգուշացված մարգարեի կողմից Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 4.27 հա­մա­րը։ Բա­ցի նա­խազ­գու­շա­ցու­մից այն մա­սին, թե ինչ է պա­տա­հե­լու, ի՞նչ է Դա­նիելն ա­սում թա­գա­ վո­րին ա­նել և­ին­չո՞ւ (տե՛ս նաև Ա­ռա­կաց 14.31)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լը ոչ միայն մեկ­նում է ե­րա­զը, այլև Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին այդ ի­րա­վի­ճա­կից դուրս գա­լու ճա­նա­պարհ է ցույց տա­լիս. «Դրա հա­մար, ո՛վ թա­գա­վոր, թող իմ խրա­տը քեզ հա­ճո երևա, և քո մեղ­ քե­րը ար­դա­րու­թյու­նով դե՛ն գցիր և քո ա­նօ­րե­նու­թյուն­նե­րը՝ աղ­քատ­ նե­րին ո­ղոր­մե­լով։ Ե­թե եր­կայն պետք է լի­նի քո խա­ղա­ղու­թյու­նը» (­Դա­նիել 4.27)։ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը վիթ­խա­րի աշ­խա­տանք­ներ է ի­րա­կա­նաց­րել Բա­բե­լո­նը կա­ռու­ցե­լու հա­մար։ Այ­գի­նե­րը, ջրանցք­նե­րի հա­մա­կար­ գը, հար­յու­րա­վոր տա­ճար­նե­րը և­այլ կա­ռույց­ներ քա­ղա­քը դարձ­նում են հին աշ­խար­հի հրա­շա­լիք­նե­րից մե­կը։ Սա­կայն նման վե­հա­շու­քու­ թյունն ու գե­ղեց­կու­թյու­նը, թե­կուզ և մա­սամբ, ձեռք էր բեր­վել ստրուկ­ նե­րի շա­հա­գործ­ման ու աղ­քատ­նե­րի ի­րա­վունք­նե­րը ոտ­նա­հա­րե­լու արդ­յուն­քում։ Ա­վե­լին, կայս­րու­թյան հարս­տու­թյունն օգ­տա­գործ­վում է թա­գա­վո­րի ու նրա ար­քու­նի­քի հա­ճույք­նե­րը բա­վա­րա­րե­լու հա­ մար։ Ուս­տի Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի հպար­տու­թյու­նը ոչ միայն ար­գե­լում է նրան ճա­նա­չել Աստ­ծուն, այլև որ­պես արդ­յունք ստի­պում է ան­ տար­բեր լի­նել կա­րի­քա­վոր­նե­րի նե­ղու­թյուն­նե­րի հան­դեպ։ Հաշ­վի առ­նե­լով այն յու­րա­հա­տուկ հո­գա­ծու­թյու­նը, որն Աստ­ված ի ցույց է դնում աղ­քատ­նե­րի նկատ­մամբ՝ զար­մա­նա­լի չէ, որ մնա­ցած բո­լոր մեղ­քե­րից, ո­րոնք Դա­նիե­լը կա­րող էր ընդգ­ծել թա­գա­վո­րի ա­ռաջ, նա ա­ռանձ­նաց­նում է աղ­քատ­նե­րին ար­հա­մար­հե­լու մեղ­քը։ Դաս 5

45

Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին ուղղ­ված լու­րը նո­րու­թյուն չէ նրա հա­մար։ Հին Կ­տա­կա­րա­նի մար­գա­րե­նե­րը հա­ճախ էին զգու­շաց­նում Աստ­ծո ժո­ղովր­դին աղ­քատ­նե­րին ճնշե­լու մա­սին։ Իս­կա­պես որ, թա­գա­վո­րի աք­սո­րի պատ­ճառ դար­ձած մեղ­քե­րի մեջ աչ­քի էր զար­նում կա­րի­քա­ վոր­նե­րին ար­հա­մար­հե­լը։ Ի վեր­ջո աղ­քատ­նե­րի նկատ­մամբ դրսևո­ րած կա­րեկ­ցան­քը քրիս­տո­նեա­կան բա­րե­գոր­ծու­թյան բարձ­րա­գույն դրսևո­րումն է, և հա­կա­ռա­կը, աղ­քատ­նե­րի շա­հա­գոր­ծումն ու նրանց կա­րիք­ներն ար­հա­մար­հե­լը հա­մար­վում է հար­ձա­կում հենց Իր՝ Աստ­ ծո վրա։ Հոգ տա­նե­լով կա­րի­քա­վոր­նե­րի մա­սին՝ մենք ճա­նա­չում ենք, որ Աստ­ված է ա­մեն ին­չի սե­փա­կա­նա­տե­րը, ին­չը նշա­նա­կում է, որ մենք ոչ թե սե­փա­կա­նա­տեր, այլ պար­զա­պես Աստ­ծո սե­փա­կա­նու­ թյան տնտես­ներն ենք։ Մեր ու­նեց­ված­քը ծա­ռա­յեց­նե­լով ու­րիշ­նե­րին՝ մենք պատ­վի ենք ար­ժա­նաց­նում Աստ­ծուն և ճա­նա­չում ենք Նրա՝ մեր Տե­րը լի­նե­լը։ Աստ­ծո՝ սե­փա­կա­նա­տեր լի­նե­լու փաս­տը պետք է ի վեր­ջո ո­րո­շի նյու­ թա­կան ու­նեց­ված­քի ար­ժեքն ու գոր­ծա­ռույ­թը։ Հենց այս­տեղ սայ­թա­ քեց Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը, և դա սպառ­նում է նաև մեզ, քա­նի դեռ մենք չենք ըն­դու­նել Աստ­ծո գե­րա­գուն իշ­խա­նու­թյու­նը մեր ձեռք­բե­րում­նե­ րի վրա և չենք ցու­ցադ­րել այդ ի­րա­կա­նու­թյան մեր ըն­դու­նու­մը կա­ րի­քա­վոր­նե­րին օգ­նե­լով։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 28

Բարձրյալի կանոնները… Թեև Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին ա­պաշ­խա­րե­լու և Աստ­ծո նե­րու­մը ո­րո­ նե­լու կոչ է ար­վում, սա­կայն նրա ա­նո­ղորմ հպար­տու­թյու­նը ստի­ պում է, որ երկ­նա­յին հրա­մանն ու­ժի մեջ մտնի (­Դա­նիել 4.28–33)։ Իր պա­լա­տում շրջե­լիս ու ի­րեն մե­ծա­րե­լիս այն ա­մե­նի հա­մար, ին­չը ձեռք է բեր­վել, նրան հա­մա­կում է մտքի ու հո­գու այն­պի­սի մի վի­ճակ, ո­րի արդ­յուն­քում նրան ստիպ­ված են լի­նում ար­տաք­սել թա­գա­վո­ րա­կան պա­լա­տից։ Նրան կա­րող էր հա­մա­կած լի­նել ախ­տա­բա­նա­ կան մի հո­գե­վի­ճակ, ո­րը կոչ­վում է կլի­նի­կա­կան լի­կանտ­րո­պիա կամ զոոանտ­րո­պիա։ Այս վի­ճա­կը հի­վան­դին ստի­պում է վար­վել կեն­դա­նու պես։ Ժա­մա­նա­կա­կից աշ­խար­հում այս հի­վան­դու­թյունն ան­վան­վել է «տե­սակ­նե­րի դիս­ֆո­րիա», զգա­ցո­ղու­թյուն, երբ մար­դը սե­փա­կան մար­մի­նը հա­մա­րում է սխալ­մունք և ցան­կա­նում է լի­նել կեն­դա­նի։ 46

Դաս 5

Կար­դա­ցե՛ք Դ Թա­գա­վո­րաց 20.2–5, Հով­նան 3.10 և Ե­րե­միա 18.7, 8 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ են այս տեքս­տերն ա­սում մեզ թա­գա­ վո­րի՝ պատ­ժից խու­սա­փե­լու հնա­րա­վո­րու­թյան մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ցա­վոք, Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը ցա­վոտ դաս ստա­ցավ։ Երբ նրան տրված էր ար­քա­յա­կան իշ­խա­նու­թյու­նը, նա ի վի­ճա­կի չէր խոր­հե­ լու Աստ­ծո հետ իր հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Ուս­տի թա­գա­վո­րին ար­քա­յա­կան հե­ղի­նա­կու­թյու­նից զրկե­լով և նրան դաշ­տի գա­զան­նե­ րի հետ ապ­րել ստի­պե­լով՝ Աստ­ված թա­գա­վո­րին տա­լիս է հա­նա­ րա­վո­րու­թյուն ճա­նա­չե­լու սե­փա­կան լիա­կա­տար կախ­վա­ծու­թյունն Աստ­ծուց։ Ի­րա­կա­նում, վերջ­նա­կան դա­սը, որ Աստ­ված ցան­կա­նում է տալ ամ­բար­տա­վան թա­գա­վո­րին, հետև­յալն է. «Իշ­խո­ղը երկն­ քում է» (­Դա­նիել 4.26): Իս­կա­պես, թա­գա­վո­րի դա­տաս­տանն Աստ­ծո ծրագ­րե­րում շատ ա­վե­լի մեծ նպա­տակ ու­նի, ո­րը հստա­կո­րեն ար­ տա­հայտ­վում է երկ­նա­յին էա­կի հրա­մա­նում. «որ­պես­զի ապ­րող­ներն ի­մա­նան, թե Բարձր­յալն է տի­րում մարդ­կանց թա­գա­վո­րու­թյան վրա, և­ում որ ու­զում է՝ տա­լիս է այն, և մարդ­կանց ա­նար­գին դնում է նրա վրա» (­Դա­նիել 4.17)։ Այլ խոս­քե­րով, Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի հան­դեպ կի­րառ­ված պատ­ժա­ մի­ջո­ցը պետք է դաս լի­նի բո­լո­րիս հա­մար։ Քա­նի որ մենք պատ­կա­ նում ենք «ապ­րող­նե­րի» շար­քին, պետք է ա­վե­լի մեծ ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նենք այն հիմ­նա­կան դա­սին, ո­րը պետք է քա­ղենք այն փաս­ տից, որ «­Բարձր­յալն է տի­րում մարդ­կանց թա­գա­վո­րու­թյան վրա»։ Ին­չո՞ւ է Բարձր­յա­լի կա­նոն­ներն ի­մա­նալն այդ­քան կարևոր դաս մեզ հա­մար։ Ինչ­պե՞ս պետք է այս գի­տակ­ցու­մը, օ­րի­նակ, ազ­դի մեր վե­րա­բեր­մուն­քի վրա նրանց նկատ­մամբ, ում վրա իշ­խա­նու­ թյուն ու­նենք։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 29

Բարձրացնելով աչքերը դեպի երկինք Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 4.34–37 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս և­ին­չո՞ւ ի­րե­ րը փոխ­վե­ցին թա­գա­վո­րի հա­մար։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 5

47

Աստ­ված թույլ է տա­լիս, որ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն ախ­տա­հար­վի տա­րօ­րի­նակ հի­վան­դու­թյամբ, սա­կայն ի վեր­ջո Նա վե­րա­կանգ­նում է թա­գա­վո­րի ա­ռողջ դա­տո­ղու­թյու­նը։ Զար­մա­նա­լիո­րեն ա­մեն ինչ փոխ­վում է, երբ մար­գա­րեի կան­խա­գու­շա­կած յոթ տա­րի­նե­րի վեր­ ջում հի­վանդ թա­գա­վորն իր աչ­քե­րը բարձ­րաց­նում է դե­պի եր­կինք (­Դա­նիել 4.34)։ «­Յոթ տա­րի շա­րու­նակ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն իր են­թա­կա­նե­րի զար­ ման­քի ա­ռար­կան էր, յոթ տա­րի շա­րու­նակ նա նվաս­տա­ցած-ստո­ րաց­ված էր ամ­բողջ աշ­խար­հի ա­ռաջ։ Հե­տո նրա բա­նա­կա­նու­թյու­նը վե­րա­կանգն­վեց, և խո­նար­հու­թյամբ նա­յե­լով դե­պի վեր՝ երկն­քի Աստ­ ծուն, նա հաս­կա­ցավ, որ իր պա­տի­ժը աստ­վա­ծա­յին ձեռ­քի գործն էր։ Հան­րա­յին հայ­տա­րա­րու­թյամբ նա ըն­դու­նեց իր մեղ­քը և­ի­րեն վե­րա­ կանգ­նե­լու Աստ­ծո մեծ ո­ղոր­մու­թյու­նը»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 520։ Կաս­կած ան­գամ չկա, որ մե­ծա­գույն փո­փո­խու­թյուն­ներ կա­րող են տե­ղի ու­նե­նալ, երբ մեր աչ­քե­րը դե­պի եր­կինք բարձ­րաց­նենք։ Հենց որ թա­գա­վո­րին վե­րա­դառ­նում է ա­ռողջ դա­տո­ղու­թյու­նը, նա վկա­յու­թյուն է տա­լիս այն մա­սին, որ սո­վո­րել է այս դա­սը։ Սա­կայն այս պատ­մու­թյունն ա­ռա­վե­լա­պես Աստ­ծո ո­ղոր­մու­թյան մա­սին է, քան Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի: Թա­գա­վո­րը բաց էր թո­ղել Իս­րա­յե­լի Աստ­ծուն որ­պես իր կյան­քի Տեր ըն­դու­նե­լու նախ­կին ե­րեք հնա­րա­վո­ րու­թյուն­նե­րը։ Նրան այդ հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը տրվում են, երբ նա գի­տակ­ցում է հու­դա­յա­ցի չորս ե­րի­տա­սարդ­նե­րի բա­ցա­ռիկ ի­մաս­ տու­թյու­նը (­Դա­նիել 1), երբ Դա­նիե­լը մեկ­նում է իր ե­րա­զը, (­Դա­նիել 2) և­ երբ ե­րեք հրեա­նե­րը կեն­դա­նի են դուրս գա­լիս կրա­կի հնո­ցից (­Դա­նիել 3)։ Ի վեր­ջո, ե­թե ե­րի­տա­սարդ­նե­րի նմա­նա­տիպ փրկու­թյու­ նը նրան չխո­նար­հեց­րեց, ա­պա ու­րիշ ի՞ն­չը կա­րող էր նրան փո­խել։ Ի հե­ճուկս կա­ռա­վար­չի հա­մա­ռու­թյան՝ Աստ­ված նրան չոր­րորդ հնա­ րա­վո­րու­թյուն է տա­լիս, ի վեր­ջո շա­հում է թա­գա­վո­րի սիրտն ու վե­ րա­կանգ­նում նրան իր թա­գա­վո­րա­կան ա­թո­ռին (­Դա­նիել 4)։ Ինչ­պես ցույց է տա­լիս Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի դեպ­քը, Աստ­ված մեզ տա­լիս է հնա­ րա­վո­րու­թյուն հնա­րա­վո­րու­թյան հետևից՝ վե­րա­կանգ­նե­լու մեզ Իր հետ ճիշտ փոխ­հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րի մեջ։ Ինչ­պես Պո­ղոսն է գրում շատ դա­րեր անց, Տե­րը «կա­մե­նում է, որ ա­մեն մար­դիկ փրկվեն և ճշ­ մար­տու­թյան գի­տու­թյա­նը գան» (Ա Տի­մո­թեոս 2.4)։ Այս պատ­մու­թյան մեջ մենք տես­նում ենք այս ճշմար­տու­թյան հզո­րա­գույն օ­րի­նակ։ Ո­րո՞նք են ե­ղել այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով Աստ­ված ձեզ խո­նար­հեց­րել է։ Ի՞նչ եք քա­ղել այդ փոր­ձա­ռու­թյու­նից։ Ի՞նչ փո­ 48

Դաս 5

փո­խու­թյուն­նե­րի կա­րիք կու­նե­նաք՝ խու­սա­փե­լու հա­մար հե­տա­ գա­յում նույն դասն ստա­նա­լուց։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 30

Խոնարհ ու երախտապարտ Զղ­ջա­ցող թա­գա­վո­րը հայ­տա­րա­րում է. «Երկ­րիս բո­լոր բնա­կիչ­ նե­րը ո­չին­չի պես են հա­մար­վում» (­Դա­նիել 4.35): Հաշ­վի առ­նե­լով հա­մա­տեքս­տը՝ ի՞նչ կարևոր դա­տո­ղու­թյուն է նա ա­նում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ­պե՞ս ենք ի­մա­նում, որ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն իս­կա­պես ան­կեղ­ծո­ րեն ըն­դու­նում է ճշմա­րիտ Աստ­ծուն։ Մի մեծ ա­պա­ցույց է պա­րու­նա­ կում այն փաս­տը, որ Նա­բու­գո­դո­նո­սորն ինքն է գրել Դա­նիել չոր­րորդ գլու­խը։ Եվ իս­կա­պես, այս գլխի մեծ մա­սը թվում է մեջ­բե­րում այն նա­մա­կից, ո­րը թա­գա­վորն ու­ղար­կում է իր լայ­նա­ծա­վալ թա­գա­վո­ րու­թյան բո­լոր անկ­յուն­նե­րը։ Այս նա­մա­կում թա­գա­վո­րը պատ­մում է իր հպար­տու­թյան և խե­լա­գա­րու­թյան մա­սին և խո­նար­հա­բար ըն­դու­նում է Աստ­ծո մի­ջամ­տու­թյունն իր կյան­քում։ Հին աշ­խար­հի միա­պետ­նե­րը հա­զիվ թե գրի առ­նեին մի բան, ո­րը կնվաս­տաց­ներ ի­րենց վար­կը։ Փաս­տը մնում է փաստ, որ հին աշ­խար­հի մեզ հա­սած ար­քա­յա­կան բո­լոր փաս­տաթղ­թե­րը թա­գա­վո­րի փա­ռա­բա­նու­թյան մա­սին են։ Սա­կայն նմա­նա­տիպ փաս­տաթղ­թի գո­յու­թյան փաս­տը, ո­րում թա­գա­վորն ըն­դու­նում է իր հպար­տու­թյունն ու կեն­դա­նա­կան վար­քա­գի­ծը, խո­սում է ի­րա­կան դար­ձի մա­սին։ Բա­ցի այդ, գրե­լով նա­մակ, որ­տեղ պատմ­վում է սե­փա­կան փոր­ձա­ռու­թյունն ու խո­նա­ րա­հա­բար խոս­տո­վան­վում Աստ­ծո գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյու­նը, թա­ գա­վո­րը գոր­ծում է որ­պես ա­վե­տա­րա­նիչ։ Նա այլևս ի վի­ճա­կի չէ իր մեջ պա­հել այն, թե ինչ է վե­րապ­րել և­ ինչ դա­սեր է քա­ղել ճշմա­րիտ Աստ­ծուց։ Ուս­տի այն, ինչ մենք տե­սանք այս­տեղ՝ թա­գա­վո­րի ա­ղոթ­ քում ու փա­ռա­բա­նու­թյան մեջ (­Դա­նիել 4.34–37), բա­ցա­հայ­տում է նրա փոր­ձա­ռու­թյան ի­րա­կան լի­նե­լը։ Թա­գա­վո­րի ար­ժե­հա­մա­կարգն այժմ տար­բեր է, և նա գի­տակ­ցում է մարդ­կա­յին իշ­խա­նու­թյան սահ­մա­նա­փա­կում­նե­րը։ Շ­նոր­հա­կա­լա­ կան խո­րը ա­ղոթ­քի ըն­թաց­քում թա­գա­վո­րը գո­վա­բա­նում ու մե­ծա­ րում է Դա­նիե­լի Աստ­ծո զո­րու­թյու­նը և­ըն­դու­նում է, որ «երկ­րիս բո­լոր Դաս 5

49

բնա­կիչ­նե­րը ոչն­չի պես են հա­մար­վում» (­Դա­նիել 4.35): Այ­սինքն մար­ դիկ չու­նեն ոչ մի բան, ո­րով կա­րող են պար­ծե­նալ։ Ուս­տի և Դա­նիե­լի գրքում ներ­կա­յաց­ված Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի վրա նետ­ված այս վեր­ջին հա­յաց­քը ցույց է տա­լիս խո­նարհ ու ե­րախ­տա­պարտ թա­գա­վո­րին, ով փա­ռա­բա­նում է Աստ­ծուն և մեզ նա­խազ­գու­շաց­նում հպար­տու­ թյու­նից։ Ի­հար­կե, Աստ­ված շա­րու­նա­կում է կյան­քեր փո­խել նաև այ­սօր։ Կապ չու­նի, թե որ­քան հպարտ կամ մե­ղա­վոր կա­րող են մար­դիկ լի­ նել, Աստ­ված լի է ո­ղոր­մու­թյամբ ու զո­րու­թյամբ, ո­րոնք ապս­տամբ մե­ղա­վոր­նե­րին կդարձ­նեն երկն­քի Աստ­ծո զա­վակ­ներ։ Կար­դա­ցե՛ք Փի­լիպ­պե­ցիս 2.1–11 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ենք մենք գտնում այս­տեղ, ին­չը պետք է ար­մա­տա­խիլ ա­նի հպար­տու­թյու­ նը մեր կյան­քից։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՀՈՒՆ­ՎԱ­ՐԻ 31

Հետագա ուսումնասիրության համար «Եր­բեմ­նի հպարտ կայս­րը դար­ձել էր Աստ­ծո խո­նարհ զա­վակ, դա­ժան, ամ­բար­տա­վան կա­ռա­վա­րի­չը՝ ի­մաս­տուն և կա­րե­կից թա­ գա­վոր։ Նա, ով մեր­ժել և հայ­հո­յել էր երկն­քի Աստ­ծուն, այժմ ըն­դու­ նել էր Բարձր­յա­լի իշ­խա­նու­թյու­նը և­ ան­կեղ­ծո­րեն խրա­խու­սում էր Ե­հո­վա­յի նկատ­մամբ երկ­յու­ղը և­ իր են­թա­կա­նե­րի եր­ջան­կու­թյու­նը։ Թա­գա­վոր­նե­րի Թա­գա­վո­րի և տե­րե­րի Տի­րոջ հան­դի­մա­նու­թյամբ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը վեր­ջա­պես դաս էր քա­ղել, ո­րը բո­լոր կա­ռա­վա­ րիչ­նե­րը կա­րիք ու­նեն առ­նե­լու, որ ի­րա­կան մե­ծու­թյունն ի­րա­կան բա­րու­թյան մեջ է ամ­փոփ­ված։ Նա ըն­դու­նեց Ե­հո­վա­յին որ­պես կեն­ դա­նի Աստ­ված` ա­սե­լով. «Արդ ես՝ Նա­բու­գո­դո­նո­սորս գո­վում, բարձ­ րաց­նում և փա­ռա­վո­րում եմ երկն­քի թա­գա­վո­րին, ո­րով­հետև Նրա բո­լոր գոր­ծե­րը՝ ճշմար­տու­թյուն և Նրա ըն­թաց­քը ի­րա­վունք են, և­ ո­ րով­հետև ամ­բար­տա­վա­նու­թյամբ վար­վող­նե­րին Նա կա­րո­ղա­նում է ցա­ծաց­նել»։ Աստ­ծո այն նպա­տա­կը, որ աշ­խար­հի մե­ծա­գուն թա­գա­վո­րու­ թյունն ի ցույց դնի Իր փառ­քը, այժմ ի կա­տար էր ած­վել։ Այս հրա­ պա­րա­կավ հայ­տա­րա­րու­թյու­նը, ո­րով Նա­բու­գո­դո­նո­սորն ըն­դու­նեց Աստ­ծո ո­ղոր­մա­ծու­թյու­նը, բա­րու­թյունն ու հե­ղի­նա­կու­թյու­նը, սրբա­ զան պատ­մու­թյան մեջ գրի առն­ված նրա կյան­քի վեր­ջին գոր­ծո­ղու­ թյունն էր»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 521։ 50

Դաս 5

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. «Հպար­տու­թյունն ա­ռաջ­նոր­դում է մնա­ցած բո­լոր չա­րիք­նե­րին. այն միան­գա­մայն հա­կաստ­վա­ծա­յին մտա­ծե­լա­կերպ է։ Դա ձեզ չա­փա­զան­ցու­թյո՞ւն է թվում։ Ե­թե ա­յո, ա­պա խոր­հե՛ք այդ մա­ սին… Որ­քան շատ հպար­տու­թյուն մարդ ու­նի իր մեջ, այն­քան շատ է ա­տում հպար­տու­թյունն ու­րիշ­նե­րի մեջ։ Ե­թե ու­զում եք բա­ ցա­հայ­տել, թե որ­քան հպարտ եք դուք, ա­մե­նա­հեշտ ձևը ինք­ներդ ձեզ հարց տալն է. «Որ­քան չեմ սի­րում, երբ մար­դիկ ինձ ար­հա­ մար­հան­քով են վե­րա­բեր­վում, հրա­ժար­վում են նկա­տել ինձ, մի­ ջամ­տում են ան­պա­տեհ ժա­մա­նակ, ինձ վերևից են նա­յում կամ պար­ծե­նում են»։ Հարցն այն է, որ յու­րա­քանչ­յուր մար­դու հպար­ տու­թյուն մրցակ­ցու­թյան մեջ է դի­մա­ցի­նի հպար­տու­թյան հետ։ Ու­զում էի ինքս լի­նել ե­րե­կույ­թին բո­լո­րի ու­շադ­րու­թյան կենտ­րո­ նում, և­ այժմ ինձ վատ եմ զգում, քա­նի որ դա ես չէի, այլ մեկ ու­ րի­շը։ Միև­նույն ո­լոր­տի մար­դիկ հա­մոզ­ված են, որ միմ­յան­ցից լավ են տի­րա­պե­տում ո­լոր­տին»։ Կ. Ս. Լ­յուիս, Մա­քուր քրիս­տո­նեու­ թյուն [Նյու Յորք, Թաչշս­թոն, 1996թ.], էջ 110։ Ի՞նչ է ա­սում Լ­յուիսն այս­տեղ, ին­չը կա­րող է ձեզ օգ­նել բա­ցա­հայ­տե­լու ձեր մեջ ե­ղած հպար­տու­թյու­նը։ 2. Այս, ինչ­պես նաև սրան նա­խոր­դող գլուխ­նե­րում դի­տարկ­վում է Աստ­ծո գե­րիշ­խա­նու­թյան թե­ման։ Ին­չո՞ւ է այս թե­ման հաս­կա­ նալն այդ­քան կարևոր։ Ի՞նչ դեր է խա­ղում շա­բաթն այս կարևո­ րա­գույն ճշմար­տու­թյու­նը մեր ըմբռ­նո­ղու­թյա­նը հա­սու դարձ­նե­լու հա­մա­ր։

Դաս 5

51

ԴԱՍ 6 ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 1–7

ԱՄԲԱՐՏԱՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ՝ ԿՈՐԾԱՆՈՒՄ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 5, Հայտ­նու­թյուն 17.4–6, Սաղ­մոս 96.5, Կո­ղո­սա­ցիս 1.15–17, Հռո­մեա­ցիս 1.16–32, Ժո­ղո­վող 8.11, Հայտ­նու­թյուն 14.8: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ Նա է ժա­մա­նակ­նե­րը և ժա­մե­րը փո­խո­ղը, թա­գա­վոր­ ներ ի­ջեց­նո­ղը և թա­գա­վոր­ներ դնո­ղը, Նա է տա­լիս ի­մաս­ տու­թյուն ի­մաս­տուն­նե­րին և հան­ճար՝ գիտ­նա­կան­նե­րին» (­Դա­նիել 2.21): Դա­նիել գրքի 5-րդ գլ­խում Աստ­ծո Խոս­քը մեզ տա­լիս է ցնցող ու դրա­մա­տիկ կեր­պով ա­վարտ­վող մարդ­կա­յին մե­ծամ­տու­թյան հզոր օ­րի­նակ։ Ճիշտ է, կա­րե­լի է վի­ճել, որ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րից եր­կար ժա­ մա­նակ պա­հանջ­վեց այս դա­սը քա­ղե­լու հա­մար, սա­կայն գո­նե նա քա­ղեց այդ դա­սը։ Իսկ նրա թոռ Բաղ­դա­սարն այդ դա­սը չքա­ղեց։ Տա­ ճա­րի ա­նոթ­նե­րը պա­լա­տա­կան սան­ձար­ձակ գի­նար­բու­քի ժա­մա­նակ օգ­տա­գոր­ծե­լով՝ Բաղ­դա­սա­րը պղծեց դրանք։ Սր­բապղծ­ման նման քայ­լը հա­վա­սա­րա­զոր է ոչ միայն Աստ­ծուն ձեռ­նոց նե­տե­լուն, այլև հենց Իր՝ Աստ­ծո վրա հար­ձակ­ման։ Ուս­տի Բաղ­դա­սա­րը լցնում է իր ա­նօ­րե­նու­թյուն­նե­րի բա­ժա­կը՝ գոր­ծե­լով փոքր եղջ­յու­րին նման­վող ո­ ճով (տե՛ս Դաի­նել 8), ո­րը հար­ձա­կում է գոր­ծում Աստ­ծո սրբա­րա­նի հի­մունք­նե­րի վրա։ Իշ­խա­նու­թյու­նը Բաղ­դա­սա­րի ձեռ­քից վերց­նե­լով՝ Աստ­ված ցույց է տա­լիս, թե ինչ է ա­նե­լու Իր ժո­ղովր­դի թշնա­մու հետ ժա­մա­նակ­նե­րի ա­մե­նա­վեր­ջում։ Դա­նիել գրքի 5-րդ գլ­խում պատմ­վող ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը տե­ղի են ու­նե­նում ՔԱ 539թ. հենց այն գի­շե­րը, երբ Բա­բե­լոնն ըն­կավ Մա­րա-­Պարս­կաս­տա­նի բա­նա­կի հար­ձակ­ման արդ­յուն­քում։ Ս­րա­նով և տե­ղի է ու­նե­նում ոս­կուց ար­ծա­թի ան­ցու­մը, ո­րը կան­խա­գու­շակ­վել էր Դա­նիել գրքի 2-րդ գլ­խում։ Եվ մեկ ան­գամ ևս պարզ դար­ձավ, որ Աստ­ված է ղե­կա­վա­րում աշ­խար­հի գոր­ծե­րը։ 52

Դաս 6

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 2

Բաղդասարի խնջույքը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.1–4 հա­մար­նե­րը Դա­նիել 1.1, 2 հա­մար­ նե­րի հետ միա­սին։ Ի՞նչ է ա­նում Բաղ­դա­սա­րը, որն այդ­քան վատ է։ Ինչ­պե՞ս է այն բա­ցա­հայ­տում նրա ի­րա­կան բնա­վո­րու­ թյու­նը։ Հա­մե­մա­տե՛ք նրա ա­րարք­նե­րը Հայտ­նու­թյուն 17.4–6 հա­մար­նե­րում նկա­րագր­վա­ծի հետ։ Ի՞նչ զու­գա­հեռ­ներ կա­րող եք գտնել։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Թա­գա­վո­րը հրա­մա­յում է, որ Ե­րու­սա­ղե­մի տա­ճա­րի սուրբ պա­ րա­գա­ներն օգ­տա­գործ­վեն որ­պես խմիչ­քի ա­նոթ­ներ։ Նա­բու­գո­դո­նո­ սո­րը զավ­թում է ա­նոթ­նե­րը Ե­րու­սա­ղե­մի տա­ճա­րից, սա­կայն դրանք դնում է իր աստ­ծո տա­ճա­րում, ին­չը ցույց է տա­լիս, որ նա գո­նե հար­ գում է դրանց սուրբ լի­նե­լը։ Սա­կայն Բաղ­դա­սա­րը սուրբ ա­նոթ­ներն ա­մե­նաան­վա­յել կեր­պով վե­րա­ծում է խմիչ­քի սպաս­քի։ Սուրբ ա­նոթ­նե­րից խմե­լով՝ Բաղ­դա­սա­րի պաշ­տոն­յա­նե­րը «գո­ վե­ցին ոս­կի և­ ար­ծա­թի, պղնձի, եր­կա­թի, փայ­տի և քա­րի աստ­ ված­նե­րին» (­Դա­նիել 5.4)։ Հար­կա­վոր է նկա­տել, որ նշված է վեց նյութ։ Բա­բե­լո­նա­ցի­ներն օգ­տա­գոր­ծում էին վաթ­սուն­յա­կի հա­մա­ կար­գը (հա­մա­կարգ, ո­րի հիմ­քում 60 թիվն էր)՝ հա­կա­ռակ մեր օ­ րե­րում օգ­տա­գործ­վող տասն­յա­կի հա­մա­կար­գի (ո­րի հիմ­քում 10 թիվն է)։ Ուս­տի աստ­ված­նե­րի վեց դա­սա­կար­գը ներ­կա­յաց­նում է բա­բե­լո­նա­կան աստ­վա­ծու­թյան ամ­բող­ջա­կա­նու­թյու­նը, հետևա­ բար նաև Բա­բե­լո­նի կրո­նա­կան հա­մա­կար­գի լիար­ժե­քու­թյու­նը։ Բա­վա­կա­նին հե­տաքրք­րա­կան է, որ նյու­թե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու­ նը նույնն է, ինչ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ե­րա­զում ներ­կա­յաց­ված ար­ ձա­նի նյու­թե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու­նը. միայն կավն է փո­խա­րին­ված փայ­տով։ Ինչ­պես և­ ե­րա­զում, քա­րը հայտն­վում է վեր­ջում. թեև այս­տեղ քա­րը ներ­կա­յաց­նում է կուռ­քե­րի նյու­թա­կան բա­ղադ­րու­ թյու­նը, այն նաև ցույց է տա­լիս Աստ­ծո դա­տաս­տանն աշ­խար­հի կայս­րու­թյուն­նե­րի վրա (տե՛ս Դա­նիել 2.44, 45), ո­րը խորհր­դան­ շում է Բա­բե­լո­նը։ Այս խնջույ­քը հա­մա­պա­տաս­խան կեր­պով ներ­կա­յաց­նում է վեր­ ջին ժա­մա­նակ­նե­րի Բա­բե­լո­նը, ո­րը նկա­րագր­ված է Հայտ­նու­թյուն Դաս 6

53

գրքում։ Ինչ­պես Բաղ­դա­սա­րը, վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի Բա­բե­լո­նի կի­նը ևս­ իր ձեռ­քում ու­նի ոս­կե գա­վաթ և պիղծ խմիչք է ա­ռա­ջար­ կում ազ­գե­րին։ Այլ կերպ ա­սած, կեղծ վար­դա­պե­տու­թյան և խե­ղա­ թյուր­ված երկր­պա­գու­թյան հա­մա­կար­գի մի­ջո­ցով ժա­մա­նա­կա­կից Բա­բե­լո­նը տա­նում է աշ­խար­հը դե­պի չա­րիք (­Հայտ­նու­թյուն 17.4–6)` մո­ռա­նա­լով այն դա­տաս­տա­նի մա­սին, ո­րը շու­տով թափ­վե­լու է իր գլխին։ Մի օր այդ դա­տաս­տա­նը գա­լու է։ Ո­րո՞նք են այն ճա­նա­պարհ­նե­րը, ո­րոն­ցով մեր հա­սա­րա­կու­թյու­ նը և մ­շա­կույ­թը պղծում են Աստ­ծո Խոս­քի ճշմար­տու­թյու­նը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք զգու­շա­նալ այդ պղծու­թյան մեջ նույ­նիսկ ա­ մե­նաանն­կատ կեր­պով մաս­նակ­ցե­լուց։ Շա­բաթ օ­րը քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը դա­սա­րա­նում։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 3

Անկոչ հյուր Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.5–8 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում, և­ին­ չո՞ւ է թա­գա­վո­րը պա­տաս­խա­նում հենց այդ կերպ։ Ի՞նչ զու­գա­ հեռ­ներ կա­րե­լի է գտնել այս պատ­մու­թյան և Դա­նիել 2-րդ գլ­խի միջև, և­ ին­չո՞ւ է այդ զու­գա­հե­ռը կարևոր (տե՛ս Սաղ­մոս 96.5, Կո­ղո­սա­ցիս 1.15–17)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ­պես Նա­բու­գո­դո­նո­սորն է վար­վում ի­րեն հա­մա­կած ճգնա­ժա­ մի դեպ­քում (­Դա­նիել 2.2, Դա­նիել 4.7), Բաղ­դա­սա­րը ևս կան­չում է մո­գե­րին, քաղ­դեա­նե­րին և բախտ նա­յող­նե­րին՝ բա­ցատ­րե­լու ա­ռեղծ­ վա­ծա­յին գրու­թյու­նը։ Եվ որ­պես­զի ա­պա­հո­վի նրանց բա­րե­խիղճ մո­ տե­ցու­մը հար­ցին, թա­գա­վո­րը շռայլ պարգև­ներ է խոս­տա­նում՝ (1) ծի­րա­նի հա­գուստ. այս գույ­նի հա­գուս­տը հին աշ­խար­հում հա­տուկ էր թա­գա­վո­րա­կան ըն­տա­նի­քին (Ես­թեր 8.15), (2) ոս­կե ման­յակ, ո­ րը բարձր սո­ցիա­լա­կան կար­գա­վի­ճա­կի նշան էր (Ծնն­դոց 41.42), և (3) թա­գա­վո­րու­թյան մեջ եր­րորդ իշ­խա­նի դիրք։ Վեր­ջին պարգևը հստակ կեր­պով ներ­կա­յաց­նում է այն ժա­մա­նակ­վա Բա­բե­լո­նի պատ­ մա­կան հան­գա­մանք­նե­րը։ Քա­նի որ Բաղ­դա­սա­րը երկ­րորդ կա­ռա­ վա­րիչն էր և­ իր հոր՝ Նա­բո­նի­դու­սի հետ հա­մա­կա­ռա­վա­րիչ, նա ա­ռա­ջար­կում է եր­րորդ կա­ռա­վար­չի պաշ­տո­նը։ Սա­կայն ի հե­ճուկս 54

Դաս 6

գայ­թակ­ղիչ պարգև­նե­րի՝ ի­մաս­տուն­նե­րը ևս մեկ ան­գամ չեն կա­րո­ ղա­նում բա­ցատ­րու­թյուն տրա­մադ­րել։ Որ­պես իր բո­լոր մեղ­քե­րի գա­գաթ­նա­կետ՝ թա­գա­վորն այժմ էլ փոր­ձում է ի­մաս­տու­թյուն գտնել սխալ տե­ղում։ Բա­բե­լո­նի մաս­ նա­գետ­նե­րը չեն կա­րո­ղա­նում բա­ցա­հայ­տել գրու­թյան նշա­նա­կու­ թյու­նը։ Այն գրված է ի­րենց մայ­րե­նի լեզ­վով՝ ա­րա­մեե­րեն (ին­չին կանդ­րա­դառ­նանք վաղ­վա դա­սում), սա­կայն նրանք չեն կա­րո­ղա­ նում հաս­կա­նալ բա­ռե­րի ի­մաս­տը։ Սա կա­րող է հի­շեց­նել մեզ այն, ինչ Տե­րը խո­սել է Ե­սա­յիա­յի մի­ջո­ցով. «Եվ պի­տի փչա­նա նրանց ի­ մաս­տուն­նե­րի ի­մաս­տու­թյու­նը, և հան­ճա­րեղ­նե­րի հան­ճա­րը պի­տի խա­փան­վի» (Ե­սա­յիա 29.14)։ Այս հա­մա­րը մեջ­բե­րե­լուց հե­տո Պո­ ղոս ա­ռաք­յալն ա­սում է. «Ո՞ւր է ի­մաս­տուն, ո՞ւր է դպիր, ո՞ւր է այս աշ­խար­հի քննող։ Չէ՞ որ Աստ­ված այս աշ­խար­հի ի­մաս­տու­թյու­նը հի­մա­րաց­րեց։ Ու­րեմն ո­րով­հետև Աստ­ծո ի­մաս­տու­թյան մեջ աշ­ խարհն ի­մաս­տու­թյու­նով չճա­նա­չեց Աստ­ծուն, Աստ­ված հա­ճեց, որ քա­րո­զու­թյան հի­մա­րու­թյու­նով ապ­րեց­նի հա­վա­տաց­յալ­նե­րին» (Ա Կորն­թա­ցիս 1.20, 21)։ Ո­րոշ ճշմար­տու­թյուն­ներ շատ կարևոր են, որ­պես­զի թողն­վեն, որ մար­դիկ ինք­նու­րույն փոր­ձեն դրանք հաս­կա­նալ։ Այդ իսկ պատ­ ճա­ռով Աստ­ված Ինքն է մեզ բա­ցա­հայ­տում այդ ճշմար­տու­թյուն­ նե­րը։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե ինչ պարգևատ­րում էր սպաս­վում, և հաշ­վի առ­նե­լով այն փաս­տը, թե ինչ էր տե­ղի ու­նե­նա­լու շու­տով, որ­քա՜ն ա­նար­ժեք էր ի­րա­կա­նում այդ պարգևատ­րու­մը։ Ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­սի այն մա­սին, թե որ­քան վա­ղան­ցիկ են աշ­ խար­հի բա­նե­րը, և­ին­չո՞ւ մենք պետք է մեր մտքում պա­հենք հա­ վի­տե­նու­թյան հե­ռան­կարն այն ա­մե­նում, ինչ ա­նում ենք։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 4

