BouwTotaal April 2013 by Nederlandse HandelsUitgaven BV

jaargang 10 / nummer 4 april 2013

Bouwen met ‘piepschuim’ Geëxpandeerd polystyreen of kortweg EPS kennen we vooral van het gebruik als isolatiemateriaal in vloeren, gevels en daken. In de civiele sector wordt EPS gebruikt als lichtgewicht fundering voor (spoor)wegen en sportvelden. Er zijn ook wat experimenten geweest om EPS als bouwmateriaal te gebruiken. De Zeeuwse bouwer De Delta heeft met een Nederlandse collega uit Polen een EPS bouwconcept ontwikkeld dat veel bezwaren van bestaande bouwsystemen wegneemt. Eind april 2013 wordt een vrijstaande woning met EPSwanden opgeleverd en er volgen er nog meer. Binnen het thema Energie in deze BouwTotaal aandacht voor dit bouwsysteem en nog veel meer ‘slimme’ energetische oplossingen.

Nieuwe moskee als juwelendoosje Thema

ENERGIE

Lees verder op pagina 10

Slim ruimtegebruik: wonen in zeecontainer Momenteel woont ruim 50% van de wereldbevolking en 90% van de Nederlandse bevolking in de stad, aldus TNO – innovation for live. Hoe kunnen we optimaal tegemoetkomen aan de verschillende claims op de beschikbare ruimte en tegelijk voldoen aan de voorwaarden van een hoogwaardige leefomgevingskwaliteit, waar zorg, werk en voorzieningen in de nabijheid zijn? BouwTotaal laat in iedere uitgave voorbeelden zien van slim ruimtegebruik. Bekijk in dit nummer de White Cube

Witte dakbedekking

Energiezuinig bouwen

Maak je bovenwoning

Verschillende isolatie-

bespaart energie

met een goed plan energieneutraal eisen voor bouwdelen Solar- en dakpannen in één systeem

Slimbouwen

EN VERDER

van Heel Design. Nog geen 7,5 m2 grondoppervlak nodig. Op z’n plaats hijsen en aansluiten. IJzersterk geconstrueerd op basis van een gebruikte zeecontainer. En smaakvol afgewerkt aan binnen- en buitenzijde. Een knap staaltje vakwerk. Lees verder op pagina 26

29 Lezers testen 31 Bouwkosten 35 Bouwgebreken 37 Fiscaal & Personeel 39 Product in beeld 43 Productnieuws

vacatures voor bouwprofessionals

Innovatief in hout

Bouw Match.nl

FORECO 30 JAAR • 60.000 m2 voorraad • prefab inclusief montage • speeltoestellen op maat • bergingen en gevelbekleding

I N HOU D

WWW.OMNICOL.INFO

Altrex ActieWeken Acties en innovaties! i

VOOR UW TEGELWERKADVIEZEN

www.altrex.com

Energie besparen? Maak het luchtdicht!

(Vellingkant)-lijmblokken Metselblokken Gevelstenen Profielstenen Splitstenen BIA-ECO blokken Nieuw BIA LockBlock

Luchtdicht bouwen met Tremco illbruck

www.roval.eu

WWW.STABILIGHT.NL

zie www.bia-beton.nl

TEL.: 024 - 648 84 84

Online bestellen op www.forecowoodshop.nl

SUCCES DWING JE AF met de nieuwe bedrijfsauto’s van Peugeot

FINANCIAL

LEASE NAVTEQ EDITION MET O.A.:

MEEGESPOTEN BUMPERS, SPIEGELS EN STOOTLIJSTEN, AIRCO, CRUISE CONTROL, REGENSENSOR EN PEUGEOT CONNECT NAV (KLEURENSCHERM, BLUETOOTH, USB)

NAVTEQ EDITION

VOORDEEL TOT

€ 1.995

Succes dwing je af. Tenminste, als u nu een Partner of Expert NAVTEQ aanschaft. Want die is zo rijk uitgerust; zo komt u altijd goed voor de dag! Bovendien profiteert u ook nog van 1.9% Financial Lease. Het financial lease actietarief van 1.9% is geldig bij orders van bedrijfsauto’s t/m 30-06-2013 en geldig voor de contractduur van de financial leaseovereenkomst (12, 24 of 36 maanden). Afgebeeld model kan afwijken van de werkelijkheid. Wijzigingen voorbehouden. Ga naar uw dealer voor meer informatie en de voorwaarden of kijk op www.peugeot.nl.

ACTUEEL

Sneller genieten van een nieuwbouwwoning In Dordrecht is in maart 2013 gestart met de bouw van dertien woningen. De toekomstige bewoners hoeven niet lang te wachten op de verhuizing naar hun nieuwe thuisbasis. Het bouwbedrijf maakt namelijk gebruik van het Hugo® casco-concept. Dit concept maakt het voor de kopers niet alleen mogelijk om snel hun nieuwe, kwalitatieve woning te betrekken, zij krijgen ook nog eens veel vrijheid met betrekking tot de indeling van de woning.

Naast de snelheid van de bouw en de indelingsvrijheid biedt het Hugo® casco-concept brandbestendige woningen met een lange levensduur. Het concept kenmerkt zich door te bouwen met behulp van een tunnelgietbouw-systeem. Dit systeem is bijzonder omdat het zorgt voor beheersbare en kwalitatieve bouw in hoog tempo. Het is bijvoorbeeld niet afhankelijk van weersomstandigheden. Daarnaast is het ook nog eens milieubewuster vanwege de vermindering van transport. Het Hugo® casco-concept is bedacht door Beton Bouw Nederland in samenwerking met bekistingsleverancier Konosch uit Hasselt (OV). Naast voordelen voor de consument levert het ook voordelen voor de bouw. Het concept is financieel concurrerend vanaf zes woningen en het is snel, flexibel in uitvoering en kwalitatief hoogwaardig. Meer weten? Kijk op www.hugo-casco.nl.

Eerste steen Prinses Máxima Centrum In maart 2013 is in Utrecht het officiële startschot gegeven voor de campagne ‘Draag je steentje bij tegen kinderkanker’ van Stichting Kinderenkankervrij, KiKa. Samen met tal van ‘Bekende Nederlanders’ en met behulp van een Klaas K21-31TSP van All-up werd de eerste steen gelegd voor een nieuw kinderkankerziekenhuis, het Prinses Máxima Centrum voor kinderoncologie. Het centrum op de Uithof wordt het grootste van Europa. Het Prinses Máxima Centrum moet een topinstituut worden op het gebied van onderzoek naar kinderkanker. Over twee jaar moet het nieuwe ziekenhuis klaar zijn. Bij de start van de bouw waren ook prominenten als André van Duin, Erica Terpstra, Frans Bauer, Antoinette Hertsenberg en Voice Kid Jurre aanwezig. Ook het Almelose All-up gaf opvallend acte de presence. Volgens Ard Nijkamp en Raymond Damhuis voelt het Almelose bedrijf zich nauw verbonden met KiKa: ‘Ook vorig jaar al hebben we een bijdrage geleverd aan dit zo belangrijke thema. Toen deze eerste steenlegging ‘voorbij kwam’, aar-

zelden we dan ook geen moment. Met een bijzondere kraan uit ons leveringsprogramma én een aanvullende donatie van 150 stenen, gingen we naar Utrecht. De Klaas K21-31TSP heeft de eerste steen op haar plek gelegd. En dat was natuurlijk wel een

kolfje naar de hand van Frans Bauer, de campagneleider van deze bijzondere actie. Luid lachend (en niet altijd even handig) bestuurde hij de All-up kraan.’

kering. Zie ook Sigma’s vernieuwde Eigenzaak website: www.sigma-eigenzaak.nl.

Als gevolg van de kabinetsplannen dreigt de komende jaren sluiting van honderden verzorgingshuizen. In 2020 zullen volgens Bureau Berenschot 800 verzorgingshuizen hun deuren gesloten hebben. ‘Dan komt oma toch gewoon in de tuin wonen’, stond er in de Volkskrant op 22 februari jongstleden. Verslaggever Rutger Bregman vertelt daarin over de mogelijkheden van mantelzorgwoningen in de achtertuin onder het motto dat ouderen bij hun kinderen intrekken, maar wel in een eigen huisje. Maar liefst één op de drie 55-plussers zegt later bij de kinderen te willen wonen, aldus het SCP (Sociaal en Cultureel Planbureau). Veel ouderen denken echter dat hun kinderen minder enthousiast zijn. Nou moet ik zeggen dat ik ook niet vrolijk wordt van het beeld dat iedere ochtend mijn ouders naar mij zwaaien als ik de gordijnen opentrek en vervolgens naar je toe komen om te vragen waarom het licht gisteravond zo lang aan was. Maar, het gaat natuurlijk om de slimme ruimtelijke oplossingen die bedacht kunnen worden om de ruimte in je achtertuin multifunctioneel te benutten. Zelf heb ik lange tijd een kantoorruimte achter in mijn tuin gehad, dus het kan ook gaan om werkruimte in de achtertuin. In het kader van slim ruimtegebruik – u weet het inmiddels, BouwTotaal zet in op Slimbouwen – hoeven we ons blikveld natuurlijk niet te beperken tot de achtertuin. In stedelijke gebieden, het kwetsbare platteland of natuurgebieden heeft slim ruimtegebruik ook een hoge prioriteit. Op de website www.levenintuinen.nl zijn enorm veel leuke voorbeelden te zien van slim ruimtegebruik, met als toppertje een huis met een grondoppervlak van 1 m2. Overdag staat het huisje overeind en kun je er bijvoorbeeld in werken. In de avond legt u het huisje plat, zodat u er in kunt slapen. Hoe simpel kan bouwen toch zijn… Ing. Frank de Groot Hoofdredacteur BouwTotaal

projectbegeleiding en garantie 132x94_Opmaak 1 19/03/13 16:40 Pagina 1 (Advertentie)

Goedkoop een leaseauto voor zelfstandige schilders Eigenzaak, een initiatief van Sigma Coatings om kleine zelfstandige schilders te steunen bij hun bedrijfsvoering, heeft onlangs EigenLease geïntroduceerd. Dit is een zeer voordelige leaseservice. Hiervoor heeft Sigma haar krachten gebundeld met Volkswagen bedrijfswagenimporteur Pon. Door de gezamenlijke inkoop is de dienst financieel zeer aantrekkelijk. De volledig uitgeruste kwaliteitsauto's worden geleverd inclusief belettering en verze-

Oma in je achtertuin

Voor bouwprofessionals

Projectbegeleiding en garantie n n n n

Adviezen Technische ondersteuning Training voor verwerkers Projectgarantie van 10 jaar op systemen

PCI Tegellijmsystemen en bouwchemische producten

www.PCI-Afbouw.nl

ONZE NIEUWE HUURGIDS IS ER WEER! Ruim 2500 professionele gereedschappen en machines om de klus te klaren. Topklasse materieel dat aan alle veiligheidseisen voldoet. Professionele ondersteuning, op welk gebied dan ook. Deskundig advies en training door onze medewerkers. Altijd ruim beschikbaar, bedrijfsklaar en snel geleverd. Ook op locatie.

Vraag de huurgids aan

EN MAAK KANS OP 1 JAAR

GRATIS HUREN* *Vraag naar de voorwaarden of kijk op www.boels.com

www.boels.com Kom naar een Boels vestiging

M E E R D A N 11 5 V E S T I G I N G E N I N N E D E R L A N D !

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Fred Mak nieuwe voorzitter VMRG Fred Mak is benoemd als nieuwe voorzitter van de VMRG, de brancheorganisatie voor gevels en gevelelementen. Sinds 2009 vervult hij al de rol van penningmeester in het VMRG bestuur. Mak heeft meer dan 25 jaar ervaring in de gevelbranche en is sinds ruim tien jaar algemeen directeur bij Solarlux Nederland, een van origine Duits bedrijf gespecialiseerd in schuifpuien en serres.

Samenwerking Woningborg en PassiefBouwen Woningborg en PassiefBouwen zullen vanaf 1 juli 2013 samenwerken op het gebied van bevordering van energiezuinig bouwen. Beide hadden al hun eigen keurmerk, Woningborg introduceerde in 2012 de module Energiezuinige Woning, PassiefBouwen voerde al in 2010 het keurmerk PassiefBouwen Keur. De kwaliteitskeurmerken bleken weinig van elkaar te verschillen, tijd om hun kennis en aanpak te delen. Woningborg is een verzekeringsbedrijf dat is gespecialiseerd in het waarborgen van woninggaranties. De 1.050 ingeschreven ondernemingen worden beoordeeld op basis van technische capaciteiten en kredietwaardigheid. Jaarlijks verstrekt Woninborg zo’n 10 à 15.000 certificaten aan kopers van nieuwbouwwoningen. De Stichting PassiefBouwen.nl is in het leven geroepen om de toepassing van PassiefBouwen in Nederland te stimuleren.

PassiefBouwen Keur

Fred Mak: ‘Solarlux is wereldwijd actief. Sinds dit jaar ben ik tevens verantwoordelijk geworden voor de internationale projecten (alles buiten Duitsland). Hierbij ben ik voor de diverse buitenlandse vestigingen van Solarlux het aanspreekpunt als het om projecten gaat. Het voordeel hiervan is dat we internationaal netwerken ontwikkelen en alle internationale ontwikkelingen uit eerste hand krijgen. Dit sluit goed aan bij de internationale ambities van de VMRG. Onlangs heeft de VMRG namelijk het initiatief genomen voor een internationale gevelcommunity (internationalfacade.com), waarin bedrijven en personen hun producten en kennis kunnen delen.’

IsoBouw neemt ExPoSchuim Nijmegen over IsoBouw Systems uit Someren heeft per 1 april 2013 ExPoSchuim Nijmegen B.V. overgenomen. Will Kemperman, algemeen directeur IsoBouw: ‘De eerste prioriteit van IsoBouw na de overname is de continuïteit van de leveringen aan de ExPoSchuim klanten.’ Na de acquisitie van Polycel Gouda eerder dit jaar is dit de tweede EPS-fabrikant die door IsoBouw wordt overgenomen. Over de beweegredenen voor deze overnames heeft Kemperman een duidelijk antwoord: ‘De activiteiten van Polycel en ExPoSchuim pas-

sen naadloos bij die van ons. Wij kennen de markt en belangrijker, de klanten en hun verwachtingen. De integratie van de productieen verkoopactiviteiten kan daarom snel en probleemloos verlopen.’ De focus van IsoBouw ligt op een continue Vervolg op pagina 7

Op 1 juli 2013 zal de samenwerking op het gebied van energiezuinig bouwen van start gaan. Door de toenemende behoefte aan energiezuinige gebouwen met de trend richting nul energiegebruik, bracht Woningborg begin 2012 de aanvullende garantie module Energiezuinige Woning op de markt. Vanaf 1 juli a.s. wordt deze module dus ingeruild voor het certificaat PassiefBouwen Keur, dat Woningborg in aanvulling op het Woningborg certificaat zal verstrekken en waarborgen. Door de komende samenwerking kan PassiefBouwen dus hun Passief certificaat een gewaarborgde garantie meegeven. De twee punten waar Woningborg en PassiefBouwen in verschilden waren gemakkelijk te overbruggen. Binnen het kader van het verstrekken van een certificaat zullen er een gebruikshandleiding aanwezig zijn (eis van Woningborg) en infrarood foto’s worden gemaakt die aantonen dat de gebouwschil aan de isolerende eisen voldoet (eis van Passief-

Bouwen). Beide zien het belang in van een garantie op de energieprestatie.

Regiobijeenkomsten

Samenwerking was niet geheel onbekend. Deskundigen van beide organisaties had-

den al eerder contact met betrekking tot de ‘PHPP rekenmethodiek’, deze methode geeft een goede voorspellende waarde van de energiehuishouding van een woning weer. Al eerder heeft Woningborg in samenwerking met PassiefBouwen bijeenkomsten georganiseerd om genodigden te informeren. Ook dit voorjaar zullen er tijdens diverse regiobijeenkomsten in het land bouwers worden geïnformeerd over de Woningborg-garantie, in combinatie met het PassiefBouwen Keur.

Koninklijke Metaalunie zet Aluminium Centrum voort Op 24 januari 2013 is het faillissement over de Stichting Aluminium Centrum uitgesproken. Het Aluminium Centrum fungeerde als kennis-, informatie- en promotiecentrum voor de aluminiumsector. De Koninklijke Metaalunie wilde het Aluminium Centrum niet verloren laten gaan. Daarom heeft Metaalunie besloten het initiatief te nemen om onder de paraplu van Metaalunie een doorstart van het Aluminium Centrum in een nieuwe opzet te realiseren. Binnen Metaalunie wordt het Aluminium Centrum gepositioneerd als een zelfstandig kennis- en informatiecentrum. Het centrum heeft tot doel het bevorderen van de toepassing van aluminium in Nederland. Door middel van kennisoverdracht, promotie en onderzoek streeft het centrum naar een toename van het aluminiumgebruik en een versterking van de positie van aluminium in de sectoren bouw, transport, verpakkingen en overige industriële en consumententoepassingen. Het Aluminium Centrum wordt daarmee géén concurrerende branche bin-

nen Metaalunie en daarbuiten, maar zal juist ondersteunend aan branches zijn. Metaalunie wil hierbij gaan samenwerken met diverse partijen die actief zijn op dit gebied. Dit betreft zowel branches als VMRG, MDG en VOM, als initiatieven als Metal Valley in Drunen/Heusden. Deze opzet past goed bij de organisatiedoelen van Metaalunie. Momenteel is Metaalunie druk bezig de organisatie vorm te geven. De nieuwe stichting wordt opgezet door Ronald Kousbroek, beleidssecretaris Technologie & Innovatie. Formeel is de herstart van het Aluminium Centrum op 1 juli 2013.

Maurice van Sante ING Economisch Bureau Maurice.van.sante@ing.nl Twitter: @MauricevanSante

Woonakkoord nadelig voor nieuwbouw Het woonakkoord maakt renovatie en herstelwerkzaamheden door een tijdelijke verlaging van het btw-tarief 6% goedkoper. De regeling zorgt ervoor dat de koop van een oude bestaande woning en deze (grondig) verbouwen relatief goedkoper wordt ten opzichte van nieuwbouw. Voor de derde maal wordt zo de toch al zwaar getroffen nieuwbouw door overheidsmaatregelen verder op achterstand gezet. Eerder werden nieuwbouwwoningen al relatief duurder doordat de overdrachtsbelasting werd verlaagd en de btw werd verhoogd naar 21%. De overdrachtsbelasting geldt namelijk alleen voor bestaande woningen en de btw wordt juist weer alleen geheven op nieuwbouw. Het behoud van het puntensysteem voor de maximale huur geeft wel duidelijkheid aan woningcorporaties voor investeringsprogramma’s. De beperkte verlaging van de verhuurderheffing naar € 1,7 miljard noopt veel corporaties toch echter om kritisch naar hun geplande investeringen te kijken. Groei onderhoud door btw-verlaging De tijdelijke verlaging van de btw op arbeid op onderhoudswerkzaamheden kan in 2013 voor deze deelsector voor een stimulans zorgen. Een soortgelijk effect deed zich bij de vo-

rige btw-verlaging voor in 2011 toen de onderhoudswerkzaamheden in de woningbouw met 3,5% flink groeiden. Dit was de hoogste groei sinds 1994. De onderhoudssector onttrekt zich voor een groot gedeelte sowieso al wel aan de economische tegenwind. Draait de woningmarkt zoals nu niet goed en krijgen huizenverkopers hun huis niet verkocht dan kunnen zij er voor kiezen om te verbouwen om hun woning zo aantrekkelijker te maken voor kopers. Ook kunnen huizenverkopers besluiten

toch maar niet te verhuizen en de huidige woning aan te laten passen aan hun actuele woonwensen door bijvoorbeeld een nieuwe keuken, uitbouw en/ of dakkapel te plaatsen. ING Economisch Bureau verwacht dat de onderhoudssector dit jaar dan ook licht groeit. Doordat ook veel werkzaamheden door de tijdelijke belastingmaatregel naar voren gehaald worden, resulteert dit wel in een lichte krimp in 2014.

Figuur Productieontwikkeling nieuwbouw en onderhoud woningen (% j.o.j.), 1995-2014

Bron: CBS, * ramingen ING economisch Bureau

! NI

Stap 1: Isoleren

Stap 2: Houten raamwerk

Stap 3: Esthetisch afwerken

SlimFort

GEPATENTEERD

De beste isolatie-oplossing voor droge gevelsystemen De beste isolatie

• Doorlopende isolatielaag = geen koudebruggen. • Een dunnere gevelopbouw. • Automatisch optimaal geventileerd = langere levensduur. • Unieke messing/groef-verbinding. • Geen uitzakkende isolatie. • DUBOkeur® gecertificeerd (fiscale voordelen).

Het snelst verwerkbaar

• Met geïntegreerde metalen beugels. • Snel en eenvoudig verwerkbaar in slechts 3 stappen. • Zeer eenvoudig stelwerk. • Door één persoon verwerkbaar.

Veel voordeliger

SlimFort®

Traditionele methode

• Aanzienlijke materiaalbesparing t.o.v. de traditionele bouwwijze*. Besparing aantal m3 isolatiemateriaal

Besparing aantal m3 hout

Besparing folie (overbodig bij SlimFort®)

Onderdeel van:

15% 50%-75%

100%

UC T

* Gebaseerd op berekeningen conform NEN 1068:2001

www.isobouw.nl/SlimFort 20138147_SlimFort_265x385_BouwTotaal.indd 1

15-04-13 11:18

ACTUEEL Bedrijfsnieuws Vervolg van pagina 5 ontwikkeling van bijzondere producten. Bekende innovaties zijn onder andere de PowerKist® funderingsbekisting, PolyTop® plat dak isolatie en BioFoam®, de Cradle-to-Cradle gecertificeerde biologische schuimisolatie. ‘Het is ons streven om de trouwe ExPoSchuim klanten zich snel bij ons thuis te laten voelen’, aldus Kemperman. ‘Door de verdere verbreding van onze mogelijkheden zullen wij in staat zijn om onze innovatieve productontwikkelingen verder te intensiveren. Voor al onze klanten betekent dit nog meer onderscheidende producten waarmee zij zich kunnen blijven profileren.’

BouwCenter en Imabo samen verder als Bouwcenter

Onderhoud-, bouwen afbouwbedrijven bepleiten maatregelen In een brief aan de leden van het Kabinet, de fractievoorzitters en de woordvoerders Sociale zaken en Bouw in de Tweede Kamer der Staten-Generaal en Sociale partners bepleiten de Aannemersfederatie Nederland Bouw en Infra, de Nederlandse Ondernemersvereniging voor Afbouwbedrijven NOA en OnderhoudNL tien maatregelen voor het behoud van het werknemerschap. Door de aanhoudende bouwcrisis en het feit dat de overheid passende maatregelen achterwege laat, vallen er steeds minder werknemers onder de CAO’s voor onderhoud, de bouwnijverheid en afbouw. Het aantal werknemers vallend onder deze cao’s is, afhankelijk van de betreffende CAO, sinds 2009 gedaald met respectieve-

lijk 15%, 30% en 40%. Bovendien is het eind van deze daling nog niet in zicht! De ontwikkeling van uitstroom van werknemers zet zich onverminderd voort. Tegelijkertijd zien we dat andere vormen van arbeid zich aandienen tegen veel lagere prijzen. Door de hoge kosten van CAO-personeel moeten bedrijven om te overleven omschake-

De 29 aandeelhouders van Veris Bouwmaterialengroep BV hebben besloten om verder te gaan samenwerken onder de formulenaam Bouwcenter. Deze beslissing is een logisch gevolg van het samengaan van de backoffice-organisaties van Imabo en BouwCenter in 2006. Bouwcenter wordt hiermee, met 86 vestigingen en een omzet van 500 miljoen euro, één van de grootste landelijke formules van bouwmaterialengroothandels van Nederland.

Andries Baks, algemeen directeur van Veris Bouwmaterialengroep BV, is trots op de genomen beslissing. Onder het motto ‘Samen sterker’ ontstaan meer mogelijkheden om de kracht van de lokale familiebedrijven te bundelen in een sterke formule. De naam Imabo zal in de loop van het jaar verdwijnen. Natuurlijk behoudt de familienaam van de ondernemer ook in de nieuwe huisstijl een prominente positie. De nieuwe formulestrategie gaat ook de klanten voordelen opleveren. Deze koers zorgt voor schaalvoordelen en op termijn voor eenduidigheid in het basisassortiment en de prijsstelling, ondersteund met onder andere, een landelijke webshop. De lokale ondernemers vullen dit aan met producten en diensten die relevant zijn in hun regio. Andries Baks hierover: ‘Waar onze handelaren vaak al generaties lang goede relaties onderhouden met de (middel)grote aannemerij, biedt de nieuwe strategie ook veel voordelen voor de groeiende groep zzp’ers en kleinere bouwprofessionals. Ook gezamenlijke ontwikkelingen die niet altijd direct zichtbaar zijn, bijvoorbeeld op het gebied van ICT en logistiek, gaan onze klanten op termijn helpen hun faalkosten op de bouw te verlagen.’ ‘De huidige bouweconomie bepaalt mede de planning, maar eind dit jaar zullen wij allemaal de naam Bouwcenter hanteren. Het zal tot medio volgend jaar duren totdat elke vestiging de nieuwe huisstijl heeft’, aldus Andries Baks.

len naar flexibele arbeid. Door de uitstroom van werknemers hebben de bedrijfstakken steeds minder middelen voor collectieve voorzieningen in de bedrijfstak. Denk aan onderwerpen zoals arbeidsomstandigheden en onderwijs. AFNL, NOA en OnderhoudNL zijn van oordeel dat het voor de continuïteit van de bedrijfstakken en behoud van vakbekwaamheid essentieel is dat het werknemerschap behouden blijft. Daarnaast is er ook behoefte aan flexibiliteit en behoud van de flexibele schil van arbeid. Er moeten dan wel passende maatregelen genomen worden waaronder daadkrachtige bestrijding van alle vormen van oneerlijke concurrentie. AFNL, NOA en OnderhoudNL bepleiten de volgende maatregelen: 1. Wettelijke regeling opzegtermijn van één maand en ingaan opzegtermijn na schriftelijke ontslagaanzegging. 2. Geen invoering van voorgenomen transitiebudgetten. 3. Geen verandering WW-duur mits kostenneutraliteit werkgevers gewaarborgd is. 4. Meldplicht buitenlandse bedrijven die in Nederland werk uitvoeren. 5. Geen invoering quotum arbeidsgehandicapten. 6. Geen WW-faciliteiten om een eigen bedrijf te beginnen. 7. Invoering van een eenduidige definitie ZZP-ers. 8. Vormen van verzekering bedrijfsaansprakelijkheid, arbeidsongeschiktheid en pensioen ZZP-ers. 9. Handhaving VAR voor behoud zekerheid ZZP-er en inlenend bedrijf.

Innovatief Building System voor opkomende landen Xella Nederland introduceert een innovatief bouwsysteem voor opkomende landen: het Xella Building System. Dit is een bouwpakket van cellenbetonnen bouwblokken dat snelle bouw van betaalbare en comfortabele woningen en utiliteitsgebouwen in opkomende landen mogelijk maakt. Het bouwsysteem is tot stand gekomen dankzij een reeks van innovaties op het terrein van productie, logistiek en montage. Er is een pilot met dit bouwsysteem gestart bij een grootschalig woningbouwproject in Angola. Het innovatieve bouwsysteem bestaat uit twintig standaard cellenbetonnen wanden vloerpanelen die zich als een bouwpakket in elkaar laten zetten. Het bouwsysteem is geschikt voor razendsnelle bouw van comfortabele en betaalbare woningen en appartementen, winkels, kantoren, ziekenhuizen en scholen. Hoewel de panelen een standaardvorm hebben, zijn de ontwerpen afwerkingsmogelijkheden eindeloos. Dit komt de diversiteit van de gebouwen ten goede. De kant-en-klare panelen zijn met behulp van duidelijke instructietekeningen en enkele handgereedschappen eenvoudig te monteren. Het Xella Building System is hierdoor een zeer

geschikte bouwwijze voor klein- en grootschalige bouwprojecten in opkomende landen.

