bouwtotaal_2011_5

jaargang 8 / nummer 5 mei 2011

Eerste duurzame woning in houten bouwstenen De opdrachtgevers voor de eerste woning in het Hout Isolatie Bouw (HIB) systeem in Almere stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging. Hun wensen ten aanzien van isolatie en geluidsreductie, én de duurzaamheideisen van de gemeente, konden echter in het systeem met de houten

bouwstenen probleemloos worden gerealiseerd. Finnhouse gaf met deze eerste woning in Nederland niet alleen een

I n dit nummer

steeds energiezuinig

moeten zitten. De Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en betonbekistingbedrijven (VSB) doet er alles aan om dat te realiseren.

14 Staalframewoningen:

industrieel en flexibel

mooi visitekaartje af, maar bedacht ook nog een aantal slimmere ‘trucs’.

[Lees verder op pagina 10]

Veiligheid als gezamenlijke verantwoordelijkheid Dagelijkse werken vele beroepsgroepen op hoogte. Een veilige werkplek zou dan ook ‘tussen de oren’ van deze medewerkers

13 Oude bungalow nog

Zo ontwikkelde de vereniging een serie flyers en checklists voor het veilig werken op hoogte en investeren de leden in hun specialisme middels kennisoverdracht, trainingen, keuringen, certificering, etcetera. Toch is er nog een wereld van verbetering mogelijk. Tijdens de VSB-Forumdiscussie werd gesproken over de verantwoordelijkheden voor de verschillende partijen in de branche.

24 Bouwkosten dakopbouw

[Lees verder op pagina 16]

25

Prijzen onderaannemers verschillen enorm Om de aanneemsom van een project te bepalen worden door het Nederlands Bouwkosten Instituut regelmatig diversen on-

deraannemers gevraagd prijsopgave te doen. Zo ook voor een project van tien nieuwbouwwoningen in Amersfoort. De-

ze woningen worden begin juni opgeleverd. Het gaat hier om het stukadoorswerk (wanden en plafonds) en tegelwerk (wanden en vloeren). De onderaannemers hebben alle tekeningen en de betreffende bestekstekst ontvangen. De verschillen zijn verbazingwekkend…

[Lees verder op pagina 23]

Sloopkosten plafonds

EN

VERDER

19 In detail 21 Bouwgebreken

27 Fiscaal en Personeel

28 Productnieuws

Een vliegende start bij je nieuwe werkgever Ga snel naar JobTec.nl/actie, schrijf je in en ontvang een gratis ticket!

JobTec.nl

vacaturebank voor technici

Met IsoBouw heeft u het sterkste fundament.

IsoBouw brengt nieuwe ideeën in praktijk.

Met PowerKist®.

Door steeds goed naar u te luisteren, komt IsoBouw telkens met doordachte, innovatieve oplossingen. Die zorgen ervoor dat u makkelijker, sneller en voordeliger kunt werken. Zo staat onze PowerKist® garant voor 0% klappers!

Dankzij de geïntegreerde PS-wapening is hij de sterkste in de markt met een betrouwbaarheid van 100%. Maar het zijn ook de slimme details die een wereld van verschil maken. Zoals geïntegreerde hoekstukken en een messing-groefaansluiting. Meer weten over onze innovaties? Kijk op onze website of maak een afspraak: 0493-49 81 11.

www.isobouw.nl/PowerKist

WT_ZS_265 x385.indd 1

11-09-2009 15:58:05

ACTUEEL

3

Nederlandse primeur: levering nul CO2 beton De Van Nieuwpoort Groep uit Gouda heeft met de levering van nul CO2 beton aan een woonproject in Uden de Nederlandse primeur. Het gaat om beton dat gemaakt is van 100 procent gerecyclede grondstoffen, zoals gegranuleerde hoogovenslakken en Rebea Stone (gerecycled spoorballast). Ook het productieproces is duurzaam. recteur Gijs Spruijt: ‘Dit is een fantastisch product voor een duurzame toekomst.’

Next Step Beton

De nieuwe groene betoncentrale van de Van Nieuwpoort Groep draait op wind- en waterenergie. Het voor de productie benodigde water wordt hergebruikt. De rest van de CO2-uitstoot wordt gecompenseerd volgens een overeenkomst met de Climate Neutral Group. Aannemer Nieuwenhuizen Daandels Bouw is zeer te spreken over het nieuwe donkergroene beton. Algemeen di-

De zogenaamde Next Step Beton wordt geleverd aan een project met de naam ‘Velmolen Buiten’ in Uden. Het nieuwe betonmengsel gaat onder andere gebruikt worden voor de funderingen, begane grondvloeren en de druklagen op de vloeren van verdiepingen en dak. Velmolen Buiten behelst de bouw van 67 energiezuinige woningen. Naast energiezuinigheid staat CO2-reductie centraal in het project.

Behalve nul CO2 beton wordt er onder andere gebruik gemaakt van warmtepompen, en passieve en actieve zonne-energie. De woningen krijgen een EPC van tussen de 0,43 en 0,46. De bouw is net gestart en de oplevering volgt naar verwachting begin 2012. Velmolen Buiten is inmiddels door het ministerie van VROM benoemd tot een van de dertien ‘Excellente Gebieden’; voorbeeldprojecten voor Nederland ten aanzien van duurzaam bouwen. Het is ook het eerste Excellente Gebied, dat in uitvoering is gegaan.

Gijs Spruijt: ‘Uitgangspunt bij het ont-

CO2-footprint verkleinen De Van Nieuwpoort Groep uit Gouda heeft een aantal jaar geleden besloten haar CO2footprint, de ecologische afdruk van het bedrijf op aarde, elk jaar te willen verkleinen.

Denk daarbij aan het reduceren van energieverbruik, CO2-uitstoot, grondstofverbruik en transportkosten. De Van Nieuwpoort Groep en dochter Betonson zijn onder andere lid van MVO Nederland, de Climate Neutral Group en de Dutch Green Building Council.

Daarnaast heeft het bedrijf met Tom van den Nieuwenhuijzen sinds het voorjaar een manager MVO en Duurzaamheid in dienst. Zie ook http://www.vnp-groep.nl/.

werp waren onder andere de toepassing van duurzame materialen zonder kwaliteit te verliezen en energiebesparing via bijvoorbeeld isolatie. We wilden ook graag betongranulaat gebruiken, maar het puin was nog niet voorhanden. Via Van Nieuwpoort zijn we uiteindelijk terecht gekomen op een betonmengsel dat nog veel duurzamer is dan we hadden gehoopt.’ Volgens de aannemer is er qua verwerking geen enkel verschil met normale beton.

De zogenaamde Next Step Beton wordt geleverd aan een project met de naam ‘Velmolen Buiten’ in Uden.

Spoorballast hergebruikt

Het was geen kinnesinne voor Van Nieuwpoort om de beton CO2-neutraal te maken. Het hergebruik van spoorballast als grindvervanger was een goed begin. De spoorballast is voorts per schip, in plaats van vrachtauto getransporteerd. Het bindmiddel is gemaakt op basis van hoogovenslakken en ook dat spaart CO2-uitstoot. De centrales van de Van Nieuwpoort Groep draaien bovendien allemaal op groene stroom en waar mogelijk zitten er schone Euro 5 motoren in de betonmixers. Next Step Beton is overigens ook in twee andere varianten te verkrijgen, te weten beton gemaakt van 55 procent of 75 procent gerecyclede grondstoffen.

Meer weten?

Kijk op http://www.nextstepbeton.nl.

Internet en social media in de bouw Steeds meer bedrijven ontdekken de kracht en de macht van social media. Dat geldt ook voor bedrijven in de bouw-, installatie- en vastgoedsector. Maar wat kun je er nu eigenlijk mee? Of beter nog: wat moet je ermee? Om antwoord te geven op die vragen werken Marjet Rutten en Inge Sijpkens aan het boek ‘Van weerstand naar transparant; over het nut en het gebruik van internet en social media in de bouw-, installatie- en vastgoedsector’.

Bedrijven ontkomen tegenwoordig niet meer aan social media. Als ze niet zelf actief zijn met een weblog of Twitter-account dan wordt er wel over het bedrijf geblogd en getweet. Iedereen kent inmiddels de succesverhalen. De minder succesvolle cases zijn echter ook bekend, van bedrijven die ernstige imagoschade opliepen door negatieve berichtgeving op social media of onhandige of geen reacties op posts en tweets.

In het boek ‘Van weerstand naar transparant’ geven Marjet Rutten en Inge Sijpkens inzicht in het nut en het gebruik van internet en social media in de bouw-, installatie- en vastgoedsector. Het boek bevat handvatten om zonder al te grote tijds- en kosteninvesteringen direct aan de slag te gaan met social media. Het biedt daarnaast voor de meer ervaren gebruiker vernieuwende inzichten, niet in het minst vanwege de vele voorbeelden uit de praktijk.

Weblog: internetindebouw.nl

Voorbeelden van internet en social media in de bouw-, installatie- en vastgoedsector, leerzame cases uit andere sectoren en tips omtrent het gebruik van social media

De Social Media rukt op. Of u wilt of niet; u moet communiceren via Facebook, LinkedIn, Twitter, Facebook, Hyves, internetfora en SMS. Bellen en mailen is inmiddels al hopeloos ouderwets. Communiceert u alleen nog via vaste of mobiele lijn en mail-acount dan bent u sociaal geïsoleerd geraakt. Niets aan te doen, maar een meelijwekkende blik op uw moeder in het bejaardenhuis die niet overweg kan met internet is niet langer aan u besteed. U bent zelf namelijk ook een digibeet geworden! De moderne ondernemer zit namelijk de hele dag achter zijn notebook waar constant bleepjes klinken van pop-ups die melding maken van weer een bericht dat via één van de sociale media tot hem komt. Hij/zij volgt minimaal twintig twitteraars en heeft zelf natuurlijk al wel duizend volgers. Naar het toilet geweest? Even melden op Twitter. Meer dan 140 tekens passen er toch niet op, dus diepgaande informatie hoeft het niet te zijn.

Op LinkedIn neemt de digitale ondernemer verder deel aan talrijke discussies en via Facebook en Hyves weet iedereen wat zijn/haar gezinsituatie is en welke hobby’s hij/ zij heeft. Tussendoor kijkt de ondernemer regelmatig op zijn mobieltje om SMS-berichten te lezen en te versturen. En natuurlijk chat het mediawonder regelmatig op diverse internetfora om het netwerk te onderhouden en kennis te delen en te vergroten. Vervelende bijkomstigheid is dat tussendoor nog het werk gedaan moet worden, maar daar is natuurlijk weinig tijd voor. Volgens mij zijn we deels de recessie ingestort doordat we alleen nog bezig zijn met digitaal communiceren.

Wie verlost ons van al dit online geweld? Bouwen willen we! Niet oeverloos digitaal neuzelen…

Frank de Groot

Handvatten, voorbeelden en interviews

Het boek gaat onder meer in op het belang van een goede website, waaraan een goede website moet voldoen en hoe bedrijven kunnen zorgen dat ze online goed vindbaar zijn. Daarnaast komt aan bod hoe bedrijven een corporate weblog of online community kunnen starten, wat daarbij komt kijken en hoe zij social media zoals Twitter, Facebook en Linkedin voor hun bedrijf in kunnen zetten. Het hoe en wat van internet en social media wordt onder meer behandeld aan de hand van sprekende en vernieuwende voorbeelden uit de (bouw)praktijk en interviews met koplopers uit de sector.

Help! Ik moet Twitteren!

Hoofdredacteur

Volg ons op:

kunnen ook worden gevonden op de website en het weblog bij het boek: www.internetindebouw.nl. Op deze website is het boek tevens te bestellen voor de voordelige voorverkoopprijs van $ 25 in plaats van $ 39. Daarnaast kunnen bedrijven de mogelijkheden bekijken om het boek te sponsoren en/of advies in te winnen bij de beide auteurs.

‘Van weerstand naar transparant’ komt medio november 2011 uit.

@bouwtotaal

www.bouwtotaal-online.nl

ACTUEEL Ministerraad akkoord met concept Bouwbesluit 2012 De ministerraad heeft op voorstel van minister Donner van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties op 29 april ingestemd met het concept Bouwbesluit 2012. Samenvoeging van diverse regels en besluiten resulteert in één nieuw Bouwbesluit met meer samenhang en toegankelijkheid. Tegelijk is het aantal voorschriften verminderd met ruim 30 procent. Het kabinet komt daarmee tegemoet aan de vermindering van de regeldruk.

Het concept Bouwbesluit 2012 is met een vermindering van het aantal gemeentelijke regels een noodzakelijke eerste stap voor de uitvoering van het advies van de Commissie Dekker om de regeldruk in het totale bouwproces tegen te gaan. Het Bouwbesluit 2012 stelt eisen over het (ver)bouwen, het gebruik, de staat en de sloop van gebouwen. Deze eisen waarborgen de minimaal gewenste kwaliteit en veiligheid.

Naast het samengaan van regelgeving, zijn er ook nieuwe en aangepaste eisen op on-

Gratis vakavonden duurzaam (ver)bouwen voor zzp'ers Uzelf aanbieden als groene, verantwoorde (ver)bouwer geeft u een voorsprong op de concurrentie. Bouwmaat, BouwGarant, VLOK en kennisplatform SBR willen kleine bouwbedrijven en zelfstandigen in de bouw daarom flink op weg helpen: de komende maanden organiseren zij tien gratis vakavonden over duurzaam (ver)bouwen, met de titel Verantwoord Verbouwen. De bijeenkomsten vinden plaats bij een aantal Bouwmaatvestigingen en zijn voor iedereen gratis toegankelijk.

Natuurlijke ventilatie scholen

Nieuw is het voorschrift voor natuurlijke ventilatie. Zo moeten nieuwe woningen en scholen voortaan een raam kunnen openzetten. Het verbouwen van leegstaande kantoren naar een andere bestemming zoals woningen wordt gemakkelijker. De huidige noodzakelijke ontheffing van de gemeente komt vanaf 2012 te vervallen.

Daarvoor in de plaats komen landelijke uniforme voorschriften voor de verbouw.

De verbouw is daarmee procedureel soepeler en tegen lagere kosten mogelijk.

Bij de uitwerking van één nieuwe Bouwbesluit is overleg gevoerd met onder meer Bouwend Nederland, VNO-NCW, FMECWM, Koninklijke Metaalunie en NEPROM. Naar verwachting treedt het Bouwbesluit 2012 in werking per 1 januari 2012. Het concept Bouwbesluit 2012 is inmiddels naar de Tweede en Eerste Kamer gestuurd.

 u de kansen die de verbouwing met zich meebrengt in beeld brengt, bespreekt en optimaal benut.

Meer informatie

Tijd: van 18:15 (soep en broodjes zijn inbegrepen) tot 20:30 uur.

Onder andere in verband met de catering is het wel noodzakelijk om u van te voren aan te melden, via www.sbr.nl/verantwoord_verbouwen. Via deze website kunt u ook meer gedetailleerde informatie vinden over het programma.

Overzicht vakavonden

Tijdens de vakavonden, die ongeveer twee uur duren, krijgt u uitgebreid informatie over duurzaamheid. Hoe kunt u uw werk duurzamer maken door het kiezen van de juiste materialen en oplossingen? En, misschien nog wel belangrijker, hoe speelt u handig op de wensen van klanten in? De consument vraagt immers steeds vaker om duurzamer uitgevoerde verbouwingen.

Als professional kent u het belang van een zorgvuldige voorbereiding van uw werk.

Kiest u er samen met uw klant voor om uw opdracht uit te voeren met duurzame alternatieven – dus om af te wijken van uw standaard werkwijze – dan is die voorbereiding nóg belangrijker. Bespreek alles dus vooraf minstens zo grondig als anders. Dit voorkomt bijvoorbeeld extra werk achteraf en levert dus direct voordeel op in tijd en geld.

Verantwoord verbouwen is een trend

der meer het terrein van brandveiligheid, ventilatie en de verbouwing van leegstaande kantoren.

Op voorstel van het bedrijfsleven en de brandweer zijn de voorschriften aangepast voor het verplicht doormelden van brandmeldinstallaties naar een alarmcentrale van de brandweer. Het veiligheidsniveau blijft hetzelfde. Ondernemers hebben alleen lagere kosten en de brandweer hoeft minder vaak voor niets uit te rukken. Te denken valt aan horeca en kantoren. De verplichting van doormelding blijft bestaan voor gebouwen waar mensen mogelijk niet of nauwelijks zelfstandig uit kunnen komen zoals ziekenhuizen en kinderdagverblijven. Ook kunnen ondernemers altijd zelf kiezen voor vrijwillige doormelding.

5

Woon- en interieurbladen, woonspecials in de zaterdagbijlagen van de dagbladen, woon- en bouwbeurzen laten zien dat er een markt is voor verantwoord en duurzaam bouwen. Laat weten dat u duurzaam te werk gaat, dan heeft u bij deze klanten een voorsprong op de concurrentie. En zeker als verantwoord verbouwen betekent dat u:  de verbouwing goed en veilig uitvoert;

Sloterdijk Apeldoorn Den Haag Zichtenburg Nieuwegein Groningen Rotterdam Eindhoven Arnhem

 zorgvuldig met materiaal omspringt en waar mogelijk uw materiaal hergebruikt;  bij nieuwe materialen kiest voor verantwoorde materialen;

25 mei 2011 26 mei 2011 31 mei 2011 6 juni 2011 22 juni 2011 23 juni 2011 30 juni 2011 7 juli 2011

Online Rc-waardecalculator Xella heeft een nieuwe online applicatie waarmee architecten en aannemers eenvoudig de Rc-waarde kunnen berekenen van een buitenwandoplossing met Silka, Ytong en/ of Ytong Multipor. De Rc-waardecalculator maakt het eenvoudiger om rekening te houden met de strengere EU-normering inzake energie-efficiëntie.

Met de online toepassing kan de klant op basis van zelf te kiezen variabelen - bijvoorbeeld gewenste wanddikte, Xella-product, soort isolatie - een bouwoplossing selecteren die aan een bepaalde Rc-waarde voldoet. Xella biedt de keuze uit bijna 800 energiezuinige buitenwandoplossingen, met Rc-waarden variërend van 3,5 tot meer dan 14 m2K/W. Met de Rc-waardecalculator speelt Xella in op de nieuwe strenge Europese eisen voor energiezuinig bouwen. De Europese Commissie wil daarmee bereiken dat in 2020 vrijwel energieneutraal wordt gebouwd. Dat betekent nogal wat voor de productie en toepassing van materialen. Met de wandoplossingen van Ytong, Hebel, Silka, Ytong Multipor kunnen laagenergie-, passief- en zelfs nulenergiegebouwen ontworpen worden.

Het instrument is te vinden op www.xella.nl onder bouwoplossingen.nu.

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl

Faillissementen laten orderboeken stijgen Van december 2010 tot en met februari 2011 stegen de orderboeken van de bouwbedrijven van 5,9 maanden naar 6,3 maanden. Op het eerste gezicht lijkt dit goed nieuws voor de bouwsector. Er zijn echter verschillende factoren waardoor het optimisme getemperd moet worden. Ten eerste werd de bouwproductie in december 2010 flink gehinderd door het slechte weer. Bouwbedrijven konden werkzaamheden niet uitvoeren en deze bleven hierdoor in portefeuille. De tweede reden is het hoge aantal faillissementen in 2010. Aannemers die over de kop gaan, hebben over het algemeen een kleiner orderboek dan bedrijven die voortbestaan.

Op het moment dat deze bankroete bedrijven uit de statistieken vallen gaat het gemiddelde van de orderboeken omhoog. Daarnaast worden de opdrachten van de failliete bedrijven uiteindelijk overgenomen door andere aannemers waardoor zij de orderboeken zien toenemen. Ook inkrimping van het personeel door re-

organisaties kan van invloed zijn. Doordat er minder werknemers in dienst zijn, kunnen bouwbedrijven met dezelfde werkvoorraad langer vooruit. De toename van de orderboeken leidt dus niet tot daadwerkelijk meer opdrachten voor de gehele bouwsector maar komt onder andere tot stand door een herverdelingseffect Stijgende orderboeken leiden nog niet tot een toename van de bouwproductie In het tweede kwartaal 2010 bereikte het aantal failliete bouwvennootschappen een recordhoogte van 254 en vanaf december 2010 gingen de orderboeken langzaam oplopen (zie figuur). Een soortgelijke ontwikkeling deed zich ook gedurende de vorige crisisjaren 2003 en 2004 voor. In het tweede kwartaal van 2003 bereikte het aantal faillissementen het toenmalige record van 193. Vanaf eind 2003 begonnen de orderboeken te stijgen van 6,5 maanden tot 6,9 maan-

den in het tweede kwartaal van 2004.

