bouwtotaal_2011_11

jaargang 8 / nummer 11 november 2011

Slimmer bouwen met beton Wie kiest voor beton, kiest voor slimmer bouwen. Dat was het thema van de afgelopen Beton Vakdagen en werd bewezen door de talloze innovaties die de deelnemers tijdens het evenement presenteerden. Slimmer bouwen met beton gaat echter verder dan nieuwe, slimme producten.

Gezamenlijk trekken leveranciers van bekistingen, betonmortel en wapeningsstaal op om dat duidelijk te maken. Onder de noemer ‘de kracht van de combinatie’ schoven verschillende partijen uit de betonbouw aan tafel om de voordelen en mogelijkheden van betonbouw toe te lichten.

I n dit nummer

9 Kanaalplaatvloeren

met Rc tot 10 m2K/W

10

Drive-in tribune op dak verenigingsgebouw

12

Duurzame houtskelet-

15

Steigersysteem in vorm

bouwwoning

Lees verder op pagina 16

Gebruik geen zout op de bouwplaats

De winter nadert weer en dan breekt een periode aan waarin er weer rijkelijk met zout wordt gestrooid op de bouwplaatsen in Nederland. In materialen met kleine poriën, zoals kalkzandsteen, kan zout echter veel schade veroorzaken. Met MRIopnamen is aangetoond dat kristalliserend zout natte poreuze materialen kan laten scheuren. De Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform adviseert dan ook grof zand te gebruiken in plaats van zout.

Niet alleen het graf van Willem van Oranje heeft er last van, ook het monument op de Dam en het Alhambra in Granada zijn er danig door aangetast: zout. In materialen met kleine poriën, zoals beton en kalkzandsteen, kan zout veel schade veroorzaken.

Met MRI techniek (magnetic resonance imaging, ook bekend uit het ziekenhuis) is inmiddels aangetoond dat door kristallisatie van zouten een druk ontstaat die zo groot is dat het materiaal erdoor kan beschadigen.

Lees verder op pagina 19

van halve maan

16 VSB Forumdiscussie EN VERDER

22 Bouwkosten acrylaat tubelight

25 Bouwkosten klachtenonderhoud

29 Hoe staat het met uw imago?

31 Fiscaal en personeel

33 Stalen liggers maken licht werk

35 Bouwgebreken

36 Productnieuws

Nieuw: Nu met AA700 Lijmverdeler

lijm.nl

teen www.s

Porotherm Poriso lijmen

AA700 Lijmverdeler 65x45mm.indd 1

Iedereen kan het! www.wienerberger.nl

14-03-11 13:14

Een vliegende start bij je nieuwe werkgever Ga snel naar JobTec.nl/actie, schrijf je in en ontvang een gratis ticket!

JobTec.nl

vacaturebank voor technici

WWW.OMNICOL.INFO

just one click away!

(Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken Nieuw BIA LockBlock

VOOR UW TEGELWERKADVIEZEN

zie www.bia-beton.nl

TEL.: 024 - 648 84 84

Professional tools for your profit

Met IsoBouw gaat uw werk eenvoudig beter.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.

Met PolyFortPro®.

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte, innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en voordeliger kunt werken. Zo staat onze PolyFortPro® bekend als een uiterst hanteerbaar product dat gebouwen op extreem dunne wijze isoleert.

Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken.

Zoals de extra grote sponning, waardoor uw werk nóg gemakkelijker wordt en u koudelekken geen kans geeft. Meer weten over onze innovaties?

Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

www.isobouw.nl/PolyFortPro

WT_ZS_265 x385.indd 1

11-09-2009 16:14:48

ACTUEEL

3

Icopal introduceert programma voor bitumenrecyling Icopal bv introduceerde op de Nationale Dakendag in Utrecht (3-11-2011) een volledig inzamelings- en recyclingprogramma voor bitumen dakbedekking. Dit programma zorgt voor hergebruik van snijafval van bitumen dakbedekking tot nieuwe bitumen producten. Niet alleen is de techniek zodanig doorontwikkeld dat (na keuring) beide afvalstromen verwerkt kunnen worden tot nieuwe dakbedekkingproducten, ook is een volledig logistiek systeem opgezet voor de inzameling van het afval.

Icopal heeft het BiELSo® proces (Bitumen Endless Life Solutions) in eigen huis ontwikkeld. Het bedrijf is met dit proces de eerste ter wereld die oude (door Icopal gekeurde) bitumen dakbedekking 100 procent kan recyclen tot nieuwe hoogwaardige, gecertificeerde dakbedekking in de

vorm van ‘nieuwe’ BiELS0® rollen. Het hergebruik van bitumen levert een forse CO2besparing op in de hele bouwketen. Ook snijafval hoeft niet meer naar de afvalverwerking, wat een forse besparing op stortkosten oplevert. Daarnaast zijn er minder nieuwe grondstoffen nodig, waarmee veel energie bespaard wordt.

Elk type bitumen snijafval kan ingeleverd worden bij de inleverpunten die onder het systeem vallen. Dit kan in gratis zakken die verkrijgbaar zijn bij door Icopal geselecteerde inleverpunten.

Oranje zakken voor APP bitumen en Universal; blauwe zakken voor SBS bitumen. Voor sloopdaken geldt dat een stukje van het materiaal opgestuurd kan worden naar het bedrijf, waarna deze bekijkt of het materiaal voor recycling geschikt is.

Winst voor dakdekker en milieu

Naast de milieuvoordelen profiteren ook de klanten rechtstreeks van dit nieuwe inzamelingssysteem. Dakdekkers kunnen de zakken bitumen gratis inleveren bij één

van de inleverpunten. Dit bespaart niet alleen stortkosten, het geeft de dakdekker ook de mogelijkheid om voor kortingen op dakproducten van Icopal te sparen. Zo snijdt het mes aan twee kanten, met uiteindelijk het milieu als grote winnaar.

Icopal bv investeert al jaren veel in duurzame ontwikkelingen voor daken en realiseerde als eerste producent voor bescherming en afdichting van bouwconstructies in 2008 een eigen recyclingfabriek. BiELSo® is één van de innovatieve, duurzame Eco-Activ® producten van dit bedrijf, waarmee daken een positieve bijdrage kunnen leveren aan de milieu- en klimaatproblematiek.

De introductie van dit recyclingsysteem wordt ondersteund met de lancering van de website www.bitumenrecyling.nl. Hier vindt u ook de inleverpunten.

Roadshow ‘Op zoek naar ladder- en steigertoppers’ Onder grote belangstelling van vertegenwoordigers uit alle sectoren van de bouwen afbouwsector is op 26 oktober jongstleden tijdens het kennisevenement Veilig op de Hoogte, de roadshow ‘Op zoek naar ladder- en steigertoppers’ officieel van start gegaan.

De start van de roadshow werd gegeven door (van links naar rechts) Mark Verhees (OSB), Jos van der Borgt (SBD), Rob Baken (VSB), André van den Engel (VEBIDAK) en Piet Schouwenburg (HHD).

De roadshow ‘Op zoek naar ladder- en steigertoppers’ is een initiatief van het Platform Preventie Valgevaar van het Hoofdbedrijfschap Ambachten (HBA). Het betreft een demontabel, mobiel gebouw op ‘caravan-formaat’ waarop, waaraan en waarin diverse, dagelijks voorkomende onderhoudswerkzaamheden op hoogte kunnen plaatsvinden. Voor groepen van 6 tot maximaal 24 personen kan de instructiewagen bij bedrijf, school, bouwmarkt, bouwplaats, beurs, en dergelijke worden ingezet. Binnen de instructiewagen wordt voorlichting gegeven aan de hand van diverse filmpjes en opdrachten en worden uiteenlopende hulpmiddelen besproken. Tevens zijn daar alle workshoppresentaties van het kennise-

venement Veilig op de Hoogte beschikbaar en actuele filmpjes en informatiemateriaal van de samenwerkende organisaties in het Platform Preventie Valgevaar HBA.

Achtergrond

Onderhoudssectoren zijn bij het uitvoeren van hun werkzaamheden in toenemende mate aangewezen op (buitenlandse) zzp’ers en uitzendkrachten, doe-het-zelvers, zeer kleine onderhoudsbedrijven, (jonge) zaterdag- en vakantiewerkers en particuliere opdrachtgevers die zelf meewerken.

Uit onderzoek van de Stichting Consument & Veiligheid blijkt dat juist deze doelgroepen vaak oververtegenwoordigd zijn als het gaat om ongevalsmeldingen bij het werken op hoogte. Helaas worden deze groepen bij ongevalscijfers niet uitgesplitst waardoor het imago van de gehele sector wordt geschaad. Waar de reguliere vakman wordt bereikt via arbovoorlichtingsmateriaal en -scholing, blijven de genoemde doelgroepen vaak verstoken van afdoende of voldoende informatie over het veilig werken op hoogte.

Eén van de aanbevelingen uit een door TNO en SBD (Stichting Bedrijfstakregelingen Dakbedekkingsbranche) uitgevoerd onderzoek, betreft het effectiever aanpakken van de veiligheid onder laaggeschoolde werknemers. Dit kan onder meer worden bereikt door de inzet van zogenaamde microtools waarmee gedrag van werknemers wordt aangesproken en herkenbare, laagdrempelige oplossingen worden gesimuleerd voor veelvoorkomende risico’s.

De roadshow met een verplaatsbaar instructiemodel voor doelgroepen met een hoog risicoprofiel, is een uitvloeisel van deze aanbevelingen. Daarnaast richt het Plat-

We doen het veilig U kent die reclames vast wel: waarin de jeugd wordt opgeroepen tot veilig vrijen. Er was zelfs commotie rond een wel erg weinig verhullende reclame op TV over dit onderwerp rond kinderbedtijd. Wat dat betreft laat de overheid geen middel onbenut om veilig vrijen te promoten. Dat doet me dan meteen denken aan de bouw: doen we het in de bouw eigenlijk wel veilig? Wat betreft vallen van hoogte in ieder geval niet. De meeste ongevallen in de bouw gebeuren namelijk door vallen van hoogte. Op 26 oktober werd er in Gorinchem zelfs een heel symposium aan gewijd: Veilig op de hoogte 2011. En dan gaat het niet alleen om vallen van hoogte bij nieuwbouw of renovatie, maar ook bij onderhoud van gebouwen. Want architecten tekenen graag een spectaculaire vooroverhellende glazen gevel, maar denken dan niet na over de wijze waarop die gevel dan schoongemaakt moet worden. En wat te denken van het betreden van hellende en platte daken voor inspectie of onderhoud? Dat staat vaak gelijk aan een poging om de A2 tussen Utrecht en Amsterdam tijdens de spits lopend over te steken. Veiligheidsvoorzieningen ontbreken namelijk vaak volkomen. Denk daarom al in de ontwerpfase na over veilig onderhoud van gebouwen. En zorg dan ook dat nieuwbouw veilig uitgevoerd kan worden. Want als je op de steiger nog na moet gaan denken hoe je je werk veilig kunt doen ben je te laat. Daar ligt niet alleen een verantwoordelijkheid voor de werknemer, maar ook voor de werkgever en opdrachtgever!

Zorgplicht heet dat. Neem anders eens een kijkje op www.veiligopdehoogte.nl. Daar wordt u vast wel wijzer van. Want we willen het samen toch veilig doen?

Frank de Groot Hoofdredacteur De roadshow 'Op zoek naar ladder- en steigertoppers' kan vanaf 15 januari 2012 tot en met 15 december 2013 worden aangevraagd. Vanaf 15 november zijn reserveringen mogelijk via de website www.veiligopdehoogte.nl.

form Preventie Valgevaar zich ook met andere acties op het stimuleren van samenwerking tussen doelgroepen in de bouwketen voor verbetering van de veiligheid bij gebouwonderhoud.

Volg ons op:

@bouwtotaal

Meer informatie over de roadshow is te vinden op de website www.veiligopdehoogte.nl. www.bouwtotaal-online.nl

VAN KEES

Diamond Board van Knauf De overtreffende trap in droge afbouw VAN ■

Optimaal verwerkbaar

■

Geluidsisolerend

■

Stootvast & sterk

■

Brandwerend

■

Bestand tegen vocht

■

Standaard leverbaar in 600 en 1200 mm

Een topkwaliteit afbouwplaat waarin de goede eigenschappen van gipsvezel- en gipskartonplaat zijn gecombineerd in één plaat met uitstekende verwerkingseigenschappen. www.diamondboard.nl

0055.07 Adv Diamond Board_verwerk_289x415-Bouwtotaal.indd 1

27-07-11 15:25

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Payroll Intermediair neemt alle personeelszaken over Payroll Intermediair maakt dat de ondernemer zich weer zorgeloos kan bezighouden met ondernemen, omdat het payrollbedrijf alle personeelszaken overneemt. De ondernemer is nog steeds baas in eigen bedrijf.

‘Zeker in de bouw ben je bij ons goedkoper uit dan als je het zelf zou doen, vertelt directeur a.i. Milco Schildkamp’in het blad Business, nummer 4, september 2011.

Metselaars gaan vernieuwingsslag aan De ondernemers aangesloten bij de AVM (Aannemers Vereniging Metselwerken) willen vernieuwen en hun positie in de economie aanzienlijk versterken om het voor de sector slechte economisch tij het hoofd te bieden en dominante hoofdaannemers te kunnen pareren. De positie naar zowel toeleveranciers als afnemers wordt aanzienlijk verstevigd en kwaliteiten zullen beter worden geaccentueerd en indien ze ontbreken worden bijgespijkerd. Daarnaast worden dwarsverbanden gelegd met aanverwante branches en activiteiten om sterker te staan in de bouwkolom. Ook wordt de focus verlegd van nieuwbouw naar onderhoud en renovatie. AVM-voorzitter Henk Klein Poelhuis maakte dit op 1 november jongstleden bekend tijdens de ledenvergadering in Eemnes bij de presentatie van het beleidsplan voor de komende jaren.

Dat de economische situatie in het kleinere bouwbedrijf slechter is dan in het grootbedrijf, verklaart het EIB uit de lagere arbeidsproductiviteit. Hetgeen weer voortkomt uit het langer in dienst houden van medewerkers in een teruglopende markt. Het kleinbedrijf, benauwd om geen mensen te kunnen krijgen als het straks beter gaat en traditioneel afkerig is van het ontslaan van medewerkers die men goed kent en vaak jarenlang in dienst heeft, wordt in feite gestraft voor het socialer zijn dan het grootbedrijf. ‘Misschien hebben we te veel gehoopt op de toekomst en te weinig gekeken naar de realiteit van het heden’, aldus Klein Poelhuis. ‘Ik bepleit geen massale sanering van arbeidsplaatsen, integendeel, maar een meer realistische blik op de bedrijfseconomische situatie kan geen kwaad’, aldus de AVM-voorzitter.

Meer als hoofdaannemer ‘De personeelsleden van de onderneming komen bij ons in dienst, dus wij regelen het salaris, de vakantiedagen, het vakantiegeld, het ziektegeld en alle belastingen en sociale lasten. De administratieve rompslomp voor de ondernemer brengen wij terug naar één factuur. Hij of zij kan zich hierdoor concentreren op geld verdienen en weer plezier hebben in het ondernemen in de bouwsector’, legt Schildkamp het payrollsysteem uit. ‘Dankzij onze dispensatie van de bouw-CAO doen wij dit zelfs nog goedkoper dan als de bouwondernemer zelf zijn personeelszaken zou regelen.’

Payroll Intermediair onderscheidt zich daarmee ten opzichte van andere payrollorganisaties. ‘Wij zijn lid van de Nederlandse Vereniging van Uitzendbureaus en Bemiddelaars (NVUB) die van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid de dispensatie verkregen heeft. De kostprijs van het personeel is daardoor lager, terwijl we wel loonvolgend zijn: de werknemer zit op hetzelfde salarisniveau als dat van de bouw-CAO.’ Bij Payroll Intermediair is het mogelijk om voor onbepaalde tijd dienstverbanden aan te gaan, terwijl de medewerker ondertussen alle wettelijke rechten opbouwt. Hoe langer hij gewerkt heeft, hoe groter het verschil wordt met andere vormen van dienstverband.

Ook indirect is samenwerking met de intermediair kostenbesparend. ‘Wij nemen de risico’s van de ziektewet over van de ondernemer. Dat betekent geen factuur als er iemand ziek wordt. Terwijl de kosten voor een langdurig zieke elders enorm kunnen oplopen, kost dat bij ons niks’, rekent Schildkamp voor aan schrijfster Freke Remmers van het artikel in Business.

Schildkamp adviseert 70 tot 75 procent personeel in vaste dienst te nemen en daaromheen voor een flexibele schil te zorgen van 25 tot 30 procent. Bij Payroll Intermediair kan de ondernemer bovendien een onbeperkt aantal contracten aangaan, tegenover drie bij het periodeketensysteem of acht tot twaalf bij andere payrollorganisaties.

Meer informatie: www.payroll-intermediair.nl

5

Ten aanzien van de dominanter wordende positie van grote hoofdaannemers zullen de AVM-leden zich de komende jaren meer en meer als hoofdaannemers gaan manifesteren en een trede opschuiven in de keten. Dit kan door verbreding met aanverwante werkzaamheden, eventueel in corporatie met derden, en door meer verantwoordelijkheid te nemen en aanbieder van totaaloplossingen te worden. Kwaliteit en zekerheid zijn daarbij de onderscheidende voorwaarden.

De AVM-voorzitter is er van overtuigd dat om de sprong voorwaarts te maken innovaties in het vak en een toenemend gebruik van materialen, waarbij het metselwerk marginaal

is, noodzakelijk zijn. Zeker als in een stagnerende en krimpende nieuwbouwmarkt alle ogen zijn gericht op onderhoud en renovatie. ‘Niets doen betekent geen stilstand, maar achteruitgang. We moeten af van het imago van stenenstapelaars en veel meer koersen op samenwerkingsconcepten en duurzaam bouwen in de gebouwschil. Daar ligt de toekomstige markt voor de AVM-leden’, aldus Klein Poelhuis.

VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2012 Sinds 1 oktober 2011 is de nieuwe uitgave van de VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen® 2012 beschikbaar. Dit kwaliteitshandboek van de VMRG wordt jaarlijks vernieuwd met de meest recente eisen en adviezen voor de gevelbranche. De belangrijkste aanvullingen dit jaar betreffen een extra hoofdstuk over zonne-energie, het toevoegen van milieuaspecten van staal en een aanvulling over reinigen bij hoge buitentemperaturen.

In het boek zijn de geldende VMRG-Algemene Voorwaarden 2003 en de complete VMRG-leden- en partnerlijst opgenomen.

Iedere bouwprofessional dient dit document volgens de makers in zijn bezit te hebben om op de hoogte te zijn van de actuele kwaliteitseisen van metalen gevelelementen.

Deze VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2012 worden op 1 januari 2012 geldig. Uiteraard kan dit document al op een eerder

tijdstip van kracht verklaard worden, indien dat onderling en schriftelijk overeengekomen wordt. Dit kwaliteitsdocument vormt de basis van het VMRG-Keurmerk®.

Alle VMRG-leden zijn in het bezit van dit keurmerk en leveren en produceren conform deze eisen.

Bestellen?

De VMRG-Kwaliteitseisen en Adviezen 2012 zijn verkrijgbaar bij de VMRG voor € 53,- per stuk. Ze zijn te bestellen met het bestelformulier (zie www.vmrg.nl/contact/informatie-aanvragen) of aan te vragen per telefoon (030) 605 3644. E-mail: info@vmrg.nl.

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl

Bouwmonitor B&U Afzwakkende economie drukt woningbouw

Net als de rest van de bouw heeft de woningbouw in de eerste helft 2011 een flink herstel laten zien. In het eerste kwartaal groeiden de woninginvesteringen met 9,8% gevolgd door 5,1% in het tweede kwartaal (beide jaar op jaar). Voor geheel 2011 gaan wij nu uit van een groei van 3,7%. De markt voor nieuwbouw blijft echter moeilijk. Huizenkopers zijn afwachtend. De terughoudendheid onder kopers hangt samen met zorgen over het algemeen economisch klimaat en de teleurstellende arbeidsmarkt. In oktober kreeg het consumentenvertrouwen daarbij een nieuwe tik door de aanhoudende ongerustheid over het aflopen van de Europese schuldencrisis.

bijna tot 8% toen de recessie eind 2008 uitbrak. Nieuwbouw is dus extra conjunctuurgevoelig. Door de lange oplevertijd van gemiddeld 1,5 jaar tussen koop en overdracht van de sleutel brengt het meer risico’s met zich mee dan de koop van een bestaande woning waardoor potentiële kopers bij slechtere economische omstandigheden eerder afhaken dan bij bestaande bouw.

Figuur 4. Aandeel nieuwbouwverkopen als % van de totale woningverkopen en de economische groei per kwartaal

Potentiële kopers nieuwbouw haken sneller af

Voor de nieuwbouwmarkt is een terugslag van de economische ontwikkeling extra belastend. Zo is in de figuur te zien dat het aandeel van de verkopen van nieuwbouw van de totale woningverkopen erg afhankelijk is van de economische groei. Dit aandeel was boven de 15% toen de economie in 2006 en 2007 lekker draaide. Het aandeel halveerde echter

ING verwacht daarom dat na de flinke stijging in 2010 (van 17.800 in 2009 naar 27.500 in 2010) de verkopen van nieuwbouw in 2011 weer zullen dalen tot circa 20.000 transacties. Door een vertraging van meer dan een jaar tussen koop en levering zal het totaal aantal gereedmeldingen in 2011 stijgen tot circa 60.000 en daarna in 2012 weer dalen tot 58.000.

Bron: CBS, MNW en Ecowin, bewerkt door ING Economisch Bureau

d l e g e d f l e z t e Voor h

heeft u

l e t r mo

Onderzoek door TNO wijst uit dat het gebruik van mortels uit silo’s met een 2-kamersysteem het broeikaseffect vermindert met 14 kg CO2 per ton. Dat is gate-to-gate een besparing van 60% vergeleken met mortels uit een 1-kamersilo. MegaMix kiest als enige Nederlandse mortelleverancier overtuigend voor het duurzame 2-kamersysteem. Het complete TNO-rapport is ter

MEGAMIX MEGADUURZAAM

www.megamix.nl

inzage beschikbaar bij MegaMix.

Ook megaduurzaam bouwen? Bel 088 5510 888

thermische isolatie in de winter

flexibel & risicoloos bouwen met Randstad Bouw

bescherming tegen zomerhitte

geluidsisolatie

brandveiligheid

diffusieopen

ecologie/ cradle to cradle

Good to know you

De huidige economische omstandigheden en dus wisselende bouwactiviteiten vragen om flexibel personeelsbeleid. Maar met eigen personeel op de bank lopen de kosten hoog op. Mede door de inzet van flexkrachten van Randstad Bouw kunt u dit voorkomen. Randstad Bouw heeft jarenlange ervaring in het detacheren en uitzenden van uitvoerend personeel in de woning-, utitileits-, civiele bouw en gww. Wij leveren bouwpersoneel zoals bijv. timmerlieden, metselaars, en schilders. Ervaren mensen of jonge schoolverlaters. Alleen of in ploegen.

Zwitserse houtvezelisolatieplaten Materialen uit de natuur

duurzaam bouwen/ CO² reductie

swiss made

Wilt u meer weten over de mogelijkheden van Randstad Bouw? Bel dan met ons hoofdkantoor op 020 569 8278. Wij verbinden u dan direct door met een vestiging bij u in de buurt. Of kijk op www.randstad.nl/bouw.

Pavatex Benelux b.v., Stentorlaan 5 NL-7534 HT Enschede

Telefoon +31 (0)53 433 17 69 info@pavatex.nl Vraag naar onze dealers in uw regio.

www.pavatex.nl

PAVATEX, de échte natuurlijke isolatie Daken, gevels, vloeren, hsb-elementen en passiefhuizen kunnen met PAVATEX houtvezel-isolatieplaten snel en eenvoudig worden geïsoleerd.

De drukvaste én flexibele PAVATEX houtvezelisolatie biedt zowel bescherming tegen de kou als tegen de zomerhitte, heeft een uitstekende geluidsisolatie, is dampdiffusie-open en reguleert de vochtigheidsbalans.