De opschaling heeft geleid tot een reeks van innovaties op het terrein van productie, logistiek en montage. Drie Nederlandse Xella-fabrieken draaiden namelijk maandenlang op volle capaciteit om de benodigde volumes te produceren. Om de panelen vervolgens gaaf in Angola af te kunnen leveren, zijn speciale verpakkings- en transportmethoden ontwikkeld die de panelen

Horizonte-project

De oorsprong van het Xella Building System ligt in de bouw van een aantal kleine woningen in opdracht van het Angolese Ministerie van Visserij. Na de succesvolle bouw van deze ‘vissershuisjes’ is het systeem doorontwikkeld voor grootschalige toepassing in het kader van het Horizonte-project, eveneens in Angola. Dit project omvat de bouw van in totaal 40.000 woningen, waarvan Xella in eerste instantie 15.000 woningen voor zijn rekening neemt.

beschermen tijdens het zeetransport. Het instrueren van de lokale, vaak onervaren werklieden bleek een eveneens een grote uitdaging. Kleurcodering bleek de oplossing: kleuren op de panelen corresponderen met kleurcodes op de bouwtekeningen. Ook zijn alle werklieden via een videofilm geïnstrueerd over onder meer werkwijze, hulpmiddelen en veiligheid. Het bouwsysteem is inmiddels in de praktijk toegepast. Xella heeft voor het grootschalige woningbouwproject in Angola al bijna 12.000 woningen in aanbouw, waarvan het gros in één jaar tijd is geleverd. ‘De levering van zo’n grote hoeveelheid woningen naar een ander continent in die korte tijdspanne is wereldwijd nooit eerder vertoond. Een wereldprimeur dus’, vertelt Jos Cox, CEO Xella Noord-West Europa.

TECHNIEK

Nieuwe moskee als Omdat de gemeente Doetinchem geen ‘heimweemoskee’ wilde, schreef zij een meervoudige opdracht uit, die gewonnen werd door architect Furkan Köse van Atelier PUUUR. Hij ontwierp een rechthoekig compact gebouw, waarin oosterse en westerse architectuur samengaan. Met moderne betonkolommen en invullingen met baksteenpatronen in de gevels, en een zo traditioneel mogelijke inrichting van de moskeeruimte zelf. Tekst en foto’s: Carla Debets Bouwtekst

Mücevher kutusu – juwelendoosje in het Nederlands – noemt architect Furkan Köse zijn ontwerp voor de nieuwe Doetinchemse moskee, ofwel het Turks Cultureel Centrum (TCC). Want het gebouw omvat véél meer dan alleen maar een moskeeruimte voor de gebedsdiensten. Zo is het de bedoeling dat er ook andere activiteiten zoals exposities, cursussen en workshops gaan plaatsvinden, onder andere in de halfverdiepte kelder. En die activiteiten zijn dan niet alleen voor de Turkse gemeenschap maar ook voor buurtbewoners die niet van Turkse afkomst zijn. Hiervoor was in de oude moskee geen ruimte. De Turkse gemeenschap in Doetinchem had een nieuwe moskee hard nodig. De ou-

met kolommengalerij. Op straatniveau sluit het halfverdiepte plein aan op een halfverdiepte kelder, daarboven liggen de begane grond, de eerste verdieping met de moskeeruimte, die doorloopt tot in de tweede verdieping, onder het dak. In de moskeeruimte zullen wekelijks circa 250 tot 300 gelovigen in gebed gaan. In de hoeken van het gebouw bevinden zich twee grote trappenhuizen en een lift. Het TCC gebouw staat georiënteerd op de richting van Mekka, dat wil zeggen dat het een kwartslag gedraaid is ten opzichte van de stedelijke structuur. Het gebouw is opgebouwd uit een moderne prefab betonconstructie met betonnen kolommen in de gevels. Deze betonkolommen (met een aanzichtbreedte van 33 centimeter in de gevels) fungeren in het exterieur niet al-

De nieuwe moskee in Doetinchem is niet als zodanig herkenbaar, of het moet (straks) zijn aan de vrijstaande minaret.

De gebedsruimte bevindt zich op de bovenste twee verdiepingen. Daarnaast zijn er onder andere sociaal-culturele ruimten, een bibliotheek, een winkel en een keuken.

Koepel in het dak

de moskee die zo’n 20 jaar geleden in een bestaand pand in gebruik werd genomen, was inmiddels veel te klein geworden. Bovendien was het gebouw door de smalle houten trapjes die de verschillende verdiepingen met elkaar verbonden, erg onveilig, vooral uit oogpunt van brand: in de moskeeruimte op de verdieping kwamen elke keer honderden mensen bij elkaar! Natuurlijk was er in het begin verzet van de buurt tegen de nieuwe moskee, maar mogelijk heeft het moderne uiterlijk bijgedragen aan een snelle acceptatie. Zo ook de verzekering dat er geen oproep tot gebed zou komen vanaf minaretten. Er komt wel één losse minaret; deze heeft echter vooral een symbolische waarde.

Ingenieuze doos

Het compacte gebouw – met een footprint van 19,6 x 19,6 meter – laat veel ruimte op het terrein voor een mooie groene omgeving en onder andere parkeren. Bovendien zorgt de compacte en efficiënte bouwstructuur voor een kostenefficiënt gebouw. Er zijn vier niveaus, waarbij de plattegronden zijn opgedeeld in drie ringen: in de buitenste ring aan de gevel liggen de ondersteunende functies, in de binnenste ring liggen de kernfuncties, en in de tussenliggende ruimte gescheiden door een verkeerszone

Metselwerk in detail, in het zogenoemde bloemblokverband met een abstract patroon van bloemen dat door de kleurnuances goed uitkomt.

Bij de entree bevinden zich vijf kolommen die verwijzen naar de vijf zuilen van de islam.

leen als een soort scherm, maar herinneren ook aan zuilen. Bij de entree bevinden zich vijf kolommen die verwijzen naar de vijf zuilen van de Islam.

Hoewel een koepel een belangrijk kenmerk is van een moskee, ontwierp Furkan Köse het nieuwe gebouw aanvankelijk met een betonnen rasterdak waardoor het daglicht tot diep in de moskeeruimte kon doordringen. Uiteindelijk wilden de gebruikers van het centrum, van oorsprong Turkse moslims, toch een koepel. Köse maakte er vervolgens een bijzondere koepel van, die niet domineert: met een hoogte van slechts 1,5 meter valt deze deels in het dakpakket, waardoor de koepel van buitenaf niet zichtbaar is. Opvallend is dat hij het daglicht in de koepel handhaafde: de daklichten rondom in de koepel zorgen voor een bijzondere inval van daglicht in de gebedsruimte. De koepel heeft een doorsnede van 11 meter. In het hart van de koepel en rondom in de opgaande rand zijn teksten uit de Koran gekalligrafeerd. Het was niet eenvoudig om daar nog iemand voor te vinden: Abdullah Nice uit het Duitse Gladbeck bleek de enige kalligrafeerder in West Europa die dit kunstig schrift nog machtig is.

De moskee heeft een heel eigentijdse opbouw in geprefabriceerd beton en staal.

een evenwicht tussen de islamitische idioom en de moderne Nederlandse context. Zo is bij de organisatie van de verschillende ruimten ten opzichte van elkaar een opzet gemaakt van open naar halfopen naar gesloten ruimtes, net zoals bijvoorbeeld in de Suleymanmoskee in Istanboel.

Oost en west komen samen

Hoewel niet direct aan de buitenzijde zichtbaar, is voor de uitstraling van het gebouw uitvoerig onderzoek gedaan naar

Doorsnede over de moskee. De ondersteunende functies

TECHNIEK

‘juwelendoosje’ Projectgegevens Opdrachtgever: Stichting HDV Merkez Camii, gemeente Doetinchem Ontwerp: Atelier PUUUR, Amsterdam; architect Furkan Köse Aannemer: Özbaran, Zuidbroek Leverancier bakstenen: Den Daas, Azewijn Start bouw: september 2011 Oplevering: maart 2013 Bouwkosten: circa 2,5 miljoen Euro

De grote koepel – met een doorsnede van 11 meter - is van buitenaf nauwelijks zichtbaar.

De gevelinvullingen tussen de betonkolommen bestaan uit verticale stroken glas en baksteen, in verschillende breedtes. In de plint van het gebouw is veel glas toegepast om het gebouw een open en uitnodigend karakter te geven. Aanvankelijk waren voor de muren stervormige patronen

van beton ontworpen, verwant met de islamitische ornamentiek. Echter: het maken van de mallen hiervoor bleek binnen het budget niet haalbaar. Vervolgens werd gezocht naar baksteen in een mooi metselwerkverband en met reliëf. In overleg met Daas Baksteen is na een uitgebreide studie een sortering gemaakt van twee verschillende soorten Wasserstrich stenen; de Tamarin Falls en de Rinko Falls, om tot het gewenste beeld en beleving te komen. De dikformaat stenen zijn traditioneel gemetseld in een bijzonder blokverband: het zogenoemde ‘bloemblokverband’. De achtbladige bloemen hebben telkens een verdiepte kern, zodat een abstract patroon van bloemen ontstaat. Door het gebruik van een antracietkleurige voeg komen de kleurnuances in de stenen nog beter tot hun recht. Het metselwerk wordt afgedragen op de verticale prefab betonnen gevelkolommen. Het contrast met moskeeën die de laatste

Veel van het interieur is afkomstig uit Turkije, zoals de handgemaakte entreedeuren van de gebedsruimte. Maar de tulpen in de lambrisering symboliseren de vriendschap met Nederland.

jaren elders in Nederland werden gebouwd is groot: deze borduren nagenoeg allemaal voort op de traditionele Ottomaanse architectuur. De moskee in Doetinchem wordt wel de eerste ‘poldermoskee’ genoemd.

Traditioneel in de moskeeruimte

liggen aan de gevels, door galerijen met kolommen gescheiden van de kernfuncties in de binnenste ring.

De daklichten rondom in de koepel zorgen voor een bijzondere daglichtinval in de gebedsruimte.

Hoe meer binnenin het gebouw, hoe meer traditioneel handwerk, een groot contrast met het moderne uiterlijk. Zo werd nagenoeg de complete inrichting voor de moskeeruimte in Turkije gemaakt: In Kahramanmaras en Kayseri werkten vaklieden onder meer aan de tapijten, kroonluchters,

de preekstoel (minbar) en de nis in de gebedsmuur (mihrab). Maar toch kreeg ook deze ruimte nog een Nederlands tintje: de houten lambrisering – afkomstig uit het Groningse Ter Apel - bestaat uit panelen met een tulpenmotief. De tulp vormt het symbool voor de vriendschap tussen Nederland en Turkije.

Thema ENERGIE

Tekst: ing. Frank de Groot

‘DeltaEnergyFlow’ heet het nieuwe bouwsysteem van De Delta. Het bouwbedrijf uit Middelburg heeft het idee enkele jaren geleden gekocht van een ondernemer die eerder in Colijnsplaat een huis met EPS liet bouwen. Het bouwbedrijf levert eind april een vrijstaande woning met wanden van EPS op. De woning maakt onderdeel uit van het duurzame bouwproject ‘Natuurlijk Wissenkerke’. De gemeente NoordBeveland streeft naar een energieneutrale woonwijk in 2018 en een CO2 neutrale status in 2030. De energiepassieve woonwijk wordt een staalkaart van energiebesparende bouwmethoden. Om kopers over de streep te trekken geeft de gemeente ko-

te van de standaard elementen is 1,20 meter. Door de dikte van de elementen en de speciale profilering aan de onderzijde blijven deze na plaatsing gewoon staan. Uit de langszijden wordt op de bouwplaats met warmtedraad een halfronde sparing over de gehele hoogte gesneden. Hierdoor ontstaat er tussen twee aangrenzende elementen een kolomvormige uitsparing, die later uit constructieve overwegingen van bovenaf wordt gevuld met een wapeningskorf en beton. De uitsparing vervalt aan de zijden die grenzen aan raam- en deuropeningen. Dit legt dus wel beperkingen op aan de plaats en aantal raam- en deuropeningen. Er zal immers in iedere gevel wel ruimte moeten blijven voor enkele constructieve betonnen kolommen in de EPS-wanden. De begane grondvloer is een geïsoleerde kanaalplaatvloer, de verdiepingsvloer en zoldervloer zijn breedplaatvloeren. De deklaag van de breedplaatvloeren en de kolommen in de wanden worden in één keer gestort en zijn momentvast aan elkaar verbonden. Rondom de vloeren is een

ringbalk uitgespaard die na het aanbrengen van ringwapening en de stort voor extra stabiliteit zorgt. Voor de kopse gevels van de zolderverdieping worden eveneens EPS-elementen gebruikt. De kapconstructie wordt opgebouwd uit sandwichpanelen. Vervolgens kunnen er steenstrips of bijvoorbeeld houten geveldelen direct tegen de EPS-wanden worden aangebracht. Volgens directeur Dick Roos van De Delta, wordt dit bouwsysteem in landen met koudere winters, zoals Duitsland, Polen en Oostblok-landen, al langere tijd toegepast:

pers die de passiefhuisnorm (zie kader) halen een bonus van € 11.900,-. In het plan komen ook nog vijf levensloopbestendige woningen en vijftien starterswoningen die met EPS worden gebouwd. Het gebruik van ‘piepschuim’ maakt, volgens het Middelburgse bouwbedrijf, passief bouwen betaalbaar. Bij passief bouwen wordt een gebouw neergezet dat door goede isolatie zo min mogelijk verlies aan warmte heeft en bovendien thermisch comfortabel is en een zeer goede kwaliteit binnenlucht heeft.

Opbouw

Bij het DeltaEnergyFlow-systeem worden in de gevels verdiepingshoge 500 mm dikke EPS-elementen gebruikt. De breed-

Vijftien passieve EPS-gezinswoningen binnen het project Natuurlijk Wissenkerke.

Thema ENERGIE

Eisen voor Passiefhuizen in Nederland en België In Nederland en België gelden de volgende eisen voor passiefhuizen:  Voor het verwarmen van het gebouw tot 20 graden Celsius mag niet meer energie verbruikt worden dan 15 kWh/m2 per jaar. Dit betekent dat een haarföhn een passiefhuis van 100 m2 zou kunnen verwarmen.  Een maximaal primair energiegebruik van 120 kWh/m2 per jaar. Het primaire energieverbruik is de som van de energie die gebruikt wordt voor ruimteverwarming, koeling, warm tapwater, hulpenergie en elektrische apparatuur.  Een luchtdichtheid van maximaal n50 < 0,6 h-1. Dit betekent dat er maximaal 60% van de binnenlucht in één uur via kieren naar buiten mag stromen bij een luchtdrukverschil van 50Pa.  Het voorkomen van oververhitting in de zomer. Een passiefhuis zonder koelinginstallatie moet een oververhittingfrequentie van 5% of lager halen. De oververhittingfrequentie geeft het percentage van het jaar aan dat de binnentemperatuur boven de 25 graden komt. Een passiefhuis met koelinginstallatie mag niet meer dan 15 kWh/m2 per jaar verbruiken aan koeling. Een gebouw is pas officieel een passiefhuis als de nationale Stichting PassiefhuisBouwen.nl zowel een ontwerpcertificaat als een uitvoeringscertificaat heeft afgegeven. Als controle- en ontwerpinstrument is het PHPP-rekenprogramma ontwikkeld. De PHPP berekent de jaarlijkse warmtevraag, het primaire energieverbruik en de koelbehoefte / oververhittingfrequentie. Na goedkeuring van de installatie- en bouwtekeningen en de PHPP-uitdraai door de nationale stichting krijgt het gebouw het ontwerpcertificaat toegewezen. Om het uitvoeringscertificaat te verkrijgen doet de nationale stichting na de oplevering van het gebouw een Blower-DoorTest, waarmee gecontroleerd wordt of de luchtdichtheideis wordt gehaald. Ook controleert de stichting of het gerealiseerde gebouw overeenkomt met de invoer van het PHPP-computerprogramma. Als het gebouw de twee certificaten heeft behaald dan is het officieel een passiefhuis. Informatie: www.passiefhuis.nl of www.passiefbouwen.nl

‘Daar bestaat passief bouwen ook al veel langer en wordt deze bouwwijze al veel gebruikt. EPS is drukvast, heeft een hoge isolatiewaarde en is makkelijk verwerkbaar. Je kunt er ook goed luchtdicht mee bouwen. Daarbij is dit bouwsysteem niet duurder dan een traditionele woning.’ Eigenschappen De gevels hebben door de aanwezige isolatie een Rc-waarde van maar liefst 10 m2K/W. Uiteraard stelt dat ook eisen aan de Uc-waarde van de beglazing en deuren.

Denk bijvoorbeeld aan drie-laagse beglazing en geïsoleerde kozijnen en deuren. Maar hoe zit het met de brandveiligheid van EPS? Roos reageert: ‘Door toevoeging van specifieke middelen aan de EPS brandt deze niet, maar smelt en krimpt het materiaal bij brand. De gevelafwerking aan de binnen- en buitenzijde zorgen voor de noodzakelijke brandwerendheid. De Veiligheidsregio Zeeland heeft het systeem nauwkeurig getoetst en een positief advies gegeven voor het verstrekken van een omgevingsvergunning.’

Tevens zijn aanvullende maatregelen genomen waardoor knaagdieren geen kans hebben de EPS-wanden te voorzien van talrijke onbedoelde gangen en gaten.

Opbouwmethode DeltaEnergyFlow bouwsysteem. Op de bouwplaats worden met warmtedraad halfronde uitsparingen gemaakt in de wandelementen. Die vormen later holle ruimte waarin gewapende betonnen kolommen worden gestort. In combinatie met een ringbalk en breedplaatvloeren wordt voldoende stijfheid en draagkracht verkregen.

Vijf levensloopbestendige EPS-woningen.

Alleenstaande EPS-woningen.

Hij vervolgt: ‘Wij zijn ervan overtuigd dat we een revolutionair bouwsysteem hebben ontwikkeld dat breed uitgerold kan worden. Na dit project bouwen we vijf geschakelde woningen en vijftien geschakelde starterswoningen, allemaal voor minder dan 160.000 euro. Die woningen verwachten we in vijf maanden te kunnen bouwen. Ik heb het vertrouwen dat de kopersmarkt dit wil.’

Thema ENERGIE

Witte dakbedekking bespaart energie Een witte dakbedekking weerkaatst het zonlicht. Hierdoor warmt het dak minder op en blijft de ruimte eronder koeler. Aan proefvlakken op verschillende daken in Utrecht werd in opdracht van de provincie een jaar lang gemeten. De energiebesparing die witte dakbanen oplevert bleek boven verwachting hoog. Door Ing. Frank de Groot Foto’s WeKa Daksystemen BV

Welk type dakbedekking levert een grotere bijdrage aan energiebesparing: zwarte of witte? Deze discussie speelt al jaren, waarbij de leveranciers van zwarte dakbedek-

nig platte daken voldoen hieraan of kunnen hieraan worden aangepast. Dus zul je de dakbedekking regelmatig moeten reinigen. Verder kan een lichtstraat in het dak van een bedrijf of een koopcentrum zoveel

stijgt de temperatuur van de dakhuid tot 25 à 30°C en heeft men zelfs een ‘kacheleffect’. We spreken dus van een noodzaak van een sterkere airco gedurende dertig dagen, tegenover het minder stoken gedurende vijf maanden per jaar.’ Steenbrugghe had nog meer ijzers in het

energie naar binnen laten, dat de kleur van de dakafdichting geen rol van betekenis meer speelt in de zomer. Mijn conclusie: in de praktijk heeft het véél meer zin de meerkosten voor een witte dakbedekking te steken in een 50 procent dikkere isolatie.’ king uiteraard een grotere energiebesparing bij zwarte dan bij witte dakbedekking zien en vice versa. Een leuke discussie was er ooit tijdens de Nationale Dakendag 2009 in het Beatrixgebouw van de Koninklijke Jaarbeurs te Utrecht. Kees van der Linden van de TU Delft Bouwkunde maakt toen de opmerking dat de positieve invloed op het binnenklimaat afhangt van de zwaarte van het casco: ‘Een donkere dakbedekking kan voordelig zijn bij een zwaar casco, omdat de opgevangen warmte dan langzaam via het casco aan de binnenruimte wordt afgegeven. Is het dak echter zwaar geïsoleerd dan is die invloed op het binnenklimaat veel kleiner. Het is de moeite waard om dat te onderzoeken. Verder kan de keuze van de kleur van belang zijn als het dak in het zicht ligt. Daarnaast spelen de aanschaf- en milieukosten en het onderhoud een rol bij de keuze.’ Harry Steenbrugghe van de Verenigde EPDM Systeem Producenten – dus zwarte dakbedekking - merkte toen op: ‘Er wordt altijd gesproken over de voordelen van reflectie van de zoninstraling in de zomer bij witte dakbedekkingen. In het winterseizoen staat de zon echter te laag om een effectief onderscheid door de kleur te krijgen. Dan is alleen een zo dik mogelijk isolatiepakket noodzakelijk. In het zomerseizoen is er in ons klimaat maximaal dertig dagen echt airco nodig bij een buitenluchttemperatuur boven de 25°C in de namiddag. Bij bewolking is de opwarming binnen zelfs nog minder. In het voor- en najaar staat de zon overdag hoog genoeg om een zwarte dakafdichting op te warmen. Als de buitentemperatuur 10°C bedraagt, stijgt de temperatuur van de dakhuid boven de 20°C en is er al geen warmteverlies meer door het dak. Bij een buitentemperatuur van 15°C

dakbanen. ‘WeKa heeft proefvlakken gelegd op de Jaarbeurs in Utrecht en op het Kalsbeek College in Woerden. We hebben hiervoor het Evalon dakbanensysteem gebruikt van fabrikant Alwitra uit Duitsland. Een witte, reflecterende kunststof dakbedekking met een vilten onderlaag. En nu de resultaten binnenkomen zijn we blij verrast met de goede score die we halen.’ WeKa wist dat door de weerkaatsing van het zonlicht en met name de ultraviolette straling, het dakoppervlak minder opwarmt. Uit de TNO onderzoekresultaten, op basis van een jaar lang meten, blijkt nu dat de Alwitra dakbanen het beste te scoren. ‘Het is door de toepassing van de Evalon dakbanen mogelijk 30 procent energie te

vuur: ‘Hoe dikker men isoleert, hoe minder de witte afdichting een positieve rol vervult in de zomer. Verder is op platte daken met een helling van minder dan 5 cm/ meter de vervuiling een probleem voor de witte kleur en dus de reflectiegraad. Wei-

Praktijkproeven

Goed, twee partijen, twee meningen. Dick Groenenberg, commercieel adviseur van WeKa daksystemen BV, vertelt in ieder geval dat WeKa ook echt onderzoek heeft gedaan naar de energie-effecten van witte

besparen. Dat wordt voornamelijk bereikt doordat er in de ruimte onder het witte dak minder hoeft te worden gekoeld in de zomer,’ legt Groenenberg uit.

EIA-subsidie

Door de goede resultaten is witte dakbedekking opgenomen op de energielijst van Agentschap NL. Sinds 1 januari 2013 is er de mogelijkheid voor een aanvraag van subsidie volgens de Energie Investerings Aftrek (EIA) 2013 bij dakisolatie in combinatie met witte dakbedekking. De voorwaarden voor

Thema ENERGIE subsidie op witte dakbedekking zijn:  Dat deze bestemd is voor de verbetering van de isolatie van bestaande daken van bedrijfsgebouwen, anders dan koel- of vriesruimten.  Dat deze bestaat uit dakisolatiemateriaal gecombineerd met witte dakbedekking, waarbij de som van de warmteweerstand van de lagen R = Σ (Rm) = (d/λ) toeneemt met ten minste 1,50 m².K/W ten opzichte van de oude situatie. De warmteweerstand moet bepaald zijn conform NEN 1068. Het maximumbedrag dat voor Energie-investeringsaftrek in aanmerking komt bedraagt € 30,- per vierkant meter te isoleren oppervlak. De EIA is een extra aftrek van 41,5% van de investeringskosten in energiebesparende bedrijfsmiddelen boven op de gewone investeringsaftrek! Bovendien kan in voorkomende gevallen (aanvullend of in de plaats van) gebruik worden gemaakt van de zogenaamde MIA- en/of VAMIL-regelingen. Deze fiscale maatregelen zijn ingesteld om duurzamere nieuwbouw en renovatie te stimuleren.

Eigenschappen Evalon

Evalon gedraagt zich als andere kunststof dakbedekkingen. Dakdekkers die met kunststof banen werken kunnen het product zonder probleem aanbrengen. Desgewenst maakt WeKa een legplan waarbij oplossingen voor opstanden, afvoerbuizen, afschot en dakrand afwerking mee worden genomen. ‘Evalon wordt vaak gekozen om esthetische redenen. Een witte bedekking wordt mooier gevonden dan de bekende zwarte en grijze dakdekking. Maar met deze resultaten kunnen we de energetische voordelen nog beter benadrukken.’

De dakbanen zijn in vele kleuren leverbaar. Allemaal voorzien van een viltlaag en reflecterende coating. De witte banen geven het beste resultaat op energie gebied. De dakbedekking is een ecologische dakbedekking waaraan de IBU oorkonde (Institut fur Bau und Umwelt Berlijn) is uitgereikt. Daarnaast beschikt het product over Europese milieu- en kwaliteitskeurmerken.

Daken besparen

De Provincie Utrecht rondde onlangs een studie af naar duurzame daktechnieken. Met ruim 71 miljoen m2 dakoppervlak is in de provincie een groot potentieel aanwe-

zig voor het besparen van energie, het genereren van duurzame energie, voor waterberging, of het afvangen van CO2 en NOx. De provincie heeft berekend dat, rekening houdend met onder andere de helling en oriëntatie van alle daken in de provincie, door gecombineerde opwekking van elektriciteit en warmte uit zonne-energie de totale jaarlijkse CO2-uitstoot van de provincie Utrecht met 20 procent verlaagd kan worden (1,9 Megaton CO2). Verder wordt hiermee circa 85 procent van de energiebehoefte van woningen gedekt. Diverse proefvlakken zijn getest. Donkere, zwarte dakbedekking veroor-

zaakt, met name in de zomerperiode in steden het verschijnsel hittestress. De hitte van zonnestralen, opgenomen door de donkere kleur, straalt het gebouw in en verwarmt de omgeving. Witte daken zijn de simpelste manier om dit hitte effect te temperen. Het concept wordt al sinds lange tijd in de meer mediterrane gebieden gebruikt. De witte daken reflecteren een groot gedeelte van het zonlicht (70-85 procent) waardoor er minder warmte opgenomen wordt door het dak. Zodoende wordt er ook minder warmte uitgestraald. Een ander positief effect is de verlenging van de levensduur van de dakbedekking. Donkere daken zetten overdag door opwarming uit en krimpen in de nacht. Door deze thermische stress gaat het dak op den duur kapot. De levensduur van een bitumen dak is gemiddeld 20 jaar. Met de inzet van witte daken zal het temperatuurverschil tussen dag en nacht kleiner worden. Door deze afname zal ook de thermische stress verminderen. De levensduur van een wit dak is daardoor mogelijk langer (30 jaar). Rapporteurs van Arcadis bekeken vele typen duurzame dakbedekking waaronder ook de witte dakbedekking van Roofclix (kliksysteem met witte kunststof tegels, tevens isolerende werking), Derbibrite (witte coating op bitumen basis) en Planet Safe Coating (PSC) (witte verf met minuscule glasparels).

(Advertentie)

Bouwboeken.nl

Nederlands Bouwkosten Instituut

Bouwprijzen Kleine Werken 2013 Boekwerk/E-book Software Vanaf heden is deze uitgave ook in E-book te bestellen. In de E-book kunt u ook zoeken. INHOUDSOPGAVE

Titelblad Voorwoord Algemeen Toelichting Voorbeeldberekening Kostentabellen Aan de woning of gebouw Funderingen Aanbouw Gevels Deuren en Kozijnen Dak en Dakgoot Dakraam en Dakkapel Schilderwerk In de woning of gebouw Vloeren Wanden Trappen Binnendeuren en Kozijnen Plafonds Badkamers en Keukens Schilderwerk Installaties In de tuin of terrein Bestrating Afrastering Vijvers Nieuwbouw Funderingen Ruwbouw Afbouw Afwerkingen Installaties Vaste voorzieningen

1 5 7 10 14

19 25 33 39 45 61 67

Bouwprijzen Kleine Werken 2012

In Bouwprijzen Kleine Werken zijn betrouwbare kostengegevens opgenomen om klantenwerk (burgerwerk) en kleine aannemingen en nieuwbouw te berekenen of te controleren. Aanbouw, gevels, badkamer en keuken, daken en goten, dakramen en dakkapellen, deuren en kozijnen, schilderwerk & installaties.

