BouwTotaal januari/februari 2012 by Nederlandse HandelsUitgaven BV

jaargang 9 / nummer 1/2 februari 2012

zal in de periode tot 2020 de EPC stapsgewijs verder worden aangescherpt. Kortom; energieneutraal bouwen is niet langer een hobby van enkele bevlogen opdrachtgevers of bouwpartijen, maar een steeds breder gedragen bouwmethodiek. Het gaat snel: in het Achterhoekse Ulft verrijst zelfs al

I N DIT NUMMER Thema

Energieneutraal bouwen

een complete energieneutrale woonwijk met 61 woningen. In deze BouwTotaal ruim aandacht voor energieneutraal bouwen. Lees verdere op pagina 11

11 Energieneutrale

staalframebouw

E+ woningconcept: meer dan energieneutraal

15 Energiebesparend prefab-concept

19 Energieplushuis levert energie

22 Energieneutrale wijk in Ulft

24 VSB Forumdiscussie Hangbruggen

EN VERDER 28 Bouwkosten 33 Fiscaal en personeel 35 Bouwgebreken 36 Productnieuws

Niemand begrijpt werken op hoogte beter dan v e i l i g

w e r k e n

o p

h o o g

D e

Porotherm Poriso lijmen Iedereen kan het!

g r o o t s t e

e n

v e i l i g s t e

t o o l - w e b s h o p

v a n

N e d e r l a n d !

Bezoek onze website voor de beste bouwmaterialenaanbiedingen!

www.toolprof.nl Professional tools for your profit

n i v e a u

Just one click away!

Perfect Foam

adv voorzijde BouwTotaal 65x45.indd 1

05-08-11 12:53

Scan de QR-code voor meer info!

www.perfectfoam.nl

adv. 1/32 65x45mm Bj.indd 1

(Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken Nieuw BIA LockBlock

zie www.bia-beton.nl 12-12-11 12:18

TEL.: 024 - 648 84 84

www.wienerberger.nl

Meer Mogelijk. Het systeem voor steigers. Lissenveld 18 Postbus 167 4940 AD Raamsdonksveer

Tel.: 0162 58 68 00 Fax: 0162 58 68 88

mail@layher.nl www.layher.nl

Bouw Match.nl vacatures voor bouwprofessionals

WWW.OMNICOL.INFO VOOR UW TEGELWERKADVIEZEN

NIEUW

VERTROUWD

EEN NIEUW LOGO…

met een heldere belofte voor de toekomst: ‘For smart living‘. Immers, over onze producten is goed nagedacht, zien er mooier uit, werken perfect en zijn praktisch te verwerken. Unilin is producent van zelfdragende isolerende dakelementen, prefab daksystemen en hardschuim isolatieplaten (Utherm). www.unilin.com

ACTUEEL

Aannemersfederatie: uitzondering zware beroepen goede zaak Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra is verheugd dat minister Kamp met een aanvulling op het pensioenakkoord komt, waardoor werknemers in zware beroepen met 65 jaar met pensioen kunnen. De Aannemersfederatie bepleitte dit al sinds de hoorzitting in de Tweede Kamer van januari 2009. Door deze aanvulling kunnen werknemers die dit willen toch met 65 of 66 jaar stoppen, zonder al te veel in te leveren. Ook verwelkomt de Aannemersfederatie het door het kabinet ingestelde Bouwteam, als katalysator om de sector bouw en infra van nieuwe impulsen te voorzien. De meeste werknemers in ambachtelijke beroepen in bouw en infra zijn op jonge leeftijd, 16 tot 18 jaar, begonnen met leren/ werken en hebben een lang werkzaam leven van 45 jaar achter de rug. Dat de zware beroepen nu worden ontzien, getuigt volgens de Aannemersfederatie van een realistische kijk op de arbeidsmarktsituatie. Echter, dit is pas een eerste stap op weg naar flexibilisering. De minister moet zich realiseren dat CAOpartijen sowieso al de nodige stappen moeten zetten om werknemers in bouw en infra langer te kunnen laten doorwerken. Er moet een dubbelslag worden gemaakt. Dit, omdat de CAO nu nog uittreding op 61 jaar en twee maanden mogelijk maakt. Dit betekent dat er in de bedrijven al veel moet gebeuren ten aanzien van het ouderenbeleid, promotie-demotie, omscholingsmogelijkheden, een tweede carrière, enzovoort. Ook constateert de Aannemersfederatie dat de bouw door de vergrijzing steeds meer wordt geconfronteerd met oudere

werknemers met gezondheidsproblemen, en dat met name lager opgeleide werknemers hiermee al gedurende gemiddeld 13 jaar voor hun 65e te kampen hebben. Langer werken in de bouw leidt dus niet automatisch tot verhoging van de productiviteit, gezien het oplopend verzuimrisico en de daarmee gemoeide kosten met name in het mkb; dé belangrijkste representant van de uitvoerende bouw.

Bouwteam

De Aannemersfederatie verwelkomt ook het door het kabinet ingestelde Bouwteam, als katalysator om de sector bouw en infra van nieuwe impulsen te voorzien. De Aannemersfederatie spreekt geen oordeel uit over de kwaliteit van het team. De teamleden hebben in het verleden nog weinig blijk gegeven van kennis van of betrokkenheid bij de specifieke behoeften en mogelijkheden van het mkb in de sector. Als het Bouwteam te kennen geeft daarvoor open te staan, is de Aannemersfederatie graag bereid deze behoeften scherp in kaart te brengen. Ook herkent de Aannemersfederatie in het Bouwteam nog weinig affiniteit met de uitvoerende bouw. Daar zal de Aannemersfederatie het Bouwteam zeer kritisch op aanspreken. Men adviseert het Bouwteam dringend aan te haken bij de kansen die de Topsectoren aan bouw en infra bieden. Voorts dringt de AFNL er bij het Bouwteam op aan, aan te haken bij het voorstel van de Aannemersfederatie voor de zomer te komen tot een Nationaal Bouw- en Woningakkoord. Hierin moet afscheid worden genomen van het huidige hap-snap-beleid voor de korte termijn en ruimte komen voor een samenhangend pakket maatregelen dat de bouw op korte en lange termijn stimuleert en activeert.

Opleidingsbedrijf VSB erkend voor 1e Monteur Steigerbouw Opleidingsbedrijf VSB in Rotterdam is erkend als opleidingsbedrijf voor de opleiding 1e Monteur Steigerbouw. Het is daarmee de eerste landelijke organisatie die steigerbouwers op mbo-niveau 3 kan opleiden. Algemeen directeur Sander van Bodegraven van kenniscentrum Fundeon overhandigde officiële erkenning persoonlijk aan Marcel Koerts, directeur van het Opleidingsbedrijf VSB. ‘Deze erkenning is een slotstuk van de professionalisering van de steigerbouwbranche’, verklaarde Van Bodegraven bij de overhandiging. ‘De opleidingen Monteur Steigerbouw en 1e Monteur Steigerbouw leveren aantoonbaar gekwalificeerde personeelsleden op. Dat komt de veiligheid in de branche ten goede.’

Steigerbouw en 1e Monteur Steigerbouw in alle facetten kunnen leren.

Vervolgopleiding

De niveau 3-opleiding 1e Monteur Steigerbouw is een vervolgopleiding op Steigerbouwer op mbo-niveau 2. Met het niveau 3-diploma kan de werknemer als 1e monteur/voorman fungeren en is hij bovendien gekwalificeerd om steigers te keuren en op te leveren. Dit komt de veiligheid van het werken ten goede. Marcel Koerts is verheugd met de erkenning: ‘Het werken op steigers is risicovol en

risico’s beheers je door kennis en kunde. De brancheorganisatie VSB is nauw betrokken geweest bij de totstandkoming van de opleidingseisen, die voldoen aan de Richtlijn Steigers.’ Sinds februari kunnen leerlingen instromen in de opleiding. Koerts verwacht dat veel leerlingen die de afgelopen jaren hun niveau 2-diploma hebben behaald, zich gaan aanmelden voor de opleiding op niveau 3. ‘Met de niveau 2-opleiding zijn we in 2008 begonnen. De eerste diploma’s Steigerbouwer hebben we in 2010 uitgereikt en sindsdien zijn er nog velen gevolgd. Dus het is de hoogste tijd dat zij aan een vervolg kunnen beginnen.’ Meer informatie: www.opleidingsbedrijfvsb.nl

132x94_Opmaak 1 23/12/11 11:22 Pagina 1

Voor bouwprofessionals

Algemeen directeur Sander van Bodegraven van kenniscentrum Fundeon (rechts) overhandigt de erkenning aan Marcel Koerts, directeur van het Opleidingsbedrijf VSB (links).

Door de erkenning van VSB kunnen in het hele land leerlingen opgeleid worden tot allround vakman. Opleidingsbedrijf VSB neemt leerlingen in dienst en zorgt in samenspraak met roc’s - verspreid door het land - dat de leerlingen de theorie van het vak leren. Daarnaast zorgt het Opleidingsbedrijf dat de leerlingen een leerbaan krijgen bij een erkend leerbedrijf in de woonomgeving van de leerlingen. Daar leert de leerling het vak in de praktijk. Dit zijn niet alleen bedrijven die lid zijn van branchevereniging VSB, maar ook andere bedrijven waar leerlingen het vak Monteur

Projectbegeleiding en garantie

It giet net oan Het was even slikken voor de schaats liefhebbers op woensdag 8 februari: de Vereniging De Friesche Elf Steden maakte bekend dat het rijden van de Elfstedentocht bij de toen gemeten ijsdikten onverantwoord was. Neder land was dagenlang in de ban van aangroeiende centimeters, wakken, veegploegen en temperatuurmetin gen. Maar wat vooral opviel was de samenhorigheid en samenwerking tussen schaatsliefhebbers, het leger, politie, brandweer, horeca, bedrijfsle ven en andere partijen. Samen werd er gewerkt aan het schoonvegen van het ijs en het treffen van voorberei dingen voor de organisatie van dit mega-evenement. De Elfstedentocht mag dan in het zicht van de ‘bevro ren’ haven zijn gestrand, het trotse gevoel van samenhorigheid over heerst. Samenhorigheid treffen we ook steeds vaker in de bouw aan. Samenwerken blijkt het belangrijkste ingrediënt van innovatief bouwen met lage faalkos ten te zijn. ‘Ketenintegratie’ heet dat tegenwoordig met een duur woord. Het thema Energieneutraal bouwen in dit nummer laat prachtig zien waartoe samenwerking kan leiden. Alle woningconcepten voor energie neutraal bouwen komen namelijk uit de kokers van consortia van bedrijven die het lef hebben gehad om vroegtij dig met elkaar om tafel te gaan zitten. Open kaart spelen en niet oeverloos ouwehoeren over uurtarieven en meer- en minderwerk. Vertrouwen en wederzijds respect; daar gaat het om. Dan komen de resultaten vanzelf. Samen een leercurve in: dat levert prachtige innovaties en lage faalkos ten op, waardoor uiteindelijk iedereen optimaal profiteert van de marktkan sen en de winstmarges weer gezonde vormen aannemen. Ik besluit dan ook met de oproep: werk met elkaar en niet voor elkaar!

Tegellijmsystemen, egalisatie en waterdichting n n

Adviezen Technische ondersteuning

n n

Training voor verwerkers Projectgarantie van 10 jaar op systemen

Frank de Groot Hoofdredacteur

Volg ons op:

@bouwtotaal www.bouwtotaal-online.nl www.basf-cc.nl/PCI

De nieuwe UAV is een feit! Studiedag Update UAV 2012

De UAV is een veelgebruikt document voor de rechtspositie tussen opdrachtgevers en aannemers. Het is een echte houvast in de uitvoering van projecten. De vorige versie dateert al van 1989. Om de nieuwe inzichten en jurisprudentie van na die tijd te delen, is de UAV 2012 verschenen. Volg snel onze actuele opleiding!

Voor wie is het?

Wat zijn de verschillen met de UAV 1989? Wat verandert er voor u? En hoe werkt dat in de praktijk? Volg de Studiedag Update UAV 2012 en u bent in één klap op de hoogte. Voorafgaand aan de studiedag heeft u de gelegenheid een casus aan te leveren uit uw beroepspraktijk. Dit voorbeeld wordt dan direct getoetst aan de UAV 2012. Ook kunt u vooraf vragen stellen via de digitale leeromgeving, waardoor we de inhoud van de studiedag nóg beter op uw wensen kunnen afstemmen.

Onderwerpen tijdens de studiedag

De opleiding is op maat gemaakt voor opdrachtgevers, zoals toezichthouders, projectleiders, directievoerders en bestekschrijvers; en voor opdrachtnemers, zoals aannemers, werkvoorbereiders en ingenieurs. U heeft ervaring met UAV-contracten, opgedaan in de praktijk of in onze basisopleiding UAV Contracten. Schrijf u snel in via de website of bel de Klantenservice!

> > > > > > > > >

de integratie van de UAV-TI opleveren verborgen gebrek onderhoudstermijn bouwvergadering/bouwverslag aantreffen gevaarlijke stoffen (paragraaf 6-16a) bouwstoffen loodsen en andere hulpmiddelen bestekswijzigingen

Wilt u meer weten over deze studiedag of één van onze andere opleidingen?

Ga dan naar www.academyruimtelijkeontwikkeling.nl of neem contact op met onze informatiebeheerder Mariska Kloet, via (078) 62 53 888 of mariska.kloet@reedbusiness.nl

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Silvano Clercx directeur HANSA Nederland HANSA Metallwerke AG - producent van kwaliteitsmengkranen voor badkamer en keuken - heeft Silvano Clercx benoemd tot directeur van HANSA Nederland. Sinds 1 januari 2012 is hij verantwoordelijk voor de bedrijfsvoering van de Nederlandse HANSAvestiging te Nijkerk. Silvano Clercx neemt hiermee de scepter over van Piet Pirovano. Silvano Clercx beschikt over twintig jaar ervaring binnen het HANSA-concern. Sinds tien jaar is hij directeur van Hansa België. Ook voor de Belgische HANSA-vestiging blijft Silvano Clercx overigens als directeur verantwoordelijk. Binnen het concern wordt grote waarde gehecht aan lokale vestigingen binnen de verschillende afzetgebieden. ‘Er zijn nu eenmaal verschillen in cultuur, mentaliteit en marktbenadering. Dat geldt ook voor de Nederlandse en de Belgische markt’, benadrukt Silvano Clercx. Zelf is hij Nederlander, maar al dertig jaar woonachtig en werkzaam in België. Hij kent en respecteert de verschillen. ‘Juist daarom is het belangrijk dat de HANSA-vestigingen zelfstandig, met een eigen aanpak en koers blijven opereren op de markt. Daar waar mogelijk en zinvol zal er wel voordeel kunnen worden gehaald uit synergie tussen de Nederlandse en Belgische organisaties. Mijn verantwoordelijkheid is te sturen, in hechte samenwerking met de lokale teams.’ Ron Dijkmans - sinds 2007 werkzaam bij HANSA Nederland - is per 1 januari benoemd tot Sales Manager. Hij is, als rechterhand van de directie, tevens verantwoordelijk voor de dagelijkse aansturing van het salesteam.

Verkoopleider Duco nieuwe voorzitter Natuvent Richard Geraerts, verkoopleider in Nederland voor Duco Ventilation & Sun Control, is sinds 1 januari 2012 voorzitter van Natuvent. Hij zal, samen met de andere leden van de Stichting Natuvent, het systeem C verder profileren als de enige gezonde manier van ventileren. De stichting geeft als onderdeel van de VLA (Vereniging Leveranciers Luchttechnische Apparaten) voorlichting over de juiste toepassing en omgang van natuurlijke ventilatiesystemen in zowel woningen Richard Geraerts, voorzitals gebouwen. ter Natuvent. Geraerts: ‘Als voorzitter en afgevaardigde van Natuvent binnen de VLA is het mijn bedoeling om te kijken hoe we met onze stichting een meer dominante positie kunnen gaan bekleden in de ventilatiewereld. Energiezuinigheid is belangrijk, maar niet ten koste van de bewoners. Toevoer van verse lucht via de gevel is de kortste weg en staat garant voor een gezonde ventilatie.’ De verkoopleider zal het nodige gewicht in de schaal werpen om systeem C verder op de kaart te zetten als enige alternatief voor gezond ventileren: ‘We moeten onderling binnen Natuvent onze krachten en kennis bundelen, iets wat in het verleden nog te weinig gebeurd is. Als voorzitter wil ik hier dan ook voorop lopen en optreden als het verlengstuk tussen de VLA en ISSO. Voor de leveranciers van systeem C is dit alvast een belangrijke stap voorwaarts.’

VOBN introduceert kwaliteits- en duurzaamheidskeurmerk: Beton Bewust De Vereniging van Ondernemers van Betonmortelfabrikanten in Nederland (VOBN) heeft een keurmerk geïntroduceerd dat garant staat voor kwaliteit en duurzaamheid. Tijdens een feestelijke ledendag ontvingen de leden een certificaat en zijn daarmee in het bezit van het Beton Bewust-keurmerk. Zij voldoen aan strenge eisen op het gebied van betrouwbaarheid, deskundigheid, duurzaamheid en arbeidsveiligheid. Om het keurmerk te mogen voeren, moeten de bedrijven voldoen aan strenge eisen. Zo worden ze beoordeeld op de betrouwbaarheid van levering, de kwaliteit en betrouwbaarheid van de geleverde betonmortel, de CO2-emissie, de materiaalkringloop en de arbeidsveiligheid. Alleen bedrijven die op al deze punten aantoonbaar scoren, mogen het Beton Bewust-keurmerk voeren. Door regelmatige controles wordt erop toegezien dat de verschillende bedrijven aan de eisen van het keurmerk blijven voldoen. Naast het voldoen aan de eisen moeten de VOBN-leden ambitie hebben om het referentieniveau te verbeteren.

Duurzaam verbeteren

De elementen van het Beton Bewustkeurmerk zijn afkomstig van de branchemeetlat, die weer is afgeleid van de duurzaamheidsverklaring die eerder dit jaar door de VOBN-leden is vastgesteld. Daarmee is het nieuwe keurmerk feitelijk de ‘bekroning’ van een branche-breed initiatief voor optimaal evenwicht tussen economische, sociale- en milieubelangen en hebben zij op deze punten ook ambities voor de toekomst. Het bedrijf dat aan de eisen van het keurmerk voldoet, toont aan dat het een partner is die kwaliteit en professionaliteit combineert met maatschappelijk verantwoord ondernemen. Klanten of opdrachtgevers hebben daarmee zekerheid dat de grondstoffen, producten en bedrijfsvoering van een Beton Bewust-bedrijf naadloos aansluiten op de eigen ambities ten aanzien van maatschappelijk verantwoord

tisch. VOBN-leden hebben namelijk concrete ambities om zich ten opzichte van het referentieniveau te verbeteren. Het keurmerk 2012/2013 zal daardoor qua inhoud, aangescherpte eisen en verdere ambities, zeker niet gelijk zijn aan het Beton Bewust Keurmerk 2014/2015.

ondernemen. Kiezen voor partijen met het Beton Bewust keurmerk is kiezen voor partijen die vanuit hun professionaliteit meedenken en oplossingen bieden. Het Beton Bewust keurmerk is niet sta-

Meer informatie over het keurmerk is te vinden op de website www.betonbewust.nl.

TBI Holdings bundelt krachten bouwondernemingen TBI Holdings B.V. maakt bekend dat binnen haar concern het voornemen bestaat om haar dochterondernemingen Aanneming Maatschappij J.P. van Eesteren B.V. en Heijmerink Bouw B.V. te laten fuseren. Daarnaast wordt momenteel bekeken of een krachtenbundeling van ERA Contour B.V. en Kanters Bouw en Vastgoed B.V. kan leiden tot een versterking van de marktpositie van deze twee bedrijven. De transacties komen voort uit de strategische heroriëntatie van TBI die er op is gericht de positie van haar dochterondernemingen verder te optimaliseren en te versterken. Door de krachtenbundeling ontstaat er tevens een duidelijkere positionering naar markt en klanten.

J.P. van Eesteren en Heijmerink

Door de voorgenomen fusie van deze twee bedrijven ontstaat er een speler van formaat. De omvang is nodig om nog beter en slagvaardiger te kunnen inspelen op de veranderende marktomstandigheden en de toenemende behoefte van opdrachtgevers om

totaaloplossingen te kunnen bieden. De twee bedrijven kunnen nu optimaal profiteren van elkaars kennis en kunde en zo meer maatwerk en flexibiliteit leveren op het gebied van geïntegreerde projecten en planmatig onderhoud. De nieuwe onderneming zal onder de naam J.P. van Eesteren B.V. gaan opereren vanuit de bestaande vestigingen te Barendrecht (hoofdvestiging), Amsterdam en Bunnik. De ondernemingsraden van beide bedrijven hebben inmiddels een positief advies uitgebracht over de voorgenomen fusie.

ERA Contour en Kanters

Door ERA Contour en Kanters wordt momenteel gekeken of een krachtenbundeling de positie van beide bedrijven als klantgerichte, vernieuwende en kostenbewuste onderneming met de focus op stedelijke vernieuwing, kan versterken. De door ERA Contour voorgestane marktbenadering, gekoppeld aan de sterke regionale marktpositie van Kanters, biedt goede mogelijkheden om samen een speler van formaat te worden in het westen van het land.

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl

Nieuwbouw weer getroffen Het is vooral de nieuwbouw die ook in 2012 de klappen zal moeten opvangen. Deze sector is veel conjunctuurgevoeliger dan de onderhoudsector. Op de woningmarkt stellen potentiële kopers door de economische onzekerheid, een dalende koopkracht en toenemende baanonzekerheid de koop van een (nieuwbouw)woning uit. Ook de vastgelopen woningmarkt waarbij mensen eerst hun huidige huis willen verkopen voordat zij een nieuw huis kopen zorgt ervoor dat er ook minder nieuwbouw woningen worden verkocht. Na een opleving begin 2011 is in de tweede helft van vorig jaar het aantal woningverkopen dan ook weer flink gedaald. Omdat nieuwbouwwoningen vaak eerst worden verkocht voordat ze gebouwd worden gaat ING economisch Bureau daarom uit van een dalende woningbouwproductie in 2012. Er zullen naar verwachting 55.000 woningen worden afgebouwd ten opzichte circa 62.000 in 2011.

Onderhoudssector groeit stabiel door

De verbouwen onderhoudssector kan zich voor een groot gedeelte onttrekken aan economische tegenwind. De sector laat altijd een stabiele ontwikkeling zien en werd in 2011 extra

kocht dan kunnen zij er voor kiezen om de woning te verbouwen om deze zo aantrekkelijker te maken voor kopers. Ook kunnen ze besluiten toch maar niet te verhuizen en de huidige woning aan te laten passen aan hun actuele woonwensen door bijvoorbeeld een nieuwe keuken, uitbouw en/ of dakkapel te plaatsen. Ondanks de economische recessie in 2012 verwacht ING Economisch Bureau daarom dat de onderhoudssector dit jaar niet krimpt maar stabiliseert.

gestimuleerd door de tijdelijke verlaging van de BTW op arbeid. De verscheidenheid aan redenen om woningen op te laten knappen, ligt hieraan ten grondslag. Als de woningmarkt goed draait en het aantal verkooptransacties hoog is profiteert de sector hiervan omdat mensen hun nieuw gekochte woning vaak laten verbouwen of opknappen. Draait de woningmarkt daarentegen, zoals nu, minder en krijgen huizenverkopers hun woning niet ver-

Figuur Productieontwikkeling nieuwbouw en onderhoud woningen (% j.o.j.), 1995-2013 10%

-5% Onderhoudssector veel constanter dan nieuwbouw

-10%

-15%

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

Nieuwbouw

Bron: CBS, bewerkt door ING Economisch Bureau

2004

2005

2006

Onderhoud

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Hornbach ProfiService

Waarom zou je het niet doen?

Wil je eerst innen en dan betalen? Dan regelen we dat toch?! Als je ProfiKlant wordt, krijg je de ProfiCard. Daarmee kun je net als op rekening je spullen kopen. Eenmaal per maand krijg je een afschrift en kun je betalen. En dat tegen 0% rente. Ideaal toch? Het geeft je dus ook de tijd te om eerst jouw klanten te factureren en innen. En extra kaarten voor je medewerkers vraag je gewoon gratis aan.

