RenovatieTotaal september

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 3 # 4, September 2013

RENOVATIE

TOTAAL

Gratis t? n o b a nneme

Mail naar evati info@reno nl totaal.

12 Beurs Energie 2013 20 Flatrenovatie met buitengevelisolatie

26 Rijksmonument

De Tempel naar energielabel A+

34 Historische

isolatiematerialen

!

NI

EU

W

Stap 1: Isoleren

Stap 2: Houten raamwerk

Stap 3: Esthetisch afwerken

SlimFort

®

De beste isolatie-oplossing voor droge gevelsystemen

GEPATENTEERD

De beste isolatie • Doorlopende isolatielaag = geen koudebruggen.

• Een dunnere gevelopbouw.

• Automatisch optimaal geventileerd = langere levensduur.

• Unieke messing/groef-verbinding.

• Geen uitzakkende isolatie.

• DUBOkeur® gecertificeerd (fiscale voordelen).

Het snelst verwerkbaar • Met geïntegreerde metalen beugels.

• Snel en eenvoudig verwerkbaar in slechts 3 stappen.

• Zeer eenvoudig stelwerk.

• Door één persoon verwerkbaar.

Veel voordeliger

SlimFort®

Traditionele methode

• Aanzienlijke materiaalbesparing t.o.v. de traditionele bouwwijze*.

Besparing aantal m3 isolatiemateriaal

Besparing aantal m3 hout

Besparing folie (overbodig bij SlimFort®)

Onderdeel van:

15% 50%-75%

100%

www.facatherm.nl

www.isobouw.nl/SlimFort

R

OD UC T

P

* Gebaseerd op berekeningen conform NEN 1068:2001

Duurzaam renoveren Milieubewust gebruik van gebouwen is geen modetrend, maar een must. Groen gebruik vertalen wij in verantwoorde na-isolatie. In een nieuwe interieurindeling met hergebruik van bestaande elementen.

In slimme prefab-oplossingen voor sanitair en keukens. En meer.

Bij Faay Vianen vindt u dĂŠ oplossing voor elke renovatie. Voor droge, natte en hygiĂŤnische ruimten.

Voor retail, utiliteitsbouw en woningen. Met doordachte wandsystemen en plafonds. Gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. En duurzaam geproduceerd natuurlijk. Bel (0347) 37 66 24 of kijk op www.faay.nl.

onuitputtelijke grondstoffen

brandwerend

snel te monteren

geluidwerend

schroefvast

thermisch isolerend

dubo

Investeer samen met Isotechniek in een energie zuinige toekomst

Met Isotechniek is het direct besparen!

Als bouwprofessional bent u voortdurend bezig met het realiseren van de woonwensen van uw klant. Het realiseren van een prettige woonomgeving waar uw klant zich thuis voelt, is hierbij het belangrijkste uitgangspunt. Een prettig woonklimaat levert namelijk een essentiële bijdrage aan het wooncomfort. Zorg vandaag nog voor een prettig woonklimaat voor uw klant!

Als één van de weinige na-isolatiebedrijven van Nederland biedt Isotechniek u het totale scala aan na-isolatieoplossingen en denkt daarom in creatieve zin graag met u mee. Uiteraard verwerken wij uitsluitend hoogrenderende en milieuvriendelijke isolatiematerialen. Dat maakt ons niet alleen een isolatiebedrijf maar tevens dé sparringpartner om het ideale werk- of wooncomfort te creëren.

Maak daarom een afspraak met een van onze Isotechniek adviseurs voor een vrijblijvend gesprek wat de diverse na-isolatiemethoden voor u, maar vooral uw klanten kunnen betekenen. We helpen u graag verder!

Isotechniek Nederland B.V. Segment 3 - 6921 RC Duiven - Tel. 0313 - 422 422 - Email post@isotechniek.nl - isotechniek.nl

In dit nummer

Redactioneel

Energie(k)

12

Actueel: Beurs Energie 2013

20

Project in beeld: Flatrenovatie in Hilversum

Van dit nummer van RenovatieTotaal hebben we voor het eerst sinds de start van dit vakblad – april 2010 – een themanummer gemaakt. Aanleiding is de beurs Energie 2013 die eind van deze maand in de Brabanthallen in ’s Hertogenbosch plaatsvindt.

Daarbij hebben we het thema energie breed opgevat. Uiteraard wél in relatie tot renovatie. Het mooie is dat energie, en dan vooral energiebesparing, veel oplevert. Neem het na-isoleren van woningen. Nog steeds zijn veel woningen niet of nauwelijks geïsoleerd. Een beetje isolatie levert dan al snel een energiebesparing van – zeg – 50 procent op. Het is echter de vraag of we daar tevreden mee moeten zijn. Veel partijen pleiten ervoor om véél verder te gaan, tot passief renoveren of energieneutraal. Of in ieder geval opwaarderen tot minimaal label B. Minimaal.

Dan hoeven we niet over tien tot vijftien jaar terug te komen om de woningen wéér aan te passen (lees: verbeteren).

Het mooie is dat veel partijen op dit moment bezig zijn om allerlei slimme technieken te bedenken om woningen nog energiezuiniger te maken, zowel bouwkundige technieken als installatietechnieken. Daarmee is het zelfs mogelijk om zeer verouderde woningen, maar wel met een monumentale uitstraling, te laten voldoen aan de hoogste eisen. Het vergt veel laveren tussen wetten en regels, vergunningen, eisen, doelstellingen, en ook nog wensen van bewoners. Gemeentes, opdrachtgevers, architecten, aannemers, adviseurs én fabrikanten/leveranciers zetten er gezamenlijk hun schouders onder.

Met de wil en intentie het samen op te lossen. En zie je in dergelijk verbeterde woonstraten en woningcomplexen woningen leeg staan? Wie wil er nou niet zo’n woning achter een gevel met fraaie metselwerkdetails, die ook nog eens aan de modernste eisen voldoet?

Laat de beurs Energie 2013 u inspireren. Zoek naar die ene partner die nou net de juiste oplossing kan hebben voor uw energie- of isolatieprobleem. Het kan u weer veel energie opleveren om een volgende stap te maken.

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

COLOFON

34 6 11 17 19 23 25 26 29 31 33 37 39 42 45

estauratietechniek: R Historische isolatiematerialen

Actueel Column André Thomsen Actueel: Rondetafelgesprek Techniek: Relinen standleidingen OudNieuw Techniek: Restauratie Jachthuis Installaties: De Tempel naar energielabel A+ Installaties: Renovatie badkamers Installatienieuws Techniek: Groendaken voor wateropslag Bouwkosten: Dakisolatie Hout: Schilrenovatie met hsb Bouwkosten: Isolatie gevel aan de buitenzijde Productoverzicht

RenovatieTotaal is een onafhankelijke informatiebron en verschijnt 6 maal per jaar. RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl www.deopmaakredactie.nl

Jaargang 3, nummer 4, september 2013

Druk Dijkman, Diemen

Uitgever André Lardinois Hoofdredactie Carla Debets Redactie Frank de Groot Paul Engels Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) 654660 E-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) 623852 E-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) 861007 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Fotografie cover Rotterdam, relinen standleidingen, zie pagina 19

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 E-mail: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.

Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 4 | september 2013

5

Actueel

Winnaars Gulden Feniks 2013 Op Provada werden onlangs weer de Gulden Feniksen toegekend van 2013. Zowel in de categorie Gebiedstransformatie, Renovatie en Transformatie is de prijs uitgereikt. In de categorie Gebiedstransformatie won Strijp-S in Eindhoven de Gulden Feniks en het woningcomplex Justus van Effen in Rotterdam werd onderscheiden met de eerste prijs in de categorie Renovatie. In de categorie Transformatie ging de prijs naar Metaforum in Eindhoven.

De jury van de Gulden Feniks kreeg dit jaar maar liefst 92 inzendingen van renovatie-, herbestemmingsen gebiedstransformatieprojecten. Het verrassend hoge aantal wees er volgens de jury op dat de aandacht voor bestaand vastgoed breed in de belangstelling staat. Bij de beoordeling van de inzendingen let de jury vooral op duurzaamheid, sublimatie, economie, innovatie en maatschappelijke meerwaarde.

In de categorie Gebiedstransformatie won project Strijp-S in Eindhoven.

Volgens de jury had men in Eindhoven ‘opnieuw het licht gezien’: de transformatie van het voormalige Philipsterrein tot de innovatieve en creatieve wijk Strijp-S gaat gestaag door, ondanks de economische crisis. Een goede, integrale samenwerking tussen de gemeente en de commerciële marktpartijen was hierbij essentieel, met als resultaat een flexibel bestemmingsplan. Het 27 hectare grote industriegebied dat Philips eind jaren 90 afstootte, leende zich goed voor een binnenstedelijke transformatie vanwege zijn centrale ligging binnen de ring van Eindhoven. De stad kreeg hiermee een unieke kans om historisch erfgoed met hoogstedelijke allure nieuw leven in te blazen. Betrokken partijen in dit project: Gemeente Eindhoven en KVWS, samenwerkend in Park Strijp Beheer, Stichting Trudo, Woonbedrijf, Spoorzone BV (Volker Wessels, 3W, ING) en Toon de Koning Beheer.

Het woningcomplex Justus van Effen in Rotterdam werd winnaar in de categorie Renovatie. Dit monument staat

al jaren in de top tien van belangrijkste sociale volkshuisvestingsgebouwen in de wereld, mede vanwege de vooruitstrevende ideeën van architect Michiel Brinkman. In de tachtiger jaren van de vorige eeuw werd eveneens een renovatie uitgevoerd, maar dit gebeurde – achteraf – niet op de goede manier. Eigenaar corporatie Woonstad Rotterdam koos in 2010 voor herstel in de oorspronkelijke staat, met het woongemak van de 21ste eeuw. Geen eenvoudige opgave: de renovatie duurde maar liefst twee jaar en kostte 30 miljoen euro. Maar het resultaat mag er zijn: de 154 woningen kregen niet alleen hun bijzondere uitstraling terug, maar voldoen tevens aan de modernste eisen op het gebied van wooncomfort en energieprestatie. Opdrachtgever was Woonstad Rotterdam, architect Molenaar & Co Architecten, Heby Theunissen architecten en Bouwbedrijf: H.J. Jurriëns B.V. was aannemer.

Eindhoven viel ook in de categorie Transformatie in de prijzen en wel met het project Metaforum. Dit project betreft de transformatie van de historische W-hal (Werktuigbouwkundehal) van de toenmalige Technische Hogeschool Eindhoven in het kloppende hart van de nieuwe campus van de Technische Universiteit Eindhoven. Daarbij is op ingenieuze wijze gebruik gemaakt van de typische loopbruggenstructuur in de hal en zijn spectaculaire zichtlijnen gecreëerd die de centrale functie van het gebouw benadrukken. Bovendien is een nieuw bouwdeel – 16000 m2 vloeroppervlak voor de Faculteit Informatica – toegevoegd op slechts twintig slanke stalen

Strijp-S, Eindhoven

Justus van Effen, Rotterdam

Metaforum, Eindhoven

kolommen die op inventieve wijze door de bestaande hal heen steken.

Niet alleen een architectonisch hoogstandje, maar ook in bouwtechnisch opzicht. De TU Eindhoven, Dienst huisvesting was de opdrachtgever, Ector Hoogstad Architecten tekende voor het ontwerp en Bouwbedrijf: Hurks Bouw Zuid voerde het project uit.

Jaarboek Niet alleen de prijswinnaars en nominaties, maar alle inzendingen voor de Gulden Feniks 2013 zijn opgenomen in het Jaarboek Gulden Feniks 2013. Dit Jaarboek is voor € 25,- te bestellen via de website van het Nationaal Renovatie Platform: www.nrp.nl. Ook de Jaarboeken van 2011 en 2012 zijn nog verkrijgbaar.

75.000 euro voor beste energienota=nul woningconcepten Innovatieprogramma Energiesprong roept, in samenwerking met het Netwerk Conceptueel Bouwen, bouwpartijen op om het beste energienota=nul bouwconcept te ontwikkelen voor nieuwbouw en voor renovatie van woningen.

ENDIS Portiekflatrenovatie, winnaar categorie Renovatie 2012.

6

nr. 4 | september 2013

Bouwpartijen wordt ook gevraagd om vernieuwende opdrachtgevers te nomineren voor een prijs. Tijdens de manifestatie de Voorsprong op 21 november worden de prijswinnaars bekend gemaakt. De manifestatie is daarnaast al drie jaar dé ontmoetingsplek voor professionals die op zoek zijn naar de laatste innovaties. Voor de prijsvraag de Voorsprong wordt gezocht naar

partijen in de bouw die gezamenlijk opereren met gedeelde afspraken om een concept op de markt aan te bieden dat (tenminste) energienota=nul is. Tot en met 20 september 2013 kunnen bouwpartijen hun concept indienen via de website van Energiesprong.

Voor de winnende conceptaanbieders is er prijzengeld beschikbaar voor verdere ontwikkeling van het concept.

Het totale prijzengeld bedraagt 75.000 euro. Er zijn drie prijzen in de categorie nieuwbouw en drie prijzen in de categorie renovatie (20.000, 12.500 en 5.000 euro). De winnaars worden bekend gemaakt op de manifestatie de Voorsprong op 21 november.

Voor meer informatie: www.energiesprong.nl

Deal voor 111.000 renovaties rond De deal voor het energienotaloos maken van 111.000 sociale huurwoningen is rond. Bij de overeenkomst zijn vier bouwbedrijven betrokken, het gaat om Dura Vermeer, VolkerWessels, BAM en Ballast Nedam. De totale kosten van deze actie bedragen 6,5 miljard euro die betaald worden door de huurders zelf.

Minister van Wonen, Stef Blok, was aanwezig bij de ondertekening van de deal voor de eerste 11.000 woningen.

Bouwers en woningcorporaties willen in totaal 111.000 huurwoningen energieneutraal maken. Deze renovatieboost moet ertoe leiden dat in 2020 een kwart miljoen huurders geen energienota meer betalen. De totale kosten moeten terugkomen via de huurinkomsten. Bij de eerste deal zijn als corporaties betrokken: Portaal, Lefier, Woonwaard, Stadlander, Tiwos en Wonen Limburg, maar ook andere partijen kunnen zich achter het initiatief voor de opschaling naar de volgende 100.000 woningen scharen.

De deal is gunstig voor huurders van slechte woningen met hoge energierekeningen en voor corporaties die de nieuwe geldstroom kunnen gebruiken

om te investeren in de waarde van hun vastgoed. Belangrijk is ook dat deze deal de bouwsector veel werkgelegenheid brengt én dat ‘de Stroomversnelling’ een bijdrage levert aan duurzaamheidsdoelstellingen.

Minister Blok zegde toe de regelgeving voor corporaties aan te passen: zij kunnen dan naast huur ook energiediensten (als onderdeel van woonkosten) in rekening brengen. Ook maakt hij zich er sterk voor dat corporaties lokale energie op het niveau van een woningcomplex kunnen salderen (ofwel: verrekening van energie die teruggegeven wordt aan het net).

Daarnaast wordt onderzocht of het revolverend fonds energiebesparing uit het Woonakkoord hierbij wordt ingezet.

Symposium Behoud van binnen Op het instandhoudingsssymposium dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed dit jaar op woensdag 9 oktober a.s. organiseert, staat de zogenoemde preventieve conservering van interieurs centraal. Het symposium vindt plaats in Theater Tuschinki in Amsterdam.

Goed onderhoud voorkomt ingrijpende en dure conservering of restauratie.

Dat geldt ook voor interieurs. Denk daarbij bijvoorbeeld aan behang of muurschilderingen.

Op het symposium belichten diverse sprekers zowel de theoretische als de praktische kant van beheer en behoud.

Iedereen die met monumenten of monumentale gebouwen te maken heeft kan hier kennis opdoen. In het middagprogramma zitten parallelsessies waarin ervaringen en resultaten worden uitgewisseld. Ook is er een beursgedeelte. De kosten bedragen 215 euro per persoon; dit is inclusief Nederlands eerste praktijkgerichte boek over preventieve conservering van interieurs.

Voor inschrijving: www.cultureelerfgoed.nl/ behoudvanbinnen; voor inhoudelijke informatie: Harrie Schuit, specialist preventieve conservering interieurs bij de Rijksdienst voor het Culturele Erfgoed, h.schuit@cultureelerfgoed.nl

Ketelhuis Ceres BNA Gebouw van het Jaar 2013

Schilderwerk vermeerdert woningwaarde Vrijwel alle Nederlandse huizenbezitters (89 procent) schilderen de buitenboel in de hoop de waarde van de woning te vermeerderen. Ook het verbouwen van de woning gebeurt met deze reden. Zeker in tijden van dalende huizenprijzen hopen de Nederlanders zo toch de waarde van hun woning op peil te houden.

Dit blijkt uit onderzoek van verffabrikant Sikkens onder meer dan 1000 Nederlandse woningbezitters. In plaats van te verhuizen kiezen Nederlanders in deze slechte economische tijden er steeds meer voor hun woningen op te knappen. Klusbedrijven en kleinere aannemers springen hier op in. Ruim een derde van de Nederlanders schakelt voor het schilderwerk professionele hulp in. Belangrijkste voorwaarden daarvoor zijn kwaliteit (36 procent), een scherpe prijs en garanties van de schilder over het geleverde resultaat.

Wat betreft het binnenwerk klussen de meeste woningbezitters zelf, maar voor ‘de buitenboel’ wordt toch vaak een professional ingeschakeld. Het grootste deel (74 procent) van hen vindt de schilder vooral via referenties van vrienden, familie of bekenden.

Ruim de helft (53 procent) van de respondenten maakt gebruik van een schilder die ze eerder hebben ingehuurd. Wel zijn offerte- en vergelijkingssites bij het vinden van een goede schilder duidelijk in opkomst.

Grootste ergernissen bij het schilderwerk zijn een slechte dekking (77 procent), zakkers of druipers (70 procent) en slordig schilderen (53 procent).

Nederlanders zoeken in een schilder dan ook vooral kwaliteit, een scherpe prijs en garanties over het uiteindelijke resultaat. Het grootste deel van de Nederlanders vindt een eerlijk advies over bijvoorbeeld de te schilderen plekken, onderhoud en het verfmerk erg belangrijk.

Een transformatieproject dat BNA Gebouw van het Jaar 2013 werd: Ketelhuis Ceres op de campus van de TU Eindhoven viel de eer dit jaar te beurt.

De jury onder leiding van Koen van Velsen, koos het transformatieproject van diederendirrix architecten uit twaalf nominaties.

De jury koos het Ketelhuis vanwege de voorbeeldfunctie die het gebouw heeft, aldus de BNA. De jury lichtte de keuze als volgt toe: ‘Architectuur gaat niet alleen over maken. Ook niet-maken is een teken van grootsheid. Met hun ingreep hebben de architecten op hun karakteristieke, bescheiden wijze de schoonheid van het bestaande blootgelegd. Door lef te tonen en zich bescheiden op te stellen, door te weten waar wel en

waar niet ingegrepen moet worden, is dit gebouw aan een ontspannen, vanzelfsprekend tweede leven begonnen. Dit is niet alleen de ultieme inpassing, maar ook een statement hoe om te gaan met bestaand, cultureel erfgoed. Een schoolvoorbeeld van goede architectuur.’

Dit jaar werd ook voor het eerst de Publieksprijs uitgereikt; deze ging naar de Karel Doorman in Rotterdam (de grootscheepse aanpak van het voormalige Ter Meulen-gebouw). Dit project van Ibelings van Tilburg architecten kreeg de meeste van de 52.000 uitgebrachte stemmen. De jury: ‘De Karel Doorman is een gebouw waar je niet omheen kunt. Ook in slimme oplossingen voor actuele thema’s als verdichting en hergebruik zit de meerwaarde van de architect’.

nr. 4 | september 2013

7

AXA Remote 2.0TM

AXA Remote 2.0TM Solar - Energieopwekking m.b.v. zonnecellen - Geen batterijwissel - Geen bedrading - Voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG**

15 min.

montagetijd

draadloze bediening

ventilatiemogelijkheden voor een gezond binnenmilieu

kindveilige sluiting

auto

automatische vergrendeling

inclusief bevestigingsmateriaal

Comfort

- Natuurlijke ventilatie voor een gezond binnenmilieu - EĂŠn afstandsbediening voor meerdere ramen - Snelle, eenvoudige montage en uitstekende nastelbaarheid

Kwaliteit

- Uitstekend te combineren met een hor of vitrage - Geen ontsierende bedrading

Veiligheid

- Voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG**

AXA Remote 2.0TM

- Nu ook toepasbaar op draairamen van maximaal 100 x 100 cm - Verkrijgbaar in rechtse- en linkse uitvoering - Voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG**

AXA Remote 2.0TM

- Nu ook toepasbaar op valramen van maximaal 100 x 100 cm - Voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG**

AXA Remote 2.0TM Nu ook bedienbaar via: - smartphone - tablet - PC - een vaste wandknop - Uitstekend te integreren in domotica platvormen

Actueel Herbestemming van postkantoren ‘Burchten van de post’, noemen auteurs Koos Havelaar en Annette Wiesman de gebouwen die zij in het boek Herbestemming van postkantoren als voorbeelden beschrijven.

Evenals zovele andere gebouwen zijn ook postkantoren geschikt voor een tweede leven.

In 2008 besloten TNT Post en ING om alle postkantoren op te heffen, als gevolg van het structureel dalende postverkeer en de digitalisering van het betalingsverkeer. De sluiting van alle postkantoren ging snel: in 2011 sloot het hoofdpostkantoor van Utrecht aan de Neude als laatste postkantoor. Maar ook vóór het besluit de postkantoren te sluiten, waren er al diverse gebouwen die waren herbestemd; de herbestemmingsopgave werd alleen nog groter. Mogelijkheden zijn er genoeg, dat blijkt uit de vele voorbeelden in het boek dat niet alleen over burchten gaat (er wordt daarbij toch al snel gedacht aan de grote postkantoren in de grote steden), maar ook over kleinere fraaie gebouwen. Net als kerken, cafés en de bakkers op de hoek waren postkantoren jarenlang een vaste waarde in de dorps- of stadsgemeenschap. Succesvolle initiatieven komen voorbij, maar ook specifieke kenmerken van de architectuur van postkantoren. De herbestemmingen worden veelal toegelicht aan de hand van oude ansichtkaarten en foto’s én beelden van de nieuwe situatie.

Herbestemming van postkantoren, Een tweede leven voor de burchten van de post, Koos Havelaar en Annette Wiesman, € 29,50, paperback, ISBN 978 94 6208 056 0.

Het boek kan online worden besteld via www.naibooksellers.nl/postkantoren

Monumentendag 2013 Door de eeuwen heen hebben invloedrijke personen en instellingen veel monumentale pracht voortgebracht om hun macht tentoon te spreiden.

Dit gegeven vormt de inspiratiebron voor het thema van Open Monumentendag 2013: Macht & Pracht. In het weekend van 14 en 15 september zullen duizenden schitterende monumenten van Macht & Pracht hun deuren openen voor publiek.

Icoon technisch onderwijs beschermd stadsgezicht Het Rijk wees onlangs het gebied TUNoord in Delft aan als beschermd stadsgezicht. TU-Noord krijgt met deze speciale status nationale erkenning vanwege de bijzondere architectuurhistorische, sociaal-economische, stedenbouwkundige en cultuurhistorische betekenis.

De concentratie van gebouwen voor onderwijs- en onderzoeksdoeleinden van de toenmalige Technische Hogeschool die hier vanaf ongeveer 1900

tot 1940 zijn gebouwd, is uniek voor Nederland. De imposante gebouwen van de Technische Hogeschool zijn door verschillende rijksbouwmeesters, waaronder J.A.W. Vrijman en J. Lokhorst, ontworpen, en ertussen liggen twee groene elementen: de Botanische Tuin en het De Vries van Heijstplantsoen. Aan de zuidkant ligt de begraafplaats Jaffa met daaromheen het Zuidplantsoen. Het nieuw beschermd stadsgezicht grenst aan de zuidkant van de oude historische binnenstad

Arbeiderswoningen weer in volle glorie In Meppel zijn twaalf monumentale arbeiderswoningen grondig aangepakt. De Twaalf Apostelen kregen hun oorspronkelijke kleuren uit 1914 weer terug na een uitgebreid kleurenonderzoek, in samenwerking met Sigma Coatings.

Bij de start van het renovatieproject werd eerst het gemeentearchief van Meppel geraadpleegd om de oorspronkelijke kleuren van de arbeiderswoningen te achterhalen. ‘Daar vonden we een paar oude ansichtkaarten die waarschijnlijk later waren ingekleurd’, vertelt Martijn Meffert, opzichter projecten van opdrachtgever Woonconcept. ‘Die gaven wel een indruk, maar vertelden niet het hele verhaal. SigmaCare heeft ons daarna verder op weg geholpen. Ze konden goed onderbouwen welke kleuren begin twintigste eeuw gebruikelijk waren.’

Met de Sigma Colour Viewer werden kleuren in de foto’s gemonteerd om een goed beeld te krijgen van de kleurstelling. Ook is fysiek onderzoek gedaan aan de woningen om tot een exacte kleurdiagnose te komen. Michel Kranendonk, directeur van Kranendonk

die al sinds 1976 beschermd is.

De nieuwe status van het gebied TUNoord heeft tot gevolg dat eigenaren bij het wijzigen aan hun panden rekening moeten houden met de bijzondere karakteristieken ervan. Veel panden in het gebied zijn al gemeentelijkof rijksmonument; voor die eigenaren verandert er weinig. Eigenaren van niet-monumenten zullen bij plannen voor een aantal wijzigingen aan het exterieur nu een omgevingsvergunning moeten aanvragen.

Rotterdam stoot technisch beheer parkeergarages af

Schilders: ‘Samen met een gespecialiseerd bedrijf hebben we geprobeerd de oudste verflagen te vinden. Dat was nog knap lastig, omdat houtwerk na een aantal onderhoudscycli normaal gesproken helemaal kaal wordt gemaakt. We moesten dus op zoek naar plekken die waren overgeslagen. Met een chirurgisch lancet en heel licht schuren hebben we de oorspronkelijke kleuren laag voor laag kunnen blootleggen bij alle gevelelementen. Zo konden we uiteindelijk een definitief kleurenpatroon vaststellen.’

Gemeente Rotterdam heeft Strukton Worksphere opdracht gegeven voor het technisch beheer van 45 parkeergarages in Rotterdam. De gemeente heeft besloten om met het overdragen van het technisch beheer van de gemeentelijke objecten zich meer te gaan richten op strategisch beheer, contractmanagement en kwaliteitscontrole.

Het beheer van de ongeveer 1500 gemeentelijke objecten zal de aankomende jaren in diverse portefeuilles worden aanbesteed. Strukton Work­ sphere is geselecteerd als de beste technische beheerder voor de eerste portefeuille, 45 parkeergarages, die op deze wijze is aanbesteed. Het contract is afgesloten voor een periode van vijf jaar, mits de samenwerking naar tevredenheid verloopt.

Gemeente Rotterdam en Strukton zijn geen vreemden voor elkaar. In april 2011 is een ESCo opgericht voor negen Rotterdamse zwembaden.

Kern van dit contract is dat Strukton het energieverbruik van de zwembaden sterk terugdringt en het totale onderhoud en beheer van de gemeente overneemt.

nr. 4 | september 2013

9

(advertorial)

Nieuwe dakgoot N.A.G. is maatschappelijk duurzaam ondernemen, niet alleen voor 100% recyclebaar, maar ook nog eens veilig beloopbaar.

N.A.G. brengt een voor 100% recyclebare dakgoot op de markt zonder de omstreden P.U.R.-isolatie.

Deze P.U.R.-isolatie is momenteel in het nieuws is vanwege de schade die het kan aanbrengen aan de gezondheid. Waarom dient een dakgoot nu eigenlijk ge誰soleerd te zijn, wat zijn de voordelen hiervan?

N.A.G. is van mening dat er geen voordelen zijn, doch heel veel nadelen. Een van deze nadelen is dat een dakgoot die gevuld is met isolatie in de zomer de warmte, die aan de binnenzijde van de goot onstaat, niet kwijt kan. Hierdoor gaat de binnenzijde geheel afzonderlijk werken van de buitenzijde van de dakgoot, die door deze isolatie juist amper warm wordt. Kortom, twee gootdelen die verbonden zijn door isolatie en die afzonderlijk van elkaar gaan

werken kan de kwaliteit voor nu en in de toekomst nooit ten goede komen. Deze nadelen, niet alleen voor het milieu, maar ook gezien de kwaliteit in de toekomst, heeft N.A.G. aan het denken gezet. N.A.G. heeft vervolgens een geheel eigen produkt ontwikkeld en op de markt gebracht.

Inmiddels is deze dubbelwandige dakgoot, met inwendige aluminium gootbeugels, voorzien van een patent en een krachtberekeningsrapport waaruit blijkt dat deze dakgoot ook nog eens veilig beloopbaar is.

Niet dat een dakgoot daarvoor gemaakt is, maar het gebeurd maar al te vaak in de praktijk dat deze er wel voor wordt gebruikt. U herkent dat vast wel; voordat we van de ladder het dak betreden, nog even steun zoeken in de dakgoot.

Wanneer een dakgoot, gevuld met P.U.R. of andere isolatie, gerenoveerd moet worden gaat dit over het algemeen samen met extra onnodige kosten om deze isolatie te scheiden van het aluminium. Om nog maar niet te spreken over de milieubelasting die dit teweeg brengt. Het te slopen en af te voeren materiaal moet dan namelijk grotendeels behandeld worden als chemisch afval. Bij de dubbelwandige dakgoten van N.A.G. krijgt u geld terug en wordt uw dakgoot voor 100% hergebruikt als auto, fiets enz. De gehele dakgoot bestaat alleen uit aluminium en de milieuvriendelijkste poedercoa-

ting, zodat er aan het milieu zo min mogelijk schade word toegebracht. We willen toch allemaal een steentje bijdragen aan een leefbaar klimaat voor onze nieuwe generatie?