Toch daalde de bouwproductie in 2004 nog met -/-1,8%. ING Economisch Bureau gaat er van uit dat een dergelijk effect zich nu ook voordoet. Wij handhaven daarom onze eerdere raming van de productieontwikkeling van een krimp van -/-1,0% voor 2011. Voor 2012 gaan we wel uit van een groei van 2,0%.

Ontwikkeling faillissementen en orderboeken in de bouw per kwartaal, 2001- 1ste kwartaal 2011 275

9,5

250 225

9 Hoge piek van het aantal faillissementen w ordt gevolgd door stijgende orderboeken

8,5

200

8

175

7,5

150

7

125

6,5

100

6

75 50 2001 I

5,5

2002 I

2003 I

2004 I

2005 I

2006 I

2007 I

2008 I

2009 I

Faillissementen Vennootschappen Orderboeken in maanden (rechter as)

Bron: EIB, Ecowin en CBS. Bewerkt door ING Economisch Bureau

2010 I

5 2011 I

ACTUEEL

7

Alles voor het bouwend Online tool helpt MKB onder één dak ondernemers cashflow te verbeteren Op 14 april 2011 is op feestelijke wijze het startsein gegeven voor de bouw van Bouwplaza op de zichtlocatie Y-Catch aan de A13 tussen Den Haag en Delft. In Bouwplaza worden toeleveranciers voor de bouw onder één dak ondergebracht.

Zeker voor het MKB en ZZP’ers in de bouw biedt het ‘one-stop-shop’ principe heel veel voordelen, met behoud van het specifieke specialistische karakter van de toeleverancier. Breur, Bo-Rent, IsolatieCenter en Modulus hebben al aangegeven zich te gaan vestigen in Bouwplaza. BAM Utiliteitsbouw en Synchroon realiseren gezamenlijk dit grootschalige project.

Ycatch is een ontwikkellocatie waar de komende jaren circa 60.000 m2 businessruimte zal worden ontwikkeld. Bouwplaza zal hiervan ongeveer 10.000 m2 voor zijn rekening nemen. Wethouder Kool van de Gemeente Den Haag, heeft samen met ondernemers Breur, Bo-rent, IsolatieCenter en Modulus het startsein gegeven voor Bouwplaza door het begraven van geluk-

smunten: een symbolische handeling die doelt op de rooskleurige toekomst van het project en de verwachte voorspoed.

‘Dit project is een positief signaal voor de bouwwereld. De afgelopen jaren waren zwaar voor kleinere bedrijven en ZZP’ers .

Zij moeten voor de inkoop van materieel en materialen vaak veel verschillende adressen afrijden. Dat kan straks effectiever dankzij Bouwplaza en zal ervoor zorgen dat zij zich steeds meer kunnen focussen op de basis van hun business, namelijk het realiseren van mooie projecten’, aldus Leendert Trouwborst, Hoofd Vastgoedontwikkeling.

‘De bouw verloopt voorspoedig zodat de eerste bedrijven al vanaf 1 oktober 2011 hun deuren kunnen openen.’

Ondernemers lopen op jaarbasis minstens één miljard euro mis door oninbare facturen.

Bovendien is een betalingstermijn van 40 dagen tegenwoordig geen uitzondering meer.

Om hierin verandering in te brengen, hebben MKB-Nederland en TNT Post de cashflowtool gelanceerd. Deze online tool laat ondernemers zien hoe ze met een aantal snelle verbeteringen in hun factuur- en betaalproces een cashflowverbetering kunnen realiseren die kan oplopen tot 10 procent van de jaaromzet.

Uit een studie van TNT Post en MKBNederland, met input van het EIM, blijkt dat ondernemers in het mkb veel moeite hebben om facturen voor bewezen diensten tijdig betaald te krijgen. Gemiddeld moet een mkb-ondernemer ruim 40 dagen wachten op zijn geld. Hierdoor zijn de laatste jaren veel kleine en middelgrote bedrijven in de problemen geraakt of zelfs failliet gegaan. ‘Uit cijfers blijkt dat jaarlijks ruim 2,5 procent van alle facturen die mkb’ers versturen als oninbaar worden afgeschreven’, zegt Leendert-Jan Visser, directeur van MKB-Nederland. ‘Dat betekent dat het mkb op jaarbasis een bedrag van meer dan één miljard euro misloopt, een schrikbarende constatering. Als daarbij ook nog blijkt dat 25 procent van alle incassotrajecten uiteindelijk niet inbaar is door een incompleet dossier over de betaling, dan hebben we een enorme uitdaging om mkbondernemers hierbij te helpen.’

Waar te vinden?

De nieuwe cashflowtool is te vinden op www.tntpost.nl/cashflow. Ondernemers kunnen er direct mee aan de slag en ontvangen binnen enkele minuten de eerste tips over verbetering en aandachtspunten in hun betaal- en inproces.

Het gezamenlijke initiatief van TNT Post en MKB-Nederland komt voort uit het partnerschap tussen beide partijen, dat in april tijdens de Week van de Ondernemer in Utrecht is bekrachtigd met de handtekeningen van Leendert-Jan Visser, directeur van MKB-Nederland, en Carlos Mendes Aguiar, directeur Zakelijke Markt bij TNT Post.

(Advertentie)

Cashflowtool Twee acteurs die hebben geholpen met het symbolisch begraven van de geluksmunten, klinken met de ondernemers van respectievelijk Breur, Bo-rent en Modulus.

Flyer veilig werken met gevelonderhoudsinstallaties De Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB) heeft een nieuwe flyer uitgebracht over het veilig werken met gevelonderhoudsinstallaties. Onderhoud en periodieke inspecties zijn een vereiste voor het behoud van het aanzien en de veiligheid van een gebouw.

Het werken met een permanente constructie als de gevelonderhoudsinstallatie heeft een aantal voordelen op het gebied van veiligheid, ergonomie en efficiency.

Voor een optimale, veilige werksituatie moet de gevelonderhoudsinstallatie voor en na gebruik worden gecontroleerd en geïnspecteerd.

Dit wordt beschreven in de flyer ‘Veilig werken met gevelonderhoudsinstallaties’. Met de komst van deze flyer bestaat de reeks ‘Veilig werken met ….’ van de VSB nu uit: gevelonderhoudsinstallaties, hoogwerkers, rolsteigers, hangbruginstallaties, hefsteigers en bouwliften.

Reeks flyers

Dagelijks maken vele beroepsgroepen gebruik van arbeidsmiddelen om op hoogte te kunnen werken.

Uit recente inspectieacties van de Arbeidsinspectie blijkt dat het werken op hoogte veiliger moet.

Om de gebruiker een helpende hand te bieden, hebben deskundigen van de VSB het initiatief genomen een reeks handzame flyers uit te brengen.

Deze zijn gebaseerd op de stand van de techniek en de geldende wet- en regelgeving. Tevens bevat elke flyer een checklist waarin de gebruiker wordt gewezen op alle belangrijke controle- en inspectiepunten alvorens het arbeidsmiddel gebruikt mag wor-

Dat doet MKB-Nederland samen met TNT Post, dat hiervoor de online cashflowtool heeft ontwikkeld. Een eenvoudige, online toegankelijke scan waarmee ondernemers zelf inzicht krijgen in waar ze verbeteringen kunnen realiseren om zodoende hun rekeningen sneller betaald te krijgen. ‘Ondernemers zijn druk met de verkoop en het op een goede manier leveren van hun product of dienst bij de klant. Hierdoor wordt het factureren en betaald krijgen van facturen nog wel eens naar achteren geschoven’, zegt Carlos Mendes Aguiar, directeur zakelijke markt bij TNT Post. ‘Met als resultaat dat betalingen lang op zich laten wachten en het vervelende ‘betaalgesprek’ met klanten moet worden gevoerd. Met onze kennis en producten helpen we de ondernemer dit proces te stroomlijnen, zodat hij zich kan richten op ondernemen. Door goed cashflowbeheer krijgt de ondernemer nog meer ruimte om te ondernemen, omdat het sneller betaald krijgen hem de financiële ruimte biedt om te investeren en te groeien’, aldus Mendes Aguiar.

den. Overigens zijn de flyers ook geschikt voor het houden van toezicht en het uitvoeren van beknopte inspecties van deze arbeidsmiddelen.

Informatie

De VSB Commissie Gevelonderhoudsinstallaties bestaat uit de VSB-lidbedrijven: Tractel Benelux, KONE, AWP Gevelonderhoudsinstallaties, Manntech Gevelinstallaties en Kranenburg Gevelonderhoudsinstallaties.

De flyers van de VSB kunnen worden bekeken en gedownload op www.vsb-online.nl.

U kunt de flyers ook in een gedrukt formaat via de website bestellen.

Handelsonderneming

Vervelde PVC-materialen Importeur Dealer Pools Constructiebedrijf

Diverse Constructiewerken, o.a. containers/ gecertificeerde vetafscheiders gecertificeerde brandstoftanks Zandstraat 2 4927 RH Hooge Zwaluwe Tel. (076) 593 37 82 Fax (076) 593 47 67 E-mail: algemeen@vervelde.com

www.vervelde.com

Gorinchem 6, 7 en 8 september 2011 14.00 - 22.00 uur Hardenberg 11, 12 en 13 oktober 2011 14.00 - 22.00 uur

nray e V n i w u Nie et Venray

mple Bouw Co0 november 2011

Utrecht Sophialaan 1a Postbus 40217 3504 AA Utrecht T (030) 241 34 27 Rijswijk Nassaukade 1 Postbus 1757 2280 DT Rijswijk T (070) 340 17 20

Maak kennis met de professionals van Adviesburo Nieman

Zwolle Dr. Van Lookeren Campagneweg 16 Postbus 40147 8004 DC Zwolle T (038) 467 00 30

Adviesburo Nieman is een ingenieursbureau voor kwaliteitszorg en bouwfysica. Wij zijn sinds 1988 actief als kennis- en adviescentrum voor woning- en utiliteitsbouw. Kennis van bouwregelgeving en uitvoeringspraktijk gecombineerd met bouwfysica maakt ons tot een integrale adviseur met innovatieve oplossingen.

Eindhoven Verdunplein 17 Postbus 1385 5602 BJ Eindhoven T (040) 264 58 20

U kunt bij ons terecht met al uw vragen op de gebieden van: • bouwfysica • bouwregelgeving • bouwtechniek en bouwpraktijk • brandveiligheid • akoestiek • installatietechniek • energie en duurzaamheid

info@nieman.nl www.nieman.nl

www.nieman.nl

8, 9 en 1 0 - 22.00 uur 14.0

Ons evenement. www.evenementenhal.nl

UW MOMENT.

ACTUEEL

9

Basisscholieren uitgedaagd om ontwerp vloer te maken Tijdens de afgelopen NOT (Nederlandse Onderwijs Tentoonstelling) heeft Forbo haar tweejaarlijkse For Schools ontwerpwedstrijd voor het basisonderwijs gelanceerd. Met de For Schools ontwerpwedstrijd daagt Forbo scholieren uit om, aan de hand van het thema ‘omarm de natuur’, een creatief ontwerp te maken van een Marmoleum of Artoleum vloer voor een schoolruimte naar keuze. De winnende school wordt beloond met een gratis uitvoering van het vloerontwerp. Daarnaast zijn er drie linoleumsneden te winnen, gemaakt door gerenommeerde kunstenaars.

De linoleumsneden beelden een ouderwetse schoolplaat uit en zijn in een zeer beperkte oplage gemaakt. Kunstenaar Bert Brouwer creëerde een collage op basis van tekeningen van Leonardo da Vinci over het onderwerp vliegen. Ondine de Kroon maakte een schoolplaat getiteld De berm en de linoleumsnede van het duo Gerda van Kersbergen en Michiel van Nieuwland heeft als thema taal.

Het is niet de eerste keer dat Forbo de For Schools ontwerpwedstrijd uitschrijft. In 2009 ontving het bedrijf bijna 70 inschrijvingen van diverse scholen. Het winnende ontwerp, een vrolijk bloemenveld, was van de destijds negen-jarige Tara, leerlinge van openbare basisschool Het Palet uit Maasbracht. Ook toen was het thema ‘omarm de natuur’. Dit thema is gekozen omdat Marmoleum bestaat uit natuurlijke grondstoffen zoals lijnolie, jute, kalksteen en houtmeel. Bovendien is het materiaal tijdens

Durf te luisteren Soms is het nodig dat het even wat minder gaat in het bedrijfsleven. In dit soort tijden ontstaat creativiteit op allerlei vlakken.

Deze creativiteit kan doorslaan in het nemen van risico’s. Maar in betere gevallen is het creativiteit die uiteindelijk de bedrijfsvoering efficiënter of gewoon beter maakt.

In 2009 kwam het winnende ontwerp, een vrolijk bloemenveld, van de destijds negen-jarige Tara, leerlinge van openbare basisschool Het Palet uit Maasbracht.

haar levenscyclus volledig klimaatneutraal.

Een cradle-to-cradle product van 111 jaar oud. Kortom: wie kiest voor Marmoleum, omarmt de natuur. Marmoleum is overigens ook heel slijtvast, onderhoudsvriendelijkheid en kent een ruime keuze aan kleuren.

gens ontvangen zij een deelnamepakket met tips voor het ontwerp en een poster van de kunstwerken. De ontwerpen kunnen tot 3 juni 2011 ingezonden worden.

Meedoen?

Scholen uit het basisonderwijs kunnen zich inschrijven via www.forschools.nl. Vervol-

Dag van de Bouw telt 220 bouwlocaties Tijdens de Dag van de Bouw, op zaterdag 28 mei 2011, worden in totaal 220 bouwlocaties opengesteld voor het grote publiek. Bouwend Nederland is meer dan tevreden over het aantal openstelde projecten. De aangesloten bouwbedrijven zijn onverminderd enthousiast over de jaarlijkse open dag, die meer dan 100.000 bezoekers per jaar telt.

‘Vorig jaar waren er wat meer opengestelde projecten, maar zoals iedereen weet is de bouw nog niet uit het economische dal geklommen. Er wordt op dit moment beduidend minder gebouwd dus zijn er ook minder bouwlocaties die geschikt zijn voor een open dag’, aldus Bouwend Nederlandvoorzitter Elco Brinkman voorzitter. ‘Toch zijn we zeer tevreden met 220 deelnemende projecten. Wat nog belangrijker is, alle sectoren van de bouw zijn vertegenwoordigd. Nieuw- en verbouw, renovatie, infra, restauratie en combinaties daarvan. Ook de regionale spreiding van de projecten ziet er goed uit. Met ruim 200 opengestelde bouwplaatsen gaan we er weer een geslaagde open dag van maken. De Dag van de Bouw heeft tot doel om het grote publiek de vele positieve kanten van de bouw te laten zien. Voor Bouwend Nederland is daarom de verscheidenheid van projecten en spreiding van de projecten over het land belangrijk. Ook het initiatief zelf draagt bij tot een positief beeld over de sector; de bouw zegt niet alleen open en transparant

Het is die creativiteit die de concurrentiepositie verbetert. Gewoon slimmere oplossingen bedenken voor bepaalde zaken die al tientallen jaren gemeengoed zijn in bepaalde bedrijven. In het verleden waren er uiteraard ook creatieve ideeën, maar die ideeën vonden hun weg niet naar de agenda van de directie.

De huidige situatie in de bouwsector werpt een aantal muren omver die de afgelopen jaren steevast zijn blijven staan op stevige fundamenten. ‘Als we niets doen dan bestaan we wellicht binnenkort niet meer’, klinkt het binnen menig directiekamer. De verandering begint met de N van noodzaak. Ook binnen de werkgevers- en werknemersorganisaties hebben ze zo hun eigen noodzaken om iets te veranderen. Teruglopende ledenaantallen, toename van goedkope buitenlandse arbeidskrachten, instroom vakopleidingen, enzovoort…ook hier zal creativiteit nodig zijn.

Er is echter één ding wat we allemaal, naast deze creativiteit, beter moeten gaan doen: dat is luisteren. Durf te luisteren naar anderen die wellicht branchevreemd zijn, maar wel slimme dingen hebben bedacht die in de bouwsector vernieuwing en efficiency kunnen brengen. Misschien bieden deze partijen wel dé oplossing voor uw huidige problemen en kunt u samen met deze partijen nieuwe concepten lanceren die u de komende jaren weer verder brengen.

Wim van Wanr0oij Directeur Randstad Bouw

te zijn, maar voegt de daad bij het woord, op 220 plaatsen in Nederland!’

De Dag van de Bouw is een initiatief van Bouwend Nederland en de aangesloten bouwbedrijven en maakt onderdeel uit van de campagne ‘De Bouw maakt het’. Dit jaar is het de zesde keer dat de Dag van de bouw plaatsvindt.

(Advertentie)

 de perfecte oplossing  tevens leveren wij voor nieuwbouw en lichtstraten, isopanelen, renovatie! afwerkprofielen en  in diverse kwaliteiten accessoires van o.a. Corus Colorcoat,  alles klantspecifiek en Tata Steel en Ruukki met snelle levertijden!

tel. (0166) 66 70 15, fax (0166) 66 70 16 www.dutchprofiles.nl / e-mail: info@dutchprofiles.nl

TECHNIEK

Eerste duurzame woning in houten bouwstenen

De opdrachtgevers voor de eerste woning in het Hout Isolatie Bouw (HIB) systeem in Almere stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct voor een flinke uitdaging. Hun wensen ten aanzien van isolatie en geluidsreductie, én de duurzaamheideisen van de gemeente konden echter in het systeem met de houten bouwstenen probleemloos worden gerealiseerd. Finnhouse gaf met deze eerste woning in Nederland niet alleen een mooi visitekaartje af, maar bedacht ook nog een aantal slimmere ‘trucs’.

‘De houten bouwstenen zijn een welkome aanvulling op bestaande houtbouw- en andere bouwsystemen’, aldus het oordeel van de jury van de Houtinnovatieprijs 2010 over het HIB (Hout Isolatie Bouw) systeem.

Dit systeem met houten bouwstenen kreeg de tweede prijs. De jury zag ook: ‘Een nieuw en innovatief product op de Nederlandse markt. De handzame elementen hebben alles in zich om snel en effectief een volledige wandopbouw te creëren, inclusief isolatiepakket. Het systeem sluit aan bij de wens naar flexibel en demontabel bouwen en hogere isolatiewaarden. Hierbij wordt gebruik gemaakt van hout als natuurlijk materiaal.’

Kort nadat de jury de prijs aan het houten bouwsysteem toekende, legde Adri Duivesteijn, wethouder Ruimtelijke Ordening en Wonen van Almere, de eerste houten bouwsteen van de eerste HIB-woning in Nederland. Uitvinder en ontwikkelaar van het systeem is Dieter Junker van HIB System AG uit Nordrach in Duitsland.

Duurzaam bouwen

Voor de kavel in Almere waarop Basil Kühne en Annelies Handcock hun woning wilden bouwen, gold duurzaam bouwen als belangrijke voorwaarde. De keuze viel daarom al snel op hout: ‘Een houten huis voelt voor ons écht als een huis. Dat we bovendien met de houten bouwstenen zelf konden meebouwen, was voor ons ook een belangrijk pluspunt.’ Bovendien konden

hun wensen van onder andere grote ramen op het zuiden, een gebogen dakvorm en extra geluidsisolatie in verband met een muzikale hobby, moeiteloos worden meegenomen in het HIB systeem.

Hun schets toonde een woning met onder andere een grote gebogen rieten kap en een woonkamer die met grote raampartijen uitkijkt over het achterliggende water.

Deels onder de woning moest ook nog een kelder komen. Al deze wensen stelden ontwerper en leverancier Finnhouse al direct

voor een flinke uitdaging. Hoewel voor hout als constructiemateriaal gekozen was, hoefde dit niet overal zichtbaar te blijven: twee van de vier gevels zijn voorzien van stucwerk; de andere twee van gepotdekselde vurenhouten rabatdelen.

Opbouw

De gevels zijn opgebouwd uit de houten bouwstenen van het HIB systeem, die bestaan uit vier vurenhouten stijlen h.o.h.

10 250 mm, met een binnen- en buitenbeplating. De stijlen zijn met zwaluwstaartverbindingen met de beplating verbonden en vormen daarmee verticale open kanalen. De stenen hebben een standaardmaat van 1000 x 500 x 240 mm (l x h x d) en er zijn pasmaten met een lengte van 500 en 750 mm. Andere bouwstenen, bijvoorbeeld naast kozijnen, worden exact op maat gemaakt. De dikte van 240 mm is gekozen in verband met de gewenste isolatiewaarde (Rc van circa 4,5 m2K/W). Voor de binnenwanden is de variant van 160 mm dik toe-

gepast. Daarnaast zijn er nog bouwstenen van 300 mm dik leverbaar voor een nog hogere isolatiewaarde (minimaal circa 5,0 m2K/W).

