RenovatieTotaal februari 2013 by Nederlandse HandelsUitgaven BV

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 3 Februari 2013

Gr abonneatis ment?

RENOVATIE

TOTAAL

Mail info@re naar nov totaal.n atiel

BouwBeurs 2013

14 Spilcentrum volgens

concept Frisse Scholen

16 RDM Campus:

camouflage van installaties

22 Herstel van beton

DiViSiOn inSUlATiOn

Maak kennis met het uitgebreide assortiment van Unilin

ISOLERENDE DAKELEMENTEN EN ISOLATIEPLATEN Als opdrachtgever of ontwerper stelt u hoge eisen aan de gebouwschil. Unilin heeft het meest uitgebreide assortiment aan isolerende dakelementen en isolatieplaten. Denk daarbij aan duurzaamheid, maatwerkoplossingen en een zeer ruime keuze aan afwerkingen en toepassingsmogelijkheden. Unilin heeft de technische kennis en jarenlange ervaring om samen met u de optimale gebouwschil te ontwerpen en te realiseren.

Unilin insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - info.nl@unilin.com - www.unilininsulation.com

In dit nummer

Redactioneel

In de file

Even – in ieder geval vijf werkdagen – was de RenovatieBoulevard op de Bouwbeurs 2013 de drukste straat van Nederland. Er was bijna geen doorkomen aan; de vele bezoekers verdrongen zich voor de veelal relatief kleine stands. Zo’n tien mensen voor de stand veroorzaakten al een verkeersopstopping en achterstaanders die reikhalzend uitkeken naar het nieuwe product of systeem dat hier gepresenteerd werd. Geduld was een schone zaak. Het tekende wél de belangstelling die er was voor nieuws en informatie uit de renovatiewereld. Overigens stond dat niet alleen in de stands aan de RenovatieBoulevard, maar de oplettende bezoeker ontwaarde op heel veel plaatsen op de beurs nog veel meer nieuws. Opvallend daarbij was dat een groot aantal exposanten hun bouwproducten aanmerkten als ‘een innovatieve oplossing voor renovatie, maar ook voor nieuwbouw’. Voorheen stond toch vaak nieuwbouw voorop, en was het product óók een oplossing voor renovatie! Het op de hoogte blijven van de laatste productinnovaties en noviteiten blijkt altijd nog de belangrijkste reden om de Bouwbeurs te bezoeken. Een onderzoek vooraf gaf aan dat 43 procent van de (mogelijke) bezoekers daarvoor komt. Daarnaast is informatie vergaren over marktontwikkelingen (30 procent) én netwerken (22 procent) belangrijk. De focus van de Bouwbeurs op de renovatiemarkt maakt voor veel bezoekers een bezoek extra aantrekkelijk. Genetwerkt werd er m.i. volop, niet alleen door standhouders en bezoekers maar ook standhouders onderling én bezoekers onderling. Ook dát is netwerken. Voor wie de Bouwbeurs niet kon bezoeken – bijvoorbeeld door drukke werkzaamheden - geeft deze editie nog een aantal noviteiten. Bovendien maakte BouwTotaal – zusterblad van RenovatieTotaal - op de beurs BouwTotaal TV: video’s waarin exposanten aangaven wat zij voor nieuws hadden. Elke dag waren er vier tot zes items, vijf werkdagen lang. Daaronder ook heel wat renovatienieuws. Daarvoor hoeft u niet in de file te staan, maar gewoon nog even kijken op www.bouwtotaal-online.nl (klik op BouwTotaal TV, linksboven).

: Noviteiten

Project in beeld: Concept Frisse Scholen voor transformatie spilcentrum

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

COLOFON

16 4 5 7 13 19 21 22 24 27 29

Installaties: RDM Campus: camouflage installatietechniek Actueel Column André Thomsen OudNieuw Hout: Dak erop, in twee uur Installaties: Metamorfose De Monarch Installatienieuws Herstel van beton (2) Bouwkosten: Vervangen of overlagen teermastiek Bouwkosten: Reparatie van beton Productoverzicht

RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 6 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, open aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl www.deopmaakredactie.nl

Jaargang 3. nummer 1, februari 2013

Druk Dijkman, Diemen

Uitgever André Lardinois Hoofdredactie Carla Debets Redactie Frank de Groot Ronald van Bochove Paul Engels Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) 654660 E-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) 623852 E-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Fotografie cover Spilcentrum, Eindhoven, zie pagina 14

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 E-mail: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 1 | februari 2013

Actueel Nederlandse Restauratiebeurs; bruisend en levendig Op 18, 19 en 20 april 2013 wordt in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch de nieuwste editie van de tweejaarlijkse Restauratiebeurs gehouden. Drie dagen achtereen geeft de beurs een uitermate compleet overzicht van het Nederlands cultureel erfgoed. De Nederlandse Restauratiebeurs wil graag dienen als hét kennis- en informatieplatform voor iedereen die betrokken is bij cultureel erfgoed. Daarom kregen onder meer de drie beursdagen – na het succes van de voorgaande editie – weer een thema mee dat op verschillende manieren is uitgewerkt: - de eerste beursdag (18 april) is de dag van het digitale erfgoed. Hoe gaat de erfgoedwereld om met de digitale toekomst? - 19 april is de dag van de herbestemming. In het regeerakkoord wordt herbestemming expliciet genoemd als punt van aandacht bij monumenten, evenals bij het behoud van religieus erfgoed. - de laatste beursdag is de dag van het interieur. Daarbij gaat het onder andere over inspectie, restauratie en behoud. Behalve veel restauratieaannemers en restauratiearchitecten vindt u op de beurs ook veel vertegenwoordigers van overheden, kenniscentra en fondsen. Natuurlijk zijn er ook veel demonstraties van diverse restauratieambachten én specifieke lezingen, debatten, workshops en presentaties. Alle dagen kunt u zich bovendien aanmelden voor de excursies in de monumentale stad ‘s-Hertogenbosch. Met een historische bus wordt u van en naar de bestemming gereden.

Herbestemming Fort Rammekens Het gebeurt niet dagelijks dat ondernemers de kans krijgen hun ideeën te realiseren in een eeuwenoud fort en haar unieke omgeving. Staatsbosbeheer zoekt ondernemers die een commerciële bestemming kunnen geven aan Fort Rammekens, het zestiende eeuwse zeefort aan de Westerschelde bij Ritthem. Als voorbeelden noemt Staatsbosbeheer onder meer horeca, outdoor acti-

viteiten of een exclusieve camping. Het rijksmonument wordt momenteel gerestaureerd. Het is de bedoeling dat het fort in september 2013 wordt heropend. Het onderhoud van het fort en omgeving kost Staatsbosbeheer jaarlijks zo’n 60.000 euro. Maar omdat ook deze instelling te maken heeft met teruglopende budgetten, probeert Staatsbeheer door middel van een herbestemming van (een deel van) het fort inkomsten te verwerven. Dit helpt om

In Amsterdam, Heeswijk en Groningen organiseert Search de komende maanden eendaagse trainingen Asbest herkennen. Voorop in de training staat het leren herkennen van de vele soorten asbest en hoe daar mee om te gaan.

Minder onderhoud voor huurwoningen

Restauratiebeurs)

De komende jaren ondergaan 20.000 huurwoningen minder onderhoud. Veel huurders kunnen bovendien niet rekenen op dubbel glas of extra isolatie, of ze krijgen dit pas later dan gepland. En toch moet driekwart van de huurders meer huur gaan betalen. De NOS maakte deze resultaten onlangs bekend na een rondgang bij ruim 150 woningcorporaties. Verspreid over het land bezitten zij een miljoen sociale huurwoningen. Onder meer omdat het Rijk wil dat de corporaties samen 2 miljard euro aan ‘verhuurderheffing’ betalen, moeten ze fors bezuinigen. Vanaf 2014 stopt dan ook bijna de helft

(www.staatsbosbeheer.nl/rammekens).

Training Asbest herkennen

Meer informatie: www.restauratiebeurs.nl

Restauratie in beeld (foto: Nederlandse

Staatsbosbeheer het fort en het natuurgebied er omheen duurzaam in stand houden. Met een aantal ondernemers zijn al gesprekken gevoerd. Staatsbosbeheer staat echter open voor ideeën van eenieder die denk brood te zien in exploitatie van Fort Rammekens. Op de website van Staatsbosbeheer is daarom een folder en een onderzoek naar de zakelijke mogelijkheden van het monument geplaatst

nr. 1 | februari 2013

van alle corporaties met nieuwbouw. Vorig jaar bouwden de corporaties nog ruim 35.000 huur- en koopwoningen, aldus de NOS. Een kleine 687 miljoen euro levert het de corporaties de komende jaren op als zij besparen op onderhoud. Om de verhuurderheffing van 2 miljard euro te betalen, mogen de huren omhoog met maximaal 4,5 procent van de WOZ-waarde. Ruim driekwart van de corporaties zegt dat zij dit maximale percentage zullen aanhouden. Uit de rondgang blijkt verder dat de corporaties ook denken dat veel huurders de huur dan niet meer kunnen betalen. (bron: Vastgoedmarkt)

Vooral in oude gebouwen en woningen komt regelmatig asbest voor. De ontdekking komt nogal eens als een verrassing en zorgt dan voor vertraging van het sloop- en/of renovatieproces. Ook kan dit risico’s voor de gezondheid opleveren. Search heeft veel ervaring met asbestonderzoek, met de wijze van handelen na een asbestvondst en het aansturen van asbestsanering. De training is bedoeld voor mensen die beroepshalve met asbest in aanraking kunnen komen, zoals opdrachtgevers en onderhoudsmedewerkers van gebouwen, constructies en installaties. De kosten voor deelname zijn 215 euro. meer informatie www.searchopleingen.nl

Foto: Search

Column

Renovatie, motor voor innovatie

Tijdelijke verhuur leegstaande panden In een brief aan de Tweede Kamer heeft het H(erbestemmings)-team onlangs aandacht gevraagd voor het wetsvoorstel tot wijziging van de Leegstandswet. Het aanhangige wetsvoorstel brengt (nog) niet de bedoelde vereenvoudiging teweeg die nodig is om tijdelijke verhuur van leegstaande panden daadwerkelijk te bevorderen. De belangrijkste bezwaren van het H-team richten zich op de procedure die gevolgd moet worden voor vergunningverlening en de voorwaarden die een gemeente daaraan kan verbinden. Die stappen zorgen er voor dat de onzekerheid bij partijen omtrent het al dan niet voor 10 jaar kunnen verhuren van een leeg gebouw wordt vergroot. Daardoor bestaat het risico dat er niet voor tijdelijk verhuur wordt gekozen. In het belang van een economisch, sociaal-cultureel en duurzaam hergebruik van de bestaande gebouwenvoorraad pleit het H-team voor

het wegnemen van deze bezwaren. Om tijdelijk gebruik van leegstaande panden mogelijk te maken is een verandering in denken en werken noodzakelijk; het H-team heeft hier in verschillende notities op gewezen. Tijdelijk gebruik leidt, ook in deze economisch slechte tijden, tot (vernieuwende) producten die er anders niet waren gekomen en veelal ook tot een toename van de leefbaarheid en een economische impuls. Het Nationaal Programma Herbestemming is een initiatief van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Het programma stimuleert herbestemming en initieert antwoorden op de groeiende vraag van leegstand zoals die in het architectuur- en monumentenbeleid van de Rijksoverheid is onderkend. Het Nationale Programma Herbestemming werkt hierin samen met velerlei partijen in een gezamenlijke agenda herbestemming. Voor meer informatie www.herbestemming.nu

Subsidies voor zonne-energie AgentschapNL opende onlangs het subsidiepotje voor de Energie Investeringsaftrek (EIA 2013). Zo kan bijvoorbeeld subsidie worden verkregen voor het opwekken van duurzame energie in de gevel. De renovatie van zwembad van het Recreatiecentrum Zevenkampse Ring in Rotterdam is hier een mooi voorbeeld van. Voorwaarde voor het verkrijgen van subsidie is dat de geïnstalleerde panelen een gezamenlijk piekvermogen moeten hebben van 90 Watt. Voor de subsidie komen ook de omvormer, de aansluiting op het elektriciteitsnet en eventueel ook het zonvolgsysteem in aanmerking. Behalve de besparing op energiekosten kan een dergelijk zonnepanelensysteem in de gevel nog een besparing opleveren, namelijk als de panelen slim worden ingezet: in plaats van andere materialen voor de gevelafwerking. De oude gevel van het zwembad in Rotterdam was al lang aan vervanging toe. In eerste instantie werd gekeken naar een vliesgevel met geëmailleerde glaspanelen. Deze zouden het zwembad niet alleen in een modern jasje

Hoe staat de bouwmarkt er in 2013 voor? Afgaande op de CBS-statistieken niet best. De omzetcijfers blijven dalen en afgaande op de dramatische daling van het in 2012 aan architecten opgedragen werk is het dal bepaald nog niet bereikt. Dat het moeilijke tijden zijn is overduidelijk: De crisis is nog lang niet voorbij, het consumentenvertrouwen is laag, het verkrijgen van financiering is lastiger en het regeringsbeleid werkt ook niet echt mee: De aangekondigde belasting op verhuurders zal ongetwijfeld tot een forse verlaging van de bouw-budgetten leiden. Toch zijn er ook lichtpuntjes: Dat de onderhouden renovatie-sector minder conjunctuurgevoelig is dan de nieuwbouw blijkt nu ook duidelijk uit de statistieken: de cijfers van de ‘niet-nieuwbouw’ zijn beduidend minder slecht. Ook het langere-termijnperspectief biedt volop kansen. De voortgaande veroudering van de woningen gebouwenvoorraad betekent onafwendbaar een toename van de onderhouden renovatie behoefte. De toenemende leegstand van kantoren, winkelcentra en bedrijfsterreinen betekent een toename van de transformatiebehoefte. De veranderingen in de zorg en het onderwijs en de revitalisering van ons erfgoed betekenen een groeiende aanpassingsbehoefte. In zowel schaarste- als leegstandsgebieden groeit de behoefte aan gebiedstransformatie. En de enorme opgave om de bestaande gebouwenvoorraad duurzamer en energiezuiniger te maken is alleen oplosbaar in combinatie met groot-onderhoud en renovatie. De gebouwenvoorraad vormt met 40% van het totaal niet alleen de grootste energiegebruiker in de EU, maar ook de omvangrijkste en meest rendabele mogelijkheid voor energiebesparing. Naast kansen zijn er ook bedreigingen: De renovatiesector heeft nog steeds een zwak ‘oplap’-imago, een zwakke organisatie en een - in vergelijking tot de toeleverende industrie - zwakke positie in onderzoek en kennisontwikkeling. Daar moet snel in worden geïnvesteerd. Daar is ook alle reden voor. De renovatiesector heeft alle kenmerken van een duurzame bedrijfstak, en duurzaamheid loont! Uit recent onderzoek van de Harvard University blijkt dat bedrijven die duurzaam ondernemen 4,8 procent meer rendement opleveren. Dat hangt niet alleen samen met de duurzaamheid van het product en de groeiende markt voor duurzame producten, maar vooral ook met de duurzaamheid van het bedrijf en de wijze van werken: duurzaamheid als motor voor innovatie. Renovatie en innovatie liggen in elkaars verlengde. Wie dat voor ogen houdt, heeft het in deze crisiswinter wat minder koud. André Thomsen

steken, maar zijn ook onderhoudsarm. De glaspanelen zien er echter bijna hetzelfde uit als amorfe zonnepanelen, zodat ook deze optie is overwogen. De investering bleek zo’n twintig euro per vierkante meter hoger, maar jaarlijks zou deze gevel ruim tien euro per vierkante meter opleveren, bij de huidige energieprijzen. Dus met twee jaar was deze extra investering al terugverdiend. En dan zijn de subsidies op de gevel nog niet meegerekend. De Groot & Visser leverde het zwembad eind 2012 op.

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

www.toiletservicetwente.nl droogtoiletten voor renovaties

nr. 1 | februari 2013 Toiletservice Twente.indd 1

5 19-12-12 15:46

LaDura: De stootvaste vezeLversterkte gipskartonpLaat LaDura is een opmerkelijk stootvaste gipskartonplaat. Hij is extra brandveilig, bijzonder vochtwerend, ongekend geluidsisolerend en zeer geschikt voor zware belastingen. Bovendien kunt u nog steeds met 0,6 mm staalprofielen werken. Meer weten? Bel voor technische info: 0596 64 93 33.

www.siniat.nl

OudNieuw Een oude boerderij in Groot Ammers, gebouwd begin 1900, kreeg door een ingrijpende verbouwing een compleet nieuw en fris aanzicht. Architektenburo Bikker BV maakte het plan voor de metamorfose waarbij ook de aanbouw, de schuren en het terrein werden betrokken. Daardoor ontstond één geheel en komt het pand beter tot zijn recht. Gevels en dak van de boerderij waren beeldbepalend omdat de voorliggende weg als het ware om het pand heen ligt. De bestaande metselwerk gevels kregen een gestukadoorde plint en de

gevels zelf zijn behandeld en geschilderd. In de gevels zijn naast enkele gehandhaafde gevelopeningen nieuwe openingen gemaakt aan de hand van het vernieuwde gevelontwerp. Alle openingen zijn voorzien van nieuwe houten kozijnen. De dakpannen op het bestaande dak zijn vervangen door een rieten kap om een meer landelijk beeld te creëren. Meerdere dakkapellen onderbreken het grote dakvlak en zorgen voor een optimale benutting van de ruimte op de verdieping. (Foto’s: Architektenburo Bikker BV)

Uitdaging!

Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En is het project in 2011 of 2012 opgeleverd? Laat het ons weten! Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (info@handelsuitgaven.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats!

nr. 1 | februari 2013

Actueel

Ere wie ere toekomt … Tijdens de Bouwbeurs in Utrecht, van 4 tot en met 9 februari j.l. werden er niet alleen producten getoond, lezingen gehouden en contacten aangeknoopt. Er werden ook prijzen uitgereikt, en daarbij vielen ook een aantal renovatieprojecten die eer te beurt. Eigenlijk heeft bijna elke prijs of award tegenwoordig wel een categorie renovatie, en terecht. Op dinsdag 5 februari werden de jaarlijkse PassiefBouwen Awards bekend gemaakt. Het leverde dit jaar vier winnaars op, waarvan twee renovatieprojecten. Want hoewel er een categorie Woningen Renovatie was, viel ook in de categorie Overige Gebouwen een renovatieproject in de prijzen. Tijdens het Gala voor de Nederlandse Bouw - op woensdagavond 6 februari - zijn weer de tweejaarlijkse Nederlandse Bouwprijzen uitgereikt.

PassiefBouwen Awards In de categorie woningen Renovatie ging de Award naar een combinatie van twee projecten met gerenoveerde appartementen in zowel Nieuwkuijk als Haarsteeg. De hoogwaardige passiefrenovatie betreft twee gelijksoortige blokjes woningen van een soort dat op honderden andere plaatsen voorkomt. Op creatieve en inspirerende wijze wordt getoond dat een vrijwel gelijksoortige technische aanpak toch tot een verschillende verschijningsvorm kan leiden. Het veelal gehoorde vooroordeel over eenvormigheid wordt overtuigend gelogenstraft. Opdrachtgever Stichting Woonveste in Drunen werkte voor de renovatie samen met KOW Architectuur Eind-

Appartementen Nieuwkuijk

hoven en aannemer De Bonth van Hulten Nieuwkuijk. De jury gaf aan dat deze categorie zonder meer de moeilijkste was: alle genomineerde projecten tonen op overtuigende wijze aan dat er in de bestaande bouw uitstekend passief kan worden gerenoveerd, ook bij complexen met een monumentaal karakter. Daarom had de jury het liefst drie awards toegekend. Uiteindelijk viel de keuze op de projecten in Nieuwkuijk en Haarsteeg, omdat die laten zien dat bij gelijksoortige complexen al een grote variatie mogelijk is en omdat de gekozen aanpak op zeer grote schaal tot navolging kan inspireren. De initiatiefnemers van het kantoor in Middelburg (RDH Vastgoed Middelburg) kozen – aldus de jury wel voor een heel bijzondere aanpak: een oude graansilo verbouwen tot een modern passief kantoor. Dit gebouw was één van de nominaties in de categorie Overige Gebouwen. Rothuizen Middelburg tekende voor het project en de bouw werd uitgevoerd door Rothuizen Bouwmeesters Middelburg. De spectaculaire functieverandering werd hier gekoppeld aan de niet bescheiden ambitie om tot passiefniveau te komen. Velen hadden een mislukking voorspeld gezien de moeilijkheidsgraad en het extreme ambitieniveau. Het is duidelijk zichtbaar dat de betrokkenen op het gebied van passief bouwen al grote ervaring hebben opgedaan, want ook deze ‘mission impossible’ is uitstekend geslaagd. De jury had het niet eenvoudig met de toekenning van de award in deze categorie met vier projecten die nogal ongelijksoortig zijn, maar dat is ook onvermijdelijk in deze categorie. Dat ze allemaal ook nog heel hoogwaardig zijn, maakt het nog lastiger. Na vele ronden bleven de juryberaadslagingen hangen op de keuze tussen Nimmerdor (een multifunctionele nieuwbouw in Grijpskerke) en de Graansilo. Een moeilijk integraal project met voorbeeldige voorlichting moest worden afgewogen tegen een onverwacht uniek innovatief project waarbij een gebouw, dat in de ogen

Graansilo Middelburg

nr. 1 | februari 2013

De Karel Doorman in Rotterdam

van sommigen alleen nog gesloopt kon worden, werd getransformeerd tot een hoogwaardig passief kantoor. Na vele discussies besloot de jury twee awards uit te reiken in deze categorie, waarvan dus één voor de Graansilo in Middelburg.

De Nederlandse Bouwprijs De publieksprijs van De Nederlandse Bouwprijs was voor het appartementenblok De Karel Doorman (door Royal HaskoningDHV / Ibelings Van Tilburg architecten) in Rotterdam. Deze inzending was één van de genomineerden in de categorie Gebouwen. De herontwikkeling van het pand demonstreert het benutten van de draagkracht van de bestaande constructies van het voormalige winkelpand Ter Meulen en het combineren van stedelijke verdichting met behoud van een jong monument. Op het bestaande winkelpand is een 16-laags appartementenblok gebouwd, waarbij drie elementen van groot belang waren: het verborgen draagvermogen, de wijziging van het constructieve systeem van het bestaande gebouw en een extreem lichte ‘optopping’. Het project wordt aangemerkt als ‘licht bouwen’. De jury noemt het gebouw een prachtig voorbeeld van stedelijke verdichting. Door de innovatieve constructieve aanpak is op veel grondstoffen bespaard en ook de toepassing van lichte bouwmaterialen is uniek. Er is bovendien slim gebruik gemaakt van

Rentovloer

de reservecapaciteit van de bestaande draagconstructie. De – aanvankelijke – trillingsproblematiek in de lichte optopping is uiteindelijk goed opgelost. In de categorie Bouwmaterialen & -systemen is de Nederlandse Bouwprijs gewonnen door Rentovloer van Mulder Obdam bouw. De Rentovloer is een lichtgewichtvloer – 30 kg per vierkante meter - voor de vervanging van een houten balklaag in bestaande woningen. De vloer kan in korte tijd door twee mensen worden geplaatst, zonder veel overlast en met een hoge isolatiewaarde. De vloer bestaat uit gerecyclede kunststof liggers die met wapening zijn versterkt, isolerende EPS elementen, dampremmende/dampdichte folie en een toplaag van FSC underlayment. De vloer is ongevoelig voor vocht en is daarom in vochtige gebieden een ideale oplossing. ‘Een slimme en snelle oplossing’, zo oordeelde de jury. ‘Door de efficiënte inzet van arbeid en de recyclebaarheid van de vloer is deze inzending de meest opvallende en duurzame innovatie in deze categorie.’

Nog meer Beursnieuws De échte kunststof renovatieput In RenovatieTotaal nummer 6 2012 ging helaas iets mis met de foto bij het bericht over de Aquaberg kunststof renovatieput, die ook te zien was op de Bouwbeurs. Hierbij nogmaals het bericht, nu met de juiste foto. Bij renovatiewerkzaamheden wordt vaak over de bestaande badkamervloer een nieuwe tegelvloer aangelegd. Probleem is dan dat de vloerput te laag komt te zitten. Een installateur zal een nieuwe vloerput moeten plaatsen om het probleem op te lossen. Maar door het hak- en breekwerk, kunnen ongewild lekkages ontstaan. De renovatieput wordt gewoon over de bestaande vloerput heen geplaatst, zodat een aanzienlijke

Vier innovaties voor het dak besparing in tijd én geld wordt bereikt. De renovatieput is geschikt voor de modernste en dunste tegels, leverbaar in vier diktematen: 5, 6, 7 10 mm en alléén in een formaat van 146 x 146 mm. Aquaberg B.V., Hoevelaken, (033) 299 80 50, www.aquaberg.nl

Ubbink introduceerde maar liefst vier innovaties voor het dak. Om de producten daadwerkelijk ‘in huis’ te krijgen, moet soms nog even geduld worden uitgeoefend. De Universele Ubiflex dakdoorvoerpan, inclusief schaal, is geschikt voor iedere gewenste hellingshoek tussen de 15 en 55 graden en voor ieder type pan. Daardoor is geen voorraad meer nodig van diverse pannen. Deze pan is geschikt voor ieder type dakdoorvoer ø125-ø131, is eenvoudig te installeren en medio juli 2013 verkrijgbaar. De Kompakt Schoorsteen 2.0 is de nieuwe, universele verzamelkap voor rookgas- en ventilatieluchtsystemen en rioolontspanning en eveneens geschikt voor alle dakhellingen (15 – 55 graden). De nieuwe schoorsteen is eenvoudig en snel te monteren door de haakse doorbreking van het dak. De

schoorsteen 2.0 is medio juli 2013 verkrijgbaar. De WaterpRoof Plakplaat is een universele plakplaat, die speciaal is ontwikkeld voor de dakdoorvoer op het platte dak met een PVC, EPDM of bitumen dakbedekking. De geïntegreerde folie in de plakplaat zorgt voor een 100 procent waterdichtheid. Medio april 2013 is deze plakplaat verkrijgbaar. Ubiflex Ribbel is speciaal ontwikkeld voor dakpannen en gegolfde dakbedekkingen. De vertrouwde loodvervanger Ubiflex is ‘opgerekt’ en voorgevormd. Daardoor is het eenvoudiger én sneller waterdichte aansluitingen te maken op dakpannen en (sterk) gegolfde dakbedekkingen. Ubiflex Ribbel is reeds verkrijgbaar. Ubbink Nederland, Doesburg, (0313) 480 200, www.ubbink.nl

Balustradeverhoging en antislip PAM heeft voor het verhogen van balustrades een eenvoudig en gepatenteerd systeem. In veel gevallen voldoet de balustradehoogte na het verhogen van de galerij- of balkonvloer niet meer aan de eisen van het Bouwbesluit. Ook introduceerde PAM een nieuwe antislip bekleding voor galerijen.

Panklaar dakenconcept De Mâr Houtkonstrukties, al jaren lang actief in duurzame en energiezuinige projecten, toonde een bijzondere noviteit: het ‘Panklaar’ dakenconcept voor zowel renovatie als nieuwbouw. Een revolutie in de ontwikkeling van zonnepaneeldaken, met een energieopbrengst die drie maal hoger ligt ten opzichte van de huidige PV systemen, aldus De Mâr Houtkonstrukties. Het bedrijf ontwikkelde in samenwerking met Dimark Solar een prefab full integrated modulair zonnepaneeldak. Het systeem bestaat uit een zeer hoogwaardig geïsoleerd zelfdragend dak, dat vooraf in de fabriek geheel wordt voorzien van zonnepanelen. De pane-

len wekken niet alleen stroom op, maar dragen ook bij in de opwekking van warmte. Het Panklaar Dakenconcept bestaat uit houtskeletbouw dakelementen die aan de binnenzijde compleet zijn afgewerkt en constructief geheel zelfdragend zijn. Met dit concept worden de lappendekens van de huidige zonnepaneelsystemen voorkomen. Het modulaire systeem houdt bovendien rekening met de vele obstakels zoals die voorkomen op de Nederlandse daken. Dakvensters, dakkapellen en/ of dakdoorvoeren zijn allemaal te integreren in de panelen.

PAM heeft voor de verhoging van de balustrade een verbinding die zowel de oude als de nieuwe leuningbuis omklemt. Door de klemmende bevestiging is het niet noodzakelijk om gaten te boren in de bestaande balustrade, zodat ook de conservering niet wordt aangetast. De balustradebeugel is standaard geproduceerd uit RVS, de dikte is afhankelijk van de hoogte van de ophoging: hoe hoger, hoe sterker de beugel moet zijn en dus hoe dikker. Het is echter ook mogelijk te kiezen

voor andere metalen, bijvoorbeeld voor verzinkte ijzer. Veelal vormt een ronde leuningbuis een prettige en ergonomische leuning. De nieuwe antislip bekledingen zijn zowel binnen als buiten toe te passen en al of niet te gebruiken op de gepatenteerde PAM Systeem Constructie. De bekleding bestaat uit een glasvezelversterkte PVC rug, met aan de bovenzijde een duurzame kunststof coating met cilindervormige pvc korrels. De bekleding heeft een dikte van circa 6 tot 7 mm, met een gewicht van zo’n 200 gram/m2, en is vormvast. De bekleding heeft een uitstekende stroefheid (R13) en is branden rookveilig (Cfl – S1). Door de opbouw van de mat – met gaatjes – kan het water goed wegstromen. PAM, Almelo, (0546) 85 04 66, www.pamalmelo.nl

De Mâr Houtkonstrukties B.V., Grou, (0566) 62 40 01, www.demar.nl

nr. 1 | februari 2013

Actueel Hulp voor tegelzetters Met als doel het voorkomen van rugklachten ontwikkelde PCI – in Nederland vertegenwoordigd door BASF Construction Chemicals – de MultiBuddy voor tegelzetters. Met behulp van het gereedschap kan de tegelzetter egalisatielagen of lijmbedden aanbrengen waarop tegels, tapijt, siergrind, vinyl of parket wordt gelegd. De MultiBuddy bestaat uit een stabiele kunststof greep met verwisselbare afsteunpootjes waarmee in het lijmbed is af te steunen zonder vieze handen te krijgen of het lijmbed te verstoren. Dit biedt vooral voordelen bij het leggen van grotere vloertegels waar een tegelzetter vaak ver moet reiken om het lijmbed strak aan te brengen. Naast ergonomische voordelen is met het hulpmiddel ook efficiënter te werken. De MultiBuddy is winnaar van de FNV Arboprijs 2012. BASF Nederland B.V. Construction Chemicals, www.PCI-Afbouw.nl

Biologische onderlaag voor zwevende dekvloeren Soundac UnderSpecial BIO bestaat uit mechanisch geweven vezels van stelen van planten uit de Malvaceae familie. Het materiaal is voorzien van een dunne PE-folie ter bescherming. Soundac UnderSpecial BIO rot niet en is niet onderhevig aan insecten en schimmels. Soundac UnderSpecial BIO is speciaal ontwikkeld voor zwevende anhydrieten cementdekvloeren. Het materiaal combineert een goede geluidsisolatie met hoge technische prestaties. De onderlaag is daarnaast volledig opgebouwd uit biologische materialen. Bij montage adviseert Acoustic & NoiseReduction ook biologische randstroken te monteren. Naast deze onderlaag voor zwevende dekvloeren heeft het bedrijf ook een biologische onderlaag voor parket en laminaat. Acoustic & NoiseReduction BV, Heerhugowaard, (072) 57 27 390, www.anr.nl

Houtvezel isolatie voor renovatie STEICO stond op de Bouwbeurs met milieuvriendelijke isolatiesystemen uit natuurlijke houtvezels. Zoals de STEICOspecial platen, het beproefde isolatiesysteem voor dakrenovatie, dat van buitenaf direct op de kepers geplaatst kan worden. In het ideale plaatje wordt meestal eerst het gebied tussen de dakbalken of –kepers geïsoleerd, bijvoorbeeld met de flexibele houtvezelplaat STEICOflex uit het STEICO bouwsysteem.

ding van de houtvezels komt hier tot stand door de natuurlijke bindmiddelen die in het hout aanwezig zijn. De platen zijn verkrijgbaar in een dikte van 60, 80, 100 en 120 mm, en afmetingen van 1880 x 600 mm. De platen schuiven met veer- en groefverbindingen in elkaar, aan alle vier zijden. Hierdoor wordt ook de winddichtheid en waterafvoer gegarandeerd. Van Drimmelen Toelevering BV, Zwijndrecht, (078) 61 07 207, www.vandrimmelen.nl

Compact en zeer efficiënt spuitpistool Speciaal voor het seriematig spuiten van kleine en complexe onderdelen, introduceert WSB Finishing Equipment een geheel nieuw ontwikkeld spuitpistool met de naam SATAminijet 1000 K. Dit lichtgewicht spuitpistool kan naar keuze op een pompinstallatie of drukvat worden aangesloten en is ook leverbaar als bekerpistool. De SATAminijet 1000 K is compact, heeft een gering gewicht en een speciale ergonomische vormgeving die het werken voor de gebruiker gemakkelijker en aangenamer maakt. Daarom kan het spuitpistool ook uitstekend voor langdurige werkzaamheden wor-

den gebruikt. Het pistool is eenvoudig te bedienen en kan zeer nauwkeurig worden ingeregeld. De SATAminijet 1000 K is leverbaar met RP hogedruktechnologie (Reduced Pressure – verminderde verstuivingsdruk). Deze geoptimaliseerde hogedruktechnologie garandeert een maximale applicatiesnelheid dankzij overdrachtsratio’s van meer dan 65 procent. Het nieuwe spuitpistool van WSB Finishing Equipment is verkrijgbaar met de spuittipgrootten 0,3, 0,5, 0,8, 1,0 en 1,2. Voor het verspuiten van kleine hoeveelheden lak is de SATAminijet ook in een onderbekerversie leverbaar met spuittipgrootte 1,4.