We zijn met zijn allen bezig met een groen milieu en met recyclebare produkten, die ook nog eens sterk en betaalbaar zijn toch? Dan heeft u die produkten nu gevonden; de aluminium dubbelwandige dakgoten van N.A.G. voldoen aan al deze eisen. Durft u de uitdaging aan of heeft u nog vragen neem gerust vrijblijvend contact met ons op en het zal u verbazen hoeveel voordelen deze dakgoten voor u hebben.

Zowel de levertijd en de oneindige modellen, maar ook prijstechnisch, komen deze dakgoten u aan alle kanten tegemoet.

Bezoek voor meer informatie onze website www.nag.nl of bel 075-68 77 034.

Actueel

Column

Bouwvak

Nieuwe productielijn voor kleinere series Kingspan Unidek heeft onlangs een nieuwe productielijn in gebruik genomen. Deze volautomatische snij-, frees-, en verpakkingslijn kan kleinere series isolatie verwerken en staat daarmee symbool voor de veranderde markt.

Tegenover de nog steeds dalende bouw en verkoop van nieuwbouwwoningen staat de stijgende vraag naar renovatie van bestaande woningen. Kingspan Unidek ontwikkelde twee jaar geleden een Masterplan om bijtijds op deze veranderende vraag uit de markt in te kunnen springen. De uitrol van dit plan is in volle gang en een van de piketpalen is de ingebruikname van deze nieuwe productielijn. Bij renovatieprojecten gaat het vooral om maatwerk waarbij just-in-time leveringen en flexibiliteit gevraagd worden. Deze

innovatieve lijn speelt hierop in. Hij snijdt, bewerkt en verpakt zowel grote als kleinere hoeveelheden zodat Kingspan Unidek flexibeler kan opereren.

Gevolgen zijn hogere productiesnelheden en constante hoge kwaliteit van producten.

De herziene Europese Richtlijn Energieprestatie Gebouwen van mei 2010, die stelt dat alle nieuwe gebouwen eind 2020 energieneutraal gebouwd moeten worden, kan een goede aanjager van herstel zijn. Dat resulteert in een fundamenteel andere manier van bouwen die Kingspan Unidek veel kansen biedt. De op EPS gebaseerde elementen lenen zich namelijk uitstekend voor combinaties met andere bouwoplossingen waardoor de diverse bouwonderdelen op elkaar kunnen aansluiten.

De rust is terug in gerenoveerd Ministerie van Defensie Sander Architecten uit Amsterdam ontwikkelde samen met Hunter Douglas een nieuw type plafondplaten voor de plafonds in de kantoorruimten van het gerenoveerde Ministerie van Defensie. De nieuwe Techstyle plafondpanelen absorberen zowel hoge als lage geluidsfrequenties.

De effectieve geluidsreductie van de plafondpanelen komt vooral door de cellulaire structuur en de nonwoven stof. De Techstyle panelen hebben daarbij de strakke en fraaie uitstraling van gipsplaat. Jeroen Steenvoorden was namens Sander Architecten betrokken als projectarchitect bij dit bijzondere renovatieproject. ‘De Rijksoverheid past vrij strenge eisen toe voor haar gebouwen als het gaat om akoestiek en comfort’, vertelt Steenvoorden. “Voor het plafond kozen we, na verschillende plafondsystemen vergeleken te hebben, voor Techstyle.

Samen met Hunter Douglas hebben we toen een plafondpaneel ontwikkeld dat perfect en zo onopvallend mogelijk in dit monumentale gebouw past.

Van oudsher had het Ministerie van Defensie mooie stucplafonds die bij een eerdere renovatie waren vervangen door systeemplafonds. De uitstra-

ling van het stucwerk wilden we weer terug. Bouwtechnisch is het lastig om in een stucwerkplafond allerlei moderne licht- en installatiesystemen te verwerken als flexibel systeem en tevens te voldoen aan de hoge bouwfysische eisen die voor kantoorruimten gesteld zijn. Bij de Techstyle panelen is dat wel mogelijk. Bovendien hebben ze een mooie, strakke uitstraling zonder die lelijke bandenrasters.’

Bij de renovatie van het Ministerie van Defensie werd de cellenstructuur met kleine afgesloten werkplekken en veel gangen gewijzigd in een gebouw met circa 40 procent open werkplekken.

Mariëtte Poll, projectleider renovatie Ministerie van Defensie: ‘Dit betekende voor veel werknemers een grote omschakeling. Na terugkeer was de rustige en geluiddempende werkomgeving echter het eerste wat mensen opviel.’

Het bouwvak is een prachtig vak. Door een kleine verbouwing aan ons huis ben ik wat dat betreft weer even helemaal bij de les.

Mijn eerste nieuwe ervaring was een vriendelijke dame die mij telefonisch vroeg of haar bouwbedrijf een prijsopgave mocht doen. Zij had de aanvrage voor de omgevingsvergunning op de gemeentelijke website gelezen. Die had daar overigens helemaal niet moeten staan want het betreft een vergunningsvrije klus, maar de gemeente blijkt ook daarvoor leges te willen hebben; dat wordt dus een interessante beroepszaak.

Door dat proactieve telefoontje geniet ik nu van Michel, een rasechte vakman met veel plezier in zijn werk, en waarvan er in deze tijd zoveel zonder werk raken. Een professional die precies begrijpt wat ik bedoel. En die mijn werktekeningen vriendelijk maar onverbiddelijk aanpast omdat het beter en efficiënter kan. Want de tijd dat een timmerman timmert is echt voorbij. Het bouwvak is hightech geworden. Michel assembleert, met een bus vol innovatief gereedschap waarmee hij meet, stelt, schroeft, lijmt, schiet, niet, freest, fixeert en afkort en nog veel meer. Dat vervangt veel tijdrovend duur handwerk, maar levert ook nieuwe problemen op. Want bijvoorbeeld een laserwaterpas maakt een oud krom en scheefstaand gebouw niet ineens recht, en een state of the art nieuw AA+ toiletraam met HR++ glas verandert weinig aan het feit dat het bestaande gebouw al eerder met veel moeite maar net op label B is gekrikt en allesbehalve luchtdicht is. Voorlopig hoef ik ook geen snelschroeven en andere materialen meer aan te schaffen, want voor Michel kost het oprapen van gevallen spul of het heel zuinig gebruik van materiaal meer tijd dan het aan aanschaf bespaart; en dus struin ik aan het eind van de dag de gevallen oogst bij elkaar.

Restafval in de verbouw heeft meer te maken met de prijsvorming dan met onwil of slordigheid. Bij een simpele aanbesteding is de winst plat gezegd de aanneemsom met aftrek van de gerealiseerde bouwkosten. Dan wordt de uitvoering vanzelf een eenzijdige efficiencyslag. Echt efficiënt materiaalgebruik lukt alleen met een zeer nauwgezette werkvoorbereiding en ketensamenwerking. Bij een kleine verbouwing lukt dat maar zelden en kost ook dan meer dan het aan besparing oplevert.

Budget voor de coachende bemoeienis van een adviseur en/of architect is meestal niet aanwezig.

Daarom hebben we geen vaste prijs afgesproken maar gebeurt mijn klusje in regie, met een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor een bevredigend resultaat. Een hele oude methode die gebaseerd is op wederzijds vertrouwen, die dus veel vraagt van de bouwer en de opdrachtgever en ook dan risicovol is.

Waarom is mijn verbouwinkje zo leerzaam? Daarom dus. Omdat dit soort klussen simpelweg de majeure omzetstroom in de bouw aan het worden is: Het eigen woningbezit vertegenwoordigt nu al het grootste deel van de gebouwenvoorraad en zal door de voortgaande veroudering steeds meer investeringen vergen, allemaal kleine klussen met niet-professionele opdrachtgevers.

Om die bouwopgave in goede banen te leiden moet de verhouding tussen bouwer en kleine particuliere klant dringend vernieuwd en eigenlijk opnieuw uitgevonden worden. En dat zou wel eens de grootste innovatieopgave voor de komende jaren kunnen zijn.

Ik ben nu even met de bouwvak. Michel heeft daar hevig naar verlangd en dus heb ik als opdrachtgever ook even vrij. Eindelijk weer een bouwvak met heerlijk weer.

André Thomsen

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’.

André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

nr. 4 | september 2013

11

Actueel Energie 2013

Wat is Energie 2013?

Energie, van 24 t/m 26 september 2013 in Brabanthallen ’s-Hertogenbosch, is de enige nationale vakbeurs gericht op energiebesparing en duurzame energie. Of u nu een gerichte vraag hebt, op zoek bent naar een integrale aanpak, de nieuwste producten wilt bekijken of uw kennis wilt bijspijkeren: u vindt het op Energie.

Energie besparen is noodzakelijk en

loont. Op Energie 2013 kunt u advies inwinnen, condities vergelijken en kennismaken met nieuwe oplossingen. Alles om te komen tot een betrouwbare, voordelige energielevering en een optimale verbruiksbesparing. Het aanbod op de beurs loopt uiteen van duurzaam bouwen tot biomassa en van windenergie tot decentrale energie. Naast een breed exposantenaanbod, biedt Energie 2013 een uitgebreid inhoudelijk programma vol inspirerende congressen en lezingen.

Milieulaan

Solar Event

De vakbeurs Milieu, die voorgaande jaren gelijktijdig met Energie plaatsvond, maakt plaats voor een Milieulaan op Energie 2013. In de Milieulaan komen onderwerpen als windenergie, biomassa, energie uit afval (-water), warmtenetten, energiebesparing, transport, innovatie, maatschappelijk verantwoord ondernemen en juridische aspecten aan de orde.

Gelijktijdig met de vakbeurs Energie, vindt dit jaar eveneens het Solar Event plaats. Op dit vakevenement vinden professionals in de bouw en de industrie alles over zonne-energie: van de nieuwste producten, systemen en materialen tot regelgeving en financiering.

Energietransitie in praktijk

-W indenergie. De windopgave in Nederland is bijzonder groot, zowel op land als op zee. Naast de aanzienlijke rol in de opwekking van duurzame energie, hebben windmolens impact op milieu en omgeving (geluid, schaduw, vogels, landschap). Die twee factoren maken het tot een zeer actueel onderwerp.

- Energie uit afval (-water). Er is steeds minder afval. Waterzuiveringen gebruiken afvalwater om hier groen gas aan te onttrekken. Boeren gebruiken de bekende mestvergisters. Hier gaan milieu- en energievraagstukken hand in hand.

- Warmtenetten. Warmtenetten zijn essentieel voor de verduurzaming van de energievoorziening. Niet alleen afvalwarmte krijgt hiermee een nuttige bestemming, ook warmte uit de diepe ondergrond (geothermie) kan worden aangesloten. Hetzelfde geldt voor andere duurzame bronnen zoals zonneenergie. Rond efficiënt en milieuverantwoord gebruik van warmte is een geheel nieuwe industrie ontstaan.

- Energiebesparing. Het gemakkelijkste voorbeeld van synergie tussen milieu en energie is wellicht energiebesparing. Huizen worden niet alleen energiezuinig gebouwd, ook wordt veel meer gekeken naar efficiënt gebruik van materialen en ‘cradle to cradle’toepassingen. Er is geen bouwonderneming die zich niet met duurzaam bouwen wil identificeren. Ook combinaties van asbestverwijdering en energiebesparende maatregelen worden inmiddels volop toegepast.

- Innovatie. Zon PV, Blue Energy (energie uit osmose) en getijdenenergie zijn voorbeelden van opkomende ontwikkelingen uit de ‘clean tech’. Met name het MKB speelt hier een grote rol, mede gefaciliteerd door overheden die ‘groene’ groei willen zien.

12

Het Solar Event is ‘inspired by the sun’.

Hier vinden professionals doelgericht alles om het maximale uit de zon te halen.

Richard Butter, projectmanager van zowel Energie als het Solar Event licht toe: ‘Onze exposanten en bezoekers geven aan een sterke behoefte te hebben aan meer zichtbaarheid van de zonne-energiebranche op de beurs. Ook zonder subsidies voor de zakelijk markt blijft de Nederlandse zonne-energiemarkt groeien. Dit jaar bieden we een compleet pakket met producten van exposanten en inhoudelijke sessies. Onder andere de laatste ontwikkelingen op het gebied van installatie, rendement, terugverdientijd, fiscale regelingen, terugleveren en salderen komen aan bod.’

Het Solar Event wordt georganiseerd door VNU Exhibitions Europe in samen-

nr. 4 | september 2013

Data en tijden Energie 2013 Dinsdag 24 september: 10.00 - 18.00 uur Woensdag 25 september: 10.00 - 18.00 uur Donderdag 26 september: 10.00 - 17.00 uur

Locatie Brabanthallen ‘s-Hertogenbosch Toegang: gratis (geldt tevens voor PassiefBouw Event en het Solar Event), registreren via website www.energievakbeurs.nl

werking met drie gerenommeerde partners in zonne-energie: Holland Solar, Solarplaza en Solliance. Naast een breed exposantenaanbod, biedt het Solar Event ook een boeiend kennisprogramma. In samenwerking met de partners vinden er in en rondom het beurstheater diverse lezingen, presentaties en praktische workshops plaats.

In het centrale beurstheater worden in samenwerking met Solarplaza strategische rondetafelsessies over actuele thema’s georganiseerd. Deze vinden twee keer per dag plaats, van 11.00 tot 12.30 en van 14.00 tot 15.30 uur.

In drie ‘domes’ rondom het beurstheater organiseert Holland Solar praktijkgerichte kennissessies over Building Integrated PV, zonnewarmte en kwaliteit/ marktontwikkeling. Daarbij staan de volgende onderwerpen centraal: - Building Integrated PV. Neem deel aan relevante lezingen over het toepassen van BIPV-systemen in de bouwen en maak kennis met nieuwe ontwikkelingen in dit gebied; - Zonnewarmte. Kom meer te weten over praktische toepassingen van zonnewarmte, voor kleinschalig en grootscha-

lig gebruik. De nadruk ligt hierbij op innovatieve systeemtoepassingen en financiële modellen, gelardeerd met presentaties over bestaande projecten; - kwaliteit/marktontwikkeling. Zowel voor zonnestroom als zonnewarmte geldt dat kwaliteit key is voor een duurzame ontwikkeling van de markt. Op het Solar Event wordt dit onderwerp uitgediept in een reeks praktijkgerichte kennissessies over onder andere certificering, opleidingen en audits.

Op de tweede beursdag van het Solar Event, woensdag 25 september, organiseert Solliance de ‘Dag van de Maakindustrie’. Dit is een dag voor ondernemers in de maakindustrie en staat in het teken van netwerken, inspiratie en ondernemerschap. De activiteiten rondom deze dag vinden plaats in een van de domes rondom het beurstheater.

Foto’s op deze pagina: VNU Business Europe, tenzij anders vermeld

Voorzitter Bouwend Nederland opent vakbeurs Energie Maxime Verhagen, voorzitter van Bouwend Nederland, neemt deel aan een paneldiscussie op dinsdag 24 september tijdens de vakbeurs Energie.

Hierbij gaat Verhagen in op enkele punten uit het Nationale Energieakkoord.

De andere deelnemers aan de paneldiscussie zijn Sytze van der Heijst, directeur van Gazprom, Arthur Vermeulen, directeur van Raedthuys Groep, Riksta Zwart, directeur SamenEnergie en John Lens directeur TVVL. Nederland wil goedkope kolencentrales sluiten en extra investeren in windmolens. Het Nationale Energieakkoord zorgt ervoor dat de energierekening de komende jaren stijgt. Dat betekent dat energiebesparing en duurzame innovatie belangrijker worden. Deze aspecten zullen ook terugkomen in het openingsdebat van de beurs: onderwerpen als energiebesparing, duurzame energie bij industrie en gebouwde omgeving, Europese regels voor duurzame energie en energie en CO2-besparing komen aan de orde. Het publiek is van harte uitgeno-

PassiefBouwen Event Tijdens de vakbeurs Energie vindt ook het PassiefBouwen Event plaats.

Dit evenement richt zich volledig op het populaire thema passief bouwen en vindt dit jaar voor de tweede maal plaats.

Maxime Verhagen, voorzitter Bouwend Nederland (Foto: Anke Bot)

digd om mee te debatteren.

Aansluitend vindt de uitreiking plaats van de Spirit of Innovation Award 2013.

Uitstekende kansen voor gebouwgeïntegreerde PV De toepassing van zonne-energie in Nederland blijft sterk groeien. Nu zijn het nog vooral standaard PV-panelen die een groeiend aantal daken van huizen en gebouwen met schone energie uitrusten. Gebouwgeïntegreerde PV-toepassingen of BIPV zullen een hoge vlucht gaan nemen, voorziet directeur Wiep Folkerts van Solar Energy Application Centre (SEAC).

Folkerts verwacht in 2020 een omzet van vijftig miljard euro in BIPV, waarvan de helft in Europa. ‘Het marktpotentieel is enorm. Bouwers, architecten en installateurs kunnen een toenemend en rijk gevarieerd aanbod van mooie, veelzijdige en multifunctionele geïntegreerde PVproducten tegemoet zien, die in Nederland worden geproduceerd.’

In een eind 2012 verschenen inventarisatie door SEAC staan meer dan tachtig BIPV-productlijnen op een rij, van losse PV-dakpannen tot complete gevel- en daksystemen. De kracht van BIPV, benadrukt de SEAC-directeur, is multifunctionaliteit. ‘De PV-panelen die je nu om ons heen ziet, hebben maar één functie: elektriciteit opwekken. Bij een gebouwgeïntegreerde toepassing komen daar tal van functies bij, zoals geluidsisolatie en het lekdicht maken van gevel- en dak

constructies. Bij een glazen overkapping zorgen de PV-elementen voor schaduw, zodat het geen broeikas wordt. Ook worden koud-buigbare glassoorten gebruikt, die pas op de bouwplaats hun definitieve vorm krijgen. Niet alleen kunnen de vlakke delen dan makkelijker vervoerd worden, ook de dakconstructie is flexibel in design. Dit soort toepassingen staat ver af van de standaard zonnepanelen.

Bovendien maak je een dubbelslag want je investeert tegelijkertijd in een bouwmateriaal én zonne-energie.’

In gebouwgeïntegreerde PV worden nu zonnecellen van kristallijn silicium gebruikt. Folkerts: ‘Er zijn nog weinig dunnefilmproducten op de markt. Maar ook die gaan beslist een rol spelen met in dit geval weer heel speciale producten. Folieachtige toepassingen bieden nog meer vormvrijheid bij gekromde oppervlakken. Lichtgewicht materialen als deze vormen een oplossing voor constructies met weinig draagvermogen.’

Op het Solar Event tijdens de vakbeurs Energie 2013 zal brancheorganisatie Holland Solar samen met verschillende van haar leden dagelijks een programma met lezingen over BIPV verzorgen. Ook op de beursvloer zijn tal van exposanten met gebouwgeïntegreerde PV-oplossingen terug te vinden.

gebied van passief bouwen.

Het PassiefBouwen Event wordt georganiseerd in samenwerking met Stichting PassiefBouwen.nl. Hoofdmediapartner is EnergieGids.

Passief bouwen zit in de lift. Door nieuwe wet- en regelgeving, zoals het energielabel, is energiezuinig bouwen niet langer een keuze, maar een noodzaak.

Op het PassiefBouwen Event maakt u kennis met de nieuwste producten en materialen en wint u alle benodigde informatie in. Daarnaast zijn er praktijkgerichte workshops en presentaties. Neem deel aan een inspirerend en leerzaam inhoudelijk programma, waarin gerenommeerde sprekers u bijpraten over de ins en outs op het

‘Aantoonbare kwaliteit zonne-energie is essentieel’ De kwaliteit van zonne-energiesystemen is voor kopers niet te doorgronden. Voor een deel is de solarsector daar zelf debet aan. Het aanbod van systemen en bedrijven die deze systemen leveren en installeren is omvangrijk. Kopers kunnen zich geen beeld vormen van waar een zonnepaneel of zonneboiler aan moet voldoen.

Wat ook niet helpt is de recente negatieve berichtgeving over de kwaliteit van zonnepanelen. Om daar een eind aan te maken wil voorzitter Gerard van Amerongen van brancheorganisatie Holland Solar vaart maken met het Zonnekeur, een kwaliteitskeurmerk voor de installateurs van PV-panelen en zonnewarmtesystemen. ‘De installateur moet weten wat hij verkoopt en of dat product aan de geldende normen voldoet. De kwaliteit van zonne-energie moet geborgd zijn’, zegt Van Amerongen, eveneens voorzitter van het bestuur van de stichting Duurzame Energie Prestatie Keur (=DEPK) die het Zonnekeur heeft opgezet. Inmiddels hebben twee bedrijven het kwaliteitskeurmerk in hun bezit en Van Amerongen voorziet een hoge

Gerard van Amerongen, voorzitter Holland Solar

vlucht van het keurmerk. ‘Met dit keurmerk kunnen we een kwaliteitsslag maken en grip op de afzetmarkt krijgen.’ De verschillende aspecten van kwaliteit, zoals het Zonnekeur, certificering, productkeuring en monitoring komen uitgebreid aan bod in het dagelijkse lezingenprogramma dat Holland Solar organiseert tijdens het Solar Event.

nr. 4 | september 2013

13

Actueel Beurs

Nieuw(s) op Energie 2013 Nieuwe deelnemer Stichting PassiefBouwen.nl Coateq is exclusief importeur voor de Benelux van ThermoShield, de watergedragen energiebesparende muurverf. Deze muurverf wordt geproduceerd door de firma SICC te Berlijn.

Op basis van de keramische technologie zijn de ThermoShield klimaatverven, sinds eind jaren tachtig, speciaal ontwikkeld voor de bouw –en woningmarkt. De energiebesparende muurverf is ontworpen om energieprestaties en het binnenklimaat van gebouwen te verbeteren.

ThermoShield biedt een dispersieverf voor binnenwanden en plafonds, buitenmuren, houten gevels en daken.

Belangrijke pluspunten zijn dat de verf comfortverhogend en energiebesparend is en koudebruggen vermindert. Bovendien is de muurverf vuil en mos- en algenwerend, waterafstotend én ontvochtigt deze actief het bouwdeel.

Standnummer 04.C022

kunnen bieden. Robot weet dat een vloerverwarmingssysteem jarenlang probleemloos moet werken.

Standnummer 01.D067

Dunnere isolatie met behoud van hoge kwaliteitseisen ELDRA speelt in op de snelle innovatie in de photovoltaicmarkt. Na het succes van ELDSOLAR® TÜV, komt ELDRA nu met de verbeterde generatie solarkabels: de ELDSOLAR® TÜV G2.

Duurzame energie is de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden in onze samenleving. Om verdere toename van de CO2-uitstoot te voorkomen worden zonnepanelen, wind- en waterturbines steeds meer ingezet in de Nederlandse industrie. Door het toepassen van speciaal ontwikkelde materialen heeft ELDRA de dikte van de isolatie gereduceerd. Dit resulteert in materiaalen gewichtsbesparing met behoud van de hoge kwaliteitseisen. De ELDSOLAR TÜV G2 is geproduceerd en gecertificeerd volgens de strenge eisen van de Duitse TÜV-norm, zodat u verzekerd bent van een kwalitatief hoogwaardige kabel en systeem.

Standnummer 03.C059

Nieuwe, intelligente regeling voor vloerverwarming Op Energie 2013 presenteert Robot de RCE ruimteregeling: een nieuwe, intelligente regeling voor vloerverwarming. Het systeem bestaat uit een bedieningspaneel en kamerthermostaten die draadloos of bedraad kunnen worden aangesloten. Hierdoor biedt de Robot RCE regeling grote flexibiliteit in het geval het nodig is om de vloerverwarmingsregeling in een later stadium uit te breiden.

De Robot RCE kamerthermostaat heeft een strak, stilistisch en tijdloos design. De thermostaten hebben standaard een LCD-scherm en zijn verkrijgbaar in de kleuren hoogglans wit, hoogglans zwart en zilvergrijs. Het systeem is door Robot ontwikkeld op basis van jarenlange ervaring met vloerverwarming. Dit betekent dat het bedrijf een regelsysteem met moderne technische oplossingen in combinatie met jarenlange vloerverwarmings know-how

14

nr. 4 | september 2013

Verduurzamen kantoren Ymere in stroomversnelling Woningcorporatie Ymere en Stimular verduurzamen samen de interne organisatie van Ymere. Bas Neuteboom, Ymere: ‘Het verduurzamen van onze kantoorgebouwen en bedrijfsvoering is in een stroomversnelling geraakt door de professionele en enthousiaste aanpak van Stimular, het gebruik van de online Milieubarometer, de milieuscans en de daaruit voortgekomen verbeteradviezen. Het feit dat Stimular een autoriteit is op het gebied van duurzaam ondernemen heeft enorm bijgedragen aan het overtuigen en enthousiasmeren van onze collega’s.’

Stimular heeft alle Ymerekantoren geanalyseerd op besparingsmogelijkheden.

Twee kantoren zijn bezig met een ingrijpende verbouwing. Hier is met de verbouwwijzer Kansen bij Verkassen van Stichting

Stimular gekeken welke duurzaamheidskansen er nog lagen. Bij de andere acht kantoren is de milieuprestatie gemeten met de Milieubarometer, waarna de verbeterkansen in zicht kwamen. Voor een analyse van de technische installaties is samengewerkt met Breijer Bouw en Installatie. Ook heeft Stimular facturen tegen het licht gehouden; waaruit direct kostenbesparingen zichtbaar werden. Vervolgens zijn de resultaten geanalyseerd en naast elkaar gelegd. In een inspiratiebijeenkomst voor de managers zijn gezamenlijk conclusies getrokken. Gemiddeld doet Ymere het prima in vergelijking tot overheidskantoren (Milieubarometerbenchmark 2012).

Diverse besparingsmaatregelen konden direct ingevoerd worden. Rond de zomer is nu de eerstvolgende stap een bewustwordingstraject met de medewerkers van elke vestiging.

Standnummer 01.F010

Thermische gevelisolatiesystemen met een gepleisterde afwerking De uitgekiende gevelisolatiesystemen van Strikotherm zijn isolatiesystemen die aan de buitenzijde van een gebouw worden aangebracht en worden afgewerkt met een decoratieve pleisterlaag of desgewenst -geheel of gedeeltelijk - met een keramische afwerking, zoals tegels of steenstrips.

Een gevelisolatiesysteem bestaat uit isolatieplaten (bijvoorbeeld polystyreen of minerale wol) die met lijm op de ondergrond worden bevestigd.

Hierbij is het van belang dat de isolatieplaten vlak worden aangebracht. Na uitharding van de lijm waarmee de platen worden bevestigd, wordt een spanningsverdelende pleisterlaag aangebracht. In deze pleisterlaag wordt een wapeningsweefsel opgenomen om thermische spanningen in het gevelisolatiesysteem te kunnen reduceren. Nadat de spanningsverdelende mortellaag voldoende hard en droog is, kan een decoratieve (sier)pleisterlaag worden aangebracht.

Hiervoor heeft Strikotherm een aantal minerale en kunstharsgebonden pleistersystemen die, stuk voor stuk, bijdragen aan het duurzame en dampopen karakter van de Strikotherm gevelisolatiesystemen.

Hierbij moeten onderhoud- en exploitatiekosten zo-

veel mogelijk beperkt blijven. Dit kan met een “zelfreinigend” verfsysteem, het niveau dat Strikotherm met haar Peents assortimentsgroep volledig beheerst.

De Strikotherm Peents Pearlcoat is een muurverf met zelfreinigende eigenschappen op basis van een intelligente Strikoxan bindmiddelentechniek en kenmerkt zich door sterk afparelende eigenschappen die daarmee de vuilaanhechting zeer sterk beperken. Bij Strikotherm bestaat de mogelijkheid om het totale gevelisolatiesysteem met een ‘verzekerde garantie’ aan te brengen.

Standnummer 01.F110

Tot 30 procent sneller zonnepanelen installeren Freenergics Solar Supplies is de groothandel voor installateurs in de solarbranche. Naast bestaande producten biedt het ook zelf ontwikkelde producten aan. Zoals het revolutionaire montagesysteem Easymount, dat op het Solar Event wordt gepresenteerd.

‘Wat een vooruitgang. Met het nieuwe montagesysteem van EasyMount installeer ik zonnepanelen wel tot 30 procent sneller dan voorheen’, aldus een enthousiaste reactie. Het montagesysteem Easymount - voor zonnepanelen op daken zoals die in Nederland gebouwd worden - is een eigen ontwikkeling van Freenergics Solar Supplies. Freenergics heeft voor alle type daken een oplossing, zoals dakpannen, shingles, golfplaten, staal, damwand en platte daken met vaste en verstelbare hoeksteunen. De revolutionaire ‘twist & click’-aanpak is consequent in alle onderdelen van de montagesystemen doorgevoerd. Het resultaat is een ongekend goede, veilige en snelle montage van zonnepanelen.

Standnummer 03.C010

Nieuwe variant composteerbare polystyreenkorrels Termokomfort introduceert HR++ BioFoamPearls®.

De Grijze BioFoamPearls® is een composteerbare geëxpandeerd polystyreen met kenmerken die vergelijkbaar zijn met de eigenschappen en vormvrijheid van EPS. Deze nieuwe variant van Biofoam® heeft een circa 15 procent hogere isolatiewaarde dan zijn groene voorganger en kan zich daarmee meten met diverse grijze EPS parelvarianten.

Een gepatenteerde oplossing maakt verhitting en expansie mogelijk waardoor een nieuwe grondstof ontstaat die volledig biologisch afbreekbaar is (Cradle to Cradle). Een belangrijke eigenschap is dat bij het produceren van BioFoamPearls®, in vergelijking met andere plastics, een wezenlijk geringer deel aan fossiele energie nodig is. Ook wordt er netto nog maar 40 procent van de CO2 geëmitteerd, in vergelijking met het gemiddelde van alle andere eindproducten gemaakt van op aardolie gebaseerde plastics.

Biofoampearls zijn zeer goed bestand tegen vocht, temperatuurschommelingen, schimmelvorming, vraat door ongedierte en inzakken. Het materiaal is 100 procent recyclebaar en 100 procent composteerbaar (vanaf 70°C) en heeft een λd-waarde van circa 0,036 W/mK. Bovendien zijn de pearls anti-allergeen en vlamdovend (zonder brandvertrager), zijn ze vervaardigd van plantaardig restmateriaal en hebben ze een zeer kleine CO2-footprint (2,2).