Aan PAVATEX worden geen vervuilende producten toegevoegd en de platen worden gebonden met het houteigen lignine. Dus PAVATEX is zowel natuurlijk in samenstelling als in kleur!

Voor gezonder wonen, het hele jaar door!

afmeting: 132x190mm(bxh)

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Heradesign krijgt Blaue Engel Heradesign heeft het oudste en bekendste milieukeurmerk voor duurzame productie en producten zonder schadelijke stoffen ontvangen: de Blaue Engel. De Oostenrijkse akoestische specialist werd in augustus 2010 voor haar duurzame productiewijze en voor het gebruik van uitsluitend natuurlijke materialen, waar bouwbiologisch geen bezwaren aan kleven, onderscheiden met het milieukeurmerk.

Website Bouwbinder.nl volledig vernieuwd De website Bouwbinder.nl is recent technisch volledig vernieuwd. Na de introductie vorig jaar mei, vinden steeds meer bouwmaterialen en bouwdiensten via deze marktplaats voor de bouw hun weg naar een nieuwe eigenaar.

Bouwbinder.nl beschikt nu over een aantal nieuwe functionaliteiten waardoor adverteerders hun (gratis) advertenties makkelijker kunnen plaatsen, vormgeven en beheren. Tevens is het mogelijk om advertenties direct via de website door te plaatsen op de verschillende social media kanalen. Geavanceerde zoekmachineoptimalisatie heeft ervoor gezorgd dat Bouwbinder nog beter gevonden wordt door Google. Bouwbinder ziet hierdoor zowel het aantal bezoekers als het aantal advertenties maandelijks met circa 10% toenemen.

Wat biedt Bouwbinder?

Voor de meeste productsoorten geldt: het aanbod op de markt is enorm groot, het prijsgevecht erg hard en de marketing van de producten intensief. Dat betekent, dat producten vervangbaar zijn. Heradesign ziet dat anders.

‘Vanuit onze optiek zijn bij de keuze van producten ook heel andere aspecten belangrijk.

Namelijk welke materialen er gebruikt zijn en hoe het product gemaakt wordt. Als business unit van Knauf Insulation hebben wij duurzaamheid in de genen’, aldus Matthias Francke, General Manager bij Heradesign.

‘Wij zijn ervan overtuigd, dat producten die gebruiks- en milieuvriendelijk zijn, steeds belangrijker worden.’

Stefan Königs, hoofd productmanagement bij Heradesign: ‘Duurzaamheid is een zeer belangrijk thema, dat gelukkig bij steeds meer beslissingen van invloed is. Of op het gebied van de bouwkundige verplichtingen waaraan voldaan moet worden of omdat de architect en planner gewoon het beste voor de bouw willen.’ Met akoestisch werkzame houtwolplaten worden behaaglijke ruimtes gecreëerd en dat met een goed groen geweten. Want de producten bestaan voor 100 procent uit de natuurlijke grondstoffen houtwol, magnesiet en water.

Emissiearme warmte-isolerende materialen en plafonds Warmte-isolerende materialen en plafonds in gebouwen helpen om energie te besparen en verbeteren de akoestiek van de ruimte. Maar ze kunnen het milieu ook belasten, wanneer de ingebouwde producten met materialen zijn gemaakt die schadelijke stoffen bevatten. Het milieukeurmerk kenmerkt warmteisolerende materialen en plafonds die niet alleen aan de geldende wettelijke bepalingen voldoen, maar tevens met weinig schadelijke stoffen vervaardigd zijn en waaraan in de leefomgeving, voor wat betreft de gezondheid, geen bezwaren kleven. Voor het verstrekken van de Blaue Engel werd rekening gehouden met de warmte-isolatie, geluidsbescherming en begrenzing van emissies uit de producten.

Meer informatie kunt u vinden op www.heradesign.com.

Bouwbinder richt zich op bouwondernemingen, fabrikanten, handelsondernemingen en particulieren. Het concept is oorspronkelijk bedoeld om bedrijven in staat te stellen grote hoeveelheden ongebruikte bouwmaterialen, bouwmaterieel en winkeldochters te verkopen. Magazijnen puilen namelijk vaak uit door verkeerd bestelde, verkeerd geleverde of licht beschadigde en niet meer leverbare goederen. De praktijk wijst inmiddels uit dat ook veel aanbieders van courante nieuwe bouwproducten hun aanbiedingen op Bouwbinder plaatsen. Een jaar na de introductie hebben zich inmiddels circa 1.000 gebruikers aangemeld en hebben ook grote ondernemingen als Pontmeyer, Jongeneel, Stiho en de CRHgroep hun weg naar de website gevonden.

Verbeterde interactie

De nieuwe functionaliteiten zorgen ervoor dat de interactie tussen adverteerders en bezoekers toeneemt. De verschillende ad-

De nieuwe functionaliteiten vergroten de interactie tussen adverteerders en bezoekers op Bouwbinder.nl.

vertenties van een aanbieder zijn nu ook in één overzicht zichtbaar. Ook is het actieve mailingsysteem van Bouwbinder verder geoptimaliseerd. Ontvangers van de mailing zien direct een afbeelding van het product en kunnen eenvoudig doorklikken naar de advertentie op de website. Op Bouwbinder kunnen bedrijven bouwmaterialen en –materieel aanbieden in verschillende categorieën. De aanbieder kan zijn rubrieksadvertentie vier weken lang gratis plaatsen. Voor aan langere aaneengesloten periode moet een geringe vergoeding betaald worden. Het voordeel is dan wel dat de advertentie automatisch 4-wekelijks bovenaan op de homepage en in de rubriek verschijnt. Ook aanbieders die promotie willen voeren voor producten of potentiële kopers actief willen benaderen, betalen daarvoor een klein bedrag.

Kijk voor meer informatie op www.bouwbinder.nl.

Mobiele website voor schilders Sigma Coatings heeft een handige mobiele website gelanceerd voor schilders en andere mensen in de onderhoudsbranche.

Via hun smartphone hebben klanten nu op elk moment en plaats - alle productinformatie, kenmerken- en veiligheidsbladen van Sigma binnen handbereik.

Op de site, genaamd m.sigma.nl, kunnen schilders bijvoorbeeld uitrekenen hoeveel verf ze voor een klus nodig hebben. Daarnaast geeft de applicatie onder andere antwoord op de vraag welk product het meest

geschikt is.

De mobiele site laat bovendien zien waar het dichtstbijzijnde verkooppunt is.

Sikkens Snel Center bij Bierens in Den Haag Op 1 januari 2012 opent Bierens in het pand van Bierens Verf & Wand aan de Waldeck Pyrmontkade in Den Haag, een Sikkens Snel Center. Bierens, al jaren een vertrouwd adres voor onder andere professionele bouwverven, zal dan beschikken over het complete Sikkens assortiment, inclusief aanverwante non-paint producten.

Naast het bestaande Service Center in Den Haag Zuid komt er dus een tweede Haagse Sikkens vestiging, gelegen tussen het centrum en Scheveningen. De opening van dit nieuwe Snel Center past in de strategie van Sikkens om letterlijk dichter bij de klant te komen. De bestaande klanten van Bierens kunnen natuurlijk gebruik blijven maken van de service zoals ze die gewend zijn.

Sikkens Snel Center Bierens

Waldeck Pyrmontkade 676 - Parkeren om de hoek: Van Speijkstraat 234 Tel (070) 346 94 59 Open: 1 januari 2012, maandag t/m vrijdag 7.30 – 16.30 uur

7

Stoeien met een prefab trap Onze redacteur Jan Bol zag enkele bouwplaatsmedewerkers worstelen met een prefab trap bij het Lyceumkwartier in Doetinchem. Hij twijfelde geen moment en greep zijn fototoestel. Komt u ook iets leuks tegen in de bouw en heeft u dit digitaal vastgelegd? Stuur uw foto’s dan met een kleine omschrijving naar info@handelsuitgaven.nl.

NIEUW

VERTROUWD

EEN NIEUW LOGO…

met een heldere belofte voor de toekomst: ‘For smart living‘. Immers, over onze producten is goed nagedacht, zien er mooier uit, werken perfect en zijn praktisch te verwerken. Unilin is producent van zelfdragende isolerende dakelementen, prefab daksystemen en hardschuim isolatieplaten (Utherm). www.unilin.com

TECHNIEK Woning in Tilburg krijgt een primeur

Kanaalplaatvloeren met 2 Rc tot 10 m K/W Door de steeds zwaardere energieprestatie-eisen vanuit de bouwregelgeving en opdrachtgevers neemt de vraag naar bouwdelen met hoge isolatiewaarden toe. Dycore introduceert daarom een nieuwe range kanaalplaatvloeren met Rc-waarden van 6,5 m²K/W, 8,0 m²K/W en 10,0 m²K/W. Hiermee lijkt de kanaalplaatvloer klaar te zijn voor de stap naar energieneutraal bouwen. Een particuliere vrijstaande woning in Tilburg had onlangs de primeur en kreeg als eerste woning een kanaalplaatvloer van Dycore uit de nieuwe productiebaan.

Onder architectuur van Van den Hout & Kolen architecten wordt er in Tilburg een vrijstaande woning gebouwd voor de familie Van Iersel. ‘We hebben een brede kavel gekocht, omdat we graag een moderne, brede woning wilden’, zegt Johan van Iersel. ‘Een breed huis is veel meer op de tuin

hiermee 9,5 m2K/W. Op het platte dak liggen Foamglas Persinsul isolatieplaten van cellulair glas met een dikte van 150 mm (tegengaan koudebruggen) en 185 mm dikke

6,5, 8,0 en 10,0 m²K/W te produceren. De hogere isolatiewaarden sluiten aan bij onze visie op duurzaam bouwen. Een goede isolatie zorgt voor een vermindering van het energiegebruik en daarmee tot een lagere CO2-uitstoot. De kanaalplaatvloeren met de hoge isolatiewaarden worden geleverd onder KOMO attest-met-productcertificaat.’

Voor de woning in Tilburg is gekozen voor

Bij de bouw van een particuliere vrijstaande woning in Tilburg zijn kanaalplaatvloeren voor de begane grond gebruikt met een Rc-waarde van 6,5 m2K/W.

gericht dan een smal en diep huis. We hebben aan de tuinzijde – dat is op het zuiden – dan ook gekozen voor veel glas. Om overmatige opwarming in de zomer te voorkomen hebben we de keuze gemaakt voor terugliggende gevelvlakken met glas op de begane grond en verdieping. De resterende uitstekende geveldelen zorgen daardoor voor schaduw.’

De architect liet zich op een gegeven moment ontvallen dat de woning veel kernmerken had van passiefhuisbouw. ‘Ik dacht; wat is een passiefhuis? Dat bleek een compacte woning te zijn met ondermeer een hoge isolatiewaarde, luchtdicht en georiënteerd op de zon.

Een comfortabel binnenklimaat is daarbij heel belangrijk.

Een hoop van die kenmerken had mijn woning al, dus ik vroeg me al snel af of deze woning ook geen passiefhuis kon worden’, aldus Van Iersel.

Van links naar rechts: Hanneke Doevendans (directeur bouwbedrijf André Doevendans BV), Ad van Dongen (manager engineering Dycore) en Kees Blankers (commercieel manager Dycore). Let op de zwaar geïsoleerde spouw op de achtergrond.

Kingspan Kooltherm isolatieplaten. De Rcwaarde van het dak komt daarmee op 8,5 m2K/W. Verder heeft de woning geïsoleerde Schüco kozijnen met drielaagse beglazing.

Begane grondvloer

De begane grondvloer is vaak het stiefkind als het om een goede isolatie gaat. Dat is jammer, want er gaat veel warmte door de begane grondvloer verloren. ‘In 2009 introduceerden we daarom als eerste Nederlandse producent van betonnen systeemvloeren het grijze EPS waardoor onze ribbenvloer met een Rc-waarde van 6,5 m²K/W en onze kanaalplaatvloer met een Rc-waarde van 5,0 m²K/W geleverd Hoge isolatiekon worden’, zegt Ad waarden van Dongen, manaOm het ontwerp te ger engineering bij upgraden naar pasDycore. Het titanisiefhuisniveau is umkleurige EPS heeft gekozen voor hoeen circa twintig proge isolatiewaarden. cent hogere isolatieHet casco bestaat waarde dan wit EPS. uit kalkzandsteen Artist impression van de woning, met aan de Inmiddels heeft Dyen kanaalplaatvloeachterzijde grote glasvlakken. Naast de wocore niet stil gezeten, ren voor de begane ning bevindt zich een dubbele garage. want de nieuwe gegrondvloer. De verneratie kanaalplaatdiepings- en dakvloer zijn uitgevoerd met vloeren heeft nog hogere isolatiewaarden. breedplaten van Dycore. De buitenspouwVan Dongen daarover: ‘Het assortiment bladen zijn geïsoleerd met 200 mm dikke van geïsoleerde kanaalplaatvloeren is verKingspan Kooltherm K8 spouwplaten van der uitgebreid door de ingebruikname van Resol-hardschuim met een λ-waarde van een nieuwe productiebaan. Hiermee zijn 0,021 W/m.K. De Rc-waarde van de gevel is kanaalplaatvloeren met Rc-waarden van

een kanaalplaatvloer met een Rc-waarde van 6,5 m2K/W. De isolatiedikte bedraagt 202 mm. Alleen ter plaatse van de opleggingen wordt deze isolatielaag doorbroken door de oplegnokken.

9 Ervaringen aannemer

Volgens Hanneke Doevendans, directeur van bouwbedrijf André Doevendans BV uit Tilburg, is de verwerking van de vloerplaten niet afwijkend van minder geïsoleerde kanaalplaatvloeren: ‘Je legt die kanaalplaatvloeren er net zo eenvoudig in als de traditionele vloerplaten. Bij passiefhuisbouw gaat de aandacht vooral uit naar luchtdicht bouwen. Daar moet je extra aandacht aan geven. Dat speelt vooral bij de aansluitingen van bouwdelen. Verder heb je te maken met een spouwbreedte van 250 mm, door de dik-

kere isolatieplaten. Dan moet je specifieke spouwankers hebben die de koudebrugwerking verminderen. Want bij deze hoge isolatiewaarden gaat het warmteverlies via de spouwankers ook meetellen.’

Een alternatief voor kanaalplaatvloeren bij

de begane grond zijn geïsoleerde ribbenvloeren. Doevendans: ‘Daar hebben we niet voor gekozen, omdat we hier met overspanningen van circa 8,00 meter te maken hebben. Dat komt door de grote breedte van de woning. Met ribbenvloeren haal je die overspanning niet.’

Resumerend zijn alle partijen tevreden met de eerste toepassing van kanaalplaatvloeren met een hoge isolatiewaarde. Naar verwachting zal de toepassing van dit type vloer met de opkomst van passiefhuisbouw en energieneutraal bouwen snel toenemen.

Leveringsprogramma geïsoleerde kanaalplaatvloeren.

TECHNIEK

10

Drive-in tribune op dak De Bijlmer kent een bijzondere opzet als het gaat om gebouwen en wegen: de grotere wegen liggen steeds één verdieping hoger. Zo deelt bijvoorbeeld de hoger gelegen Karspeldreef het Bijlmerpark in tweeën. Tegen of aan deze weg moest een verenigingsgebouw komen voor onder andere een aantal sportverenigingen en een naschoolse opvang. DaF-architecten stapte af van de oorspronkelijke opzet en ontwierp het nieuwe verenigingsgebouw over de volledige breedte van het aangrenzende voetbalveld, en uitstekend boven de weg. Met ruimte voor parkeren op het glooiende dak.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst; Foto’s: DaF-architecten, Carla Debets

DaF-architecten werd door de gemeente gekozen nadat drie partijen hun visie op de opgave hadden gegeven. Die opgave luidde: ontwerp een gebouw met ruimtes voor drie voetbalverenigingen en twee atletiekverenigingen, zoals een sportkantine en kleedruimtes, een kinderdagverblijf met naschoolse opvang, én verhuurbare kantoorruimte. Bovendien waren 70 parkeerplaatsen gewenst. In het stedenbouw-

kundig plan was dit gebouw tegen het talud van de Karspeldreef gesitueerd, met een parkeerdek en daarop een folly als aandachtstrekker en als klein entreegebouw.

De ramen aan twee zijden zorgen voor veel daglicht binnen. Temeer omdat de ramen aan de Karspeldreefzijde steeds de maximale hoogte hebben doordat ze aan de bovenzijde het hellende dak volgen en aan de onderzijde de verlaagde weg voor het gebouw langs. Aan de zijden van de sportvelden bevinden zich grote glaspuien en vouwdeuren voor veel zicht op de velden en een goede verbinding binnen – buiten.

Gesloten geveldelen

Met de open en transparante geveldelen

Vanaf de drive-in tribune op het dak van het gebouw is er zicht op de sportvelden.

Aanzicht van het nieuwe verenigingsgebouw vanaf de zijde van de sportvelden. Het gebouw is 130 m lang en in het midden opgetild.

Bouwgegevens Opdrachtgever: Stadsdeel Amsterdam Zuidoost Ontwerp: DaF-architecten, Rotterdam. Ontwerpteam: Daan Bakker, Marieke Veling en Paul van der Voort Constructeur: ABT-West Aannemer: Van Braam-Minnesma, Wormerveer Start bouw: juni 2009 Oplevering: december 2010 Bruto vloeroppervlak: 3200 m2 (1640 m2 + 1560 m2 parkeren) Bruto inhoud: 5300 m3 Bouwsom: € 2.800.000,-

Architect Daan Bakker: ‘Het programma bevond zich dus bijna volledig onder dit parkeerdek. Wij vonden dit geen aantrekkelijke oplossing voor het programma: dit zou resulteren in lage ruimtes met slechts daglicht van één kant. Een opzet die tegelijkertijd elders in de Bijlmer niet werkte en gesloopt werd.’

Daglicht van twee kanten

Het probleem van daglicht van één kant werd opgelost door het gebouw een langgerekte vorm te geven, langs de hele breedte van het aangrenzende voetbalveld, en het gebouw in het midden op te tillen tot de maximaal toegestane hoogte. De ruimte tussen de bushalte aan de Karspeldreef en het gebouw – circa 8 meter – is iets verlaagd, waardoor aan de zijde van ‘de dreef’ ramen gemaakt konden worden. Bovendien zijn hier nog entrees gesitueerd zodat men het gebouw vanaf twee kanten kan binnenlopen.

In het hoge gebouwdeel liggen alle entrees aan de dubbelhoge hal; in de zuidelijke vleugel bevindt zich de kantine en diverse kleedkamers.

aan de zijde van de sportvelden is deze gevel afgestemd op de omgeving. Ook de gevel aan de Karspeldreef reageert op de omgeving, zowel in ritme, openheid als kleur.

Deze gevel bestaat uit grijze vezelcementplaten in verticale banen, waarin de ramen 30 mm verdiept liggen. Zowel de kozijnen als de zijkanten van de verspringende platen zijn geel. Deze gele vlakken zijn al of niet zichtbaar bij het langsrijden met de auto: recht voor de gevel zijn de gele aluminium profielen onzichtbaar. Resultaat is een dynamische beleving vanuit de auto.

Afgezien van de zichtbare geveldelen moest het laagste deel van de gevel aan de Karspeldreef als grondkering tegen het talud worden gebouwd. Deze betonwand is daarom opgebouwd in een holle-wandsysteem (Alvon) en is vastgestort aan de begane grondvloer; samen fungeren ze als kering tegen de gronddruk.

Hellend dak

Het in het midden optillen van het gebouw leidde tot een dakhelling van 3,1 graden ofwel 5,25 procent. Het grote dak vormde daarmee een mooie drive-in tribune met parkeerruimte voor zo’n 70 auto’s. Vanaf het dak is er zowel zicht op de sportvel-

TECHNIEK

11

verenigingsgebouw meters. Aan weerszijden hiervan bevinden zich dan bovendien nog ruimtes met extra hoogte.

Voor het parkeren moest het dak circa 12 meter breed zijn. Voor het ruimtelijk programma was deze breedte van het gebouw echter niet nodig. De gevel aan de zijde van

De gevel aan de Karspeldreef in aanbouw, met op de rand van het parkeerdak de ‘schoorstenen’.

de sportvelden ligt daarom terug, waardoor er tevens een luifel van circa één meter diep ontstond.

Dakpakket als puzzel

Beeld van de uitvoering, met rechts de Alvon holle betonwand die samen met de begane grondvloer als grondkering fungeert.

Het dak diende niet alleen het gewicht van de auto’s te kunnen dragen. Architect Daan Bakker: ‘De dakbelasting neemt weliswaar toe door de auto’s, maar zeker ook door het ingewikkelde dakpakket. Er moest namelijk geluidsoverlast voor de onderliggende ruimtes worden voorkomen én de dynamische belasting van optrekkende en remmende voertuigen moest verwerkt worden.

Bovendien moeten de borstweringen een rijdende auto kunnen stoppen.’

De dakconstructie bestaat uit kanaalplaten met een dikte van 320 mm die het gebouw van voor- naar achtergevel in één keer

Gevel aan de Karspeldreef met de trap die het parkeerdak verbindt met de onderliggende ruimten.

fer voor warmte én koude. Voor de verwarming volstaat een laagtemperatuur vloerverwarming, en koeling is niet nodig.

Tikkie terug

Bakker noemt het verenigingsgebouw een mooi voorbeeld van duurzaam bouwen: ‘En dan gaat het hier vooral ook om de combinatie van programmaonderdelen: Een combinatie van kinderdagverblijf, naschoolse opvang en sportverenigingen is uniek, maar ligt eigenlijk heel erg voor de hand.

Het zorgt voor een maximaal gebruik van het gebouw van zeven dagen per week.’

Tijdens de bouw van het complex organiseerde DaF een wedstrijd onder alle betrokkenen: meld een bekende sportspreuk aan die we in het gebouw kunnen verwerken.

Het resultaat is te bewonderen in de vele sportspreuken die zitten ingebakken in het tegelwerk. In de keuken staat bijvoorbeeld ‘pap in de benen’, in het kinderdagverblijf ‘simpel spelen is het mooist’ en in de scheidsrechtersruimte ‘tikkie terug’.

Méér dan hekwerk

Een fors dakpakket was nodig om onder andere geluidsoverlast van de auto’s op het dak te voorkomen.

den als – over de Karspeldreef heen – uitzicht naar het park. Daarmee verbindt het gebouw tevens de voorheen gescheiden ‘werelden’ van park en weg. Dwars op het

overspannen. Daardoor blijven de onderliggende ruimten in de toekomst vrij indeelbaar. De kanaalplaten zijn voorzien van een 80 mm druklaag met daarop de waterkerende laag (EPDM), 100 mm drukvaste isolatie, een drainagelaag en 80 mm zandsplit. In het zandsplit is de bestrating aangebracht die bestaat uit 80 mm betonsteen in een patroon met drie kleuren.

Omdat het dak als parkeerplaats wordt benut, waren dakdoorvoeren van installaties niet mogelijk. DaF loste dit op door op de

Dwarsdoorsnede van het gebouw. Door het gebouw op te tillen, krijgen de binnenruimten van twee kanten daglicht.

gebouw verbinden twee trappartijen de parkeerruimte op het dak met de Karspeldreef en – binnendoor – met het sportpark.

De grotere hoogte in het midden van het gebouw werd nog verder uitgebuit door over een lengte van zo’n 30 meter de begane grondvloer 40 cm te verlagen. Hierdoor kon een extra verdiepingsvloer worden aangebracht voor méér vierkante

dakrand om de 20 meter een soort schoorsteen te plaatsen waarin aan- en afvoeren werden gecombineerd. Deze schoorstenen zijn tevens benut voor de straatverlichting en camerabewaking.

Door het forse dakpakket en het talud kan met minimale installaties voor de energiebehoefte worden volstaan; het talud en het dakpakket vormen immers een goede buf-

Het verenigingsgebouw met links de sportvelden en rechts – achter de schoorstenen – de Karspeldreef.