Թագուհու մուտքը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.9–12 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է թա­գու­հին ա­սում Դա­նիե­լի մա­սին, ո­րը թա­գա­վո­րը պետք է ի­մա­նար։ Ի՞նչ է վկա­ յում նրա մա­սին այն փաս­տը, որ նա չէր հի­շում նույ­նիսկ Դա­նիե­լի գո­յու­թյան մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 6

55

Քա­նի որ խնջույ­քի սրա­հում ներ­կա­նե­րը խու­ճա­պի են մատն­վել պա­տի վրա ի հայտ ե­կած ա­ռեղծ­վա­ծա­յին գրու­թյան պատ­ճա­ռով, ներս է գա­լիս թա­գու­հին ու ուղ­ղու­թյուն ցույց տա­լիս շփո­թա­հար թա­գա­վո­րին։ Նա վեր­ջի­նիս հի­շեց­նում է Դա­նիե­լի մա­սին, ում ե­ րազ­ներ մեկ­նե­լու և­ ա­ռեղծ­ված­ներ լու­ծե­լու ու­նա­կու­թյունն ի ցույց է դրվել Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ժա­մա­նակ­նե­րում։ Ե­թե Բաղ­դա­սարն այն­քան ի­մաս­տուն լի­ներ, որ­քան իր նա­խոր­դը, կի­մա­նար որ­տեղ փնտրել այս ա­ռեղծ­վա­ծա­յին գրու­թյան բա­ցատ­րու­թյու­նը։ Թա­գու­ հու մի­ջամ­տու­թյու­նը տե­ղին է թվում թա­գա­վո­րին, ով այդ պա­հին թվում է վերջ­նա­կա­նա­պես շփոթ­ված և չ­գի­տի ինչ ա­նել։ Թա­գու­ հու խոս­քե­րը հնչում են որ­պես Բաղ­դա­սա­րին ուղղ­ված հան­դի­մա­ նու­թյուն, որ վեր­ջինս աչ­քա­թող է ա­րել իր թա­գա­վո­րու­թյան միակ անձ­նա­վո­րու­թյա­նը, ով ու­նակ է մեկ­նել ա­ռեղծ­վա­ծա­յին գրու­թյու­ նը։ Թա­գու­հին նաև բա­նա­վոր կեր­պով հա­կիրճ ներ­կա­յաց­նում է Դա­նիե­լին՝ մար­գա­րեն ու­նի Սուրբ Աստ­ծո Հո­գին, լույս, հան­ճար և­ աստ­վա­ծա­յին ի­մաս­տու­թյուն, գե­րա­զանց հո­գի, գի­տու­թյուն, նա կա­րող է հաս­կա­նալ, մեկ­նել ե­րազ­ներ, հայտ­նել խրթնա­բա­նու­թյուն­ ներ և լու­ծել կնճիռ­ներ, նա մո­գե­րի, հմա­յող­նե­րի, քաղ­դեա­նե­րի և բախտ նա­յող­նե­րի գլխա­վորն էր Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի ժա­մա­նակ­նե­ րում (­Դա­նիել 5.11, 12)։ Մենք նո­րից զար­մա­նում ենք, թե ին­չու է Բաղ­դա­սարն այս­քա­նից հե­տո ան­տե­սում Դա­նիե­լին։ Հա­մարն այս հար­ցի ու­ղիղ պա­տաս­ խա­նը չի տա­լիս, սա­կայն մենք են­թադ­րում ենք, որ այդ ժա­մա­նակ Դա­նիե­լը, ծա­ռա­յե­լով թա­գա­վո­րին մինչև վեր­ջի­նի թա­գա­վո­րու­թյան առն­վազն եր­րորդ տա­րին (­Դա­նիել 8.1, 27), այլևս ակ­տիվ ծա­ռա­յու­ թյան մեջ չէ։ Պատ­ճառ­նե­րից մե­կը կա­րող է լի­նել Դա­նիե­լի տա­րի­ քը։ Նա պետք է որ լի­ներ մոտ 80 տա­րե­կան, և թա­գա­վո­րը մի­գու­ցե ցան­կու­թյուն հայտ­նած լի­ներ փո­խա­րի­նել ծեր ա­ռաջ­նորդ­նե­րին ե­ րի­տա­սարդ սերն­դի ներ­կա­յա­ցու­ցիչ­նե­րով։ Դա­նիե­լին ան­տե­սե­լու պատ­ճառ­նե­րից մե­կը կա­րող էր լի­նել նաև այն, որ թա­գա­վո­րը չէր ցան­կա­նում են­թարկ­վել Դա­նիե­լի Աստ­ծուն։ Սա­կայն, ինչ­պի­սին էլ որ լի­նեն պատ­ճա­ռը կամ պատ­ճառ­նե­րը, ապ­շեց­նում է այն փաս­տը, որ Դա­նիե­լի պես նկա­րա­գիր ու­նե­ցող մե­կը կա­րող էր այդ­քան շուտ մո­ ռաց­վել։ Կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 1.16–32 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կերպ ենք տես­նում այս տեքս­տե­րում ներ­կա­յաց­ված սկզբունք­նե­րը դրսևոր­վե­լիս ոչ միայն պատ­մու­թյան ըն­թաց­քում, այլև աշ­խար­ հում այ­սօր։ 56

Դաս 6

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 5

Կշռվեց և թեթև գտնվեց Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.13–28 հա­մար­նե­րը։ Ըստ Դա­նիե­լի՝ ի՞նչն է լի­նե­լու այս թա­գա­վո­րի շու­տա­փույթ վախ­ճա­նի պատ­ճա­ռը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հան­գա­մանք­նե­րից հար­կադր­ված՝ թա­գա­վո­րը դի­մում է Դա­նիե­լի խորհր­դին, սա­կայն, թվում է՝ դժկա­մա­բար։ Սա խո­սում է ա­վե­լի շուտ Դա­նիե­լի Աստ­ծո, քան իր՝ Դա­նիե­լի նկատ­մամբ թա­գա­վո­րի վե­րա­ բեր­մուն­քի մա­սին։ Իր հեր­թին, այն, ինչ ա­սում է Դա­նիելն ի պա­տաս­խան թա­գա­վո­ րի ա­ռատ պարգև­նե­րի խոս­տում­նե­րի, շատ բան է վկա­յում Դա­նիե­լի ար­ժեք­նե­րի և բ­նա­վո­րու­թյան մա­սին։ Հա­վա­նա­կան է նաև, որ Դա­ նիե­լը, հաս­կա­նա­լով ա­ռեղծ­վա­ծա­յին գրու­թյան ի­մաս­տը, գի­տակ­ ցում է, թե ի­րա­կա­նում որ­քան ա­նար­ժեք են այդ պարգև­նե­րը։ Դա­նիե­լը մե­ղադ­րում է թա­գա­վո­րին ե­րեք կե­տով։ Ա­ռա­ջին, Բաղ­դա­սարն ամ­բող­ջու­թյամբ ար­հա­մար­հել է Նա­բու­գո­ դո­նո­սո­րի փոր­ձա­ռու­թյու­նը։ Այ­լա­պես նա կա­պաշ­խա­րեր և­ իր նա­ խոր­դի նման կխո­նար­հեց­ներ ի­րեն։ Երկ­րորդ, Բաղ­դա­սարն օգ­տա­գոր­ծել է տա­ճա­րի ա­նոթ­նե­րը գի­ նի խմե­լու և­իր կուռ­քե­րին փա­ռա­բա­նե­լու հա­մար։ Այս­տեղ Դա­նիե­լը նախ­կի­նում ներ­կա­յաց­ված հեր­թա­կա­նու­թյամբ նշում է այն վեց տե­ սա­կի նյու­թե­րը, ո­րոնք օգ­տա­գործ­վում էին կուռ­քեր պատ­րաս­տե­լու հա­մար։ Եր­րորդ, թա­գա­վորն ար­հա­մար­հել է Աստ­ծուն փա­ռա­բա­նե­լու փաս­տը, այն Մե­կին, «ո­րի ձեռ­քին է քո շուն­չը, և­ ո­րինն են քո բո­լոր ճա­նա­պարհ­նե­րը» (­Դա­նիել 5.23)։ Թա­գա­վո­րին բա­ցա­հայ­տե­լով նրա իսկ ձա­խո­ղում­նե­րը՝ Դա­նիելն անց­նում է բա­ռե­րի մեկ­նու­թյա­նը։ Այս­տեղ մենք ի­մա­նում ենք, որ աստ­վա­ծա­յին գրա­ֆի­տին կազմ­ված է ե­րեք ա­րա­մեե­րեն բա­յե­րից (ա­ռա­ջին բա­յը կրկնվում է եր­կու ան­գամ)։ Դրանց հիմ­նա­կան նշա­ նա­կու­թյու­նը պետք է որ ծա­նոթ լի­ներ թա­գա­վո­րին ու նրա մո­գե­րին. ՄԱՆԷ «հաշվ­ված», ԹԵԿԷՂ «կշռված» և ՓԱՐՍԻՆ «բա­ժան­ված»։ Մա­րա-պարս­կա­կան բա­նա­կի՝ Բա­բե­լո­նի դար­պաս­նե­րի մոտ հաս­նե­լու փաս­տը հաշ­վի առ­նե­լով՝ թա­գա­վորն ու գու­շակ­նե­րը պետք է որ մի չա­րա­գու­շակ նշա­նա­կու­թյուն վե­րագ­րեին այդ գրու­թյա­նը, Դաս 6

57

սա­կայն գու­շակ­նե­րը չեն հա­մար­ձակ­վում տհաճ բան ա­սել թա­գա­ վո­րին։ Միայն Դա­նիելն է ու­նակ լի­նում վեր­ծա­նել գրու­թյունն ի­մաս­ տա­լից լու­րի, որ­պես­զի Բաղ­դա­սա­րին բա­ցա­հայ­տի դրա լիար­ժեք նշա­նա­կու­թյու­նը. «ՄԱՆԷ՝ Աստ­ված հաշ­վել է քո թա­գա­վո­րու­թյու­նը և­ա­վար­տել այն, ԹԵԿԷՂ՝ դու կշեռ­քով կշռվե­ցիր և թեթև գտնվե­ցիր, ՓԱՐՍԻՆ՝ քո թա­գա­վո­րու­թյու­նը բա­ժան­վեց և տր­վեց Մա­րա-­Պարս­ կաս­տա­նին» (­Դա­նիել 5.27, 28)։ Ս­րանք, մեղմ ա­սած, այն­քան էլ մխի­թա­րու­թյան և­ ու­րա­խու­թյան խոս­քեր չէին։ Դա­տավ­ճիռն ա­րագ վրա է հաս­նում թա­գա­վո­րին։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք սո­վո­րել վստա­հել Աստ­ծուն այն­պի­սի դեպ­քե­րում, երբ ար­ դա­րու­թյունն ու դա­տաս­տա­նը դեռ վրա չեն հա­սել (տե՛ս Ժո­ղո­վող 3.17, Ժո­ղո­վող 8.11, Մատ­թեոս 12.36, Հռո­մեա­ցիս 14.12.)։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 6

Բաբելոնի անկումը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.29–31 հա­մար­նե­րը Հայտ­նու­թյուն 14.8, 16.19, 18.2 հա­մար­նե­րի հետ մեկ­տեղ։ Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել Բաղ­դա­սա­րի Բա­բե­լո­նի անկ­ման մա­սին, ո­րը մատ­նան­շում է վեր­ ջին օ­րե­րի Բա­բե­լո­նի ան­կու­մը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ էլ որ լի­նի Բաղ­դա­սա­րի սխա­լը, նա իր խոս­քի տեր մարդ է։ Ի հե­ճուկս վատ լու­րի՝ նրան բա­վա­րա­րում է Դա­նիե­լի տված մեկ­ նու­թյու­նը, և­ այդ պատ­ճա­ռով նա Դա­նիե­լին տա­լիս է խոս­տաց­ված պարգև­նե­րը։ Թվում է, թե ըն­դու­նե­լով Դա­նիե­լի լու­րի ճշմար­տու­թյու­ նը, թա­գա­վո­րը ոչ ակն­հայտ կեր­պով ըն­դու­նում է Դա­նիե­լի Աստ­ծո ի­րա­կան լի­նե­լը։ Հե­տաքր­քիր է, որ Դա­նիելն այժմ ըն­դու­նում է այն պարգև­նե­րը, ո­րոնք սկզբում մեր­ժել էր, մի­գու­ցե այն պատ­ճա­ռով, որ դրանք այլևս չէին կա­րող ազ­դել իր մեկ­նու­թյան վրա։ Բա­ցի դա, այդ ժա­մա­նակ նման պարգև­ներն այլևս ա­նի­մաստ էին, քա­նի որ վրա էր հա­սել կայս­րու­թյան ան­կու­մը։ Ուս­տի, հա­վա­նա­բար քա­ղա­ քա­վա­րու­թյու­նից ել­նե­լով, մար­գա­րեն ըն­դու­նում է պարգև­նե­րը՝ շատ լավ ի­մա­նա­լով, որ թա­գա­վո­րու­թյան եր­րորդ կա­ռա­վա­րիչ լի­նե­լու է ըն­դա­մե­նը մի քա­նի ժամ։ 58

Դաս 6

Բա­բե­լոնն ընկ­նում է ճիշտ այն­պես, ինչ­պես հայ­տա­րա­րել էր մար­ գա­րեն։ Եվ դա տե­ղի է ու­նե­նում շատ ա­րագ. մինչ թա­գա­վորն ու նրա պա­լա­տա­կան­նե­րը խմում են, քա­ղաքն ընկ­նում է ա­ռանց ճա­կա­ տա­մար­տի։ Ըստ Հե­րո­դո­տոս պատ­մի­չի՝ պար­սիկ­նե­րը ջրանցք են փո­րում, փո­խում են Եփ­րատ գե­տի հու­նը և գե­տի նախ­կին հու­նով մտնում են քա­ղաք։ Բաղ­դա­սարն սպան­վում է նույն գի­շե­րը։ Նրա հայր Նա­բո­նի­դուսն ար­դեն լքած է լի­նում քա­ղա­քը՝ հե­տա­գա­յում հանձն­վե­լով նոր կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի ձեռ­քը։ Այս­պես, մարդ­կու­թյա­նը երբևէ հայտ­նի ա­մե­նա­մեծ կայս­րու­թյու­նը կնքում է իր մահ­կա­նա­ ցուն։ Բա­բե­լո­նը՝ ոս­կե գլու­խը, այլևս չկա։ «­Բաղ­դա­սա­րին բա­զում հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ էին տրվել ճա­ նա­չե­լու և կա­տա­րե­լու Աստ­ծո կամ­քը։ Նա տե­սել էր իր պապ Նա­ բու­գո­դո­նո­սո­րին վտար­ված մարդ­կա­յին հա­սա­րա­կու­թյու­նից։ Նա տե­սել էր, թե ինչ­պես է այն Մե­կը, Ով հպարտ միա­պե­տին օժ­տել էր խել­քով ու ա­ռողջ դա­տո­ղու­թյամբ, նրա­նից հետ վերց­նում դրանք՝ վեր­ջի­նիս դրան­ցով հպար­տա­նա­լու պատ­ճա­ռով։ Նա տե­սել էր թա­ գա­վո­րին՝ վտար­ված թա­գա­վո­րու­թյու­նից և դաշ­տի գա­զան­նե­րի ըն­ կե­րակ­ցու­թյամբ բնակ­վե­լիս։ Սա­կայն զվար­ճանք­նե­րի և սե­փա­կան հա­ճույք­նե­րը բա­վա­րա­րե­լու նկատ­մամբ Բաղ­դա­սա­րի սե­րը նրա հի­ շո­ղու­թյու­նից ջնջել էին այն դա­սե­րը, ո­րոնք նա եր­բեք չպետք է մո­ռա­ նար, և նա գոր­ծեց նույ­նան­ման մեղ­քեր, ո­րոնք Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի վրա բե­րե­ցին ապ­շե­ցու­ցիչ դա­տաս­տան­ներ։ Նա վատ­նեց ո­ղոր­մա­ ծա­բար ի­րեն տրված հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րը՝ մեր­ժե­լով օգ­տա­գոր­ծել դրանք ճշմար­տու­թյա­նը ծա­նո­թա­նա­լու հա­մար»։ Է­լեն Ուայթ, Աստ­ վա­ծաշն­չի ար­ձա­գանք, 1898թ. ապ­րի­լի 25։ «Ճշ­մար­տու­թյա­նը ծա­նո­թա­նա­լու» ի՞նչ հնա­րա­վո­րու­թյուն­ներ են մեզ տրվում։ Ի՞նչ է դա նշա­նա­կում։ Ո՞ր պա­հին կա­րող ենք ա­սել, որ ծա­նոթ ենք այն ողջ ճշմար­տու­թյա­նը, ո­րը պետք է ի­մա­նանք։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 7

Հետագա ուսումնասիրության համար Հին աշ­խար­հի ար­քու­նի­քում մե­ծա­մեծ խնջույք­նե­րը սո­վո­րա­կան երևույթ էին։ Թա­գա­վոր­նե­րը սի­րում էին կազ­մա­կեր­պել շռայլ ու շքեղ ե­րե­կույթ­ներ՝ ի­րենց մե­ծու­թյունն ու ինք­նավս­տա­հու­թյունն ի ցույց դնե­ լու հա­մար։ Թեև կոնկ­րետ այս խնջույ­քի բո­լոր ման­րա­մաս­նե­րը մեզ հայտ­նի չեն, մենք գի­տենք, որ այն կազ­մա­կերպ­վել էր այն ժա­մա­նակ, Դաս 6

59

երբ մա­րա-պարս­կա­կան բա­նա­կը կազմ ու պատ­րաստ էր հար­ձակ­վե­ լու Բա­բե­լո­նի վրա։ Սա­կայն ե­թե դա­տենք մարդ­կա­յին տե­սանկ­յու­նից, ան­հանգս­տու­թյան ոչ մի ա­ռիթ չկար։ Բա­բե­լոնն ու­ներ ա­մուր պա­ րիսպ­ներ, շատ տա­րի­նե­րի հա­մար կու­տա­կած սննդի պա­շար և շատ ջուր, քա­նի որ Եփ­րատ գետն անց­նում էր քա­ղա­քի սրտով։ Ուս­տի և Բաղ­դա­սար թա­գա­վո­րը խնդիր չի տես­նում խնջույք կազ­մա­կեր­պե­լու փաս­տի մեջ այն ժա­մա­նակ, երբ թշնա­մին շրջա­պա­տել է քա­ղա­քը։ Նա պատ­վի­րում է կարևոր տո­նա­կա­տա­րու­թյուն, ո­րը շու­տով վե­րած­վում է սան­ձար­ձակ գի­նար­բու­քի։ Մարդ­կա­յին ամ­բար­տա­վա­նու­թյան ինչ­ պի­սի՜ հզոր օ­րի­նակ, հատ­կա­պես երբ այն հա­կադր­վում է Տի­րոջ զո­րու­ թյա­նը։ Դա­նիե­լի մի­ջո­ցով Աստ­ված ա­սում է թա­գա­վո­րին, որ հա­կա­ռակ ճշմար­տու­թյու­նը ճա­նա­չե­լու բո­լոր հնա­րա­վո­րու­թյուն­նե­րի, ո­րոնք թա­ գա­վորն ու­նե­ցել է, նա չփա­ռա­վո­րեց «այն Աստ­ծուն, ո­րի ձեռ­քին է քո շուն­չը, և­ո­րինն են քո բո­լոր ճա­նա­պարհ­նե­րը» (­Դա­նիել 5.23)։ «Ազ­գե­րի պատ­մու­թյունն այ­սօր էլ խո­սում է մեզ հետ: Յու­րա­քանչ­ յուր ազգ և­ ա­մեն ան­հատ իր հա­մար ո­րո­շած տեղ ու­նի Աստ­ծո մեծ ծրագ­րում: Այ­սօր մար­դիկ և­ ազ­գե­րը փորձ­վում են Նրա ձեռ­քի չա­ փի­չով, Ով չի սխալ­վում: Յու­րա­քանչ­յուրն ինքն է ընտ­րում իր ճա­կա­ տա­գի­րը, իսկ Աստ­ված կա­ռա­վա­րում է բո­լո­րին՝ ի­րա­կա­նաց­նե­լով իր ծրագ­րե­րը»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 536։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Դա­սա­րա­նում քննար­կե՛ք կի­րա­կի օր­վա հար­ցի պա­տաս­խանն այն մա­սին, թե ինչ­պես են հա­սա­րա­կու­թյունն ու մշա­կույ­թը պղծում Աստ­ծո ճշմար­տու­թյու­նը։ Ո­րո՞նք են այդ ճա­նա­պարհ­նե­ րը, և մենք՝ որ­պես ե­կե­ղե­ցի և­որ­պես ան­հատ­ներ, ինչ­պե՞ս պետք է պա­տաս­խա­նենք այդ պղծու­թյուն­նե­րին։ 2. Ի՞նչ է այս պատ­մու­թյու­նը սո­վո­րեց­նում մեզ այն մա­սին, որ փրկու­ թյու­նը ոչ այն­քան նրա մա­սին է, թե ինչ մենք գի­տենք, որ­քան՝ թե ինչ­պի­սին է մեր ար­ձա­գան­քը մեր ի­մա­ցա­ծին (տե՛ս Դա­նիել 5.22): 3. Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 5.23 հա­մա­րը։ Ի՞նչ կարևոր հոգևոր սկզբունք­ներ ենք գտնում այս տեքս­տում։ Օ­րի­նակ՝ ինչ­պե՞ս է հա­ մա­րը նա­խազ­գու­շաց­նում մեզ Աստ­ծո դեմ հանդգ­նե­լու մա­սին։ Կամ ի՞նչ է այն մեզ սո­վո­րեց­նում Աստ­ծո մա­սին ոչ միայն որ­պես Ա­րա­րիչ, այլև որ­պես մեր գո­յու­թյու­նը Պահ­պա­նող։ 4. Նույ­նիսկ չհաս­կա­նա­լով բա­ռե­րի ի­մաս­տը՝ Բաղ­դա­սա­րը վա­խե­ ցավ (­Դա­նիել 5.6): Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, թե ինչ է նշա­ նա­կում ապ­րել մեղ­քի զգա­ցու­մո­վ։ 60

Դաս 6

ԴԱՍ 7 ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 8–14

ԱՌՅՈՒԾՆԵՐԻ ԳՈՒԲԻՑ՝ ՀՐԵՇՏԱԿՆԵՐԻ ԲՆԱԿԱՎԱՅՐ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 6, Ա Թա­գա­վո­րաց 18.6–9, Մատ­թեոս 6.6, Գործք ա­ ռա­քե­լոց 5.27–32, Մար­կոս 6.14–29, Եբ­րա­յե­ցիա 11.35–38: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Այն ժա­մա­նակ հրա­մա­նա­տար­նե­րը և կու­սա­կալ­նե­րը աշ­ խա­տում էին մի պատ­ճառ գտնել Դա­նիե­լի դեմ կա­ռա­վա­ րու­թյան կող­մից, բայց բնավ մի պատ­ճառ և չա­րու­թյուն չկա­րո­ղա­ցան գտնել, ո­րով­հետև նա հա­վա­տա­րիմ էր, և­ ոչ մի հան­ցանք և չա­րու­թյուն չգտնվեց նրա վրա» (­Դա­նիել 6.4): Երբ Մա­րա-­Պարս­կաս­տա­նը գրա­վում է Բա­բե­լո­նը, մա­րաց թա­ գա­վոր Դա­րե­հը ճա­նա­չում է Դա­նիե­լի ի­մաս­տու­թյու­նը և հ­րա­վի­րում նրան նոր կա­ռա­վա­րու­թյան մաս կազ­մել։ Տա­րեց մար­գա­րեն գե­րա­ զանց կեր­պով է կա­տա­րում իր պե­տա­կան պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը, և­արդ­յուն­քում նոր թա­գա­վո­րը նրան նշա­նա­կում է մա­րաց-պար­սից կա­ռա­վա­րու­թյան գլխա­վոր կա­ռա­վա­րիչ։ Սա­կայն գլու­խը ցույց է տա­լիս, որ Դա­նիե­լը դառ­նում է նա­խան­ձի զոհ, ին­չը կա­րե­լի է ար­դա­րա­ցիո­րեն հա­մա­րել «ա­ռա­ջին մեղ­քը»: Այ­ դու­հան­դերձ, մինչև պատ­մու­թյու­նը կա­վարտ­վի, մենք տես­նում ենք, որ Դա­նիե­լը հա­վա­տա­րիմ է ոչ միայն իր աշ­խար­հիկ պար­տա­կա­ նու­թյուն­նե­րին Մա­րա-­Պարս­կաս­տա­նի կա­ռա­վա­րու­թյու­նում, այլև կարևո­րա­գույն կեր­պով՝ իր Աստ­ծուն։ Եվ մենք կա­րող ենք վստահ լի­նել, որ, մեծ հաշ­վով, նրա հա­վա­տար­մու­թյունն առ Աստ­ված ուղ­ ղա­կիո­րեն ազ­դում է նաև այլ ո­լորտ­նե­րում նրա ցու­ցա­բե­րած հա­վա­ տար­մու­թյան վրա։ Դա­նիե­լի հա­լա­ծանք­ներն օ­րի­նակ են ծա­ռա­յում Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար վեր­ջին օ­րե­րում։ Այս պատ­մու­թյու­նը չի են­թադ­րում, որ Աստ­ ծո ժո­ղո­վուր­դը կա­զատ­վի փոր­ձու­թյուն­նե­րից ու տա­ռա­պան­քից։ Դաս 7

61

Սա­կայն հստակ կեր­պով ե­րաշ­խա­վոր­վում է, որ չա­րի հետ հա­կա­ մար­տու­թյան մեջ բա­րին հաս­տա­տա­պես հաղ­թե­լու է, և Աստ­ված ի վեր­ջո ար­դա­րաց­նե­լու է Իր ժո­ղովր­դին։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 9

Նախանձ մարդիկ Նույ­նիսկ երկն­քի կա­տար­յալ մի­ջա­վայ­րում Ա­րուս­յա­կը նա­խան­ ձում է Քրիս­տո­սին։ «Ա­րուս­յա­կը նա­խան­ձում էր Հի­սուս Քրիս­տո­սին։ Թեև երբ բո­լոր հրեշ­տակ­նե­րը խո­նարհ­վե­ցին Հի­սու­սի ա­ռաջ՝ ըն­դու­ նե­լու Նրա գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյու­նը, բարձր հե­ղի­նա­կու­թյունն ու ար­դա­րա­ցի կա­ռա­վա­րու­մը, նա նույն­պես խո­նարհ­վեց բո­լո­րի հետ, սա­կայն նրա սիր­տը լի էր նա­խան­ձով և­ա­տե­լու­թյամբ»։ Է­լեն Ուայթ, Փր­կու­թյան պատ­մու­թյուն, էջ 14։ Նա­խանձն այն­քան վտան­գա­վոր զգա­ցո­ղու­թյուն է, որ հենց Տա­սը պատ­վի­րան­նե­րում, սպա­նու­թյան ու գո­ղու­թյան ար­գել­քի հետ մեկ­տեղ, կա նաև պատ­վի­րան ա­գա­հու­ թյան դեմ (տե՛ս Ե­լից 20.17): Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.1–5 հա­մար­նե­րը Ծնն­դոց 37.11 և Ա Թա­ գա­վո­րաց 18.6–9 հա­մար­նե­րի հետ մեկ­տեղ։ Ի՞նչ դեր է խա­ղում նա­խանձն այս բո­լոր պատ­մու­թյուն­նե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լի վար­չա­րա­րա­կան ու­նա­կու­թյուն­նե­րը տպա­վո­րում են թա­գա­վո­րին, սա­կայն հա­րու­ցում են մյուս պաշ­տոն­յա­նե­րի նա­խան­ ձը։ Ուս­տի նրանք գաղտ­նի հա­մա­ձայ­նու­թյան են գա­լիս ա­զատ­վել Դա­նիե­լից՝ վեր­ջի­նիս մե­ղադ­րե­լով կա­շա­ռա­կե­րու­թյան մեջ։ Սա­կայն ի­րենց ջա­նա­դիր փնտրտու­քի մեջ ոչ մի կեղ­ծիք չեն գտնում Դա­նիե­լի վար­չա­կան գոր­ծե­րում։ «Բնավ մի պատ­ճառ և չա­րու­թյուն չկա­րո­ ղա­ցան գտնել, ո­րով­հետև նա հա­վա­տա­րիմ էր, և­ ոչ մի հան­ցանք և չա­րու­թյուն չգտնվեց նրա վրա» (­Դա­նիել 6.4)։ «­Հա­վա­տա­րիմ» թարգ­ման­ված ա­րա­մեե­րեն բա­ռը կա­րե­լի է թարգ­մա­նել նաև «վստա­հե­լի»։ Դա­նիելն ան­բիծ է. չկա մի բան, ին­չի հի­ման վրա պաշ­տոն­յա­նե­ րը կա­րող են կեղծ մե­ղադ­րանք ներ­կա­յաց­նել նրան։ Սա­կայն նրանք զգում են նաև, թե որ­քան հա­վա­տա­րիմ է Դա­նիելն իր Աստ­ծուն և­որ­ քան հնա­զանդ՝ իր Աստ­ծո օ­րեն­քին։ Ուս­տի նրանք շու­տով հաս­կա­ նում են, որ Դա­նիե­լի դեմ դա­վեր նյու­թե­լու հա­մար ի­րենք պետք է մի 62

Դաս 7

այն­պի­սի ի­րա­վի­ճակ ստեղ­ծեն, ո­րում Դա­նիե­լը կանգ­նի կա՛մ Աստ­ծո օ­րեն­քին, կա՛մ կայ­սեր օ­րեն­քին հնա­զանդ­վե­լու բարդ ընտ­րու­թյան ա­ռաջ։ Ճա­նա­չե­լով Դա­նիե­լին՝ պաշ­տոն­յա­նե­րը բա­ցար­ձա­կա­պես վստահ են, որ հա­մա­պա­տաս­խան հան­գա­մանք­նե­րի դեպ­քում, Դա­ նիե­լը կկանգ­նի իր Աստ­ծո, ոչ թե կայ­սեր օ­րեն­քի կող­մը։ Դա­նիե­լի հա­ վա­տար­մու­թյան ինչ­պի­սի՜ վկա­յու­թյուն։ Ինչ­պի­սի՞ պայ­քար եք ու­նե­ցել նա­խան­ձի դեմ և­ինչ­պե՞ս եք գլուխ բե­րել այդ պայ­քա­րը։ Ին­չո՞ւ է նա­խանձն այդ­քան ա­նո­ղոք և կոր­ ծա­նա­րար հոգևոր թե­րու­թյուն։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 10

Դավադրություն Դանիելի դեմ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.6–9 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է թաքն­ված այս հրա­մա­նի հետևում։ Ինչ­պե՞ս են դա­վա­դիր­ներն օգտ­վում թա­գա­ վո­րի սնա­փա­ռու­թյու­նից։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­րե­հը կա­րող է ան­լուրջ թվալ, երբ ար­ձա­կում է մի հրա­ման, ո­րը շու­տով ցան­կա­նում է ու­ժը կորց­րած ճա­նա­չել։ Նա ընկ­նում է պաշ­ տոն­յա­նե­րի պատ­րաս­տած ծու­ղա­կը, ով­քեր այն­քան խե­լա­ցի են, որ խա­ղում են վեր­ջերս կա­ռուց­ված թա­գա­վո­րու­թյան քա­ղա­քա­կան հան­գա­մանք­նե­րի հետ։ Դա­րեհն ա­պա­կենտ­րո­նաց­րել էր կա­ռա­վա­ րու­թյունն ու ստեղ­ծել 120 սատ­րա­պու­թյուն­ներ՝ կա­ռա­վա­րումն ա­վե­ լի արդ­յու­նա­վետ դարձ­նե­լու հա­մար։ Սա­կայն նման գոր­ծո­ղու­թյու­նը եր­կա­րա­ժամ­կետ հե­ռան­կա­րում են­թադ­րում է ո­րո­շա­կի ռիս­կեր: Ազ­դե­ցիկ կա­ռա­վա­րի­չը կա­րող է հեշ­տու­թյամբ ապս­տամ­բու­թյուն հա­րու­ցել և բա­ժան­վել թա­գա­վո­րու­թյու­նից։ Ուս­տի այն օ­րեն­քը, որն ստի­պում է բո­լո­րին ե­րե­սուն օր շա­րու­նակ միայն թա­գա­վո­րից բան խնդրել, թվում է թա­գա­վո­րի նկատ­մամբ հա­վա­տար­մու­թյուն ա­պա­ հո­վե­լու և ցան­կա­ցած խռո­վու­թյուն կան­խե­լու լավ ռազ­մա­վա­րու­ թյուն։ Սա­կայն պաշ­տոն­յա­նե­րը թա­գա­վո­րի ա­ռաջ ստում են՝ ա­սե­լով, թե այդ ա­ռա­ջար­կու­թյան գա­ղա­փարն ա­ջակ­ցու­թյուն ու­նի «բո­լոր» հրա­մա­նա­տար­նե­րի, նա­խա­րար­նե­րի, կու­սա­կալ­նե­րի, խորհր­դա­ կան­նե­րի և կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի կող­մից. սա ակն­հայտ սխալ էր, քա­նի որ Դա­նիե­լը նե­րառ­ված չէր այս ցու­ցա­կում։ Բա­ցի այդ, աստ­ծո նման վե­րա­բեր­մունք ստա­նա­լը կա­րող էր գրա­վիչ թվալ թա­գա­վո­րին։ Դաս 7

63

Ոչ մի ա­պա­ցույց չկա, որ պար­սիկ թա­գա­վո­րը երբևէ հա­վակ­նել է աստ­վա­ծա­յին կար­գա­վի­ճա­կի։ Այ­դու­հան­դերձ, հրա­մա­նը կա­րող էր նպա­տակ ու­նե­նալ թա­գա­վո­րին դարձ­նել աստ­ված­նե­րի միակ ներ­ կա­յա­ցու­ցի­չը ե­րե­սուն օր շա­րու­նակ. սա նշա­նա­կում է, որ աստ­ված­ նե­րին ուղղ­ված ա­ղոթք­նե­րը պետք է ուղղ­վեին նրա մի­ջո­ցով։ Ցա­վոք, թա­գա­վո­րը չի փոր­ձում պար­զել այս ա­ռա­ջար­կի հետևում թաքց­ված դրդա­պատ­ճառ­նե­րը։ Ուս­տի և ձա­խո­ղում է ըն­կա­լել, որ այն օ­րեն­քը, որն, իբր, պետք է կան­խեր դա­վադ­րու­թյուն­նե­րը, ինք­նին դա­վադ­րու­ թյուն է Դա­նիե­լի դեմ։ Ու­շադ­րու­թյան են ար­ժա­նի այս օ­րեն­քի եր­կու տե­սանկ­յուն­ներ։ Ա­ռա­ջի­նը, օ­րեն­քը խախ­տո­ղի հա­մար նա­խա­տես­ված պա­տի­ժը նրան առ­յուծ­նե­րի գուբ նե­տելն է։ Քա­նի որ այս պատ­ժա­մի­ջո­ցի մա­ սին այլևս ոչ մի տեղ վկա­յու­թյուն չկա, այն կա­րող է լի­նել Դա­նիե­ լի թշնա­մի­նե­րի հա­տուկ ա­ռա­ջար­կը։ Հին աշ­խար­հում Մեր­ձա­վոր Արևել­քի միա­պետ­ներն առ­յուծ­նե­րին պա­հում էին վան­դակ­նե­րում և­ ար­ձա­կում դրանց որ­սի ժա­մա­նակ։ Այս­տե­ղից կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ առ­յուծ­նե­րի պա­կա­սու­թյուն չէր զգաց­վում այն մար­դուն բզկտե­լու հա­մար, ով կհա­մար­ձակ­վեր խախ­տել թա­գա­վո­րի օ­րեն­քը։ Երկ­րորդ, հրա­մա­նը փո­փոխ­ման են­թա­կա չէ։ «­Մա­րաց և Պար­սից օ­րեն­քի» ան­փո­փոխ բնույ­թի մա­սին խոս­վում է նաև Ես­թեր 1.19 և Ես­թեր 8.8 հա­մար­նե­րում։ Հին հույն պատ­միչ Դիո­դո­րոս Սի­ցի­լիա­ցին նշում է մի դեպք, երբ Դա­րեհ Գ-ն (չշփո­թել Դա­նիե­լի գրքում նշված Դա­րեհ թա­ գա­վո­րի հետ) փո­խում է միտ­քը, սա­կայն այլևս ի վի­ճա­կի չի լի­նում ու­ժը կորց­րած հայ­տա­րա­րել մա­հա­պա­տի­ժը, ո­րը սահ­մա­նել էր ան­ մեղ մար­դու հա­մար։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 11

Դանիելի աղոթքը «­Բայց դու երբ որ ա­ղոթք ա­նես, մտի՛ր քո սեն­յա­կը և դուռդ փա­ կած ա­ղո՛թք ա­րա դե­պի քո Հայ­րը, որ ծա­ծու­կում է, և քո Հայ­րը, որ ծա­ծուկ տե­ղը տես­նում է, հայտ­նա­պես կհա­տու­ցի քեզ» (­Մատ­թեոս 6.6)։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.10 հա­մա­րը։ Ին­չո՞ւ Դա­նիե­լը չի ա­ղո­թում պար­զա­պես գաղտ­նի, որ ոչ ոք չտես­նի ի­րեն։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 64