Standnummer 01.F047

Nieuw dakisolatiesysteem Sinds dit jaar biedt Pluimers naast de ‘standaard’ isolatieproducten (wol, parels en polyurethaan) ook het unieke dakisolatiesysteem van Isover: Sonestrong Pro. De unieke voordelen van dit zolder- of dakisolatiesysteem zijn dat het materiaal na aanbrengen gelijk afgewerkt is. Bovendien voldoet het dakisolatiesysteem aan de hoogste brandeisen en beschikt het over uitstekende akoestische eigenschappen.

Standnummer 01.F080

Leverancier zet in op luchtdicht bouwen Nieuwe ontwikkelingen worden bij Morgo Folietechniek op de voet gevolgd. Zo ook op het gebied van luchtdicht, ofwel passief bouwen. Een trend die architecten, aannemers en houtskeletbouwers voor tal van nieuwe uitdagingen plaatsen.

Als folieontwikkelaar en leverancier speelde Morgo Folietechniek hierop in door te blijven innoveren en met diverse vernieuwende folies op de markt te komen. Bij het luchtdicht maken van een gevel- of dakconstructie komt natuurlijk meer kijken. Zo is het van groot belang

kwalitatief hoogwaardige, duurzame afdichting van naden en kieren te realiseren. Maar ook isolatie en de mate van dampremming en het reguleren hiervan spelen een belangrijke rol. Alles met als doel om hogere Rcwaardes te realiseren en zo het energieverbruik en -kosten te verminderen. Dit doel past uitstekend bij het streven naar een duurzamer bouwklimaat.

Het resultaat is een allround pakket dat naast folies nu ook een ruime keuze aan afdichtings- en bevestigingsmaterialen biedt.

En waarmee Morgo Folietechniek voor nagenoeg iedere dak- en gevelconstructie een op maat gesneden, luchtdichte oplossing kan bieden.

Een totaaloplossing, van waterkering tot en met isolatie, dampremming, bevestiging en afdichting.

Standnummer 01.C032

PassiefHuis certificaat voor buitendeuren Kegro heeft voor haar KegaPro+ deuren het PassiefHuis certificaat buitendeuren ontvangen, uitgereikt door Stichting PassiefHuis Holland tijdens De Bouw RAI / Building Holland. Kegro is hiermee een van de eerste Nederlandse buitendeurenbedrijven die dit certificaat hebben.

Het PassiefHuisproductcertificaat is een erkend keurmerk voor goedgekeurde producten voor passief bouwen, dat wordt uitgereikt aan producten die helpen een woning energiezuiniger te maken. Hiervoor moet een product onder andere een goede isolatie en een permanente luchtdichtheid garanderen. Kegro heeft met KegaPro+ energiebesparende deuren een nieuw product ontwikkeld dat een combinatie biedt van de best mogelijke thermische isolatie en de reeds zeven jaar bewezen techniek uit het KAI-concept. Dit maakt KegaPro+ tot een totaaloplossing voor energiezuinige woningbouw.

Het concept is inmiddels in diverse projecten uitgevoerd.

‘Wij geloven dat passief bouwen de toekomst is. Kegro is er dan ook enorm trots op dat de KegaPro+ energiebesparende deuren het PassiefHuis certificaat buitendeuren hebben ontvangen,’ zegt Henk Breel, commercieel directeur bij Kegro. ‘Het is voor Kegro een aanmoediging om door te gaan met het ontwikkelen van producten die het passief bouwen ondersteunen.’

Standnummer 07.B012

nr. 4 | september 2013

15

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen

met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren “Een prima besteding van spaargeld.

Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt een prettiger huis op de koop toe.”

TONZON isoleert als een thermosfles

“Het verschil is direct merkbaar.

Hadden we dat maar eerder gedaan.”

TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosflesprincipe. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZON Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren. Zo geniet u van een nóg fijner binnenklimaat.

Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Voor Koud en klam

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk Een radiator straalt nu nog naar twee kanten.

Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daarachter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren. TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het filmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolie TONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buitenmuren zo intensief opwarmen?

de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermoskussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven.

Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie.

Bij de bepaling van het energielabel telt het met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee.

Na Warm en droog

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4.

Voor een samenvatting van enkele afleveringen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt?

Scan de code en bekijk de filmpjes.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

Help!

Scheuren in de muur, wat nu?

Komt u in uw dagelijks werkzaamheden scheuren in muren tegen en wilt u dit constructief repareren? Dat kan met de materialen van ABC ADAMAS. Wij hebben een compleet assortiment in huis waarmee u vakwerk kunt leveren zodat de reparatie nagenoeg onzichtbaar is.

Wij kunnen alle soorten spiraalanker wapening en bijhorende materialen leveren voor zowel grote en kleinere klussen. Speciaal voor de kleinere klussen hebben we een Basis-Set in ons assortiment waarmee u direct kunt beginnen.

Nu ook verkrijgbaar bij uw vertrouwde bouwmaterialen leverancier. Vraag er naar!

ABC ADAMAS is tevens de leverancier van renovatiespouwankers. Wij hebben voor praktisch elke situatie een oplossing.

Voor verankeringen in een betonnen binnenmuur hebben wij het A-SYMMETRISCHE spouwanker. Dit is het enige juiste wokkelvormige anker voor deze toepassing!

Door uw keuze voor het juiste anker levert u de kwaliteit die nodig is!

Ondersteuning en advies nodig? Wij helpen u graag!

Jupiter 10M, 8448 CD Heerenveen Tel.085-4011320 info@abcadamas.nl

TEL 085-4011320

Ons complete assortiment vindt u op

www.abcadamas.nl

WWW.ABCADAMAS.NL

• Asbestverwijdering • Dakbedekking Drachten Bedum

T 0512 - 54 44 45 T 050 - 301 35 13

Beilen

T 0593 - 72 11 00

www.manenmach.nl

De nieuwe Fluke VT02 visuele infraroodthermometer.

Fluke doet 1 ding beter dan elke andere leverancier van meetinstrumenten. Wij luisteren naar onze klanten. Dit is wat wij hebben gehoord: Eerst, ontwikkel een voordelig geprijsde oplossing die het gemak van een infraroodthermometer combineert met het visuele voordeel van een warmtebeeldcamera. Dan, zorg dat het instrument gemakkelijk warme en koude plaatsen ontdekt terwijl het een oppervlak scant. En maak het indien mogelijk zo dat wij infraroodbeelden en digitale beelden met elkaar kunnen combineren.

Klaar.

www.fluke.nl/VT02 ©2012 Fluke Corporation

Actueel

Energetisch renoveren in Nederland en België Kunnen we iets leren van onze Zuiderburen, als het om renovatie gaat?

Welke verschillen zijn er tussen beide landen en welke valkuilen en verbeterpunten zijn er. Xella Nederland nam het initiatief tot een rondetafelgesprek over renovatie. Daaruit bleek dat de kennis in de keten om seriematig te renoveren volop aanwezig is, maar te weinig wordt ingezet.

D

e vertegenwoordigers van Belgische en Nederlandse bouwpartijen kwamen tot de conclusie dat de kennis in de keten onvoldoende wordt ingezet om seriematig gebouwen te renoveren. Zowel bij renovatieprojecten van woonwijken als bij transformatieprojecten van leegstaande kantoorpanden. ‘Het blijven eenmalige pilotprojecten die nauwelijks te kopiëren zijn’, aldus Paul Steskens, projectleider bij het Belgisch Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf.

Ambities Voor Gerton Starink, projectleider bij Nieman Raadgevende Ingenieurs in Zwolle, staat renoveren gelijk aan de energetische aanpak van een gebouw.

‘Woningcorporaties in Nederland proberen voortdurend het wiel uit te vinden via een ambitieuze manier van aanbesteden, zoals innovatieve prijsvragen, waarbij ketenpartners, vaak ook bewoners, worden uitgedaagd tot meer creatieve en innovatieve voorstellen voor een renovatieproject. Ze willen immers het beste voor de klant. Maar corporaties vergeten regelmatig om concrete afspraken te maken hoe ze energieneutrale doelstellingen willen realiseren en controleren’.

In België is de sociale huisvesting een relatief kleine sector. Vergeleken met Nederland waar circa 35 procent van

de woningvoorraad uit sociale huurwoningen bestaat, is dat in België slechts 6 procent. Björn Mallants, directeur van de Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen: ‘Maar ook hier moeten bestaande woningen op energetisch vlak fors verbeterd worden; de helft van de 140.000 woningen voldoet hier nog niet aan.’

Kennis inzetten Rob van der Leij, directeur van Van der Leij Bouwbedrijven, vindt dat een aannemer vaker de kans moet krijgen om opdrachtgevers te adviseren bij de aanpak van renovatie. ‘Een aannemer kan prima met bewoners communiceren over het belang van energetische maatregelen voor hun woning.

Als die bewoners kunnen meebeslissen, levert dat ook nog eens minder weerstand op dan ‘opleggen’ van bovenaf. Met een beter resultaat.’

Renovatieopgave Volgens freelance journalist Tosca Vissers is het interessant om te onderzoeken hoe woningcorporaties hun voorraad op peil kunnen houden, ondanks allerlei politieke maatregelen zoals verhuurdersheffingen. ‘Bezuinigingen dwingen corporaties kosten te besparen terwijl ze een enorme renovatieopgave hebben’, stelt Vissers vast.

‘Er ontstaan nieuwe samenwerkingsverbanden zoals ketenintegratie en co-makingship, waarbij aannemers en

▲ Links Wim Hazeu, rechts Edwin Deceukelaire

bouwtoeleverende bedrijven een sterk adviserende rol spelen naar opdrachtgevers toe om renovatieprojecten uit te voeren en te financieren.’

Wim Hazeu is lid van het dagelijkse bestuur van Aedes en bestuurder van corporatie Wonen Limburg. ‘Ik zie meer toekomst in energienotaloze woningen dan in het halen van energielabel B. In de sociale woningbouw zijn flink kosten te besparen door grootschalige complexen met veel dezelfde woningen tegelijk te renoveren. Zeker als we de ambities voor 2020 willen halen.’

Starink ziet ook een enorme transformatieopgave bij kantoren: ‘Daar worden vindingrijke oplossingen bedacht en ook toegepast. Gebouwen die energetisch goed presteren, staan nauwelijks leeg. Energetisch opwaarderen kan dus een oplossing zijn voor leegstand. Bij scholen is energetisch en klimaattechnisch opwaarderen nog nauwelijks aan de orde, maar er ligt wel minstens zo’n grote opgave.’

Snel en eenvoudig Eric Cloes, hoofdredacteur van het Belgische consumentenblad ‘Ik ga Bouwen & Renoveren’ stelt voor om de herbestemming van lege gebouwen die nog perfect functioneren, snel en eenvoudig te laten verlopen.

‘We hebben een soepel werkend en eenduidig transformatiebeleid nodig dat uitgaat van de gebouwfunctie.

Beslissers in de utiliteit, zorg-, scholen- en woningbouw moeten vaker met elkaar hierover brainstormen.

Daarbij is overregulering vaak een rem om creatief met herbestemming om te gaan.’

Paul Steskens, wetenschapper bij het WTCB, vindt transformatieprojecten prachtige projecten. ‘Nadeel is dat de

▲ Van links naar rechts: Bjorn Mallants, Gerton Starink en Jos Cox.

Deelnemers:

Edwin de Ceukelaire, PPS-manager van het GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap.

Paul Steskens, projectleider Wetenschappelijk en Technisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB); het WTCB vertegenwoordigt ook de Belgische aannemers.

Gerton Starink, projectleider Nederlands ingenieursbureau Nieman Raadgevende Ingenieurs.

Wim Hazeu, bestuurder corporatie Wonen Limburg en lid dagelijks bestuur Aedes, Nederlandse koepelorganisatie woningcorporaties.

Jos Cox, CEO Xella Noordwest-Europa.

Rob van der Leij, algemeen directeur Nederlandse bouwbedrijf Van der Leij Bouwbedrijven.

Björn Mallants, directeur Vereniging van Vlaamse Huisvestingsmaatschappijen, koepelorganisatie van sociale huisvestingsmaatschappij in België.

Eric Cloes, hoofdredacteur Belgisch blad voor consumenten ‘Ik ga Bouwen & Renoveren’.

Tosca Vissers, freelance journalist Nederlandse bouwvakbladen.

investering van de woningcorporatie of aannemer weliswaar kennis en ervaring oplevert, maar dat dezelfde renovatie bij een ander gebouw met andere bouwpartijen niet lukt. Het blijven eenmalige pilotprojecten die nauwelijks te kopiëren zijn. Het probleem in de renovatiemarkt is dus dat kennis in de keten onvoldoende wordt ingezet om seriematig gebouwen te renoveren.’

Rol toeleveranciers Jos Cox, CEO Xella Noordwest-Europa, vindt dat een toeleverancier ook een adviserende rol kan spelen: ‘Niet alleen op energetisch vlak, maar bijvoorbeeld voor technisch advies over brandveiligheid en gezond leefmilieu bij transformatieprojecten.’ Van der Leij ondervindt veel voordeel van kennisdeling en ketenintegratie. ‘De kunst is om krachten te bundelen en partijen te laten samenwerken. Als hieraan ook een beheer- en onderhoudscontract vastgeknoopt kan worden, zal elke partij zijn stinkende best doen om die continuïteitsgedachte te waarborgen, mede vanwege een aanzienlijk individueel belang. Er is vertrouwen tussen de ketensamenwerkende partijen, ook van een toeleverancier. Wie niet kan delen, kan ook niet vermenigvuldigen.’

nr. 4 | september 2013

17

Saving the world’s energy A.O. Smith heeft ruim 40 jaar ervaring in het maken van boilers voor professionele toepassingen en het grotere woningsegment. A.O. Smith investeert in energiezuinige en efficiënte manieren om warm water te bereiden zonder verlies van comfort. Minder verbruik van fossiele brandstoffen, meer gebruik van zon, lucht, techniek en geïntegreerde systemen. De thermische zonne-energiesystemen, condenserende en warmtepomptechnieken van A.O. Smith verzorgen uw warme tapwater op de meest energie-efficiënte manier.

www.aosmith.nl

Techniek

Relinen standleidingen in plaats van vervangen

▲ Oude (niet gerenoveerde) leiding en een leiding die door middel van relinen is voorzien van enkele lagen glasversterkt polyester.

De standleidingen van de flats van VvE Robert Kochplaats van acht verdiepingen hoog in Rotterdam waren eigenlijk aan het einde van hun levensduur. Woningbeheerder Winter VvE beheer en de VvE kozen er gezamenlijk voor de leidingen te relinen. In vijf weken tijd klaarde Tubus System deze omvangrijke klus.

D

e flats omvatten in totaal 160 woningen die waren aangesloten op 20 standleidingen. Acht verdiepingen hoog betekent een totale lengte van circa 25 meter.

Een inventarisatie van de problemen in de flatwoningen wees uit dat het aanpakken van de standleidingen prioriteit nummer één was. De bewoners hadden namelijk al een tijd last van verstoppingen en lekkages in de standleidingen. Extra – bijkomend – probleem was dat inmiddels veel flatwoningen particulier bezit waren en veel eigenaren hun badkamers en/of keukens verbouwd hadden; ieder op zijn eigen manier. Vervangen van de bestaande standleidingen zou dus betekenen dat de schachten opengemaakt moesten worden, en keukens en hangende toiletten tijdelijk moesten worden verwijderd in elke woning. En dát in veel verschillende badkamers en keukens. Dit betekende niet alleen hoge kosten, maar ook veel overlast voor de bewoners. Op de bewonersavond presenteerde Tubus System een helder plan om de leidingen te renoveren in plaats van te vervangen; het bedrijf kreeg uiteindelijk de opdracht tot ‘relinen’.

Zonder hak- en breekwerk ‘Relinen’ is het maken van een nieuwe leiding in de bestaande leiding door

het aanbrengen van enkele lagen glasversterkt polyester aan de binnenzijde van de standleidingen. Vóórdat dit relinen kan plaatsvinden, werden de standleiding en aftakkingen van de aansluitleidingen eerst aan de binnenzijde grondig gereinigd en vervolgens geïnspecteerd met behulp van een camera die op afstand bestuurbaar was. Dit gebeurde via de ontluchting op het dak.

Tijdens de werkzaamheden konden de bewoners hun sanitair niet gebruiken. Tubus System plaatste tijdens de werkzaamheden tijdelijke chemische toiletten in elke woning. Er kwam geen sloop-, hak- of breekwerk aan te pas.

gecontroleerd. Deze inspectie en de productiegegevens werden opnieuw geanalyseerd op het hoofdkantoor van Tubus System in Zweden.

Kunststof binnenvoering Na het schoonmaken van de leidingen werden deze vervolgens voorzien van een nieuwe binnenvoering die bestaat uit meerdere lagen glasversterkt polyester, met een totale dikte van circa 3 mm. Dit gebeurde met speciale spuitapparatuur die werd afgestemd op de lengte en diameter van de leidingen, in dit project een diameter van 110 mm en een lengte van 25 meter.

Tussen de verschillende lagen moest de kunststof uitharden en drogen. De uitvoering van één strang – één standleiding met alle aansluitingen – duurde twee dagen. Na het drogen en uitharden van de nieuwe Tubus System leiding werd nogmaals met de camera

Samenwerking Het Tubus System is onder andere gecertificeerd door SP, het Zweedse Nationale Instituut voor Technisch Onderzoek en DIBt, het Duitse Instituut voor Bouwtechniek. Er wordt 10 jaar garantie op het systeem gegeven en de verwachte levensduur is minstens 50 jaar. Het systeem is al 15 jaar een bewezen techniek in Zweden en sinds 2009 op de Nederlandse markt.

Richard Matchett, algemeen directeur van Tubus System: ‘Sindsdien hebben we veel projecten uitgevoerd en hebben we al meer dan 120 gebouwen voorzien van nieuwe leidingen. Bijzonder in dit project was ook de samenwerking met de VvE én het

▲ De meeste werkzaamheden gebeuren vanaf het dak. In de woningen wordt niet gesloopt of gehakt.

De flat aan de Robert Kochplaats in Rotterdam.

t

Platform Gehandicapten Alexander.

Daarmee hebben we bijvoorbeeld in kaart gebracht welke bewoners extra aandacht nodig hadden omdat ze al op leeftijd waren. Op die manier konden we tijdens de uitvoering rekening met hen houden. Zo zijn er bijvoorbeeld toiletbrilverhogers aangebracht in de tijdelijke chemische toiletten die we hebben geplaatst’.

Ook belangrijk was de samenwerking met Seton Installatietechniek: ‘Terwijl wij de standleidingen renoveerden, verving Seton tegelijkertijd de liggende leidingen in de kelders onder het complex. Een goede samenwerking was cruciaal om de planning goed te kunnen halen. Uiteindelijk hebben we het werk in vijf weken tijd gerealiseerd.’ * Sinds kort is Tubus System ook een bewezen onderhoudstechniek voor het relinen van asbestcement afvoerleidingen; onderzoek heeft aangetoond dat de techniek geen gevaar vormt voor de monteurs en de bewoners.

▲ Uiteindelijk is het werk aan de 160 woningen in vijf weken tijd gerealiseerd.

nr. 4 | september 2013

19

Project in beeld

Verouderde portiekwoningen weer als nieuw Vier flatgebouwen aan de Neslaan in Hilversum zijn gerenoveerd, waarbij de gevels werden voorzien van buitengevelisolatie. Hierdoor werden niet alleen de scheuren in het metselwerk onzichtbaar, maar de woningen zijn vooral veel energiezuiniger geworden én de woonblokken ogen weer als nieuw.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst. Foto’s: Coen Hagedoorn Bouwgroep, Carla Debets

▲ Buitengevelisolatie zorgt er ook voor dat de flatblokken aan de Neslaan in Hilversum er weer als nieuw bij staan.

P

ortiekwoningen vormen nog altijd een vorm van betaalbare huisvesting voor veel mensen met een bescheiden inkomen.

Hoewel er in de loop der jaren regelmatig flatblokken gesloopt zijn, zijn er ook veel voorbeelden van eenvoudige tot zeer ingrijpende renovaties.

Ook de flatblokken – uit de jaren 60 aan de Van Brakel-, van Nes- en Sweerslaan in Hilversum voldeden niet meer aan de hedendaagse eisen, zowel op bouwkundig als installatietechnisch gebied. De vier flatblokken hebben elk 16 woningen, in vier lagen boven een laag met bergingen en garages. Woningcorporatie Gooi en omstreken besloot de flatblokken grondig aan te pakken. Daarbij zijn de gevels voorzien van buitengevel­ isolatie en is de woning aan de binnenzijde gerenoveerd door plaatsing van een nieuwe keuken, badkamer en toilet.

De bewoners bleven tijdens de renovatie in hun woningen. Om de impact op de omgeving en de bewoners niet te groot te maken, mochten er slechts twee blokken tegelijk in de steigers staan.

Isolatie gevels Voor isolatie van de gevels is gekozen voor het StoTherm Classic systeem.

Dit was een keuze van de opdrachtgever en stond in het bestek voorgeschreven. Het isolatiesysteem is afgewerkt met StoSilco K1,5. Dit isolatiesysteem is al jaren op de markt en heeft zijn waarde inmiddels bewezen.

Het systeem is zo’n tien keer stoot- en slagvaster dan minerale systemen.

Door de opbouw is het systeem bovendien maximaal scheurbestendig en de systeemcomponenten zijn doorgaans cementvrij.

De opbouw van het systeem is als volgt: op het metselwerk wordt een

p Om overlast voor de buurt en de bewoners te beperken stonden er slechts twee flatblokken tegelijk in de steigers.

20

nr. 4 | september 2013

lijmlaag aangebracht met daarop de isolatie. In Hilversum is 80 mm dik EPS WDV 040 toegepast. Op de isolatielaag zijn een wapeningsmortel en wapeningsweefsel aangebracht en tenslotte de eindafwerking, in dit project een Sto Isoned siliconenhars gebonden sierpleister, type StoSilco K, korrelgrootte 1,5 mm, in de kleuren F0-25-70 en D2-30-40.

Met de aangebracht isolatiedikte van 80 mm wordt een Rc-waarde van 2,5 bereikt. De totale dikte van het aangebrachte gevelpakket is 85 mm. De gevelisolatie is rondom de randen van bijvoorbeeld de binnen de gevel gelegen balkons doorgezet. Groot voordeel van deze wijze van isoleren was dat ook de scheuren in het metselwerk onzichtbaar werden. Om enige variatie in de blokken aan te brengen, zijn twee verschillende kleuren toegepast, namelijk een gele en rode variant.

In de gevels zijn bovendien nieuwe

kunststof kozijnen geplaatst met dubbel glas. Dit HR++-glas is in de spouw gevuld met een speciaal gas en heeft aan de buitenzijde een coating. Deze nieuwe kozijnen met dubbele beglazing zorgen, samen met de energetisch verbeterde gevel, voor een labelsprong van label F naar label C.

Aanpak kopgevels Op technisch gebied vertonen dit type portiekwoningen regelmatig ouderdomsverschijnselen. Een van de bouwtechnische problemen betreft de in het verleden toegepaste spouwankers in verzinkte en/of koperzinklegering (messing) uitvoering. Omdat de levensduur in veel gevallen maximaal 50 jaar is, is de kans op vallend metselwerk bij dit soort complexen uit de jaren 60 en 70 groot, Mede daarom zijn de kopgevels van de vier woonblokken aan de Neslaan getoetst op de kwaliteit van het gevel-

p De kopgevels zijn afgewerkt met steenstrips; een strook pleisterwerk ‘verbindt’ de ramen in de kopgevels.

▲ Vóór de renovatie: verouderde flatblokken met grauw metselwerk.

Projectgegevens

Opdrachtgever Aannemer Adviezen Leverancier gevelisolatie Oppervlakte gevelisolatie Renovatieperiode - start - gereed Renovatiekosten

Woningcorporatie Gooi en Omstreken, Hilversum Coen Hagedoorn Bouwgroep, Hilversum BBN Vastgoed, Houten Sto Isoned, Tiel 5000 m2 (4000 m2 langsgevels; 1000 m2 kopgevels)

juni 2011 juli 2012 2.554.000 euro (totale projectkosten, excl. BTW)

metselwerk. Uit dit onderzoek bleek dat de spouwankers weliswaar nog in goede kwaliteit verkeerden, maar dat de hoeveelheid spouwankers te wensen overliet. Daarom is ervoor gekozen de kopgevels extra te verankeren: per vierkante meter werden zes ankers toegevoegd.

De kopgevels zijn eveneens voorzien van het StoTherm Classic gevelisolatiesysteem, maar zijn op een andere

wijze afgewerkt, namelijk met steenstrips. Hierdoor ontstond een eigentijdse combinatie van een bakstenen uiterlijk en de gevels met sierpleister.

Op de begane grond werden de bestaande gemetselde gevels alleen voorzien van een nieuwe verflaag; hier bevinden zich immers de bergingen en garages. De entrees van de portieken kregen extra accenten door luifels en tegelwerk op de gevels.

p Op de hoeken is de opdikking met de isolatie te zien; de begane grond is niet geïsoleerd (bergingen en garages).

p Systeemopbouw: 1. Verlijming 2. Isolatie 3. Wapeningsmortel 4. Wapeningsweefsel 5. Eindafwerking

StoTherm Classic

Toepassing: - isolatiedikte tot 400 mm; - ook geschikt voor HSB-wanden; - voor nieuwbouw en renovatie; - geschikt voor ondergronden van metselwerk (beton, kalkzandsteen, baksteen, cellenbeton), en hout.

Eigenschappen: - zeer hoge scheurbestendigheid; - hoog mechanisch belastbaar; - hoge warmte-isolering; - hoog weerbestendig.

Uiterlijk: - organisch en siliconenharsgebonden sierpleisters; - kleurbaar volgens StoColor System; - reflectiewaarde < 20 % mogelijk (op aanvraag); - StoDeco profielen, StoDeco Bossen, Sto-Bossenplatten.

Verwerking: - doorgaans cementvrije en kant-en-klare systeemcomponenten; - efficiënte verwerking door het gebruik van StoSilo-technologie, en bouwplaatsbegeleiding; - omvangrijke detailoplossingen; - geen diagonaalwapening, voorstrijk of egalisatie noodzakelijk. p

De entrees zijn voorzien van extra luifels en gekleurde tegels.

nr. 4 | september 2013

21

Hout = duurzaam Hout = CO2 vastleggend Hout = mooi Hout = veilig Hout = milieuvriendelijk Hout = isolerend Hout = te onderhouden Hout = sterk Hout = veelzijdig Hout = recyclebaar

Waarom houten kozijnen en deuren?

Hout wordt al vele eeuwen toegepast als bouwmateriaal. Ook kozijnen en deuren worden al sinds mensenheugenis gemaakt van hout. Hout heeft zich door de eeuwen heen bewezen duurzaam en betrouwbaar te zijn. In een overzicht willen we laten zien dat kozijnen en deuren gemaakt van hout in alle stadia van de gebruikscyclus de beste keus is.

Of het nu om duurzaamheid, milieubelasting of uitstraling gaat, hout heeft duidelijke voordelen ten opzichte van alle andere gebruikte materialen.

0,7 ton Het fotosyntheseeffect van bomen per m3 groei

1 ton

IUM0 MIN.0 ALU+2 7 0 L STAA 00 +16.9

Totale CO2 besparing per m3 hout

PVC0 +4.60

T HOU00 -8

) ase s to ff ro n d C O 2 RT (g o t v a n O O A L S u it s to E R IA 3 e tt o M AT e /m n O kg C 2

0,9 ton CO2 vastlegging 1,1 ton CO2 energie substitutie

Vergelijking van CO2 productie (inclusief carbon sink effect)

www.nbvt.nl

Het nieuwe gevelboek 2013 is uit!

In de maanden september en oktober kunt u het gevelboek weer op de vestigingen verkrijgen. Ons grote assortiment gevelproducten is uitgebreid met een aantal nieuwe alternatieven op de bekende A-merken. Naast deze nieuwe prijstechnisch interessante producten is het gevelboek ook aangevuld met boeiboorden, dakrandpanelen en profielen. Kom langs of maak een afspraak en doe uw voordeel.

Kies slim

Jongeneel de gevelspecialist

Koninklijke Jongeneel, Atoomweg 300, 3542 AB Utrecht. Kijk voor informatie of voor uw vestigingen in de buurt op www.jongeneel.nl.

Gevelb Geve oek 2013 lboek 2013

OudNieuw De Haarlemmerdijk in Amsterdam is een van de weinige locaties in de stad waar meerdere oorspronkelijke gevels uit de tijd van de Jugendstil voorkomen.

Geen verbazing dan ook dat Architektenbureau W.J. Klein bv bij het ontwerp voor de gevelrenovatie van het pand aan de Haarlemmerdijk 140 hiervan gebruik maakte. De bestaande - niet oorspronkelijke - gevel kenmerkte zich door doorlopende gemetselde penanten aan weerzijden van een gestapeld kozijn uit de jaren 60. In het woonwinkelpand bevindt zich op de begane grond een bakkerswinkel die is betrokken bij het pand ernaast.

Als uitgangspunt voor het ontwerp dienden de bestaande verdiepingshoogtes en gemetselde penanten. De borstweringen zijn uitgevoerd als tegeltableaus met de kenmerkende Jugendstil motieven en een vrouwfiguur van Alphonse Mucha (1860 – 1939). Op de eerste verdieping is bovendien een erker aangebracht als extra accent. Daarnaast zijn de metselwerk penanten voorzien van 100 mm dikke hardstenen platen met een Jugendstil motief, ter hoogte van de bestaande vloeren en borstweringen.

Uitdaging!

Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort? En is het project in 2012 of 2013 opgeleverd? Laat het ons weten!

Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (info@handelsuitgaven.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats! nr. 4 | september 2013

23

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

Esthetisch

Economisch

Efficiënt

Ecologisch

Energiebesparend

GEVEL RENOVEREN & METEEN ISOLEREN! e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing.

Esthetisch, Ecologisch, Efficiënt, …

Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen.

• Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig • Een geld- en tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

Meer weten? www.e-brick.nl www.e-board.nl +31 416 36 96 96 Wij komen u graag persoonlijk informeren.

Kijk nu al via onze websites hoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’n Exterior Makeover!