WSB Finishing Equipment BV, Utrecht, (030) 241 41 55, www.wsb-sata.eu

Alles-in-één zolderisolatiesysteem Isover introduceert een nieuw zolderisolatiesysteem: Isover Sonestrong Pro. Met dit complete systeem zijn hellende daken snel, duurzaam én decoratief na te isoleren. Isover Sonestrong Pro is een snel en eenvoudig te verwerken isolatiesysteem. Het bestaat uit isolatieplaten (80 of 100 mm), basis-, randen tussenprofielen en bevestigingsschroeven, samen verpakt in handig draagbare dozen. De stevige glaswolplaten zijn

Maar als de dakbalken slank zijn volstaat een isolatie ertussen meestal niet om aan de huidige isolatienormen te voldoen. In dat geval kan ook isolatie worden aangebracht op de balken, onder de pannen. Hierdoor wordt de ruimte onder het dak ook niet meer nadelig beïnvloed. De isolatieplaten zijn samengesteld uit natuurlijke houtvezels; deze worden geproduceerd volgens het zogenaamde ‘natte’ procédé, een beproefd productiesysteem dat al vele tientallen jaren bestaat. De bin-

nr. 1 | februari 2013

voorzien van een dampremmende tussenlaag én een witte, stootvaste toplaag en bieden zo isolatie en afwerking in één. Met de profielen is eenvoudig een raamwerk te maken en door de flexibiliteit van de glaswol zijn de platen gemakkelijk op elkaar en in lastige hoeken aan te sluiten. Met Isover Sonestrong Pro zijn Rc-waarden te behalen van 2,0 (80 mm) en 2,5 (100 mm) m2K/W. Het systeem is daarnaast duurzaam in gebruik vanwege de zeer stootvaste toplaag en de dampremmende laag

onder de witte toplaag beschermt het dak tegen vochtproblemen. Saint-Gobain Isover, Vianen, (0347) 35 84 00, www.isover.nl

Tape voor extreme omstandigheden Tesa introduceerde een zelfhechtende tape die onder extreme omstandigheden dienst kan doen. De tape hecht aan zichzelf en kan dus onafhankelijk van de ondergrond worden toegepast. De tesa Xtreme Conditions tape kan zowel binnen als buiten worden toegepast, en zelfs onder water. De tape is bestand tegen brandbare materialen, chemische stoffen, oliën, zuren, oplosmiddelen, zout water, UV-straling en temperaturen van – 60 tot + 260 graden Celsius. De tape bestaat uit flexibel materiaal dat zich aanpast aan de ondergrond, dus ook bijvoorbeeld ‘ribbels’ in leidingen vormen geen probleem. Xtreme Conditions is een zelfvulkaniserende tape op basis van siliconen; het hechtend vermogen ontstaat bij het uitrekken van de tape. Door de tape in lagen over elkaar te wikkelen rond een buis, kabel of lei-

ding, ontstaat direct een hermetische afsluiting met een hoge weerstand terwijl het materiaal toch flexibel blijft. De tape zit op een rol, met beschermfolie tussen de lagen, en is verkrijgbaar in zwart en transparant. Tesa BV, Hilversum, (035) 62 50 200, www.tesa.nl

Bij renovatie komt het regelmatig voor dat in woningen of gebouwen nieuwe trapgaten gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld in betonvloeren. Daarbij kan de toepassing van koolstoflijmwapening een prima oplossing zijn.

Online rekenmodule voor CO2-opslag in hout De NBvT (Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie) heeft de berekening van CO2-opslag in 29 hout en houtproducten vereenvoudigd in een online rekenmodule. Door houtsoort en hoeveelheid te kiezen, is direct te zien hoeveel CO2 wordt opgeslagen in hout en houtproducten. Uniek aan deze rekenmodule is dat ook snel een samengesteld houtproduct, bestaande uit verschillende houtsoorten wordt doorgerekend. De berekeningen worden uitgevoerd volgens de ‘TC 175 WI 00175146’. De opge-

slagen hoeveelheid CO2 door hout toe te passen wordt afgezet tegen de CO2-uitstoot van een middenklasse auto en het elektraverbruik van een gemiddeld huishouden. Ook wordt een vergelijk gemaakt met andere grondstoffen zodat duidelijk wordt wat de positieve bijdrage van hout is met betrekking tot CO2emissie in de bouw. De CO2-opslag en vergelijkingen zijn in certificaatvorm als pdf op te slaan of te printen. NBvT, Bussum, (035) 694 70 14; voor de rekenmodule zie co2opslag.nbvt.nl (zonder www ervoor)

Verf voor vierseizoenenonderhoud Sigma Coatings uit Uithoorn brengt een nieuwe, sterk verbeterde Sigma S2U Gloss voor vierseizoenenonderhoud op de markt. Zo droogt de hoogglans lakverf bijvoorbeeld nog sneller bij lage temperaturen. Ook de verwerkbaarheid is aanzienlijk verbeterd door een mooiere vloei en langere ‘open tijd’. De bekende eigenschappen van Sigma’s S2U Gloss zoals kleuren glansbehoud zijn onveranderd goed. Door de soepelere verwerking is het veel makkelijker voor schilders om de geadviseerde laagdikte aan te brengen (dus niet teveel laagdikte). De mooie vloei, langere ‘open tijd’ in de zomer en de prima (door) droging bij lage temperaturen betekent dat hetzelfde

Koolstoflijmwapening

product het hele jaar toegepast kan worden. Het gevaar van blaasvorming is bovendien vrijwel tot nul gereduceerd. Sinds de introductie van een nieuwe generatie houtverven, die conform de Europese Richtlijn VOC2010 minder oplosmiddel per liter bevatten (maximaal 300 gr/l in plaats van 400 gr/l), heeft de schilder aan een ‘steviger’ lak moeten wennen. De professionele schilder schildert op gevoel. Met de nieuwe generatie 2010 verven brengt de schilder snel een te grote laagdikte aan. Dat probleem heeft Sigma nu dus aangepakt, maar met behoud van de duurzaamheid (kleuren glansbehoud). Sigma Coatings Bouwdivisie, Uithoorn, (0297) 54 19 11, www.ppg.com en www.sigma.nl

Carbon – koolstoflijmwapening – is uitermate geschikt om toe te passen als externe wapening. Carbon combineert namelijk sterkte (zeven keer sterker dan staal) met een laag gewicht (vier keer lichter dan staal). Ter vergelijking: een uitvoering in carbon is meer dan 25 keer lichter dan een uitvoering in staal. De toepassingen varieren van vloerversterkingen bij nieuwe trapgaten tot vergroten van de draag-

kracht van verkeersviaducten. Ook vloerdelen met te weinig wapening, onvoldoende sterke betonnen dakspanten of galerijplaten én bijvoorbeeld dakvloeren waarop een nieuwe verdieping wordt gebouwd, kunnen worden versterkt. Na het aanbrengen kan een stuclaag en/of brandwerende coating worden aangebracht. Carbostrips worden voor Hakron aangebracht door Geco Composietbedrijf B.V., op beton, hout, baksteen of staal. Ook biedt de afdeling Techniek van Hakron onder meer ondersteuning op het gebied van berekeningen. Hakron, Nunspeet, (0341) 27 88 00, www.hakron.nl

Voegenvuller met nieuwe technologie Tremco illbruck introduceert de JF100, een voegenvuller op basis van watergedragen technologie. Dat maakt hem het nieuwe, milieuvriendelijke vulmiddel voor constructievoegen en kieren in binnenruimtes. De unieke samenstelling geeft betere resultaten met minder schadelijke stoffen. JF100 Voegenvuller is het nieuwe, milieuvriendelijke vulmiddel voor constructievoegen en kieren in binnenruimtes. Hij is makkelijk te verwerken en geeft geen vlekken, zelfs niet op gevoelige ondergronden. De nieuwe voegenvuller geeft bovendien een hoge opbrengst, hecht uitstekend op een grote variatie aan ondergronden, vult tussenruimtes snel en expandeert niet na. Afwerken van voegen kan al na 5 minuten. JF100 vertegenwoordigt de nieuwe klasse vul- en isolatiemateriaal van de toekomst. Voor de innovatieve technologie op waterbasis is patent aangevraagd. JF100 is tevens het startpunt van de nieuwste Premium range van Tremco illbruck: Pro3. Deze serie maakt het de professional een stuk makkelijker om gezonder, beter, sneller en eenvoudiger te werken. Ze bevatten bijvoorbeeld zo min mogelijk schadelijke stoffen, terwijl de kwaliteit optimaal blijft. De voegenvuller op waterbasis van Tremco illbruck wordt geleverd in een ergonomisch gevormde bus. Aan de

bovenzijde is hij smaller, dat geeft tijdens het spuiten met de adapter een betere grip. Met een nieuwe spuitmond kan gemakkelijk in alle hoeken en standen uitgespoten worden (360 graden). Voordeel is ook dat op dezelfde bus een pistool geplaatst kan worden. Naast de nieuwe spuitmond is er bovendien een nieuw pistool beschikbaar; de illbruck AA255 Power Gun. Tremco illbruck, Arkel, (0183) 56 80 23, www.tremco-illbruck.nl

nr. 1 | februari 2013

DE RENOVATIESPECIALIST IN HOUTEN RAMEN EN DEUREN

• • • •

Vervanging van houten ramen en deuren Gehele renovatietraject barcode gecodeerd Volledige verzorging bewonerscommunicatie Eigen productielijnen ramen en deuren FEDERATIE NEDERLANDSE DEURENINDUSTRIE

OMEGA FLEX Geniaal eenvoudig – eenvoudig geniaal � � � �

Eenvoudige montage Geen bekabeling naar de deur Eenvoudig te programmeren Cilinder varianten voor elke toepassing/deur

CESnederland B.V. · Lage Brink 9 · 7317 BD Apeldoorn tel. 055-5266890 · infonl@ces.eu www.ces.eu/nl

• Volledige logistieke ontzorging • Eigen montageteams • Duurzame renovatie

voor meer informatie: www.weekamprdc.nl info@weekamprdc.nl tel. 0523 - 625 475

Hout

Dak erop, in twee uur

▲ Bouwsnelheid, ruimtebesparing en kwaliteit zijn de kernwoorden.

▲ Vervanging van een dak door prefab beperkt de overlast voor de bewoner tot een minimum.

Energieprestatie, verduurzaming en verhoging van de kwaliteit van het bestaande woningbezit zijn belangrijke speerpunten bij woningcorporaties. Wie snelheid wil koppelen aan kwaliteit, geluidwerendheid en brandveiligheid kiest voor een industrieel gefabriceerd prefab dak. Door: Kees de Vries

ederland telt circa 225.000 kapwoningen met weinig energiezuinige E-, F- en Glabel, zo becijferde onderzoeksbureau Buildsight recentelijk. De woningbouwcorporaties willen dit bezit per 2020 als het enigszins kan, verduurzamen naar betere energieprestaties. Een gedeelte van dit bestand zal daarvoor worden gesloopt voor nieuwbouw, echter zo’n 135.000 woningen staan op de nominatie om volledig gerenoveerd te worden. Met een gemiddeld dak van 72 m2 brengt dat de totale dakrenovatieopgave voor de komende jaren op circa 10 miljoen m2.

Sectie Kwaliteit Dak

Nederland telt een aantal toonaangevende leveranciers van geprefabriceerde daksegmenten die gevuld zijn met minerale wol. Zij hebben zich verenigd in de Sectie Kwaliteit Dak (SKD) van de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie (NBvT). Zij zien het aandeel renovatieopdrachten bij de diverse soorten kappen toenemen. Het uitgangspunt van systeemdaken is een scharnierend systeem (de Klapkap) indien de vorm en het model dit toestaan, maar ook levering van losse elementen is vanzelfsprekend mogelijk. De leden kunnen projectmatig produceren, maar ook is het mogelijk de daksegmenten voor bijvoorbeeld enkele woningen te leveren. Dat gebeurt steeds meer.

Voordelen

Toepassing van een prefab dak heeft een aantal voordelen. De aannemer bespaart voor een belangrijk deel op werkvoorbe-

reiding en op tijd op de bouwplaats. Het daksegment wordt volledig in de fabriek naar wens van de opdrachtgever geprefabriceerd. De fabrikant van het dakelement zal bij renovatie vooraf informatie inwinnen over de constructieve en bouwfysische staat van de bestaande situatie en de manier waarop de constructieve krachten van het nieuwe element afgevoerd moeten worden. Afhankelijk van de bouw kan het zelfs voorkomen dat er ingemeten moet worden. Daarna vindt productie plaats in de geconditioneerde omstandigheden van de fabriek, om een optimale kwaliteit te waarborgen. De productie vindt dan ook onder KOMO plaats: kwaliteit en afwerking zijn optimaal.

Ruimtewinst

Verwijdering van het oude en montage van het nieuwe dak geschieden vaak na elkaar, zodat een woning dezelfde dag weer wind- en waterdicht is met een minimale overlast voor de bewoner. Bij de daksegmenten zijn alle constructieve en dragende functies ingebouwd, evenals de dakvenstersparingen en de panlatten maatvoering. Dit maakt het tevens mogelijk de oude dakpannen eventueel te hergebruiken. Een element kan op een bestaande balklaag worden opgebracht, maar het prefab dakelement is in principe zelfdragend. Hierdoor kunnen storende balkconstructies in het zicht komen te vervallen. En dat scheelt binnen kostbare ruimte. De onderconstructie van gordingen en dakbeschot waarop de tengels en panlatten zijn bevestigd, neemt bij oude daken veel ruimte. Gordingen komen al gauw zo’n 20 tot 25

▲ De dakrenovatieopdracht bij corporaties tot 2020 bestaat uit circa 135.000 woningen. Dat is 10 miljoen m2.

centimeter aan weerszijden naar binnen. Door afhankelijk van de belastingafdracht te kiezen voor een prefab -sporenkap, ook wel scharnierkap of klapkap genoemd, of door een prefab gordingdooskap wordt de binnenruimte aanzienlijk vergroot.

Minerale wol

Met de nieuwe generatie prefab dakelementen is vrij eenvoudig en betaalbaar een Rc-isolatiewaarde te halen van 5, 6 of zelfs 10 bij passiefbouw. In tegenstelling tot sandwichpanelen die bijvoorbeeld eps als basis hebben, wordt de isolatie bij dakelementen uitgevoerd met minerale wol. Dit zorgt niet alleen voor een hoogwaardige warmteweerstand, maar ook voor een hoge geluidsisolatie. En omdat minerale wol niet brandt, is ook het halen van hoge brandwerende waardes geen probleem. Prefab is booming. De daken worden al min of meer kant-en-klaar geleverd met ventilatiekanalen, doorvoeren en andere installatiegerelateerde producten en

dakvensters met afwerking. Voor ambitieuze opdrachtgevers is er ook de mogelijkheid de daken af fabriek al uit te laten rusten met zonnepanelen. Zo kan het dakelement een rol vervullen als energieopwekker. Wie kiest voor een prefab dak, kiest voor (bouw-)snelheid, en kwaliteit, en voor de bewoners, een minimale overlast, een lagere energierekening en meer ruimte op zolder. Kijk voor meer informatie op www.dakeninfo.nl

Op welke manieren kan hout worden toegepast in renovatieprojecten? Hoe kan hout worden behouden en worden onderhouden? De NBvT (Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie) geeft tips in elk nummer van RenovatieTotaal.

nr. 1 | februari 2013

Project in beeld

Concept Frisse Scholen voor transformatie spilcentrum ‘t Ven Basisschool Theresia (1929) in Eindhoven is getransformeerd en uitgebreid tot een volwaardig spilcentrum. Vissers & Roelands architecten maakte het ontwerp voor de renovatie van het oorspronkelijke schoolgebouw met aansluitende nieuwbouw. Het concept Frisse Scholen diende daarbij als een van de uitgangspunten. Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Vissers & Roelands

e basisschool in de jaren ’30 woonwijk Het Ven werd oorspronkelijk gebouwd als R.K. jongensschool St. Willibrordusschool, met acht lokalen. De school is geen monument, maar vormt wél samen met rijksmonument Sint-Theresiakerk en het naastgelegen pastoriehuis een historisch ensemble van grootschalige gebouwen in een kleinschalige woonwijk. Het verbouwde en uitgebreide complex biedt nu ruimte aan een basisschool, kinderdagopvang, peuterspeelzaal en buitenschoolse opvang. Karakteristiek voor het bestaande gebouw zijn onder meer de steile hoge kappen, diverse kopgevels, slanke kozijnen en rijke detaillering. Samen met de nieuwbouw, waarvoor het architectenbureau een historiserende bouwstijl koos, heeft het spilcentrum nu twaalf leslokalen. Flexibiliteit was hierbij een belangrijk uitgangspunt, evenals het concept Frisse Scholen. De opdrachtgever wenste graag minder energie te verbruiken en het binnenmilieu te verbeteren. Voor dit concept is onder andere het energielabel tot minimaal klasse B nagestreefd door meer en/of betere isolatie én is een

volledige nieuw installatiepakket toegepast.