Դաս 7

Դա­նիե­լը փոր­ձա­ռու պե­տա­կան գոր­ծիչ է, սա­կայն, ա­մե­նից ա­ ռաջ, նա Աստ­ծո ծա­ռան է։ Եվ որ­պես այդ­պի­սին՝ կա­ռա­վա­րու­թյան միակ ան­դամն է, ով հաս­կա­նում է, թե ինչ է թաքն­ված թա­գա­վո­րի հրա­մա­նի հետևում։ Դա­րե­հի հա­մար այս հրա­մա­նը հա­վա­սա­րա­զոր է թա­գա­վո­րու­թյան միա­բա­նու­թյունն ամ­րապն­դե­լուն, սա­կայն դա­ վա­դիր­նե­րի հա­մար այն Դա­նիե­լից ա­զատ­վե­լու ռազ­մա­վա­րու­թյուն է։ Ի­հար­կե, դա­վադ­րու­թյան ի­րա­կան պատ­ճառ­ներն ու շար­ժա­ ռիթ­նե­րը թաքն­ված են Աստ­ծո և չա­րի ու­ժե­րի միջև տիե­զե­րա­կան պա­տե­րազ­մի հետևում։ Այդ ժա­մա­նակ (ՔԱ 539թ.) Դա­նիելն ար­դեն ստա­ցել էր Դա­նիե­լի 7-րդ (ՔԱ 553թ.) և 8-րդ (ՔԱ 551թ.) գլուխ­նե­րում նկա­րագր­ված տե­սիլք­նե­րը։ Ուս­տի նա հաս­կա­նում է, որ թա­գա­վո­ րի հրա­մա­նը ոչ թե պար­զա­պես մարդ­կա­յին քա­ղա­քա­կա­նու­թյուն է, այլև տիե­զե­րա­կան պա­տե­րազ­մի մի դրվագ։ Այն տե­սիլ­քը, որ­տեղ մար­դու Որ­դին Աստ­ծո ժո­ղովր­դին է տա­լիս թա­գա­վո­րու­թյու­նը, ինչ­ պես նաև մեկ­նող հրեշ­տա­կի մխի­թա­րիչ օգ­նու­թյու­նը (­Դա­նիել 7) նրան հա­մար­ձա­կու­թյուն են տա­լիս գլու­խը բարձր դի­մա­կա­յել ճգնա­ ժա­մին։ Նա կա­րող էր նաև խոր­հել իր ըն­կեր­նե­րի փոր­ձա­ռու­թյան մա­սին, ով­քեր բա­վա­կա­նա­չափ հա­մար­ձակ գտնվե­ցին չհնա­զանդ­ վե­լու Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի հրա­մա­նին (­Դա­նիել 3)։ Ուս­տի նա չի փո­խում երկր­պա­գու­թյան իր սո­վո­րույ­թը: Նրա տան պա­տու­հան­նե­րը բաց էին վեր­նա­տա­նը դե­պի Ե­րու­սա­ղեմ, և նա շա­ րու­նա­կում է սո­վո­րա­կա­նի պես օ­րը ե­րեք ան­գամ իր ա­ղոթ­քը հղել առ Աստ­ված ու գո­վա­բա­նել Նրան։ Ի հե­ճուկս գո­յու­թյուն ու­նե­ցող ար­գել­քի, ո­րը թույլ չէր տա­լիս խնդրանք ներ­կա­յաց­նել որևէ մար­դու կամ աստ­ ծո՝ Դա­նիելն իր ա­ղոթ­քի կյան­քը թաքց­նե­լու ոչ մի նա­խազ­գու­շա­կան մի­ջո­ցա­ռում ձեռք չի առ­նում նույ­նիսկ այդ ճգնա­ժա­մա­յին ե­րե­սուն օ­րե­րի ըն­թաց­քում։ Նա կազ­մում է բա­ցար­ձակ փոք­րա­մաս­նու­թյուն, քա­նի որ միակն է տասն­յակ կա­ռա­վա­րիչ­նե­րի և­ այլ պաշ­տոն­յա­նե­րի մեջ, ով դեմ է գնում կայ­սե­րա­կան հրա­մա­նին։ Իր բա­ցա­հայտ ա­ղոթ­քի կյան­քով նա ցույց է տա­լիս, որ թա­գա­վո­րին ու նրա ան­փո­փոխ հրա­ մա­նին հա­վա­տա­րիմ լի­նե­լուց ա­ռաջ ին­քը հա­վա­տա­րիմ է Աստ­ծուն։ Կար­դա­ցե՛ք Գործք ա­ռա­քե­լոց 5.27–32 հա­մար­նե­րը։ Թեև նա­ խազ­գու­շա­ցումն այս­տեղ պարզ է, ին­չո՞ւ պետք է մենք մարդ­ կա­յին օ­րեն­քին հա­կա­ռակ գոր­ծե­լով միշտ վստահ լի­նենք, որ ինչ որ ա­նում ենք, ճշմար­տա­պես Աստ­ծո կամքն է (ի վեր­ջո, խոր­հե՛ք այն մարդ­կանց մա­սին, ով­քեր նա­խընտ­րել են մեռ­նել, քան դա­ վա­ճա­նել այն հա­վա­տամ­քը կամ հա­վա­տամ­քի հա­մա­կար­գը, որն ըստ մեզ սխալ է)։ Դաս 7

65

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 12

Առյուծների գուբում Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.11–23 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է թա­գա­վորն ա­ սում Դա­նիե­լին, ին­չը բա­ցա­հայ­տում է, թե որ­քան զո­րա­վոր ու հա­վա­տա­րիմ Աստ­ծո վկա է Դա­նիե­լը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Շու­տով դա­վա­դիր­նե­րը Դա­նիե­լին բռնում են ա­ղո­թե­լիս, խնդրե­ լիս ու ա­ղա­չե­լիս իր Աստ­ծուն, ին­չը հրա­մանն ար­գե­լում էր։ Եվ երբ մե­ղադ­րան­քը դնում են թա­գա­վո­րի ա­ռաջ, նրանք Դա­նիե­լի մա­սին խո­սում են նվաստ կեր­պով. «­Դա­նիե­լը, որ Հրեաս­տա­նի գե­րի­նե­րից է» (­Դա­նիել 6.13): Նրանց աչ­քե­րում, կայս­րու­թյան գե­րա­գույն կա­ռա­ վա­րիչ­նե­րից մե­կը, թա­գա­վո­րի սի­րե­լին, ոչ այլ ինչ է, քան ըն­դա­մե­նը մի գե­րի։ Բա­ցի այդ, նրանք թա­գա­վո­րին տրա­մադ­րում են Դա­նիե­լի դեմ՝ շա­րու­նա­կե­լով. «­Քեզ, ով թա­գա­վոր, և քո ստո­րագ­րած ար­գել­ քը մի ինչ չի հա­մա­րում»։ Այժմ ար­դեն թա­գա­վո­րը գի­տակ­ցում է, որ հրա­մանն ստո­րագ­րե­լով՝ ծու­ղակն է ըն­կել։ Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է. «­Մինչև ա­րե­գա­կի մտնե­լը ջանք էր ա­նում նրան (­Դա­նիե­լին) ա­ զա­տե­լու» (­Դա­նիել 6.14): Սա­կայն նա ո­չինչ չի կա­րող ա­նել մար­գա­ րեին նշա­նակ­ված պատ­ժից ա­զա­տե­լու հա­մար։ Մա­րաց և Պար­սից ան­փո­փոխ օ­րեն­քը պետք է կյան­քի կոչ­վի։ Ուս­տի, որ­քան էլ դժկա­ մու­թյամբ, թա­գա­վորն ար­ձա­կում է Դա­նիե­լին առ­յուծ­նե­րի գու­բը նե­տե­լու հրա­մա­նը։ Սա­կայն այդ ա­նե­լով՝ Դա­րե­հը հույ­սի մի նշույլ է փայ­փա­յում, ո­րը հնչում է որ­պես ա­ղոթք. «­Քո Աստ­վա­ծը, ո­րին դու պաշ­տում ես ան­դա­դար, Նա ա­զա­տի քեզ» (­Դա­նիել 6.16)։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րը մեզ չի տե­ղե­կաց­նում, թե ինչ է ա­նում Դա­նիելն առ­յուծ­նե­րի մեջ, սա­կայն կա­րե­լի է են­թադ­րել, որ նա ա­ղո­ թում է։ Եվ Աստ­ված պարգևատ­րում է Դա­նիե­լի հա­վա­տը՝ ու­ղար­կե­ լով Իր հրեշ­տա­կին նրան պաշտ­պա­նե­լու։ Ար­շա­լույ­սին թա­գա­վո­րը Դա­նիե­լին գտում է ողջ-ա­ռողջ՝ պատ­րաստ վերսկ­սե­լու իր պաշ­տո­ նեա­կան պար­տա­կա­նու­թյուն­նե­րը։ Մեկ­նա­բա­նե­լով այս դրվա­գը՝ Է­լեն Ուայ­թը գրում է. «Աստ­ված չար­գե­լեց Դա­նիե­լի թշնա­մի­նե­րին նրան առ­յուծ­նե­րի գու­բը նե­տել: Նա թույլ տվեց չար հրեշ­տակ­նե­րին և չար մարդ­կանց մինչև ո­րո­շա­կի պահ ի­րա­գոր­ծել ի­րենց նպա­ տա­կը, սա­կայն միայն նրա հա­մար, որ կա­րո­ղա­նար Իր ծա­ռա­յի ա­ 66

Դաս 7

զա­տագ­րումն ա­վե­լի նշա­նա­կա­լից դարձ­նել, իսկ ճշմար­տու­թյան և­ ար­դա­րու­թյան թշնա­մի­նե­րի պար­տու­թյու­նը՝ ա­ռա­վել կա­տար­յալ»։ Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 543, 544։ Թեև այս պատ­մու­թյու­նը եր­ջա­նիկ ա­վարտ ու­նի (գո­նե Դա­նիե­լի հա­մար), ի՞նչ կա­սեք այն պատ­մու­թյուն­նե­րի մա­սին, նաև նրանց, ո­րոնք ներ­կա­յաց­ված են Աստ­վա­ծաշն­չում (տե՛ս, օ­րի­նակ, Մար­ կոս 6.14–29), ո­րոնք ա­զա­տագր­մամբ չեն ա­վարտ­վում։ Ինչ­պե՞ս է անհ­րա­ժեշտ հաս­կա­նալ դրանք։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 13

Արդարացում Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.24–28 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ վկա­յու­թյուն է թա­գա­վո­րը տա­լիս Աստ­ծո մա­սին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս պատ­մու­թյան կարևոր կե­տե­րից մեկն այն փաստն է, որ Դա­ րե­հը փառք է տա­լիս Աստ­ծուն և ճա­նա­չում է Նրա գե­րա­գուն իշ­ խա­նու­թյու­նը։ Սա նա­խորդ գլուխ­նե­րում Աստ­ծուն ներ­կա­յաց­ված փա­ռա­բա­նու­թյուն­նե­րի և Նրա գե­րա­գույն իշ­խա­նու­թյու­նը ճա­նա­չե­ լու ար­տա­հայ­տում­նե­րի գա­գաթ­նա­կետն է (­Դա­նիել 2.20–23, Դա­նիել 3.28, 29, Դա­նիել 4.1–3, 34–37): Ինչ­պես Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի, այն­պես էլ Դա­րե­հի ար­ձա­գան­քը Դա­նիե­լի ա­զա­տագր­մա­նը լի­նում է Աստ­ծուն փա­ռա­բա­նե­լը։ Բայց նա ա­վե­լին է ա­նում. նա փո­խում է իր նա­խորդ հրա­մա­նը և հ­րա­մա­յում բո­լո­րին, որ «դո­ղան և վա­խե­նան Դա­նիե­լի Աստ­ծո ե­րե­սից» (­Դա­նիել 6.26): Ա­յո՛, Դա­նիե­լը հրա­շա­լի կեր­պով փրկվում է, նրա հա­վա­տը պարգևատր­վում է, չա­րը պատժ­վում, և Աստ­ծո պա­տիվն ու զո­րու­ թյունն ա­պա­ցուց­վում։ Սա­կայն այն, ինչ տես­նում ենք այս­տեղ, ման­ րա­կերտն է այն ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի, ո­րոնք տե­ղի են ու­նե­նա­լու տիե­զե­րա­կան մասշ­տա­բով. Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը կա­զա­տագր­վի, չա­ րը կպատժ­վի, և Տե­րը կար­դա­րաց­վի տիե­զեր­քի առջև։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 6.24 հա­մա­րը։ Ի՞ն­չը կա­րող է ան­հանգս­ տաց­նող թվալ մեզ այս հա­մա­րում և­ին­չո՞ւ։ Այ­սու­հան­դերձ, մի ան­հանգս­տաց­նող խնդիր կա. խոս­քը վե­րա­ բե­րում է կա­նանց և­ե­րե­խա­նե­րին, ով­քեր, ինչ­քան որ մենք գի­տենք, ան­մեղ են, սա­կայն կրում են նույն պա­տի­ժը, ինչ մե­ղա­վոր­նե­րը։ Ինչ­ Դաս 7

67

պե՞ս կա­րող ենք բա­ցատ­րել այս փաս­տը, ո­րը կար­ծես ար­դա­րու­ թյան սխալ կի­րա­ռու­թյուն է թվում։ Ա­ռա­ջին, անհ­րա­ժեշտ է նկա­տել, որ ո­րո­շու­մը կա­յաց­նում և­ի­րա­ կա­նաց­նում է թա­գա­վո­րը՝ հա­մա­ձայն Պար­սից օ­րեն­քի, ո­րը մե­ղա­ վոր­նե­րի պատ­ժի մեջ նե­րա­ռում է նաև ըն­տա­նիք­նե­րին։ Հա­մա­ձայն հին աշ­խար­հի սկզբունք­նե­րից մե­կի՝ ամ­բողջ ըն­տա­նի­քը կրում է ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րից մե­կի գոր­ծած մեղ­քի պա­տաս­խա­նատ­վու­ թյու­նը։ Սա չի նշա­նա­կում, որ այս մո­տե­ցու­մը ճիշտ է, սա պար­զա­ պես նշա­նա­կում է, որ այս պատ­մու­թյու­նը հա­մա­պա­տաս­խա­նում է Պար­սից օ­րեն­քի մա­սին ու­նե­ցած մեր տե­ղե­կու­թյուն­նե­րին։ Երկ­րորդ, անհ­րա­ժեշտ է ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել, որ աստ­վա­ ծաշնչ­յան պատ­մու­թյունն ար­ձա­նագ­րում է ի­րա­դար­ձու­թյու­նը, սա­ կայն հա­վա­նու­թյուն չի տա­լիս թա­գա­վո­րի ա­րար­քին։ Ի­րա­կա­նում Աստ­վա­ծա­շուն­չը պար­զո­րոշ կեր­պով ար­գե­լում է ե­րե­խա­նե­րի մահն ի­րենց ծնող­նե­րի մեղ­քե­րի պատ­ճա­ռով (Երկ­րորդ Օ­րի­նաց 24.16): Այս և նմա­նա­տիպ շատ ա­նար­դա­րու­թյուն­նե­րի բախ­վե­լով՝ ի՞նչ մխի­թա­րու­թյուն կա­րող եք գտնել Ա Կորն­թա­ցիս 4.5 հա­մա­րի պես տեքս­տե­րում։ Ի՞նչ է այդ հա­մարն ա­սում և­ին­չո՞ւ է դրա ա­ ռա­ջար­կած տե­սա­կետն այդ­քան կարևոր։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 14

Հետագա ուսումնասիրության համար Դա­նիե­լի ա­զա­տագր­մանն անդ­րա­դառ­նում է նաև Պո­ղոս ա­ռաք­ յա­լը Եբ­րա­յե­ցիս 11-րդ գլ­խում։ Այն, ինչն ան­վան­վում է «­Հա­վա­տի փառ­քի սրահ», ա­սում է, որ մար­գա­րե­նե­րը, այլ ձեռք­բե­րում­նե­ րի հետ մեկ­տեղ, «առ­յուծ­նե­րի բե­րան­ներ խցկե­ցին» (Եբ­րա­յե­ցիս 11.33)։ Սա հրա­շա­լի է, սա­կայն անհ­րա­ժեշտ է հի­շել, որ հա­վա­տի հե­ րոս­ներ են ոչ միայն նրանք, ով­քեր Դա­նիե­լի պես ա­զատ­վե­ցին մահ­ վա­նից, այլև նրանք, ով­քեր տա­ռա­պում ու խի­զա­խա­բար մեռ­նում են, և նրանց նույն­պես Եբ­րա­յե­ցիս 11-րդ գ­լուխն անդ­րա­դառ­նում է։ Աստ­ված ո­մանց կան­չում է վկա­յե­լու կեն­դա­նի մնա­լով, ո­մանց՝ մա­ հով։ Ուս­տի Դա­նիե­լի ա­զա­տագր­ման պատ­մու­թյու­նը չի են­թադ­րում, որ ա­զա­տագ­րում շնորհ­վում է բո­լո­րին. այս մա­սին տե­ղե­կա­նում ենք բազ­մա­թիվ տղա­մարդ­կանց և կա­նանց կյան­քի պատ­մու­թյուն­ նե­րից, ով­քեր նա­հա­տակ­վել են Հի­սու­սին հա­վա­տա­լու պատ­ճա­ռով։ Այ­սու­հան­դերձ, Դա­նիե­լի հրա­շա­լի ա­զա­տագ­րու­մը ցույց է տա­լիս, որ 68

Դաս 7

Աստ­ված է ղե­կա­վա­րում, և­ որ ի վեր­ջո Նա Իր բո­լոր զա­վակ­նե­րին կա­զա­տի մեղ­քի ու մահ­վան իշ­խա­նու­թյու­նից։ Սա մենք կտես­նենք Դա­նիե­լի գրքի հա­ջորդ գլուխ­նե­րում։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ֆ­րան­սիա­ցի փի­լի­սո­փա և վի­պա­գիր Ժան Պոլ Սարտ­րը մի ան­ գամ գրել է, որ «մարդ­կա­յին ի­րա­կա­նու­թյան հիմ­նա­րար գա­ղա­ փա­րը պատ­կե­րաց­նե­լու լա­վա­գույն մի­ջոցն է ա­սել, թե մարդն այն էակն է, ում մտա­հա­ղա­ցումն է լի­նել Աստ­ված» (Ժան Պոլ Սարտր, Էու­թյուն և­ ոչն­չու­թյուն. գո­յա­բա­նու­թյան մա­սին ֆե­նո­մե­նո­լո­գիա­ կան էս­սե, Վա­շինգ­թոն սքուեր փրեսս, 1956թ., էջ 724)։ Ինչ­պե՞ս է սա օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ, գո­նե մի մա­կար­դա­կում, թե ին­չու է թա­գա­վո­րը ծու­ղակն ընկ­նում։ Ին­չո՞ւ մենք բո­լորս պետք է զգու­ շա­նանք այս նույն վտան­գա­վոր հա­կու­մից՝ ան­կախ կյան­քում ու­նե­ցած մեր ի­րա­վի­ճա­կից և­ ան­կախ այն փաս­տից, թե որ­քան նրբո­րեն այն կա­րող է ներ­խու­ժել։ Ու­րիշ ի՞նչ կերպ մենք կա­րող ենք ցան­կա­նալ լի­նել «Աստ­ծո նման»։ 2. Ինչ­պի­սի՞ վկա­յու­թյուն ենք մենք ներ­կա­յաց­նում ու­րիշ­նե­րի հա­ մար Աստ­ծուն ու Նրա օ­րեն­քին հա­վա­տա­րիմ լի­նե­լու հար­ցում։ Ձեզ ճա­նա­չող մար­դիկ կկար­ծե՞ն արդ­յոք, որ դուք հա­վա­տա­րիմ կմնաք ձեր հա­վա­տին, ե­թե նույ­նիսկ դա լի­նի աշ­խա­տան­քը, կամ նույ­նիսկ կյան­քը կորց­նե­լու գնով։ 3. Ըստ ձեզ՝ ի՞նչն է Դա­նիե­լին դարձ­նում այն­պի­սի մարդ, ում Աստ­ ված կա­րող է արդ­յու­նա­վետ կեր­պով օգ­տա­գոր­ծել Իր նպա­տակ­ նե­րի հա­մար։ Տի­րոջ օգ­նու­թյամբ ինչ­պե՞ս կա­րող եք զար­գաց­նել ա­վե­լի շատ նմա­նա­տիպ բնու­թագ­րող հատ­կա­նիշ­ներ։ 4. Ինչ­պե՞ս կա­րող է Դա­նիելն ար­դա­րաց­վել, ե­թե նա ո­րո­շեր, հրա­ մա­նի լույ­սի ներ­քո, փո­խել ա­ղոթ­քի ձևը։ Թե՞ դա կլի­ներ վտան­գա­ վոր փոխ­զի­ջում։ Ե­թե՝ ա­յո, ա­պա ին­չո՞­ւ։

Դաս 7

69

ԴԱՍ 8 ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 15–21

ՓՈԹՈՐԿՈՒՆ ԾՈՎԻՑ ԴԵՊԻ ԵՐԿՆՔԻ ԱՄՊԵՐԸ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 7, Բ Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.1–12, Հռո­մեա­ցիս 8.1, Մար­ կոս 13.26, Ղու­կաս 9.26, Ղու­կաս 12.8, Ա Տի­մո­թեոս 2.5։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ թա­գա­վո­րու­թյունն ու իշ­խա­նու­թյու­նը և բո­լոր երկն­քի տակ ե­ղող թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի մե­ծու­թյու­նը պի­տի տրվի Բարձր­յա­լի սուր­բե­րի ժո­ղովր­դին։ Նրա թա­գա­վո­րու­թյու­ նը հա­վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյուն է, և բո­լոր իշ­խա­նու­ թյուն­նե­րը պի­տի Նրան ծա­ռա­յեն և հ­նա­զան­դեն» (­Դա­նիել 7.27): Այս շա­բաթ­վա մեր թե­ման՝ Դա­նիե­լի գրքի 7-րդ գլ­խում ներ­կա­յաց­ ված տե­սիլ­քը, զու­գա­հեռ է Դա­նիե­լի գրքի 2-րդ գլ­խում ներ­կա­յաց­ված ե­րա­զի հետ։ Բայց 7-րդ գ­լուխն ա­վե­լի ման­րա­մաս­նո­րեն է բա­ցատ­ րում 2-րդ գլ­խում բա­ցա­հայտ­ված տե­ղե­կու­թյու­նը։ Ա­ռա­ջին, տե­սիլ­քը տե­ղի է ու­նե­նում գի­շե­րը և ցույց է տա­լիս չորս քա­մի­նե­րից փո­թորկ­ ված ծով։ Խա­վարն ու ջու­րը հի­շեց­նում են ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան մա­ սին, սա­կայն այս­տեղ կար­ծես ա­րար­չա­գոր­ծու­թյունն ա­ղա­վաղ­ված կամ վտանգ­ված է։ Երկ­րորդ, տե­սիլ­քի գա­զան­ներն ան­մա­քուր են ու հիբ­րիդ­ներ, ին­չը ներ­կա­յաց­նում է ա­րար­չա­գոր­ծու­թյան կար­գի խախ­տում։ Եր­րորդ, գա­զան­նե­րը պատ­կեր­ված են որ­պես իշ­խա­ նու­թյուն ու­նե­ցող, ուս­տի այն իշ­խա­նու­թյու­նը, որն Աստ­ված տվեց Ա­դա­մին Ե­դե­մի պար­տե­զում, կար­ծես զավթ­վել է այս ու­ժե­րի կող­մից։ Չոր­րորդ, մար­դու Որ­դու գա­լուս­տով Աստ­ծո իշ­խա­նու­թյու­նը վե­րա­ դարձ­վում է նրանց, ում ի­րա­վամբ պատ­կա­նում է։ Այն, ինչ Ա­դա­մը կորց­րեց պար­տե­զում, մար­դու Որ­դին կվե­րա­դարձ­նի երկ­նա­յին դա­ տաս­տա­նում։ Վե­րը նշված նկա­րագ­րու­թյունն ընդ­հա­նուր պատ­կե­րա­ցում է տա­լիս աստ­վա­ծաշնչ­յան կեր­պար­նե­րի մա­սին, պատ­կե­րա­ցում, ո­րը 70

Դաս 8

թաքն­ված է այս խիստ խորհր­դան­շա­կան տե­սիլ­քի հետևում։ Բա­րե­ բախ­տա­բար, տե­սիլ­քի կարևո­րա­գույն ման­րա­մաս­նե­րից մի քա­նի­ սը բա­ցատր­վում են հրեշ­տա­կի կող­մից, որ­պես­զի մենք հաս­կա­նանք այս զար­մա­նահ­րաշ մար­գա­րեու­թյան ընդ­հա­նուր ուր­վա­գի­ծը։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 16

Չորս գազանները Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7-րդ գ­լու­խը։ Ի՞նչն է Դա­նիե­լին ցույց տրվա­ ծի էու­թյու­նը, և­ին­չի՞ մա­սին է տե­սիլ­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լին ցույց տրված գա­զան­նե­րից յու­րա­քանչ­յու­րը հա­մա­պա­ տաս­խա­նում է Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րին ցույց տրված ար­ձա­նի ո­րո­շա­կի մա­սի, սա­կայն այս ան­գամ յու­րա­քանչ­յուր թա­գա­վո­րու­թյան մա­սին ա­վե­լի շատ ման­րա­մաս­ներ են տրվում։ Որ­քան հե­տաքրք­րա­կան է, որ հե­թա­նոս ազ­գե­րին խորհր­դան­շող ա­րա­րած­նե­րը բո­լորն ան­ մա­քուր կեն­դա­նի­ներ են։ Նաև, բա­ցի չոր­րորդ գա­զա­նից, Դա­նիե­լը կեն­դա­նի­նե­րին նմա­նեց­նում է ի­րեն ծա­նոթ մի կեն­դա­նու։ Այս­պի­սով, կեն­դա­նի­նե­րը կա­մա­յա­կան խորհր­դա­նիշ­ներ չեն, քա­նի որ յու­րա­ քանչ­յուրն ու­նի ո­րոշ ա­ռանձ­նա­հատ­կու­թյուն­ներ կամ մատ­նան­շում է իր ներ­կա­յաց­րած թա­գա­վո­րու­թյան ո­րոշ տե­սանկ­յուն­ներ։ Առ­յուծ. առ­յու­ծը Բա­բե­լո­նը ներ­կա­յաց­նե­լու ա­մե­նա­հա­մա­պա­ տաս­խան կեն­դա­նին է։ Թևա­վոր առ­յուծ­նե­րը զար­դա­րում էին Բա­բե­ լո­նի պա­լատ­նե­րի պա­տերն ու ճար­տա­րա­պե­տա­կան այլ կո­թող­ներ։ Տե­սիլ­քում նկա­րագր­ված առ­յու­ծի թևերն ի վեր­ջո պոկ­վում են, նա կանգ­նում է ու­ղիղ՝ մար­դու նման և մարդ­կա­յին սիրտ է ստա­նում։ Այս գոր­ծըն­թա­ցը խորհր­դան­շում է Բա­բե­լո­նի կայս­րու­թյան ան­կու­մը դրա վեր­ջին թա­գա­վո­րի օ­րոք։ Արջ. ար­ջը ներ­կա­յաց­նում է Մա­րաց-­Պար­սից կայս­րու­թյու­նը։ Այն փաս­տը, որ նա կանգ­նում է մեկ կող­քի վրա, մատ­նա­ցույց է ա­նում մա­րե­րի վրա պար­սիկ­նե­րի գե­րա­կա­յու­թյու­նը։ Դրա ա­տամ­նե­րի ա­ րան­քի ե­րեք կո­ղոսկ­րերն ընդգ­ծում են Մա­րա-­Պարս­կա­կան կայս­րու­ թյան ե­րեք գլխա­վոր նվա­ճում­նե­րը՝ Լի­դիան, Բա­բե­լո­նը և Ե­գիպ­տո­սը։ Ինձ. ա­րա­գա­շարժ ին­ձը ներ­կա­յաց­նում է Ա­լեք­սանդր Մա­կե­դո­նա­ ցու հիմ­նած Հու­նա­կան կայս­րու­թյու­նը։ Չորս թևերն այս գա­զա­նին ա­վե­լի ա­րա­գա­շարժ են դարձ­նում. սա հա­մա­պա­տաս­խան կեր­պով Դաս 8

71

ներ­կա­յաց­նում է Ա­լեք­սանդ­րին, ով մի քա­նի տա­րում այն ժա­մա­նակ հայտ­նի ամ­բողջ աշ­խարհն ի­րեն հպա­տա­կեց­րեց։ Ա­հեղ և սոս­կա­լի կեն­դա­նի. մինչ նա­խորդ ե­րեք ա­րա­րած­ներն ինչ-որ կերպ նման­վում են նշված կեն­դա­նի­նե­րին, այս մե­կը ո­չին­չի նման չէ։ Այ­սինքն, նա­խորդ­նե­րը նկա­րագր­վում են առ­յու­ծի «պես», ար­ջի «նման», սա­կայն այս մե­կը չի նմա­նեց­վում ոչ մի բա­նի։ Այս բազ­մեղջ­յուր գա­զա­նը նաև ան­հա­մե­մատ ա­վե­լի դա­ժան ու գի­շա­տիչ է գտնվում, քան նա­խորդ­նե­րը։ Որ­պես այդ­պի­սին՝ այն հիա­նա­լի կեր­ պով նկա­րագ­րում է հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մը, ո­րը նվա­ճեց, ղե­կա­վա­ րեց և­աշ­խար­հը ոտ­նա­կոխ ա­րեց իր եր­կա­թյա ոտ­քե­րով։ Մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան այս բո­լոր հա­զա­րա­վոր տա­րի­նե­րը ե­կել ու գնա­ցել են, ճիշտ ինչ­պես կան­խա­գու­շակ­վել է։ Որ­քա՞ն մխի­թա­րու­թյուն կա­րող եք քա­ղել այն գի­տակ­ցու­մից, որ աղ­մուկ­ նե­րից, ան­կար­գու­թյուն­նե­րից և­եր­բեմն էլ քաո­սից վեր կանգ­նած է Աստ­ծո վե­րահս­կո­ղու­թյու­նը։ Ի՞նչ է սա մեզ սո­վո­րեց­նում Սուրբ Գր­քի ար­ժա­նա­հա­վա­տու­թյան մա­սին։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 17

Փոքր եղջյուրը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.7, 8, 19–25 հա­մար­նե­րը։ Ո՞վ է փոքր եղջ­ յու­րի իշ­խա­նու­թյու­նը, ո­րը վեր է կե­նում ու­ղիղ չոր­րորդ գա­զա­նից և մ­նում դրա մի մաս։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­րեկ մենք տե­սանք, որ տա­սը եղջ­յուր­նե­րով վայ­րագ կեն­դա­նին, որ ղե­կա­վա­րում էր աշ­խար­հը կա­տար­յալ դա­ժա­նու­թյամբ, ներ­կա­ յաց­նում է հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մը։ Այժմ պետք է պար­զենք փոքր եղջ­ յու­րի և դ­րա ներ­կա­յաց­րած իշ­խա­նու­թյան ինք­նու­թյու­նը։ Ինչ­պես պատ­կեր­ված է տե­սիլ­քում, չոր­րորդ կեն­դա­նին ու­նի տա­սը եղջ­յուր, ո­րոն­ցից ե­րեքն ընկ­նում են՝ ճա­նա­պարհ բա­ցե­լով փոքր եղջ­յու­րի հա­մար։ Այս եղջ­յուրն ու­նի մար­դու աչ­քեր և խո­սում է «մեծ-մեծ բա­ ներ» (­Դա­նիել 7.8)։ Պարզ է, որ փոքր եղջ­յուրն ի հայտ է գա­լիս ա­հեղ և սոս­կա­լի կեն­դա­նու պատ­կե­րով ներ­կա­յաց­ված ա­րա­րա­ծից, ո­րը հե­թա­նո­սա­կան Հռոմն է։ Ո­րոշ ի­մաս­տով այս եղջ­յու­րը տա­րա­ծում կամ շա­րու­նա­կում է հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մի ո­րոշ ա­ռանձ­նա­հատ­կու­ թյուն­ներ։ Սա պար­զա­պես միև­նույն իշ­խա­նու­թյան ա­վե­լի ուշ փուլ է։ 72

Դաս 8

Դա­նիե­լը տես­նում է, որ այս եղջ­յու­րը պա­տե­րազ­մում է սուր­բե­ րի դեմ։ Հրեշ­տա­կը նրան բա­ցատ­րում է, որ այս եղջ­յու­րը թա­գա­վոր է, ով ի­րա­կա­նաց­նե­լու է ե­րեք ա­նօ­րեն գոր­ծո­ղու­թյուն­ներ՝ (1) մեծմեծ բա­ներ է խո­սե­լու Բարձր­յա­լի դեմ, (2) հա­լա­ծե­լու է Բարձր­յա­լի սուր­բե­րին, (3) խոր­հե­լու է, որ ժա­մա­նակ­ներն ու օ­րենք­նե­րը փո­ խի։ Որ­պես հետևանք՝ սուր­բե­րը նրա ձեռ­քը կտրվեն։ Հա­ջոր­դիվ, հրեշ­տա­կը ներ­կա­յաց­նում է փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյան ժա­ մա­նա­կա­հատ­վա­ծը՝ մի ժա­մա­նակ և (եր­կու) ժա­մա­նակ­ներ և կես ժա­մա­նակ։ Մար­գա­րե­կան լեզ­վում նման դեպ­քե­րում ժա­մա­նակ բա­ ռը նշա­նա­կում է «տա­րի», ուս­տի ժա­մա­նակ­ներ ար­տա­հայ­տու­թյու­ նը ներ­կա­յաց­նում է կրկնա­կին՝ «եր­կու տա­րի»։ Այս­պի­սով, խոս­քը գնում է ե­րե­քու­կես մար­գա­րեա­կան տար­վա մա­սին, որն էլ իր հեր­թին տա­րի-օր սկզբուն­քի հա­մա­ձայն՝ մատ­նան­շում է 1,260 տա­րի տևող ժա­մա­նա­կա­հատ­ված։ Այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում փոքր եղջ­յու­րը հար­ձա­կում կկազ­մա­կեր­պի Աստ­ծո դեմ, կհա­լա­ծի սուր­բե­րին և ժա­ մա­նակ­ներն ու Աստ­ծո օ­րեն­քը փո­խե­լու փորձ կա­նի։ Կար­դա­ցե՛ք Բ Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.1–12 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ նմա­ նու­թյուն­ներ կան ա­նօ­րե­նու­թյան մար­դի և փոքր եղջ­յու­րի միջև։ Ըստ մեր հա­վա­տամ­քի՝ սա ի՞նչ ու­ժի մա­սին է խո­սում, և­ ին­չո՞ւ ենք մենք այդ­պես հա­վա­տում։ Ո՞րն է այն միակ իշ­խա­նու­թյու­նը, որն ա­ռաջ ե­կավ հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մից և մ­նում է որ­պես Հռո­ մի մի մաս, ուժ, ո­րը տա­րած­վում է հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մի ժա­ մա­նակ­նե­րից մինչև աշ­խար­հի վեր­ջը, ին­չը նշա­նա­կում է, որ այն մինչև այժմ գո­յու­թյուն ու­նի։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 18

Դատն սկսված է Չորս կեն­դա­նի­նե­րի և փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյան տե­սիլ­քից հե­տո մար­գա­րեն տես­նում է երկ­նա­յին դա­տաս­տա­նի տե­սա­րան (­Դա­նիել 7.9, 10, 13, 14): Երբ դա­տը գու­մար­վում է, դրվում են ա­թոռ­ նե­րը, և Հի­նա­վուրցն զբա­ղեց­նում է Իր տե­ղը։ Ինչ­պես ցույց է տա­լիս երկ­նա­յին տե­սա­րա­նը, երկ­նա­յին էակ­նե­րի հա­զար հա­զար­ներ ծա­ ռա­յում են Հի­նա­վուր­ցին. դա­տա­վա­րու­թյունն սկսվում է, և գր­քե­րը բաց­վում են։ Դաս 8

73

Կարևոր է նկա­տել, որ այս դա­տա­վա­րու­թյունն սկսվում է փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյան 1,260 տա­րի տևող ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ ծից հե­տո (ՔՀ 538–1798թթ., տե՛ս ուր­բաթ օր­վա դա­սը), սա­կայն Աստ­ծո վերջ­նա­կան ար­քա­յու­թյան հաս­տա­տու­մից ա­ռաջ։ Ի­րա­կա­ նում այս տե­սիլ­քում ե­րեք ան­գամ հայտն­վում է հետև­յալ հեր­թա­կա­ նու­թյու­նը՝ Փոքր եղջ­յու­րի փու­լը (538–1798թթ.) Երկ­նա­յին դա­տաս­տան Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյու­նը։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.13, 14, 21, 22, 26, 27 հա­մար­նե­րը։ Հա­ մա­ձայն այս տեքս­տե­րի՝ ի՞նչ կերպ է դա­տաս­տանն օ­գուտ Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հին Կ­տա­կա­րանն անդ­րա­դառ­նում է մի քա­նի դա­տաս­տան­նե­րի խո­րա­նից ու տա­ճա­րից, սա­կայն այս­տեղ նկա­րագր­վող դա­տաս­ տանն այլ է։ Սա տիե­զե­րա­կան դա­տաս­տան է, ո­րը նե­րա­ռում է ոչ միայն փոքր եղջ­յու­րին, այլև Բարձր­յա­լի սուր­բե­րին, ով­քեր վեր­ջում ժա­ռան­գե­լու են թա­գա­վո­րու­թյու­նը։ Դա­նիել 7-րդ գ­լու­խը չի նկա­րագ­րում դա­տա­վա­րու­թյան ըն­թաց­քը և չի ման­րա­մաս­նում դրա սկիզբն ու ա­վար­տը։ Սա­կայն են­թադր­վում է, որ դա­տաս­տանն սկսվում է Աստ­ծո և Նրա ժո­ղովր­դի վրա փոքր եղջ­յու­րի հար­ձակ­ման հետևան­քով։ Ի­մաստն այս­տեղ տիե­զե­րա­կան մասշ­տաբ­նե­րի դա­տաս­տա­նի սկիզբն ընդգ­ծելն է։ Դա­նիել 8-րդ և 9րդ գ­լուխ­նե­րից (տե՛ս հա­ջորդ շա­բաթ­վա դա­սե­րը) մենք կի­մա­նանք դա­տաս­տա­նի սկսվե­լու ժա­մա­նա­կի և­ այն փաս­տի մա­սին, որ այս դա­տաս­տա­նը վե­րա­բե­րում է երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­դա­րաց­մա­նը երկ­նա­յին Քա­վու­թյան օ­րը։ Դասն այս­տեղ այն է, որ մենք հաս­տա­ տա­պես ու­նե­նա­լու ենք Գա­լուս­տին նա­խոր­դող դա­տաս­տան երկն­ քում, ո­րը լի­նե­լու է հօ­գուտ Աստ­ծո ժո­ղովր­դի (­Դա­նիել 7.22)։ Այն բա­նի ըմբռ­նու­մը, թե ինչ ա­րեց Հի­սու­սը մեզ հա­մար խա­չի վրա, ին­չո՞ւ է այդ­քան կարևոր այն փաս­տի հա­մար, թե ին­չու մենք կա­րող ենք հա­վաս­տիա­ցում ու­նե­նալ դա­տաս­տա­նի օ­րը։ Ի՞նչ հույս կու­նե­նա­յինք, կամ նույ­նիսկ կա­րող էինք ու­նե­նալ ա­ ռանց Խա­չի (տե՛ս Հռո­մեա­ցիս 8.1): 74