Techniek

Uitdagende restauratie Jachthuis Sint Hubertus Monnikenwerk. De conclusie kan niet anders luiden als je ziet met hoeveel geduld de verschillende vakmensen het Jachthuis Sint Hubertus weer in de oorspronkelijke staat herstellen. Zoals architect Maarten Fritz het verwoordt: ‘Het voelt als een enorme eer om aan zo’n prachtig gebouw te mogen werken. Helaas zie je er straks niets meer van. Maar dat is ook het beste compliment.’

B

erlage ontwierp het Jachthuis op de Hoge Veluwe voor het echtpaar Kröller-Müller; het werd gebouwd tussen 1916 en 1920. Het Jachthuis staat bekend als een ‘Gesamtkunstwerk’, want Berlage ontwierp ook de inrichting en de tuin. Vanaf het begin was er wel enig onderhoud aan het gebouw gepleegd, zoals schilderwerk (in andere dan de oorspronkelijke kleuren), en waren enige aanpassingen uitgevoerd (zoals het aanbrengen van rookmelders en vluchtwegbordjes). In 2007 vond de Rijksgebouwendienst dat het hoog tijd werd voor een totale restauratie. In juli 2012 waren alle betrokken partijen bekend en in september van datzelfde jaar kon worden gestart met de restauratie. 1 Oktober opent het museum weer haar deuren en in april 2014 zal het gerestaureerde Jachthuis worden opgeleverd.

Afgekeurd materiaal?

Eén van de uitdagingen betrof de vele tegelvloeren die in diverse vertrekken aanwezig waren. In enkele ruimtes waren vloeren van graniver-tegeltjes

aanwezig: van gesmolten en geperst glas in afmetingen van 4 x 4 centimeter. Veel tegeltjes lagen los, waren kapot óf waren al eerder op een verkeerde wijze weer vastgelijmd. Voor het herstel van deze vloeren werd eerst de bestaande situatie nauwkeurig opgenomen en uitgetekend. Met genummerde stickers in verschillende kleuren werd tegeltje voor tegeltje aangegeven of deze vervangen diende te worden of opnieuw in een goed lijmbed geplaatst moest worden. Alle tegeltjes die nog bruikbaar waren, moesten niet alleen op hun oorspronkelijke plaats terugkeren, maar ook in de oorspronkelijke scheefstand. Nieuwe graniver-tegeltjes waren niet meer leverbaar dus moest naar een andere oplossing worden gezocht. Uiteindelijk zijn de nieuwe tegeltjes gereproduceerd door Glasbewerkingsbedrijf Brabant.

Kenmerkend waren ook de vele kleurnuances en onregelmatigheden van de tegeltjes die moesten terugkeren.

Architect Maarten Fritz onderzocht hoe opdrachtgever Helene KröllerMüller eigenlijk – in zijn ogen – afgekeurd materiaal had laten toepassen.

▲ De verdeling van het leiwerk start op alle dakvlakken op dezelfde hoogte.

Doorlopende lijnen zorgden vooral in aansluitende dakvlakken voor een grote uitdaging.

▲ Eis voor het terugplaatsen van het bestaande tegelwerk: net zo vlak of zo scheef als vóór de restauratie en elke tegel op dezelfde plaats terug.

Hij ontdekte dat zij de ‘onvolkomenheden’ in de toegepaste materialen niet als zodanig zag: het was juist de bedoeling dat het materiaal textuur behield en dus levendig, genuanceerd, karaktervol was. Deze ‘ontdekking’ van Fritz leidde ertoe dat ook de nieuw geproduceerde materialen – in dit geval de tegeltjes - niet allemaal perfect waren en/of perfect recht geplaatst werden.

Dóórlopende lijnen Een ander voorbeeld van het monnikenwerk is het herstel van het lei- en loodwerk op de daken. Berlage had weliswaar heel gedetailleerde tekeningen gemaakt van alle daken en onderlinge aansluitingen, maar dat leverde nog het nodige puzzelwerk op voor Leidekkers- en loodgietersbedrijf Jobse. Opvallend in het oorspronkelijke ontwerp is een waterpaslijn die op dezelfde hoogte over alle dakvlakken loopt. Dit bood echter de leidekkers ook de nodige houvast: op alle dakvlakken start de verdeling van het leiwerk op dezelfde hoogte. Kenmerkend daarbij zijn bovendien de doorlopende lijnen van bijvoorbeeld

hellende dakvlakken naar zijvlakken van dakkapellen. De verschillende richtingen van de leien zorgen hierbij voor verschillende maten (recht gemeten ten opzichte van diagonaal).

Voor aansluitingen in één lijn moesten de leien zorgvuldig worden bijgesneden. En dat niet voor één lei maar voor honderden.

De vele, relatief kleine dakvlakken zorgden tevens voor veel loodwerk.

En daarvoor geldt: eerst moet het loodwerk gemaakt worden waar later het leiwerk op aansluit. Om de leidekkers vóór te kunnen blijven, betekende dit een ’snelheid’ van soms wel 1500 kilo lood ofwel 50 m2 per week.

Kenmerkend in het ontwerp van Berlage was de gedetailleerdheid waarmee hij bepaalde aansluitingen had uitgedacht en uitgetekend. Dit leverde bij de restauratie een belangrijk voordeel op: alle gootvoeringen en noklood konden prefab gezet worden vóór het op de juiste plek kon worden gemonteerd. Ondanks dit voordeel besloot aannemer Nico de Bont B.V. toch ook doorwerkvoorzieningen te plaatsen, om in de winterperiode door te kunnen werken.

▲ De in kleur en samenstelling afwijkende verflagen van eerdere schilderbeurten zijn vervangen door het oorspronkelijke ‘historisch kleurenpalet’.

nr. 4 | september 2013

25

Installaties

De Tempel maakt duurzaamheidbelo Berekeningen voor de renovatie van het Rijksmonument De Tempel in Den Haag toonden aan dat het gebouw van energielabel G naar A zou gaan. Na ruim een jaar monitoring ligt zelfs energielabel A+ in het verschiet als de inregeling van gebouw, installaties en gebruik is afgerond en in balans is. De duurzaamheidbelofte die DGMR eerder deed, wordt in de praktijk waargemaakt.

Tekst: Paul Engels. Beeld: DGMR en KBNG architecten

N

a de berekeningen werd deze renovatie bestempeld als het eerste energieneutrale project binnen de tender ‘Unieke Kansen Programma’; naar energieneutrale scholen en Kantoren (UKP NESK) van Agentschap NL. Zien doet geloven. Voor ing. Gertjan Verbaan, Senior Adviseur Bouwfysica & Duurzaam Bouwen bij DGMR Den Haag, is het belangrijk dat het gerenoveerde gebouw niet alleen wat duurzaamheid betreft heel goed scoort, maar ook een voorbeeld is voor het ‘upcyclen’ van bestaande kantoorgebouwen. ‘De vraag naar groene gebouwen neemt toe en tegelijkertijd is er heel veel leegstand van bestaande kantoorgebouwen uit de jaren ‘80 en ‘90. In elke aanbesteding staat wel iets over duurzaamheid, maar dat ‘iets’ is ook vaak het probleem. Het blijkt dat met maatwerk deze bestaande gebouwen vaak prima tot duurzame, eigentijdse gebouwen zijn om te toveren. Doorgaans wordt minimaal een energielabel C vereist, maar De Tempel bewijst dat ook A+ mogelijk is. Met 67 procent CO2 reductie ten opzichte van de uitgangssituatie en met een energieindex van 0,73 (61 MWh/jaar). Hoe? Door ‘out of the box’ te denken en een passend maatpakconcept te ontwikkelen op het raakvlak van bouwfysica en installatietechniek. Want je moet bij zo’n gebouwrenovatie niet meteen aan installatieconcepten denken, maar een duurzaamheidconcept met oog voor comfort, energiezuinigheid en CO2 reductie. Veel kun je bijvoorbeeld bereiken door bouwfysische oplossingen. Zo is bij De Tempel

26

een groot deel van de oplossingen gevonden in isolatie van de schil van het gebouw in combinatie met gevelen vloerverwarming/koeling.’

Grote stap van G naar A De Tempel is een voormalig bankgebouw uit 1904. Later werd het gebouw als discotheek gebruikt en stond het lange tijd leeg. Totdat de afdeling Archeologie van de gemeente Den Haag de stap tot renovatie zette.

Verbaan: ‘De voorwaarde in het kader van Duurzaam Inkopen was het behalen van minimaal energielabel C. De lat kon echter veel hoger worden gelegd. DGMR heeft vanaf het begin meegedacht. Het bleek op papier mogelijk om energielabel A te halen.

Van G naar A is voor een bestaand pand beslist een grote stap. Voorts is ook het Greencalc+ label A gehaald.

Dit is gelukt door integraal naar de renovatieopgave te kijken. Opdrachtgever Aurelius Monumenten BV, Conceptontwikkelaar Local, KBNG Architecten, Roodenburg Installatiebedrijf en DGMR Adviseurs zijn aan het brainstormen geslagen hoe we dit unieke gebouw tot een topniveau konden upcyclen.’

Ook gevelverwarming ‘De oplossing werd gevonden door behalve in de vloer ook in de gevels lagetemperatuur verwarming/koeling te installeren, in combinatie met een WKO installatie met een diepe bodemput. We kwamen qua capaciteit niet uit met alleen het vloeroppervlak. Voordeel van de gevelverwarming is ook dat condens van de stalen kozijnen en het renovatieglas wordt

nr. 4 | september 2013

▲ Lage temperatuurverwarming met een WKO installatie en diepe bodemput zorgt voor een energiezuinig en comfortabel gebouw.

beperkt’, licht Verbaan toe.

De kenmerkende buitenkant van de gevel met het metselwerk en de stalen kozijnen moest in tact blijven. Aan de binnenzijde kon de gevel worden geïsoleerd, met daarvoor de leidingen voor verwarming/koeling. De opbouw van dit pakket vergde wel de nodige aansluitingsdetailleringen, maar het paste keurig. ‘Je zou extra dik kunnen isoleren met een Rc waarde van 3,5, maar die ruimte was er niet. Met een Rc van 1,5 heb je een veel dunner pakket en toch al een behoorlijke isolatie. Dat is het maatwerk wat je moet zoeken tussen de reikwijdte van het gebouw en de technische installatiemogelijkheden.’

Installaties keurig weggewerkt Omdat de gevel veel glasoppervlak

bezit, is een deel van de wandverwarming ook in nieuwe tussenwanden opgenomen. De vloerverwarming kon in een dun pakket op de vloeren worden aangebracht. Verbaan: ‘We hoefden alleen de verlichting in de plafonds op te nemen ter hoogte van de werkplekken. Voor de rest is de inrichting van de ruimtes keurig strak. Alle installatietechniek is netjes weggewerkt. Zelfs de aanwezige roostertjes in het trappenhuis zijn in ere hersteld voor aan/afvoer van lucht, in combinatie met de ventilatie via oude schouwen en hoge, te openen ramen in elke ruimte. Er is daarmee een natuurlijk basisventilatie gecreëerd.’

Optelsom Het is echt een optelsom van passende maatregelen binnen dit gebouw

ttt De Tempel in Den Haag; het Rijksmonument ging door renovatie van energielabel G naar A. tt Maximale daglichttoetreding door hoge ramen en reflectie via plafonds.

Een strakke afwerking van het interieur; de leidingen voor verwarming en koeling zitten in de vloeren en wanden.

t

ofte meer dan waar koming van tocht; - basisverlichting in alle ruimten van 200 lux met slimme schakeling; - werkplekverlichting (500-1.000 lux) individueel; - opwekking van warmte en koude middels bodemwisselaars in combinatie met warmtepompen en - slimme gebouwaansturing en regeling.

geweest om aan het ambitieniveau van energielabel A te komen. ‘Activering’ en isolatie van de gebouwschil, HR+ glas bij de minder markante zijkant van het pand, een groen dak en maximaal gebruik van daglichttoetreding. De concrete maatregelen op een rij: - verbeteren Rc-schil tot 1,5 m2K/W en toepassen HR renovatieglas; - afgifte warmte en koude via straling, ‘WarmBouwen©’ in gevel en vloer (maximaal 35 graden); - maximale daglichttoetreding door hoge ramen en reflectie via plafonds; - buiten houden van zonnewarmte door terugbrengen buitenzonwering (wel licht, geen warmte); - ventilatie via bestaande gevelopeningen op 3,5 meter hoogte ter voor-

Veel comfort, weinig energieverbruik Resultaat is een slimme bouwtechnische renovatie, waarbij het gebouw niet is ‘volgepompt’ met installatietechniek. ‘En toch is het gebouw zeer energiezuinig. Bovenal: het biedt ook veel comfort voor de gebruikers. Het binnenklimaat is behaaglijk dankzij de behaaglijke verwarming en koeling en aanvoer van verse lucht via natuurlijke weg.’

De renovatie/verduurzaming van De Tempel bewijst dat bestaande panden prima herbruikbaar zijn.

Gertjan Verbaan besluit: ‘Moet je nog bouwen als er zoveel leegstand is? Is het niet duurzamer om bestaande gebouwen te hergebruiken? Door niet te slopen maar te hergebruiken kan het milieu veel worden bespaard. Zo is de draagstructuur alleen al goed voor 45 procent van de milieubelasting voor materialen. Slopen is niet nodig, de ontwikkeltijd is korter en door de revitalisering kan ook de sociale veiligheid in de wijk worden verbeterd.

Voorwaarde is wel dat men in die bestaande gebouwen de kwaliteit en het comfort voor de gebruikers inbrengt. Dat kan door een goed bouwkundig én installatietechnisch concept. Nogmaals; het raakvlak van bouwkunde en installatietechniek is vaak bepalend en dat is waar de bouwfysica zich op toelegt. We zijn als DGMR geen installatieadviseur, maar merken in de praktijk dat het nuttig is als er een schakel tussen architect en installatiebedrijf aanwezig is. Bij dit project heeft die schakel als onderdeel van het team zijn waarde bewezen.’

WarmBouwen

Gertjan Verbaan verwijst naar de stichting WarmBouwen die zich richt op een innovatieve combinatie van bouwtechnieken en vastgoedeconomie. Doordat WarmBouwen redeneert vanuit een balans in de energiehuishouding (veelal op basis van het opwekken en afgeven van warmte en koude) zijn opmerkelijke resultaten mogelijk. Het jaargemiddelde van de omgevingstemperatuur dient als basis voor deze balans. De juiste balans ontstaat wanneer een gebouw in staat is om het overschot aan warmte van de zomer op te vangen en op te slaan. Als deze warmte in de winter aan de massa (wanden, vloeren, plafonds) van het gebouw wordt teruggegeven dan is, zonder fossiele brandstoffen te stoken, het hele jaar door een constante en comfortabele binnentemperatuur mogelijk. Hierdoor is een besparing van meer dan 50 procent mogelijk op het energieverbruik voor verwarming en koeling. Dat levert naast een lage energierekening, ook een wezenlijke bijdrage aan het realiseren van maatschappelijke klimaatambities door een aanzienlijke reductie van CO2 uitstoot. In de optimale toepassing is WarmBouwen zelfs energie- en CO2 neutraal. Dit wordt bereikt door onder andere natuurlijke ventilatie, afgifte door straling (wandverwarming), dampopen wanden, individuele regeling voor gebruikers en geen recirculatie van vieze lucht.

▲ Werk in uitvoering. Het aanbrengen van isolatie en gevelverwarming.

nr. 4 | september 2013

27

(advertorial)

Transformatie leidt tot comfortabele en energiezuinige woningen in Nieuwegein

“Leegstand is cadeau voor woningzoekenden” Van een bedreiging een kans maken. Hoe vaak wordt dat niet gezegd? Dat het geen loze kreet hoeft te zijn, blijkt uit de transformatie van een onderwijsgebouw in Nieuw­egein tot 25 tweekamer loftwoningen voor jongeren. Zeer hoogwaardige woningen die makkelijk kunnen wedijveren met standaard nieuwbouwwoningen.

“Sterker, deze duurzame woningen hebben een A+ energielabel en zijn zeer comfortabel met onder andere vloerverwarming en -koeling. Tegen een relatief lage investering omdat het casco er al staat.”

Geert Ververs, commercieel directeur WTH Vloerverwarming & -koeling in Dordrecht, beschouwt de huidige leegstand van commercieel vastgoed als een cadeau voor woningzoekenden. “Er staat nu ruim 6 miljoen vierkante meter leeg. Daar moet wat mee gebeuren. Met dit project in Nieuwegein laten wij zien dat we op een innovatieve manier er kwaliteitswoningen van kunnen maken. Betaalbare woningen die in no time dankzij verregaande prefabricage van bouwdelen en functies beschikbaar zijn. Met maatwerk en veel comfort voor de gebruikers. Het klinkt als een stoer verhaal, maar de praktijk in Nieuwegein laat zien dat dit concept vastgoed- en woningvraagstukken oplost. Temeer daar het concept toekomstbestendig is. Krijgt het gebouw over twintig jaar een andere bestemming, dan haal je alle prefab elementen als keuken, badkamer, toilet en berging er weer uit om elders te hergebruiken. Alleen de isolatie is bij dit project nagelvast.”

Jutphaas Wonen uit Nieuwegein organiseerde een prijsvraag om het bestaande onderwijsgebouw De Brinkwal 7 te renoveren tot woningen. Daarop staken onder regie van transVORM, een werkmaatschappij van de VORM-groep, enkele partijen de koppen bij elkaar, waaronder WTH. “Onze gezamenlijke inzet was om op een bouwsteenachtige manier het gebouw te transformeren. Conform de gedachte

van ‘legolisering’ van hoogleraar Hennis de Ridder.

Bouwdelen en functies prefabriceren en plug and play plaatsen. Het vergde wel een nauwe afstemming onderling, want de techniek extern maken en dan in elkaar schuiven in de juiste detailaansluitingen vergt het nodige vooroverleg. Het is extra lastig omdat je in een bestaand gebouw bezig bent. Maar er is prima op deze manier van legolisering te werken, ook in bestaande gebouwen. Wij als WTH hebben veel van dit pilotproject geleerd. Kennis die we nu gebruiken bij onze dagelijkse nieuwbouw- en renovatieprojecten.”

100% Comfort Het feit dat WTH nauw is betrokken bij het concept van transformatie heeft alles te maken met het uitgangspunt om er energiezuinige en comfortabele woningen van te maken. Geert Ververs legt uit: “Met een klein beetje extra investering heb je heel veel meer comfort in de woning. Onze vloerverwarming- en koeling zorgt niet alleen voor weinig tot geen radiatoren in de woningen - en dus extra netto ruimte - het is een aangename vorm van verwarming en koeling. Juist die energiezuinige koeling vormt een surplus voor de gebruikers. Je gaat vandaag de dag toch ook niet naar een autodealer en vraagt om een auto zonder airco? Wij stellen dat wij 100% comfort kunnen bieden met onze systemen. Dat

Het toegepaste vloerverwarming- en koelingsysteem: WTH Vareno, droog opbouw systeem.

Opbouwsysteem Voor de vloerverwarming en -koeling is gebruik gemaakt van een opbouwsysteem voor op een betonconstructie. Gewicht 22 kg/m2. De opbouwhoogte is 48 mm met een buisdiameter van 16 mm.

Het vermogen verwarmen bij 40-50 graden Celsius is 80 W/m2, het koelvermogen bij 18-21 graden Celsius is 14 W/m2. De thermische isolatie: Rc 0,41 m2 K/W. Informatie: www.wth.nl

wordt steeds meer gewaardeerd, omdat de woninggebruiker meer verdient dan een aanbodgestuurde woning.”

De commercieel directeur verbaast zich nog dikwijls over het feit dat zowel nieuwbouw- als renovatiewoningen nog onvoldoende ruimte laten voor de inbreng van bewoners. “De tijd van de zwarte T-Ford voor iedereen is weliswaar achter ons gelaten, maar ik zie weinig projecten waar de woninggebruiker behalve tegelwerk en keuken ook over zaken als inrichting, technische systemen, energiezuinigheid en comfort meepraat. Bij het project in Nieuwegein werden de woningzoekenden vanaf het begin bij de renovatie betrokken. Het is één van de redenen, naast duurzaamheid en creativiteit, waarom dit projecten de KWH-i-opener heeft gewonnen, de innovatieprijs voor woningcorporaties.”

Riante woningen De woningen zijn onlangs opgeleverd. Het gaat om ruime tweekamerwoningen met een tuin, ontworpen door A3 architecten en Architectenbureau Karina Benraad. Met hoge plafonds en veel glasoppervlak in de gevel. Riante woningen. “Het casco is benut, de gevels zijn geïsoleerd, de kant en klare functies zijn in de woningen geïnstalleerd, zaken als ventilatie en elektra zijn slim verwerkt en de vloerverwarming/koeling is op de betonvloer van de begane grond aangebracht, met een koudwatermachine op het dak en een aansluiting op de stadsverwarming. In combinatie met de isolatie is dit een energiezuinige oplossing.”

Het project Brinkwal voor en na de renovatie.

Geert Ververs besluit: “Deze transformatie vertegenwoordigt een andere manier van renoveren. Niet elk commercieel vastgoedproject is geschikt door aard van gebouw, geluidsbelasting en/of locatie. Dit pand ligt in een woonwijk en dat biedt direct voordelen. Ik geloof in legolisering en in dit concept voor de ombouw van lege kantoren tot comfortabele woningen. Op een snelle manier met droge bouwsystemen. Als ik zie wat voor kwaliteit woningen de jongeren nu tot hun beschikking hebben en tegen welke huur, dan smaakt dit project naar meer. Juist voor de vele woningzoekenden.”

Installaties

Gulden middenweg in structurele renovatie badkamers Neem een hotel waarvan het sanitair in de badkamers niet helemaal meer up do date is, met scheurtjes in wastafels en oude boorgaatjes in de tegels. Of beschadigingen in nog alleszins acceptabele doucheruimtes in sociale huurwoningen. Er lijken twee opties: de sanitaire ruimte tegen hoge kosten compleet renoveren of niets doen en de beschadigingen voor lief nemen. Er is echter ook een gulden middenweg door beschadigingen als nieuw te herstellen. Snel resultaat tegen beheersbare kosten.

En de opdrachtgever schotelt de gebruiker of gast een nette sanitaire ruimte voor.

T

ot nu toe is het bedrijf Sanifix uit Leerdam vooral betrokken bij individuele projecten, waarbij een schade binnen de sanitaire ruimte wordt hersteld. Directeur Marcel Elfring legt uit: ‘Onze opdrachtgevers lopen uiteen van particulieren tot professionele aannemers en van verzekeringsmaatschappijen tot fabrikanten. Want je zult als aannemer in de badkamer alles netjes hebben gebouwd en in de laatste fase raakt net het bad beschadigd. Dan is weliswaar een bad makkelijk nieuw te leveren, maar dan moet eerst het nodige breekwerk plaatsvinden, met alle kosten en extra tijd van dien. Wij kunnen in veel gevallen het sanitair herstellen. Als nieuw. Geen lapwerk maar echt herstelwerk op basis van geavanceerde technieken die wij veelal zelf ontwikkelen, met dank aan sectoren als de tandtechniek met harsen die met speciaal licht uitharden, en de automobieltechnieken. Maar elk materiaal en elke situatie is anders en vraagt om maatwerk.’

Als nieuw Niet alleen bij nieuwbouw, ook in

bestaande badkamers wordt herstelwerk steeds meer ingezet, zo ervaart Marcel Elfring. ‘Een scheurtje in de wastafel omdat er een glas in is gevallen. Een scheur in het tegelwerk. Een kaars die een brandplek op de badrand heeft veroorzaakt. Een ‘holle tegel’ in de badkamervloer. Allemaal voorbeelden waarbij de eigenaar - al dan niet via de verzekering - een oplossing wil. Persoonlijk heb ik twintig jaar ervaring in herstel- en restauratiewerk. Sinds 2008 richten wij ons met Sanifix geheel op de sanitaire ruimte. Mede omdat er thans zoveel technieken beschikbaar zijn om die enorme breedte aan producten in de badkamer goed te herstellen, van porselein tot kunststoffen en van keramiek tot natuursteen. We kunnen relatief bescheiden schades thans prima herstellen. Cruciaal daarbij is dat je daarmee heel veel sloopen herstelwerk voorkomt.’

Gouden kans Dat is ook de gouden kans voor professionele partijen als corporaties, vastgoedeigenaren, hotelketens, kantooreigenaren om op een effectieve manier de kwaliteit van de sanitaire

Met geavanceerde technieken, mede afkomstig uit de tand- en autotechniek, wordt de reparatie netjes en doeltreffend uitgevoerd.

t

ruimte te vergroten. Elfring: ‘Persoonlijk vind ik het storend als je in een hotelkamer - hoe netjes die ook is schoongemaakt - een scheur in de wastafel of douchebak of gaten en scheuren in de wandtegels ziet. Die tegels zijn niet meer beschikbaar zodat een aannemer een gebroken tegel niet kan vervangen. Dan is vrijwel onzichtbaar herstel een reële mogelijkheid.’

Situatie vóór en na het herstelwerk, zonder breek- en sloopwerk.

t

Hij vergelijkt het met de autobranche.

En beschadigde auto wordt keurig hersteld. ‘Iedereen weet dat dit kan en accepteert dit ook. In de bouw- en vastgoedsector is dit structurele herstelwerk helaas nog geen gemeengoed. Men weet simpelweg niet wat de mogelijkheden vandaag de dag zijn. Het zou een normale optie in de badkamerrenovatie moeten worden.’

Als je de voorbeelden van de individuele herstelwerkzaamheden aan onder andere baden, douchebakken en tegelwanden ziet, zou je bijna aan een wonderdokter denken. ‘Er is niets geheimzinnigs aan. Wel doorlopend jezelf blijven verdiepen in alle toegepaste materialen binnen de sanitaire ruimte en die koppelen aan hoogwaardige producten en slimme technieken. We hebben dan ook niet één methode, maar zoeken per definitie naar de meest geëigende combinatie van schade, product, materiaal en techniek. Met als resultaat steevast een tevreden gebruiker. En verbaasd dat het zó netjes kan.’

nr. 4 | september 2013

29

Vooruitgang op het gebied van isolatie betekent zich ook laten inspireren door de natuur

ACTIS ISOLATIE MATERIAAL OP BASIS VAN HOUTVEZELS

RCS CARCASSONNE 380 986 265

Omdat hout een hoogwaardig natuurlijk isolatiemateriaal is, heeft ACTIS zich hierdoor laten inspireren bij de ontwikkeling van een assortiment milieuvriendelijke en uitstekende isolatiematerialen. De isolatiepanelen van ACTIS zijn gefabriceerd op basis van onbehandelde, gerecycleerde houtvezels en bieden door de combinatie van een hoge dichtheid en een hoge thermische inertie zowel ’s winters als ’s zomers maximale efficiëntie. De panelen zijn leverbaar in een flexibele en harde uitvoering en zijn daardoor geschikt voor allerlei toepassingen.

ACTIS, is een onderneming met een ISO 9001-kwaliteitscertificaat en een ISO 14001-milieucertificaat.

Certified company

Voor meer informatie kunt u contact openen met 06-46612360 of kunt u een e-mail sturen aan verkoop@actis-isolation.com Ook kunt u een bezoek brengen aan onze website www.actis-isolation.com

PEFC/10-31-2030 Promoting sustainable forests management

Installatienieuws Jongeren enthousiasmeren voor techniek Door de ministers van Economische Zaken en Onderwijs, Cultuur en Wetenschap is recent het nationaal Techniekpact 2020 gepresenteerd. In dit plan hebben werknemers, werkgevers, het onderwijs, het kabinet en regionale overheden 22 afspraken gemaakt om meer instroom van geschoolde vakmensen te realiseren in de technische sectoren. De komende jaren zal de vraag naar technische vakmensen groeien, terwijl tot 2012 jaarlijks meer dan 70.000 bouwvakkers, installateurs, elektrotechnici en werktuigbouwers met pensioen gaan.

De betrokken partijen willen daarom bereiken dat meer jongeren kiezen voor een opleiding en baan in de techniek en dat meer werknemers blijven werken in de technische sectoren. Daarmee kan Nederland haar positie in de wereldtop behouden als het gaat om concurrentiekracht, innovatie en wetenschappelijk onderzoek. Doel van het techniekpact is om jongeren te laten ervaren hoe leuk en uitdagend een toekomst in de techniek is. Dat willen de partijen onder andere bereiken door vanaf 2020 techniek op alle basisscholen te geven. Ook komt er een investeringsfonds om techniek in het onderwijs te stimuleren en 1000 beurzen per jaar voor techniekstudenten om hen te binden aan het bedrijfsleven. Daarnaast wordt er 300 miljoen euro vrijgemaakt voor bij- en omscholing van mensen met interesse in techniek.

Bijeenkomsten BouwLokalen over milieuprestaties Welke reken- en certificeringsmethode kiest u voor het kwantificeren van de milieuprestaties van uw project?

BouwLokalen komt in september 2013 met een reeks bijeenkomsten over het kwantificeren van milieuprestaties. In deze serie worden de huidige beschikbare keurmerken, certificaten en rekentools op een rijtje gezet. De deelnemer krijgt handvatten aangereikt om te kunnen bepalen wanneer en hoe men hier zelf gebruik van kan maken. Aan de orde komen onder andere: BREEAM-NL, Materialentool (DGBC), GPR Bouwbesluit, MRPI, DUBOkeur, Cradle to Cradle. Met een gerealiseerd project ontdekt men wat de afwegingen zijn om te kiezen voor een bepaalde certificerings- en/of rekenmethode. Bent u als aannemer geïnteresseerd in aantoonbaar duurzaam materiaalgebruik voor uw nieuwe of verbouwprojecten? Of wilt u als opdrachtgever, ontwikkelaar of ontwerper meer weten over de mogelijkheden van het certificeren van of het rekenen aan duurzaam materiaalgebruik? Kijk op www.bouwlokalen.nl. De bijeenkomsten zijn gratis, maar kennen wel een no-show tarief.