In opdracht van het stadsdeel Zuidoost bedacht het ontwerpbureau DeMakersVan een bijzonder hekwerk om het verenigingsge- Met gevlochten staaldraad van 2,5 mm dik zijn circa 80 verbouw met sportvelden schillende decoraties gemaakt in 1200 meter hekwerk. van het wandelgebied te scheiden. Het hekwerk Home Sweet Home heeft een lengte van maar liefst 1200 strekkende meter en is ontworpen als een kunstwerk. Het gevlochten hekwerk – Lace Fence – bestaat uit staaldraad van 2,5 mm dik, in een maaswijdte van 55 x 66 mm, met een duplexcoating in RAL 9016 (wit). Het gevlochten hekwerk toont circa 80 verschillende decoraties en patronen die zijn gebaseerd op de diverse culturen in Amsterdam Zuidoost. DeMakersVan wilde vooral laten zien dat iets wat functioneel is, ook decoratief kan zijn.

TECHNIEK

12

Duurzame houtskeletbouwwoning Op de Dag van de Architectuur op 25 juni 2011 was in Arnhem een bijzondere woning te bezichtigen: het betrof een rolstoelvriendelijke, duurzame houtskeletbouwwoning. De woning voldoet aan de principes van Passief Bouwen en mag ook architectonisch een hoogstandje genoemd worden. De Arnhemse Architect Huub Pollmann heeft het hele proces begeleid vanaf de initiatieffase tot en met de oplevering.

‘Ik houd mij al lange tijd bezig met duurzaam bouwen. De laatste jaren word ik daarbij geholpen door de ontwikkeling van nieuwe technieken in de bouw. Ik werk volgens de principes van ‘Passief Bouwen.’ Dat vraagt van mij dat ik goed nadenk over isolatie, ventilatie en het gebruik van zonne-energie. Het doel is een huis dat zo min mogelijk energie verbruikt en toch heel comfortabel is’, aldus Huub Pollmann.

Sinds 2009 is hij zelfstandig architect BNA. Daarvoor heeft hij – veelal als projectarchitect - bij meerdere architectenbureaus gewerkt. ‘Samen met andere specialisten in de bouwwereld ben ik bezig om een platform voor duurzaam bouwen in Arnhem op te richten. Deze Werkgroep DuurzaamBouwenArnhem is weer aangesloten bij de Stichting Dubonetwerk regio Arnhem-Nijmegen.’

Een bijzonder project is in ieder geval de recent opgeleverde woning voor een gezin met twee dochters in de Arnhemse nieuw-

bouwwijk Schuytgraaf. Pollmann: ‘De jongste dochter is meervoudig gehandicapt, waardoor het huis ook is afgestemd op een maximale bewegingsvrijheid van dat meis-

je. Daarnaast voldoet de woning aan de principes van Passief Bouwen.’

Ontwerp

De hoofdvorm van de woning is mede ontstaan door de schuine kavellijnen. De kavel

grenst aan een ecologisch zone in de wijk met natuurgebied, water, vlonders en veel waterplanten. ‘De duurzame woning sluit optimaal aan op de ecologische omgeving’, vindt Pollmann.

De woning kenmerkt zich door een tweelaags ‘slaaphuis’ met een lessenaarsdak en een gevelbekleding van gepatineerd zink (VMZINC, pigmento groen), waarbij de verticale platen onderling verbonden zijn door middel van felsnaden. Het eenlaagse woonhuis met plat dak is bekleed met Syberisch Larikshout dat wordt behandeld met een watergedragen beits. In het slaap-

dochter van de slaapkamer naar de badkamer en vice versa verplaatsen. Het principe van het systeem lijkt een beetje op een portaalkraan, waarbij een hoofdbalk in zowel de slaapkamer als badkamer over geleiders loopt. Hiermee kan men nagenoeg iedere plaats bereiken in deze twee vertrekken.’

Vanuit de woonkamer hebben de ouders ook een vrij zicht op de slaapkamer. Een lange luifel aan de laagbouw begint bij een inpandig terras bij de woonkamer en eindigt bij de ingang. De architect: ‘Deze luifel geeft intimiteit en verbindt de twee in elkaar grijpende volumes van het woon- en

huis vinden we de slaapvertrekken. Op de gelijkvloerse begane grond liggen de slaapkamer en badkamer van de jongste dochter. De begane grond is rolstoelvriendelijk en de schuifdeuren geven haar optimale bewegingsvrijheid met de rolstoel.

‘Een bijzonderheid aan de slaap- en badkamer op de begane grond is dat er aan de plafonds een tilliftsysteem van TR-Care is aangebracht. Hiermee kunnen de ouders hun

slaaphuis. De balklaag in de hal is bewust zichtbaar gehouden, waardoor je de houtskeletbouw ervaart. In het hele huis is gekozen voor warme en vrolijke kleuren in verschillende tinten.’

Houtskeletbouw

De hoofddraagconstructie van de woning bestaat uit houtskeletbouw. De HSB-elementen zijn geplaatst op een ter plaatse gestorte fundering, die is geïsoleerd met EPS funderingsbekisting. De funderings-

Productie van de HSB-elementen bij TerHalle in Ahaus (D).

stroken rusten op mortelschroefpalen. De keus voor houtskeletbouw is gemaakt vanwege de bouwsnelheid en duurzaamheid.

‘Een skelet van HSB kun je na de economische levensduur van de woning weer demonteren en hergebruiken. Bovendien komt er geen zaag aan te pas in de uitvoeringsfase. Alles is op maat gemaakt. Je hebt dus ook weinig bouwafval. Verder is het een droge bouwmethode, dus heb je ook geen last van bouwvocht. De draagconstructie is licht, dus dat scheelt weer in de

TECHNIEK

13

Projectgegevens Opdrachtgever: Particulier gezin Architect: Ir. Huub Pollmann, Arnhem Constructeur: Bartels Ingenieursbureau, Elst Hoofdaannemer: Aannemersbedrijf Rougoor/Hoenderboom, Velp/Zieuwent HSB-elementen: TerHalle, Ahaus (D) Technische gegevens Inhoud: 709 m3 G.O. 180 m2 Begane grond: Kanaalplaatvloer, Rc=4,0 m2K/W. Casco: Buitenschil (bi-bu): Rc=8,2 m2K/W.

- 12 mm OSB-formaldehyde vrij;

- 0,2 mm dampremmende PE-folie;

- HSB-frame: 60 x 200 mm

- 200 mm Knauf Unifit Ti 135U (minerale wol)

- 15 mm dampopen paneel

- geïmpregneerde ruwe vuren houten regels 32x50 mm.

Gevel ‘slaaphuis’: Gepatineerd VMZINC pigmento green.

Dak ‘slaaphuis’: Natuurleien Vega Verde, kleur lichtgroen met rvs-haken.

Gevel ‘woonhuis’: Syberisch lariks, behandelt met semi-transparant premium acrylic latex stain.

Dak ‘woonhuis’: EPDM-folie en sedum dakbedekking (Optigroen).

Buitenkozijnen: FSC Merantie Ventilatieroosters: Ducoklep ZR. Glas: HR++/ZTA 0,60 (5-15-6).

De HSB-elementen zijn in vier dagen geplaatst.

funderingskosten. Tot slot is het casco gemonteerd terwijl het zeven graden vroor.

Na montage is de woning gelijk wind- en waterdicht’, aldus Pollmann.

Ook de rest van de gebruikte materialen ademen ontzag voor het milieu uit. Zo is de gevel bekleed met verduurzaamd Syberisch Larikshout en gepatineerd zink (recyclebaar). ‘Gepatineerd zink oxideert niet en geeft dus geen emissies af aan de omgeving. Het zink kwam op rollen aan en de felsnaden zijn dus ook ter plaatse gemaakt’, aldus de architect. Het hellende dak bestaat uit natuurstenen leien. Op het uitstekende deel met platte dak ligt EPDM-folie met daarop een sedum dakbedekking. De kozijnen zijn vervaardigd uit FSC Meranti. Daarin is een HR++ beglazing opgenomen.

De HSB-elementen zijn door TerHalle te Ahaus (D) in de eigen timmerfabriek geprefabriceerd. Aan de binnenzijde zijn de HSBelementen bekleed met OSB platen. De elementen zijn geïsoleerd met 200 mm Knauf Unifit Ti 135U glaswol. Ook de leidingen zijn al in de fabriek in de elementen aangebracht. Uiteindelijk is het casco in vier da-

De hoofddraagconstructie is met bouten bevestigd, dus demontage is later altijd weer eenvoudig mogelijk.

gen geplaatst. De gevelbekleding is pas op de locatie gemonteerd.

De woning is voorzien van stadsverwarming en vloerverwarming op de begane grond (LTV). Ondanks deze voorzieningen en de hoge isolatiewaarden van gevel en dak (Rc=8,2 m2K/W) is de EPC van de woning niet lager dan 0,7. Pollmann: ‘De stads-

Stichting Dubonetwerk regio Arnhem-Nijmegen Op initiatief van een groep bevlogen ondernemers uit de duurzame bouw- en installatiewereld is in december 2010 de Stichting Dubonetwerk regio Arnhem-Nijmegen opgericht. Doel van dit kennisplatform is om vaart te maken met duurzaam bouwen, duurzaam renoveren en duurzaam onderhoud en beheer in de regio.

In samenwerking met alle betrokken partijen in de regio wil Stichting Dubonetwerk bijdragen aan een duurzame, mens- en milieuvriendelijke leefomgeving voor deze regio. Dubonetwerk is er voor iedereen die doelstellingen en wensen heeft op het gebied van duurzaam bouwen, renoveren, onderhoud of beheer. Het netwerk organiseert bijeenkomsten en dialogen om kennis en ervaring uit te dragen en te delen.

Meer weten? Kijk op www.stichtingdubonetwerk.nl.

verwarming mag je nu nog niet meerekenen in de EPC-berekening, omdat dit een warmtebron buiten de woning is. Daarnaast is vanwege de hoge investering voor speciale voorzieningen de plaatsing van PV-panelen en/of zonnecollectoren uitgesteld. Die kunnen later alsnog eenvoudig worden aangebracht. Het schuine dak ligt op het zuiden. Bovendien zijn in de HSB-dakdozen of het platte dak eenvoudig sparingen voor leidingen aan te brengen.’

Het nieuwe systeem voor breedplaatondersteuning

Ontwikkeld door Konosch

Uw voordelen met het HS2-systeem Belasting van de te storten vloeren wordt afgevoerd via het ‘knooppunt’ van de betonwanden en de onderliggende vloer Geen verdere doorstempeling nodig, geen stortbelasting Minder wachttijd: in principe kan na 1 dag het HS2-systeem worden verwijderd (koude gietbouw) Kortere bouwtijd, dus lagere Algemene BouwplaatsKosten (ABK) Dagen eerder starten met wind- en waterdicht maken Dagen eerder starten met de afbouw Minder inzet van materieel: 8 HS2-steunen vervangen zo’n 100 schroefstempels Eenvoudig te monteren door de aannemer HP Trading

Hanzeweg 18-22

8061 RC Hasselt (Overijssel)

038 - 477 8106

www.hs2systeem.nl

info@hs2systeem.nl

TECHNIEK

Steigersysteem in vorm van halve maan In Calgary verrijst het 236 meter hoge kantoorgebouw ‘The Bow’ dat de vorm heeft van een halve maan. Het gebouw valt vooral op door de diagonale lijnen van de stalen draagconstructie. Een geavanceerd PERI UP steigersysteem verschaft veilige toegang en ruime werkplatforms aan de onderaannemers, die na het realiseren van de ruwbouw voor de afwerking van het gebouw zorgen.

Tekst: PERI BV Beeld: PERI GmbH

Toeleveringsbedrijf van bekisting- en ondersteuningssystemen PERI kreeg de opdracht om werksteigers en trappen te leveren, die tijdelijk nodig zijn voor de af-

maximale flexibiliteit. De Rosett knopen met tussenafstanden van 500 mm hebben een hoge knoopstijfheid en zorgen voor aansluitmogelijkheden in alle richtingen.

Dankzij deze eigenschappen voldoet het modulaire steigersysteem aan de hoge ei-

belangrijkste eisen, waaraan voor bijna alle onderaannemers moest worden voldaan, was dat de werkplatforms zo dicht mogelijk aan zouden sluiten op de complexe stalen constructie. De hoofddragers van de constructie staan onder een hoek van 76°, terwijl de voorzijde van het gebouw een

15 Snelle montage Het PERI systeem vereenvoudigt en versnelt de montage van PERI UP steigers, zelfs op grote hoogte.

Dat komt door het geringe gewicht van de afzonderlijke systeemdelen en het feit dat elk onderdeel door één persoon gemonteerd kan worden. De hoge stijfheid van de Rosett verbinding reduceert het aantal benodigde horizontale regels en diagonalen. Alle systeemdelen zijn compatibel met elkaar, waardoor werkplatforms, trappen en veiligheidsleuningen eenvoudig te monteren zijn.

De zelfzekerende Rosett verbinding biedt grote veiligheid, doordat tijdens de montage van de horizontale regel de spie door eigen zwaartekracht automatisch in de opening van de Rosett valt en de juiste positie wordt gezekerd. Het PERI UP systeem voldoet aan alle eisen die gelden voor systeem­steigers volgens de normen EN 12810 en EN 12811.

Roosters en trappen

De legrichting van de roosters kan per steiger­ unit naar behoefte veranderd worden. Deze mogelijkheid maakt het systeem extra flexibel. De gele hoekplaten zorgen ervoor dat de werkplatforms optimaal aansluiten op de schuine stalen draagconstructie.

‘The Bow’ valt op door het ontwerp in de vorm van een halve maan en door de diagonale lijnen van de stalen draagconstructie.

werking van de 59 verdiepingen tellende ruwbouw. De onderaannemers – verantwoordelijk voor het schilderwerk, het aanbrengen van een brandwerende coating,

ronding in de vorm van een halve maan vertoont.

Samen met het uitvoerende Ledcor team werd een oplossing gevonden op basis van het PERI UP Rosett Flex steigersysteem. In de praktijk blijkt dit modulaire steigersysteem uiterst flexibel te zijn: het laat zich goed aanpassen aan het gebogen ontwerp van het gebouw en aan de speciale vorm van de stalen draagconstructie.

Hoge eisen

Het modulaire PERI UP Rosett Flex steigersysteem kent vele toepassingen. Het metrische raster en de bijbehorende roosters met een breedte van 250 of 375 mm, geven

sen die voor de bouw van ‘The Bow’ gelden.

Om aan de stalen constructie te kunnen werken, moeten de diagonaal lopende profielen van alle kanten toegankelijk zijn. De benodigde uitkragingen worden door middel van consoles en diagonale verbindingsstukken gerealiseerd. De consoles hebben een hoge belastbaarheid en zijn op elke hoogte te monteren, ongeacht hoe de roosters of horizontale regels zijn gemonteerd.

Door het gebruik van hoekplaten voor de binnenhoeken, bevinden de werkplatforms zich heel dicht bij de stalen constructie.

Daarnaast kan het systeem worden aangepast op de complexe stalen structuur, door de legrichting van de roosters te veranderen: de legrichting van de roosters kan per steigerunit op elke plaats veranderd worden, indien nodig zelfs meerdere keren.

Dankzij deze mogelijkheden kan de vorm van de steigers optimaal worden afgestemd op de staalconstructie.

De 100 cm brede PERI UP trappen zijn veilig begaanbaar en bieden genoeg ruimte, zelfs als personeel elkaar in tegenovergestelde richting passeert. Toegestane belastbaarheid van de trappen: 3.0 kN/m².

PERI levert steigers voor de uitvoering van werkzaamheden door onderaannemers. Belangrijkste vereiste: de werkplatforms moesten zo dicht mogelijk aansluiten op de complexe, gebogen staalconstructie.

de isolatie en het leidingwerk – stelden diverse eisen aan afmetingen en belastbaarheid van de werkplatforms. Onderdeel van de vereisten waren werkplatforms met een tussenafstand van 2,50 meter over de volledige hoogte van het gebouw. Eén van de

Door middel van de PERI UP industriële roosters met een breedte van 250 mm, kunnen werkplatforms en opgangen volledig worden dichtgelegd, zonder dat er gaten ontstaan. Het oppervlak van de antislip roosters is geperforeerd. Daardoor zijn de roosters geschikt voor gebruik op werkplaatsen waar niet uitgegleden mag worden en veiligheid de hoogste prioriteit geniet. Een ander voordeel is de snelle en eenvoudige installatie: de geïntegreerde zekering tegen opwippen zet de roosters direct na montage vast, zonder dat er andere bevestigingsmaterialen aan te pas komen.

Voor de toegang naar afzonderlijke werkplaatsen worden PERI UP stalen steigertrappen gebruikt. De steigertrappen voldoen aan de hoogste eisen met betrekking tot belastbaarheid en toegankelijkheid: met een toelaatbare belastbaarheid van

Op de Rosett verbindingen kunnen horizontale regels tot 45° gemonteerd worden, zodat de steiger optimaal aangepast kan worden op het halvemaanvormige atrium.

3.0 kN/m² en een breedte van 1,00 meter, bieden de trappen genoeg ruimte, zelfs als personeel elkaar in tegenovergestelde richting passeert. Eerst worden de trapbomen gemonteerd, daarna worden er lichtgewicht treden op aangebracht, die tijdens montage automatisch op elkaar aansluiten. De bovenste trede zekert alle andere treden.

16

VSB FORUMDISCUSSIE

Slimmer bouwen Wie kiest voor beton, kiest voor slimmer bouwen. Dat was het thema van de afgelopen Beton Vakdagen en werd bewezen door de talloze innovaties die de deelnemers tijdens het evenement presenteerden. Slimmer bouwen met beton gaat echter verder dan nieuwe, slimme producten. Gezamenlijk trekken leveranciers van bekistingen, betonmortel en wapeningsstaal op om dat duidelijk te maken. Onder de noemer ‘de kracht van de combinatie’ schoven verschillende partijen uit de betonbouw aan tafel om de voordelen en mogelijkheden van betonbouw toe te lichten.

Dagelijks wordt in de aanloop op bouwprojecten een keuze gemaakt voor een bouwmethode. Wordt het stapel-, giet-, montage- of houtsketletbouw? Bij de keuze voor één van deze methoden spelen verschillende aspecten een rol.

Daarbij kan worden gedacht aan de constructie, stabiliteit, verwerking van leidingwerk, geluidweJan Alberti: ‘Betonbouw maakt de realisatie van installaties in woningen efficiënter en flexibeler.’

rendheid en brandwerendheid, maar ook aan de vereiste voorbereidingen, de eisen die door de bouwplaats worden gesteld, de bouwtijd, de logistiek en natuurlijk de bouwkosten. Iedere bouwmethode heeft zo z’n specifieke kenmerken. Hoe onderscheidt beton zich daarin en wat is de specifieke kracht van deze bouwmethode?

Henk Speelman van Konosch Nederland noemt met name de hoge kwaliteit van het beton en de onbegrensde vormgevingsvrijheid als belangrijke

kenmerken. Ook René van Zutven van Peri Nederland onderkent die voordelen: ‘De vrijheid die betonbouw biedt bij het vormgeven van gebouwen en kunstwerken is niet te vergelijken met andere bouwmethoden. En juist die ontwerpflexibiliteit wordt bij kunstwerken steeds belangrijker. Het is zelfs zo dat bepaalde architectuurvormen alleen met beton kunnen worden gerealiseerd.’

Jan Alberti van het Gietbouwcentrum vult daar op aan: ‘Voor Henk Speelman: ‘Niet een bekisting maar een oplossing aanbieden.’

de woningbouw biedt betonbouw een zeer grote flexibiliteit als het om installaties gaat. Wanneer je de gemiddelde woning van tegenwoordig bekijkt, dan zie je het aantal installaties alleen maar toenemen. De elektrotechnische, ICT en klimaattechnische installaties in woningen worden steeds omvangrijker en warmtepompen en alternatieve energie-installaties doen hun intrede. Als je dat in prefab beton wilt uitvoeren, dan sta je voor een

VSB-forumdiscussie De VSB-forumdiscussie is een initiatief van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB). Door hun jarenlange ervaring beschikken de VSB-leden over een onschatbare hoeveelheid kennis en deskundigheid. Die knowhow wordt nu ook via de forumdiscussie overgedragen. Tijdens de discussie passeren onder meer de stand der techniek, ontwikkelingen en aandachtspunten voor potentiële gebruikers de revue. De VSB-Forumdiscussie wordt vier maal per jaar georganiseerd, waarbij actuele of relevante onderwerpen centraal staan. De bijeenkomsten staan onder leiding van Frank de Groot, hoofdredacteur van BouwTotaal en vinden plaats onder auspiciën van de PR-commissie van de VSB.

haast onmogelijke opgave. Met beton kunnen installatieleidingen efficiënt en flexibel worden ingestort.’ Jan Thomassen van NOE-Bekistingtechniek reageert: ‘Juist door de flexibiliteit van de betonbouw kun je tot op het laatste moment wijzigingen aanbrengen. Dat is een belangrijk gegeven in een markt waarin vaak tot op het laatste moment wijzigingen worden aangebracht.

Het materiaal beton sluit bovendien prima aan op de eisen en wensen van de nieuwe generatie architecten. Computerondersteund ontwerpen en uitwerken van constructies is voor hun de gewoonste zaak van de wereld. Met beton kan iedere gewenste vorm bij wijze van spreken direct van de computer naar de bekistingsleverancier worden gestuurd.’

Beton bekent kleur

Het is niet alleen de ontwerpvrijheid die van betonbouw zo’n aantrekkelijke bouwmethode maakt. Zo is het gebruik van verschillende soorten kleuren beton tegenwoordig goed mogelijk. Alhoewel het volgens Jan Remmits van Safe moeilijk blijft om daarbij steeds dezelfde kleur te genereren, zijn de leveranciers ervan overtuigd dat met de juist beton- en kleurkwaliteit in principe alles kan worden gemaakt én gereproduceerd. Niek de Jong van Cementbouw: ‘Een vaste kleur van het beton is zeker mogelijk en er is een groot aantal betonmortelleveranciers die dat kunnen garanderen. Bij de keuze voor de be-

Deelnemers aan de VSB-Forumdiscussie over beton waren Henk Speelman van Konosch Nederland (Hasselt), René van Zutven van Peri (Schijndel), Gerard van Heugten en Rob Buren van Mebin (Den Bosch en Amsterdam), Jan Thomassen van NOE-Bekistingtechniek (Arkel), Jan Alberti van Gietbouwcentrum (Veenendaal), Jan Remmits van Safe (Beek en Donk) en Niek de Jong van Cementbouw (Cruquis).

René van Zutven: ‘Vormgevingsvrijheid beton niet te vergelijken met andere bouwmethoden.’

tonmortel hoort echter wel een goed advies. Wie zijn betonmortelleverancier in een vroeg stadium bij het bouwproces betrekt, weet zich ook verzekerd van een reproduceerbare betonkleur.’ Gerard van Heugten van Mebin beaamt dat: ‘Wij hebben alle mogelijke kleuren in ons leveringsprogramma; kleur die iedere keer hetzelfde is. Een goede beheersing van de zand- en grindstromen is daarvoor echter wel een vereiste. Dat vergt een goede planning, onder meer ten aanzien van de bekistingscycli.’

Samenspel van partijen

René van Zutven van Peri: ‘Kleur is één van de eigenschappen die duidelijk maakt dat er steeds meer mogelijk is met beton en dat architecten daar ook op vernieuwende manieren gebruik van maken. De kern

VSB FORUMDISCUSSIE

17

met beton van de zaak is samenwerking: betonbouw is een product dat door een gecombineerde inspanning van verschillende partijen tot stand komt. Het is een samenspel van architect, aannemer en betonmortel-, wapening- en bekistingleveranciers. Iedereen draagt daaraan op zijn manier bij.’

Rob Buren van Mebin: ‘Het succes van die combinatie hangt af van de afspraken die worden gemaakt. Door in een vroegtijdig stadium alle partijen bij elkaar te halen en tijdens het bouwproces intensief samen te werken, kan nagenoeg alles in beton worden gerealiseerd.’