Դաս 8

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 19

Մարդի Որդու գալուստը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 7.13 հա­մա­րը։ Ո՞վ է մար­դի Որ­դին այս­տեղ, և­ինչ­պե՞ս եք ճա­նա­չում Նրան (տե՛ս նաև Մար­կոս 13.26, Մատ­ թեոս 8.20, Մատ­թեոս 9.6, Ղու­կաս 9.26, Ղու­կաս 12.8)։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ դա­տաս­տանն սկսվում է, տե­սա­րա­նում հայտն­վում է ա­մե­ նա­կարևոր դեմ­քը՝ մար­դու Որ­դին։ Ո՞վ է Նա։ Ա­ռա­ջին, մար­դու Որ­դին ի հայտ է գա­լիս որ­պես ան­հատ երկ­նա­յին դեմք։ Սա­կայն ինչ­պես Նրա ան­վա­նումն է են­թադ­րում, Նա ու­նի նաև մար­դա­յին գծեր։ Այլ խոս­քե­րով՝ Նա աստ­վա­ծա­յին-մարդ­կա­յին էակ է, Ով գա­լիս է կարևոր դեր խա­ղա­լու դա­տա­վա­րու­թյան ըն­թաց­քում։ Երկ­րորդ, մար­դու Որ­ դու՝ երկն­քի ամ­պե­րով գա­լը նման է Նոր Կ­տա­կա­րա­նում նկա­րագր­ վող Երկ­րորդ գա­լուս­տին։ Այ­դու­հան­դերձ, հատ­կա­պես Դա­նիել 7.13 հա­մա­րը ցույց է տա­լիս, որ մար­դու Որ­դին երկն­քից եր­կիր չի գա­լիս, այլ տե­ղա­շարժ­վում է հո­րի­զո­նա­կան ուղ­ղու­թյամբ՝ երկն­քի մի վայ­ րից մեկ այ­լը, որ­պես­զի հայտն­վի Հի­նա­վուր­ցի ա­ռաջ։ Եր­րորդ, մար­ դու Որ­դու՝ երկն­քի ամ­պե­րով գա­լու նկա­րագ­րու­թյու­նը են­թադ­րում է Տի­րոջ տե­սա­նե­լի հայտ­նու­թյուն։ Սա­կայն այս պատ­կե­րը նաև հի­շեց­ նում է քա­հա­նա­յա­պե­տին՝ շրջա­պատ­ված խնկի ամ­պով, ով Քա­վու­ թյան օ­րը մտնում է Սր­բու­թյան Սր­բոց սրբա­րա­նը մաք­րե­լու։ Մար­դու Որ­դին նաև թա­գա­վո­րա­կան կեր­պար է։ Նա ստա­նում է «իշ­խա­նու­թյուն և պա­տիվ ու թա­գա­վո­րու­թյուն, որ բո­լոր ժո­ղո­ վուրդ­նե­րը, ազ­գե­րը և լե­զու­նե­րը նրան ծա­ռա­յեն» (­Դա­նիել 7.14)։ «­Ծա­ռա­յել» բա­յը կա­րող է նաև թարգ­ման­վել «երկր­պա­գել»։ Այն հան­դի­պում է ինն ան­գամ 1–7-րդ գ­լուխ­նե­րում (­Դա­նիել 3.12, 14, 17, 18, 28, Դա­նիել 6.16, 20, Դա­նիել 7.14, 27) և փո­խան­ցում է աստ­ վա­ծու­թյա­նը հար­գան­քի տուրք մա­տու­ցե­լու գա­ղա­փա­րը։ Ուս­տի որ­ պես Աստ­ծո օ­րեն­քը փո­փո­խե­լու փոր­ձի հետևանք՝ փոքր եղջ­յու­րով ներ­կա­յաց­ված կրո­նա­կան հա­մա­կարգն ա­պա­կա­նում է Աստ­ծուն մա­տուց­վե­լիք երկր­պա­գու­թյու­նը։ Այս­տեղ ներ­կա­յաց­ված դա­տաս­ տա­նը ցույց է տա­լիս, որ ճշմա­րիտ երկր­պա­գու­թյունն ի վեր­ջո վե­ րա­կանգն­վում է։ Պա­պա­կա­նու­թյան սահ­մա­նած երկր­պա­գու­թյան հա­մա­կար­գը, այլ տար­րե­րի հետ մեկ­տեղ, ըն­կած մարդ ա­րա­րա­ծին դնում է որ­պես բա­րե­խոս Աստ­ծո և մարդ­կու­թյան միջև։ Դա­նիե­լը Դաս 8

75

ցույց է տա­լիս, որ միակ բա­րե­խո­սը, Ով ու­նակ է մարդ­կու­թյու­նը ներ­ կա­յաց­նել Աստ­ծո ա­ռաջ, մար­դու Որ­դին է։ Ինչ­պես Աստ­վա­ծա­շունչն է ա­սում. «Ո­րով­հետև մեկ Աստ­ված կա, և մեկ միջ­նորդ Աստ­ծո և մարդ­կանց մեջ՝ Քրիս­տոս Հի­սուս մար­դը» (Ա Տի­մո­թեոս 2.5)։ Այն ա­մե­նից, ինչ կար­դա­ցել ենք Աստ­վա­ծաշն­չում Հի­սու­սի կյան­քի ու բնա­վո­րու­թյան մա­սին, ին­չո՞ւ այդ­քան մխի­թա­րա­կան է ի­մա­ նալ, որ Նա շատ կարևոր դեր ու­նի այս դրվա­գում նկա­րագր­ված դա­տաս­տա­նում։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 20

Բարձրյալի սուրբերը Ի՞նչ է պա­տա­հում Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հետ հա­մա­ձայն հետև­յալ հա­մար­նե­րի՝ Դա­նիել 7.18, 21, 22, 25, 27։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ «­Բարձր­յա­լի սուր­բե­րը» ար­տա­հայ­տու­թյունն Աստ­ծո ժո­ղովր­դի ան­վա­նում է։ Նրանց վրա հար­ձակ­վում է փոքր եղջ­յու­րով ներ­կա­յաց­ ված ու­ժը։ Աստ­ծո Խոս­քին հա­վա­տա­րիմ մնա­լու ի­րենց հա­մա­ռու­ թյան պատ­ճա­ռով պա­պա­կան ղե­կա­վա­րու­թյան ժա­մա­նակ նրանք հա­լած­վում են։ Քրիս­տոն­յա­նե­րը հա­լած­վում էին նաև հե­թա­նո­սա­ կան Հռո­մեա­կան կայս­րու­թյան ժա­մա­նակ­նե­րում (ին­քը՝ չոր­րորդ գա­զա­նը), սա­կայն Դա­նիել 7.25 հա­մա­րում նշված հա­լա­ծան­քը սուր­ բե­րի հա­լա­ծանքն է փոքր եղջ­յու­րի կող­մից, ո­րը գլուխ է բարձ­րաց­ նում, երբ միայն ա­վարտ­վում է Հռո­մի հե­թա­նո­սա­կան դա­րաշր­ջա­նը։ Այ­նուա­մե­նայ­նիվ, Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը չի կա­րող ընդ­միշտ են­ թարկ­վել աշ­խար­հիկ ու­ժի ճնշմա­նը: Աստ­ծո ար­քա­յու­թյու­նը կփո­ խա­րի­նի աշ­խար­հի թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րին։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ այս տե­սիլ­քում մար­դու Որ­դուն «տրվեց իշ­խա­նու­թյուն և պա­տիվ ու թա­գա­վո­րու­թյուն» (­Դա­նիել 7.14): Սա­կայն հրեշ­տա­կի ա­ռա­ջար­ կած մեկ­նու­թյան մեջ «սուր­բերն» են, որ ստա­նում են ար­քա­յու­թյու­նը (­Դա­նիել 7.18)։ Այս­տեղ հա­կա­սու­թյուն չկա։ Քա­նի որ մար­դու Որ­դին կապ­ված է Աստ­ծո և մարդ­կու­թյան հետ, Նրա հաղ­թա­նա­կը նրանց հաղ­թա­նակն է, ում Նա ներ­կա­յաց­նում է։ Երբ քա­հա­նա­յա­պե­տը հարց­նում է, թե արդ­յոք Հի­սու­սը Մե­սիան է, Աստ­ծո Որ­դին՝ Հի­սու­սը, մատ­նա­ցույց է ա­նում Սաղ­մոս 110.1 և Դա­ նիել 7.13, 14 հա­մար­ներն ու ա­սում. «Ես եմ. և դուք կտես­նեք մար­ 76

Դաս 8

դի Որ­դին զո­րու­թյան աջ կող­մը նստած և­ երկն­քի ամ­պե­րով ե­կած» (­Մար­կոս 14.62)։ Հետևա­բար, Հի­սու­սը Նա է, Ով ներ­կա­յաց­նում է մեզ երկ­նա­յին դա­տա­րա­նում։ Նա ար­դեն պար­տու­թյան է մատ­նել խա­վա­րի ու­ժե­րին և կի­սում է Իր հաղ­թա­նա­կը նրանց հետ, ով­քեր մո­տե­նում են Ի­րեն։ Ուս­տի վա­խե­նա­լու ոչ մի պատ­ճառ չկա։ Ինչ­պես Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը հա­վաս­տում է. «­Բայց այս ա­մեն բա­նե­րում ա­ռա­վել ևս հաղ­թում ենք Նրա մի­ջո­ցով, որ մեզ սի­րեց, ո­րով­հետև հաս­տատ գի­տեմ, որ ո՛չ մահ, ո՛չ կյանք, ո՛չ հրեշ­տակ­ներ, ո՛չ իշ­խա­նու­թյուն­ներ, ո՛չ զո­րու­թյուն­ներ, ո՛չ ներ­կա բա­ներ, ո՛չ գա­լու բա­ներ և­ո՛չ բարձ­րու­ թյուն, ո՛չ խո­րու­թյուն և­ ո՛չ մեկ ու­րիշ ստեղծ­ված բան կա­րող է մեզ բա­ժա­նել Աստ­ծո սի­րուց, որ մեր Տեր Հի­սուս Քրիս­տո­սում է» (Հռո­ մեա­ցիս 8.37–39)։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, թե Դա­նիե­լի տե­սիլ­քը որ­քան ճշգրտո­ րեն է ներ­կա­յաց­նում պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը հա­զա­ րա­վոր տա­րի­ներ ա­ռաջ։ Ինչ­պե՞ս պետք է սա օգ­նի մեզ սո­վո­րել վստա­հել ա­պա­գա­յին վե­րա­բե­րող Աստ­ծո բո­լոր խոս­տում­նե­րին։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 21

Հետագա ուսումնասիրության համար Պատ­մա­կան անց­քե­րին գցված թռու­ցիկ հա­յաց­քը ցույց է տա­լիս, որ Հռո­մեա­կան կայս­րու­թյան ան­կու­մից հե­տո, ո­րի պատ­ճառ դար­ ձան հյու­սի­սից ե­կող բար­բա­րոս­նե­րի հար­ձա­կում­նե­րը, Հռո­մի ե­պիս­ կո­պո­սը, օգտ­վե­լով ե­րեք բար­բա­րոս ցե­ղե­րի տա­պա­լու­մից, ի­րեն հռչա­կեց որ­պես միակ ուժ Հռո­մում սկսած ՔՀ 538 թվա­կա­նից: Այս ըն­թաց­քում նա ստանձ­նեց Հռո­մի կայ­սեր մի քա­նի ինս­տի­տու­ցիո­նալ և քա­ղա­քա­կան գոր­ծա­ռույթ­ներ։ Այս­տե­ղից ծնունդ ա­ռավ պա­պա­ կա­նու­թյու­նը՝ օժտ­ված քա­ղա­քա­կան և կ­րո­նա­կան իշ­խա­նու­թյամբ, մինչև որ 1798թ. տա­պալ­վեց Նա­պո­լեո­նի կող­մից։ Սա վերջ դրեց ոչ թե Հռո­մին, այլ ըն­դա­մե­նը նշված հա­լա­ծան­քի ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նին։ Պա­պը ոչ միայն հայ­տա­րա­րում էր, որ Քրիս­տո­սի փո­խա­նորդն է, այլև մտցրեց վար­դա­պե­տա­կան մի քա­նի կե­տեր և­ա­րա­րո­ղու­թյուն­ ներ, ո­րոնք հա­կա­սում են Աստ­վա­ծաշն­չին։ Քա­վա­րա­նը, ա­պաշ­խա­ րան­քը, բարձ­րա­ձայն խոս­տո­վա­նու­թյու­նը, ինչ­պես նաև Շա­բա­թի պատ­վի­րա­նի փո­փո­խու­թյու­նը կի­րա­կի օր­վան՝ ըն­դա­մե­նը մի քա­ նիսն են «ժա­մա­նակ­նե­րի ու օ­րեն­քի» այն բա­զում փո­փո­խու­թյուն­նե­ րից, որ ա­րել է պա­պա­կա­նու­թյու­նը։ Դաս 8

77

«­Մարդն իր ու­ժե­րով չի կա­րող դի­մա­կա­յել թշնա­մու մե­ղադ­րանք­ նե­րին։ Նա կանգ­նած է Աստ­ծո ա­ռաջ՝ մեղ­քով աղ­տոտ­ված հան­դեր­ ձով, խոս­տո­վա­նե­լով իր մեղ­քե­րը։ Բայց Հի­սու­սը՝ մեր Փաս­տա­բա­նը, ազ­դե­ցիկ ճառ է ներ­կա­յաց­նում ի պաշտ­պա­նու­թյուն նրանց, ով­քեր ա­պաշ­խա­րու­թյամբ և հա­վա­տով ի­րենց ան­ձե­րի պահ­պա­նու­թյունն Ի­րեն են հանձ­նել։ Նա հան­դես է գա­լիս նրանց գոր­ծի պաշտ­պա­ նու­թյամբ և, Գող­գո­թան որ­պես հզոր փաս­տարկ ներ­կա­յաց­նե­լով, հաղ­թում նրանց մե­ղադ­րո­ղին։ Աստ­ծո օ­րեն­քին կա­տար­յալ հնա­զան­ դու­թյու­նը Նրան շնոր­հել է ողջ իշ­խա­նու­թյու­նը երկն­քում և­ երկ­րի վրա։ Նա պա­հան­ջում է Հոր ո­ղոր­մու­թյունն ու հաշ­տե­ցու­մը մե­ղա­ վոր մար­դու հա­մար։ Իր ժո­ղովր­դի մե­ղադ­րո­ղին Նա հայ­տա­րա­րում է. «­Տե­րը քեզ hան­դի­մա­նի, ո՛վ սա­տա­նա։ Այս մար­դիկ փրկագն­ված են Իմ ար­յամբ, կրա­կից ա­զատ­ված խան­ձող են»։ Եվ նրանց, ով­քեր հա­վա­տով ա­պա­վի­նում են Ի­րեն, Նա վստա­հեց­նում է. «­Տես՝ Ես քո վրա­յից վեր ա­ռա քո ա­նօ­րե­նու­թյու­նը, և քեզ պատ­վա­կան զգեստ­ներ եմ հագց­նում»։ Զա­քա­րիա 3.4»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­ վոր­ներ, էջ 586, 587։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Նո­րից կար­դա­ցե՛ք փոքր եղջ­յու­րի իշ­խա­նու­թյան ողջ բնու­թա­գի­ րը, ո­րը վեր է խո­յա­նում չոր­րորդ գա­զա­նից՝ Հռո­մից և մ­նում դրա մա­սը։ Ի՞նչ միակ իշ­խա­նու­թյուն է ծնունդ ա­ռել հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մից շատ դա­րեր ա­ռաջ և, բա­ցի Աստ­ծո ժո­ղովր­դին հա­լա­ծե­ լը, պահ­պա­նում է իր գո­յու­թու­նը մինչ օրս։ Ին­չո՞ւ պետք է այս հստակ նույ­նա­կա­նա­ցումն օգ­նի մեզ պաշտ­պան­վել դրա ով լի­ նե­լու շա­հար­կում­նե­րից, այդ թվում և­այն գա­ղա­փա­րից, որ փոքր եղջ­յու­րը ներ­կա­յաց­նում է հե­թա­նոս հույն թա­գա­վո­րի, ով ան­հե­ տա­ցել է պատ­մու­թյու­նից Հի­սու­սի ա­ռա­ջին գա­լուս­տից ա­վե­լի քան մե­կու­կես դար ա­ռաջ։ Այս հստակ նույ­նա­կա­նաց­նող նշան­ ներն ինչ­պե՞ս պետք է պաշտ­պա­նեն մեզ նաև այն գա­ղա­փա­րից, թե փոքր եղջ­յուրն ա­պա­գա մի ուժ է, ո­րը դեռևս պետք է գլուխ բարձ­րաց­նի։

78

Դաս 8

ԴԱՍ 9 ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 22–28

ԱՂՏՈՏՈՒՄԻՑ՝ ՄԱՔՐԱԳՈՐԾՈՒՄ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 8, Դա­նիել 2.38, Ծնն­դոց 11.4, Ղև­տա­ցոց 16, Եբ­րա­ յե­ցիս 9.23–28։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ նա ա­սաց ինձ. Մինչև եր­կու հա­զար ե­րեք հար­յուր ի­րի­ կուն-ա­ռա­վոտ. հե­տո սրբա­րա­նը պի­տի ար­դա­րա­նա» (­Դա­ նիել 8.14): Դա­նիել 8-րդ գլ­խում ար­ձա­նագր­ված տե­սիլ­քը մար­գա­րեին տրվել է ՔԱ 548/547թթ., և­այն ո­րոշ կարևոր բա­ցատ­րու­թյուն­ներ է տրա­մադ­ րում Դա­նիել 7-րդ գլ­խում ներ­կա­յաց­վող դա­տաս­տա­նի վե­րա­բեր­յալ։ Ի տար­բե­րու­թյուն Դա­նիել 2-րդ և 7-րդ գ­լուխ­նե­րում ներ­կա­յաց­ված տե­սիլք­նե­րի՝ 8-րդ գլ­խի տե­սիլ­քը բաց է թող­նում Բա­բե­լո­նը և սկս­վում Մա­րա-­Պարս­կաս­տա­նից, ո­րով­հետև այդ ժա­մա­նակ Բա­բե­լոնն ան­ կում էր ապ­րում, և Պարս­կաս­տա­նը գա­լիս էր փո­խա­րի­նե­լու Բա­բե­լո­ նին որ­պես հա­ջորդ հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­տե­րու­թյուն։ Դա­նիել 8-րդ գլ­խի տե­սիլ­քը զու­գա­հեռ է 7-րդ գլ­խի տե­սիլ­քին։ 8-րդ գլ­խի լե­զուն ու խորհր­դա­նիշ­նե­րը փոխ­վում են, ո­րով­հետև դրա­նում խո­շոր պլա­ նով ներ­կա­յաց­վում է երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը երկ­նա­յին Քա­վու­թյան օր­վա հետ կապ­ված։ Ուս­տի Դա­նիել 8-րդ գլ­խի ա­ռանձ­ նա­հա­տուկ ներդ­րու­մը երկ­նա­յին սրբա­րա­նի տե­սանկ­յուն­նե­րի ընդգ­ ծումն է։ Մինչ 7-րդ գ­լու­խը ցույց է տա­լիս երկ­նա­յին դա­տաս­տա­նը և մար­դի Որ­դուն թա­գա­վո­րու­թյու­նը ժա­ռան­գե­լիս, 8-րդ գ­լու­խը ցույց է տա­լիս երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը։ Այս­պի­սով, ինչ­պես նկա­րագ­րում են այս եր­կու գլուխ­նե­րի միջև առ­կա զու­գա­հեռ­նե­րը, Դա­նիել 8-րդ գլ­խում նկա­րագր­ված երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ ցու­մը հա­մա­պա­տաս­խա­նում է Դա­նիել 7-րդ գլ­խում նկա­րագր­ված դա­տաս­տա­նի տե­սա­րա­նին։

Դաս 9

79

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 23

Խոյն ու այծը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 8-րդ գ­լու­խը։ Ին­չի՞ մա­սին է այս տես­լի­քը, և­ այն ի՞նչ զու­գա­հեռ­ներ ու­նի այն տե­սա­րան­նե­րի հետ, ո­րոնք տե­ սանք Դա­նիել 2-րդ և 7-րդ գ­լուխ­նե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ինչ­պես Դա­նիել 2-րդ և 7-րդ գ­լուխ­նե­րում, այս­տեղ մեզ տրվում է մեկ այլ տե­սիլք հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի վե­րել­քի ու անկ­ման մա­սին, թեև այլ խորհր­դան­շա­կան լեզ­վով։ Խորդհր­դա­նիշ­ ներն ուղ­ղա­կիո­րեն կապ­ված են Աստ­ծո սրբա­րա­նի հետ։ Այս դեպ­ քում օգ­տա­գործ­վում են խո­յի ու այ­ծի խորհր­դա­նիշ­նե­րը, քա­նի որ դրանք կապ ու­նեին քա­վու­թյան օր­վա սրբա­րա­նի ծի­սա­կա­տա­րու­ թյան հետ, ո­րը հին Իս­րա­յե­լի հա­մար դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ էր։ Սր­բա­րա­նի ծա­ռա­յու­թյան ժա­մա­նակ խո­յերն ու այ­ծերն օգ­տա­գործ­ վում էին որ­պես զո­հեր։ Սա­կայն միայն քա­վու­թյան օրն էին այս եր­ կու­սը մատ­նանշ­վում ի­րար հետ։ Ուս­տի այս եր­կու կեն­դա­նի­ներն այս­տեղ մի­տում­նա­վոր են ընտր­ված, որ­պես­զի մատ­նա­ցույց ա­նեն Քա­վու­թյան օ­րը, ո­րը ևս տե­սիլ­քի գլխա­վոր թե­ման է։ Տե­սիլ­քում Դա­նիե­լը տես­նում է խո­յին, ո­րը խփում է ե­րեք տար­բեր ուղ­ղու­թյուն­նե­րով՝ դե­պի արև­մուտք, դե­պի հյու­սիս և դե­պի հա­րավ (­Դա­նիել 8.4): Այս ե­ռա­կողմ շար­ժու­մը ցույց է տա­լիս այս ու­ժի տա­ րա­ծու­մը. «և­ ոչ մի գա­զան չէր կանգ­նում նրա ա­ռաջ, և նրա ձե­ռից ա­զա­տող չկար, այլ նա ա­նում էր իր հա­ճու­թյան պես, և մե­ծա­ցավ» (­Դա­նիել 8.4): Ինչ­պես բա­ցատ­րում է հրեշ­տա­կը, եր­կու եղջ­յուր ու­ նե­ցող խո­յը ներ­կա­յաց­նում է Մա­րա-­Պարս­կա­կան կայս­րու­թյու­նը (­Դա­նիել 8.20), և­ ե­րեք ուղ­ղու­թյուն­նե­րը, ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­ թյամբ, տա­ռա­ցիո­րեն մատ­նան­շում էին այս հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­ տե­րու­թյան ե­րեք մե­ծա­գույն նվա­ճում­նե­րը։ Հա­ջորդ, ի հայտ է գա­լիս մեծ եղջ­յու­րով այծ, ո­րը ներ­կա­յաց­նում է Ա­լեք­սանդր Մա­կե­դո­նա­ցու հրա­մա­նա­տա­րու­թյան տակ գտնվող Հու­ նա­կան կայս­րու­թյու­նը (­Դա­նիել 8.21)։ Այն, որ այ­ծը շարժ­վում էր «և գետ­նին չէր դիպ­չում» (­Դա­նիել 8.5), ցույց է տա­լիս, որ այն ա­րագ է տե­ղա­շարժ­վում։ Այս խորհր­դան­շա­կան լե­զուն փո­խան­ցում է Ա­լեք­ սանդր Մե­ծի նվա­ճում­նե­րի ա­րա­գու­թյու­նը, ո­րը Դա­նիել 7-րդ գլ­խում ներ­կա­յաց­ված է որ­պես թևա­վոր ինձ։ Սա­կայն ինչ­պես նշում է մար­ 80

Դաս 9

գա­րեու­թյու­նը, երբ այծն «ու­ժո­վա­ցավ, նրա մեծ եղջ­յու­րը կոտր­վեց» (­Դա­նիել 8.8) և ճա­նա­պարհ բա­ցեց չորս եղջ­յուր­նե­րի հա­մար, ո­րոնք տա­րած­վե­ցին կողմ­նա­ցույ­ցի բո­լոր չորս կող­մե­րով մեկ։ Սա ի­րա­կա­ նա­նում է, երբ Ա­լեք­սանդ­րը մա­հա­նում է Բա­բե­լո­նում ՔԱ 323թ. հու­ նի­սին ե­րե­սու­նե­րեք տա­րե­կան հա­սա­կում, իսկ նրա կայս­րու­թյու­նը բա­ժան­վում է նրա չորս հրա­մա­նա­տար­նե­րի միջև։ Դա­նիել 2.38 հա­մա­րից մինչև Դա­նիել 8.20, 21 հա­մար­նե­րը տե­ սիլք­նե­րում բա­ցա­հայտ­ված չորս կայս­րու­թյուն­նե­րից ե­րե­քի ա­ նուն­նե­րը ներ­կա­յաց­վել են մեզ։ Ինչ­պե՞ս պետք է այս հրա­շա­լի փաստն օգ­նի հաս­տա­տել այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի մեր մեկ­նա­ բա­նու­թյու­նը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 24

Փոքր եղջյուրի դուրս գալը Ու­շադ­րու­թյամբ կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 8.8–12 հա­մար­նե­րը։ Ո՞ր ուղ­ղու­թյամբ է շարժ­վում փոքր եղջ­յու­րը, և­ին­չո՞ւ է կարևոր դա հաս­կա­նալ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Չորս եղջ­յուր­նե­րին դե­պի երկն­քի չորս կող­մե­րը տե­ղա­շարժ­վե­լիս պատ­կե­րե­լուց հե­տո, աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մարն ա­սում է, որ մե­կից դուրս է գա­լիս փոքր եղջ­յուր։ Այս­տեղ հարցն այն է, թե արդ­յո՞ք այս եղջ­յու­րը կամ իշ­խա­նու­թյու­նը դուրս է գա­լիս չորս եղջ­յուր­նե­րից մե­ կից, ո­րոնք, ինչ­պես տե­սանք ե­րեկ, ներ­կա­յաց­նում են Ա­լեք­սանդր Մա­կե­դո­նա­ցու չորս հրա­մա­նա­տար­նե­րին, թե՞ այն դուրս է գա­լիս չորս քա­մի­նե­րից մե­կից։ Բնօ­րի­նա­կում տեքս­տի քե­րա­կա­նա­կան կա­ ռուց­ված­քը մատ­նան­շում է, որ այս եղջ­յու­րը դուրս է գա­լիս երկն­քի չորս քա­մի­նե­րից մե­կից։ Եվ քա­նի որ այս իշ­խա­նու­թյու­նը գլուխ է բարձ­րաց­նում Հու­նա­կան կայս­րու­թյու­նից և դ­րա չորս շա­ռա­վիղ­նե­ րից հե­տո, ըն­դուն­ված է կար­ծել, որ այս եղջ­յու­րը Հռոմն է, նախ՝ հե­ թա­նո­սա­կան, հե­տո՝ պա­պա­կան։ «Այս փոքր եղջ­յու­րը ներ­կա­յաց­նում է Հռոմն իր եր­կու փու­լե­րում՝ հե­թա­նո­սա­կան և պա­պա­կան։ Դա­նիե­լը տե­սավ Հռո­մը նախ իր հե­թա­նո­սա­կան, կայ­սե­րա­կան փու­լում հրեա ժո­ղովր­դի և վաղ քրիս­տոն­յա­նե­րի դեմ պա­տե­րազմ մղե­լիս, հե­տո իր պա­պա­կան փու­լում՝ շա­րու­նա­կե­լով իր գո­յու­թյու­նը մինչև մեր օ­րերն Դաս 9

81

ու մինչև ա­պա­գա»։ ՅՕԱ աստ­վա­ծաշնչ­յան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ, հա­տոր 4, էջ 841։ Հա­մա­ձայն աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րի՝ փոքր եղջ­յու­րը նախ շարժ­ վում է հո­րի­զո­նա­կան ուղղ­վա­ծու­թյամբ՝ և «չա­փա­զանց մե­ծա­ցավ դե­պի հա­րավ և դե­պի արևելք և դե­պի փա­ռա­վո­րը» (­Դա­նիել 8.9)։ Այս ե­րեք ուղ­ղու­թյուն­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նում են հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մի գե­րիշ­խա­նու­թյան տակ ըն­կած ե­րեք մեծ տա­րածք­նե­րին։ Քա­նի որ փոքր եղջ­յու­րը դառ­նում տե­սիլ­քի գլխա­վոր դե­րա­կա­ տա­րը, դրա ուղ­ղա­հա­յաց ուղղ­վա­ծու­թյունն ա­ռանձ­նա­հա­տուկ ու­ շադ­րու­թյուն է ստա­նում։ Այս ա­ռու­մով այս եղջ­յու­րը ճիշտ և ճիշտ հա­մա­պա­տաս­խա­նում է Դա­նիել 7-րդ գլ­խի փոքր եղջ­յու­րին, ինչ­պես ցույց է տա­լիս հետև­յալ հա­մե­մա­տու­թյու­նը. (1) եր­կու եղջ­յուրն էլ սկզբում փոքր են (­Դա­նիել 7.8, Դա­նիել 8.9)։ (2) Եր­կուսն էլ հե­տա­գա­ յում մե­ծա­նում են (­Դա­նիել 7.20, Դա­նիել 8.9)։ (3) Եր­կուսն էլ հա­լա­ծող իշ­խա­նու­թյուն­ներ են (­Դա­նիել 7.21, 25, Դա­նիել 8.10, 24)։ (4) Եր­կուսն էլ ինք­նա­մե­ծար և հայ­հո­յող են (­Դա­նիել 7.8, 20, 25, Դա­նիել 8.10, 11, 25)։ (5) Եր­կու­սի թի­րա­խում էլ Աստ­ծո ժո­ղո­վուրդն է (­Դա­նիել 7.25, Դա­ նիել 8.24)։ (6) Եր­կու­սի գոր­ծու­նեու­թյան մեջ էլ կան տե­սանկ­յուն­ներ, ո­րոնք սահ­ման­ված են մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կով (­Դա­նիել 7.25, Դա­նիել 8.13, 14)։ (7) Եր­կուսն էլ գո­յատևում են մինչև ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջը (­Դա­նիել 7.25, 26, Դա­նիել 8.17, 19)։ (8) Եվ եր­կուսն էլ բախ­վում են գերբ­նա­կան կոր­ծան­ման (­Դա­նիել 7.11, 26, Դա­նիել 8.25)։ Եվ վեր­ ջա­պես, քա­նի որ Դա­նիել 7-րդ գլ­խի փոքր եղջ­յու­րը ներ­կա­յաց­նում է պա­պա­կա­նու­թյու­նը, Դա­նիել 8-րդ գլ­խի ուղ­ղա­հա­յաց տա­րա­ծու­մը պետք է ներ­կա­յաց­նի միև­նույն իշ­խա­նու­թյու­նը։ Ուս­տի, ինչ­պես Դա­ նիել 2-րդ և 7-րդ գ­լուխ­նե­րում, վերջ­նա­կան հիմ­նա­կան իշ­խա­նու­թյու­ նը Հռոմն է՝ ինչ­պես հե­թա­նո­սա­կան, այն­պես էլ պա­պա­կան։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 25

Հարձակում սրբարանի վրա Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 8.10–12 հա­մար­նե­րը։ Հա­մա­ձայն տեքս­տե­ րում նկա­րագր­վա­ծի՝ ի՞նչ տե­սա­կի գոր­ծու­նեու­թյուն է ծա­վա­լում փոքր եղջ­յու­րը։ Դա­նիել 8.10 հա­մա­րում փոքր եղջ­յու­րը փոր­ձում է հոգևոր մա­ կար­դա­կում կրկնել Բա­բե­լո­նի աշ­տա­րա­կը կա­ռու­ցող­նե­րի ջան­քե­րը (Ծնն­դոց 11.4): «­Զորք» և «աստ­ղեր» եզ­րույթ­նե­րը մատ­նան­շում են 82

Դաս 9

Աստ­ծո ժո­ղովր­դին Հին Կ­տա­կա­րա­նում։ Իս­րա­յելն ան­վան­վում է Տի­ րոջ զորք կամ բա­նակ (Ե­լից 12.41)։ Դա­նիե­լը ևս նկա­րագ­րում է Աստ­ ծո հա­վա­տա­րիմ ժո­ղովր­դին որ­պես փայ­լող աստ­ղեր (­Դա­նիել 12.3)։ Սա ակն­հայ­տո­րեն երկ­նա­յին մար­մին­նե­րի վրա կա­տար­վող տա­ռա­ ցի հար­ձա­կում չէ, այլ հա­լա­ծանք Աստ­ծո ժո­ղովր­դի նկատ­մամբ, ում «քա­ղա­քա­կա­նու­թյու­նը երկն­քում է» (­Փի­լիպ­պե­ցիս 3.20): Թեև հա­ զա­րա­վոր քրիս­տոն­յա­ներ են սպան­վել հե­թա­նոս կայս­րե­րի կող­մից, սա­կայն շեշտն այժմ դրվում է փոքր եղջ­յու­րի ուղ­ղա­հա­յաց գոր­ծու­ նեու­թյան վրա։ Ուս­տի այս մար­գա­րեու­թյան վերջ­նա­կան ի­րա­կա­նա­ ցու­մը հար­կա­վոր է կա­պել պա­պա­կան Հռո­մի և դա­րե­րի ըն­թաց­քում դրա ի­րա­կա­նաց­րած հա­լա­ծանք­նե­րի հետ։ Դա­նիել 8.11 հա­մա­րը խո­սում է «Իշ­խա­նի» մա­սին, Ով Դա­նիե­լի գրքի այլ տե­ղե­րում նշվում է նաև որ­պես «­Մե­սիա իշ­խան» (­Դա­նիել 9.25), «ձեր իշ­խան Մի­քա­յել» (­Դա­նիել 10.21), և «մեծ իշ­խան Մի­քա­ յել» (­Դա­նիել 12.1). Ոչ այլ ոք, քան Հի­սուս Քրիս­տո­սը կա­րող է կանգ­ նած լի­նել այս ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րի հետևում։ Հի­սուս Քրիս­տոսն է վե­րը նշված «զոր­քի» Իշ­խա­նը և մեր Քա­հա­նա­յա­պե­տը երկն­քում։ Ուս­տի պա­պա­կա­նու­թյու­նը և դ­րա ներ­կա­յաց­րած կրո­նա­կան հա­ մա­կար­գը մթագ­նում և փոր­ձում է զբա­ղեց­նել Հի­սու­սի քա­հա­նա­յա­ կան դե­րը։ Դա­նիել 8.11 հա­մա­րում «մշտնջե­նա­կա­նը» ի հայտ է գա­լիս երկ­ րա­յին սրբա­րա­նի հետ կապ­ված՝ մատ­նան­շե­լու ծի­սա­կա­տա­րու­ թյան տա­րա­տե­սակ և մշ­տա­կան տե­սանկ­յուն­նե­րը, այդ թվում և զո­հա­բե­րու­թյունն ու բա­րե­խո­սու­թյու­նը։ Այս ծա­ռա­յու­թյուն­նե­րի մի­ ջո­ցով է, որ մե­ղա­վոր­նե­րը ներ­վում են, իսկ մեղ­քե­րը՝ դի­տարկ­վում խո­րա­նում։ Այս երկ­րա­յին հա­մա­կար­գը ներ­կա­յաց­նում է Քրիս­տո­սի միջ­նոր­դա­կան ծա­ռա­յու­թյու­նը երկ­նա­յին սրբա­րա­նում։ Այս­պի­սով, ինչ­պես կան­խա­գու­շա­կում է մար­գա­րեու­թյու­նը, պա­պա­կա­նու­թյու­ նը փո­խում է Քրիս­տո­սի բա­րե­խո­սու­թյու­նը քա­հա­նա­նե­րի բա­րե­ խո­սու­թյամբ։ Նման կեղծ երկր­պա­գու­թյան մի­ջո­ցով փոքր եղջ­յու­րը յու­րաց­նում է Քրիս­տո­սի բա­րե­խո­սա­կան ծա­ռա­յու­թյու­նը և խորհր­ դան­շո­րեն տա­պա­լում է Քրիս­տո­սի սրբա­րա­նի տե­ղը։ «Եվ ճշմար­տու­թյու­նը գցեց գե­տի­նը, և­ ա­նում էր ու հա­ջո­ղում» (­Դա­նիել 8.12): Հի­սու­սը հայ­տա­րա­րում է, որ Ին­քը ճշմար­տու­թյունն է (­Հով­հան­նես 14.6), ինչ­պես նաև մատ­նան­շում է Աստ­ծո Խոս­քը որ­պես ճշմար­տու­թյուն (­Հով­հան­նես 17.17)։ Հա­կա­ռակ դրան, պա­պա­կա­ նու­թյունն ար­գե­լում է Աստ­վա­ծաշն­չի թարգ­մա­նու­թյու­նը մարդ­կանց հաս­կա­նա­լի լե­զու­նե­րով, Աստ­վա­ծաշն­չի մեկ­նա­բա­նու­թյու­նը դնում է Դաս 9

83

ե­կե­ղե­ցու հե­ղի­նա­կու­թյան ներ­քո և­ա­վան­դույթն Աստ­վա­ծաշն­չի հետ մեկ­տեղ դնում է որ­պես հա­վա­տի գե­րա­գույն կա­նոն։ Ի՞նչ պետք է մեզ ա­սի այս ու­սում­նա­սի­րու­թյունն այն մա­սին, թե ի­րա­կա­նում որ­քան թան­կար­ժեք և կարևոր է աստ­վա­ծաշնչ­յան ճշմար­տու­թյան ի­մա­ցու­թյու­նը՝ հա­կա­ռակ մարդ­կա­յին ա­վան­ դույթ­նե­րի։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 26

Սրբարանի արդարացումը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 8.14 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է կա­տար­վում այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եղջ­յու­րի կոր­ծա­նիչ հար­ձա­կու­մից հե­տո ար­վում է հայ­տա­րա­ րու­թյուն, որ սրբա­րա­նը կար­դա­րա­նա։ Այս լու­րը հաս­կա­նա­լու հա­ մար մենք պետք է մտա­պա­հենք, որ Դա­նիել 8.14 հա­մա­րում նշված սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը հա­մա­պա­տաս­խա­նում է Դա­նիել 7.9–14 հա­մար­նե­րում նկա­րագր­ված դա­տաս­տա­նի տե­սա­րա­նին։ Եվ քա­ նի որ դա­տաս­տա­նը տե­ղի է ու­նե­նում երկն­քում, ա­պա սրբա­րա­նը նույն­պես պետք է լի­նի երկն­քում։ Ուս­տի, մինչ Դա­նիել 7-րդ գ­լու­խը նկա­րագ­րում է մարդ­կանց գոր­ծե­րին Աստ­ծո մի­ջամ­տու­թյունն ու նրանց հետ Նրա փոխ­հա­րա­բե­րու­թյու­նը դա­տա­կան տե­սանկ­յու­ նից, Դա­նիել 8-րդ գ­լու­խը նկա­րագ­րում է միև­նույն ի­րա­դար­ձու­թյու­նը սրբա­րա­նի տե­սանկ­յու­նից։ Երկ­րա­յին սրբա­րա­նը կա­ռուց­վել էր երկ­նա­յին կրկնոր­դի նմա­նու­ թյամբ և կոչ­ված էր պատ­կե­րե­լու փրկու­թյան ծրագ­րի լայն ուր­վա­ գի­ծը։ Ա­մեն օր մե­ղա­վոր­ներն ի­րենց զո­հերն էին բե­րում սրբա­րան, որ­տեղ մարդ­կանց ներ­վում էր խոս­տո­վան­ված մեղ­քե­րը, քա­նի որ այդ մեղ­քե­րը ո­րոշ ի­մաս­տով փո­խանց­վում էին սրբա­րա­նին։ Արդ­յուն­ քում սրբա­րա­նը պղծվում էր, ուս­տի և հար­կա­վոր էր մաք­րա­գործ­ ման պար­բե­րա­կան գոր­ծըն­թաց սրբա­րա­նը դրա­նում գրանց­ված մեղ­քե­րից մաք­րե­լու հա­մար։ Դա կոչ­վում էր Քա­վու­թյան օր և տե­ղի էր ու­նե­նում տա­րին մեկ ան­գամ (տե՛ս Ղև­տա­ցոց 16-րդ գ­լուխ)։ Ին­չո՞ւ երկ­նա­յին սրբա­րա­նը մաքր­ման կա­րիք ու­նի։ Նույն կերպ կա­րող ենք ա­սել, որ Հի­սու­սին ըն­դու­նած մարդ­կանց խոս­տո­վան­ված մեղ­քե­րը «տե­ղա­փոխ­վել» են երկ­նա­յին սրբա­րան, ճիշտ ինչ­պես ա­ պաշ­խա­րող իս­րա­յե­լա­ցի­նե­րի մեղ­քերն էին տե­ղա­փոխ­վում երկ­րա­ 84