Kost inkopen doen veel teveel tijd? Dan maak je thuis toch gewoon je bestelling? Neem het ProfiBoek bij de hand, en noteer de artikelnummers en aantallen geef je bestelling per tel., fax, e-mail of via hornbachprofi.nl door. Is je bestelling s v贸贸r 16.00 uur binnen, dan staat het zelf r de volgende dag om 7.00 uur al klaar voo r je. Ophalen, afrekenen en direct door naa je project.

Wil je ook wel eens met iemand sparren? te Bij Hornbach kun je rekenen op een vas en deskundig aanspreekpartner. Geen vraag is teveel en voor meedenken wordt gewoon tijd ingeruimd. Bel, mail of spreek hem aan en je kunt vertrouwen op een serieus en vakkundig antwoord.

Meer info op:

www.hornbachprofi.nl

Dus zeg nou zelf: waarom zou je geen gebruik maken van de Hornbach ProfiService? Meld je vandaag nog aan!

A_BouwTotaal_2011_6_NL_ 265x385.indd 1

08-02-12 13:30

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Samenwerking Romazo-Projecten en VMRG Per 1 januari 2012 verwelkomde de VMRG dertien projectbedrijven op het gebied van zonwering. Deze bedrijven die verenigd zijn in Romazo-Projecten vormen binnen de VMRG de Sectie Licht- en warmteregulering.

Jos Stoit, voorzitter Romazo-Projecten. Jos Stoit, voorzitter van Romazo-Projecten: ‘Ik zie dit als een strategische samenwerking gericht op een duurzame toekomst. Daar gaan we voor in 2012 als brancheorganisatie Romazo-Projecten. Kennisdeling leidt tot kennisvermeerdering en dat is nodig in onze toekomstige gebouwde omgeving. Daarom heeft Romazo-Projecten besloten om samen te werken met de VMRG en de sectie ‘Licht- en warmteregulering’ te gaan vormgeven. Hierin kunnen projectbedrijven op het gebied van zonwering kennis delen met de gevelbouwers en vice versa. Meer kennis leidt tot innovatieve oplossingen om een duurzame gebouwde toekomst te garanderen.’ Bij zowel de VMRG als bij Romazo-Projecten staat kwaliteit uiteraard hoog in het vaandel. Alle bedrijven binnen Romazo-Projecten hanteren de kwaliteit zoals opgesteld in de ‘Kwaliteitseisen en -adviezen zonwering’, hanteren een duidelijk veiligheidsbeleid en zijn VCA gecertificeerd. Ze beschikken verder over een eigen ontwerp/tekenafdeling, bezitten specifieke kennis van energie en milieu in het kader van zonwering en hebben uitgebreide kennis van automatische sturingen van zonwering.

Zonweringsbranche stapt in zonne-energie

Romazo is tevens een samenwerking gestart met zonnepanelenleverancier en -producent Centrosolar Benelux. Martin Straver, branchemanager van Romazo: ‘Als branche-organisatie zijn we altijd op zoek naar nieuwe kansen in de markt, die in het verlengde liggen van onze corebusiness; de zon. Het leek ons een logische stap deze zon niet alleen te weren, maar ook haar energie te gaan opvangen.’ Centrosolar werd door de leden van de organisatie als partner geselecteerd vanwege haar jarenlange ervaring en de aandacht die zij besteedt aan kennis en opleiding van haar installateurs. De vraag naar zonwering is seizoensgebonden. Daarom verkopen zonweringsinstallateurs nu ook vaak al nevenproducten als dakkapellen, kozijnen, gordijnen en tuinmeubelen. Straver: ‘In de wintermaanden wordt er nauwelijks aan zonwering gedacht en is er weinig beweging in de markt. Daarom willen onze leden hun diensten graag uitbreiden.’ Erik de Leeuw, Commercial Director van Centrosolar Benelux: ‘Voor zonneenergie is het hele jaar door belangstelling. Alleen als het sneeuwt kunnen installateurs het dak niet op, maar in alle andere gevallen kunnen panelen ook in de winter worden geïnstalleerd. Dit zorgt voor de zonweringsbranche mogelijk voor een betere spreiding van opdrachten.’

Drs. A.A. Voogel MBA lid Raad van Bestuur TBI De heer drs. A.A. Voogel MBA (47) treedt per 1 februari 2012 in dienst als lid van de Raad van Bestuur van TBI Holdings B.V. te Rotterdam. De heer Voogel zal binnen de Raad van Bestuur verantwoordelijk zijn voor de portefeuille Financiën en ICT. Per die datum bestaat de Raad van Bestuur van TBI Holdings B.V. uit de heren ir. E.H.M. van den Assem (voorzitter), ir. D.A. Sperling en drs. A.A. Voogel MBA. De heer Voogel vervulde uiteenlopende financiële en directiefuncties bij onder andere Enrichment Technology Company Ltd., Imtech N.V., NEM B.V. en werkmaatschappijen van Heerema Holding B.V. en Ahrend Group N.V.

Ideeënprijsvraag Thermisch Actieve Gebouwen Niet één, maar twee winnaars heeft de jury van de Ideeënprijsvraag ‘In de kiem gescoord - Thermisch Actieve Gebouwen’ aangewezen. Daarnaast ontvingen twee inzendingen een eervolle vermelding. De oproep voor de ideeënprijsvraag leverde ondanks de complexe vraagstelling van de opgave zestien inzendingen op. De jury, onder leiding van Atto Harsta (Aldus bouwinnovatie), beoordeelde alle inzendingen op relevantie met betrekking tot het thema (thermisch actieve gebouwen) op elk afzonderlijk onderdeel: thermisch, actief en gebouw. Ook de relatie tot het materiaal beton speelde een rol. De twee genomineerde inzendingen bleken uiteindelijk zeer dicht bij elkaar te liggen voor wat betreft de relevantie tot het thema en de potenties voor verdere ontwikkeling. Beide voorstellen richten zich op het werken aan cruciale uitdagingen hierbij. De jury heeft unaniem besloten beiden uit te roepen tot gedeelde winnaar. Twee andere inzendingen, hoewel zeer

tijdens een speciale bijeenkomst op GEVEL 2012 uit handen van André Burger, directeur Cement&BetonCentrum, een voucher ter waarde van € 2.500 voor verdere ontwikkeling van de ideeën. De juryvoorzitter overhandigde aan beide winnaars een blijvend aandenken, een betonnen kubusAward. Alle inzendingen zijn gebundeld tot een publicatie, die binnenkort beschikbaar komt.

Winnende inzendingen Actief met beton én gevel, Jeroen Verwer

De inzender stelt terecht dat het aantal disciplines en de hoeveelheid benodigde kennis leidt tot een complex en mogelijk onoverzichtelijk ontwerpproces. De voorgestelde simulatie- en analysesoftware om al de verschillende ontwerpparameters te koppelen kan leiden tot het verkrijgen van een gecombineerd inzicht in de invloed van deze aspecten op het akoestisch, visueel en thermisch comfort. Een dergelijke situatie

Jeroen Verwer (l) en Michael van Leeuwen (r) tonen trots hun prijs.

gewaardeerd, voldeden niet geheel aan de randvoorwaarden van de prijsvraag en kregen een eervolle vermelding. De winnaars ontvingen op 27 januari 2012

zal kunnen bijdragen aan het eenvoudiger ontwerpen aan thermisch actieve gebouwen.

Watt Slim !, Michael van Leeuwen

In eerste aanzet lijkt het voorgestelde plafondsysteem met één oplossing / product voor twee vraagstukken - akoestiek en (individuele) regelbaarheid van de systemen - simultaan een werkbare oplossing te bieden. De jury kan zich voorstellen dat nader onderzoek gewenst is naar de efficiëntie van de systemen en hoe een snel veranderende comfortvraag kan worden opgevangen middels een relatief traag werkend systeem.

Eervolle vermeldingen

De inzendingen die een eervolle vermelding verdienen zijn:  As-stro beton, Mohamed Bayo. Het toevoegen van as en stro aan beton om de warmteafgiftecapaciteit van het beton te versnellen heeft zeker potentie voor verdere ontwikkeling.  Scoren met bacteriën! Lorenzo Quartero. Biologische processen, een 'nieuwe' energiebron voor thermisch actieve delen die onlosmakelijk verbonden zijn aan slibverwerkingsinstallaties. Meer informatie: www.indekiemgescoord.nl

Eerste Slimbouwen keurmerk uitgereikt Op 26 januari 2012 heeft prof. dr. ir. Jos Lichtenberg het eerste Slimbouwen keurmerk uitgereikt aan het concept ‘De Reactieve Gevel’. ‘De [E]novatie Gevel’ ontving een nominatie voor het Slimbouwen keurmerk. Het keurmerk is een bewijs dat is voldaan aan de uitgangspunten van Slimbouwen. Een commissie van deskundigen bepaalt of een product, concept, project of dienst scoort op flexibiliteit, reductie, efficiëntie en duurzaamheid. Deze vier uitgangspunten zijn eigenschappen die bijdragen aan een toekomstbestendige bouw, met hoge waarde voor de eindgebruiker. Alleen die producten waarvan Slimbouwen gelooft dat ze de kracht hebben om bij te dragen aan het resetten van de bouw, en zo afscheid te nemen van oude tradities, krijgen het keurmerk toegekend.

kwaliteit hoger en kan bouwtijd worden verkort. De [E]novatie Gevel is een concept voor de renovatiemarkt. De commissie heeft de [E]novatiegevel genomineerd als een concept met grote Slimbouwen potentie dat met name kan scoren op flexibiliteit, reductie en efficiëntie. Voorop staat een hoogwaardig binnenklimaat en een grote bijdrage qua duurzaamheid. Die worden onder andere bepaald door de materialisatie, de isolatiekwaliteit en de genoemde

flexibiliteit. Met de geïntegreerde ventilatie- en klimatiseringsvoorzieningen is het met recht een ademend raam te noemen. Nu de eerste concepten zijn gekeurd, verwacht Slimbouwen dit jaar nog zeker tien andere certificaten uit te kunnen reiken. Door de introductie van haar keurmerk stimuleert Slimbouwen innovatie van onderaf in de bouwketen. Meer informatie: www.slimbouwen.nl.

Reactieve Gevel

Het eerste Slimbouwen keurmerk is tijdens GEVEL 2012 uitgereikt aan De Reactieve Gevel; een Slimbouwen®Concept dat een verslimming is van een gevelsysteem. De Reactieve Gevel is een concept ontwikkeld voor frisse scholen. Hierin staat het besparen van energie en het creëren van een comfortabel binnenklimaat door gebruik te maken van kunstmatige intelligentie en automatisering centraal. De Reactieve Gevel heeft het keurmerk verkregen vanwege zijn hoge score op Flexibiliteit en Efficiëntie. De gevel kan als vooraf geassembleerd element worden geplaatst, waarna deze door middel van twee stekkerverbindingen op de installatie wordt aangesloten. Hierdoor is de

(Advertentie)

 de perfecte oplossing  tevens leveren wij voor nieuwbouw en lichtstraten, isopanelen, renovatie! afwerkprofielen en  in diverse kwaliteiten accessoires van o.a. Corus Colorcoat,  alles klantspecifiek en Tata Steel en Ruukki met snelle levertijden!

tel. (0166) 66 70 15, fax (0166) 66 70 16 www.dutchprofiles.nl / e-mail: info@dutchprofiles.nl

Bouwboeken.nl Powered by

SHR, uw steun bij renoveren

Nederlands Bouwkosten Instituut

UURLONEN 2012

Wat zijn uurlonen per werksoort per provincie! Het uurloon is een van de belangrijkste onderdelen van een begroting. In dit onderzoek zijn de uurlonen per werksoort/vakgebied per provincie onderzocht. Gebruik ik wel het juiste uurloon. Zit ik niet te hoog of te laag. Hoe bereken ik mijn uurloon. Wat is het uurloon voor het vakgebied waar we in werkzaam zijn. Alle werksoorten/vaklieden van bouwbedrijf tot klusbedrijf, grondwerk tot installatiebedrijven, van groot tot klein en van werkzaamheden nieuwbouw tot onderhoud. Iedereen die met uurlonen te maken heeft en opdrachtgevers tot uitvoerende, betaal ik niet teveel of bereken ik niet te weinig. Prijs e-Book: € 14,99

(excl. BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

SHR voor technisch en wetenschappelijk onderzoek en advies voor de houtverwerkende industrie, toeleveranciers, aannemers en gebouwbeheerders. U kunt ons inschakelen voor: •ontwerpadvies, bestekbeoordeling, bouwplaatsinspectie •advies bouwfysica, houtconstructie, coatings, •testen in het laboratorium, •inspecties en schadebeoordelingen

WWW.BOUWBOEKEN.NL

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Tel: 0317 – 467 366 Fax: 0317 – 467 399 E-mail: info@shr.nl Website: www.shr.nl

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

d l e g e d f l e z t e Voor h

heeft u

l e t r mo

Onderzoek door TNO wijst uit dat het gebruik van mortels uit silo’s met een 2-kamersysteem het broeikaseffect vermindert met 14 kg CO2 per ton. Dat is gate-to-gate een besparing van 60% vergeleken met mortels uit een 1-kamersilo. MegaMix kiest als enige Nederlandse mortelleverancier overtuigend voor het duurzame 2-kamersysteem. Het complete TNO-rapport is ter

MEGAMIX MEGADUURZAAM

www.megamix.nl

inzage beschikbaar bij MegaMix.

Ook megaduurzaam bouwen? Bel 088 5510 888

ACTUEEL

Rotterdam maakt 2.500 woningen groener In de periode januari 2012 – december 2013 gaat de gemeente Rotterdam met onder meer de Rotterdamse woningcorporaties en WAIFER Nederland BV, 2.500 bestaande Rotterdamse woningen renoveren en verduurzamen met twee energielabelstappen. Dit is de kern van de samenwerkingsovereenkomst Duurzame Daden die op 14 december 2011 door de Rotterdamse wethouder Van Huffelen en de samenwerkingspartners is getekend tijdens de Groene Conferentie 2011 van het Rotterdams Milieucentrum. De samenwerkingspartners zijn VvE010, Warmtebedrijf Rotterdam, WAIFER en corporaties Woonbron, Woonstad Rotterdam, Havensteder, Woningbouwvereniging Hoek van Holland en de gemeente Rotterdam. Het verduurzamen van de bestaande woningvoorraad in Rotterdam is onderdeel van het rijksprogramma Greendeal ‘Energiebesparing’ dat op 28 november is bekrachtigd. Een groot deel van de woningen in Rotterdam levert een slechte energieprestatie. De komende jaren zien bewoners van deze woningen hun woonlasten oplopen als gevolg van de stijgende energieprijzen. Dit kan in delen van Rotterdam tot financiële en sociale problemen leiden.

saties, de gemeente en bewoners – heeft stevige duurzaamheidambities. Zo wil Rotterdam vooroplopen bij het verminderen van de CO2-uitstoot, door 50 procent CO2 te reduceren in 2025. Op dit moment draagt de regio Rijnmond voor 16 procent bij aan de landelijke CO2-uitstoot. Zonder maatregelen zal de uitstoot in 2025 verdubbelen. Opschaling van het aantal energiezuinige woningen is noodzakelijk willen Rotterdam en haar bewoners de toekomst duurzaam tegemoet kunnen gaan.’

Ook dragen deze woningen door overmatig energieverbruik in negatieve zin bij aan de CO2-uitstoot van de stad. De 2.500 woningen uit de Rotterdamse ‘Duurzame Daden’ vormen het vliegwiel van de aanpak, met als hoofddoel het in beweging krijgen van Rotterdamse particuliere eigenaren, huurders en VvE’s . Het consortium Duurzame Daden ondersteunt particuliere eigenaren en VvE’s met kennisoverdracht en zo mogelijk het aanbieden van aantrekkelijke financiering- en uitvoerprogramma’s.

Stevige duurzaamheidambities

Wethouder Alexandra van Huffelen (Duurzaamheid, Binnenstad en Buitenruimte): ‘De stad Rotterdam – bedrijven, organi-

Je eerste baan Je herinnert je het vast nog wel. Je eerste baan, of het eerste bedrijf dat je gestart bent. Je kwam net van school en het was reuze spannend om op gesprek te gaan. Zou je opleiding wel genoeg zijn om aangenomen te worden? Zou er wel een klik zijn? Zouden ze niet liever iemand hebben met meer ervaring?

Wethouder Alexandra van Huffelen ondertekent de samenwerkingsovereenkomst Duurzame Daden.

Nieuwe UAV 2012 definitief vastgesteld Studiedag Update UAV 2012 Wilt u weten wat er met de komst van de UAV 2012 verandert? Wat de verschillen zijn met de UAV 1989? En hoe dat werkt in de praktijk? Dat leert u tijdens deze studiedag Update UAV 2012 van Reed Business Academy. Wat wordt er behandeld? Tijdens deze studiedag wordt er aandacht besteed aan de volgende onderwerpen: • integratie van UAV-TI; • opleveren; • verborgen gebrek; • onderhoudstermijn; • bouwvergadering/bouwverslag; • aantreffen gevaarlijke stoffen (paragraaf 6-16a); • bouwstoffen; • loodsen en andere hulpmiddelen; • bestekswijzigingen. Bepaal zelf uw casus Voorafgaand aan de studiedag hebt u de gelegenheid een casus aan te leveren uit uw beroepspraktijk om deze te toetsen aan de UAV 2012. U kunt de theorie dus direct toepassen op uw praktijk. Tevens heeft u de mogelijkheid om vooraf uw vragen via de digitale leeromgeving te stellen. Deze kunnen dan tijdens de studiedag behandeld worden. U kunt de inhoud van deze studiedag dus voor een deel zelf bepalen. Voor wie is het? De opleiding is op maat gemaakt voor opdrachtgevers, zoals toezichthouders, projectleiders, directievoerders en bestekschrijvers en opdrachtnemers, zoals aannemers, werkvoorbereiders en ingenieurs. De studiedag Update UAV 2012 zorgt ervoor dat u in één dag: • inzicht heeft in alle wijzigingen; • praktijkervaring heeft opgedaan aan de hand van actuele casuïstiek; • antwoord heeft op uw vragen. Daarnaast wordt de studiedag ondersteund door de digitale leeromgeving. Hier kunt u gebruik maken van de zogenaamde ‘memotrainer’. Dit is een online vragenbank waarmee u uw kennis kunt toetsen en integreren. Wilt u meer weten over deze studiedag of één van de andere opleidingen? Ga dan naar www.academyruimtelijkeontwikkeling.nl of neem contact op met relatiebeheerder Mariska Kloet. U kunt deze studiedag natuurlijk ook incompany laten verzorgen. Neem in dat geval contact op met Mirella Nenk. Reed Business Academy, Zwijndrecht, Contactpersoon Mariska Kloet. Tel. (078) 625 38 88.

Het meest gebruikte contract in de Nederlandse bouw zijn de ‘Uniforme Administratieve Voorwaarden voor de uitvoering van werken’, oftewel de UAV. Naar schatting wordt er met de UAV per jaar rond de vijftig miljard euro bouwomzet vastgelegd in de grond-, weg-, en waterbouw en de woningen utiliteitsbouw samen. Recentelijk is de nieuwe UAV 2012 definitief vastgesteld. Dit ‘standaardcontract’ is een typisch Nederlandse polderontwikkeling geweest. In 1968 is het als set van algemene voorwaarden tussen de Rijksoverheid en de aannemersorganisatie op de markt gekomen. Door de ondersteuning van dit standaardcontract door de standaard-bestekssystemen RAW en STABU zijn de UAV in de loop der jaren door alle professionele opdrachtgevers geaccepteerd en in de vorm van de UAVTI ook door de installatietechnische aannemers geaccepteerd. Deze UAV is in 1989 aangepast aan jurisprudentie en wijzigingen in weten regelgeving. In 2009 is een Werkgroep Herziening UAV 1989 samengesteld die dezelfde operatie van aanpassing aan jurisprudentie en wijzigingen in weten regelgeving moest uitvoeren. De markt, bouwrechtadvocatuur en wetenschap zij daartoe geraadpleegd middels een uitnodiging commentaar aan de Werkgroep kenbaar te maken alsmede door middel van twee drukbezochte expertbijeenkomsten. Voor zover passend in de opdracht te komen tot een lichte herziening, is al dit commentaar vertaald in de nieuwe UAV 2012. De Werkgroep heeft haar werkzaamheden in februari 2011 afgerond en thans hebben zowel de Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties als de Minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie hun handtekening gezet (Staatscourant 30 januari 2012).

Mijn dochter van 17 heeft het afgelopen anderhalf jaar stage gelopen bij de plaatselijke sportschool. Tijdens haar stage werden haar allerlei toezeggingen gedaan qua dansopleidingen en dergelijke. Na afloop van haar stage kreeg ze de gelegenheid om een contract te bemachtigen voor één uur per week. Na het invullen van stapels papier was daar dan eindelijk het gesprek met de directie. Enigszins zenuwachtig schoof ze aan de directietafel en zag ze haar werkgever voor het eerst. Wat op zichzelf al vrij vreemd is na een stage van anderhalf jaar! Tot haar stomme verbazing werden alle toezeggingen ontkend en moest ze maar blij zijn dat ze überhaupt een contract kreeg. Totaal van slag kwam ze bij me uithuilen en vroeg of dit normaal was en wat ze ermee moest……. Toen ik de directie aansprak op hun werkwijze (je anderhalf jaar niet laten zien als baas en dan opeens de afspraken veranderen) werd ik al even intimiderend behandeld en ze begrepen niet waarom mijn dochter niet gewoon haar contract tekende en les ging geven. Het was toch een goed gesprek geweest? Nadat de directrice vijf keer hetzelfde verhaal had herhaald vroeg ik haar af of ze wel eens haar aanpak, gedrag en manier van praten (schreeuwen en wijzen) had bekeken in de spiegel. We beëindigden het gesprek en zou er een vervolggesprek volgen met mijn dochter erbij: mijn dochter had het namelijk allemaal verkeerd geïnterpreteerd en dat zou ze wel even ‘recht zetten’. Twee weken daarna kwam het vervolggesprek en dit verliep al even dramatisch, zo niet dramatischer. Mijn dochter werd nogmaals door het slijk gehaald en gekleineerd en mijn kritiek op hun handelen werd zelfs betiteld als onacceptabel. Ik had zulke nare dingen gezegd…… Toen ik aan het eind het gesprek samenvatte met de mededeling dat ‘mijn dochter echt alles verkeerd zag en ik echt alleen maar nare dingen zei en de directie geen enkele blaam trof’ werd mijn dochter al schreeuwend ontslagen en werd mij verteld dat ik de sportschool nooit meer mocht betreden (na twaalf jaar trouwe klant te zijn geweest)…… Als dit je ervaring is tijdens het aangaan van je eerste baan dan word je daar niet gelukkig van. Sterker nog, je bent teleurgesteld in zo’n onprofessionele aanpak en houding van oncorrect bazengedrag. Bah, ik had plaatsvervangende schaamte. Wat denkt een werkgever wel dat hij/zij kan maken? Eerst je stagiaire anderhalf jaar niet zien staan, vervolgens niet eens even normaal kennis maken en dan met de botte bijl erover? Verbeter de wereld en begin bij jezelf, maar zo’n werkgever is geen personeel waard!!! Het zal je eerste baan maar zijn…….. C.J. (Cor) Spronk SB&A Werving & Selectie / Detacheren / Advies www.SBenA.nl

WERELD PRIMEUR:

Dankzij de nieuwe Ultra-M-Technologie geven de 4.0 Ah accu’s 33% langer power. En dat met hetzelfde gewicht en afmetingen als de vertrouwde Metabo accu’s. De nieuwe accu’s zijn er in 14,4 en 18 Volt.

www.go4metabo.com Metabo Adv. 265x290.indd 1

26-01-12 16:39

Thema ENERGIENEUTRAAL

Energieneutraal bouwen Op 1 januari 2011 is de EPC woningbouw aangescherpt van 0,8 naar 0,6. In 2009 zijn de EPC’s voor utiliteitsgebouwen al aangescherpt met gemiddeld twintig procent. Het Europees beleid is erop gericht dat vanaf 2020 alle nieuwbouw energieneutraal moet zijn. Om dat doel te realiseren, zal in de periode tot 2020 de EPC stapsgewijs verder worden aangescherpt. Kortom; energieneutraal bouwen is niet langer een hobby van enkele bevlogen opdrachtgevers of bouwpartijen, maar een steeds breder gedragen bouwmethodiek. Het gaat snel: in het Achterhoekse Ulft verrijst zelfs al een complete energieneutrale woonwijk met 61 woningen. We bouwen steeds energiezuiniger. Innovaties richten zich daarbij tot voor kort vooral op de installaties. Denk aan het gebruik van warmte/koude opslag in de bodem, warmtepompen, warmteterugwinning bij ventilatiesystemen, de micro-WKK of HRe-ketel, et cetera. Maar met de verdere aanscherping van de EPC naar 0,4 in 2015 en de opkomst van het Passiefhuisconcept volstaat een verdere innovatie in alleen het installatieconcept niet meer. Vooral niet als we straks in 2020 zelfs energieneutraal moeten gaan bouwen. De focus moet weer worden verlegd naar de gebouwschil; daar is verdere winst te halen door nog beter te isoleren. Voor het bereiken van een zo duurzaam

mogelijke energievoorziening heeft de TU Delft in het verleden een strategie ontwikkeld, die ook bekend staat onder de term 'Trias Energetica'. De nadruk ligt daarbij op de volgorde van opeenvolgende stappen:  Stap 1. Beperk de energievraag (zorg voor een goede bouwkundige schil met hoge isolatiewaarden).  Stap 2. Gebruik duurzame energiebronnen (zonne- en wind-energie, biomassa, warmte- en koudeopslag in de bodem).  Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen efficiënt (HR-installaties en WTWsystemen). Uit deze stappen blijkt dat de energievraag eerst moet worden beperkt, door goed

te isoleren. Het verbeteren van de EPCwaarde begint dan ook bij het verbeteren van de thermische schil. Pas daarna volgen de installaties. Hier ligt de komende jaren een grote uitdaging voor de toeleverende industrie.