Bestaande basisschool Het oorspronkelijke gebouw bestaat uit twee lagen met een forse kap, op een stramienmaat van 7,5 meter, de basismaat voor lokalen. De plattegrond heeft een brede verkeersruimte met leslokalen enerzijds en ondersteunende functies anderzijds. De kap was al niet origineel meer, maar opnieuw opgebouwd, nadat de Duitsers de jongensschool in 1944 in brand staken. Kenmerkend zijn ook de kopgevels, met een rond raam in de punt. Boven de hoofdentree is glas-inlood toegepast. Er zijn grote gevelopeningen aanwezig, met een karakteristieke vierdeling onder en een driedeling boven het kalf, waarbij twee van de drie bovenste ramen zijn te openen met een mechanische raamopener. De grote puien zijn bovendien in een travee van paren aangebracht. De aanwezige dakkapellen accentueren dit ritme. Voor het metselwerk is gemêleerde gele baksteen toegepast, met een plint van rode baksteen. Kenmerkend zijn eveneens de betonnen lateien en rollagen en gemetselde raamdorpels.

p Om in het bestaande gebouw vloerverwarming toe te passen, zijn de vloeren op zand in de leslokalen en speelzaal vervangen door geïsoleerde betonvloeren.

nr. 1 | februari 2013

Ook in het interieur zijn nog originele details aanwezig zoals de driehoekige erkers tussen de lokalen en gangen (voor meer doorzicht en plasticiteit) en de detaillering van de binnendeurkozijnen met houten architraven en natuursteen dorpels en neuten. En op de zolder kwamen – na sloop van de verlaagde plafonds – de originele dakspanten in het zicht.

Frisse Scholen Spilcentrum ’t Ven is ontworpen op basis van het concept Frisse Scholen, volgens het Programma van Eisen Frisse Scholen van Senter Novem. Het concept stimuleert energiebesparing en verbetering van het binnenmilieu, waarvoor hoogwaardige isolatie en voldoende ventilatie belangrijk zijn. Het vooraf gestelde ambitieniveau voor het spilcentrum was minimaal klasse B (goed) en indien mogelijk klasse A (zeer goed). Voor een betere isolatie zijn de spouwmuren - die al waren voorzien van inblaaswol na-isolatie – nagekeken en waar nodig voorzien van nieuwe isolatie. De vulling van de 80 mm brede spouwen met inblaaswol leverde een Rc-waarde op van 2,6 m2K/W. Er zijn geen voorzetwanden aan de binnenzijde toegepast om de oorspronkelijke detaillering te behouden. De stalen kozijnen met enkel glas zijn vervangen door slanke, isolerende aluminium renovatieprofielen met warmtereflecterend HR++ glas. De bestaande kozijnindeling en -detaillering zijn daarbij gehandhaafd. Wat de kap betreft, is de complete dakbedekking vervangen. Daarbij is het dak geïsoleerd met 160 mm dikke Rock-

p Karakteristiek in het interieur zijn de driehoekige erkers tussen de gangen en leslokalen; deze zijn bij de renovatie behouden.

p De Theresiaschool na de renovatie. Samen met het rijksmonument SintTheresiakerk en het pastoriehuis vormt de school een historisch ensemble.

p Nieuwe prefab dakkapellen (met een hogere isolatiewaarde) en grote daklichten aan de achterzijde.

flex 214-224, waardoor het dak nu een Rc-waarde heeft van 5,0 m2K/W. In het bestaande gebouw was op de begane grond een vloer op zand aanwezig. Deze is in de klaslokalen en speelzaal gesloopt en vervangen door een nieuwe geïsoleerde betonvloer op zand. Dit kwam onder meer voort uit de wens vloerverwarming aan te brengen. De Rc-waarde van de nieuwe vloer bedraagt Rc = 2,7 m2K/W. Om het gewenste ambitieniveau te halen is het bestaande gebouw voorzien van volledig nieuwe installaties. Daarbij is gekozen voor gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning. Het rendement van de warmteterugwinning is minimaal 75 procent, waarbij de toe- en afvoerlucht 100 procent is gescheiden. De gebalanceerde ventilatie is CO2 gestuurd per lokaal en

De school werd oorspronkelijk (1929) gebouwd als jongensschool met een andere kap en kopgevels.

Projectgegevens

Maar liefst 900 m2 vloeroppervlak voegde het zwevende kantoorgedeelte toe.

Een leslokaal vóór de renovatie.

p Na

De oude zolderverdieping had weinig ramen en een verlaagd plafond.

bij sterke schommelingen in bezettingsgraad kunnen de leslokalen een extra boost van 20 procent meer verse lucht krijgen. Door de grote verdiepingshoogte (3,0 - 5,0 meter) in de leslokalen kan langer een goede luchtkwaliteit gegarandeerd worden. Er is een laagtemperatuur verwarmingssysteem toegepast waarbij de leerkracht de temperatuur in elk lokaal en werkruimte kan beïnvloeden met een thermostaatknop. De daglichttoetreding is geoptimaliseerd. De bestaande bouw had natuur-

Opdrachtgever: Stichting Katholiek en Protestants-Christelijk Onderwijs, Eindhoven Architect: Vissers & Roelands architecten & ingenieurs, Eindhoven Ontwerpteam: Karin Vissers en Jan Roelands Constructeur: Vissers & Vissers bv, Venlo-Blerick Adviseur installaties: LTC&C installatiemanagement, Waalre Start bouw: oktober 2011 Oplevering: oktober 2012 Bruto vloeroppervlak: 1.250 m2 renovatie en 1.110 m2 nieuwbouw Bouwsom: € 2.010.000 excl. btw

lijk al grote gevelopeningen voor de leslokalen op de begane grond en de eerste verdieping. In de nieuwe kapconstructie van het bestaande gebouw zijn aan de achterzijde vijf grote daklichten (2,10 x 4,29 m) gerealiseerd.

Behoud originele kenmerken De sterk vervuilde en deels beschadigde dakpannen op het bestaande dak zijn vervangen door oranje keramische Hollandse dakpannen, conform het bestaande type. Dit voorkomt kleurverschil én bestaand en nieuw

de renovatie. De karakteristieke indeling van de grote ramen bleef gehandhaafd.

p Volop

licht op de gerenoveerde zolderverdieping met zicht op de oorspronkelijke houten en betonnen dakspanten.

vormen zo één geheel. De bestaande dakkapellen met kap en zinken wangen waren eveneens in slechte staat en zijn vervangen. De nieuwe prefab dakkapellen hebben dezelfde architectonische uitstraling én een hogere isolatiewaarde. Het sterk vervuilde bestaande metselwerk is gereinigd door middel van softstralen. Bij deze techniek schuurt een fijn poeder vermengd met water onder lage druk het geveloppervlak, zonder de kern van de baksteen aan te tasten of bloot te leggen. De houten

pui bij de hoofdentree met kenmerkende glas-in-loodramen is behouden en hersteld. Alle kozijnen, ramen, deuren, houten delen en betonlateien boven de grote gevelopeningen zijn wit geschilderd. Door sloop van de bestaande plafonds op de zolderverdieping werd de fraaie bestaande kapconstructie van beton en hout zichtbaar. Om de ervaring van de ruime verdiepingshoogte te behouden, koos het architectenbureau ervoor om de installaties hier als zichtwerk uit te voeren.

nr. 1 | februari 2013

Installaties

RDM Campus: doordachte camouflage van installatietechniek Het Innovation Dock, een monumentale industriële hal op het RDM-complex in Rotterdam, heeft vorig jaar een zwevend kantoorgedeelte gekregen. Dit is bouwkundig ingenieus aan de voormalige kraanbanen gehangen, waarbij flink moest worden gepuzzeld om de installatietechniek op te lossen. Met bijzondere aandacht voor het geluid uit de hal en de eisen bij brand. Tekst: Paul Engels Teksten Beeld: Klimaatservice Holland (leidingen)

aar vanaf 1902 bij de Rotterdamsche Droogdok Maatschappij (RDM) in de Rotterdamse Stadshavens schepen en onderzeeërs werden gebouwd en onderhouden, daar bieden de imposante gebouwen nu plaats aan studenten en bedrijven die zich in een open omgeving richten op research, design & manufacturing. In één van de hallen, het Innovation Dock, doen technische studenten aan praktijkscholing, terwijl eromheen vooruitstrevende bedrijven een plek hebben gevonden op de bedrijfsvloer en in het zwevende kantoordeel. RDM Campus is een samenwerking tussen Albeda College, Hogeschool Rotterdam en Havenbedrijf Rotterdam. Het Havenbedrijf is eigenaar van de gebouwen en schakelde DWA uit Bodegraven in voor de installatietechnische berekeningen voor het zwevende kantoor in het Innovation Dock. Ir. Yvonne van Koert-Wertwijn, projectleider bouwfysica bij DWA, legt uit: ‘De hal zelf was al grotendeels gereno-

veerd, met onder andere een nieuwe vloer met vloerverwarming en putten waar diverse installatietechnische voorzieningen in aanwezig waren. Daarop konden wij aansluiten, met dien verstande dat het zwevende kantoor ook echt zwevend moest overkomen. We konden niet overal leidingen voor elektra, data en water/riolering omhoog trekken onder het kantoor. Deze zijn op de twee stijgpunten bij de trappen keurig gecamoufleerd, zodat het architectonische beeld van een zwevend volume geheel in tact wordt gelaten.’ Het betekende wel dat zorgvuldig moest worden bepaald hoe alle leidingen konden worden gebundeld en vervolgens via de vloer konden worden verdeeld. ‘Alles is vertakt, kruist elkaar op diverse plekken en komt samen in de twee stijgpunten. Dit alles in een lichte vloerconstructie. Want dat was de andere opgave: omdat de kantoren zwevend werden geconstrueerd, was door architect

p Omdat het kantoor in een bestaande hal werd gerealiseerd, waren de eisen aan de schil relatief laag.

nr. 1 | februari 2013

Groosman Partners gekozen voor een lichte draagconstructie met hout en staal. Geen dikke betonvloer waar je gemakkelijk even alle leidingen in kwijt kunt. Het is echt een gepuzzel geweest om de installatietechniek in de iets opgedikte vloer kwijt te raken en om goed aan te takken op de sprinklerinstallatie in de hal. Want ook deze moest in de kantoren een plek krijgen. Voor de hal eronder moest de sprinklerinstallatie eveneens in de vloer worden opgenomen. Nog meer samenvoeging van installatietechniek in die ene vloer.’

Trillingen voorkomen De lichte constructie van de kantoorunit had nog een potentieel bezwaar: deze zou gemakkelijk trillingen kunnen overbrengen van de luchtbehandelingkast op het dak van de hangende kantoorunit. ‘Heb je veel massa, dan kan deze eventuele trillingen opnemen. Nu is het een lichte doos die makkelijk kan gaan meetrillen. De luchtbehandelingkast is daarom niet direct op de het dak geplaatst, maar opgehangen aan de stalen draagconstructie van de grote hal. Hierdoor wordt de trillingsenergie grotendeels afgedragen (en dus gedempt) aan de stalen dakconstructie van de hal.’ Overigens wel een extra opgave voor Pieters Bouwtechniek om te berekenen of dit ook kon worden opgehangen aan de bestaande constructie. Tevens is gerekend aan de hoeveelheid water die bij eventuele brand op het dak van het kantoor zou komen te staan; ook dat moet de draagconstructie kunnen opvangen. Er waren echter ook voordelen, benadrukt Yvonne van Koert. ‘Omdat je binnen in een bestaande hal een kantoor realiseert, heb je als groot voordeel dat de eisen aan de schil niet zo hoog zijn als bij een buitengevel. Je hoeft de gevel thermisch niet zwaar te isoleren, de vereiste Rc = 2,5 kun je relatief eenvoudig halen. In feite bouw je een soort glazen kas in een bestaand gebouw. Maar die kas wordt zelden te koud of te heet door de gebouwschil van de hal. Weliswaar zitten in het dak van de hal daglichtopeningen, maar die zullen de kantoren niet extreem belasten met zonlicht c.q. opwarming. Daarom kon in de kantoren worden volstaan met een bescheiden warmte/koelinstallatie in de vorm van inductie-units aan het plafond, met een minimaal leiding-

p Behalve alle gebruikelijke leidingen en kanalen moest ook de sprinklerinstallatie voor de hal eronder in de vloer worden opgenomen.

Een flinke puzzel om alle verschillende leidingen in de lichte vloerconstructie goed te plaatsen.

Alle leidingen zijn vertakt, kruisen elkaar op diverse plaatsen en komen samen in twee stijgpunten.

ppp

netwerk. Ook de toiletten op de kantoorvloer zijn minimaal gehouden met kleine afvoer met vermaler, zodat er geen grote rioleringsbuizen nodig zijn.’

Mogelijk aanhaken op collectiefsysteem De kunst bij dit nieuwe kantoordeel in de gerenoveerde hal lag in het inhaken op bestaande situaties én op de toekomst. ‘Mogelijk is dat in de toekomst het RDM-complex met Innovation Dock, Droogdok (het oude RDM-hoofdkantoor) en de Dokhaven gebruik gaat maken van een centrale warmte/koudeopslagunit in de bodem. Het verwarmingssysteem in de kantoren moet in dat geval daarop worden aangesloten. Vandaar onze keuze om nu al met een lage temperatuurverwarming te gaan werken met een eigen warmtepomp met koeling via de buitenlucht. De overstap naar een collectieve verwarming/koeling is dan later eenvoudig te maken.’ Waar op het gebied van E/W-installatietechniek al de nodige uitdagingen lagen, was dit voor het geluid eveneens het geval. Yvonne van Koert wijst daarbij op de specifieke bouwfysische maatregelen voor het geluidisolerend maken van de unit tegen geluid dat in de hal wordt geproduceerd. ‘Je hebt weinig thermi-

Maar liefst 900 m2 vloeroppervlak voegde het zwevende kantoorgedeelte toe.

sche isolatie in de schil nodig en daarmee ook minder geluidsisolatie. Bedrijven in de kantoren weten dat zij in een industriële hal zitten vol activiteiten. Geluid hoort bij zo’n locatie. Toch moest het geluid uit de hal, waar studenten aan het werk zijn met machines, worden gedempt van zo’n 80 dB naar 50 dB. We hebben dit gerealiseerd door middel van metalstudwanden voorzien van dubbel glas. De vloer is opgebouwd met een verend akoestisch verlaagd plafond en daarboven een zwevende vloer. Het dak/ plafond bestaat uit een gesloten gedeelte en een verend akoestisch verlaagd plafond. Aandachtspunt waren de openingen in de vloer voor de sprinklerinstallatie. Dat mochten geen geluidlekken worden.’

Voldoende rookbuffering Een andere uitdaging betrof de brandveiligheid. De loods heeft een vloeroppervlakte van circa 11.500 m2 en is niet voorzien van branden/of rookscheidingen (brandcompartimenten). ‘Met behulp van het vultijdenmodel van TNO zijn berekeningen uitgevoerd ter bepaling van de hoeveelheid rook en warmte die vrijkomen bij een brand en hoe lang het duurt voordat de rook de vluchtwegen vult, zowel bij een brand in de hal als bij een brand in de kantoren. Conform het Bouwbesluit zijn daar standaard eisen voor, die in

deze situatie niet toepasbaar zijn. Belangrijk is ook de aanwezigheid van een sprinklerinstallatie in de hal en de kantoorunit. Op basis van gelijkwaardigheid heeft DWA aangetoond dat de grote ruimten beheersbaar blijven ten tijde van brand en dat de lange loopafstanden door de hoogte van de loods (rookbuffering) geen gevaar opleveren voor vluchtende mensen.’ Yvonne van Koert besluit: ‘DWA is via een open aanbesteding bij dit project betrokken geraakt. We hebben vervolgens in teamverband de installatietechniek uitgewerkt. Dan loop je tegen meer zaken aan dan van tevoren zijn verwacht. Dat we alle leidingen in de vloer moesten samenbrengen en slim moesten aansluiten op de vloer in de hal was vooraf duidelijk. Maar zaken als trilling van de luchtbehandelingkast, geluid vanuit de hal en de brandveiligheid in combinatie met lichtgewicht bouwen kwamen daar als extra uitdagingen bij. Het is gelukt om voor al die uitdagingen een passend antwoord te vinden.” Eind 2012 is de kantoorunit van 900 m2 in gebruik genomen door tal van innovatieve bedrijven. Daarbij werken ze voor hun duurzame technische innovaties in Innovatieteams samen met het in de hal gevestigde onderwijs. Een prachtige nieuwe episode van de al rijke RDM-historie.

p Verticale leidingen zijn gecombineerd met de bestaande kolommen en nieuwe stijgpunten/trappen.

p Het zwevende kantoorgedeelte in het Innovation Dock is opgehangen aan de oude kraanbanen.

Een groot deel van het zwevend kantoor is gesloten, maar er is ook een ‘buitenterras’.

nr. 1 | februari 2013

FitStream ventilatieroosters EĂŠn model, vier doorlaten

Hardglas ramen Onderhoudsvrij

Verhoog het comfort, verlaag de kosten!

Hardglas ramen In renovatiekader

Er DPS dorpelafdekkers Duurzaam en onderhoudsvriendelijk

zijn

vele

redenen

renoveren. BUVA adviseert u over verhoging

van

het

comfort,

verbetering op het energielabel, goede

SolidSeal renovatiekader Blijvende dichting

inbraakwering,

verlaging

van de onderhoudskosten en een frisse uitstraling van de gevel.