Դաս 9

յին սրբա­րան։ Երկ­րա­յին Քա­վու­թյան օ­րը բազ­մա­թիվ կեն­դա­նի­ներ էին սպան­վում, ո­րոնք խորհր­դան­շում էին Հի­սու­սի գա­լիք մա­հը, ո­րի մի­ջո­ցով էլ մե­ղա­վոր­նե­րը կա­րո­ղա­նում էին կանգ­նել Քա­վու­թյան օ­րը։ Եվ ինչ­պես դա կա­տար­վում էր երկ­րա­յին Քա­վու­թյան օ­րը, երբ սրբա­րա­նը մաքր­վում էր, ա­պա որ­քան ա­վե­լի դա կլի­նի երկ­նա­յին սրբա­րա­նում, երբ մի­միայն Քրիս­տո­սի ար­յու­նը կա­րող է պաշտ­պա­ նել մեզ դա­տաս­տա­նի ժա­մա­նակ։ Դա­նիել 8.14 հա­մա­րում նկա­րագր­ ված սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը երկ­րա­յին ծա­ռա­յու­թյան երկ­նա­յին կրկնօ­րի­նակն է, ո­րի հիմ­նա­կան լու­րը հետև­յալն է. որ­պես մե­ղա­վոր­ ներ՝ մենք Մե­սիա­յի ար­յան կա­րիքն ու­նենք, որ նե­րի մեր մեղ­քե­րը և կա­րող դարձ­նի կանգ­նել դա­տաս­տա­նի օ­րը։ Կար­դա­ցե՛ք Եբ­րա­յե­ցիս 9.23–28 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը բա­ցա­հայ­տում այն փրկու­թյու­նը, որ ու­նենք Հի­սու­ սում մեզ հա­մար ար­ված Նրա զո­հի մի­ջո­ցով։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 27

Մարգարեական ժամանակացույցը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 8.13 հա­մա­րը։ Ի՞նչ հարց է տրվում այս­ տեղ, և­ինչ­պե՞ս է այն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ հա­ջորդ հա­մա­րում տրվող պա­տաս­խա­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ո­րո՞նք են 2,300 ա­ռա­վոտ­նե­րի և­ե­րե­կո­նե­րի ժամ­կետ­նե­րը։ Ա­ռա­ ջին, անհ­րա­ժեշտ է նկա­տել, որ Դա­նիե­լին խո­յը և­ այ­ծը ցույց տրվե­ լուց հե­տո, ո­րին հետևում են փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյունն ու վնաս­նե­րը, տե­սիլ­քը վե­րած­վում է հար­ցի Դա­նիել 8.13 հա­մա­րում։ Այս հար­ցի մեջ հատ­կա­պես մտա­հո­գու­թյուն է հայտն­վում, թե ինչ է պա­տա­հե­լու այդ մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նի վեր­ջում, ոչ թե դրա ըն­թաց­քում։ Բա­ցի այդ, նմա­նա­տիպ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը չի կա­րող սահ­մա­նա­փակ­ված լի­նել փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյան տևո­ղու­թյամբ, ո­րով­հետև տե­սիլք եզ­րույթն իր մեջ պա­րու­նա­կում է ա­մեն ինչ՝ սկսած խո­յից մինչև փոքր եղջ­յու­րի գոր­ծու­նեու­թյու­նը։ Այս­պի­սով, սա պետք է որ ի­րա­կան պատ­մա­կան ժա­մա­նա­կի եր­կար ժա­մա­նա­կա­հատ­ված լի­նի։ Այն հար­ցին, թե «­Մինչև ե՞րբ է … տե­սիլ­քը» (խոյ [Մա­րա-­Պարս­ կաս­տան], այծ [­Հու­նաս­տան] և փոքր եղջ­յուրն ու նրա գոր­ծու­նեու­ Դաս 9

85

թյու­նը [հե­թա­նո­սա­կան և պա­պա­կան Հռոմ]), մյուս երկ­նա­յին էա­կը պա­տաս­խա­նում է. «­Մինչև եր­կու հա­զար ե­րեք հար­յուր ի­րի­կուն-ա­ ռա­վոտ. հե­տո սրբա­րա­նը պի­տի ար­դա­րա­նա» (­Դա­նիել 8.14)։ Ինչ­ պես ար­դեն նշվել է, այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն այս­քան եր­կար է, քա­նի որ այն սկսվում է Մա­րա-­Պարս­կա­կան կայս­րու­թյան ժա­մա­ նակ­նե­րում և շա­րու­նակ­վում մինչև Հու­նա­կան կայս­րու­թյան, ինչ­ պես նաև հե­թա­նո­սա­կան ու պա­պա­կան Հռո­մի ժա­մա­նակ­նե­րը՝ հա­զա­րա­վոր տա­րի­ներ։ Հա­մա­ձայն մեկ­նա­բա­նու­թյան հիս­տո­րիզ­մի մե­թո­դի (տե՛ս դաս 1)՝ այս մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը հար­կա­վոր է հաշ­վար­կել տա­րի-օր սկզբուն­քով, ին­չը նշա­նա­կում է, որ 2,300 ե­րե­կո­ներն ու ա­ռա­վոտ­նե­րը հա­մա­պա­տաս­խա­նում են 2,300 տա­րի տևող ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծի։ Այ­լա­պես 2,300 օ­րը կլի­ ներ վեց տա­րուց մի փոքր շատ ժա­մա­նակ, որն անհ­նա­րին կեր­պով քիչ է, որ­պես­զի տե­սիլ­քի բո­լոր ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը տե­ղի ու­նե­նան։ Ուս­տի, տա­րի-օր սկզբուն­քը մնում է ու­ժի մեջ։ Դա­նիել 8-րդ գ­լու­խը չի տրա­մադ­րում տե­ղե­կու­թյուն, ո­րը հնա­րա­ վո­րու­թյուն կտա մեզ հաշ­վել այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծի սկիզ­բը, ո­ րը, բա­նա­կա­նա­բար, թույլ կտար հաս­կա­նալ նաև վեր­ջը։ Սա­կայն Դա­նիել 9-րդ գ­լու­խը շատ կարևոր տե­ղե­կու­թյուն է հայտ­նում մեզ (տե՛ս հա­ջորդ շա­բաթ­վա դա­սը)։ Այս մար­գա­րեու­թյան 2,300 տա­րի­ներն Աստ­վա­ծաշն­չի՝ ժա­մա­նա­ կին վե­րա­բե­րող ա­մե­նաեր­կար մար­գա­րեու­թյունն է։ Խոր­հե՛ք այդ մա­սին՝ 2,300 տա­րի։ Եր­կար ժա­մա­նակ է, հաստ­կա­պես հա­մե­ մա­տած այ­սօր­վա մեր կյան­քի մի­ջին տևո­ղու­թյան հետ։ Ինչ­պե՞ս կա­րող է այս հա­կա­սու­թյունն օգ­նել մեզ սո­վո­րել համ­բե­րա­տար լի­նել Աստ­ծո հետ հա­րա­բե­րու­թյուն­նե­րում, ինչ­պես նաև վեր­ջին ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի ժա­մա­նակ­նե­րին վե­րա­բե­րող մեր սե­փա­ կան ակն­կա­լիք­նե­րում։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 28

Հետագա ուսումնասիրության համար Ս­տորև ներ­կա­յաց­ված է աղ­յու­սակ, որն ամ­փո­փում է այն տե­ղե­ կու­թյու­նը, ո­րը մինչև այժմ ու­սում­նա­սի­րել ենք Դա­նիել 2-րդ, 7-րդ և 8-րդ գ­լուխ­նե­րում նե­րա­կա­յաց­ված թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի հեր­թա­ կա­նու­թյան մա­սին։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում սրբա­րա­նի ար­դա­րաց­ման մա­սին։ 86

Դաս 9

Դ ­ ա­նիել 2

­Դա­նիել 7

­Դա­նիել 8

­Բա­բե­լոն

­Բա­բե­լոն

-----

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Մա­րա-­Պարս­կաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հու­նաս­տան

­Հե­թա­նո­սա­կան Հռոմ

­Հե­թա­նո­սա­կան Հռոմ

­Հե­թա­նո­սա­կան Հռոմ

­Պա­պա­կան Հռոմ

­Պա­պա­կան Հռոմ

­Պա­պա­կան Հռոմ

----Երկր­ որդ գալ­ ուստ [­Քա­րը կտրվում է ա­ռանց ձեռք ­ ի]

­Դա­տաս­տան

երկն­քում

Երկր­ որդ գալ­ ուստ [­Սուր­բե­րը ժա­ռան­գում են թագ ­ ավ­ որ­ ութ ­ յուն­ ը]

Սր­բա­րա­նի

ար­դա­րա­ցու­մը

Երկր­ որդ գալ­ ուստ [­Կոր­ծան­ված ա­ռանց ձեռ­քի]

Ինչ­պես տես­նում ենք, գլուխ­նե­րի միջև զու­գա­հեռ­ներ կան։ Միայն ազ­գե­րը չեն, որ ներ­կա­յաց­ված են միմ­յանց զու­հա­գեռ. Դա­նիել 7-րդ գլ­խի դա­տաս­տա­նի տե­սա­րա­նը, ո­րը տե­ղի է ու­նե­նում պա­պա­կան Հռո­մի 1,260 տա­րի­նե­րից հե­տո (ՔԱ 538–ՔՀ 1798թթ.), ուղ­ղա­կիո­րեն զու­գա­հեռ է սրբա­րա­նի ար­դա­րաց­մա­նը, ո­րը Դա­նիել 8-րդ գլ­խում նույն­պես ի հայտ է գա­լիս Հռո­մից հե­տո։ Կարճ ա­սած, Դա­նիել 7-րդ գլ­խի երկ­նա­յին դա­տաս­տա­նը (ո­րը տա­նում է դե­պի աշ­խար­հի վեր­ ջը) նույն բանն է, ինչ Դա­նիել 8-րդ գլ­խի սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը։ Այս­տեղ մեզ տրված է միև­նույն բա­նի եր­կու տար­բեր նկա­րագ­րու­ թյուն, և­ եր­կուսն էլ սկիզբ են առ­նում փոքր եղջ­յու­րի իշ­խա­նու­թյան կող­մից ի­րա­կա­նաց­վող հա­լա­ծանք­նե­րի 1260 տա­րի ժա­մա­նա­կա­ հատ­վա­ծից հե­տո։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ինչ­պե՞ս է վերևում ներ­կա­յաց­ված աղ­յու­սա­կը մեզ ցույց տա­լիս, որ սրբա­րա­նի ա­ր­դա­րա­ցու­մը, ո­րը նույնն է, ինչ Դա­նիել 7-րդ գլ­ խում ներ­կա­յաց­ված դա­տաս­տա­նը, պետք է տե­ղի ու­նե­նան փոքր եղջ­յու­րի 1,260-ամ­յա մար­գա­րեու­թյու­նից հե­տո, սա­կայն մինչև Աստ­ծո վերջ­նա­կան ար­քա­յու­թյան հաս­տա­տու­մը։ 2. Դա­նիել 8-րդ գլ­խի մար­գա­րեու­թյու­նը նկա­րագ­րում է պատ­մու­ թյու­նը որ­պես բռնու­թյամբ ու չա­րի­քով լի մի բան։ Եր­կու կեն­դա­ նի­նե­րը, ո­րոնք խորհր­դան­շում են եր­կու հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­ տե­րու­թյուն­նե­րը, պայ­քա­րում են միմ­յանց դեմ (­Դա­նիել 8.8–12)։ Դաս 9

87

Դրան­ցից հե­տո ի հայտ ե­կող փոքր եղջ­յու­րը բռնա­ցող ու հա­լա­ ծող իշ­խա­նու­թյուն է (­Դա­նիել 8.23–25): Ուս­տի Սուրբ Գիրքն այս­ տեղ փորձ չի ա­նում նսե­մաց­նել տա­ռա­պան­քի ի­րա­կա­նու­թյունն այս աշ­խար­հում։ Ինչ­պե՞ս պետք է սա օգ­նի մեզ սո­վո­րել վստա­հել Աստ­ծուն և Նրա բա­րու­թյա­նը՝ ի հե­ճուկս մեր շուր­ջը մո­լեգ­նող չա­ րի­քի ի­րա­կա­նու­թյա­նը։

88

Դաս 9

ԴԱՍ 10 ՓԵՏՐ­ՎԱ­ՐԻ 29–ՄԱՐ­ՏԻ 6

ԽՈՍՏՈՎԱՆՈՒԹՅՈՒՆԻՑ ՄԽԻԹԱՐՈՒԹՅՈՒՆ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 9, Ե­րե­միա 25.11, 12, 29.10, Դ Թա­գա­վո­րաց 19.15–19, Մատ­թեոս 5.16, Հա­կո­բոս 5.16: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Ո՛վ Տեր, լսի՛ր, ո՛վ Տեր, նե­րի՛ր, ո՛վ Տեր, ա­կա՛նջ դիր և կա­ տա­րի՛ր, մի՛ ու­շաց­րու Քեզ հա­մար, ո՛վ իմ Աստ­ված, ո­րով­ հետև Քո ա­նունն է կոչ­ված Քո քա­ղա­քի և Քո ժո­ղովր­դի վրա» (­Դա­նիել 9.19): Դա­նիել 9-րդ գ­լու­խը պա­րու­նա­կում է Աստ­վա­ծաշն­չի ա­մե­նաազ­ դե­ցիկ ա­ղոթք­նե­րից մե­կը։ Իր կյան­քի կարևոր պա­հե­րին Դա­նիե­լը դի­մում է ա­ղոթ­քի օգ­նու­թյա­նը՝ հաղ­թա­հա­րե­լու իր առջև ծա­ռա­ցած մար­տահ­րա­վեր­նե­րը։ Երբ Դա­նիելն ու իր գոր­ծըն­կեր­նե­րը կանգ­ նած էին մահ­վան շե­մին հե­թա­նոս թա­գա­վո­րի ա­ռեղծ­վա­ծա­յին ե­րա­ զի պատ­ճա­ռով, մար­գա­րեն ա­ղոթ­քով դի­մում է Աստ­ծուն (­Դա­նիել 2)։ Եվ երբ թա­գա­վո­րա­կան հրա­մանն ար­գե­լում է որևէ աստ­ծուց և­ որևէ մար­դուց բան խնդրե­լը, բա­ցի թա­գա­վո­րից, Դա­նիե­լը շա­րու­ նա­կում է իր ա­մե­նօր­յա ա­ղոթք­նե­րը հղել առ Աստ­ված՝ Ե­րու­սաղ­մի ուղ­ղու­թյամբ (­Դա­նիել 6)։ Ուս­տի, Դա­նիել 9-րդ գլ­խի ա­ղոթքն ու­սում­ նա­սի­րե­լիս ե­կե՛ք հի­շենք, որ Դա­նիել 8-րդ գլ­խի 2,300 ե­րե­կո­նե­րի և­ ա­ռա­վոտ­նե­րի տե­սիլ­քը մե­ծա­պես տպա­վո­րում է մար­գա­րեին։ Թեև մար­գա­րեու­թյան գլխա­վոր ուր­վա­գի­ծը բա­ցատր­վում է, Դա­նիե­լը չի կա­րո­ղա­նում հաս­կա­նալ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը, ո­րը ներ­կա­յաց­վում է եր­կու երկ­նա­յին էակ­նե­րի խո­սակ­ցու­թյան մեջ. «­Մինչև եր­կու հա­ զար ե­րեք հար­յուր ի­րի­կուն-ա­ռա­վոտ. հե­տո սրբա­րա­նը պի­տի ար­ դա­րա­նա» (­Դա­նիել 8.14)։ Միայն 9-րդ գլ­խում է, որ ա­վե­լի շատ լույս է տրվում մար­գա­րեին, և­այս ան­գամ ևս­այն տրվում է ի պա­տաս­խան ե­ռան­դուն ա­ղոթ­քի։ Դաս 10

89

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 1

Աստծո Խոսքի առանցքային դերը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.1, 2 հա­մար­նե­րը։ Դա­նիելն ա­սում է. «ի­մա­ ցա գրքե­րում» այն մար­գա­րեու­թյու­նը՝ «տա­րի­նե­րի թի­վը», որն ինքն այդ­քան ու­շադ­րու­թյամբ ու­սում­նա­սի­րում էր։ Աստ­վա­ծաշն­ չի ո՞ր գիր­քը կամ գրքե­րը նա նկա­տի ու­նի։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ դի­տար­կում ենք այս ա­ղոթ­քը, պարզ է դառ­նում, որ այն գա­ լիս է Մով­սե­սին ու մար­գա­րե­նե­րին Աստ­ծո նա­խորդ հայտ­նու­թյուն­նե­ րի խորն ու­սում­նա­սի­րու­թյան արդ­յուն­քում։ Ե­րե­միա­յի մա­գա­ղա­թից տե­ղե­կա­նա­լով, որ գե­րու­թյան այս ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը տևե­լու է յո­թա­նա­սուն տա­րի (տե՛ս Ե­րե­միա 25.11, 12, Ե­րե­միա 29.10), Դա­նիե­ լը հաս­կա­նում է այն պատ­մա­կան շրջա­նի կարևո­րու­թյու­նը, ո­րում ինքն ապ­րում է։ Ե­կե՛ք մտա­պա­հենք, որ Դա­նիելն իր ա­ղոթ­քը բարձ­րաց­նում է ՔԱ 539թ., այն տա­րին, երբ Պարս­կա­կան կայս­րու­թյու­նը փո­խա­րի­նում է Բա­բե­լո­նին։ Ուս­տի մոտ յո­թա­նա­սուն տա­րի է ան­ցել այն պա­հից, երբ Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րը նվա­ճել էր Ե­րու­սա­ղե­մը և քան­դել տա­ճա­րը։ Եվ ու­րեմն, Ե­րե­միա­յի մար­գա­րեու­թյան հա­մա­ձայն, Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը պետք է շու­տով վե­րա­դառ­նա իր հայ­րե­նիք։ Վս­տա­հե­լով Աստ­ծո Խոս­ քին՝ Դա­նիե­լը գի­տի, որ ինչ-որ կարևոր բան է տե­ղի ու­նե­նա­լու իր ժո­ ղովր­դի հետ, և, ճիշտ ինչ­պես Աստ­ված խոս­տա­նում է Իր Խոս­քում, Բա­բե­լո­նի ա­քսո­րը շու­տով պի­տի ա­վարտ­վի, և հ­րեա­նե­րը պետք է վե­րա­դառ­նան ի­րենց տուն։ Ի­րեն հա­սա­նե­լի Սուրբ Գր­քե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նից Դա­նիե­լը նաև գի­տակ­ցում է, թե որ­քան լուրջ են իր ժո­ղովր­դի մեղ­քե­րը։ Քա­ նի որ նրանք խախ­տել են ուխ­տը, խստաց­րել ի­րենց հա­րա­բե­րու­ թյուն­ներն Աստ­ծո հետ, ուս­տի ան­խու­սա­փե­լի հետևան­քը աք­սորն է (Ղև­տա­ցոց 26.14–45): Ուս­տի, Աստ­ծո հայտ­նու­թյան ու­սում­նա­ սի­րու­թյունն է, որ Դա­նիե­լին տա­լիս է ժա­մա­նակ­նե­րը հաս­կա­նա­լու հնա­րա­վո­րու­թյուն, ինչ­պես նաև հրա­տա­պու­թյան զգա­ցո­ղու­թյուն Աստ­ծուն ա­ղա­չել իր ժո­ղովր­դի հա­մար։ Մո­տե­նա­լով երկ­րի պատ­մու­թյան վեր­ջին օ­րե­րին՝ մենք պետք է ա­վե­լի, քան եր­բեք, ու­սում­նա­սի­րենք Աստ­ծո Խոսքն ու ապ­րենք դրա 90

Դաս 10

հա­մա­ձայն։ Միայն Սուրբ Գիր­քը կա­րող է տրա­մադ­րել մեզ ազ­դե­ցիկ բա­ցատ­րու­թյուն այն աշ­խար­հի մա­սին, ո­րում ապ­րում ենք։ Ի վեր­ջո, Սուրբ Գիր­քը պատ­մում է բա­րու ու չա­րի միջև մեծ պայ­քա­րի մա­ սին և բա­ցա­հայ­տում, որ մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյու­նը կա­վարտ­վի չա­րի ոչն­չաց­մամբ և Աստ­ծո հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյան հաս­ տատ­մամբ։ Որ­քան շատ ու­սում­նա­սի­րենք Սուրբ Գիր­քը, այն­քան լավ կա­րող ենք հաս­կա­նալ աշ­խար­հի ժա­մա­նա­կա­կից վի­ճակն ու դրա­ նում մեր տե­ղը, ինչ­պես նաև մեր հույ­սի հիմ­քերն այն աշ­խար­հում, ո­րը ոչ մի հույս չի տա­լիս։ Ինչ­պե՞ս է Աստ­վա­ծա­շունչն օգ­նում մեզ ո­րո­շա­կի աս­տի­ճա­նի հաս­կա­նալ այն աշ­խար­հը, որն ինքն ի­րե­նով կա­րող է այդ­քան հեշ­տու­թյամբ բա­ցար­ձակ ա­նի­մաստ թվալ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 2

Շնորհի խնդրանք Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.3–19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ հիմ­քով է Դա­նիե­լը ներ­կա­յաց­նում ո­ղոր­մու­թյան իր խնդրան­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Այս ա­ղոթ­քում հատ­կա­պես ու­շադ­րու­թյան են ար­ժա­նի ո­րոշ կե­ տեր։ Ա­ռա­ջին, Դա­նիելն ա­ղոթ­քում ոչ մի տեղ չի խնդրում հրեա ժո­ղովր­ դի հետ տե­ղի ու­նե­ցած ա­ղետ­նե­րի որևէ բա­ցատ­րու­թյուն։ Նա գի­ տի պատ­ճա­ռը։ Եվ իս­կա­պես, ա­ղոթ­քում Դա­նիելն ինքն է թվար­կում պատ­ճառ­նե­րը. «Եվ չլսե­ցինք մեր Տեր Աստ­ծո ձայ­նին, որ գնա­յինք Նրա օ­րեն­քով, ո­րոնք Նա դրեց մեր ա­ռաջ Իր ծա­ռա­նե­րի՝ մար­գա­րե­ նե­րի ձե­ռով» (­Դա­նիել 9.10): Վեր­ջին ան­գամ մենք տե­սանք Դա­նիե­լին ինչ-որ բան հաս­կա­նա­լու կա­րի­քի մեջ Դա­նիել 8-րդ գլ­խի վեր­ջում, երբ նա ա­սում է, որ չի հաս­կա­նում 2,300 ե­րե­կո­նե­րի և­ա­ռա­վոտ­նե­րի տե­սիլ­քը (տե՛ս Դա­նիել 8.27): Երկ­րորդ կետն այն է, որ այս ա­ղոթ­քը խնդրանք է Աստ­ծուն Իր շնոր­հի, Իր ժո­ղովր­դին նե­րե­լու Իր պատ­րաս­տա­կա­մու­թյան մա­սին, նույ­նիսկ ե­թե նրանք մեղք ու չա­րիք են գոր­ծել։ Ինչ-որ ա­ռու­մով, մենք այս­տեղ տես­նում ենք Ա­վե­տա­րա­նի և­ ոչ մի ար­ժա­նիք չու­նե­ցող մե­ ղա­վոր մարդ­կանց հզոր ար­տա­ցո­լում, ով­քեր սա­կայն շնորհ են ո­րո­ նում, ո­րին ար­ժա­նի չեն, և նե­րում, ո­րը չեն վաս­տա­կել։ Արդ­յո՞ք սա Դաս 10

91

օ­րի­նակ չէ այն վի­ճա­կի, երբ մե­զա­նից յու­րա­քանչ­յուրն ան­հա­տա­պես կանգ­նած է Աստ­ծո ա­ռաջ։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.18, 19 հա­մար­նե­րը։ Ու­րիշ ի՞նչ պատ­ճառ­ ներ է Դա­նիե­լը ներ­կա­յաց­նում, որ­պես­զի Տե­րը պա­տաս­խա­նի իր ա­ղոթ­քին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քի ևս մեկ տե­սանկ­յուն ա­ռանձ­նաց­նենք. Աստ­ ծո ան­վան պատ­վին դի­մե­լը։ Այ­սինքն ա­ղոթ­քի դրդա­պատ­ճա­ռը ո՛չ Դա­նիե­լի անձ­նա­կան հար­մա­րու­թյունն է, ո՛չ էլ նրա ժո­ղովր­դի­նը, այլ Աստ­ծո ան­վան պա­տի­վը (­Դա­նիել 9.17–19)։ Այլ խոս­քե­րով, խնդրան­ քը պետք է պա­տաս­խան ստա­նա, ո­րով­հետև Աստ­ծո ա­նու­նը պատ­ վի կար­ժա­նա­նա։ Կար­դա­ցե՛ք Դ Թա­գա­վո­րաց 19.15–19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ կերպ է Ե­զե­կիա­յի ա­ղոթ­քը նման­վում Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քին։ Ի՞նչ է ա­սում Մատ­թեոս 5.16 հա­մարն այն մա­սին, թե ինչ­պես մենք ևս կա­րող ենք փա­ռա­վո­րել Աստ­ծուն։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 3

Բարեխոսության արժեքը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.5–13 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչն է նշա­նա­կա­լից այն փաս­տի վե­րա­բեր­յալ, որ Դա­նիե­լը շա­րու­նա­կում է նշել «մենք» մե­ղան­չե­ցինք՝ այս­պի­սով նե­րա­ռե­լով ի­րեն այն մեղ­քե­րում, ո­րոնք ի վեր­ջո նման ա­ղե­տի ա­ռաջ են կանգ­նեց­րել ազ­գին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիե­լի ա­ղոթքն Աստ­վա­ծաշն­չում տեղ գտած այլ կարևոր միջ­ նոր­դա­կան ա­ղոթք­նե­րից ըն­դա­մե­նը մեկն է։ Նման ա­ղոթք­նե­րը հու­ զում են Աստ­ծո սիր­տը՝ կան­խե­լով դա­տաս­տանն ու փո­խա­րե­նը թշնա­մի­նե­րից ա­զա­տում բե­րե­լով։ Երբ Աստ­ված պատ­րաստ էր ոչն­ չաց­նել ողջ հրեա ազ­գին, Մով­սե­սի բա­րե­խո­սու­թյու­նը հետ է պա­հում Նրա ձեռ­քը (Ե­լից 32.7–14, Թվոց 14.10–25)։ Երբ խիստ ե­րաշ­տը ուր որ է կուլ կտա եր­կի­րը, Աստ­ված պա­տաս­խա­նում է Ե­ղիա­յի ա­ղոթ­քին և թա­փում է հոր­դա­ռատ անձրև՝ եր­կի­րը վե­րա­կեն­դա­նաց­նե­լու հա­ մար (Գ Թա­գա­վո­րաց 18)։ 92

Դաս 10

Երբ մենք ա­ղո­թում ենք մեր ըն­տա­նի­քի ան­դամ­նե­րի, ըն­կեր­նե­րի կամ այլ մարդ­կանց ու ի­րա­վի­ճակ­նե­րի հա­մար, Աստ­ված լսում է մեր ա­ղոթք­նե­րը և կա­րող է մի­ջամ­տել։ Եր­բեմն ա­ղոթ­քի պա­տաս­խա­նի հա­մար կա­րող է եր­կար ժա­մա­նակ պա­հանջ­վել, սա­կայն մենք պետք է վստահ լի­նենք, որ Աստ­ված եր­բեք չի մո­ռա­նում Իր զա­վակ­նե­րի կա­րիք­նե­րը (տե՛ս Հա­կո­բոս 5.16): Այս դեպ­քում, Դա­նիե­լը կա­տա­րում է Աստ­ծո և ժո­ղովր­դի միջև միջ­նոր­դի կամ բա­րե­խո­սի դեր։ Սուրբ Գր­քերն ու­սում­նա­սի­րե­լու արդ­յուն­քում մար­գա­րեն գի­տակ­ցում է, թե որ­քան է ժո­ղո­վուր­դը խո­ րա­ցել մեղ­քի մեջ, քա­նի որ խախ­տել է Աստ­ծո օ­րեն­քը և հ­րա­ժար­վել ան­սալ Աստ­ծո նա­խազ­գու­շա­ցում­նե­րին։ Ուս­տի, ըն­դու­նե­լով ի­րենց հու­սա­հատ հոգևոր վի­ճա­կը՝ Դա­նիելն ա­ղո­թում է բուժ­ման ու ներ­ ման հա­մար։ Բայց մար­գա­րեն նաև նույ­նաց­նում է ի­րեն իր ժո­ղովր­դի հետ։ Ո­րոշ ա­ռում­նե­րով Դա­նիե­լը ներ­կա­յաց­նում է Քրիս­տո­սի դե­րը որ­պես մեր բա­րե­խոս (­Հով­հան­նես 17)։ Այ­դու­հան­դերձ, ար­մա­տա­ կան տար­բե­րու­թյուն կա. Քրիս­տոսն «ա­ռանց մեղ­քի» է (Եբ­րա­յե­ցիս 4.15), ուս­տի և կա­րիք չու­նի խոս­տո­վա­նե­լու անձ­նա­կան մեղ­քե­րը կամ զոհ մա­տու­ցե­լու անձ­նա­կան նե­րում ստա­նա­լու հա­մար (Եբ­ րա­յե­ցիս 7.26, 27)։ Սա­կայն Նա Ի­րեն ե­զա­կի կեր­պով է նույ­նաց­նում մե­ղա­վոր­նե­րի հետ. «Աստ­ված Նրան, որ մեղք չգի­տեր, մեզ հա­մար մեղք ա­րավ, որ մենք Աստ­ծո ար­դա­րու­թյու­նը լի­նենք Նրա­նում» (Բ Կորն­թա­ցիս 5.21)։ «Ե­թե միա­սին վերց­նենք մար­դու մեջ ե­ղած ա­մեն բա­րին, սուր­բը, ազ­նիվն ու լա­վը և ներ­կա­յաց­նենք Աստ­ծո հրեշ­տակ­նե­րին մար­ դու փրկու­թյան գոր­ծում որևէ դեր խա­ղա­լու հա­մար կամ որ­պես մար­դու ար­ժա­նիք, այս ա­ռա­ջար­կու­թյու­նը կմերժ­վի որ­պես դա­ վա­ճա­նու­թյուն»։ Է­լեն Ուայթ, Հա­վատ և գոր­ծեր, էջ 24։ Ի՞նչ են այս բա­ռե­րը մեզ սո­վո­րեց­նում Բա­րե­խոս ու­նե­նա­լու մեր կա­րի­քի մա­սին։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 4

Մեսիայի գործը Դա­նիե­լի միջ­նոր­դա­կան ա­ղոթ­քը ներ­կա­յաց­նում է եր­կու հիմ­նա­ կան մտա­հո­գու­թյուն­ներ՝ ժո­ղովր­դի մեղ­քերն ու Ե­րու­սա­ղե­մի ա­մա­ յա­ցու­մը։ Այդ պատ­ճա­ռով Աստ­ծո ա­ղոթ­քը պա­տաս­խա­նում է այս եր­կու խնդրանք­նե­րին։ Մե­սիա­յի աշ­խա­տան­քի մի­ջո­ցով ժո­ղո­վուր­դը Դաս 10

93

կփրկագն­վի, և սր­բա­րա­նը կօծ­վի։ Եր­կու յու­րա­հա­տուկ խնդրանք­ նե­րը, այ­դու­հան­դերձ, պա­տաս­խան­վում են այն կերպ, որ գե­րա­ զան­ցում են Դա­նիե­լի կող­մից պատ­մու­թյան ուղ­ղա­կի ըն­կա­լու­մը. Մե­սիա­յի գոր­ծու­նեու­թյունն օ­գուտ կբե­րի հա­մայն մարդ­կա­յին ցե­ղին։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.21–27 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ գործ պետք է ար­ վեր 70 շա­բաթ ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծում։ Ին­չո՞ւ միայն Հի­սու­սը կա­րող է ի­րա­կա­նաց­նել դա։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 1. «­Հան­ցան­քը վեր­ջաց­նե­լու»։ Հրեե­րեն «հան­ցանք» (փե­շա) բա­ռը են­թադ­րում է ստո­րա­դա­սի դի­տա­վոր­յալ խախ­տում­նե­րը վե­րա­դա­սի նկատ­մամբ (օ­րի­նակ, Ա­ռա­կաց 28.24)։ Այս բառն Աստ­վա­ծաշն­չում հայտն­վում է նաև մարդ­կանց կող­մից Աստ­ծուն բա­ցա­հայտ ձեռ­նոց նե­տե­լու հա­մա­տեքս­տում (Ե­զե­կիել 2.3). Այ­դու­հան­դերձ, Հի­սու­սի ար­յան մի­ջո­ցով Աստ­ծո նկատ­մամբ ապս­տամ­բու­թյունն ան­վա­վեր ճա­նաչ­վեց, և մարդ­կանց ա­ռա­ջարկ­վում են Գող­գո­թա­յից բխող ար­ ժա­նիք­նե­րը։ 2. «­Մեղ­քե­րը կնքե­լու»։ Այս բայն ու­նի «կնիք դնե­լու» ի­մաստ, և­ այս­տեղ այն նշա­նա­կում է, որ մեղ­քը թողն­ված է։ Ան­կու­մից հե­տո մարդ­կա­յին ցեղն ու­նակ չի ե­ղել ապ­րել Աստ­ծո չա­փա­նիշ­նե­րին հա­ մա­պա­տաս­խան, սա­կայն Մե­սիան հոգ կտա­նի մեր ձա­խո­ղում­նե­րի մա­սին։ 3. «Ա­նօ­րե­նու­թյու­նը քա­վե­լու»։ Ինչ­պես ա­սում է Պո­ղո­սը. «Ո­րով­ հետև Աստ­ված հա­ճեց, որ Նրա­նում Աստ­վա­ծու­թյան բո­լոր լիու­թյու­ նը բնակ­վի։ Եվ Նրա­նով ա­մե­նը հաշ­տեց­նի Իր հետ, խա­ղա­ղու­թյուն ա­նե­լով Նրա ձե­ռով Նրա խա­չի ար­յու­նով, թե՛ երկ­րի վրա, թե՛ երկն­ քում լի­նող­նե­րին» (­Կո­ղո­սա­ցիս 1.19, 20): Այս­տեղ ևս միայն Հի­սու­սը կա­րող է սա ի­րա­կա­նու­թյուն դարձ­նել։ 4. «­Հա­վի­տե­նա­կան ար­դա­րու­թյուն բե­րե­լու»։ Քրիս­տոսն զբա­ ղեց­րեց մեր տե­ղը խա­չի վրա, այդ իսկ պատ­ճա­ռով մեզ վրա հե­ղեց Աստ­ծո ա­ռաջ «ար­դար լի­նե­լու» ե­րա­նե­լի կար­գա­վի­ճա­կը։ Միայն հա­ վա­տով մենք կա­րող ենք ըն­դու­նել այս ար­դա­րու­թյու­նը, ո­րը գա­լիս է Աստ­ծուց։ 5. «­Տե­սիլքն ու մար­գար­նե­րը կնքե­լու»։ Երբ Քրիս­տոսն Ի­րեն ա­ ռա­ջար­կեց որ­պես զոհ, հինկ­տա­կա­րան­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րը, ո­րոնք մատ­նան­շում էին Նրա քա­վու­թյան գոր­ծը, կնքվե­ցին, այ­սինքն ի­րա­կա­նա­ցան։ 94

Դաս 10

6. «Եվ ա­մե­նա­սուրբն օ­ծե­լու»։ Այս­տեղ նշված «ա­մե­նա­սուր­բը» ոչ թե անձ­նա­վո­րու­թյուն է, այլ վայր։ Ուս­տի այս պնդու­մը վե­րա­բե­րում է երկ­նա­յին սրբա­րա­նում Քրիս­տո­սի բա­րե­խո­սա­կան ծա­ռա­յու­թյան հան­դի­սա­վոր բաց­մա­նը (Եբ­րա­յե­ցիս 8.1)։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 5

Մարգարեական օրացույցը 2,300 ե­րե­կո­նե­րի և­ ա­ռա­վոտ­նե­րի տե­սիլ­քի վեր­ջում մար­գա­րեն զար­մա­նում է, քա­նի որ չի կա­րո­ղա­նում հաս­կա­նալ այն (­Դա­նիել 8.27)։ Տա­սը տա­րի անց Գաբ­րիե­լը գա­լիս է Դա­նիե­լին օգ­նե­լու «ի­մա­ նալ» տե­սիլ­քը (­Դա­նիել 9.23)։ Այս վեր­ջին հայտ­նու­թյու­նը տրա­մադ­ րում է պա­կա­սող տե­ղե­կու­թյու­նը և բա­ցա­հայ­տում է, որ Մե­սիա­յի գոր­ծը պետք է ի­րա­կա­նա­նա յո­թա­նա­սուն շա­բաթ­վա ժա­մա­նա­կա­ հատ­վա­ծի ա­վար­տին։ Տա­րի-օր սկզբուն­քի և կան­խա­տես­ված ի­րա­ դար­ձու­թյուն­նե­րի ըն­թաց­քի հա­մա­ձայն՝ յո­թա­նա­սուն շա­բաթ­նե­րը պետք է հաս­կաց­վեն որ­պես 490 տա­րի։ Եվ այս ժա­մա­նա­կա­հատ­ վա­ծի սկիզբ պետք է հա­մա­րել Ե­րու­սա­ղե­մը վե­րա­կանգ­նե­լու ու վե­ րա­կա­ռու­ցե­լու հրա­մա­նը (­Դա­նիել 9.25)։ Այս հրա­մանն ար­ձա­կում է Ար­տա­շես թա­գա­վո­րը ՔԱ 457թ.։ Այն թույլ է տա­լիս հրեա­նե­րին Եզ­ րա­սի ղե­կա­վա­րու­թյան ներ­քո վե­րա­կա­ռու­ցել Ե­րու­սա­ղե­մը (Եզ­րաս 7)։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րի հա­մա­ձայն՝ յո­թա­նա­սուն շա­բաթ­նե­րը «վճռված» կամ «կտրված» են։ Սա ցույց է տա­լիս, որ 490 տար­վա ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ծը կտրվել է ա­վե­լի եր­կար ժա­մա­նա­կա­հատ­վա­ ծից, այ­սինքն 2,300 տա­րուց՝ մատ­նանշ­ված 8-րդ գլ­խի տե­սիլ­քում։ Ս­րա­նից հետևում է, որ 2,300 տա­րին և 490 տա­րին պետք է ու­նե­նան միև­նույն սկզբնա­կան կե­տը, այ­սինքն ՔԱ 457թ.: Յո­թա­նա­սուն շա­բաթ­նե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը բա­ժան­ված է ե­րեք մա­սե­րի՝ յոթ շա­բաթ, վաթ­սու­ներ­կու շա­բաթ և յո­թա­նա­սու­նե­րորդ շա­բա­թը։ Յո­թը շա­բա­թը (49 տա­րին) ա­մե­նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ վե­ րա­բե­րում է այն ժա­մա­նա­կին, ո­րի ըն­թաց­քում Ե­րու­սա­ղե­մը պետք է վե­րա­կա­ռուց­վի։ Այս յոթ շա­բաթ­նե­րից հե­տո կգա վաթ­սու­ներ­կու շա­բա­թը (434 տա­րին)՝ ա­ռաջ­նոր­դե­լով դե­պի «­Մե­սիա Իշ­խա­նը» (­Դա­նիել 9.25): Այս­պի­սով Ար­տա­շե­սի հրա­մա­նից 483 տա­րի հե­տո, այ­սինքն ՔՀ 27թ. Հի­սուս Մե­սիան մկրտվում է և­օծ­վում Սուրբ Հո­գով Իր մե­սիա­կան ա­ռա­քե­լու­թյան հա­մար։ Դաս 10

95

Յո­թա­նա­սու­նե­րորդ շա­բաթ­վա ըն­թաց­քում մեկ այլ կարևոր ի­ րա­դար­ձու­թյուն պետք է տե­ղի ու­նե­նա՝ (1) «պի­տի Մե­սիան մա­ հով դա­տա­պարտ­վի» (­Դա­նիել 9.26), ո­րը վե­րա­բե­րում է Քրիս­տո­սի մահ­վա­նը։ (2) Մե­սիան «պի­տի զո­րաց­նի ուխ­տը շա­տե­րի հա­մար մեկ յոթն­յակ» (­Դա­նիել 9.27)։ Սա հրեա ազ­գի հա­մար ի­րա­կա­նաց­ ված Հի­սու­սի և­ ա­ռաք­յալ­նե­րի յու­րա­հա­տուկ ա­ռա­քե­լու­թյունն է, ո­ րը նրանք ստանձ­նում են վեր­ջին «շա­բաթ­վա» ըն­թաց­քում՝ ՔՀ 27թ. մինչև 34թ.։ (3) «Եվ յոթն­յա­կի կե­սին պի­տի դա­դա­րեց­նի զո­հը և պա­ տա­րա­գը» (­Դա­նիել 9.27)։ Իր մկրտու­թյու­նից ե­րե­քու­կես տա­րի հե­տո (այ­սինքն, շա­բաթ­վա կե­սին) Հի­սու­սը վերջ է դնում զո­հա­բե­րա­կան հա­մա­կար­գին այն ի­մաս­տով, որ այն այլևս ոչ մի մար­գա­րեա­կան նշա­նա­կու­թյուն չու­նի՝ ա­ռա­ջար­կե­լով Ի­րեն որ­պես Նոր Ուխ­տի վերջ­ նա­կան ու կա­տար­յալ զոհ և­ այլևս առ ո­չինչ դարձ­նե­լով կեն­դա­նի­ նե­րի զո­հա­բե­րու­թյուն­նե­րը։ 70 շա­բաթ­վա մար­գա­րեու­թյան վեր­ջին շա­բաթն ա­վարտ­վում է ՔՀ 34թ., երբ Ս­տե­փա­նո­սը նա­հա­տակ­վում է, և Ա­վե­տա­րա­նի լուրն սկսում է տա­րած­վել ոչ միայն հրեա­նե­րի շրջա­ նում, այլ հաս­նում է նաև հե­թա­նոս­նե­րին։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 9.24–27 հա­մար­նե­րը։ Նույ­նիսկ Մե­սիա­յի մա­ սին խոստ­ման ու մեծ հույ­սի պայ­ման­նե­րում մենք կար­դում ենք բռնու­թյան, պա­տե­րազ­մի ու ա­վե­րա­ծու­թյուն­նե­րի մա­սին։ Ինչ­ պե՞ս սա կա­րող է օգ­նել մեզ հա­վաս­տիա­նալ, որ կյան­քի ա­ղետ­ նե­րի մեջ էլ հույ­սը դեռ շա­րու­նա­կում է գո­յու­թյուն ու­նե­նալ։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱՐ­ՏԻ 6

Հետագա ուսումնասիրության համար Ս­տորև ներ­կա­յաց­ված է աղ­յու­սակ, ո­րը բա­ցատ­րում է, թե ինչ­ պես է Դա­նիել 9.24–27 հա­մար­նե­րի 70 շա­բաթ­վա մար­գա­րեու­թյու­ նը կա­պում և ձևա­վո­րում Դա­նիել 8.14 հա­մա­րի 2,300 տա­րի­նե­րի մար­գա­րեու­թյան սկզբնա­կե­տը։ Ե­թե ՔԱ 457թ. հե­տո հաշ­վեք 2,300 տա­րի (հի­շե՛ք չհաշ­վել գո­յու­թյուն չու­նե­ցող զրո տա­րին), կհաս­նեք 1844թ., կամ ե­թե հաշ­վեք մնաց­յալ 1,810 տա­րի­նե­րը ՔՀ 34թ. (2,300 հա­նած ա­ռա­ջին 490 տա­րի­նե­րը), նո­րից կհաս­նեք 1844թ.։ Այս­պի­սով Դա­նիել 8.14 հա­մա­րում ներ­կա­յաց­ված սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը, ինչ­պես տես­նում ենք, սկսվում է 1844թ.։ Նկա­տե՛ք նաև, թե ինչ­պես է 1844թ. հա­մա­պա­տաս­խա­նում այն ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րին, ո­րոնք մենք տե­սանք Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ 96

Դաս 10

գ­լուխ­նե­րում։ Այ­սինքն Դա­նիել 7-րդ գլ­խի դա­տաս­տա­նը, ո­րը նույն բանն է, ինչ Դա­նիել 8-րդ գլ­խի սրբա­րա­նի ար­դա­րա­ցու­մը (տե՛ս վեր­ջին եր­կու շա­բաթ­նե­րի դա­սե­րը), տե­ղի է ու­նե­նում 1,260-ամ­յա հա­լա­ծանք­նե­րից հե­տո (­Դա­նիել 7.25), սա­կայն Հի­սու­սի երկ­րորդ գա­լուս­տից ու Նրա հա­վի­տե­նա­կան ար­քա­յու­թյան հաս­տա­տու­մից ա­ռաջ։ 2300 տար­վա մար­գա­րեու­թյուն

490 տարի ՔԱ 457թ.