Zowel de binnen- als de buitenbeplating van de bouwstenen bestaat uit drie lagen hout die kruislings zijn verlijmd, met lijm op ecologische basis. De buitenste lagen zijn 5 mm dik en verticaal aangebracht, de binnenste laag is circa 25 mm dik.

De beplatingen verspringen aan alle randen van de bouwstenen zo’n 30 mm en de stijlen verspringen ook nog eens 30 mm. Dit zorgt ervoor dat de bouwstenen in verband goed in elkaar passen. Extra compriband dat in de fabriek al in de horizontale naden van de bouwstenen is aangebracht, zorgt voor een extra goede kierdichting. Alleen de naden bij de kozijnen en het plafond worden nog met ecotape afgeplakt.

Bij het plaatsen van de bouwstenen worden ze direct in de horizontale naden aan de binnenzijde aan elkaar geschroefd. Als de hele wand gereed is, worden alle naden – dus ook de verticale – om de 50 mm voorzien van nieten. Het verspringen van de stijlen en beplatingen én de onderlinge verbindingen zorgen voor een grote stabiliteit. Voor een zwaardere constructieve ondersteuning kunnen extra stijlen in de holle ruimte worden toegevoegd.

Vrij ontwerp

De woning in Almere is niet afgestemd op de standaardafmetingen van de houten bouwstenen, zowel niet in de lengtematen als in de hoogtematen. Oscar Walraven, directeur van Finnhouse: ‘We wilden natuurlijk de vrijheid van het ontwerp zo min mogelijk beperken. Door het bijzondere ontwerp met het gebogen dak en ook de kleine ramen in de entreegevel waren er al zoveel niet-standaard bouwstenen nodig, dat we hebben besloten geen beperkingen op te leggen.’

Dit betekende wel dat bijvoorbeeld voor de hoogte van de gevels niet alleen de standaard bouwstenen van 500 mm hoog zijn toegepast, maar ook bouwstenen van 700 mm hoog. Hiermee kon men een verdiepingshoogte van 2,66 meter realiseren.

Pasmaten van circa 200 mm hoog zijn namelijk niet reëel in verband met de verspringende stijlen en beplatingen; er zou dan erg weinig ‘body’ overblijven.

TECHNIEK

11

Bouwsysteem nóg slimmer Ondanks dat het HIB systeem al zo’n tien jaar op de – vooral Duitse – markt is, vond Oscar Walraven, directeur van Finnhouse, het systeem nog wel voor verbetering vatbaar: ‘Vóór plaatsing van de eerste laag houten bouwstenen wordt eerst een houten onderregel geplaatst met daarop een geprofileerde randbalk. Deze bovenste balk sluit aan op de profilering van de eerste laag stenen. Dat betekent echter wel dat er twee balken uitgelijnd en vastgeschroefd moeten worden. Ons idee was om van deze twee balken één balk te maken. Dat scheelt uiteraard in tijd.’ Alle balken worden op lengte aangeleverd en door zwaluwstaartverbindingen verbonden.

Finnhouse bedacht ook dat het aanbrengen van de isolatie veel slimmer kon: ‘Gebruikelijk was een wand met bouwstenen na de opbouw vanaf de bovenzijde te vullen met isolatie. Daarbij moet voorkomen worden dat de isolatie nat wordt; afdekken dus.

Maar het betekende ook dat het isolatiebedrijf drie keer moest komen met de pomp: zowel voor de wanden op de begane grond als later voor de wanden op de verdieping en het dak. Onhandig, vonden we. Daarom besloten we het hele casco op te bouwen zonder isolatie. En vervolgens – toen dit klaar was – gaten te boren door de buitenbeplating en zó in één keer alle isolatie aan te brengen.’

De dikte van 240 mm van de HIB bouwstenen is gekozen vanwege de gewenste isolatiewaarde (Rc = 4,5 m2k/W). In de holle ruimten van de bouwstenen is houtvezelwol (Steico Zell) als isolatie ingeblazen. De gevels zijn bovendien voorzien van extra houtvezelplaten (Pavatex) aan de buitenzijde. Dit zorgt niet alleen voor een hogere isolatiewaarde (ongeveer gelijk aan de 300 mm dikke variant houten bouwsteen), maar ook voor een betere kierdichting. De vezelplaten zijn bovendien dampopen, zodat geen folies nodig zijn. Ook de bouwstenen zijn – door gepatenteerde gleuven

voudige wijze leidingen worden opgenomen. Hiervoor worden – af fabriek – de stijlen in de bouwstenen voorzien van gleuven, waarin met behulp van een hardboardplaat een vrije zone wordt gevormd voor leidingen tot 30 mm dik. In Almere zijn de leidingen hierin naderhand aangebracht. In de houten HIB bouwstenen zitten bovendien standaard zaagsneden in de buitenbeplating die tot op de buitenste beplating doorlopen (5 mm vanaf de buitenzijde). Deze sleuven zorgen voor een dampopen constructie, waardoor geen waterdichte folie nodig is.

www.bouwtotaal-online.nl Op onze site kunt u een pdf downloaden van deze detail tekeningen

– naar buiten dampopen. In de zijgevels zijn 55 mm dikke platen toegepast, in verband met de afwerking met stuc; de kopgevels hebben 22 mm dikke houtvezelisolatieplaten.

Vloeren en gebogen kap

Voor de oplegging van de vloeren op de houten wanden is – gebruikelijk in het systeem – eerst een randbalk geplaatst met een profilering die aansluit op de randafwerking van de bovenste laag houten bouwstenen. Deze randbalk zorgt voor spreiding van de vloerlasten. Op de randbalk is de (houten) vloer opgelegd én opnieuw geprofileerde balken voor de eerste laag stenen van de verdiepingswanden.

In de diverse houten bouwstenen voor de gevels op de verdieping waren in de fabriek al de sparingen aangebracht voor de oplegging van de houten gordingen van het gebogen dak. Dit gebogen dak had tot gevolg dat er vijftien gordingen nodig waren. Boven op de gordingen is multiplex aangebracht. Aan de onderzijde is eerst folie op papierbasis bevestigd. Vervolgens is isolatie in de holle ruimte ingeblazen én is de kap aan de onderzijde afgewerkt met gipsplaten. Op het dak is een (geschroefde) rieten dakafwerking aangebracht.

Extra’s in het HIB systeem

In de houten bouwstenen kunnen op een-

Alle tussenwanden in de woning zijn óf wanden van 160 mm dikke houten bouwstenen óf houtskeletbouwwanden van 120 mm dik. De houten bouwsteenwanden zijn gevuld met kiezels waardoor deze zorgen voor een goede warmteaccumulatie, ofwel voor een gelijkmatigere binnentemperatuur. De grotere massa zorgt bovendien

voor een hogere geluidsisolatie, wat in deze woning gewenst was in verband met een muzikale hobby. Voor de grote gevelopeningen in de kopgevel – met een overspanning van bijna 7 meter – is een houten portaal gemaakt, met een gelamineerde houten ligger en kolommen.

Dat er met de houten bouwstenen snel ge-

bouwd kan worden, bewijst wel het feit dat het casco in zeven werkdagen was opgebouwd en na vier weken waterdicht was.

Bovendien zijn in dit systeem op eenvoudigere wijze hoge isolatiewaarden te realiseren en is het uiterst duurzaam en kierdicht.

Inmiddels zit een groot aantal volgende projecten in de bouwvergunningenfase, onder meer in Friesland, Rotterdam en Gorinchem. Naast ‘gewone’ woningen zitten er ook een aantal recreatiewoningen in de pijplijn. Finnhouse zou echter ook graag een appartementengebouw willen bouwen in het HIB systeem.

Bouwgegevens

Opdrachtgever: Basil Kühne en Annelies Handcock Systeempartner HIB systeem: Finnhouse, Gorinchem, www.hib-systeem.nl; www.finnhouse.nl Architect: ErasmusX, Schijndel Aannemer: Finnhouse Bouw, B.V., Gorinchem Start bouw: november 2010 Oplevering: april 2011 Bruto vloeroppervlak: 157 m2 Bruto inhoud: 480 m3 Stichtingskosten: € 245.000,-

TECHNIEK

13

‘EPA-onderzoeker kwam zelden zo’n duurzaam oud huis tegen’

Veertig jaar oude monolithische bungalow zeer energiezuinig Willem Zweers (79) is al meer dan 50 jaar architect. Hij ontwierp veel en uitlopende projecten. Van een kerk met atoomkelder tot een worstenmakerij en de grote zeesluis in Muiden. In 1971 kreeg hij opdracht om een vrijstaande bungalow met kap in Nieuwegein te tekenen. Hij besloot enkelwandig te bouwen met 24 centimeter dikke Ytong blokken. Nu, bijna 40 jaar later, blijkt die woning één van de energiezuinigste huizen in de wijk Wijkersloot.

Het had volgens de architect nog wel enige voeten in de aarde om toestemming te krijgen om te bouwen: ‘Monolithisch bouwen was in die tijd hoogst ongewoon. Nederland is een land van stenen broodjes (bakstenen, red.). Maar uiteindelijk hebben we permissie gekregen.’

Cellenbeton blokken in de gang.

Willem Zweers voor de woning die hij in 1971 ontwierp: ‘Van duurzaam en cradle-to-cradle had nog nooit iemand in 1971 gehoord. Maar het huis is nog steeds één van de energiezuinigste in de wijk.’

Zweers werkt nog altijd als architect. ‘Ik sta nog regelmatig achter de plank’, zoals hij het zelf uitdrukt. Het gaat nu voornamelijk om restauratieprojecten voor klanten die hij al lang bedient. Zo begeleidt Zweers op dit moment de restauratie van een timmermanshuisje uit 1848 op landgoed Vollenhoven; een rijksmonument dat onder andere geïsoleerd gaat worden. Sinds 1963 werkt Zweers voor zichzelf als directeur/ architect/eigenaar van Architectenburo Ing. W. Zweers BV. Daarvoor was hij docent Bouwkunde aan de Ir. A. J. Versfeld MTS in Utrecht, architect-adviseur voor Rijkswater-

een aantal redenen om die blokken toe te passen. Zo was ik nogal op nieuwe materialen. Bovendien was de opdracht om een huis te bouwen met veel inhoud tegen weinig kosten. Aangezien je met Ytong maar één muur zet in plaats van twee, scheelt dat aanzienlijk in tijd en kosten. Opdrachtgever Blok had bovendien een buurman die bij Ytong werkte en de blokken tegen kostprijs kon leveren.’

Zweers vervolgt zijn verhaal: ‘Daarnaast kreeg ik via die relatie van Blok gratis een aantal afgekeurde Ytong dakplaten. Die heb ik als vloer gebruikt met een fundering als extra middenondersteuning.’ Naast geld (het huis werd voor slechts 190.000 gulden gebouwd) vond Zweers de hoge isolatiewaarde toen ook al belangrijk. ‘Duurzaam bouwen was nog onbekend en men sprak dus ook niet over vloerisolatie. Maar ik voelde wel aan dat het toepassen van cellenbeton gunstig was. Uiteindelijk heb ik informatie ingewonnen in Zweden, waar al heel veel monolithisch werd gebouwd met cellenbeton.’

staat en assistent-architect bij de gemeente Rotterdam. Daarnaast bekleedde Zweers meerdere bestuursfuncties binnen de BNA (Bond van Nederlandse Architecten).

De bungalow in Nieuwegein is in 1971 ontworpen en is in 1972 gebouwd. Het gaat om een vrijstaande villa aan de Rietveldlaan van 260 vierkante meter met kap, uitbouw en een tuin van ongeveer 1300 vierkante meter. ‘Van duurzaam en cradle-to-cradle had nog nooit iemand gehoord; 3 centimeter piepschuim in de spouw, dat was het wel zo’n beetje’, aldus Zweers.

Omgekeerd dak

Door de jaren heen zijn Zweers en Blok het huis blijven verbeteren; bijvoorbeeld op het gebied van isolatie. Zo’n vijftien jaar geleden werd de kap geïsoleerd. Het huis is toen ook gestuukt. want wederom om geldredenen werd het ongestuukt opgeleverd in 1972. Geen probleem volgens Zweers, want ‘die korrelige structuur van Ytong blokken ziet er ook mooi uit’. In 2006 werden er bovendien isolatieplaten op de platte uitbouw aangebracht. ‘Een omgekeerd dak noemen we dat wel. Daar zat nog een gat in de isolatie.’

Een echt leefhuis

Opdrachtgever Blok is uitermate tevreden met het huis waar hij al bijna 40 jaar woont: ‘Het is een echt leefhuis. ‘Je hebt het meeste plezier van de vierkante meters die geen bestemming hebben’, zei Zweers toen hij het huis opleverde. Hij heeft gelijk gehad. De kinderen fietsten hier vroeger gewoon door de gang en de woonkamer. Vanuit de L-vormige achterkant kijk je zo in je eigen tuin. Ik heb het gevoel dat ik in een groene patio woon.’

Hij besluit: ‘Daarnaast is het huis ook energiezuinig. In het rapport staat dat onze bungalow veel minder gas gebruikt dan een huis met zoveel kubieke meter normaal zou moeten gebruiken. In het advies stond ook nog dat ik het huis zou kunnen opwaarderen naar label B door de muren en de vloer extra te isoleren, maar de terugverdientijd is me te lang.’ Inmiddels heeft Blok wel HR++ glas geplaatst waardoor de energiezuinigheid is toegenomen naar El=1,49.

(Advertentie)

Monolitisch bouwen

In die tijd en zelfs tegenwoordig komt monolithisch bouwen maar sporadisch voor in Nederland, al wint het in de laatste jaren steeds meer terrein. Toch besloot Zweers de bungalow enkelwandig te bouwen met 24 centimeter dikke Ytong blokken: ‘Er was

Bewoner, de heer Blok: ‘In het EPA-rapport staat dat onze bungalow veel minder gas gebruikt dan een huis met zoveel kubieke meter normaal zou moeten gebruiken.’

Afgelopen najaar werd er met steun van de gemeente Nieuwegein op grote schaal EPA-onderzoek gedaan in de wijk door EPA Maatwerkadvies. In november ontving Blok zijn EPA-rapport. Volgens Zweers bleek de bungalow één van de energiezuinigste huizen in de wijk. ‘De onderzoeker zei dat hij zelden zo’n oud duurzaam huis was tegengekomen.’ Het huis heeft een energielabel C (El=1,54) gekregen waarbij de cellenbeton gevel er uitspringt qua duurzaamheid. Met de minerale isolatieplaat Ytong Multipor aan de buiten- of binnenkant zouden relatief eenvoudig veel hogere waarden kunnen worden gehaald.

Dikke cellenbeton blokken in de garage.

TECHNIEK

14

Staalframe woningen: industrieel en flexibel In het Homeruskwartier Oost in Almere ligt een gebied met bijzondere woningen. Met ook nog onbebouwde kavels én woningen in alle stadia van uitvoering. Hier geldt de regeling ’IkbouwbetaalbaarinAlmere (IbbA)’. Courage Architecten ontwierp één van de woningtypes: een nietalledaagse woning in staalframebouw, genoemd Bag-a-Box. ‘Een cataloguswoning, inderdaad. Maar wel één die de bewoners heel veel licht en lucht biedt, omdat je met de slanke staalprofielen grote overspanningen kunt maken en daarbij toch licht kunt bouwen.’

Tekst: Carla Debets Bouwtekst; foto’s: Courage Architecten

In 2008 bundelden de gemeente Almere en Woonstichting De Key hun krachten en introduceerden de regeling IkbouwbetaalbaarinAlmere. De regeling is onder andere bedoeld voor mensen met een gezamenlijk bruto jaarinkomen tussen de 20.000 en 36.500 euro per jaar, voor het merendeel starters op de woningmarkt. Zij kunnen op hun kavel een woning laten bouwen voor een maximale totaalprijs van 192.000 euro. Dat is altijd een rijtjeswoning, inclusief berging.

De vof IbbA zorgde tevens voor een catalogus waaruit bewoners een woningontwerp kunnen kiezen, in totaal circa 100 plannen met een grote diversiteit. Ook Coura-

tecten ontwierp de woningen samen met Corus Star-Frame Solutions, producent van staalframe elementen en Roelofs en Haase (voorheen Reusken Bouw), als bouwbedrijf.

Deze samenwerking garandeert een optimale woning voor een scherpe prijs en een goede kwaliteit.

Conceptueel uitgangspunt voor het ontwerp is de wens om in een kekke en eigentijdse woning te wonen met veel daglicht.

De bewoners moeten daarin het loftgevoel maximaal kunnen ervaren, maar dan wel voor een startersbudget. Loftwoningen worden meestal geassocieerd met woningen in stoere industriehallen en dát gevoel wilde Courage aanbieden aan starters: ‘liever een groter huis met vide zonder ‘kamertjes’ dan een kleiner huis met benepen kleine kamers.’

Een normale stroken fundering voor de woning, maar wél lichter.

Opbouw van het skelet met staalframe wanden en staalframe vloeren. De vloeren overspannen de breedte van 5,40 of 6,0 meter in één keer.

ge Architecten werd gevraagd een ontwerp voor starterswoningen te leveren en ontwierp de Bag-a-Box. De bouwsom van deze woningen bedraagt 129.500 euro (prijspeil 2010). Het architectenbureau heeft inmiddels een ruime ervaring met staalbouw en staalframebouw: het eigen kantoor met woonhuis in Apeldoorn, uit 2007,is gebouwd in staal. Het gebouw heeft veel glas door de slanke staalprofielen en is strak gedetailleerd.

De keuze die de bewoners kregen, bestond uit vijf stappen: a) kies je grootte; b) kies je breedte; c) kies je indeling; d) kies je achtergevel, en; e) beken kleur in de voorgevel.

Bag-a-Box

Architect Lars Courage van Courage Archi-

Bouwgegevens

Eén van de Bag-a-Box woningen in Almere, met zwarte staalbeplating aan de buitenzijde.

Stoer wonen in staal

De Bag-a-Box woning heeft twee verdiepingen als basis, maar een derde laag is eveneens mogelijk. Daarbij is het mogelijk om op de begane grond te wonen, te koken en eten op het videdek, en op de tweede

Opdrachtgever: diverse bewoners in Almere Ontwerp: Courage Architecten, Apeldoorn, www.courage.nl Staalframe leverancier: Corus Star Frame, IJmuiden, www.corusstarframe.nl Bouwer: Roelofs en Haase, Rijssen, www.roelofs-en-haase.nl Constructie: Bouwkundig adviesbureau Van den Berg B.V., Rotterdam, www.vandenbergbv.nl Bouwfysica: De Adviseurs, Apeldoorn, www.deadviseurs.nl Start bouw: vanaf juni 2010 Oplevering: vanaf oktober 2010 Bruto vloeroppervlak: 84 m2 en 104 m2 (bij kavelbreedte 5,40 m) en 98 m2 en 120 m2 (bij kavelbreedte 6 meter) Bouwsom: variërend van 129.500 euro tot circa 170.000 euro (voor een drielaagse Bag-a-Box)

Plaatsen van de verdiepingsvloer, in elementen van 2,40 of 3,0 meter breed.

verdieping drie slaapkamers te realiseren.

De indelingsvarianten zijn legio; de enige mogelijke beperking is de fantasie van de bewoners.

Bouwkundig uitgangspunt vormen de staalframeprofielen waarmee een rechthoekige doos van 5,40 of 6 meter breed bij een lengte van 9 tot 12 meter en een hoogte van 6 meter gebouwd wordt. Eén van de eerste keuzes die bewoners daarbij moeten maken is of zij een ‘normale’ woning willen met twee of drie slaapkamers zonder vide, of een open loft-woning mét vide waarbij ze zelf de verdere indeling kunnen bepalen. Er is slechts één vast element in de woning: een twee verdiepingen hoge schacht (3,2 meter breed en 3,2 meter diep) die als gesloten element in de voorgevel is

Ruwbouwfase in de staalframewoning. In het dak is een daklicht geplaatst.

geïntegreerd. In deze schacht is niet alleen alle (installatie)techniek en sanitair opgenomen, maar ook de voorzieningen voor de stabiliteit in de dwarsrichting. De twee dichte zijwangen in de achtergevel spelen eveneens een rol in de dwarsstabiliteit.

Staalframe wanden

De constructie van de woning bestaat uit twee gestapelde, verdiepingshoge frames

TECHNIEK

De voorgevel met daarin het standaard prefab element met onder andere alle sanitair én voorzieningen voor de dwarsstabiliteit.

De achtergevel kan vrij ingedeeld worden door de bewoners.

tenzijde. De dikte en afmetingen van de profielen hangen af van de belastingen en de gewenste isolatiewaarde. De isolatie wordt eenvoudig tussen de stijlen aangebracht, net als bij houtskeletbouw. De toevoeging van 45 mm PIR-isolatie aan de buitenzijde dient nog om koudebruggen bij woningscheidende wanden te voorkomen.