Energielabel

Passiefhuisbouw wordt inmiddels al op grote schaal in Nederland toegepast. Nieuw is de opkomst van energieneutrale woningen. Onder druk van de bouwregelgeving en de jaarlijks fors stijgende energieprijzen is er al een behoorlijk aantal woningbouwconcepten ontwikkeld voor energieneutrale woningbouw. Daarnaast is een energieneutrale woning naar de toe-

komst toe beter verhoop- of verhuurbaar. Vooral ook doordat vanaf 1 januari 2013 bij verkoop van een woning een energielabel aanwezig moet zijn, waarop de energieprestatie van de woning is te zien. Is er geen label, dan is eigendomsoverdracht bij de notaris niet mogelijk. Het energielabel zal daarom al vanaf het begin van het verkoopproces ter sprake komen. Huurders van utiliteitsgebouwen en huurwoningen in de vrije sector hoeven maandelijks 10 procent minder huur te betalen zolang de verhuurder geen energielabel overhandigt. Dit geldt alleen bij nieuwe huurcontracten vanaf 2013. Voor sociale huurwoningen is het energielabel onderdeel van het woningwaarderingsstelsel (puntensysteem). Dat wil zeggen dat het energielabel al meetelt bij het vaststellen van de maximale huurprijs. Kortom: een energieneutrale woning telt vanaf volgend jaar duidelijk mee bij verhuur en verkoop! We geven in deze uitgave van BouwTotaal een overzicht van de belangrijkste concepten die er inmiddels zijn ontwikkeld op het gebied van energieneutrale woningbouw.

ENERGIENEUTRALE STAALFRAMEBOUW

OK HUIS

De draagconstructie van het ‘OK HUIS’ bestaat uit staalframebouw. In combinatie met meer en betere isolatie, betere kierdichting en drievoudig beglazing kunnen kopers kiezen voor een energiearm of energieneutrale woning. De laatste jaren is het systeem geperfectioneerd en middels het bouwen van tientallen woningen in de praktijk getest.

Staalframebouw is niet hetzelfde als het in ons land meer bekende staalskeletbouw. Staalskeletbouw is het bouwen van een dragend skelet met stalen liggers en kolommen, dat later wordt ingevuld met wanden, vloeren en daken. Staalframebouw gebeurt met complete panelen voor wanden, gevels en daken. Aan de basis daarvan staan frames van koudgevormde C- en U-proﬁelen, gemaakt uit dun staalplaat. Staalframebouw heeft veel weg van metal stud. Maar bij metal stud hebben de staalproﬁelen – van ongeveer 0,6 mm dik – geen dragende functie. Een staal-

frame – met 1 tot 2 mm dikke proﬁelen – heeft dat wél. Staalframebouw is een eigentijdse variant op houtskeletbouw (hsb) en prefab beton. Het combineert de pluspunten van hsb met de pluspunten van staal: een geringer gewicht, maatvaster dankzij krimpvrije materialen, minder gevoelig voor klimaatinvloeden én bestand tegen ongedierte en schimmels. Ook zijn grotere overspanningen en uitkragingen haalbaar. Het staalframe is volledig recyclebaar.

leren of de woning geen warmte ‘lekt’ en er geen kou naar binnen kan stromen, wordt een zogenoemde blower-doortest (blaastest) uitgevoerd. Zo wordt getest of aan de voorwaarden voor kierdicht bouwen is voldaan.

Luchtdichte afwerking van inbouwdozen en leidingdoorvoeren.

Twaalf woningen Meerstad Energieneutraal bouwen

De bouwtijd van een OK HUIS is slechts twaalf tot zestien weken. De klant kan kiezen uit een groot aantal energiearme of energieneutrale woningtypen. Alle typen zijn naar wens aan te passen. Na een intakegesprek en/of het verzamelen van voldoende informatie wordt een gratis schetsontwerp gemaakt. De basis vormt zoals gezegd het staalframe. Voordeel hiervan is dat de holle elementen zijn te vullen met isolatie. Tevens zijn er folies in en op aan te brengen die zorgen voor een goede kierdichting. De isolatie in de constructieve wand is een eerste isolatielaag. Die wordt aangevuld met buitenisolatie. Dat is meestal een harde PIR of XPS isolatie, afhankelijk van de uiteindelijke gevelafwerking. Ook het toepassen van andersoortige isolaties is mogelijk. Doordat een deel van de isolatie in de constructieve wand is opgenomen, blijft de totale wanddikte beperkt. De keuze voor een gevelmateriaal staat vrij. Dat kan een buitengevelisolatiesysteem met pleisterwerk, metselwerk, hout of een ander gevelsysteem zijn. De kozijnen worden rondom voorzien van folies om kieren tegen te gaan. Om te contro-

Omdat er een grote keuzevrijheid is ten aanzien van het woningtype en gevelopbouw kijken we als voorbeeld naar dertien energieneutrale woningen die OK HUIS heeft ontwikkeld in Meerstad. De woningen zijn vrijstaand met zes kamers en een leefzolder. De vraagprijs is circa € 99.000,- v.o.n. De wanden zijn gevuld met 140 mm minerale wol. De gevel kan een buiten-

gevelisolatiesysteem zijn met EPS of een steenstripsysteem met minerale wol. Het dak en de gevel hebben een Rc-waarde van 6,0 m2K/W. De geïsoleerde betonnen systeemvloer heeft een Rc-waarde van 4,0 m2K/W. Er is verder drievoudige beglazing toegepast met een Uglas van 0,6 W/m2K, bij lage ramen 0,8 W/m2K. De kunststof kozijnen hebben een Ukozijn van 0,9 W/m2K. In de woningen is Lage Temperatuur Verwarming toegepast in combinatie met een zonneboiler. Ook is 55 m2 PV-panelen op het dak geplaatst. Het binnenklimaat wordt verder geregeld met behulp van balansventilatie met warmteterugwinning. OK HUIS, Almere www.okhuis.nl

Thema ENERGIENEUTRAAL

E+ woningconcept gaat verder Deelname aan een prijsvraag voor 61 energieneutrale woningen in het Achterhoekse Ulft (zie elders in deze uitgave) maakte één van de deelnemende consortia zo enthousiast dat men besloot om het ingestuurde concept in de markt te zetten. ‘Helaas wonnen we niet, maar opdrachtgever woningcorporatie Wonion was zeer tevreden over onze inzending. Met ons woningconcept E+ dagen we opdrachtgevers uit om buiten de gebaande paden te lopen’, zegt Wilbert Ebbers, directeur van Bouwbedrijf EBU Doetinchem BV. Enthousiaste reacties uit de markt en een brede visie op duurzaam bouwen hebben de deelnemers aan ´Consortium E+’ doen besluiten om hun E+ energiepositief woningconcept in de markt te zetten. Zo leverde het duurzame woningconcept niet alleen lovende woorden op van woningcorporatie Wonion, maar resulteerde deelname aan de door Energiesprong uitgeschreven prijsvraag ‘De Voorsprong’ met het E+ woningconcept een eervolle nominatie op. Met het duurzame en energiezuinige renovatieconcept

‘E+ Revital’ (zie kadertekst) werd zelfs een tweede plaats behaald. Opvallend is dat het consortium niet alleen bestaat uit bouwpartners, maar ook kennispartners. Naast Architektengroep Gelderland, Bouwbedrijf EBU, bouwkundig en installatietechnisch adviesbureau Bouwvisie Advies, HTW Installatietechniek en Wassink Installatie, zijn ook Hogeschool Arnhem-Nijmegen en innovatiecentrum Syntens lid van het consortium. ‘Onze ambities reiken verder dan alleen energieneutraal bouwen. Ook zaken als gebruikersgedrag en stedenbouwkundige omgeving nemen we mee’, aldus Ebbers.

Ontwerpaspecten

Wilbert Ebbers, directeur van Bouwbedrijf EBU Doetinchem BV: ‘Laat hypotheekverstrekkers meer geld uitlenen bij aankoop van een energieneutrale woning: Die is namelijk waardevaster dan een traditionele woning.’

De E+ energiepositief woning heeft geen vast ontwerp. Dat is de keuze van de klant. ‘De uitgangspunten zijn gebaseerd op de Trias Energetica’, legt Robin Velsink, directeur Architektengroep Gelderland, uit. ‘De eerste stap is het energiegebruik beperken. De tweede stap is het gebruik van duurzame energiebronnen en de derde stap is het efficiënte gebruik van eindige energiebronnen. Dit wordt bereikt door verregaande isolatie, verbeterde luchtdichtheid, drievoudig glas, een zuidelijke oriëntatie van de woning en het toepassen van energiezuinige (hotfill)apparaten en verlichting. Vervolgens voorzien we op een energie-efficiënte manier de woning van verwarming, koeling en warm tapwater. In dit geval door middel van een luchtwaterwarmtepomp en zonnecollectoren. Hierdoor is het gebruik van fossiele brandstoffen niet meer nodig.’ Het casco van de woning bestaat uit droge stapelbouw, veelal kalkzandsteen elementen. De vloeren zijn kanaalplaatvloeren.

Consortium E+ Het Consortium E+ is een projectoverstijgend samenwerkingsverband dat een stimulerend kenniscentrum wil zijn voor opdrachtgevers. Kennis delen staat centraal: de individuele bijdrage van de ketenpartners wordt door alle partijen kritisch beoordeeld en in gezamenlijke verantwoording verbeterd. Deze werkwijze levert maatwerkoplossingen gebaseerd op flexibele, gestandaardiseerde concepten. Het BIM (Bouw Informatie Model) heeft een belangrijke plaats in de samenwerking en informatieuitwisseling maar ook de realisatie in de LEAN-gedachte zorgt voor slimme en snelle maatwerkproducten. Deelnemers Consortium E+ • Architektengroep Gelderland: creatief, teamplayer, 3-D, kritisch. • Bouwbedrijf EBU: ontwikkelaar, bouwer, generalist, verantwoordelijk, gebruiker centraal. • Bouwvisie: bouwkundig en installatietechnisch advies, pragmatisch, betaalbare oplossingen. • Hogeschool Arnhem-Nijmegen: Hogeschool en Kennispartner, een frisse jonge denker in bouwkunde en een creatieveling op het gebied van bedrijfskundige informatica. • HtW installatietechniek: vakman, betrokken, opdrachtgever centraal. • Syntens: organisatiedeskundig, procesmanagement, out-of-the-box-denker. • Wassink Installatie: pionier energietechnieken, kansdenker.

afvoer. De woningen zijn tot slot vrij indeelbaar doordat er gekozen is voor vrije overspanningen. Ebbers: ‘De woningen zijn daardoor levensloopbestendig en dat is ook duurzaam bouwen.’

Gebruikersgedrag en oriëntatie

Robin Velsink, directeur Architektengroep Gelderland: ‘Als mensen een aversie hebben tegen duurzaam wonen, dan is je project al mislukt. Er moet een stuk natuurlijk enthousiasme zijn.’

Ook het dak is een kanaalplaatvloer, in verband met het gewicht van het groene dak dat is voorzien. De gevels en het dak worden geïsoleerd met PIR-isolatie en hebben een Rc-waarde van 7,2 m2K/W (dak 7,0). De vloer heeft een Rc-waarde van 5,0 m2K/W. De gevelbekleding is een steen-

Volgens Robin Velsink besteedt het consortium ook aandacht aan gebruikersgedrag: ‘Bij een auto krijg je een dikke gebruiksaanwijzing, maar bij een woning niet. Het gevolg is dat mensen de installaties niet begrijpen en deze bijvoorbeeld uitzetten als ze teveel lawaai maken. Een installatie moet inzichtelijk zijn. Als een bewoner binnenkomt moet hij zeggen: ik snap het! Wij hebben daarom de Hogeschool Arnhem-Nijmegen gevraagd om het gebruikersgedrag en de energieprestatie in onze woningen te monitoren, zodat we daarop kunnen anticiperen. Een student gaat dan langs om te kijken wat voor apparatuur de mensen gebruiken en hij adviseert over het gebruik van energiezuiniger alternatieven. We realiseren met dit concept op papier een CO2-reductie van bijna 70 procent ten opzichte van een referentiewoning volgens het huidige Bouwbesluit. Maar dat getal wordt natuurlijk erg beïnvloed door de gebruikers. Die zul je dus moeten voorlichten over het gebruik van de woning. We maken dan ook een stukje budget vrij voor de bewonersbegeleiding. Als mensen een aversie hebben tegen duurzaam wonen, dan is je project

De E+ energiepositief woning heeft geen vast ontwerp. Dat is de keuze van de klant.

achtig materiaal, zoals baksteen. Ebbers over die keuze: ‘Baksteen is een duurzaam materiaal met een zeer lange levensduur en nauwelijks onderhoud. Daarbij hebben we ook een voorkeur voor doorstrijken of gelijmd baksteen. Hierdoor hoef je niet apart te voegen. Nog mooier is een systeem als de ClickBrick bakstenen van Daas Baksteen, waarmee je bakstenen droog kan stapelen. Die zijn dus bij sloop weer her te gebruiken.’ De kozijnen voor de drievoudige beglazing bestaan uit kunststof meerkamerprofielen. Er wordt echter gerekend aan een alternatief in Accoya Hout. Dit is gemodificeerd hout, dat door middel van acetylatie een zeer hoge duurzaamheid krijgt. ‘Voor drievoudige beglazing zijn forse kozijnafmetingen nodig. We kijken of dit in Accoya kan. Daarbij speelt ook mee dat de kozijnen hoge isolatiewaarden moeten halen. Accoya heeft daarbij als voordeel dat het luchtig hout is met een betere isolatiewaarde dan andere houtsoorten’, zegt Ebbers. Voor de klimaatbeheersing wordt gebruik gemaakt van lage temperatuur vloerverwarming, in combinatie met een lucht-/ waterwarmtepomp zonder elektrisch naverwarmen. Ook wordt er passieve zonnewarmte gebruikt. Ventilatie gebeurt door natuurlijk toevoer door zelfregelende roosters en CO2-gestuurde mechanische

al mislukt. Er moet een stuk natuurlijk enthousiasme zijn. Er moet resultaat te zien zijn op de energierekening en ze moeten hun woning trots laten zien aan bezoekers.’ Ook de stedenbouwkundige opzet is belangrijk: ‘De oriëntatie van de woningen is van groot belang in verband met de passieve en actieve zonne-energie. De ramen aan de zuidzijde zijn groter en de zonnecollectoren en zonnepanelen zijn ook op het zuiden gericht. Bewoners kunnen kiezen voor zonnepanelen die als zonneschermen aan de gevel hangen of zonnepanelen op het dak. De zonnepanelen aan de gevel kunnen in het voor- en najaar handmatig worden versteld, zodat ze beter zijn afgestemd op de baan van de zon. Doordat handmatig te doen ben je meer bewust bezig met zonne-energie dan bij een automatische sturing. En het is natuurlijk veel goedkoper.’ Ebbers vult aan: ‘Wat is er nu mooier dan alle woningen op het zuiden te oriënteren? Dan doorbreek je het patroon met straten waaraan alleen de voorzijden van de woningen liggen. Aan iedere verkeersluwe straat ligt een voor- en achterzijde, waardoor de sociaal onveilige achterpaadjes tot het verleden behoren. Laat bewoners ook zelf de centrale groenzones beheren. Energieneutraal bouwen

Thema ENERGIENEUTRAAL

dan energieneutraal die kun je niet even aanpassen. Maar de installaties zijn wat eenvoudiger, zoals een HR-ketel. Groot voordeel van ons samenwerkingsverband is echter dat we in het ontwerp al rekening kunnen houden met toekomstige aanpassingen. De ontwikkelingen in de installatiewereld gaan namelijk erg snel. Daar rekening meehouden is ook duurzaam bouwen!’

Specificatie van de E+ woning • • • • • • • • • • • • •

ntwerp: daglichttoetreding, compact, flexibel. O Casco: droog stapelsysteem met kalkzandsteenelementen en prefab betonvloeren. Gevels: baksteen. Dak: sedumdak (vegetatie) op EPDM. Buitenkozijnen: geïsoleerde kunststof kozijnen met drie-laags isolatieglas. Isolatie: Spouw Rc = 7,2 / Dak Rc = 7 / Vloer Rc = 5,0 m2K/W. Kierdichting: meervoudige kierdichting. Zonwering: vaste zonneluifels met geïntegreerde PV-panelen. Ventilatie: natuurlijke toevoer door zelfregelende roosters en CO2-gestuurde mechanische afvoer. Verwarming: passieve zonnewarmte, opwekking door middel van lucht-/waterwarmtepomp zonder elektrisch naverwarmen. Afgifte door middel van vloerverwarming. Koeling: door middel van luchtwaterwarmtepomp en leidingen in de vloer. Warmtapwater: opwekking door middel van zonnecollectoren, waar nodig aangevuld door middel van lucht-/waterwarmtepomp zonder elektrisch naverwarmen. Elektra: beperking door ondermeer hotfill-aansluitingen, LED-verlichting, bewegingsmelders en spaarlamparmaturen.

13 Duurzaam renovatieconcept Het 'Consortium E+' heeft ook voor de renovatiesector een duurzaam en energiezuinig concept ontwikkeld: ‘E+ Revital’. Er zijn vijf varianten. Deze geven in oriëntatie- en ontwikkelingsfase van de renovatieopgave heldere keuzes en maakbare, betaalbare oplossingen. Deze oplossingen worden vervolgens uitgevoerd door multidisciplinaire teams, just-in-time, met geprefabriceerde bouwelementen. De vijf concepten zijn: • E+Revital concept 1: Conserveren. • E+Revital concept 2: Schilrenovatie (label A). • E+Revital concept 3: Passiefhuisrenovatie. • E+Revital concept 4: Sloop+Nieuwbouw (E+ EPC 0,6). • E+Revital concept 5: Sloop+Nieuwbouw (Energiepositief Wonen, EPC<0,15). Deelname aan de door Energiesprong uitgeschreven prijsvraag ‘De Voorsprong’ heeft geresulteerd in een tweede prijs voor dit renovatieconcept. Zie ook: www.energiesprong.nl.

Specificatie stedenbouwkunde / ruimtelijke ordening • Oriëntatie: licht, lucht, zongericht. • Materiaal: duurzame materialen voor verharding / semiverharding. • Sociale cohesie: gezamenlijke verantwoording in gebruik en onderhoud van de semi-openbare ruimte roept solidariteit en gemeenschapszin op. • Water: hemelwater zichtbaar in wadi of bodeminfiltratie. CO2-emissiereductie en GPR toets De CO2-emissiereductie ten opzichte van de referentiewaarde (huidige Bouwbesluit) bedraagt in totaal 69%, bestaande uit 83% reductie door energiegebruik en 30% reductie door materiaalgebruik. De gemiddeld en gewogen score in de GPR Gebouw toets is 8,4 en valt in ambitieniveau ‘hoog niveau van duurzaamheid’. Bouwkosten In het concept E+ blijkt een comfortabele energieneutrale tussenwoning met een EPC < 0,15 haalbaar vanaf € 128.000,-, excl. BTW (= bouwkosten, exclusief eventuele subsidies).

kan verder gaan dan alleen een dik pak isolatie.’

Samenwerking

Energieneutraal bouwen is momenteel nog duurder dan energiezuinig bouwen. ‘Maar energieneutraal wonen is veel goedkoper!’, zegt Velsink. ‘Het probleem is vaak dat de financiële voordelen in de portemonnee van de bewoner terechtkomen en niet bij de bouwer of opdrachtgever. Daar zullen we dus een slag moeten maken. Energieneutrale woningen moeten straks meer waard zijn dan een energiezuinige woning. Dat moet ook zichtbaar kunnen worden gemaakt, zoals het brandstofverbruik bij een auto.’ Volgens Ebbers zou het zinvol kunnen zijn wanneer je bij hypotheekverstrekkers meer geld kan lenen bij aankoop van een energieneutrale woning: ‘Die is namelijk waardevaster dan een traditionele woning.’ Ook de bouwkosten kunnen omlaag door integraal te werken. Velsink: ‘Het is van

groot belang dat alle betrokken partijen al vanaf het begin aan tafel zitten. Hierdoor kun je alle onderdelen optimaal op elkaar afstemmen. Denk aan bouwkundige voorzieningen voor zonnepanelen en zonnecollectoren. Onze wijze van werken is te vergelijken met ketenintegratie. Binnen ons consortium respecteert iedereen elkaar en wordt er geluisterd naar verbeteropties. We werken tevens met een 3D-ontwerpmodel en het Building Information Model (BIM), waardoor iedereen aan het hetzelfde ontwerpmodel werkt. Dit voorkomt afstemmingsproblemen en dus faalkosten.’ Inmiddels is een volgende prijsvraag van woningcorporatie Wonion voor tien energiezuinige woningen gewonnen door Consortium E+. Het betreft hier echter de ‘light’-variant van de E+-woning: De Energie Ready woning. Ebbers: ‘Dit type woning is maximaal voorbereid om later geüpgraded te worden naar een energieneutrale woning. De schil is al hoogwaardig, want

Ook de stedenbouwkundige opzet is belangrijk. De oriëntatie van de woningen is van groot belang in verband met de passieve en actieve zonne-energie.

Bij Calduran Kalkzandsteen nemen we onze verantwoordelijkheid serieus. En bouwen we duurzaam met natuurlijke grondstoffen. We werken cradle to cradle. Dat doen we door puin uit gesloopte woningen opnieuw te gebruiken. Vanzelfsprekend. Want zorg voor het milieu is een speerpunt in ons beleid.

Neem voor een serieus gesprek contact met ons op.

CALDURAN, BOUWERS VAN MORGEN

CALDURAN Kalkzandsteen bv Postbus 97 • 3840 AB Harderwijk Einsteinstraat 5 • 3846 BH Harderwijk T (0341) 464 000 • F (0341) 464 001 E info@calduran.nl • I www.calduran.nl

CALDURAN, AAN DE BASIS VAN HET BOUWEN

WWW.RIJPLATEN.NL

SG A

Schilder, Glas & Afbouw

Hardenberg

6, 7 en 8 maart 2012

Dé vakbeurs voor de schilder- en glasindustrie, afbouw en afwerking in de bouwwereld!

WWW.RIJPLATEN.NL WWW.RIJPLATEN.NL

LOONDIENSTSERVICE VOOR ZORGELOOS WERKEN

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Payrollen is ook in de bouw een voordelige oplossing Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 E hardenberg@evenementenhal.nl I www.evenementenhal.nl

Payroll Intermediair werkt flexibel en is kostprijsverlagend. U betaalt alleen de verloning van gewerkte uren. Het ziekterisico wordt overgenomen en u heeft geen administratieve lasten. Hoeveel ú kunt besparen? Vraag een vrijblijvende offerte op maat!

Ons evenement.

UW MOMENT.

