RenovatieTotaal september 2012

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 2 # 4, September 2012

RENOVATIE

TOTAAL Gr abonneatis ment?

Mail info@re naar nov totaal.n atiel

14 Taveerne ondergronds

uitgebreid 18 Toekomst voor zonne-energie 26 Restauratie van glas-in-lood 28 Herstel en vervangen van dakpannen

AN

STAL P O T E M T BEGIN

E I T A U T I S E K L E VOOR G N I S S O L P O EEN N

VERE O N E R N R E MOD

e et bestaand h m o r a a d we gelijk laten en aan de o o m ld o n ? v ie S d te I In m T GOED rgiebesparend renoveren. hts een upgrade nodig o renoveren niet als A W N E R E ERWIJDm, milieuvriendelijk en ene eds, maar heeft deze slec ovatie-element. Wij zien voldoen aan de V M O R A A te en ste W zaa het juiste r pbouw nog ern jasje om ren is duur o n d e k a o v a v o d m n n e e a e r d g tr n e n x r a o e en toev Mode besta e woning e d ij door het voldoet de w n k e a n v a e e V d g ie t. ij b c de ng. W dak inta Deze upgra tijdverspilli . n n e e e is g e l, e a s fv en a hedendaag voegen. Ge e to ls a r a a , nietwaar? jk li e afbreken, m k k a m e se eisen. G hedendaag WWW.OPSTALAN.NL

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

ALTIJD DICHTBIJ! NEDERLAND

Alkmaar Almelo Almere-Stad Amersfoort Amsterdam - Centrum - Noord - Westpoort - Zuid - Zuidoost Apeldoorn Barendrecht Barneveld Bergen op Zoom Bergschenhoek Breda Den Haag Doetinchem Dokkum Dordrecht Eindhoven Emmen Gouda Groningen Halfweg Heemskerk Heerenveen Heerlen Helmond Hengelo Hoofddorp Hoogeveen Houten Leeuwarden Leiderdorp Maastricht Meppel Middelburg Mijdrecht Moerdijk Nijmegen Noordwijkerhout Oosterhout Oss Rijssen Roermond Roosendaal ’s-Hertogenbosch Sittard Soesterberg Son en Breugel Steenbergen Terneuzen Tiel Tilburg Uden Utrecht Veghel Veldhoven Venlo Venray Waalwijk Wassenaar Weert Wijchen Wijk bij Duurstede Zaandam - Ind.Terr. Zuiderhout - Ind.Terr. Westerspoor Zoetermeer Zoeterwoude Zwolle

Ivana boormal universeel voor Ivana deurbeslag

necosteel

Goldline

economy silverline

basIc Basic

BELGIË

Aalst Balen Diegem (Brussel) Kalmthout Mechelen Menen Oostende Oudenaarde Sint-Niklaas Tessenderlo Torhout Zele

voor adressen en meer informatie kijk op www.ivana.com

In dit nummer

Redactioneel

Asbestcrisis En ineens zitten we weer midden in een nieuwe crisis, te weten van asbest. Overal om ons heen zit plotseling weer asbest.

Nou, het zat er eigenlijk altijd al, maar door een heftige reactie van de gemeente Utrecht op de situatie in Kanaleneiland – de bewoners werden geëvacueerd – regent het sindsdien overal asbest. En daarmee ook elke keer weer de onduidelijkheid over de gezondheidsrisico’s. Gemeenten, woningbouwcorporaties én bewoners raken met name daarom snel in paniek. Natuurlijk struikelen ‘de deskundigen’ dan weer over elkaar heen en lijkt het op sommige plaatsen dat de maanmannetjes een verkeerde afslag hebben genomen.

Toch zijn de gezondheidsrisico’s al sinds circa 1930 bekend bij de Arbeidsinspectie. Er zijn weinig stoffen waarnaar zoveel onderzoek is gedaan. Het gevaar zit ‘m met name in het inademen van vezels. En dat dan weer vooral van blauw asbest, want de witte asbest is ongevaarlijk. De vezels hebben scherpe puntjes waardoor bij inademen lichaamscellen kunnen worden beschadigd. Maar als er geen vezels vrijkomen – lees: als er niet in het asbestmateriaal wordt geboord, gezaagd of aan wordt geschuurd – bestaat er in de regel geen gevaar. Vervelend dat er dan toch elke keer weer zo’n paniek uitbreekt, al voor onderzocht is wat er nou eigenlijk aan de hand is.

Alles pleit ervoor om een duidelijk protocol te hebben, hoe in geval van de ontdekking van asbest te handelen. Eenduidige communicatie richting bewoners of bezitters van panden is daarbij belangrijk. Mogelijk dat ook de wetgeving voor de nodige rust kan zorgen: De Tweede Kamer heeft een wet in voorbereiding: in 2015 moet in kaart zijn gebracht welke woningen in Nederland asbest bevatten. Hoe het met andere gebouwen gaat, is nog onduidelijk. Het betekent in ieder geval wél werk aan de winkel voor de woningbouwverenigingen: vóór 2015 moeten zij hun hele woningbestand onderzocht hebben op de aanwezigheid van asbest. Maar ja, wat doe je dan, als je het ontdekt …?

14 Techniek: Uitbreiding ondergronds

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

18 Installaties: Stralende toekomst voor

zonne-energie-installateurs

Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

26 Restauratietechniek:

Glas-in-lood vervangen

COLOFON RenovatieTotaal is onderdeel van BouwTotaal en verschijnt 6 maal per jaar.

RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl www.deopmaakredactie.nl

Jaargang 2. Nummer 4, september 2012

Druk Dijkman, Diemen

Uitgever André Lardinois Hoofdredactie Carla Debets

6 9 11 13 17 20 23 25 28 31

Actueel Column André Thomsen Actueel: Molen in Vaassen hogerop OudNieuw Hout: GND-Zekerheidslabel Installaties: Luchtbehandeling voor Frisse School Uitdaging: Gevelversiering Bouwkosten: Vervangingskosten van dakgoten Bouwkosten: Herleggen en aanvullen dakpannen Productoverzicht

Redactie Frank de Groot Ronald van Bochove Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) 654660 E-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) 623852 E-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) 654660 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Fotografie cover Molen Vaassen, Carla Debets

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 E-mail: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.

Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 4 | september 2012

5

Actueel

Rijksmonument uitstekend geïsoleerd Xella Multipor voorzetwanden zorgen voor een veel beter geïsoleerde gebouwschil van de gerestaureerde negentiende-eeuwse dwarshuisboerderij in het Twentse Reutem. De nieuwe Rc-waarde benadert de Rc-waarde van een nieuwbouwwoning, dus ver boven de gebruikelijke norm.

Het Rijksmonument dateert uit 1863 en moest – mede door achterstallig onderhoud – fors gerestaureerd worden. Monumentenwacht OverijsselFlevoland stelde hiervoor samen met de bewoners een plan op. Om het woonhuis en de gastenverblijven bewoonbaar te maken, is isolatie van de schil van de boerderij noodzakelijk. Adviseur Arie Schuilenborg van Monumentenwacht koos in eerste instantie voor een metal stud-voorzetwand; opgebouwd uit metal studprofielen, isolatiewol, dubbele gipsplaten en een dampremmende isolerende folie. Dit bleek niet mogelijk te zijn vanwege de houten plafondbalken die op de wanden rusten. Vooral

een naadloze aansluiting van de profielen en de dampremmende folie rond de balken leek onmogelijk, met het gevaar dat vocht zich rond de balk ophoopt en de balken gaan rotten.

Op een symposium over duurzaam restaureren zag Schuilenborg een betere oplossing: een voorzetwand van Multipor. Alle buitenmuren zijn hiermee aan de binnenkant bekleed.

Schuilenborg: ‘De cellenbetonnen isolatieplaten sluiten wél naadloos aan op de balken, waardoor koudebruggen en condensatieplekken zijn uitgesloten. Bovendien is de wand vochtregulerend en op vrijwel elke manier af te werken. Wij hebben gekozen voor pleisterstuc.’ De binnenwanden, die haaks op de buitenmuur staan, zijn voorzien van een warmtereflecterende laag. Dit voorkomt condensvorming op de binnenwand.

Monumentale passiefhuizen in Zwolle In Zwolle worden 40 sociale huurwoningen uit 1923 gerenoveerd tot passiefhuizen. Architect is Villanova architecten die eerder de monumentale Sleephellingwoningen in Rotterdam volgens dit concept renoveerde.

De woningen aan de Binnengasthuisstraat – de Binnengasthuizen – werden destijds door de gelijknamige stichting gebouwd als huisjes voor ouderen. Eigenaar Woningbouwvereniging Openbaar Belang schreef een aanbesteding uit voor Ontwerp en Realisatie. Projectteams mochten daarbij een plan indienen op basis van een uitgebreid programma van eisen, voor een vast bedrag. Het team van Dura Vermeer Bouw Hengelo kreeg de opdracht met het plan de woningen te renoveren tot passiefniveau. In 24 huisjes ontwierp Villanova architecten

levensloopbestendige woningen; een centraal in het complex gelegen portiekblokje wordt verbouwd tot acht eengezinswoningen.

Voor de renovatie tot passiefwoningen worden de historische voorgevels aan de binnenzijde voorzien van zwaar geïsoleerde voorzetwanden en kozijnen met drievoudig glas. In de luchtspouw tussen de historische ramen en de nieuwe kozijnen komt de voor passiefhuizen noodzakelijke buitenzonwering. Ook komen in de voorgevels de oude raamverdeling en de luiken terug. Een passiefvoordeur naar oud model vervangt de voordeur. Voor de levensloopbestendige woningen worden de eerder uitgebouwde achtergevels verwijderd en vervangen door prefab houtskeletbouw uitbouwen met 40 cm isolatie.

De Schilder, Glas & Afbouw Vakdagen Online rekentool woningen in kantoren Bbn adviseurs heeft in samenwerking met Stichting Bouw Research (SBR) een online rekentool ontwikkeld waarmee de financiële gevolgen kunnen worden onderzocht van de herbestemming van kantoren tot woningen.

De investeringen kunnen worden bepaald door de invoer van karakteristieken van het kantoor en daarnaast een keuze te maken uit een reeks bouwkundige en installatietechnische aanpassingen. Bovendien is het mogelijk opbrengsten aan de nieuwe functie te koppelen. De rekentool is ontwikkeld op basis van jarenlange ervaring op het gebied van projecten en

6

onderzoek op het gebied van transformatie. De tool kantoortransformatie is beschikbaar via de website van bbn adviseurs: www.bbn.nl Een rekentool voor de transformatie van kantoren in andere functies is in ontwikkeling.

nr. 4 | september 2012

Op 23, 24 en 25 oktober 2012 staat Evenementenhal Gorinchem in het teken van de Schilder, Glas & Afbouw Vakdagen. Op deze drie dagen tonen fabrikanten en groothandelaren uit de schilder-, glas- en afbouwbranche hun producten, kennis en kunde.

Nog elke week melden zich nieuwe exposanten voor de Vakdagen. Ook dit jaar vinden bezoekers weer vertrouwde gezichten uit elke tak van de schilder-, glas- en afbouwbranche. Automatisering, gereedschap, onderwijs, verf, tapes, wandbekleding, werkkleding, hoogwerksystemen, glas en nog veel meer.

‘De Vakdagen maken een persoonlijk contact met onze doelgroep mogelijk, één van de speerpunten van Stolker Glas’, aldus Ralf van Rijn van Stolker Glas bv op de vraag wat hem motiveert om al jaren aan Vakdagen deel te nemen. Stolker Glas start tijdens deze vakbeurs een nieuwe campagne op het

gebied van veiligheidsbeglazing. Maar deze vakbeurs is ook een uitstekend platform voor nieuwe exposanten. Zo vertelt Jolanda Raats: ‘Flex Power Tools vindt de Vakdagen een uitstekend platform om haar noviteiten voor schilder, stukadoor en afbouwer te presenteren.’ Ook Baustoff Metall is nieuw op de vakbeurs: ‘Bezoekers kunnen een zeer uitgebreid assortiment voor de totale afbouw verwachten, gespecialiseerd in voegmaterialen, plafonds en wanden’, aldus Ruud Rutten.

Een primeur tijdens de Vakdagen zijn de toolboxmeetings, demonstraties en praktijkinstructies met rolsteigers, ladders en hangbruginstallaties, die op een centraal plein georganiseerd worden. De initiatiefnemers van dit plein zijn VSB, Fosag en Arbouw.

Organisaties bundelen hun krachten Transferro, in- en verkooporganisatie op het gebied van ijzerwaren en gereedschappen, en Sakol, inkooporganisatie op het gebied van hout- en bouwproducten, bundelen hun krachten.

Door gebruik te maken van elkaars expertise en netwerk kunnen Sakol en Transferro inspelen op de ontwikkeling in de sector, waarbij samenwerking en procesintegratie centraal staan.

Ze kunnen hun verkopende leden nu een compleet inkooppakket aanbieden.

Daarmee kunnen synergievoordelen worden behaald en de dienstverlening kan worden geoptimaliseerd.

Sakol is gevestigd in Lelystad en Transferre in Zwolle. In het komende half jaar worden de twee bedrijven samengevoegd waarbij het Sakolkantoor verhuist naar Zwolle. De nieuwe naam Sakol-Transferro zal per 1 januari 2013 definitief worden doorgevoerd.

VSB klaar voor nieuwe periode In de voorjaarsvergadering van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerken Betonbekistingbedrijven VSB zijn met de verkiezing van nieuwe bestuurders en een aantal belangrijke besluiten, bepalende stappen gezet om de branche verder te versterken.

Zo wordt geïnvesteerd in richtlijnen en scholing voor het werken op hoogte. Ook is besloten tot verdere aanscherping van de Waarborgregeling VSB, waarmee lidbedrijven worden getoetst op kwaliteit en veiligheid.

Bovendien worden onderaanneming en uitbesteding gewogen volgens de Waarborgregeling VSB. Daarmee wordt onder meer een oordeel gegeven over aspecten als veiligheid/VCA, kwaliteit/ISO, opleidingsgraad, het voldoen aan de Richtlijn Steigers en deskundigheid op het vakgebied.

Door het intensiveren van vakgerichte opleidingen voor steigermontage, bekistingen en ondersteuningen met het eigen Opleidingsbedrijf VSB en instructiemiddelen voor rolsteigers, ladders, trappen, hefsteigers, bouwliften, hoogwerkers, hangbruginstallaties en gevelonderhoudsinstallaties, verwacht de VSB ook gebruikersgroepen en opdrachtgevers gerichter te kunnen bedienen en de kwaliteit van het werk te garanderen. Daartoe worden gerichte promotiecampagnes gestart richting bouw, industrie en betonbouw. De Bouwbeurs 2013 vormt een belangrijk moment waarop de VSB en haar leden zich collectief presenteren én noviteiten als nieuwe opbouwmethoden en richtlijnen aankondigen.

Uitstel investeringen binnenklimaat scholen Omdat de onderhoudsbudgetten behoorlijk onder druk staan, sneuvelen er bij diverse onderwijsinstellingen geplande onderhoudswerkzaamheden in de zomerperiode. USP Marketing Consultancy trok deze conclusie naar aanleiding van een online opinieonderzoek onder 47 verantwoordelijken voor het onderhoud bij onderwijsinstellingen.

De zomerperiode is in de regel de meest gunstige periode voor scholen om onderhoud aan hun gebouwen uit

te voeren. Maar – zo blijkt uit het opinieonderzoek van USP – vanwege de onder druk staande onderwijsbudgetten stellen veel instellingen hun onderhoud uit. Van de geplande onderhoudswerkzaamheden zijn vooral het verbeteren van het binnenklimaat en het plaatsen van glas lager op de lijst geplaatst. Schilderwerk en de aanpak van de vloerbedekking scoren nog het hoogst, respectievelijk ruim 60 procent en 40 procent van de bevraagde onderwijsinstellingen gaan deze werkzaamheden deze zomerperiode aan-

pakken. Circa een kwart van de scholen gaat systeemplafonds plaatsen of vervangen.

De geringe aandacht voor aanpak van het binnenklimaat is opmerkelijk, vooral omdat Agentschap NL onlangs het project ‘Frisse Scholen’ is opgestart om onderwijsinstellingen te stimuleren minder energie te verbruiken en het binnenklimaat te verbeteren. Gevraagd naar de beschikbare onderhoudsbudgetten, geeft twee op de vijf scholen aan dat het budget momenteel aanzienlijk lager is dan drie jaar geleden.

Opnieuw: 6 procent BTW bij isolatie In RenovatieTotaal 3 berichtten wij op pagina 6 het volgende: ‘De arbeidskosten bij het energiebesparend isoleren van vloeren, muren en daken bij woningen ouder dan 2 jaar vallen onder het 6%-BTW tarief, aldus de website van de Belastingdienst.’ De Belastingdienst kwam met een aanvulling!

Het bericht in RenovatieTotaal gaat verder: ‘Op 1 april 2012 is het nieuwe Bouwbesluit ingegaan, waarbij de minimale isolatiewaarde voor vloeren, gevels en daken is verhoogd naar Rc=3,5 m2K/W. Voor de toepassing van de lage BTW van 6 procent geldt als

voorwaarde dat de warmteweerstand van de scheidingsconstructie tenminste moet voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. De verhoging van Rc van 2,5 naar 3,5 m2K/W per 1 april 2012

betekent dus ook dat die hogere Rc moet worden bereikt om 6 procent BTW te mogen toepassen.’ Tot zover het bericht.

Dit laatste zorgt – aldus de toegevoegde informatie op de site van de Belastingdienst – voor veel onduidelijkheid binnen de branche, wanneer het 6%-tarief mag worden toegepast. Let op: U mag het 6%-tarief toepassen als wordt voldaan aan de warmteweerstand die geldt voor bestaande woningen (Rc-waarde 1,3). Het gaat hier dus om bijvoorbeeld glaswol, steenwol en piepschuim als isolatie voor vloeren, muren en daken.

Boek over zorg en herbestemmen Een tweede leven; de bijzondere praktijk van zorg en herbestemmen is een nieuwe uitgave van het Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg en Architectuur Lokaal. 25 voorbeelden vormden de basis voor de uitgave.

Sinds 2009 voerden beide instellingen drie onderzoeken uit naar de Nederlandse praktijk van herbestemming van vastgoed in de zorg. Uit 25 voorbeelden bleek dat het wel degelijk mogelijk is om panden een tweede leven te geven.

In het boek zijn de belangrijkste les-

sen, ervaringen en inzichten weergegeven. Daarvoor zijn alle projecten ingedeeld in verschillende fasen: van het initiatief, van de planvorming, van de uitvoering of van het beheer.

Zorgorganisaties, woningcorporaties, beleggers, ontwikkelaars, architecten en andere vastgoedprofessionals kunnen daar hun voordeel mee doen.

De uitgave telt 164 pagina’s en kost 27,80 euro, excl. 6% BTW. Bestellen is mogelijk bij Aedes-Actiz Kenniscentrum Wonen-Zorg, via www.kcwz.nl/dossiers/herbestemmen

nr. 4 | september 2012

7

Actueel

Veilig onderhoud aan gebouwen in Bouwbesluit Veilig onderhoud van gebouwen is van levensbelang. Het Platform Preventie Valgevaar is dan ook verheugd dat het veilig onderhouden van gebouwen een plek heeft gekregen in het nieuwe Bouwbesluit.