Kleine Werken

2012

77 85 97 101 107 113 123 131

Per onderdeel worden de manuren, loonkosten, materieelkosten, materiaalprijzen en de totaalprijs gegeven. 151 155 167 171 181 209 229 243 251

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

N.B.I.

ISBN 978-94-6046-027-2

Bouwprijzen

Prijs: € 59,- (excl. verzendkosten en BTW) Prijs E-book: € 39,95 (excl. BTW) 9 789460 460272

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Voor meer info of bestellen kijk op:

BOUWBOEKEN.NL

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

Het Online Calculatiepakket Kleine Werken is een calculatiepakket met daarin opgenomen Bouwprijzen Kleine Werken. Dit is een gebruikersvriendelijk & betaalbaar calculatieprogramma waarmee u snel begrotingen, offertes en facturen kunt opstellen. Kostengegevens De bouwprijzen zijn opgebouwd met manuren, materiaal- en materieel/diverse prijzen. Alle bouwprijzen, omschrijvingen en uurlonen kunt u naar eigen inzicht aanpassen. Offertes en facturen opstellen Met Online Calculatiepakket Kleine Werken kunt u eenvoudig een offerte met voorblad en facturen opstellen, de bouwprijzen worden automatisch overgenomen uit uw calculatie. Waarom Online Calculatiepakket Kleine Werken: • Snel en makkelijk begrotingen/offertes opstellen. • Gebruik van bouwprijzen Kleine Werken met marktprijzen. • Snel van offerte een factuur genereren. • Bouwprijzen worden meerdere malen per jaar aangepast aan de markt. • Met handige filmpjes voor de uitleg over het programma. Prijs per jaar: € 150,-

(excl. BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

BOUWKOSTEN-SOFTWARE.nl

HECO-TOPIX Solar – De economische bevestiging van zonnesystemen op hout ®

KUNSTSTOF KOZIJNENFABRIEK ■ kwaliteit: 28 jaar ervaring met VEKA Wij maken kunststofkozijnen levertijd standaard kleuren 10 kunststofkozijnen ■ snelheid: werkdagen, sneller in overleg. ■ Bezorgen: eigen transport uitsluitend voor ■ Scherpe prijs ■ CE Keurmerk de zakelijke ■ Naast de versteklas tevens HoutVerbinding-Look markt! ■ Offerte: binnen 24 uur Molenlei 8 1921 CZ Akersloot

”Geen HOI. Geen deal.” Tel. 072 534 1005 - Fax. 072 532 3648 Email: mail@luten-kozijnen.nl Bert Kamp, mediamanager Rabobank www.luten-kozijnen.nl

HECO-TOPIX -T Solar Roestvrijstaal ®

Geschikt voor montage op geïsoleerde daken

HECO-TOPIX Tellerkopschroef Roestvrijstaal

Voor alle gangbare dakisolatie zonder eisen aan de drukvastheid Algemene Bouwkundige Goedkeuring Z-9.1-652 Europese Technische Goedkeuring ETA-12/0132

Snelle en eenvoudige montage zonder voorboren

”Geen HOI. Geen deal.”

De gepatenteerde HECO-TOPIX punt verhindert het splijten van de daktengels ®

Bert Kamp, mediamanager Rabobank

Algemene Bouwkundige Goedkeuring Z-9.1-453 Europese Technische Goedkeuring ETA-11/0284

NI EU W !

HECO-Schrauben GmbH & Co.KG, Dr.-Kurt-Steim-Str. 28, D-78713 Schramberg Telefon: +49 (0)74 22 / 9 89-0, Fax: +49 (0)74 22 / 9 89-200 E-Mail: info@heco-schrauben.de, Internet: www.heco-schrauben.de Agent Benelux: Jac. Lowie & zoon bv, Bramenberg 21, 3755 BW EEMNES Telefoon: +31 (0) 35 / 54 159 58, Fax: +31 (0) 35 / 54 176 61 E-mail: office@lowie.nl, Internet: www.heco-schrauben.de

LEAKSEAL

Nu verkrijgbaar bij uw groothandel

FLEXIBELE RUBBER COATING

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z'n advertentie kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-keurmerk.

• Dicht lekken en scheuren • Waterdichte mat-zwarte finish Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z’n advertentie • Afwerking met een deklaag is mogelijk kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en • Voor gebruik op metaal, aluminium, de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-keurmerk. PVC, beton, pleisterwerk,zijn metselwerk, asfalt/bitumineuze dakbedekking, enz. HOI. De Harde Cijfers. www.hoi-online.nl

Een adverteerder die wil weten of hij het juiste bedrag betaalt voor z’n advertentie WWW.RUST-OLEUM.EU

® kijkt of een titel het HOI-keurmerk heeft. Dan zijn de oplagecijfers gecontroleerd en KNOW-HOW TO PROTECT

zijn de advertentietarieven daarop gebaseerd. PS Deze titel heeft het HOI-keurmerk.

HOI. De Harde Cijfers. www.hoi-online.nl

Specialist in kwalitatief hoogwaardige netten en doeken en persoonlijke beschermingsmiddelen De leverancier voor al uw Veiligheids-, Sport- en Tuinnetten: - Veiligheidsnetten voor volwassen en kinderen - Afdekzeilen - Steigernetten - Container- en vrachtafdekkingen - Balvangnetten - Diversen soorten doelnetten (voetbal / hockey) - Klimnetten - Touwladders - Zandbaknetten - Zichtschermen - Kunsthaag - Vijvernetten - Volièrenetten - Zonneschermen Schaduwnetten - Insectennetten -

www.jenetje.com

*Introductie Korting*

Veiligheidsset Lanex LX 1

Mobiele Leeflijn 20 meter tot 3 personen

AE 320

Aanbieding € 65,00 ex BTW

Normaal € 71,40 ex BTW

Harnas LX 1

Vallijn met demper Karabijnhaak en steigerhaak 1,8 mtr

Draagtas

Aanbieding € 74,30 ex BTW Normaal € 86,57 ex BTW

Van Linschotenstraat 7, 554 PM Valkenswaard, Tel: 040-2070605, Fax: 040-2300111, Email: info@jenetje.com

Thema ENERGIE

Energiezuinig bouwen: maar wel met een goed plan! Regelmatig worden medewerkers van houtonderzoeksinstituut SHR geconfronteerd met problemen bij het (feitelijk) realiseren van energiezuinige gebouwen. Eén van de oorzaken van deze problemen is dat alleen is gekeken naar de energiezuinige prestaties van één element of bouwdeel. Alleen een goede prestatie voor de wind en waterdichtheid van een element is niet voldoende om een energiezuinig gebouw te realiseren. Daar komt meer bij kijken. in de fabriek worden ingebouwd met goede detaillering en goede aansluiting. Isolatie van prefab houtskeletdaken en -wanOm te komen tot energiezuinig en zelfs den kan in de fabriek onder gecontroleerde energieneutraal bouwen, zijn combinacondities plaatsvinden, waardoor blijties van maatregelen nodig. In de markt vend goed aansluitende en volledige isolawordt soms te vaak en te veel gekozen voor tie wordt bereikt. Hout als constructief elehoofdzakelijk installatietechnische oplosment heeft daarnaast het voordeel dat het singen. Hoewel er in een gebouw instalmateriaal zelf al een behoorlijke isolatielatietechniek nodig zal zijn, is het altijd zo waarde heeft, waardoor er niet snel sprake dat een hoge energiezuinigheid bereikt kan is van koudebruggen in een constructie. worden door een hoogwaardige thermiDe wanddikte en de isolatiedikte hangen, sche schil als uitgangspunt te nemen. Met naast de isolatiewaarde van het toegepaste materiaal en de isolatiewijze, af van de bouwmethode, de isolatiewijze en natuurlijk de ontwerpvariabelen. In de praktijk komen bij houtskeletbouwwanden isolatiediktes van 200 tot 400 mm voor, hetgeen betekent dat de totale geveldikte niet erg afwijkt van de standaardgevelopbouw met een spouwmuur met isolatie in de spouw. Met houtbouw kunnen eenvoudig wanden en dakelementen met Figuur 1. Invloed op materiaal gerelateerde keuzes in de verschillende een Rc = 8 m2K/W tot fasen van het bouwproces. circa Rc = 12 m2K/W andere woorden; een hoge mate van therworden gerealiseerd. De te hanteren waarmische isolatie in dichte en transparante de is natuurlijk wel afhankelijk van het gedelen die tevens zeer goed luchtdicht zijn bouwontwerp. en ook zeer goed luchtdicht aansluiten op elkaar. Luchtdichtheid Belangrijk aandachtspunt bij energiezuinig bouwen is het beperken van de luchtGevel doorlatendheid. Dat is de luchtvolumesEen investering in de gevel is over het algetroom die ontstaat via de kieren en naden meen er één voor 75 jaar en is daarmee ook die zich tussen de verschillende bouwdenog eens een veel duurzamere investering len in de omhulling van een gebouw bedan een investering in installaties met een vinden. Daarmee wordt ongewenste infiltratie van koude buitenlucht en dus verlies van warmte naar buiten in de winter voorkomen. Een lage luchtdoorlatendheid (ofwel: een Tekst: René J.E. Hillebrink (r.hillebrink@shr.nl)

Figuur 2. Principe Blowerdoortest.

gemiddelde levensduur van 15 jaar. Voor een goede, hoogwaardige, thermische schil zijn verschillende materialen mogelijk. Hout is bij uitstek geschikt in zowel nieuwbouw als renovatie. Het heeft veel voordelen die met de andere materialen niet of nauwelijks haalbaar zijn. Een specifiek voordeel van hout, is de mogelijkheid om elementen te prefabriceren, waardoor de voor energiezuinig bouwen noodzakelijke kwaliteit van uitvoering ook daadwerkelijk kan worden gehaald. Zo is het onder andere bij prefab houtskeletbouw bij uitstek mogelijk dat de kozijnen

Opstelling Blowerdoortest.

hoge luchtdichtheid) wordt voornamelijk bereikt door te zorgen voor goed ontworpen en goed uitgevoerde aansluitingen. Naast de onderlinge aansluiting tussen prefab-elementen vragen vooral de aansluitnaden van prefab-elementen op steen en beton om de toepassing van juiste vullingen en afdichtingen. Hierdoor kunnen blijvend luchtdichte aansluitingen wordt gemaakt. Om te kunnen spreken van energiezuinig bouwen, moet de luchtdichtheid minimaal vier keer beter zijn dan de gangbare bouwpraktijk. De keuzes voor het niveau van energiezuinig of energieneutraal bouwen moeten zo vroeg mogelijk in het ontwerpproces worden gemaakt, omdat dit gevolgen heeft voor de vereiste luchtdichtheid en isolatiewaarden van de bouwonderdelen en de aansluitingen. Door vooraf goede keuzes te maken van onder andere bouwsystemen, de juiste materialen en regelmatig tussentijdse controles van de uitvoering van het bouwproces, is de invloed op de gevraagde kwaliteit groot (zie figuur 1). Het naderhand moeten aanpassen van bijvoorbeeld luchtdichtingen is zeer tijdrovend en met name zeer kostbaar. Het kan zelfs zo zijn dat om een aanpassing te maken of herstel uit te voeren ‘je op slopershoogte’ bent.

Controle kwaliteit

Door in de ontwerpfase al goede keuzes te maken en te weten wat de consequenties zijn van bepaalde keuzes, kunnen heel veel problemen, gebreken en doorlopende kostenposten in de gebruiksfase worden voorkomen of zeer worden beperkt. Binnen SHR is er ruime kennis aanwezig op het gebied van ontwerp, detaillering, eisen, materiaalkeuzes en onderhoud van hout en houtproducten. De SHR-medewerkers worden daarom regelmatig in een vroeg stadium van het bouwproces ingeschakeld, om de projecten te beoordelen en van een degelijk advies te voorzien. Om in de uitvoeringsfase de kwaliteit van het uitgevoerde werk te beoordelen wordt SHR regelmatig gevraagd kwaliteitscontroles op productielocaties en op de bouwplaatsen uit te voeren. Hiermee kunnen gebreken en problemen tijdens de gebruiksfase worden voorkomen. Zeer belangrijk om tot een goed energiezuinig gebouw te komen is het controleren van de luchtdichtheid van de gehele gebouwschil. Door meerdere controles uit te voeren tijdens de verschillende fases van de bouw, kan de kwaliteit goed bewaakt worden en kunnen onverwachte lekkages en verantwoordelijkheden duidelijk worden vastgelegd. Vervolgens kunnen de fouten al in de bouwfase worden hersteld.

De luchtdichtheid van gebouwen of gebouwonderdelen kan op verschillende manieren worden gemeten en getoetst. In het laboratorium kan SHR luchtdoorlatendheid meten op een ‘wind- en waterdichtheidskast’, met een minimaal luchtverlies van 0,2 m³/h, van kozijnen, ramen en deuren en van complete gevelelementen met kozijnen waarbij ook de onderlinge aansluitingen kunnen worden beoordeeld op lekkage. Een compleet gebouw of woning kunnen

Detectie lekkages met rookpatroon.

we meten met de ‘Blowerdoortest’, waarbij we kwantitatief de luchtlekkages van alle bouwdelen en aansluitingen kunnen bepalen. Deze test (conform NEN 2686) staat wel bekend als de ‘opblaasproef’, hoewel ook vaak een woning of gebouw juist op onderdruk wordt gebracht, zodat eventuele lekkages makkelijk met rookbuisjes zijn te detecteren. Steeds vaker wordt een dergelijke test voorgeschreven door de opdrachtgever omdat het tevens een goede indicatie is voor de bouwkwaliteit in het algemeen. Ook kan de uitvoeringskwaliteit van een geïsoleerde bouwmuur met een warmtebeeldcamera (infrarood thermografie) gecontroleerd worden. Het is hierbij heel belangrijk en noodzakelijk dat de warmtebeelden correct worden geïnterpreteerd. Onderscheid tussen een fout in de isolatielaag en bijvoorbeeld zoninstraling of een de invloed van een open raam, moet wel gemaakt worden. Niet alleen de isolatiekwaliteit in gevels en daken kunnen met de warmtebeeldcamera zichtbaar worden gemaakt, maar ook luchtlekken zijn direct aan te wijzen. Hiervoor is het wel noodzakelijk dat er minimaal 15 ºC temperatuurverschil is tussen binnen en buiten. Hoe groter het temperatuurverschil, hoe nauwkeuriger de beoordeling. Voor de beste onderzoeksresultaten met betrekking tot de luchtdichtheid van de gebouwschil, wordt thermografisch onderzoek veelal gecombineerd met een blowerdoor-test. De beelden geven de exacte plaats aan waar het probleem zich voordoet. Gericht onderzoek en herstel zonder onnodig sloopwerk is daardoor mogelijk. Voor bouwkundig thermografisch onderzoek bestaan (nog) geen normen. Ook bestaan er geen publiekrechtelijke eisen waaraan resultaten getoetst kunnen worden. De resultaten van het uitgevoerde onderzoek kunnen daarom alleen worden ingezet voor een beoordeling of de beoordeelde constructie overeenkomt met wat verwacht mag worden. De resultaten van infraroodopnamen kunnen aanleiding geven tot gericht (destructief) onderzoek naar gebreken. SHR biedt de mogelijkheid om al in de ontwerpfase adviezen te geven, de bestekken te beoordelen en voor de oplevering testen uit te voeren. De beoordeling van de bestekken beperkt zich niet alleen tot het energiezuinig bouwen, maar de duurzaamheid van de gekozen materialen en het onderhoud na de oplevering zijn onderdeel van de beoordeling.

Thema ENERGIE

Maak je bovenwoning In 1976 kreeg Niek van Vliet tijdens een liftvakantie door de UK een lift in Wales. De bestuurder had een bespreking bij een ‘alternatief’ energiepark genaamd CAT en betaalde het entreekaartje. Hier ontstond een interesse die Van Vliet nooit meer heeft kunnen loslaten. Inmiddels is hij al enkele jaren bezig om zijn binnenstedelijke Engelse Art Nouveau bovenwoning uit 1917 in de Rotterdamse binnenstad energieneutraal en milieuverantwoord te maken, met aandacht voor een gezond binnenklimaat. Tekst: Niek van Vliet en ing. Frank de Groot

Niek van Vliet is bouw-ecoloog, architect en projectleider duurzaam (ver)bouwen bij de gemeente Den Haag. Een onderdeel van zijn werk is het geven van duurzame adviezen aan de bewoners en bedrijven van Den Haag, waaronder besparingsmaatregelen of het aanleggen van groene daken. Daarnaast is hij handig als zelfbouwer en woont hij sinds 1995 in een bovenwoning in de Rotterdamse binnenstad. Hij is sinds 2010 bezig de bovenwoning van twee etages duurzaam te renoveren. ‘Ik heb een aantal doelen gesteld voor deze duurzame renovatie’, legt hij uit. ‘Er moet sprake zijn van een gezond binnenmilieu, een goede ventilatie en ik wil alleen natuurproducten gebruiken. Daarnaast moet er tijdens de verbouwing zo min mogelijk sloopafval ontstaan.

Als je verder veel waarde hecht aan bestaande karakter van de buitengevels is van buiten naar binnen isoleren geen optie. De bestaande kozijnen en het glas wilde ik dan ook behouden. Bij verlaging van de footprint speelt tevens hergebruik en recycling een belangrijke rol. Sloopafval, zoals houtafval, is eenvoudig her te gebruiken. Tenslotte streef ik naar onafhankelijkheid: dus geen stroomafname meer en de gasmeter de deur uit. Met de huidige technieken is dit goed mogelijk.’ Van Vliet wil ook met natuurlijke biologische materialen werken die dampopen, recycleerbaar en bovendien prettig te verwerken zijn. En wat te denken van het toepassen van binnenbeglazing met passieve opwarming van ventilatielucht en eenvoudige en simpel te bedienen installaties in elke ruimte. Tot slot wil hij volgens

De wandverwarming bestaat grotendeels uit capillaire buismatten van BioClina. Deze zijn afgewerkt met leemstuc.

de regels van trias energetica door een hoge isolatiewaarde de hoogst mogelijke efficiëntie behalen in verwarming en mogelijke koeling.

Als je veel waarde hecht aan het bestaande karakter van de buitengevels is van buiten naar binnen isoleren geen optie. De bestaande kozijnen en het glas heeft Niek van Vliet dan ook behouden.

Ook al is hij bouwecoloog en architect, ook voor hem was het een zoektocht op internet, bezoeken van beurzen, bellen met fabrikanten en leveranciers en verwerkers:

Thema ENERGIE

energieneutraal! ik wat meer geld uitgeven aan kwalitatief betere bouwmaterialen.’

Aanleiding

‘Belangrijkste uitgangspunt was dat ik zelf alle materialen wilde kunnen verwerken, met kwaliteitsgarantie van de fabrikanten. Door de besparing op de arbeidskosten kon

‘In 2002 heb ik een nieuwe badkamer gemaakt met een vloerverwarming. Ik merkte dat dit heel veel comfort gaf en eigenlijk was dit de lekkerste ruimte in de woning. Vijf jaar later heb ik eenzelfde Lage Temperatuurs Verwarming (LTV) van slangen in de keuken en een stuk van de gang gemaakt. Deze keer niet als vloerverwarming, maar als wandverwarming verwerkt in een 3 cm dikke leemstuc. Opnieuw was er sprake van een aangename beleving van stralingswarmte.’ ‘De aanleiding stevig te gaan isoleren was de verdere vernieuwing van de keuken. Het idee om een keukenblok tegen de noordoostelijke buitengevel te plaatsen ontstond eind 2008. Van buiten uit isoleren was voor mij geen optie. Dus moest ik aan de binnenzijde isoleren, maar dat had wel gevolgen voor de afmetingen van het keukenblok. Vandaar dat ik ter plaatse eerst de binnengevel heb geïsoleerd en daar is het keukenblok tegenaan geplaatst. Eind 2009 was de keuken klaar.’ In 2010 ging hij verder met het isoleren van de binnengevel en de aanleg van nog meer nieuwe LTV tegen de koude noordoostelijke buitengevel. Alleen al door deze eerste fase heeft hij in 2011 een energiebesparing van 40% kunnen behalen ten opzichte van het jaar ervoor. In 2012 begon hij met de tweede fase: de binnenisolatie van de gevel aan de zuidwestzijde en aanleg van 23 m2 LTV. De oplevering daarvan was in oktober 2012. De derde en laatste fase loopt van 2013 tot 2015 en betreft de kleine installaties.

Wandverwarming

De wandverwarming bestaat uit capillaire buismatten van BioClina. Deze zijn aan de binnenzijde van de geïsoleerde gevel en gedeeltelijk in de woningscheidende wanden verwerkt. De buismatten liggen vlak onder de oppervlakte in leemstuc. Van Vliet: ‘De wandverwarming bestaat uit drie stuclagen. Met de eerste dunne laag worden de buismatten gefixeerd aan de houtvezelisolatie wand. Met de tweede laag wordt de wand uitgevlakt met bruinleem. De laatste laag is de afwerklaag in de gewenste leemkleur. De totale dikte is dan minimaal 10 en maximaal 15 mm. Leem is een keramisch product. Zo’n warmtewand is dan ook een heerlijke keramische stralingswand.’ De hele woning is nu voorzien van 44 m2 capillaire matten. ‘Door de dunne stuclaag van 10 mm wordt de ruimte binnen vijftien minuten verwarmd. Een wateraanvoertemperatuur van 27 graden is voldoende. Verder is het systeem geruisloos en dat past binnen mijn streven naar een stille woning’, aldus de ecologische architect. Overigens kan het systeem ook verkoeling brengen in de zomer door relatief ‘koud’ water van 20 graden rond te pompen. De verwarmingsslangen die van Vliet gebruikte in de vloer van z’n badkamer en in de wand van keuken en gang warmen de woning trager op door de aanwezige massa. ‘De combinatie van een traag en snel systeem – met de BioClina buismatten – zorgt ervoor dat ik het binnenklimaat efficiënt kan aansturen’, merkt Van Vliet op. ‘Uiteindelijk wil ik kijken wat de resterende warmte- en elektriciteitsbehoefte is en die kan ik dan aanvullen met zonnecollectoren en zonnepanelen op het dak. Afgelopen twee jaar noteerde ik om de twee weken de meterstanden van het gas en licht. Uitgangspunt daarbij is wel: hoe minder vierkante meters panelen en collectoren nodig zijn, hoe beter.’ Van Vliet volgt daarbij de principes van de ‘Trias Energetica’. De

Lage Temperatuurs Verwarming (LTV) van slangen in de wanden van keuken en een stuk van de gang.

Aanbrengen laatste leemfinish laag.

www.renault.nl

MOCHT ER ’NS EEN DINGETJE ZĲN

DAN HEEFT U DE ZEKERHEID VAN RENAULT PRO+

RENAULT MASTER: LAGE KOSTEN PER KILOMETER LAGE KOSTEN PER MAAND: € 275,- FINANCIAL LEASE LAGE AANSCHAFPRĲS: VANAF € 17.790,-

Met de Renault Master hoeft u zich nergens druk over te maken. U heeft de zekerheid van lage kosten per kilometer en van PRO+. Met voor elk probleem de perfecte oplossing. Bĳvoorbeeld gratis vervangend vervoer en een haal- en brengservice. Zo verliest u nauwelĳks tĳd. Want tĳd is geld.

DRIVE THE CHANGE

* Alle genoemde maandbedragen en vanafprĳzen zĳn inclusief het zorgeloos rĳden voordeel van € 2.200,- excl. BTW, BPM en kosten rĳklaar maken. Master vanafprĳs van € 275,- per maand is gebaseerd op de Master L1H1 T28 dCi 100 Générique Eco. Financial leaseprĳs Renault Master vanaf € 275,- op basis van Financial Lease via Renault Business Finance met een looptĳd van 60 maanden met een rentepercentage van 4,9%. Leaseprĳs per 01-04-2013. Financieringsaanbod alleen geldig op nieuwe Renault bedrĳfswagen orders vanaf 01-04-2013 t/m 31-08-2013. Maximaal te ﬁnancieren bedrag van € 20.000,- (aanbetaling mogelĳk, slotbetaling niet mogelĳk). Renault Business Finance en Renault Nederland behouden zich het recht voor de actie op elk moment zonder opgave van reden te wĳzigen of te beëindigen. Getoonde modellen kunnen afwĳken van standaarduitvoering. Drukfouten, prĳs- en speciﬁcatiewĳzigingen voorbehouden. Voor meer informatie en/of de exacte voorwaarden kĳk op renault.nl of bel gratis 0800-0303. Bedragen zĳn afgerond op hele euro’s. Rentewĳzigingen en drukfouten voorbehouden.

Min./max. 7,4-9,9 l/100km. Reps. 13,5-10,1 km/l. CO2: 195-259 g/km.

Thema ENERGIE

Duurzame renovatie in cijfers Thermische isolatie

Voor wanden van bestaande bouw geldt een minimaal vereiste isolatiewaarde Rc ≥ 1,3 m2K/W (Bouwbesluit 2012). Deze woning heeft een Rc van 5,6 m2K/W. De bestaande lichtvensters aan de noordoost-gevel hebben isolerend glas van voor 1994. In combinatie met het voorzetraam daalt de U-waarde naar 0,71 W/m2K. Andere lichtvensters hebben een U-waarde van 0,91 W/m2K. In dit geval is tegen enkel glas een HR++ binnenraam geplaatst. Door toepassing van isolerende binnenbeglazing is het ook een stuk stiller in de woning.

Installaties

Door de hoogwaardige isolatie van zowel glas als wanden is de woning geluidstil. Huishoudelijke apparaten en installaties kunnen dit verstoren. Daarom is gekozen voor geluidloze installaties, zoals LTV. Dankzij de hoge isolatiewaarde kan er flink worden bespaard op het aantal m2 wandverwarming, drielaagse stuclaag en de aanschafkosten van de LTV installatie. De slangen en capillaire buismatten in de stuclagen en vloerafwerking gaan zeker net zo lang mee als de isolatie: circa 75 jaar. Sommige onderdelen van een installatie zullen na vijftien jaar al versleten zijn. Dat geldt ook voor zonne-combiboilers. Hoe kleiner ze kunnen zijn, hoe lager de aanschafkosten. Bovendien ontstaat er meer gebruiksruimte op het platte dak. In 2013 zal een nieuwe generatie collectoren op de markt komen die nóg efficiënter is. Zelfs bij bewolkt weer kan deze generatie collectoren een warmte afgeven van meer dan 60°C. En ze zijn qua oppervlakte de helft kleiner dan de huidige generatie.

Warmteverliesberekening

Door de plaatsing van voorzetramen zijn aan de zonnige voorgevel luchtspouwen gecreëerd die zorgen voor ventilatie met passieve zonne-energie.

nadruk ligt daarbij op de volgorde van opeenvolgende stappen:  Stap 1. Beperk de energievraag (zorg voor een goede bouwkundige schil met hoge isolatiewaarden).  Stap 2. Gebruik duurzame energiebronnen (zonne-energie).  Stap 3. Gebruik eindige energiebronnen efficiënt: aangesloten blijven op het elektriciteitsnet puur als buffer.

Thermische isolatie

‘Met een stapeltje schetsdetails heb ik in 2009 op de ‘Passive House’ beurs in Brussel overleg gehad met Pavatex Nederland. Voor mij was het een eye-opener dat je juist zonder spouw moet isoleren op een steensbuitenmuur, mits je de muur uitvlakt met een vochtregulerende leemlaag. Pavatex Nederland geeft anders geen garantie op hun product’, vertelt Van Vliet.