Gezonde scholen vergen kennis

Dit voorjaar kwam Het Centrum voor Gezonde Scholen met een onderzoek naar buiten waarin pijnlijk duidelijk wordt dat het behoorlijk slecht gesteld is met de kwaliteit van het binnenklimaat van scholen. Zo is het thermisch comfort beneden peil, leidt onvoldoende ventilatie tot een verhoogd CO2-gehalte, hebben veel lesruimtes een slechte akoestiek, laat de lichtkwaliteit te wensen over en is er onvoldoende aandacht voor zuinig energiegebruik.

Overheidsbeleid heeft de afgelopen jaren geleid tot ondermeer ‘het Frisse scholen predicaat’, ‘descholenbouwwaaier’ en aangescherpte technische eisen.

Aangezien nieuwbouw van scholen afneemt, worden steeds meer bestaande basisscholen verbouwd of geclusterd met andere functies, zoals een kinderdagverblijf, een bibliotheek, buitenschoolse opvang, jeugdzorg, culturele centra, etc. Met multifunctionele accommodaties als resultaat, waarin de verschillende gebruikers allemaal andere behoeftes hebben. Dat vraagt om

specialistische kennis, die niet op voorhand aanwezig is bij gemeenten en schoolbesturen. En beperkte budgetten leiden tot compacte gebouwen met diepe plattegronden. Daarnaast is de open-dicht-verhouding zo minimaal mogelijk omdat een dichte gevel nu eenmaal goedkoper is. Beide ontwikkelingen zijn nadelig wat betreft de toetreding van daglicht. Tips voor gezonde zijn te vinden op www.gezondescholen.eu.

Gezonde en comfortabele gebouwen Het nieuwe Arbo-Informatieblad AI-24 ‘Binnenmilieu’ is verschenen. Het boek, uitgegeven door SDU Uitgevers, geeft richtlijnen voor het realiseren en beheren van gezonde en comfortabele gebouwen. Atze Boerstra en Froukje van Dijken van BBA Binnenmilieu zijn hoofdauteurs van de AI-24. Verder schreven aan deze publicatie mee Ep Marinus, ir.

Laura Hulsman en ing. Kees Snepvangers. Het boek is te bestellen voor € 43,50 incl. btw. Informatie over het boek: www.binnenmilieu.nl.

Verplichte certificering bodemenergiesystemen Onderdeel van het wijzigingsbesluit voor bodemenergiesystemen dat per 1 juli 2013 ingaat, is een verplichte certificering voor bepaalde werkzaamheden aan het bovengrondse deel (de energiecentrale) en het ondergrondse deel van open en gesloten bodemenergiesysteem. Deze verplichte certificering zal ook van toepassing worden op een warmtepompsysteem in een woning met een gesloten bodemwarmtewisselaar. Doel van de erkenningsplicht is waarborgen dat bodemenergiesystemen robuust en betrouwbaar zijn en daadwerkelijk energiebesparing opleveren. Na invoering van de erkenningsplicht geldt een overgangsperiode van één jaar, dus in principe mogen alleen gecertificeerde bedrijven na 1 juli 2014 werkzaamheden uitvoeren aan bodemenergiesystemen. In overleg met het ministerie van I&M treffen de stichtingen KBI (met de BRL

6000-21 ‘Ontwerpen, installeren en beheren van energiecentrales van bodemenergiesystemen’) en SIKB (BRL 11000 - voor het ondergrondse deel) momenteel de voorbereidingen om de verplichte certificering te kunnen realiseren.

Informatie: www.bodemenergienl.nl.

Klein formaat zonnepaneel HRsolar introduceert de nieuwe collector HPC-1,6 in de afmetingen van 1630 mm x 990 mm (1,6 m2) als een PV-zonnepaneel voor het opwekken van stroom. Het bedrijf komt hiermee tegemoet aan de vraag uit de markt om zonnepanelen voor stroom te combineren met de hoogste opbrengst van zonnecollectoren voor warm water. Door de universele HRsolar dakhaak komt de collector zelfs in de meeste situaties in hoogte gelijk aan een PV-paneel op een railsysteem wat een zeer strak resultaat op het dak geeft. Naast het esthetische aspect biedt het ook voordelen voor de dakbezetting: de HPC-1,6 kan makkelijker worden geplaatst op daken waar minder oppervlakte beschikbaar is door bijvoorbeeld een dakkapel. Het nieuwe type is voorlopig alleen beschikbaar voor Opdak montage met de dakhaak en kan daarmee zowel horizontaal als verticaal worden geplaatst.

Informatie: www.HRsolar.nl.

Geluidarm ventileren Naast energiezuinig ventileren is het ook van belang dat er geluidsarm geventileerd wordt. Hiervoor zijn in het Bouwbesluit eisen geformuleerd. De geluidsproductie van installaties in woningen, waaronder een ventilatiesysteem, mag maximaal een geluidsniveau van 30 dB in de verblijfsruimten (zoals slaapkamers) tot gevolg hebben. BUVA introduceert hiervoor de Trias Acoustica.

In analogie met de ‘Trias Energetica’, waarbij energiebesparing wordt gerealiseerd door vraagbeperking, vervolgens duurzame energieopwekking en als laatste efficiënte invulling van de restvraag, heeft BUVA de Trias Acoustica opgesteld. Met deze Trias Acoustica wordt installatiegeluid op dezelfde integrale manier aangepakt, waardoor op een zo efficiënt mogelijke manier aan de geldende eisen wordt voldaan. Dit is vertaald in zogeheten Geluid Garantie Pakketten. In deze pakketten zijn uitgangspunten en maatregelen geformuleerd waarmee woningen - zo eenvoudig mogelijk - aan de geldende geluidseisen voldoen.

Uiteraard is het uiteindelijke resultaat afhankelijk van de kwaliteit van de uitvoering.

Informatie: www.buva.nl.

nr. 4 | september 2013

31

(advertorial)

Gebroeders de Vries: duurzaam in meerdere opzichten

Kruipruimte isoleren met polystyreenchips Een droge kruipruimte is belangrijk voor een gezond binnenmilieu boven de begane grondvloer. Isolatie van polystyreenchips op de bodem houdt de kruipruimte droog.

De gladde chips voeren eventueel vocht zo snel mogelijk af naar onderen. Het bedrijf Gebroeders De Vries uit Dokkum heeft veel ervaring met (na-)isolatie met PS-chips, onder de productnaam Drowa.

De Gebroeders De Vries uit Dokkum zien hun werk als duurzaam in meerdere opzichten. Drowa, hun product voor en hun methode van isoleren van kruipruimten zorgt voor een betere energieprestatie. Een droge ruimte onder de begane grondvloer betekent minder energieverlies door de vloer en een beter, droger binnenklimaat. Dat komt zowel het comfort als de gezondheid ten goede. Terugdringen van het energiegebruik is een speerpunt in duurzaam bouwen. Alleen al gezien de woningvoorraad zijn er nog heel veel vierkante meters kruipruimte die door na-isolatie een belangrijke bijdrage zouden kunnen leveren aan duurzaamheid. Na-isolatie is een logisch onderdeel van renovatie.

Duurzaam “Nu de woningmarkt om allerlei redenen stagneert, woningcorporaties voorzichtig zijn met investeren en de renovatie van woningen maar moeizaam op gang komt, kunnen wij een helpende hand bieden”, zegt Piet-Jan Dijkstra van Gebroeders De Vries. Hij is verantwoordelijk voor de sales & marketing van het Friese bedrijf. “Helpen vanuit een wederzijds belang.

Wanneer een particulier of corporatie een woning te koop heeft staan of te koop wil aanbieden, kunnen wij aanbieden de kruipruimten alvast te isoleren en dat als het ware voor te financieren. Pas wanneer de woning wordt verkocht rekenen we af. We kunnen dit aanbieden in combinatie met het na-isoleren van de hele schil van de woning.

“In de huidige markt is dat een kans voor ons als isolatiebedrijf en tegelijk een kans voor onze opdrachtgever. Waarbij wij garant staan voor een duurzame oplossing in een duurzame relatie met onze klanten.” Overigens, de PS-chips dienen ook als aanvulling op de isolatiewaarden van een systeemvloer, bijvoorbeeld in het geval van passiefbouw.

Ervaring Gebroeders De Vries begonnen bijna vijftien jaar geleden met de (na-)isolatie kruipruimten door het inblazen van schelpen en het bedekken van de bodem daarmee. De natuurschelpen hadden een vochtregulerend karakter, waardoor vochtige kruipruimten droger werden Meer dan tien jaar geleden kwam het bedrijf in contact met de methode van het isoleren met polystyreenchips. Het gebruik van deze chips voor de isolatie van kruipruimten is in feite een nieuwe toepas-

sing van een bestaand product dat gebruikt werd voor stootvrije verpakkingen.

“Uit metingen van TNO bleek dat de polystyreenchips als isolatie van de kruipruimte beter presteerden dan natuurschelpen en aardewerkkorrels of afdekfolie op de bodem. Ons bedrijf is zich toen gaan specialiseren in het isoleren met de PS-chips”, licht Dijkstra toe, “We hebben na een paar jaar de natuurschelpen vaarwel gezegd.”

Hij vervolgt: “De PS-chips voor isolatie zijn ten opzichte van de verpakkingschips wel gemodificeerd en aangepast aan de regelgeving. Daarom zijn de isolatiechips voorzien van een brandvertragend middel en zijn ze anti-statisch. Daarnaast zijn de PSchips op onze aanwijzing gladder en dichter, waardoor ze eventueel vocht sneller en beter naar onder afvoeren. De chips zijn daardoor een goede buffer tussen vocht uit de bodem en een droge ruimte boven de isolatielaag.”

De PS-chips worden met een snelheid van een kuub per minuut in de kruipruimte geblazen. Tegenwoordig doet het bedrijf dat rechtstreeks vanuit een bulklading. Dat werkt efficiënter en sneller en spaart verpakkingen.

Dijkstra tot slot: “De PS-chips die wij gebruiken worden volledig uit gerecycled materiaal gemaakt.

De PS-chips van het Drowa-systeem worden met een snelheid van een kuub per minuut vanuit een bulklading in de kruipruimte geblazen.

Na sloop van een gebouw is het isolatiemateriaal ook weer geschikt voor recycling. Hergebruik van grondstoffen telt behoorlijk zwaar mee in duurzaam bouwen.”

Kruipruimte specialisten De Gebroeders De Vries presenteren zich met Drowa, een methode van isoleren met behulp van PS-chips, als kruipruimte specialisten. Dat doet het bedrijf onder andere op de beurs Energie, van 24 t/m 26 september 2013 in de Brabanthallen in ’s-Hertogenbosch.

Bestaande en nieuwe relaties zijn welkom op de stand 01.D093. Om onder andere kennis te maken met de hernieuwde huisstijl in de kleuren groencrème wit. Groen is de associatie met duurzaam.

Het bedrijf is lid van de Vereniging van Erkende Na-isolatiebedrijven in Nederland (VENIN). De in deze vereniging georganiseerde vakbedrijven bewaken de kwaliteit van het isolatiewerk op hoog niveau. TNO en TÜV Nederland waken mede over die kwaliteit. Daarnaast is het bedrijf deelnemer in het programma Meer Met Minder Energie.

Zie ook www.gebroedersdevries.nl

Het inblazen van PS-chips in een kruipruimte vraagt om vakmanschap en lenigheid. De chips moeten regelmatig in een voldoende dikke laag verspreid worden. De ruimte onder een begane grondvloer biedt inderdaad vaak niet meer dan net wat hoogte om te kruipen. De toegang is meestal beperkt qua omvang.

Techniek

Groendaken voor wateropslag Als de voorspellingen uitkomen, zullen we de komende jaren vaker te maken krijgen met harde en langdurige regenbuien. Zoals ook weer dit voorjaar zorgden deze buien op veel plaatsen voor wateroverlast. Door groendaken als retentiebekken te gebruiken, kan een deel van die overlast beperkt worden.

▲ Groendak, systeemopbouw.

Tekst: Geert-Jan Derksen, Joosten Kunststoffen en Ecodak.nl

E

en retentiebekken is – volgens Wikipedia - een opvangmogelijkheid voor overtollig water.

Vaak wordt het begrip geassocieerd met gebieden om overtollig water uit de rivieren op te vangen, als extra bergingscapaciteit. Maar ook (groen)daken kunnen zorgen voor extra wateropvang, zelfs in renovatieprojecten. Belangrijk bij een renovatieproject is dat de bestaande constructie berekend is op het extra gewicht van het groendak én het water. Zo niet, dan moeten er extra maatregelen worden getroffen.

Hoe kunnen groendaken bijdragen aan een maximale ontlasting van het rioolstelsel waardoor ze kosteneffectief kunnen zijn? Een van de belangrijkste eigenschappen van een groendak is dat deze een grote hoeveelheid regenwater kan vasthouden waardoor piekbelasting van het rioolstelsel en de waterzuiveringsinstallatie wordt voorkomen. Wanneer een waterafvoerplan voor een dak wordt gemaakt, wordt er meestal weinig rekening mee gehouden dat een groendak kan leiden tot kostenreductie.

Voldoende hemelwaterafvoeren?

Stel: er blijft veel water op een dak van een gebouw staan. Om dit probleem op te lossen, wordt eerst de capaciteit (de hoeveelheid en dimensionering) van de hemelwaterafvoeren berekend.

Als blijkt dat het water hierdoor onvoldoende wordt afgevoerd, wordt er vaak voor gekozen om de hoeveel-

heid hwa’s aan te passen en/of het afschot van het dak te verbeteren.

Mogelijk kan dit ook gevolgen hebben voor het transportleidingensysteem binnen het gebouw. Al met al vaak omvangrijke werkzaamheden, met veel overlast én hoge kosten. Een oplossing bedenken mét de bestaande afvoerleidingen en zonder reconstructiewerkzaamheden geniet dan de voorkeur. Alternatief is het reduceren van het (piek)aanbod van regenwater op het afvoersysteem. Onder meer uit experimentele metingen en literatuuronderzoek blijkt echter dat vegetatiedaken of groendaken veel water vasthouden en de waterafvoer tijdens de piekmomenten vertragen.

Minder snelle waterafvoer Een belangrijke factor in de berekeningen is de zogenaamde ‘runoffcoëfficiënt’: de variabele van regenwaterverplaatsing in de reductiefactor.

Voor een ‘normaal’ dak is die factor – volgens de norm EN12056 – 0,9 tot 1,0. Voor een groendak adviseren de normen echter slechts een ‘runoffcoëfficiënt’ van 0,3 bij een normaal intensief dak tot 0,4 bij een extensief dak. Dit betekent dat de snelle waterafvoer is gereduceerd tot tweederde (bij eenzelfde dakoppervlak), wat inhoudt dat een wateroverschot tijdens harde regenbuien rond de afvoeren niet is te verwachten.

Groendak als regenwaterreservoir Een groendak kan dus het afvoersys-

▲ Hemelwaterafvoer: De speciale hwa met variabel instelbare afvoerhoogte is gemaakt voor een optimale afstemming tussen wateraanvoer, retentie en waterafvoer, per zone.

Milieutechnische voordelen van groendaken

- behoud van plantensoorten in een natuurlijke en zichzelf onderhoudende omgeving; - het scheppen van nieuwe leefruimte voor planten dieren en mensen; - met het toepassen van groendaken wordt het conventionele rioleringsstelsel ontlast en daarmee het milieu; - verbetering van het klimaat door extra verdamping; - de begroeiing werkt als een filter tegen fijnstof en andere schadelijke stoffen; - de begroeiing zorgt voor extra zuurstof en binding van koolzuurgas door fotosynthese en - beperking van lichtverstrooiing door absorptie.

teem effectief ontlasten. De hoeveelheid neerslag die niet direct wordt opgenomen door de substraatlaag en/ of vegetatielaag wordt langzaam en vertraagd door de drainage/bufferplaten vrijgegeven. Ook de waterkwaliteit neemt toe door de vertraging. Al het water wordt gefilterd door de vegetatie- of substraat laag. Dit water komt dus veel schoner aan bij de zuiveringsinstallatie of kan worden ingezet als grijswatersysteem.

Nog een stap verder gaat een zogenoemd ‘moerasdak’ ; waterhoudende daken zijn de ideale basis voor moerassen en vijvers. Dit verhoogt niet alleen de ecologische waarde van een groendak, maar biedt ook energetische voordelen. Als voorbeeld het DIADEM® moerasdak dat in combinatie met een watermanagementsysteem compleet zelfstandig en automatisch kan werken.

Dit systeem zorgt voor een opmerkelijke waterretentie en waterverdamping zodat overlast van het rioleringsstelsel wordt voorkomen. Het dakoppervlakte

▲ Waterretentie: In het systeem is de verhouding tussen buffercapaciteit en neerslag optimaal. Deze buffercapaciteit kan individueel worden aanpast.

werkt hierbij als een waterbassin en alleen het overschot aan water vloeit weg, eventueel naar ondergrondse regenwatertanks om het verlies van verdamping te compenseren en de energetische waarde te verhogen; ook actieve koeling van het dak is mogelijk.

Voorwaarden voor een dergelijk moerasdak zijn: - voldoende draagkracht van het dak; - het dak wordt terrasvormig of zonder afschot geconstrueerd; - hwa-afvoeren met nivellering; - automatische watertoevoer en nivellering; - drainage/bufferplaten met voldoende retentiecapaciteit en - wortelwerende en waterdichte dakafdichting.

Auteur Geert-Jan Derksen is tevens voorzitter bij de Stichting RoofUpdate. Joosten Kunststoffen verkoopt totale groendakconcepten o.a. Diadem ®.

Meer informatie: www.ecodak.nl

▲ Watertoevoer: De inspectieput met ingebouwd RVS vlotter/aanvoer systeem regelt automatisch de totale wateraanvoer. Zodoende wordt een optimale watercirculatie gegarandeerd.

nr. 4 | september 2013

33

Restauratietechniek

Historische isolatiematerialen Hoewel het woord ‘isolatiemateriaal’ nog niet zo lang in gebruik is, was het materiaal er wél. Oudere technische woordenboeken hebben het echter over ‘vulling’, ‘opvulling’, ‘bekleding’, ‘pakking’ of ‘bijzonder materiaal’. In oude gebouwen worden deze ‘bijzondere materialen’ soms nog aangetroffen, zoals boekweitdoppen, zeegras of houtkrullen. Bij restauratie kan het materiaal vaak zijn functie blijven vervullen.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Beeld: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

I

n een oud gebouw kan soms historisch isolatiemateriaal opduiken, als er leidingen moeten worden aangelegd of vloeren en wanden voor andere doeleinden moeten worden geopend. Historisch isolatiemateriaal zit namelijk van oudsher onder vloeren en boven plafonds, in spouwmuren, in luiken en in deuren.

Later zijn er isolatiematerialen gebruikt in binnen- en buitengevels, tussen binnenwanden, in gewelven en onder platte en schuine daken. Jongere toepassingen zijn te vinden in afwerkvloeren, bij installaties, om luchtkanalen en in schoorstenen.

een isolerend effect worden bereikt, zoals met gordijnen, tapijten, luiken en blinden.

Behalve dat historische panden soms tijdens de bouw zijn geïsoleerd, gebeurde dit vaak ook later. Na-isolatie dus. Dit gebeurde nogal eens bij gebouwen die van functie veranderden, zoals bij woningen die oorspronkelijk alleen ’s zomers werden bewoond en later permanent. Het standaard isoleren van woningen zou nog duren tot na de Tweede Wereldoorlog, vooral door de eerste oliecrisis in 1973 en de daarmee samenhangende overheidsmaatregelen.

Geschiedenis Tot en met de negentiende eeuw was isoleren eigenlijk nauwelijks bekend.

Als er al geïsoleerd werd, betrof het meestal gebouwen of gebouwdelen met hoge eisen aan het binnenklimaat. De komst van de industrie veroorzaakte meer vraag naar isolatie; uit oogpunt van energieverlies en veiligheid moesten veel installaties en leidingen worden geïsoleerd. Maar ook met eenvoudige maatregelen kon al

Soorten isolatiemateriaal De historische isolatiematerialen zijn van belang omdat ze onder meer informatie geven over de geschiedenis, de ontwikkeling en het gebruik van onze bouwmaterialen. Isolatiematerialen geleiden warmte of koude slecht of dempen of absorberen geluid. Van de historische materialen is niet altijd duidelijk of het gaat om thermische of om akoestische isolatie.

Van de zeventiende eeuw tot ongeveer

1880 werden er uitsluitend organische isolatiematerialen toegepast. Daarna kwamen er anorganische en synthetische materialen. De organische materialen zoals kokosvezels, kurk, mos en hennep zijn licht van gewicht met goede isolerende eigenschappen, duurzaam en ze zijn goedkoop, maar ze zijn ook brandbaar. De meeste materialen kwamen uit de directe omgeving.

Tot de oudste isolatiematerialen behoren boekweitdoppen, turfmolm, houtkrullen en vlasafval.

Later werden materialen gebruikt als buntgras, zeegras, heide, mos, hennep, hooi, stro, suikerrietstro, hopbellen, cellulose, houtwol, houtvezels, zaagsel, katoen, kokosvezels, kurk, riet, rubber, schelpen en wol.

In eerste instantie werden deze isolatiematerialen los in een spouw of tussen vloeren gestort. Met de komst van de industrie ontstonden er organische isolatieproducten in de vorm van bijvoorbeeld platen, dekens of schaaldelen.

Bijzondere isolatie De meeste historische isolatiematerialen zijn eenvoudig te herkennen, zoals riet, zaagsel, houtkrullen en turf. Moeilijker wordt het met zeegras of boekweitdoppen. Bewerkte materialen en composieten herkennen kan vaak nog lastiger zijn evenals weinig of maar korte tijd toegepaste materialen.

Enkele voorbeelden van bijzondere isolatiewijzen: * Balaatwerk. Daken werden vrijwel niet geïsoleerd omdat zolderruimten

p Turfplaat is een bewerkt isolatiemateriaal.

niet werden bewoond. Als er opslag van voorraden plaatsvond, werd wel een rietvulling – soms grassen - tussen de daksporen aangebracht bij rieten daken of pannendaken ofwel balaatwerk, met schotwerk als tochtremmer. * Leemwerk. Hoewel leem geen echt isolatiemateriaal is, werd dit toch vaak in combinatie met riet en stro toegepast voor een betere isolerende werking. De leem diende dan als brandwerende laag of als onderlaag voor stucwerk. Het lemen of ‘cleyen’ van de binnen- of buitenkant van daken was in de vijftiende eeuw in de meeste steden verplicht om bestaande stro- en rietdaken enigszins brandwerend te krijgen. * Schelpen. Vooral voor de isolatie van gewelfruimten; de schelpen dienden hierbij tevens als grondslag voor de stenen vloer erboven.

Tegenwoordig worden schelpen gebruikt als bodembedekker in de kruipruimte tegen kou en optrekkend vocht. * Zand. Opmerkelijk is de vloer met zandvulling, die een enkele keer aangetroffen wordt in veelal voornamere gebouwen. Dit verbetert niet alleen de brandwerendheid maar ook de geluidsisolatie.

Kennis over isolatie Uit bouwhistorisch onderzoek naar isolatiematerialen kunnen we niet alleen meer te weten komen over een bepaald gebouw, maar ook over isole-

p

Een vloer geïsoleerd met turf.

p

Een vloer geïsoleerd met haverkaf.

p

Een buis omwikkeld met een koord van hennep.

p

Het isolatiemateriaal rond deze buis is afgewerkt met gips.

34

nr. 4 | september 2013

Vergunning en subsidie

Verwijdering van historische isolatiematerialen gaat meestal gepaard met een ingreep die als een wijziging van het monument moet worden aangemerkt. Voor het wijzigen van een beschermd monument is een omgevingsvergunning vereist, doorgaans verleend door de gemeente. Instandhouding van historische isolatiematerialen wordt, voor zover het interieuronderdelen van monumentale waarde betreft, in beginsel aangemerkt als subsidiabele werkzaamheid in het kader van de instandhoudingsregeling.

p

Een met houtkrullen geïsoleerde zoldervloer.

ren. Zowel onderzoekers als niet-deskundigen kunnen hun waarnemingen melden bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Bij het onderzoek naar historische isolatie in een monument kunnen de volgende vragen van belang zijn: • Gaat het om oorspronkelijke isolatie of om na-isolatie?

• Welk isolatiemateriaal is het?

• Gaat het om geluidsisolatie of om thermische isolatie?

• Hoe is de afwerking van het isolatiemateriaal?

• Wat is de cultuurhistorische waarde van het isolatiemateriaal in het pand?

• Wie zijn de architect, de opdrachtgever en de bouwer?

Documentatie met tekeningen en foto’s kan bijdragen aan de wetenschappelijke betekenis.

Isolatie bij restauratie Wordt er bij de restauratie van een pand historisch isolatiemateriaal aangetroffen, dan verdient het aanbeveling dit te laten zitten. Het authentieke materiaal kan hier zijn functie blijven vervullen, zoals (een beetje) energiebesparend of geluidsisolerend.

De organische isolatiematerialen kunnen ook nog een rol (blijven) spelen in de vochtregulatie van een gebouw.

Bij de werkzaamheden kan het isolatiemateriaal eventueel tijdelijk verwijderd worden, waarna het zo snel mogelijk weer teruggeplaatst wordt.

Eventueel kan ontbrekend materiaal met nieuw isolatiemateriaal van dezelfde soort worden aangevuld. Als het oude materiaal te slecht is − wat bijna niet voorkomt − zou het door nieuw vervangen kunnen worden.

Vele organische isolatiematerialen zoals boekweitdoppen, stro, turf en zeegras kunnen nog steeds op historische manier worden gebruikt.

Brandveiligheid Vanaf eind negentiende eeuw is er – ook in monumenten – veel asbest toegepast, zowel als los materiaal, bijvoorbeeld in gaaskokers rond buizen, als in composietvorm, zoals asbestcement. Veel later bleek dat asbest kankerverwekkende stoffen bevat. Vanwege het Asbestverwijderingsbesluit is het materiaal nu verboden. Als er asbest wordt aangetroffen in een monument en nadat uit onderzoek is gebleken dat het daar geen kwaad

p

Een wand geïsoleerd met houtkrullen.

kan, kan het blijven op de plaats waar het is aangebracht. Als het toch moet worden verwijderd, moet dit gebeuren door een speciaal geëquipeerd bedrijf dat ook kan zorgen voor de benodigde vergunningen.

Op schelpen en kurk na zijn historische isolatiematerialen tamelijk brandgevoelig. De brandveiligheid van het isolatiemateriaal zal dus altijd moeten worden beoordeeld. Indien nodig moeten er extra maatregelen worden genomen om de veiligheid van het pand langdurig te waarborgen. Zo kunnen aanpassingen als het toevoegen van dunne brandwerende vloeren het probleem helpen oplossen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Gids cultuurhistorie 24.

Historische isolatiematerialen

Restauratietechniek De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie.

RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, Info@cultureelerfgoed.nl en www.cultureelerfgoed.nl

nr. 4 | september 2013

35

Bestaande kozijnen weer als nieuw!

Breng kozijnen weer in topconditie met de BUVA-IsoStone renovatie-onderdorpel.

Het kozijn gaat weer probleemloos jaren mee!

voor

na

Eenvoudig aan te brengen, onderhoudsvrij en met een fraaie uitstraling als resultaat. BUVA-IsoStone renovatie-onderdorpels zijn ijzersterk, vederlicht, slijtvast en ongevoelig voor vocht en temperatuurverschillen.

Bel BUVA voor alle renovatie-oplossingen of een proefplaatsing!

0180 - 697500 | buva.nl

Hang- en sluitwerk | Woonhuisventilatie | Hardglas ramen | Aluminium- en glasvezelversterkte profielen

Waterdichte dakbedekking met geïntegreerde zonnepanelen Derbisolar is de perfecte combinatie van waterdichting en zonne-energie.

De soepele amorfe fotovoltaïsche cellen van het type a-Si worden op de hoogtechnologische dakbaan DERBIBRITE® NT geplaatst. Op de aanhechting heeft u een garantie van 20 jaar.

Voordelen van Derbisolar: • Ook rendement bij diffuus licht • Geen doorboring van de waterdichting • Licht en flexibel

20

Vraag om een gratis rendement-legplan via infonl@derbigum.com

r ga r *

antie

j aa

• Vliegvuurbestendigheid klasse 4

* onder voorwaarden

Olof Palmestraat 18 NL-2616 LR Delft Nederland

T +31 15 215 40 00 - F +31 15 215 40 11 E infonl@derbigum.com www.derbigum.nl

Bouwkosten

Kosten isoleren van daken De afgelopen periode is er veel te doen geweest over het Bouwbesluit 2012. Moet de Rc-waarde naar 3,5 m2K/W of naar 5,0 m2K/W? Of doen we er verstandiger aan om naar een Rc-waarde van 8,0 te gaan, het optimum. Een hogere waarde dan 8,0 m2K/W heeft geen invloed meer op het energieverbruik. Hier wegen de kosten en opbrengsten niet meer tegen elkaar op.

Door: Ed de Rechteren van Hemert, Nederlands Bouwkosten Instituut, Edrecht@nbi-online.nl

V

oor zes typen woningen worden de renovatiekosten gegeven bij een Rc waarde van 3,5 en 5,0 m2K/W. De kosten zijn een gemiddelde voor Nederland, per regio zijn er natuurlijk verschillen. Per woningtype worden voor de daken de kosten gegeven per m2 dak, zowel voor woningen met betonnen als keramische dakpannen. Uiteraard zijn er meer dakvormen mogelijk; dit is slechts een selectie uit het rapport ‘Meerkosten Hogere Isolatiewaarde Woningen’ van Multi Consultants.

De meerprijs is per woning; per m3 inhoud heeft het bijna geen effect.

Eigenlijk mag het geen discussie zijn wat men gaat toepassen. De opdrachtgevers kijken te veel naar de investeringskosten, hierdoor lopen de energielasten de komende jaren op. Deze

meerkosten heeft men over de levensduur van de woning meerdere keren terugverdiend.

Toelichting Het dakoppervlak is natuurlijk verschillend voor de kapvormen. Hierdoor lijken de prijzen per m2 dakoppervlak niet veel uit te maken, maar voor de verschillende kapvormen lopen ze nogal uiteen. Bij iedere kapvorm worden het dakoppervlak van de woning gegeven in m2. De vermelde bedragen zijn totaalbedragen, hierin zijn alle kosten opgenomen die normaal te verwachten zijn zoals arbeid, materiaalkosten, materieel en opslagen.