Corrector Zelfstellende sluitkom

Meer weten? Bel 0180 - 69 7500 en vraag naar een van onze adviseurs.

Atlas Control Nastelbaar scharnier

BUVA-IsoStone renovatiedorpel IJzersterk, vederlicht, eenvoudige montage

0180 - 697500 | buva.nl

Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezel versterkte profielen

Installaties

Metamorfose De Monarch, met ingenieuze installatietechniek Langs de Utrechtsebaan in Den Haag stond jarenlang een gedateerd kantoorgebouw. Een sober en strak rechthoekig gebouw. Provast heeft het gebouw conform haar duurzaamheidvisie herontwikkeld tot een stijlvol gebouw. KCAP Architects&Planners gaf het gebouw een geheel ander, open karakter met een fraaie gevel. De ingenieuze installatietechniek is grotendeels in gevelborstweringen verwerkt, zodat het gebouw het open, transparante karakter ten volle kon behouden.

e aanpak van De Monarch I leidde vorig jaar tot eerste herontwikkelingsproject met de hoogste duurzaamheidscore van Nederland. De herontwikkeling toont aan dat er op een adequate manier kan worden omgegaan met leegstand in de kantorenmarkt, zeker op goede locaties, aldus Provast. Het CAK, centrale uitvoerder van financiële regelingen en informatietaken in de zorgen welzijnsector, heeft het gebouw gehuurd voor een periode van 10 jaar. De medewerkers zitten in een fraai, maar ook gebruiksvriendelijk, comfortabel en duurzaam gebouw. Qua duurzaamheid haalt het herontwikkelde kantoor met een zeer hoge score van 79,9 procent het certificaat BREEAM-Excellent.

Transparant gebouw Ir. Han van den Born, partner/architect bij KCAP Architects&Planners uit Rotterdam, heeft het gebouw aan de kopse kant verbreed, zodat een langgerekt, slank volume ontstond langs de A12. Voorts heeft hij de gevel getransformeerd van een gesloten front met kleine raamopeningen tot een open gevel, waarbij tweederde glas is geworden. De lage borstweringen bieden de gebruikers ook veel zicht naar buiten. Passanten zien een gebouw dat door een ritmische opbouw van de gevel met speciale vin-

nen boven de raamopeningen een heel karakteristiek uiterlijk heeft. In de speciaal ontwikkelde vinnen zitten ook de screens. Han van den Born: ‘We hebben van een kloek, sober gebouw uit de jaren ’60 een modern, optimistisch gebouw weten te maken. Het gebouw kon prima worden herontwikkeld: het staat op een goede locatie en het betoncasco was goed bruikbaar, zij het dat wij kolommen in de gevel hebben verwijderd om meer openheid te creëren. Door hergebruik van een casco bespaar je circa éénderde van de bouwkosten en verhoog je de bouwsnelheid. In dit geval konden wij in één jaar tijd bouwen in plaats van pakweg twee en een half jaar.’

Luchtbehandeling Voor de gevel is gekozen voor het AllIn-One-Façade gevelconcept van De Groot & Visser, Schüco en Kingspan, een samensmelting van industriële elementengevel, fraaie vliesgevel en raamopeningen. Ook qua installatietechniek is de gevelopbouw bijzonder. Van den Born legt uit: ‘Door de nieuwe gevel één meter naar buiten te plaatsen met extra brede en extra lage borstweringen ontstond ruimte voor de kanalen voor de luchtbehandeling. Daarmee hoefden deze niet onder het plafond te worden geïnstalleerd en bleef als vrije plafondhoogte een mooie maat van 2,70 meter over. Van-

p De Monarch I in Den Haag tijdens de sloop met nog deels de gedateerde gevel van het kantoorgebouw uit de jaren ’60.

p Gevelopbouw: in de extra brede borstweringen ontstond ruimte voor de kanalen voor de luchtbehandeling.

uit de luchtbehandelingkast op het dak lopen verticale kanalen langs de gevel naar de verdiepingen. Afzuiging vindt per verdieping centraal plaats en luchttoevoer via inblaasroosters in de verlaagde plafonds. Het gebouw krijgt met de luchtkanalen langs de gevel behalve de sterke horizontale belijning ook duidelijke verticale accenten. De installatietechniek kun je dus prima integreren en zelfs benutten in de architectuur.’

dichtheid nauwkeurig gedetailleerd en uitgevoerd. De gevel is overigens ook zeer geluidsreducerend. In eerste instantie geloofde Peutz de resultaten niet, zo goed werd het weggeluid geïsoleerd. Dit is een gevolg van de ingenieuze constructie van één geïntegreerde gevel en de speciaal ontwikkelde bevestigingmethode. Hoofdaannemer Bam Utiliteitsbouw Den Haag bedacht een anker, met zowel in diepte als hoogte stelmogelijkheid.

Inductie-units Voor verwarming/koeling wordt op voorspraak van Ingenieursburo Linssen uit Amsterdam gebruik gemaakt van lagetemperatuur inductie-units in de plafonds, in combinatie met warmtepompen en WKO in de bodem. Knap opgelost is de brandwerendheid door deze te ‘ontkoppelen’ van bepaalde constructies. De thermische isolatie is met de Kingspan gevel van hoog niveau. Het gebouw is ook op lucht-

Han van den Born besluit: ‘De Monarch I is de eerste van een cluster te renoveren en nieuw te bouwen kantoorgebouwen. Dit herontwikkelde gebouw heeft veel toekomstwaarde dankzij de kwaliteiten. Die lopen uiteen van een gebruiksvriendelijk gebouw tot een goede maatvoering en van hoogwaardige en slimme installatietechnische oplossingen tot een geveluitstraling die nog heel lang past op deze locatie.’

Het complete gestripte betonnen casco.

p Van lelijk eendje tot mooie zwaan, in vormgeving én duurzaamheid.

nr. 1 | februari 2013

Jongeneel voor alle dakoplossingen Jongeneel feliciteert Opstalan en Unilin met de nieuwe naam: Unilin Insulation Op het gebied van dakelementen en dakplaten is het beste uit twee werelden samen gebracht tot één assortiment. Jongeneel, al ruim 200 jaar leverancier van hout, plaatmaterialen en afbouwproducten, levert alle dakelementen en dakplaten uit het Unilin leveringsprogramma. Wij helpen u graag bij het vinden van het juiste dakelement voor uw bouwtoepassing. Kijk op www.jongeneel.nl voor een vestiging bij u in de buurt.

Naast het leveringsprogramma van Unilin Insulation, voeren wij ook de merken: Kingspan Unidek en De Mâr.

4 februari t/m 3 mei 2013 www.altrex.com/actieweken

Dé totaalleverancier van ActieWeken! bevestigingsmiddelen Vol met innovaties! Steigers Nieuwste generatie 5 kg boor- en hakhamer met 353 SRC SVC

vanaf

uniek anti-rotatiesysteem (SRC)

€ 1.069,-

nieuwenhuis.nl

Kranige jongens!

De beste basis onder iedere afwerking!

Ladders Trappen

€ 85,-

SAFE-QUICK®

i Minder Uren Minder Mensen Minder Inspanning ADV_Bouwbeurs_2013_V3_.indd 1

Meer weten? Bel 073-548 24 82

| | | | | | | | | | | | | |

Hal 12 stand A032

vanaf

Met een combinatie van specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-of-the-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

17/01/13 13:52

Minder Kosten Minder Zorgen Minder Onderhoud

scholen werkplaatsen bruggen winkels warenhuizen viaducten ziekenhuizen verzorgingscentra magazijnen showrooms parkeergarages chemische industrie shoppingcentra en meer...

stofvrij stralen Meer Rendement

+31 (0)546-544724 www.all-up.nl

Installatienieuws Ventilatietoestel voor renovatiebouw Brink Climate Systems presenteert vernieuwende ventilatieoplossingen, waaronder een specifieke ventilatieoplossing voor de renovatiebouw: de Renovent Sky 150 gecombineerd met het luchtverdeelsysteem Air Excellent System.

tijdens een proefwerk, dan kun je het heldere licht benutten voor extra energie. Je kunt het zelfs zo inrichten dat dit licht alleen op die plekken schijnt waar men werkt. Dynamische schoolverlichting naar tijd, situatie en plek is absoluut een interessante optie voor scholen.’ Recent heeft een Duits onderzoek in twee klaslokalen uitgewezen dat de leerlingen in de klas met dynamisch licht circa 15 procent hoger scoorden bij hun toetsen dan de andere klas met standaardverlichting.’

brengen op de fiscale winst (27 procent van de investering). Dit geldt zowel voor toepassing bij nieuwbouw als bij renovatiewerken.

www.pil-nl.com

Het zogenaamde ISSO-kleintje Vloerverwarming/ verkoeling is herzien. De publicatie geeft aan wat er aan beschikbare systemen op de markt is op het gebied van vloerverwarming en hoe deze ontworpen en geïnstalleerd worden. De herziene versie bevat een extra hoofdstuk over vloerkoeling en er is een bijlage over wandverwarming toegevoegd.

Radiatoren makkelijk vervangen De nieuwe Renovent Sky is een vrijwel geruisloos, energiezuinig ventilatietoestel dat aan het plafond wordt bevestigd, waardoor het onopvallend aanwezig is in huis. Het toestel levert een energieprestatiereductie (EPC/EPG) van circa 0,25. Doordat het apparaat slechts 30 cm hoogte heeft, is het in renovatiesituaties eenvoudig te plaatsen aan plafonds van kleine ruimtes, bijvoorbeeld een hal of berging. Het toestel is bij uitstek geschikt om optimaal te ventileren in studenten- en ouderenhuisvesting en in de kleine utiliteit, zoals vergaderruimtes of wachtruimtes in dokters- en tandartspraktijken. Het toestel is erg stil. Dat wordt niet alleen gerealiseerd door de ventilatieovercapaciteit, ook de warmtewisselaar met een lage interne weerstand draagt bij aan de geruisloze werking. Omdat het toestel in de praktijk op slechts 60 procent van de maximale capaciteit opereert, is het in gebruik nog stiller. Wanneer het luchtfilter vervangen moet worden, krijgt de gebruiker een signaal. Bekijk de werking van het toestel op: http://youtu.be/NoOZKdJtYtc Brink Climate Systems, (0522) 46 99 44, www.brinkclimatesystems.nl

Bij renovatie scholen ook lichtbronnen meenemen Veel verouderde scholen worden gerenoveerd. Zowel bouw- als installatietechnisch moeten de scholen voldoen aan de eisen van vandaag en morgen. Dat daarbij veel aandacht is voor zaken als ventilatie, warmte en koeling is logisch, gelet op het comfort en de gezondheid van de leerlingen en leraren. Echter, het loont ook om te kijken naar de verlichting. Niet alleen uit oogpunt van energiebesparing, duurzaamheid en onderhoudsarme keuzes, maar ook omdat de juiste verlichting de prestaties van de leerlingen verhoogt. Onder invloed van dynamisch licht dat de intensiteit van het dagritme volgt, presteren leerlingen beter. Dynamische verlichting is een uitgelezen kans voor scholen om bij renovatieplannen het onderwijs op een verrassende manier te verbeteren. Overigens geldt het principe ook voor kantoormedewerkers. Paul Beerepoot, managing director van Performance in Lighting Nederland in Zaandam, legt uit: ‘Dynamisch licht werkt op basis van twee typen licht - één buis met wit/fris licht en twee buizen met warmwit/behaaglijk - die in onderlinge afstemming inspelen op het dagritme van de mens. ’s Ochtends als de zon nog laag staat blijkt er meer behoefte aan wat zachter licht waarin men plezieriger en beter werkt. Naarmate de middag nadert staat de zon hoger en wordt men actiever; daarbij past helderder licht. Aan het eind van de middag moet het licht juist wat minder fel conform de laagstaande zon. Het is in het onderzoek onomstotelijk bewezen dat mensen zich emotioneel prettig in dit ritme voelen. Wanneer je leerlingen moet activeren, bijvoorbeeld

Bij renovatieprojecten van woningen wordt de grootste zorg besteed aan allerhande ingrepen, maar vreemd genoeg wordt de radiator vaak overgeslagen. Volledig onterecht, want er zijn meerdere redenen voor vervanging, zoals de gezondheidsfactor. Een gezond binnenklimaat hangt sterk af van de stofbelasting in de ademlucht.

Meer informatie: www.agentschap.nl

Gereedschap voor installateurs

Verder is de lijst met systemen geactualiseerd, en is de checklist ‘hotspots’ in waterleidingen toegevoegd, een veel voorkomend knelpunt bij vloerverwarming. De informatie wordt toegelicht met afbeeldingen en overzichtelijke tabellen. Het boekwerk is een gereedschap voor installateurs, monteurs en ontwerpers. ISSO-kleintje `Vloerverwarming/verkoeling’ is verkrijgbaar in print en in digitale vorm. Het gedrukte zakboekje kost € 35,- (excl. btw). Met een abonnement op www.isso-digitaal.nl is de digitale versie te raadplegen. Informatie: www.isso.nl

Draadloos meetsysteem biedt gemak Oude radiatoren doen door hun hoge convectiegehalte letterlijk heel veel stof opwervelen. Moderne radiatoren beschikken daarentegen over een groot percentage stralingswarmte, waardoor luchtbewegingen tot een minimum worden beperkt. Voorts kunnen oude radiatoren kostbaar zijn: als gevolg van langzame reactietijden en overgedimensioneerd warmtevermogen verbruiken ze veel meer energie dan feitelijk nodig is. Zehnder Nederland biedt dankzij het grote aantal basismodellen een antwoord op het vervangen van oude radiatoren. Met afmetingen die op de praktijk zijn afgestemd, kan de betreffende bouwlengte exact op de aanwezige bouwsituatie worden bepaald. Elke gewenste naafafstand is leverbaar, waardoor de aansluitmaten van alle gangbare oude radiatormodellen worden gedekt. Ook aan de individuele kleurstelling en designvormgeving zijn geen grenzen gesteld.

Met een wireless systeem van Fluke kan men slim, snel en efficiënt registreren. Het systeem bestaat uit één centrale meter die wireless spannings-, stroom- en temperatuurmeetwaarden ontvangt van meerdere zustermeters die tot op 20 meter afstand op verschillende plaatsen zijn opgesteld.

Meer informatie: www.zehnder.nl

Fiscaal voordeel (na)isoleren De EPS-producten van IsoBouw presteren uitzonderlijk goed op milieugebied bij nieuwbouw en renovatie. Exponent van een product voor de renovatiemarkt is de SlimFort gevelisolatie voor droge gevelsystemen. Dit product is samen met Eternit ontwikkeld en wordt als compleet systeem onder de naam FaçaTherm op de markt gebracht. EPS bestaat voor 98 procent uit lucht, de productie vraagt de laagste energie-input, EPS isoleert duurzaam en het isolatiemateriaal is 100 procent recyclebaar. Deze goede prestatie wordt bevestigd in het certificaat DuboKeur van het onafhankelijke Nibe, het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie. Door het DuboKeurmerk wordt investeren in de toepassing van deze producten fiscaal aantrekkelijk. In het kader van de Milieu Investeringsaftrek (MIA) bestaat in 2013 voor opdrachtgevers de mogelijkheid de kosten voor deze isolatiematerialen in mindering te

In plaats van een aantal personen die normaliter gegevens registeren, doet het meetsysteem dat automatisch, op afstand en draadloos. Behalve de gegevens van de multimeter zelf kunnen gelijktijdig de meetwaarden van maximaal drie wireless modules worden verzameld. Voeg een laptop toe en men kan tien meetwaarden tegelijk bekijken. De wireless meetinstrumenten van Fluke werken samen, zodat de installateur sneller een storing kan zoeken. Met het wireless meetsysteem kan men ook langdurig gegevens registreren. Vervolgens zijn de gegevens eenvoudig te downloaden om bijvoorbeeld een belastingstudie uit te voeren of om trends vast te stellen. Als bijvoorbeeld een aanbieder van mobiele telefonie meer apparatuur aan een basisstation toevoegt, is het belangrijk te weten of de elektrische installatie voldoende is om de toename aan te kunnen. Met het meetsysteem kan worden gekeken of er voldoende capaciteit is om meer belastingen toe te voegen. Informatie: www.fluke.nl

nr. 1 | februari 2013

Restauratietechniek

Onderhoud en herstel van beton (2) Bij het behoud van de karakteristieke kenmerken van monumentaal beton is een zorgvuldige uitvoering erg belangrijk. Niet al het herstel draagt bij aan het behoud van de waarde. De uitvoering van herstelwerk en herstelmaterialen komen in deze aflevering aan de orde.