WWW.PAYROLL-INTERMEDIAIR.NL | T 088-0027350

Thema ENERGIENEUTRAAL Energiebesparend prefab-concept

BlueCasco BlueCasco® is een zeer goed geïsoleerd betonnen casco, dat wind- en waterdicht wordt opgeleverd. Het casco wordt in de fabriek geproduceerd, voorzien van betonkernactivering, HR-isolatie, kozijnen en prefab-dakconstructie. Het wordt geleverd inclusief montage en garanties met betrekking tot luchtdichtheid en een optimale thermische schil. Het betoncasco wordt geprefabriceerd door Heembeton. De isolatie-oplossingen komen van Kingspan Insulation en Kingspan Unidek.

verd met garantiecertificaat. Die garantie heeft betrekking op zowel de luchtdichting (qv;10;kar ≤ 0,4 dm3/s.m2) als op een volledig gesloten thermische schil. Dit wordt aangetoond met behulp van onder andere een blowerdoortest. BlueCasco® is verkrijgbaar met een EPC van 0,4 tot energieneutraal. Naarmate die ambitie toeneemt, kan het pakket worden uitgebreid met meer thermische isolatie en duurzame installatiecomponenten, zoals PV-panelen en zonneboiler. Alle voorbe-

BlueCasco® varianten

wordt een comfortabel binnenklimaat verkregen, zowel in de winter als in de zomer. De betonnen wanden worden in de fabriek voorzien van verwarmings- en koelleidingen. Dat leidingnetwerk wordt gekoppeld aan een warmtepomp, die in de winter warmte onttrekt uit de bodem en in de zomer de woning koelt. Het lage temperatuur verwarmingssysteem (LTV) zorgt in de stookmaanden voor een behaaglijk binnenklimaat. Anders dan met traditionele wandradiatoren, wordt de

BlueCasco®

0,4

0,2

0,0

Begane grondvloer Rc

6,5

Gevel Rc

5,0

7,0

10,3

Dak Rc

6,0

7,1

9,1

Kozijnen Uraam

0,8

1,0

Luchtdichtheid qv;10

<0,4

Verwarming-opwekking

warmtepomp + bodembron

Verwarming-afgifte

betonkernactivering

Douche WTW

Ventilatie

gebalanceerd + WTW

Zonne-energie elektra m2

n.v.t.

5,5

17,0

n.v.t.

2,4

Voordeur Udeur

Additionele installatie

Zonne-energie tapwater m

BlueCasco®, www.bluecasco.nl

De betonelementen zijn in de fabriek voorzien van PIR-gevelisolatie. Deze is rechtstreeks aangebracht op het natte beton, zodat een goede aansluiting is verkregen van binnenblad en isolatiemateriaal. Ook

de sandwich dakelementen met EPS en PIR-isolatie sluiten naadloos aan op het casco. Het resultaat is een volledig gesloten thermische schil met een minimum aan warmteverliezen. De woning wordt gele-

reidende voorzieningen daarvoor worden aangebracht in de constructieve basis. Het BlueCasco® ontwerpadviesbureau verzorgt de engineering van het casco en begeleidt u bij het samenstellen van een optimale oplossing voor uw energetisch vraagstuk. Vervolgens wordt in samenspraak de gehele ontwikkeling en uitvoering gerealiseerd, inclusief montage op de bouw.

Betonkernactivering

Door toepassing van betonkernactivering,

warmte namelijk gelijkmatig verdeeld door de hele ruimte en wordt een zeer stabiel binnenklimaat verkregen. Op warme zomerdagen zorgt het systeem juist voor aangename verkoeling. Wandkoeling is een comfortabel en zuinig alternatief voor traditionele airco’s die tocht veroorzaken, gevels ontsieren en veel onderhoud vergen. Betonkernactivering heeft ook veel minder energie nodig voor verwarming en koeling, waardoor de jaarlijkse energiekosten tot wel 76 procent afnemen.

Duurzaam geproduceerd

Het productieproces is zo duurzaam mogelijk ingericht:  CO2-arm hoogovencement. In BlueCasco® wordt niet het gebruikelijke Portlandcement (CEM I), maar Hoogovencement (CEM III) toegepast. Bij de productie van dit cement wordt 67 tot 75 procent minder CO2 uitgestoten.  Cradle2Cradle toeslagmateriaal. In de

productielocatie in Lelystad voegt men als enige fabrikant in Nederland kalkkorrels toe aan het betonmengsel. Deze restproducten uit de waterzuiveringsindustrie zijn uitstekend geschikt als toeslagmateriaal.  Betonafval 100% gerecycled. Het betonafval dat ontstaat bij de productie, wordt hergebruikt en volledig gerecycled als toeslagmateriaal in het betonmengsel.  Hergebruik afvalwater. Het benodigde water in het productieproces wordt volledig hergebruikt. Na het spoelen van de banen en de mallen wordt het water opgevangen en teruggebracht in het proces. Op 23 november 2011 werd de BlueCasco® modelwoning geopend aan de Vaartweg 131a te Lelystad. Dit is een twee-onder-een-kapwoning, waarvan een helft volledig is afgebouwd. In de andere helft, het BlueCasco® Experience Centre, worden de componenten tot in detail uitgelicht. In de afgebouwde helft van de modelwoning monitort de Technische Universiteit Eindhoven het comfort van de woning. Ook het energieverbruik wordt nauwkeurig geregistreerd. Het is de enige woning in Nederland die gedurende vele jaren wordt getest, opdat de werkelijke prestaties worden getoond en het BlueCasco® concept aan de hand van een continue stroom meetresultaten kan worden doorontwikkeld.

nu OP BOUWOPLOSSINGEN.nu Duurzame wandoplossingen? Ga verder dan het Bouwbesluit!

Bekijk nú 13 inspirerende voorbeelden van alle kanten!

Slim renoveren en isoleren met Ytong en Ytong Multipor.

Doe de .NU TEST en win een Makita bouwradio!

GA NU NAAR BOUWOPLOSSINGEN.NU VOOR MEER OVERTUIGENDE ARTIKELEN, INSPIRERENDE PRAKTIJKVOORBEELDEN, BOUWTIPS EN GRATIS DOWNLOADS!

BOUWOPLOSSINGEN DÉ SITE VOOR BOUWEN ANNO NU

Thema ENERGIENEUTRAAL Energieneutraal bouwen volgens gestandaardiseerd proces

All Electric W&RGroenwoningconcept De All Electric W&R-Groenwoning van BAM is primair ontwikkeld om de woonconsument te laten profiteren van een hoog comfort met opvallend lage energielasten. De Groenwoning heeft blijvend lage woonlasten, duurzaam wooncomfort en waardeontwikkeling. Ook is sprake van een exclusieve groenfinanciering en een foutloze bouw door ketenintegratie. De vakjury van manifestatie De Voorsprong, georganiseerd door de Energiesprong (initiatief van SEV en Netwerk Conceptueel Bouwen), kende recentelijk de eerste prijs toe aan dit energieneutrale woonconcept. De lage prijs voor deze energiearme woning maakt de vraag actueel waarom gewacht zou moeten worden om Nederland energieneutraal te maken. De All Electric W&R-Groenwoning is gebaseerd op het W&R-concept. De basis van dit concept is een referentiewoning in tunnelgietbouw die efficiënt, volgens een gestandaardiseerd bouwproces en samen met vaste co-makers wordt gerealiseerd. Om keuze te bieden kent de referentiewoning talrijke varianten voor alle doelgroepen, waaronder starters, gezinnen, doorstromers en senioren, diverse

gie, biomassa, warmte- en koudeopslag in de bodem) en tot slot het efficiënt gebruik van eindige energiebronnen. Het concept is bedoeld voor grondgebonden woningen voor alle locaties in Nederland.

tuin, palen van 10 meter onder de woning een complete badkamer, et cetera. Speciaal voor de W&R-Groenwoning is een groenhypotheek van toepassing. Van deze Groenwoning kan de koper 0,5 % tot 0,7% rentekorting krijgen. De onderhoudskosten van de woning zijn daarnaast zeer laag. De collector is voorzien van zelfreinigend glas. De W&R-Groenwoning biedt ook een betere luchtkwaliteit door afwezigheid van rookgasafvoer. De primaire energiebron van de All Electric W&R-Groenwoning is de zon. De zuid/ westzijde van de kap wordt compleet voorzien van een opwekkingssysteem van 10 m2 voor warmwater en 20 m2 pv-panelen voor de opwekking van energie. De zonnecollectoren en de luchtwarmtepomp zorgen voor zowel warm tapwater als ruimteverwarming. Uit de ventilatielucht

indelingen en architectonische insteken. In Nederland staan ruim 15.000 W&R-woningen. Met het W&R-woningconcept speelt BAM Woningbouw in op de vraag naar betaalbare woningen. Het basisprincipe van het concept is de trias energetica. Dus eerst de energievraag beperken (schil met hoge isolatiewaarden), dan gebruik van duurzame energiebronnen (zonne- en wind-ener-

De W&R-Groenwoning is ontwikkeld om de consument te laten profiteren van een hoog comfort met lage energielasten. Natuurlijke ventilatie, goede isolatie, drielaagsglas en een luchtwarmtepomp voor warm tapwater en ruimteverwarming dragen hier onder andere aan bij.

Er is geen minimum en geen maximum projectgrootte. Er is tevens geen gasnet nodig in de wijk. Natuurlijke ventilatie zorgt voor frisse lucht binnen en de woning is toch energieneutraal.

Lage bouwkosten

De All Electric W&R-Groentussenwoning wordt compleet aangeboden voor bouwkosten van € 86.500,-, exclusief btw per woning. Deze prijs is gebaseerd op een compleet huis met een inhoud van 441 m3. De prijs is inclusief een berging in de

wordt energie teruggewonnen en deze energie wordt via een warmtepomp op ventilatielucht afgestaan aan een vat van 550 liter. De pv-panelen leveren de elektriciteit voor de installaties (pompen), de verlichting en gedeeltelijk het huishoudelijk gebruik van de woning. De schil is zeer goed geïsoleerd. De Rc-waarde is groter dan 5,0 m2K/W. De ramen zijn voorzien van drielaagse beglazing.

R A E W Y

CIT E H T ILD

WE BU

Dealers:

K R WO

Almelo - Holland bedrijfskleding

Bedrijvenpark Twente 411, www.hollandbedrijfskleding.nl

Amsterdam – Hijman B.V. De Flinesstraat 26, www.hijman.nl

Arnhem – Erren Protectie P. Callandweg 28, www.erren.nl

Deventer – Total Safety Center Staverenstraat 11, www.totalsafetycenter.nl

Doornspijk – Firma L. van den Hardenberg Zuiderzeestraatweg-west 105, www.hardenberg-doornspijk.nl

Ede – Handelsonderneming Van Huigenbos Lorentzstraat 4 – 6, www.handelsonderneminghuigenbos.nl

Elspeet – Confix Workwear Staverdenseweg 73, www.confix.nl

Genemuiden – Bouw Waar Lus 8, www.bouwwaar.nl

Harderwijk – Klaassen Handelsonderneming B.V. Nobelstraat 21, www.klaassenbvharderwijk.nl

Kesteren – Profistep Industrieweg 2b, www.profistep.nl

Kootwijkerbroek – Van Roekel Reclame De Spil 10, www.vanroekelreklame.nl

Krimpen a/d IJssel – Harvest Promogifts Van Utrechtweg 65, www.harvest-promogifts.nl

Leiden – Timmerman Beroeps Kleding Haarlemmerstraat 203-205, www.tbkleiden.nl

Lelystad – Bedrijfs Kleding Flevoland Werfweg 60, www.bkf-flevoland.nl

Reduzum – Coos Kuindersma Op’e IIsbaan 5, www.cooskuindersma.nl

Staphorst – Texasstore Oude Rijksweg 46a, www.texasstore.nl

Waspik – Liro Scharlo 13, www.liro-waspik.nl

PowerWorkwear.nl

Zaandam – Nomag Zaandam Ronde Tocht 5, www.nomag.nl

Zuidbroek – RSP Zuidbroek

Vragen? 0348-750370

Beneluxweg 42, www.rspzuidbroek.nl

Nieuw en gebruikt

luchtreiniger DC AirCube

TopMaterieel In- en verkoop van BOUWMATERIEEL en BOUWMATERIALEN

De luchtreiniger is bedoeld voor ruimtelijke filtratie van zweefstof en wordt o.a. ingezet bij inpandige renovaties. De lucht wordt aangezogen en gefilterd door een voorfilter en een HEPA-filter met een zeer hoge filtratiegraad van > 99,995%.

schaftwagens, units, containers...

De unit beschikt over een twee standen ventilator. Desgewenst kan een slang Ø125mm. op de uitlaat worden aangesloten zodat de gefilterde lucht buiten de ruimte kan worden uitgeblazen. De ruimte kan worden afgesloten met een daarvoor ontworpen zeil, op deze manier raakt de ruimte in onderdruk en de luchtstroom zal altijd richting de vuile ruimte plaatsvinden. De Aircube kan zowel binnen als buiten de vervuilde ruimte geplaatst worden. Verder bevat de Aircube een extra 230V service- stopcontact voor een elektrisch gereedschap.

Ambachtsweg 11, 8152 BA Lemelerveld Email : info@harmsenmaterieel.nl Telefoon : 0572-370461 Fax : 0572-371707

www.harmsenmaterieel.nl DC Aircube 2000

WARMTE REFLECTERENDE DAKCOATING SYSTEMEN

De maximale luchtstroom van de DC Aircube 500 is 500 m3 per uur. Er is ook een Aircube leverbaar met max. luchtstroom van 1.000 of 2.000 m3 per uur. De Aircube is al te koop vanaf € 995,- (excl. BTW). Het circuleren van de lucht door een zeer efficiënt HEPA filter zorgt dat de ruimte vrij komt van stof.

DC Aircube 500

Industrieweg 62 D-E 8071 CV Nunspeet T. +31 (0)341 250 726 F. +31 (0)341 250 736 info@allintechniek.nl

kijk voor meer informatie op: www.allintechniek.nl

exclusief importeur Mawipex Nederland De Poort 21 4411 PB Rilland Tel: 0113 - 55 77 77 Fax: 0113 - 55 77 78

70 % 40 % 25 %

warmte reflectie lagere oppervlakte temperatuur energiebesparing

Thema ENERGIENEUTRAAL

(leiding)water zo voorverwarmd van 8°C naar 15°C. In de zomer van 12°C naar 20°C. Hiermee wordt ongeveer 20 procent van de energievraag voor het warme water gedekt.

Energieplushuis Zweden levert energie

De warmte wordt gedistribueerd met behulp van lagetemperatuurradiatoren (25°C tot 28°C). In het midden van het huis is een grote watertank geplaatst, aangesloten op de collectoren. Voor de ‘piek’ in de winter is er een pelletkachel (3 tot 13 kW) aangesloten. Tachtig procent van de warmte van de

Het Scientific Committee van Rockwool International bezocht in oktober 2009 een zogenaamd energieplushuis in de buurt van het Zweedse Malmö. Een energieplushuis is een woning die op jaarbasis meer energie produceert dan gebruikt. Het huis bevond zich toen in het afbouwstadium. Inmiddels is het huis af en zijn er veel (meet)gegevens beschikbaar. Deze gegevens zijn interessant voor de Nederlandse situatie. ekst: Drs. ing. H.M. (Harry) Nieman, lid van T het Scientific Committee Rockwool International

Het energieplushuis gaat verder dan energieneutraliteit; een niveau dat in 2020 voor nieuwbouw moet worden gerealiseerd. De ontwerpers hebben de huidige beschikbare

betonplaat met 400 mm polystyreen (PS) en de randen daarvan zijn zwaar geïsoleerd met 250 mm PS. De gevels zijn gemaakt met een dubbel HSB-element. Dit element is aan de buitenzijde bekleed met een weersbestendig

Figuur 1: Het ontwerp van de buitengevel van het energieplushuis.

glas, thermisch onderbroken, krypton gas in de spouw en voorzien van een zonwerende laag (deze laag alleen voor de kozijnen die westen zuidgeoriënteerd zijn). Vanwege de gewenste plattegrond moest een beperkt deel van de gevel minder dik worden, daarom is daar vacuümisolatie toegepast. De luchtdichtheid is zeer goed verzorgd, de details zijn op dit punt zeer gedetailleerd uitgewerkt en er is gericht geïnspecteerd. In het plafond van een op het westen georiënteerde slaapkamer zijn PCM’s (phase change materials) toegepast. Dit materiaal smelt bij 25°C en onttrekt daartoe warmte

Bouwkundige maatregelen

Vanzelfsprekend is de woning optimaal georiënteerd op de zon. Er is rekening gehouden met het voorkomen van oververhitting door nauwelijks kozijnen op te nemen in de zuidgeoriënteerde gevels. Het op het zuiden gerichte dakvlak is benut voor zonnecollectoren en PV-cellen. De entreehal is afgescheiden van de verwarmde binnenruimte. De woning is gefundeerd op een

paneel dat later is gestukadoord (zie figuur 1). In het buitenste element is een wateren winddicht isolatiemateriaal gebruikt. Het binnenste (dragende) HSB-element is voorzien van een dampremmende laag. Daarvoor is een leidingschacht gemaakt die gevuld is met minerale wol, waarmee is voorkomen dat de dampremmende en luchtdichte laag doorbroken worden. De lichtgewicht sporenkap met daartussen 450 mm minerale wol is op dezelfde manier opgebouwd. Hier is de leidingschacht 95 mm dik. De kozijnen zijn voorzien van driebladig

Technische gegevens Energieplushuis Benodigde energie: • Ruimteverwarming en warm water: 3.000 kWh • Huishoudelijke energie en hulpenergie: 2.500 kWh • Totaal: 5.500 kWh • •

Ventilatoren gebruiken op jaarbasis: PV-cellen leveren:

350 kWh. .200 kWh, begroot is dat er een 4 surplus ontstaat van 600 kWh, die teruggeleverd wordt aan het net.

• • •

Gebouwschil heeft een U-waarde van 0,07 W/m2∙K (Rc ≈ 14 (m2∙K)/W). Uraam gemiddeld 0,80 W/(m2∙K) De warmtegeleidingscoëfficiënt van de vacuümisolatie bedraagt 0,005 W/(m2∙K)

De luchtdichtheid wordt in Zweden gemeten als een qv50-waarde en gerelateerd aan de oppervlakte van de gebouwschil. Teruggerekend naar een qv10-waarde per m2 bedraagt deze circa 0,30 dm3/s∙m2.

Het voorraadvat van de pelletkachel.

pelletkachel gaat naar het voorraadvat, de rest gaat als stralingswarmte naar de binnenruimte. Ook de warmwatervoorziening wordt gerealiseerd via dit voorraadvat. De temperatuur in het vat loopt op tot circa 45°C. De radiatoren zijn niet geplaatst onder de kozijnen, maar op een praktische en logische plaats in de verschillende ruimten. In het energieplushuis wordt alleen maar gebruik gemaakt van energie-efficiënte apparaten en led-verlichting. De energielabels voor de koelkast en vrieskist zijn A+. De vaatwasser en de wasmachine hebben een hotfill-aansluiting. Op het dak is 32 m2 aan PV-cellen geplaatst en 18 m2 aan zonnecollectoren. De niet benutte opgewekte elektriciteit wordt teruggeleverd aan het net.

De westgevel van het energieplushuis in Malmö. Het dak met een hellingshoek van 45° is gericht op het zuiden en bedekt met PV-cellen.

bouwkundige en installatietechnische mogelijkheden toegepast in één totaal energieconcept.

Binnenklimaat Riolering omgeven door een tweede pijp.

uit de ruimte. Bij afkoelen gebeurt het tegenovergestelde. Daarmee levert dit materiaal een bijdrage aan een comfortabel binnenklimaat.

Installatietechniek

Er is gebalanceerde ventilatie met warmteterugwinning (met een rendement van 87 procent) toegepast. Bij afwezigheid van de bewoners wordt de ventilatiehoeveelheid verlaagd. De riolering is omgeven door een tweede pijp waarin het water wordt voorverwarmd (zie foto). In de winter wordt het

In de winter is de binnentemperatuur zeer comfortabel (20°C-22°C). Vooral vanwege de hoge binnenoppervlaktetemperaturen. In de zomer loopt de temperatuur op naar waarden tussen 25°C en 30°C wanneer er geen zomernachtventilatie wordt ingezet. De ramen en gevels en de dakramen kunnen worden opengezet om de temperatuur in huis te reguleren. In Zweden is het niet mogelijk om energie op economische basis terug te leveren aan het net. In Zweden wordt per uur afgerekend. Overdag heeft dit huis dus geen energie nodig, maar ’s avonds en ’s nachts moet worden betaald. Het is niet motiverend om te investeren in PV-cellen wanneer je niet zelf alle opgewekte energie kunt gebruiken.

(Advertentie)

aluminium carports serredak dubbele carport metalen carport deurluifel rokersoverkapping overkapping auto terras overkapping veranda afdak

Nobelstraat 26 | 3846 Cg HarderwijkT 0341 460444 | F 0341 412224 | E info@carportharderwijk.nl

FERAMOTOOLS.NL powertools & more

sterk in specialistisch gereedschap! WWW.FERAMOTOOLS.NL

Breekhamer sds-max

Van €699,-

FERAMOTOOLS ® Bereikt met 25 joule een breekcapaciteit van 490kg beton in 60min. De machine heeft een geringe aandrukkracht nodig. Uitgevoerd met een geïntegreerde stofbescherming en een variabele hakfixering in 12 hoekstanden. Beschikt over een stevig omschuimde handgreep, brede schuifschakelaar en service led waarschuwing. • Vermogen: 1500 Watt, 230V • Slagenergie: 6 - 25 Joule • Slagen nominaal: 900 - 1800 s/min • Inclusief: royale kunststof koffer, puntbeitel • Gewicht: 10,7Kg

sds Beitels FERAMOTOOLS ®

Hoge kwaliteit beitels voor hakken en breken in combinatie met een SDS+ of SDS-MAX boorhamer. Verschillende lengtes en • breedtes op voorraad Geschikt voor het • hakken van o.a. tegels, sloopwerkzaamheden, sleuven voor electra en waterleidingen • De beiteils zijn geschikt voor industriematig gebruik en hebben een lange standtijd

Breek & Boorhamer sds-max Bh2001 slagkracht 18 joule AKTIE

AKTIE

Bh1001 slagkracht 25 joule

FERAMOTOOLS ®

€299,-

INduSTRIE pRO

SdS+

€ 6,95

€ 8,95

Platte beitel

€ 6,95

€ 8,95

Rechte spade

€ 9,95

€ 13,95

Sleuf beitel

€ 19,95

€ 39,95

Krome beitel

€ 13,95

€ 19,95

Holle beitel

€ 13,95

€ 19,95

4 SnIjDeR

Uitgevoerd met een vier tands kruissnijder om nog sneller te boren. Tevens is de boor voorzien van een triple spiraal om nog efficiënter het boorstof af te voeren. Extra lange standtijd en korte boortijd. SDS+ lengte: 110, 160, 210, 310mm • • SDS-MAX lengte: 320, 370, 520, 600, 920mm

v.a.

€6,95

v.a.