In de Bag-a-box woning leidde dit tot C- en U-profielen van 100 mm x 1,5 mm in de dragende wanden (bij een overspanning van 5,4 meter). De C- en U-profielen staan h.o.h.

600 mm. De afwerking aan de binnenzijde bestaat uit dampdichte folie en twee lagen gipsplaat van 12,5 mm dik. De buitenzijde is afgewerkt met 45 mm PIR en een dampopen folie, of met steenwol sandwichpanelen van 100 mm dik.

De gesloten gevels van de woningen in Almere hebben aan de buitenzijde een geprofileerde staalplaat die horizontaal is verwerkt, in combinatie met zetwerk. Maar er zijn diverse afwerkingsmogelijkheden, waarbij de voorkeur van architect Lars Courage wel uitgaat naar een afwerking met een industriële uitstraling, zoals staal of aluminium. In de woningen in Almere is gekozen voor staalplaten in kleur zwart (kronos - colorcoat) coating. In de gevels zijn aluminium kozijnen toegepast met daarin een zonwerende beglazing met een U-waarde van 1,1 W/m2K.

Staalframe vloeren

Als verdiepingsvloeren worden Quantum Deck vloeren toegepast: geprefabriceerde staalframebetonvloeren met gerolvormde C-profielen van 220 mm x 1,5 mm dik. Deze koudgevormde verzinkt stalen profielen

15 Ervaringen aannemer Roelofs en Haase

In de woning past ook een stalen trap.

Behalve een zwarte of grijze afwerking van het standaard element is ook paars een optie, of een print, of …

de C-profielen van maximaal rond 130 mm of 90x200 mm bieden ruimte voor de doorvoer van leidingen. De vloeren wegen circa 180 kg/m2, exclusief vloerafwerking.

De prefab elementen hebben een standaardbreedte van 2,40 of 3,00 meter, en ze hangen met opleghoeken (in een warmgewalste hoeklijn in de oplegging) tussen de opleggingen, voor een compacte inbouwhoogte. Zo is de totale hoogte van de vloer bij een C220-profiel 250 mm. Voor de dakvloeren worden weer Star-Frame elementen toegepast, opgebouwd uit C-profielen, met gipsplaten op verende regels als plafonds,

De woning kan worden uitgevoerd met een vide of met een dichte vloer tot de achtergevel.

Voor aannemer Roelofs en Haase was het de eerste keer dat het bedrijf staalframewoningen bouwde, maar Jan-Geert Haase is zeker positief: ‘Hoewel sommige werknemers erg moesten wennen: ik ben timmerman en ik kan niet timmeren. Maar dat zit dus vooral tussen de oren.’

Het bouwsysteem biedt volgens hem veel mogelijkheden: ‘Zo kun je de holle wanden benutten, in tegenstelling tot bijvoorbeeld kalkzandsteen. De prefab onderdelen maken dat je deze snel kunt wegzetten ook omdat alles precies past. Dit helpt om faalkosten te voorkomen. En voor de toekomst hebben we nog wel wat ‘verbeterpunten’ bedacht, zoals standaard alvast elektradozen aanbrengen om de 30 cm en alleen die aansluiten die gewenst zijn.’

Binnenkort komt het systeem ook als cataloguswoning op de markt, vertelt hij nog. Gekoppeld aan het driemanschap dat de woning ontwikkelde: architect, aannemer en leverancier van het staalframe.

uit kan om het comfort goed te kunnen beheersen’, aldus Lars Courage. ‘Juist daar zit het verschil. Massa reageert traag op temperatuurswisselingen; het kost veel energie om die schommeling te volgen of dit gaat ten koste van het comfort. Lichtgewicht bouwen reageert sneller op temperatuursveranderingen, maar kan ook snel en energiezuinig bijgestuurd worden. Hierdoor blijft het comfort constant en dus per saldo

Interieur: het standaard prefab element in de woning, met onder andere de keuken.

Aan weerzijden van het gesloten standaard prefab element in de voorgevel zijn lichtstroken.

Afwerking van de gesloten wandvlakken met geprofileerde staalplaten die horizontaal zijn toegepast.

De vide in de woning aan de achtergevel.

van koudgewalste staalprofielen. Deze zijn opgevuld met staalframebouw gevelelementen, met daartussen staalframe vloeren dakelementen. De staalframe opbouw is vergelijkbaar met houtskeletbouw. De staalframe-elementen zijn echter lichter van gewicht en maatvaster. De wanden en gevels bestaan uit frames van koudgevormde C- en U-profielen die zijn voorzien van isolatie en diverse afwerkingen aan de binnen- en bui-

zijn rug-aan-rug toegepast voor een optimale verhouding tussen gewicht en constructie. Hoe groter de overspanning, hoe hoger en dikker de C-profielen. Voor een overspanning van 5,4 tot 6,0 meter is een C220-profiel gebruikelijk. De dikte van de betonvloer is – voor woningbouw – altijd constant, namelijk 50 mm. Aan de onderzijde kan extra materiaal voor brandwerendheid of geluidsisolatie worden aangebracht. Sparingen in

en aan de bovenzijde 18 mm OSB-beplating, (afschot)isolatie met Rc≥ 3,5 m2K/W, en een tweelaagse APP dakbedekking. In het dak is ook nog een Velux daglichtkoepel opgeno- Eén van de schetsen van Lars Courage betreffende de Bag-a-Box men ter plaatse van de slaap- woningen. kamers. hoger. Goed en fout is een grijs gebied; het is afhankelijk wat de klant voor een comfortLichte bouwmethode gedrag vraagt of inkoopt. Het laat wel zien De lichtgewicht wand- en vloerelementen dat de klant een keuze heeft!’ zorgen voor een lichte opbouw. Courage: De woning is volledig gebalanceerd met een ‘En alles wat je boven de grond niet aan geWTW-unit. Additioneel kan een energiezuiwicht hebt, hoef je in de grond niet te funnige koelunit geplaatst worden. De radiatorderen. Het geringe gewicht heeft bovendien verwarming kan eventueel worden vervanals voordeel dat het warmte-accumulerend gen door vloerverwarming/-koeling. vermogen tot een minimum beperkt wordt.

Hoewel veel mensen dit als nadeel zien, heeft het ook een belangrijk voordeel: het Uitdaging creatieve bewoners leidt in de zomer niet tot langdurige overCourage wil de bewoners graag uitdagen verhitting. Pieken in de temperatuuroverhun individuele creativiteit te laten zien. schrijding kun je koelen met luchtwarmZonder dat dit leidt tot hogere bouwkosten. tepompen. Per saldo gebruik je zo minder Daarvoor is het nodig de basis slim te ontenergie dan een woning met massa te verwerpen, met veel standaardisatie waar het warmen. De hogere isolatie-eisen van de moet en vrijheid waar dat maar mogelijk is. overheid om energie te beperken, leiden auZo zijn de bouwmethodiek, de materialen en tomatisch tot nieuwe inzichten. Het gerinde afmetingen van bouwdelen gestandaargere gewicht van de constructie heeft tendiseerd, maar daarnaast hebben toekomstislotte nog een belangrijk voordeel: in de ge bewoners alle vrijheid: om al dan niet de uitvoering kan snel worden gebouwd.’ verdiepingsvloer helemaal dicht te maken, Wetenschappelijk onderzoek van de TU of met een vide; de gevelplaatsing en –inEindhoven toonde aan dat met minder masdeling (afgezien van de leidingschacht), wel sa méér comfort geleverd kan worden. ‘Acof geen verdere scheidingwanden in de wocepteer dat er warmte in een woning binning, keuzes van sanitair, kleuren of prints nenkomt, maar het teveel er ook weer snel in de stalen gevels, enzovoort.

16

VSB FORUMDISCUSSIE

Veiligheid als gezamenlijke Dagelijkse werken vele beroepsgroepen op hoogte. Een veilige werkplek zou dan ook ‘tussen de oren’ van deze medewerkers moeten zitten. De Vereniging van Steiger-, hoogwerk- en betonbekistingbedrijven (VSB) doet er alles aan om dat te realiseren. Zo ontwikkelde de vereniging een serie flyers en checklists voor het veilig werken op hoogte en investeren de leden in hun specialisme middels kennisoverdracht, trainingen, keuringen, certificering, etcetera. Toch is er nog een wereld van verbetering mogelijk. Tijdens een forumdiscussie werd gesproken over de verantwoordelijkheden voor de verschillende partijen in de branche.

Dat veiligheid een kostbaar goed is, bewijst de aandacht die er vanuit alle kanten van de markt voor dit onderwerp is. De Arbeidsinspectie organiseert acties rondom steigers, bouwliften, rolsteigers en bekistingen, er verschijnen nieuwe A-bladen en de Richtlijn Steigers werd recent weer geüpdate. Het maakt duidelijk dat het bieden van een veilige tijdelijke werkplek op hoogte volop in beweging is. Er blijkt echter meer nodig te zijn dan alleen aandacht, want onder de huidige economische omstandigheden komt het regelmatig voor dat concurreren op prijs belangrijker is dan het garanderen van veiligheid. Wordt dat ook zo door de deelnemers aan de forumdiscussie ervaren? Frank Klessens van Alimak Hek: ‘De prijs is onder de huidige marktomstandigheden inderdaad vaak belangrijker dan veiligheid. In de hele keten wordt de verantwoordelijkheid voor veiligheid doorgeschoven naar de volgende partij. De opdrachtgever is weliswaar verantwoordelijk voor veiligheid maar legt die verantwoordelijkheid net zo gemakkelijk neer bij zijn toeleveranciers.’ Ook Ruud Gaarthuis van Van Thiel United beaamt dat: ‘Veiligheid gaat zover als de portemonnee van de opdrachtgever toelaat. De financiële crisis heeft ervoor gezorgd dat veilig-

Ruud Gaarthuis: ‘De bouwplaats is een duiventil die niet eenvoudig te controleren is.’ heid een ondergeschoven kindje wordt.’

Het gaat echter niet alleen om de prijs. Rob Baken van Manntech Gevelinstallaties: ‘Veiligheid is voor sommige opdrachtgevers een té grote vanzelfsprekendheid geworden. Men denkt en verwacht dat een product veilig is, maar vergeet dat onveilige situaties zich met name in de gebruiksfase voordoen.’ Ook Adri Wallenburg van Koninklijke Jongeneel ervaart dat: ‘De belangrijkste en grootste spelers in de markt weten wel wat er aan veiligheid te koop is en handelen daar ook naar. Maar er is een grote groep aannemers die het niet weet of het blijkbaar niet interesseert. Uiteraard begint veiligheid bij de leveranciers; die moeten een veilig product leveren. Maar in

de praktijk wordt er té vaak gezocht naar goedkopere alternatieven. En bij controlerende instanties, zoals de Arbeidsinspectie, schiet de kennis vaak tekort. Bij een pro-

Frank Klessens: ‘Prijs helaas momenteel vaker belangrijker dan veiligheid.’ duct als hout voor steigerdelen is dat ook niet eenvoudig. Er zijn immers veel factoren die de kwaliteit van het hout bepalen.’ Leo Pasveer van Harsco Infrastructure merkt dat de inspecties toenemen en in de industrie gemeengoed zijn: ‘De industrie stelt veel meer en veel hogere eisen als het om veiligheid gaat. Als leverancier willen wij daarom niet afwachten tot de Arbeidsinspectie zich meldt, maar zelf voorop lopen. De industrie loopt wat veiligheid betreft, ver vooruit op de bouw.’

Strenge controle en handhaving

Jürgen Ferket van Scaffolding Training Europe ziet in de handhaving een belangrijk onderwerp: ‘Het draait allemaal om handhaving. Op de bouwplaats weten alle medewerkers het wel, maar veilig werken doet men lang niet altijd. Er moet dus worden gecontroleerd in plaats van gedoogd.

Als je ziet wat er -mede door de recessie allemaal gebeurt, dan is het gewoon wachten op een volgend ongeluk.’

Of het gedogen alleen terug te voeren is op de recessie, valt echter te betwijfelen. Leo Pasveer: ‘Ik denk dat de recessie ook veel misbruikt wordt. De naleving schiet simpelweg tekort. In de industrie is er voor iedere vijf man die werkzaam zijn, altijd één controleur. Daarmee krijgt veiligheid de aandacht die het verdient.’ Nick Stubbe van BIS Industrial Services ziet wel een positieve ontwikkeling: ‘De laatste jaren is het veiligheidsniveau in de bouw en industrie meer naar elkaar gegroeid. Door de recessie zie je nu in de bouw het niveau echter weer teruglopen, terwijl in de industrie de controle onverminderd streng blijft. Door die strengere aanpak wordt veiligheid als het ware afgedwongen; er is een streng kwaliteitssysteem, de bestekken zijn zwaar en er worden opleidingen vereist. Dat alles bij el-

VSB-Forumdiscussie De VSB-Forumdiscussie is een initiatief van de Vereniging van Steiger-, Hoogwerk- en Betonbekistingbedrijven (VSB).

Door hun jarenlange ervaring beschikken de VSB-leden over een grote hoeveelheid kennis en deskundigheid. Die

knowhow wordt de laatste jaren ook via de VSB-Forumdiscussies overgedragen. Tijdens de discussies passeren onder meer de stand der techniek, ontwikkelingen en aandachtspunten voor potentiële gebruikers de revue. De VSB-Forumdiscussie wordt

kaar zorgt voor een ander veiligheidsbesef.’

Ruud Gaarthuis vult aan: ‘Daar komt nog eens bij dat werkzaamheden bij de chemische en petrochemische industrie beter te controleren zijn: er is maar één ingang. De bouwplaats daarentegen is een duiventil, waar iedereen komt en gaat. In de bouw zie je bovendien dat de uitvoerder geen tijd meer heeft voor controles. Hij heeft het veel te druk en brengt het grootste deel

de kans op schijnveiligheid groter. In het woud van regels is er altijd wel één te vinden waarmee je kunt duidelijk maken dat je als opdrachtgever of opdrachtnemer alles hebt gedaan om onveilige situaties te voorkomen. Maar daarmee wordt voorbij gegaan aan het allerbelangrijkste aspect: het besef bij de gebruiker dat veiligheid boven alles moet staan.’

Dat besef is niet van vandaag op morgen een ingeburgerd begrip. Hoe kunnen we die inburgering bereiken en ervoor zorgen dat mensen zich bewust zijn van hun rol in de veiligheidsketen? Nick Stubbe vervolgt: ‘Je zult er altijd op moeten blijven hameren. Bij ieder overleg moet veiligheid op de agenda staan. Medewerkers krijgen veiligheidsfilms te zien, ze worden continu geïnformeerd en op de hoogte gehouden van ontwikkelingen – alles erop gericht om de veiligheid zoveel

Van links naar rechts: Matthijs Pitlo, Adri Wallenburg en Leo Pasveer.

van de dag door in de bouwkeet om vandaar alles te organiseren en te regelen.’

Verantwoordelijkheid

Blijkbaar is er een groot verschil in de manier waarop veiligheid wordt beleefd in de bouw en industrie. Wie is er dan eigenlijk verantwoordelijk voor de veiligheid op de steiger, hoogwerker of betonbekisting en is er daarbij verschil tussen de bouw en de industrie? Ruud Gaarthuis: ‘In de Richtlijn Steigers staat omschreven dat de ‘toezichthouder gebruik’ de steiger periodiek moet controleren. Die toezichthouder kan één

Henry Dijksma: ‘Ook een QRcode op rolsteigers kan de veiligheid vergroten.’ van de eigen medewerkers van de opdrachtgever zijn maar ook een externe.’ De invulling daarvan verschilt weer per bouwbedrijf.

Nick Stubbe: ‘Met alle regels die als het ware bovenop elkaar worden gestapeld, wordt

vier maal per jaar georganiseerd, waarbij actuele of relevante onderwerpen centraal staan. De bijeenkomsten staan onder leiding van Frank de Groot, hoofdredacteur van BouwTotaal en vinden plaats onder auspiciën van de PR-commissie van de VSB. Deelnemers aan de VSB-Forumdiscussie over de verantwoordelijkheden voor vei-

mogelijk te bevorderen.’ Adri Wallenburg: ‘Herhaling is inderdaad heel belangrijk.

Neem de verwerkingsvoorschriften van producten: die zouden eigenlijk steeds even doorgenomen moeten worden.’

Over de bewustmaking van medewerkers vertelt Matthijs Pitlo van Yelloo: ‘Om te beginnen moet er voor worden gezorgd dat de toezichthouder, die overal omschreven en voorgeschreven staat, ook daadwerkelijk aanwezig is. En als die aanwezig is, moeten alle veiligheidsaspecten worden beoordeeld en gecontroleerd. Blijkt uit die controles dat er misstanden zijn, dan moeten forse boetes worden uitgedeeld.’ Frank Klessens wijst ook op de eigen verantwoordelijkheid: ‘Als bedrijf moet je ook zelf de focus gericht houden op veiligheid en daar waar nodig moet je sanctioneren.’ Die sanctionering blijkt in de industrie strenger dan in de bouw. Leo Pasveer: ‘Wie in de industrie een veiligheidsovertreding begaat, kan vertrekken en hoeft niet meer terug te komen. En niet alleen bij het bedrijf waar de overtreding werd begaan, maar ook niet bij andere industriële bedrijven. Dat werkt in zekere zin afschrik-

ligheid waren Ruud Gaarthuis van Van Thiel United (Beek en Donk), Henry Dijksma van Altrex (Zwolle), Rob Baken van Manntech Gevelinstallaties (Moerdijk), Nick Stubbe van BIS Industrial Services (Zwartewaal), Jürgen Ferket van Scaffolding Training Europe (Barendrecht), Frank Klessens van Alimak Hek (Middelbeers), Adri Wallenburg van Koninklijke Jongeneel (Utrecht), Matthijs Pitlo van Yelloo (Spijkenisse) en Leo Pasveer van Harsco Infrastructure (Arkel).

Van links naar rechts: Nick Stubbe, Jürgen Ferket, Frank Klessens, Matthijs Pitlo, Adri Wallenburg, Leo Pasveer, Martin Franke (auteur), Frank de Groot, Rob Baken, Henry Dijksma en Ruud Gaarthuis.

17

VSB FORUMDISCUSSIE

verantwoordelijkheid wekkend en draagt sneller bij aan verhoging van het veiligheidsbesef.’

Rol leverancier

Veiligheid draait om bewustzijn; het besef dat het eigen gedrag en dat van anderen de veiligheid op en rond de bouwplaats kan beïnvloeden. Dat bewustzijn leeft als geen

Rob Baken: ‘Toetsingskader als opmaat voor gebouwvoorzieningen voor veilig onderhoud.’ ander bij de leveranciers van producten en diensten die van het veilig werken op hoogte hun specialisme hebben gemaakt.

Welke veiligheidsmaatregelen bieden zij aan de klant en de uiteindelijke gebruiker? Bekend zijn de gebruiksvoorschriften en de tekeningen en berekeningen die voor steigers verplicht zijn. Maar wat is er nog meer? Frank Klessens: ‘Veel ongelukken vinden hun oorsprong in veranderingen die op de bouwplaats aan het arbeidsmiddel worden aangebracht. Wij investeren daarom veel in kennisoverdracht naar gebruikers en proberen zo te voorkomen dat zij zelfstandig aanpassingen doorvoeren.’

Matthijs Pitlo vult aan: ‘Dat betekent bijvoorbeeld ook dat je de gebruikersinstructies in andere talen beschikbaar moet hebben. De bouwplaats van tegenwoordig is immers een bonte verzameling van buitenlandse culturen geworden. Deze vertaling wordt dan ook door de opdrachtgever verzorgd. Daarnaast geven wij op de bouwplaats presentaties, waarin wordt aangegeven hoe men op een veilige manier kan werken met de arbeidsmiddelen die wij leveren.’

Rob Baken van Manntech Gevelinstallaties: ‘Wij geven instructies aan degenen die het meest gebruik maken van de geve-

Nick Stubbe: ‘Veiligheidsniveau in bouw en industrie groeit langzaam naar elkaar.’ londerhoudsinstallatie. Maar dat is altijd een momentopname. Het glazenwasbedrijf van vandaag kan over een halfjaar vervan-

muleren. Maar leidt dat ook in de gebruiksfase tot meer veiligheid en zijn er niet andere mogelijkheden denkbaar? Ketenintegratie bijvoorbeeld, waardoor het veiligheidsbewustzijn zich breder over de bouwketen verspreidt én er geprofiteerd wordt van wederzijdse kennis en ervaring. Met name dat laatste zou er voor kunnen zorgen dat sneller en efficiënter kan worden gewerkt, en daarmee kosten worden be-

voren bij werden betrokken. Stap voor stap hebben we eerst het hele proces doorlopen om vervolgens voor iedere fase de meest efficiënte en financieel meest aantrekkelijke oplossing te kiezen. Die planmatige aanpak leidt in de praktijk tot minder faalkosten; alles is van tevoren al uitgedacht.’ Rob Baken merkt op dat het bij gevelinstallaties iets complexer is: ‘Bij een aannemer komen wij pas in een laat stadium in beeld. Bij

Van links naar rechts: Nick Stubbe, Jürgen Ferket en Frank Klessens.

spaard. Frank Klessens daarover: ‘Wij zitten graag in een zeer vroeg stadium met onze opdrachtgevers aan tafel om mee te denken over oplossingen. Daardoor kan er

Jürgen Ferket: ‘Veiligheid draait volledig om handhaving.’ ook worden nagedacht over de inzet van alternatieve methoden, technieken en hulpmiddelen die voor bepaalde situaties wellicht goedkoper of efficiënter zijn.’ Ruud Gaarthuis ziet dat de cirkel daarmee eigenlijk weer rond is: ‘We zouden als bouwkolom meer in processen moeten denken. Dat werkt sneller, veiliger en goedkoper. Maar de werkelijkheid van vandaag is dat er nog steeds veelal wordt uitbesteed op prijs.’