▲Een dunne scheur verraadt dat de extra laag spuitbeton die eerder tegen de onderzijde is aangebracht, loskomt. Een goede hechting van hangend herstelwerk is een kritisch punt. Verbindingswapening, een goed hechtbrug en een optimale materiaalkeuze zijn uiterst belangrijk.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

e onderhoudsmaatregelen en mogelijkheden voor herstel kwamen al in het vorige nummer van RenovatieTotaal aan de orde. De daadwerkelijke uitvoering is de volgende stap. Bij herstel gaat het vaak om aanhelen van het beton, ofwel nieuw materiaal aanbrengen op plaatsen waar beton door schade is verdwenen. Hiervoor bestaan diverse typen reparatiematerialen. Ook bestaan er verschillende mogelijkheden om dit materiaal aan te brengen: handmatig, met een spuit of door middel van aangieten. Soms vraagt dan ook de afwerking van het herstelde oppervlak nog de nodige aandacht. Scheuren dichten moet soms uit oogpunt van voorkoming van inwatering of om constructieve redenen. Versterking van de constructie kan om redenen van veiligheid noodzakelijk zijn, ofwel door het aanbrengen van een extra laag gewapend beton of uitwendig verlijmde wapening.

Aanhelen van beton Voordat nieuwe beton of reparatiemortel kan worden aangebracht, moet eerst beschadigd beton worden ver-

▲ Voorbeeld van minder fraai en weinig duurzaam herstel met een kunstharsgebonden materiaal. In het algemeen ontraadt de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed volledig kunstharsgebonden materialen.

wijderd en geroeste wapening worden schoongemaakt. Om een goede aanhechting en verharding van de reparatiemortel te krijgen moet het oppervlak tevens worden voorbehandeld. Welke voorbehandeling vereist is, is afhankelijk van het type reparatiemortel en de situatie. De voorbehandeling kan bestaan uit bevochtigen, het aanbrengen van een hechtprimer of een voorstrijkmiddel. Voor de herstelwerkzaamheden leveren bedrijven steeds meer fabrieksmatig samengestelde materialen, meestal gemodificeerde betonmengsels. De samenstelling daarvan is onder andere aangepast aan de verwerkingsmethode en de prestatie-eisen. Het reparatiemateriaal dient uiteraard zo goed mogelijk aan te sluiten op de eigenschappen van de ondergrond, de omgevingscondities en de verwerkingsmethode. Er zijn drie typen reparatiemortel: cementgebonden mortel (ook wel CCmortel, cement concrete), cementgebonden polymeergemodificeerde mortel (PCC, polymeer cement concrete) en kunstharsgebonden mortel (PC, polymeer concrete). Polymeer gemodificeerde mortels hebben ten opzichte van cementgebonden mortels veel voordelen, zoals hogere treksterkte, betere hechting en lagere krimp. Maar er zijn ook nadelen, zoals de hogere thermische uitzetting, hogere materiaalprijs en kortere ver-

werkbaarheid. De Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed ontraadt in het algemeen het gebruik van volledig kunstharsgebonden mortels, onder andere vanwege de sterk afwijkende materiaaleigenschappen ten opzichte van traditioneel beton. Nieuwe beton of reparatiemortel kan handmatig worden aangebracht, door middel van aangieten of – vooral bij grotere oppervlakken – door spuiten. Elke methode kent specifieke toepassingen, reparatiematerialen en aandachtspunten. Zo is het voor de duurzaamheid belangrijk dat specie goed wordt verdicht, vooral rondom wapening.

Keuze methode en materiaal De herstelmethode en het reparatiemateriaal worden in de praktijk vaak gekozen op basis van praktische aspecten tijdens de uitvoering en kosten. Voor de duurzaamheid is het echter ook belangrijk dat het herstelde onderdeel de juiste eigenschappen krijgt. Daarom zijn onder andere de trek-, druk- en hechtsterkte en elasticiteit (E-modulus) van belang. En dat geldt ook voor de thermische uitzettingscoëfficiënt van het herstelmateriaal, vooral bij constructies die onvoldoende zijn gedilateerd. Dus: de eigenschappen van het uitgeharde herstelmateriaal moeten eveneens aandacht krijgen bij de keuze. De Rijksdienst adviseert dan ook om in

▲ Herstel van hangend werk met behulp van een open bekisting. De aangetaste wapening is vervangen door een nieuwe wapeningsstaaf.

nr. 1 | februari 2013

het bestek prestatie-eisen op te nemen ten aanzien van de kritische eigenschappen. Bij omvangrijk werk ligt spuitbeton voor de hand, mede vanwege de lagere kosten per vierkante meter. Hierbij geeft bovendien een standaard CCmortel meestal voldoende kwaliteit. Het aangieten van mortel wordt met name veel toegepast als een eenvoudige bekisting kan worden gebruik of bij een grote repetitie. Voldoende bescherming van de wapening – door volledige dekking van de mortel en/of door een verflaag – is bij alle methodes van belang.

Herstel oppervlaktestructuur Bij veel historische betonconstructies heeft het al dan niet geverfde betonoppervlak een specifieke structuur die bepalend is voor de uitstraling en monumentwaarden. Veel voorkomend is de banenstructuur en/of houtnerfstructuur die zijn ontstaan door bekistingsmateriaal. Bij herstel is het vaak wenselijk ook deze structuur terug te brengen, maar dit kan een kostbare zaak zijn. Herstel van scheuren Statische scheuren kunnen door middel van injectie worden gedicht, waarbij de scheurwanden constructief met elkaar worden verbonden. De omstandigheden in de scheur en de krachten die op het materiaal komen, bepalen

▲ Door het aanbrengen van een dunne laag spuitbeton en gelijmde, geprefabriceerde koolstofvezelwapening is de onderzijde van de betonvloer beschermd tegen verdere aantasting en versterkt.

Valbeveiliging tijdens montage zonnepanelen RSS

Roof Safety Systems

Zeker

75%

goedk dan ste

oper

igerbo

uw!

06 21 89 77 31 - www.RoofSafetySystems.com

• Asbestverwijdering • Dakbedekking ▲ Een deel van de betonnen omgang van de Bedevaartskerk in Brielle uit 1932 tijdens de uitvoering van een proefproject voor herstel.

de keuze van het injectiemateriaal. Het injecteren wordt meestal gedaan door gespecialiseerde betonreparatiebedrijven; om de kwaliteit te waarborgen kan worden verwezen naar CURAanbeveling 56, Injecteren van scheuren in betonconstructies met kunsthars injectievloeistoffen. Voor het injecteren zijn diverse materialen beschikbaar, net als bij het aanhelen van beton: elk met zijn eigen specifieke eigenschappen en toepassingen. Injecteren kan óf onder lage druk via de scheur óf via boorgaten onder hoge druk. Belangrijk daarbij is een goede verdeling van de injectieharsen in de scheur.

Verstevigen constructie Door het aanbrengen van een extra laag gewapend beton of een uitwendig gelijmde wapening kan een constructie worden versterkt. Ook een extra ondersteuning kan uitkomst bieden. Cultuurhistorische waarden bepalen veelal de keuze. Bij een extra laag gewapend beton is het belangrijk dat een deel van de spanning van het oorspronkelijk beton wordt overgedragen op de nieuwe laag. Aan de hechting van de nieuwe laag op de oude laag worden dan ook hoge eisen gesteld. Het verdient aanbeveling om hiervoor een proefvlak uit te voeren en hechtproeven te houden. Verbindingswapening kan bijvoorbeeld de hechting verbeteren. Om een betonconstructie te verstevigen kunnen ook stroken staal of kool-

▲ Saneren van beton met water onder zeer hoge druk, tussen de 1000 en 2000 bar.

Vergunning en subsidie Bij herstel van beton is meestal sprake van een ingreep, een wijziging van het monument, waarvoor een vergunning is vereist op grond van de Monumentenwet 1988. Het onderhouden en restaureren van betonconstructies is in beginsel subsidiabel.

Drachten Bedum Beilen

T 0512 - 54 44 45 T 050 - 301 35 13 T 0593 - 72 11 00

www.manenmach.nl

stofvezelwapening tegen het beton worden verlijmd. Dit gebeurt met kunstharsen, meestal een epoxyhars. Niet alleen voor betonvloeren is dit een oplossing, maar ook voor betonkolommen. De uitwendig gelijmde wapening is relatief eenvoudig aan te brengen en heeft een lage kostprijs. Ook de geringe wijziging in afmetingen van de oorspronkelijke constructie is een voordeel. Het ontwerp voor de versterking moet wel worden gemaakt door een deskundig constructeur. Daarbij kan gebruik worden gemaakt van de CURAanbeveling 91, Versterken van gewapende betonconstructies met uitwendig gelijmde koolstofwapening. Hierin zijn ook bepalingen opgenomen voor de uitvoering. Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Techniekbrochure 45. Beton Herstel en uitvoering.

Restauratietechniek

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie. RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen. Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, Info@cultureelerfgoed.nl en www.cultureelerfgoed.nl

Het kozijn van de toekomst: “niet duurder, wel beter!” Wilt u geld verdienen ? Kies dan voor het 3D-Combikozijn concept III

nr. 1 | februari 2013

Bouwkosten

Kosten van vervangen of overlagen van teermastiek Op platte daken liggen nog veel teermastiek dakbedekkingen, met grind als ballastlaag. Op welke maatregelen moet men in de toekomst rekenen en wat gaan ze globaal kosten? Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van het vervangen en het overlagen van een teermastiek dakdekking. Door: www.casadata.nl met medewerking van het Dakinformatie- en adviescentrum voor de technische informatie.

udere bitumineuze dakbe dekkingen bestaan uit teermastiek of uit bitu men. Bij beide soorten dakbedekking zijn de dakbanen voor zien van een inlage of drager van een organisch materiaal en worden de dakbanen onderling verbonden door branden. Beide dakbedekkingen lijken veel op elkaar. Teermastiek wordt echter al snel (sneller dan bitumen) zacht bij het opwarmen bij een vrij lage temperatuur. Bij teermastiek met ballastgrind is het belangrijk dat de grindlaag de dakbe dekking goed afdekt om deze te beschermen tegen te hoge tempera tuur. Daarom mag de ballastlaag niet te dun worden of met kale plekken. In veel gevallen ligt de bedekking van teermastiek los op een houten of

steenachtige ondergrond. Tussen ondergrond en de dakbedekking kun nen ook nog isolatielagen zijn aange bracht. Doordat de teermastiek snel zacht wordt en dan gaat vloeien, dringt het materiaal in de poriën van het hout of de isolatie. Daardoor kan de mastiekbedekking nauwelijks ver wijderd worden zonder beschadiging van de ondergrond. Onder een laag ballastgrind zijn de ondergrond, de isolatie en de teermas tiekbedekking meestal nog in redelijke staat.Als alles nog goed functioneert, kan men dit gewoon laten liggen. Alleen moet men het dak schoon hou den en de grindlaag soms herverdelen en aanvullen, zodat de dakbedekking goed afgedekt blijft en water ongehin derd naar de afvoer kan stromen.

Overlagen Als teermastiek gebreken gaat verto nen, kan deze volledig afgedekt wor den (overlagen) met een nieuwe los liggende dakbedekking. Vooraf moet men de bestaande dakbedekking inspecteren. Bij sporen van mastiek lekkage, vochtige inlagen en plekken waar het dakgrind zich sterk hecht aan het teermastiek of daarin is weg gezakt, verkeert het teermastiek al in slechte staat en moet volledig verwij derd worden. Nadeel van het overlagen is dat de verwerkingskosten van dit bouwche misch afval doorschuiven naar de toe komst, met hogere kosten als gevolg. Bovendien is het onduidelijk of het teermastiek onder een isolatielaag als nog gaat uitvloeien. Voor het aanbrengen van een nieuwe

dakbedekking moet men eerst het grind volledig verwijderen en het dak oppervlak grondig schoon en vlak maken. De nieuwe dakbedekking moet gescheiden blijven van de onderliggende mastiekbedekking. Bij het overlagen kan tegelijk de isolatie van het dak verbeterd worden door isolatieplaten aan te brengen. De bestaande bedekking fungeert dan als dampremmende laag. Bij het aanbren gen van isolatie moet men tevens de dakranden en opstanden verhogen.

Volledig verwijderen van teermastiek De dakbedekking kan zo slecht zijn dat het dakgrind bijvoorbeeld veelvul dig vastkleeft of in de mastiek weg zakt of dat het teermastiek lekt in de afvoer. In die gevallen moet men

Teermastiek vervangen of overlagen met tweelaagse APP bitumineuze dakbedekking, kosten per m2 excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Omschrijving Teermastiek vervangen door losliggende APP tweelaagse bitumineuze dakbedekking, Zonder isolatie geballast met grind 16/32, 50 mm dik

Met 60 mm PIR isolatie

Teermastiek overlagen met losliggende APP tweelaagse bitumineuze dakbedekking, geballast met grind 16/32, 50 mm dik

Zonder isolatie

Met 60 mm PIR isolatie

Dakhoogte Tot 5 m hoog

Directe kosten 60,63

Indirecte kosten 15,16

Totaal 75,79

5 tot 10 m hoog 10 tot 20 m hoog Tot 5 m hoog 5 tot 10 m hoog 10 tot 20 m hoog Tot 5 m hoog

64,02 68,16 75,98 79,75 84,27 36,79

16,01 17,04 19,00 19,94 21,07 9,20

80,03 85,20 94,98 99,69 105,34 45,99

5 tot 10 m hoog 10 tot 20 m hoog Tot 5 m hoog 5 tot 10 m hoog 10 tot 20 m hoog

39,87 42,89 52,14 55,60 59,00

9,97 10,72 13,04 13,90 14,75

49,84 53,61 65,18 69,50 73,75

Kostenspecificatie van teermastiek overlagen met APP bitumen 2-laags, PIR 60 mm, losliggend, ballast grind 50 mm, 5 tot 10 m hoog, 100 m2 dakoppervlakte, bron casadata.nl Soort kosten

Omschrijving

Loonkosten

Bestaande ballastlaag grind mechanisch verwijderen Voorbereiden en reinigen bestaande dakbedekking voor overlagen met nieuw systeem Dakisolatieplaten aanbrengen, los liggend Aanbrengen eerste laag bitumineuze dakbedekking, los liggend Aanbrengen toplaag bitumineuze dakbedekking, los liggend Ballastlaag grind aanbrengen en spreiden Subtotaal loonkosten Machinekosten grind verwijderen/opzuigen PIR dakisolatieplaat, dikte 60 mm APP bitumineuze dakbedekking, onderlaag, 460P60 APP bitumineuze dakbedekking, toplaag, 446-K14 Dakgrind, korrel 16/32, gewassen, incl. omhoogpompen Toeslag (klein) materiaal, bevestigingsmiddelen en gereedschap Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

Materiaalkosten

Directe kosten

nr. 1 | februari 2013

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

100 100 100 100 100 100

m m2 m2 m2 m2 m2

0,16 0,05 0,10 0,10 0,11 0,01

16 5 10 10 11 1 53

100 100 100 100 5 100

m2 m2 m2 m2 m3 m2

Kosten per uur/eenheid

Totaal Kosten

37,80 37,80 37,80 37,80 37,80 37,80

604,80 189,00 378,00 378,00 415,80 37,80 2.003,40 101,00 1.195,00 369,00 994,00 729,30 168,00 3.556,30 5.559,70

1,01 11,95 3,69 9,94 145,86 1,68

Innovatief “vloerlift”-systeem middels schuimbeton-injecties voor het liften van verzakte vloeren • vullen van holle ruimtes • stabiliseren van vloeren snel • effectief • 100% recyclebaar Fagro BV • Lemsterpad 54 • 8531 AA Lemmer • tel. 0514-533174 • info@vloerliften.nl • www.vloerliften.nl

Coenen is al jarenlang één van de toonaangevende bedrijven in de branche op het gebied van kitten, afdichten, gevelrenovatie, -onderhoud en na-isolatie.

EN GEVELTECHNIEK D AFDICHTINGSN Vandaag de dag zijn er continue ruim 65 man bij Coenen werkzaam op het gebied van A afdichtingstechniek, geveltechniek en -onderhoud. Coenen werkt in veel gevallen in TA ... S onderaanneming voor de grote bouwers in Nederland of rechtstreeks OG ERK voor woningbouwverenigingen en gemeenten. O Kwaliteit staat hoog in het vaandel, Coenen is VCA en ISO gecertiﬁceerd. H ELW V Coenen Afdichtingsbedrijf BV en Coenen Geveltechniek BV: E G Valkenierstraat 38, 2984 AZ Ridderkerk, Telefoon: 0180 - 486 866, meestal de dakbedekking inclusief dakrandafwerkingen volledig verwijderen. Vaak moet dan ook de ondergrond van de dakbedekking verwijderd worden, omdat deze niet meer goed van de dakbedekking is te scheiden. Nadat alles is verwijderd, moeten de ondergrond, het afschot, de waterafvoeren en de hoogte van de dakranden en opstanden worden gecontroleerd en hersteld. Daarna wordt de nieuwe dakbedekking aangebracht. De kosten van het herstellen van de dakconstructie en het dakbeschot blijven hier buiten beschouwing. Bij een APP bitumineuze dakbedekking is het bitumen met thermoplasten gemodificeerd voor een betere toepasbaarheid en langere levensduur. APP dakbedekkingen kunnen zijn uitgevoerd als kale zwarte dakbedekking of met een afwerklaag van leislag. Om later dakschade te voorkomen moet men de dakbedekkingen en het isolatiemateriaal droog, schoon en beschermd opslaan en verwerken. Tijdens de opslag moeten bitumen dakrollen rechtop staan en vorstvrij blijven.