€12,95

* Prijs van toepassing op de kortste lengte beitel

steen & tegelzaag feclip 2001 €495,FERAMOTOOLS

zaagtafel feluma 800 tegels & natuursteen

Compact model met inklapbaar onderstel en wielen. • Vermogen: 2000 Watt, 230V • 45 graden verstek • Max. zaaglengte: 800mm, max. diepte:115mm

gRATIS

• •

BETON pRO zaagblad 350mm

79,99

T.W.v. €139,99

FERAMOTOOLS ® Diameter mm

SDS+ 4 snijder

€ 12,95 € 12,95 € 5,95 € 6,95 € 9,95 € 12,95 € 18,95 € 18,95 € 19,95 € 22,95 € 22,95

8 10 12 14 16 18 20 22 24 25 26

Diameter mm

12 14 16 18 20 22 25 28 30 32 35

SDS MAX 4 snijder

€ 11,95 € 13,95 € 15,95 € 15,95 € 15,95 € 19,95 € 19,95 € 24,95 € 26,95 € 34,95 € 39,95

* Prijs van toepassing op de kortste lengte boor

steen invalzaag shz1001

FERAMOTOOLS ®

Vermogen: 3PK, 230V Zaagblad capaciteit: 300 / 350mm Max. zaaglengte: 1000mm, max. diepte: 115mm Meerdere modellen op voorraad

gRATIS

uNIvERSEEL zaagblad 350mm T.W.v. €

• •

FERAMOTOOLS

€399,-

SDS HAMeRboRen InDUSTRIe PRo

SdS MAX

Punt beitel

Van €799,-

Deze uiterst professionele machine heeft zowel een hakstand als een boorstand. De machine heeft een geringe aandrukkracht nodig en geeft weinig trilling. Uitgevoerd met een geïntegreerde stofbescherming. Beschikt over een stevig omschuimde handgreep voor optimale grip. • Vermogen: 1500 Watt, 230V • Slagenergie: 3 - 18 Joule • Regelbaar boortoerental: 120 - 240 t/min • Slagen nominaal: 1150 - 2300 s/min • Inclusief: royale kunststof koffer • Gewicht: 10Kg

Voor het droog of watergekoeld zagen van beton en natuursteen i.c.m. de bijgeleverde liniaal van 1400mm. • Vermogen: 1800 Watt, 230V • Max. zaagdiepte: 52mm

AKTIE

Van €495,-

€299,-

€1095,-

complete diamant Borenset

haakse slijper 125mm

Deze basisset is gemakkelijk in gebruik en een perfecte uitkomst voor iedere electricien, installateur of timmerman. Uitermate geschikt voor het nat boren van gaten in beton, steen, kalkzandsteen enz. Diamant boormachine: BB1001, 1500 Watt, 230V • • Nat borenset: 32, 56, 81 en 111mm Gratis nat gebruik 82mm dozenboor PRO 5 • segmenten en 7mm segmenthoogte Met gardena wateraansluiting en PRCD • aardlekschakelaar

• Zeer krachtige machine vervaardigd uit hoogwaardige • • materialen. Inclusief twee diamant zaagbladen voor steen en tegels!

FERAMOTOOLS

FERAMOTOOLS ®

gRATIS

dOzENBOOR pRO vAN 82MM T.W.v.

€ 59,95

€595,-

Vermogen: 850 Watt, 230V Toerental: 11.000 t/min Flens opname: M14

€39,-

multimaster & supercut

spatels, zaagBladen & diamantfrezen

FERAMOTOOLS

zink gasBranderset

met windkap & slangenset

altijd de scherpste prijs!

FERAMOTOOLS ®

Geschikt voor de merken: Bosch, Fein, Dremel etc.

Complete set zink en koper soldeerbrander, met een vuurbestendige beschermkap, 1,5mtr rubberen slang, steeksleutels 17mm & 19mm. • Vermogen bij 4 bar: 195g/h • Vermogen per kop bij 3 bar: “2,75Kw • Diameter kop: 17mm

€79,€14,99

€5,99

€19,99

€5,99

€4,99

€24,99

hvlp spuitturBine 3traps FERAMOTOOLS ®

airless plunjerpomp

pro fe3001

€499,-

Voor het verspuiten van synthetische lakken, beitsen, autolakken, etc. Gemakkelijk in gebruik en compact om mee te nemen. • Vermogen: 1400 Watt • Luchtopbrengst: 2800 liter p/min

€4,99

FERAMOTOOLS ®

Zeer professionele electronische verfpomp met LCD scherm, voor de veeleisende en continue gebruiker. Voor het verspuiten van alle soorten latex, watergedragen muurverven en lakken, synthetische lakken en dakcoatingen. • Vermogen: 1000 Watt, 230V • 207bar / 2.1 liter p/min

demonstratie film

AKTIE

Van €2299,-

INcLuSIEF

spuitpistool, 15 mtr slang & tip 517

HoUTRoTFReeS rs1001

FERAMOTOOLS

€1599,-

industriezuiger 60liter iz2001, 2000 watt €299,FERAMOTOOLS

€139,-

purschuim pistool

30cm

FERAMOTOOLS ®

Sterke rechte slijper 1200 Watt met een hoog regelbaar toerental. Voor het verwijderen van houtrot en het fijne slijpwerk in natuursteen, vormenbouw en metaalbewerking. • Toerental: 10.000-28.000 t/min • Stiftopname: 6mm

Robuuste zuiger met twee krachtige motoren. Geschikt voor het zuigen van stof en water. De machine beschikt over een RVS tank met aftappunt en een hoogwaardig stabiel frame met rubberen wielen. Vermogen: 2000 Watt, 230V • Inclusief: 5mtr slang, • stangenset en uitgebreid accessoires pakket • Twee motoren • Nat & droog gebruik

AKTIE

Hoogwaardig pistool te gebruiken met ieder merk purschuim. Verschillende maten op voorraad.

30cm

AKTIE

Van €22,95

Van €149,-

spit pulsa 700 gasBus & 500 stalen nagels • • •

FERAMOTOOLS

Keuze uit de standaard stalen nagels of extra harde stalen nagels Geschikt voor de Spit Pulsa 700P en Pulsa 700E Maten: 16, 22, 25, 32 & 38mm

€39,95

KRIMPKoUSenSeT 170 delig

FERAMOTOOLS

Voor het isoleren van contacten, conecs etc. Halogeen- en doxinevrij • Max. temparatuur: 120C • Brandvertragend • Wordt geleverd • in kunststof koffer

€14,95

Bi-metaal gatenzaag gz1001 13 delig FERAMOTOOLS ®

• • • • •

Boren: 19, 22, 29, 35, 38, 44, 51, 57 en 64mm 1 x HSS centreerboor 1 x 16mm wisselhouder zeskant 1 x 11mm houder zeskant 1 x verloopnippel 16mm - 11mm

€69,-

€9,95

feramo tools ® is een internationale leverancier en producent van specialistisch gereedschap. Alle kwaliteitsproducten die wij aanbieden zijn voor

professioneel gebruik. U kunt uw bestelling telefonisch of d.m.v. onze website plaatsen, waarna deze uit voorraad binnen drie werkdagen wordt geleverd in geheel Europa. Ons volledig assortiment is tevens te bezichtigen in onze showroom te Lelystad.

FERAMOTOOLS ®

Showroom

Klantenservice

Feramo Tools BV Zuidersluisweg 42 8243 RC Lelystad Nederland

Telefonisch bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 en 17.00 uur.

meld je nu aan voor onze nIeUWSbRIeF!

Bezoek onze weBwinkel!

+31 (0)320-253161 info@feramotools.nl

WWW.FERAMOTOOLS.NL

gratis iphone app

Blijf op de hoogte van onze akties, het laatste nieuws of bekijk onze folders. U kunt ons volgen, mailen en natuurlijk bellen. We zijn slechts 1 APP bij u vandaan voor sevice en al uw vragen. Ga naar onze site en download hem vandaag nog!

Bel ons of kom langs!

* Prijzen zijn exclusief 19% bTW. Drukfouten en prijswijzigingen zijn onder voorbehoud en hier kunnen geen rechten aan worden ontleend. Op alle producten zijn onze leveringsvoorwaarden van toepassing. © Copyright 2012

Thema ENERGIENEUTRAAL

Energieneutrale woningen In Ulft (bij Doetinchem) zijn net de eerste van 61 energieneutrale woningen opgeleverd. Deze maken deel uit van de nieuwe Bomenbuurt waarbij (extreme) energiezuinigheid voorop staat. Energieneutraal gaat nog een stap verder: een gunstige ligging van de woningen op het zuiden met passief en actief gebruik van zonne-energie, forse schilisolatie én het voorkomen van kieren. Voor het ontwerp en de uitvoering is bovendien een bijzondere aanbestedingsmethodiek gevolgd, waarbij de woningbouwvereniging Wonion uit Ulft – als opdrachtgever van de huurwoningen – maximaal gebruik heeft gemaakt van de marktwerking. Tekst en foto’s: Carla Debets Bouwtekst

De gemeenteraad van Oude IJsselstreek, waar Ulft deel van uitmaakt, wilde de nieuwbouw in de Bomenbuurt graag versneld uitvoeren. Enerzijds om als ‘uitvalsbasis’ te dienen voor de te slopen woningen in de naastgelegen Vogelbuurt. En daarnaast om de gevolgen van de economische crisis tegen te gaan. De bouw van de woningen is één van de projecten in

Opbouw in cellenbeton

Het totale project bestaat uit 39 sociale huurwoningen en 22 twee-onder-een-kap koopwoningen. De huurwoningen zijn onderverdeeld in 24 woningen voor kleine huishoudens en 15 seniorenwoningen. Alle woningen zijn levensloopbestendig. De koopwoningen worden door Klomps gebouwd voor eigen rekening. De huurwoningen zijn ontworpen in kleine rijtjes van drie tot zes woningen. Alle woningen voor kleine huishoudens hebben twee

De noordzijde van de woningen is meer gesloten en onder andere voorzien van prefab houten panelen als afwerking.

het kader van het Aanvalsplan Achterhoek Authentiek Anders.

Bijzondere aanbesteding

Woningcorporatie Wonion uit Ulft bedacht een slimme manier om het beste plan te krijgen door in 2009 een prijsvraag uit te schrijven. Daarin werden vijf consortia uitgedaagd met een plan te komen op basis van de eisen en het budget van 210.000 euro. Niet alleen de prestaties van de woningen waren van belang, maar ook het ontwerp, de innovatie, samenwerking én de prijs over de hele exploitatieperiode, dus inclusief de kosten voor onderhoud en energie. Voor wat energie betreft, was de opgave: energienulwoningen realiseren. Snelheid was geboden want binnen zes weken dienden de ideeën en plannen op tafel te liggen. In een gezamenlijke bijeenkomst presenteerden alle vijf consortia hun plan én werd de winnaar bekend gemaakt. Klomps Bouwbedrijf uit Dinxperlo werkt voor het project nauw samen met Arx Architecten uit Hengelo (G), installatiebedrijf Klein Poelhuis Installatietechniek uit Winterswijk, Bartels Ingenieurs Bouw & Infra uit Lochem, Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs en Ingenieurbureau Kooiman uit Velen (Dld). Op deze manier wordt voorkomen dat het ontwerpproces heel lang duurt en de (financiële) uitkomst lang ongewis blijft. Door vanaf het begin openheid te geven over het maximale budget en alle eisen, is er ruim een jaar tijdwinst van vergunningsaanvraag tot oplevering. Bouwend Nederland is in ieder geval erg enthousiast over deze aanbestedingsmethodiek.

woonlagen, met een woonkamer, keuken en wintertuin op de begane grond, en drie slaapkamers en een badkamer op de verdieping. De seniorenwoningen hebben een grote slaapkamer en badkamer op de begane grond. De woningen zijn opgebouwd in cellenbeton (Ytong CascoSysteem), zowel voor de dragende wanden, gevels, binnenwanden als verdiepings- en dakvloeren. De begane grondvloer is uitgevoerd als geïsoleerde kanaalplaatvloer Voor de gevels zijn 280 mm dikke blokken toegepast; de overige

In de prefab panelen is meteen de extra isolatie verwerkt. De gebogen vorm geeft de woningen een moderne uitstraling.

Rijtjes van vier huurwoningen met een wintertuin op het zuiden.

dragende en niet-dragende wanden zijn 100, 140, 200 of 280 mm dik. Voor de vloeren zijn twee diktes toegepast: de verdiepingsvloer is 240 mm dik en de dakvloer 200 mm. Door het lijmen van de blokken ontstaat een naadloos casco. Er kan snel gebouwd worden doordat alle elementen voor wanden en vloeren exact op maat op de bouwplaats worden aangeleverd. Het cellenbeton zorgt voor een hoog warmteaccumulerend vermogen, maar ook voor een hoge isolatiewaarde. De goede warmteaccumulatie zorgt ervoor dat ’s winters minder energie voor verwarming nodig is en ’s zomers minder hoeft te worden gekoeld. De gevels kregen daarbij aan de buitenzijde nog een extra isolatiepakket: 190 mm EPS isolatie achter het gepleisterd buitengevel-

stucwerk en achter de ronde houten gevels. De verticale houten gevels zijn voorzien van steenwolisolatie. De houtbeklede gevels bestaan uit prefab houten elementen afgewerkt met een duurzame houten aftimmering met horizontale Waxed wood delen (Foreco) De Rc-waarde van de gevels komt uit op 8,2 m2K/W. De daken bestaan uit cellenbeton met circa 300 mm EPS isolatie en komen op een Rc-waarde van 10,1 m2K/W.

De twee onder een kap woningen zijn gebaseerd op dezelfde – energieneutrale – uitgangspunten.

Gebruik van zonne-energie

In de woningen wordt zowel passief als actief gebruik gemaakt van zonne-energie. De woningen zijn in de eerste plaats zo gesitueerd dat ze de zonne-energie maximaal kunnen benutten. Vervolgens kregen alle huurwoningen een wintertuin over

In de wintertuin zorgen de overstekende PV-panelen voor schaduw als de zon hoog staat. Met een raam is ook ventilatie mogelijk.

Thema ENERGIENEUTRAAL

in Ulft, met wintertuinen Bouwgegevens

De gepleisterde gevels kregen eerst een dikke laag EPS isolatie buiten op het cellenbeton casco.

zij verbruiken en opwekken zodat ze er bewuster mee kunnen omgaan. Berekend is een jaarlijkse besparing van 2.200 euro per jaar ten opzichte van normaal gebruik. De woningen zullen een aantal jaren gemonitord worden.

Opdrachtgever: Woningcorporatie Wonion, Ulft Ontwerp: ARX Architecten, Hengelo (G) Adviseur constructies: Bartels Ingenieursburo, Lochem Uitvoering: Klomps Bouwbedrijf, Dinxperlo Installaties: Klein Poelhuis Installatietechniek Winterswijk Koopwoningen: Alliance makelaars en Seesink makelaars Start bouw: mei 2011 Oplevering: januari 2012 – mei 2012 Bouwkosten huurwoningen: 5.400.000 euro, excl. BTW

Kierdichting

Een van de belangrijkste aandachtspunten bij energieneutraal bouwen is kierdichting. Van het casco werd al vermeld dat de verlijming van de cellenbetonblokken zorgt voor een naadloos casco. Vervolgens zijn het vooral de ramen, kozijnen en de bijbehorende aansluitingen aan het casco die aandacht verdienen. In het project is geko-

De schuine kappen zijn ‘puur’ voor de zonnepanelen; er zijn geen zolderverdiepingen.

Detail: Bij de dikke isolatie (tot 190 mm) is het nodig om bijvoorbeeld de vensterbanken extra te ondersteunen.

Dikke muren en driedubbel glas zorgen voor een lag energiegebruik.

Een bergkast in de kamer? Helaas voor de bewoner: deze zit propvol met apparatuur en installaties.

de volledige breedte van de woning. Deze wintertuin zorgt door het vele glas voor extra isolatie en warmte, maar ook voor extra leefruimte. Op de daken van de woningen liggen zonnepanelen met zonnecellen die zorgen voor elektriciteit. De opbrengst van 25 a 30 m2 panelen per woning is zo groot (circa 3000 kwh per jaar) dat dit niet alleen voldoende

is voor de energie van de woningen, maar er blijft ook nog energie over voor gebruik door elektrische apparaten als de wasmachine en televisie. Dit laatste komt onder meer omdat het energieverbruik voor de woning sterk gereduceerd is. Hierdoor zijn de woningen energieneutraal voor het gebouwgebonden verbruik en dekt het een gedeelte van het huishoudelijk verbruik, uiteraard wel afhankelijk van de energiebehoefte van de bewoners. In de woning is een paneel aanwezig waarop de bewoners kunnen zien hoeveel energie

De in de woningen benodigde basisventilatie wordt verzorgd door een gebalanceerd ventilatiesysteem met warmteterugwinning (WTW). Dit systeem zorgt tevens voor de verwarming van de woning. Hierbij wordt energie bespaard doordat de lucht van buiten via een aardpijp in de grond de woning binnenkomt. De grond heeft een constante temperatuur; zo wordt deze aangezogen lucht in de winter door de grond voorverwarmd en in de zomer gekoeld. Bovendien verwarmen twee collectoren per woning nog een boiler van 185 liter.

zen voor kunststof kozijnen met driebladig glas (Veka Alphaline 90 MD). Een zogenoemde blowerdoortest om de luchtdichtheid te testen, is bij dit type woningen gebruikelijk. Een dergelijke test moet vlak voor de oplevering worden uitgevoerd. Daarbij worden alle openingen in de schil afgedicht en wordt in de voordeur een luchtdicht zeil aangebracht met een ventilator (blowerdoor) die de woning op onderdruk brengt. Vervolgens zoekt men naar lekkages. Er wordt gemeten bij

De hele keten moet het snappen

Voor Klomps Bouwbedrijf was dit project de eerste ervaring met energieneutraal bouwen. Het bedrijf pakte het meteen goed aan: alle medewerkers kregen extra scholing op het gebied van duurzaam en energiezuinig bouwen. Daarvoor werd ook een bedrijfscertificaat ‘Duurzaam en energiezuinig bouwen’ verkregen. Directeur Bram Klomps vertelt: ‘Het feit dat de woningen energieneutraal zijn ontworpen betekent dat je ook in de uitvoering zeer nauwkeurig moet werken. Je kunt bijvoorbeeld goede kozijnen bedenken en in de fabriek maken, maar op de bouwplaats komt het allemaal samen. De hele keten moet dan snappen waar je mee bezig bent!’ Hoe de bewoner omgaat met de mogelijkheden voor energiebesparing, is voor hem nog een vraag. Als extra stimulans bedacht het bedrijf Energiecheques ter waarde van 300 euro die de bewoners mogen besteden aan extra energiezuinige apparatuur. Bovendien zal er nog een soort prijsvraag worden georganiseerd waarbij het bouwbedrijf extra energiebesparing ten opzichte van andere bewoners gaat belonen. Best bijzondere acties, maar Klomps rekent hierbij ook op een positieve uitstraling naar andere projecten.

De warme (of koude) lucht wordt op de begane grond ingeblazen via roosters vlak onder het plafond.

verschillende niveaus van onderdruk om het lekkagevolume te bepalen. Volgens de EPC mag de woning maximaal 0,15 liter per seconde per m2 lekken. Uit de meting van de eerste opgeleverde woning bleek dat de lekkage slechts 0,12 liter per seconde per m2 was.

VSB FORUMDISCUSSIE

Hangbrug: maximale hoogte Veilig werken op hoogte is een thema dat regelmatig aandacht krijgt in BouwTotaal. Eén van de middelen daarvoor is de hangbruginstallatie; een product dat door vorm, lengte en bereikbaarheid voor een steeds groter aantal toepassingen wordt ingezet. Wat een hangbrug precies is, door wie die kan worden gebruikt en welke voordelen en mogelijkheden de installatie biedt, kwam aan de orde tijdens de forumdiscussie over hangbruginstallaties.

wanneer de belasting zwaarder is of de installatie niet permanent nodig is, blijkt de hangbruginstallatie een uitstekend alternatief.’ Dat alternatief laat zich uitstekend aanpassen aan de vorm van een gebouw zodat de inzet niet beperkt blijft tot gebouwen. Ook voor werkzaamheden aan ketels, bruggen, torens en atriums wordt de hangbrug vaak toegepast. Peter Bruintjes van Altrex: ‘Maar ook aan offshore-platformen wordt onderhoud gepleegd met behulp van een hangbruginstallatie. Eigenlijk is de installatie overal wel toepasbaar, zolang de installatie maar niet te zwaar wordt belast, zoals bij metselwerkzaamheden het geval is. Welke belasting is toegestaan, wordt bepaald door de samenstelling van de hangbruginstallatie. Daarvoor kan gebruik worden gemaakt van tabellen waarin de nuttige belasting bij één of meerdere takels wordt gegeven.’ Toch zijn er voldoende mogelijkheden om de hangbrug te combineren met zware lasten. Matthijs Pitlo: ‘Je ziet nu al dat de hangbruginstallatie ook wordt ingezet wanneer met zwaar materiaal wordt gewerkt. Met een losse takel kunnen die materialen afzonderlijk worden aangevoerd. Recent hebben wij een project met een hangbruginstallatie afgerond, waarbij afzonderlijke ramen met drievoudige beglazing met een dubbele vacuüminstallatie omhoog werden gebracht.’ Peter Bruintjes vult aan: ‘De Europese norm voor hangbruginstallaties EN 1808 wordt momenteel vernieuwd, waarbij rekening wordt gehouden met losse takels voor dergelijke lasten.’

Op iedere hoogte

Hangbruginstallaties worden veelal gehuurd om tijdelijk werkzaamheden op hoogte te kunnen uitvoeren. Een hangbrug is uit oogpunt van veiligheid, flexibiliteit, efficiency en gebruiksgemak voor veel werkzaamheden op hoogte een ideaal arbeidsmiddel. De installatie kan tot op de centimeter nauwkeurig worden gepositioneerd, zodat altijd comfortabel kan worden gewerkt. Maar waar bestaat een hangbruginstallatie precies uit en voor welke werkzaamheden wordt de hangbrug gebruikt? Frans Groen van Scaffolding Training Europe: ‘Een hangbruginstallatie

is een arbeidsmiddel dat bestaat uit een werkplatform (de hangbrug), een ophangof draagconstructie en takels waarmee de werkplek door bijvoorbeeld schilders of onderhoudsmedewerkers omhoog en omlaag kan worden bewogen. De werkplek hangt aan de draagconstructie in de vorm van balken met contragewichten.’ Mike de Beer van ASC vult aan: ‘In het verleden werd de hangbruginstallatie vooral ingezet op hele hoge gebouwen. Maar steeds vaker zie je dat de installatie ook voor lagere gebouwen wordt gebruikt. Bijvoorbeeld voor raambewassing of

onderhoud aan de gevel. Traditioneel wordt daar de gevelonderhoudsinstallatie voor ingezet, maar Frans Groen van Scaffolding Training Europe: ‘Een hangbruginstallatie is een arbeidsmiddel dat bestaat uit een werkplatform, een ophangof draagconstructie en takels waarmee de werkplek door gebruikers omhoog en omlaag kan worden bewogen.’

VSB-forumdiscussie De VSB-forumdiscussie is een initiatief van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB). Door hun jarenlange ervaring beschikken de VSB-leden over een onschatbare hoeveelheid kennis en deskundigheid. Die knowhow wordt nu ook via de forumdiscussie overgedragen. Tijdens de discussie passeren onder meer de stand der techniek, ontwikkelingen en aandachtspunten voor potentiële gebruikers de revue. De VSB-Forumdiscussie wordt vier maal per jaar georganiseerd, waarbij actuele of relevante onderwerpen centraal staan. De bijeenkomsten staan onder leiding van Frank de Groot, hoofdredacteur van BouwTotaal en vinden plaats onder auspiciën van de PR-commissie van de VSB. Deelnemers aan de VSB-forumdiscussie over hangbruginstallaties waren Peter Bruintjes van Altrex (Zwolle), Matthijs Pitlo van Yelloo (Zwolle), Mike de Beer van ASC BV (Etten-Leur) en Frans Groen van Scaffolding Training Europe (Barendrecht).

De hoogte die met een hangbruginstallatie is te bereiken is in principe onbeperkt. Matthijs Pitlo van Yelloo: ‘De grens ligt bij ongeveer 200 meter. In Nederland hebben we echter niet veel gebouwen die hoger zijn dan 200 meter, dus feitelijk is het gebruik onbeperkt. Als de staalkabel maar lang genoeg is, dan is bij wijze van spreken iedere hoogte mogelijk.’ Op de vraag vanaf welke hoogte de hangbruginstallatie rendabel is, antwoordt Matthijs Pitlo: ‘Dat verschilt per situatie. Veel hangbruginstallaties worden toegepast in omgevingen waar normaliter steigers worden ingezet. Er zijn nu echter ook installaties die door hun uitvoering en met een uitstapvoorziening voor hoogtes van 10 - 12 meter rendabel zijn. Die kunnen bijvoorbeeld prima worden ingezet bij renovatie van woonwijken.’ Mike de Beer vult aan: ‘De huidige economische situatie is zodanig dat veel bedrijven hun werkpakket verbreden. Schildersbedrijven gaan bijvoorbeeld ook onderhoudswerk doen en andersom. De bedrijven die in onderhoud actief zijn, werkten veel met steigers, maar zetten nu de hangbruginstallatie steeds vaker in.’ Toch zie je de hefsteiger ook op steeds meer plaatsen zijn intrede doen. In welk opzicht verschilt deze van de hangbruginstallatie? Peter Bruintjes: ‘Een belangrijk verschil is dat de hefsteiger aan de gevel of een object moet worden verankerd en op de grond de nodige ruimte in beslag neemt.’ Frans Groen vult aan: ‘De hangbruginstallatie heeft aan 230 V en 16 A vol-

VSB FORUMDISCUSSIE

met minimale investering doende; voor het gebruik van de hefsteiger is 400 V krachtstroom nodig.’