De Rc waarde van 3,5 m2K/W is de minimale eis volgens bouwbesluit 2012. De Rc waarde van 5,0 m2K/W is

Tabel renovatiekosten geïsoleerde daken

een iets hogere waarde, zodat ook het verschil duidelijk wordt in euro`s per m2. In twee tot vier jaar heeft men deze meerinvestering volledig terugverdiend.

Omschrijving daken Daken met een Rc waarde 3,5 m2K/W (27 )Daken, Muurplaten, gordingen, ravelingen, geïsoleerd dakelement, Rcwaarde 3,5 m2K/W, tengels, panlatten, windveren, hulpmaterialen, kramerijen, gootbeugels, hulpspanten en vulisolatie.

(37) Dakopeningen, Daktuimelraam 780 x 1140 mm 1,4 W/m2K, aftimmermateriaal.

(47) Dakafwerkingen, Betonnen of keramische dakpannen, vorsten, gevelpannen, vogelschroot, doorvoeren en kunststof dakbedekking.

Daken met een Rc waarde 5,0 m2K/W (27 )Daken, Muurplaten, gordingen, ravelingen, geïsoleerd dakelement, Rcwaarde 5,0 m2K/W, tengels, panlatten, windveren, hulpmaterialen, kramerijen, gootbeugels, hulpspanten en vulisolatie.

(37) Dakopeningen, Daktuimelraam 780 x 1140 mm 1,1 W/m2K, aftimmermateriaal.

(47) Dakafwerkingen, Betonnen of keramische dakpannen, vorsten, gevelpannen, vogelschroot, doorvoeren en kunststof dakbedekking.

Het volledige rapport Meerkosten Hogere Isolatiewaarde Woningen met de kosten van zowel vloeren, gevels, kozijnen en installaties is het bestellen bij Multi Consultants. Kosten: € 10,- excl. btw, via info@multiconsutants.nl

Tabel renovatiekosten geïsoleerde daken

Dakoppervlak

Kosten per m² 5,0 m2K/W 3,5 m2K/W

64 m2

Dakoppervlak

Kosten per m² 5,0 m2K/W 3,5 m2K/W

79 m2

Dak met betonnen dakpannen

122,47

132,30

Dak met betonnen dakpannen

112,34

125,56

Kap met keramische dakpannen

137,81

147,49

Kap met keramische dakpannen

124,28

137,39

79 m2

100 m2

Dak met betonnen dakpannen

134,37

147,35

Dak met betonnen dakpannen

208,74

226,96

Kap met keramische dakpannen

154,39

169,01

Kap met keramische dakpannen

220,26

238,35

75 m2

59 m2

Dak met betonnen dakpannen

135,56

151,76

Dak met betonnen dakpannen

200,30

206,19

Kap met keramische dakpannen

157,20

164,12

Kap met keramische dakpannen

210,35

218,03

nr. 4 | september 2013

37

Beers Bouwproducten BV Bouwen met vertrouwen

...en wat wordt uw favoriete gereedschap?

uw leverancier van: Polyester dakgoten Polyester windveren & boeiborden Polyester deurluifels Aluminium deurluifels Polyester dakkapellen Polyester schoorsteenomkledingen Polyester raamluiken Polyester gevelelementen Keralit Leuningverhogers voor o.a. galerijen

Beers Bouwproducten B.V. voor de zakelijke- en professionele markt Houtkopersgilde 2a 1671 RB Medemblik Tel. (0227) 712 362 Fax (0227) 712 363

SENSOR BV

FLIR DISTRIBUTEUR

Energie beurs: hal 1 stand B033 (01.B033)

Warmtebeeldcamera’s:

E: info@sensorbv.nl W: www.sensorbv.nl T: 0416-369473

Flir i3 Flir i5 Flir i7 Flir E30bx

€995,€1.545,€2.095,€2.995,-

prijzen excl. BTW

W W W. B EERS BOU WPROD UC T E N . N L 1000-21-2000-1847 BNA Archtect. 2012/2013 Kl: fc

1_4_StA4_fc_A.indd 1

T400bx-Series_265x190_NL_koudebrug.indd 1

3/27/2012 3:36:03 PM

8/15/13 1:40 PM

Hout

Schilrenovatie met hsb: snel en efficiënt ▲ De bewoners hoeven bij alleen een hsb-schilrenovatie meestal hun huis niet uit. De woning staat feitelijk maar een dag ‘open’.

In plaats van verouderde woningen af te breken voor (dure) nieuwbouw, wint toekomstbestendig renoveren en isoleren tot maximaal passiefhuisniveau aan terrein. Met de inzet van houtskeletbouw voor de schilrenovatie kan dat snel, effectief, met een minimum aan overlast en zonder extra funderingsmaatregelen.

Tekst: Kees de Vries

B

ijna eenderde van de Nederlandse woningen is gebouwd tussen 1945 en 1975. Al enigszins op leeftijd voldoet dit bestand niet meer aan de huidige vraag van isolatie- en energiezuinigheid. De overheid wil deze woningen dan ook samen met de bouwkolom tot dertig procent energiezuiniger maken.

Bij schilrenovatie wordt het buitenblad van de woningen vervangen door prefab hsb-elementen (Rc>5) met een gewenste afwerking zoals beplating of flexibele steenstrips. Deze methodiek kan op diverse manieren worden ingezet. In het verleden is vaak gekozen om uit esthetische overwegingen slechts een deel van de woning aan te pakken, zoals de voor-, achter- en of kopgevel. Het beste isolatieresultaat

▲ Een Rc van 10 is probleemloos haalbaar.

▲ De Kroeven: als nieuw en klaar voor vele decennia woongenot.

wordt vanzelfsprekend behaald bij vervanging en vernieuwing van de complete gevel en het dak.

Een van de voorlopers die zowel nationale als internationale bekendheid verwierf met schilrenovatie, is corporatie AlleeWonen in Roosendaal met zijn ingrepen in wijk De Kroeven. Bij 246 woningen werd in 2009 een Rc gerealiseerd van 9,3 en het jaarlijkse energieverbruik van een woning (vier personen) daalde van gemiddeld 45 naar 25 KWh/m2. Dat smaakte naar meer, ook bij andere corporaties.

Zeker toen duidelijk werd dat in Roosendaal de hsb-variant goedkoper bleek dan die van buitengevelisolatie.

Bovendien laten deze prefab elementen zich in het kader van demontabel bouwen op termijn ook nog eens gemakkelijk vervangen, indien nodig.

Hoge bouwsnelheid, geen faalkosten Bij een groot deel van het Nederlandse woningaanbod is schilrenovatie een relatief kleine ingreep. Na het verwijderen van het bestaande buitenblad worden in één handeling nieuwe, prefab gevels geplaatst. Deze zijn vooraf op specificatie van de klant en exact passend in het bouwkader geprefabriceerd in de fabriek.

Deze beschermde productiewijze, buiten de greep van weer en wind, garandeert een kwalitatief goed en betrouwbaar element met een optimale kierdichting. Omdat in bewoonde omgeving wordt gewerkt, worden de elementen van een woning direct van de vrachtwagen in het werk gemonteerd. Dit vergroot niet alleen de bouwsnelheid, maar stroomlijnt

▲ De kwaliteit en de snelheid van renoveren is gewaarborgd doordat de feitelijke productie van het hsb-element in de geconditioneerde omgeving van de fabriek plaatsvindt. (foto:

▲ Schilrenovatie heeft na het succes van project De Kroeven in Roosendaal aan populariteit gewonnen. (foto’s: VDM Woningen)

ook nog eens het bouwproces (geen bouwafval) en reduceert faalkosten.

Daar waar traditionele bouwers rekenen met faalkosten tot wel dertien procent, calculeert de houtskeletbouwer met minder dan een procent. De elementen worden geleverd inclusief afgelakte en beglaasde kozijnen, ramen en deuren en alle doorvoeren voor kabels en leidingen. Als aan het eind van de dag de elementen zijn gesteld is de woning weer ‘dicht’.

Binnen een werkdag Het voordeel van schilrenovatie volgens de houtskeletbouwmethode is dat de woningen tijdens de renovatie veelal bewoond kunnen blijven. De overlast beperkt zich veelal tot een aantal dagen. Het voorzien van een nieuwe thermische schil (gevel en dak) geschiedt vaak binnen een werkdag. Door het lichte gewicht van het element zijn extra funderingsmaatregelen meestal niet nodig. Van het ontmantelen van de bestaande buitenmuur tot het afwerken van de prefabconstructie, binnen vijf dagen is alles afgerond. Bij een traditionele renovatie duurt de overlast al snel enkele weken en ondersteunt een verhuiscarroussel met tijdelijke woningen de hinder.

Inspelend op het succes van de renovatiemethode ontstaan er samenwerkingsverbanden tussen aannemers, houtskeletbouwers en installateurs. De verwachting is dat door verdere optimalisatie van de samenwerking de bouwsnelheid nog verder toeneemt.

NBvT)

nr. 4 | september 2013

39

15 JAAR GEGARANDEERD VAKWERK IN DAKWERK Garanties op materialen en hun functionaliteit krijgt u al van de fabrikanten. Met DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS heeft u nu ook zekerheid over de manier waarop het Hellend Dak gemaakt is.

DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS VAN DE STICHTING DAKMEESTER

DAKSYSTEEMGARANTIE PLUS BELOOFT DAT EEN HELLEND DAK

Daksysteemgarantie PLUS is een product van de Stichting Dakmeester; de kwaliteitsspecialisten in hellende daken. Met Daksysteemgarantie PLUS willen Dakmeesters opdrachtgevers nog meer zekerheid bieden over de kwaliteit van de door hen gemaakte daken. Met name het zorgvuldig, digitaal, opgebouwde dossier wat bij oplevering wordt overhandigd is in dit kader een unieke kwaliteitsimpuls. Daarnaast nemen Dakmeesters verplicht deel aan relevante fabrikantenopleidingen in het kader van regelgeving.

• is gemaakt door een dakdekker met het Komoproces-certificaat hellende daken, aangesloten bij de Stichting Dakmeester; • beschikt over vastlegging van alle relevante facetten tijdens de bouw in een digitaal dossier; • is gecontroleerd door het onafhankelijke IKOB/BKB; • wordt opgeleverd met een garantiecertificaat voor 15 jaar met bijbehorend bouwdossier.

VOOR MEER INFORMATIE Stichting Dakmeester | Postbus 29 | 3417 ZG Montfoort Kijk op www.dakmeester.nl voor de Dakmeester bij u in de buurt.

Het kozijn van de toekomst: “niet duurder, wel beter!”

Wilt u geld verdienen ?

Kies dan voor het 3D-Combikozijn concept III

Dakdoorvoeren van hoog niveau!

Ubbink combineert optimale prestatie met perfecte afwerking Rookgasafvoer en luchtaanvoer voor de HR-ketel, mechanische ventilatie, afvoer van de afzuigkap, rioolbeluchting en kabels van zonnepanelen: allemaal voorbeelden van leidingen die veelal door het dak naar buiten gaan. Door toepassing van verkeerde dakdoorvoeren en lelijke montage, ontstaat al snel een oerwoud aan pijpjes die schots en scheef op het dak staan. Voor hetzelfde geld en met minder moeite monteert u eenvoudig de nieuwste generatie slimme dakdoorvoeren van Ubbink, voor een beter resultaat én uiterlijk! www.ubbink.nl/dakdoorvoeren

Bevestigingsmaterialen

Luchtdicht

Ubbink, dat installeert wel zo makkelijk!

UBB13-1014 Adv Dakdoorvoeren_265x190_v1.indd 1

26-06-13 16:09

Techniek

Gereedschap met toegevoegde waarde ‘Eén sterk merk’ en ‘Absolute zekerheid bieden’. Onder die twee motto’s ontvouwde Festool onlangs haar plannen voor de nabije toekomst.

Daarbij gaat de naam Protool verdwijnen en over in Festool, en het concept ‘Service all-inclusive’ gaat van start. Dat betekent ondermeer 36 maanden gratis reparatie.

H

et verschil maken met het product, maar ook toegevoegde waarde willen bieden; meer zijn dan gereedschap. Dát is waar Festool op uit is.

Het bedrijf wil dat onder andere doen met het concept ‘Service all-inclusive’.

Remco Dorreman vertelt wat dit concept inhoudt: ‘Allereerst garandeert het bedrijf 36 maanden gratis reparatie van alle onderdelen. Mits de gebruiker zich eerst registreert, want

dat is een voorwaarde om voor het concept in aanmerking te komen.

Deze service geldt ook voor machines die al verkocht zijn. Onder het concept valt ook een diefstalverzekering; hiervoor betaalt de gebruiker slechts 100 euro eigen risico per machine. En het derde aspect is dat de gebruiker de machine 15 dagen mag testen en hem daarna eventueel kan terugbrengen.

De klant krijgt desgewenst het aankoopbedrag retour. Tot slot garan-

deert het bedrijf dat het reserveonderdelen tien jaar lang kan leveren. Zo niet, krijgt de klant een nieuwe machine. We willen de klant op deze manier zekerheid bieden’.

Ronald La Croix licht de strategische koerswijziging toe die eindgebruikers meer succes en eenvoud biedt.

De naam Protool verdwijnt namelijk per 1 januari 2014. De meeste producten zullen echter niet verdwijnen, maar een kenmerkende groene kleur in plaats van de rode kleur hebben. Festool wil daarmee zijn bereik vergroten en ook de robuustere wereld van de bouw - het domein van Protool - nadrukkelijker betreden. Dat betekent dat er nu ook Festool betonfrezen, accu-klopboormachines, mengmachines, en liniaalslijpers beschikbaar komen.

Liefde voor het merk Tell a Friend is voor het bedrijf belangrijk. Van een collega neem je als vakman wellicht eerder iets aan dan van een dealer. Daarom vertelt Michel Wijnnobel, onder andere bekend van Herman den Blijkers Herrie in het Hotel, waarom hij graag met Festool werkt. Enthousiast vertelt hij over de kwaliteit van ‘zijn’ machines van het bedrijf en zijn liefde voor het merk.

Maar een demonstratie zit er helaas niet in. Dat wordt uiteindelijk gedaan door Titus Kamphuis, één van de vier trainers van het bedrijf. Hij presenteert behalve enkele bekende machines en accessoires ook noviteiten, zoals de nieuwe schroefboormachine DR 18-4 Li en het Diamant schuursysteem DSG AG 125. Voor deze en andere noviteiten: www.festool.nl

Galerijvloeren flats snel en mooi gerenoveerd Onlangs zijn de galerijflats aan de Peelstraat, Johan Huizinglaan en Jan Puntstraat in Amsterdam gerenoveerd. Daarbij zijn de galerijvloeren gerepareerd en geëgaliseerd met Sigma Mortar Primer en Mortar 2K EP. Daarna is het sneldrogende en slijtvaste Sigmafloor Rapidcoat 2K Gloss aangebracht, mét antislipvoorziening.

D

e renovatie van de galerijvloeren van de flats is geheel uitgevoerd met producten uit het Sigmafloorassortiment. ‘Er was onder meer sprake van onthechting van de bestaande coatinglagen, gietgallen en grindnesten’, aldus Wim van Cappellen, adviseur bij Sigma. ‘Daardoor was de vloer niet bestand tegen de grillen van het klimaat. Bovendien was de antisliplaag in de loop van de jaren grotendeels verdwenen.’ In overleg met de

opdrachtgever werd besloten de bestaande verflagen geheel te verwijderen, de vloeren te repareren en egaliseren en vervolgens te voorzien van een volledig nieuw opgebouwd coatingsysteem in twee lagen. ‘Esthetica, duurzaamheid en veiligheid stonden voorop. Daarom is hier gekozen voor een robuust systeem in een gedekte blauwgrijze kleurtint met antislipvoorziening. Daarnaast moesten de vloeren snel weer beloopbaar zijn om bewoners van en naar

hun woningen te kunnen laten gaan.’

Sigma Coatings brengt met het vernieuwde Sigmafloor een herkenbaar, overzichtelijk assortiment professionele vloerproducten op de markt dat geschikt is voor verschillende soorten afwerkingen van vloeren. Het assortiment omvat producten voor de afwerking van licht, middelzwaar en zwaar te belasten vloeren. Met behulp van de Sigmafloor-reparatieproducten Sigma Mortar Primer 2K EP en Sigma Mortar 2K EP werd de ondergrond gerepareerd en uitgevlakt. Ter afwerking paste applicateur Robert Paulich van Paulich Vloeren uit Baarn het nieuwe Sigmafloor Rapidcoat 2K Gloss toe. Sigmafloor Rapidcoat 2K Gloss is een sneldrogend tweecomponenten vloercoatingsysteem, speciaal ontwikkeld voor toepassing op vloe-

ren die snel weer in gebruik moeten worden genomen. Het systeem is binnen twee uur na applicatie beloopbaar. Bovendien is het slijtvast, snel te verwerken, goed reinigbaar en niet vergelend. De hoogglanzende coating is verkrijgbaar in verschillende kleurechte RAL-kleuren. Paulich is erg te spreken over Sigmafloor. ‘Het systeem werkt snel en efficiënt. De verwerking van Sigmafloor Rapidcoat 2K Gloss moet je wel goed voorbereiden omdat je tijdtechnisch nauwelijks marge hebt. Met dat aandachtspunt in het achterhoofd is het prima werken met deze coating. Het resultaat is mooi en robuust.’

De nieuw ontwikkelde assortimentsbrochure, geeft de verwerker snel inzicht in de producten. Zie www.sigma.nl/vloeren.

nr. 4 | september 2013

41

Bouwkosten

Kosten van buitenisolatie stuc足 systemen voor een massieve gevel (bron: tabel 40.41.206, 40.41.201, 40.41.212, 40.41.207)

Voor het isoleren van massieve gemetselde of betonnen gevels kan men uiteenlopende buitenisolatie stucsystemen toepassen. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van een systeem met isolatieplaten van EPS en van houtvezel met verschillend stucwerk.

Buitengevel isolatiesysteem aanbrengen op gemetselde of betonnen gevel, kosten per m2 excl. BTW, bron casadata.nl

Activiteit

Isolatiesysteem

Isolatiedikte

Afwerking

Buitengevel isolatiesysteem aanbrengen

Met EPS isolatieplaten (Allfatherm Carbon)

80 mm dik, Rd=2,50 m2.K/W 100 mm dik, Rd=3,13 m2.K/W 120 mm dik, Rd=3,75 m2.K/W

Met houtvezelisolatie sandwichplaten (Naturewall Diffutherm BGI)

80 mm dik, Rd=1,85 m2.K/W 100 mm dik, Rd=2,30 m2.K/W 120 mm dik, Rd=2,66 m2.K/W

Door: www.casadata.nl, met medewerking van Technostuc Systemen in Enschede

100 mm dik, Rd=2,50 m2.K/W

M

assieve gevels van metselwerk, beton of kalkzandsteen kan men isoleren met allerlei soorten isolatiemateriaal en afwerken met diverse pleistersystemen.

EPS isolatieplaten Bij het toepassen van EPS isolatie volgens het Allfatherm Carbon systeem, kan men het buitengevelstucsysteem versterken met carbonvezel in een kunsthars dispersiebinding, waardoor de afwerking slagvast, flexibel en tegen extreme belastingen bestand is.

Ideaal in de buurt van scholen, openbare gebouwen en in drukke woonbuurten. De carbonvezels zorgen voor de stabiliteit, stevigheid en slagvastheid van 15 tot 60 Joule en het bindmiddel houdt het systeem elastisch.

De EPS isolatieplaten rechtstreeks op de gevel verlijmen. De dikte van de EPS isolatieplaten hangt af van de gewenste isolatiewaarde. Over de gemonteerde isolatieplaten brengt men een mortel/weefsellaag aan die men mineraal kan afwerken met een met carbonvezel versterkte siliconen spachtelpleister of fijnpleister. Met een aluminium sokkelprofiel kunnen de EPS platen al onder het maaiveld beginnen. Afhankelijk van de situatie moet men de verlijmde isolatieplaten extra bevestigen met speciale thermisch en akoestisch ontkoppelde schotelpluggen. Bij een afwerking met spachtelpleister is het raadzaam om bij warm weer of bij intensieve kleuren eerst een voorstrijklaag aan te brengen.

Houtvezelisolatie sandwich platen Ook bij de houtvezel isolatieplaten zijn er verschillende systemen met hun specifieke toepassingen mogelijk.

De Naturewall Diffutherm houtvezel isolatieplaat bestaat uit een sandwichopbouw met meerdere lagen. De buitenlagen zijn iets zachter dan de

42

Met houtvezelisolatie platen (Naturewall MW) 80 mm dik, Rd=2,00 m2.K/W

120 mm dik, Rd=3,00 m2.K/W

Siliconen spachtelpleister met carbonvezels

Directe Indirecte kosten kosten 97,67 16,6

Totaal

114,27

Siliconen fijnpleister met carbonvezels Siliconen spachtelpleister met carbonvezels Siliconen fijnpleister met carbonvezels Siliconen spachtelpleister met carbonvezels Siliconen fijnpleister met carbonvezels Siliconen pleister

93,76 104,16 100,25 110,65 106,74 99,82

15,94 17,71 17,04 18,81 18,15 16,97

109,7 121,87 117,29 129,46 124,89 116,79

Fijnpleister Siliconen pleister Fijnpleister Siliconen pleister Fijnpleister Spachtelpleister Minerale fijnpleister Spachtelpleister Minerale fijnpleister Spachtelpleister Minerale fijnpleister

94,5 108,77 103,44 118,4 113,07 100,98 94,46 108,42 101,91 112,76 106,24

16,07 18,49 17,58 20,13 19,22 17,17 16,06 18,43 17,32 19,17 18,06

110,57 127,26 121,02 138,53 132,29 118,15 110,52 126,85 119,23 131,93 124,3

Kostenspecificatie buitengevel isolatiesysteem aanbrengen met EPS-isolatieplaat 80 mm dik met siliconen fijnpleister (AllfaTherm Carbon-systeem), kosten per m2 excl. BTW, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Loonkosten

Isolatieplaten monteren Isolatie neggekanten aanbrengen Hoekbeschermers, e.d. aanbrengen Mortel/weefsel neggekanten aanbrengen Mortel-/weefsellaag aanbrengen Fijnpleister, inclusief sockel, aanbrengen Subtotaal loonkosten Lijmmortel, AllfaTherm lijmmortel VWS Isolatieplaat, AllfaTherm EPS 032 grijs/wit, dik 80 mm Mortellaag pasteus, AllfaTherm CARBON pasteus (ca. 3 mm) Fijnpleister, AllfaTherm Miropan siliconenfijnpleister 0,5 mm Wapeningsweefsel, AllfaTherm CARBON KA dunweefsel Toeslag lichte kleur voor pleister (meerprijs) Sockelpleister, pasteus, AllfaTherm CARBON sokkelpleister, 8,5 kg/m2 Afdichtband, VOEG bitumenvrij zwelband Hoekprofielen met weefsel, HOWEP pvc met weefselstroken Stucstop, STOP06 pvc met weefselstrook, 6 mm Afdichttape, NT FIX 60 tape voor DB3,5 Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

Materiaalkosten

Directe kosten

Hoeveelheid

Eenheid

1 1 1 1 1 1

m2 m2 m2 m2 m2 m2

4,5 1,03 3,8 1,5 1,1 1,5 0,8 1 0,45 0,1 0,3

kg m2 kg kg kg kg stk m m m m

Norm per eenheid 0,250 0,033 0,083 0,050 0,200 0,250

Totaal uren 0,250 0,033 0,083 0,050 0,200 0,250 0,866

Kosten per Totaal Kosten uur / eenheid 35,10 8,78 35,10 1,16 35,10 2,91 35,10 1,76 35,10 7,02 35,10 8,78 30,40 1,62 7,29 25,20 25,96 3,87 14,71 3,31 4,97 2,19 2,41 0,21 0,32 6,29 5,03 1,15 1,15 2,15 0,97 2,23 0,22 1,15 0,35 63,36 93,76

Kostenspecificatie buitengevel isolatiesysteem aanbrengen met houtvezelisolatie sandwichplaat 80 mm dik met fijnpleister (Naturewall Diffutherm BGI-systeem), kosten per m2 excl. BTW, bron casadata.nl Kostencomponent

Omschrijving

Loonkosten

Isolatieplaten monteren Sokkelprofielen monteren Isolatie neggekanten aanbrengen Hoekbeschermers, e.d. aanbrengen Mortel/weefsel neggekanten aanbrengen Mortel-/weefsellaag aanbrengen Fijnpleister aanbrengen Subtotaal loonkosten Houtvezelisolatieplaat, Diffutherm 80 mm Schotelslagplug MB135 (metselwerk) Mortellaag, QM SKS-L Wapeningsweefsel, QM glasvezelweefsel Fijnpleister, QM EFS minerale fijne afwerking (wit) Afdichtband, VOEG bitumenvrij zwelband Sokkelprofielen, aluminium, SOK080 sokkelprofiel Sokkel aanklikprofiel, SKP06 Kozijnaansluitprofiel, flexibel, LATE kozijnprofiel met weefselstrook Hoekprofielen met weefsel, HOWEP pvc met weefselstroken Stucstop, STOP06 pvc met weefselstrook, 6 mm Afdichttape, NT FIX 60 tape voor DB3,5 Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

Materiaalkosten

Directe kosten

nr. 4 | september 2013

Hoeveelheid

Eenheid

1 1 1 1 1 1 1

m2 m2 m2 m2 m2 m2 m2

1,03 9 6 1,12 4 1 0,3 0,3 0,35 0,45 0,1 0,3

m2 stk kg m2 kg m m m m m m m

Norm per eenheid 0,250 0,067 0,083 0,083 0,067 0,250 0,250

Totaal uren 0,250 0,067 0,083 0,083 0,067 0,250 0,250 1,050

Kosten per Totaal Kosten uur / eenheid 35,10 8,78 35,10 2,35 35,10 2,91 35,10 2,91 35,10 2,35 35,10 8,78 35,10 8,78 36,86 32,34 33,31 0,48 4,32 1,19 7,14 2,14 2,40 0,83 3,32 1,15 1,15 5,41 1,62 3,21 0,96 5,35 1,87 2,15 0,97 2,23 0,22 1,15 0,35 57,63 94,49

Houtvezelisolatie gelijmde platen De Pavatex houtvezelisolatieplaat bestaat uit naaldhoutvezels, die met pvac lijm zijn verlijmd zonder chemische bindmiddelen. Dit isolatiesysteem is duurzaam en dampopen. Men kan deze isolatieplaten afwerken met kleurrijk stucwerk zonder naden. De Pavatex houtvezelplaat is in combinatie met minerale mortellagen van QuickMix Tubag in het Naturewall MW systeem zeer geschikt voor de buitenzijde van ongeïsoleerde, stabiele minerale ondergronden, zoals metselwerk, beton, kalkzandsteen, cellenbeton of mergelsteen. De ondergrond moet vrij zijn van verontreinigingen en van optrekkend vocht. Losse oude raaplagen of pleisterdelen moet men eerst verwijderen en aanhelen met mortel. Ook oude verflagen, begroeiing of algen vooraf verwijderen.

Op de achterkant van de Naturewall MW isolatieplaat brengt men de lijmmortel aan met de kamspaan of met dotten met randverlijming. Deze ingelijmde zijde plaatst men tegen de muur in een halfsteens verband met minimaal 200 mm verzet. Aankloppen en vastboren met schotelpluggen en schroeven.

Pleisterwerk op houtvezel isolatieplaten Na de montage van de houtvezel isolatieplaten brengt men met een grove RVS kamspaan van 10 mm op de platen een egale mortellaag aan. In deze vochtige mortel bedt men vervolgens een glasvezel wapeningsweefsel met een onderlinge overlap van minimaal 100 mm in het buitenste 1/3 deel van de mortellaag in en pleistert men dit aan met een vlakke RVS spaan. Hierop nat-in-nat een dunne laag van 1 tot 1,5 mm over het weefsel heen pleisteren en vlak zetten met een breed RVS spackmes. De uiteindelijke laagdikte van de mortelweefsellaag moet minimaal 5 mm en maximaal 8 mm zijn. De mortel-weefsellaag moet gemiddeld 1 dag per 1

mm laagdikte drogen. Zodra de mortel-weefsellaag voldoende droog is, kan men deze afwerken met een minerale fijnpleister of met een siliconen spachtelpleister. Bij spachtelpleister is het raadzaam om bij warm weer of bij intensieve kleuren eerst een voorstrijklaag aan te brengen.

Aandachtspunten Men moet de houtvezel isolatieplaten zo plaatsen, dat ze niet door optrekkend vocht belast worden. Tijdens de uitvoering de gevel voldoende afschermen tegen weersinvloeden.

Uitvoering bij temperatuur van 5 tot 30 graden Celsius. Geen pleisterwerk uitvoeren bij vorst of dreigend vorstgevaar.

Kosten Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en met de bruto prijzen voor de materialen en producten. De kosten zijn exclusief steigerwerk, klimtijden, beschermen van het omliggende, afkomende materialen afvoeren en stortkosten. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Meer kostengegevens van andere isolatiewaarden of van andere buitenisolatie systemen met hun complete calculaties kan men op www.casadata.nl na het inloggen zien.

Met deze calculaties kan men meteen een projectbegroting maken of downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen. Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 17%. Dit toeslagpercentage bestaat uit 8% voor algemene bedrijfskosten, 5% voor winst en 3% voor risico.

Hoogwaardige isolatie



Kennis en advies



Voorraadhoudend



ISSO gecertificeerde producten



KOMO® gecertificeerde producten



Milieu bewust



Duurzaambouwen



45 jaar ervaring in isolatie

Xtratherm® / Styrodur® / Marmox® / Isofix® / Supafil® / KPE kantplank / Maxcell® / Isolatie bevestigingen /

Stand 04.C029

Weston Isolatie B.V. www.weston.nl info@weston.nl

BOS RECLAME GORINCH EM

tussenlaag. Daardoor is de gelamineerde stucplaat zeer stabiel en gaat deze niet doorbuigen, werken of golven. Op metselwerk kan men deze platen toepassen zonder lijmmortel, maar ook bevestigen met thermisch en akoestisch ontkoppelde schotelpluggen. Als men de isolatieplaten vanaf 200 mm boven het maaiveld plaatst, zwellen of onthechten de platen nauwelijks door vocht. In combinatie met een stucsysteem van Unger is het systeem geschikt voor isolatielagen van 60 tot 120 mm op metselwerk, beton, houtskeletbouw, massief hout en dunne staalplaten.