Met de inzichten die zij gaven ging hij aan de slag. Daarna is het isolatiepakket nog meer verfijnd met het ervaren inzicht van de dealer van Pavatex, HiroNatuurlijkWonen. De bouwecoloog: ‘Tegelijkertijd heb ik aan het leemstucbedrijf Schuurink gevraagd op welk type houtvezel isolatieplaat het beste gestuct kon worden aan de binnenzijde. Dankzij deze mooie integrale samenwerking ontstond een isolatiepakket dat dampopen is en daarbij ook nog schimmeldodend is! Tezamen met het ventilatieverhaal en LTV ontstaat een zeer gezond binnenmilieu.’

Ventileren met passieve zonne-energie

In de woning wordt uitsluitend natuurlijk geventileerd. Enige uitzondering is de badkamer, die mechanische afzuiging heeft. De natuurlijk ventilatie gebeurt op bijzon-

Geïsoleerde voorgevel met draaien schuifraam en achtergevel met geopende ramen.

Om te bepalen hoeveel vierkante meter wanden vloerverwarming het huis nodig heeft is het noodzakelijk om een warmteverliesberekening te maken. De veiligheidsmarges die genomen worden binnen zo’n berekening zijn begrijpelijk, wanneer men isolatiewaardes toepast die onder de Rc-waarde van 5 m2K/W liggen en bij toepassing van dubbel glas. Juist bij een warmteweerstand boven de 5 m2K/W koelt de woning in een nacht bij strenge vorst en uitgeschakelde verwarming af tot minimaal 17 graden. Hierdoor is de veiligheidsmarge ineens minder noodzakelijk. Ook de veiligheidsmarge bij ventilatie voor het bepalen van het aantal vierkante meters verwarming heeft Van Vliet drastisch naar beneden gebracht. Warmtewanden verwarmen namelijk objecten (stralingswarmte) en niet de lucht. Er kan daardoor worden geventileerd zonder veel verlies aan warmte. Nog steeds is de woning zeer behaaglijk, mede door het feit dat er gekozen is voor warmteopslag binnen de woning door middel van centraal gelegen massa. Voor (2000)

Na (2012 )

Energielabel

Elektriciteit (kWh p.j.)

3926

1495

Gas (m3 p.j.)

1696

577

Water (m3 p.j.)

Woonoppervlakte (m2)

160

156

Bewoners

dere wijze, namelijk door middel van passieve zonne-energie. Door het isoleren van de wanden aan de binnenzijde zijn de neggen bij de raamopeningen groter geworden. Dat bood een goede mogelijkheid om voorzetramen aan de binnenzijde te plaatsen. Daarbij is HR++ binnen-beglazing gebruikt en FSC raamhout. Door de plaatsing van voorzetramen zijn aan de zonnige voorgevel luchtspouwen gecreëerd met een diepte van 15 centimeter, een breedte van anderhalve meter en een hoogte van 2,3 meter. Onder het buitenraam is een ventilatieopening gemaakt, waardoor de buitenlucht in de spouw komt en wordt opgewarmd door de zon. De warme lucht stijgt op en kan via een handmatig te bedienen rooster aan de bovenzijde van het raam in de winter naar binnen stromen. Aan de onderzijde van het raam zit er ook een rooster. Die

gaat in de zomer open voor koele buitenlucht in de vroege ochtend. In de puien aan de achterzijde bevindt zich ook een spouw, maar die is gesloten en fungeert als isolatie. Om condensvorming tegen te gaan zijn twee gaatjes van 10 mm geboord door het buitenkozijn, waardoor de bredere luchtspouw het vocht kwijt kan. Boven de glazen puien zitten ventilatieklepjes die handmatig te bedienen zijn. ‘De entree naar het platte dak is in deze woning het hoogste punt. Door een mechanisch te openen Velux tuimel- of valdakraam te plaatsen als te openen entree, ontstaat er tevens een natuurlijke schoorsteentrek waar geen mechanische ventilatie tegenop kan! Bovendien is dit systeem geluidloos en het kost alleen maar de stroom voor de bedieningsunit van het raam’, aldus Van Vliet.

T400bx-Series_265x190_NL_koudebrug.indd 1

4/5/13 2:09 PM

SENSOR BV

FLIR Warmtebeeldcamera’s

SWS SOUDAL WINDOW SYSTEM

Luchtdicht ! En nu ?

DE BESTE BOUWMATERIALEN SAMEN GEVEN NOG NIET

Advies Verkoop Training Certificering Ondersteuning Onderhoud SENSOR BV - FLIR Distributeur Drunen - Nederland T: 0416-369473 E: info@sensorbv.nl W: www.sensorbv.nl

HET BESTE EINDRESULTAAT !

HET VERSCHIL ZIT HEM IN DE DETAILS, DE AANSLUITINGEN. SWS IS HET ANTWOORD !

Scheidingsniveau tussen kamer- en buitenklimaat. Een luchtdichte een damp-dichte binnenafdichting 1 3. Acryrub SWS 2 3. Soudafoil 360 H 6

3 3. Soudal SWS-tape inside

Warmte- en geluidsisolerende afdichting door flexibel vullen van de holle ruimtes 4 3. Flexifoam

Blijvende slagregenvaste en winddichte, maar damp-open buitenafdichting 5 3. Soudaseal 215 LM 6 3. Soudal SWS-tape outside 7 3. Vapourseal

Applicatie

Product

LUCHTDICHT BOUWEN

OPTIMALER ISOLEREN

Montage + opvullen

Flexifoam (4)

Binnenafdichten

SWS inside tape (3) Soudafoil 360 H (2)

Binnenafwerking

Acryrub SWS (1)

Buitenafdichting

SWS outside tape (6)

(ü)

Buitenafwerking

Soudaseal 215 LM (5)

ü • geen koudebruggen • luchtdicht • passief, lage energie

RESULTAAT

PASSIEF

ü ü • geen koudebruggen • nagenoeg luchtdicht MODERNE WONING

Een luchtdicht geheel bereik je indien alle aansluitingen luchtdicht zijn, voor o.a. glas/kozijn adviseren we Glaskit TS Zie www.soudalwindowsystem.com voor meer inbouwdetails, info en praktijkvoorbeelden.

Soudal B.V. • Paardeweide 38A • Nl-4824 EH Breda • Nederland Tel.: +31 76-542.49.01 • www.soudal.com ADVERT144

ADVERT144_SWS_LuchtdichtEnNu_132x190mm.indd 1

12/11/12 15:17

Thema ENERGIE

Verschillende isolatie-eisen voor dak, gevel en vloer De brancheverenigingen verbonden aan het Lente-akkoord Energiezuinige Nieuwbouw hebben op 5 maart 2013 per brief aan minister Blok van Binnenlandse Zaken en Koninkrijkrelaties gevraagd om de isolatie-eis voor dichte delen per 1 januari 2015 te differentiëren naar dak, gevel en begane grondvloer.

vel en dak). Uit onderzoek dat men het afgelopen jaar heeft laten doen naar praktijkervaringen met verhoogde schilisolatie blijkt dat de niet-gedifferentieerde Rc-waardeverhoging van 3,5 naar 5,0 m2K/W een energiewinst van 52 m3 gas per jaar oplevert. Dat is een marginaal verschil met het voorstel van de bouwpartijen. Hierbij wordt opgemerkt dat een correcte uitvoering bij hogere isolatiewaarden van nog groter belang en kritischer wordt om de berekende energiewinst daadwerkelijk te realiseren. Zo kan het verbeteren van de kierdichtheid en een goed e controle daarop 32 tot 58 m3 gasbesparing per jaar opleveren. Daarom is een vorm van kwaliteitsborging vereist om het gewenste energetisch effect zeker te stellen. De oplevertoets in het

ren naar Rc 5,0 m2K/W levert in de praktijk geen problemen op, maar de energiewinst is gering (indicatie: 4 m3 gas, € 2,60 per jaar) en is in het geheel niet kostenefficiënt (besparing is minder dan 1% van investering).  Verhoging van de Rc-waarde van gevels levert momenteel in de praktijk de meeste uitvoeringsproblemen op, vooral bij baksteen buitengevels. De baksteen gevel wordt in 79% van de bouwprojecten toegepast. Verhoging van de Rc naar 5,0 m2K/W bij baksteen gevels met steenachtig binnenspouwblad leidt vooral bij midden- en hoogbouw tot grote kostenverhogingen, terwijl de energiewinst beperkt is. Een verhoging tot Rc 4,5 m2K/W blijkt wel kostenefficiënt uit te voeren,

Aedes, Bouwend Nederland, Neprom en NVB (verenigd in het Lenteakkoord) adviseren minister Blok de Rc-waarde voor daken te verhogen naar 6,0 m2K/W.

kader van het Energie-label Nieuwbouw voorziet hierin. Daarom wordt nogmaals aangedrongen op een spoedige invoering van het Energielabel Nieuwbouw.

Onderzoek naar praktijkervaringen

Voor gevels kan de Rc-waarde omhoog naar maximaal 4,5 m2K/W om grote kostenverhogingen in dit bouwdeel te voorkomen.

Op 1 januari 2015 gaat de Rc-waarde van gebouwen omhoog van 3,5 naar 5,0 m2K/W. Aedes, Bouwend Nederland, Neprom en NVB (verenigd in het Lenteakkoord) adviseren de minister de Rc-waarde voor daken te verhogen naar 6,0 m2K/W. Dit kan volgens de schrijvers in de praktijk zonder problemen en levert de meeste energiewinst op. Deze investering is in twintig tot dertig jaar terug te verdienen. Voor gevels kan de Rc-waarde omhoog naar maximaal 4,5 m2K/W om grote kostenverhogingen in dit bouwdeel te voorkomen. Voor begane grondvloeren zou de Rc-waarde op 3,5 m2K/W moeten blijven, omdat verhoging bij dit bouwdeel niet kostenefficiënt is en vrijwel geen energiewinst oplevert. Dit voorstel levert volgens de bouwpartijen ten opzichte van de huidige Rc-waarde voor een gemiddelde tussenwoning indicatief een energiewinst op van 50 m3 gas per jaar (0, 10 en 40 m3 voor respectievelijk vloer, ge-

Het voorstel voor gedifferentieerde Rcwaarden komt onder meer voort uit het onderzoek dat de partijen hebben laten uitvoeren naar praktijkervaringen met verhoogde schilisolatie. Op basis hiervan adviseren de bouwpartijen om de isolatie-eis voor dichte delen per 1 januari 2015 per bouwdeel gedifferentieerd in het Bouwbesluit op te nemen. Op basis van het onderzoeksrapport concludeert men het volgende:  Verhoging van de Rc-waarde van daken naar Rc 5,0 m2K/W levert in de praktijk geen problemen op, en geeft voldoende energiewinst om kostenefficiënt te zijn.  Verhoging van de Rc-waarde van vloe-

Voor begane grondvloeren zou de Rc-waarde op 3,5 m2K/W moeten blijven, omdat verhoging bij dit bouwdeel niet kostenefficiënt is en vrijwel geen energiewinst oplevert.

door de gebruikelijke bouwdetails ‘op te rekken’.  De U-waarde voor transparante delen is per 2013 aan gescherpt tot 1,65 W/m2K. De partijen willen de komende jaren de ervaringen met deze verbeterde kozijnen en ramen monitoren en daarnaast praktijkonderzoek uitvoeren naar drielaags glas: ervaringen, kosten en praktische aandachtspunten zoals gewicht in relatie tot arbo-eisen. Als hierbij geen knelpunten blijken, is een aanscherping tot niveau drielaags glas in traditionele kozijnen (U-waarde 1,3 W/m2K) in 2015 een optie. De transparante delen zorgen van oudsher voor grote energieverliezen. Aanscherping hiervan heeft zowel energiebesparing als ook comfortverhoging tot gevolg.

Bestaande bouw

De brancheverenigingen verbonden aan het Lente-akkoord Energiezuinige Nieuwbouw vragen ook nogmaals aandacht voor het stellen van energie-eisen aan de bestaande bouw. De grootste opgave ligt immers in de bestaande bouw. Daar zijn dan ook de grootste energiebesparingen te behalen. Gezien de aanhoudende crisis en de recente ontwikkelingen maakt men zich zorgen om de concurrentiepositie van de nieuwbouw ten opzichte van de bestaande bouw. Dit beeld wordt nog eens versterkt doordat bestaande bouw meer dan nieuwbouw gebruik kan maken van gunstige financieringsvoorwaarden voor energiezuinige woningen. Als de nieuwbouw alleen maar te maken krijgt met kostenopdrijvende hogere eisen, maar daar geen ondersteunende maatregelen tegenover staan zoals in de bestaande bouw, wordt nieuwbouw uit de markt geprijsd. De brancheverenigingen vinden dat een ongewenste ontwikkeling.

Thema ENERGIE

Solar- en dakpannen in één systeem Conventionele zonnepanelen passen vaak niet bij het ontwerp van het gebouw. Synroof heeft een zonne-energiesysteem ontwikkeld, het WS23 systeem, dat specifiek ontworpen is voor de esthetische markt. Hierbij worden de panelen volledig geïntegreerd in de dakbedekking en/of gevelafwerking. Het leent zich voor nieuwbouw en renovatie van gebouwen waar kwaliteit, detail en esthetiek belangrijk zijn. Tekst: Joop Wilschut Fotgrafie: Synroof BV, Dedemsvaart

door men volledig onafhankelijk wordt van energiemaatschappijen. Een schuin dak met een helling tussen 20 en 60 graden is de optimale locatie voor een zonne-energiesysteem, aldus de fabrikant/leverancier. De installatie van zonnecellen op een dak op het zuiden geeft het beste resultaat, maar het is ook mogelijk op een dak georiënteerd tussen oost en west. De zonnecellen mogen niet worden beschaduwd door bijvoorbeeld bomen, een dakkapel of een schoorsteen, want dat vermindert de efficiëntie, het rendement.

Voorbeeld van een project in Hardenberg waar in de bovenzijde van de dakbedekking solarpannen zijn opgenomen.

Solarpannen Bij het WS23 systeem liggen de solarpannen en de dakpannen in hetzelfde platte vlak.

Het WS23 zonne-energiesysteem van Synroof bestaat uit onderling verbonden zonnepanelen. Deze panelen zetten daglicht om in een spanningsverschil, waardoor er een gelijkstroom ontstaat. De omvormer zet de gelijkspanning om in 230V wisselspanning, zoals deze uit het stopcontact

De Kingston dakpannen worden gemaakt van Stonetex, een combinatie van natuursteen, carbon en additieven.

Het WS23 zonne-energiesysteem vormt een juiste combinatie van een zonne-energiesysteem en dakbedekking. Het is een product dat esthetiek, waterdichtheid én energieopwekking combineert. Het systeem valt vooral op door de esthetische uitstraling en de zeer eenvoudige installatietechniek (plug-and-play). De zonnepanelen of Kingston solarpannen, zoals Synroof ze noemt, bestaan uit twaalf monokristallijne cellen van 125 x 125 mm; opgenomen en afgedekt door hooggeleidend gehard glas met een antireflecte-

De aansluiting van de solarpan op de dakpan is specifiek ontwikkeld voor een esthetisch zo optimaal mogelijk resultaat.

komt. Zodra het systeem stroom begint te leveren, kan deze direct door het gebouw of de woning gebruikt worden. Eventuele overtollige elektriciteit is te exporteren naar het elektriciteitsnet; eventuele tekorten zijn op de gebruikelijke manier aan het elektriciteitsnet te onttrekken. Daarnaast is het mogelijk om eventuele overtollige elektriciteit op te slaan in accu’s, waar-

vat naast hele en halve pannen ook hele en halve gevelpannen links en rechts, chaperonnepannen, nokvorsten in allerlei noodzakelijke uitvoeringen, doorvoeren ventilatiepannen en broekstukken. De dakpannen worden gemaakt van Stonetex; een sterk, volledig te recyclen materiaal dat met weinig energie geproduceerd wordt uit nagenoeg onuitputtelijke bronnen: natuursteen en carbon met toevoeging van enkele additieven. Een dak belegd met Kingston pannen is 50% lichter dan een dak gedekt met keramische of betonnen dakpannen. De pannen hebben afmetingen van 480 x 332 mm, zijn 13 mm dik, wegen 2,3 kg/stuk en hebben een dekkende breedte van 300 mm. Uiteraard is de latafstand voor de Kingston dakpannen gelijk aan de Solarpannen: 350-410 mm. Bij het ontwerp van de dakpan is er op elk detail gelet. De minimale dikte en de structuur van de dakpan zorgen ervoor, dat deze de natuurlijke uitstraling heeft van een lei. De nokvorst heeft een blinde verbinding, zodat die niet meer door de bovenkant geschroefd hoeft te worden. Deze bijzondere nokafwerking zorgt ervoor dat het dak nog strakker oogt. Elke dakdoorvoer wordt op maat gemaakt, zodat deze naadloos opgaat in het pannendak. Doordat de dakpannen op maat gemaakt worden, is de afwerking met lood dan wel loodvervangers niet meer nodig.

Pakketten De installatie van de zonnepanelen is de eenvoud zelve; het is een plug-and-play systeem.

rende laag. Een solarpan heeft afmetingen van 480 x 932 mm, is 13 mm dik en heeft een dekkende breedte van 900 mm. De latafstand bedraagt 350-410 mm. Een paneel weegt circa 7,4 kg. Het zonne-energiesysteem wordt rechtstreeks gelegd op een standaard panlat zonder kostprijsverhogende onderconstructie. Door het geringe gewicht is het product eenvoudig op elke bestaande of nieuwe dakconstructie te monteren. Dit maakt het systeem geschikt voor zowel nieuwbouwen renovatieprojecten.

Dakpannen

De solarpannen met twaalf monokristallijne cellen zijn drie keer zo groot dan de normale Kingston pannen.

Het WS23 zonne-energiesysteem wordt aangeboden in combinatie met de Kingston dakpannenlijn. Deze dakpannen zijn speciaal ontwikkeld voor dit zonne-energiesysteem, waardoor een naadloze aansluiting gegarandeerd is. De dakpan combineert de schoonheid van een lei met het leggemak van een dakpan. De pannenlijn is een complete lijn en be-

De juiste combinatie van zonnepanelen en omvormers is essentieel voor een maximale opbrengst. Synroof biedt daarom de mogelijkheid om standaard zonne-energiepakketten af te nemen. En doordat het bedrijf samenwerkt met diverse andere specialisten is het ook mogelijk om het zonne-energiepakket kant en klaar op te leveren. De componenten van de WS23 pakketten zijn van hoge kwaliteit en perfect op elkaar afgestemd. Alle systeemonderdelen zijn volledig TÜV getest en worden compleet geleverd. De omvormers zijn draadloos op het internet aan te sluiten, waardoor men via een computer of een mobiele telefoon 24 uur per dag inzicht heeft in de opbrengsten van het systeem. Naast een uitstekend product van hoge kwaliteit biedt Synroof zekerheid door harde garanties te geven. De vermogensgarantie bedraagt maar liefst 25 jaar, laat het bedrijf weten. De eerste tien jaar is minimaal 90% van het vermogen in Wattpiek gegarandeerd, daarna 80%. Daarnaast geeft de fabrikant/leverancier tien jaar productgarantie op de solarpan en dertig jaar productgarantie op de overige Kingston pannen.

Slimbouwen

Pilotwoningen met slimme energie oplossingen in Het Dorp Het Dorp is een woongemeenschapswijk in Arnhem voor mensen met een ernstige lichamelijke of meervoudige beperking. Tijdens de feestweek ‘Het Dorp 50 jaar’ zijn de eerste pilotwoningen geopend voor het publiek. De pilotwoningen vervullen de uitvoering van de eerste fase van het masterplan ‘Een Bijzonder Gewone Wijk’. Mede door de slimme organisatie, korte bouwtijd, hoge mate van flexibiliteit en duurzaamheid heeft het kernteam voor hun prestaties het Slimbouwen project Keurmerk in ontvangst mogen nemen.

Energieverbruik

Foto: Mick Dorland

Foto: Boeijende Zaken

Alleen de gebouwen die op niet conventionele wijze van bouwen zijn gerealiseerd kunnen in aanmerking komen voor het Slimbouwen Keurmerk. Projecten kunnen scoren op de pijlers van FRED (Flexibiliteit, Reductie, Efficiëntie en Duurzaamheid). Het woongenot voor de gebruiker is door toepassing van allerlei slimme oplossingen aanzienlijk vergroot. Deze slimme toepassingen zijn in samenspraak met de bewoners, de verzorgers en opdrachtgevers bedacht. Door de wijze waarop het team met elkaar heeft samengewerkt zijn er hoogwaardige, flexibele, aanpasbare en duurzame woningen bereikt. In de pilotwoningen worden nu allerlei aspecten gemeten en gemonitord om de vernieuwende bouwmethodiek te bewijzen en in vervolgwoningen verbeteringen door te kunnen voeren.

De pilotwoning scoort op alle letters van FRED, maar vooral op efficiency. Het bouwproces is namelijk als zeer slim te bestempelen. Dit komt doordat de organisatie geheel afwijkend is van een traditionele bouworganisatie. Dit komt ook terug in de contractvorming en bouwvolgorde. Door de unieke samenwerking is er een bouwtijd van vijftien weken gerealiseerd, van start bouw tot en met oplevering.

Kernteam: SIZA, Archipelontwerpers b.v., An Archi b.v., Thermoblock b.v. Overige partners: Mobius Consult, Ibt b.v., Tricon Bouw b.v., ENVO b.v., Timmers elektrotechniek b.v., Hurks geveltechniek BV, Blyweert Aluminium BV, Kingspan Geïsoleerde Panelen. Foto’s: SIZA, Archipelontwerpers b.v., An Archi b.v.

Foto: Mick Dorland

Om het energieverbruik in de gebruiksfase terug te brengen is een aantal maatregelen getroffen:  goed geïsoleerde schil met kierdichting;  verbruik warmte, koelte, ventilatie, warmwater beperken;  dagelijks verbruik te beperken middels energiezuinige apparatuur;  duurzame energie op te wekken. Om inzicht te krijgen in de werkelijke energiestromen (warmteverbruik, ventilatie, verlichting, opwekking van duurzame energie in de woningen, et cetera) worden de woningen gemonitord. De pilotwoningen zijn leerobject voor de volgende woningen. Berekeningen tijdens het ontwerp toon-

den aan dat door de slimme manier van bouwen, detailleren en productkeuze een EPC van 0,2 te behalen was. Uit de testen die na de realisatie en ingebruikname zijn uitgevoerd is echter een positiever resultaat gebleken. Er is gekozen voor het bouwsysteem ICF, Insulated Concreet Form. De succesvolle combinatie van E-block wandelementen en Opdeck vloer heeft gezorgd voor de bouwtijdverkorting en heeft het

Slimbouwen Agenda 2013  23 april: Innovatie Community: heeft u FRED al ontmoet?  1 juni: Sluiting inschrijving Slimbouwen product, project of concept van het jaar.  1 juli: Bekendmaking top 10 kanshebbers Slimbouwen product, project of concept van het jaar.  26 juni: Innovatie Community: FRED op de markt.  5 september: Slimbouwen Excursie: bekendmaking winnaar Slimbouwen product, project of concept van het jaar.  12 november: Innovatie Community: thema nader te bepalen. Interesse om deel te nemen? Meld u aan bij Slimbouwen via info@slimbouwen.nl

bouwproces bevorderd. Met het ICF concept, enkel in combinatie met PV-cellen, wordt nu al een EPC van 0,15 behaald. Meer weten over het Slimbouwen Keurmerk en indienen van eigen producten of projecten? Kijk dan op www.Slimbouwen.nl onder het kopje Keurmerk.

Slimbouwen

Pieken in de dip! De bouw zit in een dip. Wat hij nodig heeft om weer te kunnen floreren zijn inspirerende producten, concepten en projecten die laten zien dat het anders, slimmer en beter kan. En dat met nieuwe verdienmodellen waarbij iedere speler in de bouw een benefit behaalt! Alleen zo lukt het om de bouw er weer bovenop te krijgen. Slimbouwen is daarom op zoek naar het slimste item van 2013. Het moet en kan anders, niet langer traditioneel, maar FRED!

Wat is een Slimbouwen®item?

Een Slimbouwen item is een product, project of concept dat voldoet aan de kernwaarden ‘FRED’. FRED staat voor Flexibiliteit, Reductie, Efficiëntie en Duurzaamheid. Door volgens deze vier kernwaarden te ontwerpen en gebouwen industrieel te vervaardigen, ontstaat een gebouwde omgeving met hoogwaardige en toekomstbestendige kwaliteiten. Een gebouwde omgeving die de gebruiker centraal stelt en niet langer leegstand genereert.

Slimbouwen keurmerk

Om te kunnen beoordelen of een item aan de kernwaarden voldoet, heeft Slimbouwen in 2012 een keurmerk ontwikkeld voor projecten, producten en concepten; het Slimbouwen Keurmerk. De eerste keurmerken zijn in 2012 reeds uitgereikt aan verschillende projecten en producten. Slimbouwen ‘beloont’ alleen die items, die bijdragen aan het verslimmen van de bouwindustrie. Gebouwen die op niet conventionele wijze van bouwen zijn gereali-

seerd, kunnen het keurmerk dragen, mits voldaan aan de vier pijlers: Flexibiliteit, Reductie van materialen en volume, Efficiency en Duurzaamheid. Voor producten en concepten wordt aangegeven in hoeverre zij een positieve bijdrage geven aan het Slimbouwen proces. Het Slimbouwen keurmerk is niet gebaseerd op een puntensysteem. Een expertcommissie beoordeelt de door inzenders aangeboden producten of projecten op basis van een benchmark. Hierbij krijgt de inzender de kans om aan te geven waarom zijn product, project of concept uniek en innovatief is en hoe het bijdraagt aan FRED. Hierdoor wordt innova-

tie in de sector gestimuleerd in plaats van afgestraft.

Aanmelden

Bent u ervan overtuigd dat uw project, product of concept slim is, en voldoet aan de kernwaarden van FRED? Geef uw item dan nu op en wie weet, ontvangt u in september tijdens de SlimbouwenKeurmerk Excursie de titel ‘Slimbouwen Project’, ‘Slimbouwen Concept’ of ‘Slimbouwen Product’ van 2013! Aanmelden verloopt via de website van Slimbouwen, www.slimbouwen.nl. De aanmelding sluit 1 juni 2013. Hier kunt u de inschrijfformulieren downloaden. De formulieren zijn zo opgezet dat u zelf aan kunt geven waarom uw product, project of concept uitgeroepen moet worden tot het Slimbouwen item van het Jaar 2013. Mocht u tijdens het invullen vragen hebben, dan kunt u contact opnemen met Monique Blacha van Stichting Slimbouwen via: info@ Slimbouwen.nl of 030-7509805.

menhang leidde ertoe dat studenten gretig het bedrijfsleven worden binnengetrokken. Die ingenieur verdwijnt voor 80%. Alleen in Delft worden nu nog tien tot vijftien ingenieurs in ongeveer deze richting opgeleid. In het volgende nummer zullen we mede op basis van dit nieuws en ook de noodzaak voor innovatie van dit type opgeleiden aandacht besteden aan de organi-

Wist u dat… De bouw 40% van de energieconsumptie en CO2-emissie genereert? Hiermee is de bouw de grootste energieverslindende sector. Door het bouwproces anders in te richten en de bouw Slim (intelligent en slank) te maken, komt er een einde aan het overbodig verbruik van materiaal, energie en CO2. In Nederland wordt ruim 3.000 PJ energie geconsumeerd. Circa 7% van deze energie wordt bij de productie en het transport van bouwmaterialen verbruikt. Dat verbruik zit vooral bij het verwerken van grondstoffen tot materialen en de vorming van producten. Processen als branden, smelten, bakken, autoclaveren, drogen, uitharden, et cetera, zijn daar debet aan. Daarbij moeten we ons realiseren dat we juist deze producten steeds meer uit het buitenland halen. Zware industrie brengt vervelende, milieubelastende processen met zich mee en dat is steeds moeilijker in ons dichtbevolkte land te handhaven. We voeren de energie dus voor een deel verpakt in de producten in. Als we naar de energie-inhoud (productenergie) van de verwerkte producten in de gebouwen kijken, is deze dus feitelijk hoger dan 7% van de totale consumptie. Een reële schatting gaat zeker in de richting van 10%.