Het onderhoud van gebouwen is geregeld in het toetsingskader ‘Veilig onderhoud op en aan gebouwen’ (onderdeel van het Bouwbesluit). Bij de aanvraag voor een bouwvergunning nieuwbouw moet dit toetsingskader worden ingevuld. Om partijen in de keten goed te informeren heeft TU Delft, in opdracht van het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA) een handleiding ontwikkeld. De gebouwonderhoudsbranches (zoals glazenwassers, schilders, voegers, steigerbedrijven, dakdekkers en klusbedrijven) hebben overlegd met vertegenwoordigers van de ministeries SZW/BZK, BNA en Aedes over de nadere voorwaarden waaraan een aanvraag bouwvergunning in het kader van veilig onderhoud dient te voldoen. Eén en ander is nu definitief vastgelegd in het Bouwbesluit, afdeling 6.12, artikel 6.52 en 6.53.

Daarnaast hebben TU Delft, Arbouw en SSMC, in opdracht van het Platform Preventie Valgevaar, een handleiding ‘Veilig onderhoudbare gebouwen’ ontwikkeld. Het toetsingskader, inclusief checklist veilig onderhoud bij aanvraag bouwvergunning, is het gereedschap voor vergunningaanvragers nieuwbouw en medewerkers bouw- en woningtoezicht.

Het definitieve toetsingskader inclusief checklist en de handleiding zijn beschikbaar op de website www.veiligopdehoogte.nl

Op zoek naar advies over herbestemming?

Het vinden van een passende, nieuwe bestemming voor oudere gebouwen is meestal niet eenvoudig. Uit inventarisatie en onderzoeken komt steeds nadrukkelijker naar voren dat in Nederland veel panden leeg staan.

Voor een deel gaat het bij die leegstand om monumentale objecten waarvoor geen passende bestemming meer is.

Het bekendste voorbeeld zijn de kerkgebouwen die, als gevolg van de teruglopende bezoekersaantallen, hun

De Voorsprong 2012 van start De Voorsprong is één van de initiatieven van het innovatieprogramma Energiesprong. Het is een prijsvraag om energieambitieuze concepten in woningbouw – óók renovatie - te stimuleren. Primair bedoeld voor de partijen aan de aanbodzijde, maar in deze tweede editie van de prijs vergeeft de jury ook een ereprijs aan de meest vernieuwende opdrachtgever.

Energiesprong ziet conceptueel bouwen als een werkwijze om hoge energieambities mogelijk te maken. Juist door diverse energiemaatregelen op woningniveau in samenhang aan te bieden, verbetert de kwaliteit en de duurzaamheid en worden de woningen betaalbaar. Voor de mooiste concepten is ondermeer 75.000 euro aan prijzengeld beschikbaar.

Bij het verschijnen van dit nummer van RenovatieTotaal is de openingsbijeenkomst al geweest. Inschrijving van concepten is echter nog mogelijk tot en met 25 september. De prijzen worden uitgereikt tijdens Manifestatie De Voorsprong op 22 november a.s.

Meer informatie: http://energiesprong.nl/ experimentoproepen/manifestatie-de-voorsprong-2012

Winnaar 2011/ categorie Renovatie: Team Prestatiehuis

8

functie verliezen. Maar ook veel industriële en overheidsgebouwen worden afgestoten zonder dat zich een koper meldt. Aan één kant valt het vaak niet mee een goede, nieuwe bestemming te bedenken en daar geïnteresseerden voor te vinden. En als het lukt, moet het plan ook nog financieel haalbaar zijn. Aan de andere kant is er met goede wil en creativiteit vaak meer mogelijk dan op het eerste gezicht lijkt.

Monumentenwachten zetten zich graag in voor monumenten die een

nr. 4 | september 2012

nieuwe bestemming nodig hebben. Zij kunnen een nuttige bijdrage leveren aan het maken van een verstandige afweging. Meestal kan de Monumentenwacht ook een eerste indicatie van de kosten geven. Daarnaast kunnen zij meedenken en adviseren over mogelijke nieuwe bestemmingen.

Interesse? Neem contact op met de Monumentenwacht (033) 479 07 70. Zij vertellen u graag wat ze voor u kunnen betekenen. (bron: InDetail, Magazine van het Restauratiefonds)

Column

Drie consortia in de race voor renovatie Slim & Snel is een experiment van de Stuurgroep ExperimentenVolkshuisvesting. Het idee hierachter is dat een hechte samenwerking tussen alle betrokkenen vanaf het begin leidt tot sneller, goedkoper en beter werken.

Corporatie QuaWonen is een van de eersten die deze werkwijze in een renovatieproject gaat toepassen.

Het streven naar een gemiddeld energieneutrale woningvoorraad in 2030 bracht corporatie QuaWonen op het spoor van Slim & Snel. Vervolgens nodigde de corporatie tien consortia uit om een innovatief plan te bedenken voor de renovatie van 240 woningen in Krimpen aan den IJssel, uit de jaren ’60 – ’70. Tijdens een ‘speeddatebijeenkomst’ mocht elk consortium in 7 minuten uitleggen waarom zij de opdracht zouden moeten krijgen. De bijeenkomst was openbaar, óók voor

de bewoners, die dus nog niet precies weten wat er gaat gebeuren. Er werd bovendien met iedereen gediscussieerd over alle aanbiedingen.

Uiteindelijk werden drie consortia gekozen om de plannen verder uit te werken: - Dura Vermeer Bouw Rotterdam/ Dura Vermeer Bouw Heyma/ Het Facilitair Bureau/ Eneco, Ecofys/ A3 Architecten/ Kokon; - Era Contour/ Fakton/ DWA installatie- en energieadvies/ Inbo; - Hemubo/ Rudy Uytenhaak architecten/ KCP/ Caubergh-Huygen.

In september en oktober worden de plannen verder uitgewerkt en – als alles volgens planning verloopt – kiest QuaWonen op 1 november a.s. samen met de bewoners één partij die volgens hen het beste ontwerp en plan van aanpak heeft bedacht.

Wordt dus vervolgd …

Themaborrel ‘Fast Forward het bouwproces …’

Op 20 september 2012 organiseert SlimRenoveren samen met Igluu Eindhoven en Duurzaam Eindhoven een themaborrel speciaal voor iedereen in de bouw die sneller, goedkoper en beter wil bouwen.

Van opdrachtgever tot installateur, van architect tot metselaar, bij bouwen en renoveren zijn veel verschillende partijen betrokken. En hoe meer partijen des te groter de kans op fouten. Met als gevolg hogere kosten, verspilling van kostbare energie en extra bouwafval.

Eigenlijk weten alle betrokkenen dat dit beter en duurzamer kan. Het gebeurt alleen niet. De Slimbouwen® visie biedt oplossingen. Tijdens de themaborrel ‘Fast Forward het bouw-

proces… Leer hoe met LEGO!’ wordt uitgelegd hoe Slimbouwen® werkt en hoe iedereen daar successen mee kan boeken.

Tijdens de themaborrel gaan de deelnemers samen aan de slag met LEGO om te ontdekken dat een andere procesaanpak leidt tot betere en duurzamere gebouwen met minder faalkosten. We brengen hiermee de Slimbouwen® visie in de praktijk. Geheel in de traditie van de themaborrels van Duurzaam Eindhoven en Igluu, wordt de middag afgesloten met een borrel waarin de resultaten van de middag nog eens worden besproken.

Komt u ook? Aanmelden kan via www. igluu.nl/ontmoeten. De kosten voor deelname bedragen € 10, leden van Igluu kunnen gratis deelnemen.

Gemeente en bouwregelgeving Bij de omslag van nieuwbouw naar renovatie spelen gemeenten een belangrijke rol.

Formeel is die rol beperkt. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van nieuwbouw en de bestaande bebouwing en voor de ruimtelijke ordening. Tot voor kort kwam dat goeddeels neer op nieuwbouw. Ook toen daar ruim een kwart eeuw geleden de stadsvernieuwing, later de herstructurering en nog niet zo lang geleden het milieu bij kwam bleef de aandacht voornamelijk gericht op nieuwbouw. Dat is op zich niet zo verwonderlijk, want in de bouwsector was dat niet anders.

De werkelijkheid is inmiddels wèl anders. Grootschalige nieuwbouw begint zeldzaam te worden. Waar nog ruimte is groeit de krimp en waar geen krimp is ontbreekt de ruimte; sommige gemeenten zoals Den Haag zijn simpelweg geheel volgebouwd.

Herstructurering kan nog wat nieuwbouwlocaties opleveren, maar ook de sloop-nieuwbouwgolf in de achterstandswijken is om meerdere redenen achterhaald.

Aan de andere kant worstelen steeds meer gemeenten met leegstaande kantoren en groeiende leegstand in winkelcentra en bedrijfsterreinen inclusief de daarmee gepaard gaande verloedering; problemen waarvoor sloop-nieuwbouw, zo al een oplossing, maar beperkt mogelijk is. En dan nog: duurzaam omgaan met energie, ruimte en milieu betekent in de eerste plaats het aanpakken van de bestaande gebouwenvoorraad. Een beetje duurzame gemeente zal daar dus mee aan de slag moeten, en dat willen ze graag.

Dat zal niet eenvoudig zijn, want de beleidsinstrumenten van de gemeente zijn daar nog lang niet op toegesneden. De bouwregelgeving, de bouwplanexploitatie, de gemeentelijke organisatie en vooral het gemeentelijke verdienmodel zijn nog grotendeels gericht op nieuwbouw. Beruchte voorbeelden zijn de soms onhaalbaar zware nieuwbouweisen die aan renovatie gesteld worden, het feit dat aan sloop nauwelijks voorwaarden gesteld kunnen worden en het grote financiële nadeel dat aan renovatie verbonden is: Bij sloop-nieuwbouw krijgt een gemeente de kosten van de vernieuwing van de infrastructuur (riolering, bestrating, groenvoorziening enzovoorts) uit de grondexploitatie vergoed, maar bij renovatie zijn die kosten geheel voor de gemeente. Uiteraard zijn de miljoenen euro’s die met dit verschil gemoeid zijn een verborgen verleiding waarom een gemeente, duurzaam of niet, op nieuwbouw aanstuurt, al wordt dit vaak ontkend.

De oplossing hiervoor ligt niet alleen bij de gemeente, want die willen wel en ervaren steeds meer de noodzaak. De verantwoordelijkheid voor het wettelijk instrumentarium ligt echter bij de rijksoverheid. Het is de hoogste tijd dat die de bouwregelgeving aan de nieuwe bouwopgave aanpast. Ik roep dat al een kwart eeuw en steeds meer bouwpartijen roepen het ook: Renoveer de bouwregelgeving! Het moet echt en het moet snel.

André Thomsen, woningpatholoog

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

nr. 4 | september 2012

9

Schindler 6300 Eenvoudig design. Past perfect.

De nieuwe generatie voor liftvervangingen.

www.schindler.nl

Actueel

Molen ‘aan de rol’ en hogerop Soms moeten er hele speciale én spectaculaire handelingen worden verricht om een renovatie of verbouwing uit te kunnen voeren. Dat was bijvoorbeeld het geval in Vaassen waar de Daams’ Molen ‘even’ naar de overkant van de weg werd gerold, enkele weken later weer terug werd gezet en vervolgens vijf meter opgevijzeld Rondom de molen in Vaassen wordt nieuwbouw gepleegd, waarbij het gevaar bestond dat de – nog werkende

– molen geen wind meer zou vangen.

Daarom moest de molen de lucht in, zo’n vijf meter. Bouw- en aannemingsbedrijf Van Laar B.V. en Bresser Funderings- en vijzeltechniek bedachten samen de oplossing de molen compleet met wieken te verplaatsen en op te vijzelen. Er was gelukkig ruimte aan de overkant van de weg om de molen tijdelijk te parkeren. Via een rollerbaan werd de molen met een snelheid van 4 centimeter per minuut verplaatst. Na het verplaatsen werd een kelder gerea-

liseerd die ruimte biedt aan de nodige voorzieningen én die dienst doet als nieuwe fundering. De kelder bestaat uit een ter plaatse gestorte betonvloer en prefab wanden. De betonnen vloer van 30 centimeter dik steekt buiten de molen uit om ook de vijzels te kunnen plaatsen, op de extra betonkolommen.

Na de begane grondvloer is de molen weer teruggeplaatst en vervolgens opgevijzeld: het gewicht van 175.000 kg hing tijdens het vijzelen aan 48 stalen staven van rond 20 mm. Eenmaal

op hoogte werden onder de wanden van de molen prefab betonnen wandelementen geplaatst; ook geen eenvoudige klus; hiervoor werd een speciale vorkhulpconstructie ontwikkeld.

Na demontage van de vijzels zijn de betonwanden voorzien van een nieuwe gemetselde jas. Uiteraard met stenen die zo goed mogelijk passen bij het bestaande – al 142 jaar oude – metselwerk.

(Foto’s: Stichting Vaassens’ Molen; Carla Debets)

nr. 4 | september 2012

11

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

Esthetisch

Economisch

Efficiënt

Ecologisch

Energiebesparend

GEVEL RENOVEREN & METEEN ISOLEREN! e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing.

Esthetisch, Ecologisch, Efficiënt, …

Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen.

• Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig • Een geld- en tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

VDS_Advertentie E-Brick & E-Board 270x375 NL Arch 110909.indd 1

Meer weten? www.e-brick.nl www.e-board.nl +31 416 36 96 96 Wij komen u graag persoonlijk informeren.

Kijk nu al via onze websites hoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’n Exterior Makeover!

9/09/11 11:38

OudNieuw Het appartementengebouw Sinnigveld in Weesp, gebouwd in 1965, bestaat uit 72 appartementen en 17 garages. In 1994 heeft Woningcorporatie De Woningbouw het gebouw gekocht. De afgelopen jaren zijn de exploitatiemogelijkheden van het gebouw onderzocht, van sloop/nieuwbouw tot een volledige renovatie.

Doorslaggevend bij de keuze voor renovatie waren de woningplattegronden van ruim 80 m2, het in goede staat verkerende casco en de exploitatiemogelijkheden na renovatie: van sociale verhuur naar vrije sector. De grootschalige renovatie heeft plaatsgevonden in 2011 – 2012, waarbij het begrip duurzaamheid een centrale rol heeft

gespeeld. Het toepassen van verregaande energiebesparende maatregelen, waaronder isolatie in- en extern, een warmte/koude-opslagsysteem voor verwarming en koeling van de appartementen, en aluminium kozijnen met HR++ glas maakt het gebouw zeer duurzaam. De schil van het gebouw heeft een bijzondere buitengevel (co2 neutraal gekweekt hout van Douglas) en glazen entree gekregen, waardoor het gebouw een moderne uitstraling heeft. Tenslotte is het gebouw nu zeer gebruiksvriendelijk door het toepassen van diverse technologieën. Gemiddelde huurprijs € 720,- per maand.

Totale investering bedraagt € 10 miljoen.

UITDAGING!

Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort?

En het opgeleverde project is niet ouder dan 2010? Laat het ons weten!

Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (info@renovatietotaal.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats!

Appartementengebouw Sinnigveld vóór renovatie.

Met onder andere een houten buitengevel kreeg Sinnigveld weer een frisse uitstraling. (Beeld: Woningcorporatie De Woningbouw)

nr. 4 | september 2012

13

Project in beeld

Taveerne Fort Asperen onzichtbaar vergroot Fort Asperen maakt deel uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Op het forteiland worden zowel het Fort zelf als de Taveerne in oude luister hersteld. De Taveerne, het horecapand bij het Fort, is nét klaar. Bij de restauratie is een forse uitbreiding gerealiseerd, die echter onzichtbaar is, omdat deze in de grond is gemaakt. Dit leidde tot een spectaculair bouwproces.

▲ De Taveerne vóór verbouwing, met Fort Asperen op de achtergrond.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Foto’s: Mathijs Cremers, Bureau SLA; Carla Debets

F

ort Asperen – bij Asperen en Leerdam - is gebouwd tussen 1840 en 1860. Het gehele eiland, inclusief grondwerken is een monument. Dat geldt officieel nog niet voor de Taveerne, destijds gebouwd als artillerieloods, voor de opslag van artillerie en wapens. Vanaf 1912 was het houten gebouw echter al in gebruik als horecapand; al eerder was het gebouw uitgebreid met een uitbouw met twee traveeën.

De Stichting monument Fort Asperen vroeg bureau SLA een plan te maken voor de aanpak van de loods. Na restauratie en verbouwing diende het gebouw plaats te bieden aan bezoekers, zowel voor een hapje als een drankje; daarvoor moest de keuken worden vernieuwd en dienden er toiletten toegevoegd te worden. Daar-

naast wilde de stichting graag ruimte voor groepsactiviteiten die een relatie hebben met het Fort, op het gebied van kunst, cultuur, enzovoort.

Architect Peter van Assche besloot de wapenloods terug te brengen in de oorspronkelijke staat, dus de oude aanbouw te slopen. Er werd een eerste plan ontwikkeld voor uitbreiding buiten de Taveerne, maar – aldus architect Mathijs Cremers: ‘Het beleid van de gemeente stond dit uiteindelijk niet toe. Ze stelden dat er geen enkele vierkante meter extra op het forteiland gebouwd mocht worden. Een uitbreiding in de grond was dus het enige alternatief.’

meter breed en 26 meter lang, en een schuine kap met de nok op 6,2 meter hoogte. Nagenoeg de gehele constructie bestond uit hout: een constructie van houten portalen en gebinten, over de gehele lengte een houten verdiepingsvloer en ook de gevels bestonden uit een – ongeïsoleerde – houten gevelbekleding. Kenmerkend was nog de houten plankenvloer, direct op zand/puin, om hoge lasten te kunnen dragen. Vanwege de lichte constructie kon worden volstaan met een eenvoudige gemetselde fundering.

Voordat met de verbouw werd begonnen, is de aanbouw gesloopt en is het gebouw van binnen opgeschoond.

Houten gebouw Het oude gebouw had een eenvoudige opbouw, met een plattegrond van 8

Uitbreiding in de grond Hoewel het oude houten gebouw zelf een eenvoudig gebouw was en is

gebleven, is vooral de ondergrondse uitbreiding bijzonder. En dat komt mede door het spectaculaire bouwproces. Bureau SLA besloot het bestaande gebouw op palen te plaatsen, waarna de kelder is uitgegraven.

Hierdoor zweefde de loods als het ware enige tijd boven de grond.

Voor dit proces werden eerst 28 stuks stalen buispalen van 13 meter lang binnenin het gebouw geslagen. Elke paal heeft een doorsnede van 300 mm en bestond uit zeven delen. Deze palen vormden een constructie die het totale gebouw kon dragen. Vervolgens zijn alle houten portalen van het gebouw ingeklemd in stalen profielen die op de buispalen rustten. Na het aanbrengen van deze constructie kon de ruimte voor de kelderbak van 2,85 meter diep uitgegraven worden. Deze

Projectgegevens Opdrachtgever: Ontwerp:

Aannemer:

▲ Het gebouw is eerst op stalen buispalen gezet en vervolgens is een circa 3 meter diepe ruimte uitgegraven voor de uitbreiding.

14

nr. 4 | september 2012

▲ Een bijzonder bouwproces.