1810 տարի ՔՀ 34 թ.

1844 թ.

Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար 1. Գիտ­նա­կան­ներն ա­սել են, և­ իս­կա­պես դա ճիշտ է, որ 2,300 օ­ րե­րի մար­գա­րեու­թյունն ու 70 շա­բաթ­նե­րի մար­գա­րեու­թյու­նը նույնն են։ Ին­չո՞ւ են նրանք դա ա­սել։ Ի՞նչ ա­պա­ցույց­ներ կա­րող եք գտնել հաս­տա­տե­լու այդ պնդու­մը։ 2. Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել Դա­նիե­լի բա­րե­խո­սա­կան ա­ղոթ­քից, ին­չը կա­րող է օգ­նել մեզ մեր բա­րե­խո­սա­կան ա­ղոթ­քի կյան­քում։ 3. Մեզ հա­մար ար­ված Քրիս­տո­սի զո­հը մեր միակ հույսն է։ Ինչ­պե՞ս պետք է սա մեզ օգ­նի մնալ խո­նարհ և, ինչն ա­վե­լի կարևոր է, դարձ­նի մեզ ա­վե­լի սի­րող ու նե­րող ու­րիշ­նե­րի նկատ­մամբ։ Ի՞նչ պետք է ա­սեն Ղու­կաս 7.40–47 հա­մար­նե­րը մեզ բո­լո­րիս։ 4. Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, թե ինչ­քան կարևոր դեր է խա­ղում Սուրբ Գիր­քը Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քում հույ­սի հա­մար։ Ի վեր­ջո ազ­գը դա­ժա­նո­րեն պարտ­վել էր, մար­դիկ՝ աք­սոր­վել, եր­կի­րը՝ ա­վեր­վել, իսկ նրանց մայ­րա­քա­ղա­քը՝ կոր­ծան­վել։ Եվ սա­կայն նա հույս ու­նի, որ ի հե­ճուկս այս ա­մե­նի, ժո­ղո­վուր­դը տուն կվե­րա­դառ­նա։ Ու­րիշ որ­տե­ղի՞ց նա կա­րող էր ստա­նալ այս հույ­սը, ե­թե ոչ Աստ­վա­ծաշն­ չից ու դրա­նում գրի առն­ված Աստ­ծո խոս­տում­նե­րից։ Ի՞նչ պետք է սա մեզ ա­սի այն հույ­սի մա­սին, ո­րը մենք նույն­պես կա­րող ենք ու­նե­նալ Խոս­քում տրված խոս­տում­նե­րից։

Դաս 10

97

ԴԱՍ 11 ՄԱՐ­ՏԻ 7–13

ՃԱԿԱՏԱՄԱՐՏԻՑ ՀԱՂԹԱՆԱԿ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Ե­փե­սա­ցիս 6.12, Դա­նիել 10, Եզ­րաս 4.1–5, Հե­սու 5.13–15, Հայտ­նու­թյուն 1.12–18, Կո­ղո­սա­ցիս 2.15, Հռո­մեա­ցիս 8.37– 39։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «­Մի՛ վա­խե­ցիր, ո՛վ ցան­կա­լի մարդ, խա­ղա­ղու­թյուն քեզ, զո­րա­ցիր, զո­րա­ցիր» (­Դա­նիել 10.19): Դա­նիել 10-րդ գ­լու­խը ներ­կա­յաց­նում է մար­գա­րեի եզ­րա­փա­կիչ տե­սիլ­քը, ո­րը շա­րու­նակ­վում է նաև 11-րդ և 12-րդ գ­լուխ­նե­րում։ Հենց սկզբում մենք տե­ղե­կա­նում ենք, որ տե­սիլ­քը «մեծ զոր­քի» (անգ­լե­ րեն թարգ­մա­նու­թյամբ՝ հա­կա­մար­տու­թյուն) մա­սին է (­Դա­նիել 10.1)։ Մինչ Դա­նիել 11-րդ գ­լու­խը ո­րո­շա­կի ման­րա­մաս­ներ է բա­ցա­հայ­տում այս հա­կա­մար­տու­թյան մա­սին, Դա­նիել 10-րդ գ­լու­խը ցույց է տա­լիս դրա հոգևոր ծա­վա­լը և բա­ցա­հայ­տում, որ երկ­րա­յին ճա­կա­տա­մար­ տե­րի տե­սա­րան­նե­րի հետևում մո­լեգ­նում է տիե­զե­րա­կան մասշ­ տաբ­նե­րի հոգևոր հա­կա­մար­տու­թյուն։ Այս գլուխն ու­սում­նա­սի­րե­լիս մենք պետք է տես­նենք, որ երբ ա­ղո­թում ենք, ներ­քաշ­վում ենք տիե­ զե­րա­կան հա­կա­մար­տու­թյան մեջ, ո­րը շատ խո­րը հետևանք­ներ է ու­նե­նում։ Սա­կայն մենք մե­նակ չենք մեր պայ­քա­րում. Հի­սու­սը ներգ­ րավ­ված է սա­տա­նա­յի դեմ այս պայ­քա­րում մեր փո­խա­րեն։ Անհ­րա­ ժեշտ է գի­տակ­ցել, որ վերջ­նա­կան պայ­քա­րը, ո­րում ներգ­րավ­ված ենք, երկ­րի վրա մարդ­կանց ու­ժե­րի դեմ չէ, այլ խա­վա­րի ու­ժե­րի դեմ։ Ինչ­պես Պո­ղոս ա­ռաք­յալն է ա­սում Դա­նիե­լից դա­րեր անց. «Ո­ րով­հետև մեր պա­տե­րազմն ար­յու­նի և մարմ­նի հետ չէ, այլ իշ­խա­ նու­թյուն­նե­րի և պե­տու­թյուն­նե­րի հետ, այս աշ­խար­հի խա­վա­րի աշ­խար­հա­կալ­նե­րի հետ, այն չար հո­գի­նե­րի հետ, որ երկ­նա­վոր­նե­րի մեջ են» (Ե­փե­սա­ցիս 6.12)։ Ի վեր­ջո, այս հա­կա­մար­տու­թյան մեջ մեր հա­ջո­ղու­թյու­նը կախ­ված է Հի­սուս Քրիս­տո­սից, Ով Միակն է, որ խա­ չի վրա պար­տու­թյան մատ­նեց սա­տա­նա­յին։ 98

Դաս 11

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 8

Ծոմ և աղոթք ևս մեկ անգամ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 10.1–3 հա­մար­նե­րը։ Հա­մա­ձայն այս տեքս­ տե­րի՝ Դա­նիե­լը կրկին ի՞նչ է ա­նում։ Դա­նիե­լը չի թվար­կում իր եր­կա­րա­ժամ­կետ սու­գի պատ­ճառ­նե­րը։ Սա­կայն նման ե­ռան­դուն բա­րե­խո­սու­թյան դրդա­պատ­ճառն ա­մե­ նայն հա­վա­նա­կա­նու­թյամբ հրեա ազ­գի ի­րա­վի­ճակն է, ո­րը Բա­բե­լո­ նից նոր էր վե­րա­դար­ձել Պա­ղես­տին։ Կար­դա­ցե՛ք Եզ­րաս 4.1–5 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի են բախ­վում հրեա­նե­րը վե­րա­դառ­նա­լիս։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Եզ­րաս 4.1–5 հա­մար­նե­րից մենք գի­տենք, որ այդ ժա­մա­նակ հրեա­նե­րը բախ­վում են խիստ ընդ­դի­մու­թյան, երբ տա­ճա­րը վե­րա­ կա­ռու­ցե­լու փորձ են ա­նում։ Սա­մա­րա­ցի­նե­րը կեղծ հա­ղոր­դում­ներ են ու­ղար­կում պար­սից ար­քու­նիք՝ սադ­րե­լով թա­գա­վո­րին դա­դա­ րեց­նել վե­րա­կա­ռուց­ման գոր­ծը։ Այս­պի­սի ճգնա­ժա­մի դեմ-հան­դի­ ման՝ Դա­նիե­լը ե­րեք շա­բաթ ա­ղո­թում է Աստ­ծուն, որ­պես­զի վեր­ջինս ազ­դի Կ­յու­րո­սի սրտի վրա թույլ տալ շա­րու­նա­կել վե­րա­կա­ռուց­ման աշ­խա­տանք­նե­րը։ Այդ ժա­մա­նակ Դա­նիե­լը հա­վա­նա­բար մո­տա­վո­րա­պես ինն­սուն տա­րե­կան էր։ Նա չի մտա­ծում իր մա­սին, այլ մտա­ծում է իր ժո­ղովր­ դի և­ այն մար­տահ­րա­վեր­նե­րի մա­սին, ո­րոնց բախ­վում է ժո­ղո­վուր­ դը։ Եվ նա շա­րու­նակ ա­ղոթք է ա­նում ամ­բողջ ե­րեք շա­բաթ, մինչև Աստ­ծուց որևէ պա­տաս­խան կստա­նար։ Այս ժա­մա­նա­կի ըն­թաց­ քում մար­գա­րեն շատ հա­մեստ սննդա­կար­գի է հետևում՝ ձեռն­պահ է մնում տա­րա­տե­սակ ու­տեստ­նե­րից ու նաև բնավ չի օծ­վում։ Նա բա­ցար­ձա­կա­պես չի ան­հանգս­տա­նում իր հար­մա­րա­վե­տու­թյան և տես­քի մա­սին, այլ խո­րա­պես ան­հանգս­տա­ցած է իր եղ­բայր հրեա­ նե­րի բա­րե­կե­ցու­թյան մա­սին ի­րե­նից հա­զա­րա­վոր կի­լո­մետ­րեր հե­ ռու գտնվող Ե­րու­սա­ղե­մում։ Երբ նա­յում ենք Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քի կյան­քին, ո­րոշ թան­կա­գին դա­ սեր ենք քա­ղում։ Ա­ռա­ջին, անհ­րա­ժեշտ է հա­րատևել ա­ղոթ­քում, նույ­ նիսկ ե­թե մեր ա­ղոթք­ներն ան­մի­ջա­պես պա­տաս­խան չեն ստա­նում։ Երկ­րորդ, անհ­րա­ժեշտ է ժա­մա­նակ տրա­մադ­րել ու­րիշ­նե­րի հա­մար ա­ղո­թե­լուն։ Բա­րե­խո­սա­կան ա­ղոթ­քի մեջ յու­րա­հա­տուկ ինչ-որ բան Դաս 11

99

կա։ Հի­շե՛ք, որ «Ե­հո­վան հետ դարձ­րեց Հո­բի գե­րու­թյու­նը, երբ որ նա իր ըն­կեր­նե­րի հա­մար ա­ղո­թեց» (­Հոբ 42.10): Եր­րորդ, ա­ղոթ­քը դրդում է Աստ­ծուն ա­նել ինչ-որ կոնկ­րոտ և­ ի­րա­կան քայլ։ Ուս­տի, ե­կե՛ք միշտ ա­ղո­թենք, բո­լոր տե­սա­կի ա­ղոթք­նե­րը հղենք առ Աստ­ ված։ Կանգ­նե­լով ե­րես առ ե­րես ան­տա­նե­լի փոր­ձու­թյուն­նե­րին, մեծ խնդիր­նե­րին և ճն­շող մար­տահ­րա­վեր­նե­րին՝ ե­կե՛ք մեր բեռ­ներն ա­ ղոթ­քով ներ­կա­յաց­նենք Աստ­ծուն (Ե­փե­սա­ցիս 6.18)։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 10.12 հա­մա­րը։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում այն մա­սին, որ ա­ղոթքն ա­վե­լի շուտ օբ­յեկ­տիվ փոր­ձա­ռու­թյուն է, ո­րը դրդում է Աստ­ծուն ա­նել ինչ-որ բան, քան սուբ­յեկ­տիվ փոր­ձա­ռու­ թյուն, որն ստի­պում է մեզ լավ տրա­մադր­վել Աստ­ծո նկատ­մամբ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 9

Իշխանի մասին տեսիլքը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 10.4–9 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում Դա­ նիե­լի հետ այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ Դա­նիե­լը նկա­րագ­րում է իր փոր­ձա­ռու­թյու­նը, մենք դժվար թե կա­րո­ղա­նանք պատ­կե­րաց­նել այն ա­մե­նի փա­ռա­հեղ շքե­ղու­թյու­նը, ին­չը նա տես­նում է։ Այն մար­դը (­Դա­նիել 10.5, 6) հի­շեց­նում է երկ­ նա­յին դա­տաս­տա­նի տե­սա­րա­նում նկա­րագր­ված «մար­դու Որ­դուն» (­Դա­նիել 7.13)։ Կ­տա­վից պատ­րաստ­ված նրա հա­գուս­տը հի­շեց­նում է քա­հա­նա­յա­կան հան­դերձ­նե­րը (Ղև­տա­ցոց 16.4), տե­սանկ­յուն, որն այս հե­րո­սին կա­պում է երկ­նա­յին սրբա­րա­նի կա­պակ­ցու­թյամբ նկա­րագր­վող «զո­րաց Իշ­խա­նին» (­Դա­նիել 8)։ Ոս­կին ևս կապ­վում է քա­հա­նա­յա­կան գե­րար­տո­նու­թյան հետ որ­պես թա­գա­վո­րա­կան ար­ժա­նա­պատ­վու­թյան նշան։ Եվ վեր­ջա­պես, այս կեր­պա­րը կայ­ ծա­կին, կրա­կի բո­ցե­րին, պղնձին ու բարձր ձայ­նե­րին նմա­նեց­նե­լը ցույց է տա­լիս նրա գերբ­նա­կան էակ լի­նե­լը։ Նա մեկն է, ով օժտ­ված է քա­հա­նա­յա­կան, ար­քա­յա­կան և ռազ­մա­կան հատ­կա­նիշ­նե­րով։ Այս էա­կը նաև հե­տաքր­քիր նմա­նու­թյուն­ներ է ցու­ցա­բե­րում այն երկ­նա­ յին էա­կի հետ, ով հայտն­վում է Հե­սուին Ե­րի­քո­վի ճա­կա­տա­մար­տից կարճ ժա­մա­նակ անց (­Հե­սու 5.13, 14)։ Տե­սիլ­քում Հե­սուն տես­նում է «­Տի­րոջ զո­րա­վա­րին»։ Հե­տաքրք­րա­կան է, որ «զո­րա­վար» թարգ­ ման­ված է հրեե­րեն (սար) բա­ռը. այս­տեղ օգ­տա­գործ­վում է միև­նույն 100

Դաս 11

բա­ռը և թարգ­ման­ված է որ­պես «իշ­խան», ո­րը վե­րա­բե­րում է Մի­ քա­յե­լին Դա­նիե­լի 10.21 հա­մա­րում։ Բայց ա­վե­լի նման զու­գա­հեռ է ի հայտ գա­լիս Դա­նիե­լի ու Հով­հան­նե­սի միջև։ Ի՞նչ նմա­նու­թյուն­ներ ենք գտնում Դա­նիել 10-րդ գլ­խում ներ­ կա­յաց­ված Աստ­ծո մա­սին Դա­նիե­լի տե­սիլ­քի և Հե­սու 5.13–15 և Հայտ­նու­թյուն 1.12–18 հա­մար­նե­րում ներ­կա­յաց­ված տե­սիլք­նե­ րի միջև։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ըստ Դա­նիե­լի՝ իր հետ ե­ղող­նե­րը վա­խե­նում և փախ­չում են, իսկ ինքն ու­ժաս­պառ է լի­նում և­ե­րես­նի­վայր ընկ­նում գետ­նին։ Նա պար­ զա­պես չի դի­մա­նում Աստ­ծո ներ­կա­յու­թյան հայտ­նու­թյա­նը։ Այ­դու­ հան­դերձ, ինչ վա­խեր էլ որ նրան պա­րու­րեն, Դա­նիե­լի տե­սիլ­քը ցույց է տա­լիս, որ Աստ­ված է վե­րահս­կում պատ­մու­թյու­նը։ Եվ իս­կա­պես, հետևե­լով տե­սիլ­քի զար­գաց­մա­նը՝ մենք կտես­նենք, որ Աստ­ված Դա­նիե­լին տրա­մադ­րում է մարդ­կու­թյան պատ­մու­թյան ուր­վա­գի­ծը մար­գա­րեի ժա­մա­նակ­նե­րից մինչև Աստ­ծո ար­քա­յու­թյան հաս­տա­ տու­մը (­Դա­նիել 11-րդ և 12-րդ գ­լուխ­ներ)։ Ե­թե Աստ­ված կա­րող է վե­րահս­կել մարդ­կա­յին պատ­մու­թյու­նը, ին­չը շա­րու­նա­կա­բար տես­նում ենք Դա­նիե­լի գրքում, ի՞նչ կա­րող է Նա ա­նել մեր ան­հա­տա­կան կյան­քի հա­մար։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 10

Հրեշտակի հպումը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 10.10–19 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է պա­տա­հում ա­ մեն ան­գամ, երբ հրեշ­տա­կը դիպ­չում է Դա­նիե­լին։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ճնշ­ված աստ­վա­ծա­յին լույ­սի ճա­ռա­գայ­թու­մից՝ մար­գա­րեն ընկ­ նում է։ Հե­տո հայտն­վում է մի հրեշ­տակ, ով դիպ­չում է նրան ու մխի­ թա­րում։ Պատ­մու­թյու­նը կար­դա­լիս ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք, որ հրեշ­տա­կը Դա­նիե­լին դիպ­չում է ե­րեք ան­գամ։ Ա­ռա­ջին հպու­մը մար­գա­րեին ուժ է տա­լիս ոտ­քի կանգ­նել և լ­սել երկն­քից ե­կող մխի­թա­րու­թյան խոս­քե­րը. «­Մի՛ վա­խե­ցիր, ո՛վ Դա­ նիել, ո­րով­հետև այն ա­ռա­ջին օ­րից, որ սիրտ տվիր հաս­կա­նա­լու և քո ան­ձը խո­նար­հեց­նե­լու քո Աստ­ծո ա­ռաջ, քո խոս­քե­րը լսվե­լու են, Դաս 11

101

և­ ես ե­կա քո խոս­քե­րի հա­մար» (­Դա­նիել 10.12)։ Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քը հու­զեց ողջ եր­կին­քը։ Մեզ հա­մար սա հա­վաս­տիա­ցում է, որ Աստ­ված լսում է մեր ա­ղոթք­նե­րը, ին­չը մե­ծա­գույն մխի­թա­րու­թյուն է փոր­ձու­ թյան ժա­մին։ Երկ­րորդ հպու­մը Դա­նիե­լին խո­սե­լու ու­նա­կու­թյուն է տա­լիս։ Մար­ գա­րեն հե­ղում է իր խոս­քե­րը Տի­րոջ ա­ռաջ՝ ար­տա­հայ­տե­լով իր վա­ խերն ու հույ­զե­րը. «Ով Տեր իմ, այս տե­սիլ­քով հետ դար­ձան դե­պի ինձ իմ ցա­վե­րը, և­ես էլ ուժ չու­նե­ցա։ Եվ ինչ­պե՞ս պի­տի կա­րո­ղա­նա այս իմ Տի­րոջ ծա­ռան խո­սել այս իմ Տի­րոջ հետ, ո­րով­հետև ին­ձա­ նում հի­միկ­վա­նից ուժ չկա, և­ին­ձա­նում շունչ չմնաց» (­Դա­նիել 10.16, 17)։ Այս­պի­սով, Աստ­ված ոչ միայն խո­սում է մեզ հետ, այլև կա­մե­նում է, որ մենք բա­ցենք մեր բե­րա­նը և­ա­սենք Նրան մեր զգաց­մունք­նե­րի, կա­րիք­նե­րի ու ձգտում­նե­րի մա­սին։ Եր­րորդ հպու­մը նրան ուժ է տա­լիս։ Երբ Դա­նիե­լը գի­տակ­ցում է իր վի­ճա­կը, հրեշ­տա­կը դիպ­չում է նրան ու մխի­թա­րում նրան Աստ­ծո խա­ ղա­ղու­թյամբ. «­Մի՛ վա­խե­ցիր, ո՛վ ցան­կա­լի մարդ, խա­ղա­ղու­թյուն քեզ, զո­րա­ցի՛ր, զո­րա­ցի՛ր» (­Դա­նիել 10.19)։ Հի­շե՛ք, որ հրեշ­տակն ու­ղարկ­ վել է Դա­նիե­լին ի պա­տաս­խան վեր­ջի­նիս ա­ղոթ­քի, որ­պես­զի նրան հաս­կա­ցո­ղու­թյուն և­ ի­մա­ցու­թյուն տա։ Այլ խոս­քե­րով, 11-րդ գլ­խում հետևող տե­սիլ­քը կլի­նի այն մե­կը, ո­րը միտ­ված է խրա­խու­սել Դա­նիե­ լին ի պա­տաս­խան նրա սգի ու Ե­րու­սա­ղե­մի ներ­կա վի­ճա­կի մա­սին մտա­հո­գու­թյան։ Երբ Աստ­ված մեր կող­քին է, մենք կա­րող ենք խա­ղա­ ղու­թյուն ու­նե­նալ նաև այն ժա­մա­նակ, երբ փոր­ձու­թյան մեջ ենք։ Նրա սի­րող հպու­մը ու­նակ է դարձ­նում մեզ հույ­սով նա­յել ա­պա­գա­յին։ «Ա­ռօր­յա կյան­քի ա­րա­հետ­նե­րում եր­կին­քը կա­րող է շատ մոտ լի­ նել մեզ»։ Է­լեն Ուայթ, Դա­րե­րի փա­փա­գը, էջ 48։ Որ­քա՞ն հա­ճախ եք խոր­հում այն մա­սին, թե եր­կինքն ու եր­կիրն ինչ­քան մոտ են ի­րար։ Ինչ­պե՞ս կփոխ­վի ձեր կյան­քը, ե­թե այս ճշմար­տու­թյու­նը մշտա­պես վառ պա­հեք ձեր սրտում և մտ­քում։ ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 11

Մեծ պայքար Կար­դա­ցե՛ք 10.20, 21 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է բա­ցա­հայտ­վում Դա­ նիե­լին այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 102

Դաս 11

Երկ­նա­յին լրա­բե­րը մի կողմ է քա­շում վա­րա­գույ­րը և Դա­նիե­լին ներ­կա­յաց­նում է տիե­զե­րա­կան պա­տե­րազ­մը, ո­րը տե­ղի է ու­նե­ նում մարդ­կա­յին պատ­մու­թյան հետ­նա­բե­մում։ Հենց որ Դա­նիելն սկսում է ա­ղո­թել, երկն­քի և­ երկ­րի միջև հոգևոր ճա­կա­տա­մարտ է սկսվում։ Երկ­նա­յին էակ­նե­րը պայ­քա­րում են պար­սից թա­գա­վո­րի դեմ, որ­պես­զի վեր­ջինս թույլ տա հրեա­նե­րին շա­րու­նա­կել տա­ճա­ րի վե­րա­կա­ռու­ցու­մը։ Դա­նիել 10-րդ գլ­խի սկզբից մենք գի­տենք, որ պար­սից այս թա­գա­վո­րը Կ­յու­րոսն է։ Այ­դու­հան­դերձ, ինքն ի­րե­նով մարդ ա­րա­րա­ծը, նույ­նիսկ ե­թե թա­գա­վոր է, չի կա­րող նշա­նա­կա­լից դի­մադ­րու­թյուն ցու­ցա­բե­րել երկ­նա­յին էա­կին։ Սա ցույց է տա­լիս, որ թա­գա­վո­րի հետևում կանգ­նած է հոգևոր գոր­ծա­կալ, ո­րը սադ­րում է Կ­յու­րո­սին ար­գե­լել հրեա­նե­րին վե­րա­կա­ռու­ցել տա­ճա­րը։ Նմա­նա­տիպ ի­րա­վի­ճակ ի հայտ է գա­լիս Ե­զե­կիել 28-րդ հա­մա­ րում, որ­տեղ Տ­յու­րոս թա­գա­վո­րը ներ­կա­յաց­նում է սա­տա­նա­յին՝ այն հոգևոր գոր­ծա­կա­լին, ով կանգ­նած է այդ քա­ղա­քի թա­գա­վո­ րի հետևում։ Ուս­տի կա­րիք չկա զար­մա­նա­լու, որ պար­սից թա­գա­ վոր­նե­րը, ո­րոնց դեմ Մի­քա­յե­լը գա­լիս է պայ­քա­րե­լու, նե­րա­ռում են սա­տա­նա­յին ու նրա հրեշ­տակ­նե­րին։ Սա ցույց է տա­լիս, որ Ե­րու­սա­ ղե­մի տա­ճա­րի վե­րա­կա­ռուց­ման դեմ դուրս ե­կած մարդ­կա­յին ընդ­ դի­մու­թյունն ու­նի նմա­նակ հոգևոր թա­գա­վո­րու­թյու­նում։ Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 10.13 հա­մա­րը։ Ի՞նչ ճա­կա­տա­մարտ է նկա­ րագր­ված այս­տեղ։ «­Մինչ սա­տա­նան փոր­ձում էր ազ­դել Մա­րա-­Պարս­կաս­տա­նի թա­գա­վո­րու­թյան բարձ­րա­գույն իշ­խա­նու­թյուն­նե­րի վրա՝ նրանց Աստ­ծո ժո­ղովր­դի դեմ հա­նե­լու հա­մար, հրեշ­տակ­ներն աշ­խա­տում էին ի շահ աք­սոր­յալ­նե­րի: Հա­մայն եր­կինքն էր հե­տաքրքր­ված այս հա­կա­մար­տու­թյամբ: Դա­նիել մար­գա­րեի մի­ջո­ցով բա­րու և չա­րի ու­ժե­րի միջև այս հզոր պայ­քա­րի պատ­կե­րա­ցումն է տրվում մեզ: Ե­րեք շա­բաթ շա­րու­նակ Գաբ­րիե­լը պայ­քա­րում էր խա­վա­րի ու­ժե­ րի դեմ՝ հա­կազ­դե­լով Կ­յու­րո­սի մտքի վրա նրանց ազ­դե­ցու­թյա­նը, և մինչ մրցար­շա­վի ա­վար­տը Քրիս­տոսն Ին­քը ե­կավ Գաբ­րիե­լին օգ­ նու­թյան: «Եվ Պար­սից թա­գա­վո­րու­թյան իշ­խա­նը կանգ­նել էր իմ դի­ մա­ցը քսան­մեկ օր,- հայ­տա­րա­րում է Գաբ­րիե­լը,- և­ա­հա Մի­քա­յե­լը՝ ա­ռա­ջի իշ­խան­նե­րից մե­կը, ե­կավ ինձ օգ­նե­լու։ Եվ ես մնա­ցի այն­ տեղ Պար­սից թա­գա­վո­րի կշտին»։ Դա­նիել 10.13: Այն ա­մե­նը, ինչ եր­կին­քը կա­րող էր ա­նել Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար, ար­վեց: Հաղ­թա­ նակն ի վեր­ջո ձեռք բեր­վեց, թշնա­մու ու­ժե­րը հետ պահ­վե­ցին Կ­յու­ րո­սի բո­լոր օ­րե­րին, և նրա որ­դի Կամ­բի­զի օ­րե­րին, ով թա­գա­վո­րեց Դաս 11

103

մոտ յո­թու­կես տա­րի»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 571, 572։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 12

Հաղթանակող Իշխան Դա­նիե­լի գրքում ա­մե­նաա­կա­նա­վորն այն կեր­պարն է, ում սկզբում կո­չում են «մար­դու Որ­դի» (­Դա­նիել 7.13) կամ «զո­րաց Իշ­ խան» (­Դա­նիել 8.11)։ Վեր­ջում պարզ է դառ­նում, որ նրա ա­նու­նը Մի­ քա­յել է (­Դա­նիել 10.12), ո­րը նշա­նա­կում է «Ո՞վ է ինչ­պես Աստ­ված»։ Պար­սից թա­գա­վո­րի հետ հա­կա­մար­տու­թյան ժա­մա­նակ Նա գա­լիս է Գաբ­րիե­լին օգ­նե­լու (­Դա­նիել 10.13)։ Հրեշ­տակն այս երկ­նա­յին էա­կին դի­մում է որ­պես «ձեր իշ­խան Մի­քա­յե­լը» (­Դա­նիել 10.21), այ­սինքն Աստ­ծո ժո­ղովր­դի իշ­խա­նը։ Հե­տա­գա­յում Դա­նիե­լի գրքում Մի­քա­յե­լը հայտ­վում է որ­պես մե­կը, ով կանգ­նում է Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար (­Դա­նիել 12.1)։ Հու­դա 9-րդ հա­մա­րից տե­ղե­կա­նում ենք, որ Մի­քա­ յե­լը, ում ա­նու­նը նաև հրեշ­տա­կա­պետ է, պայ­քա­րում է սա­տա­նա­ յի դեմ և հա­րու­թյուն տա­լիս Մով­սե­սին։ Հայտ­նու­թյուն 12.7 հա­մա­րը տե­ղե­կաց­նում է, որ Մի­քա­յե­լը կանգ­նած է որ­պես երկ­նա­յին զոր­քե­րի հրա­մա­նա­տար, ո­րը պար­տու­թյան է մատ­նում սա­տա­նա­յին և նրա ըն­կած հրեշ­տակ­նե­րին։ Ուս­տի և Մի­քա­յե­լը ոչ այլ ոք է, քան Հի­սուս Քրիս­տո­սը։ Քա­նի որ Պար­սից կայս­րու­թյունն ու­նի գե­րա­գույն հրա­ մա­նա­տար՝ հոգևոր ուժ, ո­րը կանգ­նած է բա­նա­կի հրա­մա­նա­տա­րի հետևում, Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը ևս­ու­նի Միա­քա­յե­լին որ­պես ի­րենց Գլ­ խա­վոր Հրա­մա­նա­տար, Ով գա­լիս է պայ­քա­րե­լու և հաղ­թա­նակ տա­ նե­լու տիե­զե­րա­կան պա­տե­րազ­մում ի­րենց փո­խա­րեն։ Կար­դա­ցե՛ք Կո­ղո­սա­ցիս 2.15 հա­մա­րը։ Ինչ­պե՞ս Հի­սուսն ի­րա­կա­ նաց­րեց տիե­զե­րա­կան հա­կա­մար­տու­թյան հաղ­թա­նա­կը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Երբ մենք բախ­վում ենք չա­րի ու­ժե­րի հետ, կա­րող ենք հա­վատ դրսևո­րել Հի­սու­սի՝ մեզ հա­մար Հաղ­թա­նա­կո­ղի նկատ­մամբ։ Նա պար­տու­թյան մատ­նեց սա­տա­նա­յին Իր հան­րա­յին ծա­ռա­յու­թյան սկզբում։ Իր երկ­րա­յին կյան­քի ըն­թաց­քում Նա պար­տու­թյան մատ­ նեց սա­տա­նա­յին ա­նա­պա­տում, երբ վեր­ջինս հար­ձակ­վել էր Նրա վրա իր փոր­ձու­թյուն­նե­րով, Նա պայ­քա­րում է չար­քե­րի դեմ և­ ա­ զա­տում մարդ­կանց խա­վա­րի իշ­խա­նու­թյու­նից։ Հի­սու­սը չա­րին 104

Դաս 11

պար­տու­թյան է մատ­նում, նույ­նիսկ երբ այն թաքն­վել էր Պետ­րո­սի հետևում և փոր­ձում էր հա­մո­զել Ի­րեն հետ կանգ­նել Գող­գո­թա­յի ծրագ­րից։ Ա­շա­կերտ­նե­րին ուղղ­ված Իր վեր­ջին խոս­քում Հի­սու­սը պատ­մում է Իր վե­րա­հաս մահ­վան մա­սին որ­պես ճա­կա­տա­մարտ, ո­րը սա­տա­նա­յի նկատ­մամբ տար­ված հաղ­թա­նակ­նե­րի գա­գաթ­նա­ կետն է լի­նե­լու. «­Հի­մա դա­տաս­տան է այս աշ­խար­հի. հի­մա այս աշ­ խար­հի իշ­խա­նը դուրս կգցվի։ Եվ Ես երբ որ բարձ­րա­նամ երկ­րից, ա­մեն­քին կքա­շեմ Ինձ մոտ» (­Հով­հան­նես 12.31, 32)։ Եր­բեմն-եր­բեմն մեր շուր­ջը նա­յե­լով՝ տես­նում ենք, որ ի­րե­րի դրու­ թյունն իս­կա­պես վատ է։ Բռ­նու­թյու­նը, ան­բա­րո­յա­կա­նու­թյու­նը, ա­պա­կա­նու­թյու­նը և հի­վան­դու­թյուն­նե­րը տի­րել են ամ­բողջ աշ­խար­ հը։ Թշ­նա­մին, ո­րը միս ու ար­յու­նից չէ, բո­լոր կող­մե­րից դա­ժա­նա­բար հար­ձակ­վում է մեզ վրա։ Սա­կայն կարևոր չէ, թե որ­քան բարդ է մեր առջև ծա­ռա­ցած պայ­քա­րը. Հի­սու­սը պայ­քա­րում է մեզ հա­մար և կանգ­նած է որ­պես մեր Իշ­խան և Քա­հա­նա­յա­պետ երկ­նա­յին սրբա­ րա­նում։ Կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 8.37–39 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք հաղ­թող դառ­նա­լու խոս­տումն ի­րա­կան փոր­ձա­ռու­թյուն դարձ­նել մեր քրիս­տո­նեա­կան կյան­քում։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱՐ­ՏԻ 13

