Tineke Mulder - Komt tijd, komt raad!

It’s the action, not the fruit of the action, that’s important. You have to do the right thing. It may not be in your power, may not be in your time, that there’ll be any fruit. But that doesn’t mean you stop doing the right thing. You may never know what results come from your action.

But if you do nothing, there will be no result.

Een van de vele citaten van Mahatma Gandhi. Hij ging in hongerstaking uit protest tegen de Britse heerschappij over India. Zonder enige garantie dat dit protest zou leiden tot enige verandering. Maar hij was ervan overtuigd dat er een kans bestond dat zijn actie de aandacht zou trekken, en verandering zou aanmoedigen, en dat maakte het voor hem de moeite waard. Voor talrijke organisaties en politici is hij nog altijd een bron van inspiratie. Blijven doorgaan met de goede zaak, op vreedzame wijze, dag in, dag uit, ook al heb je geen garantie op een goede afloop, hooguit vertrouwen. Nietsdoen is geen optie.

En toch zit iets eraan me dwars. Hoe krijg je een uitkomst waarin geen verliezers en winnaars zijn, maar waarbij iedereen betrokken wordt, en iedereen zich gehoord en erkend voelt? Welke actie is daarvoor nodig?

Een wijze vrouw

De werkdag is nog net niet begonnen. Mijn opstartritueel bestaat deze vrijdag net als alle andere dagen uit een verse espresso en de dagelijkse Wordle uit de New York Times. Via bagel, power (fout, nog geen slok koffie genomen, de ‘e’ was geel, maar wel twee nieuwe letters) en drone kom ik uit op crone als enige mogelijkheid. Ik ken het woord niet en zoek het op. Het online Oxford woordenboek komt met ‘an ugly old woman’. Wat?! Ik schrik ervan als ik het lees. Sinds ik zelf grootmoeder ben geworden, worstel ik soms nog wat met het accepteren van mijn opschuiven in generatie. De manier waarop hier ouder en lelijk automatisch aan elkaar gekoppeld worden, helpt niet. Als ik wat verder doorlees kom ik echter een andere betekenis tegen: crone komt blijkbaar van crown, en heeft te maken met wijsheid. Een crone was vaak een leidende persoon, vroedvrouw of genezeres. Dat voelt al een stuk positiever, en met een lichter gemoed loop ik naar mijn werkkamer en start de computer op.

Komt van uitstel afstel?

Het is een dag vol afspraken. Vrijdag is dé thuiswerkdag geworden voor velen, en in het kielzog daarvan ook de favoriete dag voor een coachsessie. Het eerste gesprek vandaag is met Rebecca. Ze werkt bij een groot marketingbedrijf, als teamleidster van een groep analisten. In het verleden zat haar korte lontje haar nog weleens dwars, ze reageerde vaak snel en scherp, en dat werd haar meestal niet in dank afgenomen. Dit is dan ook niet haar eerste werkgever. Via coaching op eigen initiatief wil ze beter leren omgaan met tegenslag en teleurstelling, en soepeler samenwerken. In een paar sessies hebben we al best veel besproken, zoals feedback geven en ontvangen, het effect van het delen met anderen wat voor haar belangrijk is, meer vertrouwen over en weer opbouwen, het Joharimodel. Ook gepasseerd zijn de stappen van emotionele intelligentie: waarnemen van je eigen emotie, niet meteen reageren vanuit een reflex, maar je eerst verplaatsen in de ander en dan pas reageren, met een gemeenschappelijk doel voor ogen.

Wat?! Ik schrik ervan als ik het lees

Als ik de Zoom-sessie start, zie ik een vermoeid ogende, wat in elkaar gedoken Rebecca. Ze vertelt met een lichte trilling in haar stem dat ze een gesprek heeft gehad met haar leidinggevende. Een halfjaar geleden heeft hij gezegd dat het rond deze tijd een goed moment zou zijn om over haar bevordering te praten. Ze doet haar werk goed, heeft allerlei vernieuwende ideeën om kunstmatige intelligentie in te zetten in de analyses van verschillende bedrijven, en daardoor veel beter te kunnen voorspellen welke klanten met wat extra inzet langer vastgehouden kunnen worden. Ze is een sterspeelster in zijn team. Maar nu ze die promotie opnieuw heeft aangekaart, zegt hij dat de tijden inmiddels wat veranderd zijn, er een reorganisatie aankomt en niemand van zijn divisie voor een bevordering in aanmerking komt. Begin volgend jaar zal hij absoluut zijn best doen om die stap voor haar binnen te halen. Ze verdient het. Maar Rebecca’s twijfel is groot. Waarom zal het over een halfjaar wel lukken? Wat moet ze doen?