Gebruiksfase

Daarnaast wordt tijdens de gebruiksfase van de gebouwenvoorraad jaarlijks nog

De bouw geeft energie Waar je ook komt, de gesprekken gaan over de barre tijd waar wij ons allen doorheen worstelen, over de rekeningen die traag betaald worden, de collega’s die het water aan de lippen staat en vooral over de opdrachten die al dan niet tijdelijk in ijskasten verdwijnen. Al wil je het niet, zo kom je vanzelf in een mineur stemming en moet je uitkijken om niet fatalistisch te worden. Dat geeft geen energie, dat vreet energie.

Technische Universiteit Eindhoven knipt uitstroom van interessante Ingenieurs voor bouwbedrijven en industrie door Op 22 maart 2013 heeft het faculteitsbestuur van de TU/e besloten de master Building Technology te gaan beëindigen. Bij de Stichting Slimbouwen en ook daarbuiten heeft deze zet veel verwondering gewekt. Juist de laatste jaren werden industrie en bouwbedrijfsleven uitstekend bediend met jonge ingenieurs die een breed perspectief hadden. Juist een brede visie gericht op sa-

eens 900 PJ energie geconsumeerd. Dit vertegenwoordigt 30% van het nationale energieverbruik. Bijna 2/3 hiervan wordt in de woningbouw geconsumeerd. De eye-opener is dat als we de massa van gebouwen met 50% reduceren en we aannemen dat ook een reductie van 50% van de productie-energie tot gevolg heeft, we dan op basis van het bestaande bouwvolume tenminste 3,5% en waarschijnlijk 5% van het nationale energieverbruik kunnen besparen. En dat is geen futurisme, want het kan zonder kwaliteitsverlies en tegen lagere kosten op basis van bewezen technologie. Als we bovendien met een tienjarenplan door renovatietechnieken het energieverbruik in de bestaande voorraad met 50% weten te reduceren, dan is een besparing van nog eens 15% haalbaar. De bouw kan dus in zijn eentje de Kyoto-doelstellingen (5% uitstootvermindering van onder andere CO2 ten opzichte van 1990) ruimschoots halen!

Slimbouwen Aanbeveling

De techniek is er al lang klaar voor om

satie van het Nederlandse bouwtechnisch onderwijs. Slimbouwen wil intussen graag systematisch opinies verzamelen en nodigt u uit om uw mening te geven. Dit kan via info@slimbouwen of (030) 750 98 05.

energieneutraal en zelfs energieleverend te bouwen. In de basis is hier niet veel voor nodig. Door het bouwproces slim in te richten, slim met materialen om te gaan en gebruik te maken van natuurlijke technieken, is er al veel te bereiken. Door het materiaalgebruik te reduceren wordt immers min of meer evenredig de aanslag het energieverbruik bij productie teruggebracht. Duurzaam bouwen is in die zin slechts slim omgaan met wat we tot onze beschikking hebben. Het mooie is dat energiebesparing, reductie van CO2-emissie en ook andere kwaliteiten integraal binnen het Slimbouwen kunnen worden gerealiseerd, zonder dat dit offers kost. Integendeel; mede dankzij de te bereiken procesefficiency en materiaal- en volumereductie wordt een aanzienlijke over marge gecreëerd, waaruit deze kwaliteiten ruimschoots kunnen worden gefinancierd. De aanbeveling luidt dan ook: Bouw 50% lichter, 50% compacter, dit levert zonder verdere inspanning een reductie van 50% van het energieverbruik en de CO2-uitstoot op.

Natuurlijk is het beroerd als je van maand tot maand moet bekijken of de salarissen nog betaald kunnen worden, maar een jaar geleden dacht iedereen dat ook en als er toen een innovatieactie in gang gezet zou zijn zou je daar nu wellicht al de vruchten van hebben kunnen plukken. Het is nooit te laat. Misschien moet je nog door een dal, wellicht zelfs door het bedrijf eerst terug te snoeien, maar je kunt wel degelijk aan je toekomst werken. Ik heb in het verleden onderzoek gedaan naar succesfactoren en denk wel een beeld te hebben hoe bedrijven uit de misère kunnen komen. Helaas is er niet één heldere gouden regel die altijd en overal geldt. De werkelijkheid is iets ingewikkelder. Wel kun je stellen dat vraag gestuurde onderwerpen, de behapbaarheid daarvan, een rotsvast geloof en een trekker die volop de ruimte krijgt om er tegenaan te gaan, belangrijke succesfactoren zijn. Het thema van dit nummer ‘Energie’ levert veel werk en gouden kansen voor de bouw op. Wachten tot de vraag komt is niet voldoende. Eigenlijk moet je de energiebesparingsplannen samen met de klant uitwerken en zijn complete probleem oplossen. Dat vraagt kennis en is meer dan het isoleren van een dak of het plaatsen van een warmtepomp. In de besparing zit nu juist een aantrekkelijk verdienmodel. Dat maakt energie tot een dankbaar onderwerp. Of banken daarin mee zullen gaan is de vraag. Het zou best kunnen, want zij moeten ook wat, maar er zijn ook andere opties zoals informal investors. Opbouwende gesprekken over kansen zijn opbeurend. Lekker toekomstplannen maken en erop af. Dat geeft pas energie. Prof. dr. ir. Jos Lichtenberg Jos Lichtenberg is hoogleraar productontwikkeling aan de TU Eindhoven, is voorzitter van Slimbouwen, mede-initiatiefnemer van Inno-Experts. Hij publiceert regelmatig over innovatie in de bouw en is actief onder andere als voorzitter in commissies en stuurgroepen met betrekking tot innovatie, duurzaamheid en regelgeving.

SLIM RUIMTEGEBRUIK

Compact bouwen met een Momenteel woont ruim 50% van de wereldbevolking en 90% van de Nederlandse bevolking in de stad, aldus TNO – innovation for live. Hoe kunnen we optimaal tegemoetkomen aan de verschillende claims op de beschikbare ruimte en tegelijk voldoen aan de voorwaarden van een hoogwaardige leefomgevingskwaliteit, waar zorg, werk en voorzieningen in de nabijheid zijn? Naast het in Nederland populaire optoppen en het plaatsen van dakkapellen en serres, bieden tuingebouwtjes of tuinkamers in de achtertuin prachtige en prijstechnisch gunstige oplossingen. Deze gebouwtjes leren ons ook nadenken over slim ruimtegebruik in het algemeen. In dit eerste artikel in een reeks aandacht voor de White Cube van Erwin van Heel.

Tekst: ir. Marcel van Mierlo

Het tuingebouwtje biedt ongekende kansen voor bottum-up innovatie in de bouw van totaalconcepten. Goed nieuws voor het mkb-bedrijf, zzp’ers, schoolverlaters en startende ondernemers. Een tuingebouwtje biedt:  De meest zelfstandige oplossing voor kleinschalige uitbreiding van ruimte voor wonen, werken en recreëren nabij de woning.  De meest flexibele oplossing voor intensief ruimtegebruik in stedelijke gebieden, want de ruimte is aanpasbaar én eenvoudig te plaatsen en verwijderen. Duurzamer kan niet.  De financieel meest haalbare variant om in te spelen op de vraag naar kleinschalige ruimten, die ook nog eens flexibel inzetbaar zijn. De grond is immers gratis en gebruikskosten zijn beperkt tot de periode van gebruik.  Ontelbare kansen voor innovatie. De variatie aan tuingebouwtjes neemt snel toe in Nederland. Waar vroeger vooral het traditionele bakstenen schuurtje werd neergezet, of het houten ongeïsoleerde tuinhuisje, is het huisje nu in ieder geval geïsoleerd, en vaak prefab of als bouwpakket leverbaar. Dat de grens van de mogelijkheden nog lang niet is bereikt, blijkt uit de innovatieve aansprekende voorbeelden, die vooral in het buitenland voorkomen. Maar gelukkig hebben ook Nederlandse ontwerpers de handschoen opgepakt. Volledig opgebouwd uit organisch materiaal of volledig prefab aangeleverd en binnen een dag gebruiksklaar, het kan allemaal. In dit artikel voorbeelden van zeecontainers, maar er zijn nog ontzettend veel andere mogelijkheden!

White Cube

Bent u sceptisch over LEVEN in je ach-

baarheid. Een zoektocht bracht me verder op container architectuur, shedworking en dergelijke. Toen begon mijn bloed te stromen: waarom bestaat dit niet in Nederland. Waarom leven wij nog steeds met lelijke houten bouwmarkt tuinhuisjes?’

tertuin? Bekijk dan eens op uw gemak de White Cube van Heel Design. Nog geen 7,5 m2 grondoppervlak nodig. Op z’n plaats hijsen en aansluiten. IJzersterk geconstrueerd op basis van een gebruikte zeecontainer. En smaakvol afgewerkt aan binnen- en buitenzijde. Een knap staaltje vakwerk. Erwin van Heel is in 2012 begonnen met het ontwikkelen en bouwen van mooie kleine ruimtes op basis van zeecontainers. ‘White Cube' is een kantoortje van 3 meter breed, 2,44 meter diep en 2,66 meter hoog. Dit kantoor is gebouwd op basis van een 10 voet (circa 3 meter) container. Hierdoor is de constructie oersterk en kan het geheel eenvoudig verplaatst worden. Het dak, de wanden en de vloer zijn goed geïsoleerd. De achterwand bevat opbergruimte, in de wand verborgen schappen

en een verborgen tafel die bij mooi weer buiten gebruikt kan worden.

Visie Erwin van Heel

Een interview met Erwin geeft ons een kijkje in de keuken. Waar komt je passie vandaan en wat is de toekomst voor de White Cube? ‘Ik kom zelf uit de Design wereld, namelijk 12,5 jaar Leolux, designmeubelen. Ik zag daar de trends in bladen. Eén van de trends was de verschuiving naar industriële interieurs. Lofts, wonen in fabrieken en ga zo maar door. Ook containers als kantoorunits in een fabriek bestaan al. Ik vroeg me alleen af waarom die altijd zo lelijk moeten zijn. Een container sprak me enorm aan als industriële vorm, alsmede zijn verplaats-

Welke functies (slapen, relaxen, kantoor, et cetera) kan White Cube allemaal vervullen? Kunnen functies gemakkelijk worden gewijzigd? Kan een klant zelf interieur en functies in overleg met jou wijzigen? De White Cube is een prototype. Laten we zeggen een eerste kennismaking met het bouwen van containers. Hier hebben we veel van geleerd. Ik ben daarbij in eerste instantie uitgegaan van mijn eigen wensen. Wat zou ik willen in een tuinkantoor? Werken, klanten ontvangen, van de tuin genieten, slapen. Het is volgens mij de truc om zoveel mogelijk functies te combineren op een aangename manier, waardoor het verblijven prettig wordt. In de basis bepaalt een klant natuurlijk wat hij of zij wil. Ik heb nu een klant die bijvoorbeeld een murphy bed, badkamer, open haard en een tafel voor twaalf personen wil.’ Kan de buitenafwerking worden aangepast aan de omgeving of duurzaamheidswensen,

SLIM RUIMTEGEBRUIK

zeecontainer beloopbaar te maken of kan worden gebruikt als groentetuin. Dit kan door de balkenconstructie die onderdeel uitmaakt van het dak. Bij een normaal containerdak is dit niet mogelijk. Ook zijn er al klanten geweest met de vraag voor een spits dak. Ook dat is in principe geen probleem.’ Welke voorzieningen zijn mogelijk: energie (licht en warmte/koeling), water, sanitair? ‘In feite zijn alle voorzieningen mogelijk

schuur waar ik een gastenverblijf heb met badkamer. Dit kleine apparaatje is goedkoop en werkt goed. Men hoeft geen aparte warmwatervoorziening te hebben. Koeling wordt vooral gerealiseerd door een goede isolatie plus ventilatie. Wanneer de container in de zon staat adviseren we vaak shades (soort lamellen die aan de buitenzijde voor het raam kunnen worden geschoven). Ook is het mogelijk om het dak te laten uitsteken om direct zonlicht in de container te voorkomen. Uiteindelijk is het natuurlijk ook mogelijk om een airco te plaatsen.’ ‘Voor de verwarming volstaat vaak een kleine elektrische kachel door de goede isolatie. Een groot voordeel hiervan is dat je deze met een klikaan/klikuit bediening vanuit huis kan bedienen. Maar indien

27 een klant zijn of haar CV wil doortrekken is ook dit geen probleem.’ Wat zijn de duurzaamheidskenmerken van White Cube? ‘Een container is op zichzelf al duurzaam. Ze worden gemaakt om lange tijd, wind, weer, gewicht en bewegingen te doorstaan. Door deze te hergebruiken proberen we een afgedankt product een tweede leven te geven. De flexibiliteit is door de modulaire opbouw natuurlijk spectaculair. Ze kunnen aan elkaar gekoppeld worden, op elkaar gestapeld worden. Er is heel veel mogelijk. De enige beperking zit in het volledig verwijderen van de zijwanden. Dit is niet altijd mogelijk. Daarom ben ik met enkele klanten ook aan het schuiven naar het ombouwen van kantoorunits (containers met een sterkere dakconstructie).’ Hoelang is globaal de bouwtijd? Hoe lang duurt bijvoorbeeld installatie op locatie? Welke werkzaamheden moeten op de locatie worden uitgevoerd? ‘De totale bouwtijd is afhankelijk van de grootte van een container en de gekozen opties en varieert van een week tot enkele weken. Op de locatie hoeven vaak alleen water en licht te worden aangesloten. Bij aanbouwen wordt extra aandacht besteed aan de afwatering, zoals de loodslab en dergelijke.’ Hoe zijn afwerking en isolatie aangebracht? Hoe is de dakopbouw? ‘De buitenbekleding en het dak zorgen voor een eerste luchtlaag, maar in principe wordt een container vanuit de binnenzijde geïsoleerd. De binnenwand staat dan ook los van de metalen wand van de container. Daardoor zijn er geen tot weinig koudebruggen. Op de containervloer wordt tevens isolatie aangebracht, waarop de uiteindelijke vloer komt te liggen. Hierdoor is kou vanuit de onderzijde miniem.’ ‘Het dak van de container wordt voorzien van houten balken die over de breedte van de container liggen (2,44 meter). Daarop worden houten platen bevestigd. Vervolgens wordt een opstaande rand gerealiseerd en wordt de EPDM dakfolie geplaatst.’ Welke vergunningen zijn nodig voor de White Cube? ‘In principe geen. Het gebouw is zo klein dat het meestal vergunningsvrij geplaatst kan worden. Daarbij is het geen vast bouwwerk.’

BouwTotaal en Slim Ruimtegebruik In januari 2013 is ir. Marcel E. van Mierlo gestart met kennisplatform LEVEN IN TUINEN, een podium voor uitwisseling van kennis over ‘innovatieve en duurzame gebouwtjes in de achtertuin’. Op www.facebook.com/levenintuinen kan iedereen nieuwe voorbeelden posten en vragen behandelen, die te maken hebben met het leven in de achtertuin. In een twee-wekelijkse interactieve blog op www.levenintuinen.nl behandelt Marcel een specifiek thema, bijvoorbeeld: de kleinst mogelijke footprint (vanaf 1 m2), het tweede leven van zeecontainers, leef je eigen sprookje in een hobbit house, mantelzorg in je achtertuin, biologische huisjes en Plug & Play. En natuurlijk thema’s op verzoek van de platformdeelnemers. In BouwTotaal zal Marcel van Mierlo in iedere uitgave een slimme oplossing van ruimtegebruik laten zien. De getoonde voorbeelden zijn namelijk niet gebonden aan de achtertuin, maar kunnen overal worden toegepast waar slim ruimtegebruik is gewenst.

bijvoorbeeld groene gevel en tuindak of volledig van ‘oud hout’? ‘Ja, de dakconstructie is zo sterk dat ook een sedumdak een optie is. Het dak is zelfs

die ook in een normale woning gebruikt worden. Dus ook een douche of toilet, keuken, et cetera. Vaak wordt voor badkamers een ‘doorloopverhitter’ van Clage geadviseerd. Deze gebruik ik al jaren in mijn

Bekijk BouwTotaal nu ook online! www.bouwtotaal-online.nl

LEZERS TESTEN

Praktijktest Accuslagschroevendraaier Ook dit jaar bieden BouwTotaal en Bosch de lezers van BouwTotaal weer de gelegenheid om professionele machines te testen. Uw hoofdredacteur mocht dit jaar de aftrap verrichten en ging aan de slag met een enorme krachtpatser onder de accuschroevendraaiers: de Accudraaislagmoeraanzetter GDX 18 V-LI Professional met de nieuwe 4,0 Ah-accu’s met CoolPack-techniek. De bijgeleverde persinformatie belooft veel. Zo moeten de nieuwe 4,0 Ah-accu’s met CoolPack-techniek een tot 50 procent langere looptijd hebben dan bestaande 3,0 Ah-accu’s. Bovendien gaan ze dubbel zo lang mee als accu’s zonder CoolPack-techniek. Zelfs bij temperaturen onder 2°C zijn de accu’s erg krachtig en tevens zijn ze volgens Bosch de lichtste accu’s op de markt en tegelijk heel robuust en compact. De CoolPack-accu’s beschikken over een speciale behuizingsgeometrie: de LithiumIon-cellen zijn precies in een rood koellichaam geperst en er thermisch mee verbonden. De accu’s bestaan uit HDPE, een polyethyleen met heel hoge dichtheid. Dit materiaal geleidt warmte erg goed, is hier-

ne heeft een nieuw ontwikkelde gereedschapsopname die 1/4" zeskant en 1/2" vierkant combineert, voor nog meer toepassingen. Verder is sprake van een hoog draaimoment en hoog toerental en een hele korte bouwvorm voor goede bediening, ook op enge plaatsen en bovenhands. De machine weegt 1,8 kg.

Aan de slag

Uw hoofdredacteur mag in zijn vrije tijd graag klussen, dus nam ik enthousiast de machine ter hand om hem twee dagen grondig te testen. Momenteel bevind ik mij in de afronding van een al zeven maanden durende ingrijpende verbouwing van mijn woning en kantoor. In die afrondend fase

zijn onderling verbonden met zelftappende schroeven. Ook zijn voor aanvullende werkzaamheden houten delen met schroeven verbonden. Om de CoolPack-accu’s goed te testen bij lage temperaturen zouden de accu’s in de koelkast gelegd kunnen worden. Maar op beide testdagen werd ik verrast door felle sneeuwbuien en temperaturen die pas rond 10:00 uur in de ochtend boven nul kwamen en dan langzaam stegen naar 3 tot 4 C. Uitstekende testomstandigheden dus.

Testresultaten

De machine is met 1,8 kg voor mijn gevoel niet echt een lichtgewicht, maar hij ligt heerlijk in de hand. En eigenlijk merk je het gewicht na enige tijd helemaal niet meer. Wat me direct ook opviel is de enorme kracht van de machine. Door het slagmechanisme wordt iedere schroef met enorme kracht ingedreven. Ook het verwijderen van oude schroeven verloopt hierdoor probleemloos. Het slagmechanisme wordt actief zodra de schroefverbinding vast komt te zitten en de motor daardoor wordt be-

Ook testen? Wilt u ook een Bosch machine testen? U mag de machine na de test behouden, mits wij uw ervaringen in BouwTotaal mogen publiceren. Mail naar Bosch.NL@grayling. com en geef u op om tester te worden van: • GAS 35 stofzuiger • GWS 12 Paddle (haakse slijper).

De GAS 35 is onderdeel van het ‘Click & Clean’-systeem waarmee Bosch een schone oplossing biedt voor stofarm werken. Schadelijke stoffen worden direct opgenomen zodat het werk meteen stuk gezonder wordt. Bovendien scoort het achterlaten van een schone werkplek altijd punten.

GWS 12 paddle: deze haakseslijper heeft een speciale beveiliging met een dodemansknop. Dus de slijper werkt alleen wanneer deze knop is ingedrukt, zodat je altijd veilig aan het werk bent.

Hoofdredacteur BouwTotaal Frank de Groot aan de slag met de Accudraaislagmoeraanzetter GDX 18 V-LI Professional.

bij elektrisch isolerend en verhoogt de veiligheid van de accu’s. De onderaan aangebrachte koelribben bieden een vergroot oppervlak voor de warmteuitwisseling en leiden warmte zoals bij een koelkast naar buiten af. En dan hebben we natuurlijk nog de GDX 18 V-Li Professional zelf. Deze machi-

moest ik eind maart een complete aluminium buitenvoliere verplaatsen. Deze heb ik geplaatst op oude grindtegels (40 x 60 cm), die op zijn kant in de grond zijn geplaatst als fundering. Daarbij zijn er schroefverbindingen gerealiseerd tussen de aluminium frames en de betonnen grindtegels, metselwerk en de frames onderling. De frames

last. Het slagmechanisme zet daarmee de kracht van de motor om in gelijkmatige draaislagen. Bij het losdraaien van bouten of moeren verloopt dit proces omgekeerd. Om inzetgereedschap te plaatsen moet de vergrendelingshuls naar voren worden geduwd en het inzetgereedschap tot aan de aanslag in de gereedschapopname worden geduwd. Nadat je vervolgens de vergrendelingshuls weer los laat is het inzetgereedschap vergrendeld. Dit systeem werkt alleen met bits met kogelsluiting, of een universeelbithouder met kogelsluiting. Het plaatsen verloopt probleemloos, maar mijn eigen universeelbithouder met kogelsluiting blijkt met enige handkracht weer uit de gereedschapopname te kunnen worden getrokken. Vervelend, want toen ik op het dak van de voliere lag om dakdelen te bevestigen verdween de universeelbithouder met bit ineens in een smalle ruimte tussen achterwand van de voliere en de schutting met de buren. Helaas, niet meer terug te krijgen…

Ook blijkt de kracht soms moeilijk te doseren, omdat het toerental alleen traploos is te regelen door de aan/uit-schakelaar minder of meer in te drukken. In mijn enthousiasme en als de vermoeidheid toeslaat aan het eind van de dag wordt de schakelaar wel eens gelijk ingedrukt en dendert de schroef vol geweld het aluminium frame in. De looptijd van de accu’s is indrukwekkend. Na twee dagen van 8:30 uur ’s ochtends tot 19:00 uur ’s avonds te hebben doorgeploeterd bij koud weer is er welgeteld één van de drie lampjes op de accu uitgegaan! ‘Krijg ik die accu ooit nog leeg?’, denk je dan. Al met al een geweldige machine, met de kanttekening dat blijkbaar niet alle universeelbithouder met kogelsluiting strak vergrendeld in de gereedschapopname blijven zitten.

ADVERTORIAL

Innovatieve aannemers verdienen aan zonne-energie Dat het niet goed gaat in de bouw horen we van alle kanten. Maar voor de innoverende ondernemer zijn er voldoende mogelijkheden. Ticco Maagdenberg van Energy-tic daagt ze uit: ‘Zonne-energie is een exponentieel groeiende markt. Wij leveren plug and play zonnepanelen waarmee de vakman zijn dienstenpakket eenvoudig kan uitbreiden.’ Ticco Maagdenberg levert al jaren gereedschap en machines aan bouwbedrijven. Voortbouwend op de expertise en de naam die gereedschappenleverancier Van der Spek sinds 1909 verwierf, heeft het bedrijf inmiddels een bijzondere catalogus aan producten voor de vakman in de bouw. ‘Ook wij zagen de laatste jaren omzet echter teruglopen. Waar vroeger werd gezegd doe er maar twee, kiezen aannemers er nu

bijvoorbeeld voor een product van een collega over te nemen voordat ze nieuw aanschaffen. Maar ik ben er de ondernemer niet naar om dat zomaar te laten gebeuren. Er is voor de innoverende ondernemer nog genoeg werk te halen uit de Nederlandse bouw. Ik richtte me op de zonne-energiemarkt en zie hier grote mogelijkheden en kansen voor aannemers.’

brengst van 25 jaar. Voldoende zekerheid voor een verantwoorde investering. De panelen zijn standaard voorzien van een omvormer. Ze kunnen direct in het stopcontact gestoken worden en leveren energie. Als die niet in de woning of het gebouw zelf wordt gebruikt draait de meter terug en levert het dus altijd een besparing op. De installateur hoeft er in de meeste gevallen niet bij te komen. Alles is IP

65 beveiligd wind en water dicht. Voor elke daksoort heeft Energytic een oplossing. Voor platte daken ondersteunende frames waarop ballast tegels gelegd kunnen wor-

de innoverende aannemer nu gemakkelijk bedienen. ‘En als ze willen uitbreiden kunnen de panelen eenvoudig geschakeld worden. Voor een energieoplossing voor een specifieke situatie wensen zorgt Energy tic, in combinatie met de bouwmarkt voor de

Plug and play

‘De vraag naar energiebesparende zonnepanelen is gigantisch. En het installeren van de panelen is typisch het werk voor een aannemer. Die is toch al bekend met de verbouwing aan een woning, met het repareren van het dak, met het plaatsen van een dakkapel. De installateur zou dit werk wel willen doen, maar weet eigenlijk niets over veiligheid op het dak, over de bouwtechnische aspecten. Het plaatsen van zonnepanelen is echt het speelveld van de aannemer.’ Met zijn kennis van producten voor de bouw besefte Maagdenberg ook dat de aannemer het liefst werkt met producten die eenvoudig zijn. ‘Om deze markt te bereiken wilde ik een product dat de aannemer gemakkelijk uit het schap kan halen, gemakkelijk kan plaatsen en installeren; Gewoon een stekker in het stopcontact en klaar.’ Die producten heeft Maagdenberg gevonden en vanaf de introductie loopt het als een trein. Onder de naam Energy-tic introduceerde het bedrijf de eerste complete set voor een zonnepaneel installatie op de Nederlandse markt. Met deze set kan een beetje handige zzp’er of aannemer zelf een volwaardige installatie plaatsten. De set is samengesteld uit kwaliteits-producten met minimaal 10 jaar garantie en een gegarandeerde op-

den, speciale haken voor het plaatsen op pannendaken en alles werkt met eenvoudige schroef- of klikverbindingen.

Groei

In een groeiend aantal bouwmarkten kun je inmiddels de plug and play oplossing van het bedrijf kopen. Particulieren of bedrijven die het eens willen proberen, kan

berekeningen, hulp bij het subsidietraject en alle bijkomende zaken, zodat het voor de aannemer alleen een kwestie van installeren blijft.’

‘De Nederlandse zonne-energiemarkt is gigantisch en staat nog in de kinderschoenen. Er is nog zoveel te installeren,’ zegt Maagdenberg enthousiast. Ticco Maagdenberg reist nu veel door het land om in bouwmarkten instructies te geven aan geïnteresseerde aannemers. ‘We hebben altijd volle zalen. De innoverende ondernemer in de bouw gaat niet zitten mokken. Die ziet dat kansen er voor het oprapen liggen.’

BOUWKOSTEN

BTW-regeling isoleren woningen

Sloopkosten Tekst: Ed de Rechteren van Hemert Multiconsultants Edrecht@multiconsultants.nl

Bij verbouwingen/aanpassingen van woningen of gebouwen zal men eerst een gedeelte moeten slopen, voordat aan de opbouw en afwerking van de gebouwen kan worden begonnen. Bij het slopen moeten tegenwoordig heel wat maatregelen worden genomen om aan de milieueisen te voldoen. Daar zullen we nu niet op ingaan, het gaat hier slechts om de directe kosten van het slopen. Buiten beschouwing zijn ook gebleven het afvoeren en de stortkosten, die per regio, zelfs per stad, verschillend kunnen zijn. Bij de genomen prijzen zijn we uitgegaan van gespecialiseerde bedrijven. Alle kosten, zoals arbeids-, materiaal-, en materieelkosten zijn opgenomen, exclusief staartkosten (Algemene kosten, Winst- en risico en de BTW). Deze gegevens zijn een greep uit het E -Book Gebouwelementen 2013 van het NBI (Nederland Bouwkosten instituut), www.bouwboeken.nl.