Constructies: Start renovatie: Oplevering:

Stichting monument Fort Asperen, Asperen Bureau SLA, Amsterdam; projectteam: Peter van Assche, Hiske van der Meer, Mathijs Cremers, Monique Philippo Van den Dool Bouw, Leerdam ABT, Delft november 2011 juni 2012

▲ Een ‘huisje’ verbindt niet alleen boven en beneden, maar biedt ook geïsoleerde ruimtes, in tegenstelling tot de oude constructie die niet is geïsoleerd.

Restauratie Fort

Het Fort zelf is al lange tijd onder restauratie; zo is bijvoorbeeld eerst het dak vernieuwd. Ook aan de omgeving wordt al enige tijd gewerkt: er kwam een nieuwe toegangsbrug tot het forteiland en ook zijn de bijzondere waaiersluizen heel fraai gerestaureerd. Het Fort is sinds 1984 in gebruik als KunstFort Asperen, waarin regelmatig tentoonstellingen worden georganiseerd. Echter: alleen in de zomerperiode, want in de winter huizen er wel zes verschillende soorten vleermuizen in het fort. In september 2011 zijn daarom veel roestende onderdelen zoals oude stalen deuren en ramen verwijderd om in de werkplaats te worden hersteld. Zo hadden de aannemer en de vleermuizen geen last van elkaar.

Eind 2012 moet de gehele restauratie zijn afgerond.

betonnen kelder loopt onder het totale gebouw door.

Na het ontgraven is een betonvloer gestort van 250 mm dik, tot circa 300 mm buiten de stalen buispalen. Vervolgens zijn de betonwanden aangebracht, die eveneens 250 mm dik zijn, mede vanwege de zijwaartse druk van de grond. Maar ook de portalen van de bovenbouw rusten op deze wand.

De begane grondvloer is eveneens ter plaatse gestort en vervolgens is de tijdelijke staalconstructie verwijderd.

Daarbij zijn bovendien de stalen buispalen afgebrand tot op vloerniveau van de keldervloer; de resterende paaldelen doen dienst als nieuwe (paal)fundering. In de kelder zijn de nieuwe keuken, de toiletten en de techniekruimte ondergebracht. Er is bovendien een lift die beide niveaus verbindt.

Extra huisje Cremers: ‘Om het gebouw zoveel mogelijk in zijn oorspronkelijke staat te behouden, hebben we besloten om dit niet te isoleren, mede om gekunstelde details te voorkomen. Om echter de nieuwe expositieruimte die in het gebouw moest komen, wél meer bruikbaar te maken én om een toegang te maken tot de ruimten in de kelderbak, hebben we een ‘huisje’ in het gebouw ontworpen. Dit huisje staat los in de ruimte en is goed geïsoleerd.’

Het huisje heeft een grondoppervlak van 7 x 7 meter, is opgebouwd in houtskeletbouw en volgt ook de schuine contouren van het dak. Om het huisje meer los in de ruimte te zetten, werd de houten verdiepingsvloer rondom de binnenbouw verwijderd. De expositieruimte zelf ligt in de kelder, maar loopt in de hoogte door tot in de nok van het huisje. De houtskeletbouwconstructie is geïsoleerd en afgewerkt met Hi-Macs beplating (een volkern materiaal met een uniforme kleur). De gekozen gladde witte uitvoering levert een zo groot mogelijk contrast op met het bestaande gebouw. Het resterende deel van het

▲ Onder en tussen de staalconstructie is de nieuwe betonnen kelder met nieuwe begane grondvloer gemaakt. ▲▲ De buispalen zijn nog zichtbaar. Ook is de bestaande houten verdiepingsvloer nog intact.

bestaande gebouw is dus niet geïsoleerd en wordt niet verwarmd; er heerst een soort halfklimaat. Cremers: ‘Hierdoor groeit de functionaliteit van het gebouw mee met de seizoenen. In de winter trekt het gebruik zich dieper terug in het gebouw. En vice versa.’

Buitenaanzicht De eenvoudige gevelbekleding van horizontale houten delen bleef gehandhaafd; alleen de slechte delen zijn vervangen en dit is vooral aan de binnenzijde zichtbaar. Oude kozijnen en deuren zijn eveneens waar nodig

hersteld. Aan de buitenzijde is de gevel opnieuw geschilderd. Wat de kleur betreft: tijdens de bouw kwamen bij sloop twee grijze kleuren tevoorschijn. Deze zijn gemengd en teruggebracht.

Ook de oorspronkelijke dakconstructie – houten dakbeschot met oude holle pannen – bleef ongeïsoleerd en zoveel mogelijk behouden, met enig herstel.

Plan is nog om glazen dakpannen toe te voegen die de hoeveelheid daglicht in het gebouw moeten verhogen. Deze glazen dakpannen worden speciaal voor dit project geproduceerd.

▲ De nieuwe betonnen kelder loopt onder het gehele gebouw door.

nr. 4 | september 2012

15

(advertorial)

Renovatie Justus van Effenkwartier

Vloerverwarming en geluidisolatie voor monumentale woningbouw

WTH is expert op het gebied van vloerverwarming en -koeling. Het bedrijf ontwikkelde voor de renovatie van het monumentale Justus van Effenkwartier in Rotterdam Spangen een vloerverwarmingsysteem waarin de combinatie van verwarming en geluidsisolatie leidt tot een duurzame verhoging van het comfort.

Het door de Rotterdamse architect Michiel Brinkman ontworpen woonmonument Justus van Effen uit 1922, in de Rotterdamse wijk Spangen wordt gerenoveerd. In opdracht van de eigenaar Woonstad Rotterdam vormt Molenaar en van Winden Architecten in samenwerking met Hebly Theunissen Architecten het Rijksmonument om tot een woongebouw met 154 koop- en huurwoningen in verschillende typen. WTH zorgt ervoor dat de toekomstige bewoners de woning comfortabel verwarmen door middel van vloerverwarming.

Het Justus van Effenblok, nu het Justus van Effenkwartier, is een mijlpaal in de Nederlandse Volkshuisves-

tingsbouw doordat het de eerste galerij, verhoogde woonstraat, van Nederland bevat. “Met zo’n monumentaal pand moet je zorgvuldig omgaan,” zegt Geert Ververs, commercieel directeur van WTH Vloerverwarming & -koeling. “Om zo min mogelijk bouwkundige ingrepen te plegen hebben wij al in een vroeg stadium met de architect en de opdrachtgever om tafel gezeten om te komen tot een combinatie van vloerverwarming en geluidisolatie met een zeer dunne laagopbouw.”

Met een extreem lage temperatuur van 25 tot 35 graden verwarmt het systeem de woningen tot een comfortabel niveau. De warmwaterleidingen zijn aangesloten op stadsverwarming, “maar bijvoorbeeld in Bilthoven maken we gebruik van warmte koude opslag en koeling. Het systeem is flexibel op diverse warmtebronnen aan te sluiten.” WTH zelf legde de vloeren in overleg met de installateur. We plaatsten een plug and play verdeler waarmee de installateur vervolgens de aansluiting aan het warmwatersysteem kan maken. Normaliter stopt ons werk bij de vloer zelf, maar hier hebben we ook de gegoten dekvloer geleverd om een zo goed mogelijke isolatie te kunnen garanderen.”

Duurzaam in daden Voor WTH is de renovatie van het Rijksmonument een prachtig visitekaartje. Hier toont het bedrijf haar flexibiliteit en innovatiekracht. Het vloerverwarmingsysteem is aangevuld met isolerende lagen die door adviesbureau Peutz uitvoerig zijn getest. Vanwege de renovatie werd de flexibiliteit van het systeem ook flink op de proef gesteld; “Ook organisatorisch gezien was het een grote opgave. Het pand kent bijna geen repeterende ruimtes, omdat het altijd wel een vreemd hoekje kent.

Elk bouwnummer was eigenlijk weer een project op zich.”

De isolerende tussenlaag in de vloerverwarming van het Justus van Effenkwartier is van geperst kokos. Een duurzaam product dat niet toevallig door WTH wordt toegepast. “Duurzaamheid zit bij ons als het ware in de genen. Ons eigen kantoor beschikt over windmolens, warmte/koude opslag en zonnepanelen . Onze directie rijdt hoofdzakelijk in elektrische auto’s en het wagenpark bestaat uit voertuigen met minimaal het label A. Het kantoor maakte door de duurzame ingrepen een sprong van 0 naar 5 op de CO2-prestatieladder.

Je bent pas echt bezig met duurzaamheid en maatschappelijk verantwoord ondernemen als je het ook echt doet. Zo kijken we voor delen van onze productie niet naar lage lonen landen als China maar schakelen wij lokale sociale werkplaatsen in.

Duurzaamheid hoeft niet om het prijskaartje gelaten te worden. Ververs: “Er is in goed overleg met onze adviseurs een grote stap te maken in de duurzame prestaties van de gebouwde omgeving. Ook renovatie vraagt om een duurzame oplossing en het is mooi om te laten zien dat het ook in het historisch project als het Justus van Effenkwartier mogelijk is.”

Hout

Brandwerende binnendeuren met GND-Zekerheidslabel Met het aanscherpen van de regelgeving streeft de overheid naar een zo groot mogelijk brandwerendheid van woon- en utiliteitsgebouwen, ook bij renovatie. Het GND-Zekerheidslabel van Garantie Deuren (GND) verschaft de gebouweigenaar en de controlerende instanties duidelijkheid en zekerheid over de brandwerendheidsprestaties van kozijn, beslag en binnendeur. En het stelt de aannemer in staat zonder veel uitzoekwerk en rompslomp een product te leveren dat gecertificeerd voldoet aan de prestatie-eisen.

▲ Iedereen kan nu zien of een deur 30 of juist 60 minuten brandwerend is.

Tekst: Kees de Vries

B

randwerendheidsprestaties worden behaald in een samenspel tussen wandopbouw, kozijn, deur en beslag.

Hoe de combinatie van de diverse onderdelen als geheel presteert, was tot vorig jaar niet aan de buitenkant af te lezen. De leden van Garantie Deuren (GND) introduceerden daarom voor de nieuwbouw- en renovatiemarkt een nieuw GND-Zekerheidslabel in drie graden van aflevering.

Dit label toont de prestaties van de utiliteitsbinnendeur aan een ieder die het maar wil weten. Het label is aangebracht in de hangzijde van de deur.

Het vermeldt of een deur 30 of 60 minuten brandwerend is. Daarnaast wordt een Zekerheidsklasse op het label aangegeven met een romeins

cijfer I, II of III. Deze GND-Zekerheidsklasse® geeft aan in hoeverre de GND binnendeurenfabrikant verantwoordelijk is voor de brandwerende deurconstructie.

aan en plaatst deze deur in kozijn en wand. De aannemer dient zelf te zorgen dat het kozijn en de wand overeenkomen met de in de SvO opgenomen constructie.

Grijs label In GND-Zekerheidsklasse I® (grijs label) levert het GND-lidbedrijf een deurblad waarin ook het eventuele brandwerende glas, brandwerende roosters en/of spionoog zijn aangebracht. De brandwerende materialen ten behoeve van het slot en scharnieren worden meegeleverd. De afnemer/aannemer brengt in overeenstemming met de bijgeleverde samenvatting van onderzoek (SvO) van de desbetreffende brandwerende deurconstructie het hang- en sluitwerk

Blauw label In GND-Zekerheidsklasse II® (blauw label) levert het GND-lidbedrijf een compleet deurblad inclusief gemonteerd hang- en sluitwerk en eventueel deurnaalden. De aannemer dient zelf zorg te dragen dat de wand en het kozijn overeenkomt met de in de SvO opgenomen constructie.

Veilig, helder, transparant Een binnendeur met de GND-Zekerheidsklasse® biedt de garantie dat de deur: - is vervaardigd volgens de technische specificaties van het geldende testrapport; - is getest volgens de in het vigerende Bouwbesluit aangewezen norm NEN 6069 waarin opgenomen de EN 1634-1; - is getest door een geaccrediteerde instantie op het gebied van brandwerende binnendeuren en binnendeurkozijnen; Verder worden de verantwoordelijkheden voor uit te voeren werkzaamheden duidelijk vastgelegd voor de betrokken partijen.

Een deur met het GND-zekerheidsklasse® moet: - voldoen aan de brandweerstandvereisten van het huidige Bouwbesluit; - gemaakt zijn door een GND-aangesloten bedrijf; - getest zijn door een geaccrediteerd testinstituut op het gebied van brandwerende binnendeuren en binnendeurkozijnen; - zijn opgenomen in de GND database brandwerende deurconstructies.

Rood label In GND-Zekerheidsklasse III® (rood label) levert het GND-lidbedrijf een compleet afgemonteerd deurblad en deurkozijn. Het bijbehorende kozijn wordt door, of onder verantwoording van, het GND-lidbedrijf geleverd en gemonteerd. Het GND-lidbedrijf controleert of de wand waarin de deurconstructie geplaatst moet worden, voldoet aan geteste constructie conform brandtestrapporten.

Minder fouten en faalkosten Sinds de introductie is vooral bij complexe projecten Zekerheidsklasse III populair. Het scheelt de aannemer niet alleen veel rompslomp, maar garandeert tevens dat het geleverde product gecertificeerd aan de gestelde prestatie-eisen voldoet. En dat neutraliseert faalkosten als gevolg van fouten. Bijkomend voordeel is dat dit gebouwonderdeel niet langs de steeds

kleiner wordende afdeling werkvoorbereiding hoeft, omdat de hele logistiek van levering en montage verschuift naar de deurenfabriek.

Het label vermeldt vooralsnog alleen de brandwerendheid. Er wordt aan gewerkt om in een later stadium ook rook-, inbraak- en geluidwerendheid te vermelden.

Voor meer informatie, certificaten en testrapporten: www.gnd.nl

Glas Renovatie International BV

IN GLAS

Dammekant 34 2411 CE Bodegraven Telefoon: 0172 61 61 02 Fax: 0172 61 48 45 info@krasseninglas.nl www.krasseninglas.nl

Cementsluier & Krasverwijdering van glasoppervlakten.

Glasexpertise en Glasrenovatie

nr. 4 | september 2012

17

Installaties

Stralende toekomst voor de zonne-energieinstallateur Nederland zoekt massaal naar goedkopere energiebronnen. Zonnewarmte en zonnestroom zijn interessante alternatieven. De installateur kan zich op het gebied van zonneenergie nu uitgebreid inlezen met het Handboek Zonne-energie. Een uitgave van ISSO en SBR die onlangs in druk verscheen.

H

et Financiële Dagblad meldde een dramatische daling in het aanvragen van zonnepanelen begin dit jaar. Iedereen hield het subsidiebeleid van de regering in de gaten.

Toen bekend werd dat er vanaf 15 juni gebruik gemaakt kon worden van een subsidieregeling kwam een stroom van aanvragen op gang. Het eLoket van Agentschap NL, waar de aanvragen ingediend konden worden, is diezelfde maandag offline gegaan. De website leek de toeloop niet aan te

18

kunnen. Op de site van Agentschap NL was te lezen dat het eLoket uit de lucht is vanwege ‘technische problemen’. De precieze oorzaak van de problemen zou nog onbekend zijn, al stelt een woordvoerder dat de site normaliter is ingericht om 20.000 aanvragen per dag te kunnen verwerken.

Volgens de regeling die in het Lente-akkoord werd

nr. 4 | september 2012

afgesproken, kan er subsidie worden aangevraagd voor 15 procent van het aankoopbedrag van een pv-installatie.

Onder het aankoopbedrag vallen de kosten voor het materiaal, zoals de aanschaf van de panelen en de omvormers, maar niet de arbeids- en verbouwingskosten. De maximaal toegewezen subsidie bedraagt 650 euro. Subsidies worden toegewezen op volgorde van de datum van binnenkomst.

In totaal is er dit jaar voor 22 miljoen aan subsidie beschikbaar. Voor 2013 zou er nog 30 miljoen beschikbaar zijn, terwijl een jaar later de landelijke subsidieregeling stopt.

Niet iedereen is enthousiast over het nieuwe subsidietraject. Volgens zowel Peter Meijers, directeur van PV-leverancier IBC Solar BV als commercieel directeur Erik de Leeuw van PV-producent en -leverancier CentroSolar heeft Nederland geen subsidie voor zonnepanelen nodig. De Nederlandse overheid heeft volgens Meijers lange tijd gedacht dat zonnepanelen niet rendabel zouden zijn.

Inmiddels is het tij gekeerd. Dit komt doordat de productiekosten fors zijn gedaald.

Meijers neemt een duidelijk standpunt in over steun van de overheid.

‘De Nederlandse markt kan het al af zonder subsidies. Ik wil ook geen subsidies, omdat die na verloop van tijd toch weer wegvallen.

Dat maakt het beleid te wispelturig.’

Dat subsidie niet voor extra afzet zal zorgen,

onderschrijft De Leeuw. ‘De meeste mensen die kiezen voor zonnepanelen hadden dit ook gedaan zonder subsidie en zien dit nu als extraatje.

Iedereen is het er wel over eens dat een subsidiepot voor de branche niet goed is. Wij denken dat het beter is als de overheid niet intervenieert met subsidies maar duidelijkheid schept.

Iedereen wil duidelijkheid voor de lange termijn. Een subsidie voor de korte termijn werkt alleen verstorend op de markt.’

Hoe dan ook, er komt een golf van aanvragen, waarin de installateur een belangrijke rol kan spelen. Voor diegenen die zich erin willen verdiepen is nu het Handboek Zonne-energie verschenen.

Handboek Werd in februari op de VSK-beurs nog een conceptversie van het Handboek Zonne-energie overhandigd aan Willem Ladiges van Otib en Bert Stuij van Agentschap NL, nu is het boek er in gedrukte vorm. In het Handboek Zonne-energie staat volgens de samenstellers alle beschikbare kennis over zonne-energietoepassingen. Ook de officiële richtlijnen zijn opgenomen.

Het handboek vervangt de ISSOpublicaties 14 (zonneboilers), 59 (grote zonneboilers) en 78 (zonnestroom).

Beide aspecten van de toepassing van zonne-energiesystemen zijn nu in dit handboek samengebracht en de inhoud is verbreed en verdiept. Daarnaast zijn de bouwkundige aspecten die betrekking hebben op het kwalitatief goed monteren van zonne-energiesystemen integraal in dit handboek verwerkt.

Zonnewarmte wordt behandeld in een toepassing als zonneboiler, zon-

Meer informatie:

Het handboek Zonne Energie is te bestellen via www.isso.nl en is mede mogelijk gemaakt door SBR, ISSO, Agentschap NL, OTIB, Uneto-VNI, Filosoof en Stichting Promotie Installatietechniek (PIT).

Holland Solar organiseert op 20 september en 4 oktober een serie van twee workshops over regelgeving op het gebied van zonne-energie. Aan bod komt onder andere de invoering van NEN 7120 (Energieprestatie van gebouwen – Bepalingsmethode) per 1 juli 2012 en NEN 1010 (veiligheidsbepalingen). De eerste workshop over regelgeving is gericht op zonnestroom en de installatie hiervan. De Workshop op 4 oktober is gericht op regelgeving op het gebied van zonnewarmte. www.hollandsolar.nl Energie 2012 Energie 2012 van 9 tot en met 11 oktober in de Brabanthallen in Den Bosch is een nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie. Naast een breed exposantenaanbod, biedt Energie 2012 een uitgebreid inhoudelijk programma. www.energievakbeurs.nl

neverwarming, zwembadverwarming, voor de verwarming van lucht, in combinatie met een warmtepomp en voor koeling. De beschrijvingen van zonnestroom richten zich voornamelijk op netgekoppelde toepassingen, waarbij veel aandacht wordt gegeven aan aansluitvoorschriften. Het handboek beperkt zich tot installaties met een omvang die nog op een laagspanningsnet aangesloten worden. In de praktijk zal dat tot een paar honderd kW zijn.