Heeft dat procesdenken zich nog steeds geen vaste plaats in de bouwketen verworven? Leo Pasveer: ‘Wij merken dat het steeds beter gaat. En onze opdrachtgevers

grotere projecten worden wij er over het algemeen wel eerder betrokken. En dat heeft voor de uiteindelijke gebouwbeheerder ontegenzeggelijke voordelen. Daarnaast geldt binnenkort ook nog eens het toetsingskader voor gebouwvoorzieningen voor veilig onderhoud. Deze worden straks bij aanvraag van de bouwvergunning getoetst.

Als er geen voorzieningen zijn voor veilig onderhoud, zal er geen bouwvergunning meer worden verleend. Het toetsingskader is daarbij uiteraard van belang voor de gevelonderhoudsinstallaties; de architect moet nu hebben nagedacht over de vraag hoe gevels voor onderhoud op veilige wijze kunnen worden bereikt.’ Zelfs bij trainingsinstituut STE ervaart men de groeiende belangstelling voor procesgericht werken. Jürgen Ferket: ‘Door ons werk moeten wij voortdurend op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen in producten en werkmethoden. Daarom vraagt men ons ook regelmatig om mee te denken over een bouwproces en te adviseren.’

Veiligheidsbewustzijn

Door meer in processen te denken, wordt veiligheid een vast onderdeel van het bouwproces. Maar daarmee is de bouw nog niet veiliger. Minstens zo belangrijk is het bewustzijn in alle delen van de organisatie dat veiligheid vereist is. Ruud Gaarthuis: ‘Door

Adri Wallenburg: ‘Grote groep aannemers weet té weinig van veiligheid.’

Van links naar rechts: Rob Baken, Henry Dijksma en Ruud Gaarthuis.

gen zijn door een ander bedrijf. Dat nieuwe glazenwasbedrijf krijgt van de gebouwbeheerder echter net zo gemakkelijk de sleutel van de gevelonderhoudsinstallatie mee.

En die stappen vervolgens in en gaan aan het werk. Feitelijk zonder instructie en zonder écht te weten hoe de installatie werkt.

Je staat er versteld van hoe mensen met hun leven omgaan. Om dat zoveel mogelijk te voorkomen, wijzen wij gebouwbeheerders steeds vaker op hun verantwoordelijkheden.’

Ketenintegratie

Er wordt dus het nodige gedaan om het veilig gebruik van bijvoorbeeld steigers, hoogwerkers en betonbekistingen te sti-

ook, want die ervaren dat zij door in processen te denken aan het eind van de rit goedkoper uit zijn.’ Ook bij Yelloo ervaart men die trend. Matthijs Pitlo: ‘Bij diverse projecten waar wij momenteel mee bezig zijn, worden we al in het beginstadium betrokken. Vergeleken met een aantal jaren geleden, mag dat voor de verhuur best een omslag worden genoemd. Stap voor stap doorlopen we eerst het hele project om vervolgens voor iedere fase de meest efficiënte en financieel meest aantrekkelijke oplossing te kiezen. Die planmatige aanpak leidt in de praktijk tot minder faalkosten; alles is van tevoren al uitgedacht.’

Mattijs Pitlo: Ik ben momenteel met een project bezig waar we al een halfjaar van te

alles vast te leggen, weet je nog niet zeker of het op de werkvloer inderdaad veiliger wordt. Je zult daar ook concreet uitleg moeten geven, want een timmerman wéét in veel gevallen niet wat de gevolgen van onveilig gedrag zijn. Het uitleggen is dus minstens zo belangrijk als het creëren van regels.’ Jürgen Ferket vult aan: ‘En die uitleg is niet alleen belangrijk voor de timmerman maar ook voor het middenkader. Als de timmerman doordrongen is van veiligheid en daarop wijst, zal zijn baas die er minder bewust mee bezig is, gewoon opdracht geven om door te blijven werken. Het moet dus van onder én van boven komen.’ Henry Dijksma van Altrex denkt dat ook de bedrijfscultuur bepalend kan zijn. ‘Lang niet iedereen binnen het bedrijf heeft evenveel oog voor veiligheid. Men moet elkaar er op

wijzen en helpen beter doordrongen te raken van het belang van veiligheid. Wij doen dat onder meer met onze QR-codes: digitale codes op alle rol- en vouwsteiger platformen die met een smartphone kunnen worden gelezen. Nadat de code is ingelezen, krijg je automatisch de handleiding opbouw

Matthijs Pitlo: ‘Misstanden met veiligheid fors beboeten.’ en gebruik van het betreffende product op je smartphone te zien. En dat in verschillende talen. Daarmee is het veilig werken weer een stapje dichterbij gebracht. Als leveranciers moeten we die veiligheid ook zoveel mogelijk uitdragen.’

Frank Klessens: ‘Veiligheidsbesef is er niet van de één op de andere dag. Dat heeft tijd nodig. Daarom moet er zo vroeg mogelijk mee worden begonnen. Ik denk dat het goed zou zijn wanneer er in de opleidingen voor timmerman, uitvoerder, et cetera, een vast onderdeel veiligheid zou zijn.’ Leo Pasveer: ‘En dat proces moet zich binnen het bedrijf voortzetten. Mensen krijgen ook binnen bedrijven nog veel geleerd, maar als het fout gaat wordt men vaak volledig afgebrand.

Het zou veel beter zijn als we elkaar aanspreken op fout gedrag. Je kunt gemakkelijk even stoppen, iemand aanspreken en corrigeren en vervolgens weer verder gaan. Op die manier raakt de bouw langzaam doordrenkt van het veiligheidsbewustzijn.’

Goed communiceren

Ook de VSB beseft dat er nog het nodige te doen is en probeert onder meer met flyers, richtlijnen en andere documentatie handvatten te bieden, waarmee veiligheid op de bouwplaats kan worden ingevuld. Is daar in de praktijk al iets van te merken? Mat-

Leo Pasveer: ‘Procesdenken leidt tot meer veiligheid en efficiency en minder kosten.’ thijs Pitlo: ‘Wij proberen op de bouwplaats of bouwkeet een duidelijke documentatieset beschikbaar te hebben en een toelichting te geven op veiligheid. In de afgelopen tien jaar hebben wij wel gemerkt dat veiligheid bij veel meer mensen leeft en steeds bekender is. Dat neemt niet weg dat er nog een hoop te doen blijft.’ Ruud Gaarthuis vult aan: ‘Het vergt ook een inspanning van de verschillende bedrijven. Wij geven bijvoorbeeld veel trainingen over de Richtlijn Steigers. Dat doen we door het hele land en merken dat mensen daar veel van opsteken. Die 1-op-1 communicatie met klanten en gebruikers is ontzettend belangrijk.’ ‘En ook voor de opdrachtgevers is het van grote waarde’, aldus Adri Wallenburg. ‘Die heeft de plicht om zijn mensen te informeren en krijgt nu eigenlijk alles op de presenteerblaadje aangereikt. Informeert hij zijn medewerkers niet, dan is Leiden in last als er iets op de bouwplaats gebeurt.’

Zijn er nog aanvullende acties die de branche zou kunnen organiseren om de veiligheid verder te verbeteren? Ruud Gaarthuis en Leo Pasveer melden allebei de voorloopleuning als optie om de veiligheid op de bouwplaats verder te verbeteren. Henry Dijkstra ziet in de ladderuitstap een oplossing om ongelukken met het afstappen van ladders op hoogte te voorkomen. Frank Klessens besluit: ‘Het allerbelangrijkst is dat men het juiste arbeidsmiddel gebruikt.

Het komt nog vaak voor dat er oneigenlijk gebruik wordt gemaakt van bepaalde middelen. Ik denk dat de branche daar nog voor verbetering vatbaar is. En aan die verbetering draag de VSB graag bij.’

In DETAIL Ontwerp en uitvoering van DETAILS (Serie Passief)

Passiefhuis kozijndetail In iedere uitgave van BouwTotaal besteedt Adviesburo Nieman aandacht aan ontwerp en uitvoering van een detail. Een goed detailontwerp en juiste uitvoering van details leidt tot een flinke verlaging van de faalkosten en een hoge eindkwaliteit van een gebouw. De SBR heeft een serie passiefhuisdetails uitgegeven. In BouwTotaal worden vanaf nummer 1-2011 diverse passiefhuisdetails besproken, zowel voor nieuwbouw als voor renovatie. In dit artikel aandacht voor het Passiefhuis kozijndetail (SBR-detail 202.4.1.03). Het gaat om het variantdetail met houten kozijn, HSB element met I-ligger en leidingspouw en drievoudige beglazing.

Door: ing. D. Strijards Adviesburo Nieman

Het Passiefbouwen-concept is eind jaren ‘80 ontwikkeld in Zweden. Het betreft kortweg een gebouw met een zeer hoge thermische isolatiewaarde en een hoge mate van luchtdichtheid. Hierdoor is het energieverbruik uitermate laag en het comfortniveau hoog. De benodigde omvang van installaties ten behoeve van verwarming is gering. In de serie van passiefdetails hierbij een kozijndetail waarbij de aandacht vooral uit moet gaan naar de luchtdichtheid.

Thermische isolatiewaarde

De hoge thermische isolatiewaarde (Rcwaarde 10,0 m2.K/W voor de langsgevels) wordt in het getoonde nieuwbouwdetail bereikt door toepassing van een 350 mm dik houtskeletbouwelement gevuld met minerale wol en een geïsoleerde leidingspouw. Het stelkozijn wordt rond-

om ingepakt met vulstroken van minerale wol ter voorkoming van warmteverliezen.

Om de energieverliezen door het houtskeletbouwelement zo laag mogelijk te houden worden er zogenaamde I-liggers in de passiefbouw houtskeletbouwelementen toegepast. Deze I-liggers bestaan uit een kader van bijvoorbeeld vuren hout en een lijf van multiplex, OSB of een ander plaatmateriaal. Door het dunne lijf van de I-ligger is de koudebrug aanzienlijk minder dan bij een standaard balklaag. De I-liggers hebben ten opzichte van het standaard balkhout een betere sterkte en stijfheidverhouding.

Drievoudige beglazing

Kozijnen, ramen en deuren vormen de ‘zwakke schakels’ in de thermische schil van een gebouw. Vanwege de in totaliteit hoge isolatiewaarde worden er aan de kozijnen eveneens eisen gesteld. De combinatie kozijn en glas moet een isolerend

vermogen bezitten van Uraam ≤ 0,8 W/ m2.K. Hiertoe zal een drievoudige beglazing noodzakelijk zijn. Behalve het type glas is de isolerende werking van een kozijn eveneens afhankelijk van het kozijn zelf en de plaatsing in het element. Ter beperking van de warmteverliezen is het kozijn dichtbij de hartlijn van het element geplaatst.

Luchtdichtheid

Luchtlekken leiden tot warmteverlies. Het Passiefhuis-concept vraagt derhalve om een hogere mate van luchtdichtheid dan gebruikelijk. Om deze hoge mate van luchtdichtheid te bereiken worden de houtskeletbouwelementen fabrieksmatig vervaardigd zodat weersomstandigheden geen negatieve rol kunnen spelen. Dampremmende folies worden met overmaat aangebracht zodat deze bij plaatsing van de elementen rondom luchtdicht kunnen worden afgeplakt op aansluitende bouwcomponenten zoals vloeren, daken en wanden.

Ter plaatse van de sparing ten behoeve van de kozijnen worden de dampremmende lagen omgezet en afgeplakt. Ter plaatse van de draaiende delen wordt er een dubbele kierdichting in het kozijn toegepast. Uiteraard moet ook het hang- en sluitwerk minimaal licht-knevelend worden uitgevoerd.

Ter voorkoming van luchtlekken wordt het houtskeletbouwelement nooit doorbroken, doordat leidingwerk wordt aangebracht in een speciale leidingspouw aan de binnenzijde van het element. Luchtdichtheidsmetingen achteraf geven uitsluitsel over de behaalde luchtdichtheid van de gebouwschil. Eventuele onvolkomenheden kun-

19 nen hiermee worden opgespoord. Hieruit kan lering worden getrokken voor volgende projecten. Dergelijke controle-metingen worden derhalve aanbevolen.

Behalve energieverlies kunnen luchtlekken tevens de oorzaak zijn van vochtproblemen doordat de warme vochtige lucht condenseert in een koudere omgeving. Hoe hoger de thermische isolatie, hoe groter het temperatuursverschil over de constructie en daarmee de kans dat condensatie bij lekken in de constructie kan optreden.

Zonwering

Het lage energieverbruik wordt mede gerealiseerd door benutting van zonnewarmte.

Toch zal in de zomermaanden deze warmtebron geweerd moeten worden teneinde de binnentemperaturen niet te hoog te laten oplopen. Bij Passiefhuis-concepten vormen zonweringen (of vergelijkbare oplossingen) een vast onderdeel van het ontwerp. Uit architectonisch oogpunt zal het veelal wenselijk zijn de zonwering uit het zicht te houden. Een aandachtspunt vormt de bediening van de zonwering.

Doorvoeren naar binnen kunnen leiden tot luchtlekken. Wellicht is een elektrische bediening te prefereren (leidingen uiteraard luchtdicht afwerken). In het ontwerp moet de bediening worden vastgesteld en de noodzakelijke voorzieningen in de betreffende details worden aangegeven.

Ontwikkelingen Passiefhuis-details SBR-Referentiedetails voor Passiefhuisnieuwbouw zijn reeds beschikbaar. Het betreft behalve kalkzandsteen met hoogwaardige spouwisolatie ook houtskeletbouw en HSB-elementen in combinatie met een betonnen draagstructuur (gietbouw).

Zie voor details www.sbr-info.nl. Informatie over passief bouwen is te vinden op onder andere www.passiefbouwen.nl.

BOUWGEBREKEN

21

‘Is de hemelwaterafvoer nu lek of het stucwerk niet goed?’

Er wordt gezinsuitbreiding verwacht, dus er wordt een vergroting van de woning gepland. Door drukte bij de aannemer en drukte bij de architect loopt de start van de werkzaamheden nogal uit. De uitbouw wordt in zeer korte tijd gemaakt en is op tijd af. In het begin is alles goed. Na verloop van tijd komt het gevelstukwerk los van de gevel, recht onder de hemelwaterafvoer. Probleem van de stukadoor of probleem van de loodgieter?

Door: Ing. Sjang den Ouden Bureau voor Bouwpathologie BB www.bouwpathologie.nl

Al een klein jaar na de oplevering van de uitbouw is de bewoners een verkleuring van het gevelstucwerk onder de hemelwaterafvoer opgevallen. Dit trok in droge perioden vrijwel helemaal weer weg. Toch maar aan de aannemer gemeld. Deze speelt het door aan de loodgieter en die komt kijken. De loodgieter geeft aan dat een lekje overal kan zitten in dakbedekking. Door het afschot in het dak zou het lekwater dan naar de hemelwaterafvoer lopen en daar naar buiten komen. Het hele dak wordt geïnspecteerd, daktrimmen afgekit en schijnbaar loszittende naden extra afgekit.

Loodgieter weg, de aftekening in de gevel bleef echter en het werd erger. Na de vierde melding aan de aannemer komt opnieuw de loodgieter langs die aangeeft het niet meer te weten, maar toch maar weer even gaat kijken. Bij terugkomst van het dak weet hij het: water loopt van de dakrand op de uitloop van de hemelwaterafvoer. Vervolgens loopt het water achter het gevelstucwerk, daar waar de uitloop door de gevel steekt. Het ligt dus aan de stukadoor. De stukadoor komt kijken en zegt dat

Schade onder hemelwaterafvoer.

loodgieter laat niets meer van zich horen.

De schade aan het stukwerk is inmiddels groot, er vallen hele stukken van de muur en ook op andere plaatse ontstaat schade.

Onderzoek

Ter plaatse wordt geconstateerd met behulp van vochtmetingen in het stukwerk dat de gevel over een groter oppervlak vochtig is en schade vertoont. Er is ook vocht in het stukwerk aanwezig onder de glazen bouwstenen in de zijgevel, onder de open stootvoegen en net boven het maaiveld. Ter plaatse van de grootste schade lijkt het vocht achter het stucwerk te zijn gekomen ter plaatse van de uitloop van het dak. Hoger is nauwelijks vocht in het stucwerk meetbaar en is geen schade meer zichtbaar.

De hemelwaterafvoer wordt gedemonteerd van de uitloop van het dak. De uitloop van

de uitloop om te zien hoe dit functioneert.

Vrijwel meteen loopt water langs de aansluiting van de uitloop op de hemelwaterafvoer langs de gevel maar ook in het stucwerk. Na opnieuw demonteren en meten blijkt dat de uitloop te lang is en de hemelwaterafvoer in de aansluiting voor meer dan de helft afsluit. De uitloop is voor het aangesloten dakvlak te klein van afmeting.

Bij afvoer vult deze zich waardoor te weinig beluchting van de hemelwaterafvoer plaatsvindt en dit de toch al kleine doorlaat op de aansluiting afsluit. Hierdoor loopt water moeilijk weg en stroomt tussen de aansluiting van de uitloop op de hemelwaterafvoer tegen de gevel en bij de doorvoer in de gevel.

Oorzaken

De uitloop is te klein van afmeting, steekt te lang door in de aansluiting van de he-

Afmetingen uitloop.

melwaterafvoer en de hemelwaterafvoer is aan de bovenzijde niet belucht. Dit alles is het werk van de loodgieter geweest. Daarbij is gemeten dat het stukwerk ter plaatse van alle doorbrekingen, niet alleen bij de hemelwaterafvoer maar ook bij de glazen bouwstenen en open stootvoegen, nat wordt door inwatering op de aansluiting. Hier ontstaat plaatselijk ook al schade.

Ook is het gevelstukwerk doorgezet tot in het maaiveld waar er vocht in optrekt. Ook hierdoor ontstaat schade. Dit is alles het werk van de stukadoor geweest. De aannemer was hoofdaannemer en de stukadoor en loodgieter onderaannemers.

Herstel

Schade stukwerk.

de lekkage ontstaat doordat de aansluiting van de uitloop van het dak op de hemelwaterafvoer lek is. Het probleem ligt toch bij de loodgieter. Hij zal dit zelf melden aan de aannemer. De aannemer belt de bewoners op dat hij zijn best heeft gedaan en het aan de loodgieter en de stukadoor overlaat, het is tenslotte geen gebrek aan zijn werk. De stukadoor stelt voor om op basis van ongelijk een onafhankelijke in te schakelen. De

Aansluiting uitloop op hemelwaterafvoer.

het dak wordt aan de buitenzijde dicht gezet en vanaf de dakzijde wordt hierin water gegoten totdat een plas water op de dakbedekking blijft staan. Na circa 30 minuten nog steeds geen lekkage. De hemelwaterafvoer wordt weer gemonteerd. Nu wordt via het dak water afgevoerd door

Herstel zal moeten bestaan uit een beter beluchting van de hemelwaterafvoer door de diameter van de uitloop te vergroten, deze in te korten en de aansluiting aan de bovenzijde te beluchten. Het stukwerk zal geheel vrij van het maaiveld moeten worden gemaakt. Na droging kan dit weer worden aangeheeld en afgewerkt. De aansluiting van doorbrekingen op het stukwerk zal waterdicht moeten worden uitgevoerd om daar inwateren en dus schade aan het stukwerk te voorkomen.

SB-Railing

daar kunt u op leunen!

Wát u ook maakt van staal, rvs of aluminium, maak het met s+bi. In Zwijndrecht vindt u niet alleen een enorm assortiment op voorraad, maar ook een unieke materiaalkennis, logistieke kracht en service. Die combinatie maakt s+bi Nederland tot dé one-stop-shop voor blankstaal, kwaliteitsstaal, RVS en aluminium.

dige producten garanderen die u als klant veel voordelen zullen bieden. Wanneer de kwaliteit goed is, zult u namelijk nog sneller en beter kunnen produceren. De producten van het SBRailingsysteem hebben een zeer aantrekkelijk design en zorgen voor een professionele uitstraling.