Coach de spin, niet het web

Ik voel haar teleurstelling en onzekerheid. Het zal heus wel goed komen, ze heeft veel in haar mars, maar het is niet aan mij om met tegeltjeswijsheid als ‘geduld is een schone zaak’ of een goed advies te komen. Zelfs samen een strategie uitdokteren om die bevordering alsnog veilig te stellen is niet de juiste aanpak. ‘Coach de spin en repareer niet het web’, hoor ik mijn docent John in gedachten zeggen. Dus vraag ik hoe het voor haar is, als ze zichzelf het verhaal aan mij hoort vertellen. En even later wat ze uit dit gesprek wil halen. ‘Ik wil een middenweg vinden, tussen boos worden, wat tot nu toe meestal gebeurt, en me bij de situatie neerleggen.’ Meteen denk ik aan een oefening over schaduwwerk. Juist als we onze ongewenste karaktertrekken blijven wegduwen, komen ze des te hardnekkiger op. Carl Jung. Ik zeg het niet hardop, met in het achterhoofd opnieuw woorden van John: gebruik geen jargon in je gesprek!

Waarom zal het over een halfjaar wel lukken?

Schaduwwerk

We maken een lijst van alles wat ze associeert met boos worden, en daarna van alles wat er in haar opkomt als ze denkt aan zich ergens erbij neerleggen. Bij beide komen er na een tijdje zowel positieve als negatieve dingen op. En daarmee het besef dat ze altijd een keuze heeft. Daarna zoeken we naar termen voor boos worden en je ergens bij neerleggen die minder beladen zijn. Boos worden wordt dan simpelweg je duidelijk mening uitspreken, je teleurstelling uiten. Je bij iets neerleggen wordt geduld hebben. Ze kan op verschillende momenten haar insteek kiezen, beide kanten mogen er zijn, niets is per se goed of verkeerd. Er is ruimte voor allebei, op het geëigende moment. Vrijheid. Aan het einde van het gesprek beseft Rebecca opgelucht dat ze gewoon verder kan met het uitwerken van haar ideeën op het werk, en dat ze wil blijven doen wat nodig is. Vanuit haar gedrevenheid. Zelfs als er geen bevordering tegenover staat.

Een kwestie van geduld

Bij het volgende gesprek vraag ik hoe het is gegaan. ‘Eigenlijk best goed. Na ons gesprek was ik supermoe, juist doordat de spanning van me afviel. Ik ben wat gaan koken en bakken, gewoon iets praktisch doen, dat was wat ik nodig had. En ’s avonds heb ik nog met mijn moeder gebeld. “Komt tijd, komt raad”, zei ze, en ik wist ineens heel zeker dat het inderdaad slechts een kwestie van geduld is. En natuurlijk van stug doorgaan met het verder ontwikkelen van mijn ideeën over hoe we alle nieuwe ai -instrumenten kunnen gebruiken.’ Ik applaudisseer inwendig voor haar moeder, die de zaak nuchter bekijkt, vertrouwen heeft, er een wijs spreekwoord tegenaan gooit, en op die manier haar kind steunt. En voor Rebecca, die blijft geloven in haar eigen innovaties en weet dat ze de goede dingen doet. Die rustig weet te blijven, omdat ze geleerd heeft beter met haar emoties om te gaan. Aan het einde van het gesprek besluiten we samen om voorlopig te stoppen met de coaching. Ze zal bij me aan de bel trekken als ze daar zelf weer behoefte aan heeft. Ze is optimistisch over de toekomst.