Voor het eerst wordt nu ook het bouwkundige (buitendakse) deel van het werk op een professionele wijze behandeld. Daarbij gelden vijf verschillende montagewijzen als leidraad.

Natuurlijk worden ook de relevante

voorschriften besproken.

Projectcoördinator Andre Derksen heeft een keur aan deskundigen geraadpleegd bij de samenstelling van het handboek. ‘We hebben nu als taak de kennis te verspreiden. Naast de gedrukte versie is ook een digitale versie van het boekwerk beschikbaar.’

Zon voor W- en E installateur Het handboek behandelt de volgende zonnewarmtetoepassingen: – Zonnewarmte voor een huishouden; Grote warmwatersystemen; – Suppletiewater voor openluchtzwembaden; – Lucht als warmtetransportmedium; – Zonnewarmte en warmtepompcombinaties; – Koeling met zonnewarmte.

▲ Als de PV cellen op het dak moeten ontstaat direct de vraag wie verantwoordelijk is voor de kwaliteit. De dakdekker of de installateur?

De energiebesparingmogelijkheden zijn aanzienlijk. Voor zonneboilers bijvoorbeeld is een besparingsfractie van 50 procent een goede keus in Nederland. Wanneer de woning voldoende ruimte biedt voor de plaatsing van het warmteopslagvat en het collectorveld, kan een grotere besparingsfractie van 60 – 70 procent worden overwogen.

Een zonnecombi, tapwaterverwarming en ruimteverwarming, kent een kleinere besparingsfractie dan die voor een zonneboiler. Realistische streefgetallen zijn in dit geval: 20 – 30 procent op de warmtevraag voor zowel ruimteverwarming als tapwater.

Uitzonderingen hierop vormen woningen met een extreem lage warmtevraag of een geavanceerd warmteopslagsysteem. In deze gevallen is een besparingsfractie tot 100 procent denkbaar. Voor bepaalde categorieën van gebouwen, zoals nieuwe gebouwen en gebouwen die aanmerkelijk worden gerenoveerd, wordt een minimale eis gesteld aan de energieprestatie.

Het ontwerpen en engineeren van, met name kleine, zonnestroominstallaties is meestal gebaseerd op standaardpakketten (< 5 kW). De opbouw is vaak overzichtelijk met een x-tal zonnepanelen, één of twee omvormers en beperkte DC-bekabeling en AC-zijdig aangesloten op één of twee aparte elektriciteitsgroepen. Er zijn diverse leveranciers die volledige pakketten leveren waarbij de engineering al inbegrepen is. ‘Het ontwerpen en realiseren van een optimaal systeem moet echter niet onderschat worden.

Het venijn zit hem in de details zoals dit vaak in de installatietechniek het geval is,’ zeggen de opstellers. Het handboek beperkt zich tot systemen die modulair opgebouwd zijn met

laagspanningsomvormers (max. 3 x 400 V AC).

Dakdekker of installateur Trots meldt Jurrian Slooijer op facebook dat er weer een aantal vierkante meters zonnepanelen zijn geïnstalleerd. Slooijer krijgt via De Zonnefabriek in Amsterdam de particulier doorgegeven waar het bedrijf moet installeren. ‘Ik installeer in de regio rondom Enschede.’ Voor de plaatsing op het dak heeft hij geen dakdekker nodig. ‘Dat doen we gewoon zelf.’

Daar denkt de dakdekkersbranche anders over. Omzichtig profileren de dakdekkers van platte en lichthellende daken zich als experts in het plaatsen van panelen. Voor elektrotechnische toepassingen bij het plaatsen en installeren van zonnepanelen werken de Nederlandse Dakdekkers Associatiebedrijven intensief samen met een specialistisch ingenieursbureau.

Leden van de branchevereniging Het hellende dak (HHD) zien ook niet graag installateurs gaten boren en kabels doorvoeren in het door hen zo waterdicht gelegde dak. HHD stelt dat de eindverantwoordelijkheid bij de dakdekker zou moeten komen te liggen. Dit zou betekenen dat de dakdekker een stap moet maken om zijn kennis te verhogen. De dakdekker moet installateur worden, de installateur dakdekker.

Het handboek mengt zich niet in deze discussie. Projectcoördinator Derksen: ‘Wij geven aan hoe de aansluitingen moeten zijn. Aan welke kwaliteitseisen ze moeten voldoen. Wie dat uiteindelijk uitvoert is in dit kader van minder belang.’

nr. 4 | september 2012

19

Installaties

Traditionele en inventieve luchtbehandeling Een nieuwe basisschool bestaat uit een gerenoveerd klooster en nieuwbouw.

De extra bouwhoogte die nodig is voor het halen van de norm voor Frisse Scholen hebben Dat, de architectenwerkgroep Tilburg, in samenwerking met installatiedeskundigen van Uticon uit Eindhoven op inventieve wijze opgelost.

Hierdoor haalt het complex de klasse B.

B

egin maart opende de Brede School De Waterhoef haar deuren voor kinderen die eerder in twee tijdelijke locaties waren ondergebracht. Tijdens de officiële opening in het voorjaar ontving het gebouw het vinget Frisse School. De Waterhoef bestaat uit een samenstelling van gebouwen op het terrein van het voormalig klooster te Oisterwijk. Deels gerenoveerd, deels nieuwbouw . Geschakelde gebouwen en een losstaand gebouw. Het klooster met de kapel is blijven staan en gerenoveerd. Dit beeldbepalende element is beschikbaar gebleven voor de school.

Tijdens het ontwerpproces besloot de gemeente dat de school aan de principes van duurzaam bouwen zou moeten voldoen. Projectarchitect Theo van Esch van Dat: ’We kwamen daar al enigszins in tegemoet door kloostergebouw en parochievilla te behouden. De nieuwbouw heeft een groen dak en er staan zonnecollectoren op.’

Het kloostergebouw en het vrijstaande kopgebouw zijn vanwege hun monumentale status aan de buitenzijde hersteld met behoud van het oorspronkelijke karakter. Alle energe-

20

tische verbeteringen en een herindeling zijn aan de binnenzijde gerealiseerd. Er is een dikke isolatie aangebracht in het gerenoveerde deel.

Hierdoor ontstaan diepe vensterbanken. ‘Die gebruiken we als vitrinekasten door kozijnen aan de binnenzijde te plaatsen. En ze worden inderdaad als zodanig gebruikt.’ Metalstud voorzetwanden en voorzetramen geven de binnenzijde een frisse nieuwbouwlook. Bijkomend voordeel is dat door de verhoogde isolatiewaarde de installaties voor klimaatregeling niet bijzonder zwaar hoefden te zijn. Alle installaties zijn weggewerkt achter het stucwerk of achter traditionele plafondsystemen.

Frisse school De nieuwe Brede School moet voldoen aan de normen ‘Frisse Scholen.’ ‘Dat betekende voor de verdiepingshoogte in de nieuwbouw een vrije hoogte van 3,20 meter voor klaslokalen, tegen 2,80 meter in een standaardschool . Per bouwlaag zou dan 60 tot 70 centimeter hoger moeten worden gebouwd omdat de leidingen boven een verlaagd plafond moeten worden weggewerkt,’ zegt Van Esch. ‘Die extra bouw-

nr. 4 | september 2012

hoogte hebben we kunnen beperken door geen gebruik te maken van mechanische toevoer, maar gebruik te maken van de natuurlijke toevoer van verse lucht. Wij hebben als architectenbureau het streven ‘Technology without technology.’ Als ik in mijn deux chevaux rij, en ik de klepjes open zet, heb ik frisse lucht. Die verwarmt over de motorkap . In de buitengevel zijn met die gedachte in de raamkozijnen ter hoogte van de plafonds roosters geplaatst die buitenlucht doorlaten. Als het nodig is kan die lucht worden verwarmd door elementen die warmte afgeven van de afgezogen lucht uit de klaslokalen die al op temperatuur is. Zo bespaar je op leidingen en installaties. Via de wanden vindt verticale afzuiging plaats naar de installatie onder de kap. Daardoor was geen verlaagd plafond nodig en was de bouwhoogte van 3,2 meter voldoende.

Ook het Astmafonds en de GGD hebben geadviseerd. Men is enthousiast over de prestaties. In het najaar zal de Gemeente een congres organiseren om het thema uit te diepen.’

Hiermee zijn ook de mogelijkheden

voor renovatie van gebouwen met een relatief laag plafond gegroeid.

Frisse lucht In juni heeft Agentschap NL een nieuwe versie opgesteld van het Programma van Eisen (PvE) voor Frisse Scholen. Deze nieuwe versie is aangepast aan het vernieuwde Bouwbesluit.

Belangrijke wijzigingen betreffen asbest, geluidisolatie, maar ook zijn de eisen voor luchtkwaliteit verzwaard.

Het niveau C van 1200 ppm geldt alleen nog voor bestaande bouw en niet meer voor nieuwbouw.

In de vorige versie van het Bouwbesluit werden de te verversen luchthoeveelheden uitgedrukt in m2 bvo, in het Bouwbesluit 2012 worden de luchthoeveelheden uitgedrukt per persoon. Om die reden zijn ook de indicaties voor de te verversen hoeveelheden nu uitgedrukt in m3/uur per persoon.

Agentschap NL heeft ook de Frisse Scholen Toets aangepast. Met de Frisse Scholen Toets kunnen tijdens de ontwerpfase, tijdens de realisatie en na de bouw de energie- en binnenmilieuprestaties worden gecontroleerd en zo nodig worden bijgestuurd.

Installatienieuws Techniek is de motor UNETO-VNI start dezer dagen met een bijzondere imagocampagne voor de zakelijke markt. Ondersteund met een televisieserie en een boek brengt de ondernemersorganisatie de centrale boodschap van de campagne over: wij leveren de techniek waarop Nederland draait.

gekeken hoe de kassen gerenoveerd kunnen worden.

Er is zoveel mogelijk voor duurzame oplossingen gekozen. Al het enkel wordt dubbel glas, er komen hoogrendementketels, met minder energie kunnen de kassen toch op temperatuur blijven. Er komen nieuwe beregeningsinstallaties, klimaatbeheersing, een warmtekrachtkoppeling en alles wordt computergestuurd.

De Hortus heeft als taak bezoekers kennis te laten maken met plantensoorten en hun leefgebieden.

Onderzoekers van de Universiteit Leiden en NCB Naturalis verzamelen in gebieden van Zuid-Oost Azië allerlei planten die vervolgens in de Leidse Hortus onderzocht en gekweekt worden, en daarna aan het publiek getoond.

Kas 1, 2 en 3 gaan van mei tot september dicht voor het publiek. De overige kassen blijven in deze periode wel toegankelijk voor bezoekers. In het najaar en winter zullen de kleine kassen worden gerenoveerd, zodat in het voorjaar begonnen kan worden aan de grote Victoriakas.

Verhoogde isolatie leidingsysteem De voorgeïsoleerde leidingen voor vacuümbuiscollectoren van Producent Armacell zijn bestand tegen een temperatuurbereik tot 200 graden. Voorgeïsoleerde leidingsystemen worden toegepast in thermische zonnesystemen.

De installatiebranche biedt een oplossing voor maatschappelijke vraagstukken als vermindering van de CO2 uitstoot en het terugdringen van de zorgkosten.

Installatietechniek speelt een essentiële rol in alle sectoren van onze maatschappij, stelt UNETO-VNI De campagne bestaat uit een tv-serie op RTL Z (die maandag 3 september van start ging) en een boek. De serie wordt gedurende een periode van 10 weken uitgezonden. Iedere week wordt een aflevering een keer per dag uitgezonden van maandag tot en met vrijdag.

Een tweede pijler in de campagne is een boek dat aan de hand van opvallende projecten de bijdrage van de installatiebranche laat zien aan onze economie.

Prominenten zoals Herman Wijffels, Bernard Wientjes, Paul Schnabel, Wubbo Ockels en anderen geven aan hoe zij de toekomst van de branche zien.

Kassen Hortus Leiden gerenoveerd In mei 2012 is de Universiteit Leiden gestart met de renovatie van het tropische kassencomplex in de Hortus Botanicus Leiden.

Al jaren geleden is vastgesteld dat een grootschalige renovatie noodzakelijk was. De kassen voldoen niet meer aan de eisen van deze tijd. Architektenburo Veldman | Rietbroek | Smit kreeg de opdracht en heeft met oog voor detail en behoud van originele elementen

altijd minstens twee redundante paden voor informatieoverdracht beschikbaar zijn. Om de betrouwbaarheid verder te verhogen, beschikt elk apparaat over twee frequentiebanden met meerdere kanalen. In geval van storing is het netwerk ‘zelfhelend’, aangezien het automatisch probeert van kanaal en/of frequentieband te wisselen of informatie via een naastgelegen apparaat verder te leiden. Op deze wijze wordt ervoor gezorgd dat altijd alle beschikbare informatie bij de gateway en uiteindelijk in de brandmeldcentrale terechtkomt.

Een ander voordeel van de Mesh-technologie wordt vooral duidelijk bij de aanleg van grote draadloze netwerken. Omdat elke brandmelder met het naastgelegen apparaat communiceert, hoeft de centrale gateway niet met elke melder in direct radiocontact te staan. Zo kan met slechts één gateway een netwerk met een radius tot 60 meter verspreid over wel vijf verdiepingen worden aangelegd.

Rookgasmeter met plaatjes Het rookgasanalyse-instrument Testo 330 LL geeft de meetgegevens grafisch weer.

Doorgaans kunnen rubber geïsoleerde, geribbelde rvs-leidingen alleen worden toegepast tot een maximumtemperatuur van 150 graden Celsius. Bij hogere temperaturen wordt het isolatiemateriaal bros en verliest het zijn isolerende eigenschappen.

Het DuoSolar 220-systeem is uitgevoerd met dubbele leidingen en een functionele meerlaagse constructie. De gepatenteerde join-split-technologie maakt scheiden en vastkoppelen van de leidingen tijdens het installatieproces eenvoudig.

Het instrument verhoogt volgens de fabrikant de efficiëntie van de installateur met een keur aan mogelijkheden: Hoge resolutie kleurenscherm met grafische weergave van de meetgegevens; vaste brandstoffenmeting voor O2 en CO2 (TÜV getest), uitgebreide functionele meetmenu’s – zoals een automatische gasleiding dichtheidstest, functie voor het vastleggen van een meetverloop en Bluetooth IrDa/ Bluetooth-interface voor gegevensoverdracht naar pocket-PC / laptop /printer.

Draadloze brandbeveiliging Het brandmeldsysteem Swing (Siemens Wireless Next Generation) van Siemens Building Technologies is een draadloos brandbeveiligingssysteem dat zich kenmerkt door een hoge betrouwbaarheid en flexibiliteit. Swing verenigt een storingsvrij radionetwerk met de gepatenteerde ASA-technology (Advanced Signal Analysis), die voor de optimale brandidentificatie zorgt. Het systeem is bijzonder geschikt voor gebruik op plaatsen waar bekabeling van de brandmelders niet mogelijk of wenselijk is.

Basis voor Swing is de zogenaamde Mesh-technologie, die voor een maximale redundantie in de communicatieverbindingen zorgt en daarmee net zo veilig en betrouwbaar is als een bekabeld systeem. In het Mesh-netwerk communiceert elk draadloos apparaat met meerdere daarnaast gelegen apparaten, waardoor

nr. 4 | september 2012

21

(advertorial)

Energiebesparende warmwater installaties

Voor iedere professional de juiste oplossing Renovatie vereist flexibiliteit. Dat is wat A.O. Smith, producent en leverancier van warmwatertoestellen, haar klanten biedt.

General sales manager Eelco Van Driel; “Onze marktbenadering is niet die van de standaard pakketten, maar gaat uit van de behoefte van de klant. Met advies, installatie begeleiding en onderhoud ontzorgen we onze opdrachtgevers en bieden we een duurzame oplossing voor hun warmwater behoefte.”

heden, zorglocaties, hotels en restaurants maar ook naar de agrarische sector, scholen, recreatie en industrie. Omdat alle producten in eigen beheer worden gemaakt kan het bedrijf inspelen op flexibele wensen van klanten. Juist in de renovatie markt is grote behoefte aan maatwerk.

Van Driel: “Veel van onze producten in Nederland worden geplaatst op renovatieprojecten. Het is een groeiende markt. Iedereen die toe is aan een nieuwe warmwater installatie zoekt naar een energiezuinig alternatief. Daarin zijn wij een betrouwbare adviseur met een breed gamma aan producten die op zichzelf, of in een bepaalde configuratie tot de perfecte installatie kunnen leiden. Eventueel ook in een later stadium. Als de investering het nu niet toelaat, kan de klant bijvoorbeeld later over gaan op zonne-warmte. A.O. Smith ontwikkelde een systeem dat 40 procent meer zonnewarmte overdraagt en het rendement dus nog meer verhoogt.

Ervaring leert dat het plaatsen van een nieuwe installatie altijd een besparing van 25 procent oplevert ten opzichte van de oude situatie.”

Handelsmerk

Het internationaal opererende A.O. Smith uit Veldhoven heeft meer dan zestig jaar ervaring als producent en leverancier van warmwaterapparatuur. Van Driel: “De laatste vijftien jaar werken we met condenserende hoog rendement techniek. Dat levert warm tapwater met een heel efficiënt energieverbruik.” Als er daarnaast behoefte is aan verwarming, koppelt A.O. Smith een HR condenserende gas- of zonneboiler aan een platenwarmtewisselaar. Deze onttrekt warmte aan water met een relatief lage temperatuur en gebruikt die warmte voor vloerverwarming. Zo zijn tal van systeemmogelijkheden beschikbaar om een bij het gebouw passende warmwaterinstallatie te realiseren.

De kant en klare installaties van het bedrijf vinden hun weg naar grote professionele gebruikers. Sportgelegen-

In de productiehal staan de stalen tanks hoog opgestapeld. A.O. Smith maakt deze tanks helemaal in eigen beheer. “Dat geeft ons grote flexibiliteit. De vlakke platen staal worden bij ons op maat gesneden en gebogen.

Past in een bepaalde ruimte geen hoge tank, dan maken we er een die iets dikker en lager is.” A.O. Smith assembleert de tanks en voorziet ze daarna van een emaillelaag. Deze egale beschermlaag, de PermaGlas Ultra Coatlaag, zorgt voor unieke duurzaamheid en corrosiebestendigheid. “Deze zogeheten slushcoatingmethode is ons handelsmerk.”

“We mogen niet klagen,” zegt van Driel als we later langs de ingepakte toestellen lopen die klaar staan voor transport. “Van recessie is eigenlijk geen sprake. De renovatiemarkt is groeiend en we exporteren naar een groot aantal landen. Groot Brittannië, Polen, Frankrijk.”

Dat vereist veel onderzoek. Elk land kent haar eigen

gassoorten en afstelling. Het laboratorium van A.O. Smith beschikt over diverse gassoorten. “Het neemt wat ruimte in beslag, maar om kwaliteit te leveren moet je de kennis in huis hebben. Het Franse gas heeft weer heel andere eigenschappen dan dat van Nederland. Voor het hoogste rendement moet je de techniek precies kunnen afstellen.”