Հետագա ուսումնասիրության համար «Ե­րեք շա­բաթ շա­րու­նակ Գաբ­րիե­լը պայ­քա­րում էր խա­վա­րի ու­ ժե­րի դեմ՝ հա­կազ­դե­լով Կ­յու­րո­սի մտքի վրա նրանց ազ­դե­ցու­թյա­նը։ … Այն ա­մե­նը, ինչ եր­կին­քը կա­րող էր ա­նել Աստ­ծո ժո­ղովր­դի հա­մար, ար­վեց: Հաղ­թա­նակն ի վեր­ջո ձեռք բեր­վեց, թշնա­մու ու­ժե­րը հետ պահ­վե­ցին Կ­յու­րո­սի բո­լոր օ­րե­րին, և նրա որ­դի Կամ­բի­զի օ­րե­րին»։ Է­լեն Ուայթ, Մար­գա­րե­ներ և թա­գա­վոր­ներ, էջ 572։ «Ինչ­պի­սի՜ մեծ պա­տիվ է ցու­ցա­բեր­վում Դա­նիե­լին երկն­քի Մե­ծա­ փա­ռու­թյան կող­մից։ Նա մխի­թա­րում է Իր դո­ղա­ցող ծա­ռա­յին և վս­ տա­հեց­նում նրան, որ նրա ա­ղոթ­քը լսվել է երկն­քում։ Ի պա­տաս­խան այդ ե­ռան­դուն ա­ղոթ­քի՝ ու­ղարկ­վում է Գաբ­րիել հրեշ­տա­կը պար­սից թա­գա­վո­րի սիր­տը փափ­կեց­նե­լու հա­մար։ Միա­պետն ընդ­դի­մա­նում է Աստ­ծո Հո­գու աշ­խա­տան­քին այն ե­րեք շա­բաթ­նե­րի ըն­թաց­քում, երբ Դա­նիե­լը ա­ղո­թում և ծոմ է պա­հում, բայց երկն­քի Իշ­խա­նը՝ Հրեշ­ տա­կա­պե­տը՝ Մի­քա­յե­լը, ու­ղարկ­վում է կա­մա­կոր թա­գա­վո­րի սիր­տը Դաս 11

105

դարձ­նե­լու և Դա­նիե­լի ա­ղոթ­քին պա­տաս­խա­նե­լու հա­մար վճռա­կան մի­ջոց­ներ ձեռք առ­նե­լու»։ Է­լեն Ուայթ, Սր­բա­գործ­ված կյանք, էջ 51։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Թեև քրիս­տո­նեա­կան պատ­մու­թյան մեջ ա­ռա­ջին մար­դիկ չենք, ով­քեր տես­նում են այս ճշմար­տու­թյու­նը, որ­պես Յո­թե­րորդ օր­վա ադ­վեն­տիստ­ներ՝ մենք «մեծ պայ­քա­րի» լեյտ­մո­տի­վի կամ այն գա­ ղա­փա­րի խիստ կողմ­նա­կից­ներ ենք, որ հա­մայն տիե­զեր­քը կազ­ մում է Քրիս­տո­սի ու սա­տա­նա­յի միջև տե­ղի ու­նե­ցող դյու­ցազ­ներ­ գա­կան պայ­քա­րի մաս։ Եվ մենք հա­վա­տում ենք, որ յու­րա­քանչ­ յուր մարդ ա­րա­րած իս­կա­պես ներ­քաշ­ված է այս պայ­քա­րի մեջ։ Նույ­նիսկ աշ­խար­հիկ մար­դիկ են խո­սել ինչ-որ տե­սա­կի պայ­քա­րի ի­րա­կա­նու­թյան մա­սին, ո­րի մեջ ներ­քաշ­ված ենք բո­լորս։ Ո՞րն է ե­ղել ձեր անձ­նա­կան փոր­ձա­ռու­թյու­նը մեծ պայ­քա­րում։ Ինչ­պե՞ս է այն դրսևոր­վել ձեր սե­փա­կան կյան­քում։ Ի՞նչ եք դուք սո­վո­րել, ին­չը մյուս­նե­րին ևս կօգ­նի պայ­քա­րել։ 2. Կար­դա­ցե՛ք Ե­փե­սա­ցիս 6.10–18 հա­մար­նե­րը։ Ու­շադ­րու­թյո՛ւն դարձ­րեք Պո­ղո­սի օգ­տա­գոր­ծած բա­ցա­հայտ ռազ­մա­կան պատ­ կե­րին։ Մեծ պայ­քա­րի հա­մար ի՞նչ «ճա­կա­տա­մար­տի հրա­հանգ­ ներ» են տրվում մեզ այս­տեղ։ 3. Դա­նիել 10.11 հա­մա­րում Դա­նիե­լը երկ­րորդ ան­գամ (տե՛ս Դա­ նիել 9.23) ան­վան­վում է հա­մու­դոտ կամ «ցան­կա­լի»։ Ի՞նչ է սա մեզ ա­սում երկն­քի և­երկ­րի միջև ե­ղած մտե­րիմ, նույ­նիսկ հու­զա­ կան կա­պի մա­սին։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե որ­քան ար­մա­տա­պես տար­բեր է այս ի­րա­կա­նու­թյու­նը, երբ հա­մե­մատ­վում է ժա­մա­նա­ կա­կից աշ­խար­հում գե­րակշ­ռող ա­թեիս­տա­կան տե­սա­կետ­նե­րի հետ։ Ի՞նչ հույս է մեզ ա­ռա­ջար­կում այս աստ­վա­ծաշնչ­յան տե­սա­ կե­տը, ին­չը պարզ է դառ­նում Դա­նիե­լի մա­սին այս հղու­մի­ց։

106

Դաս 11

ԴԱՍ 12 ՄԱՐ­ՏԻ 14–20

ՀՅՈՒՍԻՍԻՑ ՈՒ ՀԱՐԱՎԻՑ ԴԵՊԻ ԳԵՂԵՑԻԿ ԵՐԿԻՐ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 11, Դա­նիել 8.3–8, 20–22, Ե­սա­յիա 46.9, 10, Դա­նիել 8.9, 23, Մատ­թեոս 27.33–50: Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ ի­մաս­տուն­նե­րից ո­մանք պի­տի ընկ­նեն, որ նրանց կրա­ կով փոր­ձի և մաք­րի և ս­պի­տա­կաց­նի մինչև վեր­ջի ժա­մա­նա­ կը, ո­րով­հետև դեռ մինչև ո­րոշ ժա­մա­նակն է» (­Դա­նիել 11.35): Այս բարդ գլխի ու­սում­նա­սի­րու­թյունն սկսե­լուն պես հենց սկզբից անհ­րա­ժեշտ է անդ­րա­դառ­նալ մի քա­նի կե­տե­րի։ Ա­ռա­ջին, Դա­նիել 11-րդ գ­լուխն ընդ­հա­նուր առ­մամբ զու­գա­հեռ է Դա­նիե­լի գրքում ներ­կա­յաց­ված մյուս մար­գա­րեա­կան ուր­վագ­ծե­րին։ Ինչ­պես ցույց է տրվում 2-րդ, 7-րդ, 8-րդ և 9-րդ գ­լուխ­նե­րում, մար­գա­րեա­կան լու­ րը տա­րած­վում է մար­գա­րեի օե­րից մինչև ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջը։ Երկ­րորդ, ա­ռաջ է գա­լիս հա­մաշ­խար­հա­յին գեր­տե­րու­թյուն­նե­րի հեր­թա­կա­նու­թյուն, իշ­խա­նու­թյուն­ներ, ո­րոնք հա­ճախ ճնշել են Աստ­ ծո ժո­ղովր­դին։ Եր­րորդ, յու­րա­քանչ­յուր մար­գա­րեա­կան ուր­վագ­ծի գա­գաթ­նա­կե­տը եր­ջա­նիկ ա­վարտն է։ Դա­նիել 2-րդ գլ­խում քա­րը կոր­ծա­նում է ար­ձա­նը, 7-րդ գլ­խում մար­դու Որ­դին ստա­նում է թա­ գա­վո­րու­թյու­նը, իսկ 8-րդ և 9-րդ գ­լուխ­նե­րում երկ­նա­յին սրբա­րանն ար­դա­րա­նում է Մե­սիա­յի աշ­խա­տան­քի շնոր­հիվ։ Դա­նիել 11-րդ գ­լու­խը հետևում է ե­րեք հիմ­նա­կան կե­տե­րի։ Ա­ռա­ ջին, այն սկսվում է պար­սից թա­գա­վոր­նե­րով և քն­նար­կում է նրանց ճա­կա­տա­գի­րը վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րում, երբ հյու­սի­սի թա­գա­վո­րը հար­ձակ­վում է Աստ­ծո սուրբ սա­րի վրա։ Երկ­րորդ, նկա­րագր­վում է հյու­սի­սի թա­գա­վո­րի ու հա­րա­վի թա­գա­վո­րի միջև տե­ղի ու­նե­ցող ճա­կա­տա­մար­տե­րի հեր­թա­կա­նու­թյու­նը, և թե ինչ­պես են դրանք ազ­դում Աստ­ծո ժո­ղովր­դի վրա։ Եր­րորդ, այն եզ­րա­փակ­վում է եր­ ջա­նիկ ա­վար­տով, քա­նի որ հյու­սի­սի թա­գա­վո­րին վրա է հաս­նում Դաս 12

107

վախ­ճա­նը «փա­ռա­վոր սուրբ սա­րի» կող­մից (­Դա­նիել 11.45): Նման դրա­կան եզ­րա­փա­կումն ազ­դա­րա­րում է չա­րի վեր­ջը և Աստ­ծո հա­վի­ տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյան հաս­տա­տու­մը։ ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 15

Մար­գա­րեու­թյուն­ներ Պարս­կաս­տա­նի ու Հու­ նաս­տա­նի մա­սին

Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 11.1–4 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ենք տես­նում այս­ տեղ, ին­չը մեզ հի­շեց­նում է նախ­կին ո­րոշ մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի մա­սին, ո­րոնք տե­սել ենք Դա­նիե­լի գրքում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գաբ­րիե­լը Դա­նիե­լին ա­սում է, որ դեռ ե­րեք պար­սից թա­գա­վոր էլ պի­տի վեր կե­նան։ Նրանց կհա­ջոր­դի չոր­րորդ թա­գա­վո­րը, ո­րը բո­ լո­րից հա­րուստ պետք է լի­նի և պետք է բո­լո­րին գրգռի Հու­նաս­տա­ նի դեմ։ Կ­յու­րո­սից հե­տո Պարս­կաս­տա­նի վրա գե­րիշ­խա­նու­թյուն են տա­րա­ծում ե­րեք ի­րար հա­ջոր­դող թա­գա­վոր­ներ՝ Կամ­բի­զը (ՔԱ 530– 522թթ.), Ինք­նա­կոչ Ս­մեր­դի­սը (ՔԱ 522 թ.) և Դա­րեհ Ա-ն (ՔԱ 522–486 թթ.)։ Չոր­րորդ թա­գա­վո­րը Քսերք­սեսն է, ով Ես­թե­րի գրքում հայտ­նի է որ­պես Աս­վե­րոս։ Նա շատ հա­րուստ է (Ես­թեր 1.1–7) և­իր տրա­մադ­ րու­թյան տակ ու­նի մի մեծ բա­նակ Հու­նաս­տա­նը նվա­ճե­լու հա­մար, ինչ­պես և կան­խա­տես­վել է մար­գա­րեու­թյան մեջ։ Սա­կայն ի հե­ճուկս իր զո­րու­թյան՝ նա պար­տու­թյան է մատն­վում փոք­րա­թիվ հույն ա­րի զին­վոր­նե­րի կող­մից։ Դժ­վար չէ ճա­նա­չել Ա­լեք­սանդր Մա­կե­դո­նա­ցուն Դա­նիել 11.3 հա­մա­րի զո­րա­վոր թա­գա­վո­րի կեր­պա­րում, ով դառ­նում է հին աշ­ խար­հի բա­ցար­ձակ միա­պե­տը։ Նա մա­հա­նում է 32 տա­րե­կա­նում ա­ռանց ժա­ռանգ թող­նե­լու, ով կղե­կա­վա­րեր կայս­րու­թյու­նը։ Այդ իսկ պատ­ճա­ռով թա­գա­վո­րու­թյու­նը բա­ժան­վում է նրա չորս հրա­մա­նա­ տար­նե­րի միջև՝ Սի­րիա­յին և Մի­ջա­գետ­քին տի­րում է Սելև­կո­սը, Ե­ գիպ­տո­սին՝ Պտ­ղո­մեո­սը, Թրա­կիա­յին և Փոքր Ա­սիա­յի ո­րոշ մա­սին՝ Լի­սի­մա­քո­սը և Մա­կե­դո­նիա­յին և Հու­նաս­տա­նին՝ Կաս­սանդ­րո­սը։ Հա­մե­մա­տե՛ք Դա­նիել 11.2–4 հա­մար­նե­րը Դա­նիել 8.3–8, 20–22 հա­մար­նե­րի հետ։ Ինչ­պե՞ս են այս տեքս­տե­րը միա­սին օգ­նում նույ­նա­կա­նաց­նել Ա­լեք­սանդր Մա­կե­դո­նա­ցուն որ­պես այս­տեղ ներ­կա­յաց­ված իշ­խա­նու­թյուն։ ________________________________________________________________________ 108

Դաս 12

Ի՞նչ կա­րող ենք սո­վո­րել ա­նուն­նե­րի, թվա­կան­նե­րի, վայ­րե­րի ու պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի այս ընտ­րա­նուց։ Ա­ռա­ջին, մենք տե­ղե­կա­նում ենք, որ մար­գա­րեու­թյունն ի­րա­կա­նա­ցել է ճիշտ այն­ պես, ինչ­պես կան­խա­տե­սել էր աստ­վա­ծա­յին լրա­բե­րը։ Աստ­ծո Խոս­ քը ԵՐԲԵՔ չի սխալ­վում։ Երկ­րորդ, Աստ­ված է պատ­մու­թյան Տե­րը։ Կա­րող է թվալ, թե քա­ղա­քա­կան ու­ժե­րի, ա­ռաջ­նորդ­նե­րի և թա­գա­ վո­րու­թյուն­նե­րի հա­ջոր­դա­կա­նու­թյու­նը կայս­րե­րի, բռնա­պետ­նե­րի և տար­բեր շեր­տե­րի քա­ղա­քա­կան գոր­ծիչ­նե­րի փա­ռա­սի­րու­թյան արդ­ յունք է: Սա­կայն Աստ­վա­ծա­շունչն ա­սում է, որ Աստ­ված վե­րահս­կում է ա­մեն ինչ և կ­շար­ժի պատ­մու­թյան ա­նի­վը՝ հա­մա­ձայն Իր աստ­վա­ ծա­յին նպա­տա­կի, որն ի վեր­ջո տա­նե­լու է չա­րի ոչն­չաց­մա­նը և Աստ­ ծո հա­վի­տե­նա­կան թա­գա­վո­րու­թյան հաս­տատ­մա­նը։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 16

Մար­գա­րեու­թյուն­ներ Սի­րիա­յի ու Ե­գիպ­տո­սի մա­սին

Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 11.5–14 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է բա­ցա­հայտ­վում այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Ա­լեք­սանդր Մե­ծի մա­հից հե­տո հսկա­յա­կան Հու­նա­կան կայս­րու­ թյու­նը բա­ժան­վեց նրա չորս հրա­մա­նա­տար­նե­րի միջև։ Նրան­ցից եր­կու­սը՝ Սելև­կո­սը Սի­րիա­յում (հյու­սիս) և Պտ­ղո­մեո­սը Ե­գիպ­տո­սում (հա­րավ) կա­րո­ղա­ցան հիմ­նել դի­նաս­տիա­ներ, ո­րոնք հե­տա­գա­յում պետք է պայ­քա­րեին միմ­յանց դեմ երկ­րում գե­րիշ­խա­նու­թյուն հաս­ տա­տե­լու հա­մար։ Աստ­վա­ծա­շունչն ու­սում­նա­սի­րող շատ մար­դիկ Դա­նիել 11.5–14 հա­մար­նե­րում կան­խա­տես­ված պա­տե­րազմ­նե­րը հյու­սի­սի թա­ գա­վո­րի ու հա­րա­վի թա­գա­վո­րի միջև հա­մա­րում են որ­պես այս եր­կու դի­նաս­տիա­նե­րի միջև ըն­թա­ցող բա­զում ճա­կա­տա­մար­ տեր։ Մար­գա­րեու­թյան հա­մա­ձայն՝ այս եր­կու դի­նաս­տիա­նե­րը ա­ մուս­նու­թյամբ միա­վո­րե­լու փորձ է ար­վե­լու, սա­կայն այդ դա­շին­քը կարճ կյանք է ու­նե­նա­լու (­Դա­նիել 11.6): Պատ­մա­կան աղբ­յուր­նե­րից տե­ղե­կա­նում ենք, որ Սելև­կոս Ա-ի թոռ Ան­տիո­քուս Բ Թեո­սը (ՔԱ 261–246թթ.) ա­մուս­նա­նում է Ե­գիպ­տո­սի թա­գա­վոր Պտ­ղո­մեոս Բ Եղ­բայ­րա­սե­րի դստեր՝ Բե­րե­նի­կեի հետ։ Այ­դու­հան­դերձ, այդ դա­շին­ քը եր­կար չտևեց, և հա­կա­մար­տու­թյու­նը, որն ուղ­ղա­կիո­րեն ներգ­ Դաս 12

109

րա­վել էր Աստ­ծո ժո­ղովր­դին, շու­տով վերսկս­վեց։ Ուս­տի Դա­նիել 11-րդ գ­լու­խը ներ­կա­յաց­նում է ո­րոշ կարևոր ի­րա­դար­ձու­թյուն­ներ, ո­րոնք առնչ­վում են Աստ­ծո ժո­ղովր­դի կյան­քի հետ այն դա­րե­րի ըն­ թաց­քում, երբ Դա­նիել մար­գա­րեն վա­ղուց ի վեր լքած կլի­նի պատ­ մու­թյան բե­մը։ Եվ կրկին, կա­րող ենք հարց տալ, թե ին­չու է Տե­րը նա­խօ­րոք բա­ ցա­հայ­տում աշ­խար­հի այդ մա­սում գե­րիշ­խա­նու­թյան հա­մար պայ­ քա­րող թա­գա­վո­րու­թյուն­նե­րի պա­տե­րազմ­նե­րի մա­սին այս բո­լոր ման­րա­մաս­նե­րը։ Պատ­ճա­ռը պարզ է. այս պա­տե­րազմ­ներն անդ­ րա­դառ­նում են Աստ­ծո ժո­ղովր­դի վրա։ Ուս­տի Տե­րը նա­խօ­րոք հայ­ տա­րա­րում է այն բազ­մա­թիվ մար­տահ­րա­վեր­նե­րի մա­սին, ո­րոնց Իր ժո­ղո­վուր­դը պետք է բախ­վի գա­լիք տա­րի­նե­րին։ Նաև, Աստ­ված պատ­մու­թյան Տերն է, և­ երբ հա­մե­մա­տում ենք մար­գա­րեա­կան ար­ ձա­նագ­րու­թյու­նը պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հետ, կա­րող ենք նո­րից տես­նել, որ մար­գա­րեա­կան խոսքն ի կա­տար է ած­վել ճիշտ կան­խա­տես­վա­ծի պես։ Աստ­ված, Ով կան­խա­տե­սում է ի­րար դեմ պայ­քա­րող այն հել­լե­նիս­տա­կան թա­գա­վո­րու­թյու­նե­րի փո­փո­ խու­թյուն­նե­րը, այն Աստ­վածն է, Ով գի­տի ա­պա­գան։ Նա ար­ժա­նի է մեր վստա­հու­թյանն ու հա­վա­տին։ Նա մեծ Աստ­ված է, ոչ թե մար­դու երևա­կա­յու­թյամբ պատ­րաստ­ված կուռք։ Նա ոչ միայն ուղ­ղոր­դում է պատ­մա­կան անց­քե­րի ըն­թաց­քը, այլև կա­րող է ուղ­ղոր­դել մեր կյան­ քի ըն­թաց­քը, ե­թե մենք Նրան դա թույլ տանք։ Կար­դա­ցե՛ք Ե­սա­յիա 46.9, 10 հա­մար­նե­րը։ Որ­քա՞ն շատ հիմ­նա­ քա­րա­յին քրիս­տո­նեա­կան աստ­վա­ծա­բա­նու­թյուն կա այս եր­կու հա­մար­նե­րում, և­ ի՞նչ մեծ հույս մենք կա­րող ենք քա­ղել դրան­ ցից։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե որ­քան սար­սա­փազ­դու հա­մար կլի­ ներ տաս­նե­րորդ հա­մա­րը, ե­թե Աստ­ված լի­ներ ոչ թե բա­րի ու սի­րող, այլ քի­նախն­դիր ու ստոր։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 17

Հռոմը և Ուխտի Իշխանը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 11.16–28 հա­մար­նե­րը։ Թեև տեքս­տը բարդ է, ի՞նչ պատ­կեր­ներ կա­րող եք գտնել, ո­րոնք Դա­նիե­լի գրքում հան­դի­պում են նաև այլ տե­ղե­րում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ 110

Դաս 12

Իշ­խա­նու­թյան ան­ցու­մը հել­լե­նիս­տա­կան թա­գա­վոր­նե­րից հե­թա­ նո­սա­կան Հռո­մին կար­ծես թե նկա­րագր­ված է Դա­նիել 11.16 հա­մա­ րում. «Եվ նրա դեմ ե­կո­ղը պի­տի իր հա­ճու­թյան պես ա­նի, և կանգ­նող չի լի­նի նրա ա­ռաջ։ Եվ նա պի­տի կանգ­նի փա­ռա­վոր երկ­րում, և նա պի­տի փչա­նա նրա ձե­ռով»։ Փա­ռա­վոր եր­կի­րը Ե­րու­սա­ղեմն է, այն տա­րա­ծաշր­ջա­նը, որ­տեղ հին Իս­րա­յելն էր, և­այն նոր իշ­խա­նու­թյու­ նը, ո­րը յու­րաց­նում է այդ տա­րած­քը, հե­թա­նո­սա­կան Հռոմն է։ Նույն ի­րա­դար­ձու­թյու­նը նաև ներ­կա­յաց­ված է փոքր եղջ­յու­րի հո­րի­զո­նա­ կան տա­րած­մամբ, ո­րը հաս­նում է Փա­ռա­վոր եր­կիր (­Դա­նիել 8.9)։ Ուս­տի պարզ է, որ աշ­խար­հին տի­րած իշ­խա­նու­թյունն այս պա­հին հե­թա­նո­սա­կան Հռոմն է։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքս­տե­րից ստաց­վող հա­վել­յալ հու­շում­նե­րը հաս­տա­տում են այս գա­ղա­փա­րը։ Օ­րի­նակ՝ «հար­կա­պա­հան­ջին ու­ ղար­կո­ղը» պետք է որ վե­րա­բե­րի Օկ­տա­վիա­նոս Օ­գոս­տոս կայս­րին։ Նրա կա­ռա­վա­րու­թյան ժա­մա­նակ է ծնվում Հի­սու­սը, և Մա­րիամն ու Հով­սե­փը ճա­նա­պարհ­վում են Բեթ­ղե­հեմ մար­դա­հա­մա­րի հա­մար (­Դա­նիել 11.20): Ինչ­պես նաև, հա­մա­ձայն մար­գա­րեու­թյան, այս ղե­ կա­վա­րին կհա­ջոր­դի «ա­նարգ մե­կը» (­Դա­նիել 11. 21): Ինչ­պես ցույց է տա­լիս պատ­մու­թյու­նը, Օկ­տա­վիա­նոս Օ­գոս­տո­սին հա­ջոր­դեց Տի­բե­ րիո­սը՝ ա­ռա­ջի­նի որ­դե­գիր որ­դին։ Տի­բե­րիո­սը պատ­մու­թյա­նը հայտ­ նի է որ­պես տա­րօ­րի­նակ և ս­տոր մարդ։ Ա­մե­նա­կարևո­րը, հա­մա­ձայն աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րի՝ Տի­բե­ րիո­սի օ­րոք է, որ «ուխ­տի իշ­խա­նը» պետք է ջարդ­վի (­Դա­նիել 11.22): Սա պար­զո­րոշ կեր­պով վե­րա­բե­րում է Քրիս­տո­սի խա­չե­լու­թյա­նը, Ով նաև ան­վան­վում է «­Մե­սիա իշ­խան» (­Դա­նիել 9.25, տե՛ս նաև Մատ­ թեոս 27.33–50), քա­նի որ Նա մա­հա­պատ­ժի է են­թարկ­վում Տի­բե­րիո­ սի կա­ռա­վար­ման օ­րոք։ Որ­պես «ուխ­տի իշ­խան» Հի­սու­սի մա­սին հղումն այս­տեղ հզոր ցու­ցիչ է, որն օգ­նում է ցույց տալ պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րի հոս­քը՝ կրկին ըն­թեր­ցո­ղին տա­լով Աստ­ծո զար­մա­նահ­րաշ կան­խա­տե­սու­թյան վկա­յու­թյուն­ներ։ Աստ­ված ճիշտ է ե­ղել այն ա­մե­նում, ինչ ար­դեն տե­սել ենք այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­ րում, ուս­տի մենք կա­րող ենք վստա­հել Նրան և հա­վա­տալ ա­պա­գա­ յի մա­սին Նրա բո­լոր կան­խա­տե­սում­նե­րին։ Թերևս, բո­լոր քա­ղա­քա­կան ու պատ­մա­կան ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­ րի մեջ Նա­զով­րե­ցի Հի­սու­սը՝ «ուխ­տի Իշ­խա­նը», բա­ցա­հայտ­ված է հա­մար­նե­րում։ Ինչ­պե՞ս է սա օգ­նում մեզ ցույց տալ, որ ի հե­ ճուկս բո­լոր հե­ղաշր­ջում­նե­րի ու քա­ղա­քա­կան ինտ­րիգ­նե­րի, Հի­ սու­սը մնում է Սուրբ Գր­քի կենտ­րո­նը։ Դաս 12

111

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 18

Հաջորդ իշխանությունը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 11.29–39 հա­մար­նե­րը։ Ո՞րն է այն իշ­խա­նու­ թյու­նը, ո­րը բարձ­րա­նում է հե­թա­նո­սա­կան Հռո­մից հե­տո։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դա­նիել 11.29–39 հա­մար­նե­րը նկա­րագ­րում են իշ­խա­նու­թյան նոր հա­մա­կարգ։ Թեև այս հա­մա­կար­գը շա­րու­նակ­վում է հե­թա­նոս­կան Հռո­մեա­կան կայս­րու­թյու­նից և ժա­ռան­գում է ո­րոշ բնու­թագ­րեր իր նա­խոր­դից, միև­նույն ժա­մա­նակ այն ա­սես ո­րոշ տե­սանկ­յուն­նե­րով տար­բեր­վում է նա­խոր­դից։ Աստ­վա­ծաշնչ­յան տեքստն ա­սում է, որ այն «ա­ռա­ջի­նի և վեր­ջի­նի նման չի լի­նի» (­Դա­նիել 11.29): Շա­րու­նա­ կե­լով ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը՝ մենք բա­ցա­հայ­տում ենք, որ այն գոր­ ծում է որ­պես կրո­նա­կան իշ­խա­նու­թյուն, որն իր հար­ձա­կում­ներն ուղ­ղում է հիմ­նա­կա­նում Աստ­ծո և Նրա ժո­ղովր­դի վրա։ Ե­կե՛ք դի­ տար­կենք այս թա­գա­վո­րի կող­մից ի­րա­կա­նաց­ված մի քա­նի գոր­ծեր։ Ա­ռա­ջին, նա պի­տի «բար­կա­նա սուրբ ուխ­տի դեմ» (­Դա­նիել 11.

30): Սա պետք է որ նկա­տի ու­նե­նա Աստ­ծո՝ փրկու­թյան ուխ­տը, ո­րին այս թա­գա­վորն ընդ­դի­մա­նում է։ Երկ­րորդ, այս թա­գա­վո­րը կստեղ­ծի ու­ժեր, ո­րոնք պի­տի «պղծեն սրբա­րա­նը» և հե­ռաց­նեն «մշտնջե­նա­կան զո­հը» (­Դա­նիել 11.31): Դա­նիել 8-րդ գլ­խում մենք նկա­տե­ցինք, որ փոքր եղջ­յու­րը կոր­ծա­նեց Աստ­ծո «սրբա­րա­նի» բնա­կա­րա­նը և վեր ա­ռավ «մշտնջե­նա­կա­նը» (­Դա­նիել 8.11): Սա պետք է հաս­կաց­վի որ­պես հոգևոր հար­ձա­կում երկ­նա­յին սրբա­րա­նում Աստ­ծո ծա­ռա­յու­թյան դեմ։ Եր­րորդ, որ­պես սրբա­րա­նի վրա այս հար­ձակ­ման հետևանք՝ այս իշ­խա­նու­թյու­նը դնում է «ա­վե­րա­ծի պղծու­թյուն» Աստ­ծո տա­ճա­րում։ «Ա­վե­րող ամ­բարշ­տու­թյուն» զու­գա­հեռ ար­տա­հայ­տու­թյու­նը մատ­ նան­շում է փոքր եղջ­յու­րի հա­վա­տու­րա­ցու­թյան և­ապս­տամ­բու­թյան գոր­ծե­րը (­Դա­նիել 8.13): Չոր­րորդ, այս իշ­խա­նու­թյու­նը հա­լա­ծում է Աստ­ծո ժո­ղովր­դին. «Ի­ մաս­տուն­նե­րից ո­մանք պի­տի ընկ­նեն, որ նրանց կրա­կով փոր­ձի և մաք­րի և ս­պի­տա­կաց­նի մինչև վեր­ջի ժա­մա­նա­կը» (­Դա­նիել 11.35): Սա մեզ հի­շեց­նում է փոքր եղջ­յու­րի մա­սին, ո­րը ո­րոշ զոր­քեր և­աստ­ ղեր ներքև գցեց և­ ոտ­նա­կոխ ա­րեց նրանց (­Դա­նիել 8.10, հա­մե­մա­ տե՛ք Դա­նիել 7.25 հետ)։ 112

Դաս 12

Հին­գե­րորդ, այս թա­գա­վորն «ի­րեն բարձ­րաց­նե­լու և մե­ծաց­նե­լու է ա­մեն աստ­վա­ծու­թյու­նից վեր, և­աստ­ված­նե­րի Աստ­ծո դեմ ահ­ռե­լի բա­ներ է ա­սե­լու» (­Դա­նիել 11.36): Զար­մա­նա­լի չէ, որ փոքր եղջ­յու­րը ևս խո­սում է «մեծ մեծ բա­ներ» (­Դա­նիել 7.8), նույ­նիսկ Աստ­ծո դեմ (­Դա­նիել 7.25)։ Կա­րող են նշվել այլ նմա­նու­թյուն­ներ ևս, սա­կայն հաշ­վի առ­նե­լով, թե ինչ ենք մենք կար­դում Դա­նիել 7-րդ և 8-րդ գլ­խում, ո՞վ է այս իշ­խա­նու­թյու­նը, և­ ին­չո՞ւ է մեզ հա­մար այդ­քան կարևոր, հա­ կա­ռակ հա­սա­րա­կա­կան ճնշում­նե­րի, ա­մուր մնալ և չ­փո­խել մեր կար­ծիքն այդ իշ­խա­նու­թյան մեր նույ­նա­կա­նաց­ման հար­ցում։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 19

Վերջին իրադարձությունները Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 11.40–45 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ է կա­տար­վում այս­տեղ։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հետև­յալ ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներն օգ­նում են մեզ հաս­կա­նալ այս տեքս­տը՝ Վեր­ջի ժա­մա­նակ։ «­Վեր­ջի ժա­մա­նակ» ար­տա­հայ­տու­թյունն ի հայտ է գա­լիս միայն Դա­նիե­լի գրքում (­Դա­նիել 8.17, Դա­նիել 11.35, 40, Դա­նիել 12.4, 9)։ Դա­նիե­լի մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ու­սում­նա­ սի­րու­թյու­նը ցույց է տա­լիս, որ վեր­ջի ժա­մա­նա­կը տա­րած­վում է 1798թ. պա­պա­կա­նու­թյան ան­կու­մից մինչև մե­ռել­նե­րի հա­րու­թյու­նը (­Դա­նիել 12.2)։ Հյու­սի­սի թա­գա­վոր։ Այս ան­վա­նու­մը նախ և­ ա­ռաջ աշ­խար­ հագ­րա­կան տե­սանկ­յու­նից մատ­նան­շում է Սելև­կո­սի դի­նաս­տիան, սա­կայն այն վե­րա­բե­րում է նաև հե­թա­նո­սա­կան, հե­տո ար­դեն՝ պա­ պա­կան Հռո­մին։ Որ­պես այդ­պի­սին այն չի նկա­րագ­րում աշ­խար­ հագ­րա­կան տե­ղադ­րու­թյուն, այլ նկա­րագ­րում է Աստ­ծո ժոովր­դի հոգևոր թշնա­մուն։ Բա­ցի այդ, անհ­րա­ժեշտ է նաև ու­շադ­րու­թյուն դարձ­նել, որ հյու­սի­սի թա­գա­վո­րը ներ­կա­յաց­նում է ճշմա­րիտ Աստ­ծո կեղ­ծու­մը, Ով Աստ­վա­ծաշն­չում խորհր­դան­շա­կան կեր­պով նույ­նաց­ վում է հյու­սի­սի հետ (Ե­սա­յիա 14.13): Հա­րա­վի թա­գա­վոր։ Այս ան­վա­նու­մը նախ և­ա­ռաջ մատ­նան­շում է Պտ­ղո­մեո­սի դի­նաս­տիան Ե­գիպ­տո­սում՝ Սուրբ Երկ­րի հա­րա­վում։ Դաս 12

113

Սա­կայն ինչ­պես բա­ցա­հայ­տում է մար­գա­րեու­թյու­նը, այն ստա­նում է աստ­վա­ծա­բա­նա­կան նշա­նա­կու­թյուն և­ ո­րոշ գիտ­նա­կան­նե­րի կող­ մից նույ­նաց­վում է ա­թեիզ­մի հետ։ Ինչ­պես ա­սում է Է­լեն Ուայ­թը՝ մեկ­ նա­բա­նե­լով Հայտ­նու­թյուն 11.8 հա­մա­րի Ե­գիպ­տո­սի հղու­մը. «­Սա ա­թեիզմն է»։ Մեծ պայ­քար, էջ 269։ Փա­ռա­վոր սուրբ սա­րը։ Հին Կ­տա­կա­րա­նի ժա­մա­նակ­նե­րում այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը վե­րա­բե­րում էր Սիո­նին՝ Իս­րա­յե­լի մայ­րա­քա­ ղա­քին ու սրտին, որն իր աշ­խար­հագ­րա­կան դիր­քով Խոս­տաց­ված երկ­րում էր։ Խա­չե­լու­թյու­նից հե­տո Աստ­ծո ժո­ղո­վուրդն այլևս աշ­ խար­հագ­րա­կան կամ էթ­նիկ բնու­թագ­րե­րով չի տա­րան­ջատ­վում։ Ուս­տի սուրբ սա­րը պետք է որ ամ­բողջ աշ­խար­հում սփռված Աստ­ծո ժո­ղովր­դի խորհր­դան­շա­կան նկա­րագ­րու­թյու­նը լի­նի։ Ուս­տի, մի­գու­ցե մենք կա­րող ենք ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը վեր­ծա­ նել հետև­յալ կերպ՝ (1) Հա­րա­վի թա­գա­վո­րը հար­ձակ­վում է հյու­սի­սի թա­գա­վո­րի վրա. ֆրան­սիա­կան հե­ղա­փո­խու­թյու­նը փոր­ձեց ոչն­չաց­նել կրո­նը և պար­ տու­թյան մատ­նել պա­պա­կա­նու­թյու­նը, սա­կայն չհա­ջո­ղեց։ (2) Հյու­ սի­սի թա­գա­վո­րը հար­ձակ­վում և պար­տու­թյան է մատ­նում հա­րա­վի թա­գա­վո­րին. կրո­նա­կան ու­ժե­րը պա­պա­կա­նու­թյան և դ­րա դաշ­նա­ կից­նե­րի գլխա­վո­րու­թյամբ ի վեր­ջո հաղ­թա­նակ կտա­նեն ա­թեիզ­մի ու­ժե­րի նկատ­մամբ և դա­շինք կկազ­մեն պարտ­ված թշնա­մու հետ։ (3) Ե­դով­մը, Մո­վա­բը և Ամ­մո­նի ա­կա­նա­վոր մար­դիկ փա­խուս­տի կդի­մեն. այն մարդ­կան­ցից ո­մանք, ով­քեր չեն հա­մար­վում Աստ­ծո ճշմա­րիտ մար­դիկ, վեր­ջին պա­հին կմիա­նան հո­տին։ (4) Հյու­սի­սի թա­գա­վո­րը պատ­րաստ­վում է հար­ձակ­վել սուրբ սա­րի վրա, սա­կայն վրա է հաս­նում նրա վախ­ճա­նը. չա­րի ու­ժե­րը կոր­ծան­վում են, և Աստ­ծո ար­քա­յու­թյու­նը հաս­տատ­վում է։ Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք մխի­թա­րու­թյուն քա­ղել՝ ի­մա­նա­լով, որ վեր­ ջում Աստ­ված և Նրա ժո­ղո­վուր­դը հաղ­թա­նակ է տա­նե­լու։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱՐ­ՏԻ 20

Հետագա ուսումնասիրության համար Հե­տաքրք­րա­կան է, որ գո­նե Դա­նիել 11.29–39 հա­մար­նե­րին հղվե­ լով, Մար­տին Լ­յու­թե­րը Դա­նիե­լի 11.31 հա­մա­րի ա­վե­րա­ծի պղծու­թյու­ նը նույ­նաց­նում է պա­պա­կա­նու­թյան և դ­րա վար­դա­պե­տու­թյան ու ա­րա­րո­ղա­կար­գե­րի հետ։ Ուս­տի Դա­նիել 11-րդ և 7-րդ­ու 8-րդ գ­լուխ­ 114

Դաս 12

նե­րի միջև հա­րա­բե­րակ­ցու­թյու­նը պաշտ­պա­նում է Լ­յու­թե­րի և շատ այլ բո­ղո­քա­կան մեկ­նա­բան­նե­րի տե­սա­կետն այն մա­սին, որ պա­պա­ կա­նու­թյուն ու դրա վար­դա­պե­տու­թյուն հիմ­նադ­րու­մը կազ­մում են պատ­մու­թյան մեջ այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նա­ցու­մը։ Այս կա­պակ­ցու­թյամբ Է­լեն Ուայթն ա­սում է. «Հռո­մի տի­րա­պե­տու­թյան սահ­ման­նե­րում գտնվող ոչ մի ե­կե­ղե­ցի չէր կա­րող եր­կար ժա­մա­ նակ ա­նար­գել խղճի ա­զա­տու­թյուն վա­յե­լել: Իշ­խա­նու­թյան գա­լուց ան­մի­ջա­պես հե­տո պա­պու­թյունն իր ձեռ­քը մեկ­նեց` ջախ­ջա­խե­լու բո­լո­րին, ով­քեր հրա­ժար­վում էին ճա­նա­չել իր գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը, և­ ե­կե­ղե­ցի­նե­րը մե­կը մյու­սի հետևից հնա­զանդ­վե­ցին նրան»։ Մեծ պայ­քար, էջ 62։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ինչ­պե՞ս կա­րող ենք հար­գել ու­րիշ­նե­րի զգաց­մունք­նե­րը, սա­կայն փոխ­զիջ­ման չգնալ այն հար­ցում, թե ինչ է Աստ­վա­ծա­շուն­չը սո­վո­ րեց­նում վեր­ջին օ­րե­րում Հռո­մի դե­րա­կա­տա­րու­թյան մա­սին։ 2. Դա­նիել 11.33 հա­մարն ա­սում է. «Եվ ժո­ղովր­դի ի­մաս­տուն­նե­րը շա­տե­րին պի­տի սո­վո­րեց­նեն, բայց մի քա­նի ժա­մա­նակ պի­տի ընկ­նեն սրով ու կրա­կով, գե­րու­թյու­նով ու հափշ­տա­կու­թյու­նով»։ Ի՞նչ է այս տեքստն ա­սում Աստ­ծո հա­վա­տա­րիմ ժո­ղովր­դի ճա­ կա­տագ­րի մա­սին։ Ի՞նչ է այն ա­սում նաև այն մա­սին, թե ինչ են ա­նում այս հա­վա­տա­րիմ մարդ­կան­ցից ո­մանք նախ­քան նա­հա­ տակ­վե­լը։ Ի՞նչ լուր կա դրա­նում մեզ հա­մար այ­սօր։ 3. Դա­նիել 11. 36 հա­մարն ա­սում է. «Եվ թա­գա­վորն իր հա­ճու­թյան պես պի­տի ա­նի, և­ ի­րեն բարձ­րաց­նե­լու և մե­ծաց­նե­լու է ա­մեն աստ­վա­ծու­թյու­նից վեր, և­աստ­ված­նե­րի Աստ­ծո դեմ ահ­ռե­լի բա­ ներ է ա­սե­լու, և պի­տի հա­ջո­ղի, մինչև որ կա­տա­րի բար­կու­թյու­նը, ո­րով­հետև նա­խա­սահ­ման­վա­ծը պի­տի գոր­ծադր­վի»։ Ո՞ւմ և­ ին­ չի՞ մա­սին է սա ձեզ հի­շեց­նում (տե՛ս Ե­սա­յիա 14.12–17, ինչ­պես նաև Բ Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.1–4 հա­մար­նե­րը)։ 4. Դա­նիել 11.27, 29 և 35 հա­մար­նե­րում օգ­տա­գործ­վում է լամ­մօ­՛եդ կամ «ո­րոշ­ված ժա­մա­նակ» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը։ Ի՞նչ է սա ևս մեկ ան­գամ մեզ ա­սում պատ­մու­թյան՝ Աստ­ծո վե­րահս­կո­ղու­թյան մա­սին։