Daarnaast passen ze perfect in elkaar waardoor het systeem eenvoudig te monteren is. Ook is er een grote diversiteit aan producten zodat u met het SB-Railingsysteem niet voor verrassingen komt te staan. s+bi garandeert niet alleen een kwalitatief hoogwaarProfit by quality Met trots presenteren wij u SB-Railing, het multi- dig product, wij bieden ook optimale service en betrouwbaarheid. Onze klanten waarderen onze functionele, hoogwaardige leuningsysteem uit fijngeslepen roestvaststalen onderdelen. In onze professionele instelling die ons in veel segmenten tot marktleider heeft gemaakt. catalogus vindt u niet alleen alle SB-Railingdelen, maar ook het complete proOns motto is dan ook ”Profit by quality” gramma dwarsstafhouders en glasklemmen.

SB-Railing is een product van s+bi in Zwijndrecht, een allround staalleverancier. We zijn toonaangevend op het gebied van productie en distributie van staal, roestvaststaal en aluminium. s+bi, een ISO 9001:2000 gecertificeerd bedrijf, is al ruim 50 jaar bekend met de eisen die klanten in een competitieve markt stellen.

Als producent van het SB-Railingsysteem weten wij als geen ander hoe belangrijk de kwaliteit van de producten is. In uw bedrijf wordt kwaliteit vast ook met een hoofdletter geschreven. Door onze kwaliteitsbewaking kunnen wij hoogwaars+bi B.V. Gildenweg 21, 3334 KC Zwijndrecht Postbus 298, 3330 AG Zwijndrecht Tel.: 078-6230600 Fax.: 078-6101030 E-mail: sbstaal@schmolz-bickenbach.nl www.schmolz-bickenbach.nl

Buisverbinders

Railingsteunen

www.sb-railing.nl

De one-stop-shop voor staal, rvs en aluminium

Glasklemmen

Dwarsstafhouders

BOUWKOSTEN

Prijzen onderaannemers verschillen enorm

23 Ed weet raad

Om de aanneemsom van een project te bepalen worden regelmatig diversen onderaannemers gevraagd prijsopgave te doen. Zo ook voor een project van tien nieuwbouwwoningen in Amersfoort. Deze woningen worden begin juni opgeleverd. Het gaat hier om het stukadoorswerk (wanden en plafonds) en tegelwerk (wanden en vloeren). De onderaannemers hebben alle tekeningen en de betreffende bestekstekst ontvangen. De verschillen zijn verbazingwekkend…

Door: Ed de Rechteren van Hemert Nederlands Bouwkosten Instituut Edrecht@nbi-online.nl

Stukadoorswerk

Het gaat hier om behangklaar maken van 125 m2 kalkzandsteenwanden en 100 m2 gipswanden. Verder het spackspuiten van alle wanden (225 m2) en 105 m2 systeem-

vloeren. De uitgangspunten voor iedere onderaannemer waren gelijk. In de prijsopgaven zaten nogal verschillen. In de eerste plaats waren de uitgerekende hoeveelheden verschillend: er waren verschillen tot zestien procent!. Maar deze verschillen ontstaan doordat sommigen de ramen en deuren mee tellen in de vierkante meters. Ook was de wijze waarop de opgave werd ge-

daan totaal verschillend: van een hand geschreven briefje tot een zeer verzorgde offerte met allerlei voorwaarden, condities en technische omschrijvingen. Ook hier geldt weer: de mooiste offerte was niet de goedkoopste.

Er was een offerte aan twaalf onderaannemers gevraagd. Vier ervan hebben afgezegd of niks meer van zich laten horen. De

verschillen zijn nogal aanzienlijk: er was een kostenverschil van 66 procent tussen de hoogste en laagste! Om er zeker van te zijn dat de laagste alles goed begrepen had en zich niet vergist had, is het bedrijf nagebeld met de vraag alles nog even te controleren. Na een uur werden we teruggebeld met de mededeling dat het bedrijf bij zijn prijsopgave bleef. De onderaannemer heeft inderdaad het werk correct uitgevoerd. Ze belden zelfs of de opdrachtgever tevreden was over het werk. Een pluim dus voor dit bedrijf. Het betreffende bedrijf mag nu vaker een aanbieding doen.

Tegelwerk

Project 10 woningen Amersfoort Prijzen in euro`s prijspeil april 2011

Stukadoorswerk Vestigings regio

Wanden

Plafond

onderaannemer

Totaal

Toeslagen

bedrag 125 m2

225 m2

Behang klaar

Spackspuiten

105 m2

Kleur

Hoek

Afplakken

Diversen

profielen

maken 1

oost

12,90

10,30

10,30

5012

3,50

n

j

2

midden

13,35

8,40

9,15

4520

3,25

n

j

3

midden

12,00

8,15

7,00

4069

2,75

j

j

klimtoeslag 15 % vanaf 2,80m

4

oost

10,90

6,65

6,66

3633

4,50

n

n/ €75,-

krachtstroom extra 80,--

5

noord

12,25

6,48

6,45

3717

2,75

j

n/€ 50,-

km 0,39 per km km 0,43 per km

6

zuid

10,50

6,75

7,20

3587

3,00

n

j

7

oost

7,85

6,20

6,20

3027

2,50

n

j

8

midden

10,30

6,75

6,50

3489

3,00

n

j

gemiddeld

11,26

7,46

7,43

3866

Tegelwerk

Vestigings regio

Wanden

Vloeren

Totaal

Toeslagen

2

9,5 m

onderaannemer

36 m

bedrag

reiskosten

1

oost

19,00

32,00

988

45

2

oost

20,00

29,00

996

60

3

midden

23,00

33,00

1142

70

4

zuid

24,00

25,00

1102

43

5

noord

25,00

32,00

1204

50

6

noord

29,00

33,00

1358

66

gemiddeld

23,33

30,67

1131

2

Het gaat hier om 36 m2 wandtegels en 9,5 m2 vloertegels. De tegels en lijmen worden door de hoofdaannemer beleverd. De uitgangspunten voor iedere onderaannemer waren gelijk. In de prijsopgaven zaten ook hier nogal wat verschillen. Ten eerste waren de uitgerekende hoeveelheden weer verschillend: er waren afwijkingen tot tien procent. Het werd niet duidelijk waardoor deze verschillen waren ontstaan. Ook hier was de wijze waarop de opgave werd gedaan totaal verschillend: van een hand geschreven briefje tot een zeer verzorgde offerte met allerlei voorwaarden en condities. En ook hier was de mooiste offerte weer niet de goedkoopste. Er waren negen onderaannemers aangevraagd en één heeft wegens te veel werk keurig afgezegd.

Van twee hebben we niks meer gehoord.

De verschillen waren nogal aanzienlijk: 37 procent tussen de hoogste en laagste bieding. Om er zeker van te zijn dat de laagste alles goed begrepen had en zich niet vergist had, is het bedrijf ook hier nagebeld met de vraag alles nog even te controleren. Hierop ontvingen we een mail met een wijziging op de hoeveelheid m2. Er bleek 3 m2 tegelwerk te veel gerekend. Ook hier heeft de laagste inschrijver het werk gekregen en het is correct uitgevoerd. De werkplek was bovendien na de werkzaamheden netjes opgeruimd.

Conclusie

Het is me opgevallen dat de meeste onderaannemers op een redelijk professionele wijze de prijsopgave doen. De juiste hoeveelheden bepalen blijkt echter toch moeilijk te zijn. Bijna iedereen had meer vierkante meters, maar de meesten hebben de toeslagen in hun meters of prijs bewerkt. Verbazingwekkend waren de verschillen in de opgegeven vierkante meter prijzen. Dit kan verschillende oorzaken hebben. Onderaannemers zijn blijkbaar vaak niet op de hoogte van de gemiddelde prijzen uit hun regio en zeker niet op de hoogte van de prijzen van hun collega`s.

Maar de prijzen van de grote winkelketens zijn ook verschillend, dus het blijft opletten.

De genoemde prijzen zijn uitgewerkt in het boek Bouwprijzen Kleine Werken van MBCP. Zie www.bouwboeken.nl.

BOUWKOSTEN

24

Bouwkosten dakopbouw met hellend dak boven garage/berging Voor het aanbrengen van een dakopbouw op een plat dak van een woning, garage of berging kan men kiezen voor uiteenlopende oplossingen.

Zo kan men een dakopbouw uitvoeren in houtskeletbouw of met een gemetselde borstwering. Ook kan men de dakopbouw voorzien van een plat of hellend dak. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van een dakopbouw in houtskeletbouw met een hellend dak boven een garage/berging.

Door www.casadata.nl

Bij de dakopbouw is uitgegaan van het samenstellen van alle onderdelen van een complete, in het werk gemaakte dakopbouw met een hellend pannendak op een

bestaande garage en/of berging van een woning. De dakopbouw heeft een afmeting van 6.000 x 3.250 mm en een bruto vloeroppervlakte van 19,5 m2 bvo. Het sloopwerk heeft betrekking op het slopen van de dakbedekking op de garage/berging. Ook

Simpel begroten Voor betrouwbare richtprijzen van de bouw- en onderhoudskosten ga je naar www.casadata.nl. Daar vind je circa 11.500 richtprijzen op basis van complete calculaties. Elke calculatie kun je na het inloggen direct bekijken, downloaden, aanpassen of er een eigen begroting mee maken.

Voor een aanbouw, dakopbouw, dakkapel, renovatie van een badkamer of keuken en voor onderhoudschilderwerk staan inmiddels zo’n 200 kant-en-klare complete projectbegrotingen op casadata.nl. Compleet met de hoeveelheden en gehanteerde uren en prijzen van de onderdelen. Deze projectbegroting kunt u een eigen projectnaam geven en aanpassen voor eigen gebruik.

U kunt deze begroting ook downloaden in Excel of een andere spreadsheet.

Alle gewenste kostengegevens van casadata.nl kan men met Casalink snel en goedkoop in eigen calculatiesoftware importeren. Daarvoor heb je alleen een importroutine van je eigen softwareleverancier nodig.

betreft het 't opnemen van de dakpannen voor hergebruik en het zagen in de spouwmuur voor de doorbraak, alsmede kleine sloopwerkzaamheden. Verder sleuven voor de nieuwe leidingen fresen in de wand, alsmede het boren van gaten voor de elektradozen.

Het ruwbouw timmerwerk betreft het aanbrengen van de buitenwandconstructie in houtskeletbouw (HSB) met houten stijl- en regelwerk van 38 x 170 mm h.o.h. 600 mm.

Aan de buitenzijde komen Werzalith schroten en aan de binnenzijde multiplex, gevuld met steenwolisolatie van 140 mm dik.

De balkconstructie voor het dak is uitgevoerd in vurenhout C, 71 x 171 / 196 mm en dakelementen met onder - en bovenplaat van 8 mm houtspaanplaat met EPS isolatie, Rc = 3,50 m2K/W. Als kozijnen en ramen zijn in de gevel twee

meranti raamkozijnen van 1,4 x 1,4 meter met draai-valraam met ventilatierooster toegepast. Het meranti kozijnhout is 67 / 90 x 114 mm en het raamhout is 60 x 94 mm. Daarnaast is er een binnendeurkozijn geplaatst met een gelakte opdek boarddeur van 880 x 2.115 mm. Het binnendeurkozijn is een montagekozijn in meranti FSC, wanddikte 100/125 mm. De opdek binnendeur is inclusief kruk en schild, slotplaat en deurslot.

Het hellende dak van de opbouw is gedekt met keramische vlakdakpannen en voorzien van kunststof vogelschroot. Het stukadoorwerk betreft behangklaar dunpleisterwerk op de binnenmuur. Als dekvloer is een cementdekvloer van 50 mm dik handmatig aangebracht op de bestaande ondervloer.

Het afbouwtimmerwerk betreft het aftim-

Kostentabel Dakopbouw met hellend dak boven garage/berging, 19,5 m2 bvo, 6.000 x 3.250 mm, excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Omschrijving Bijzonderheid Afmeting dakopbouw 6.000 x 3.250 mm Uitbreiding woning met dakopbouw met helTotaalkosten 19,5 m2 bruto vloeroppervlakte lend dak boven garage/berging Kosten per Sloop- en zaagwerk Slopen dakbedekking en opnemen dakpannen voor hergebruik, spouwmuur zagen voor doorbegrotingspost braak Zaag-, frees- en hakwerk Ruwbouw timmerwerk

Kozijnen, ramen en deuren Dakbedekkingen Stukadoorwerk Dekvloeren Afbouw timmerwerk, binnenzijde Schilderwerk en beglazing Verwarming, loodgieterswerk en elektra Hulpmaterieel

HSB buitenwandconstructie met houten stijl- en regelwerk, buitenzijde werzalit schroten, binnenzijde multiplex en steenwolisolatie 140 mm Vurenhouten balkconstructie 71 x 171 / 196 mm en dakelementen met EPS-isolatie, Rc=3,50 m2K/W Twee raamkozijnen 1.400 x 1.400 mm met draai-valramen FSC meranti binnendeur montagekozijn met afgelakte board opdek binnendeur Keramische vlakke dakpannen met vogelschroot Behangklaar dunpleisterwerk op gipsbasis op binnenmuur Cementdekvloer 50 mm dik handmatig aanbrengen Binnenwanden met gipsplaten op regelwerk, vloerplinten, plafondplinten, Werzalit vensterbank 200 mm breed Menie en stelposten voor schilderwerk en isolatieglas Stelposten voor verwarming en elektra aanpassen; loodgieterswerk incl. nieuwe zinken bakgoot en loodaansluitingen Stalen steiger en schraagsteiger

Directe Kosten 17.966,81

Indirecte Kosten 3.054,38

Totaal 21.021,19

1318,88

224,21

1543,09

383,6

65,21

448,81

4178,99

710,43

4889,42

2128,59

361,86

2490,45

1373,51 318,17 1320,39 117,55 42,75 808,86

233,5 54,09 224,47 19,98 7,27 137,51

1607,01 372,26 1544,86 137,53 50,02 946,37

1795,07 3646,22

305,16 619,86

2100,23 4266,08

559,5

95,12

654,62

Kostenspecificatie Ruwbouw timmerwerk buitenwandconstructie (HSB), excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent Loonkosten

Materiaalkosten

Directe kosten

Omschrijving Stijl- en regelwerk aanbrengen voor houten wand (HSB) Aanbrengen spaanplaat, dik 22 aan buitenzijde HSB wanden Aanbrengen waterwerende en dampdoorlatende laag Aanbrengen vuren regelwerk 20 x 45 mm Isolatie in houten wandconstructie aanbrengen Aanbrengen dampremmende laag, binnenzijde Aanbrengen vuren regelwerk 20 x 45 mm Aanbrengen multiplexplaat, dik 12 aan binnenzijde HSB wanden

Hoeveelheid 36,4 21,6 21,6 36,4 21,6 20,4 33,8 20,4

Eenheid m1 m2 m2 m1 m2 m2 m1 m2

Norm per eenheid 0,200 0,500 0,040 0,200 0,100 0,040 0,200 0,300

Totaal uren 7,280 10,800 0,864 7,280 2,160 0,816 6,760 6,120

Kosten per uur / eenheid 38,34 38,34 38,34 38,34 34,56 38,34 38,34 38,34

Totaal Kosten 279,12 414,07 33,13 279,12 74,65 31,29 259,18 234,64

Dpc-folie, breed 150 mm, aanbrengen Aanbrengen werzalit op regelwerk Verwerken hulpstukken werzalit Subtotaal loonkosten Vurenhout C, geschaafd, 38 x 170 mm Spaanplaat, dik 22 mm Dampdoorlatende, waterkerende folie Vurenhout C, ruw, 22 x 50 mm Isolatieplaat, steenwol bouwplaat, dik 140 mm Dampremmende en waterwerende folie Vurenhout C, ruw, 22 x 50 mm Meranti multiplex, interieur, dik 12 mm DPC-folie, breed 150 mm Werzalit schroten, dik 18 mm Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

7,5 21,6 21,6

m1 m2 m2

0,050 0,500 0,100

38,34 38,34 38,34

37,5 22,2 22,2 37,5 22,2 21 34,8 21 7,7 22,2

m1 m2 m2 m1 m2 m2 m1 m2 m1 m2

0,375 10,800 2,160 55,415

14,38 414,07 82,81 2.116,45 123,75 148,96 26,86 20,63 342,99 25,83 19,14 170,73 2,62 1.181,04 2.062,55 4.178,99

3,30 6,71 1,21 0,55 15,45 1,23 0,55 8,13 0,34 53,20

BOUWKOSTEN

25

Bouwkosten

meren van het houten buitenkozijn aan de binnenzijde, het versterken van de knieschotten met multiplexplaat interieur 12 mm dik met daarop een afwerking met gipsplaat van 9,5 mm dik. Tevens aanbrengen van meranti vloerplinten en plafondplinten en van Werzalith vensterbanken van 200 mm breed. Voor het schilderwerk en de isolerende beglazing is een gangbare stelpost opgenomen. Ook voor het installeren van verwarming en elektra en voor loodgieterswerk met betrekking tot dakaansluitingen en goten zijn gangbare stelposten opgenomen. Voor steigerwerk is gebruik gemaakt van stalen steigers en schraagsteigers.

Er is uitgegaan van het samenstellen van alle onderdelen van een complete, in het werk gemaakte dakopbouw met een hellend pannendak. In de kostenberekeningen is uitgegaan van de uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten zonder inkoopkortingen. De kosten zijn exclusief bouwplaatskosten, veiligheidsvoorzieningen, kraangebruik, transportkosten, afkomende materialen en stortkosten.

Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Alle complete calculaties van de verschillende begrotingsposten kunt u na het inloggen op www.casadata.nl zien. Deze calculaties kunt u dan ook

meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. Ook kunt u direct de complete projectbegroting met de onderdelen van de dakopbouw opvragen. Compleet met de hoeveelheden en gehanteerde uren en prijzen van de onderdelen. Deze projectbegroting is kant-en-klaar voor eigen gebruik.

Het regionale kostenniveau betreft de regio

Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17 procent. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8 procent voor algemene bedrijfskosten, 5 procent voor winst en 3 procent voor risico.

Sloopkosten van traditionele plafonds Bij een verbouwing moet meestal ook het nodige sloopwerk gebeuren.

Dan is het handig om vooraf voor de te verwijderen onderdelen een indicatie van de benodigde tijd en kosten bij de hand te hebben. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van het slopen van diverse soorten traditionele plafonds ten behoeve van een verbouwing.

Kostentabel traditioneel plafond slopen, kosten per m2, excl. btw, bron casadata.nl Activiteit

Omschrijving

Bijzonderheid

Directe Kosten

Indirecte Kosten

Totaal

Traditioneel plafond slopen

Gipsplafond met riet inclusief rachels

5 m oppervlakte

17,12

2,91

20,03

25 m2 oppervlakte

15,36

2,61

17,97

Door www.casadata.nl

Als men voor een te realiseren verbouwing een traditioneel aangebracht plafond moet slopen, kan men dit handmatig plaatselijk uitvoeren. De werkzaamheden bij het verwijderen van het plafond zodanig uitvoeren, dat de aangrenzende constructies en voorzieningen zoveel mogelijk intact blijven.

In de kostenberekeningen is uitgegaan van de uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen. De sloopkosten zijn exclusief saneringswerkzaamheden, bouwplaats- en veiligheidsvoorzieningen, afdekken en beschermen van het omliggende. De sloopkosten zijn inclusief afgekomen bouw- en sloopafval afvoeren en deponeren in container op de bouwplaats tot maximaal 30 meter afstand, huur puincontainer en stortkosten afgekomen bouw- en sloopafval.

Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringskosten van arbeid en materiaal. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Alle complete calculaties van de sloopwerkzaamheden kunt u na het inloggen op www.casadata.nl zien. Deze calculaties kunt u dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.

In de kostentabel is uitgegaan van het slopen van traditionele plafonds. Voor sloopwerk van andere bouwdelen staan de sloopkosten op www.casadata.nl weergegeven. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 7100). Op www.casadata.nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17 procent. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8 procent voor algemene bedrijfskosten, 5 procent voor winst en 3 procent voor risico.