Veiligheid; vanzelfsprekend Wie op hoogte werkt - met een hangbruginstallatie of welk ander arbeidsmiddel dan ook - zal stil moeten staan bij veiligheid. De hangbruginstallatie heeft wat dat betreft veel te bieden. Mike de Beer: ‘Als je het vergelijkt met steigers, gebeuren er met de hangbruginstallatie relatief veel minder ongelukken.’ Zo kan

Peter Bruintjes van Altrex: ‘De hangbruginstallatie kenmerkt zich door tal van veiligheden die ook nog eens dubbel zijn uitgevoerd.’

veilig en betrouwbaar worden gewerkt aan gebouwen met hellende daken, zolang de staalkabels maar achterwaarts op een veilige manier zijn te bevestigen. ‘De hangbruginstallatie kenmerkt zich door tal van veiligheden die ook nog eens dubbel zijn uitgevoerd’, aldus Peter Bruintjes. ‘Veel beveiligingen zijn in de installatie geïntegreerd. Bovendien mag na windkracht 6 niet meer op de hangbruginstallatie worden gewerkt.’ Daarnaast brengt het werken op het dak risico’s met zich mee. Frans Groen: ‘De draagconstructie van de hangbruginstallatie bestaat uit balken met contragewichten die op het dak worden bevestigd. Bij de montage bestaat dan ook het risico van valgevaar, maar daar kun je jezelf goed tegen beveiligen.’ Mike de Beer constateert dat als gevolg daarvan de permanente dakrandbeveiliging aan een opkomst bezig is. ‘Je ziet die steeds vaker op daken terugkomen. Iedereen die op een dak werkt, weet dat je veilig moet werken. Er komen alleen ook onbevoegde partijen op het dak die een stuk minder voorzichtig zijn.’

Gebruiker bepalend

Uiteindelijk is het toch de gebruiker zelf die veilig op de installatie moet werken. Matthijs Pitlo: ‘Zo’n 95% van de gebruikers is goed bekend met de hangbruginstallatie. Leveranciers spelen daarbij uiteraard een rol. Na een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E), zullen zij veelal een toolboxmeeting organiseren en handouts voor de gebruikers verzorgen. En wie niet bekend is met het gebruik van de installatie kan altijd bij één van de opleidingsinstituten een cursus volgen. Tegenwoordig merk je wel dat er steeds meer bedrijven zijn met buitenlands personeel waardoor de informatie- en kennisoverdracht lastiger is.’ Mike de Beer: ‘De bediener moet hoe dan ook Matthijs Pitlo van Yelloo: ‘Er zijn nu ook hangbruginstallaties die voor hoogtes van 10 - 12 meter rendabel zijn. Die kunnen bijvoorbeeld prima worden ingezet bij renovatie van woonwijken.’

voldoende kennis en kunde in huis hebben. Die deskundigheid zou echter ook moeten worden getoetst. En dat is lang niet altijd het geval. Eigenlijk zou iedere gebruiker van hangbruggen een cursus moeten volgen én het bedrijf erop toe moeten zien dat de deskundigheid van het personeel op niveau blijft.’ Vormt een te zware belading nog een serieus veiligheidsrisico? Mike de Beer: ‘Als de takel van vóór 1997 is, dan zit er geen verplichte beveiliging op. In principe zijn onder- en overbelasting daarmee niet beveiligd. Maar veel gebruikers vinden dat niet bezwaarlijk omdat men anders de beveiliging vaak moet resetten.’ Dat bewijst nog maar eens hoe belangrijk het is dat de gebruiker beter bewust moet worden van de gevolgen van onzorgvuldig veiligheidsgedrag. Frans Groen: ‘Nog zo’n voorbeeld is het gebruik van een haspel. Die wordt nog wel eens aan de hangbruginstallatie gehangen. De spoelwerking van de haspel kan echter leiden tot stilstand van de hangbrug.’ Mike de Beer: ‘Alleen al om die reden laten wij de gebruiker altijd kennismaken met de handbediening Mike de Beer van ASC: ‘Bedrijven die in onderhoud actief zijn, werkten veel met steigers, maar zetten nu de hangbruginstallatie steeds vaker in.’

van de installatie. En om te voorkomen dat ondeskundigen of onbevoegden de hangbrug bedienen, raden wij altijd aan om bij het verlaten van de installatie de centrale bediening te blokkeren of de stroom eraf te halen.’

Handzame en leerzame flyer

Over het werken met de hangbruginstallatie heeft de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB) een handzame flyer uitgegeven. De flyer ‘Veilig werken met hangbruginstallaties’ geeft niet alleen een overzicht van de voordelen en mogelijkheden van een hangbrug maar behandelt ook alle aspecten die te maken hebben met veiligheid. De flyer is bedoeld voor monteurs en gebruikers en bevat een controle- en inspectielijst, waarmee beiden eenvoudig kunnen controleren of de hangbruginstallatie kan worden gebruikt. Zijn er, naast de flyer, nog andere informatiebronnen of richtlijnen waar de gebruiker op kan terugvallen? Peter Bruintjes: ‘Het is de bedoeling om een A-blad te maken voor hangbruginstallaties. Bij dat proces zijn veel partijen betrokken en dat zorgt ervoor dat het minder snel loopt

dan wij zouden willen. Daarnaast valt de hangbruginstallatie al onder de Machine Richtlijn en is er met name voor fabrikanten de EN 1808 die de stand der techniek weergeeft.’ Veiligheid begint bij goed onderhoud. Hoe is dit voor de hangbruginstallaties geregeld? Peter Bruintjes: ‘Alle hangbrugfabrikanten schrijven voor hoe, wat en wanneer moet worden onderhouden en gekeurd of gecertificeerd.’ Als leverancier vult Mike de Beer aan: ‘Iedere keer dat een hangbruginstallatie wordt uitgegeven en ingenomen

wordt de installatie volledig gecontroleerd.’ Matthijs Pitlo: ‘De takel is een uniek en genummerd product dat minimaal één keer per jaar wordt gecertificeerd.’ Mike de Beer: ‘Bovendien vragen wij altijd waarvoor de hangbrug wordt gebruikt en wijzen op de maatregelen die de gebruiker kan of moet nemen om ons materiaal te beschermen.’ Op die manier weten gebruikers én monteurs zich altijd verzekerd van een betrouwbare en veilige hangbruginstallatie.

(Advertentie)

Maak kennis met ons Totaalconcept: van inmeten tot eindmontage

T I M M E R FA B R I E K

GEBRS BOS BV

Zuidzijde 152 Postbus 4 2977 ZG Goudriaan T 0183-583583 F 0183-582678 info@tifabos.nl www.tifabos.nl

Need for Speed • totaaloplossingen op maat • lezingen van o.a. Elco Brinkman (Bouwend Nederland) • presentaties over actuele thema’s • de uitreiking van de Hollands-Ontwerp Award

g via n a g e o atis t r g r o vo reren t u s i n g r e r e re 1.02 rs.nl/ 1 u 0 e . R e g i st 0 b 0 e i 1 de: novat o e c r . e w k j ww oonli s r e p met uw

6 t/m 8 maart 2012 - Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch www.renovatiebeurs.nl

GEZONDHEID

Kwartsstof: onderschat risico in de bouw Bijna iedereen in de bouw heeft te maken met stof. Bij bouwwerkzaamheden komt nu eenmaal stof vrij. Het inademen van stof is nooit prettig, maar het inademen van kwartstof is ronduit slecht voor je gezondheid. Vooral kleinere MKB-bedrijven negeren de gevaren van kwartsstof nog teveel, blijkt uit onderzoek van de Arbeidsinspectie. ‘Zorg altijd voor stofafzuiging met HEPA filter en ga al dat stof vooral niet vegen!’, waarschuwt Ritch van Corbach, eigenaar All In Techniek. Recentelijk hebben 45.000 werknemers in de bouw een periodieke keuring ondergaan, waarvan er 7.100 in de afbouw en onderhoud werkzaam zijn. Hiervan geeft maar liefst 58 procent aan last te hebben van (kwarts) stof op de werkplek. Onderzoek geeft aan dat één of de vier een afwijkende longfunctie heeft. Dat blijkt uit onderzoek van Arbouw. Er zijn beroepen waarbij je dagelijks kan worden blootgesteld aan kwarts, zoals asfaltfrezers, blokkenstellers ruwbouw, koppensnellers, slopers, terrazzowerkers, vloerenleggers en wanden plafondmonteurs. Van Corbach: ‘In de bouw worden veel materialen mechanisch bewerkt. Denk aan boren, frezen, hakken, schuren, slijpen, stralen, boucharderen en zagen. Die bewerkingen vergroten de risico’s op blootstelling aan fijn stof. Vooral in slecht geventileerde binnenruimtes kan de concentratie stof hoog oplopen. Recent onderzoek door de Arbeidsinspectie naar risico-inventarisatieplannen van aannemers heeft duidelijk gemaakt dat 15% geen maatregelen treft tegen kwartsstof. Bij kleine bedrijven in het MKB ligt het percentage nog hoger, omdat deze groep moeilijk te benaderen is. In de praktijk ziet de Arbeidsinspectie dat deze ondernemingen nog weinig gebruik maken van gereedschappen die fijn stof direct afzuigen.’

Wat zijn de risico’s?

Beton, cellenbeton, metselbaksteen, kalkzandsteen en diverse soorten natuursteen (kwartsiet, verschillende soorten graniet, leisteen) bevatten een hoog gehalte kwarts. Vrijkomend grof kwartsstof is niet schadelijk. Bij onverhoopte inademing komt het op de wanden van de luchtwegen. Het wordt daarna echter naar de keel verplaatst en dan uitgespuugd of ingeslikt. Maar fijn kwartsstof blijft vaak jarenlang

in de longen aanwezig. Het wordt respirabel stof genoemd; de fractie van het zwevende stof die doordringt tot in de terminale bronchiën en in de longblaasjes. Diep in de longen kunnen de stofdeeltjes bindweefselvorming veroorzaken. Dit wordt ook wel longfibrose of stoflong genoemd. Het longweefsel wordt dan minder elastisch waardoor bij inspanning kortademigheid en benauwdheid kan ontstaan. Hoesten en pijn op de borst zijn veelgehoorde klachten. Mensen met stoflongen hebben tevens een verhoogde kans op tuberculose. Bovendien bestaat het vermoeden dat roken het ontstaan van ziekteverschijnselen versnelt. Het verraderlijke is dat men er in eerste instantie niet eens zoveel van merkt. Pas na tien tot twintig jaar krijgt men er echt last van. En dan is het al te laat. Want als je longen eenmaal zijn aangetast, is de schade onherstelbaar. Kwarts is inmiddels ook toegevoegd aan de lijst van kankerverwekkende stoffen.

Wettelijke verplichtingen

Voor de risico-inventarisatie en -evaluatie moet de werkgever de blootstelling aan kwartsstof beoordelen. In het Arbobesluit staat in artikel 4.16 dat de wettelijke grenswaarde van kwarts voor een 8-urige werkdag 0,075 mg/m3 bedraagt. Dat betekent dat een laagje van 0,5 centimeter in een plastic bekertje in de lucht mag zweven in een ruimte die 4 meter hoog is en zo groot is als een voetbalveld. U riskeert een boete van € 2250,- als u de grenswaarde overschrijdt. Daarnaast staat kwarts genoemd op de lijst met kankerverwekkende stoffen. Dit betekent dat de regels die gelden voor kankerverwekkende stoffen ook gelden bij werkzaamheden waarbij kwarts kan vrijkomen. Er zijn ook enkele arbocatalogi

Hoeveel kwartsstof komt er vrij? Activiteit

Kwartsstof in de lucht (mg/m3) gedurende de werkzaamheid

Zagen

tot circa 15 (= 200 x teveel)

Frezen (sleuven)

tot circa 15 (= 200 x teveel)

Frezen (vlakken)

tot circa 15 (= 200 x teveel)

Boren

boren tot circa 2,5 (= 33 x teveel)

Schuren/slijpen van vlakken

tot circa 15 (= 200 x teveel)

Vegen

tot circa 1 (= 13 x teveel)

Bron: Arbouw

Maatregelen tegen kwartsstof Ritch van Corbach, eigenaar All In Techniek: ‘In de bouw worden veel materialen mechanisch bewerkt. Die bewerkingen vergroten de risico’s op blootstelling aan fijn stof.’

waarin kwarts een onderwerp van aandacht is. De daarin voorgeschreven regels voor het werken met kwartshoudend materiaal zijn voor de desbetreffende sectoren verplicht.

Maatregelen

Om een goed beeld te krijgen van de blootstelling moet men metingen uitvoeren of schattingen doen. Raadpleeg hiervoor een gespecialiseerd arbo-adviesbureau of een arbodienst. Bij het nemen van maatregelen om blootstelling te verlagen, is het verplicht om de arbeidshygiënische strategie te volgen: eerst bestrijding bij de bron, dan het nemen van organisatorische maatregelen ter voorkoming van bloostelling en tot slot het treffen van technische maatregelen.

Stofzuigen

Het verraderlijke van fijn kwartsstof is volgens Van Corbach dat deze deeltjes zo klein zijn (0,1 tot 0,3 micron) dat ze nauwelijks tot niet zijn te zien en uren in de lucht blijven zweven: ‘Na 3,5 uur is zo’n deeltje een meter gedaald. Voorkom dus dat er fijnstof in de lucht komt. Zorg voor een goede stofafzuiging en ga vooral niet vegen! Laat werknemers de werkzaamheden waarbij stof vrijkomt ook zoveel mogelijk in een aparte ruimte doen, zodat anderen er geen last van hebben. Belangrijk is tevens het dragen van de juiste ademhalingsbescherming voor het werken met kwartsstof: volgelaatsmasker met P3-filter voorzien van aangeblazen lucht.’ Hij vervolgt: ‘Zorg in ieder geval voor een industriële stofzuiger waarmee werknemers koelwater en kwartsbevattend gruis direct kunnen opruimen, zodat het niet kan opdrogen en weer opwaaien. Wij leveren daartoe stofzuigers die afkomstig zijn van de Zweedse fabrikant Dustcontrol, die reeds jarenlang toonaangevend is op dit gebied. Zelfs de asbestverwijderaars maken er gebruik van. Het bijzondere gepatenteerde tegengestelde luchtpuls reinigingsysteem van het hoofdfilter zorgt ervoor dat het filter wordt schoongeblazen, waardoor een langdurige hoge zuigkracht wordt gegarandeerd. Alle stofzuigers zijn voorzien van een HEPA filter, een wettelijke

Maatregelen ter voorkoming van gezondheidsproblemen door kwartsstof: • Gebruik bij het schuren of slijpen materiaal met een goede afzuiging en/of watertoevoer. Daarbij komt minder stof vrij. Zorg er wel voor dat de afzuiging goed aansluit op het werkvlak. • Zet ramen en deuren open als je binnen moet werken. • Gebruik apparatuur met afzuiging en/of watertoevoer. • Laat materialen zoveel mogelijk op maat afleveren. Dan hoef je zo min mogelijk te zagen. • Kies voor een werkmethode waarbij weinig stof vrijkomt. Bijvoorbeeld knippen in plaats van zagen. • Hou je werkplek goed schoon. Ruim gelijk koelwater en gruis op zodat dit niet kan opdrogen en verwaaien. Gebruik hiervoor geen bezem of perslucht maar een industriële stofzuiger. • P robeer werkzaamheden waarbij kwartsstof vrijkomt in een aparte ruimte te doen. Dan hebben je collega’s geen last van het vrijkomende stof. • Draag bij stoffige werkzaamheden een volgelaatsmasker met P3 filter die is voorzien van aangeblazen lucht. Een gewoon snuitje biedt onvoldoende bescherming. Informatie: kijk op www.kwartsstofvrij.nl

verplichting bij het werken met schadelijke stoffen als kwarts- en fijnstof. De uitgeblazen lucht is voor 99,997% schoon. Het afgescheiden materiaal wordt verzameld in een stevige kunststof zak onder de unit. Door de cycloonwerking vindt de aanzuiging van het stof niet via de zak plaats, waardoor er geen verminderde zuigkracht is door het dichtslaan van de stofzak. De filters kunnen ook stofvrij worden gewisseld. De zakken die wij gebruiken zijn veel goedkoper dan de traditionele stofzakken en ze kunnen zo bij het bouwafval. Daarnaast is er een uitgebreid pakket aan accessoires leverbaar met onder andere slangen, koppelingen en afzuigkappen voor bronafzuiging op gereedschappen, waardoor de gebruiker niet wordt blootgesteld aan hoge concentraties schadelijke stoffen.’ Voor meer informatie: kijk op www.allintechniek.nl

BOUWKOSTEN

Bouwkosten staalconstructie Bij het monteren van een staalconstructie voor bedrijfshallen, kan men de constructie op uiteenlopende wijze conserveren. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van een complete staalconstructie voor een hal met hellend dak en een bruto vloeroppervlakte van 600 m2.

Samenstelling hal en staalconstructie In het voorbeeld is uitgegaan van een standaard bedrijfshal met hellend dak met een vrije overspanning, gebaseerd op een stramienmaat van 5,00 meter. De goothoogte is 5,00 meter en de nokhoogte bedraagt 7,00 meter. De bedrijfshal heeft een borstwering tot 1,00 meter +Peil en raamstroken van 1,20 meter hoog. De bedrijfshal is 15,00 meter breed en 40,00 meter lang en heeft in elke langsgevel een raamstrook van 30,00 meter lang zonder loopdeur. In elke kopgevel is er een overheaddeur van 4,00 x 4,50 meter en een raamstrook van 5,00 meter lang, inclusief een loopdeur van 1,00 x 2,20 meter. In de gevels is een gevelverschoring aangebracht in ĂŠĂŠn veld per gevel en in het dakvlak zijn in de eindvelden dakverschoringen aangebracht. Voor de stabiliteit zijn koppelstaven gerekend ter plaatse van de spanthoeken (doorgaand), de spantnok (doorgaand) en direct achter de gevelko-

Tekst: www.casadata.nl met medewerking van onder meer Constructieadviesbureau ing. F. Wiggers te Varsseveld en Metaalbedrijf Kaal BV te Didam.

Voor de staalconstructie moet men met een aantal factoren rekening houden, zoals de windbelasting, de veiligheidsklasse, de eisen voor doorbuiging, montage en materiaal. Ook moet men rekening houden met de mate, waarin het gebouw bloot staat aan wind en storm. Daartoe is Nederland ingedeeld in drie windgebieden (zie kaartje). Voor het vaststellen van de juiste staalconstructie zijn naast het windgebied ook de gebouwhoogte, het open of gesloten karakter van het gebouw en de ligging van het gebouw (in een bebouwde of onbebouwde omgeving) van belang. NEN 6702 onderscheidt voor de veiligheid voor gebouwen drie klassen. Veiligheidsklasse 2 en 3 zijn de belangrijkste klassen voor de diverse belastingfactoren, waarmee men bij gebouwen moet rekenen. Veiligheidsklasse 2 betreft met name industriegebouwen (belastingfactor 1,2 voor permanente belasting en 1,3 voor veranderlijke belasting). Veiligheidsklasse 3 betreft kantoor- of winkelgebouwen (belastingfactor 1,2 voor permanente belasting en factor 1,5 voor veranderlijke belasting).

Inmiddels ruim 15.000 richtprijzen beschikbaar Ruim 15.000 richtprijzen kun je op casadata.nl bekijken. Na het inloggen kun je daarvan ook alle complete calculaties zien, aanpassen of er mee begroten. Je kunt ook met die calculaties in je eigen calculatieprogramma werken via Casalink.

Kijk op www

Windgebieden. De meeste en krachtigste wind komt voor in windgebied 1, dat hoofdzakelijk betrekking heeft op de kop van Noord-Holland en op de Waddeneilanden. Windgebied 2 met veel en krachtige wind betreft de provincies Zeeland, Zuid-Holland, Flevoland, Friesland, Groningen en het overige gedeelte van Noord-Holland. Tenslotte zijn de provincies Drenthe, Overijssel, Gelderland, Utrecht, Noord-Brabant en Limburg ingedeeld in windgebied 3, waar de windbelasting voor de gevel het laagste is.

BOUWKOSTEN

hal met hellend dak

w.casadata.nl voor de prijzen uit uw regio

lommen in het dakvlak. Voor de hal zijn doorgaande horizontale regels gerekend voor de eventuele (verticale) gevelbeplating: bij zijgevels één regel en bij kopgevels twee regels. De staalconstructie bestaat uit spantpoten IPE 300 en spantbenen IPE 240, inclusief hoekverzwaring van 1/2 IPE 240 (lang 1,50 meter), kopgevelliggers HEA 100, kopgevel kolommen HEA 140 en koppelstaven koker 80 x 3 mm. Dakverschoringen zijn strippen 60 x 10 mm en gevelverschoringen bestaan uit hoekstalen 50 x 5 mm. De omranding van de overheaddeuren en loopdeuren is samengesteld uit profielen UNP 140, evenals de doorgaande horizontale regels (circa 130,00 meter) voor de stalen beplating. Voor bevestiging van de gevelbeplating zijn aan de randliggers en hoekkolommen hoekstalen van 40 x 4 mm aangebracht.

de uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten zonder inkoopkortingen. Uitgangspunt is het aanbrengen van een complete staalconstructie van een hal met hellend dak, inclusief kopen voetplaten, windverbanden en omrandingen. De kostenberekening is gebaseerd op een gebouw in windgebied 3. De kosten zijn exclusief veiligheidsvoorzieningen, transportkosten staalconstructie, reis- en verblijfskosten en afvoer

afkomende materialen en stortkosten. Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringskosten van arbeid en materiaal. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. De bouwkosten van hallen met andere bruto vloeroppervlakten en van alle complete calculaties daarvan kunt u op www. casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kunt u dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.

Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8% voor algemene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.

Kostentabel aanbrengen staalconstructie voor hal met hellend dak en 600 m2 bvo, kosten per m2 bvo, excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Complete staalconstructie voor hal met hellend dak en 600 m bvo aanbrengen

Bouwkosten

Conservering

Directe Kosten

Indirecte Kosten

Totaal

Spuiten, zinkfosfaatprimer 80 mµ

42,73

7,26

49,99

Stralen en poedercoating, 70 mµ

54,91

9,33

64,24

Thermisch verzinken

59,97

10,19

70,16

Thermisch verzinken en 2-laagse poedercoating 100 mµ

71,81

12,21

84,02

In de kostenberekeningen is uitgegaan van Kostenspecificatie aanbrengen staalconstructie voor hal met hellend dak 15 x 40 m, 600 m2 bvo, conservering thermisch verzinken en poedercoaten , excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Teken- en rekenwerk

600

0,06

36,00

54,00

1.944,00

Productie staalconstructie

600

0,30

180,00

38,45

6.921,00

Montage staalconstructie

600

0,16

96,00

38,45

3.691,20

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Directe kosten

312,00

12.556,20

Balkstaal

11591

1,02

11.822,82

Staafijzer

677

1,08

731,16

Kokerprofiel

1022

1,03

1.052,66

Kop- en voetplaat

532

1,85

984,20

Moeren en bouten

245

2,25

551,25

Thermisch verzinken en poetsen (voorbereiden poedercoating)

14067

0,55

7.736,85

Poedercoating 2-laags, totaal 100 mµ

400

16,00

6.400,00

Diversen

post

1.250,00

Subtotaal materiaalkosten

30.528,94

Eindtotaal directe kosten

43.085,14

Waarom houten kozijnen en deuren? Hout wordt al vele eeuwen toegepast als bouwmateriaal. Ook kozijnen en deuren worden al sinds mensenheugenis gemaakt van hout. Hout heeft zich door de eeuwen heen bewezen duurzaam en betrouwbaar te zijn. In een overzicht willen we laten zien dat kozijnen en deuren gemaakt van hout in alle stadia van de gebruikscyclus de beste keus is. Of het nu om duurzaamheid, milieubelasting of uitstraling gaat, hout heeft duidelijke voordelen ten opzichte van alle andere gebruikte materialen. Hout = duurzaam Hout = CO2 vastleggend Hout = mooi Hout = veilig Hout = milieuvriendelijk Hout = isolerend Hout = te onderhouden Hout = sterk Hout = veelzijdig Hout = recyclebaar

www.nbvt.nl ”Geen HOI. Geen deal.” Bert Kamp, mediamanager Rabobank

”Geen HOI. Geen deal.” Bert Kamp, mediamanager Rabobank

Vandaag oplossingen vinden voor de toekomst ...