Denken in zeven generaties

Ondertussen blijven mijn gedachten over ouder worden me bezighouden. Ik zoek, lees, doe een mini-onderzoek. Ik stuit op het verschijnsel van de raad van ouderen bij de native Americans. Bij ieder besluit dat ze nemen wordt het effect ervan tot zeven generaties later meegewogen. Een originele vorm van inhoud geven aan het gezegde komt tijd, komt raad! Ik kom erachter dat tot op de dag van vandaag die besluitvorming nog steeds in ere wordt gehouden, onder anderen bij de Lakota. Sterker nog, het gedachtegoed van deze regeneratieve benadering wordt zelfs actief verspreid in de wereld. Regenerative thinking, bij gebrek vooralsnog aan een goede Nederlandse vertaling. Met als belangrijke uitgangspunten dat je niet probeert orde te scheppen, maar naar mogelijkheden zoekt voor een betere oplossing voor alle betrokkenen. Dat je altijd naar het grotere plaatje kijkt in plaats van naar de losse onderdelen. Dat er ruimte moet zijn voor verschillen in plaats van een one size fits all oplossing. Sterker nog, dat het erkennen van diversiteit en andere belangen juist leidt tot betere resultaten voor iedereen. En dat je altijd de lange termijn, volgende generaties, meeweegt in je besluiten. Wat we op kleine schaal doen, heeft altijd effect op het grotere geheel en de toekomst, omdat we daar zelf onderdeel van zijn.

De missing link

Het lezen hierover geeft me een gevoel van vertrouwen en rust, van vaste grond onder mijn voeten. Ik heb mijn missing link gevonden. Via het zevengeneratiedenken naar de regenerative benadering. De schakel tussen de betekenis van individuele coaching en mijn persoonlijke drijfveer om ook een verschil te willen maken op grotere schaal. Er gaat een nieuwe wereld voor me open, met het werk van denkers als Carol Sanford en Ben Haggard. Er blijkt zowaar in mijn eigen stad al 10 jaar lang een groep bezig te zijn die zich onder hun aanvoering zich in dit denken verdiept, en het zelfs al in een eigen coachpraktijk toepast. Als ik dát ontdek voel ik helemaal een nieuw enthousiasme opkomen. Ik pak de riem van de hond, om een extra lange ronde te lopen en alles wat te laten bezinken.

Van Koning Willem I tot aan de kroonprinses

We lopen door de binnenstad. Bij de Raad van State komen we langs de glazen vitrine met bronzen beelden van alle koningen vanaf Willem I. Zeven generaties … Zou Willem I ooit bevroed hebben dat door de herinvoering van het koningschap zeven generaties later zijn achter-, achter-, achter-, achter-, achterkleindochter als een prinses opgesloten zit en haar paleis nauwelijks uit kan, alsof ze in een boos sprookje is beland? Of ligt de oorzaak van de huidige situatie al zeven generaties eerder, bij Johan de Vijfde van Nassau-Dillenburg, die in de zestiende eeuw een successieoorlog start? En wat is het gevolg van het gedrag van alle generaties daartussen, en de hamvraag: van het gedrag van onze eigen generatie?

Vertrouwen in de toekomst

Thuisgekomen tolt mijn hoofd nog steeds. Ik voel een gedrevenheid die ik lang niet meer heb ervaren. Ben ik nu een wijze oude vrouw, of eindelijk weer als vanouds enthousiast voor iets waar ik me meer dan honderd procent voor wil inzetten? Of is het allebei? Hoe het ook zij, met die regeneratieve benadering wil, of beter gezegd móét ik iets mee in de coaching. Waarschijnlijk niet alleen, maar samen met anderen. Dit denken breder verspreiden, binnen de overheid, onder politici, wat zou dat kunnen opleveren! Of is dat juist oud en mechanisch denken, te veel uit op effectbejag? Er is er nog maar weinig in Nederland te vinden over dit onderwerp. Ik denk aan een presentatie, een boek, een training. Ideeën genoeg. Zelfs als er niemand is die het koopt, dan nog moet dit denken breder beschikbaar worden. Dit werk heeft de toekomst.

Dit werk heeft de toekomst

Dan gaat opeens de telefoon. Het is een van de kinderen, die zich zorgen maakt over een kleinkind. Af en toe zwaait er een peuterbeen diagonaal of loodrecht door het scherm, en kijkt er een stel ondeugende blauwe ogen naar me. Volgens mij valt het allemaal wel mee. Nadat ik het verhaal heb aangehoord, hoor ik mezelf dan ook geruststellend zeggen: ‘Joh, ik snap je zorgen. Maar volgens mij komt het allemaal wel goed. Wacht nog maar even af. Komt tijd, komt raad!’

Tineke Mulder is online coach en gespecialiseerd in de begeleiding op het gebied van burn-out preventie en loopbaancoaching. Met name werkzaam in de Verenigde Staten en Nederland. www.brightnowreikicoaching.com