Sales engineers Van Driel: “Onze adviseurs worden aan een klant gekoppeld. Onze sales engineers zijn mensen met technische kennis en ervaring in de praktijk die hun pak met stropdas net zo makkelijk verruilen voor de overall en bijvoorbeeld het dak opklimmen om te kijken of het plaatsen van zonne collectoren mogelijk is. De techniek is het meest belangrijke. We leren liever een techneut verkopen dan een verkoper de techniek, want de (renovatie)markt kent geen standaardoplossingen.

De klant heeft één aanspreekpunt van advies tot onderhoud. We proberen de techniek zo goed mogelijk af te stemmen op de bezuinigingsbehoefte van de klant. De installatie zelf laten we over aan de installateur. Die krijgt van ons een kant en klaar, plug and play product.

Bij de inbedrijfname zijn we aanwezig om eventueel nog wat fine-tuning kunnen doen. De klant kan zien welke rendementen worden gehaald. Van de prestaties maken we geen geheim.”

Uitdaging

Gevelversiering Chinese en Japanse steden gingen Rotterdam voor. Daar werd op de hoek van de Gaffelstraat en de St. Mariastraat op een voormalig blinde gevel een grote foto aangebracht.

Deze foto op vinyl van 10 bij 10 meter weerspiegelt een situatie uit het stadspark Westkruiskade.

Rotterdam stelt de laatste jaren veel in het werk om de bestaande stad te ‘vergroenen’. Groene daken en groene gevels verschijnen op diverse plaatsen.

En waar dat niet met écht groen kan, worden andere manieren gevonden.

In opdracht van de gemeente Rotterdam werd dan ook in samenwerking met Woonstad Rotterdam – én financiële steun van het Rotterdamse Climate Initiative een plan opgesteld voor deze voorheen ongezellige plek.

Mothership trad hierbij op als curator en producent van het idee voor de zogenoemde Copy Garden. Hierbij wordt letterlijk een deel uit een nabijgeleden stadspark of tuin gekopieerd. Vóór de foto op de gevel zijn vervolgens ook nog planten en struiken geplaatst zoals die voorkomen op de gekopieerde plek, in een zogenoemde pocketgarden. Zo is bijvoorbeeld het wandelpad van de foto op de grond verlengd, waardoor het net lijkt of je werkelijk door het stadspark kunt lopen.

Uw project in het volgende nummer?

Heeft u meegewerkt aan een bijzondere gevelversiering in Nederland?

Laat het ons weten en wie weet staat uw kunstwerk de volgende keer in RenovatieTotaal! Reacties naar: info@handelsuitgaven.nl

nr. 4 | september 2012

23

(advertorial)

Flexibel toepasbare vloerverwarming voor renovatie Vloerverwarming wint aan populariteit. Ook in renovatieprojecten.

Fabrikant Viega brengt met Fonterra Reno een flexibel vloerverwarmingsysteem op de markt met een hoge prestatie. Het systeem is uitermate geschikt voor het renoveren van badkamer tot woonkamer.

Vloer- en wandverwarmingen worden steeds vaker in appartementen en eengezinswoningen toegepast. In nieuwbouw maar in deze tijd vaker ook in renovatieprojecten. De grote populariteit is mede te danken aan de aangename en gelijkmatige warmteverdeling van dit type verwarming. Daarnaast is het verminderde energieverbruik door de lagere aanvoertemperatuur een belangrijke overweging om voor vloerverwarming te kiezen.

Carl-Jan Jongen, directeur van Viega Nederland B.V., brengt het Reno vloerverwarmingsysteem op de markt dat, zoals de naam al doet vermoeden, bijzonder geschikt is voor renovatie. “Je kunt er snel mee werken, het is zeer flexibel in haar toepassing en natuurlijk is de prestatie en het kwaliteitsniveau als die van alle Viega producten.”

Viega Nederland uit Naarden maakt deel uit van Viega GmbH & Co. KG in Attendorn (Westfalen) dat is opgericht in 1899. Het bedrijf heeft zich wereldwijd ontwikkeld tot één van de belangrijkste systeemaanbieders van producten voor de installatietechniek.

Flexibiliteit en service “Onze adviseurs maken in overleg met de installateur een ontwerp dat vervolgens in detail wordt uitgewerkt tot een legplan. Het systeem bestaat uit vloerplaten waarin

RT4 advertorial VIEGA.indd 24

een verwarmingsbuis wordt aangebracht. Daarover komt een afsluitende laag en een vloerafwerking.

Isolerende en hardgeperste platen van 1,8 centimeter dik zijn in de fabriek voorgefreesd. In de meanderende kabelgoot brengt de installateur op het project de flexibele kunststof buis aan. “Wij zijn de enigen in Nederland die daarvoor een kunststof buis van PB, Poly Butileen, gebruiken. Het voordeel hiervan is dat hij erg gemakkelijk te buigen is en ook in winterse omstandigheden zijn flexibiliteit niet verliest.”

Reno is bestemd voor de particuliere markt. Kleine en grote renovatieprojecten waarbij vloeren op een snelle manier van verwarming worden voorzien. Het team van hooggekwalificeerde Viega medewerkers adviseert de installateur en we hebben de organisatie er achter om snel te kunnen leveren. Op deze drukbezette markt willen wij ons onderscheiden op het gebied van service en begeleiding. Juist voor het particuliere initiatief, het ‘enkel stuks’ verhaal van deze renovatiemarkt is Viega graag een partner.”

Kennisoverdracht Voor installateur en consument is op de website www.vloerverwarming-info.nl inzichtelijke informatie terug te vinden. Illustraties, technische gegevens en filmbeelden brengen de installatie mogelijkheden van het systeem zo goed mogelijk in beeld. Jongen: “Ook voor het antwoord op veel consumentenvragen kunnen installateurs hier terecht.”

Daarnaast raadt Viega aan de toeleveranciers in de gaten te houden. “Regelmatig houden we demodagen bij de groothandel. Die informatieve demonstraties geven de installateur de gelegenheid het product echt te ervaren.”

28-08-2012 15:34:30

Bouwkosten

Vervangen van dakgoten Ieder gebouw heeft een of meerdere dakgoten, die op een dag aan vervanging toe zijn. Voordat een keuze wordt gemaakt uit het aanbod van dakgoten â&#x20AC;&#x201C; elk met eigen voor- en nadelen â&#x20AC;&#x201C; moet men eerst diverse aspecten overwegen, zoals de kosten, de levensduur (meerjarig onderhoud) en duurzaam bouwen.

Informatie: Ed de Rechteren van Hemert Multi Consultants edrecht@multiconsultants.nl www.nbi-online.nl

U

itgangspunt voor de kosteninformatie is een woning met dakgoten van 6,10 meter, zowel in de voor- als achtergevel. De werkhoogte is circa 5,4 meter en de goten zijn normaal bereikbaar met een rolsteiger.

De kosten De prijzen zijn nauwkeurig afgestemd op de regio waar de werkzaamheden worden uitgevoerd zodat een precieze calculatie kan worden gemaakt. Voor werkzaamheden in het binnenstedelijk geldt een toeslag van 15 procent.

De prijzen zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden, inclusief opname, overleg en uitvoeringkosten. Alle kosten, zoals arbeid, materiaal en materieel (gereedschap) zijn opgenomen; staartkosten, zoals Algemene kosten, Winst en Risico, die per bedrijf kunnen verschillen, zijn buiten deze kosten gelaten.

Meerjarig onderhoud Voor alle materialen geldt: Elk jaar inspecteren op loszittende naden of sterke vervuiling en reinigen door handmatig verwijderen van vaste vervuiling en schoonspuiten.

- Titaanzink. Vervangen van complete goot met ontwikkelde breedte van 400 mm, inclusief gootbeugels en afvoerpijpen, tussen 20 en 40 jaar.

- Kunststof (PVC). Vervangen van complete goot met ontwikkelde breedte van 400 mm, inclusief gootbeugels en afvoerpijpen, tussen 30 en 40 jaar.

- Vezelversterkt kunststof. Eveneens tussen 30 en 40 jaar: vervangen van complete goot met ontwikkelde breedte van 400 mm, inclusief gootbeugels en afvoerpijpen.

- Verzinkt gecoat staal. Schilderen met alkydharsverf om de 15 jaar. Vervangen van complete goot met ontwikkelde breedte van 400 mm, inclusief klimtijden, gootbeugels en afvoerpijpen tussen 35 tot 40 jaar.

- Koper. Vervangen van complete goot met ontwikkelde breedte van 400 mm, Inclusief gootbeugels en afvoerpijpen, tussen 50 en 100 jaar.

Duurzame bouwen Ook bij het duurzaam renoveren is het belangrijk negatieve milieuaspecten tijdens de ingreep te beperken.

Het verbeterproces biedt daarnaast de mogelijkheid om bestaande milieuproblemen, veelal op het gebied van

het binnenmilieu, terug te dringen.

Zoals aanwezigheid van asbest, hoog energiegebruik voor verwarming, gebrekkige ventilatie en/of koudebruggen in constructies, die leiden tot bouwschade en schimmelvorming.

Het productieproces van koper en van met glasvezel versterkt polyester (GUP) is vervuilend. Zo wordt bij de productie van polyester een aantal voor de gezondheid schadelijke stoffen uitgestoten en de productie van koper kost veel energie. Koper is echter zeer duurzaam, wat zeker in zwaarbelaste toepassing als goten een groot voordeel is.

Een constructie met een hoge duurzaamheid is een getimmerde goot van naaldhout en multiplex (NT), afgedekt met een laag duurzaam materiaal. Gezien de geringe hoeveelheid van dit relatief schadelijke bekledingsmateriaal krijgt een dergelijke constructie de voorkeur boven de alternatieven.

Zowel bij de productie van PVC als bij de verwerking van PVC-afval zijn de problemen groter dan bij die van koper en polyester. Zink wordt aangetast door zure regen. De zinkdeeltjes spoelen uit en vervuilen het oppervlaktewater. Zink is daarnaast een schaars metaal, waarbij uitputting van de bronnen binnen enkele tientallen jaren verwacht wordt. De beklede goot is aanzienlijk duurder dan een polyester of PVC goot. De polyester goot wordt daarom als basiskeuze aangemerkt.

De voorkeursvolgorde voor dakgoten is: 1. getimmerde goot, 2. koperen goot, 3. polyester goot en 4. PVC/ zinken goot. EPDM is de eerste voorkeur als het om gootbekleding gaat, daarna volgen bitumen en pvc, zink en lood.

Kosten per woning in euros Het verwijderen van bestaande dakgoten inclusief beugels, aanbrengen nieuwe dakgoten op beugels.

Zink

Verzinkt staal

Koper

PVC

Polyester

Aluminium

Midden

661

748

1165

608

679

718

Noord

645

730

1139

595

662

701

Oost

630

713

1111

580

646

684

Zuid

653

738

1151

601

670

709

West

684

774

1206

630

702

743

Regio

nr. 4 | september 2012

25

Restauratietechniek

Onderhoud en restauratie van glas-in-lood Het vervangen van een stukje glas-in-lood is niet te vergelijken met het vervangen van een kapotte baksteen. Het restaureren van glas-in-lood ramen – want meestal gaat het om ramen – is afhankelijk van de vorm van het materiaal. Gebrandschilderd glas is van meer waarde dan blank of gekleurd glas-in-lood, tenzij dat zeer oud glas is. En behalve om het glas gaat het bij dergelijke constructies ook nog om andere onderdelen van het raamwerk, zoals brugstaven, loodnetten en windroeden.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

G

las in gebouwen is ondermeer onderhevig aan veroudering en verschillende soorten van aantasting, en dat geldt ook voor glas-in-lood. Wat onderhoud betreft is er echter een verschil: een reinigingmiddel is uit den boze, en soms is zelfs alleen water nog teveel. Bij voorbeeld bij gebrandschilderd glas waarbij iedere keer vooraf moet worden onderzocht of de brandverf en de eventuele retouches, de bijgewerkte delen, niet loslaten. Als reiniging niet meer mogelijk is, kan het glas-in-lood alleen nog beschermd worden voor invloeden van buiten en van binnen.

Restauratie; drie manieren Vóór het herstel van glas-in-lood dient er – zoals ook bij vele andere deelrestauraties – een gedegen onderzoek plaats te vinden, dat onder andere inzicht biedt in de geschiedenis en de technische staat. Documentatie na (of tijdens) de restauratie van de werkzaamheden, de situatie voor, tijdens en na (eventueel met toelichtende

Vergunning en subsidie Bij restauratie van al dan niet gebrandschilderd glas-in-lood gaat het meestal om een ingreep, een wijziging van het monument, waarvoor een vergunning is vereist op basis van de Monumentenwet 1988.

Het restaureren en onderhouden van glas-in-loodramen is in beginsel subsidiabel, wanneer het gaat om het wind- en waterdicht houden en het behoud en herstel van monumentale waarden.

26

tekeningen), is eveneens belangrijk.

Bij de restauratie kan het gaan om eenvoudig herstel, partiële restauratie of algehele restauratie.

- eenvoudig herstel. Hierbij gaat het om ter plaatse restaureren, bijvoorbeeld het vervangen van een of meerdere stukken glas. Hiervoor zijn de omstandigheden ter plaatse meestal niet optimaal. Het openzetten van de loodprofielen, het opnieuw inborstelen met kit en het ter plaatse solderen met vloeibare tin kan leiden tot problemen. Echter: het compleet uitnemen van een beschadigd paneel – om dit in een atelier te restaureren – kan eveneens schade of problemen geven, zoals de kans op breuk van het glas, het lood en de kit. De risico’s van de twee werkwijzen moeten vooraf worden geïnventariseerd.

- partiële restauratie. Soms hoeven de glas-in-lood panelen niet zelf gerestaureerd worden, maar maken andere bouwtechnische problemen het uitnemen van de panelen noodzakelijk. Het gebeurt wel dat er dan juist tijdens het uitnemen ruitjes sneuvelen, maar reparatie kan dan in het atelier gebeuren. Partieel herstel gebeurt ook als bijvoorbeeld een of meerdere panelen door vandalisme zijn beschadigd.

- algehele restauratie. Als de conditie van een raam heel slecht is, vindt er meestal een algehele restauratie plaats. Bijvoorbeeld als het loodnet zover achteruit is gegaan dat de panelen uitbuiken en er glasbreuk dreigt. Óf als de brandschilderverf loslaat.

Restauratie van glas Bij restauratie staat voorop dat zoveel mogelijk oorspronkelijk materiaal behouden moet blijven. Als een glaspaneel is gebroken, zijn er diverse opties voor herstel: verlijmen, toepassen van breukloodjes, kunsthars of vervangen.

nr. 4 | september 2012

Twee gebrandschilderde panelen in de Mariakerk in Apeldoorn. De bovenste is oorspronkelijk, de onderste een reconstructie na oorlogsschade. De vraag rijst of de restaurator hier bewust heeft gekozen voor een afwijkende glaskeuze en schildering.

t

Verlijming van gebroken stukken glas is zowel om esthetische als om technische redenen een betere methode dan het gebruik van breuklood. Breukloodjes kunnen namelijk storend zijn in bepaalde voorstellingen, bijvoorbeeld in gezichten. Bij het verlijmen worden de stukjes glas capillair met een uv-bestendige tweecomponentenepoxylijm in de kleur van het glas verlijmd. De lijm is zeer hechtend, stabiel en heeft dezelfde brekingsindex en uitzettingscoëfficiënt als glas. Echter: de gelijmde breuk is niet bestand tegen al te hoge winddruk; dat betekent dus dat de ramen na restauratie moeten worden beschermd met voorzetbeglazing. Kunsthars kan een uitkomst bieden bij bijvoorbeeld afgegruisde breuknaden en afgebroken en verdwenen hoekjes. Breukloodjes

worden toegepast als verlijming niet mogelijk is. De toepassing kan echter storend zijn omdat ze zich als (extra) zwarte lijnen aftekenen in het glas.

Bij vervanging of reconstructie moet het glas zoveel mogelijk in structuur, kleur en dikte overeenkomen met het origineel. Daarbij speelt ook de staat van het glas een rol: als het origineel sterk vervuild of aangepast is, zal nieuw glas in de oorspronkelijke kleur toch afwijken. Een nieuw stuk glas passend bij de vervuiling kan bij toekomstige reiniging weer problemen opleveren. Een ‘afwasbare vervuiling’ kan een optie zijn.

Brugstaven, loodnetten en windroeden Brugstaven spelen een belangrijke rol in glas-in-loodramen: de horizontale

SHR, uw steun bij renoveren

▲ t Reinigingsproef op een klein

oppervlak met een mengsel van attapulgietklei en oxaalzuur. Door de klei in delen te verwijderen, wordt de benodigde tijdsduur bepaald. ▲ Resultaat van de reinigingsproef: de doffe aanslag van vuil is van het glas verwijderd.

Het resultaat van de reinigingsproef van binnenuit gezien.

t

metalen koppelingsankers overbruggen de raamopeningen en houden de verticale stijlen op hun plaats. Brugstaven werden in het verleden vervaardigd van ijzer; door roest kan het glas en de omringende bak- of natuursteen kapot worden gedrukt.

Bij vervanging van de brugstaven (door messing, brons of roestvast staal) is er alsnog kans op breuk in het glas.

▲ Bevestiging van een windroede aan een glas-in-loodpaneel met een zogenaamd roosje.

▲ De roestende brugstaaf heft een deel van de natuurstenen montant weggedrukt, maar de veel te harde mortel heft de druk overleefd. Of die harde mortel van het glas is te krijgen, is nog maar de vraag.

Restauratietechniek

Vanaf rond 1900 werden er vaak T-vormige brugstaven toegepast, waarbij de panelen met stopverf in de T-profielen werden geplaatst. Het ijzer roest in deze constructie nog sneller; reden om deze te vervangen door een beter afwaterende brugstaaf met deklat.

Een loodnet is het geheel aan loodstrips waarmee een paneel is opgebouwd. Hierin kunnen breuken ontstaan. Herstel met een geschikte soldeerlegering en een gecontroleerde bouttemperatuur is alleen mogelijk als het lood voldoende zwaarte heeft.

Een wind- of bindroede is een metalen staaf die met bindloodjes aan het paneel is bevestigd en die zorgt voor stevigheid tegen winddruk en uitzakken voorkomt. Ze kunnen aan de binnen- of aan de buitenkant zitten en omdat ze van ijzer zijn, kunnen ook deze roesten. Nu is vooral lekwater een probleem. Vervanging door messing, koper of roestvast staal en/of toepassing van de windroeden aan de binnenzijde kan een oplossing bieden.

Historisch waardevolle ijzeren windroeden dienen echter ook behouden te worden. De windroede wordt aan het paneel bevestigd met een bindloodje: een loodveter (gesoldeerd of opgerold tot een roosje) of een uitgegloeid koperdraadje dat in elkaar wordt gedraaid.

Tenslotte speelt ook kit nog een belangrijke rol in glas-in-loodramen.

Kit zorgt voor de hechting en winden waterdichting, maar ook voor de vormvastheid van het paneel. De kit wordt echter na verloop van tijd hard en valt weg door beweging van het paneel. Op den duur moeten de panelen worden uitgenomen en opnieuw worden gekit.

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies voor de houtverwerkende industrie, toeleveranciers, aannemers en gebouwbeheerders.