Duurzaam materiaal Duurzaamheid, een begrip dat sinds enkele jaren in het centrum van de belangstelling staat, is onlosmakelijk met beton verbonden. Om te beginnen, draagt de lange levensduur van beton op zich al bij tot minder energie-

Gerard van Heugten: ‘Goede procesbeheersing noodzakelijk voor gekleurd beton.’

verbruik en minder hinder. Voor de productie van beton is natuurlijk energie nodig, maar de toepassing ervan levert vervolgens weer meer op. Thermische energie (warmte/koude) laat zich in beton goed opslaan en wordt weer gemakkelijk afgegeven. Dat zorgt voor een lager energieverbruik van gebouwen. Welke aspecten van beton maken het materiaal verder zo bijzonder? René van Zutven: ‘Beton is voor 100% recyclebaar; dat wordt tegenwoordig een steeds belangrijker argument. Het aantal projecten waarin eisen worden gesteld aan de recycling neemt bijna dagelijks toe.’

Daarnaast is het materiaal ook constructief onderscheidend. Jan Remmits: ‘Beton kan trek én druk opnemen. En door toevoeging van vezels zou je ook nog heel veel slanker kunnen bouwen. Het is nu al zo dat met beton zeer grote vrije overspanningen gerealiseerd kunnen worden. Tegelijkertijd kan het materiaal daardoor in een later stadium uitstekend worden hergebruikt. Kijk maar om je heen: het aantal kantoorgebouwen dat wordt omgebouwd naar woonflat neemt steeds verder toe. Een uitstekend bewijs dat beton duurzaam is.’ Een vergelijkbare ontwikkeling schetst Jan Thomassen: ‘Een betonnen casco biedt van nature de mogelijkheid om flexibel met de indeling van het interieur om te gaan. Op die manier kan de woning worden aangepast aan de levensfase.

Een woning voor starters kan flexibel worden omgebouwd naar een gezinswoRob Buren: We moeten durven om zo vroeg mogelijk in het proces in elkaar te investeren zonder direct zekerheden te vereisen.’

ning om enkele decennia later weer te worden aangepast tot seniorenwoning.’

Andere duurzaamheidsvoordelen van beton betreffen onder meer de mogelijkheden bij verwarming. Jan Alberti: ‘Het accu-

mulerend vermogen van beton maakt deze materiaalsoort bij uitstek geschikt voor het verwarmen en koelen van gebouwen. Wanneer gebruik wordt gemaakt van betonkernactivering kan zelfs de laagst mogelijke CO2-uitstoot worden gecombineerd met een hoog comfort.’

Kracht van de combinatie

Met de vele voordelen die betonbouw als bouwmethode en beton als bouwmateriaal bieden, zou je mogen verwachten dat betonbouw op zeer grote schaal wordt ingezet. Toch is dat nog niet het geval. Zijn de kennis en acceptatie van beton dan wel voldoende?

Jan Thomassen: ‘Maximaal profiteren van beton kan pas echt wanneer wij vanaf het ontwerp bij een bouwproject zijn betrokken. Bekisting, wapening en betonmortel kunnen dan - in samenhang met andere bouwdisciplines optimaal op elkaar worden afgestemd. En daar zit tegelijk het belangrijkste knelpunt: je wordt vaak pas bij een groot project betrokken op het moment dat de aannemer aan het uitbesteden is. Een architect denkt vanuit vormen en functies van een gebouw. De bouwmethodiek heeft niet als eerste zijn aandacht. Toch hoeven vorm, functie en bouwmethodiek niet met elkaar op gespannen voet te staan. Dat kan door vroegtijdig samen te werken.’

Niek de Jong merkt dat de markt daarbij niet altijd meewerkt: ‘Opdrachtgevers zijn nog te veel prijsgestuurd. Wie de beste prijs heeft, kan Jan Thomassen: ‘Kwaliteit en veiligheid gebaat bij Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies.’

een project binnenhalen. Daarbij wordt vaak voorbijgegaan aan de kracht van de combinatie, zoals wij die als betonbranche kunnen bieden. Een combinatie die over de looptijd van een project juist financiële voordelen biedt.’ Rob Buren beaamt dat en vult aan: ‘Architecten en ontwikkelaars zouden zich veel meer moeten realiseren over hoeveel kennis de betonbranche beschikt en die meer moeten gebruiken. De vele mogelijkheden van beton bieden een uitstekende basis voor besparingen tijdens de voorbereidingen, de bouw én de gebruiksfase van een gebouw.’

Ketenintegratie

Met die opmerking wordt een punt aangesneden dat in de gehele bouwkolom aandacht heeft: ketenintegratie. Bouwen moet immers betaalbaar blijven en de nadelen van de fragmentatie in de bouwkolom

moeten worden aangepakt. Een goed voorbeeld levert Com.Wonen dat samen met Dura Vermeer Bouw samenwerkt volgens de principes van ketenintegratie. De resultaten zijn indrukwekkend: vrijwel géén opleverpunten, enorme kostenbesparing in de voorbereiding en uitvoering en een bouwproces dat volgens planning verloopt. Rob Buren: ‘Een uitstekend initiatief. Het initiatief begon destijds met drie partners maar je ziet dat het succes ervoor zorgt dat het Jan Remmits: ‘Betonbranche is de ideale sparringpartner voor bouwconsortia om hun scoringskansen te vergroten.’

zich nu als een olievlek verspreidt.’

René van Zutven nuanceert het enthousiasme: ‘Ketenintegratie zoals bij Com.Wonen is inderdaad geweldig en verdient absoluut navolging. Bij woningcorporaties en gemeenten lukt het ook behoorlijk. Maar bij grote projecten van de overheid merk je dat het minder soepel loopt. De strenge aanbestedingsregels vormen vaak een belemmering om over langere tijd afspraken te maken over bouwmethoden. Door die regels wordt nog té vaak beoordeeld op de prijs van een kuub beton of een vierkante meter bekisting.’ Rob Buren en Jan Remmits zien daar juist een uitdaging: ‘Wij moeten onze kennis en de voordelen van beton over de levensduur van een woning of kunstwerk beter voor het voetlicht brengen.

Als combinatie zijn wij de ideale sparringpartner voor bouwconsortia. Onze kennis kan de scoringskansen van dergelijke consortia vergroten. Kijk maar naar de EMVI (Economisch Meest Voordelige Inschrijving) van beton: op recyclebaarheid en technische mogelijkheden scoort beton ongekend hoog.’

Met ketenintegratie, maar ook met begrippen als Lean Bouwen, wordt onder meer gestreefd naar kostenreductie.

Bijvoorbeeld door de faalkosten tijdens de bouw verder terug te dringen. Welke mogelijkheden biedt betonbouw daarbij? Jan Remmits: ‘Ik denk dat we Niek de Jong: ‘Opdrachtgevers zijn nog te veel prijsgestuurd en gaan te snel voorbij aan de kracht van de combinatie.’

te veel focussen op de kreet faalkosten.

We vergeten daarbij dat ieder bouwwerk uniek is. Natuurlijk wil je faalkosten terugdringen, maar niet alles kan als faalkosten worden gekwalificeerd. Ik denk dat veel van de kosten ook als ontwikkelingskosten kunnen worden bestempeld.’ Henk Speelman: ‘Lean bouwen dwingt je wel om gron-

dig over bepaalde dingen na te denken.

Maar het mag er nooit toe leiden dat een eenmaal genomen beslissing tijdens het bouwproces steeds weer verandert.

Er is nog te weinig besef wat de organisatorische en financiële gevolgen zijn van veranderingen tijdens de bouw.’

Grote betrokkenheid

Lean bouwen, ketenintegratie en veel andere initiatieven draaien daarmee om betrokkenheid. Rob Buren: ‘Je kunt van iets pas een succes maken, als je er ook echt bij betrokken bent. Daar zul je als bouwpartij in moeten investeren.’

Niek de Jong vindt een nuancering daarbij op z’n plaats: ‘Betrokkenheid is prima en noodzakelijk voor succes. Maar kennis delen met opdrachtgevers doe ik het liefst pas nadat de opdracht binnen is. Het komt nog te vaak voor dat wij wel bij een project worden betrokken en onze kennis wordt gevraagd, maar als puntje bij paaltje komt er toch wordt gekozen voor het goedkoopste alternatief. In die zin vergt betrokkenheid een investering van alle partijen.’ Rob Buren ziet het als zijn taak om hier juist in te investeren en het genoemde risico voor lief te nemen, anders komt de gewenste verandering niet van de grond.

Zijn er mogelijkheden voor de betonbranche om daar zelf het initiatief in te nemen? Henk Speelman: ‘Jazeker. Wij proberen dat onder meer te doen door een oplossing aan te bieden in plaats van een bekisting.’ Jan Thomassen: ‘De betrokkenheid van de branche komt ook tot uitdrukking in de Richtlijn Betonbekistingen en Ondersteuningsconstructies waar wij momenteel met een groot aantal partijen aan werken. Een belangrijk traject waarmee de kwaliteit en veiligheid in onze branche op een nog hoger niveau worden gebracht.’ Jan Remmits: ‘De richtlijn zal naar verwachting ook voor opdrachtgevers voor een verbetering zorgen. Veel bouwers denken nog steeds dat een bekisting die vandaag wordt besteld, morgen kan worden geleverd. Maar een bekisting is slechts zelden een product dat even van de plank wordt getrokken.

Er gaat een proces aan vooraf én het is bepalend voor het verdere verloop van het bouwproject. Veiligheid speelt daarbij een grote rol. Die veiligheid willen wij bieden. Ik vind het niet erg om een project te verliezen aan een collega waarvan ik weet dat de veiligheid daar goed op orde is. Maar het komt ook voor dat een opdracht aan een bedrijf gegund wordt dat geeneens weet hoe je het woord veiligheid schrijft. Dat is slecht voor het betreffende project en doet afbreuk aan het imago van onze branche.’

Hornbach ProfiService

Waarom zou je het niet doen?

Wil je eerst innen en dan betalen? nt Dan regelen we dat toch?! Als je ProfiKla wordt, krijg je de ProfiCard. Daarmee kun je net als op rekening je spullen kopen.

Eenmaal per maand krijg je een afschrift en kun je betalen. En dat tegen 0% rente.

Ideaal toch? Het geeft je dus ook de tijd te om eerst jouw klanten te factureren en erinnen. En extra kaarten voor je medew kers vraag je gewoon gratis aan.

Kost inkopen doen veel teveel tijd?

Dan maak je thuis toch gewoon je bestelling? Neem het ProfiBoek bij de hand, en noteer de artikelnummers en aantallen geef je bestelling per tel., fax, e-mail of via hornbachprofi.nl door. Is je bestelling s vóór 16.00 uur binnen, dan staat het zelf r de volgende dag om 7.00 uur al klaar voo r je. Ophalen, afrekenen en direct door naa je project.

Wil je ook wel eens met iemand sparren? te Bij Hornbach kun je rekenen op een vas en deskundig aanspreekpartner. Geen vraag is teveel en voor meedenken wordt gewoon tijd ingeruimd. Bel, mail of spreek hem aan en je kunt vertrouwen op een serieus en vakkundig antwoord.

Meer info op:

www.hornbachprofi.nl

Dus zeg nou zelf: waarom zou je geen gebruik maken van de Hornbach ProfiService?

Meld je vandaag nog aan!

A_BouwTotaal_2011_3_NL_ 265x385.indd 1

14-09-2011 15:51:25

BOUWPLAATS Tip s voor he t doorwer ken bij v o

19 rst

V N K ge e ft u een aantal ti te kunne ps om bij n doorw lage tem erken.  Stroo perature i ge e n p e n veilig e k e l, keuken n go e d heid van zout of a kalkzand n d e s re dooiko teen. Dit stenen. N rrels in d veroorza atuurlijk e nabijakt scha kunt u w tegen te de aan d el (grof ) g a a n . e kalkzan za n d g e b  Werk druiken o nie m gladh  Breng t met beijzelde k eid alkzands de lijmm teen. ortel nie stellen v t te ver v an de blo ooruit aa  Gebru kken of e n, maar ju ik specia lemente ist voor h le lijmm n. op het w et ortel voo e rk en bij lag r in de w  Plaats in e te te r, m deze is a elemente p fgestem n of blok eraturen. ken van d ken op h vocht en o uten reg vervuilin steen af e ls g , z w o dat het o ordt voo  Dek k met zeil. rkomen. ptrekimmen a Dek de k f m alkzandet een afd kunnen d ek an snel s  De hij neeuwvri plank of steigerp sgaten v lank. De j worden an de lijm kimmen ge m a a k t en ijsvrij blokken . te zijn in e n elemente verband tenklem n moete met vold . n schoon oende gri p van de elemen-

Gebruik geen zout op de bouwplaats De winter nadert weer en dan breekt een periode aan waarin er weer rijkelijk met zout wordt gestrooid op de bouwplaatsen in Nederland. In materialen met kleine poriën, zoals kalkzandsteen, kan zout echter veel schade veroorzaken. Met MRI-opnamen is aangetoond dat kristalliserend zout natte poreuze materialen kan laten scheuren. De Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform adviseert dan ook grof zand te gebruiken in plaats van zout.

Niet alleen het graf van Willem van Oranje heeft er last van, ook het monument op de Dam en het Alhambra in Granada zijn er danig door aangetast: zout. In materialen met kleine poriën, zoals beton en kalkzandsteen, kan zout veel schade veroorzaken.

Met MRI techniek (magnetic resonance imaging, ook bekend uit het ziekenhuis) is inmiddels aangetoond dat door kristallisatie van zouten een druk ontstaat die zo groot is dat het materiaal erdoor kan beschadigen.

Zoutschade varieert van witte plekken op metselwerk tot erosie van gesteente en scheurvorming in beelden. Voor materialen met kleine poriën, zoals beton en kalkzandsteen, blijkt kristallisatie tot schade te leiden. Door de druk die ontstaat tijdens de kristallisatie kunnen delen van de materialen worden losgedrukt, hetgeen zich openbaart als schollen die loslaten. Materialen met alleen grote poriën, zoals baksteen, blijken geen last te hebben van dit schademechanisme. Volgens Henk Schaap,

(Advertentie)

Ontdek het perfecte buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®.

Geschikt voor een waaier aan gevelafwerkingen.

commercieel directeur van VNK-lid Calduran Kalkzandsteen BV, wordt er al snel met een beschuldigende vinger naar kalkzandsteen gewezen, zodra er schade ontstaat: ‘Oorzaak van het probleem is echter het gebruik van zout op de bouwplaats en niet het gebruik van kalkzandsteen.’

cker 68X28mm.indd 1

24/01/11 16:13

Praktijksituatie

Volgens Schaap komt het zout vooral op het kalkzandsteen doordat het op steigers en daken wordt gestrooid: ‘Kalkzandsteen blokken en paselementen worden op ingesealde pallets geleverd, waardoor het kalkzandsteen tijdens opslag op de bouwplaats beschermd is tegen ondermeer zout. De problemen ontstaan pas als het kalkzandsteen na verwerking in het casco wordt blootgesteld aan zout. Dat gebeurt in perioden met dooi wanneer zout en smeltwater van steigers en daken op de kalkzandsteenwanden terechtkomt. Ook opspattend zoutwater van bouwwegen die vlak langs gevels lopen kan tot zoutproblemen leiden.’

Schaap adviseert dan ook om in de nabijheid van kalkzandsteen grof zand te gebruiken, in combinatie met het ruimen van sneeuw van steigers, daken en bouwwegen. ‘In het buitenland wordt ook overwegend zand gebruikt en dat werkt prima. Let verder op met zogenoemde ‘dooi-middelen’. De bij de VNK bekende dooimiddelen bevatten ook allemaal zouten die vergelijkbare kristallisatie veroorzaken.’

Wilt u tot maar liefst 25% besparen op uw energierekening?

Maak dan zeker kennis met het buitengevelisolatiesysteem met Powerwall®, een nieuw concept voor nieuwbouw en renovatie.

De ultradunne Powerwall® gevelisolatie zorgt dankzij zijn uniek tand en groefkliksysteem voor een duurzaam en efficiënt doorlopend isolatieschild met hoog rendement. In combinatie met een regelbaar bevestigingssysteem kan het worden gebruikt met een brede waaier aan gevelafwerkingen zoals sidings, steenstrips, leien, pannen, zink, pleisterwerk, hout en vezelcementplaten. Kortom, een muur met power!

Meer info over Powerwall® of andere producten van Recticel Insulation? Surf naar www.recticelinsulation.nl Recticel Insulation - Postbus 1 - 4040 DA Kesteren Tel. +31(0)488 48 94 00 - insulation_info@recticel.com

WE GEVEN GRAAG HET STOKJE DOOR

RENAULT TRAFIC, BESTELAUTO VAN HET JAAR 2011

www.renault.nl

Heel 2011 hebben we onze Trafic bestelauto van het jaar mogen noemen. En nu geven we het stokje door. Aan een opvolger die de titel Bestelauto van het jaar 2012 meer dan verdient. Logisch, want alléén de Renault Master kan in de voetsporen treden van zijn fabuleuze voorganger. Daarmee zijn we het allereerste automerk dat twee jaar op rij de prestigieuze titel ‘bestelauto van het jaar’ krijgt. Om dat te vieren kunt u de Master nu tijdelijk bestellen met € 1.000,- gratis accessoires en het Pack ‘bestelauto van het jaar 2012’, met Carminat TomTom LIVE navigatie en Bluetooth radio/cd voor maar € 590,-. Bovendien kunt u gebruik maken van 4,9% financial lease.

Aanbiedingen en financieringsaanbod geldig van 04-10-2011 t/m 02-01-2012. Renault Trafic vanaf € 17.390,- excl. BTW, BPM en incl. energielabel. Leaseprijs Renault Trafic 2.0 dCi 90 vanaf € 426,- via Renault Business Finance. Full Operational Lease excl. BTW, brandstof, vervangend vervoer o.b.v. 48 mnd/20.000 km/jr. Renault Master vanaf € 20.090,excl. BTW, BPM en incl. energielabel. Genoemde prijzen excl. verwijderingsbijdrage, leges, kosten rijklaar maken. Pack ‘Bestelauto van het jaar 2012’ is alleen leverbaar op de Renault Master. Leaseprijs Renault Master 2.3 dCi 100 vanaf € 459,- via Renault Business Finance. Full Operational Lease excl. BTW, brandstof, vervangend vervoer o.b.v. 48 mnd/20.000 km/jr. Op elke nieuwe Renault Trafic/Master geldt een fabrieksgarantie van 2 jr. zonder kilometerbeperking. 12 jr. plaatwerkgarantie. Getoonde modellen kunnen afwijken van standaarduitvoering. Drukfouten, prijs-, rente- en specificatiewijzigingen voorbehouden. Voor meer informatie, de voorwaarden en/of een dealer bij u in de buurt, bel gratis 0800- 0303

AAN DE ENIGE LOGISCHE OPVOLGER

RENAULT MASTER, BESTELAUTO VAN HET JAAR 2012

VERSION 2 LIGNES

PACK BESTELAUTO VAN HET JAAR

�1000 GRATIS ACCESSOIRES

4,9% FINANCIAL

LEASE

of kijk op bedrijfswagens.renault.nl. Effectieve rente op jaarbasis 4,9%, maximaal te fiVERSION nancieren bedrag: € 20.000,-. Looptijd min. 12 en max. 60 maanden. Actie kan altijd en zonder opgave van reden gewijzigd of beëindigd worden. Slottermijn niet mogelijk. Bedragen zijn afgerond op hele euro’s.

1 LIGNE

Min./max. verbruik: 6,9-9,8 l/100 km. Resp. 14,5-10,2 km/l. CO2: 180-260 g/km.

BOUWKOSTEN

22

Bouwkosten van acrylaat Daglichtbuizen of tubelights kan men zowel op hellende als platte daken aanbrengen. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van een tubelight met 350 mm doorsnede.

Tekst: www.casadata.nl

Een daglichtbuis transporteert het daglicht vanaf het hellende of platte dak naar de onderliggende ruimte. De daglichtbuis is inwendig voorzien van sterk reflecterend materiaal, zoals opgedampt zilver, waardoor het daglicht zeer sterk en langdurig wordt gereflecteerd. Door de grotere diameter aan de plafondzijde wordt het daglicht onbelemmerd doorgelaten.

Voor de daglichtbuis moet men een sparing in het dak maken. In de sparing in

een hellend dak brengt men het buizensysteem aan en voert dit door de dakpan met het indekstuk. In de sparing in een plat dak brengt men het buizensysteem aan en voert dit door de dubbelwandige dakopstand. Aan de buitenzijde plaatst men aan het uiteinde een transparante koepel. Aan de binnenzijde werkt men de buis af met een plafonnière of met een binnenkoepel.

Bouwkosten

In de kostenberekeningen is uitgegaan van

de uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten zonder inkoopkortingen.

De kosten van de daglichtbuis bij het hellende dak zijn inclusief kunststof dakpan indekstuk met Ubiflex, verlengbuis en plafonnière. Bij het platte dak zijn de kosten van de daglichtbuis inclusief aluminium dubbelwandige, geïsoleerde dakopstand en plafonnière.

De kosten zijn exclusief het maken van de opening in het dak en exclusief veiligheidsen bouwplaatsvoorzieningen en de kosten van de afkomende materialen. Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringskosten van arbeid en materiaal. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene be-

drijfskosten en winst en risico. De bouwkosten van daglichtbuizen met andere diameters en van alle complete calculaties daarvan kunt u op www.casadata.nl na het inloggen zien. Deze calculaties kunt u dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.

Het regionale kostenniveau betreft de re-

Inmiddels ruim 14.500 richtprijzen beschikbaar

Ruim 14.500 richtprijzen kun je op casadata.nl bekijken. Na het inloggen kun je daarvan ook alle complete calculaties zien, aanpassen of er mee begroten. Je kunt ook met die calculaties in je eigen calculatieprogramma werken via Casalink.

Kostentabel acrylaat tubelight 350 mm diameter aanbrengen, kosten per stuk, excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Acrylaat daglichtbuis of tubelight met 350 mm diameter aanbrengen

Op hellend dak, met verlengbuis

Uitvoering

Aantal

Directe Kosten

Indirecte Kosten

Totaal

Met plafonnière in kleur wit of crème

Tot 5 stuks

583,59

99,21

682,80

Vanaf 5 stuks

505,00

85,85

590,85

Tot 5 stuks

600,59

102,10

702,69

Vanaf 5 stuks

520,00

88,40

608,40

Tot 5 stuks

546,23

92,86

639,09

Vanaf 5 stuks

473,28

80,46

553,74

Tot 5 stuks

563,23

95,75

658,98

Vanaf 5 stuks

488,28

83,01

571,29

Tot 5 stuks

51,91

8,82

60,73

Vanaf 5 stuks

45,78

7,78

53,56

Tot 5 stuks

104,36

17,74

122,10

Vanaf 5 stuks

90,34

15,36

105,70

Tot 5 stuks

105,36

17,91

123,27

Vanaf 5 stuks

92,72

15,76

108,48

Tot 5 stuks

495,25

84,19

579,44

Vanaf 5 stuks

426,60

72,52

499,12

Met plafonnière in kleur antraciet/zilver of brons Op plat dak, zonder verlengbuis

Met plafonnière in kleur wit of crème Met plafonnière in kleur antraciet/zilver of brons

Accessoires

Acrylaat binnenkoepel in plaats van plafonnière Bochtstuk 0 - 45 graden Verlengbuis circa 600 mm TubeSpot inclusief spaarlamp, dimmer en adapter

BOUWKOSTEN

23

tubelight in dak Blackberrypersoneel

Daglichtbuis (tubelight), voor hellend dak, diameter 350 mm

1

stk

315,00

315,00

Verlengbuis, 600 mm, voor daglichtbuis, diameter 350 mm

1

stk

81,00

81,00

Plafonnière voor daglichtbuis, antraciet/zilver/brons, diameter 350 mm

1

stk

67,00

67,00

Ik schreef deze column net in de dagen dat de Blackberry’s in ons land massaal half werk afleverde.