Sloopkosten

Gevels Spouwmuur slopen Steensmuur slopen 1/2 Steensmuur slopen Sparing maken in spouwmuur, baksteen Sparing maken in spouwmuur, betonsteen Sparing maken in steensmuur, baksteen Sparing maken in steensmuur, betonsteen Kozijn, hout, slopen uit bestaande wand Kozijn, kunststof, slopen uit bestaande wand Kozijn, aluminium slopen uit bestaande wand Kozijn, stalen, slopen uit bestaande wand Gevelbetimmering, platen slopen van gevel Gevelbetimmering, schroten, slopen van gevel

Eenheid

Midden

Noord

Oost

Zuid

West

m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 stuk stuk

29,84 24,22 16,71 26,37 29,23 23,88 25,56 17,46 15,93 16,11 16,87 14,42 17,09

29,52 23,95 16,53 26,08 28,92 23,62 25,28 17,27 15,75 15,93 16,69 14,27 16,90

28,55 23,16 15,98 25,22 27,96 22,84 24,45 16,70 15,23 15,41 16,13 13,80 16,34

29,20 23,69 16,35 25,79 28,60 23,36 25,00 17,08 15,58 15,76 16,50 14,11 16,72

32,44 26,32 18,16 28,66 31,78 25,95 27,78 18,97 17,31 17,51 18,34 15,68 18,57

Binnenwanden Kalkzandsteen Kalkzandsteenblokken Cellenbetonblokken Gipsblokken Houten wanden met beplating Houten wanden met schroten Tegelwerk van wand slopen Stucwerk van wand slopen

m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2

16,33 12,03 13,32 13,24 22,51 30,12 13,84 17,09

16,16 11,90 13,17 13,10 22,27 29,79 13,69 16,90

15,62 11,51 12,74 12,66 21,53 28,81 13,24 16,34

15,98 11,77 13,03 12,95 22,02 29,46 13,54 16,72

17,75 13,08 14,47 14,39 24,47 32,73 15,05 18,57

Vloeren Betonvloer slopen Houtenvloer met balklaag slopen Tegels van betonvloer slopen Natuursteen van betonvloer slopen Dekvloer 30 mm slopen van betonvloer Dekvloer 60 mm slopen van betonvloer

m2 m2 m2 m2 m2 m2

41,01 19,88 19,92 26,38 18,68 23,88

40,56 19,66 19,70 26,09 18,48 23,62

39,23 19,01 19,05 25,23 17,87 22,84

40,12 19,45 19,48 25,81 18,27 23,36

44,58 21,61 21,65 28,68 20,30 25,95

Plafonds Gipsplaten plafond slopen Schroten plafond slopen Rieten plafond slopen Steengaas plafond slopen Stucanet plafond slopen Stucwerk van betonvloer slopen Systeemplafond slopen

m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2

10,00 12,26 14,07 12,06 11,07 13,99 9,32

9,89 12,13 13,92 11,92 10,95 13,83 9,22

9,56 11,73 13,46 11,53 10,59 13,38 8,91

9,78 11,99 13,76 11,79 10,83 13,68 9,11

10,87 13,33 15,29 13,10 12,04 15,20 10,13

Daken Dakpannen slopen Dakbeschot met panlatten slopen Gordingen slopen Houten dakgoot slopen Windveren slopen Dakoverstek slopen Dakbedekking, losliggend, slopen Dakbedekking, gekleefd, slopen Dakplaten slopen Balklaag slopen Mastiekschroot slopen

m2 m2 m1 m1 m1 m1 m2 m2 m2 m1 m1

4,79 7,28 2,75 9,32 3,13 10,24 10,55 14,85 4,80 4,68 1,47

4,74 7,20 2,72 9,22 3,10 10,13 10,43 14,69 4,75 4,63 1,46

4,58 6,96 2,63 8,91 2,99 9,80 10,09 14,20 4,59 4,48 1,41

4,69 7,12 2,69 9,11 3,06 10,02 10,32 14,52 4,69 4,58 1,44

5,21 7,91 2,99 10,13 3,40 11,14 11,46 16,14 5,22 5,09 1,60

31 Ed weet raad

In BouwTotaal nummer 3 stond de 6%-regeling centraal; die was net heet uit de oven gekomen. Natuurlijk zijn er meer regelingen om de bouwcrisis te lijf te gaan. In deze uitgave van Bouwtotaal leggen we de 6%-regeling voor het isoleren van woningen uit. Maar er zijn ook lokale regelingen of subsidiemogelijkheden. Deze kunt u opvragen bij uw gemeente of provincie. Het is vaak zoeken, maar ze zijn er wel. Tekst: Ed de Rechteren van Hemert NBI (Nederlands Bouwkosten Instituut. edrecht@NBI-online.nl

Naast de tijdelijke 6%-regeling op arbeidskosten, bestaat er ook een regeling â&#x20AC;&#x2DC;Isoleren van woningenâ&#x20AC;&#x2122;. De arbeidskosten bij het energiebesparend isoleren van vloeren, muren en daken bij woningen ouder dan twee jaar, vallen onder het 6%-tarief. Isolatiemateriaal is bijvoorbeeld glaswol, steenwol en piepschuim. Het gaat hier dus niet om ramen, deuren, kozijnen en beglazing. Ook riet geldt niet als isolatiemateriaal. De voorwaarde is dat de Rc-waarde (de warmteweerstand) van de scheidingsconstructie minimaal voldoet aan de eisen van het geldende Bouwbesluit.

Let wel goed op!

Ed de Rechteren van Hemert

Het Bouwbesluit is per 1 april 2012 aangepast. Hierdoor kan onduidelijkheid ontstaan wanneer het 6%-tarief mag worden toegepast. U mag het 6%-tarief toepassen als wordt voldaan aan de warmteweerstand die geldt voor bestaande woningen (Rc-waarde 1,3 m2K/W). Dit geldt voor alle isolatievormen (vloeren, muren en daken).

Geen isolatiewerkzaamheden

Wanneer kan men deze regeling toepassen voor de klant?

Het blijft puzzelen. Twijfelt u, doe dan altijd navraag bij de Belastingdienst. Het kan een hoop narigheid besparen bij controle.

Is de waarde van de gebruikte materialen 50% of minder van de totale isolatiewerkzaamheden? Dan vallen de gebruikte materialen ook onder het 6%-tarief! Is deze waarde meer dan 50%? Dan vallen de gebruikte materialen onder het 21%-tarief.

Foto: Saint-Gobain Isover.

Werkzaamheden buiten de isolatie om, zoals sloopwerk voorafgaand aan de isolatie, de installatie van zonwering of een dakkapel vallen onder het 21%-tarief. Gaat u de woning zowel verbouwen als isoleren? Dan splitst u het werk in een deel verbouwing (21%) en een deel isolatie (6%).

Voor de juiste verhouding arbeid en materiaal wordt gebruik gemaakt van het EBook Kleine Werken van het NBI: www. bouwboeken.nl.

BOUWKOSTEN

Kosten na-isoleren binnenzijde Men kan op zeer uiteenlopende manieren een bestaande gevel aan de binnenzijde na isoleren. In dit artikel gaan we wat dieper in op de kosten van het plaatsen van een voorzetwand met Kingspan Kooltherm isolatieplaten en het aanbrengen van Ytong Multipor minerale isolatieplaten. Tekst: www.casadata.nl.

Bij het na-isoleren van de binnenzijde van de gevel met een metalstud voorzetwand kan men diverse soorten isolatiematerialen toepassen en deze isolatieplaten afwerken met gipskartonplaten. De Kingspan Kooltherm K12 Frameplaat is een universele isolatieplaat die door de hoge isolatiewaarde zeer geschikt is voor het na-isoleren van de binnenzijde van binnenmuren met minimaal ruimteverlies. De kern bestaat uit resol hardschuim en de plaat is aan beide zijden gecacheerd met micro-geperforeerd aluminiumfolie. Bij een steens muur met mogelijke vochtdoorslag is het raadzaam om een luchtspouw van minimaal 20 mm te creë-

ren tussen de Kooltherm K12 en de steens muur. Door houten regels te plaatsen, maakt men een spouw die zo breed is als de dikte van het houten regelwerk. Voor de afwatering boort men ter hoogte van de vloer gaten door de steens muur, zodat men hiermee plasvorming voorkomt. Het regelwerk kan bestaan uit geïmpregneerde latten. Men kan ook latten aanbrengen op een strook PE–folie om het regelwerk te beschermen tegen eventuele vochtdoorslag. Op het regelwerk kan men eventueel een stijl aanbrengen van dezelfde dikte als de Kooltherm K12. Bij een spouwmuur, die waterdicht is, kan men de luchtspouw achterwege laten en kan men de isolatie direct tegen het metselwerk plaatsen. Het ontbre-

Na-isoleren met Kingspan Kooltherm K12 Frameplaat.

Na-isoleren met Ytong Multipor minerale isolatieplaten.

ken van een luchtspouw heeft invloed op de Rc-waarde. Men moet de Kooltherm isolatieplaten zo strak mogelijk op de regels bevestigen en daarbij zoveel mogelijk de naden tussen de platen en tussen plaat en stijl voorkomen. Eventuele naden door het verzagen van de K12 Frameplaat moet men zorgvuldig afwerken met flexibele isolatieschuim. Voor eventueel te plaatsen elektra in de wand, moet men voor het leidingwerk voldoende ruimte maken door bijvoorbeeld regelwerk met voldoende dikte toe te passen, waardoor men het leidingwerk in de luchtspouw kan aanbrengen. Voordat men de isolatieplaten afwerkt met bijvoorbeeld gipsplaten, moet men aan de stijlen of het regelwerk een dampremmende laag bevestigen van minimaal 0,2 mm PE–folie. Vervolgens overlappen aanhouden van minimaal 100 mm en deze afplakken met tape. Eventuele schroeven afwerken.

Voorzetwand Ytong Multipor

Men kan ook rechtstreeks op de binnen-

zijde van de buitengevel een voorzetwand van Ytong Multipor minerale isolatieplaten lijmen. De Ytong Multipor minerale isolatieplaten bestaan uitsluitend uit de natuurlijke grondstoffen kalk, cement, zand en water. Het is een massief, steenachtig isolatiemateriaal, dat voor een groot deel uit cellen met opgesloten lucht bestaat. Daardoor zijn de platen minder zwaar. De Multipor minerale isolatieplaat lijkt op cellenbeton, maar bevat nog meer cellen met opgesloten stilstaande lucht. De minerale isolatieplaten bevatten slechts vijf procent vaste stof en zijn dampopen, waardoor de vochthuishouding op een natuurlijke manier wordt gereguleerd. Het materiaal is ook brandveilig, brandklasse A1 (onbrandbaar). Omdat het een dampopen constructie is, zijn er geen aanvullende dampremmende voorzieningen nodig, zoals een dampremmende folie aan de binnenzijde. Men kan de isolatieplaat rechtstreeks tegen de bestaande binnengevel lijmen en afwerken. Alleen waar de isolatieplaten extra worden

Kostenspecificatie voorzetwand met Multipor isolatieplaten voor wand met tegelwerk (met plug), dik 200 mm, oppervlakte ca. 140 m2, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Multipor blokken lijmen Multipor mortelweefsellaag aanbrengen Multipor weefsel aanbrengen Pluggen aanbrengen Multipor eindpleisterlaag aanbrengen Kantelaafstuk aanbrengen Subtotaal loonkosten

140 140 140 50 140 100

m2 m2 m2 stk m2 m

0,40 0,20 0,05 0,02 0,20 0,20

56,00 28,00 7,00 1,00 28,00 20,00 139,00

37,80 37,80 37,80 37,80 37,80 37,80

2.116,80 1.058,40 264,60 37,80 1.058,40 756,00 5.254,20

Materiaalkosten

Isolatieplaat, Multipor 600 x 390 x 200 mm Multipor lijmmortel Multipor mortelweefsellaag Multipor weefsel Multipor plug Multipor lijmmortel als pleisterlaag Kantelaafstuk Uniprime Okoumé Subtotaal materiaalkosten

147 420 420 3 50 420 100

m2 kg kg rol stk kg m

56,05 1,30 1,90 71,70 1,05 1,30 11,40

8.239,35 546,00 798,00 215,10 52,50 546,00 1.140,00 11.536,95

Directe kosten

Eindtotaal directe kosten totaal Eindtotaal directe kosten per m2

16.791,15 119,94

Kostenspecificatie voorzetwand met Multipor isolatieplaten met kalkfijnpleisterlaag, dik 200 mm, oppervlakte ca. 140 m2, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Multipor blokken lijmen Multipor mortelweefsellaag aanbrengen Multipor weefsel aanbrengen Multipor eindpleisterlaag aanbrengen Kantelaafstuk aanbrengen Subtotaal loonkosten

140 140 140 140 100

m2 m2 m2 m3 m

0,40 0,20 0,05 0,20 0,20

56,00 28,00 7,00 28,00 20,00 139,00

37,80 37,80 37,80 37,80 37,80

2.116,80 1.058,40 264,60 1.058,40 756,00 5.254,20

Materiaalkosten

Isolatieplaat, Multipor 600 x 390 x 200 mm Multipor lijmmortel Multipor lijmmortel voor mortelweefsellaag Multipor weefsel Multipor kalkfijnpleister Kantelaafstuk Uniprime Okoumé Subtotaal materiaalkosten

147 420 420 3 420 100

m2 kg kg rol kg m

56,05 1,30 1,30 71,70 1,30 11,40

8.239,35 546,00 546,00 215,10 546,00 1.140,00 11.232,45

Directe kosten

Eindtotaal directe kosten totaal Eindtotaal directe kosten per m2

16.486,65 117,84

BOUWKOSTEN

bestaande gevel

Simpel werken met de 19.500 calculaties van www.casadata.nl thetisch verfraaien door met een spons of met een kwast een patroon in de pleisterlaag aan te brengen. Bij een gladde afwerking kan men de Multipor kalkfijnpleister toepassen en deze pleisterlaag daarna afwerken met behang of sauswerk.

Voor betrouwbare richtprijzen van de bouwen onderhoudskosten ga je naar www.casadata.nl. Daar vind je ruim 19.500 richtprijzen op basis van complete calculaties. Elke calculatie kun je na het inloggen direct bekijken, downloaden, aanpassen of er een eigen begroting of offerte mee maken.

Bouwkosten

belast door bijvoorbeeld tegelwerk, moet men extra gevelisolatie pluggen toepassen. Voordat men de isolatieplaten aanbrengt, moet men de ondergrond op hechting controleren en zo nodig verbeteren. Eventuele beschadigingen en openingen vullen en uitvlakken met een kalkcement pleisterlaag (restauratiepleister). Buizen en leidingen onder deze pleisterlaag laten liggen. Men brengt de lijmmortel met een getande kam van 10 tot 12 aan op de Multipor platen en strijkt deze met een tandspaan gelijkmatig over het gehele oppervlak uit. Vervolgens drukt men de Multipor platen tegen de wand op een afstand van circa 30 mm van de vorige plaat en maakt men een schuivende beweging, zodat deze plaat strak tegen de vorige plaat aansluit. Monteer in plaatverband met verspringende voegen. De lint- en stootvoegen verlijmt men dus niet. Verwijder de uitpuilende mortel. Men kan passtukken zagen met een gewone handzaag. De goede dikte van de laag lijmmortel is ongeveer 8 millimeter. Oneffenheden tot 3 millimeter kan men zo meteen egaliseren.

De lijmmortel heeft een verwerkingstijd van ongeveer 1,5 uur en het verbruik is ongeveer 3 kg per vierkante meter. Na het lijmen van de platen is het raadzaam om een dag te wachten, voordat men met het afwerken van de geïsoleerde wand begint. Zo krijgt de lijmmortel voldoende tijd om uit te harden. Dankzij de diffusie openheid van de isolatieplaten gaat dat snel. Na het uitharden van de lijm schuurt men de uitstekende delen op het isolatieoppervlak glad en kan men de Multipor lijmmortel als pleisterlaag op de wand aanbrengen. Hiervoor brengt men de Multipor lijmmortel met getande kam op het oppervlak aan en drukt men het weefselgaas in deze pleisterlaag en strijkt men deze glad, zodat het gaas aan het oppervlak ligt. Hierna is het raadzaam om één tot twee dagen te wachten met het aanbrengen van de eindafwerking. Zo krijgt de pleisterlaag van de Multipor lijmmortel voldoende tijd om uit te harden. Tenslotte kan men dezelfde Multipor lijmmortel als eindpleisterlaag aanbrengen. Deze pleisterlaag kan men desgewenst es-

In de kostenberekeningen is uitgegaan van de uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en van de bruto prijzen voor de materialen en producten zonder inkoopkortingen bij een wandoppervlakte van 140 vierkante meter van een vrijstaande woning. Bij andere oppervlakten kunnen de uitkomsten anders zijn. Bij de metalstud wand met Kingspan Kooltherm K12 isolatieplaten in de frames is de wand eenzijdig met gipsplaten afgewerkt. De kosten zijn inclusief het voegwerk van de naden tussen de gipskarton platen. Bij de voorzetwand met de Ytong Multipor minerale isolatieplaten zijn de kosten inclusief de kantelaafstukken. We geven twee verschillende kostenspecificaties, namelijk voor een Multipor voorzetwand afgewerkt met een kalkfijnpleister en een voorzetwand met pluggen bestemd voor tegelwerk. De kosten zijn exclusief het ontruimen van de ruimte, bouwplaatsvoorzieningen, het afvoeren van de afkomende materialen en stortkosten. De kosten zijn steeds uitgedrukt per vierkante meter wandoppervlakte. Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uit-

voeringskosten van arbeid en materiaal. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Meer richtprijzen van andere isolatiedikten en alle complete calculaties daarvan kunt u na het inloggen op www.casadata.nl zien. Deze calculaties kunt u dan ook meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www. casadata.nl ziet u het kostenniveau van uw eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8% voor algemene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.

Kijk op www.casadata.nl voor de prijzen uit uw regio (Bron tabel 37.42.024 en tabel 37.42.023) (Bij vrijstaande woning, 140 m2 oppervlakte) Kostentabel binnenzijde gevelmuur na-isoleren met Kooltherm of Multipor, 140 m2 oppervlakte, kosten per m2 excl. btw, bron casadata.nl Activiteit Buitengevel na-isoleren aan binnenzijde

Omschrijving Met een metalstud voorzetwand met Kiingspan Kooltherm K12 isolatieplaten, éénzijdig met gipsplaat afgewerkt

Met een voorzetwand van Ytong Multipor isolatieplaten met Multipor afwerklaag

Isolatieplaat 40 mm dik isolatieplaat

Isolatiewaarde Rc = 1.80 m2.K/W

Directe kosten 46,46

Indirecte kosten 7,90

Totaal 54,36

60 mm dik isolatieplaat 80 mm dik isolatieplaat 100 mm dik isolatieplaat

Rc = 2.85 m2.K/W Rc = 3.80 m2.K/W Rc = 4.75 m2.K/W

51,10 53,83 56,65

8,69 9,15 9,63

59,79 62,98 66,28

80 mm dik isolatieplaat 120 mm dik isolatieplaat 160 mm dik isolatieplaat 200 mm dik isolatieplaat

Rm = 1,78 m2.K/W Rm = 2,67 m2.K/W Rm = 3,56 m2.K/W Rm = 4,44 m2.K/W

66,39 81,78 97,77 119,94

11,29 13,90 16,62 20,39

77,68 95,68 114,39 140,33

Kostenspecificatie metalstud voorzetwand tegen binnenzijde buitenwand, profielen éénzijdig beplaat met gipsplaat, isolatie Kooltherm K12 dik 100 mm, oppervlakte ca. 140 m2, excl. btw, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Hoeveelheid

Eenheid

Norm per eenheid

Totaal uren

Kosten per uur / eenheid

Totaal Kosten

Loonkosten

Transport materialen Maatvoering voorzetwand Waterwerende en dampdoorlatende laag aanbrengen

140 76 140

m2 m m2

0,06 0,05 0,04

8,40 3,80 5,60

38,34 34,56 38,34

322,06 131,33 214,70

Profielen skelet aanbrengen Isolatie aanbrengen Dampremmende laag aanbrengen Gipsplaten aanbrengen d.m.v. schroeven Voegwerk naden aanbrengen Subtotaal loonkosten

140 140 140 140 140

m2 m2 m2 m2 m2

0,15 0,06 0,04 0,20 0,10

21,00 8,40 5,60 28,00 14,00 94,80

34,56 34,56 38,34 34,56 34,56

725,76 290,30 214,70 967,68 483,84 3.350,38

Materiaalkosten

Dampdoorlatende, waterkerende folie, Miofol 125 G U-profielen, 100 mm, dik 0,6 mm C-profielen, 100 mm, dik 0,6 mm Kingspan Kooltherm plaat K12, dik 100 mm Dampdichte folie, Miofol 125 AV Gipskartonplaat, dik 12,5 mm, standaardplaat Voegmateriaal t.b.v. naden gipskartonplaten Bevestigingsmiddelen Subtotaal materiaalkosten

145,5 112 245 140 145,5 145,5 140 140

m2 m m m2 m2 m2 m2 m2

1,54 1,21 1,40 21,02 1,74 3,97 0,28 0,47

224,07 135,52 343,00 2.942,80 253,17 577,64 39,20 65,80 4.581,20

Directe kosten

Eindtotaal directe kosten totaal Eindtotaal directe kosten per m2

7.931,57 56,65

SERVICE all-inclusive Veilig investeren. Eenvoudig meer voordeel.

„Ik kies voor zekerheid, ik kies voor Festool“ Duncan Abrahams Standbouw & Timmerwerken, Bekend van TV-programma ‘s ‘Uitstel van Executie’, ‘In Holland staat een huis’ en het nieuwe TV-programma ‘Kijk op wonen’

36 maanden geen reparatiekosten**. 36 maanden verzekerd tegen diefstal. Test zelf de machine met de tevredenheidsgarantie, kopen zonder risico. Kortom: SERVICE all - inclusive. Een unieke SERVICE die u en uw machines 36 maanden zekerheid biedt. Festool heeft meer dan 85 jaar ervaring in het maken van machines van de beste kwaliteit. En deze worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met onze klanten. Made in Germany. Meer informatie vindt u bij uw dealer of op www.festool.nl/service

Geldig voor alle Festool machines die sinds 2.4.2013 zijn gekocht en binnen 30 dagen na aankoop zijn geregistreerd voor de SERVICE all-inclusive. **Wilt u meer weten over de servicevoorwaarden van Festool? Ga naar www. festool.nl/service

Gereedschap voor het beste resultaat

www.festool.nl

BOUWGEBREKEN

Energiebesparing door betere inregeling Een alleenstaande man is drie jaar geleden verhuisd van een vrijstaande jaren ’60 woning naar een appartement in een groot nieuwbouwcomplex. Na drie jaar komt hij tot de conclusie dat hij per jaar nog steeds meer energie verbruikt dan hij ooit per jaar in zijn vrijstaande woning heeft verbruikt. De klacht hierbij is dat de slaapkamers van de woning niet op temperatuur te krijgen zijn. Na uitgebreid onderzoek blijkt de installatie niet juist te zijn ingeregeld en is het ontwerp van de installatie niet optimaal. Tekst: Ing. S. den Ouden Bureau voor Bouwpathologie BB

Het appartement is optimaal geïsoleerd; zowel de dichte uitwendige scheidingsconstructies als de constructies met doorzicht, de puien. Verder is er sprake van goed isolerende beglazing met kwaliteit HR++, thermisch onderbroken kozijnen en een warmteweerstand (R) van 3,5 m2K/W aan isolatie. De woning is langs de gevels, voor de puien langs, voorzien van convectoren als verwarmingselementen. In de badkamer is een designradiator geplaatst en midden in de woonkamer, vanwege de grote diepte van

de woonkamer, is een extra radiator geplaatst. De eerste winter ontstaat de klacht dat de slaapkamers bij vorst niet warmer dan 14 graden te krijgen zijn. De convectoren in de hele woning blijken nauwelijks warm te worden. De radiator in de woonkamer en de radiator in de badkamer zijn wel gloeiend heet. De kamerthermostaat wordt hoger gezet dan de gewenste temperatuur om de verwarmingselementen zo warm mogelijk te krijgen. Het heeft echter ook de tweede winter onvoldoende effect. Wel blijkt de energierekening zeer hoog te zijn. Dit wordt door

de aannemer de eerste en tweede winter verklaart door het ‘droogstoken’ van de woning. Het houdt echter aan en de klachten blijven. Na meerdere malen de installateur er bij te hebben gehaald die ketelinstellingen heeft aangepast, doorstromingstesten heeft gedaan en extra naregeling op de convectoren in de slaapkamer heeft geplaatst, is er geen verbetering opgestreden en blijft het verbruik hoog en de temperaturen te laag. Hierop is de bouwpatholoog ingeschakeld voor onderzoek.

verst van de verdeler af zijn gelegen. De woonkamer, hal en badkamer liggen het dichtst bij de verdeler. Het geheel wordt aangestuurd met een kamerthermostaat die is geplaatst tegen de muur tegenover de radiator in de woonkamer. Bij inschakelen van de woonkamerthermostaat blijken de radiator in de woonkamer, badkamer en hal zeer snel op te warmen. Ter plaatse van de kamerthermostaat loopt de temperatuur snel op en wordt de ketel weer uitgeschakeld. De convectoren langs de gevel van de woning zijn echter nog in het ge-

Onderzoek

In de woning bestaat de installatie uit

een moderne HR-combiketel aangesloten op een verdeler. Vanaf deze verdeler lopen aanvoer- en retourleiding per radiator en convector naar de betreffende opstelplaats. Het leidingwerk ligt in de afwerkvloer. Langs de gevels zijn convectoren als verwarmingselementen geplaatst en in de ruimten die niet aan de gevel zijn gelegen zijn radiatoren als verwarmingselementen toegepast. Het appartement is gelegen boven een parkeergarage en de vloer van het appartement is aan de onderzijde voorzien van isolatie met een R van 2,5 m2K/W; lager dan de gevels. De slaapkamers zijn de ruimten die het

heel niet warm en blijven steken op een temperatuur van circa 30 graden. Hierop zijn verschillende testen gedaan. Als eerste is gestart om de doorstroming en opwarming per convector te testen door alle convectoren en radiatoren dicht te zetten en per keer slechts één te openen. Hierbij blijkt de temperatuur wel hoger te worden maar blijft per convector steken op circa 50 graden bij een aanvoertemperatuur op de verdeler van gemiddeld 65 graden. Uit deze test bij de radiatoren blijken deze in zeer korte tijd naar de aanvoertemperatuur te gaan: heet. Zodra in het geval van testen van de convectoren één radiator wordt opengedraaid, zakt de temperatuur van de convector meteen weer naar hooguit 30 tot 35 graden. Voornoemde testen zijn herhaald voor de verschillend pompstanden van de CV-ketel. Hierbij blijkt dat de convectoren in zeer korte tijd wel heet worden wanneer de pomp van de ketel in de hoogste stand wordt gezet. Ook de radiatoren blijven dan heet. De convectoren bereiken in korte tijd hoge temperaturen tot ruim 60 graden. De beide slaapkamers warmen snel op, terwijl de kamerthermostaat staat ingesteld op de gewenste temperatuur van 20 graden. Tijdens deze opwarming zijn de radiatoren enigszins dichtgedraaid om de doorstroming hierover te verminderen. In het mid-

35 den van de woonkamer bleek het namelijk snel te warm te worden en in de badkamer en hal eveneens. Uit het gehouden vraaggesprek is eveneens gebleken dat de bewoner met de verhuizing ook minder is gaan werken en vaker thuis werkt en dus de verwarming vaker en veel langer ingeschakeld heeft. Daarnaast is gebleken dat in de vorige woning alleen radiatoren waren gemonteerd en voornamelijk de woonkamer uit een kleinere ruimte bestond.