    

« made in Germany »* kwaliteit Snelle en eenvoudige plaatsing Afwerking hout of kunststof Uitmuntende energie-efficiëntie Maximaal gebruikscomfort

* Ruim 90% van onze producten

Roto Designo Een andere visie op het dakvenster

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie kijkt of een titel

Roto Frank SA/NV Rue du Bosquet 1 Zoning Industriel II B-1400 Nivelles/Nijvel www.roto-frank.nl

12_Roto_Anzeige_BouwTotaal_NL_132x190.indd 1

het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven gebaseerd. PS Deze titel heeft het voor HOI-keurmerk. Een adverteerder die wil weten of daarop hij het juiste bedrag betaalt z’n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-keurmerk.

HOI. De Harde Cijfers. www.hoi-online.nl ”Geen HOI. Geen deal.”

2/13/2012 8:29:08 AM

Bert Kamp, mediamanager Rabobank

BOUWKOSTEN De afgelopen periode is er veel te doen geweest over het Bouwbesluit. Moet de Rcwaarde naar 3,5 m2K/W of naar 5 m2K/W? Of doen we er verstandiger aan gelijk maar naar het optimum te gaan: Rc = 8 m2K/W? Een hogere waarde heeft geen invloed meer op het energieverbruik. Hier wegen namelijk de kosten niet meer op tegen de opbrengsten. Tekst: Ed de Rechteren van Hemert Nederlands Bouwkosten Instituut Edrecht@nbi-online.nl

De tegenstanders van een hogere Rc-waarde hebben gelijk het hoogste woord: ‘De kosten lopen onverantwoord op. Woningen worden wel 10 tot 20 procent duurder. Het is verder moeilijk te realiseren en de muren worden zo dik als kasteelwanden. En de markt is er ook nog niet rijp voor.’ Vaak vroeg ik me bij al dat commentaar af: hebben jullie het wel door? Of wil je gewoon ook iets zeggen? Het tegendeel is namelijk waar. De markt is er wel rijp voor! Veel fabrikanten hebben de producten al gereed. De isolatiemarkt zou wel eens een oppepper kunnen krijgen door de invoering van een hogere Rc-waarde. Technisch zie ik eveneens geen problemen. Maar bij de uitvoering van dit soort projecten kunnen toch wel eens problemen ontstaan. Meestal ontbreekt het namelijk aan vakmanschap op de bouwplaats. Hier worden de bouwfouten en faalkosten tegelijk afgestraft. Het NBI, Nederlands Bouwkosten Instituut, heeft de meerkosten eens op een rij gezet. De gebruikte gegevens komen uit Bouwprijzen, Ruwbouw, Afbouw, Afwerkingen en installaties.

Meerkosten hogere isolatiewaarde Kostenvergelijking meerprijs RC-waarden woningen Meerprijs t.o.v. Rc 2,5 m2.k/w

Woning type 1

inhoud

3,5 m2 k/w

5 m2 k/w

8 m2 k/w

360

Gevels, steen

100

400

700

2300

Gevels, kozijnen

300

870

1260

Dak

105

630

1260

2310

Vloer

104

260

416

Ventilatiesysteem

post

150

275

450

per woning

€ 1.584

€ 3.365

€ 6.736

per m3

€ 4,40

€ 9,35

€ 18,71

Totaal

Woning type 1. Woning type 2

inhoud

280

Gevels, steen

192

336

1104

Gevels, kozijnen

160

464

672

Dak

468

936

1716

Vloer

230

368

150

275

450

per woning

€ 1.062

€ 2.241

€ 4.310

per m3

€ 3,79

€ 8,00

€ 15,39

Ventilatiesysteem Totaal

Meerkosten

Van vijf typen woningen zijn de meerkosten uitgerekend, met een Rc-waarde van 3,5 , 5,0 en 8,0 m2.K/W ten opzichte van de huidige verplichte waarde van 2,5 m2.K/W. De meerkosten zijn een gemiddelde voor Nederland, per regio zijn er natuurlijk verschillen. Per woningtype worden voor de gevel, het dak, de vloer en het ventilatiesysteem de kosten gegeven. De gevels zijn dicht: er is hier uitgegaan van een stenen gemetselde gevel. Bij de gevelkozijnen is een gemiddelde genomen van houten, kunststof en aluminium kozijnen. Men kan de totale kosten per woning terugvinden, maar ook de kosten per m3 woning inhoud. In latere uitgaven van Bouwtotaal zullen we ingaan op de onderdelen, zoals het dak, de vloeren en de stenen.

Woning type 2 Woning type 3

inhoud

450

Gevels, steen

144

576

1008

3312

Gevels, kozijnen

360

1044

1512

Dak

462

924

1694

Vloer

120

300

480

225

395

500

per woning

€ 1.743

€ 3.671

€ 7.498

per m3

€ 3,87

€ 8,16

€ 16,66

Ventilatiesysteem Totaal

Woning type 3 Woning type 4

inhoud

320

Gevels, steen

376

658

2162

Gevels, kozijnen

290

841

1218

Dak

462

924

1694

Vloer

112

280

448

150

275

450

per woning

€ 1.390

€ 2.978

€ 5.972

per m3

€ 4,34

€ 9,31

€ 18,66

Ventilatiesysteem Totaal

Woning type 4 Woning type 5

inhoud

780

4000

Gevels, steen

150

600

1050

3450

Gevels, kozijnen

500

1450

2100

Dak

160

960

1920

3520

Vloer

112

224

560

896

225

395

500

per woning

€ 2.509

€ 5.375

€ 10.466

per m3

€ 3,22

€ 6,89

€ 13,42

per m3

€ 3,93

€ 8,34

€ 16,57

Ventilatiesysteem Totaal

2000

Woning type 5 Totaal gemiddelde meerprijs per m3 inhoud

AC20_ «IMR» format : 265 x 385_ BOUWTOTAAL_ VERSION 2012_HOL-NL _ PPQ _ V1 _ 100%

Kleiner, dunner, beter : dát is technologische vooruitgang Waarom zou het voor uw isolatiematerialen anders zijn?

ACTIS, DUNNE MULTIREFLECTERENDE ISOLATIE

RCS CARCASSONNE 380 986 265

ACTIS heeft de weg van de vooruitgang gekozen bij de ontwikkeling van een exclusieve isolatietechnologie voor daken, zolders, muren en vloeren: een dun, reflecterend meerlaagse isolatiemiddel dat zowel ’s zomers als ’s winters een uitstekend thermisch comfort biedt. ACTIS meet de thermische efficiëntie van haar isolatiematerialen aan de hand van een methode die gebaseerd is op testen in werkelijke gebruiksomstandigheden. Met de eenvoudig te plaatsen dunne isolatiematerialen van ACTIS kunt u ruimte besparen maar bent u alsnog verzekerd van een duurzame en efficiënte isolatie.

RIQUE E N

Voor meer informatie kunt u contact openen met 06-46612360 of kunt u een e-mail sturen aan verkoop@actis-isolation.com Ook kunt u een bezoek brengen aan onze website www.actis-isolation.com

France

ACTUR

AC20_2012_IMR_265x385_Bouwtotaal_HOL-NL.indd 1

01/02/12 09:25

FISCAAL & PERSONEEL

‘Door de mand gevallen’ Er zijn leaserijders die, om de hoge bijtelling te voorkomen, krampachtig proberen minder dan 500 privé-kilometers per jaar te rijden. Geen eenvoudige opgave. En dan moet je alle gereden kilometers ook nog vastleggen in een sluitende kilometeradministratie. Want de belastingdienst moet u natuurlijk wel kunnen controleren. Onlangs moest één van deze leaserijders zich verantwoorden bij de rechter.

Ik ben niet bang voor 2012! Zo, 2012 is dan eindelijk begonnen. En wat gaat dit jaar ons brengen? De voorspellingen beloven niet veel goeds. Zo loopt in 2012 de Maya-kalender af. Volgens doemdenkers betekent dit het einde van de wereld. Tja, dat is behoorlijk heftig. Het kan natuurlijk ook dat de Maya’s dachten: ‘een kalender tot en met 2012 is voorlopig wel even genoeg, de volgende jaren schrijven wij er later wel bij’. Enfin, we merken het wel.

Tekst: Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

Rittenadministratie

In 2007 had hij, naar eigen zeggen, een sluitende rittenadministratie bijgehouden. Zo vermeldde zijn administratie per dag keurig de beginen eindstand van de kilometerteller. Natuurlijk werden ook de bestemmingen, met vermelding van het karakter (zakelijk dan wel privé), bijgehouden. Ter onderbouwing hield hij daarnaast in zijn agenda bij welke personen en bedrijven hij die dag had bezocht. Zo kwam hij in 2007 op het mooie aantal van 469 privé-kilometers. Op het eerste gezicht ‘fiscaal’ een prima resultaat.

Onderzoek

Toch vond de belastingdienst onderzoek noodzakelijk. Nauwkeurig werden de opgegeven kilometers en de bestemmingen tegen het licht gehouden. Heel 2007, rit na rit, werd met de routeplanner als het ware nagereden. Uiteindelijk kwam de belastingdienst op 961 kilometer minder zakelijke kilometers uit. Het restant moet dan dus privé geweest zijn. Helaas is 469 plus 961 duidelijk meer dan 500 en dus had de leaserijder een probleem.

Bekeuringen

Wellicht was het nog vervelender dat de belastingdienst de betrouwbaarheid van de rittenadministratie kon aanvallen. Zo had hij bekeuringen ontvangen voor verkeersovertredingen op 18 en 20 april, terwijl volgens de rittenadministratie op de betreffende dagen niet met de auto was gereden. Tsja, dan wordt het natuurlijk moeilijk. De leaserijder probeerde het tij nog te keren door er op te wijzen dat hij op enkele

dagen heeft omgereden voor niet geplande bezoeken aan zakelijke relaties, welke bezoeken hij niet heeft geadministreerd. Dit laatste moest dan ook de verklaring zijn voor de dagen van de verkeersovertredingen. Maar helaas voor hem accepteerde de rechter dit verweer niet.

Rechter

De rechter was zeer duidelijk. De leaserijder heeft niet voldaan aan de op hem rustende zware bewijslast dat in 2007 met de leaseauto minder dan 500 privé-kilometers zijn gereden. De rittenadministratie was immers niet sluitend. En dan val je door de mand. In 2007 is alle ‘administratie-moeite’ dus voor niets geweest. Ik kan mij goed voorstellen dat deze leaserijder betere dagen heeft gekend. En het werd nog erger. Hij ontving ook nog een ‘vergrijpboete’ van 25% van de nageheven belasting. Volgens de rechter was namelijk sprake van ‘een onachtzaamheid die zo ernstig was dat zij in laakbaarheid aan opzet grenst’.

Ten slotte

Eens te meer blijkt dat het bijhouden van een rittenadministratie ‘monnikkenwerk’ is. Een paar fouten en er gaat een forse streep door, met alle vervelende gevolgen van dien. En om het nog leuker te maken. De boete voor een onjuiste of onvolledige rittenadministratie is sinds 1 januari 2010 maar liefst 100%. U bent dus gewaarschuwd.

Dichter bij huis belooft 2012 ook al weinig goeds. Neem nu onze economie. Zeg ik ‘onze’? Bestaat die dan nog? Is alles dan nog niet Europees of zelfs van de Chinezen? Hoe dan ook, veel economen en ‘andere mensen die het kunnen weten’ zijn buitengewoon somber. Volgens hen wordt 2012 het slechtste jaar sinds tijden. Ook de Europese regeringsleiders struikelden de afgelopen maanden over elkaar heen om op TV te melden dat 2012 een dieptepunt zal worden. De eurocrisis is dus nog lang niet voorbij. De ‘gifbeker’ moet tot de laatste druppel worden leeggedronken. Een enkeling (nu nog) voorspelt zelfs dat de euro het einde van dit jaar niet gaat halen. Uiteraard gaat ook het MKB een buitengewoon zwaar jaar tegemoet. En dat terwijl de afgelopen jaren voor veel ondernemers al slecht zijn geweest. Door fors in te teren op het vermogen hebben velen nog net het hoofd boven water kunnen houden. Maar de grens komt, zeker in de bouw, steeds dichterbij. Volgens economen staat het MKB zelfs een record aantal faillissementen te wachten. Met deze vooruitzichten is het natuurlijk moeilijk de moed er in te houden. Maar goed, misschien valt het allemaal mee. De ‘deskundigen’ voorspelden toch ook een zeer strenge winter. Ik heb daarom (voor het eerst) winterbanden gekocht. Voorlopig ten onrechte. Tijdens ‘oud en nieuw’ stond ik zelfs in een T-shirt vuurwerk af te schieten. OK, misschien een beetje overdreven, maar op nieuwjaarsdag was het nog nooit zo warm. Niet voor niets kende de traditionele Nieuwjaarsduik dit jaar een record aantal deelnemers. Een enkeling maakte er direct de eerste stranddag van 2012 van. Hoezo ‘horrorwinter’? Voorspellingen komen dus niet altijd uit. Ik maak er daarom gewoon een mooi en lekker positief jaar van. En ik wens u hetzelfde toe. OK, misschien tegen beter weten in, maar wat geeft het? Gelukkig staan ons in 2012 ook diverse grote sportevenementen, zoals de Olympische Spelen en het EK voetbal, te wachten. Bij alle stress zorgen die voor de broodnodige ontspanning. Hoewel? Nederland is op het EK ingedeeld in de ‘poule des doods’. Met Duitsland! Moet ik nog meer zeggen? Ach, bij alle economisch ellende kan dat er in 2012 ook nog wel bij. Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

BOUWGEBREKEN

‘Doorslaande achtergevel’ Een echtpaar met kleine kinderen, koopt in de jaren tachtig van de vorige eeuw een woning in een nieuwbouwwijk. De woning wordt jaren met plezier door de ouders en de kinderen bewoond. Enkele jaren geleden heeft het laatste kind het huis verlaten. Zoals wel vaker gebeurt, hebben de ouders de woning naar hun eigen wensen verbouwd. Sinds enkele maanden toont de binnenzijde van de achtergevel ter plaatse van de kozijnen echter vochtplekken. Tekst: Jos van Leeuwen Bureau voor Bouwpathologie BB www.bouwpathologie.nl

Een bouwkundige die erbij wordt gehaald om de oorzaak van het vocht te achterhalen, geeft aan dat er sprake is van een vocht doorlatende achtergevel. Op zijn advies wordt de gevel opnieuw gevoegd en geïmpregneerd. Echter, het vochtprobleem is niet opgelost, want tijdens langdurige regenbuien of kort na een hevige regenbui worden de vochtplekken groter. Aan Bu-

Wanneer de bouwpatholoog de onderste dakpan verwijderd blijkt het ‘voetlood’ foutief aangebracht. Het ligt op de panlatten in plaats van onder de dakplaten, hierdoor kan het zijn beoogde functie (het afvoeren van lekwater) niet uitvoeren. Wanneer het voetlood wordt weggehaald blijkt er nog een verrassing te voorschijn te komen. Één van de dakplaten is te kort. Het is de

35 komen. Er blijkt dus geen sprake te zijn van een doorslaande spouwmuur, maar van een fout in de detaillering ter plaatse van de kapvoet en een afwerkingfout ter plaatse van de schoorsteen van de openhaard.

Hersteladvies

Om de bron van inwatering te verhelpen moet de uitloop van het platte dak om de schoorsteen heen worden geleid. Dit kan door de uitloop te vervangen door een stadsuitloop met een stukje regenpijp eraan. Hiermee is het lekkageprobleem verholpen.

folie echt kletsnat is. Na deze constatering komt de bouwpatholoog tot de conclusie dat zoveel water in de spouw niet normaal is, zelfs niet voor een doorslaande gevel.

Onderzoek dak

De dakgoot hangt buiten de gevel en kan dus ook geen lekkage in de achtergevel veroorzaken. Om zekerheid hierover te krijgen wordt de kapvoet aan een controle onderworpen. Bij het opschuiven van de eerste dakpan wordt de oorzaak van het probleem al wat duidelijker. Onder de dak-

Foto 03. Regenwater onder de dakpannen.

Foto 01. Vochtmeting.

reau voor Bouwpathologie BB de vraag om de oorzaak van het vochtprobleem op te sporen en met een adequate oplossing te komen.

Foto 04. Schoorsteen met hemelwaterafvoer.

Onderzoek naar oorzaak

Voorafgaand aan het onderzoek wordt er door de bouwpatholoog door middel van een gesprek met de bewoner zoveel mogelijk relevante informatie vergaard. Zo heeft de laatste verbouwing voornamelijk bestaan uit het realiseren van een lang gekoesterde wens van de vrouw des huizes, namelijk; een hout gestookte openhaard. Daarnaast is de begane grond verdieping gesausd en geschilderd. Na het gesprek wordt het onderzoek gestart. De weersomstandigheden werken tijdens dit onderzoek in het voordeel van de bouwpatholoog. Het regent namelijk stevig door. Al snel blijkt dat de achtergevel een spouwmuur betreft. Dus doorslaand vocht als oorzaak lijkt niet echt voor de hand te liggen. Uit vochtmetingen, uitgevoerd door de bouwpatholoog, blijken de door de bewoners aangegeven plaatsen echt vochtig/ nat te zijn. Ondanks dat de achtergevel opnieuw is gevoegd wordt deze toch aan een inspectie onderworpen. Het voegwerk is netjes uitgevoerd en afgewerkt. Dit kan niet de oorzaak zijn. Duidelijk is te zien dat de gevel met een water afstotend middel is behandeld. Via een open stootvoeg boven een gevellatei wordt er door de bouwpatholoog vastgesteld dat de waterkering te smal is uitgevoerd. De waterkerende folie ligt slechts tot in de spouw en niet tot buiten de gevelsteen. Ook is te zien dat de

Foto 02. Geïmpregneerd gevelwerk.

pannen loopt het water over de dakplaten naar beneden. De oorzaak van de inwatering ligt dus hoger op het dak. Recht boven de opgeschoven dakpannen komt aan de bovenzijde van het dakvlak de schoorsteen van de openhaard het dak uit. Wanneer de bouwpatholoog naar de schoorsteen is geklommen blijkt er zich achter de schoorsteen een hemelwaterafvoer van het aangrenzende platte dak te bevinden. Het wordt nu vrij snel duidelijk dat bij weer en wind het afstromende regenwater via de loodslab van de schoorsteen onder de pannen wordt gestuwd. Hiermee is wel duidelijk geworden hoe het water onder de dakpannen terecht komt. Maar hoe komt het dan in de achtergevel?

Foto 05. Dakvoet.

dakplaat waar het lekwater over afstroomt. Doordat de plaat te kort is loopt het water niet buiten gevel maar in de spouw van de achtergevel. Het afstromende regenwater loopt via de spouw naar beneden en komt daarbij op de eerste verdieping en op de begane grond enkele kozijnen tegen. Op die plaatsen kan het water via de dagkanten naar binnen

Dat het voetlood niet juist is aangebracht kan ook na deze aanpassing zorgen voor lekkage. Smeltwater kan namelijk onder de dakpannen komen en alsnog in de achtergevel terecht komen. Om dit probleem te verhelpen zal het voetlood onder de dakplaten aangebracht moeten worden en in de dakgoot moet afstromen.

PRODUCTNIEUWS

Lichtgevende gevelstenen Een gevel aanlichten zonder energieverbruik. Dat kan met de nieuwe serie gevelstenen van keramische industrie St. Joris. Het Limburgse bedrijf presenteert een geglazuurde gevelsteen, die overdag zonlicht opneemt en deze bij avond afstraalt. Zo zet een ‘Glow in de dark’ zich bij avond zelf in het licht en ontstaat een zeer sfeervoller gevel. ‘Glow in the dark’ sluit perfect aan op de zoektocht van architecten naar nieuwe innovatieve materialen. De nieuwe gevelsteen is voorzien van een bijzondere glazuurlaag die daglicht absorbeert en daardoor bij avond een fraaie gloed afscheidt, waardoor de gevel een unieke uitstraling krijgt. Het zorgt voor een timide gracieuze uitstraling, die prettig wordt ontvangen in zijn omgeving zonder daarbij overlast te bezorgen aan omliggend gebouwen of bewoners. Paul Teeuwen, commercieel manager: ‘Onze R&D-afdeling is in nauw overleg met architecten en andere partijen binnen de bouwen vastgoedwereld steeds weer op zoek naar nieuwe innovatieve ontwikkelingen. Omdat de gevel de blikvanger en

het visitekaartje van een gebouw is, zoekt de architect steeds naar nieuwe en heel bijzondere gevelontwerpen. Licht en uitstraling spelen zijn daarbij zeer belangrijke items. Vanuit die gedachten hebben we ‘Glow in the dark’ ontwikkeld. Een sfeervol verlichte gevel zonder extra energieverbruik.’

Positieve reacties

Architecten en opdrachtgevers blijken in hun eerste reactie zeer enthousiast. Want naast de architectonische uitstraling, biedt deze uitstralende gevelsteen ook nog een extra veiligheid. Een gebouw dat bij avond in het licht staat, zal minder overlast hebben van vandalen, dan een volledig in het donker gehuld pand. Zeker ook op indu-

strieterreinen en kantorencomplexen kan men met deze lichtgevende gevelsteen een zeer bijzonder effect bereiken.

St. Joris Keramische Industrie bv, Beesel, (077) 47 40 100, www.stjoris.nl

Bevestigingsmodule steungrepen mindervaliden-toiletten Viega Nederland heeft het Eco Plus programma voorwandsystemen uitgebreid met een nieuwe module. De module is met name bedoeld voor bevestiging van handgrepen, armsteunen en stoeltjes in mindervaliden toiletten. De module kenmerkt zich door montagesnelheid en -vriendelijkheid. De nieuwe Viega Eco Plus-bevestigingselementen worden gecombineerd met Viega Eco Plus wc-elementen en vormen een uitbreiding op het bestaande programma bevestigingselementen. Waar de bestaande modules zijn opgebouwd uit een frame met twee poten, is de nieuwe module voorzien van slechts één poot. Hierdoor is de nieuwe uitvoering lichter en ten opzichte van de dubbele uitvoering of voorgemonteerde varianten beter en gemakkelijker hanteerbaar voor de installateur. Het gepoedercoate stalen frame is voorzien van een watervaste hechthouten plaat en geïntegreerde stelvoet, waarmee het frame betrouwbaar op de ondergrond wordt verankerd. Omdat er slechts één stelvoet hoeft te worden verankerd, kan de nieuwe bevestigingsmodule sneller worden gemonteerd. Dezelfde bevestigingsmodule kan zowel

De nieuwe module heeft een geringer gewicht dan bestaande voorgemonteerde uitvoeringen en is daardoor beter en gemakkelijker te hanteren voor de installateur. De module kan in enkele of dubbele uitvoering worden gebruikt voor zowel de linker als rechter steungreep.

links als rechts van het Eco Plus voorwandelement worden gemonteerd. De module wordt aan de bovenzijde met een bout vastgezet en geborgd met een bijgeleverde beugel. Na afwerking of betegeling van het toilet maakt de hechthouten plaat een draagkrachtige en betrouwbare bevestiging van onder meer steungrepen mogelijk. Omdat voor de linker en rechter steungreep gebruik kan worden gemaakt van dezelfde module en het frame hiervan kleiner en lichter is, biedt de nieuwe bevestigingsmodule ook voordeel voor voorraadhoudende installateurs en groothandels.

en praktische installatiedetails voor een groot aantal toepassingsmogelijkheden, zoals wc’s, bidets, wastafels, urinoirs en uitstortgootstenen. Het voorwandsysteem wordt geleverd voor enkelstuks, serie- of hoekmontage en voor verschillende bouwhoogten.

Viega Eco Plus

Viega Eco Plus is een voorwandsysteem dat zich kenmerkt door minimale montage- en installatiekosten. Het voorwandsysteem combineert de Viega-techniek met slimme

Viega Nederland BV, Naarden, (035) 538 04 42, www.viega.nl

Accutacker voor snelle, precieze bevestiging Voor de snelle bevestiging van afdeklatten, vloerlijsten of vloerplanken kunnen vaklui nu naar de accutacker GSK 18 V-LI Professional van Bosch grijpen. Dankzij het gebruik van Premium-Lithium-Ion-accu's is het toestel snel klaar voor gebruik en levert deze sterke prestaties. De nieuwe accutacker kan tot 700 nagels met slechts één acculading inslaan, helemaal zonder het bij vele toestellen gebruikelijke gaspatroon. De werkstukken worden door het ‘Wood Protection’-systeem beschermd: het blokkeert het inslagmechanisme wanneer de nagels op zijn en verhindert zo schade aan het materiaal door de slagbout. Een bijgeleverd rubberen opzetstuk voorkomt schade aan hoogwaardige oppervlakken. Een traploze diepte-instelling van de nagelinslag zorgt voor precieze resultaten. Hiermee

kunnen nagels snel en eenvoudig vlak worden ingeslagen. Als een nagel blijft steken in het magazijn, kan deze snel en zonder gereedschap worden verwijderd.