2

100 m oppervlakte

14,31

2,43

16,74

5 m2 oppervlakte

13,61

2,31

15,92

25 m2 oppervlakte

11,85

2,01

13,86

100 m oppervlakte

11,15

1,90

13,05

5 m2 oppervlakte

13,21

2,25

15,46

2

Plafond van gipsplaten met schuurwerk, inclusief rachels

2

Plafond van gipsplaten, inclusief tengels

Plafond van g.g. sponningdelen

Zachtboard plafond, inclusief tengels

25 m2 oppervlakte

12,15

2,07

14,22

100 m2 oppervlakte

10,96

1,86

12,82

5 m2 oppervlakte

12,15

2,07

14,22

25 m2 oppervlakte

11,45

1,95

13,40

100 m2 oppervlakte

10,40

1,77

12,17

5 m2 oppervlakte

10,75

1,83

12,58

25 m2 oppervlakte

9,87

1,68

11,55

100 m oppervlakte

9,00

1,53

10,53

2

Kostenspecificatie slopen gipsplafond met riet inclusief rachels bij 25 m2 oppervlakte, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Gipsplafond met riet en rachels verwijderen

1

m2

0,30

0,30

35,10

10,53

Bouw- en sloopafval afvoeren en deponeren in container

1

m

0,03

0,03

35,10

1,05

2

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Directe kosten

0,33

11,58

Huur 6 m3 container, inclusief transport

0,04

m3

17,00

0,68

Stortkosten, bouw- en sloopafval

0,02

ton

155,00

3,10

Subtotaal materiaalkosten

3,78

Eindtotaal directe kosten

15,36

Kostenspecificatie slopen zachtboardplafond inclusief tengels bij 25 m2 oppervlakte, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Verbruik Eenheid

Norm per Eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Zachtboardplafond verwijderen

1

m2

0,13

0,130

35,10

4,56

Tengels verwijderen

2,75

m1

0,02

0,055

35,10

1,93

Bouw- en sloopafval afvoeren en deponeren in container

1

m

0,04

0,040

35,10

1,40

2

Subtotaal loonkosten Materiaalkosten

Directe kosten

0,225

Huur 6 m container, inclusief transport

0,025

m

Stortkosten, bouw- en sloopafval

0,01

ton

3

3

7,90 17,00

0,43

155,00

1,55

Subtotaal materiaalkosten

1,98

Eindtotaal directe kosten

9,87

FISCAAL & PERSONEEL

Goedkoop is duurkoop Nederlanders zijn zuinig. Ondernemers in de bouwbranche vormen daarop (vaak) geen uitzondering. Op zichzelf is hier niets mis mee. Zuinigheid is een goede eigenschap. Maar er zijn momenten waarop het (vooral op de lange termijn) toch beter is een keer ‘iets dieper in de buidel te tasten’. Een goed voorbeeld bleek een bedrijfsopvolging, waarbij mijn advies werd gevraagd.

Door: Mr. F.J. Kerkhof Fb Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

Eigenlijk waren ‘ze’ er al uit. De ondernemer en de bedrijfsopvolger wisten precies wat werd overgedragen en wat daarvoor betaald moest worden. Alleen waren de fiscale gevolgen nog niet duidelijk. Met een BV kon je fiscale afrekening over de verkoopwinst voorkomen, zoveel wist de ondernemer nog. Maar hoe dat exact werkte wist hij niet meer. En zo kwam ik in beeld. Mijn eerste vraag betrof de bestaande BV-structuur. Ik veronderstelde een holdingstructuur met twee of misschien zelfs drie BV’s. Niets bleek minder waar. De ondernemer had slechts één BV. Was hem destijds dan niet geadviseerd te kiezen voor een holdingstructuur, vroeg ik. Ja, dat was hem gezegd, maar meer BV’s vond hij te duur. En is er later, vroeg ik vervolgens, toen de bedrijfsopvolging naderde, niet nóg eens gewaarschuwd voor de ontoereikende BV-structuur? Nee, antwoordde hij, later is de BV-structuur niet meer aan de orde gekomen. Tja, zuchtte ik, dat is dan typisch een geval van ‘jammer, maar helaas’.

Ik leg het u uit.

Tip:

Een bedrijfsopvolging vereist een goede (fiscale) planning.

Voorkom dat u voor ongewenste voldongen feiten komt te staan.

Schakel tijdig een fiscalist in.

Mooi en waardevol bedrijf

De ondernemer bleek een prachtig bouwbedrijf te hebben. Zelfs de afgelopen jaren waren, ondanks de crisis, winstgevend geweest. De BV had hierdoor een zeer hoge winstreserve opgebouwd. Natuurlijk had de ondernemer voor zichzelf een pensioen in zijn BV geregeld. Er stond dus een pensioenvoorziening op de balans. Daarnaast had de ondernemer destijds, om bij de inbreng van zijn eenmanszaak in de BV fiscale afrekening over de toen al forse ‘sta-

kingswinst’ te voorkomen, een lijfrente bij de BV bedongen. Deze lijfrentevoorziening was in de loop van de jaren door oprenting fors gestegen. De BV was ook eigenaar van het bedrijfspand. Dit pand, dat de bedrijfsopvolger ook wilde overnemen, was inmiddels voor een belangrijk deel afgeschreven.

De werkelijke waarde van het pand was mede daardoor veel hoger dan de boekwaarde. De ondernemer en de bedrijfsopvolger waren het er daarnaast over eens dat in het bouwbedrijf een forse goodwill schuilde. En dit bouwbedrijf moest dus van eigenaar veranderen.

Tip:

Wilt u heffing van vennootschapsbelasting bij de bedrijfsopvolging vermijden? Zorg dan tijdig voor een holdingstructuur.

Aandelen onverkoopbaar?

De ondernemer en de bedrijfsopvolger namen als vanzelfsprekend aan dat de overdracht door de verkoop van de aandelen geregeld kon worden. Maar dan worden de pensioen- en lijfrentevoorziening ook overgedragen, zei ik. Als je de aandelen verkoopt, verkoop je immers alle activa en passiva die op dat moment in de BV zitten. Beide heren gaven aan daar niets voor te voelen. Om verschillende redenen overigens. De ondernemer vond het niet aantrekkelijk om voor zijn ‘oudedag’ afhankelijk te zijn van het al dan niet goede ondernemerschap van de bedrijfsopvolger.

De bedrijfsopvolger wenste op zijn beurt niet het risico te dragen dat de ondernemer (en zijn echtgenote) langer leven dan volgens de statistiek voorspeld wordt en hij ‘uit eigen zak’ het pensioen en de lijfrente aan hen moet betalen. Het enige alternatief is dan om het pensioen en de lijfrente uit de BV te halen. Voor de lijfrente betekent dit verplichte afstorting bij een verzekeringsmaatschappij. Dat was voor de ondernemer geen optie. Hij had toch niet voor niets al die tijd de lijfrente ‘in eigen beheer’ gehouden.

Tip:

Een goede BV-structuur biedt ook ‘tijdens de rit’ voordelen.

Denk bijvoorbeeld aan het beperken van de aansprakelijkheidsrisico’s.

Wat dan?

Toen de aandelen onverkoopbaar bleken, zat er niets anders op dan een ‘activa/passiva-transactie’. De BV verkocht met andere woorden het door de bedrijfsopvolger gewenste deel van de onderneming. Op zichzelf een duidelijk verhaal. Maar er zat een forse adder onder het gras. De BV moest afrekenen (lees: belasting betalen) over de forse meerwaarde in het bedrijfspand en over de hoge goodwill. Zo ‘duur’ had de ondernemer zich de bedrijfsopvolging niet voorgesteld. Maar er zat niets anders op, er waren geen reële alternatieven. Trouwens, ook de bedrijfsopvolger was niet blij met deze oplossing. Hij moest overdrachtsbelasting betalen over de werkelijke waarde van het bedrijfspand. Al met al een weinig bevredigend verhaal. Zeker als je bedenkt dat de bedrijfsopvolging fiscaal veel gunstiger had kunnen plaatsvinden als deze beter was voorbereid.

Tip:

Voorkom heffing van overdrachtsbelasting bij de bedrijfsopvolging met een goed opgezette holdingstructuur.

Hoe had het gemoeten?

De ondernemer had veel fiscale ellende kunnen voorkomen door zijn BV-structuur tijdig (tenminste drie jaren, maar bij voorkeur zes jaren voor de bedrijfsopvolging) te wijzigen in een holdingstructuur.

Natuurlijk is de holdingstructuur jaarlijks duurder. Maar bij de bedrijfsopvolging blijken de grote voordelen. Zo had, bij een juiste toepassing van de holdingstructuur, afrekening over de meerwaarde in het bedrijfspand en over de goodwill voorkomen kunnen worden. Ook heffing van overdrachtsbelasting was dan niet aan de orde geweest. Deze voordelen hadden de ondernemer en de bedrijfsopvolger met elkaar kunnen delen. Helaas kwam dit advies voor de ondernemer te laat. Maar u bent nu gewaarschuwd.

27

Heeft u last van ‘Thincap’?

De kans is groot dat u geen idee heeft wat met ‘thincap’ wordt bedoeld. Sterker nog, ik weet zeker dat niet elke accountant de ware betekenis (en de gevolgen voor het MKB) kent. Dit verklaart ook het grote aantal brieven dat de belastingdienst de afgelopen jaren naar ondernemers heeft gestuurd. In die brieven wordt vriendelijk maar stellig aangekondigd dat de belastingdienst (uiteraard in uw nadeel) gaat afwijken van de ingediende aangifte vennootschapsbelasting. En waarom? U raadt het al, vanwege de ‘thincap’.

Maar wat is dat dan precies? Kort door de bocht kun je stellen dat de ‘thincapregeling’ in de wet is opgenomen om ‘uitholling’ van de Nederlandse schatkist door grote internationale concerns tegen te gaan. Door binnen het internationale concern op een gunstige manier geld te lenen, kon de belaste winst in Nederland (door de rentelast) fors worden gedrukt. De rentebate werd uiteraard door een ander concern-onderdeel ontvangen, in een land waar een ‘gunstig fiscaal klimaat’ heerst. Inderdaad, zo moeilijk is het niet.

Het antwoord van onze wetgever is de ‘thincap-regeling’. Hiermee beoordeelt de belastingdienst hoe een BV haar onderneming heeft gefinancierd. Als ‘bovenmatig’ gebruik is gemaakt van vreemd vermogen (in plaats van eigen vermogen) loopt de BV het risico dat de rente (gedeeltelijk) niet aftrekbaar is.

Dit is met name het geval als het vreemde vermogen door een gelieerde BV ter beschikking is gesteld. In beginsel is de norm 1:3. Anders gezegd: voor elke euro eigen vermogen mag er 3 euro vreemd vermogen zijn. Daarboven begint de ‘gevarenzone’.

Of deze maatregel inderdaad voldoende is om de ‘uitholling' van de Nederlandse schatkist tegen te gaan, is overigens nog maar de vraag. Het schijnt dat de internationale concerns (denk aan ‘hedge funds’) er weinig last van hebben. Helaas geldt dit niet voor het MKB. De ‘thincap-regeling’ is namelijk ook van toepassing in puur Nederlandse verhoudingen, zelfs als de schatkist op geen enkele manier wordt benadeeld. Anders gezegd: ook als de rente wordt ontvangen door een BV die in Nederland is gevestigd (en die daarover ‘gewoon’ belasting betaalt) kan de ‘thincap-regeling’ van toepassing zijn. Dit is, op zijn zachtst gezegd, een merkwaardige uitkomst.

Natuurlijk heeft de wetgever dit destijds gezien. Daarom is er, vooral om het MKB tegemoet te komen, een drempel in de regeling ingebouwd. Onder de € 500.000 vreemd vermogen speelt de ‘thincap-regeling’ geen rol. Maar daarboven wel! En in het MKB worden (uiteraard) veel grotere bedragen geleend. Zolang deze leningen zijn aangegaan bij niet gelieerde partijen (zoals banken) is er geen ‘thincap-probleem’. De rente is dan volledig aftrekbaar. Maar als de BV geheel dan wel gedeeltelijk geld heeft geleend van een gelieerde BV, staat de aftrekbaarheid van de rente onder druk. Helaas hebben de afgelopen jaren al veel BV’s de aftrekbaarheid van rente op deze manier verloren zien gaan. Het blijft dus opletten in het MKB. Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs te Wageningen FKerkhof@alfa-accountants.nl

PRODUCTNIEUWS

28

Vouw-/rolsteiger komt met nieuwe module tot 7,8 meter De Vouw-/Rolsteiger 3400 uit het Altrex Heavy Duty assortiment is uitgebreid met module D. Door toepassing van deze nieuwe module kan een werkhoogte van 7,8 meter worden bereikt. Met de modules A + B + C kon al tot een hoogte van 5,8 meter worden gewerkt.

In slechts 25 minuten kan de complete steiger bestaande uit vier modules worden opgebouwd. De werkhoogte van 7,8 meter is ideaal voor het werken aan bijvoorbeeld de nok van een dak. De vouwsteiger (module A, werkhoogte 3,00 meter) kan snel en eenvoudig worden doorgebouwd tot een rol-

steiger met werkhoogte 3,80 meter (module A+B), 5,80 meter (module A+B+C) of 7,80 meter (module A+B+C+D). Deze robuuste steiger is door zijn basisvouwdeel eenvoudig op te bouwen, heeft een gering gewicht en is compact en daardoor gemakkelijk te vervoeren. Het formaat 0,75 x 1,65 meter

Gehoorbescherming en intercomsysteem ineen Communiceren op afstand en in luidruchtige omgeving is vaak lastig. Dat moet gemakkelijker, efficiënter en veiliger kunnen, dacht 3M Veiligheid. Daarom introduceert men het Peltor Dect-Com II Intercomsysteem.

is ideaal voor zowel binnen- als buitengebruik. De vouwsteiger (module A) kan zonder demontage door standaard deuropeningen worden verreden, zodat er gemakkelijk binnenshuis kan worden gewerkt

Heavy Duty assortiment

De Vouw-/Rolsteiger 3400 maakt deel uit van het Altrex Heavy Duty assortiment.

Een productcategorie voor een brede doelgroep, zoals kleine ondernemers (onder andere ZZP'ers). De vouw-/rolsteiger 3400 voldoet aan de EN 1004 voor professioneel gebruik (Arbo). Dankzij deze professionaliteit lenen Heavy Duty-producten zich bij uitstek voor zowel zwaarder particulier kluswerk als kortlopende bouw-, renovatie- en onderhoudsopdrachten.

Altrex, Zwolle, (038) 455 77 00, www.altrex.com

Schuren van moeilijk bereikbare plaatsen Schuren op moeilijk bereikbare plaatsen wordt met de nieuwe Norton Soft-Touch schuursponzen een stuk eenvoudiger. Naast de bekende Norton Rotolofoam is er namelijk een nieuwe kwaliteit ontwikkeld die voorzien is van een speciale aluminium oxide schuurkorrel. Deze is bevestigd op een sterke, waterbestendige foam drager. schuurspons zich perfect naar het schuuroppervlak waardoor onnodig verwijderen van de laagdikte wordt voorkomen. Bovendien wordt een gelijkmatig schuurbeeld verkregen.

De schuursponzen zijn verkrijgbaar in handvellen, verpakt per 20 stuks, (114 x 139 x 5 mm) in zes korrels: Medium, Fijn, Super fijn, Ultra- en Microfijn. Op de achterzijde van iedere schuurspons staat duidelijk de korrelgrofte weergegeven, zodat altijd de juiste korrel voor de juiste schuurtoepassing wordt gebruikt.

Het draadloze systeem is full duplex: gebruikers kunnen tegelijkertijd praten, als met een telefoon. Met de draadloze verbinding kunnen negen personen actief met elkaar communiceren. Tot wel veertig personen kunnen ‘meeluisteren’. Wil een ‘luisteraar’ meecommuniceren? Inbreken kan. Dan wordt een actieve deelnemer luisteraar en de luisteraar wordt spreker. Aangesloten op een 3M Peltor Headset biedt het systeem gehoorbescherming en intercomsysteem ineen.

Het intercomsysteem werkt op 1.8 GHz DECT-frequentie. Het biedt een groot bereik voor binnen (50 meter) en buiten (250 meter). Mogelijke obstakels kunnen het bereik beïnvloeden. Het systeem werkt met twee

Wiltec B.V., Uden, (0413) 24 44 44, www.wiltec.nl

soorten units. De basis/mobiele unit en de mobiele unit (werkt via de basis unit).

Verkrijgbaarheid

Het 3M Peltor Dect-Com II Intercomsysteem is verkrijgbaar via een selecte groep distributeurs die getraind zijn om de benodigde software te installeren. Er zijn vijf distributeurs: Atis, Flash, Koning & Hartman, Motocom en Wiltec. Zij kunnen de Dect-Com II producten naar wens van de gebruiker programmeren.

3M Nederland B.V., Leiden, (071) 5 450 466, www.3msafety.nl

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft.

Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOIkeurmerk.

De grote flexibiliteit van de nieuwe schuursponzen zorgt voor uitstekende resultaten op moeilijk bereikbare schuuroppervlaktes. Denk aan randen, hoeken en profielen bij ondermeer kozijnen. De Norton SoftTouch schuursponzen zijn geschikt voor zowel droog als natschuren, door de waterproof foamdrager. Dit product voorkomt vingerafdrukken in het schuurbeeld, waardoor een gelijkmatige finish wordt verkregen. Door de grote flexibiliteit vormt de

PRODUCTNIEUWS

29

Elektronisch geregelde badarmaturen De automatisering dringt ook door tot de badkuip. De gebruiker kan de temperatuur en vulhoogte zelf selecteren, deze opslaan en via een geheugenfunctie weer oproepen.

Toekomstmuziek? Nee, het kan allemaal met de nieuwe varianten van de productserie elektronisch geregelde badarmaturen van Viega. Net als bij de andere Multiplex Trio E-uitvoeringen wordt intuïtief bediencomfort gecombineerd met vooruitstrevend design.

Multiplex Trio E2: Bij de Multiplex Trio E2 worden via twee afzonderlijke bedienelementen de temperatuur en de vulhoogte van het bad gekozen en opgeslagen en via een geheugenfunctie opgeroepen. (Foto: Viega).

De nieuwe uitvoeringen lenen zich niet alleen voor de privé-omgeving, maar ook voor semi-openbare omgevingen, zoals hotels. Bij de nieuwe versies Trio E2 en E3 selecteert de gebruiker intuïtief zijn voorkeursinstellingen via twee bedienelementen. Bij de Multiplex Trio E2 worden de voorkeurtemperatuur en de watertoevoer via één van de beide bedienelementen geregeld. Het tweede element wordt gebruikt om de toevoerhoeveelheid in te stellen en om te schakelen op de handdou-

che. De actuele waarden worden getoond middels de kleur en intensiteit van de verlichte rand van de draaiknop. Wanneer de waarden voor een gebruiker zijn ingesteld, dan controleert de elektronisch geregelde badgarnituur de waterstand en -temperatuur. Is de gewenste waterstand bereikt, dan stopt de watertoevoer automatisch.

Technisch een stap verder gaat de Multiplex Trio E3, waar één van de bedienelementen is voorzien van een display. Hierop wordt de actuele watertemperatuur getoond en wordt na een lichte aanraking het gebruikersmenu gepresenteerd. Het menu omvat alle overige functies voor het vullen van het bad.

Opvallend aan de Multiplex Trio E3 is de statistiekfunctie, die onder meer aangeeft hoeveel water er gedurende een bepaalde periode is verbruikt. Gecombineerd met de begrenzing van de toevoerhoeveelheid, kan zo op meerdere manieren geld worden bespaard. Daarnaast wordt met de individuele voorinstellingen het langdurig voormengen of naregelen van de temperatuur overbodig.

Multiplex Trio E4

De nieuwe Multiplex Trio E4 valt op door

Nieuwe generatie dakvensters Met de nieuwe generatie Designo vensters, is Roto in Bad Mergentheim er volgens eigen zeggen in geslaagd om hun know-how te combineren met hedendaags design en een optimale warmte-isolatie. Alle modellen van het Designo programma kenmerken zich door vloeiende lijnen, afgeronde profielen zonder zichtbare schroeven en door hun antracietgrijze afwerking die uitstekend past bij hedendaagse dakbedekkingen.

Designo dakvensters zijn uitgerust met een handbediende raamventilatie op het bovenste deel van het venster. Het openingmechanisme is op de Designo R8 een uitzettuimelsysteem van 45° en op de Designo R7 een top-tuimelsysteem van 38° met een universele multifunctionele handgreep aan de onderkant. Deze is eenvoudig te bereiken voor de gebruiker en het dakvenster biedt een panoramisch uitzicht.

De dakvensters worden verder voorzien van een dampwerende aansluitkraag en een in de fabriek voorgemonteerd isolatieblok (optioneel voor de Designo R7). Hierdoor wordt de warmteoverdracht-coëfficiënt beperkt tot Uw = 1,2 W/ m²K bij standaard dubbel glas en Uw = 0,86 W/m²K bij de drievoudige beglazing Roto blueLine NE voor Designo R8.

Nieuwe beglazingstechnologie

De beveiligde beglazing met lage doorlaatbaarheid Roto blueLine heeft in de standaard uitvoering al een Ug-waarde van slechts 1,0 W/m2K. De speciale Aquaclearbehandeling zorgt voor langdurige netheid en schoonmaakgemak en de extra geluidsisolerende behandeling verbetert de kwa-

liteit van leven op de zolderverdieping. De drievoudige beglazing, die ook is voorzien van de Aquaclear-laag, heeft een Ug = 0,56 W/m²K. Dat is ideaal voor passiefwoningen.