U kunt ons inschakelen voor: •ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie •advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, •testen in het laboratorium, •inspecties en schadebeoordelingen

Tel: 0317 – 467 366 Fax: 0317 – 467 399 E-mail: info@shr.nl Website: www.shr.nl

Dé vakbeurs voor conservatie, restauratie en renovatie van oude en historische gebouwen

Venray

Nieuwe ! vakbeurs

6, 7 en 8 november 2012

Openingstijden 14.00 - 22.00 uur

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Techniekbrochure 42.

Onderhoud en restauratie van glas-in-lood

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie.

RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, Info@cultureelerfgoed.nl en www.cultureelerfgoed.nl

rs vindt Deze beu met ijd plaats tegelijkert n e ray mpleet V Bouw Co

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 I www.evenementenhal.nl E venray@evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.

nr. 4 | september 2012

27

Bouwkosten

Kosten herleggen en aanvullen dakpannen Bij het herstellen of vervangen van een bestaand dakbeschot moet men de bestaande, traditionele dakpannen verwijderen en sorteren voor hergebruik. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen voor verschillende typen dakpannen. De kosten voor het herleggen en aanvullen van de hoekkepervorsten en nokvorsten zijn apart weergegeven.

Door: www.casadata.nl

B

ehoud van het traditionele pannendak kwam in RenovatieTotaal nummer 2 van april 2012 al aan de orde, in de rubriek Restauratietechniek.

Hier nog een kort overzicht van de verschillende – ook modernere typen dakpannen, aandachtspunten bij het herleggen en aanvullen én een kostenoverzicht.

- Holle onderpannen en bolle bovenpannen worden ook wel monniken en nonnen genoemd. De bovenpannen metselde men met kalkmortel op de onderpannen. Deze pannen hebben als nadeel, dat de pannengootjes op den duur door mossen dichtgroeien.

Deze mossen houden water vast,

waardoor de vorst soms hele dakvelden kon beschadigen. Per vierkante meter zijn 24 holle onderpannen en 20 bolle bovenpannen nodig, bij een latafstand circa 250 mm.

- Omdat de oorspronkelijke Oud Hollandse dakpannen niet wind- en waterdicht waren, paste men links dekkende dakpannen toe. Ook werden de verbindingen tussen de pannen wel gedokt met strodokken. Door de toepassing van dakbeschot kwamen deze pannen in onbruik. Vanwege de zeldzaamheid van de links dekkende pannen, moet men hier bij het slopen of herleggen zorgvuldig mee omgaan.

Tegenwoordig zijn de Verbeterde en de Opnieuw Verbeterde Hollandse (OVH) dakpannen voorzien van kop- en zijsluitingen. Per vierkante meter zijn 17 tot 19 ‘grote’ pannen nodig of 48 klei-

ne, de latafstanden bedragen respectievelijk 250 – 280 mm (bij een werkende breedte van 195 mm) en 170 mm (werkende breedte 120 mm).

- Met de stempelpersmethode kon men ingewikkelde, fraaie dakpanvormen produceren, zoals de Oegstgeester dakpan. Dit type dakpan was een relatief kostbare dakbedekking en getuigde van veel welstand. Deze dakpan sluit goed, maar de aansluitingen bij de hoekkepers zijn lastig, omdat deze pannen in halfsteensverband worden gelegd. Dit type pannen kent ook halve pannen voor de linkersluiting en rechtersluiting, én pannen met een rechte boven- en onderzijde.

Van deze dakpan zijn er 22 pannen nodig per vierkante meter; de latafstand is 140 mm en de werkende breedte is circa 280 mm.

- De Lucas Ysbrand dakpan is eveneens een stempelpers dakpan, die echter vrijwel alleen in Groningen en Friesland voorkomt. Deze dakpan sluit goed; er is ook een voetpan ontwikkeld met een rechte onderzijde.

Ook hier een onderscheid in twee formaten: bij het groot formaat zijn er 13 dakpannen nodig per vierkante meter,is de latafstand 315 mm en is de werkende breedte circa 250 mm. Bij het klein formaat zijn er 19 dakpannen nodig per vierkante meter, is de latafstand 270 mm en is de werkende breedte circa 200 mm. De Oegstgeester dakpannen en de Lucas Ysbrand dakpannen sluiten zeer goed. Daardoor worden de met de dakpannen gedekte dakvlakken weinig tot niet geventileerd. Hieraan moet men wel aandacht besteden.

Kostentabel bestaand dak met oude keramische dakpannen herleggen en deels vervangen, excl. BTW, bron Casadata.nl Activiteit

Omschrijving

Holle onderpan en bolle bovenpan herleggen

24 holle en 20 bolle pannen per m2

Oud Hollandse dakpan, groot formaat, herleggen

17 - 19 pannen per m2

Oegstgeester dakpan herleggen

22 pannen per m2

Tuile du Nord dakpan, groot formaat, herleggen

19 - 23 pannen per m2

Lucas Ysbrand dakpan, groot formaat, herleggen

13 pannen per m2

Nokvorsten herleggen en deels vervangen

In kalkspecie Met Flexim In kalkspecie Met Flexim

Hoekkepervorsten herleggen en deels vervangen

Oude pannen bijleveren 10% 50% 10% 50% 10% 50% 10% 50% 10% 50% 67% 67% 67% 67%

Eenheid

Directe kosten

Indirecte kosten en marge

Totaal excl. btw

204,63 232,97 50,27 41,34 79,05 80,02 55,12 44,28 85,15 71,21 113,69 84,16 142,04 95,50

34,79 39,60 8,55 7,03 13,44 13,60 9,37 7,53 14,48 12,11 19,33 14,31 24,15 16,24

239,42 272,57 58,82 48,37 92,49 93,62 64,49 51,81 99,63 83,32 133,02 98,47 166,19 111,74

m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m1 m1 m1 m1

Kostenspecificatie Oud Hollandse dakpannen herleggen met 50% bijleveren dakpannen, 17-19 stuks/m2, bij 100 m2, excl btw, bron Casadata.nl Kostencomponent Loonkosten

Materiaalkosten Directe kosten

Omschrijving Zorgvuldig afhalen van dakpannen Schoonmaken dakpannen en tijdelijk op pallets opslaan Terug leggen bestaande en nieuwe dakpannen Subtotaal loonkosten Oud hollandse dakpan, groot formaat, rood Toeslag (klein) materiaal, materieel en diversen Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

Hoeveelheid 100 900 1800

Eenheid m2 stk stk

900 1

stk post

Norm per eenheid 0,150 0,050 0,018

Totaal uren Kosten per uur / eenheid 15,00 37,80 45,00 37,80 32,40 37,80 92,40 0,65 56,00

Totaal Kosten 567,00 1.701,00 1.224,72 3.492,72 585,00 56,00 641,00 4.133,72

Kostenspecificatie hoekkepervorsten opnieuw aanbrengen in kalkspecie, bijleveren 67% nieuwe vorsten, excl. btw, bron Casadata.nl Kostencomponent Loonkosten

Materiaalkosten

Directe kosten

28

Omschrijving Zorguldig demonteren hoekkepervorsten Schoonmaken hoekkepervorsten voor hergebruik Aanbrengen hoekkepervorsten in kalkspecie Subtotaal loonkosten Hoekkepervorsten Kalkmortel t.b.v. dakpannen Toeslag (klein) materiaal, materieel en diversen Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

nr. 4 | september 2012

Hoeveelheid 3 1 3

Eenheid stk stk stk

2 6 1

stk kg post

Norm per eenheid 0,050 0,150 1,000

Totaal uren 0,15 0,15 3,00 3,30

Kosten per uur / eenheid 37,80 37,80 37,80

3,50 1,25 2,80

Totaal Kosten 5,67 5,67 113,40 124,74 7,00 7,50 2,80 17,30 142,04

- De Tuiles du Nord dakpannen zijn eveneens stempelperspannen. Vanwege de vele verschillende maten is het bij restauratie moeilijk om een bijpassende dakpan te vinden voor vervanging van beschadigde dakpannen. In de tabel staan twee afmetingen vermeld, waarbij geldt: per vierkante meter zijn 19 tot 23 grootformaat dakpannen nodig, met een latafstand van 230 tot 260 mm en een werkende breedte van circa 185 tot 200 mm. Bij het klein formaat zijn er 40 dakpannen per vierkante meter nodig, is de latafstand 175 mm en is de werkende breedte circa 135 mm.

Aandachtspunten Voor het aanbrengen van de hoekkepervorsten en nokvorsten moeten de weersomstandigheden gunstig zijn.

Vanwege de specie mag het niet binnen drie dagen na het aanbrengen van de vorsten gaan vriezen. Ook moet men de nokvorsten van de heersende windrichting af aanbrengen.

Voor een goede aansluiting tussen het pannendak en de nokvorst is het belangrijk om de dakpannen zo hoog mogelijk aan te brengen. Om het pannendak strak aan te laten sluiten op de hoekkepervorst moet men de dakpannen eventueel hakken of slijpen.

Verwijder de vorsten en het oude speciebed en bouw het nieuwe speciebed op in lagen. Kalkspecie maakt enige beweging mogelijk. Kalkspecie krimpt

bij verharding; eventueel is verschraling van de specie mogelijk door toevoeging van scherven dakpan of baksteen. Voor meer sterkte kan men specie wapenen met kunststofvezels.

Ook het gebruik van Flexim, een blijvend flexibele mortel, is mogelijk. De vorsten vol en zat in de specie aanbrengen; gebruik geen te vochtige of te vette specie om vervuiling op het pannendak te voorkomen. De vorsten na het aanbrengen een aantal dagen tegen weersinvloeden afdekken om een goede verharding en hechting van de specie te waarborgen. Om verbranden van de specie te voorkomen, moeten de bovenste rij pannen en nokvorsten goed nat zijn.

Voor de aankoop van oude dakpannen moet men rekening houden met het aanbod van dat type dakpannen.

Deze zijn vaak niet voorhanden en er is dus tijd nodig om een juiste bijpassende dakpan te vinden. Bij gebruik van kalkspecie het speciebed in lagen opbouwen.

Onderhoud pannendak • Minimaal eenmaal per 2 jaar de dakvlakken controleren op gescheurde en weggevallen pannen en deze vervangen in dezelfde soort, afmeting, kop- en zijsluiting.

• Eenmaal per 2 jaar de aansluitingen met gevels, goten, kepers en vorsten controleren op gescheurde en weggevallen hulpstukken en deze ver-

vangen in dezelfde soort, afmeting, kop- en zijsluiting.

• Eenmaal per 5 jaar de conditie van panlatten en neuzen van dakpannen steekproefsgewijs controleren.

• Bij Verbeterde Hollandse dakpannen, Tuiles-du-Nord pannen en Kruispannen met een geringe dakhelling regelmatig de mosgroei uit de gootjes verwijderen.

• Eenmaal per 5 jaar controleren of de voegspecie loslaat of uitspoelt. Waar nodig bijwerken

Onderhoud- en vervangingskosten Bij het herleggen is ervan uitgegaan, dat het merendeel van de bestaande dakpannen voor hergebruik geschikt is en dat een percentage van de bestaande dakpannen wordt vervangen door nieuwe. De kostentabel vermeldt het percentage nieuw te leve-

ren oude dakpannen.

De kosten zijn exclusief steigerwerk, materieelgebruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Alle complete calculaties van de herleg- en vervangingskosten kan men op www.casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kan men dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.

Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode.Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%. voor algemene bedrijfskosten, winst en risico.

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren “Een prima besteding van spaargeld.

Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt een prettiger huis op de koop toe.”

TONZON isoleert als een thermosfles

“Het verschil is direct merkbaar.

Hadden we dat maar eerder gedaan.”

TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosflesprincipe. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZON Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren. Zo geniet u van een nóg fijner binnenklimaat.

Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Voor Koud en klam

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk Een radiator straalt nu nog naar twee kanten.

Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daarachter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren. TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het filmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolie TONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buitenmuren zo intensief opwarmen?

de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermoskussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven.

Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie.

Bij de bepaling van het energielabel telt het met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee.

Na Warm en droog

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4.

Voor een samenvatting van enkele afleveringen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt?

Scan de code en bekijk de filmpjes.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

nr. 4 | september 2012

29

1

2

Luchtdichtheid

3

Isolatie

Decoratie

SlimFix® Deco: De snelst verwerk bare én luchtdichte zolderisolatie voor hellende daken.

Bespaar tijd én geld met de nieuwe zolderisolatie SlimFix® Deco.

• Een enorme besparing, zowel op materialen als in tijd • Op lengtespecificatie leverbaar = minder zaagwerk en snij-afval • Standaard verkrijgbaar in Rc 2.5, 3.0, 3.5 en 4.0 • Een luchtdichte afsluiting zonder extra handelingen dankzij het gepatenteerd Deco profielsysteem • Een stootvaste witte zichtzijde

Benodigde materialen bij bestaande systemen

Voor meer informatie kijk op onze website of bel 0493 - 49 81 11

IJGBAAR ERKR M KV

ET

NU O O

www.isobouw.nl/SlimFixDeco

20128002_Adv_SlimFixDeco_RenovatieTotaal_265x385.indd 1

OA

SlimFix® Deco: minder materialen, sneller verwerkbaar

IE K

BI

OF

ERN

CM RADLE E TO CICEERDE L D A R C TIF GECER

T M ® IS O L A

05-01-12 09:22

Productoverzicht Compacte (slag)boor-/ schroefmachines Makita introduceerde onlangs de nieuwste Lithium-ion (slag)boor-/schroefmachines. De kernwoorden die op deze machines van toepassing zijn: compact, duurzaam, ergonomisch en licht.

De ergonomische vorm van de handgreep van dit gereedschap is verbeterd waardoor het beter in de hand ligt.

Daardoor blijft ook het werken tot in de kleinste hoekjes comfortabel. Een geharde stalen tandwielaandrijving maakt de machines krachtiger en duurzamer. Standaard is een beveiliging tegen overbelasting en diepontlading aanwezig, maar de machines wegen 100 gram minder dan de oude modellen.

De verbeterde boor-/ schroefmachines kunnen zowel boren als schroeven; ze hebben een 4-polige motor en twee versnellingen. De BDF446RFX (foto) heeft een accuspanning van 14,4 V en de BDF456RFX is uitgevoerd als 18V Lithium-ion accumachine.

De slagboormachines uit de nieuwe serie kunnen zowel boren als schroeven als slagboren. De BHP446RFX heeft een accuspanning van 14,4V en de slagboormachine BHP456RFX heeft een zacht aandraaimoment van 36 Nm, weegt 1,8 kg en is uitgevoerd als 18V Lithium-ion accumachine.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 56, www.makita.nl

Isolatieplaat met garantie Kingspan Insulation en Strikotherm sloegen de handen ineen en ontwikkelden samen een PIR-EPS isolatieplaat Slim, geschikt voor de renovatiemarkt.

Kingspan Insulation BV, Winterswijk, (0543) 543 210, www.kingspaninsulation.nl Strikotherm, Raamsdonkveer, (0162) 514 750, www.strikotherm.nl

Ruimtebesparende voorwandoplossing Het Viega Eco Plus voorwandsysteem van Viega Nederland is voor de Nederlandse markt uitgebreid met een nieuwe Eco Plus module die is voorzien van het slechts 8 cm diepe Visign 1F reservoir. Deze uitvoering leent zich bij uitstek voor renovaties.

Het nieuwe reservoir kan worden geïnstalleerd met alle bedieningspanelen van de Visign for Life, Visign for Style en Visign for More modellen. Bij toepassing van sommige met batterijuitvoering is een afwerkdikte van 50 mm vereist. Het Viega Eco Plus 8 cm element biedt tal van praktische en innovatieve details die de montage vereenvoudigen. Zo bestaan de zelfdragende elementen uit gepoedercoate gesloten frames die niet alleen duurzaam zijn, maar ook absoluut stabiel en direct klaar voor verdere afwerking. Aan de bovenzijde van het element is een voorgemonteerde ½” aansluiting voorzien. De meegeleverde isolatiemat staat garant voor een optimale bescherming van het keramiek bij montage.

De bevestigingsset kan rechtstreeks op de wand, op de montagerail of onder 45 graden in een hoek worden gemonteerd. De uittrekbare voetsteunen kunnen zowel in een 50 mm alsook in een 75 mm brede staanderconstructie worden geïntegreerd. Alle elementen zijn voorzien van geïntegreerde nivelleringsvoetsteunen.

Het inbouwreservoir is geschikt voor een traploos instelbaar spoelvolume (6 tot 9 liter voor de grote spoeling en 3 tot 4,5 liter voor de kleine spoeling).

dakkapellen. De oude dakkapel wordt hierbij als het ware ingepakt. Over de bestaande, deels gestripte dakkapel, wordt een nieuwe polyester dakkapel gezet die is voorzien van isolatiemateriaal. Een goedkope manier om snel en effectief woningen te voorzien van een nieuwe dakkapel zonder veel overlast, met behoud van de bestaande en nog bruikbare onderdelen. De daadwerkelijke opbouw en uitvoering van dit type dakkapel wordt in overleg vastgesteld.

- Type BBP. Zijn de bestaande dakkapellen in een te slechte staat om het type Renovatie toe te passen, dan kan de dakkapel ook volledig vervangen worden, met het type BBP. Deze dakkapel is opgebouwd met een buitenzijde van hoogwaardig polyester met een glad afgewerkte gelcoat, óf met een laagje écht zink, gepatineerd koper, tin, aluminium, 3D koper, corten of messing. De binnenzijde is voorzien van isolatie en een afwerking van polyester, hout of gips. Ook hiervan wordt de daadwerkelijke opbouw en uitvoering in overleg vastgesteld.

Beers Bouwproducten BV, Medemblik, (0227) 71 23 62, www.beersbouwproducten.nl

Partner in toegankelijke deursluitoplossingen DICTATOR is al 80 jaar leverancier en fabrikant van innovatieve deursluitproducten en daarmee een begrip in de markt. De leveringsbetrouwbaarheid, productkwaliteit en de samenwerking met de klanten vormen hierbij nog steeds de uitgangspunten.

Viega Nederland BV, Naarden, (035) 538 04 42, www.viega.nl

Dakkapellen voor renovatie Veel bestaande dakkapellen voldoen niet meer aan de huidige wensen en eisen. Vaak is de constructie nog wel goed maar is de buitenkant slecht en…. voldoen de isolatiewaarden niet meer. Beers Bouwproducten BV heeft hiervoor twee types renovatiedakkapellen ontwikkeld.

Zoals de benaming al aangeeft is de nieuwe isolatieplaat samengesteld uit PIR (polyisocyanuraat) met glasvliesfolie aan beide zijden, en 20 mm EPS WDV 035 (polystyreen) , twee standaardproducten. Het in de fabriek samengestelde product levert uitstekende isolerende eigenschappen: bij een gelijke Rc-waarde is dit systeem 30 procent slanker dan vergelijkbare oplossingen in traditionele gevelisolatiesystemen. Het isolatiesysteem heeft wel een geringere meerprijs, maar daar staat tegenover dat ook een hogere luchtdichtheid wordt geboden, een betere detaillering en een verzekerde garantie op het systeem en de luchtdichtheid van het casco. Voor die verzekerde garantie werken Kingspan Insulation en Strikotherm nauw samen met gecertificeerde co-makers. Zij zijn speciaal opgeleid in het verwerken van het Strikotherm-Kingspan Slim-systeem.