Aandachtspunten Voor aanvang van het werk moeten veiligheidsvoorzieningen op het dak aanwezig zijn of moet men deze alsnog aanbrengen. Teermastiek wordt beschouwd als chemisch bouwafval. Daarom moet worden voorkomen dat de nieuwe dakbedekking vastkleeft aan het teermastiek. Omdat de bestanddelen van de teermastiek schadelijk zijn voor de gezondheid moeten bovendien persoonlijke beschermingsmiddelen worden toegepast. Bij het overlagen moet men de te handhaven teermastiek voldoende vlak kunnen maken. Ook moet het afschot naar de hemelwaterafvoer tenminste 10 mm per strekkende meter zijn en moeten er voldoende dakafvoeren zijn. Bij een dakoppervlak kleiner dan 100 m2 is tenminste één dakafvoer vereist, maar het is raadzaam om een tweede afvoer of een extra noodoverstort te plaatsen. Bij een oppervlak groter dan 100 m2 zijn in ieder geval twee of meer dakafvoeren vereist, h.o.h. maximaal 20 meter. Bij het aanbrengen van een nieuwe dakbedekking spelen ook de weersomstandigheden een rol. Geen dakbedekking aanbrengen bij regen of condensvorming op het dak, en de ondergrond moet voldoende droog zijn. Onderhoudsbehoefte Inspecteer tenminste eenmaal per jaar de dakbedekking, de randaansluitin-

gen en de dakdoorvoeren. Hierbij moet gelet worden op beschadigingen, loslaten of losse plekken, naden of overlappen in de dakbedekking, verouderingsverschijnselen, kale plekken in de ballast met grond of opeenhoping van vuil. Vooral bij stadsuitlopen controleren op sporen van mastieklekkage. Vul dunne of kale plekken in de ballastlaag van grind gelijkmatig op.

Vervangingskosten Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en met de bruto prijzen voor de materialen en producten. De kostenberekening is gebaseerd op een bestaande teermastiek dakbedekking op een aaneengesloten dakvlak met 100 m2 oppervlakte en een dakrand van circa 40 m lang. Voor de nieuwe dakbedekking is uitgegaan van een losliggende, tweelaagse APP gemodificeerde bitumineuze dakbedekking. Op Casadata.nl vindt men deze kostengegevens ook bij het toepassen van een SBS gemodificeerde bitumineuze dakbedekking. De kosten van het volledig vervangen door een nieuwe APP bitumineuze dakbedekking zijn inclusief het verwijderen van de oude ballastlaag en het aanbrengen van een nieuwe ballastlaag. Bij de isolatieplaten is uitgegaan van platen polyisocyanuraat (PIR). De stortkosten betreffen een gemiddelde stortprijs; deze kunnen echter per locatie sterk uiteenlopen. De vervangingskosten zijn exclusief het herstellen van dakconstructie en waterafvoer, het aanpassen van dakranden en opstanden, veiligheidsvoorzieningen, materieelgebruik, transportkosten, afkomende materialen afvoeren en stortkosten. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Alle complete calculaties van het overlagen en vervangen van de teermastiek kan men op www.casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kan men dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 25%. Dit toeslagpercentage bestaat uit 17% voor verleturen en 8% voor algemene bedrijfskosten, winst en risico.

Fax: 0180 - 486 867, info@coenen.nl, www.coenen.nl

COENEN

IN 3 STAPPEN EEN NIEUWE TEGELVLOER

LEVERBAAR IN KUNSTSTOF EN RVS

Oude situatie 1

Aanbrengen renovatieframe 2

Nieuwe tegels plaatsen 3

Nieuwe situatie

DE RENOVATIEPUT DIE ALTIJD EN OVERAL PAST! • Voorkom hak- en breekwerk • Leverbaar in verschillende inbouwdieptes • Eenvoudig te plaatsen • Leverbaar in kunststof en RVS • RVS rooster • Prijsgunstig • Geschikt voor de modernste en dunste tegel Kijk voor uitgebreide informatie op www.aquaberg.nl

Adv_RVS-KST_Renoput.indd 1

24-08-12 12:20

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

nr. 1 | februari 2013

www.nag.nl

GM HECKLIST ANNEMERS

20 jaar garantie

Hét juiste adres voor al uw dakgoten! Loodsweg 19 1525 RH Westknollendam Tel. 075 – 68 77 034 Fax 075 – 68 77 036

LOOD EN ZINKWERKEN NAADLOZE ALUMINIUM GOOTSYSTEMEN

11168

Nieuw op de markt: een dubbelwandig gootsysteem, 100% recyclebaar,

zonder PUR als verstevigingmateriaal. N.A.G. is nooit een voorstander geweest van de huidige geïsoleerde gootsystemen. Een mooi materiaal als aluminium dat met nog maar 5% van de energie wat nodig is om aluminium te maken gerecycled” kan worden, moet je niet met elkaar verbinden door een PUR-schuim toe te passen.

De kosten om deze 2 materialen van elkaar te ontdoen is nog steeds niet een van de goedkoopste oplossingen, om nog maar niet het nut van een geïsoleerde goot aan de orde te brengen. In negen van de tien gevallen hangt deze goot buiten de gevel en heeft de isolatie geen toegevoegde waarde dan alleen die, om de twee goot delen te koppelen en te verstevigen. N.A.G. en enkele technische instanties zijn van mening, en is in de praktijk ook gebleken, dat er nog wel enige nadelen aan dit systeem kleven zoals o.a. blaasvorming in de binnengoot wanneer deze goot zijn warmte door de isolatie niet af kan voeren. Vervolgens blijft de buiten goot in verhouding tot de binnen goot extreem koel waardoor er een verschil van uitzetten tussen de binnen en buitenzijde van de goot optreed die er weer voor zorgt dat beide gootdelen afzonderlijk van elkaar gaan werken, met het risico dat deze gootdelen in de toekomst los van elkaar kunnen komen met alle problemen van dien. N.A.G. kon zich hier niet in vinden en waar je zelf als bedrijf niet achter staat moet je dan ook niet op de markt willen zetten. Maar het liet Robin Visser directeur van N.A.G. niet los om toch een systeem op de markt te brengen waar behoefte aan is en die deze problematiek niet kent en toch aan alle eisen voldoet en aan de vraag van de klant . N.A.G. kwam uiteindelijk na veel onderzoek met een systeem waar van de mogelijkheden nog veel omvangrijker zijn. Zo kan je de goot zo sterk maken als op dat moment nodig is door de binnenbeugel van het systeem zwaarder uit te voeren of korter op elkaar te plaatsen de beugel word tenslotte tussen de twee goot delen geplaatst en dus onzichtbaar van buiten af.

gerecycled. De goot is onderhoudsarm en zeer sterk door zowel de binnen als de buitengoot te fabriceren van 2 mm. dik aluminium. Vervolgens heeft de klant de keuze uit een afwerking door middel van poedercoaten of door een afwerking met een natlak-systeem, beide in elk gewenste standaard RAL-kleur. De goten zijn leverbaar tot lengtes van ruim 12 meter in bijna alle gewenste modellen. Men hoeft het detail niet aan te passen aan de goot. NAG past de goot aan, aan het detail. Door de 2 mm. dikke binnengoot is mechanische beschadiging van bijvoorbeeld sneeuw of afgewaaide dakpannen zo goed als uitgesloten, dit in tegenstelling op de huidige systemen. Kortom, als wij praten over kwaliteit wat hoort bij duurzaam bouwen, dan hoort dit gootsysteem er zeker bij en kan prijstechnisch zeer goed meekomen met de traditionele houten bakgoot met binnenbekleding, die ook nog eens periodiek kostbaar onderhoud vraagt. Inmiddels is N.A.G. ook op de markt met diversen soorten deurluifels, eventueel gezet van een aluminium die uit drie lagen bestaat, een toplaag van aluminium dan een PE-laag en vervolgens weer een laag van aluminium. Dit materiaal zorgt ervoor dat bij regen het geluid tot een minimum word gereduceerd. Kortom als dit artikel uw interesse heeft gewekt en u ook tal van voordelen en mogelijkheden ziet, dan komt N.A.G. dit uiteraard graag mondeling toe lichten. Bezoek de website voor meer informatie: www.nag.nl

De goot kan, doordat alles van aluminium is gemaakt en een geheel met elkaar vormt, zijn warmte goed kwijt waardoor beide gootdelen gelijkmatig kunnen uitzetten en krimpen, vervolgens kan de goot die voor 100% uit aluminium bestaat heel gemakkelijk worden 1_2_liA4_fc_A.indd 1

24-5-2011 14:20:23

1000-21-1000-1289 BNA Arch.2011/2012

Kleur: fc

Bouwkosten

Betonreparaties Alle gebouwen die bewoond worden, dienen regelmatig te worden onderhouden. Dit onderhoud kan men planmatig uitvoeren. Maar helaas zijn er tussendoor ook mankementen die verholpen dienen te worden; dit noemt men klachtenonderhoud. Door: Ed de Rechteren van Hemert (Foto’s: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed)

an dit klachtenonderhoud zit vaak een ander prijskaartje, dit is meestal een stuk duurder als het geplande onderhoud. Dit komt omdat de werkzaamheden eenmalig zijn en binnen een bepaalde tijd verholpen dienen te worden of spoedeisend zijn. Deze werkzaamheden kunnen worden verricht door de eigen technische dienst of men heeft hiervoor vaste afspraken met onderhouds- of klusbedrijven. De meeste betonreparaties zijn handmatig. Bij handmatige reparaties zijn verschillende methoden voorhanden, afhankelijk van het doel. Het herstel Activiteit

Reparatie aan balkons Scheuren in de randen repareren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken De opstanden aanhelen met kunstharsbeton

Oppervlakkige beschadigingen aan het oppervlak herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken Aanhelen met kunstharsbeton Beschadigingen aan het oppervlak herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, wapening schoonmaken en coaten Aanhelen met kunstharsbeton Scheuren herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken Aanhelen met kunstharsbeton Reparatie aan betonbalken (buiten) Oppervlakkige scheuren in de randen repareren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken De opstanden aanhelen met kunstharsbeton

Beschadigingen aan het oppervlak herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, wapening schoonmaken en coaten Aanhelen met kunstharsbeton Reparatie aan betonbalken (binnen) Oppervlakkige scheuren in de randen repareren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken De opstanden aanhelen met kunstharsbeton

Scheuren in vrijdragende vloeren Vloeren terplaatse van scheuren injecteren met kunsthars Diepe scheuren in vrijdragende vloeren. Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, wapening schoonmaken en coaten Aanhelden met kunstharsbeton

begint veelal met het weghalen van beschadigde betonplekken. Daarbij is vooral de te bereiken diepte in het beton van belang en of de wapening bereikt moet worden. Bij het aanbrengen van een nieuwe dekking kan gekozen worden voor cementgebonden of kunststofgebonden reparatiematerialen. De kostengegevens zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden. Alle kosten, zoals arbeids- , materiaal,en materieelkosten zijn opgenomen, exclusief staartkosten. Deze gegevens zijn een greep uit het onderzoeksrapport Kleine werken van MBCP, zie www.klusprijzen.info Eenheid

Kosten

€ 156

€ 95

€ 135

€ 46

€ 48

Activiteit

Reparatie aan betonconsoles Oppervlakkige scheuren in balkon of galerij console repareren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken De opstanden aanhelen met kunstharsbeton

€ 118

€ 76

€ 121

€ 196

€ 36

€ 41

€ 87

Lekkende betonvloeren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, betonvloer ter plaatse van lekkage injecteren met epoyharsen. Gehele vloer voorzien van een nieuwe afdeklaag van waterdichte mortel

€ 65

€ 122

€ 53

Scheuren in een betonvloer repareren Scheuren uithakken en vullen met cementgebonden mortel

Reparatie aan betonnen wanden Oppervlakkige beschadigingen aan het oppervlak herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken Aanhelen met kunstharsbeton

Reparatie aan betonvloeren Krimpscheuren aan het oppervlak repareren Scheuren injecteren met epoyharsen

€ 97

€ 65

Kosten

Scheuren in balkon of galerij console repareren Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, wapening schoonmaken en coaten Aanhelen met kunstharsbeton

Reparatie aan betonnen trappen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken De traptrede aanhelen met kunstharsbeton

Eenheid

Beschadigingen in de wand herstellen Lossen delen verwijderen en oppervlakte schoonmaken, wapening schoonmaken en coaten Aanhelen met kunstharsbeton

nr. 1 | februari 2013

Investeer samen met Isotechniek in een energie zuinige toekomst

Met Isotechniek is het direct besparen! Als bouwprofessional bent u voortdurend bezig met het realiseren van de woonwensen van uw klant. Het realiseren van een prettige woonomgeving waar uw klant zich thuis voelt, is hierbij het belangrijkste uitgangspunt. Een prettig woonklimaat levert namelijk een essentiële bijdrage aan het wooncomfort. Zorg vandaag nog voor een prettig woonklimaat voor uw klant! Als één van de weinige na-isolatiebedrijven van Nederland biedt Isotechniek u het totale scala aan na-isolatieoplossingen en denkt daarom in creatieve zin graag met u mee. Uiteraard verwerken wij uitsluitend hoogrenderende en milieuvriendelijke isolatiematerialen. Dat maakt ons niet alleen een isolatiebedrijf maar tevens dé sparringpartner om het ideale werk- of wooncomfort te creëren. Maak daarom een afspraak met een van onze Isotechniek adviseurs voor een vrijblijvend gesprek wat de diverse na-isolatiemethoden voor u, maar vooral uw klanten kunnen betekenen. We helpen u graag verder!

Isotechniek Nederland B.V. Segment 3 - 6921 RC Duiven - Tel. 0313 - 422 422 - Email post@isotechniek.nl - isotechniek.nl

Productoverzicht Draadloos storingen zoeken Fluke introduceert het zeer innovatieve Fluke® CNX draadloze systeem. Dit is de eerste serie testen meetinstrumenten die meerdere meetmodules draadloos met elkaar verbindt en gelijktijdig meetwaarden verstuurt naar een master-instrument, dat zich op maximaal 20 meter afstand bevindt. Met het draadloze systeem van Fluke kunnen gebruikersstoringen snel en efficiënt worden verholpen. Met de robuuste, aanpasbare kit met instrumenten kunnen gebruikers verschillende meetmodules kiezen, afgestemd op hun specifieke testen storingzoekscenario. Aan de basis van het Fluke CNX draadloze systeem staat een multimeter met een scherm waarop de meetwaarden van het instrument samen met live-metingen van maximaal drie andere meetmodules worden weergegeven. De modules omvatten wisselspanningsmodules, wisselstroomtangen, iFlex-wisselstroomtangen en temperatuurmodules type K. Ze kunnen live metingen uitvoeren of maximaal 65.000 records loggen. De gelogde gegevens kunnen op een computer worden opgeslagen, Met het Fluke CNX-systeem kunnen gebruikers de modules op gevaarlijke of lastige plaatsen aanbrengen. De metingen kunnen vanaf een veilige afstand bekeken worden. Een technicus kan bijvoorbeeld een paneel spanningsloos maken, vervolgens spannings- of stroommodules aansluiten op alle drie de fasen, het paneel sluiten en opnieuw onder spanning zetten. De metingen zijn eenvoudig buiten de boogontladingszone af te lezen. Fluke Nederland BV, Eindhoven, (040) 267 51 00, www.fluke.nl

Lichtgewicht pleister LSP 650 van Knauf is een lichtgewicht cementgebonden snelpleister voor renovatieklussen in badkamers en andere natte ruimtes binnenshuis. Het product is op praktisch alle steenachtige ondergronden aan te brengen. Door het snelhardende karakter is het na ongeveer drie uur van nieuw tegelwerk te voorzien en hiermee geschikt voor werkzaamheden waar

snelheid gewenst is. Kenmerkend voor de pleister is een verbruik van ongeveer 10 kg/m2 bij een laagdikte van 10 mm en de lichte toeslag waardoor het mooi blijft staan. LSP 650 is aan te brengen in laagdiktes van 3 – 30 mm. Knauf B.V. , Utrecht, (030) 247 3333 11, www.knauf.nl

Douchegoot opnieuw onderscheiden In lengte variabel aan te passen en qua ontwerp consequent puristisch. Die eigenschappen zijn kenmerkend voor de douchegoot Advantix Vario van Viega. De jury van de Duitse Design Award bekroonde de douchegoot in de categorie ‘Home Interior’.