Ideaal daglicht!

Hoogwaardige kunststoffen scheppen onbeperkte mogelijkheden.

In de hedendaagse architectuur speelt daglicht een belangrijke rol. Van Boven geldt als pionier op het gebied van kunststof bouwproducten en heeft zich ontwikkeld tot één van de belangrijkste producenten van kunststof daglicht producten. Voor vrijwel iedere toepassing wordt een lichtdoorlatend kunststof product geleverd.

Lichtkoepels

Lichtstraten

Schelluinsestraat 52-56 | 4203 NN Gorinchem Telefoon 0183 63 34 77 | www.van-boven.com

nr. 4 | september 2013

43

DĂŠ vakbeurs voor conservatie en restauratie van oude en historische gebouwen

Venray 5, 6 en 7 november 2013

Openingstijden 14.00 - 22.00 uur

Registreer u nu via www.evenementenhal.nl/monument-ve met onderstaand registratienummer en ontvang twee gratis entreebewijzen voor de vakbeurs MONUMENT 2013 in Venray

8130004104

Evenementen

HAL

HARDENBERG GORINCHEM VENRAY

Evenementenhal Venray De Voorde 30 5807 EZ Venray T 0478 - 51 97 90 F 0478 - 51 97 80 I www.evenementenhal.nl E venray@evenementenhal.nl

Ons evenement.

UW MOMENT.

Productoverzicht Polyester raamluiken Raamluiken geven woningen vaak een rustieke uitstraling. Oorspronkelijk werden raamluiken vooral toegepast om zon, warmte en kou buiten te houden en was het vóór de toepassing van isolatieglas vaak de enige goede remedie hiertegen.

plaat) toplaag. Deze toplaag geeft weliswaar esthetisch invulling aan de eis van een glad oppervlak, maar is ook gevoelig voor vocht. Bij schade aan de toplaag zwelt het MDF op en er ontstaat het zogenaamde bloemkooleffect.

De Tricoya® toplaag van Weekamp Deuren RDC bestaat uit samengeperste houtvezels die zijn verduurzaamd door middel van acetyleren zoals dat ook bij Accoya® het geval is. Het resultaat is zeer extreem duurzaam MDF, standaard FSC gecertificeerd met een hoge vormstabiliteit, een glad oppervlak en een hoge isolatiewaarde.

Nieuwe spatwaterdichte en stofvrije machines

Nieuwe accuschroefmachines

Beers Bouwproducten BV, Medemblik, (0227) 71 23 62, www.beersbouwproducten.nl

Nieuwe standaard voor vlakke houten deuren Weekamp Deuren RDC introduceert een nieuwe standaard voor vlakke houten deuren: de Weekamp TriComfort®.

Deze nieuwe standaard is het antwoord op de toenemende behoefte naar vlakke houten deuren met zo weinig mogelijk houtnerfstructuur.

Het huidige aanbod op de markt betreft deuren met een MDF (vezel-

Van 1 november tot en met 30 november 2013 kunnen geïnteresseerden deelnemen aan het online-prijzenspel van de FEIN accuschroefmachines. Meer informatie vanaf september op: http://www.fein.com/drills FEIN accuschroefmachines zijn verkrijgbaar bij de dealer.

Verkooppunten op: http://www.fein.nl/nl_nl/dealerlocator/

Weekamp Deuren RDC, Dedemsvaart, (0523) 62 54 64 , www.weekamprdc.nl

Sinds de uitvinding van isolatieglas heeft het raamluik zijn oorspronkelijke functie verloren en een louter decoratieve functie gekregen. Hierdoor zijn duurzaamheid en vooral uitstraling een nog belangrijkere eigenschap geworden.

Polyester is uitermate geschikt om raamluiken te maken. Het is onderhoudsarm, sterk en in vrijwel iedere kleur en kleurencombinatie verkrijgbaar. De vorm en de uitvoering worden projectmatig bepaald. De opbouw van de luiken is in veel gevallen aan te passen aan de wensen van de opdrachtgever.

Instapmodel FEIN ABS: compacte accuschroefboormachine met twee versnellingen.

FEIN, de fabrikant van elektrisch gereedschap, heeft ervaring en competentie in de ontwikkeling en bouw van professioneel elektrisch gereedschap. Na de introductie van de FEIN accuschroefmachine voor droge montagebouw ASCT en de accu-metaalschroefmachine ASCS brengt het bedrijf in september 2013 universele Li-Ion-accuschroefmachines op de markt.

Daarmee biedt de fabrikant nu een uitgebreid en uniek accumachineprogramma met vele toepassingsmogelijkheden. De nieuwe accuschroefmachines verenigen de gehele FEIN competentie op het gebied van motorbouw, accutechnologie en elektronica. Het resultaat zijn topprestaties wat betreft gebruiksduur van de accu, aantal schroefverbindingen en draaimomenten. Het meest in het oog springend zijn de krachtigste FEIN accuschroefboormachines ASCM met borstelloze FEIN PowerDrive motor en drijfwerk met vier versnellingen.

Het programma omvat vijf modellen: de accuschroefboormachine met vier versnellingen is als FEIN ASCM QX met afneembare boorhouder en aparte bithouder verkrijgbaar. Dat vermindert het gewicht van de schroefmachine met 200 gram en maakt de machine minder topzwaar dan het model ASCM met vaste boorhouder. Eveneens in het programma zitten twee schroefboormachines met twee versnellingen: de FEIN accuschroefboormachine ABS en de FEIN accuklopboorschroefmachine ASB met inschakelbare klopfunctie. De FEIN accuslagschroevendraaier ASCD maakt het accuschroefmachineprogramma compleet. Alle modellen zijn verkrijgbaar met 4- of 2-Ah-accu’s. Bij de accuschroefboormachines met 4 en 2 versnellingen kan bovendien worden gekozen uit 14,4- of 18-volt-accu’s.

De accuslagschroevendraaiers zijn verkrijgbaar met 18-volt-accu’s en twee verschillende gereedschapopnamen. Dankzij de accucompatibiliteit zijn zodoende 20 schroefmachinevarianten beschikbaar.

De nieuwe Hitachi machines bieden weerstand tegen water en stof, volgens de internationale norm IP56.

IP56 is de zware norm waarmee de mate van bescherming van de behuizing van een machine wordt aangegeven. Het eerste cijfer staat voor stof; Hitachi scoort een 5 op de lijst van 6. Het tweede cijfer staat voor vocht; een 6 op een schaal van 8. Zelfs als de nieuwe snoerloze Hitachi slagschroevendraaiers en slagmoeraanzetters met 100 liter water per minuut worden natgespoten, blijven ze gewoon hun werk doen.

Hitachi introduceert een viertal machines die hieraan voldoen. Twee slagschroevendraaiers, te weten de WH14DBAL2, 14,4Volt en de WH18DBAL2, 18V. En daarnaast twee slagmoeraanzetters: de WR14DBAL2 en de WR18DBAL2 met een aandraaimoment van 160 Nm. Hitachi Power Tools Netherlands BV, Nieuwegein, (030) 60 84 050, www.hitachi-powertools.nl

72 uur levering

OP ZOEK NAAR EEN ZEER TOEGANKELIJKE EN BETROUWBARE DEURSLUITOPLOSSING?

Het kan met onze DICTATOR 1400 en ADJUNCT 2500 deuropvanger en inbouwkettingsluiter

 Eenvoudige montage, ook ideaal bij renovatie  Geruisloos en sluitsnelheid instelbaar  Voorkomt het dichtslaan van deuren  De deur wordt altijd betrouwbaar gesloten  Energiebesparend Ook ideaal voor toepassing in bijv. ziekenhuizen en verzorgingstehuizen.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

Het is mogelijk om kozijnen te leveren in 72 uur. Met snelle samenwerking kunnen wij maximaal 5 kozijnen per dag leveren met draairaam, draai-kiepraam, klepraam, stapeldorpel deur, dubbele deuren en hefschuifdeuren.

Gageldijk 2 • 3602 AL Maarssen • T 030-261 20 57 F 030-261 57 04 • E contact@bluemink.nu

Meer informatie en de voorwaarden kunt u opvragen via contact@bluemink.nu

Coenen is al jarenlang één van de toonaangevende bedrijven in de branche op het gebied van kitten, afdichten, gevelrenovatie, -onderhoud en na-isolatie.

AFDICHTINGS- EN GEVELTECHNIEK ND Vandaag de dag zijn er continue ruim 65 man bij Coenen werkzaam op het gebied van A afdichtingstechniek, geveltechniek en -onderhoud. Coenen werkt in veel gevallen in STA K... onderaanneming voor de grote bouwers in Nederland of rechtstreeks G R O voor woningbouwverenigingen en gemeenten.

E Kwaliteit staat hoog in het vaandel, Coenen is VCA en ISO gecertificeerd.

HO ELW V Coenen Afdichtingsbedrijf BV en Coenen Geveltechniek BV: GE Valkenierstraat 38, 2984 AZ Ridderkerk, Telefoon: 0180 - 486 866, Fax: 0180 - 486 867, info@coenen.nl, www.coenen.nl

nr. 4 | september 2013

COENEN

45

NU GRATIS REPAIR CARE BOX 5 T.W.V. E80,- BIJ AANKOOP VAN EEN COMPLEET ZZP-PAKKET

De omkeerdakisolatieplaat van

JACKODUR KF â&#x20AC;&#x201C; de innovatieve warmte-isolatie van geĂŤxtrudeerd polystyreenhardschuim (XPS)

Diktes tot 320

mm leverbaar

Voordelen: Diktes tot 320 mm leverbaar - voordelige en bouwfysisch correcte eenlaagse plaatsing mogelijk Tot 17% beter isolerend vermogen dan traditionele XPS-isolatiematerialen, CFK-HCFK vrij

R BAA G J ZE KRI N VERBIJ ON UNTE P P 5 KOO F 1 VER VANAMBER TE SEP

Optimale vlakheid, vormstabiliteit en uiterst geringe toleranties, ook bij grote diktes

JACKODUR KF 300 Standard is een hoogwaardige thermische-isolatie volgens Norm EN 13164, drukvast, maatvast, ongevoelig voor vocht en rot. De met milieuneutraal blaasmiddel CO2 geproduceerde platen worden in grotere diktes geproduceerd volgens de multilayertechniek. Met deze innovatieve en gepatenteerde methode kunnen XPS-producten worden gemaakt die momenteel uniek zijn op het gebied van lambdawaarde, stabiliteit en maximale dikte. Om alle voordelen bouwfysisch optimaal te benutten adviseren wij een eenlaagse (isolatie) dikte.

INHOUD REPAIR CARE ZZP-PAKKET:

â&#x20AC;˘ DRY FLEXÂŽ 4 2-in-1 â&#x20AC;˘ DRY FIXÂŽ 4 klein â&#x20AC;˘ DRY FLEXÂŽ CO â&#x20AC;˘ DRY FIXÂŽ CO â&#x20AC;˘ DRY FLEXÂŽ IN â&#x20AC;˘ DRY FLEXÂŽ SF â&#x20AC;˘ DRY SEALâ&#x201E;˘ MP wit Slechts tijdelijk verkrijgbaar; op = op!

Geschikt als - omkeerdakisolatie met grind en/of tegels - groendak - parkeerdak - perimeterisolatie â&#x2C6;&#x2020;U = 0 bij gebruik van het JACKODUR dakvlies WA met JACKODUR KF

JACKON Insulation GmbH Carl-Benz-StraĂ&#x;e 8 D-33803 Steinhagen Telefoon +49 5204 9955-320 Telefax +49 5204 9955-300 info@jackodur.com www.jackon-insulation.com www.umkehrdach.com

www.repair-care.com Met een combinatie van

Na-isolatie

De beste basis onder iedere afwerking!

specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-ofthe-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

Leemverf

Technostuc is leverancier van natuurlijke afwerkingsmaterialen en isolatiesystemen.

Natuurlijke bouwmaterialen hebben een positieve invloed op de gezondheid en het wooncomfort.

Geschikt voor nieuwbouw, verbouw ĂŠn renovatie.

Natuurlijke materialen zijn stijlvol, modern, ecologisch, maar bovenal duurzaam en gezond.

Verstand van stucwerk

Voor meer informatie en advies: +31 (0)53 433 03 60

www.technostuc.nl

afmeting: 132x190 mm (bxh)

DROOGSTRALEN Openstralen Droogijsstralen NATSTRALEN Reinigen Stoomreinigen

OVERIGE TECHNIEKEN Slopen Strippen Egaliseren Electrische vloerverwarming Infrezen vloerverwarming

Kalk

Leem

STOFARM WERK Schuren Trommelfrezen Excentrisch frezen Sponsstralen

OPEN STRALEN Gritstralen

Wandverwarming

Silicaatverf

STOFVRIJ WERK Stralen Diamantschuren Schaven

Nieuwenhuis Stofvrij Stralen B.V. Hambakenwetering 22 | 5231 DC â&#x20AC;&#x2DC;s-Hertogenbosch | T (073) 548 24 82

GLASFIKS INTERNATIONALÂŽ GLASRENOVATIE

www.nieuwenhuis.nl

De Glasschade-expert Glasschade-expertisekantoor

GlasďŹ ks antiscratch ďŹ lm, krasverwijderen van alle soorten glas en kunststofkozijnen, verwijderen cementsluier.

OfďŹ cial CLEAR SHIELDÂŽ applicatiebedrijf.

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel: +31(0)111 - 414941 Fax: +31(0)111 - 412185 Internet: WWW GLASFIKS NL e-mail: INFO GLASFIKS NL

Oudeweg 23 4301 TC Zierikzee Tel.: 0111 - 422771 Fax: 0111 - 422884 info@deglasschadeexpert.nl www.deglasschadeexpert.nl

De Glasschade-expert

me isolatie Echt duurza ing, ĂŠn afwerk e! euz een gezonde k

Productoverzicht Neusstuk voor bevestiging van gevelplaten Voor de bevestiging van vlakke gevelpanelen is het noodzakelijk dat de gevelplaat niet volkomen strak tegen de achterliggende constructie wordt geklemd door de blindklinknagel. De gevelplaat dient te kunnen uitzetten / krimpen op de voorbepaalde plekken en de buiten plaat dient niet te worden ingedeukt.

systeem maakt dit vooral interessant voor de ZZP-er, waarvoor andere spuitsystemen vaak een te grote investering zijn. Voor Ron van Vulpen is het het tweede spuitsysteem dat hij aanschaft. Hij gebruikt het systeem vooral voor het spuiten van mdf kasten, radiatoren en objecten met moeilijk bereikbare plaatsen. Hij ziet veel voordelen van het spuiten zoals het aanbrengen van meer laagdikte, het krijgen van een betere kantendekking en een goede dekking bij de overgang van contrasterende kleuren.

Praktijkgericht ISSO-kleintje over zonne-energie

Ipex Group BV., Enter, (0547) 38 46 35, www.ipex-group.nl

Duizendste spuitsysteem verkocht

Onlangs was het Ron van Vulpen van Van Vulpen Vastgoedonderhoud die de duizendste Wagner XVLP kocht. Het spuitsysteem werd hem bij Sikkens Service Center Hilversum, feestelijk overhandigd door Edwin Heijkamp, Sales Manager Benelux, WSB Finishing Equipment BV en Niek Renses, Accountmanager, Sikkens Verkoop BV. Ongeveer een jaar geleden bracht WSB Finishing Equipment het nieuwe Wagner XVLP spuitsysteem op de markt. Een lage druk spuitsysteem voor het spuiten van kleine tot middelgrote oppervlakken met zowel oplosmiddelhoudende als waterverdunbare en ook hoog visceuze verven.

Binnen een jaar is de duizendste Wagner XVLP in de Benelux verkocht. De aantrekkelijke prijsstelling van het

In navolging van het grote ISSO-handboek over zonneenergie is er nu een exemplaar in zakformaat. Installateurs en dakdekkers halen uit dit ISSO-kleintje praktische aanwijzingen voor de installatie van zonnewarmte- en zonnestroomsystemen.

Help!

Scheuren in de muur, wat nu?

LUTEN

Voegengips met een open tijd van vier uur Voegengips 4h van Fermacell is speciaal ontwikkeld voor het voegen van gipsvezelplaten met afgeschuinde kant. Daarbij is het product te combineren met een wapening van papierband.

Na uitharding van het product is de hardheid van de voeg hetzelfde als die van de gipsplaat. Hierdoor is er geen verschil te zien in de overgangen tussen de gipsplaten. Kenmerkend is vooral de open tijd van vier uur, waarmee de voegengips een tijd- en kostenbesparend alternatief vormt voor het reguliere voegengips met 45 minuten open tijd. Doordat de verpakking is vergroot van 5 naar 20 kg kan de professionele verwerker in één keer een grote hoeveelheid voegengips aanmaken.

Fermacell B.V., Wijchen, (024) 649 51 11, www.fermacell.nl

ABC ADAMAS is dé leverancier van materialen bestemt voor scheurherstel en spouwverankering. Wij hebben een compleet assortiment in huis waarmee u vakwerk kunt leveren zodat reparatie nagenoeg onzichtbaar is.

Nu ook verkrijgbaar bij uw vertrouwde bouwmaterialen leverancier. Vraag er naar!

ABC ADAMAS is tevens leverancier van renovatie-spouwankers. Wij hebben voor praktisch elke situatie een oplossing. Voor verankeringen in een betonnen binnenmuur hebben wij het A-SYMMETRISCHE spouwanker. Dit is het enige juiste wokkelvormige anker voor deze toepassing! Door uw keuze voor het juiste anker levert u de kwaliteit die nodig is!

Ondersteuning en advies nodig? Wij helpen u graag!

10 t/m 12 september Bouw Compleet 2013 in Gorinchem.

U kunt ons vinden op standnummer 119.

Kom langs en profiteer van onze aantrekkelijke beursaanbieding.

kunststofkozijnen Molenlei 8 1921 CZ Akersloot Tel. 072 534 1005 - Fax. 072 532 3648 Email: mail@luten-kozijnen.nl www.luten-kozijnen.nl

Weekamp Deuren heeft een nieuwe constructie voor haar schrotendeuren ontwikkeld waardoor deze nu voldoet aan de KOMO-eisen. Het gaat om deurmodellen WK 1551, 1552, 1553, 1554 en 1555.

Weekamp Deuren BV , Dedemsvaart, (0523) 62 54 66, www.weekamp-deuren.nl

Hoe monteer en installeer je PV-panelen en zonnecollectoren? En hoe transporteer je de installaties veilig naar het dak?

Dergelijke zaken worden stap voor stap behandeld in het nieuwe ISSO-kleintje ‘Zonne-energie’. ISSO, kennisinstituut voor de installatiesector heeft het praktijkgerichte boekje mede kunnen ontwikkelen door een financiële bijdrage van OTIB en de Stichting KIEN. Het boekje neemt praktische toepassingen van PVpanelen en zonnecollectoren onder de loep. Zo wordt de bevestiging van PV-panelen op het dak beschreven en de doorvoering vanaf het dak naar binnen. Daarbij worden methodes gegeven om een water- en dampdichte doorvoering door het dak te maken. Van zonnestroom worden alleen de netgekoppelde toepassingen behandeld.

Ook wordt de montage en het waterzijdig aansluiten van zonnecollectoren behandeld. De zonnewarmte kan dienen voor diverse doeleinden, zoals voor tapwater of voor een zwembad. Daarnaast bevat het boekje een uitgebreide begrippenlijst en geeft het aanwijzingen voor veilig werken op hoogte.

ISSO-kleintje ‘Zonne-energie’ bestaat in print en in digitale vorm. De geprinte versie is voor € 35,- (excl.

KUNSTSTOF KOZIJNENFABRIEK ■ kwaliteit: 28 jaar ervaring met VEKA Wij maken kunststofkozijnen ■ snelheid: levertijd standaard kleuren 10 kunststofkozijnen werkdagen, sneller in overleg.

■ Bezorgen: eigen transport uitsluitend voor ■ Scherpe prijs ■ CE Keurmerk de zakelijke ■ Naast de versteklas tevens HoutVerbinding-Look markt!

■ Offerte: binnen 24 uur

Schrotendeuren nu met KOMO

Tussen de schroten wordt een speciaal afdichtingsband aangebracht, waardoor de deuren wind- en waterdicht zijn. Hiermee voldoen deze nu ook aan de KOMO eisen, net als overige buitendeuren van de Weekamp collectie.

Om een betere isolatie te krijgen, kunnen de schrotendeuren aan de binnenzijde worden voorzien van een isolatieschuim (tussen de dorpels en de stijlen), voorzien van een okoumé deklaag.

Sikkens Verkoop B.V., Sassenheim, (071) 30 83 440 of WSB Finishing Equipment B.V., Utrecht, (030) 24 14 155, www.wsb-wagner.eu

Ipex Group heeft voor de bevestiging van gevelplaten een nieuw neusstuk op de markt gebracht. Voordeel hiervan is dat de grote kop ervoor zorgt dat de gevelplaat niet wordt ingedeukt en dat de druk wordt verdeeld. Het neusstuk is geschikt voor kopdiameters van 9 mm tot 16 mm. Het neusstuk is voorzien van een oppervlaktebehandeling waardoor dit niet zal gaan oxideren. Door de grote diameter en de geribbelde kant kan het neusstuk met de hand worden gemonteerd op de blindklinknageltang. De juiste montage van een gevelplaat kan plaatsvinden met een centreerboorset, neusstuk, fixatiehulzen en de verwerkingsvoorschriften.

btw) te bestellen via www.isso.nl. De digitale versie is met een abonnement te raadplegen via www.isso-digitaal.nl

Jupiter 10M, 8448 CD Heerenveen Tel.085-4011320 info@abcadamas.nl 13.369_ABC adv 132x94HmmFC-liggend.indd 1 TEL 085-4011320

WWW.ABCADAMAS.NL

Ons complete assortiment vindt u op

www.abcadamas.nl

nr. 4 | september 2013

14-08-13 10:40

47

HOUTVERVANGEND DUURZAAM HOUTVERVKOZIJNHERSTEL

HYPERTECTUM�

Dé vloeibare dakbedekking

voor het renoveren van bestaande kozijnen

Geef uw kozijnen een nieuw, lang leven met één van de duurzame kozijnrenovatie oplossingen van DTS® De dorpels en neuten worden altijd volledig volgens klantspecificatie geproduceerd zodat ze altijd aansluiten op de bestaande situatie. Alle authentieke elementen worden overgenomen. Het aanbrengen van duivenjagers, verstekken en waterhollen behoren o.a. tot de vele mogelijkheden.

Kijk op www.renovatie-dorpel.nl voor meer informatie of neem vrijblijvend contact met ons op voor een passend advies.

VOOR Hypertectum® is een vloeibare dakbedekking zonder vezels of kunststof versterkende matten, en zonder naden. Hypertectum® kan uitstekend geplaatst worden op horizontale en verticale vlakken. Aansluitingen op doorvoeren, dakkapellen, opstaande randen en andere onderbrekingen zijn geen probleem vanwege de uitstekende hechtingseigenschappen.

NA

Importeur Nederland: Coating Products • ‘t Goor 55 7071 PC Ulft • 0314 200 125 info@coatingproducts.nl • www.coatingproducts.nl

Innovatief “vloerlift”-systeem middels schuimbeton-injecties voor het liften van verzakte vloeren • vullen van holle ruimtes • stabiliseren van vloeren snel • effectief • 100% recyclebaar

LBS®; duurzame glas- en neuslatten, weldorpels en deurverlengers van DURODEEN® voor kozijnrenovatie.

DURODEEN® is zeer goed te behandelen met alle in de bouw gebruikelijke verfsystemen. Epoxy reparatiemiddelen hechten uitstekend net als PU-lijmen. Dankzij de zeer gunstige eigenschappen en verwerkingingsmogelijkheden is het bij uitstek geschikt voor het duurzaam herstellen van hout.

Weldorpels, deurverlengers, glas- en neuslatten, worden geleverd uit een breed scala standaard profileringen of volledig volgens klantspecificatie.

Fagro BV • Lemsterpad 54 • 8531 AA Lemmer • tel. 0514-533174 • info@vloerliften.nl • www.vloerliften.nl

www.toiletservicetwente.nl Droogtoiletten voor renovaties

I : www.kreunenkunststoffen.nl T: 0573 - 43 84 10 E: info@kreunenkunststoffen.nl F: 0573 - 43 26 09

Ontdek de kleinste thermische verschillen.

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online!

Met de testo 885 warmtebeeldcamera is uw thermografisch advies nog beter.

www.renovatietotaal.nl

23 0983 13TI-24

• SuperResolution infraroodbeelden met 640 x 480 pixels (320 x 240 pixel detector) • Eenvoudig en professioneel rapporten genereren met de analyse software • Thermische gevoeligheid van < 30 mK

www.testo.nl/885

Productoverzicht Gipsplaat voor zeer vochtige ruimtes Siniat heeft recent zijn nieuwe PrégyWAB gipsplaat gelanceerd. PrégyWAB is speciaal bestemd voor zeer vochtige ruimtes en plekken met verhoogde vochtigheid.

Met PrégyWAB is het behandelen van ‘normale’ gipsplaten met primers verleden tijd: deze WAB-gipsplaat (Wet Area Board) is speciaal bestemd voor zeer vochtige ruimtes zoals badkamers en sauna’s. De plaat biedt een grotere vocht- en schimmelwering in combinatie met de gemakkelijke verwerkbaarheid van gipsplaat.

De speciale gipsplaat biedt dezelfde voordelen als gewone gipsplaat, maar voor de voegen heeft Siniat een speciaal extra vochtwerend voorgemixt voegmiddel ontwikkeld en een voegband van 50 mm.

Extra voordeel voor de installateur is dat de PrégyWABgipsplaat lichter is dan een waterwerende cementplaat.

De 12,5 mm dikke plaat kan zowel worden toegepast op wanden als plafonds en is verkrijgbaar in afmetingen van 1200 x 2400, 1200 x 2600 en 1200 x 3000 mm.

Siniat B.V., Delfzijl, (0596) 64 93 00, www.siniat.nl

15 jaar garantie op coatings Drywood Coatings biedt nu coatingoplossingen die bij toepassing op Medite Tricoya onderhoudscycli tot 15 jaar mogelijk maken. Deze duurzame, onderhoudsarme oplossingen zijn mede mogelijk door de hoge dimensionele stabiliteit van het plaatmateriaal.

De combinatie van Medite Tricoya en coatings van Drywood Coatings voor buitentoepassingen is getest op hechting, droging en duurzaamheid gedurende wisselende waterbelasting. Op basis hiervan is een aantal Drywood coatingsystemen geselecteerd voor toepassing op onder meer gevelplaten, panelen, raamkozijnen en deuren van Medite Tricoya. Als kant-en-klare oplossing worden drie systemen geboden: Optifinish G40 als dekkende aflak, Optifinish Transparant als transparante aflak en Optiprimer G (twee lagen voorlak met afwer-

king van voor- en zijkanten op de bouwlocatie met één laag Poseidon UV GL of Syntéco AS). Voor toepassingen in gevelbekleding en rabatdelen kan ook het watergedragen semi-filmvormende Drywood Woodstain VV worden toegepast. Dit wordt in drie lagen en twee lagen aan de achterzijde aangebracht.

Medite Tricoya plaatmateriaal – met geacetyleerde houtvezels - wordt standaard geleverd in de diktes 6, 9, 12, 15 en 18 mm met een afmeting van 244 x 122 cm.

Het plaatmateriaal laat zich op dezelfde manier zagen, coaten, schilderen, schuren, spijkeren en bevestigen als elke andere houtvezelplaat.

Coillte Panel Products, Roermond, (0475) 39 97 40, www.meditetricoya.nl Drywood Coatings, www.drywood.nl

Vloerprimers met goede hechting

Zowel bedrijven als particulieren kunnen de catalogus downloaden via de website www.makita.nl/catalogus2013. Makita werkt in de catalogus met dertien verschillende kleuren die corresponderen met de diverse soorten powertools. Per machine staan de belangrijkste eigenschappen en technische specificaties vermeld en is een opsomming van standaard accessoires en verbruiksartikelen opgenomen. Dankzij de index per model én per productgroep vindt iedere gebruiker snel zijn weg in de catalogus. Alle nieuwe machines zijn aan een apart logo herkenbaar. De catalogus bevat duidelijke afbeeldingen van alle machines, afgewisseld met praktijkfoto’s en tips. Makita koos ervoor het assortiment accessoires en verbruiksartikelen niet langer op te nemen in de catalogus omdat dit assortiment zo snel wijzigt. Gebruikers kunnen actuele informatie hierover raadplegen via www.makita.nl.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 40, www.makita.nl

Het programma vloersystemen van BASF Construction Chemicals is aangevuld met de drie vloerprimers Mastertop P 604, P 621 en P 617 Fast. Kenmerkend is het feit dat de hechting van deze primers ook behouden blijft bij ondergronden met een restvocht van 8 tot 10 procent.

Restauratiemortel absorbeert zoutuitslag Weber biedt met weber.dry renovatie een restauratiemortel die een oplossing biedt voor problemen met zoutuittreding. Het product absorbeert namelijk de zoutuitslag en is vochtregulerend.

Dit biedt onder meer mogelijkheden op balkons en galerijen, in parkeergarages, de voedingsmiddelenindustrie en andere industriële toepassingen. Mastertop P 604 is een economische voorgevulde primer terwijl Mastertop P617 Fast na enkele uren is te overlagen. Mastertop P621 is ontwikkeld voor betonnen ondergronden in de groene fase waarbij het noodzakelijk is deze na enkele uren te voorzien van een kunsthars bekleding.

Deze eigenschappen zijn belangrijk om problemen tegen te gaan zoals onthechting van de stuclaag als gevolg van de opbouw van zoutkristallen.