Je kon er slechts mee bellen in die periode. Natuurlijk was de telefoon daar vroeger voor in het leven geroepen, maar het is zo 2000 om je telefoon alleen daarvoor te gebruiken. Nee, de Blackberry kon niet meer pingen en je kon er niet mee internetten. HELP, Nederland staat op zijn kop!!! Waar heb je in vredesnaam een Blackberry voor? Natuurlijk om er alles mee te kunnen doen waarvoor je hem gekocht hebt. Elk moment van de dag en op elke plaats moet je je mail kunnen checken, je agenda kunnen inzien en laten synchroniseren met je computer. En misschien wel het allerbelangrijkste tegenwoordig: je moet kunnen PINGEN met je vrienden, familie of overige PINGvrienden. Wat een cultuurshock bij velen. Om de minuut werd gekeken of hij alweer verbinding had. En elk uur dat voorbij ging waarop het stomme apparaat het niet deed werd er binnen- of buitensmonds gescholden en de overstap naar de concurrent werd meerdere malen overwogen of zelfs in gang gezet. Iphone en HTC gebruikers smulden natuurlijk van deze incompetentie bij de concurrent en Steve Jobs werd er al van verdacht dat hij vanuit zijn Rustplaats aan de knoppen bleef draaien...

En toen moest ik deze column schrijven.

Ik dacht: wat zou je doen met ‘Blackberrypersoneel’? Personeel dat maar half werk aflevert. Personeel dat niet goed functioneert. Personeel dat wel aanwezig is, maar slechts een deel van hun capaciteiten inzet en benut voor de zaak.

Let wel, ik heb het hier dus niet over Iphone en HTC personeel. Daar mankeert natuurlijk niks aan… Nee, ik heb het over personeel waar je meer van mag verwachten dan alleen aanwezig zijn. Personeel dat mee gaat in de tijd en waar levert voor hun salaris.

En wees eerlijk, je weet toch precies hoeveel Blackberrywerknemers er in uw bedrijf rondlopen? Toch?

Natuurlijk moesten de Blackberry eigenaren afwachten wanneer de interneten pingfunctie het weer gingen doen.

Daar had je weinig invloed op. Maar op je Blackberrypersoneel heb je wel invloed.

Ga het gesprek aan met je Blackberrypersoneel. Maak duidelijke afspraken over wat je verwacht van je personeel en begeleid ze hierin. Zet afspraken op papier en bespreek dit regelmatig met meetpunten bij de hand. Loop niet binnenof buitensmond te schelden op je personeel met de vuist op tafel, maar neem zelf de regie in handen en geef het goede voorbeeld. Mocht dit dan nog niet het gewenste resultaat opleveren dan kun je altijd nog afscheid nemen. Met een overeenkomst van opzegging met wederzijds goedvinden bewijs je dan elkaar een dienst. (binnenkort leverbaar op Blackberrypersoneel...

Subtotaal materiaalkosten

463,00

C.J. (Cor) Spronk

Eindtotaal directe kosten

600,59

gio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100).

Op www.casadata. nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17 procent. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8 procent voor algemene bedrijfskosten, 5 porcent voor winst en 3 procent voor risico.

Kijk op www.casadata.nl voor de prijzen uit uw regio Kostenspecificatie aanbrengen acrylaat tubelight 350 mm op hellend dak met verlengbuis en plafonnière antraciet/zilver, 1 - 4 stuks , excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Daglichtbuis (tubelight) aanbrengen

1

stk

3,13

3,13

37,80

118,31

Verlengbuis t.b.v. daglichtbuis aanbrengen

1

stk

0,38

0,38

37,80

14,36

Plafonniére t.b.v. daglichtbuis aanbrengen

1

stk

0,13

0,13

37,80

4,91

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Directe kosten

3,64

137,59

SB&A

Werving & Selectie / Detacheren / Advies www.SBenA.nl

Op het scherpst van de snede!

• Lichte, splintervrije zaagbeweging bij zowel de trek- als duwbeweging door speciaal gezette 3-zijdig geslepen tanden • Blijvend scherp door geharde tanden • Minimale wrijving door teflon coating • Ergonomisch gevormde handgreep

voor verkooppunten en meer informatie kijk op www.ivana.com

BOUWKOSTEN

25

Klachtenonderhoud Tekst: Ed de Rechteren van Hemert Nederlands Bouwkosten Instituut edrecht@nbi-online.nl

Woningen en woongebouwen die bewoond worden, moeten regelmatig worden onderhouden. Dit onderhoud kan men planmatig uitvoeren. Maar helaas zijn er ook mankementen die tussendoor verholpen moeten worden. Dit noemt men klachtenonderhoud.

Aan klachtenonderhoud zit vaak een ander prijskaartje dan planmatig onderhoud.

Klachtenonderhoud is een stuk duurder dan gepland onderhoud. Dit komt doordat de werkzaamheden eenmalig zijn en binnen een bepaalde tijd verholpen moeten worden of spoedeisend zijn. Deze werk-

Ed weet raad

zaamheden kunnen worden verricht door de eigen technische dienst of men heeft hiervoor vaste afspraken met onderhoudsof klussenbedrijven. De kostengegevens zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden. Alle kosten, zoals arbeids-, materiaal- en materieelkosten zijn opgenomen, exclusief staartkosten. Deze gegevens zijn een greep uit het onderzoekrapport kleine werken van MBCP (www. mbcp.nl).

Te duur

Installaties Sloopwerk keuken Keukenblok en aanrechtblad

stuk

75,00

Bovenkastjes

stuk

15,00

Plaatsen keuken Keukenblok 2,10 m

stuk

850,00

Bovenkastje, enkel

stuk

125,00

Bovenkastje, dubbel

stuk

176,00

Loodgieterswerk vervangen Binnenriolering, incl. hulpstukken vervangen

m

44,45

Gasleidingen, incl. hulpstukken vervangen

m

47,84

Waterleidingen, incl. hulpstukken vervangen

m

61,00

Sanitair vervangen Wastafels

stuk

275,00

Fontienbakjes

stuk

105,00

Closetpot

stuk

356,00

Douchebak

stuk

345,90

Ligbad lengte 1,70 m

stuk

695,00

Keukenmengkraan

stuk

195,95

Badmengkraan

stuk

275,90

Douchemengkraan

stuk

253,45

Wastafelkraan

stuk

145,95

Fonteinkraan

stuk

72,50

Te duur: dat hoort u waarschijnlijk vaker. Maar te duur als wat, is dan mijn tegenvraag? Gewoon een onzin opmerking om nog maar wat van de prijs af te krijgen. Niemand kan bepalen of u te duur bent. Misschien duurder dan een ander, maar u hebt zelf uw kosten op een rijtje gezet.

U hebt meestal naar eer en geweten de calculatie met een normale winst gemaakt. Aan de hand van de situatie en eventueel een tekening hebt u nauwkeurig uitgerekend wat de kosten en uren zijn. Het kan ook gebeuren dat er nog niets op papier staat; dan is het een stuk lastiger om een goede begroting te maken. Juist in die situatie krijgt u te horen: te duur! Hoe kan dat dan? Kan de aanvrager het zelf beter? Of heeft hij er verstand van? Dan had hij beter kunnen vragen: wilt u het voor een bepaald bedrag doen. Dat is een stuk eenvoudiger.

Maar de opdrachtgever wil het onderste uit de kan. Eigenlijk willen ze geld toe.

Voor de kleine aanbouw is de aanvrager helemaal niet te beroerd om rustig tien tot vijftien bouwers te vragen om zo het laagste bedrag binnen te slepen.

Dat lukt immers ook bij kant-en-klare producten die standaard worden aangeboden, meestal ook nog via internet. We zijn namelijk een volkje van ‘voor een dubbeltje op de eerst rij’.

Keukengeiser

stuk

650,95

Douchegeiser

stuk

995,00

Kwaliteit kost geld Maar zo werkt het niet bij maatproducten, zoals een bouwwerk en vooral bij aanbouwen en uitbreidingen. Wat gaat men vergelijken? Juist: de prijs, maar niet wat krijg ik ervoor? Ja, een aanbouw, maar dan net niet wat ze in gedachten hadden. Een plafond met gipsplaten staat in de calculatie. Maar daar had u niet om gevraagd. Het andere plafond dat u in gedachten had is met bijbetaling. Dus dan wordt het ineens een stuk duurder.

Hoe zit het met de isolatie? O, dat wilt u er ook bij hebben: kassa! Zo kan ik nog wel even doorgaan, want dit heb ik al zo vaak gezien. De particuliere opdrachtgevers zijn vaak onwetend en tuinen er zo in. Dus neem ze dan bij de hand en leg niet de prijs op tafel zonder een duidelijk verhaal. Na het gesprek blijkt ineens uw prijs niet meer te hoog, maar een stuk lager dan de prijs van de zogenoemde goedkoopste. Ook bij de professionele opdrachtgever is het vaak niet veel anders. Die heeft ook het €-teken in de ogen en dat verblindt. Later blijkt dat er een hoop niet in de open begroting zat. Dus dat wordt ook bijbetalen. En vaak met gevolg hogere onderhoudskosten en energielasten, omdat ze iets anders in gedachten hadden dan de klant.

Het is maar dat u het weet.

Badgeiser

stuk

1075,00

Gasboiler

stuk

1575,00

Ed de Rechteren van Hemert

Elektrische boiler

stuk

1685,00

Ventilatie unit

stuk

295,00

Ventilatiebuis

m

Electrawerk vervangen Leidingen

m

26,98

Schakelaars, enkelpolig

stuk

36,00

Schakelaars, serie

stuk

30,45

Wandcontactdozen, enkel

stuk

25,50

Wandcontactdozen, dubbel

stuk

29,75

Leiding, staal

m

45,50

Leiding, gewapend kunststof

m

Paneelradiator, VO tot 2 m2

stuk

246,00

Paneelradiator, VO tot 4 m2

stuk

375,95

Paneelradiator, VO tot 6 m

Verwarmingsinstallaties vervangen 39,75

stuk

580,00

Thermostatische radiatorkraan

stuk

82,75

Gaswandketel tot 20 kW, HR

stuk

2150,00

Combiketel tot 20 kW, HR

stuk

2356,00

Rookgasafvoer, dubbelwandig

stuk

225,00

Expansievat

stuk

55,00

2

Warmwatertoestel vervangen

Vervangen ventilatieunit 25,50

In deze rubriek kunnen lezers van BouwTotaal vragen stellen. Uit de vele vragen die zowel per mail als per telefoon binnenkomen wordt er iedere maand één behandeld.

Volg ons op Twitter probin_nl

PURSCHUIM PERFECT FOAM

ééncomponent polyurethaanschuim en levert extra meters op in vergelijking met een standaard bus van gelijke grootte. Perfecte middel om voegen, gaten en holle ruimten af te dichten, te vullen en te isoleren. Afwerking kan al vanaf -10°C tot +35°C. Bestand tegen warmte, water en vele chemicalië. Overschilderbaar en af te werken met pleister, niet UV-bestendig. www.tremco-illbruck.nl 610.576.1672-74

TOT 75% MEER

NIEUW

+ 35 0C - 10 0C

N TOT 360 GRADE K LI E J SPUITEN MOG

EEN BUS! IT U E L A IM X A HAAL HET M DE WINTER IN R O O V T IK GESCH

PER BUS VANAF

3,

75

Artikelnummer Type Inhoud Bijzonderheden 610.576.1672 FM350 540 ml 610.576.1673 FM350 880 ml 610.576.1674

NIEUW

per 1-12-2011 probin Dronten

probin probin probin probin probin probin probin probin

Aalsmeer Alphen a/d Rijn Borne Schottert Dedemsvaart Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor Heemstede

probin probin probin probin probin probin probin probin

Kaatsheuvel Telder Kampen Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM LEVERING IN HEEL NEDERLAND.

FM657 540 ml

met spuitmond, 360 0 draaibaar

Nu € 3,75 € 4,75 € 5,50

FISCAAL & PERSONEEL

27

Hulp bij bouw-en verbouwplannen woonconsument

Vakspecialisten gezocht... en gevonden Met een unieke formule zorgt het Amsterdamse bedrijf Casius ervoor dat particuliere opdrachtgevers in contact komen met professionele bouw- en klusbedrijven. Van aannemers tot hoveniers, installateurs tot stukadoors en architecten. Voor alle bouw- en verbouwwerkzaamheden in en rond de woning beschikt Casius over vakspecialisten die geheel vrijblijvend een offerte uitbrengen. De aanpak slaat aan. Het aantal aanvragen groeit en dus zoekt Casius nog meer bouwspecialisten.

Landelijk netwerk van vakspecialisten Casius Nederland komt van origine uit België en is al sinds 2000 actief in Nederland. Casius ontsluit een netwerk van vakmensen voor particuliere opdrachtgevers. Het bedrijf maakt een snelle verbinding tussen de vraag van de klant om professionele hulp bij klussen en de vakspecialisten in de regio die dit werk kunnen aanbieden. Hoewel het plan was eerst in een regio te beginnen bleek al snel dat er grote behoefte was aan een landelijk dekkend netwerk. Binnen een paar jaar is dat gerealiseerd.

Algehele verbouwingen en renovaties, het installeren van badkamer en toilet , het plaatsen van kozijnen, het aanbouwen of uitbouwen van woningen. Deze klussen staan hoog in de lijst van werkzaamheden die de professionals, aangesloten bij Casius voor hun klanten hebben uitgevoerd. Al meer dan tien jaar maakt Casius het voor particulieren mogelijk op een eenvoudige wijze vakspecialisten te benaderen voor klussen in en om het huis. Via de website van Casius is de juiste vakman voor de consument met slechts een paar muisklikken te bereiken. Na opgave van de gewenste dienst nemen maximaal drie aangesloten bedrijven contact op met de opdrachtgever.

Deze kan vervolgens een keuze kan maken.

Dankzij het internet is de service snel, overzichtelijk en gemakkelijk toegankelijk. Toch is het niet de automatisering alleen die de formule zo sterk maakt. “Voor ons is telefonisch en persoonlijk contact van het grootste belang,” zegt Edwin van Rijnsoever, Operations Manager bij Casius. “Juist in het particuliere segment komt het er op aan dat we de klant met raad en daad bijstaan. Daarom maken we samen met de opdrachtgever een duidelijke omschrijving van de werkzaamheden.” “Vervolgens benaderen we maximaal drie van de bij ons aangesloten bedrijven,” voegt Account Ma-

Wij vragen de opdrachtgever achteraf nog eens hoe de uitvoering van de opdracht is bevallen. Met deze feedback geven wij de bij ons aangesloten bedrijven dan weer gelegenheid om hun dienstverlening nog verder aan te scherpen.” Van Rijnsoever: “Daarmee is de aanpak heel anders dan bijvoorbeeld die van bied- en veilingsites waar de laagste prijs het enige argument lijkt om de klus aan iemand te gunnen. We merken dat de werkwijze van Casius aanslaat. Al jaren ervaren we een gestage groei in offerte aanvragen. Steeds meer mensen weten de weg te vinden naar onze website.”

Van Rijnsoever: “De screening van de deelnemende bedrijven is intensief. Allereerst moet het deelnemende bedrijf aantoonbare ervaring hebben in het segment waarin het haar diensten aanbiedt. We vragen om een tiental referenties van recent uitgevoerde projecten. We bellen deze referenties na en krijgen zo een goed beeld van de kwaliteiten van het bedrijf. Verder dient een nieuwe partner minimaal twee jaar ingeschreven te staan bij de Kamer van Koophandel. Een persoonlijk bezoek maakt eveneens onderdeel uit van de standaard aanmeldingsprocedure. Een andere, heel

De vakman kan rekenen op een gestage stroom aan opdrachten die via Casius binnenkomt. Het staat het bedrijf vrij om, in overleg met de opdrachtgever, persoonlijk langs te gaan of op basis van telefonisch contact een offerte uit te brengen. Huizenga: “We begeleiden de aangesloten bedrijven intensief. Het is geen nummer in onze kaartenbak. We bellen de bedrijven regelmatig, om ervaring uit te wisselen. Als het bedrijf bijvoorbeeld met grote regelmaat

ook bedrijven die de service van Casius gebruiken voor het werven van opdrachten uit een ander werkgebied of juist een specifiek werkgebied uitsluiten.”

nager Guido Huizenga toe. “Bedrijven die voortkomen uit een strenge selectie. Representatieve bedrijven die een kwaliteitsproduct leveren waarin wij vertrouwen hebben. Vervolgens is het aan de particulier om al dan niet het vervolgtraject in te gaan. Dit offertetraject kost de particulier niets, maar hij krijgt wel de kans het werk professioneel te laten uitvoeren.

belangrijke factor in dit segment van onze dienst is dat je de wensen van de particuliere opdrachtgever weet te vertalen naar de vakman. Want communicatie met de opdrachtgever is nu eenmaal de belangrijkste voorwaarde voor een uitstekend eindresultaat.”

Eenmaal ingeschreven gaat het bedrijf een samenwerkingsverband aan voor een jaar.

niet wordt verkozen boven de anderen, kijken we aan de hand van de feedback die we ontvangen van opdrachtgevers nog eens naar zijn manier van acquireren en geven we advies en tips hoe meer te halen uit onze verbintenis.”

Aangesloten bedrijven gebruiken de werken die Casius aanbiedt veelal als aanvulling op hun eigen werkzaamheden. Er zijn

op tv vergroot de vraag bij de consument naar de professionals van Casius. “Daarnaast hebben we bijvoorbeeld De Klusservice die we de klanten van Praxis bieden, waarbij de vakmensen van Casius tegen vastgestelde tarieven helpen bij het installeren van bepaalde producten of bij verbouwingen,” zegt Van Rijnsoever.

Vakspecialisten verbinden zich steeds voor een gering bedrag voor de periode van een jaar aan het dienstenpakket van Casius. Al naargelang hun expertise krijgen ze gegevens van opdrachten binnen een overeengekomen regio doorgestuurd. Aan elke opdracht verbindt Casius maximaal drie professionals. De opdrachtgever bepaalt uiteindelijk wie de opdracht gaat uitvoeren.

Onder een Belgische holding vallen onder andere Casius Belgie BVBA en Casius Nederland BV. Sinds 2010 is ook Installatiedienst Nederland BV binnen deze holding actief. Onder de naam Montagedienst wordt samengewerkt met diverse partijen, waaronder Karwei, voor montage- en installatiediensten. Klanten kunnen bij een aangekocht product in winkel of webshop de montage bestellen tegen vaste installatieprijzen en -voorwaarden. Van Rijnsoever: "Kortom, zowel voor vakspecialisten en klanten, bieden wij ideale diensten."

Screening

Groei

Casius is nog lang niet uitgegroeid. Daarom is het bedrijf nog steeds op zoek naar participanten. Nieuwe mogelijkheden dienen zich aan. De samenwerking met Eigen Huis & Tuin en diverse klusprogramma’s

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 1 # 3, september 2011

RENOVATIE TOTAAL

Gratis t? en abonnem ail naar lsM omvat alles de op het gebied info@hann.nl uitgave van renovatie, onderhoud,

restauratie, herbestemmen, op- en aanbouwen, etc.

RenovatieTotaal

is een bijlage va n BouwTotaal en verschijnt 6 x per jaar

Utrecht Sophialaan 1a Postbus 40217 3504 AA Utrecht T (030) 241 34 27 Rijswijk Nassaukade 1 Postbus 1757 2280 DT Rijswijk T (070) 340 17 20

Maak kennis met de professionals van Adviesburo Nieman

Boordevol Nieuwe Rubrieken!

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

In dit nummer

Redactioneel

info@nieman.nl www.nieman.nl

•

•

•

Adviesburo Nieman is een ingenieursbureau voor kwaliteitszorg en bouwfysica. Wij zijn sinds 1988 actief als kennis- en adviescentrum voor woning- en utiliteitsbouw. Kennis van bouwregelgeving en uitvoeringspraktijk gecombineerd met bouwfysica maakt ons tot GEVEL RENOVEREN een integrale adviseur met innovatieve oplossingen. & METEEN ISOLEREN! Efficiënt

Het energielabel voor bestaande woningen, dat in 2008 werd ingevoerd, komt maar niet van de grond, ondanks diverse pogingen om het label aan te passen. Laat ik beginnen om – mijns inziens – twee ‘misverstanden’ de wereld uit te helpen: - Het energielabel is een middel en geen doel! Een middel om inzicht te geven in de energiezuinigheid van een woning: van een energieslurpende woning (label G) tot en met label A voor de zeer energiezuinige woning. Met het vaststellen van het label voor een woning gebeurt er op zich nog niets met het energieverbruik. Dit gebeurt pas als de woningeigenaar besluit om maatregelen te nemen om dit energieverbruik te verlagen. Het energieverbruik verlagen is dan het doel, en niet het behalen van een beter energielabel. Net als het verlagen van de EPC destijds geen doel was. Daarbij heb ik het altijd vreemd gevonden dat leveranciers op beurzen hun producten aan de man/vrouw probeerden te brengen met: levert een bijdrage aan de EPC-verlaging van 0,02! Dat lijkt me toch niet het doel van een product!

- Om het energielabel te promoten, beweerde ‘Den Haag’ dat een woning met een groener of beter label bij verkoop meer oplevert dan een woning met een laag label. Onderzoek van de Universiteit van Tilburg toonde dit aan. Een vreemde conclusie: de woning zal niet door het label meer opbrengen, maar mogelijk simpelweg door het feit dat de woning energiezuiniger is.

Mocht een eigenaar besluiten om op basis van een laag energielabel te investeren in energiebesparende maatregelen – en daarmee ook een beter energielabel te halen – dan is het nog maar zeer twijfelachtig of die investeringen lonen. Lees: een hogere verkoopprijs krijgen.

Minister Donner heeft nu weer een nieuw wapen in de strijd gegooid om het energielabel te verplichten: hij wil sancties invoeren op het ontbreken van label bij verkoop. Vanaf juli 2012 – zo is het plan – kan een woning zonder energielabel niet worden ingeschreven bij het kadaster en kan de verkoop niet doorgaan.

Een wel héél zwaar middel om het doel te bereiken!

10 Techniek: Gevelisolatie aan de buitenof binnenzijde of in de spouw

Ecologisch

Energiebesparend

U kunt bij ons terecht met al uw vragen op de gebieden van: • bouwfysica • bouwregelgeving • bouwtechniek en bouwpraktijk • brandveiligheid • akoestiek • installatietechniek • energie en duurzaamheid

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

12

Reageren? Info@handelsuitgaven.nl

Renovatie: Kerk krijgt nieuwe functie als school COLOFON

e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing.

RenovatieTotaal is onderdeel van BouwTotaal en verschijnt 4 maal per jaar.

RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Doetinchem www.deopmaakredactie.nl

Jaargang 1. Nummer 3, september 2011

Druk Dijkman, Diemen

Uitgever André Lardinois

Esthetisch, Ecologisch, Efficiënt, …

Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen.

• Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig • Een geld- en tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

www.nieman.nl

Eindhoven Verdunplein 17 Postbus 1385 5602 BJ Eindhoven T (040) 264 58 20

VDS_Advertentie E-Brick & E-Board 270x375 NL Arch 110909.indd 1

Meer weten? www.e-brick.nl www.e-board.nl +31 416 36 96 96 Wij komen u graag persoonlijk informeren.

Renovatiekosten gevelisolatie

Komt het nog goed met het energielabel?

Economisch

Zwolle Dr. Van Lookeren Campagneweg 16 Postbus 40147 8004 DC Zwolle T (038) 467 00 30

Bouwkosten

Restauratietechniek

Esthetisch

14 4

Kijk nu al via onze websites hoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’n Exterior Makeover!

7 9 17 18

Restauratietechniek: Herstel historische houten vloeren Actueel Column André Thomsen Uitdaging: gevelversiering Renovatiekosten gevelisolatie Prefab houten daken

19

OudNieuw

20

Productoverzicht

Hoofdredactie Carla Debets Redactie Frank de Groot Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten Advertenties André lardinois Telefoon : 0570-654660 e-mail: A.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers Telefoon : 0570-623852 e-mail: freddy@handelsuitgaven.nl

Fotografie cover Pluimers spouwmuurisolatie in Barneveld

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 e-mail: info@handelsuitgaven.nl

In historische panden bevinden zich nog vaak houten vloeren. Samen met rijkversierde trappen en fraaie stucplafonds maken ze deel uit van het historische interieur. Daarom verdienen ook deze houten vloeren aandacht bij restauratie. En dat betekent niet deze vloeren slopen en vervangen door een nieuwe vloer.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Foto’s: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

B

ij de oudste toepassing van houten vloeren werden de gezaagde planken direct op de balken gespijkerd. Daarbij bleven de planken in het zicht, als afwerkvloer. Later begon men in het interieur vloerbedekking toe te passen, aanvankelijk in de vorm van los tapijt dat de houten vloer deels bedekte en later als totale bedekking met tapijt of parket. Met als gevolg dat er minder aandacht werd besteed aan de zogenoemde ondervloer.