Beide types worden veelal op grotere schaal, projectmatig toegepast, op maat uitgewerkt en geproduceerd.

- Type Renovatie. Renovatiedakkapellen worden toegepast op bestaande, constructief nog redelijke

Ook voor de renovatiemarkt heeft het bedrijf een aantal interessante producten in het programma. Voorbeelden daarvan zijn de Adjunct inbouwkettingsluiter, waarbij een draaideur mechanisch zelfsluitend gemaakt kan worden. Mooi weggewerkt in de deur. Samen met een DICTATOR deuropvanger een goed alternatief voor een conventionele dranger.

Speciaal voor montage aan de binnenzijde bij een naar buitendraaiende deur is de deuropvanger type 1400 ontwikkeld, zie foto. Dit product vangt de deur op en trekt deze geruisloos dicht. Wanneer er geen ruimte is voor verticale montage is het standaard ook mogelijk de opvanger horizontaal te monteren, door toepassing van een speciale horizontale cilinder.

DICTATOR Productie BV, Emmeloord, (0527) 61 34 56, www.dictator.nl

nr. 4 | september 2012

31

Het nieuwe CES OMEGA Mifare toegangscontrolesysteem is bij tal van organisaties toepasbaar. Het beheer en de programmering gaat online met de PC en draadloos via de Omega Mifare Access Points en Repeaters naar de apparaten bij de deur.

Dit zijn de Omega Mifare elektronische cilinders, beslag en wandlezers. De Access Points worden gekoppeld in het aanwezige TCP/IP-computernetwerk. De kabelloos te installeren OMEGA Mifare elektronische cilinder en het elektronische beslag, passen in elk PC slot en kunnen dus zonder bouwkundige aanpassingen worden geïnstalleerd.

De Omega Mifare apparaten zijn ook onafhankelijk van het computernetwerk te gebruiken en kunnen zelfstandig beslissen wie wel of geen toegang heeft. Daarnaast zijn de Omega Mifare cilinders, beslag en wandlezer ook bij uitval van het computersysteem te gebruiken (de cilinder en het beslag zelfs bij een complete spanningsuitval). Hierdoor wordt de veiligheid van de deuren optimaal gewaarborgd.

Voor meer informatie verwijzen wij u graag naar onze website.

CESnederland B.V.

Tel.: 055-5266890

Website: w w w.CES.eu/nl

Email: info@nl.ces.eu

Mifare_Adv_aangepast_CESnederland.indd 1

09-02-12 15:31

DE RENOVATIE SPECIALIST IN RAAM- EN DEURVERVANGING MET ALLE DISCIPLINES ONDER ÉÉN DAK! • • • • • • •

Gehele renovatietraject Barcode gecodeerd: track and trace Volledige verzorging bewonerscoördinatie Eigen productielijnen ramen en deuren Volledige logistieke ontzorging Eigen montageteams Duurzame Renovatie

FEDERATIE NEDERLANDSE DEURENINDUSTRIE 5

Advertentie RenovatieTotaal april 2012.indd 1

Voor meer informatie: www.raamendeurconcept.nl info@raamendeurconcept.nl Tel: 0523 - 625475 12-4-2012 16:29:21

Productoverzicht Glasrenovatie maakt vervanging overbodig Vervanging van kapotte ruiten is een kostbare zaak en lang niet in alle gevallen nodig. Glas Renovatie International (GRI) biedt een andere oplossing, namelijk het renoveren en veredelen van glasoppervlakken. Natuurlijk: als het glas in duizend splinters uiteen gevallen is, is alleen vervanging nog mogelijk.

Aangetast glas of beschadigd glas kan dankzij de renovatietechnieken van Glas Renovatie International tot nieuwstaat worden hersteld. Het bedrijf heeft al 25 jaar ervaring op het gebied van krasverwijdering.

Daarvoor werkt men met een polijstsysteem dat vanaf 1992 rechtstreeks geïmporteerd wordt uit de USA. GRI werkt volgens de NEN-norm 3264 die in 1997 is herzien. Ook bestaat de mogelijkheid het glas beter te beschermen en te voorzien van een zelfreinigende laag. Daardoor is het glas beter bestand tegen chemische stoffen zoals salpeter of kiezelzuur (cementsluier), kalk en luchtverontreiniging.

Glas Renovatie International, Bodegraven, (0172) 61 61 02, www.krasseninglas.nl

Zwevende ondervloerconstructie Om geluidsoverlast via vloeren te verminderen introduceerde Mavotrans de MavodBreak Isofloat. Met deze zwevende ondervloerconstructie wordt de dekvloer helemaal ontkoppeld van de constructievloer, maar ook van de wanden of andere aansluitingen met de bouwconstructie.

Voor ruimtes waar hoge eisen worden gesteld aan zowel de luchtgeluidsisolatie als de contactgeluidsisolatie naar de aangrenzende ruimtes, kan de zwevende ondervloerconstructie op maat worden ontworpen. Het Mavo-

SUPER SNELLE VERWERKING

VEILIGSTE KEUZE

dBreak Isofloat wordt door Mavotrans geleverd als een compleet systeem. De vloerconstructie bestaat uit verloren bekistingen die op speciale elastomeerblokken rusten. De wanden van de ruimte(s) waarin het systeem wordt aangebracht, worden rondom voorzien van een randisolatie. In de luchtspouw tussen de constructievloer en de zwevende dekvloer – tussen de elastomeerblokken – wordt minerale wol isolatie aangebracht.

Deze isolatie voorkomt een klankkast. Op de bekistingsplaten komt een PE-folie met daarop een betonnen dekvloer.

Mavotrans, Zoetermeer (079) 344 63 63, www.mavotrans.nl

Laser afstandsmeter Met passen en meten wordt tijd versleten! Gelukkig maken moderne hulpmiddelen het ons steeds makkelijker. Zoals de handlasermeter Prexiso X2 van Bouwlaseronline.

open als dichte trappen, en plaatst traptreden en stootborden binnen één dag, zonder hak- of breekwerk.

Twintrede wordt zowel toegepast voor renovaties in utiliteitsbouw als in woningen. Daarbij kan het gaan om herstel, maar ook om verfraaiing. Twintrede werkt met gelamineerd massief hout en dus niet met kunststof of CPL. De overzettreden worden geplaatst op een stalen, houten of betonnen ondergrond en zijn verkrijgbaar in onder andere de houtsoorten mahonie, merbau, beuken en eiken. Er zijn talloze opties om de trap een persoonlijk tintje te geven, waarbij ook trapleuningen en eventueel ledverlichting deel uit kunnen maken. De Twintrede kan worden voorzien van antislipstrips in rubber of RVS. Vios van den Hondel Trappen BV, Driebruggen, (0348) 505 200, www.trapidee.nl

Rabatdelen voor renovatie Rockpanel Lines2 zijn rabatdelen die zich prima lenen voor renovatie. De rabatdelen hebben dezelfde unieke eigenschappen als het Rockpanel plaatmateriaal. De extra brede delen zorgen voor een snelle en minder arbeidsintensieve verwerking.

De handlasermeter Prexiso X2 is te gebruiken om snel binnenwerkse maten tot 30 meter met een nauwkeurigheid van 1 mm te meten. Met één druk op de knop zijn de meetwaarden vervolgens te gebruiken voor het berekenen van oppervlaktes en volumes. De afstandmeter is een compact apparaat dat eenvoudig te bedienen is en daarmee een goed alternatief voor de meetband en/of duimstok. De afstandsmeter is overzichtelijk en heeft een display met twee regels. Men kan zowel met de achterkant als met de voorkant van het apparaat meten. Met behulp van de indirecte hoogtemeting is het ook mogelijk moeilijk toegankelijke hoogtes te bepalen.

Bouwlasersonline, Nieuwegein, (030) 2613783, www.bouwlasersonline.nl

In één dag een nieuwe trap Het vervangen of renoveren lijkt een tijdrovende en vooral rommelige klus. Twintrede® - onderdeel van Vios van den Hondel – biedt een oplossing voor zowel

Het Rockpanel Lines2 rabatdeel is bijna twee keer zo breed als het klassieke formaat. Het assortiment is uit voorraad leverbaar in diverse RAL kleuren, een Natural uitvoering en als geprimerd rabatdeel.

Beschikbaar in een smalle (S) uitvoering en een extra brede (XL) variant, in diktes van 8 en 10 mm.

Rockpanel producten combineren de robuuste eigenschappen van steen met de verwerkbaarheid en uitstraling van hout. Het basismateriaal basalt zorgt voor een grote vormvastheid van het plaatmateriaal en dus ook van de rabatdelen.

Daarnaast is het materiaal onderhoudsvriendelijk, licht van gewicht, brandveilig en ongevoelig voor vocht.

Rockwool B.V./ Rockpanel Group, Roermond, (0475) 35 30 00, www.rockpanel.nl

Afdekken en beschermen van vloeren, trappen, kozijnen en nog veel meer Easydek is voorloper op het gebied van slimme, handige en tijdbesparende afdekmaterialen voor het tijdelijk beschermen van het interieur van gebouwen, woningen en schepen tijdens nieuwbouw, renovatie en onderhoud.

Voor meer informatie en advies neem contact met ons op: 033 - 285 92 22

WEINIG AFVAL

WWW.EASYDEK.NL nr. 4 | september 2012

33

Kranige jongens!

Bouwboeken.nl Powered by

Nederlands Bouwkosten Instituut

Calculatie Voorbeelden 2012

Met behulp van de calculatie voorbeelden kan men direct zien welke materialen en manuren begroot dienen te worden.

Regelmatig komt het voor dat men een onzeker gevoel krijgt als men aan het calculeren is. Zit ik te hoog of te laag.

Vooral als het nieuwe onderwerpen zijn die men niet eerder berekend heeft.

Dit E-Book Calculatie Voorbeelden geeft de nodige steun bij de analyse van de werkzaamheden. Door het toenemende kleine werk is er een grote behoefte ontstaan naar dit soort gegevens. De calculatievoorbeelden kunnen gebruikt worden bij nieuwbouw, verbouw, uitbreiden, aanpassingen, groot en klein onderhoud, mutatie onderhoud, klussenwerkzaamheden en klantenwerk.

Bouwprijzen Calculatie Voorbeelden

2012

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Prijs: â&#x201A;Ź 29,95

(excl. BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

WWW.BOUWBOEKEN.NL Minder Uren Minder Mensen Minder Inspanning

Minder Kosten Minder Zorgen Minder Onderhoud

Meer Rendement

+31 (0)546-544724 www.all-up.nl

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

egalizer.nl Met een combinatie van specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-of-the-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

Arte Decor

Gips en cement ornamenten

De beste basis onder iedere afwerking!

nieuwenhuis.nl BRUGGEN WERKPLAATSEN WARENHUIZEN SCHOLEN WARENHUIZEN VIADUCTEN ZIEKENHUIZEN VERZORGINGSCENTRA MAGAZIJNEN SHOWROOMS PARKEERGARAGES CHEMISCHE INDUSTRIE SHOPPINGCENTRA EN MEER...

Meer weten?

Bel 073-548 24 82

STOFVRIJ STRALEN

Hurksestraat 18 A | 5652 AK Eindhoven T 0031 (40) 296 23 52 | M 0031 651 61 03 62 I www.artdecor.nl | E info@artdecor.nl

aquaplan

Productoverzicht Innovatieve glasproducten en breder assortiment Glasproducent Stolker Glas speelt in op de toenemende vraag uit de renovatie- en restauratiemarkt met nieuwe producten en een breder assortiment. Daarnaast nam Stolker onlangs een nieuw pand in Nieuwegein in gebruik.

dat de verdere watertoeloop stopt; binnen 5 a 10 minuten ontstaat er een werkbare situatie.

Het materiaal is verkrijgbaar in strooibussen van 800 gram en emmers van 5 kilo. Omdat het granulaat maar liefst 200 keer het eigen gewicht aan water opneemt, hebben de verpakkingen een absorptievermogen van respectievelijk 200 en 1000 liter.

IMSO (Internationale Milieu Service Organisatie), Amsterdam, (020) 642 60 11, www.imso.nl

De nieuwe productiefaciliteit maakt het Stolker mogelijk nog meer focus te leggen op specialistische marktcombinaties, specifiek op het gebied van monumentaal glas. Ook inspelen op de behoefte van de markt speelde een rol. Het nieuwe pand betekent tevens een uitbreiding van het assortiment en diensten. Zo wordt het brandwerende assortiment onder de loep genomen om nog beter in te kunnen spelen op de steeds strenger wordende veiligheidseisen.

Het assortiment is onlangs uitgebreid met dun lichtgewicht isolatieglas met een gewichtsbesparing van 50 procent, dat tevens koud buigbaar is. Levering van brandwerend isolatieglas is mogelijk binnen enkele werkdagen; normaal is de levertijd zo’n 4 tot 8 weken.

Stolker Glas is betrokken bij de renovatie van één van de monumentale blikvangers van Rotterdam, het historische pand Justus van Effen. Voor dit pand heeft Stolker Glas 5400 monumentale ruiten met Wiener Sprosse geleverd. De Wiener Sprosse zijn speciaal voor dit project en het dunne glas geproduceerd.

Montagetrap zonder voorloopleuningen De samenwerking van vier partijen leverde de aluminium Altrex montagetrap voor het veilig opbouwen van stalen steigers op. Met deze montagetrap zijn geen voorloopleuningen meer nodig. Dit biedt grote voordelen ten aanzien van opbouwtijd, veiligheid en investeringen.

Voor onderhoud en reparatie aan platte daken is het wel handig om eventueel water dat op het dak staat, eerst te verwijderen. Het waterabsorberende granulaat Imsorb van IMSO kan worden gebruikt om het dak, maar ook bijvoorbeeld de goot, snel droog te krijgen.

Het gebruik van het granulaat is eenvoudig: met het granulaat wordt een soort dijkje aangelegd van tweemaal de waterhoogte. Het materiaal absorbeert vervolgens het water en sluit ook hermetisch aan op de ondergrond. Aldus vormt het materiaal een dammetje

Verkrijgbaar bij: Steigerbouw Hoogeveen (www.steigerbouwhoogeveen.nl) en Van Thiel United (www.thiel.nl)

Glaslatten van gemodificeerd hout Het materiaal Accoya kan een uitstekend alternatief zijn voor tropisch hardhout. Leverancier Combifit gebruikt het gemodificeerde hout voor de productie van glaslatten voor de renovatie.

Accoya is gemaakt van grenenhout dat uitsluitend afkomstig is uit duurzaam beheerde plantages of bossen. Combifit garandeert een hoge duurzaamheid van de glaslatten op basis van een gepatenteerd proces dat is ontwikkeld door Accsys Technologies. Bij dit proces vindt houtmodificatie plaats met behulp van sterk geconcentreerde azijn; hiermee bereikt de producent vormstabiliteit, duurzaamheid en een hogere hardheid. Accoya is goed te schilderen, niet giftig en biedt een hoge weerstand tegen UV-straling bij transparante afwerking. Omdat het accoyahout minder zwelt of krimpt, gaan verf en laklagen bovendien langer mee, waardoor kan worden bespaard op onderhoudskosten.

Stolker Glas, Nieuwegein, (030) 285 54 00, www.stolkerglas.nl

Waterabsorberend granulaat voor daken

worden opgebouwd. Van Thiel United heeft stalen haken ontwikkeld waarmee de montagetrap eenvoudig kan worden opgehangen aan de leuningen.

De montagetrap zorgt voor extra flexibiliteit door het eenvoudig toepassen bij hoeken van gebouwen en obstakels. Uitgangspunt is dat er maar één montagetrap nodig is per montageploeg voor een steiger. Hierdoor vergt dit een lagere investering in vergelijking met voorloopleuningen, die vaak op de bovenste slag blijven gemonteerd. De Altrex montagetrap is in de huidige uitvoering geschikt voor slaghoogtes tot 2.20 meter en toepasbaar bij een groot aantal gerenommeerde stalen steigersystemen.

De montagetrap is ontwikkeld samen met de steigerafdeling van VolkerWessels bouwmaterieel. Het idee voor de steigertrap is afkomstig van Steigerbouw Hoogeveen.

Samen met Van Thiel United heeft Altrex hier een werkzaam model van kunnen maken. De montagetrap is uitgebreid in de praktijk getest, in aanwezigheid van onder andere de Arbeidsinspectie die positief reageerde.

Met de montagetrap kan de steigerbouwer op een veilige manier de leuningen voor de volgende slag maken. De nieuwe vloer kan veilig worden betreden omdat die al is voorzien van de permanente leuningen.

Hierdoor is het gebruik van voorloopleuningen niet nodig, maar kan de steiger wel op een veilige manier

Combifit, Velddriel, (0418) 63 89 80, www.combifit.nl

vinThermæ®, energieprestatie van kozijnen op maat.

Met vinThermæ ® kiest u kozijnen die voor uw EPC-berekening het gewenste rendement leveren. De Uw -waarde wordt op maat bepaald en op de projectbehoefte afgestemd, indien gewenst voor elk kozijn apart. De combinatie van houtsoort, glaskeuze en uitvoeringswijze van het gevel-element zijn hierbij leidend.

meer weten?.. www.vandevin.nl

Van de Vin ramen en kozijnen b.v., industrieterrein ‘De Poortmannen’ adres: De Geestakkers 8, 5591 RC Heeze, postbus 102, 5590 AC Heeze T: 0402241999, F: 0402241990, E: info@vandevin.nl, W: vandevin.nl

OP ZOEK NAAR EEN ZEER TOEGANKELIJKE EN BETROUWBARE DEURSLUITOPLOSSING?

Het kan met onze DICTA DICTA ATOR TOR 1400 en ADJUNCT 2500 deuropvanger en inbouwkettingsluiter

 Eenvoudige montage, ook ideaal bij renovatie  Geruisloos en sluitsnelheid instelbaar  Voorkomt het dichtslaan van deuren  De deur wordt altijd betrouwbaar gesloten  Energiebesparend Ook ideaal voor toepassing in bijv. ziekenhuizen en verzorgingstehuizen.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www. w dictator.nl w.

nr. 4 | september 2012

35

Tijdelijke lift nodig?

Reco Special Products biedt de totaaloplossing

Zo eenvoudig kan ventileren zijn Gebruiksvriendelijk Comfortabel Geluidsarm

Energiezuinig Optimaal binnenklimaat

De gebruiker staat centraal bij Reco Special Products. De

Het gebruiksvriendelijke CO2 gestuurde ventilatiesysteem OxyGreen CO2 Light zorgt voor een gezond, energiezuinig en comfortabel geventileerde woning. Afhankelijk van de luchtkwaliteit binnen de woning wordt er verse lucht de woning ingevoerd via zelfregelende toevoerroosters. Deze zijn Easy-Clean en garanderen een langere levensduur, wat de exploitatiekosten verlaagd. Voor een zekere afvoer van vocht is het systeem optioneel uit te voeren met een vochtsensor.

toegang tot de Reco-lift is daarom drempelloos en de lift is comfortabel en eenvoudig in gebruik (dmv drukknoppen die men gewend is van de vaste lift). Iedereen kan de lift gebruiken zonder uitgebreide instructies en gecompliceerde systemen met pasjes en/of bedieningskaarten. Dit is een direct voordeel bij gebruik in het openbaar, zoals een evenement of station.

Kijk voor meer informatie op onze website.

OxyGreen CO2 Light is eenvoudig en ideaal toepasbaar in de bestaande bouw.