Դաս 12

115

ԴԱՍ 13 ՄԱՐ­ՏԻ 21-27

ՀՈՂԻՑ ԴԵՊԻ ԱՍՏՂԵՐ Այս շա­բաթ­վա ու­սում­նա­սի­րու­թյան հա­մար կար­դա­ցե՛ք. Դա­նիել 12, Հռո­մեա­ցիս 8.34, Ղու­կաս 10.20, Հռո­մեա­ցիս 8.18, Եբ­րա­յե­ցիս 2.14, 15, Հով­հան­նես 14.29, Հայտ­նու­թյուն 11.3։ Հի­շե­լու հա­մա­րը. «Եվ ի­մաս­տուն­նե­րը պի­տի փայ­լեն երկն­քի հաս­տա­տու­թյան լույ­սի պես, և շա­տե­րին ար­դա­րու­թյան ա­ռաջ­նոր­դող­նե­րը՝ աստ­ղե­րի պես հա­վիտ­յանս հա­վի­տե­նից» (­Դա­նիել 12.3): Դա­նիե­լի գիրքն սկսվում է Նա­բու­գո­դո­նո­սո­րի կող­մից Հու­դա­ յի նվաճ­մամբ և գե­րի­նե­րին Բա­բե­լոն տա­նե­լով։ Ս­րան հա­կա­ռակ՝ գիրքն ա­վարտ­վում է Մի­քա­յե­լի նկա­րագ­րու­թյամբ, ով կանգ­նած է վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի Բա­բե­լո­նից Աստ­ծո ժո­ղովր­դին ա­զա­տե­լու հա­մար։ Այ­սինքն, ինչ­պես երևում է Դա­նիե­լի ողջ գրքի ըն­թաց­քում, վեր­ջում, ա­մե­նա­վեր­ջում, Աստ­ված ա­մեն ինչ ծա­ռա­յեց­նե­լու է Իր ժո­ ղովր­դի բա­րօ­րու­թյա­նը։ Ինչ­պես նաև տե­սանք, որ Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­ներն Աստ­ծուն հա­վա­տա­րիմ են մնում և ցու­ցա­բե­րում են ան­նա­խա­դեպ ի­մաս­տու­ թյուն գե­րու­թյան ժա­մա­նակ ի­րենց վրա հաս­նող փոր­ձու­թյուն­նե­րի ու մար­տահ­րա­վեր­նե­րի ժա­մա­նակ։ Փոր­ձու­թյուն­նե­րի բախ­վե­լիս Աստ­ծո՝ վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի ժո­ղո­վուր­դը նույն­պես հա­վա­տա­րիմ կմնա, հատ­կա­պես «նե­ղու­թյան ժա­մա­նակ …. ո­րը ե­ղած չէ, քա­նի որ մի ազգ կա մինչ այս ժա­մա­նա­կը» (­Դա­նիել 12.1)։ Ինչ­պես Դա­նիելն ու նրա ըն­կեր­նե­րը Բա­բե­լո­նում, նրանք ևս կ­ցու­ցա­բե­րեն հան­ճար և­ ի­մաս­տու­թյուն։ Նրանք ոչ միայն ի­մաս­տու­թյուն կդրսևո­րեն որ­պես անձ­նա­կան ա­ռա­քի­նու­թյուն, այլ որ­պես այդ ի­մաս­տու­թյան արդ­ յունք կստանձ­նեն ու­րիշ­նե­րին ար­դա­րու­թյան ա­ռաջ­նոր­դե­լու գոր­ծը։ Ո­մանք կմա­հա­նան կամ մա­հա­պատ­ժի կեն­թարկ­վեն, և հետ կվե­րա­ դառ­նան հո­ղին, սա­կայն հա­րու­թյուն կառ­նեն հա­վի­տե­նու­թյան հա­ մար։ Ինչ­պես ա­սում է աստ­վա­ծաշնչ­յան հա­մա­րը. «Երկ­րի հո­ղում գնա­ցող­նե­րի շա­տե­րը պի­տի զարթ­նեն՝ ո­մանք ի հա­վի­տե­նա­կան կյանք» (­Դա­նիել 12.2)։ 116

Դաս 13

ՄԻԱ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 22

Միքայելը՝ մեր Իշխանը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 12.1 հա­մա­րը։ Ո՞վ է փո­խում պատ­մու­թյան ըն­թաց­քը ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում։ Ինչ­պե՞ս են Հռո­մեա­ցիս 8.34 և Եբ­րա­յե­ցիս 7.25 հա­մար­ներն օգ­նում մեզ հաս­կա­նալ այս տեքս­ տի նշա­նա­կու­թյու­նը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մինչև հի­մա Դա­նիե­լի գրքի յու­րա­քանչ­յուր գլուխ սկսվել է հե­ թա­նոս ազ­գի ղե­կա­վա­րին նշե­լով։ Դա­նիել 12-րդ գ­լու­խը նույն­պես սկսվում է ղե­կա­վա­րի մա­սին խոս­քով, սա­կայն, ի տար­բե­րու­թյուն բո­լոր մյուս գլուխ­նե­րի, ղե­կա­վարն աստ­վա­ծա­յին իշ­խան է, ով կանգ­նում է Աստ­ծո ժո­ղովր­դին նրա թշնա­մի­նե­րի ձեռ­քից ա­զա­տե­ լու հա­մար։ Ինչ­պես տե­սանք Դա­նիել 10-րդ գլ­խի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նից, Մի­ քա­յե­լը միև­նույն հզոր երկ­նա­յին էակն է, ով հայտն­վում է Դա­նիե­լին Տիգ­րիս գե­տի մոտ։ Այն­տեղ Նա վեր է ել­նում որ­պես Աստ­ծո ժո­ղովր­ դի երկ­նա­յին ներ­կա­յա­ցու­ցիչ։ Դա­նիե­լի գրքում այլ տե­ղե­րում նա ի հայտ է գա­լիս նաև որ­պես մար­դու Որ­դի (­Դա­նիել 7), զո­րաց Իշ­խան (­Դա­նիել 8) և Մե­սիա Իշ­խան (­Դա­նիել 9)։ Այս­պի­սով, Մի­քա­յե­լը, ում ա­նու­նը նշա­նա­կում է «Ո՞վ է Աստ­ծո նման», պետք է լի­նի ոչ այլ ոք, քան Ին­քը՝ Հի­սու­սը։ Կարևոր է նկա­տել Մի­քա­յե­լի մի­ջամ­տու­թյան ժա­մա­նա­կը։ Դա­նիել 12.1 հա­մա­րի հա­մա­ձայն՝ Նա մի­ջամ­տում է «այն ժա­մա­նակ» (­Դա­նիել 12.1): Այս ար­տա­հայ­տու­թյու­նը վե­րա­բե­րում է Դա­նիել 11.40–45 հա­ մար­նե­րում նշված ժա­մա­նա­կին։ Սա այն ժա­մա­նա­կա­հատ­վածն է, ո­րը տա­րած­վում է 1798թ. պա­պա­կա­նու­թյան ան­կու­մից մինչև վեր­ ջին ժա­մա­նա­կի հա­րու­թյու­նը (­Դա­նիել 12.2)։ Մի­քա­յե­լի գոր­ծու­նեու­թյան եր­կու կարևո­րա­գույն տե­սանկ­յուն­նե­ րի մա­սին կա­րող ենք գա­ղա­փար կազ­մել Դա­նիել 12.1 հա­մա­րում օգ­տա­գործ­վող «կանգ­նել» բա­յից, ո­րը նկա­րագ­րում է Նրա գոր­ծու­ նեու­թյու­նը։ Ա­ռա­ջին, «կանգ­նել» բա­յը հու­շում է թա­գա­վոր­նե­րի ի հայտ գա­լու մա­սին, ով­քեր նվա­ճում ու տի­րում են։ Բա­յը ա­ռա­ջին հեր­թին ռազ­մա­կան ի­մաստ ու­նի։ Այն ցույց է տա­լիս, որ Մի­քա­յե­լը գոր­ծում է որ­պես ռազ­մա­կան ա­ռաջ­նորդ, Ով պաշտ­պա­նում է Իր ժո­ Դաս 13

117

ղովր­դին, ա­ռաջ­նոր­դում նրան յու­րա­հա­տուկ կեր­պով մեծ պայ­քա­րի վեր­ջին փու­լե­րի ըն­թաց­քում։ Երկ­րորդ, «կանգ­նել» բա­յը մատ­նան­շում է նաև դա­տա­րա­նի հետ կապ­ված ի­րա­վի­ճակ։ Մի­քա­յե­լը «կանգ­նում» է, որ­պես­զի գոր­ծի որ­ պես փաս­տա­բան ե­ր­նա­յին դա­տա­րա­նում։ Որ­պես մար­դու Որ­դի՝ Նա գա­լիս է Հի­նա­վուր­ցի ա­ռաջ՝ ներ­կա­յաց­նե­լու Աստ­ծո ժո­ղովր­դին դա­ տաքն­նու­թյան ըն­թաց­քում (­Դա­նիել 7.9–14)։ Ուս­տի Մի­քա­յե­լի վեր կե­ նա­լը կամ կանգ­նե­լը հու­շում է Նրա գոր­ծի ռազ­մա­կան և դա­տա­կան տե­սանկ­յուն­նե­րը։ Այլ խոս­քե­րով, Նա օժտ­ված է Աստ­ծո թշնա­մի­նե­ րին պար­տու­թյան մատ­նե­լու և Աստ­ծո ժո­ղովր­դին երկ­նա­յին դա­տա­ րա­նում ներ­կա­յաց­նե­լու իշ­խա­նու­թյամբ։ Խոր­հե՛ք այն մա­սին, թե ինչ է նշա­նա­կում՝ ի­մա­նալ, որ Մի­քա­յե­լը կանգ­նած է ի պաշտ­պա­նու­թյուն մեզ, նույ­նիսկ հի­մա։ Ի՞նչ հույս դա պետք է տա քե՛զ՝ մե­ղա­վո­րի՛դ։ ԵՐ­ԿՈՒ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 23

Գրված Գրքում Դա­նիել 12.1 հա­մա­րը խո­սում է նրանց մա­սին, «ով որ գտնվի գրքում գրված»։ Ի՞նչ է դա նշա­նա­կում։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մի­քա­յե­լի մի­ջամ­տու­թյան ժա­մա­նա­կը նաև նկա­րագր­վում է որ­ պես ան­նա­խա­դեպ նե­ղու­թյան ժա­մա­նակ։ Սա հա­մա­պա­տաս­խա­ նում է այն ժա­մա­նակ­վան, երբ Աստ­ծո Հո­գին վեր կառն­վի ապս­տամբ մարդ­կու­թյու­նից։ Հե­տո, որ­պես ազ­գե­րի վրա Աստ­ծո ցաս­ման ար­ տա­հայ­տու­թյուն՝ յո­թը վեր­ջին պա­տու­հաս­նե­րը կթափ­վեն վեր­ջին օ­ րե­րի Բա­բե­լո­նի վրա (­Հայտ­նու­թյուն 16, Հայտ­նու­թյուն 18.20-24), և խա­վա­րի ու­ժե­րը կսան­ձա­զերծ­վեն երկ­րի վրա։ Այս ժա­մա­նակ­նե­րի մա­սին Է­լեն Ուայ­թը գրում է, որ «սա­տա­նան այդ ժա­մա­նակ երկ­րի բնա­կիչ­նե­րին կգցի վերջ­նա­կան` մե­ծա­գույն նե­ղու­թյան մեջ: Հենց որ Աստ­ծո հրեշ­տակ­նե­րը դա­դա­րեն սան­ձա­հա­րել մարդ­կա­յին կրքի վայ­ րագ քա­մի­նե­րը, թշնա­մու­թյան բո­լոր տա­րերք­ներն ա­զատ կար­ձակ­ վեն: Ողջ աշ­խար­հին ա­վե­լի ա­հա­վոր ա­վե­րա­ծու­թյուն է սպաս­վում, քան այն, ո­րին են­թարկ­վեց հին Ե­րու­սա­ղե­մը»։ Մեծ պայ­քար, էջ 614։ Սա­կայն Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը կա­զա­տագր­վի այս սար­սա­փե­ լի ժա­մա­նակ­նե­րից, ո­րով­հետև երկ­նա­յին դա­տա­րա­նում ըն­թա­ցող 118

Դաս 13

դա­տաքն­նու­թյան ժա­մա­նակ նրանք ար­դա­րաց­վել են Հի­սու­սի՝ երկ­ նա­յին Քա­հա­նա­յա­պե­տի կող­մից, և նրանց ա­նուն­նե­րը գրվել են գրքում։ Այս գրքի ի­մաս­տը հաս­կա­նա­լու հա­մար մենք պետք է մտա­պա­ հենք, որ Աստ­վա­ծա­շուն­չը խո­սում է եր­կու տե­սա­կի երկ­նա­յին գրքե­րի մա­սին։ Մե­կը պա­րու­նա­կում է նրանց ա­նուն­նե­րը, ով­քեր պատ­կա­ նում են Տի­րո­ջը. այն եր­բեմն ան­վան­վում է կյան­քի գիրք (Ե­լից 32.32, Ղու­կաս 10.20, Սաղ­մոս 69.28, Փի­լիպ­պե­ցիս 4.3, Հայտ­նու­թյուն 17.8): Բա­ցի Կ­յան­քի գրքից, Սուրբ Գիր­քը նշում է այն գրքե­րի մա­սին, ո­ րոնք պա­րու­նա­կում են մարդ­կանց գոր­ծե­րի ար­ձա­նագ­րու­թյուն­նե­րը (­Սաղ­մոս 56.8, Մա­ղա­քիա 3.16, Ե­սա­յիա 65.6): Ս­րանք այն գրքերն են, ո­րոնք օգ­տա­գործ­վում են երկ­նա­յին դա­տա­րա­նի ժա­մա­նակ ո­րո­շե­լու յու­րա­քանչ­յուր մար­դու նվիր­վա­ծու­թյան աս­տի­ճա­նը Տի­րո­ջը։ Ս­րանք երկ­նա­յին ար­ձա­նագ­րու­թյուն­ներ են՝ «տվյալ­նե­րի պա­հուստ­ներ», ո­ րոնք պա­րու­նա­կում են յու­րա­քանչ­յուր մարդ ա­րա­րա­ծի ա­նունն ու ա­րարք­նե­րը։ Ո­մանք խո­ժոռ­վում են այն մտքից, որ ի­րենց ա­նուն­նե­ րը, հատ­կա­պես ի­րենց ա­րարք­նե­րը, գրանց­ված են երկն­քում։ Սա­ կայն երբ մենք նվի­րում ենք մեր կյան­քը Քրիս­տո­սին, մեր ա­նուն­նե­րը գրանց­վում են կյան­քի գրքում, իսկ դա­տաքն­նու­թյան ժա­մա­նակ մեր վատ ա­րարք­նե­րը ջնջվում են։ Երկ­նա­յին այս ար­ձա­նագ­րու­թյու­նը հա­մայն տիե­զեր­քին դա­տա­կան ա­պա­ցույց է տրա­մադ­րում, որ մենք պատ­կա­նում ենք Հի­սու­սին, ուս­տի և­ու­նենք նե­ղու­թյան ժա­մին Նրա պաշտ­պա­նու­թյունն ստա­նա­լու ի­րա­վուն­քը։ Ին­չո՞ւ է այդ­պես, որ մեր հաշ­վին գրանց­ված միայն Քրիս­տո­սի ար­դա­րու­թյունն է «գրքում գրված» լի­նե­լու մեր միակ հույ­սը: Շա­ բաթ օ­րը դա­սի ժա­մա­նակ քննար­կե՛ք ձեր պա­տաս­խան­նե­րը։ Ե­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 24

Հարությունը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 12.2, 3 հա­մար­նե­րը։ Ի՞նչ ի­րա­դար­ձու­թյան մա­սին է խոս­վում այս­տեղ, և­ ին­չո՞ւ է այս ի­րա­դար­ձու­թյունն այդ­քան կարևոր մեզ հա­մար՝ հաշ­վի առ­նե­լով, թե ինչ­պես ենք մենք հաս­կա­նում մա­հը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Դաս 13

119

Հին Կ­տա­կա­րա­նում ա­մե­նա­բա­ցա­հայտ հղու­մը գա­լիք հա­րու­թյա­ նը, թերևս, պատ­կա­նում է Դա­նիե­լին։ Եվ երբ կար­դում ենք այս հատ­ վա­ծը, կա­րող ենք ո­րոշ շատ կարևոր ճշմար­տու­թյուն­ներ քա­ղել։ Ա­ռա­ջին, ինչ­պես մատ­նան­շում է «քնել» փո­խա­բե­րու­թյու­նը, մարդ­ կա­յին մարմ­նում չի ապ­րում ան­մահ հո­գի։ Մարդ ա­րա­րա­ծը մարմ­նի, մտքի ու հո­գու ան­տե­սա­նե­լի միու­թյուն է։ Երբ մար­դը մա­հա­նում է, դա­դա­րում է գո­յու­թյուն ու­նե­նալ և մինչև հա­րու­թյու­նը մնում է ան­ գի­տա­կից վի­ճա­կում։ Երկ­րորդ, մեր տեքս­տը խո­սում է գա­լիք հա­ րու­թյան մա­սին որ­պես հա­կա­դար­ձում այն բա­նի, ին­չը պա­տա­հում է որ­պես մեղ­քի հետևանք։ Եվ իս­կա­պես, Դա­նիել 12.2 հա­մա­րում «երկ­րի հո­ղում» թարգ­ման­ված ար­տա­հայ­տու­թյու­նը բնօ­րի­նա­կում գրված է «հո­ղի եր­կիր»։ Բա­ռե­րի այս ան­սո­վոր դա­սա­վոր­վա­ծու­թյու­ նը հի­շեց­նում է Ծնն­դոց 3.19 հա­մա­րը, աստ­վա­ծաշնչ­յան միակ մյուս հա­մա­րը, ո­րում «հող» բա­ռը նա­խոր­դում է «եր­կիր» բա­ռին։ Սա են­ թադ­րում է, որ մահ­վան դա­տավ­ճի­ռը, որն ար­վեց Ա­դա­մի մե­ղան­չե­լու հետևան­քով, կհա­կա­դարձ­վի, և մահն այլևս իշ­խա­նու­թյուն չի ու­նե­ նա։ Ինչ­պես ա­սում է Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը. «­Մահն ընկղմ­վեց հաղ­թու­ թյան մեջ» (Ա Կորն­թա­ցիս 15.54): Կար­դա­ցե՛ք Հռո­մեա­ցիս 8.18 և Եբ­րա­յե­ցիս 2.14, 15 հա­մար­նե­ րը։ Ի՞նչ պատ­ճառ­նե­րով մենք մա­հից վա­խե­նա­լու ա­ռիթ չու­նենք։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Մահն ա­վե­րում և­ոչն­չաց­նում է այս­տեղ ա­մեն ինչ։ Բայց մեզ տրվել է խոս­տում, որ հա­վա­տա­րիմ հա­վա­տաց­յալ­նե­րի հա­մար վեր­ջին խոս­ քը մահ­վա­նը չի լի­նե­լու։ Մա­հը պարտ­ված թշնա­մի է։ Երբ Քրիս­տո­սը քան­դի մահ­վան կա­պանք­նե­րը և վեր հա­նի հա­րու­թյուն ա­ռած­նե­րին գե­րեզ­ման­նե­րից, Նա ճա­կա­տագ­րա­կան հար­ված կհասց­նի մահ­վա­ նը։ Այժմ մենք կա­րող ենք հա­յացք նե­տել մահ­վան ժա­մա­նա­կա­վոր ի­րա­կա­նու­թյան սահ­ման­նե­րից այն կողմ՝ դե­պի այն կյան­քի վերջ­նա­ կան ի­րա­կա­նու­թյու­նը, ո­րը մենք կստա­նանք Աստ­ծուց Քրիս­տո­սով։ Ո­րով­հետև Մի­քա­յե­լը «կանգ­նում է» (տե՛ս Դա­նիել 12.1), Նրան պատ­ կա­նող մար­դիկ ևս կ­կանգ­նեն։ Նրանք կկանգ­նեն «երկ­րի հո­ղից», որ­ պես­զի հա­վիտ­յան փայ­լեն ինչ­պես աստ­ղեր։ Կ­յան­քի ցա­վե­րի ու պայ­քա­րի մեջ ինչ­պե՞ս կա­րող ենք հույս ու մխի­թա­րու­թյուն ստա­նալ ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջում հա­րու­թյան խոս­տու­մից։ Ին­չո՞ւ, ա­մե­նաի­րա­կան ի­մաս­տով, հա­մար­յա ու­րիշ ո­չինչ կարևոր չէ։ 120

Դաս 13

ՉՈ­ՐԵՔ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 25

Կնքված գիրքը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 12.4 և Հով­հան­նես 14.29 հա­մար­նե­րը։ Ին­ չո՞ւ պետք է Դա­նիե­լի գիր­քը կնքվի մինչև վեր­ջի ժա­մա­նա­կը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Գր­քի վեր­ջին խո­շոր բաժ­նի եզ­րա­փակ­ման ժա­մա­նակ (­Դա­նիել 10.1–12.4), մար­գա­րեն ստա­նում է մա­գա­ղա­թը կնքե­լու հրա­ման մինչև ժա­մա­նակ­նե­րի վեր­ջը։ Հրեշ­տա­կը միև­նույն ժա­մա­նակ կան­ խա­տե­սում է, որ «շա­տե­րը պի­տի քննեն, և գի­տու­թյու­նը պի­տի շա­ տա­նա» (­Դա­նիել 12.4)։ Թեև Դա­նիե­լի գիրքն ու­սում­նա­սի­րող ո­րոշ մար­դիկ այս բա­ռերն ըն­դու­նել են որ­պես գի­տա­կան ա­ռա­ջըն­թա­ցի կան­խա­տե­սում, ո­րը նույն­պես կա­րող է նե­րառ­ված լի­նել դրա ի­մաս­ տի մեջ, սա­կայն հա­մա­տեքս­տը հու­շում է, որ «քննե­լը» վե­րա­բե­րում է հենց Դա­նիե­լի գրքի ու­սում­նա­սի­րու­թյա­նը։ Եվ իս­կա­պես, պատ­մու­ թյա­նը հետ­հա­յացք նե­տե­լով, տես­նում ենք, որ Դա­նիե­լի գիր­քը մնում էր գրա­կա­նու­թյան չբա­ցա­հայտ­ված մաս­նիկ դա­րեր շա­րու­նակ։ Մի­ գու­ցե դրան ծա­նոթ էին և­այն ու­սում­նա­սի­րում էին ո­րոշ վայ­րե­րում, սա­կայն դրա կարևոր դա­սե­րից ու մար­գա­րեու­թյուն­նե­րից մի քա­նի­ սը մնում էին ա­ռեղծ­վա­ծա­յին։ Օ­րի­նակ, երկ­նա­յին սրբա­րա­նի ար­ դա­րաց­ման, երկ­նա­յին դա­տաս­տա­նի, փոքր եղջ­յու­րի ինք­նու­թյան ու գոր­ծու­նեու­թյան մա­սին մար­գա­րեա­կան լու­րե­րը, ինչ­պես նաև այդ մար­գա­րեու­թյուն­նե­րին վե­րա­բե­րող ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րը մնում էին հե­ռու բա­ցա­հայտ­ված լի­նե­լուց։ Սա­կայն Բո­ղո­քա­կան բա­րե­փո­խու­թյու­նից ի վեր ա­վե­լի ու ա­վե­լի շատ մար­դիկ սկսե­ցին ու­սում­նա­սի­րել Դա­նիե­լի գիր­քը։ Այ­դու­հան­ դերձ, միայն վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րում էր, երբ գիր­քը վեր­ջա­պես բաց­ վեց, և դ­րա բո­վան­դա­կու­թյունն ա­վե­լի լիար­ժե­քու­թյամբ հաս­կաց­վեց։ Ինչ­պես նշում է Է­լեն Ուայ­թը. «­Բայց 1798 թվա­կա­նից հե­տո Դա­նիե­լի գիր­քը բաց­վեց, մար­գա­րեու­թյուն­ներն աս­տի­ճա­նա­բար բա­ցա­հայտ­ վե­ցին, և շա­տե­րը սկսե­ցին քա­րո­զել վե­րա­հաս դա­տաս­տա­նի հան­ դի­սա­վոր լու­րը»։ Մեծ պայ­քար, էջ 356։ 18-րդ դա­րի վեր­ջին, 19-րդ դա­րի սկզբին Դա­նիե­լի և Հայտ­նու­թյուն գրքե­րի մար­գա­րեու­թյուն­ նե­րի նկատ­մամբ նոր հե­տաքրք­րու­թյուն արթ­նա­ցավ երկ­րի՝ ի­րա­րից հե­ռու վայ­րե­րում։ Այս մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ու­սում­նա­սի­րու­թյու­նը հան­գեց­րեց այն տա­րած­ված հա­վա­տամ­քին, որ Քրիս­տո­սի երկ­րորդ Դաս 13

121

գա­լուս­տը մոտ է։ Բազ­մա­թիվ մեկ­նա­բան­ներ Անգ­լիա­յում, Ջո­զեֆ Վոլ­ֆը Մի­ջին Արևել­քում, Մա­նուել Լա­կուն­ցան Հա­րա­վա­յին Ա­մե­րի­ կա­յում և Ուի­լիամ Միլ­լե­րը Հյու­սի­սա­յին Ա­մե­րի­կա­յում, մի խումբ այլ մար­գա­րեու­թյուն­ներն ու­սում­նա­սի­րող­նե­րի հետ մեկ­տեղ, Դա­նիե­ լի գրքի մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րենց ու­սում­նա­սի­րու­թյուն­նե­րի հի­ ման վրա հայ­տա­րա­րե­ցին, որ երկ­րորդ գա­լուս­տը շատ մոտ է։ Այ­սօր այս հա­մոզ­մուն­քը դար­ձել է հա­մաշ­խար­հա­յին շարժ­ման շար­ժիչ ու­ ժը»։ՅՕԱ աստ­վա­ծաշնչ­յան մեկ­նա­բա­նու­թյուն­ներ, հա­տոր 4, էջ 879։ Խոր­հե՛ք այն մեծ ա­ռա­վե­լու­թյան մա­սին, որ մենք ու­նենք այ­սօր, որ կա­րող ենք հետ­հա­յացք նե­տել պատ­մու­թյա­նը և տես­նել, թե ինչ­պես են Դա­նիե­լի գրքի այս պատ­մա­կան մար­գա­րեու­թյուն­ներն ի­րա­կա­նա­ցել։ Ինչ­պե՞ս պետք է սա մեզ օգ­նի վստա­հել Աստ­ծո բո­ լոր խոս­տում­նե­րին։ ՀԻՆԳ­ՇԱԲ­ԹԻ

ՄԱՐ­ՏԻ 26

Սպասման ժամանակը Կար­դա­ցե՛ք Դա­նիել 12.5-13 հա­մար­նե­րը։ Ինչ­պե՞ս է եզ­րա­փակ­ վում գիր­քը։ ________________________________________________________________________ ________________________________________________________________________ Հե­տաքր­քիր է, որ վեր­ջին տե­սա­րա­նը տե­ղի է ու­նե­նում «գե­տի» կամ Տիգ­րի­սի ե­զեր­քին, որ­տեղ Դա­նիե­լը տե­սավ իր վեր­ջին մեծ տե­ սիլ­քը (­Դա­նիել 10.4)։ Սա­կայն այս­տեղ օգ­տա­գործ­ված բա­ռը հրեե­րեն «գետ» գա­ղա­փա­րը նկա­րագ­րող բա­ռը չէ, այլ յեօռ բա­ռը, ո­րը սո­վո­ րա­բար նշա­նա­կում է «­Նե­ղոս գե­տը»։ Սա մեզ հի­շեց­նում է Ե­լից գրքի մա­սին և ցույց է տա­լիս, որ ինչ­պես Տերն Իս­րա­յե­լին ա­զա­տեց Ե­գիպ­ տո­սից, այն­պես Նա կա­զա­տի Իր վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի ժո­ղովր­դին։ Տր­ված են ե­րեք մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նակ։ Ա­ռա­ջի­նը, «ժա­ մա­նակ, ժա­մա­նակ­ներ և կես ժա­մա­նակ» ար­տա­հայ­տու­թյու­նը պա­տաս­խա­նում է «մինչև ե՞րբ է այս սքան­չել­յաց վեր­ջը» հար­ցին (­Դա­նիել 12.6): «Ս­քան­չալ­յաց» բա­ռը վե­րա­բե­րում է Դա­նիել 11-րդ գլ­խի տե­սիլ­քում նկա­րագր­ված բա­նե­րին, ո­րոնք Դա­նիել 7-րդ և 8րդ գ­լուխ­նե­րի բա­ցատ­րու­թյունն են։ Ա­վե­լի հստա­կո­րեն այս ժա­մա­ նա­կա­հատ­վա­ծը նշվում է Դա­նիել 7.25 և հե­տո Հայտ­նու­թյուն 11.3, Հայտ­նու­թյուն 12.6, 14 և Հայտ­նու­թյուն 13.5 հա­մար­նե­րում։ Այն նաև հա­մա­պա­տաս­խա­նում է պա­պա­կա­նու­թյան 1,260-ամ­յա գե­րա­կա­ 122

Դաս 13

յու­թյա­նը, ո­րը տևեց ՔՀ 538թ. մինչև ՔՀ 1798թ.։ Իսկ Դա­նիել 11.32– 35 հա­մար­նե­րը վե­րա­բե­րում են միև­նույն հա­լա­ծանք­նե­րին ա­ռանց դրանց տևո­ղու­թյու­նը նշե­լու։ Մ­յուս եր­կու ժա­մա­նա­կա­հատ­ված­նե­րը՝ 1290 և 1335 օ­րե­րը, պա­տաս­խա­նում են «ի՞նչ պի­տի լի­նի սրանց վեր­ջը» հար­ցին, ո­րը ին­քը՝ Դա­նիե­լը, տա­լիս է կտա­վե հան­դեր­ձով Մար­դուն։ Դրանք եր­ կուսն էլ վե­րա­բե­րում են «մշտնջե­նա­կա­նը» վեր առ­նե­լուն ու «ա­վե­ րա­ծի պղծու­թյու­նը» դնե­լուն։ Դա­նիե­լի 8-րդ գլ­խից մենք ի­մա­ցանք, որ «մշտնջե­նա­կա­նը» վե­րա­բե­րում է Քրիս­տո­սի շա­րու­նա­կա­կան բա­րե­խո­սու­թյա­նը, ո­րը փո­խա­րին­վել էր կեղծ երկր­պա­գու­թյան հա­ մա­կար­գով։ Ուս­տի այս մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­կաշր­ջա­նը պետք է սկսվի ՔՀ 508թ., երբ Ֆ­րան­սիա­յի թա­գա­վոր Քլոդ­վիգն ըն­դու­նեց կա­թո­լի­կու­թյու­նը։ Այս կարևոր ի­րա­դար­ձու­թյու­նը հար­թեց ե­կե­ղե­ցու և պե­տու­թյան միջև միա­բա­նու­թյան ու­ղին, ո­րը տևեց մինչև մի­ջին դա­րեր։ Այս­պի­սով, 1290 օ­րերն ա­վարտ­վե­ցին 1798թ., երբ պա­պը ձեր­բա­կալ­վեց ֆրան­սիա­ցի կայսր Նա­պո­լեո­նի հրա­մա­նով։ Իսկ 1335 օ­րե­րը՝ Դա­նիե­լի գրքում նշված վեր­ջին մար­գա­րեա­կան ժա­մա­նա­ կաշր­ջա­նը, ա­վարտ­վեց 1843թ.։ Սա միլ­լե­րա­կան շարժ­ման և­ աստ­ վա­ծաշնչ­յան մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի նո­րոգ­ված ու­սում­նա­սի­րու­թյան ժա­մա­նակն էր։ Դա Հի­սու­սի մո­տա­լուտ գա­լուս­տին սպա­սե­լու և հու­ սա­լու ժա­մա­նակն էր։ Դա­նիե­լի գրքի ամ­բողջ ըն­թաց­քում մենք տես­նում ենք եր­կու բան. Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը հա­լած­վում է, և Աստ­ծո ժո­ղո­վուր­դը վեր­ջին հաշ­վով ար­դա­րաց­վում ու փրկվում է։ Ինչ­պե՞ս կա­րող է այս ի­րա­ կա­նու­թյունն օգ­նել մեզ փոր­ձել մնալ հա­վա­տա­րիմ՝ ան­կախ մեր ան­մի­ջա­կան փոր­ձու­թյուն­նե­րից։ ՈՒՐ­ԲԱԹ

ՄԱՐ­ՏԻ 27

Հետագա ուսումնասիրության համար «­Մար­գա­րեու­թյուն­ներն ի­րեն­ցից ներ­կա­յաց­նում են ի­րա­դար­ձու­ թյուն­նե­րի հա­ջոր­դա­կա­նու­թյուն, ո­րոնք տա­նում են դե­պի դա­տաս­ տա­նի սկիզ­բը: Սա հատ­կա­պես վե­րա­բե­րում է Դա­նիե­լի գրքին: Բայց նրա մար­գա­րեու­թյան այն մա­սը, որ վե­րա­բե­րում էր վեր­ջին օ­րե­ րին, Դա­նիե­լին հրա­մայ­ված էր փա­կել «մինչև վեր­ջին ժա­մա­նա­կը»: Մինչև չգար այդ ժա­մա­նա­կը, մար­գա­րեու­թյուն­նե­րի ի­րա­կա­նաց­ման վրա հիմն­ված դա­տաս­տա­նի մա­սին լու­րը չէր կա­րող հռչակ­վել: Բայց Դաս 13

123

երբ գա վեր­ջին ժա­մա­նա­կը, մար­գա­րեն ա­սում է, որ «շա­տե­րը պի­տի քննեն, և գի­տու­թյու­նը պի­տի շա­տա­նա» (­Դա­նիել 12.4): Պո­ղոս ա­ռաք­յա­լը ե­կե­ղե­ցուն զգու­շաց­րել է իր օ­րե­րում չսպա­սել Քրիս­տո­սի գալստ­յա­նը: «Այն օ­րը չի գա,- ա­սում է նա,- ե­թե նախ չգա ապս­տամ­բու­թյու­նը, և հայտն­վի ա­նօ­րե­նու­թյան մար­դը` կորս­տի որ­դին» (Բ Թե­սա­ղո­նի­կե­ցիս 2.3): Նախ­քան մեծ ապս­տամ­բու­թյու­ նը և «ա­նօ­րե­նու­թյան մար­դու» իշ­խա­նու­թյան եր­կար ժա­մա­նա­կա­ հատ­վա­ծի ա­վար­տը մար­դիկ չպետք է սպա­սեին Տի­րոջ գալստ­յա­նը: «Ա­նօ­րե­նու­թյան մարդ», ինչ­պես նաև «ա­նօ­րե­նու­թյան խոր­հուրդ», «կորստ­յան որ­դի» և «այն ա­նօ­րե­նը» ար­տա­հայ­տու­թյուն­նե­րը խորհր­դան­շում են պա­պու­թյու­նը, ո­րի գե­րիշ­խա­նու­թյու­նը, մար­գա­ րեու­թյան հա­մա­ձայն, պի­տի տևեր 1260 տա­րի: Այս ժա­մա­նա­կա­ հատ­վածն ա­վարտ­վեց 1798-ին: Մինչև այդ ժա­մա­նա­կը Քրիս­տո­սի գա­լուս­տը չէր կա­րող տե­ղի ու­նե­նալ: Պո­ղո­սի նա­խազ­գու­շա­ցու­մը վե­ րա­բե­րում է քրիս­տո­նեա­կան ողջ դա­րաշր­ջա­նին մինչև 1798 թվա­ կա­նը: Դրա­նից հե­տո միայն պի­տի հռչակ­վեր Քրիս­տո­սի երկ­րորդ գալստ­յան լու­րը»: Է­լեն Ուայթ, Մեծ պայ­քար, էջ 356։ Հար­ցեր քննարկ­ման հա­մար

1. Ի՞նչ վտան­գի ենք բախ­վում՝ վեր­ջին ժա­մա­նակ­նե­րի ի­րա­դար­ ձու­թյուն­նե­րի հա­մար հստակ ժա­մա­նակ­ներ սահ­մա­նե­լով։ Ի՞նչ է պա­տա­հում շա­տե­րի հա­վա­տի հետ, երբ այս կան­խա­տես­ված ի­րա­դար­ձու­թյուն­նե­րը չեն ի­րա­կա­նա­նում։ Ի՞նչ կարևոր մար­գա­ րեա­կան սկզբունք է ներ­կա­յաց­ված Քրիս­տո­սի խոս­քե­րի մեջ Հով­ հան­նես 14.29 հա­մա­րում, ո­րը պետք է օգ­նի մեզ հաս­կա­նալ, թե ինչ­պես օ­գուտ քա­ղել մար­գա­րեու­թյու­նից մեր հոգևոր ա­ճի հա­ մար և խու­սա­փել կեղծ կան­խա­տե­սում­ներ ա­նե­լու կամ դրանց հա­վա­տա­լու ծու­ղա­կից։ 2. Ի՞նչ է իր մեջ կրում մեր ապ­րած ժա­մա­նա­կը ա­րագ հա­ղոր­դակ­ ցու­թյան մի­ջոց­նե­րով, ինչ­պես նաև հիաս­քանչ գի­տա­կան ա­ռա­ ջա­դի­մու­թյամբ, ո­րոնք, սա­կայն, ոչ միշտ են ծա­ռա­յում մեր բա­ րօ­րու­թյա­նը, ին­չը «նե­ղու­թյան ժա­մա­նակ, ո­րը ե­ղած չէ» գա­ղա­ փա­րը դարձ­նում է մի բան, ո­րի կա­տար­վելն այն­քան էլ բարդ չէ պատ­կե­րաց­նել։ 3. Քն­նար­կե՛ք եր­կու­շաբ­թի օր­վա դա­սի վեր­ջին հար­ցի ձեր պա­տաս­ խանն այն մա­սին, թե ին­չու է բա­րի լու­րը, Քրիս­տո­սի ար­դա­րու­ թյան մեծ ճշմար­տու­թյու­նը «գրքում գրված» լի­նե­լու մեր միակ հույ­սը։ Ա­ռանց դրա ի՞նչ հույս մենք կու­նե­նա­յին­ք։ 124

Դաս 13