Om hout te besparen, zaagde men vroeger de planken niet rechthoekig, maar werd gewoon de vorm van de boom aangehouden. Met als gevolg: taps toelopende planken, en naden die niet evenwijdig lopen. De planken bleven onbehandeld of werden bewerkt met was of lijnolie. Daarnaast komen ook (fraai) beschilderde vloeren voor, veelal in de vorm van imitaties van andere afwerkingen, zoals natuursteen of plavuizen. Als een apart plafond ontbrak, werd soms de onderkant van de houten vloer en/of de balken eveneens beschilderd.

Bevestiging en verbinding Wie denkt dat houten vloeren vroeger alleen maar gespijkerd werden, heeft het mis.

Om onzichtbare bevestigingen te maken, werd de techniek van het blind spijkeren bedacht of andere ingenieuze constructies met gebruik van wiggen of ankertjes. Bij het blind spijkeren wordt iedere plank afzonderlijk gespijkerd, waarbij de spijker schuin in de messing of in het onderste deel van de groef wordt geslagen. Daarna wordt de volgende plank ertegenaan geschoven.

Zwaluwstaartvormige wiggen vorm-

Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 3 | september 2011

► De hal van Kasteel Beverweerd bij Utrecht is belegd met erg lange planken uit één stuk, die, voor zover bekend, onzichtbaar – ‘blind’ – zijn bevestigd aan de balklaag, getuige van de rijkdom van de toenmalige eigenaren.

3

14

Herstel van historische houten vloeren

den eveneens een alternatief voor het spijkeren. Deze wiggen werden op de balken gespijkerd. In de vloerplanken werden gelijkvormige sleuven uitgehakt en vervolgens werden de planken over de wiggen geschoven. De wiggen voorkomen bovendien dat de planken krom trekken. Een andere methode vormden ankertjes. Deze werden aan de zijkanten tegen de balken bevestigd en staken met een dwarspin of –strip in de groef van de planken.

De planken werden bovendien onderling verbonden: om stofdoorslag te voorkomen, om een stijvere vloer te krijgen en om kromtrekken tegen te gaan. Veren – in de vorm van losse eikenhouten latjes – zijn de oudste methode. Daarvoor zijn de planken aan beide zijden voorzien van groeven.

Maar stompe naden komen eveneens voor, waarbij de onderlinge verbinding bestaat uit houten deuvels of ijzeren pinnen. Om stof-

en vuildoorslag naar de onderlinge ruimte te voorkomen, werd ook wel gebruik gemaakt van spreidsel: een zeer dunne laag (eiken)hout die in de richting van de balken of kinderbinten werd gelegd.

Schade aan houten vloeren

Houten vloeren kunnen schade oplopen door vocht, insecten, warmte in combinatie met een lage luchtvochtig-

nr. 3 | september 2011

Om weer aan hedendaagse eisen te voldoen, worden woningen en woongebouwen na een bepaalde tijd gerenoveerd. Dat is dan meteen een mooi moment om gelijk energiebesparende maatregelen te treffen. Aan deze renovatiewerkzaamheden hangt vaak een ander prijskaartje dan bij normale ingrepen. De isolatiewerkzaamheden worden meestal uitbesteed. De kosten voor de diverse werkzaamheden zijn gegeven voor compleet uitgevoerde werkzaamheden: alle kosten, zoals arbeids-, materiaal- én materieelkosten zijn opgenomen, excl. staartkosten.

Deze gegevens zijn een greep uit het rapport Kleine werken en Bouwprijzen van het NBI.

Tekst: Ed de Rechteren van Hemert Multiconsultants edrecht@multiconsultants.nl www.nbi-online.nl

heid, en slijtage. Hout heeft een lange levensduur, maar niet als het langdurig vochtig of nat is. Vocht leidt tot uitzetting van het hout, met kans op schade.

Een goede ventilatie is een eerste vereiste! Aantasting van hout door schimmels en insecten, en de bestrijding daarvan, is een uitgebreid gebied, waarnaar veel onderzoek is gedaan.

Dit komt in een volgend artikel aan de orde.

Anderzijds kan warmte in combinatie met lage luchtvochtigheid (centrale verwarming) tot krimp leiden, ofwel loskomen van gelijmde onderdelen of scheuren in de planken. Een luchtbevochtiger kan deze schade voorkomen.

Slijtage in het gebruik hoeft geen

bedreiging te zijn. Echter: naaldhakken, het verslepen van zware meubels of dunne pootjes van meubilair en scherpe wieltjes kunnen dit proces versnellen.

Restauratie Wat voor veel te restaureren onderdelen geldt, geldt ook voor houten vloeren: een gedegen onderzoek is belangrijk, waarbij de huidige staat zorgvuldig moet worden vastgelegd, bijvoorbeeld met tekeningen en foto’s.

Dan pas kan er eventueel herstel plaatsvinden.

In het algemeen dient het uitnemen van planken zoveel mogelijk voorkomen te worden. Schade aan de planken

is nagenoeg onvermijdelijk, afhankelijk van de bevestiging van de planken en de onderlinge verbinding. Indien mogelijk worden spijkers van bovenaf verwijderd zonder beschadiging van de planken. Soms moeten ze daarvoor worden afgezaagd, maar ze kunnen ook worden uitgeboord. Vaak moeten planken eerst worden gelicht vóór ze kunnen worden ontspijkerd.

Om splijten van de planken bij het uitnemen te voorkomen, moet men op ruime afstand van het einde van de plank beginnen. De rand van de naastliggende plank moet tegen beschadiging worden beschermd met een blok hout of een stuk plaatstaal. Vervolgens kan met een koevoet de plank beetje bij beetje worden opgewipt, waarbij steeds van plaats wordt gewisseld. Als het einde van de plank los is, kan met ◄ Onderaanzicht van een zeventiendeeeuwse plank. De wig wordt op de balk gespijkerd. Door de plank over de wiggen te schuiven, wordt de plank ‘blind’ en zonder spijkeren aan de balken bevestigd. Met de pin (rechts op de foto) worden de planken onderling verbonden.

Vergunning en subsidie De houten vloer vormt een integraal onderdeel van het monument. Bij herstel is er meestal sprake van een wijziging van de vloer en moet er een vergunning worden aangevraagd.

Het repareren van houten vloeren wordt in beginsel aangemerkt als een subsidiabele werkzaamheid in het kader van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten.

10 Gevelisolatie aan de Isoleren aan de buitenzijde

Werkzaamheden: - Systeem 1: gevel schoonmaken, aanbrengen mineralewolplaten en hoekbeschermers, gewapend glasvlies als spanningverdelende laag, afwerken met een kunstharsgebonden sierpleister; - Systeem 2: gevel schoonmaken, aanbrengen platen van cellulair glas en hoekbeschermers, gewapend glasvlies als spanningverdelende laag, afwerken met een mineraalgebonden sierpleister; - Systeem 3: gevel schoonmaken, aanbrengen platen van geëxpandeerd polystyreenschuim en hoekbeschermers, gewapend glasvlies als spanningverdelende laag, afwerken met kunstharsgebonden sierpleister; - Systeem 4: gevel schoonmaken, aanbrengen platen van geëxtrudeerd polystyreenschuim en hoekbeschermers, gewapend glasvlies als spanningverdelende laag, afwerken met kunstharsgebonden sierpleister.

Isoleren aan de binnenzijde

Werkzaamheden: - Systeem 11: aanbrengen regelwerk, minerale wol- / glaswolplaten, dampremmende folie, gipsplaten, afwerking sauswerk; - Systeem 12: aanbrengen regelwerk, minerale wol- / glaswolplaten, dampremmende folie, gipsplaten, afwerking stucwerk; - Systeem 13: aanbrengen regelwerk, voorzetwand bestaande uit gipsplaat met minerale wol- /glaswolisolatie, afwerking sauswerk; - Systeem 14: aanbrengen regelwerk, voorzetwand bestaande uit gipsplaat met minerale wol- /glaswolisolatie, afwerking stucwerk; - Systeem 15: aanbrengen regelwerk, minerale wol- / glaswolisolatie, dampremmende folie, spaanplaten, afwerking sauswerk.

Spouwmuurisolatie

Werkzaamheden (bij een spouwdikte van 60 mm): - Systeem 21: gaten boren in de voegen van het buitenspouwblad, spouwvulling aanbrengen door middel van inblazen steenwol; - Systeem 22: gaten boren in de voegen van het buitenspouwblad, spouwvulling aanbrengen door middel van inblazen polyurethaanschuim; - Systeem 23: gaten boren in de voegen van het buitenspouwblad, spouwvulling aanbrengen door middel van inblazen polystyreenparels, gebonden; - Systeem 24: gaten boren in de voegen van het buitenspouwblad, spouwvulling aanbrengen door middel van inblazen glaswol;

buiten- of binnenzijde of in de spouw

12 Kerk krijgt nieuwe Kosten isoleren buitenzijde

Kosten isoleren binnenzijde

Kosten spouwmuur vullen

Kosten per m

Systeem

Kosten per m

Isolatiedikte in mm

Systeem

Midden

Noord

Oost

Zuid

West

Isolatiedikte in mm

Midden

Noord

Oost

Zuid

West

1

80 100 120 140

92,00 110,00 127,00 145,00

87,00 105,00 121,00 138,00

85,00 101,00 117,00 133,00

90,00 108,00 124,00 142,00

102,00 122,00 141,00 161,00

11

60 70 80 100

55,00 65,00 72,00 81,00

52,00 62,00 68,00 77,00

51,00 60,00 66,00 75,00

54,00 64,00 71,00 79,00

61,00 72,00 80,00 91,00

2

80 100 120 140

120,00 135,00 149,00 165,00

114,00 128,00 142,00 157,00

110,00 124,00 137,00 152,00

118,00 132,00 146,00 162,00

133,00 150,00 165,00 183,00

12

60 70 80 100

50,00 60,00 66,00 74,00

48,00 57,00 63,00 70,00

46,00 55,00 61,00 68,00

49,00 59,00 65,00 73,00

56,00 67,00 73,00 82,00

Systeem

Midden

Noord

Oost

21 22 23 24

21,00

20,00

20,50

24,50

25,00

23,60

25,50

29,50

20,00

19,00

18,20

19,50

23,00

21,50

20,50

19,57

21,00

24,50

functie als school

3

80 100 120 140

85,00 95,00 106,00 118,00

81,00 90,00 101,00 112,00

78,00 87,00 98,00 109,00

83,00 93,00 104,00 116,00

94,00 105,00 118,00 131,00

13

60 70 80 100

51,00 61,00 68,00 77,00

48,00 58,00 65,00 73,00

47,00 56,00 63,00 71,00

50,00 60,00 67,00 75,00

57,00 68,00 75,00 85,00

4

80 100 120 140

100,00 110,00 121,00 133,00

95,00 105,00 115,00 126,00

92,00 101,00 111,00 122,00

98,00 108,00 119,00 130,00

111,00 123,00 134,00 148,00

14

60 70 80 100

57,00 67,00 75,00 83,00

54,00 64,00 71,00 79,00

52,00 62,00 69,00 76,00

56,00 66,00 74,00 81,00

63,00 74,00 83,00 92,00

15

60 70 80 100

53,00 63,00 70,00 79,00

50,00 60,00 67,00 75,00

49,00 58,00 64,00 73,00

52,00 62,00 69,00 77,00

59,00 70,00 78,00 88,00

Kosten per m Zuid West

19,10

26,00

14 Herstel historische houten vloeren

nr. 3 | september 2011

9/09/11 11:38

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV.

17

FISCAAL & PERSONEEL

29

Hoe staat het met uw imago?

Binnen 30 seconden hebben mensen zich een eerste indruk van u gevormd. Met deze eerste indruk valt of staat het verloop van een gesprek.

U kunt nog zoveel kwaliteit te bieden hebben, als uw uitstraling negatief is kunt u in veel gevallen die opdracht wel vergeten. Toch zijn de meeste ondernemers zich niet bewust van het grote effect dat hun uitstraling heeft op wel of niet succesvol zakendoen.

bereiken? Pas daar je kleding op aan.’

Ook de kleuren spelen volgens Maresch een rol: ‘Zwart is bijvoorbeeld een veel voorkomende kleur, maar het oogt wel afstandelijk. Je mag best wat kleur gebruiken, maar kleuren die niet bij elkaar passen of teveel kleuren leiden de gesprekspartner af. In een creatief proces kan kleurrijke kleding echter weer goed werken, omdat je brein creatiever wordt door al die kleuren.’

Uiterlijke verzorging

‘Ook een goede uiterlijke verzorging is van belang voor een goede indruk bij een klant’, aldus Maresch. ‘Zorg dus voor een fatsoenlijk kapsel en hygiëne. Met ongewassen haar en een zweetgeur is het moeilijk zakendoen.’

Lichaamshouding

‘Van veel lichaamssignalen zijn mensen zich vaak niet bewust. Iemand die bijvoorbeeld met beide voeten op de grond en armen over elkaar op een stoel zit straalt onbedoeld de boodschap uit dat hij of zij de boodschap niet wil horen. Het is beter om dan de benen over elkaar te doen, iets achterover te leunen en iemand direct aan te kijken. Zorg dat je een gelijkwaardige gesprekspartner bent. Ga daarom ook nooit bij iemand op de tafel zitten om mee te kijken.’

Gedrag

‘Imago is gebaseerd op beeldvorming. Een onverzorgd uiterlijk kan succesvol zakendoen in de weg staan. Gevoel kan zelfs belangrijker zijn dan kwaliteit, maar in de westerse wereld zijn we gewend naar de prijs/kwaliteit verhouding te kijken’, vindt Jorine Maresch, imago consultant van YorinStyle. ‘Wanneer twee kandidaten voor een functie dezelfde cv hebben, dan wint toch degene die er het meest verzorgd uitziet. ‘Hij verzorgt zich goed, dus hij heeft ook aandacht voor zijn werk’, is dan de gedachte.’

Maresch was ondermeer bijna acht jaar werkzaam bij een woningcorporatie in diverse managementfuncties. ‘Het viel me toen al op dat er op de werkvloer vaak weinig aandacht is voor imago. Met name op plaatsen waar klanten komen is een representatief voorkomen belangrijk voor het imago van de totale organisatie. Ik herinner me iemand die altijd zijn schoenen uittrok en met zijn sokken achter zijn bureau zat. Als daar klanten langslopen geef je gewoon een verkeerd signaal af.’

Het is volgens Maresch van belang om letIedere organisatie zou volgens Maresch terlijk de juiste afstand tot de klant te bemoeten streven naar een verbinding tuswaren: ‘Soms komen mensen te dicht bij sen het bedrijfsimago en het persoonje. Dan komen ze in je persoonlijke ruimlijk imago van te. Die ruimte is haar medewervoor de mensen kers: ‘De medeuit jouw privéwerkers moesfeer. Voor ieten daarmee het dere ruimte om beeld, dat het beje heen past drijf via allereen andere relei vormen van latie. Je kunt je communicatie heel subtiel afwil uitdragen, wenden om zoveel mogede ongewenslijk ondersteute energie langs nen. Als klanten je heen te laten de medewergaan en ruimkers van een bete te creëren. drijf zien, dan Het is opvallend dat we in het zakelijke verkeer soms Houd dus altijd zouden ze onder weinig aandacht hebben voor ons imago, terwijl een gepaste afstand, de indruk moevoetbalclub juist sterk drijft op een goede uitstraling. geef elkaar de ten raken van de ruimte en bekwaliteiten van paal je afstand deze medewermet je handkers. Stel je eens voor dat de receptionisdruk en armlengte. Kijk daarbij iemand in te met onverzorgd haar en piercings door de ogen. Kom ook altijd je afspraken na. Dat haar wenkbrauwen achter de balie zit, dan lijkt een open deur, maar regelmatig zitkrijg je toch een heel verkeerd beeld van ten klanten te wachten omdat de gesprekseen bedrijf.’ partner te laat is. Dat geeft al direct een verkeerde signaal af. ’

Vijf aandachtspunten

Het imago van een ondernemer of zijn medewerkers wordt bepaald door vijf factoren:  kleding;  uiterlijke verzorging;  lichaamshouding;  gedrag;  communicatie.

Kleding

Jorine Maresch, imago consultant van YorinStyle: ‘Wanneer twee kandidaten voor een functie dezelfde cv hebben, dan wint toch degene die er het meest verzorgd uitziet.’

‘Verzorgde kleding is een belangrijk onderdeel van het imago dat je wilt uitstralen.

Binnen een bedrijf kun je denken aan eenheid in bedrijfskleding die medewerkers die in contact komen met klanten dragen.

Maar een zelfstandig ondernemer moet natuurlijk ook op zijn kleding letten’, vertelt Maresch. Daarnaast moet de kleding zijn afgestemd op de werkomgeving: ‘Een zzp’er in de bouw komt natuurlijk niet met een driedelig pak naar zijn opdrachtgever.

Maar als eigenaar van een groot bouwbedrijf kan dat wel gewenst zijn. Wees je bewust van waar je naartoe gaat. Wat wil je

Communicatie

‘Bereid je voor als je ergens naar toe gaat.

Vraag informatie op over de klant. Ga ook niet gelijk tutoyeren of iemand bij de voornaam noemen. En een goed gebruik van de Nederlandse taal is uiteraard ook een pre.

Wees trots op de organisatie waar je werkt en voel dat je dit ook naar anderen overbrengt. De klant merkt het zeker op als je met enthousiasme praat over “jouw” bedrijf. Dit kan binnen een zakelijke afspraak, maar ook op een privéfeestje. Wees bedacht wat je communiceert binnen de social media. Een verkeerd berichtje op Twitter kan meer kapotmaken dan jij wilt.’

Voetbalteam

De imago consultant maakt graag een vergelijking met een voetbalteam als het over het belang van een goed imago gaat: ‘Het is toch opvallend dat we in het zakelijke verkeer soms weinig aandacht hebben voor ons imago, terwijl we op zaterdag bij de amateurvoetbalclub allemaal bezig zijn om

Aan de slag met uw imago Wilt u ook aan de slag met uw imago? YorinStyle biedt de volgende mogelijkheden: Klant-en servicegericht werken Bent u benieuwd naar de mening van uw klant of collega naar het imago van uw bedrijf, afdeling of team? YorinStyle doet onderzoek naar uw imago en adviseert en coacht uw medewerkers in het verbeteren van klant- en servicegericht werken.

Stylingworkshops voor bedrijfskleding Bedrijfskleding saai? Dat hoeft niet. In deze workshop leert u hoe u kunt variëren binnen de kledingvoorschriften en toch uzelf kunt blijven.

Stylingworkshops ‘kleren maken de man/vrouw’ Met de juiste (zakelijke) kledingkeuzes voelt u zich altijd op uw gemak, in elke situatie.

Kleurworkshops ‘Durf te stralen’ Welke kleuren draagt u graag en welke flatteren u het meest? In deze workshop krijgt u antwoord op deze vragen.

Moeite met het plannen en nakomen van afspraken?

YorinStyle management support regelt uw projectafspraken en legt verbindingen tussen u en uw relaties.

Meer weten?

Kijk op www.yorinstyle.com

het imago van de club hoog te houden. Alle spelers hebben in veld hetzelfde tenue. En buiten het veld hebben ze hetzelfde trainingspak en ook nog dezelfde tas! Die eenheid mis ik vaak in het bedrijfsleven. Als je als team een imago hebt dat je altijd agressief bent staan je tegenspelers vanaf het begin al anders in het veld dan als je bekend bent als Fairplay spelers.’

Ook in het veld gelden strakke spelregels: ‘De spelers geven elkaar de hand en na afloop wordt er gefeliciteerd. De scheidsrechter en coach zien erop toe dat er in het veld geen gemene overtredingen worden begaan of dat er wordt gescholden. Natuurlijk weet ik dat het soms toch gebeurt, maar in grote lijnen wordt hier strak de hand aan gehouden. Op het werk mis ik die eenheid vaak.’

Inmiddels hebben ondermeer de managers van bouwbedrijf Heijmans ook al Jorine Maresch over de vloer gehad om zich te laten adviseren over kleding, kleuren, houding en gedrag. Een volledig advies over zakelijke etiquette. Nog even en alle spelers in de bouwsector hebben het imago van een winnend voetbalteam!

FISCAAL & PERSONEEL

31

Bedrijfsopvolging terugdraaien?

Aanmerkelijk belang

Niet zelden vindt de bedrijfsopvolging in het MKB binnen de familie plaats. Veel ouders hopen dat hun kinderen de onderneming willen voortzetten. Soms tegen beter weten in, maar daar gaat dit artikel niet over. Waar het wel over gaat is een betrekkelijk nieuw fiscaal fenomeen: het gedeeltelijk terugdraaien van de bedrijfsopvolging om bij overlijden van de ouders enorme fiscale voordelen te behalen. Afhankelijk van de BV-structuur kan namelijk een forse besparing van erfbelasting worden gerealiseerd.

Tekst: Mr. Frank Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs fkerkhof@alfa-accountants.nl

In de Successiewet is een belangrijke vrijstelling opgenomen voor het schen-

de van de onderneming, niet toe. Essentieel is dus de vraag wat wel en wat niet tot het ondernemingsvermogen van de BV behoort. Met name bij een bedrijfspand, dat toch meestal een forse waarde vertegenwoordigd, is het belang groot.

Voorbeeld

Voor de beantwoording van de vraag of een bedrijfspand behoort tot het beleggingsvermogen dan wel het ondernemingsvermogen is van doorslaggevend belang aan wie het wordt verhuurd. Als dit een willekeurige derde is (zoals in voorgaand voorbeeld Bouw BV), wordt het bedrijfspand gezien als beleggingsvermogen. Maar als de verhuurder 5 procent of meer van de aandelen bezit in de huurder (en de huurder een onderneming exploiteert) ligt dit anders. Dan behoort het bedrijfspand volledig tot het ondernemingsvermogen.

Herstructureren

Het voordeel van de bedrijfsopvolgingsfaciliteit kan groot zijn. Zelfs zo groot dat een herstructurering overwogen moet worden.

In feite kan dit betekenen dat de bedrijfsopvolging gedeeltelijk, maar voor minstens 5 procent, moet worden teruggedraaid. In de praktijk wordt dit al veel toegepast.

Tot slot

Uiteraard zijn er verschillende, al dan niet zeer technische, nadere voorwaarden. Ook het testament speelt hierbij een rol. Anders gezegd: het is maatwerk. Begeleiding door een deskundige fiscalist is dus noodzakelijk.

Vader heeft enkele jaren geleden via zijn holding de aandelen Bouw BV overgedragen aan een besloten vennootschap van zijn zoon, Holding Zoon BV. Het bedrijfspand is eigendom gebleven van Holding Vader BV en wordt verhuurd aan Holding Zoon BV. De ondernemingsstructuur is dus als volgt: Het bedrijfspand van Holding Vader BV wordt gezien als beleggingsvermogen. Holding Vader BV exploiteert geen onderneming, waardoor de aantrekkelijke bedrijfsopvolgingsfaciliteit niet van toepassing is.

ken en vererven van aandelen in een BV: de ‘bedrijfsopvolgingsfaciliteit’. Tot een waarde van € 1.006.000 is de verkrijging van de aandelen volledig (dus 100 procent) vrijgesteld van schenk- en erfbelasting. Indien en voor zover de waarde van de aandelen hoger is dan dat bedrag, geldt een vrijstelling van 83 procent. Van belang is wel dat die BV een onderneming exploiteert en dat de bedrijfsopvolgingsfaciliteit slechts geldt voor ondernemingsvermogen.