De dakvensters zijn verkrijgbaar in vele afmetingen. De dakvensters zijn maximum 1,80 meter hoog. Door verschillende dakvensters naast elkaar of boven elkaar te installeren beschikt u over vele mogelijkheden om de zolderruimte te benutten en hetzelfde visuele effect te creëren als dat van een glazen oppervlak dat in één stuk doorloopt.

De nieuwe Designo generatie is ook verkrijgbaar als gevelvenster met verluchtingsstand, als dakvenster voor rookafvoer, als dakuitgang of als Lumix zolderraam.

Voor plaatsen die moeilijk bereikbaar zijn voor handbediening zijn er verschillende varianten elektrische vensters. Voor het gebruiksgemak is een uitgebreid programma aan bedieningstoebehoren met nieuwe verbeteringen verkrijgbaar. Zo zijn er ook elektrische buitenrolgordijnen, op verzoek verkrijgbaar op zonne-energie.

Eenvoudig te monteren

De nieuwe Roto Designo brengt de installatie- en montagetijd tot een minimum terug. De montagehaken worden vooraf gemonteerd in de fabriek, evenals de dampwerende verbindingskraag en het isolatieblok. Resultaat: de plaatsingstijd van de dakvensters van de nieuwe generatie is tot 30 procent korter dan die van vergelijkbare producten.

Roto Frank NV, (0800) 0232 114, www.roto-frank.nl

het hoogwaardige, zwartglanzende touchpanel dat bedienfuncties en individuele voorinstellingen samenbrengt. Ook met dit badarmatuur kunnen temperatuur en waterstand individueel worden ingesteld, opgeslagen en via een geheugenfunctie weer worden opgeroepen. Het bediengedeelte van het touchpanel oogt in rusttoestand als een zwart designelement en wordt voor de gebruiker pas zichtbaar wanneer deze in de buurt komt van het badarmatuur. Het zwarte touchpanel is vervaardigd van veiligheidsglas dat aan de achterzijde is bedrukt. De behuizing is gegarandeerd waterdicht. De materiaal-

Het bediengedeelte van het Mutliplex Trio E4 touchpanel gaat onopvallend op in de omgeving en wordt pas zichtbaar wanneer men in de buurt komt. (Foto: Viega).

keuze en de nagenoeg naadloze uitvoering vereisen een minimum aan reiniging.

Montage

Multiplex Trio E3: Vooruitstrevende digitale techniek: Multiplex Trio E3 combineert intuïtief te bedienen digitale technologie met een elektronische bediening voor het vullen van het bad. (Foto: Viega).

Alle Multiplex Trio E varianten zijn in de rand van het bad of - met de optionele uitbreidingsset - aan de wand te monteren. De feitelijke elektronica wordt daarbij onzichtbaar onder het bad, dan wel achter de betegeling weggewerkt. De armaturen kunnen worden gecombineerd met alle handmatige en elektronisch geregelde toevoer-, overloop- en afvoergarnituren uit de Multiplexen Rotaplex-series.

Het nieuwe concept voor de Multiplex Trio E2, E3 en E4 werd ontwikkeld in samenwerking met het designbureau Artefakt Industriekultur uit Darmstadt; de laatste twee uitvoeringen werden bekroond met de begeerde ‘Design Plus powered by ISH’.

Lichte accu boorschroefmachines Wederom een uitbreiding in het assortiment snoerloze machines van Hitachi.

Het betreft twee typen zeer lichte accu boor-schroefmachines: type DS14DSFL en DS18DSFL. De twee machines zijn respectievelijk 14,4 en 18 Volt. Ze zijn voorzien van snelspanboorhouder, 2 Li-ion slide accu’s en in koffer. Deze modellen hebben een slanke softgrip en een traploos regelbaar toerental. Ze zijn in 22 standen instelbaar en hebben een gering gewicht (1,5 kg). Verder zijn ze uitgerust met een krachtige motor en een aandraaimoment van respectievelijk 34Nm en 41Nm. De Hitachi Lithium Ion slide batterijen zijn zeer compact geproduceerd. Door

deze vormgeving is het mogelijk om het gewicht van de producten gering te houden.

Hitachi Power Tools Netherlands BV, Nieuwegein, (030) 60 84 050, www.hitachi-powertools.nl

(Advertentie)

•

•

•

PRODUCTNIEUWS Sneldrogende en vochtregulerende grondlak Permaline Snelgrond NT is een sneldrogende en vochtregulerende grondlak voor hout.

Een geschikte basis voor al het aflakwerk. Tevens is deze grondlak geschikt om moeilijk bereikbare onderdelen in een kort tijdsbestek te voorzien van een verfsysteem.

Met de introductie van Permaline Snelgrond NT is het Permaline NT alkydlakken assortiment van Trimetal compleet. Het product voldoet volledig aan de VOC regelgeving van minder dan 300g/l oplosmiddel (categorie A/d).

Met de communicatiecampagne ‘Het begin …’ brengt Trimetal de grondlak én de verbeterde Permaline NT lakken onder de aandacht van de schildersbedrijven. Sinds de introductie van Permaline NT in 2009

ontbrak de Snelgrond en veel schilders hadden moeite met de verwerking van de NT lakken. De afgelopen tijd is er goed naar de problemen uit de markt geluisterd. De eerste verbeterslag op applicatie- en producteigenschappen is gedaan. Met de campagne probeert het bedrijf samen met de schilder terug te gaan naar de basis en opnieuw kritisch naar de applicatie te kijken.

Het applicatieboekje ‘Het Begin … Succesvol werken met de Permaline NT alkydlakken’ dat onderdeel is van de campagne kan daarbij helpen. Het boekje is beschikbaar bij de grossiers.

Om de introductie van de grondlak extra kracht bij te zetten hebben ruim 13.000 schilders en aannemers een omruilkaart ontvangen. Bij inlevering van één leeg blik grondverf van elk willekeurig merk, ontvangt men één vol blik Permaline Snelgrond NT terug.

Akzo Nobel Decorative Coatings B.V., Groot Ammers, (0184) 60 64 64, www. akzonobel.com

30

Massief kunststof boeidelen De onderhoudsvriendelijke, slag- en stootvaste gevelbekleding Profort is nu uitgebreid met boeidelen. Het massief kunststof boeideel is uitermate geschikt voor nieuwbouw en renovatie van dakgoot omlijstingen.

Met een lengte van 420 cm en een breedte van 31 cm is vrijwel elke dakgoot te bekleden. Door deze grote lengte is vrijwel elke dakgoot in één keer te bekleden zonder naden. Dat oogt zeer mooi en rustig. Daarnaast wordt toetreding van vocht en vuil vermeden. De bevestiging gebeurt met de All-Tight kleurkop snelmontage schroeven of het Ki-Kern Lijmsysteem.

De boeidelen zijn geschikt voor de bekleding van dakoverstekken, goten en dakranden. Dit product is verder recyclebaar, kleurecht en slag- en stootvast. De boeide-

Zonder zakken sjouwen een wand verlijmen U spaart uw rug met een onder KOMO gecertificeerd lijmsysteem voor het verlijmen van zowel dragende als niet dragende wandconstructies. Het betreft illbruck PU700 steenlijm van Tremco illbruck.

len vallen in brandklasse 2. Er wordt tien jaar verzekerde garantie gegeven. Het Profort boeideel maakt onderdeel uit van het FrontsAndFronts boeidelen concept. Naast dit product maken ook de Ki-Kern en UniPrime boeidelen hier onderdeel van uit.

Fetim Professional, Amsterdam, (020) 580 52 85, www.FrontsAndFronts.nl

Isolatielijm

De nieuwe steenlijm is een kant en klaar product, heeft een zeer goede hechting (tot vijf keer sterker dan traditionele mortel) en is toepasbaar onder alle weersomstandigheden. Ook arbotechnisch biedt illbruck PU700 voordelen. Mortelzakken wegen doorgaans 25 kg, maar één bus steenlijm weegt slechts 830 gram en levert nagenoeg een gelijke lijmopbrengst.

Met het inzetten van de steenlijm kunt u uw project in kortere tijd realiseren. Uw dagproductie neemt volgens de leverancier toe. U heeft daardoor lagere kosten per vierkante meter, waardoor u uiteindelijk meer verdient per project. En daar gaat het toch allemaal om.

Bij moderne isolatiesystemen spelen lijmen een belangrijke rol. Daarom zijn Bostik en Kingspan® een unieke samenwerking aangegaan. Het eerste resultaat is Simson Isol-Tack. In juni wordt deze lijm op de isolatiemarkt geïntroduceerd.

Tremco illbruck B.V., Arkel, (0183) 56 80 19, www.tremco-illbruck.com of www. steenlijm.nl

Werkvolume slagschroevendraaiers 40% hoger Met één acculading veertig procent meer werk verzetten. Dat kan met de twee verbeterde slagschroevendraaiers van Makita. De koolborstelloze motor zorgt voor een efficiënt gebruik van de accu, waardoor het werkvolume toeneemt.

De nieuwe modellen BTD133RFX en BTD145RFX wegen slechts 1,4 kg en zijn daarmee de lichtste en krachtigste slagschroevendraaiers in hun klasse. De compacte behuizing, het variabele hoge toerental en de motorrem maakt ze bij uitstek geschikt voor seriematig werk. Bij deze nieuwste koolborstelloze slagschroevendraaiers is de motoromwenteling elektronisch geregeld. Beide modellen zijn uitgerust met een elektronische drievoudige toerenregeling

Met de Makita BTD133RFX kan de professional op één acculading tot 40 procent meer schroeven.

voor afstemming van het aandraaimoment op het werkstuk.

De slagschroevendraaier BTD145RFX is uitgerust met een 18V Lithium-ion accu.

Dankzij de standaard snellader zijn de lege accu’s in 22 minuten weer opgeladen. De machine is uitgerust met LEDindicator die continu de status van de accu aangeeft. De slagschroevendraaier BTD133RFX is voorzien van een 14,4V Lithium-ion accu. Dit model is ook verkrijgbaar als Basic-model, zonder oplader en accu’s. Deze nieuwe types komen in plaats van de bestaande schroevendraaiers BTD132RFX en BTD144RFX. Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 40, www.makita.nl

Simson Isol-Tack is een flexibele isolatielijm op basis van SMP (silyl modified polymer). Deze geurloze lijm heeft een hoge aanvangshechting en is bij uitstek geschikt voor de snelle en veilige montage van de Kingspan Kooltherm® isolatieplaten. Maar óók voor andere isolatieplaten is deze lijm geschikt.

De markt vraagt om duurzame, energiebesparende oplossingen voor isolatie en naisolatie. Het potentieel voor na-isolatie van bijvoorbeeld zolders bedraagt in Nederland alleen al ongeveer 35 miljoen m². Er is nu al veel belangstelling voor deze combinaties van isolatiesystemen en schroefloze bevestigingstechnieken.

Bostik BV, ’s-Hertogenbosch, (073) 6 244 244, www.bostik.nl

PRODUCTNIEUWS Zelfreinigende voegmortel Met behulp van een nieuwe technologie heeft PCI een zeer eenvoudig te reinigen voegmortel voor onder andere badkamer of keuken ontwikkeld. Door het gepatenteerde ‘Peciclean-effect’ kan deze zelfs als ‘zelfreinigend’ bestempeld worden. Zware reinigingsmiddelen hoeven niet te worden ingezet.

Vervuilingen op PCI Geofug kunnen nagenoeg volledig met water worden weggespoeld. Op testvlakken is dit bijvoorbeeld getest met ketchup, make-up en zelfs haarverf! De op basis van de geopolymeertechnologie ontwikkelde voegmortel heeft andere eigenschappen dan de traditionele cementgebonden mortels. De mooie, harde en egaal gekleurde voegen zijn blijvend olie-, vet- en vuilafstotend, schimmelwerend en kleurecht, ook bij donkere kleuren, zoals zwart of antraciet. Cementhoudende voegen hebben vaak te lijden onder schoonmaakmiddelen die worden

gebruikt voor sanitair, maar Geofug-voegen blijven mooi. De voegen zijn namelijk bestand tegen de meest zuurhoudende reinigingsmiddelen en ze zijn bestand tegen temperaturen tot 500°C.

Eenvoudige verwerking

De voegmortel is geschikt voor wand- en vloertoepassing en is verkrijgbaar in twaalf gangbare kleuren. Dit product is te gebruiken in combinatie met alle keramieksoorten binnenshuis bij voegbreedtes van 1 tot 6

mm; en bij toevoeging van kwartszand tot 10 mm.

PCI Geofug wordt geleverd in emmers van 5 kg. De voegmortel is relatief eenvoudig te verwerken, mede omdat deze uit slechts één component bestaat. De verwerker voegt aanmaakwater aan de stofarme poeder in de emmer toe en mengt vervolgens. Na een korte rijptijd en nogmaals mengen wordt de voegmortel verwerkt op dezelfde wijze als cementgebonden voegmortels. De variabele afsponstijd van 5 tot 60 minuten biedt de verwerker een verdere meerwaarde.

PCI-tegellijmsystemen worden in Nederland aangeboden door BASF Construction Chemicals.

BASF Construction Chemicals, Oosterhout, (0162) 47 66 60, www.basf-cc.nl/PCI

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers. jaargang 8, nr. 5, mei 2011 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot

Bouwlaserpakket in grote koffer uitvoering In navolging van het succes van het Spectra Precision LL100 bouwlaserpakket is nu ook de LL300 van hetzelfde merk in deze pakketsamenstelling verkrijgbaar.

De LL300 is een zelfnivellerende bouwlaser voor allround bouwwerkzaamheden, straatmakers en hoveniers. De roterende laser is speciaal ontwikkeld met het oog op duurzaamheid en betrouwbaarheid.

Het bijzondere aan deze bouwlaser is de pakketsamenstelling. Alles wat nodig is om het werk uit te zetten zit in één handige koffer.

De set bestaat uit de Spectra Precision LL300 laser, HL450 handont vanger, statief, baak en afstandsbediening. Doordat alles in één handige koffer te transporteren is, wordt schade en het kwijtraken van toebehoren voorkomen.

Het LL300 bouwlaserpakket is leverbaar via Visser Instrument met vestigingen in Assen, Reeuwijk, De Goorn en Veghel. Daarnaast via dealers en de webshop www.laserned.nl.

Visser Assen, Assen, (0592) 34 39 62, www.visser-assen.nl

Redactie Carla Debets Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV

31

Mobiele snelmontage 10 tm torenkraan In januari 2011 is door Monta-Rent Bouwlogistiek aan Rooijmans Metsel- en Aannemersbedrijf uit Someren een nieuw model 10 tonmeter torenkraan op aanhangwagen afgeleverd. Deze mobiele Montalift 108 snelmontage torenkraan wordt door Rooijmans hoofdzakelijk ingezet bij de nieuwbouw van woningen.

Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 e-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo) e-mail: ronald@rodoweb.nl Abonnementen e-mail: administratie@handelsuitgaven.nl BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 NHU 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 Nederlandse HandelsUitgaven 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

Mobiliteit en manoeuvreerbaarheid van de kraan zijn heel belangrijk. Daarom is de kraan op een enkel-as aanhangwagen onderstel gemonteerd met hydraulische remmen, bladvering en 12 V verkeersverlichting. Als optie zijn ook luchtremmen leverbaar. Met deze uitrusting kan de kraan inclusief volledig ballastgewicht eenvoudig en veilig met snelheden tot 25 km/uur achter een landbouwtrekker, verreiker of vrachtwagen getransporteerd worden.

Met de snelafstempeling wordt de kraan waterpas gezet. Daarna kan begonnen worden met de hydraulische montage van

de kraan, die slechts tien minuten duurt.

Bediening gebeurt via de twee joysticks op de radiografische afstandsbediening. Voor de voeding van de kraan is een 230 V - 16 A woonhuisaansluiting al voldoende, maar een krachtstroom-aansluiting is ook mogelijk door de mono/driefase uitvoering. Alle drie de kraanbewegingen zijn traploos regelbaar via frequentieregelaars.

Hijshoogten

De ongetuide vakwerkgiek met een totale lengte van 24 meter heeft een hijshoogte van 18 meter. Andere opstelconfigura-

ties zijn de teruggeklapte halve giek en de 17° schuine giekstand voor een maximale hijshoogte van 23 meter. De kraan hijst de maximale last van 1.800 kg tot een vlucht van 5,5 meter en op de grootste vlucht van 24,0 meter nog een last van 400 kg. Hiermee blijft de kraan binnen de 10 tonmeter lastmoment begrenzing en is er voor de bediening geen hijsbewijs noodzakelijk.

De kraan neemt op de bouwplaats weinig ruimte in beslag door zijn zwenkradius van 2,5 meter en een stempelbasis van 4,0 x 4,0 meter. Met een totale transportlengte van 12,3 meter is deze kraan de meest compacte in zijn klasse. Dit is bereikt door de hydraulisch beweegbare contragiek die via één bedieningshendel binnen 1 minuut in of uitgeklapt kan worden. Door de nieuwe vakwerkgiek constructie waarbij het tweede giekdeel over het eerste deel heen vouwt heeft de kraan een transporthoogte van slechts 3,3 meter.

Monta-Rent Bouwlogistiek BV, Beverwijk, (0251) 21 81 88, www.montarent.nl

Volg ons Twitter op Twitte

ROCKY INDUSTRIELADDER

robuuste ladder met aluminium kokerprofielen, voorzien van rond gefelste sporten. Deze sporten hebben een horizontaal stavlak van 27 mm. De kokerprofielen zorgen voor goede grip en maken de ladder zeer sterk en duur-zaam. De uitgebogen bomen bieden extra stabiliteit en veiligheid. www.altrex.com 143.265.9006-12 Artikelnr.

Sporten Type

143.265.9006 143.265.9007 143.265.9008 143.265.9011 143.265.9012

2X10 2X12 2X14 3X10 3X12

Uitgeschoven lengte 4.95 m 5.80 m 6.95 m 6.95 m 8.10 m

150210 150212 150214 150310 150312

VANAF

€ 441,00 € 483,00 € 585,00 € 702,00 € 849,00

€ 200,00 € 225,00 € 250,00 € 300,00 € 375,00

10

jaar garantie

2-delige reformladder

3-delige reformladder

ROLSTEIGER 4200

ROLSTEIGER 5200

deze rolsteiger is 1.35 meter breed en 2.45 meter lang. De maximale werkhoogte buiten is 10.20 meter. Inclusief houten kantplanken en houten platformen. Maximale belasting per platform is 250 kg en voor de totale steiger 750 kg. www.altrex.com 143.260.2206/10

5

jaar garantie

441,00

200,00

Normaal Nu

deze rolsteiger is 1.35 meter breed en 2.45 meter lang. De maximale werkhoogte is buiten 10.20 meter. Platform hoogte is 8.20 meter. Maximale belasting per platform is 250 kg en voor totale steiger 750 kg. www.altrex.com 143.260.1402/04/11 Bestaat uit: • 1 aluminium kantplankset (Easy-Fit ®) • 4 wielstaanders met wiel Ø 200 mm.

• 2 platform 2,45 m met luik.

• 2 platform 2,45 m zonder luik.

• 8 opbouwframes.

• 2 leuningframes.

• 16 diagonaalschoren.

• 10 horizontaalschoren.

• 2 driehoekstabilisator.

GTE TOT 8.20M PLATFORMHOO

5

jaar garantie

Houten kantplanken.

Wiel ø 200 mm.

Artikelnummer Platformhoogte 143.260.2206 4,20 m 143.260.2210 8,20 m

Artikelnummer Platformhoogte 143.260.1402 4,20 m 143.260.1411 8,20 m 143.260.1404 8,20 m

Nu € 1895,00 € 2995,00

VANAF

1895,

2050,00

Aalsmeer Alphen a/d Rijn Borne Schottert Dedemsvaart Edese IJzerwaren Telder Emmeloord Goor Heemstede Kaatsheuvel

Fiber € 2495,00 Hout € 3495,00 Fiber € 3995,00

2750,00

2495,00 probin probin probin probin probin probin probin probin

Telder Kampen Telder Lelystad Van Arnhem Montfoort Papendrecht Roelofarendsveen Van Dijk Sassenheim Veenendaal Venray

KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM LEVERING IN HEEL NEDERLAND. AANBIEDINGEN ZIJN GELDIG T/M EIND MEI 2011

probin bouwtotaal mei 2011.indd 1

Nu

VANAF

00

probin probin probin probin probin probin probin probin probin

Dek

GRATIS

Bouwtelefoon

bij abonnement € 3,50 p/mnd.

Kijk voor meer info op www.probinmobiel.nl

04-05-11 09:24