Kerto is een constructief product dat begint waar ‘standaard’ balkhout en triplex stopt. Van cruciaal belang bij dit soort producten is dat de aannemer eenvoudig kopmaten kan bepalen. Door de hart-op-hart maat en de overspanning in te geven genereert deze tool automatisch de meest economische maat. Kerto ontleent haar hoge sterkte doordat de fineren goed uitgesorteerd zijn, 10 procent samengeperst zijn en voornamelijk in één richting lopen in plaats van kruislings. Voor balken, gordingen en lateien wordt Kerto-S toegepast en voor plaattoepassingen Kerto-Q. Kerto is niet alleen sterker dan standaard balkhout maar ook stijver. Metsä Wood, Apeldoorn, (055) 538 66 10, www.metsawood.nl, www.kertoschuif.nl

Nieuwe serie brandwerende hollewanddozen De toelichting in het juryrapport luidde: ‘Oplossingen zijn vaak zo eenvoudig, dat je je afvraagt waarom niemand er eerder op is gekomen. Een goed voorbeeld daarvan is de traploos in lengte varieerbare douchegoot. De combinatie van een schijnbaar eenvoudige technische oplossing en het overtuigende design, maken de douchegoot Advantix Vario een échte innovatie.’ Wat eenvoudig oogt, is het resultaat van een intensief onderzoeks- en ontwikkelingstraject. Om een douchegoot te produceren die op de bouwplaats nog kan worden ingekort, moet aan hoge materiaal- en afdichtingsvereisten worden voldaan. Viega ontwikkelde de douchegoot in nauwe samenwerking met het ontwerpbureau Artefakt Industriekultur uit Darmstadt. Viega Nederland BV, Naarden, (035) 538 04 42, www.viega.nl

Vervanger voor traditionele houten balkenschuif Metsä Wood heeft Kertoschuif.nl ontwikkeld.Met deze online opvolger van de traditionele balkenschuif kan de aannemer snel en eenvoudig afmetingen voor Kerto balken, beschot, sporen, lateien en gordingen berekenen.

Het FlameBlockerSystem is uitgebreid met de nieuwe serie BWHW51-F hollewanddozen met voorgemonteerd schakelmateriaal en steker. De nieuwe serie combineert brandveiligheid met installatiegemak en -snelheid. Het FlameBlockerSystem is een brandveilige totaaloplossing voor de bouwen installatiebranche waarmee plafonds en wanden inclusief centraal- en hollewanddoos, brandwerend worden gemaakt. De nieuwe serie BWHW51-F hollewanddozen hebben een circa 100 mm lang snoer met steker en speciale trekbandjes, waardoor de doos zonder gereedschap kan worden geïnstalleerd. De flexibele kabels met steker kunnen in de (holle)wand worden aangebracht en gestekerd worden aangesloten. Het schakelmateriaal is voorgemonteerd en kan in enkel-, twee- en drievoudige uitvoering worden geleverd. De BWHW51-F serie is getest door Efectis en heeft een brandwerendheid tot 90 minuten. Uniek is dat de meervoudig gekoppelde hollewanddozen succesvol zijn getest in verschillende installatievormen: traditioneel bedraad in buis of stekerend met (Clixys®-)kabel voor verschillende bouwmethodes. ABB, Ede, (0318) 669 300, www.flameblockersystem.nl

nr. 1 | februari 2013

Productoverzicht Nieuw concept voor isolatie en gevelafwerking

Het systeem, dat aan de bestaande gevel bevestigd wordt, resulteert in een energiebesparing tot 25 procent. Tegelijkertijd krijgt de gevel door de afwerking met gevelplaten, Cedral stroken (Sidings) of leien een eigentijdse uitstraling. Isofinish is geschikt voor nieuwbouw en renovatie en biedt veel voordelen. Dankzij de ultradunne isolatieplaten en regelbare gevelschroeven zorgt Isofinish voor een hoogwaardig en doorlopend isolatieschild zonder koudebruggen. Bij renovatie is het niet nodig de fundatie aan te passen en het systeem heeft een grote keuze in eigentijdse gevelbekleding. De gevelafwerking is duurzaam, leidt tot energiebesparing en er hoeven geen werkzaamheden in de woning uitgevoerd te worden. Voor bewoners voorkomt dit overlast en er is geen ruimteverlies binnen de woning. Voor aannemers is Isofinish snel en eenvoudig te monteren en minder tijdrovend dan montage van traditionele systemen.

ten bevestigingssystemen. Met de overname completeert Stanley Black & Decker de bestaande Bostitch portfolio bevestigings- en verankeringsmiddelen voor de utiliteitsbouw. Stanley Black & Decker Europe, meer informatie op www.bostitch.eu of www.powerseurope.nl

Folie ook weersonafhankelijk te verwerken Tremco illbruck heeft het assortiment ME500 Duo Folie vernieuwd, zodat het ook zeer eenvoudig aan de binnenzijde van een kozijn te verwerken is. Montage is hierdoor niet afhankelijk van de weersomstandigheden of bouwactiviteiten aan de buitenzijde van de gevel.

Meer informatie: www.isofinish.nl, www.recticelinsulation.nl en/of www.eternit.nl

Assortiment bevestigingssystemen in ĂŠĂŠn hand Onlangs is de overname afgerond van Powers Fasteners door Stanley Black & Decker. De gecombineerde onderneming biedt hierdoor een volledig assortiment bevestigingssystemen en een totaaloplossing in bevestigingsmiddelen. Stanley Black & Decker is wereldwijd producent en leverancier van gereedschappen zoals Stanley, DEWALT, Black & Decker en Bostitch. Powers Fasteners is een toonaangevende producent en leverancier van boor- en verankeringssystemen voor beton, metselwerk en staal. Het bedrijf levert tevens mechanische, lijm- en gescho-

Zonder gebruik van primers kunnen aannemers gemakkelijk en snel binnen in de woning of het gebouw een luchtdichte kozijnaansluiting realiseren. Naast de bestaande Duo Folie met zelfklevende strip en stucgaas introduceert Tremco illbruck ook een uitvoering met rubber profiel. De ME 500 K1-4 is leverbaar met vier verschillende profielen voor bevestiging aan veel voorkomende kozijnprofielen. Deze profielen zijn bedoeld om zonder gebruik van dubbelzijdig tape of lijmkit luchtdicht aan te sluiten in aluminium of kunststof kozijnprofielen, ĂŠn ook geschikt voor een freesnaad in houten kozijnprofielen. Duo Folie is een lucht- en slagregendicht membraan dat garant staat voor lucht- en waterdichte kozijnaansluitingen. Dankzij de waterdampdoordringbaarheid, die varieert afhankelijk van de omgevingsvochtigheid, voorkomt Duo Folie elke vorm van

MeeKro schoorsteen systemen kwaliteit me op ĂŠĂŠnza hoogte.

GLASFIKS INTERNATIONALÂŽ GLASRENOVATIE

Tremco illbruck, Arkel, (0183) 56 80 19, www.tremco-illbruck.nl; www.luchtdichtbouwen.nl

Verduurzaamde MDF deur is en blijft vlak

Tot voor kort was er geen goed alternatief voor gladde deuren met een MDF (vezelplaat) toplaag die echter gevoelig kan zijn voor vocht. Weekamp Deuren heeft hiervoor een oplossing ontwikkeld en een perfect alternatief geĂŻntroduceerd: TriComfortďŁ¨ , een vlakke deur met een Medite TricoyaďŁ¨ toplaag. De deurenproducent is al drie jaar nauw betrokken bij de ontwikkeling van deze plaat. Hierbij ondergaan de vezels die in het MDF worden gebruikt hetzelfde verduurzamingsproces als AccoyaÂŽ. Resultaat: MDF dat nagenoeg geen last heeft van uitzetten en krimpen, het â&#x20AC;&#x2DC;bloemkooleffectâ&#x20AC;&#x2122; kan niet meer ontstaan. Tegenwoordig is er een grote vraag naar vlakke houten buitendeuren, vooral naar gladde deuren met zo weinig mogelijk houtnerfstructuur. Al jarenlang leveren fabrikanten een vlakke houten buitendeur met een MDF (vezelplaat) toplaag. Deze normale toplaag voldoet wel aan de esthetische eis van een glad oppervlak, maar dit type deur is gevoelig voor vocht. Wanneer de verflaag van de deur beschadigd raakt, zuigt het MDF zich vol water. Zwakke punten zijn de randen en de brievenbus- en glasopeningen. Het MDF zwelt op en er ontstaan ongewenste oneffenheden (bloemkoolstructuren). Dankzij de intensieve betrokkenheid van bij de ontwikkeling van Medite TricoyaďŁ¨ heeft Weekamp Deuren een voorsprong die zich vertaalt in een wereldprimeur: als eerste is dit type deur met een KOMO-certificaat en GND-garantie te leveren. Het bedrijf zet daarmee een nieuwe norm voor vlakke, gladde deuren. Weekamp Deuren B.V., Dedemsvaart, (0523) 62 53 00, www.weekamp-deuren.nl

De Glasschade-expert Glasschade-expertisekantoor

GlasďŹ ks antiscratch ďŹ lm, krasverwijderen van alle soorten glas en kunststofkozijnen, verwijderen cementsluier. OfďŹ cial CLEAR SHIELDÂŽ applicatiebedrijf.

telefoon 0598-453992

www.meekro.nl 30

nr. 1 | februari 2013

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel: +31(0)111 - 414941 Fax: +31(0)111 - 412185 Internet: WWW GLASFIKS NL e-mail: INFO GLASFIKS NL

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel.: 0111 - 422771 Fax: 0111 - 422884 info@deglasschadeexpert.nl www.deglasschadeexpert.nl

De Glasschade-expert

Isofinish is een nieuw innovatief concept voor isolatie en afwerking van buitengevels. Het combineert de isolatieplaten van Recticel Insulation, de gevelschroeven van Borgh en de gevelafwerking van Eternit tot een hoogwaardige oplossing voor buitengevelisolatie ĂŠn -verfraaiing.

condensatie in de voeg. Daarnaast zorgt Duo Folie door de naadloze aansluitingen voor een goede luchtdichtheid en betere isolatie. Door de uitgebreide bevestigingsmethoden is Duo Folie zowel geschikt voor nieuwbouw als renovatieprojecten.

Stofmaskers met vouwfilter technologie In de serie 3000 AIR stofmaskers van Moldex is gebruik gemaakt van de zogenaamde vouwfiltertechnologie waarmee tot 260 procent meer filteroppervlak is te plaatsen in een FFP masker. Dit grotere filteroppervlak leidt tot een lagere ademweerstand waardoor de gebruiker minder snel vermoeid raakt en het masker langer kan dragen. De maskers zijn beschikbaar in twee uitvoeringen en voorzien in ActivForm waardoor het masker zich automatisch aan de gezichtsvorm aanpast. De DuraMesh buitenschaal draagt bij aan een langer vormbehoud en langere levensduur. Door de clipsluiting en verstelbare draagband zijn de wasbare stofmaskers bovendien eenvoudig op en af te zetten. Moldex-Metric AG & Co., Barendrecht, (0180) 53 00 53, www.moldex.com

Nieuwe accessoires voor gereedschap FEIN heeft voor de MultiMaster nieuwe accessoires ontwikkeld en alle bestaande sets nieuw samengesteld. De accessoires met een grote bewerkingssnelheid en een langere levensduur verbeteren de kostenbatenverhouding. Met de nieuwe FEIN MultiMaster QuickStart-set biedt de fabrikant van oscillerende elektrische gereedschappen een uitgebreide instapset met het door FEIN uitgevonden QuickIN-snelspansysteem aan. Nieuw zijn bijvoorbeeld de E-Cut Long-Life zaagbladen voor zagen

in hout, gipsplaat, kunststof en GVK. De houtvertanding van bimetaal zorgt voor een drie keer langere levensduur in vergelijking met de E-Cut Standard zaagbladen. Bovendien hebben ze een hoge zaagsnelheid en zijn ongevoelig voor metselwerk of in hout aanwezige spijkers tot circa 4 mm dik. Ook nieuw zijn een extra dun hardmetalen segmentzaagblad met een zaagbreedte van 1,2 mm voor zeer smalle tegelvoegen en een versie met een zaagbreedte van 4 mm. Naast het aanwezige stugge plamuurmes is een 18 mm langere uitvoering ingevoerd, die het prestatievermogen van de MultiMaster volledig benut en de bewerkingssnelheid duidelijk verbetert, zodat tapijten en hardnekkige lijmresten moeiteloos kunnen worden verwijderd. De FEIN MultiMaster sets zijn verkrijgbaar bij de dealer; verkooppunten op www.fein.nl/nl_nl/dealerlocator

Vloerverf voor minerale ondergronden Onder de naam Concreton-LSC biedt Keim een minerale lazuurverf, waarmee dekkende of semi dekkende beschermingslagen zijn aan te brengen op bijvoorbeeld dekvloeren van parkeergarages, bedrijfsvloeren en galerijvloeren. Ook op bestaande vloeren. Het product is niet filmvormend en dringt in de poriën van de minerale ondergrond. Keim Concreton-LSC is bij uitstek geschikt voor bijvoorbeeld dekvloeren van parkeergarages, bedrijfsvloeren en galerijvloeren. Eenmaal aangebracht is het product uitstekend bestand tegen mechanische beschadigingen, 100 procent kleurecht, vergeelt niet en vertoont geen filmvormende onthechting. Tevens werkt Concreton-LSC als curing compound, oftewel zorgt het voor verharding en versteviging van de toplaag van de minerale ondergrond. KEIM Concreton-LSC kan worden verzegeld met KEIM Topsiegel zodat de vloer vloeistofdicht kan worden gemaakt. Voor buitentoepassingen zorgen de waterafstotende eigenschappen. De verf is bestand tegen mechanische beschadigingen en 100 procent kleurecht. Daarnaast is de minerale afwerklaag duurzaam en waterafstotend, en hij vergeelt niet. Tot slot is een vloer die eenmaal van een minerale vloercoating is voorzien, eenvoudig te vernieuwen. Keim Nederland b.v., Almere, (036) 532 06 20, www.keim.nl

Naadloos gespoten traprenovatie Behalve dat oude (houten) trappen kunnen worden opgeknapt door deze te bekleden met houten delen, is het ook mogelijk een traprenovatie uit te voeren door middel van spuiten. Bijvoorbeeld door spuiten met Colorchips. De Schilder Ed Rees BV introduceerde de Colorchips. De methode omvat meer dan alleen verf; deze werkwijze zorgt eveneens voor een naadloze nieuwe afwerking. Colorchips is krasvast, goed schoon te maken en dus zeer geschikt om op trappen, maar ook op wanden en vloeren toe te passen. Het hoogwaardige materiaal wordt ook toegepast als zeer slijtvaste en esthetische vloerafwerking. In dat geval wordt gebruik gemaakt van een speciale transparante toplaag. Voor de grote diversiteit in kleuren wordt het basisproduct gemengd met kleurvlokken. De Schilder Ed Rees BV, Almere-Buiten, (036) 529 50 03, www.colorchips.org

Lijmtuit met dubbele lijmopening Faay biedt een lijmtuit met dubbele lijmopening waarmee Faay wanden eenvoudiger en sneller zijn te verlijmen. Zo is met de lijmtuit aan twee zijden tegelijk lijm in de speciale groef aan te brengen. In concrete cijfers levert de oplossing met de dubbele lijmopening een tijdwinst van 50 procent op. Daarnaast voorkomt de lijmtuit met dubbele opening fouten. De gebruiker plaatst de te verlijmen wanden (VP35, VP54, VP70, IW148 of IW200) naast elkaar. Vervolgens brengt hij in één handeling twee lijmrupsen aan in de verengroef; vergissen is praktisch niet mogelijk. Faay Vianen B.V., Vianen, (0347) 37 66 24, www.faay.nl

SHR, UW STEUN BIJ RENOVEREN SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies voor de houtverwerkende industrie, toeleveranciers, aannemers en gebouwbeheerders. U kunt ons inschakelen voor: • ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie • advies bouwfysica, houtconstructie, coatings,

• testen in het laboratorium, • inspecties en schadebeoordelingen

Nieuwe Kanaal 9b • Postbus 497 • 6700 AL Wageningen • Tel: (+31) 0317 467 366 • Fax: (+31) 0317 467 399 • W: www.shr.nl • E: info@shr.nl

nr. 1 | februari 2013

VERDUURZAAM UW WONINGBESTAND EN UPGRADE UW ENERGIELABEL.

KOSTON NEDERLAND B.V. IS DE SPECIALIST IN ENERGIE BESPARENDE SYSTEMEN Dankzij voortdurende intensieve research en ruim 35 jaar ervaring met praktisch alle isolatiematerialen en methoden, heeft Koston een unieke knowhow ontwikkeld voor energiebesparing en vochtproblematiek. Al sinds 1974 heeft Koston spouwmuren, daken en vloeren ge誰soleerd met de meest uiteenlopende producten. In de loop der jaren heeft Koston door ervaring en ontwikkeling een uitstekend productprogramma opgebouwd die aan alle hedendaagse kwaliteitsnormen voldoen. De meeste isolatiesystemen brengen wij al in een halve dag aan! Wij komen graag kosteloos en vrijblijvend bij u thuis om uw woning te inspecteren en samen met u de isolatiemogelijkheden te bekijken. Brochures kunt u online aanvragen en wij staan u ook telefonisch graag te woord.

Tel: 036-5387550 WWW.KOSTON.NL

WWW.ISOLEER.NU

Biobased isoleren met BiofoamPearls速 Met EPS vergelijkbare plantaardige isolatiesysteem * 100% duurzaam * * Cradle 2 Cradle gecertificeerd * * Zeer lage Co2 footprint * * 100% biologisch afbreekbaar * * Uitstekende isolerende eigenschappen en brandveilig * * Voor nieuwbouw en renovatie * CM

CERTIFIED

Neonweg 151 | 1362 AG Almere | info@koston.nl | www.koston.nl