Analyse en conclusie

Het energieverbruik van het appartement is vergeleken met de overige appartementen in het complex. Hieruit blijkt dat het energieverbruik niet heel veel hoger ligt dan het gemiddelde energieverbruik. Doordat de bewoner meer thuis is, is de warmtevraag groter geworden ten opzichte van de situatie in de vorige woning. De hogere isolatie van de woning zou dit echter moeten kunnen compenseren. De installatie van het appartement is echter niet optimaal samengesteld. De verwarmingselementen zijn een combinatie van convectoren en radiatoren. Deze beide elementen hebben een verschillende opwarming en warmteafgifte. Dit is mede het gevolg van de verschillen in doorstroming en de weerstand hiertegen om tot verwarming te komen. Daarnaast stond de pomp van de CV-ketel op een te laag toerental waardoor de warmte niet juist over de installatie werd verdeeld. De doorstroming over de convectoren was te laag om voldoende warmtewisseling te genereren. Daardoor bleven de temperaturen te laag in de slaapkamers die alleen met convectoren werden verwarmd. Doordat de doorstroming over de radiatoren veel meer was dan over de convectoren, werden deze veel eerder warm en ook veel warmer. Door de plaatsing van een radiator recht tegenover de kamerthermostaat werd de ketel sneller uitgeschakeld. Inschakelen gebeurde echter ook weer snel, doordat de warmte snel werd verdeeld over de gehele ruimte. Hierdoor zakte de temperatuur ter plaatse van de thermostaat weer snel en werd de ketel weer vrij snel op hoog vermogen ingeschakeld. Uit het onderzoek is naar voren gekomen dat het mogelijk is het appartement op juiste temperatuur te krijgen met een aantal wijzigingen aan de zo geheten waterzijdige inregeling van de installatie. Het verminderen van de doorstroom over de radiatoren en het verhogen van het toerental van de pomp van de ketel zorgt voor een betere doorstroming over de convectoren. Hierdoor zal de ketel ook gelijkmatiger stoken op basis van de retourtemperatuur van het verwarmingswater en op basis van de instelling van de woonkamerthermostaat.

Herstel

Herstel heeft in dit geval bestaan uit het iets dichter draaien van de voetventielen van de radiatoren en het verhogen van het toerental van de pomp van de CV-ketel. Daarnaast is verzocht de ketel door een expert opnieuw te laten inregelen. Daarnaast is aan de bewoners een instructie gegeven hoe de installatie optimaal is te gebruiken. Door de combinatie van radiatoren en convectoren vraagt dit meer aandacht dan bij een installatie met louter convectoren of radiatoren als verwarmingselementen. Het maandverbruik over de laatste winterperiode is veel lager geworden en de ruimten blijken de gehele winter op temperatuur te zijn gebleven.

BOUW COMPLEET 2013 Met deze drie unieke regionale vakbeurzen creëren wij een landelijke dekking voor de complete bouwbranche.

Schrijf je nu in voor het uitgebreide kennisprogramma. Thema’s die aan bod komen: - Werken met BIM - Efficiënter werken voor u als ZZP`er

Gorinchem

10, 11 en 12 september

Kijk voor meer informatie op de website van Bouw Compleet.

Hardenberg

8, 9 en 10 oktober

Venray

5, 6 en 7 november

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Hardenberg Energieweg 2 7772 TV Hardenberg T 0523 - 28 98 98 F 0523 - 28 98 00 E hardenberg@evenementenhal.nl

Evenementenhal Gorinchem Franklinweg 2 4207 HZ Gorinchem T 0183 - 68 06 80 F 0183 - 68 06 00 E gorinchem@evenementenhal.nl

www.evenementenhal.nl

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 E venray@evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.

FISCAAL & PERSONEEL

Verbouwen tijdelijk leuker Met de vastzittende woningmarkt is verbouwen een mooi alternatief voor verhuizen. Dit geldt nog sterker door een recente verlaging van het tarief voor de omzetbelasting. Vanaf 1 maart 2013 is het tarief op de arbeidskosten bij een verbouwing van een ‘oudere’ woning verlaagd van 21 procent naar 6 procent. Een voordeel van maar liefst 15 procent! Helaas geldt deze verlaging maar één jaar. Tekst: Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs FKerkhof@alfa.nl

Voor wie?

Iedere aannemer die (onderdelen van) de verbouwing uitvoert mag van 1 maart 2013 tot 1 maart 2014 het verlaagde tarief hanteren. Hierbij is het niet noodzakelijk dat de opdrachtgever een particulier is. Ook als bijvoorbeeld een woningbouwcorporatie opdracht heeft gegeven tot het verrichten van de verbouwing van woningen geldt het verlaagde tarief. Evenzo is het verlaagde tarief van toepassing als de verbouwing in onderaanneming wordt verricht. Het

verlaagde tarief kan overigens ook worden toegepast door architecten op het maken van bouwtekeningen, mits zij ook de verbouwing van de woning begeleiden.

Waarop van toepassing?

Het verlaagde tarief is van toepassing op alle arbeidskosten van de verbouwing van een woning die ouder is dan twee jaar. Nieuwbouwwoningen vallen dus buiten deze regeling. Een woonboot wordt voor de toepassing van het verlaagde tarief (meestal) als woning gezien. Een woon/winkelpand mag volledig als woning worden aan-

gemerkt als die voor meer dan de helft als woning wordt gebruikt. Als het woon/winkel-pand voor de helft of minder als woning wordt gebruikt, is het verlaagde tarief slechts in zoverre van toepassing. Als een woning tijdelijk leegstaat blijft het een woning. Ook maakt het niet uit of de woning eigendom is van de bewoner of dat hij deze huurt. De woonruimte in een bejaardencomplex of een verpleeginstelling wordt voor het verlaagde tarief ook aangemerkt als woning. De gemeenschappelijke ruimte in deze panden (bijvoorbeeld de hal, het trappenhuis, de eetzaal en de recreatieruimte) vallen dan ook onder het lage tarief. Hetzelfde geldt voor de aanleunwoning en de studentenflat.

Garages, schuren en serres vallen onder het begrip woning als zij zich bevinden op hetzelfde perceel als de woning. Garages die tot hetzelfde gebouwencomplex behoren als woningen (denk aan parkeergarages onder door particulieren bewoonde flats in een flatgebouw) worden ook tot de woning gerekend.

Waarop niet?

Het verlaagde tarief is (bijvoorbeeld) niet van toepassing op bedrijfsgebouwen, af-

zonderlijke garageboxen, vakantiewoningen waarvan permanente bewoning niet is toegestaan, hotels, pensions, asielzoekerscentra, ziekenhuizen en internaten.

Wanneer wel en wanneer niet meer?

Het moment waarop de dienst is afgerond, is bepalend voor het tarief. Het verlaagde tarief is alleen van toepassing als de dienst is afgerond op of na 1 maart 2013 en vóór 1 maart 2014. Als er deelfacturen worden uitgereikt in de periode van 1 maart 2013 tot en met 28 februari 2014, terwijl de dienst wordt afgerond in maart 2014 is toch het hoge tarief van toepassing. Indien vóór 1 maart 2013 deelfacturen zijn uitgereikt terwijl de dienst wordt afgerond in de periode ná 28 februari 2013 tot 1 maart 2014, dient op de definitieve factuur het verlaagde tarief te worden toegepast.

Tenslotte

De bouwsector zit zo vast als een huis. Misschien kan deze gunstige maatregel, ondanks het tijdelijke karakter ervan, enige beweging tot stand brengen. Vooral over de vraag of een (onderdeel van de) verbouwing voor 1 maart 2014 is afgerond, zie ik nog wel enige praktische problemen en/of discussie met de belastingdienst ontstaan. Maar dat zien we dan wel weer.

Bankrunnen Er schijnt in Zuid-Europa een nieuwe sport op te komen: bankrunnen. Op Cyprus is het zelfs al de meest beoefende sport. Opvallend is daar vooral het grote aantal buitengewoon rijke Russische deelnemers. Voor dag en dauw runt de Cyprioot of Rus naar de dichtstbijzijnde pinautomaat om daar te moeten vaststellen dat andere bankrunners nog eerder zijn vertrokken. Dan blijkt die pinautomaat ‘toevallig’ buiten werking. Vervolgens runnen zij naar de bank in het nabijgelegen dorp. Eveneens tevergeefs natuurlijk, want ook buiten gebruik. Gezien de grootte van de landen wacht de bankrunners in Spanje en Italië een nog grotere uitdaging. Misschien kunnen bankrunners (internationale) professionele teams vormen, gesponsord door bijvoorbeeld een bank. Ondertussen klimt Nederland langzaam, héél langzaam, maar wel zeker uit het diepe dal van de crisis. Kijk bijvoorbeeld naar de retailbranche. Daar zie ik innovatieve en veelbelovende ideeën. Zo worden winkels veel interactiever. Kopen gaat via een internetscherm in (!) de winkel. Dames gaan kleding passen door tegenover een scherm te staan en de kleding daarop aan te wijzen. Alle maten en kleuren komen met één handbeweging voorbij. Ondertussen zit manlief in de luxe ‘mannenhoek’ op zijn iPad via wifi zijn favoriete sport te kijken of de krant te lezen. Winkelen wordt weer leuk (óók voor mannen). Maar wat doet de bouwsector? Helaas zit die zo vast als een huis. Van beweging (de goede kant op) is geen sprake. De regels zijn star, de woningmarkt ligt stil en nieuwe projecten blijven uit. En als er dan toch een aantrekkelijk project op de markt komt, offreren concurrenten ver onder de ‘normale’ prijs. Misschien zelfs onder de kostprijs (in de hoop dat de winst in het meerwerk zit). Ook de maatregelen vanuit Den Haag, als die er al zijn, leveren voor de bouwbranche (nog) geen keerpunt op. Maar eens gaat het tij ook voor de bouw keren. Tot die tijd moet u, zo goed en zo kwaad als dat gaat, volhouden. Niets doen is geen optie. Dan kunt nog beter gaan bankrunnen.

Mr. F.J. Kerkhof FB Alfa Accountants en Adviseurs fkerkhof@alfa-accountants.nl

Energie besparen? Maak het luchtdicht!

Luchtdicht bouwen met Tremco illbruck Het voordeel van luchtdicht bouwen

Al 20 jaar de vormgever van luchtdicht bouwen

Eenvoudige oplossingen voor renovatie en nieuwbouw

Door ongewenste openingen rond gevel-

Luchtdicht

duurzaam

Tremco illbruck biedt het systeem om

elementen (zoals kozijn en dak) af te

bouwen. En met Tremco illbruck haalt

in alle renovatie- en nieuwbouwtoepas-

dichten behaalt u vele voordelen. Zo

u de specialist in huis, die ruim 20 jaar

singen de perfecte luchtdichtheid te

worden vochtproblemen door conden-

geleden al is begonnen als pionier op het

verzorgen. Met gedegen persoonlijk

satie

energie-

gebied van luchtdichting. Gelukkig volgen

advies en aanwezigheid op de bouw-

verlies aanzienlijk verminderd en betekent

velen ons nu om gezamenlijk aan de

plaats maakt Tremco illbruck luchtdicht

luchtdicht gegarandeerd waterdicht.

normen voor duurzaamheid te voldoen.

bouwen eenvoudig.

voorkomen,

wordt

bouwen

Scan de QR-code of kijk op www.luchtdichtbouwen.nl

Tremco illbruck B.V. • Postbus 20 • 4240 CA Arkel • Tel: (0183) 56 80 19 Fax: (0183) 56 80 10 • info-nl@tremco-illbruck.com • www.tremco-illbruck.com

#Adv_Bouwtotaal_LDB2013_265x385.indd 1

11-04-13 12:21

PRODUCT IN BEELD

Gezondheidgevels in woonwijken Onder de aanduiding ‘Gezondheidgevel’ heeft Bia Beton in samenwerking met andere marktpartijen het Bia Groen Wand Blok en Bia Clear, een luchtzuiverende gevelsteen, ontwikkeld. Belangrijk uitgangspunt bij deze innovaties is, dat het betonproduct een directe bijdrage levert aan de gezondheid van omwonenden en aan een aangenaam leefklimaat. Tekst: Joop Wilschut Beeld: Beton Industrie Arts, Wychen

De oplossing om meer groen in de binnenstad te creëren met behoud van flora en fauna is de toepassing van groene gevels. Zo’n groene gevel heeft ook invloed op de temperatuur. De verdamping van vocht

groene gevel zijn volgens de fabrikant/ leverancier het absorberen van fijnstof, warmteregulering met een temperatuurverschil van 3 tot 5 ºC, regulering van hemelwaterafvoer, CO2-reductie en meer

king. Bij zonnig weer kan de lucht door fotokatalyse voor 90 procent gezuiverd worden van stikstofoxiden, aldehyde, benzol en chlooraromaten. Bij bewolkt weer is het 70 procent. De fotokatalytische oxida-

schotten tussen de voor- en de achterkant, zitten sparingen, waarin de horizontaal lopende druppelleidingen van het irrigatiesysteem liggen. Via een grijs watercircuit wordt het regenwater opgevangen in een tank van waaruit water wordt geput voor de groene gevel. Het Groene Wand Blok is toe te passen als

Close-up van een groene gevels opgetrokken uit Groene Wand Blokken.

Met de Groene Wand Blokken rondom het kindcentrum Catalpa in Diemen zijn al de nodige ervaringen opgedaan.

uit ‘groen’ onttrekt veel warmte, waardoor een ‘groen’ gebouw in de zomer koeler is dan een ‘versteend‘ gebouw. In de huidige tijd wordt niet meer gesproken van uitbreidingswijken maar van invulling, verbetering en hergebruik van de bestaande gebouwvoorraad. Dit heeft een bepaalde verdichting van de versteende stedelijke leefomgeving tot gevolg. De BIA Groene Wand Blok maakt deze verdichting mogelijk met behoud van groen.

BIA Clear gevelsteen

Groene Wand Blok

Het BIA Groene Wand Blok (GWB) is een betonblok van sterk verdicht beton om wortelingroei tegen te gaan. De blokken hebben een afmeting van 347 x 172 x 198 mm (l x b x h) en zijn in halfsteensverband te verlijmen met de speciale spuitlijm van BIA Beton. Elk blok heeft twee verticale holtes en twee openingen aan de voorzijde. Bij verlijming in halfsteensverband komen de verticale holtes boven elkaar te liggen. In deze holtes wordt substraat aangebracht

Het Groene Wand Blok heeft holtes voor substraat, openingen voor beplanting en sparingen voor een horizontale druppelleiding voor irrigatie.

en in de openingen aan de voorzijde de beplanting. De keuze van de beplanting wordt onder andere bepaald door de orientatie van de muur, de kleur en de onderhoudsgevoeligheid van de beplanting. Aan de bovenzijde van de steen, in de

ruimte voor vogels en insecten. Afgezien van het feit dat de gevel visueel veel dominanter aanwezig is, voegt het ook groen oppervlak toe aan de stedelijke omgeving. De hoge kostprijs voor de groene gevels werd in het verleden veroorzaakt door het voor elkaar plaatsen van de functielagen ‘constructief’, ‘binnen-buiten scheiding’ en ‘facilitair voor beplanting’. Met het Groene Wand Blok zijn buitenspouwblad en groene gevel teruggebracht tot één blok, waarvoor bovendien geen extra constructie meer nodig is.

Het Groene Wand Blok combineert twee functies: buitenspouwblad en constructie voor gevelbegroening.

buitenspouwblad, tuinmuur of geluidswal. De blokken zijn geschikt om eindeloos mee te combineren en sluiten naadloos aan op BIA Betonblokken voor zichtwerk. Zo kan een gevel een deels of een geheel groen aanzicht krijgen. Afhankelijk van de gewenste sfeer valt er te spelen met de combinatie steen en groen, maar ook met het kleurenspel van bloei en groei is invloed uit te oefenen op de uitstraling van de gevel of wand. De voordelen van een

De BIA Clear is een luchtzuiverende gevelbetonsteen. De toplaag van deze innovatieve bouwsteen is samengesteld uit TioCem, een cement dat nanodeeltjes titaanoxide (TiO2) in kristallijne vorm bevat. Het titaandioxide gedraagt zich als een fotokatalysator. Fotokatalyse is een natuurlijk fenomeen waarbij een substantie, fotokatalysator genoemd, de snelheid van een chemische reactie verhoogt dankzij de inwerking van het licht. Door de energie van het licht genereren fotokatalysatoren zogenaamde reactieven die door oxi-reductie organische en anorganische substanties afbreken. Het titaandioxide speelt dus de rol van katalysator die het ‘reactieprocédé’ eindeloos kan herhalen. De combinatie van titaandioxide met de UV-stralen van het zonlicht stelt een natuurlijk oxidatieproces in wer-

tie van NOX naar NO3 wordt geactiveerd door het licht en vindt dus enkel plaats aan de oppervlakte. De snelheid van dit proces hangt af van de lichtsterkte en de wind, waarbij natuurlijk daglicht volstaat voor een fotokatalytische reactie. Naast de afbraak van organische en anorganische stoffen in de lucht zorgt de toepassing van BIA Clear ook voor schonere oppervlakken. Door de afbraak in de lucht zullen organische en anorganische stoffen zich minder snel vastzetten op het betonoppervlak, aldus de fabrikant. De Clear gevelstenen zijn toe te passen als normale gevelstenen.

Samenwerking

Beide producten zijn dus ontwikkeld om met name in bestaande woonwijken een bijdrage te leveren aan de gezondheid van omwonenden en aan een aangenaam leefklimaat. De ontwikkelingen van de nieuwe betonproducten is mogelijk gemaakt door een verregaande samenwerking met andere partijen. Zo heeft BIA Beton voor de ontwikkeling van het Groen Wand Blok kennis en kunde betrokken van F2 Facade BV en Bureau Groenadvies. Voor de ontwikkeling van de Bia Clear gevelsteen is samengewerkt met cementproducent ENCI.

De BIA Clear gevelsteen heeft een toplaag samengesteld uit een cement dat nanodeeltjes titaanoxide bevat, die voor het zuiverende effect zorgen.

DiViSiOn inSUlATiOn

Maak kennis met het uitgebreide assortiment van Unilin

ISOLERENDE DAKELEMENTEN EN ISOLATIEPLATEN Als opdrachtgever of ontwerper stelt u hoge eisen aan de gebouwschil. Unilin heeft het meest uitgebreide assortiment aan isolerende dakelementen en isolatieplaten. Denk daarbij aan duurzaamheid, maatwerkoplossingen en een zeer ruime keuze aan afwerkingen en toepassingsmogelijkheden. Unilin heeft de technische kennis en jarenlange ervaring om samen met u de optimale gebouwschil te ontwerpen en te realiseren.

Unilin insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - info.nl@unilin.com - www.unilininsulation.com

ADVERTORIAL

Remix uitbloeiingsarme (UA)mortels: voorkom witte uitslag Remix Droge Mortel BV heeft zich in de afgelopen jaren ontwikkeld van een regionale tot een toonaangevende internationale mortelfabrikant, met export naar vele landen. In Nederland is Remix, door innovaties en morteltechnologie, inmiddels de marktleider geworden op het gebied van metselen voegmortels. Met de zeer succesvolle uitbloeiingsarme mortels heeft Remix de lat voor een mooie schone gevel een heel stuk hoger gelegd. Voorsprong in morteltechnologie

Na jaren van testen heeft Remix in 2007 de uitbloeiingsarme (UA) voegmortels op de markt gebracht. In 2008 behaalde Remix hiermee zelfs een eervolle vierde plaats in de nationale MKB top 100. Het UA-concept bewees zich niet alleen in een onafhankelijk onderzoek van de baksteenindustrie, maar ook in de praktijk zelf. Metselbedrijven en aannemers hadden het snel door: geen reinigingskosten meer en de meest voorkomende klacht over metselwerk (witte uitslag) kon worden voorkomen. Dat de

Vroegtijdig hard worden van mortel door inwatering op de bouwplaats wordt hiermee voorkomen en de mortel is veel langer houdbaar. De dichtgesealde en van twee handgrepen voorziene zakken geven nauwelijks stof, beschadigen niet gauw en zijn buiten op te slaan. Ideaal dus voor bouwplaats, (klus)bus en magazijn. Daarnaast zijn PE zakken milieuvriendelijker. Polyethyleen is tot 50 x recyclebaar.

stemd en niet op theoretische (metsel en voeg) omstandigheden. Dit betekent dat men met Remix mortels ook onder minder goede omstandigheden een goed resultaat kan behalen en niet aan allerlei, in de praktijk onhaalbare, voorwaarden hoeft te voldoen.

Meer weten? Bel (0599-287360) of kijk op www.remix.nl of www.sakrete.nl.

Remix mortel-op-maat systeem

Om een optimaal stapeltempo mogelijk te maken, kunnen Remix mortels geheel op de metselsteen en de bouwplaatsomstandigheden worden afgestemd. Zelfs op har-

de meest milieuvriendelijke alternatieven komen in aanmerking voor certificering. Remix heeft hiermee als enige het aspect duurzaamheid als extra kwaliteit aan metsel-, doorstrijk- en dunbedmortels toegevoegd.

Regendichte PE zakken

Onder de merknamen Remix, en binnenkort ook Sakrete, levert Remix zakgoed in regendichte PE (polyethyleen) zakken. (Advertentie)

opdrachtgever/eigenaar van het gebouw het UA-concept waardeert, spreekt voor zich. In veel projecten wordt UA zelfs voorgeschreven. Doorontwikkeling van het UAconcept heeft er toe geleid dat alle metsel-, doorstrijk-, dunbed- en voegmortels inmiddels in UA-uitvoering leverbaar zijn. Remix heeft hiermee een voorsprong op de concurrentie van minstens vijf jaar en wil deze behouden. Voor de toekomst is Remix bezig met een oplossing voor het vergrauwingsprobleem. De duurtesten voor Vergrauwingsarme mortels zijn nu al veelbelovend!

Metselen zonder poespas

Remix mortels zijn op de praktijk afge-

de-, sterk zuigende-, niet zuigende- of gesiliconiseerde stenen. Met behulp van een gedetailleerd en in eigen huis ontwikkeld morteladviessysteem, adviseert het Remix verkoopteam de klant de beste mortel voor zijn project. Dat levert (bouw)tijdwinst op en is dus geld verdienen. Wie wil dat niet in deze crisistijd?

Ontdek de kleinste thermische verschillen.

Duurzaamheid

Met de testo 882 is uw thermografisch advies nog beter.

Remix is de enige metselmortelfabrikant die het Dubokeur voor Duurzaam Bouwen heeft weten te behalen. Hiervoor is de milieu-impact van getoetste mortels middels een levenscyclusanalyse (LCA) (uitgevoerd door het NIBE) bepaald en in relatie gezet tot vergelijkbare producten. Alleen

• SuperResolution infraroodbeelden met 640 x 480 pixels (320 x 240 pixel detector) • Eenvoudig en professioneel rapporten genereren met de analyse software • Thermische gevoeligheid van < 30 mK

www.testo.nl/882

Isobooster en houten regelwerk

Nieuwbouw

Renovatie

Houtskeletbouw

Isobooster hĂ¨t meerlaagse reflecterende isolatiemateriaal voor bouw en renovatie

Isobooster hĂ¨t dunne isolatiemateriaal voor bouw en renovatie Hoge isolatiewaarde bij geringe materiaaldikte door reflectie: T1 - 20 + 24 mm +20 - ISSO: RC 2,25 (2,4 vlgs ISO 6946) T2 - 20 + 40 mm +20 - ISSO: RC 2,77 (3,4 vlgs ISO 6946) Dakisolatie op dak onder pannen (na-isolatie: nieuwe goten of boeiborden niet nodig) Dakisolatie onder dakbeschot met houten regelwerk of metal stud Wand in spouw (na-isolatie met houten regelwerk of metal stud) Vloer- of kruipruimte-isolatie

Renovatieproject woonwijk: Isobooster en Metal Stud

PXA Nederland verkoopt en levert Isobooster T1 en T2 de producten van Isobooster BV www.isobooster.nu

Gemakkelijk aan te brengen in moeilijke hoeken en voor behoud van details

Ruijgenhoeksepolder 6 3453 NG De Meern T 030 6666963 info@pxanederland.nl

Kranige jongens! Slimme oplossingen... Sterke materialen!

Minder Uren Minder Mensen Minder Inspanning

Minder Kosten Minder Zorgen Minder Onderhoud

GB Bouwverankering

GB Tuinbeslag

GB Spouwankers

GB Klein IJzerwaren

GB Houtverbindingen

GB Specials/Maatwerk

Meer Rendement

+31 (0)546-544724 www.all-up.nl

Atoomweg 2 - Postbus 1, 2420 AA Nieuwkoop Tel.: (0172) 52 01 10 - Fax: (0172) 57 17 53

PRODUCTNIEUWS Nieuw uiterlijk en betere ventilatiewaarden Het DucoLine ventilatierooster heeft een ware gedaanteverwisseling ondergaan en ruilde de gebogen binnenkap in voor een volledig vlak binnenrooster. De vorm van het buitenprofiel is evenwel gehandhaafd in het fraaie ‘soft-line’ design. Maar er is nog meer veranderd aan Ducoline. Het rooster beschikt voortaan over een verbeterde luchtdoorlaat en krijgt zo nog meer toepassingsmogelijkheden. Met een en hetzelfde rooster kunnen drie verschillende luchtdoorlaten gehaald worden, afhan-

kelijk van de toegepaste bedieningshendel (10, 17 en 23 dm³/s bij 1Pa). Dat zorgt voor een perfecte visuele uniformiteit, zowel in het gevelbeeld als binnenshuis, want aan het rooster is er geen verschil waar te nemen. Bovendien is de DucoLine 10/17/23 ‘ZR’ nu ook toe te passen op glasdiktes tot 32 mm dankzij een extra glasgoot van 38 mm. Duco Ventilation & Suncontrol, Veurne (B), 00.32.58.33.00.33, www.duco.eu

Koude badkamer of verdieping verleden tijd Een veelvoorkomende probleem is, dat de woonkamer op temperatuur is, waardoor de cv-ketel niet meer aanslaat en de overige ruimten niet meer verwarmd worden. In de overige ruimten ontstaat ‘s winters dan een onaangename ruimtetemperatuur. Om dit probleem op te lossen introduceert Riho-Techniek het draadloze Two Zone Pack. Dit is een radiografische besturing waarmee twee verwarmingscircuits afzonderlijk van elkaar worden geregeld. Klachten, zoals een koude verdieping (slaapkamers) of een koude badkamer, door het ontbreken van warmtevraag op de begane grond, zijn verleden tijd. Het Two Zone Pack wordt in een standaard pakket

Riho-Techniek meerdere (radiografische) regelsystemen voor klimaatsystemen, vloerverwarming en vloerkoeling. Het assortiment bestaat uit enkelvoudige ruimtethermostaten en ruimteregelaars met bijbehorende meerkanaals zenders en ontvangers in zowel draadloze (radiografisch) als bedrade uitvoeringen. Riho-Techniek, Vorden, (0575) 55.59.99, www.rihotechniek.nl

geleverd en is eenvoudig en goedkoop te installeren. Naast het Two Zone Pack biedt

Geïntegreerde vluchtdeur maakt evacueren mogelijk Het grote voordeel van de Firelock brandwerende schuifdeur is de mogelijkheid tot het integreren van een vluchtdeur. De toepassingsmogelijkheden van deze brandwerende afsluiting worden hiermee vele malen groter, omdat er ook een evacuatiemogelijkheid geboden wordt. Er is keuze uit een enkele vluchtdeur, twee vluchtdeuren of een dubbele vluchtdeur. De Firelock brandwerende schuifdeur is standaard uit te voeren met sandwichpanelen, maar ook met brandwerend glas of bekledingen met hout en/of RVS-beplating. Met name

in situaties waar esthetische eisen een rol spelen, zoals in kantoren, ziekenhuizen en openbare gebouwen, zijn deze luxe schuifdeuren een uitstekende brandveilige oplossing. Uiteraard is de schuifdeur getest bij Efectis/TNO en voldoet deze brandwerende afsluiting aan de NEN 6069 en het Bouwbesluit. De Firelock brandwerende schuifdeur met vluchtdeur heeft een tweezijdige brandwerendheid van maximaal 60 minuten. Zonder vluchtdeur is de schuifdeur tweezijdig tot maximaal 120 minuten brandwerend.

Vloerverwarming met geringe opbouwhoogte Met Fonterra Base Flat 12 biedt Viega een betaalbare vloerverwarming voor de bestaande bouw Het nieuwe systeem wordt als een standaard natbouwsysteem verwerkt, waarbij aan de cement afwerkvloer een middel wordt toegevoegd. Met het vloerverwarmingssysteem zijn geringe opbouwhoogten nu ook met afwerkvloer constructies te realiseren. Bij de speciaal ontwikkelde combinatie van systeem noppenplaten, polybuteenbuis 12 x 1,3 mm en afwerkvloer bedraagt de totale bouwhoogte slechts 35 mm. Wanneer gebruik wordt gemaakt van geïsoleerde Fonterra noppenplaten, dan komt de totale bouwhoogte op 45 mm. In beide gevallen volstaat een afwerkvloer van 15 mm als afwerking van de noppenplaat om aan alle eisen van de woningbouw tot een capaciteit van 2 kN te voldoen. Door de beperkte

opbouwhoogte is ook het gewicht van de nieuwe vloer minder. Fonterra Base Flat 12 komt dan ook met name tot zijn recht in oudere gebouwen met balkenvloeren.