De mortel maakt onderdeel uit van een assortiment dat BASF Nederland B.V., Construction Chemicals, Oosterhout, als primair doel heeft om schades die veroorzaakt zijn Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV (0162) 47 66 60, www.basf-cc.nl door waterbelasting of optrekkend vocht, te voorkomen en te herstellen. Daarbij is de restauratiemortel strak af te werken op zowel binnen- als buitenmuren. Door de blijvende flexibiliteit bieden de producten een hoge zekerheid; ook na jarenlange maximale belasting.

Makita heeft het complete assortiment powertools Saint-Gobain Weber Beamix B.V., Eindhoven, (040) 259 79 11, overzichtelijk gebundeld in de nieuwe catalogus voor www.weber-beamix.nl 2013-2014. Dit 118 pagina’s tellende boekje op Metselbedrijf Gebr. van der Heijden BV A5-formaat is een stuk lichter en handzamer dan zijn voorganger.

Nieuwe catalogus machines

Valbeveiliging tijdens montage zonnepanelen RSS

Raamdorpelelementen BV

Kijk voor een razendsnelle offerte op www.HeBlad.com

Roof Safety Systems

Zeker

75%

goedk dan ste

oper

igerbo

uw!

06 21 89 77 31 - www.RoofSafetySystems.com

•

Elke kozijnmaat leverbaar

•

12 kleuren en 10 modellen

•

Levering 1 tot 4 weken

•

Geleverd in stalen bakken en rekken

•

Eenvoudig en snel te plaatsen

HeBlad Raamdorpelelementen BV - T 0497 - 36.07.91 - F 0497 - 38.09.71 - info@HeBlad.com RDE okt2010.indd 1

nr. 4 | september 2013

30-9-2010 14:29:31

49

Fantastische mogelijkheden.

De nieuwe wereld van Festool.

36 maanden GRATIS verzekerd tegen: ALLE reparatiekosten inclusief accu’s, lagers en koolborstels Diefstal van uw machine

NA AR U N A G ALER E D W U ”Ik kies voor zekerheid, ik kies voor Festool” Michel Wijnnobel InterDeco/ZZP-er en rechterhand van Herman den Blijker in de tv-programma’s ‘Herrie in de keuken’ en ‘Herman gaat Ver’.

De wereld van Festool groeit verder. Met nieuwe en innovatieve machines voor de interieurbouwer en de schilder, maar ook voor de bouwvakker en de renovatie- en saneringsspecialist. Met gereedschap dat in samenwerking met vakmensen is ontwikkeld. Met de drive van waaruit wij altijd al werken: Het beste gereedschap ter wereld maken. En zo professionele vakmensen helpen om hun werk nog sneller, makkelijker en veiliger uit te voeren. Welkom in de wereld van Festool.

Gereedschap voor het beste resultaat

www.festool.nl

Productoverzicht Schilderen om de tien jaar

Sigma Coatings brengt een hoogglans lakverf op de markt die onderhoudsintervallen mogelijk maakt van tien jaar. De nieuwe Sigma S2U Allure Gloss is het eerste verfsysteem, waarbij opdrachtgevers de garantie kunnen krijgen dat ze de komende tien jaar geen omkijken meer hebben naar het schilderwerk. Tot nu toe was dit maximaal acht jaar.

De verfproducent kan deze belofte waarmaken dankzij de DGS-technologie of Dual Guard System, een door Sigma Coatings ontwikkelde technologie die het hoofdbindmiddel beschermt tegen afbraak door UV-straling. Pim Becker, marketing manager van Sigma: ‘Sigma Coatings is op dit moment de enige aanbieder die deze 10 jarige ‘schildervrij’ garantietermijn biedt.

Vastgoedbeheerders zijn voortdurend op zoek naar manieren om de exploitatiekosten omlaag te brengen.

Duurzaam onderhoud met Sigma S2U Allure Gloss kan hier een belangrijke bijdrage aan leveren.’

De nieuwe verf is een verbeterde versie van de in 2007 geïntroduceerde Sigma S2U Allure Gloss als technisch en esthetisch meest duurzame buitenverf. Het product is nu nog verder verbeterd qua kleur- en glansbehoud op de zeer lange termijn. Hierdoor zijn onderhoudsintervallen en garanties op het schilderwerk mogelijk tot tien jaar. Ook het vakmanschap van de schilder speelt hierbij een rol. Na een laatste controle van de verflaag krijgt de opdrachtgever een certificaat overhandigd met een gezamenlijk overeengekomen garantietermijn van maximaal 10 jaar schildervrij.

Sigma Coatings, Uithoorn, (0297) 54 19 11, www.sigma.nl/allure

Renovatie van badkamers

De met glasvezel versterkte composietplaten van 8 mm van Artweger zijn ontwikkeld om snel en effectief een (gedeeltelijke) badkamerrenovatie uit te voeren. De platen kunnen ook over de bestaande tegels worden verlijmd.

SUPER SNELLE VERWERKING

VEILIGSTE KEUZE

De compositeplaten zijn krasvast, vlekafstotend, waterdicht en verkleuren niet. De elementen zijn te verkrijgen in breedtes van 65 tot 130 cm en tot 258 cm hoogte.

De elementen zijn in zeven kleuren leverbaar, waarvan twee met een deco-motief en worden inclusief profielen geleverd. De kleuren matchen met de badombouwkleuren van de eigen Twinline 2 bad/douchecombinatie, die nu ook in een variant met 24 luchtjets op de markt is.

Burgmans Sanitair B.V., Capelle aan den Ijssel, (010) 227 18 89, www.burgmanssanitair.nl

Eén pan voor alle dakhellingen Tijdens de BouwBeurs 2013 introduceerde Ubbink vier innovaties voor het dak, waaronder de Universele Ubiflex Dakdoorvoerpan 15°-55°. De dakdoorvoerpan is voor alle gangbare dakhellingen geschikt en is nu verkrijgbaar bij Ubbink.

De Universele Ubiflex Dakdoorvoerpan 15°-55° biedt een oplossing voor 98 procent van de toepassingen (hellingshoeken). Deze unieke pan, inclusief schaal, is geschikt voor iedere gewenste hellingshoek tussen de 15°-55° en voor ieder type pan. Er is geen voorraad meer nodig van diverse pannen, u heeft dus altijd de juiste. De pan is geschikt voor ieder type dakdoorvoer ø125-ø131; voor een 100 procent waterdichte verwerking is de pan uitgevoerd met Ubiflex. Deze loodvervanger wordt toegepast in alle bouwdetails waarin een waterdichte laag is vereist.

Behalve dat één pan toegepast kan worden bij meer dan 98 procent van alle hellingshoeken en er dus geen voorrad van diverse pannen meer nodig is, heeft de pan als voordeel dat de knobbel/schaal fixatie een vast scharnierpunt heeft. De doorvoerpan wordt compleet geleverd, dus inclusief schaal, en is eenvoudig te installeren.

Ubbink BV, Doesburg, (0313) 48 03 00, www.ubbink.nl

Isolatie met nog lagere lambdawaarde

verbeterd. Kingspan is erin geslaagd de lambdawaarde nog verder terug te dringen: van 0,021 naar 0,020.

Hierdoor isoleert u met Kooltherm nóg beter, dunner en slimmer.

Zo maakt deze isolatie het mogelijk om te bouwen of te renoveren met een smallere constructie, terwijl daarbij toch dezelfde Rc-waardes behaald worden in vergelijking met bredere constructies met dikkere isolatiematerialen. Ook kunnen binnen bestaande constructies hogere isolatiewaardes worden behaald én kunnen dure bouwkundige aanpassingen voorkomen worden, die nodig zijn bij dikkere isolatiematerialen.

Door zijn slankheid in combinatie met de hoge isolatiewaarde is Kooltherm K8 Spouwplaat bij uitstek geschikt als spouwisolatie. Een RC-waarde van ruim 3,5 m2·K/W is al haalbaar bij een dikte van 63 mm, en met een dikte van 117 mm wordt zelfs een RC-waarde van 6,0 m2·K/W behaald.

Andere voordelen van Kooltherm K8 zijn: duurzaam en milieuvriendelijk, voorzien van DuboKeur; eenvoudig te verwerken; zeer goede brandklasse; Euroklasse BS1d0 in applicatie en geen kans op verzakken.

Kingspan Insulation B.V., Winterswijk, (0543) 54 32 10, www.kingspaninsulation.nl

Overname, voor een hoger niveau Soudal neemt TKK Srpenica over, de grootste onafhankelijke producent van PU schuim, voegkitten en beton additieven in Zuidoost-Europa.

Soudal is de grootste Europese onafhankelijke producent van mastieken, lijmen en PU schuim voor zowel de vakman als de particuliere gebruiker. De productieeenheid van TKK in Srpenica stelt 110 mensen te werk en produceert het merendeel van de TKK portfolio.

Soudal heeft uitdrukkelijk laten weten verder te willen investeren in verdere ontwikkelingen in deze plant. TKK zal werken als een onafhankelijk filiaal van Soudal. Door de aansluiting krijgt het bedrijf extra mogelijkheden om door te groeien naar een hoger niveau. Voor Soudal betekent deze aanwinst van TKK de grootste overname in de geschiedenis van het bedrijf.

Kooltherm® hardschuim isolatie van Kingspan Insulation was al uniek in zijn soort, maar is nu ook nog eens

Afdekken en beschermen van vloeren, trappen, kozijnen en nog veel meer Easydek is voorloper op het gebied van slimme, handige en tijdbesparende afdekmaterialen voor het tijdelijk beschermen van het interieur van gebouwen, woningen en schepen tijdens nieuwbouw, renovatie en onderhoud.

Voor meer informatie en advies neem contact met ons op: 033 - 285 92 22

WEINIG AFVAL

WWW.EASYDEK.NL nr. 4 | september 2013

51

DAKLEKKAGE ?

Los het op met Flexim dakmortel

Jaar in jaar uit wordt het dak in toenemende mate blootgesteld aan extreme weersinvloeden. Het is daarom van belang dat het dak goed wordt onderhouden door een specialist.

1

1

1

4 2

1

1. Nokvorst en hoekkeper Oude specie, onder de nok- en hoekpannen wordt poreus en kan al door een kleine storm loskomen, met lekkage als gevolg.

3

2. Daklood aansluitingen Het lood bij dakkapellen en/of schoorstenen moet goed aansluiten op de dakpannen. Is dit niet het geval, dan kan lekkage ontstaan.

3. Kilgoot aansluitingen

4. Dakraam aansluitingen

Bij kilgoten moeten de dakpannen goed aansluiten op de onderliggende goot.

Losse panstukken kunnen leiden tot ernstige lekkages.

flexim

®

Buys Ballotstraat 4 • 1704 SK Heerhugowaard • Nederland Telefoon 072 - 5714 350 • E-mail flexim@flexim.nl

www.flexim.nl

Weersinvloeden kunnen de foamlaag rondom het dakraam aantasten.

Hierdoor kan lekkage ontstaan.

Productoverzicht Compatibel zaagbladen FEIN E-Cut zaagbladen voor meubelmakers/interieurbouwers zijn vanaf september compatibel met alle gangbare oscillerende multifunctionele gereedschappen op de markt.

Dankzij de nieuwe multi-opname profiteren nu ook gebruikers van oscillerende elektrische gereedschappen van andere fabrikanten van de kwaliteit van FEIN accessoires. De hoogste zaagprestatie, precisie en levensduur evenals een optimale prijs-prestatieverhouding onderscheiden de E-Cut zaagbladen. De eigen productie waarborgt de hoge kwaliteitsstandaard. Voor de marktintroductie biedt FEIN bovendien een set Best of E-Cut aan, met een prijsvoordeel van meer dan 35 procent ten opzichte van de prijs per stuk.

FEIN zaagbladen voor de MultiMaster zijn ontwikkeld met de beproefde 8-ster-houder (FEIN Star Technology).

Nieuw erbij komt de 12-pin-houder, die het mogelijk maakt alle gangbare oscillerende multifunctionele gereedschappen met originele FEIN E-CUT zaagbladen uit te rusten. Met FEIN accessoires wordt een significante prestatieverhoging bereikt: alle machines bereiken een duidelijk hogere bewerkingssnelheid.

Met Standard-, Long-Life- en Precision-vertanding zijn ze geschikt voor zaagwerkzaamheden in hout, gipsplaat, kunststof en GVK en verkrijgbaar in een breedte van 35 of 65 millimeter en een lengte van 50 millimeter. Voor een hoge zaagsnelheid en precies zagen in hout is het Precision-zaagblad de juiste keus.

Van 1 september tot 31 december 2013 biedt FEIN de nieuwe E-Cut zaagbladen met multi-opname in de set Best of E-Cut voor 59,90 euro (vrijblijvende adviesprijs excl. btw) aan.

De FEIN E-Cut zaagbladen met nieuwe multi-opname zijn verkrijgbaar bij de dealer. Verkooppunten op: http://www.multimaster.info/nl

Ventilatieroosters in renovatie Active House ‘De Poorters van Montfoort’ is het eerste renovatieproject in Nederland dat volgens de principes van Active House uitgevoerd werd en waarbij een A++ label behaald werd. Duco Ventilation & Sun Control leverde met haar ventilatierooster DucoTop 50 ‘ZR’ een belangrijke bijdrage voor het binnenklimaat, één van de pijlers in het project.

Tien sociale huurwoningen werden in Montfoort helemaal tot op het casco gestript en gerenoveerd volgens de principes van Active House. Behalve aan de energieprestaties van de woningen werd veel aandacht besteed aan de beleving van de bewoners. Een gezond en comfortabel binnenklimaat, met veel daglicht,

Foto: Torben Eskerod

vormden de belangrijkste uitgangspunten.

Duco paste in de gerenoveerde woningen de DucoTop 50 ‘ZR’ toe, als toevoerrooster voor verse lucht. Verse lucht die rechtstreeks via de gevel de woning binnenkomt, is de meest voor de hand liggende keuze, want de kortste (toevoer)weg is de gezondste. Het zelfregelend ventilatierooster werd snel en eenvoudig achter het buitenspouwblad aangebracht, zodat het van buitenaf niet zichtbaar is. Ook van binnenuit gezien integreert de DucoTop 50 ‘ZR’ zich probleemloos in het kozijn, waardoor een optimaal visueel comfort gegarandeerd blijft.

Duco Ventilation & Sun Control, Veurne (B), +32 (0)58 33 00 33, www.duco.eu

Montage- en afdichtingskit voor de professionele markt TEC7 maakt tientallen producten overbodig, zoals montagelijm, siliconenkit, butyleenkit en PU-lijm.

TEC7 is een MS-polymeer met een perfecte hechting op nagenoeg alle bouwmaterialen en een snelle uitharding op basis van luchtvochtigheid. Dat maakt TEC7 toepasbaar op vochtige ondergronden en zelfs onder water. TEC7 kan gebruikt worden voor montage, vullende verlijmingen, afdichten van naden en kieren, enzovoort. Het product is uitstekend glad af te werken en zeer goed overschilderbaar. De hoge eindsterkte na uitharding maakt het geschikt voor zware tot extreme bouw- en industriële toepassingen.

De gebruikelijke TEC7 heeft een hogere tack of aanvangshechting dan de meeste andere hightack producten. Maar voor verschillende situaties is een extreem hoge aanvangshechting een voordeel. Met X-TACK7 is het mogelijk om zware stukken te monteren, zonder vastklemmen of ondersteuning. De driehoekige spuitmond garandeert een optimaal lijmprofiel, het product zelf heeft een extreem hoge hechtingskracht.

Zo volstaat één lijn X-TACK7 om een betonklinker van 5 kilo tegen een gladde muur te lijmen.

van 75 tot 138 mm, met de bijbehorende Rc-waardes van 2,5 tot 4,5.

Kingspan Unidek B.V., Gemert, (0492) 37 81 11, www.kingspanunidek.nl

Één primer voor alle ondergronden Sigma Coatings bracht onlangs met het nieuwe Sigma Multi een assortiment op de markt dat geschikt is voor alle metalen en kunststoffen ondergronden. Met deze vinding vergemakkelijkt Sigma het werk van de schilder; die hoeft nog maar één primer mee te nemen naar de werkplaats.

De kracht van Sigma Multi is de combinatie van een optimale hechting op diverse ondergronden en superieure corrosiewerende eigenschappen en esthetiek (een mooie vloei). De primer is daarnaast gewoon overschilderbaar met houtverf. En de primers zijn in alle kleuren mengbaar op de dispenser. Binnen het Sigma Multi assortiment kan de schilder kiezen voor een oplosmiddelhoudende variant (Sigma Multiprimer) of een primer op waterbasis (Sigma Multiprimer Aqua). Naast deze twee primers is er speciaal voor zwaarbelaste omgevingen een tweecomponenten primer genaamd Sigma Multiprimer 2K EP. En voor het coaten van gevelplaten introduceert Sigma, Sigma Multifinish Aqua Cladding Satin.

TEC7 NV, Olen (B), +32 (0)14 85 97 37, www.tec7.be

Dakrenovatie op bestaand dakbeschot Unidek RenoDek is een topproduct voor dakrenovatie op bestaand dakbeschot met een kern van EPS Platinum. Aan de buitenzijde is het dakelement voorzien van een 3 mm spaanplaat met groene folie en ruitmotief en drie tengels.

Het dakelement heeft aan de gootzijde een overlap en aan de langszijden een sponning. Dankzij de harde toplaag en de overlap die op een vooraf gemonteerde afschuifregel wordt geplaatst, is het dakelement beschermd tegen beschadigingen en wordt lekwater verantwoord afgevoerd. Het monteren van Unidek RenoDek is eenvoudig, omdat de dakelementen op daklengte en met nokafschuining leverbaar zijn. De speciale zelfborende schroeven versnellen het montageproces. Dankzij de afschuifregel worden afschuifkrachten opgevangen waardoor er minder bevestigers nodig zijn. Doordat de dakrenovatie aan de buitenzijde plaatsvindt, voorkomt dit het ontstaan van afval in de woning. Door de snelle verwerking met de zelfborende schroeven is er minimale geluidshinder en kan het dakvlak snel dichtgelegd worden. De sponningen worden water- en luchtdicht afgewerkt met Unidek Montageschuim, wat zorgt voor een hoger thermisch comfort voor de bewoner.

De dakelementen zijn verkrijgbaar in diktes variërend

PPG Coatings Nederland B.V., Sigma Coatings Bouwdivisie, Uithoorn, (0297) 54 19 11, www.ppg.com, www.sigma.nl

MeeKro schoorsteen systemen t kwalitei me op éénza hoogte.

telefoon 0598-453992

www.meekro.nl nr. 4 | september 2013

53

DE GREENWORKS ACADEMY CADEMY OPLEIDINGEN

Greenworks is de verzamelnaam voor de duurzame bouwmaterialen van Raab Karcher die zijn geselecteerd uit een uitgebreid assortiment. Middels de Greenworksscore is meteen inzichtelijk wat de duurzame materiaal- en productie eigenschappen van deze bouwmaterialen zijn. In Breda is vorig jaar de eerste fysieke Greenworks Academy geopend. DE plaats voor alle partijen in de bouwsector, zoals aannemers, architecten, woningbouwverenigingen en zzp’ers om zich te laten informeren over duurzaam bouwen rondom drie verschillende thema’s Leren, Zien en Doen.

Doen Fleur en Willem zijn onze Greenworks ambassadeurs, ambassadeurs zij vertellen u graag gra meer over de opleidingen.

WILLEM VAKMAN TRAININGEN: t.w.v. € 285,-/€ 570,3 en 11 september

- Aannemer (2-daags)

25 september - Metselaar

FLEUR In samenwerking met de industrie bieden wij u een interessant opleidingsprogramma aan gericht op duurzaamheid. Na afronding ontvangt u een certificaat en een autosticker en bent u een Greenworks gecertificeerd vakman. De prijzen van de opleidingen variëren van € 190,- tot en met € 570,-, maar bieden wij u tijdelijk gratis aan.

Willem vertelt u meer over het opleidingsprogramma.

23 en 30 oktober

- ZZP’er en kleine aannemer (2-daags)

7 november

- Stucadoor

14 november - Timmerman 19 november - Tegelzetter 5 december

- Dakdekker

THEMATISCHE TRAININGEN: t.w.v. € 190,5 september - Luchtdicht bouwen 3 oktober

- Binnenafbouw

9 oktober

- Passiefhuis

17 oktober

- Acitve house

12 november - Isolatie expert 11 december - Dak- en gevelrenovatie

Meer informatie over de trainingen vindt u op: WWW.GREENWORKSACADEMY.NL WW

WWW.GREENWORKSACADEMY.NL

CTIE: BOUWTOTAAL A GEN ALLE OPLEIDIN TIS! TIJDELIJK GRA

Productoverzicht Spuitpistool met hoog spuitrendement WSB Finishing Equipment levert sinds kort de nieuwste LIGNUM-uitvoering van het SATAjet 1000 B Spuitpistool. Speciaal voor interieurbouwers, voor klanten in de houtwereld en voor meubelmakers.

Met een scala aan naaldsets is de SATAjet 1000 B een echte alleskunner. Het spuitpistool is voorzien van de modernste spuittechniek waardoor het spuitrendement beduidend hoger ligt dan de 65 procent die door de VOS-richtlijn wordt voorgeschreven. Dat geldt zowel voor de lagedruk HVLP-uitvoering, als voor de RP-variant met geoptimaliseerde hogedruktechniek. Met de pistolen wordt niet alleen materiaal bespaard maar is de spuiter ook verzekerd van een hoge verwerkingscapaciteit. De terugverdientijd van het pistool is daardoor kort.

Handig is de gepatenteerde snelsluiting voor de bovenbeker. Dat geldt zeker bij het gebruik van het SATA RPS bekersysteem omdat hierbij alleen nog het korte en gladde verfkanaal van het pistool hoeft te worden gereinigd. Het 3-in-1-bekersysteem (beker, deksel en zeef) voorkomt onnodig verfverlies, bespaart tijd en zorgt voor een drastische vermindering van het oplosmiddelgebruik. De SATAjet 1000 B LIGNUM springt gelijk in het oog met een nieuw, opvallend design houtpatroon van de Bubinga boom.

WSB Finishing Equipment, Utrecht, (030) 241 41 55, www.wsb-sata.eu

Snelle vloeregalisatie

hun kwaliteitsdenken maar vooral voor de kwaliteitsborging die binnen de productie plaatsvindt: ‘De bouw wordt steeds meer afgerekend op de afgesproken prestaties. Door in het productieproces de kwaliteit aantoonbaar te borgen worden de prestaties van het bouwonderdeel tijdens de gebruiksfase gehaald en wordt de gebruiker niet voor verrassingen gesteld’.

De dakenproducten merken dat de toeleverende industrie een steeds belangrijkere rol in het bouwproces krijgt. Ging het in het verleden nog om een kapconstructie, tegenwoordig krijgt de industrie steeds meer de totaalverantwoording. Bij de productie van prefab daken worden ook dakdoorvoeren, zonnecollectoren, dakkapellen en installaties aan het specialisme van de producent toevertrouwd; totaal geïntegreerde dakoplossingen waarbij de producent verantwoordelijk is voor het totale dak inclusief montage. Ook in renovatieprojecten worden steeds meer prefab daken toegepast: door de hoge snelheid van renoveren wordt de overlast voor bewoners tot een minimum beperkt.

Bedrijven die het Komo-certificaat uitgereikt kregen: Brabant Prefab b.v., De Groot Vroomshoop Houtbouw b.v.,De Mar Houtkonstrukties b.v.,Vogelzang Dakelementen b.v., Vurenhawa productie b.v.

NBvT, Bussum, (035) 694 70 14, www.nbvt.nl

Nieuwe lichtgewicht boorhamers Metabo zag toch nog weer kans om haar vrij complete boorhamerprogramma verder te complementeren. Door de mindere resultaten in met name de bouw is er aan de onderkant van het boorhamerprogramma veel vraag uit de markt ontstaan voor een krachtige, lichtgewicht boorhamer tegen een aantrekkelijke prijs.

Mapei biedt met Ultraplan Quick Traffic een snelle vloeregalisatie waarop na 2 uur linoleum en PVC zijn aan te brengen. Door de snelle droogtijd is de egalisatie onder meer geschikt voor snelle renovatieprojecten.

Een snelle uitvoering van een renovatie is vaak een belangrijke voorwaarde voor werkzaamheden in onder meer commerciële gelegenheden, de horeca en ziekenhuizen.

De vloeibare vloeregalisatie is specifiek ontwikkeld voor het uitvlakken en egaliseren van ondergronden in een laagdikte van 1 tot 10 mm. Daarbij is het product geschikt voor de verlijming van alle textiele, elastische en keramische bedekkingen.

Ultraplan Quick Traffic hardt spanningsarm uit en is te combineren met bijvoorbeeld vloerverwarming.

Mapei Nederland, Almelo, (0546) 83 60 40, www.mapei.nl

Prefab dakenproducenten ontvangen KOMO-certificaat De prefab dakenproducenten, verenigd binnen de NBvT (Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie), hebben collectief het Komo-certificaat ontvangen. Na veel testwerk en uitwerken van hoogwaardige details hebben de producenten van de scharnierdaken hun interne kwaliteitsketen geborgd door middel van het Komo-certificaat.

De uitreiking sloot een lange tijd af van onderzoeken, ontwerpen, detailleren en testen. Directeur Oscar van Doorn van SKH (Stichting Keuringsbureau Hout) reikte de certificaten uit en prees de dakenproducenten voor

Metabo biedt e nieuwe lichtgewicht boorhamers aan in twee varianten: de boorhamer BHE 2444 en de combihamer KHE 2444. Beide machines hebben een 800 Watt motor, de slagenergie bedraagt maar liefst 2,3 J en beide machines boren tot 24 mm in beton. Uiteraard zijn de machines voorzien van een Metabo S-automatic veiligheidskoppeling en beschikt de KHE 2444 over een draaistop, zodat deze ook geschikt is voor lichte beitelwerkzaamheden. Beide machines worden geleverd in kunststof koffer en zijn direct leverbaar.

teemcomponenten en isolerende dakelementen. De variatie in sferen, stijlen en keuzes komt goed tot zijn recht in de nieuwe brochure.

De collectie keramische dakpannen van Monier biedt alle vrijheid om bijvoorbeeld moderne architectuur te onderstrepen, of juist het klassieke uiterlijk van een oud pand. Aangevuld met technische details krijgt de lezer een complete indruk van de mogelijkheden voor dakbedekking. In de brochure ook ruime aandacht voor het Hollands erfgoed dat Monier een warm hart toedraagt. Het bedrijf investeert bewust in het op de markt houden van typische, klassiek Hollandse modellen en de productietechnieken, zoals het patineren, verglazen en smoren.

De brochure is gratis aan te vragen via infonl@monier.com.

Monier B.V., Montfoort, (0348) 47 66 72, www.monier.nl

Vraaggestuurd ventileren op basis van CO2

Aralco NVS heeft een nieuwe serie ventilatiesystemen ontwikkeld die zowel toepassing vindt in nieuwbouw als renovatieprojecten: de OxyGreen CO2 in de uitvoeringen Light, Regular en Optimum.

Deze systemen creëren een gezond binnenklimaat, zijn eenvoudig in bediening en besparen op energie.

Energiezuinig ventileren levert een belangrijke bijdrage aan de steeds strengere EPC-normen. Daarnaast is de luchtkwaliteit en het thermisch comfort in het belang van de gezondheid van de bewoners essentieel.

Onderzoek heeft bevestigd dat vraaggestuurde ventilatiesystemen met CO2-sensoren de beste resultaten geven.

Bij deze vraaggestuurde ventilatiesystemen wordt de afvoer mechanisch geregeld op basis van de binnenluchtkwaliteit (CO2-concentratie). CO2 – dat ontstaat door ademen - is een prima indicator voor de menselijke aanwezigheid en de luchtkwaliteit in een woning. De toevoer van verse lucht geschiedt via zelfregelende toevoerroosters. De bediening anticipeert op het bewonersgedrag want deze is heel eenvoudig en nagenoeg automatisch. Optioneel zijn voor alle systemen een unieke intelligente vochtsensor, handbedieningen en/of extra CO2–sensoren toe te voegen. Voor de luchttoevoer levert Aralco NVS bovendien een groot assortiment zelfregelende ventilatieroosters.

Aralco NVS, Waregem, +32 56 52 80 60, www.aralco.nl

Metabo Nederland bv, Breukelen, (0346) 25 90 60, www.metabo.nl

Nieuwe brochure toont overzicht dakpannen Monier presenteert alle dakpannen tezamen in een nieuwe brochure. Voor het eerst toont het bedrijf het complete assortiment keramische dakpanmodellen voor nieuwbouw, restauratie en renovatie van daken in gedrukte vorm.

Behalve het complete assortiment keramische dakpanmodellen geeft de brochure ook informatie over betonnen dakpannen, productietechnieken, daksys-

nr. 4 | september 2013

55

VERDUURZAAM UW WONINGBESTAND EN UPGRADE UW ENERGIELABEL.

KOSTON NEDERLAND B.V. IS DE SPECIALIST IN ENERGIE BESPARENDE SYSTEMEN Dankzij voortdurende intensieve research en ruim 35 jaar ervaring met praktisch alle isolatiematerialen en methoden, heeft Koston een unieke knowhow ontwikkeld voor energiebesparing en vochtproblematiek. Al sinds 1974 heeft Koston spouwmuren, daken en vloeren ge誰soleerd met de meest uiteenlopende producten. In de loop der jaren heeft Koston door ervaring en ontwikkeling een uitstekend productprogramma opgebouwd die aan alle hedendaagse kwaliteitsnormen voldoen.

De meeste isolatiesystemen brengen wij al in een halve dag aan!

Wij komen graag kosteloos en vrijblijvend bij u thuis om uw woning te inspecteren en samen met u de isolatiemogelijkheden te bekijken.

Brochures kunt u online aanvragen en wij staan u ook telefonisch graag te woord.

Tel: 036-5387550 WWW.KOSTON.NL

WWW.ISOLEER.NU

Biobased isoleren met BiofoamPearls

速

Met EPS vergelijkbare plantaardige isolatiesysteem * 100% duurzaam * * Cradle 2 Cradle gecertificeerd * * Zeer lage Co2 footprint * * 100% biologisch afbreekbaar * * Uitstekende isolerende eigenschappen en brandveilig * * Voor nieuwbouw en renovatie *

CM

CERTIFIED

Neonweg 151 | 1362 AG Almere | info@koston.nl | www.koston.nl