Alleen ondernemingsvermogen

De bedrijfsopvolgingsfaciliteit geldt, zoals gezegd, alleen voor het vermogen dat behoort tot het bedrijf ofwel het ondernemingsvermogen. Beleggingsvermogen in een BV behoort daar, behoudens een tegemoetkoming van 5 procent van de waar-

Volg ons op:

@bouwtotaal www.bouwtotaal-online.nl

Voorbeeld Dezelfde casus als hiervoor, maar nu heeft Holding Vader BV een belang van 5 procent in Bouw BV behouden. De ondernemingsstructuur is dus als volgt: Holding Vader BV exploiteert nu wel een onderneming. Het bedrijfspand van Holding Vader BV wordt gezien als ondernemingsvermogen. De aandelen Holding Vader BV komen in aanmerking voor de bijzonder aantrekkelijke bedrijfsopvolgingsfaciliteit.

(Advertentie)

 de perfecte oplossing  tevens leveren wij voor nieuwbouw en lichtstraten, isopanelen, renovatie! afwerkprofielen en  in diverse kwaliteiten accessoires van o.a. Corus Colorcoat,  alles klantspecifiek en Tata Steel en Ruukki met snelle levertijden!

tel. (0166) 66 70 15, fax (0166) 66 70 16 www.dutchprofiles.nl / e-mail: info@dutchprofiles.nl

Toch levenslopen?

Het kan raar lopen. Al jarenlang wordt ons vanuit Den Haag opgedrongen dat wij langer moeten doorwerken. En, voor zover ik dat kan beoordelen, terecht. Ons degelijke pensioenstelsel moet toch behouden en dus betaalbaar blijven. De recente geschiedenis in Griekenland toont duidelijk aan wat er gebeurt als wij de soliditeit op de lange termijn niet nastreven. Het ‘pensioenakkoord’ dat minister Kamp heeft afgesloten is daarom voor het kabinetsbeleid van enorm belang.

In dit licht is het ook te begrijpen dat het kabinet de levensloopregeling met ingang van 2012 wil beëindigen. Het doel van deze regeling, het sparen voor een ‘sabbatical’ was nobel, maar niet echt reëel. Er zijn maar weinig werknemers in staat geweest de werkgever te overtuigen van het nut en de haalbaarheid van ‘een jaartje geestelijk bijtanken’ om daarna weer fris bij diezelfde werkgever door te werken. In de praktijk wordt de levensloopregeling daarom vooral gebruikt om fiscaal gunstig te sparen voor een quasi ‘pre pensioen’. Kort gezegd: de levensloopregeling maakt het mogelijk om juist korter door te werken. Dit staat haaks op het beleid van minister Kamp.

Dat de levensloopregeling moet verdwijnen is dus te begrijpen. Maar hoe merkwaardig is het dan dat de overgangsregeling recent enorm is uitgebreid? Oorspronkelijk bleven de huidige levensloopregels slechts van toepassing voor een beperkte groep werknemers, namelijk voor hen die voor 1 januari 2013 de leeftijd van 58 jaar of ouder hebben bereikt. Tijdens de onderhandelingen over het pensioenakkoord is dit echter ingrijpend veranderd. In het gewijzigde wetsvoorstel blijven de huidige regels van toepassing voor iedere werknemer die aan het einde van 2011 een levensloopspaarsaldo heeft van € 3.000 of meer.

Hiermee wordt de deur naar het fiscaal gunstig sparen voor een ‘pre pensioen’ wel heel erg open gezet. Voor veel werknemers wordt het nu kiezen: nog één keer sparen in de aantrekkelijke spaarloonregeling of toch maar ‘levenslopen’ om onder de overgangsregeling te vallen? Voor veel DGA’s is de keuze eenvoudiger. Zij kunnen meestal niet deelnemen aan de spaarloonregeling. Daarnaast zijn zij vrijwel altijd in staat om in 2011 nog snel met één jaardotatie in de levensloopregeling (maximaal 12 procent van het loon) een spaarsaldo op te bouwen van € 3.000 of meer.

Het kan dus, zoals gezegd, raar lopen.

Het is belangrijk kabinetsbeleid dat iedereen langer moet doorwerken. Tegelijkertijd kunnen werknemers, op basis van de overgangsregeling, fiscaal gunstig blijven sparen in de levensloopregeling. Op deze manier kan zelfs een spaarpot worden opgebouwd van maximaal 210 procent van het loon.

Ruim voldoende dus voor een aardig ‘pre pensioen’. Er is in 2011 dus (weer) wat te kiezen voor de DGA: wel of niet levenslopen?

Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

TECHNIEK

Voorbereiden betonstorten

Betonkwaliteit maak je met elkaar Meer informatie? www.gietbouwcentrum.nl Gietbouwinfolijn: 0800 – 0225211

32

TECHNIEK

33

Stalen liggers maken licht werk Makkelijk op maat

Sinds 1 juli is het gedaan met het gehannes en gesjouw van zware betonnen balken om vloeren te leggen in bestaande woningen. Ter vervanging van verrotte of slechte houten vloeren heeft VBI uit Huissen de PS-renovatievloer op de markt gebracht. Die bestaat uit stalen liggers en vulelementen van EPS, gemakkelijk te tillen en ook handig te leggen op moeilijk bereikbare plaatsen. Het Arbovriendelijke vloersysteem maakt meer meters met minder manuren mogelijk.

De nieuwe vloeren zijn al toegepast in meerdere woningen ter vervanging van houten vloeren. Zoals in Castricum en in de Oude Zeevaartschool in Den Helder. De bouwvakkers reageren enthousiast. Hijs-

kranen zijn niet meer nodig. In een dagdeel ligt een vloer erin en kan het storten van de druklaag en de gewapende afwerklaag beginnen. Klusser Pierre Vermolen, die samen met bevriende klusbedrijf Dewi uit

Castricum zijn huis uit 1960 aan de Rooseveltlaan renoveert, staat verbaasd hoe licht de vloer is en hoe snel hij die kan aanbrengen. ‘Normaal was dit sjouwwerk voor vier man’, zegt Vermolen.

De verzinkte stalen liggers wegen maar 6,5 kilo per strekkende meter. Dat is ongeveer een vijfde van het gewicht van betonnen balken. De liggers zijn verkrijgbaar in vier standaardformaten en ze zijn makkelijk te verkleinen met een haakse slijper. De vulblokken van polystyreen hebben een standaardlengte van 1,20 meter en zijn ook makkelijk op maat te maken. Er zijn minder liggers nodig omdat ze een h.o.h.-afstand van 90 centimeter hebben, in plaats van de gebruikelijke 63 centimeter.

De PS-renovatievloer is bij uitstek geschikt voor plaatsing in woningen en kleinere uitbouwen, maar kan ook toegepast worden in grote renovatieprojecten. De vloer is direct goed geïsoleerd, met een Rc-waarde tussen de 4,3 en 5,0 m2K/W en kan worden geplaatst in combinatie met vloerverwarming.

De verkoop verloopt via de bouwmaterialenhandel. Op www.vbi.nl vindt u het actuele overzicht van handelaren die de PS-renovatievloer op voorraad hebben.

Technische specificaties

 Liggergewicht slechts 6,5 kg/m1  Standaard liggerlengtes in 4 maten: 3,00 – 3,60 – 4,20 – 5,00 meter  EPS-vulelementen h.o.h. 90 cm  Lengte vulelement 1,20 meter  Isolatiewaarden: Rc = 4,3 m².K/W (wit EPS) en Rc = 5,0 m².K/W (grijs EPS)  Vulbeton: 70 liter/m²  Liggers en vulelementen makkelijk op maat te maken Belangrijk: deze vloer altijd toepassen volgens het verwerkingsvoorschrift van VBI!

A ANBIEDING

Mountain Jack Wind, waterdicht en ademend

Actieprijs set Jack + Broek:

€ 99,95

Dealers: Almelo - Holland bedrijfskleding

Bedrijvenpark Twente 411, www.hollandbedrijfskleding.nl

Amsterdam – Hijman B.V. De Flinesstraat 26, www.hijman.nl

Deventer – Total Safety Center Staverenstraat 11, www.totalsafetycenter.nl

Doornspijk – Firma L. van den Hardenberg Zuiderzeestraatweg-west 105, www.hardenberg-doornspijk.nl

Ede – Handelsonderneming Van Huigenbos

Tweekleurige werkbroek Stancord+ & Comfort

Lorentzstraat 4 – 6, www.handelsonderneminghuigenbos.nl

Elspeet – Confix Workwear Staverdenseweg 73, www.confix.nl

Genemuiden – Bouw Waar Lus 8, www.bouwwaar.nl FE-TEX MEMBRANE

Harderwijk – Klaassen Handelsonderneming B.V.

WATER

Nobelstraat 21, www.klaassenbvharderwijk.nl

BREATHING LINING WIND

MEMBRANE

Kesteren – Profistep

OUTER MATERIAL

Industrieweg 2b, www.profistep.nl

Kootwijkerbroek – Van Roekel Reclame De Spil 10, www.vanroekelreklame.nl

Krimpen a/d IJssel – Harvest Promogifts Van Utrechtweg 65, www.harvest-promogifts.nl

Blackberry winterjack

Leiden – Timmerman Beroeps Kleding Haarlemmerstraat 203-205, www.tbkleiden.nl

Lelystad – Bedrijfs Kleding Flevoland Werfweg 60, www.bkf-flevoland.nl

Reduzum – Coos Kuindersma

Actieprijs set Jack + Broek:

€ 74,95

Op’e IIsbaan 5, www.cooskuindersma.nl

Staphorst – Texas Store Westerparallelweg 24, www.texasstore.nl

Waspik – Liro Scharlo 13, www.liro-waspik.nl

Zaandam – Nomag Zaandam Ronde Tocht 5, www.nomag.nl

Zuidbroek – RSP Zuidbroek Beneluxweg 42, www.rspzuidbroek.nl

PowerWorkwear.nl

Voor meer info bel: 0348-750370.

Of scan de barcode

<

Deze actie is geldig van 19 november t/m 15 december 2011.

Prijzen zijn netto en exclusief BTW.

NOE top 70 ®

woningbouwbekisting

Van alle markten thuis De woningbouw, de procesindustrie, kantoren, de scheepsbouw, de agrarische sector in alle soorten en maten, stadions… waar het gaat om de zakelijke markt is Pluimers Isolatie van alle markten thuis. En hebben wij in al die markten onze sporen meer dan verdiend. In Nederland maar zeker ook daarbuiten.

Wat wij op die zakelijke markt allemaal doen? Wat niet is een betere vraag. Spouwmuurisolatie, gevelisolatie, vloerisolatie (boven- en onderzijde), dakisolatie (boven- en binnenzijde)... noem maar op. Al dan niet afgewerkt met een coating.

Dat alles uiteraard altijd op basis van gedegen onderzoek en een daaruit voortvloeiend minstens zo gedegen en helemaal op elke specifieke situatie toegesneden isolatieadvies. Zodat u verzekerd bent van de isolatie die letterlijk en figuurlijk in alles is toegesneden op uw wensen, behoeften en omstandigheden.

www.pluimers.NL

TeL.: 0548 - 51 62 25

De NOEtop 70 woningbouwbekisting die afgestemd is op de Nederlandse markt.

Geen zichtbare centeringen, een minimale voormontagetijd en uitgevoerd met alle noodzakelijke veiligheidsvoorzieningen.

NOE-Bekistingtechniek b.v.

Vlietskade 1009, 4240 CA Arkel Tel. (0183) 56 98 88, Fax (0183) 56 33 17 info@noe.nl, www.noe.nl

BOUWGEBREKEN

35

Lekkage vanuit het dak Een familie koopt in de jaren tachtig van de vorige eeuw een woning in een nieuwbouwproject. Enkele jaren na de oplevering van de woning wordt de eerste lekkage waargenomen. Deze toont zich op het plafond van de woonkamer in aansluiting met de achtergevel. Door de tijd heen zijn de goten vervangen en recentelijk is de pannenbedekking op de woonkameruitbouw vernieuwd. Na vele aanpassingen, herstellingen en vernieuwingen op het dak en aan de goten blijkt de lekkage niet verholpen. De bewoners hebben nu genoeg van de steeds terugkerende lekkage en hebben aan het Bureau voor Bouwpathologie BB de opdracht gegeven de oorzaak van de lekkage te vinden en met een oplossing te komen.

Tekst: Jos van Leeuwen Bureau voor Bouwpathologie BB www.bouwpathologie.nl

De lekkage doet zich voor aan de binnenzijde van de achtergevel. Het vocht is inmiddels zichtbaar van de zolderkamer op de tweede verdieping, aan de binnenzijde van de achtergevel op de eerste verdieping en in het schuin aflopende plafond van de uitbouw van de woonkamer op de begane grond. Door de jaren heen zijn er al meerdere ‘vakmensen’ geweest die volgens zeggen het probleem zouden gaan verhelpen.

Enkele jaren geleden is er een veel belovende aanpassing uitgevoerd in de vorm van het aanbrengen van een dakfolie. Dit was zoveel belovend dat vervolgens het beschadigde stucplafond in de woonkamer is vernieuwd. Echter, de lekkage bleek bij de eer-

Foto 6. Dakfolie op de uitbouw.

Foto 3. Lekkage tweede verdieping.

Foto 1. Lekkage woonkamer.

durige lekkages (foto 01) in de vorm van roestende hoeknaalden in de stucplafond en lichte houtrot aantastingen in het houten schroten plafond. De binnenzijde van de achtergevel op de eerste verdieping toont leksporen langs de gevelkozijnen (foto 02). Op de zolderverdieping toont de ach-

Foto 4. Naderhand aangebrachte dakfolie.

Foto 5. Dakfolie in aansluiting met de goot.

Foto 2. Lekkage eerste verdieping.

ste de beste regenbui weer terug te keren.

De lekkage openbaart zich enige tijd na een langdurige regenbui of direct tijdens een regenbui met veel wind.

Ontwerp

Het dak van de woning is een lessenaarsdak met een hellingshoek van ± 20º. Ook het lessenaarsdak van de uitbouw van de woonkamer heeft dezelfde hellingshoek. De dakvlakken zijn gedekt met betonnen sneldekpannen. Het dak van de

zolderkamer is afgetimmerd met houten vellingdelen, het dak van de uitbouw van de woonkamer is afgetimmerd met houten kraaldelen. De achtergevel bestaat uit houtskeletbouw, afgewerkt met rabatdelen.

Onderzoek

Na een gesprek met de bewoners begint de bouwpatholoog het onderzoek met een rondgang door de woning. De plafonds van de woonkamer tonen de sporen van lang-

tergevel leksporen en losgekomen behang.

Na de binnenopname volgt dan de buitenopname. Doordat de dakhelling ± 20º is, is het niet te voorkomen dat er (regen)water tussen de dakpannen doorslaat. Om lekkageproblemen te voorkomen moet er bij deze hellingshoek een waterkerende/ dampdoorlatende dakfolie op het dak aangebracht worden. Wanneer de bouwpatholoog op het hoge dak, enkele dakpannen weghaalt blijkt er een folie onder de dakpannen aangebracht te zijn (foto 03). Duidelijk is te zien dat de folie naderhand is aangebracht. Deze folie is bij de bewoners bekent: ‘met het aanbrengen van deze folie zou het probleem verholpen moeten zijn’.

De folie is over de panlatten gelegd en daardoor zeer lekkagegevoelig. Boven elke panlat vormt zich namelijk een gootje en plasjes met water. Daarnaast is de folie zeer slordig aangebracht. Het ligt los op het

dak. De folie is onder de gootstukken van de dakvensters gefrommeld en zorgt op die manier ook weer voor inwatering (foto 04). Onder de folie ligt een steenwol isolatieplaat die door de constante en langdurige inwatering erg nat is geworden. Ook bij de goot is de folie zo aangebracht en afgewerkt dat inwatering niet te vermijden is.

Hierdoor is de onderzijde van het dak erg nat geworden (foto 05).

Lekwater kan gemakkelijk vanaf het dak, via de houtskeletwanden naar beneden afstromen en voor natte wanden en plafonds zorgen. Het dak van de uitbouw van de woonkamer is recentelijk onder handen genomen. De isolatie, de dakfolie, de panlatten en de dakpannen zijn vernieuwd. De dakopbouw is juist maar toch geeft het dak bij de bakgoot nog steeds lekkage. Wanneer de bouwpatholoog enkele dakpannen verwijderd blijkt al snel wat het probleem veroorzaakt. De goot is bevestigd op een strook multiplex onder de dakfolie. Deze aansluiting vormt weer een gootje waar water in kan blijven staan. Ook ligt de dakfolie onder de strook ‘voetlood’ in plaats van eroverheen (foto 06). Deze aansluiting staat garant voor inwatering.

Omdat het lekwater jaren lang door de achtergevel is afgestroomd is de bouwpatholoog benieuwd hoe de staat van het houtskelet nu is. Het is niet uitgesloten dat er plaatselijk zwamvorming of houtrot is ontstaan. Na het gedeeltelijk loshalen van enkele rabatdelen, voert de bouwpatholoog een ‘kijk-operatie’ met een endoscoop uit.

Hierbij wordt vastgesteld dat er duidelijk leksporen en enkele houtrot aantastingen zichtbaar zijn, maar dat er geen acuut herstel vereist is.

Oplossing

De oplossing ligt voor een gedeelte al op het dak van de uitbouw van de woonkamer. Wanneer de strook multiplex ter bevestiging van de gootconstructie verdiept wordt aangebracht en de dakfolie over het ‘voetlood’ komt te liggen, is dat dak met zekerheid waterdicht te verklaren.

Voor het hoge dak komt er wel wat meer werk bij kijken. In principe moet dit dak precies hetzelfde gemaakt worden als het dak van de aanbouw; namelijk de isolatie, de dakfolie, de panlatten en de dakpannen vernieuwen. Maar omdat pas na het verwijderen van de natte isolatieplaten een goede beoordeling van de dakplaten en constructie balken gedaan kan worden, moet er rekening worden gehouden met het feit dat ook de dakplaten en mogelijk enkele constructiebalken vervangen moeten worden. Bij het in de toekomst vernieuwen van de rabatdelen moet het herstel aan de houtskelet geveldelen niet vergeten worden.

PRODUCTNIEUWS

Invalcirkelzaag voor exacte zaagsnedes Vakmensen die exacte snedes willen uitvoeren, kunnen nu een beroep doen op de invalcirkelzaag GKT 55 GCE Professional van Bosch. Hoge nauwkeurigheid bereikt het toestel door zijn invalfunctie met op de millimeter precieze instelling van zaagdiepte en zaaghoek en zijn ‘Top Precision Best for Wood’-zaagblad met 48 tanden.

De invalcirkelzaag GKT 55 GCE Professional is verkrijgbaar in een doos, inclusief zaagblad ‘Top Precision Best for Wood’ voor 359,95 euro.

Een tweede optie is in de L-BOXX met gelijke leveringsomvang voor 399,95 euro. Tot slot is een L-BOXX leverbaar met dezelfde leveringsomvang plus FSN 1600 Professional voor 449,95 euro. De prijzen zijn exclusief BTW.

De invalcirkelzaag is voor het gebruik met geleiderails geoptimaliseerd: de robuuste voetplaat van magnesium persgietwerk is met twee gefreesde groeven uitgerust die de invalcirkelzaag met het Bosch-geleiderailsysteem FSN Professional of railsystemen van andere aanbieders compatibel maken. Op deze manier wordt het op maat zagen van plaatmateriaal, het pas zagen van deurpanelen of uitsparingen in keukenbladen eenvoudig, snel en precies uitgevoerd.

Het toestel beschikt over een motor van 1400 watt met Constant-Electronic. Deze zorgt voor een gelijkblijvend toerental onder last en hierdoor een gelijkmatige progressie. Het toerental is instelbaar en kan aan verschillende materialen, zoals hout, acrylglas of aluminium aangepast worden.

Zo levert de GKT 55 GCE Professional niet alleen voor meubelmakers en andere houtverwerkende ambachten goede diensten, maar ook voor droog-, winkel en beursbouwers. De maximale zaagdiepte bedraagt 57 millimeter, de maximale zaagbladhelling 47 graden.

De invalcirkelzaag is voor het werken in binnenruimtes bijzonder comfortabel en aangenaam door een geluidsverminderend zaagblad en een efficiënte stofafzuiging. Daarnaast kan de invalcirkelzaag door softgrip en extra handgreep veilig en gecontroleerd bediend worden.

Robert Bosch B.V., Breda, (076) 579 54 54, www.bosch-professional.nl

36

Vloeibare plug Speciaal voor het bevestigen van voorwerpen als handdoekhouders, spiegels, lampen, douchestangen en brievenbussen aan beton, metselwerk van volle en holle stenen, cellenbeton, plaatmaterialen en kalkzandsteen lanceert Würth Nederland B.V. het tweecomponenten polyurethaan injectiesysteem WIT-FIX. Behalve dat deze vloeibare plug te gebruiken is voor het verankeren van lichte bouwdelen, is dit systeem ook geschikt voor het repareren en uitvullen van uitgebroken of te groot geboorde boorgaten of als reparatiemassa voor alle houten materialen.

Het injectiesysteem bestaat uit een koker met tweecomponenten, twee mengbuisjes en twee zeefhulzen (10x45). De zeefhulzen zijn voor gebruik in uitgebroken, holle stenen en plaatmaterialen. Doordat WIT-FIX

Trap met zwevend bordes Als ontwikkelaar van designtrappen merkt EeStairs dat een vroegtijdige samenwerking met bouwbedrijven een succesvol resultaat oplevert. Dit jaar werkte het bedrijf onder andere samen met BAM gebouwservices uit Amsterdam. Deze samenwerking resulteerde in een serie trappen bij het kantoor van The Royal Bank of Scotland aan de Zuidas in Amsterdam. De trappen in het kantoor van RBS onderscheiden zich door een zwevend tussenbordes.

Het ontwerp is gemaakt door Heyligers Design + Projects uit Amsterdam. Marco Wijers, Sales Manager bij EeStairs: ‘Een centrale trapboom van 20 centimeter breed ondersteunt de bamboetreden van de Uvormige steektrap. Deze trapboom is zo sterk dat verdere ondersteuning van het tussenbordes niet nodig is. De balusterloze balustrade van glas wordt aan de onderzijde geklemd in de trap. Bovenop het glas is een RVS leuning geplaatst.’

De trappen ontwikkelaar ziet de toekomst met vertrouwen tegemoet. De werkzaamheden zijn onlangs onderverdeeld in drie verschillende samenwerkingsvormen: ‘Custom Design by EeStairs’, ‘Standard Designs by EeStairs’ en ‘Engineered by

EeStairs’. De samenwerking met bouwbed r ijven is een treffend voorbeeld van de derde categorie.

Hierbij voert het bedrijf het ontwerp uit, geeft advies, en zorgt voor de plaatsing van de trap. Precies zoals de aannemer het in gedachte heeft.

EeStairs Nederland bv, Barneveld, (0342) 40 57 00, www.eestairs.com

Stofafscheider voor het zwaardere werk Dat wordt stofvrij werken met de nieuwe mobiele stofafscheiders van Dustcontrol. All In Techniek BV introduceert namelijk de DC 2900 serie. Het Zweedse merk heeft de bestaande DC 2800 serie gemodificeerd en een facelift gegeven. De nieuwe serie biedt nog meer werkcomfort en veiligheid. Deze stofafscheiders beschikken over een krachtige 1400 Watt motor en zijn geschikt voor zwaardere ontstoffingstoepassingen, zoals directe stofafzuiging van bouwgereedschappen.

De nieuwe stofafscheiders hebben handige hengsels aan de cycloon voor nog sneller en comfortabeler wisselen van de stofzak. Ze hebben verder een zwaardere uitvoering bevestigingshaken voor de motor en de binnen kant cycloon is nu nog gladder voor een betere cycloonwerking. Een extra optie is Autostart. De nieuwe serie is verkrijgbaar in de volgende uitvoeringen:

 DC 2900a, voorzien van een grote robuuste stalen opvangton.  DC 2900c, voorzien van een makkelijk vervangbare kunststof zak.

 DC 2900ex, een explosie-beveiligde uitvoering voor Atex zone 22.

Gebruik van deze stofafscheiders leidt tot gegarandeerde goedkeuring bij arbeidsinspectie op de werkvloer. Het frame is tot slot rechter en stabieler, waardoor het apparaat nog makkelijker en flexibeler is bij het verplaatsen.