Met afmetingen van 318 millimeter lengte, 94 millimeter breedte en een gewicht van 3,5 kilogram is de GSK 18 V-LI Professional erg compact. Daardoor is hij bijzonder geschikt voor werkzaamheden in krappe ruimtes of voor bovenhandse klussen. Hij wordt dan ook hoofdzakelijk gebruikt door vloerleggers en schrijnwerkers in de binnenafwerking. Hierbij wordt de accutacker bijvoorbeeld voor de bevestiging van raam- en deurkozijnen of houten vloerplin-

Aluminium metselprofielen Koninklijke Dekker ontwikkelde in eigen beheer een nieuw aluminium metselprofiel. Het is een geanodiseerd aluminium profiel met een afmeting van 60 x 60 mm. In het profiel is een kern van gevingerlast hout opgenomen. De profielen zijn aan twee langszijden volledig spijkerbaar. De spijkerbare kern heeft een speciale profilering. Omdat deze profilering op eenvoudige wijze kan worden vervangen, gaat het profiel aanzienlijk langer mee. Dit nieuwe traditionele profielen onder ander door zijn profiel onderscheidt zich ten opzichte van de anderhalf tot tweemaal lagere gewicht.

ten gebruikt. Wordt het toestel niet gebruikt, dan kan het met behulp van de geïntegreerde bevestigingshaak makkelijk worden opgeborgen. De accutacker GSK 18 V-LI Professional is in twee varianten in de vakhandel verkrijgbaar: in de L-BOXX inclusief twee accu's met 3,0 Ah en lader tegen de aanbevolen verkoopprijs van € 599,95 en als solovariant met L-BOXX-inlay in doos voor € 399,95. Alle prijzen zijn excl. BTW. Robert Bosch B.V., Breda, (076) 579 54 54, www.bosch-professional.nl

Verder heeft het een perfecte rechtheid. Het aluminium metselprofiel is goedkoper dan de vijf-laagse profielen van 76 x 90 en 90 x 90 mm. Het prijsverschil bedraagt 15 procent. Tevens wint de metselaar aanzienlijk aan tijd omdat het stelwerk met deze profielen eenvoudiger en sneller is uit te voeren. Het profiel is beschikbaar in lengten van 2,70, 3,00 em 3,30 meter en is verpakt per 50 stuks. Koninklijke Dekker Hout, Den Haag, (070) 308 24 24, www.dekkerhout.nl

PRODUCTNIEUWS Nieuwe zaagbladen voor Arbortech Het assortiment zaagbladen voor de Arbortech AS170 is uitgebreid met een dun en dik zaagblad voor het verwijderen van voegen. Het dunne precisie zaagblad heeft een zaagbreedte van slechts 3 mm en is daarmee bij uitstek geschikt voor het verwijderen van dunne voegen bij restauratiewerk in monumenten. Het 7,2 mm dikke zaagblad is afgestemd op renovatiewerk in de woningen utiliteitsbouw. Ook is een nieuw XL-zaagblad ontwikkeld waarmee bakstenen en blokken tot 17 cm diep kunnen worden gezaagd.

De Arbortech verwijdert voegen zeer nauwkeurig zonder omliggende stenen te beschadigen.

Bij de renovatie van een pand is het belangrijk dat de karakteristieke uitstraling behouden blijft. Beschadigde stenen in een muur vervangen door ‘nieuwe’ exemplaren tast het aanzicht aan en is daarom vaak geen optie. De Arbortech maakt het mogelijk om originele maar beschadigde stenen her te gebruiken. Met behulp van de specifieke zaagbladen zaagt de vakman de stenen nauwkeurig uit een muur, om ze vervolgens met de andere zijde naar voren weer terug te plaatsen. Hierdoor ontstaan er geen vlekken in de gevel en blijft de waarde en uitstraling van het pand behouden. Dankzij de geringe lengte van beide zaagbladen kan de vakman zeer nauwkeurig werken, zonder het omliggende metselwerk te beschadigen. Het 7,2 mm dikke zaagblad (type Q) heeft een zaagdiepte van 75 mm. De zaagdiepte van het 3 mm dunne zaagblad type R bedraagt 35 mm.

Extra diep zagen

Met het nieuwe XL-zaagblad kunnen bakstenen en blokken tot 17 cm diep worden gezaagd. Deze maatvoering is ontwikkeld om in één beweging door te dringen in dikke muren en kozijnen. Dat maakt de machine uitermate geschikt voor restauratie, renovatie en onderhoudswerk. De Arbortech in XL-uitvoering zaagt dieper en veiliger dan een grote slijptol en veel nauwkeuriger. De originele steen kan na het werk worden herplaatst en omliggende stenen blijven onbeschadigd. Toch blijft de machine uitstekend te hanteren met zijn gewicht van slechts 4,3 kg. Er is ook een XL-zaagblad

Autonome hekwerkdetectie op zonne-energie Iedere vijf minuten vindt in Nederland ergens een inbraak plaats. Goede buitenbeveiliging verkleint de kans op inbraak of pogingen daartoe aanzienlijk. Topguard’s G-Fence is de nieuwste ontwikkeling op het gebied van inbraakdetectie. Het signaleert eventuele binnendringers in een vroeg stadium, zodat eventuele vervolgschade tot een minimum beperkt blijft.

G-Fence is een autonoom systeem. Voor de stroomvoorziening is daglicht voldoende dankzij Solaris techniek. De accu’s van de controlunit (goed voor 3.200 meter herkwerkdetectie) hebben aan slechts twaalf uur daglicht (zonlicht is niet noodzakelijk) voldoende om het systeem twee maanden draaiende te houden. Zo bespaart u kosten én het milieu en sluit G-Fence hiermee naadloos aan op de hedendaagse MVOdoelen. Het systeem is eenvoudig te installeren. Slechts één kabel hoeft te worden ingegraven van de analyser naar de eerste control unit. De sensorstring is zeer eenvoudig te monteren aan bijna ieder type hekwerk. De sensoren van G-Fence detecteren klimmen, knippen en snijden. Algoritmes in de software filteren weersinvloeden als regen en wind automatisch. De kans op vals alarm is daardoor bijna nihil. En mocht er alarm zijn, dan ziet u dankzij de slimme software direct de locatie van de inbraakpoging. Het systeem heeft een Point ID tot 3 meter. De detectiebreedte per sensor is 2,3 meter en de detectiehoogte per sensor is 4 meter. Topguard, Oirschot, (088) 27 40 900, www.topguard.nl

Met het nieuwe XL-zaagblad kunnen bakstenen en blokken tot 17 cm diep worden gezaagd.

voor het zagen van hout, daken isolatieplaten en voor snoeiwerk.

Renovatie en onderhoud

De Arbortech AS170 is sinds vijf jaar op de Nederlandse markt en inmiddels doorontwikkeld tot de huidige krachtige 1250W machine met een variatie aan zaagbladen. Dankzij de verbeterde hardmetalen tanden en de hogere soldeertemperatuur van de verbindingen, zagen de bladen moeiteloos door harde mortel en blijven ze langer scherp. De hardmetalen tanden van de zaagbladen zijn na te slijpen. De machine maakt gebruik van twee zaagbladen die oscillerend werken en combineert daarmee de beweging van een zaag en een hamer. De voorwaarts gerichte hard metalen zaagbladen schrapen het materiaal weg. Voordelen zijn veilig werken, geringe stofontwikkeling bij droog zagen en vierkante gaten zagen. Stof dat vrijkomt is heel grof en valt gelijk op de grond. De Arbortech is ideaal voor het zagen van kalkzandsteen, metselwerk en samengesteld materiaal. Voor lateien, lood, loketten, inbouwdozen, gordingen en vierkante of rechthoekige gaten. De alleszaag verwijdert voegen en zaagt enkele stenen uit een gevel, maar is ook geschikt voor uittanden en inboeten. Klop Innovations b.v., Ochten, (085) 902 00 00, www.klopinnovations.com

Compacte (slag)boor-/ schroefmachines Compact, duurzaam, ergonomisch en licht zijn de kernwoorden die van toepassing zijn op de nieuwste Makita Lithium-ion (slag)boor-/schroefmachines. Door de verbeterde ergonomische vorm van de handgreep ligt dit gereedschap beter in de hand en werken de machines comfortabel, ook in de kleine hoekjes. Tegelijkertijd zijn deze compacte (slag) boor-/schroefmachines krachtiger en duurzamer dankzij een geharde stalen tandwielaandrijving. Ze zijn standaard uitgerust met een beveiliging tegen overbelasting en diepontlading en wegen 100 gram lichter dan hun voorgangers. De verbeterde boor-/schroefmachines hebben twee functies en zijn zowel geschikt voor boren als schroeven. Daarnaast zijn deze machines uitgerust met een 4-polige motor en twee versnellingen. De BDF446RFX heeft een accuspanning van 14,4V, terwijl de BDF456RFX is uitgevoerd als 18V Lithium-ion accumachine. De slagboormachines uit de nieuwe serie hebben drie functies en kunnen naast boren en schroeven ook slagboren. De BHP446RFX is een model met een accuspanning van 14,4V. De slagboormachine BHP456RFX heeft een zacht aandraaimoment van 36 Nm, weegt 1,8 kg en is uitgevoerd als 18V Lithium-ion accumachine. Makita Nederland B.V., Eindhoven, (040) 206 40 40, www.makita.nl De compacte Makita (slag) boor-/schroefmachines zijn duurzamer dankzij de verbeterde tandwieloverbrenging.

PRODUCTNIEUWS

Met thermodeken doormetselen tijdens vorst Aannemersbedrijf Karelsen uit Soest heeft tijdens een voorgaande vorstperiode kunnen doorwerken tijdens een uitbreiding van een woonhuis. De bouwput was nog net voor de vorst uitgegraven. Ze hadden een flinke stagnatie, doordat de funderingsstroken niet op een bevroren grondslag konden worden gestort. Door gebruik te maken van de Big Blanket thermodeken kon men zeker drie dagen eerder beginnen met het metselwerk aan de fundering.

dubbel geld: geen productie en het personeel thuis doorbetalen. De thermodeken is voor mij verhoudingsgewijs financieel aanmerkelijk voordeliger dan vorstverletpremie betalen (met negen dagen eigen risico).’

Jos Dijkman, werkzaam voor aannemer Karelsen in Soest op een bouwplaats.

Direct na de start van het metselwerk aan de fundering viel een tweede vorstperiode in. Op een bevroren ondergrond kan normaal gesproken geen kimlaag worden gesteld. Door nu de Big Blanket twee uur op de vloer te leggen kon men de kim voor het lijmwerk gewoon plaatsen. En zo heeft leverancier Big Blanket inmiddels meer relaties die succesvol gebruik maken van deze elektrisch verwarmde thermodeken. Door gebruik te maken van de thermodeken heeft men de werkzaamheden na de vorstperiode zes dagen eerder dan normaal kunnen hervatten. Hierbij heeft men gemiddeld drie man aan het werk kunnen houden. Karelsen zegt hierover: ‘Dan heb

je het product snel terugverdiend door toch productie te kunnen draaien. Een vorstperiode kost ons als aannemers immers vaak

Werking De stof van deze thermodeken is gemaakt van zwaar teflon-gecoat polyester: een zogenoemde topcoating. Het materiaal is waterafstotend en brandwerend. Binnen in de thermodeken zijn er drie lagen isolatie in vilt en aluminium. De verwarmingskabel is van koolstofvezel (carbon): een hoogwaardige kwaliteit, buigzaam en sterk. Het contactvlak met stenen (of een bigbag) is gemaakt van aramide stof. Daarachter zitten de verwarmingselementen die een stralingwarmte van circa 37 ˚C leveren. Hiermee is de standaarduitvoering bestand tegen temperaturen van -35°C. De Big Blanket kan worden aangesloten op 230 Volt. Afhankelijk van het type ligt het gewicht tussen de circa 9 en 23 kg. Big Blanket, Soest, (06) 53 75 42 90, www.big-blanket.com

Vernieuwde 31-delige bitsets

Lichtgewicht isolatieglas Stolker Glas introduceerde tijdens de beurs Gevel 2012 te Rotterdam lichtgewicht isolatieglas. Met dit nieuwe type isolatieglas is een gewichtsbesparing van ruim 50 procent mogelijk. Het duurzame glas met een gasvulling en low e-coating is ook in de HR++ classificatie leverbaar. De beglazing is door het geringe gewicht eenvoudig te tillen en te plaatsen. Dit be-

Toepassingen De Big Blanket ontdooit en houdt afgegraven bouwputten vorstvrij, waarbij men gewoon een funderingsstrook kan storten en weer afdekken. Ook steentassen worden ontdooid en vorstvrij gehouden. Voor het ontdooien en vorstvrij houden van bigbags met zand is de thermodeken eveneens geschikt. Zo wordt een compleet bevroren big-bag in 24 uur bij gemiddeld -12 °C ontdooid. Ook silo’s kunnen met de thermodeken worden ontdooid voor een vorstvrije verwerking van bouwmaterialen. En, zoals ook bij aannemer Karelsen, kan deze ther-

modeken vloeroppervlakten ontdooien en vorstvrij houden voor bijvoorbeeld het zetten van de kimlaag.

spaart fysieke energie van personeel en resulteert in lagere transportkosten en in

slankere raamconstructies. Bovendien is door behandeling het isolatieglas koud buigbaar en geschikt voor grote overspanningen. Het glas is ook verkrijgbaar als gelamineerd veiligheidsglas, waardoor het toepasbaar is als horizontale en verticale beglazing. Het groene glas is reeds toegepast in een renovatieproject van Hogeschool Rotterdam. Het lichtgewicht isolatieglas is specifiek interessant voor glasspecialisten en bouwbedrijven die werken met grote glasoverspanningen. Glasspecialist Robert Smits van ABT, multidisciplinair adviesbureau op het gebied van bouwtechniek, standplaats Velp: ‘Voor de renovatie van Hogeschool Rotterdam hebben wij specifiek gekozen voor het groene lichtgewicht buigbare isolatieglas van Stolker. Het monumentale glas-in-lood in het Museumpark-gebouw van Hogeschool Rotterdam bevond zich in een slechte conditie, maar moest worden behouden. Ter renovatie van deze glasconstructie bleek het lichtgewicht isolatieglas de beste oplossing te zijn. Aangezien het glas dun is, kon het samen met het glas-in-lood in de sponning worden geplaatst. Daarnaast zijn de bouwfysische prestaties van het lichtgewicht glas bijzonder goed. Het uiteindelijke resultaat mag er zijn.’ Stolker Glas Ede b.v., Ede, (0318) 64 12 14, www.stolkerglas.nl

De nieuwe Bahco 31-delige schroevendraaierbitsets beschikken over een exclusief Bahco ontwerp. Ze zijn geschikt voor alle hedendaagse bevestigingsklussen, variërend van schroefkoppen voor Phillips, Pozidriv, Torx, Gleuf, Zeskant, Phillips Grabber, Torx en Torx TR. Alle vier de sets zijn verkrijgbaar op kaart en in een aantrekkelijk toonbankdisplay. De schroevendraaierbitsets zijn klein en compact en bestaan uit 30 bits en één magnetische quick release bithouder. Het exclusieve ontwerp heeft een transparante deksel en een stevige riemclip. De vier

verschillende bitsets zijn onderverdeeld in drie sets met standaard 59S/31 bits voor universele toepassingen en één 60T/31 set met torsie-bits voor professionele toepassingen met hard materiaal. SNA Europe, Helmond, (0492) 582 3333, www.snaeurope.com

PRODUCTNIEUWS

39 Kuiphouder verlicht werk aanzienlijk

Werkkleding met nanofinish De winter was tot eind januari 2012 vooral zacht en nat. Vooral die regen; daar heeft iedereen wel iets mee, of u nou medewerker in de bouw, transport, installatie of een ander vakgebied bent. Veel medewerkers maken lange dagen en trotseren kou en regen. Dan is goede werkkleding van groot belang. Het allernieuwste is werkkleding met een nanofinish.

Uit observaties is gebleken dat stukadoors of gipsblokkenbouwers vele malen op een dag moet bukken om het stucwerk of lijm uit een kuip te halen die op de grond staat. Ook het verplaatsen van een volle, met materiaal gevulde kuip over oneffen vloeren vergt een behoorlijke inspanning. Om deze lichamelijke inspanningen te verlichten heeft het meer dan honderd jaar oude bedrijf Matador BV onlangs een nieuw concept kuiphouder voor de bouw geïntroduceerd.

Als je de hele dag met een natte werkbroek moet lopen, word je daar echt niet vrolijk van. De werkbroek plakt aan je benen, je krijgt het koud en met de wind erbij heb je het zo te pakken: griep. Om uw werk zo comfortabel als mogelijk te houden, heeft Power Workwear een oplossing voor u. Werkkleding die waterafstotend is, snel droogt en ook nog zeer comfortabel zit. De Deense werkkleding producent F. Engel heeft onder het merk WorkZone een bijzondere stof samengesteld. Deze stof is voor-

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers. jaargang 9, nr. 1/2, februari 2012 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot Redactie Carla Debets Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV Jan Bol Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends telefoon 0570- 861007 e-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo) e-mail: ronald@rodoweb.nl Abonnementen e-mail: administratie@handelsuitgaven.nl BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 NHU 7420 AG Deventer Nederlandse Maagdenburgstraat 22 HandelsUitgaven 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: info@handelsuitgaven.nl Copyright

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

De nanofinish laat een onzichtbaar laagje achter dat de duurzaamheid verlengt en de stof tegen vuil, weer en wind beschermd.

zien van een nanofinish. De behandeling laat een onzichtbaar laagje achter dat de duurzaamheid verlengt en de stof tegen vuil, weer en wind beschermd. Ook na de behandeling blijft de stof zeer ademend waardoor hij sneller droogt. De finish is op waterbasis (milieuvriendelijk) en leidt niet tot allergische reacties. De nanofinish heeft een zeer lange levensduur en geeft bescherming tot de draad is versleten. De broek blijft door deze behandeling ook langer mooi en schoon en zit comforta-

bel. De kleding droogt snel, waardoor de kans op ziekteverzuim tot een minimum wordt beperkt. De vuilafstotende werking zorgt er tevens voor dat bijvoorbeeld olie niet makkelijk in de kleding trekt. De stof is op een canvas manier geweven waardoor hij sterker is. Power Workwear, Woerden, (0348) 75 03 70, www.powerworkwear.nl

Slanke wand met beste geluiddempende eigenschappen Geen enkele andere plaat komt volgens Knauf in de buurt van de geluidsisolatiewaarden die Silentboard haalt; met enkel skeletwanden en standaard profielen haalt de wand een geluidsisolatie tot 67 dB. De gipskern van de plaat bevat speciale toeslagstoffen die de plaat meer massa en daardoor goede geluiddempende eigenschappen geven. De wand heeft een totale dikte van 150 mm, waarbij gebruik is gemaakt van enkelvoudige stalen staanders met aan beide zijden twee platen van 12,5 mm dik. De loze ruimte is opgevuld met minerale wol. De geluidsisolatie van 67 dB is een rekenwaarde volgens DIN 4109, zonder geluidsoverdracht via flankerende bouwdelen. Silentboard is goed toe te passen in ruimtes waar geluidsisolatie een belangrijke rol speelt, zoals congrescentra, horeca, theaters en studio’s. Met de gipskartonplaat kunnen slanke wanden worden gebouwd

met hogere geluidsisolatiewaarden, waarvoor tot nu toe veel dikkere wanden nodig waren. Daardoor wordt naast geluidsisolatie ook kostbare binnenruimte gewonnen. Hierdoor is een wandsysteem met deze plaat een efficiënte toepassing voor gebouwen waar een hoog repeterend karakter gevraagd is en waar het winnen van binnenruimte van belang is, bijvoorbeeld ziekenhuizen of hotels. Knauf B.V., Utrecht, (030) 247 33 11, www.knauf.nl

Nieuwe ergonomische kuiphouder voor de bouw.

De nieuwe kuiphouder is gemaakt om het zware werk van professionele stucadoors en gispblokkenbouwers op hun werkplek te verlichten. Bij het gebruik van deze kuiphouder hoeft er minder worden gebukt, minder te worden gesjouwd en kan de kuip door de grote wielen gemakkelijker op oneffen vloeren, met bijvoorbeeld kabels, worden verplaatst. De houder kan daarnaast eenvoudig worden ingeklapt voor transport naar bijvoorbeeld een andere verdieping.

Niet over één nacht ijs

‘We zijn niet over één nacht ijs gegaan’, zegt ir. Paul Belgers, directeur van Matador B.V. ‘Het in 2009 ontstane idee voor een lastenverlichtende kuiphouder is uit en te na getest en onderzocht door instituut VHP Ergonomie in Den Haag, onder leiding van drs. ir. M. Lutgendorf en drs. H. Vermeulen Eur. Erg. Zo moet de kuiphouder eenvoudig inklapbaar zijn en geen uitstekende delen of scherpe hoeken bevatten. Ook moeten de wielen worden beschermd tegen aanhechten van spatmateriaal, zoals resten van specie, stucwerk of lijm. In ieder geval moet de kuiphouder voldoen aan diverse Europese veiligheidsnormen. Ook de zwenkwielen moeten van voldoende grootte zijn zodat de kuip gemakkelijk over oneffenheden op de vloer, zoals kabels, restmateriaal en drempels, kan worden verplaatst.’

Meerdere toepassingen

Er zijn kuiphouders in twee groottes. Zo is er het type M-Kuiphouder 14053 met wielen Ø100 voor emmers van 10 en 20 liter. De M-Kuiphouder XL 12211 met wielen Ø125, waarvan twee met rem, is geschikt voor emmers van 65 en 90 liter. Bij beide types is ervoor gezorgd dat de kuiphouder gemakkelijk is te verplaatsen door aan de erbovenop geplaatste emmer, of aan het kuipframe zelf, te trekken. Doordat de vier zwenkwielen iets naar buiten zijn geplaatst, is het geheel voldoende stabiel zodat omvallen is uitgesloten. Matador BV, Helvoirt, (0411) 64 13 88, www.matadorbv.nl

Volg ons op Twitter #probin_nl

PURSCHUIM PERFECT FOAM

ééncomponent polyurethaanschuim en levert extra meters op in vergelijking met een standaard bus van gelijke grootte. Perfect middel om voegen, gaten en holle ruimten af te dichten, te vullen en te isoleren. Bewerking kan al vanaf -10°C tot +35°C. Bestand tegen warmte, water en vele chemicaliën. Overschilderbaar en af te werken met pleister, niet UV-bestendig. www.tremco-illbruck.nl 610.576.1672-74 Artikelnummer Type 610.576.1672 FM350 610.576.1673 FM350 610.576.1674 FM657

Inhoud Bijzonderheden 540 ml 880 ml 540 ml spuitmond, 360 0 draaibaar

Los p/stuk € 3,95 € 4,95 € 5,95

TOT 75% MEER

NIEUW

+ 35 0C - 10 0C

GRATIS 1 FLES BOUW BIER!

27,

SIXPACK

PURSCHUIM PERFECT FOAM SIXPACK

aktieset ter introductie van de perfect foam. Alle drie types nu samen met een gratis ﬂes bouwbier.

S! LE UIT EEN BU A IM X A M T E H HAAL ERKEN NDEN TE VERW TA S E LL A IN 7 FM65 R R IN DE WINTE GESCHIKT VOO

NIEUW

probin Dronten

probin probin probin probin probin probin probin probin

Aalsmeer Alphen a/d Rijn Borne Schottert Dedemsvaart Telder Dronten Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor

probin probin probin probin probin probin probin probin

Heemstede Kaatsheuvel Telder Kampen Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM LEVERING IN HEEL NEDERLAND.

Inhoud: 4x bus FM350 880 ml 1x bus FM350 540 ml 1x bus FM657 540 ml met spuitmond 610.576.1675