43 Webtool voor oplossingen pannendak Wienerberger heeft een webtool voor alle Koramic daktoebehoren online gezet. Op basis van een illustratie van een groot pannendak zien dakdekkers en aannemers in één oogopslag welke oplossingen beschikbaar zijn. Door met de cursor over het dak te bewegen, verschijnen handige pop-ups in beeld die verwijzen naar de specifieke oplossingen voor dat betreffende dakdeel. Van onderdakfolie en ondervorsten voor nok- en hoekkeperafwerking tot ventilatiedoorvoeren en panhaken. Ook voor de bouwmaterialenhandel is de webtool een

handig hulpmiddel op basis waarvan klanten zijn te adviseren. De illustratie maakt in één keer duidelijk wat zich afspeelt onder een pannendak. Via de webtool klikt de gebruiker snel door naar de complete informatie over de verschillende daktoebehoren. De webtool is gratis beschikbaar op de website: www.wienerberger.nl. Wienerberger, Zaltbommel, 0418) 59.71.11, www.wienerberger.com

Nieuwe serie warmtebeeldcamera’s Hoefnagels Branddeuren, Tilburg, (013) 462.59.59, www.hoefnagels.com Het toevoegmiddel zorgt voor een kortere droogtijd: 5 dagen in plaats van 21. Vanaf de zesde dag kan met het droogstoken worden begonnen. De warmteoverdracht van het systeem is uitstekend aldus de leverancier.

De nieuwe Flir T400bx-serie warmtebeeldcamera’s combineert perfecte ergonomie met een hoge beeldkwaliteit van 320 x 240 pixels. De camera’s hebben een kantelbare optische unit die het mogelijk maakt in een comfortabele werkhouding beelden vanuit iedere gewenste hoek te maken. Bovendien zijn ze uitgerust met de functie ‘Multi Spectral Dynamic Imaging (MSX). Deze zorgt voor een betere textuur in een warmtebeeld en daarmee zijn meer afwijkingen te detecteren, zijn analyses nauw-

Viega Nederland, Naarden, (035) 538.04.42, www.viega.nl

Flexibele rubberspray dicht lekken en scheuren LeakSeal van Rust-Oleum is een nieuwe spray voor het behandelen van scheurtjes, breuken en lekkages in bitumen daken, dakgoten, regenpijnen, buitenmuren, schoorsteenranden, rondom dakramen en kozijnen. Het product is onder andere te gebruiken op metaal, aluminium, PVC, metselwerk, asfalt, bitumen, vinyl gevelbeplating en fiberglass. Het is een coating op rubberbasis en creëert een blijvend flexibele 100% waterdichte afdichting onder alle weersomstandigheden. Het product voorkomt niet alleen het binnendringen van vocht, maar weert ook roest en corrosie volgens de fabrikant. LeakSeal is eenvoudig in gebruik: maak het oppervlak goed schoon en droog en breng daarna het product aan in meerdere dunne lagen. Na 24 uur kan LeakSeal eventueel overschilderd worden met een latex- of alkydverf. LeakSeal wordt geleverd in een 500 ml spuitbus in de kleur zwart.

keuriger uit te voeren en zijn direct conclusies te trekken. De warmtebeeldcamera’s uit de nieuwe Flir E-serie zijn klein, hebben een gering gewicht en zijn ontworpen voor gebruikers die een hogere resolutie en meer functies nodig hebben. Het touchscreen zorgt voor een eenvoudige bediening. Vanaf de Flir E40 heeft u de mogelijkheid om via Wi-Fi direct de meetresultaten naar uw iPhone of iPad te sturen. Deze serie is compatibel met de MeterLink uit het Extech-programma. De E-serie is ideaal voor onder andere opsporen van vocht, lekkages en vloerverwarming, identificeren van energieverlies en slechte isolatie en inspecteren van klimaatplafonds.

Rust-Oleum Netherlands, Roosendaal, (0165) 59.36.36, www.rust-oleum.eu

Sensor, Drunen, (0416) 36.94.73, www.sensorbv.nl, www.warmtebeeldcamera.nl

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

PRODUCTNIEUWS

IsoStone onderdorpel klaar voor aangescherpte Bouwbesluiteis

Zelfklevend gaasband voor gipsplaatnaden

Vanaf 1 maart geldt een nieuwe eis voor de U-waarde van ramen, deuren en kozijnen. In EPC berekeningen is het niet langer toegestaan om gevelelementen met een Uwaarde hoger dan 1,65 W/m2K op te nemen. Voor deur/kozijn combinaties (Ud-waarde) heeft dit grote consequenties. Met de forfaitaire (standaard) waarde van 2,0 W/m2K voor deuren kan niet meer gerekend worden. De geïsoleerde onderdorpel is zelfs de enige manier om nog 54 mm houten deuren binnen de Bouwbesluiteis toe te kunnen passen. Dit blijkt uit berekeningen die Limuco Hout- en Gevel Expertise voor Buva heeft gemaakt. De Ufr-waarde varieert tussen 0,86 en 0,93 W/m2K, waardoor de onderdorpel toe te passen is in Passief kozijnen en andere energiezuinige kozijnconcepten. De geïsoleerde BUVA IsoStone onderdorpel bevat twee luchtkamers in de onderdorpel,

De Flottrunner is een nieuw handgereedschap, ideaal voor het vullen van naden van gipsplaten. Het aanbrengen van zelfklevend gaasband werkt met de Flottrunner vele malen gemakkelijker én sneller. Een belangrijk voordeel is de lage fysieke belasting. Met de Flottrunner hoeft men niet meer steeds de trap op en af. Daarnaast is door de knieën om het gaasband op de naden aan te brengen en af te snijden ook verleden tijd. Zelfs gaasband op het plafond aanbrengen is nu in de meeste gevallen gewoon vanaf de vloer te doen. Door het snijsysteem is het gaasband zonder extra inspanning gemakkelijk af te snijden en ontstaat er aanzienlijk minder afval of verlies van gaasband. Daarnaast geven verwerkers die dit product al gebruiken aan, dat ze met de Flottrunner zo’n 25% sneller klaar zijn.

die gevuld zijn met hardschuim, waardoor de isolatiewaarde nog verder toeneemt. Het element is gemaakt van het oersterke glasvezelversterkte kunststof. Buva Rationele Bouwprodukten, Barendrecht, (0180) 69.75.00, www.buva.nl

Glazuurbakstenen in nieuwe kleuren Wienerberger heeft haar collectie Terca glazuurbakstenen uitgebreid met een hele reeks nieuwe kleuren, waardoor deze gevelbakstenen, voorzien van een kwalitatief hoogwaardige glazuurlaag, nu te verkrijgen zijn in alle kleuren van de regenboog. De stenen zijn te produceren in strengpers-, vormbak- en handvormformaat. Op projectbasis kan Wienerberger de glazuurstenen qua kleur, vorm, afmeting en structuur exact op maat maken. Deze maatwerkoplossing maakt de nieuwe glazuurstenen niet alleen breed toepasbaar voor restauratie of renovatie, maar ook als bijzonder of modieus accent in nieuwbouw. Men beschikt bovendien over de expertise om bij restauratie- of renovatieprojecten bestaande glazuurbakstenen exact na te maken, waardoor oude en nieuwe elementen in kleur, vorm of formaat niet van el-

Knauf, Utrecht, (030) 247.33.11, www. knauf.nl

Kunststof boeidelen op grotere lengten

kaar te onderscheiden zijn. Terca glazuurbakstenen zijn stootvast, graffitiwerend, chemisch resistent en eenvoudig schoon te houden. Wienerberger, Zaltbommel, 0418) 59.71.11, www.wienerberger.com

Ki-Kern, de massief kunststof plaat, wordt al jaren met succes toegepast als gevelbekleding en als boeideel. Dit succes hangt samen met het feit dat het product probleemloos en zeer onderhoudsvriendelijk is. Dat zijn belangrijke eigenschappen voor boeidelen die veelal op lastig te bereiken plaatsen zitten. Wat nog mooier is dat de Ki-Kern boeidelen nu op een lengte van 4200 mm te leveren zijn, waardoor er nagenoeg geen storende naden meer ontstaan en in het zicht komen. De panelen zijn te verkrijgen in drie breedtes: 200, 250 en 300 mm. Doordat de platen slechts 6 mm dik zijn, hoeven in bestaande situaties de boeidelen in

Isolatiesteen: twee functies gecombineerd De belangrijkste voordelen van de Ubbink isolatiesteen zijn waterkering en thermische isolatie in één. De profilering van de isolatiesteen in combinatie met open stootvoegen zorgt er voor dat lekwater langs de binnenzijde van het buitenblad naar buiten wordt afgevoerd. Bovendien onderbreekt de isolatiesteen het buitenblad en voorkomt het een koudebrug. Daarnaast levert de steen volgens Ubbink bij renovatie een arbeidstijdbesparing van 50% op ten

zichte van het aanbrengen van lood, omdat slechts één laag metselwerk wordt verwijderd tegenover drie lagen bij lood. Verder is de steen eenvoudig in te korten tot elke lengte, voldoet het aan de eisen gesteld in Bouwbesluit artikel 3.27 en heeft de toepassing een positieve werking op EPC berekening.

Het nieuwe Mview balkon van Metaglas is een prefab element dat op eenvoudige wijze aan de gevel kan worden bevestigd. Doordat de elementen in de fabriek volledig gefabriceerd en compleet naar de bouw getransporteerd worden, is de montage ter plekke snel en efficiënt. Daarnaast is er weinig ruimte nodig om de balkons te bevestigingen. Hiermee is een hoog kwaliteitsniveau te garanderen en wordt de kans op faalkosten verkleind. Het balkon geeft extra buitenruimte en realiseert een reductie van de geluidsbelasting van circa 21 dB. Het prefab systeem is geschikt voor renovatie, nieuwbouw en transformaties. Metaglas ontwikkelde voor het balkon speciale connectoren die

Fetim Group, Amsterdam, (020) 580.52.85, www.frontsandfronts.nl, www.fetimprofessional.nl

Haakse slijperset

Ubbink Nederland, Doesburg, (0313) 48.02.00, www.ubbink.nl

Prefab glazen balkons aan de vloerrand van het gebouw worden verankerd. Het frame van de balkonvloer is bevestigd aan schoren in de zijkanten.

veel gevallen niet aangepast te worden. Dat scheelt aanzienlijk in tijd en geld. De bevestiging gebeurt op de bekende manieren; zichtbaar met All-Tight snelmontage kleurkop schroeven of onzichtbaar met het Ki-Kern lijmsysteem.

Het element heeft vrijwel volledig transparante glazen balustrades en balkonbeglazing. Metaglas, Tiel, (0344) 75.04.00, www.metaglas.nl

Hitachi Power Tools presenteert in één set twee haakse slijpmachines: het type G13SR3 (125 mm) en het nieuwste model G23SRW ( 230 mm). Twee machines met een motor van respectievelijk 730 W en 2.200 W. De machine met een 125 mm schijf, model G13SR3, heeft een zeer compacte body, een laag geluidsniveau en de ergonomische schakelaar geeft veel gemak tijdens het ge-

Verlopende isolatieplaat Bij het na-isoleren van platte daken naar Rc-waarden 3,5 m2K/W of hoger is de hoogte van de bestaande dakranden veelal te gering en verdient die aanpassing. Met RenoTop isolatieplaten van IsoBouw be-

hoort dit tot het verleden. Deze platen verlopen naar de dakrand toe tot een geringere dikte dan die in het dakvlak. Men heeft de keuze uit platen met een begindikte van 30, 40, 50 en 60 mm; in het dakvlak kan de isolatiedikte van het polystyreenschuim dan variëren van 50 tot 200 mm. Een geleidelijke overloop voorkomt scherpe vouwvorming in de afwerklaag. De grijze EPS 100-SE platen zijn éénzijdig gecacheerd met een gebitumineerd glasvlies en geschikt voor bitumen, EPDM en TPO daksystemen. IsoBouw Systems, Someren, (0493)-49.81.11, www.isobouw.nl

bruik. Dit model is uitgevoerd met een verbeterd koelmechanisme en heeft daardoor een lange levensduur. De nieuwste slijper, model G23SW, heeft een krachtige motor en de koolborstels zijn van buitenaf te vervangen. Gemak dus tijdens het onderhoud. Met zijn 6.600 toeren per minuut is deze haakse slijper een betrouwbare partner voor elke slijpklus. Hitachi Power Tools Netherlands, Nieuwegein, (030) 608.40.50, www.hitachi-powertools.nl

PRODUCTNIEUWS

Een uitgebreid all-inclusive Service pakket krijgt men het volledige aankoopbedrag terug. En niet in de laatste plaats is er nog de tienjarige beschikbaarheid van reserveonderdelen, waarbij zelfs een nieuwe machine wordt geleverd als een onderdeel niet meer beschikbaar zou zijn. De aankoop van een Festool machine is dus ook op de lange termijn een veilige investering.

Het nieuwe Service all-inclusive pakket voor Festool machines beschermt de gebruiker tegen allerlei soorten eventuele extra kosten. Na registratie van de machine zit het servicepakket kosteloos inbegrepen. De gebruiker ontvangt dus niet alleen een machine, ook de beste service zit bij de prijs inbegrepen. Onderdeel van het pakket is de gratis reparatieservice, waarmee extra kosten voor reparaties gedurende de eerste 36 maanden na aanschaf tot het verleden behoren. Dit geldt zelfs voor de vervanging

van slijtageonderdelen, zoals koolborstels, kogellagers of accu’s. De machine is ook verzekerd tegen diefstal, waarvoor men zich tot nu toe apart moest verzekeren. Of de machine nu uit uw bus, werkplaats of op de bouwplaats gestolen is, in alle gevallen komt Festool de gebruiker tegemoet met een eigen risico per machine van slechts 100 euro. Een ander pluspunt heet de tevredenheidgarantie. Hierbij kan men een machine na aankoop vijftien dagen lang testen. Is men ontevreden, dan gaat de machine retour en

Robuust 'eigen' doseerpistool

Wandcontactdoos met USB oplaadaansluiting

Een professioneel doseerpistool voorzien van een gesloten trekker, een softgrip en een aluminium body. Dat zijn de belangrijkste kenmerken van de illbruck AA255 Power Gun, die Tremco illbruck sinds kort op de markt brengt. Dit pistool voor het verwerken van schuim is uitgevoerd met een aluminium body en afgewerkt met groen kunststof, de herkenbare uitstraling van het bedrijf. De gesloten trekker van de illbruck AA255 zorgt voor een fijnere dosering en de niet af te schroeven doseerknop voor een nauwkeurige afstelling van de uitspuitsnelheid en -hoeveelheid. Een stalen naald met PTFE-coating garandeert een luchtdichte afdichting aan de voorzij-

Steeds meer apparatuur wordt tegenwoordig via een USB aansluiting opgeladen. ABB levert hiervoor sinds kort speciale USB contactdozen van Busch-Jaeger. Deze nieuwe contactdozen voor wandmontage zijn met de meeste schakelaarprogramma’s te combineren. Voor het opladen van apparatuur wordt een aantal oplossingen geboden: een USB adapter, een laadstation met geïntegreerde laadkabel en apparaathouder en een SCHUKO/ USB contactdoos. Alle drie de varianten zijn uitgevoerd met elektronische overbelastings- en kortsluitbeveiliging. De USB contactdoos leent zich met een dubbele USB laadaansluiting bij uitstek voor toepassing in niet-gebruikte inbouwdozen. Het bijbehorende centraalplaatje is lever-

TTS Tooltechnic Systems, Waddinxveen, (0182) 62.19.42, www.festool.nl, www.protool.nl

gramma een USB laadstation met flexibele kabelaansluiting. Met een laadstroom van 1400 mA leent het laadstation zich zowel voor veel stroomeisende smartphones, als ook voor navigatiesystemen. Een praktische alles-in-een oplossing biedt de SCHUKO/USB contactdoos, waarin gelijktijdig de gewone 230V en de USB voeding zijn te gebruiken. Naast woningen leent deze oplossing zich ook uitstekend voor hotels, ziekenhuizen en andere openbare omgevingen. ABB, Ede, (0318) 66.93.00, www.abb.com baar voor alle schakelaarprogramma’s van Busch-Jaeger. Verder omvat het pro-

Schaarhoogwerker met veilige uitstap

de van het pistool. De Power Gun is verder voorzien van een zwarte softgrip voor een betere grip en fijnere applicatie. Tremco illbruck levert het lichtgewicht doseerpistool compleet met één PRO-TIP, twee conische opzetstukjes en twee cilindrische slangetjes, zodat ook smalle voegen gemakkelijk te bereiken zijn. Het pistool is ook zeer geschikt voor het verwerken van de nieuwste voegenvuller JF100. Tremco illbruck, Arkel, (0183) 56.80.19, www.tremco-illbruck.nl

Harsco Infrastructure heeft in opdracht van Cofely Refrigeration een geavanceerde schaarhoogwerker ontwikkeld voor veilig en efficiënt werken op hoogte. Dankzij een veilige uitstap kunnen monteurs op verantwoorde wijze op hoogte uit de hoogwerker stappen. Zodra de schaarhoogwerker de rand van het dak bereikt, schuift het platform eenvoudig tegen of over de dakrand. De twee hekjes aan de voorkant klappen naar beide zijden open en fungeren als leuning. Een veiligheidsslot zorgt er tegelijkertijd voor dat de schaarhoogwerker wordt uitgeschakeld en er geen machinebewegingen meer mogelijk zijn. Deze nieuwe hoogwerker voldoet aan de strengste veiligheidseisen, is voorzien van eenvoudige sluitingen en een gebruiksvriendelijke bediening. Met deze aangepaste schaar-

Informatiegids duurzame kozijnbescherming Ventistone heeft jarenlange kennis en ervaring met duurzaam onderhoud van kozijnen en geveltimmerwerk gebundeld in een handzame informatie- en instructiegids. De instructiegids geeft aannemers, bouwkundigen, woningeigenaren en Verenigingen van Eigenaren snel inzicht in de verschillende onderdelen, mogelijk-

hoogwerker kunnen monteurs nu hun werkzaamheden veilig en verantwoord verrichten. Harsco Infrastructure, Vlaardingen, (010) 445.54.44. www.harsco-i.nl

Afstandbediening voor (draai)ramen Na de uitvoering voor klep-, uitzeten valramen komt AXA nu ook met een type voor moeilijk bereikbare draairamen. Uitstekend voor een goede ventilatie, draadloos en prima te combineren met een hor. De

AXA Remote 2.0 is krachtig, veilig, snel te monteren, bijzonder comfortabel en te verkrijgen in het wit voor rechts- en links naar buitendraaiende ramen. Voor de nieuwe AXA Remote 2.0 Solar zijn geen batterijen en bedrading nodig. Deze afstandbediening is geheel zelfvoorzienend, want heeft z’n eigen voeding door zonnepanelen. Zo is er altijd ruim voldoende energie voorhanden, ook op bewolkte dagen. In situaties waarbij het wisselen van batterijen extra beslag zou leggen op onderhoudspersoneel, zoals bij woningcorporaties, verzorgingshuizen en scholen, is de nieuwe AXA Remote 2.0 Solar de oplossing voor het probleemloos aansturen van klep- en uitzetramen. Axa Stenman Nederland, Veenendaal, (0318) 53.61.11, www.axa-hang-sluitwerk.nl

heden en de montage van onderhoudsarme oplossing voor renovatie van geveltimmerwerk. Het systeem, dat gebaseerd is op een optimale ontluchting en waterwering aan de buitenzijde van gevels, voorkomt zo houtrotschade en verfgebreken. Ook schilders, timmerlieden en het beroepsonderwijs vinden in de gids relevante informatie. Het boekje bevat naast technische merkbladen en meetinstructies ook verwerkingsvoorschriften, exploitatieoverzichten en diverse voorbeelden. Ventistone, Tiel, (0344) 68.00.00, www.ventisone.nl

PRODUCTNIEUWS Contactgeluidsisolatie voor zwevende dekvloeren Redufoam is een blauwkleurig, flexibel polyethyleen schuim, dat zich uitstekend leent als contactgeluidsisolatie voor zwevende dekvloeren. Het isolatieniveau dat bereikt wordt, is afhankelijk van de dikte van de schuimlaag (lagen), de dikte van de dekvloer en de draagconstructie. Maar het materiaal is in meerdere situaties toe te passen waar rekening gehouden moet worden met een beperkte constructiehoogte. Het heeft een volledig gesloten celstructuur, waardoor het vrijwel geen vocht opneemt en daardoor is te gebruiken in ruimtes met hoge relatieve vochtigheid (bijvoorbeeld badkamers). Het is gemakkelijk te hanteren door de relatief geringe rolbreedtes en het geringe gewicht. Met standaard gereed-

schap is het eenvoudig op maat te snijden. Redufoam is getest door erkende onderzoekslaboratoria zoals EMPA (Zwitserland), WTCB en CSTB (Frankrijk) in verschillende toepassingen, verschillende diktes van zwevende dekvloeren en houten vloeren.

jaargang 10, nr. 4, april 2013 Uitgever André Lardinois Hoofdredacteur ing. Frank de Groot Redactie Carla Debets Jan Bol Joop Wilschut Vaste medewerkers Ed de Rechteren van Hemert Mr. F. J. Kerkhof Ing. Peter Borgers Ing. Arjan van Wingerden Cor Spronk Casadata CV Advertentie André Lardinois telefoon: 0570-654660 e-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers telefoon: 0570-623852 e-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends telefoon: 0570- 861007 e-mail: hugo@handelsuitgaven.nl Ontwerp en opmaak Ronald Wientjes (RoDo grafisch ontwerpburo) e-mail: ronald@rodoweb.nl Abonnementen e-mail: administratie@handelsuitgaven.nl BouwTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 NHU 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 Nederlandse HandelsUitgaven 7421 ZC Deventer tel.: 0570-654660 fax: 0570-656580 email: info@handelsuitgaven.nl Copyright

Boels lanceert nieuwe huurgids

Hakron Nunspeet, Nunspeet, (0341) 27.88.10, www.hakron.nl

Glazen schuifwand

Colofon Onafhankelijke informatiebron voor de uitvoerende bouw waaronder de aannemers, onderaannemers, inkoopmanagers, metselaars, voegers, dakdekkers, installateurs, stukadoors, zzp-ers en al hun toeleveranciers.

Om op een zonovergoten dag op het terras in de schaduw te zitten heeft Harol vorig jaar de Umbris geïntroduceerd, een combinatie van zonwering en neerslagbescherming in één. Met het nieuwe SF20 glazen

schuifwandsysteem is nu ook de wind buitenspel te zetten. Dit systeem heeft afzonderlijke glazen panelen die horizontaal en parallel aan elkaar verschuiven. Dankzij de staande constructie zijn brede openingen mogelijk, zonder extra verstevigingen aan de bovenzijde. Bovendien zorgen de kogellagers in de loopwielen voor een uiterst comfortabele en lichte bediening. De beglazing is enkelvoudig gehard veiligheidsglas en is te leveren in de glasdiktes 8 of 10 mm. De panelen zijn als optie aan de binnen- of buitenkant te voorzien van een slot of vergrendeling. Harol Nederland, Breda, (076) 542.70.69, www.harol.nl

De nieuwe huurgids van Boels is inmiddels weer verschenen. Hierin is het complete assortiment verhuuroplossingen te vinden. De bijna 320 pagina’s tellende gids biedt een overzicht van alle te huren machines en gereedschappen. De huurgids is praktisch ingedeeld in verschillende productgroepen en dat maakt het gemakkelijk om het juiste materieel te vinden. Boels biedt meer dan 2500 machines en gereedschappen, geschikt voor ieder project. Van machineverhuur en hoogwerkers tot bouwliften. Ook de volledige inrichting van de bouwplaats kan bij Boels worden geregeld. Ga naar www.boels.nl/verhuur om een gids aan te vragen.

Geluidsabsorberend steigernet In de strijd tegen geluidhinder presenteert Vilton een nieuw wapen: Vilton Akoestinet. Dit is een geluidsabsorberend steigernet, speciaal ontwikkeld voor bouwwerken, waarbij aanvullende voorzieningen om geluidhinder tegen te gaan wenselijk of zelfs vereist zijn. Vilton Akoestinet wordt, precies als een ‘gewoon’ steigernet, met tire-wraps aangebracht als scherm aan de buitenzijde van de steiger. Het verschil met een gewoon steigernet is de in-

tegratie van een geluidsabsorberend materiaal. De bouw wordt hierdoor al op de gevel ingepakt, dus dicht op de bron van het geluid. Hierdoor wordt het bouwlawaai deels geabsorbeerd, voordat het de omgeving in gaat. Het geluidsniveau voor de omgeving ligt stukken lager, terwijl de werkzaamheden niet gehinderd worden. Vlint Holding, Lelystad, (088) 887.71.00, www.vlint.eu

Betonanker en houtschroef in één Het schroefanker van Heco-Schrauben, de Multi-Monti, betekende een revolutie binnen de bevestigingstechniek. Nadat de gebruiker een gat in het beton of metselwerk heeft geboord, kan hij het schroefanker dankzij zijn innovatieve schroefdraad meteen zonder plug, chemisch anker of spreidanker in het beton draaien. De Multi-Monti - TimberConnect (MMS-TC) borduurt voort op dit principe en combineert de voordelen van het

schroefanker met een houtschroef. Hiermee staat de schroef garant voor een eenvoudige en veilige bevestiging van houten bouwelementen op beton of metselwerk. Dankzij deze combinatie kan de MMS-TC duidelijk hogere overdraagbare dwarslasten aan in vergelijking met traditionele bevestigingsmiddelen. Bovendien zijn de overdraagbare dwarslasten niet afhankelijk van de dikte van het montage onderdeel.

Grote objecten in één infrarood beeld Als een groot gebouw niet met een opname van een warmtebeeld camera te fotograferen is, zijn meer opnamen nodig. Om het beheer, de analyse en het vergelijken van meerdere infrarood beelden te beperken, heeft Testo de panorama assistent ontwikkeld, waarmee het gehele gebouw in één oogopslag is te analyseren en te documenteren. De afzonderlijke infrarood beelden worden simpelweg aan elkaar ‘geplakt’ tot

één mooi totaalplaatje met behoud van volledig detail. Testo warmtebeeld camera’s beschikken standaard al over groothoeklenzen, waardoor deze een groter beeldbereik kunnen vastleggen. Blijkt dit niet voldoende dan biedt de panorama assistent

Jac. Lowie & Zoon, Eemnes, (035) 541.59.58, www.heco-schrauben.de nu dus hulp. Met de panorama assistent zijn niet alleen grote objecten te inspecteren; het is ook een nuttig instrument voor dagelijks werk dat het zoeken, analyseren en beheren van de afzonderlijke infrarood beelden beperkt. Testo, Almere, (036) 548.70.00, www.testo.nl

Volg ons op:

Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke, schriftelijke toestemming van de uitgever. Deze uitgave is zorgvuldig en naar beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

@bouwtotaal www.bouwtotaal-online.nl

‘WIJ HOUDEN VAN ORANJE!’ ‘RENOVEREN H OEFT NIET DUU R TE ZIJN, KIES G EWOON VOOR FEIN’ SETPRIJS:

167,

601.235.3089 FEIN MULTIMASTER

MULTIMASTER FMM250 QUICKSTART T EDITION ION

een alleskunner! Geschikt voor zagen, voegen verwijderen, schrapen, schaven, schuren, vijlen, snijden, slijpen en polijsten. Ideaal voor verbouwings,- renovatie en reparatiewerkzaamheden. heden. De unieke oscillerende beweging (voetje dat kort en krachtig van links naar rechts beweegt) maakt recht vooruit zagen met veel precisie in hout mogelijk. Ook geschikt voor het vlak maken van uitstekende spijkers, schroeven of pijpen of het schurenn van parket, laminaat, plinten en deurkozijnen. www.fein.nl 601.235.3092

#probin_nl probin nederland KIJK VOOR MEER INFORMATIE EN ALLE ADRESSEN OP WWW.PROBIN.COM

Met QuickIN kunnen hulpstukken in no-time vervangen worden.