All In Techniek BV, Nunspeet, (0341) 25 07 26, www.allintechniek.nl

licht expanderende eigenschappen heeft, wordt een optimale verbinding in de genoemde verankeringsondergronden gegarandeerd zonder dat er spanning ontstaat in het materiaal (lees: spreiddrukvrije bevestiging).

Kenmerkend voor bovengenoemd systeem is de snelle uitharding en dus geringe wachttijd (slechts 3 tot 5 minuten bij kamertemperatuur). Met andere woorden: direct na uitharding kunnen de schroeven worden ingedraaid. Interessant te melden is verder dat het materiaal overschilderbaar en schuurbaar is. De ideale verwerkingstemperatuur is +20°C en minimaal +10°C. De omgevingstemperatuur na uitharding kan uiteenlopen van -10° tot + 40° C. WIT-FIX is maximaal twaalf maanden houdbaar, indien de koker wordt opgeslagen bij de juiste opslagtemperatuur van +10 tot +30° C. Het systeem wordt als set geleverd in een blister-verpakking.

Würth Nederland B.V., ’s-Hertogenbosch, (073) 629 15 55, www.wurth.nl

Zolderisolatie met Cradle to CradleCM isolatiekern Onder de naam SlimFix® DecoBio introduceert IsoBouw een nieuwe variant van de zolderisolatie SlimFix® Deco. Het isolatiemateriaal bestaat uit het Cradle to CradleCM gecertificeerde BioFoam®. Dit materiaal heeft dezelfde goede eigenschappen als EPS. Het grote verschil is dat het van plantaardig materiaal gemaakte BioFoam® volledig biologisch is.

BioFoam® is bekroond met de Nederlandse Bouwprijs 2011. Na-isoleren met SlimFix® DecoBio levert de beste garantie voor een aanzienlijke energiebesparing en is de meest duurzame en milieuverantwoorde zolderisolatie. Dit product kent verder hoge isolatiewaarden en een luchtdichte

aansluiting zonder koudebruggen. Het heeft volgens de makers ook de laagste CO2-uitstoot door energiebesparing en de laagste CO2-uitstoot bij de productie. Dubbele milieuwinst dus. Deze isolatie is tot slot het snelst verwerkbaar.

Het wordt geïnstalleerd in slechts drie eenvoudige handelingen.

IsoBouw Systems BV, Someren, (0493) 49 81 11, www.isobouw.nl/SlimFixDeco

PRODUCTNIEUWS

RVS deurbeslag voor ieder project ASSA ABLOY Nederland introduceert een nieuwe lijn RVS deurbeslag: de LIPS 8000-serie. Het ruime assortiment deurbeslag biedt oplossingen voor ieder project en combineert design met kwaliteit, veiligheid en flexibiliteit.

De nieuwe 8000-serie omvat inbraakwerend en binnendeurbeslag met knoppen en krukken in tal van uitvoeringen. Standaard is het beslag vastdraaibaar. Optioneel kan het beslag worden voorzien van een krukgeveerde constructie. De grepen, briefplaten en deurstoppers uit de serie hebben hetzelfde design zodat het gebouw verzekerd is van een uniforme uitstraling.

Alle krukschilden en rozetten zijn getest volgens de Europese norm NEN-EN 1906. Daarnaast zijn de inbraakwerende cilinderrozetten, breed- én smalschilden SKG***® gecertificeerd en voorziet het assortiment in twee krukmodellen als nooddeurbeslag (NEN-EN 179). Zo biedt LIPS niet alleen inbraakveiligheid, maar ook vluchtveiligheid.

Aangezien de productie plaatsvindt in Nederland kan er goed worden ingespeeld op specifieke wensen binnen een project. Ook kerntrekbeveiliging en antibacterieel beslag behoren tot de mogelijkheden.

App als deurbeslagconfigurator

Voor de deurbeslaglijn van de LIPS RVS 8000-serie is een app ontwikkeld om architecten, adviseurs en opdrachtgevers optimaal te ondersteunen bij de keuze voor het juiste deurbeslag. De deurbeslag app helpt de gebruiker, door het beantwoorden van een aantal vragen, bij het selecteren van het gewenste deurbeslag. Op basis van wensen en specificaties worden product- en bestelgegevens van het desbetreffende product gegenereerd. Deze gegevens kunnen direct worden bekeken, worden toegevoegd aan een project of worden door gestuurd naar een e-mailadres. Zo heeft men snel en eenvoudig de juiste gegevens voor handen.

De LIPS app is geschikt voor iPhone, iPad en Android smartphones. Via de QR-code of op www.assaabloy.nl kunt u deze handige app downloaden.

ASSA ABLOY Nederland B.V. , Raamsdonksveer, (088) 639 46 00, www.assaabloy.nl

37

Schuurrevolutie voor de schilder Professionele schilders weten hoe belangrijk goed schuurwerk is voor een mooi eindresultaat. Goede schuurmaterialen zijn daarbij onmisbaar. Voor het betere schuurwerk is Norton Rotolofoam de uitkomst. Het geheim is de combinatie van de Norton A275 schuurkorrel en de speciale zachte foam backing.

Norton hanteert de perfecte combinatie tussen een stevige schuurkorrel en een zachte backing, wat ervoor zorgt dat de Rotolofoam maar liefst drie keer langer meegaat dan een schuurspons of matje. De grote flexibiliteit zorgt voor een uitstekend resultaat op moeilijk bereikbare schuuroppervlaktes waar schilders mee te maken hebben, zoals randen, hoeken en profielen bij kozijnen, trappen en deuren.

Het hoogwaardige schuurpapier heeft zich bewezen in de veeleisende autoschadeherstel-, jachtbouwen houtverwerkende branches en is nu ook beschikbaar voor de professionele schilder.

Het schuurpapier heeft een premium aluminium oxide schuurkorrel voor een zeer goed schuurresultaat en is voorzien van een speciale anti-vollooplaag, waardoor de standtijd zeer hoog is. Het schuurpapier is verder zeer flexibel: het vormt zich perfect naar het schuuroppervlak waardoor onnodig verwijderen van de laagdikte wordt voorkomen. Het gebruik van dit product

voorkomt ook krassen in het schuurbeeld, waardoor een 'strakke' finish wordt verkregen. De schuurlaag scheurt niet bij dubbelvouwen en is geschikt voor zowel droog- als natschuren.

Het is tot slot een voordelig alternatief voor losse schuurmatjes.

Dispenserdoos

De Norton Rotolofoam is verkrijgbaar in een handige dispenserdoos, ideaal voor elke werkplek en bus, met daarin 180 voorgeperforeerde handvellen (115 x 140mm) in de korrel P120 t/m P1500. Op de voorzijde van de doos staat duidelijk de korrelgrofte weergegeven, zodat altijd de juiste korrel voor de juiste schuurtoepassing wordt gebruikt.

Wiltec B.V., Uden, (0413) 24 44 44, www.wiltec.nl

Dakrandbeveiliging voor hellende en platte daken De Altrex Modulaire Triangelbrug (MTB) kan nu ook als dakrandbeveiliging voor hellende en platte daken worden gebruikt. De combinatie van werkbrug en tegelijkertijd dakrandbeveiliging is hierbij bijzonder. Arbouw heeft dit hulpmiddel inmiddels gekwalificeerd als ‘Arbovriendelijk hulpmiddel’.

Voor deze toepassing zijn vernieuwde staanders en leuningframes met valbeveiligingsnetten verkrijgbaar. De Modulaire Triangelbrug, uitgevoerd met dakrandbeveiliging, voldoet aan de EN 13374 en is goedgekeurd door het gerenommeerde onafhankelijke Zwitserse keuringsinstituut SUVA. De dakrandbeveiliging is geschikt voor hellende en platte daken in de hellingshoekklassen A, B en C. De nieuwe toepassing is ideaal voor veilig werken op een hellend dak, zoals dakbedekking, zonnepanelen en dakkapellen aanbrengen en onderhouden. Daarnaast is de dakrandbeveiliging ook geschikt voor werken aan en op platte daken, waarbij de dakrand vrij blijft.

Volg ons op:

@bouwtotaal

www.bouwtotaal-online.nl

De introductie van de Modulaire Triangelbrug vond plaats op 26 oktober in Gorinchem, waar Altrex deelnam aan het kennisevenement Veilig op de hoogte 2011.

Leuningframes

Er zijn leuningframes verkrijgbaar met en zonder valbeveiligingsnet. De MTB-DRB leuningframes (1,70 meter hoog) met valbeveiligingsnet zijn in hoogte deelbaar (1 meter en 70 cm) waardoor het transport zeer eenvoudig is. De leuningframes met valbeveiligingsnetten zijn in drie lengtes verkrijgbaar: 2, 3 en 4 meter. Hierdoor is het mogelijk diverse lengtes dakrandbeveiliging tussen 6 en 12 meter te realiseren. Een

groot voordeel van deze dakrandbeveiliging is dat deze eenvoudig door twee mensen vanaf de grond is op te bouwen, wat extra veiligheid biedt. De triangelbrug kan eenvoudig met een lier op hoogte worden gebracht.

De MTB is voorzien van bijzonder vormgegeven trussen die stapelbaar zijn. Deze triangelbrug is gemakkelijk en snel veelzijdig inzetbaar door onder andere schilders-, loodgieters-, of gevelrenovatiebedrijven voor bijvoorbeeld éénsgezinswoningen. De MTB kan veelzijdig worden gebruikt: met losse staanders, tussen rolsteigers en met het Doorwerkscherm MTB en nu ook als dakrandbeveiliging.

Altrex B.V., Zwolle, (038) 455 77 77, www.altrex.com of www.arbovriendelijkehulpmiddelen.nl

Assortiment watergedragen verven uitgebreid Het assortiment watergedragen lakken van Trimetal (Permacryl) is aangevuld met een huidvet resistente zijdeglanslak, een verspuitbare hoogglanslak en een lak waarmee de schilder snel en efficiënt kan werken. Voor iedere klus die vraagt om watergedragen lak heeft Trimetal nu een passend product.

Nieuw is Permacryl AE Satin, een zijdeglans aflak met verbeterde huidvet resistentie.

Deze aflak op basis van alkydemulsie is niet gevoelig voor huidvetten. Samen met Permacryl AE Brillant geeft dit de schilder keuze om bijvoorbeeld trapleuningen, kozijnen en deuren met hoogglans of zijdeglans te behandelen.

De verspuitbare lijn is uitgebreid met Permacryl Brillant Airless. Deze hoogglanslak is geschikt voor zowel airless- als airmixapplicatie.

Voor snel en efficiënt lakwerk zijn Permacryl FX Primer en Permacryl FX Satin aan het assortiment toegevoegd. Lakken die de schilder veel tijd kunnen besparen. Permacryl FX Primer is een eenvoudig te verwerken, goed schuurbare en dekkende grondverf. Permacryl FX Satin is een zijdeglanslak met een zeer hoog laagdiktebereik en goede vloei. Deze lak kan zowel als primer, tussenlaag en als eindlaag in een éénpotsysteem worden toegepast.

Akzo Nobel Decorative Coatings B.V., Trimetal Bouwverven, Groot Ammers, (0184) 60 64 64, www.trimetal.nl

Slim bouwen met Mebin Mebin werkt aan het product van morgen. Met vernieuwde maatoplossingen geven we antwoord op de vragen die ons vanuit verschillende marktsegmenten gesteld worden. We zorgen voor duurzame productinnovaties met eco-verantwoordelijkheid als leidraad.

Kennis, kunde en ervaring staan de klant ter beschikking. Een team van deskundigen op betongebied werkt aan klantgerichte oplossingen.

Uw partner in de bouw. Vroeger, nu en in de toekomst.

www.mebin.nl

Bouwboeken.nl Gratis Powered by

Nederlands Bouwkosten Instituut

MOBIELE DAKEN

Bouwkostenboekje Vraag de gratis e-book aan op bouwboeken.nl!

In het Bouwkostenboekje staat die informatie voor iedereen die met kostengegevens te maken heeft, van grote projecten tot kleinere werken.

Prijs: Nu gratis eBook Voor een gedrukt exemplaar vragen wij een vergoeding van € 2,95 voor de verzendkosten.

Voor meer info of bestellen kijk op:

WWW.BOUWBOEKEN.NL

PIRANACONCEPTS.COM

Prijsbepaling is een van de belangrijkste onderdelen van de bouwwereld. Zonder prijs geen bouwwerk. Informatie waarover men moet kunnen beschikken, zodat men op de hoogte is van prijsontwikkelingen.

Deze informatie heeft men nodig om de juiste beslissingen te nemen bij de prijsbepaling of het budgetteren van bouwprojecten, klein of groot.

Blommaert is reeds 30 jaar Europees marktleider in aluminium scheepsluiken voor de binnenschepen. Op dit ogenblik telt de onderneming een vijftigtal gespecialiseerde werknemers en heeft het een vestiging in Wijnegem (België) en Werkendam (Nederland). De ervaring en de expertise die we op vlak van scheepsluiken hebben opgebouwd, gebruiken we ook voor het maken van schuifdaken voor toepassingen op het land.

OVERSLAG

OPSLAG

VEEGVUIL

WASSTRAAT

ZOUTLOODS

SCHUIFDAKEN

Onze schuifdaken bieden een efficiënte en ordelijke opslagplaats voor uiteenlopende activiteiten. Dat gaat van het afdekken van een afvalput, over het beschermen van grondstoffen, tot het toegankelijk maken van productieruimten voor grote en moeilijk hanteerbare werkstukken.

VOORDELEN • optimale combinatie van bescherming en toegankelijkheid • sterke en duurzame constructie • manuele of elektrische bediening naar keuze • onderhouds- en milieuvriendelijk • efficiënter gebruik van kranen, vrachtwagens, bulldozers enz.

OPLOSSING OP MAAT

Wij zorgen voor het opmeten, het ontwerpen van de beste en meest efficiënte oplossing, de verkoop, de productie en de plaatsing. En voor de service na de plaatsing. U vindt bij ons alles onder één dak. En dat is in uw voordeel, want er is maar één verantwoordelijke, en u hebt maar één aanspreekpunt: Blommaert.

En op Blommaert kunt u rekenen.

Bel ons op het nummer +32 (0)3/353 26 89 of stuur een e-mail naar info@blommaertalu.be met uw vraag of probleem. Wij luisteren, bekijken uw situatie en maken vrijblijvend een offerte.

Nederlands Bouwkosten Instituut

Stokerijstraat 35 2110 Wijnegem

T +32 (0)3 353 26 89 F +32 (0)3 353 35 90

WWW.BLOMMAERTALU.BE WWW.MOBIELEDAKEN.BE

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 0314-362443 AdBlomBouwTotaalDRUK.indd 1

15/07/11 11:44

PRODUCTNIEUWS

Duurzaam en isolerend gevelsysteem De gevel van een woning is aangetast en de isolatie laat na jaren geteisterd te zijn door weer en wind te wensen over. Of u wilt bijvoorbeeld uw houten recreatiewoning wat extra cachet geven. Dan is het optrekken van een nieuwe bakstenen gevel of het renoveren vaak erg kostbaar. ‘Ecosteen biedt in veel van deze gevallen de uitkomst. Het gevelbekledingsysteem is eenvoudig en zeer snel te plaatsen en betaalt zichzelf terug door onder andere de energie die na plaatsing bespaart wordt’, legt Carl Bosboom, directeur van HomeSkin, de exclusieve leverancier van Ecosteen uit.

De Ecosteen elementen bestaan uit een isolatielaag van Polyurethaan, waarin keramische stenen met een dikte van 17 mm zijn verwerkt. Het gevelbekledingsysteem is voordelig omdat er niet zowel een separate isolatielaag als een traditionele bakstenen buitengevel bekostigd hoeft te worden.

John Bosboom, directeur van HomeSkin: ‘Ecosteen is absoluut niet te vergelijken met het zogenaamde inplak-steenstripsysteem. Dit systeem bestaat uit diverse elementen, zoals: platen, buitenhoeken,

kozijnhoeken en rollagen. De stenen die gebruikt worden zijn keramische stenen en hoekstenen die over het algemeen veel sterker zijn dan traditionele bakstenen. De combinatie van 17 mm dikke keramische

om een passende kleur of formaat te vinden voor een renovatie- of nieuwbouwproject.’ Ecosteen is in diverse metselverbanden te verkrijgen. Zo is er halfsteensverband, wildverband en tegelverband.

Het nieuwe bouwen

Bij HomeSkin staat maatschappelijk verantwoord ondernemen centraal. Deze visie

jaargang 8, nr. 11, november 2011 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot Redactie Carla Debets Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV Jan Bol Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends telefoon 0570- 861007 e-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Beton Kern Activering Carl (links) en John (rechts) Bosboom met Ecosteen.

stenen en isolatie maken dat dit systeem in vergelijking tot een traditionele gevel veel lichter is. Hierdoor is aanpassing van bijvoorbeeld de fundering niet nodig.’

Met dit systeem kan men in zeer korte tijd het traditionele aangezicht van een gemetselde gevel creëren. Er kan met het systeem een energiebesparing tot wel 60 procent gerealiseerd worden. Bosboom: ‘Bestaande panden, zoals flats, woonhuizen en bungalowparken maar ook nieuwbouwprojecten kunnen met behulp van Ecosteen gedurende het gehele jaar en onder vrijwel alle weersomstandigheden gebouwd en gerenoveerd worden. Doordat het product in 60 kleuren te verkrijgen is en in vijf verschillende steenformaten, waaronder het Nederlands Waalformaat, is het geen probleem

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

is terug te vinden in de producten en systemen in het assortiment. Deze milieuvriendelijke producten dragen bij aan een beter milieu, door een vermindering van de totale CO2-voetafdruk. Ze zijn geschikt voor het nieuwe milieuvriendelijke bouwen, wat tegenwoordig van steeds groter belang wordt.

Het bedrijf streeft er dan ook naar dat haar producten vernieuwend en op een verantwoorde manier toegepast kunnen worden.

HomeSkin is de enige leverancier in Nederland en België die Ecosteen levert. Vanaf 1 december 2011 zijn alle steenformaten en kleuren te bezichtigen in de showroom op de Hellingweg in Scheveningen.

HomeSkin B.V., Scheveningen, (070) 322 94 61, www.homeskin.nl

Voor de zwaarste schroef- en boortoepassingen

Bij de zwaarste schroef- en boortoepassingen in hout en metaal kunnen vakmensen nu teruggrijpen naar de compacte en robuuste accuschroefboormachines van de 14,4 en 18 voltklasse van Bosch: de GSR 14,4 VE-2-LI Professional en de GSR 18 VE-2-LI Professional.

Beide toestellen behoren tot de ‘robustseries’ van Bosch. lingen per minuut in de tweede stand.

De compacte bouwvorm met een koplengte van slechts 213 millimeter zorgt ervoor dat vakmensen moeiteloos schroef- en boorwerkzaamheden op moeilijk bereikbare plaatsen kunnen uitvoeren. Een ergonomisch gevormde handgreep met slanke omtrek en softgrip zorgt ervoor dat de toestellen hierbij goed in de hand liggen.

Abonnementen e-mail: administratie@handelsuitgaven.nl

Copyright

Dycore levert vloeren met isolatiewaarden tot 10,0 m²K/W en thermisch actieve vloeren. Met de introductie van kanaalplaatvloeren met hoge isolatiewaarden en thermisch actieve vloeren levert Dycore een bijdrage aan duurzaam bouwen.

In 2009 introduceerde het bedrijf EPS met grafiet waardoor de ribbenvloer met een Rcwaarde van 6,5 m²K/W en de kanaalplaatvloer met een Rc-waarde van 5,0 m²K/W geleverd kon worden. Het assortiment geïsoleerde kanaalplaatvloeren is nu verder uitgebreid met isolatiewaarden van 6,5 – 8,0 en 10,0 m²K/W. De hogere isolatiewaarden sluiten aan bij de visie op duurzaam bouwen. Een goede isolatie zorgt voor een vermindering van het energieverbruik en daarmee tot een lagere CO2-uitstoot.

Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo) e-mail: ronald@rodoweb.nl

BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 NHU 7420 AG Deventer Nederlandse Maagdenburgstraat 22 HandelsUitgaven 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: info@handelsuitgaven.nl

Duurzaam bouwen met systeemvloeren

Rc = 10,0 m²K/W

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers.

39

De accuschroefboormachines GSR 14,4 VE-2-LI Professional en GSR 18 VE-2-LI Professional zijn tegen de aanbevolen verkoopprijs van 379,95 euro (14,4 volt) resp. 429,95 euro (18 volt) excl. BTW in de vakhandel verkrijgbaar.

De toestellen zijn geschikt voor schroefverbindingen tot maximaal 10 (14,4 volt) of 12 millimeter (18 volt) alsook boringen tot 13 millimeter in staal en 45 (14,4 volt) of 50 millimeter (18 volt) in hout. Draaimomenten van 75 newtonmeter (14,4 volt) of 80 newtonmeter (18 volt) zorgen voor een snel resultaat. Bovendien beschikken beide toestellen over een drijfwerk met 380 omwentelingen per minuut in de eerste stand en 1600 omwente-

Robuust

Omdat bij de zwaarste toepassingen op de bouwplaats naast het vermogen ook de robuustheid telt, beschikken de toestellen over een flexibele Durashieldbehuizing. Hierdoor functioneren de nieuwe accuschroefboormachines zelfs na een val van twee meter hoogte op beton nog perfect. Een LED-lamp voor de verlichting van het werkbereik en een 13 millimeter Autolock-metaalboorhouder voor het snel wisselen van het gereedschap behoren tot de verdere toesteluitrusting.

Betrouwbare bescherming tegen overbelasting van de motor garandeert de Electronic Motor Protection (EMP). Deze schakelt de motor met hoge treksterkte bij blokkering automatisch uit en zorgt zo voor een

Beton Kern Activering maakt gebruik van de thermische bufferwerking van beton.

In de kanaalplaatvloer worden watervoerende leidingen aangebracht. Door de bouwmassa op een gewenste temperatuur

te houden wordt een comfortabel binnenklimaat gecreëerd. Zeker in combinatie met een alternatieve energiebron is het systeem hierdoor zeer energiezuinig en duurzaam. Beton Kern Activering wordt met name toegepast in ziekenhuizen en verzorgingshuizen.

Beton Oppervlakte Activering

Na de succesvolle toepassing van Beton Oppervlakte Activering in de breedplaatvloer is het nu de beurt aan de kanaalplaatvloer.

Dezelfde voordelen gelden voor de kanaalplaatvloer voorzien van Beton Oppervlakte Activering; een forse besparing op energiekosten en geen luchtcirculatie meer. Daarnaast is de reactiesnelheid van dit systeem zeer hoog en dit maakt een dag-/nachtregeling mogelijk. Beton Oppervlakte Activering is zeer geschikt voor hotelkamers en appartementen.

Dycore, Oosterhout, (0162) 47 76 26, www.dycore.nl lange levensduur. Het ‘Flexible Power System’ van Bosch biedt bij alle Bosch-accutoestellen met 14,4 V-LI of 18 V-LI accu de keuzemogelijkheid van twee accuversies per voltklasse: de ‘Premium’-accu met 3,0 ampère-uur (Ah) voor een bijzonder lange acculooptijd en de compactere ‘Compact’accu met 1,3 Ah. De drie toestelklassen Electronic Cell Protection (ECP) zorgen voor de lange levensduur van de Bosch Premium-accu's. Deze beschermt de accu tegen overbelasting, oververhitting en diepontlading. Een geheugeneffect blijft achterwege en de accu's zijn ook na maanden niet te zijn gebruikt, gereed voor gebruik.

Robert Bosch B.V., Breda, (076) 579 54 54, www.bosch-professional.nl

Dus u hecht veel waarde aan isolatie?

Rc = 10,0 m²K/W

Dycore heeft haar assortiment geïsoleerde kanaalplaatvloeren verder uitgebreid. In het kader van duurzaam bouwen en een vermindering van het energieverbruik zijn nu kanaalplaatvloeren met isolatiewaarden van Rc = 6,5 - 8,0 en 10,0 m²K/W mogelijk.

Uiteraard worden ook onze geïsoleerde kanaalplaatvloeren met de hogere isolatiewaarden geleverd onder KOMO attest-met-productcertificaat. Kijk voor meer informatie op www.dycore.nl

Praktijk als inspiratiebron.