Aralco NVS I Textielstraat 18a I 8790 Waregem (België) T +32 56 52 80 60 I F +32 56 52 80 65 I www.oxygreen.nl I info@oxygreen.nl

www.reco-lift.eu

SPECIAL PRODUCTS

Isolatie Neemt u graag risico’s?

Aqua Safe

®

geiservervangingsboiler

ICYNENE is een ecologisch thermisch isolatiesysteem uit Canada. Het bestaat uit het spuiten van een vloeibare veerkrachtige opencellige isoleerschuim. Door zijn snelle expansie (1mm materiaal wordt in 7sec 10cm isolatiemateriaal) en lichte densiteit kan u alles 100% luchtdicht isoleren. Icynene is blijvend flexibel en daarom uitermate geschikt voor het isoleren van allerhande daken, hout- en metaalconstructies…

Een ongeluk zit helaas in een klein hoekje. Met de Aqua Safe® haalt u het koolmonoxide gevaar uit uw woningen. Een veilig en gerust gevoel. Door de Aqua Safe® krijgen uw bewoners een gezonder binnenklimaat en meer comfort. De Aqua Safe® plaatst u op de plaats van de oude geiser en heeft verder geen onderhoud nodig na plaatsing.

Wenst u meer informatie kan u altijd terecht bij Dhr. Peter Denon Tel: 0032484.14.36.69 Email: Icynene.vdd@hotmail.com

Wilt u nog meer voordeel horen voor uw situatie? Neem dan contact op met Inventum.

Wij adviseren u graag. info@inventum.com of tel. 030-2748484

www.inventum.com

Wij zijn verdeler van dit product en zoeken voor Nederland zelfstandige plaatsers, bent u nieuwsgierig of heeft u interesse contacteer ons maar.

Icynene.indd 1

21-06-2012 14:07:01

Productoverzicht Campagne comfortabel doorwerken met AVT

ongunstige verhouding van bruto/ netto vloeroppervlak en complexere details.

Isodun bestaat uit een milieuvriendelijke kern en een volledig recyclebare duurzame kunststof folie. Er zijn diverse standaarduitvoeringen leverbaar: het Isodun basispaneel, Isodun paneel met 10 mm EPS, Isodun met 3 mm rubbergranulaat en een Isodun sandwichpaneel met staal, aluminium, glas, aluminiumcomposiet of een combinatie hiervan. De panelen zijn standaard leverbaar in de maten 1000 x 600 mm, 1000 x 300 mm, 600 x 500 mm en 600 x 250 mm. De – op maat geleverde - panelen worden verwerkt met kunststof (band)ankers, een flexibele, vochtuithardende MS-polymeerlijm, elastische pur en butyltape.

Onlangs lanceerde Makita de campagne ‘Comfortabel en langer doorwerken met AVT’. Met deze campagne benadrukt het bedrijf het belang van gezond werken door het reduceren van trillingen die vrijkomen bij gebruik van handgereedschap.

De door Makita ontwikkelde actieve Anti Vibratie Technologie (AVT) absorbeert de trillingen waardoor de machines voelbaar rustiger in de hand liggen. Hierdoor mag en kan de gebruiker tot 83 procent langer doorwerken met dit gereedschap. Tot en met eind september deelt Makita een gratis M4S SDS-MAX boor, zelfslijpende puntbeitel of koudbeitel uit bij aanschaf van een combihamer of breekhamer met AVT. Makita heeft een groot deel van de boor-, combi- en breekhamers met AVT voorzien van een actief aangestuurd contragewicht. Sommige machines zijn zelfs uitgerust met een antivibratie achtergreep.

Het komende nummer van het Makita magazine M is ook geheel gewijd aan AVT. Geïnteresseerden kunnen de M online lezen via www.makita.nl/m.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 56, www.makita.nl

Dun isolatiepaneel isoleert beter Het nieuwe isolatiepaneel Isodun realiseert met slechts 20 mm dikte een extreem hoge isolatiewaarde van Rd = 4,76. Dankzij de slanke belijning biedt Isodun architecten een ongekende ontwerpvrijheid, ook en vooral in renovatieprojecten.

De panelen passen vanwege hun geringe dikte van slechts 20 mm probleemloos in bestaande (oude) kozijnen, gevelconstructies en spouwruimtes. Een hogere R-waarde realiseren van een gevel of dak gebeurt vaak door een dikker isolatiemateriaal toe te passen. Zó dik dat dat problemen kan geven met de bestaande kozijnen. Met zijn 20 mm dikte past Isodun dus wel. Dikke gevelconstructies hebben ook vaak een

duurzaam. MONIER biedt naast de 30 jarige garantie op de functionele eigenschappen van de dakpannen tevens haar unieke 15-jarige Low Pitch System garantie.

Monier B.V., Montfoort, (0348) 47 65 11, www.monier.nl

Multispray voor onderhoud van machines en gereedschappen Multispray WD-40 laat bij het onderhoud van machines en gereedschap ook op moeilijk bereikbare plekken zijn sterke punten zien. Hetzelfde geldt voor de LED-telescoopzaklamp: dankzij haar vrij zwenk- en draaibare lichtkop schijnt ze zelfs tot in de verste hoekjes. Momenteel krijgt elke koper van een display met 24 bussen WD-40 met Smart Straw een gratis exemplaar van de zaklamp (zolang de voorraad strekt).

CRH Bouwmaterialenhandel BV, voor verkoopadressen zie: www.isodun.nl

Dakpannen voor platte daken Dakpannen worden in de meeste gevallen pas gelegd op daken met een hellingsgraad groter dan 15 graden.

Leverancier Monier ontwikkelde het zogenoemde Low Pitch Systeem, dat onlangs werd toegepast bij de renovatie van woningen met een dakhelling van 7 graden.

Het Low Pitch Systeem van Monier is toegepast bij de renovatie van 140 woningen in de Ambonwijk in Moordrecht. Vóór de aanpak bestonden de daken uit golfplaten.

De ontwikkeling van het Low Pitch Systeem vond plaats binnen de MONIER Groep en het systeem is op uitgebreide schaal getest in het Technical Centre van MONIER in Crawley UK. Hierbij zijn onder andere windtunneltesten en zogenaamde driving rain testen uitgevoerd.

Het systeem bestaat uit een combinatie van groot formaat betondakpannen en een hoogwaardig Spirtech® 400 RU dakfoliesysteem. In Moordrecht zijn rode dakpannen toegepast, maar het systeem is ook leverbaar met zwarte pannen. De voordelen van het Low Pitch System zijn dat deze vorm van dakbedekking ten opzichte van de traditionele vlakke dakbedekking leidt tot daken die permeabel zijn. Bovendien zijn ze onderhoudsarm, ventilerend, minder risicovol en

Multispray WD-40 kruipt direct naar de plek waar het nodig is. Met het middel zijn de meest uiteenlopende onderhouds- en reparatiewerkzaamheden veel makkelijker. Het verspreidt zich ook onder roestlagen zodat deze eenvoudig van het oppervlak kunnen worden verwijderd, het verdringt vocht en bereikt daarbij ook moeilijk toegankelijke plekken. De allrounder werkt als smeermiddel, onderdelenreiniger, roestoplosser, contactspray en corrosiebeschermer in één.

Met de Smart Straw is ook doseren kinderspel: met de gepatenteerde sproeikop kunnen zowel grote als kleine oppervlakken worden behandeld. Switchen kan eenvoudig, snel en schoon met een hand. Voor goed licht daarbij kan de LED-zaklamp zorgen, met draai- en zwenkbare lichtkop en magneet zodat ze gemakkelijk kan worden bevestigd. Tijdelijk gratis (zolang de voorraad strekt) bij een display met 24 bussen WD-40 met Smart Straw.

WD-40 Company Nederland, Utrecht, (030) 210 79 55, www.wd-40.nl

Dé opplus specialist!

PAM® heeft zich gespecialiseerd in het verhogen van galerij- en balkonvloeren, het verhogen van balustrades en het leveren van drempelhulpen. Het vloerverhoging systeem van PAM® onderscheidt zich door het lichte

Galerijverhoging en balkonverhoging

Balustrade verhoging

gewicht en de fraaie uitstraling. De gebruikte

by

materialen zijn bijzonder duurzaam en goed te onderhouden. Ook heeft PAM® een antislip bekleding die tevens afrekent met de waterplasjes. Door het verhogen van de vloer is de balustrade vaak te laag, hiervoor heeft PAM® een gepatenteerd verhogingsysteem.

Rubberen skeggen

Individuele aanpassigen, vlonders en hellingbanen

Postbus 800

T +31 (0)546 - 850466

7600 AV Almelo

F +31 (0)546 - 828812

E info@pamalmelo.nl www.pamalmelo.nl

Informatie ontvangen?

Bel 0523-657000 of e-mail: norstone@buiterbeton.nl

nr. 4 | september 2012

37

Valbeveiliging tijdens montage zonnepanelen

RSS

Roof Safety Systems

Zeker

75%

goedk dan ste

oper

igerbo

uw!

Roof Safety Systems

voldoet aan hoogste

Hét valbeveiligingssysteem voor hellende daken!

EN 13374 klasse C

In veel situaties toepasbaar • hellende daken • ook te gebruiken voor platte daken • brede en smalle dakranden, mastgoten en dakgoten • omkeerbaar hek • zelfs toepasbaar bij obstakels op de grond of in de gevel • staander in hoogte verstelbaar • snel en eenvoudig te (de-)monteren

Europese veiligeheidsnorm

• staander gewicht 10,6 kg

• hek gewicht 10,5 kg

Voordelen • hoogwaardig aluminium, zeer licht • zelfs bij een dakrand met een overstek tot 1 meter toepasbaar • géén losse onderdelen • kantplank gewicht 4,5 kg • snel en eenvoudig verplaatsbaar • geen beschadiging aan gevel en tuinen • eenvoudig ombouwen tot minder of meer meters • stapelbaar bij transport

• haakbeugel

Dit RSS-Systeem voldoet aan de til-norm (max. 25 kg) en is gecertificeerd door Aboma.

Het voldoet aan de veiligheidseisen volgens de Europese norm EN 13374 klasse C.

Tel. +31 (0)6 21 89 77 31 • info@rss-venlo.nl • www.RoofSafetySystems.com

Productoverzicht Veiligheidsschoenen met sportieve look Steel Blue breidt het assortiment veiligheidsschoenen uit met het sportieve model Fremantle. Deze schoen koppelt de veiligheidskenmerken en –eigenschappen van een werkschoen aan een sportief uiterlijk.

De zool van de Fremantle heeft een vlotte belijning, maar is tegelijkertijd voorzien van een hak. Hierdoor kan de schoen worden ingezet als echte veiligheidsschoen zonder in te boeten op veiligheid, comfort en voetgezondheid. De Steel Blue Fremantle is vanaf september 2012 leverbaar.

De schoenen van Steel Blue zijn uitgevoerd met een gepatenteerde multidichte schokabsorberende zool, Trisole™ Comfort Technology (TCTTM). Dit zoolsysteem absorbeert de schokken die anders door voeten, knieën, heupen en onderrug worden opgevangen. De toepassing van TCT™ resulteert in merkbaar minder vermoeide en pijnlijke voeten. De Fremantle is verkrijgbaar in de Europese maten 37 t/m 48, inclusief enkele halve maten.

Steel Blue levert alle schoenen standaard met dertig dagen niet-goed-geld-terug garantie. Wanneer de professional niet binnen dertig dagen kan merken dat de nieuwe schoenen als gegoten zitten en de vermoeidheid van de voeten is verminderd, dan ontvangt hij zijn geld terug.

Ningaloo Trading (importeur), Wormerveer, (075) 614 60 27, www.steelblue.nl

Haakse boormachine met extra korte boorkop Bosch ontwikkelde een haakse boormachine met een extra korte, verstelbare kop, speciaal voor ruimtes waar het voor standaard boormachines te krap wordt: de haakse boormachine GWB 10,8-LI Professional.

Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV

Volgens Bosch is dit de enige machine op de markt die een vijfvoudig verstelbare kop van slechts 11 cm met een volwaardige Auto-Lock-boorhouder heeft. De handgreep en de aandrijfschakelaar zijn bovendien extra lang, wat het werken in een ongunstige positie nog eenvoudiger maakt. De praktische accumachine is flexibel inzetbaar bij keukenmontage, klassieke inbouwwerkzaamheden of beursbouw. Zijn koppositie Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV kan in stappen van 22,5 graden van nul tot 90 graden worden ingesteld. Met een toerental van maximaal

1300 omwentelingen per minuut en een maximaal draaimoment van 11 Nm is de machine zelfs geschikt voor werkzaamheden in staal en hout, die veel kracht vergen. De maximale schroefdiameter is zes millimeter, terwijl de maximale boordiameter tien millimeter is.

De GWB 10,8-LI Professional werkt op een 10,8 volt wisselaccu met Lithium-Ion-techniek. Deze is compatibel met alle Bosch Professional machines van deze voltageklasse.

FEIN is de uitvinder van de inmiddels bekende oscillerende machines, de MultiMaster en de SuperCut. Door haar 45 jaren ervaring binnen deze productlijn levert het bedrijf de beste machines en accessoires. Zo is er voor normaal gebruik de MultiMaster zowel op 230V als op 14,4V Li-Ion, en voor zware toepassingen de onverwoestbare SuperCut.

Bosch, Breda, voor dealers zie www.bosch.nl

Parels voor waterdichte kozijnverbinding Bison Professional biedt dé oplossing voor kozijnfabrikanten die KOMO-gecertificeerde houten kozijnen willen uitleveren: de verbeterde Bison Professional TIFA-Tix®. Deze lijm zorgt voor een sterke en 100 procent waterdichte kozijnverbinding.

Kozijnfabrikanten kunnen met deze betrouwbare en duurzame verbindingstechniek volgens de nieuwe beoordelingsrichtlijn BRL 0819 ‘Verbindingstechnieken in houten gevelelementen’ (geldend vanaf 1 juli 2012) werken, zónder machineaanpassingen. Dankzij de vernieuwde receptuur kunnen zowel ruime als nauw passende verbindingen 100% waterdicht worden verlijmd.

Waar voldoende lijm zit, kan geen water binnendringen. Bij nauwe passingen is de kans groot dat er te weinig lijm in de verbinding achterblijft om een waterdichte verbinding te kunnen garanderen.

Producent Bison Professional voegt daarom minuscule parels toe aan de reeds beproefde Bison Professional TIFA-Tix®. Deze parels voorkomen dat teveel lijm uit de verbinding wordt geperst tijdens het opsluiten van het kozijn. De lijm is KOMO-gecertificeerd voor deuvel- en pen-en-gat verbindingen in kozijnen gemaakt van meranti, sapeli (mahonie), sapupira, iroko en oregon pine. De lijm is vullend, heeft een minimale klemtijd, is snel belastbaar en al na 4 uur op eindsterkte en is goed overschilderbaar.

De SuperCut heeft het unieke vermogen van 400 Watt en deze is zowel op 230V als op 18V Li-Ion leverbaar.

Beide machines zijn voorzien van het bekende FEIN snelwissel systeem. Hiermee kunt u in één handomdraai de accessoires wisselen (uitzondering MultiMaster Start). FEIN creëert voortdurend nieuwe toepassingen voor haar machines. Zo neemt het bedrijf met haar nieuwe lijn E-Cut zaagbladen opnieuw een voorsprong.

Het grootste voordeel van de Long-Life zaagbladen is dat ze drie keer langer meegaan. Daarnaast zagen deze zaagbladen circa 30 procent sneller.

De vertanding van een Long-Life zaagblad is een échte houtvertanding. Hiermee kunnen ook spijkers (tot ca. 4 mm) worden doorgezaagd waarbij de vertanding in takt blijft. Gipsplaat, kunststof, enzovoort, vormen eveneens geen probleem.

FEIN levert de vertanding zowel voor de MultiMaster als voor de SuperCut. Voor de SuperCut is er een lange uitvoering van 78 mm en een standaard uitvoering van 50 mm lang. Voor de MultiMaster is er alleen een uitvoering van 50 mm. In beide lijnen is er bovendien keuze uit verschillende breedtes.

Maak tijdens de introductie van Long-Life kans op 10 stuks GRATIS Long-Life zaagbladen. Kijk op www.fein.nl voor de flyer, vul de antwoordkaart in en stuur de kaart gratis op naar het antwoordnummer.

Fein, www.fein.nl

Flexim dakmortel

Bison Professional, www.bisonprof.nl; informatie over de lijm: www.tifa-tix.nl

Raamdorpelelementen BV

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.HeBlad.com

•

Elke kozijnmaat leverbaar

•

12 kleuren en 10 modellen

•

Levering 1 tot 4 weken

•

Geleverd in stalen bakken en rekken

•

Eenvoudig en snel te plaatsen

HeBlad Raamdorpelelementen BV - T 0497 - 36.07.91 - F 0497 - 38.09.71 - info@HeBlad.com RDE okt2010.indd 1

Voorsprong met nieuwe zaagbladen

30-9-2010 14:29:31

Het ultieme product bij reparatie en renovatie op het dak Nokvorst

Hoekkeper

Kilgoot

Dakraam

Producteigenschappen

Toepassingen

• Gebruiksklaar • Lichtgewicht • Blijvend flexibel • Stormvast • Direct waterafstotend • Verwerkbaar bij elke temperatuur • Internationaal gecertificeerd

• Vastleggen van nokvorsten en hoekkepers • Vastleggen van kant- en gevelpannen • Afdichten van kilgoten • Ondersteuning van loodaansluitingen • Verbeteren van aansluiting tussen dakpan en dakraam

flexim

®

Buys Ballotstraat 4, 1704 SK Heerhugowaard Telefoon : +31 (0)72 57 14 350 E-mail : flexim@flexim.nl Internet : www.flexim.nl

nr. 4 | september 2012

39

VERDUURZAAM UW WONINGBESTAND EN UPGRADE UW ENERGIELABEL.

KOSTON NEDERLAND B.V. IS DE SPECIALIST IN ENERGIE BESPARENDE SYSTEMEN Dankzij voortdurende intensieve research en ruim 35 jaar ervaring met praktisch alle isolatiematerialen en methoden, heeft Koston een unieke knowhow ontwikkeld voor energiebesparing en vochtproblematiek. Al sinds 1974 heeft Koston spouwmuren, daken en vloeren ge誰soleerd met de meest uiteenlopende producten. In de loop der jaren heeft Koston door ervaring en ontwikkeling een uitstekend productprogramma opgebouwd die aan alle hedendaagse kwaliteitsnormen voldoen.

De meeste isolatiesystemen brengen wij al in een halve dag aan!

Wij komen graag kosteloos en vrijblijvend bij u thuis om uw woning te inspecteren en samen met u de isolatiemogelijkheden te bekijken.

Brochures kunt u online aanvragen en wij staan u ook telefonisch graag te woord.

Tel: 036-5387550 WWW.KOSTON.NL

WWW.ISOLEER.NU

Biobased isoleren met BiofoamPearls速 Met EPS vergelijkbare plantaardige isolatiesysteem * 100% duurzaam * * Cradle 2 Cradle gecertificeerd * * Zeer lage Co2 footprint * * 100% biologisch afbreekbaar * * Uitstekende isolerende eigenschappen en brandveilig * * Voor nieuwbouw en renovatie * CM

CERTIFIED

Neonweg 151 | 1362 AG Almere | info@koston.nl | www.koston.nl