RenovatieTotaal nr. 3

Praktijkblad voor de renovatiesector Jaargang 2 # 3, Juni 2012

Gratis t? n abonneme

RENOVATIE

TOTAAL

Mail naar evati info@reno nl l. a tota

12 Koningsvrouwen

van Landlust 16 Herstel van terrazzovloeren 18 Passiefhuizen in Tilburg 28 Vervangingskosten van enkel glas

LAN

PSTA O T E M T N I EREN BEG

E I T A U T I S E K L E R VOO G N I S S O L P O EEN

OV N E R N R E D MO

de het bestaan m o r a a d e nw ogelijk late oen aan de m ld o n ? v ie S d te I In m .

D o n AT GOE ergiebesparend renovere lechts een upgrade nodig renoveren niet als W N E R E D ERWIJ m, milieuvriendelijk en en eds, maar heeft deze s ovatie-element. Wij zien voldoen aan de V M O R A A W om te duurzaa juiste ren w nog ste u t is o e b n h p e r o n dern jasje e k a o v a v o d m n n e e a e r d g tr n e n x r a o e e v ta toe een Mod bes de woning ij door het voldoet de w n k e a n v a e e V d g ie t. ij b c W ta ng. rade dak in tijdverspilli . Deze upg n n e e e is g e l, e a s fv g a een hedendaa evoegen. G to ls a r r? a a jk, nietwaa li e afbreken, m k k a m e G se eisen. hedendaag WWW.OPSTALAN.NL

In dit nummer

Redactioneel

Het Nieuwe Renoveren?

Onlangs introduceerde de BMWT (brancheorganisatie van importeurs en fabrikanten van bouwmachines) het Nieuwe Draaien. Het Nieuwe Draaien? Vijf bouwondernemingen gaan proberen hun mobiele werktuigen schoner, zuiniger en goedkoper te laten werken. Volgens berekeningen levert dit zo’n 10 procent energiebesparing op. Het Nieuwe Draaien volgt op onder meer het Nieuwe Rijden en het Nieuwe Werken.

Allemaal initiatieven die bestaande processen efficiënter en energiezuiniger maken en dus euro’s opleveren of besparen.

Staat binnenkort Het Nieuwe Renoveren op stapel? Of zijn we er inmiddels al mee begonnen, onder een andere benaming?

Energiesprong, het initiatief van de SEV, komt hier wel in de goede richting, maar dit initiatief gaat ook over nieuwbouw.

Het idee achter Energiesprong is dat partijen samenwerken om hoge ambities op het gebied van energiebesparing waar te maken. Daarbij gaat het vaak om samenwerking tussen ontwerpende en uitvoerende partijen die in de keten hun processen op elkaar hebben afgestemd. Met een eigen concept als resultaat.

Opdrachtgevers voor renovatie- of herbestemmingopgaven kunnen van deze werkwijze – conceptueel bouwen of renoveren - flink profiteren. Ze vragen aan meerdere aanbieders van concepten om hun idee op tafel te leggen en maken hieruit vervolgens een keuze. De ambities voor energiebesparing verschillen bij de diverse concepten; zelfs energieneutrale renovatie blijkt mogelijk. Het ligt er dus maar aan hoe hoog de opdrachtgever zijn lat legt én uiteraard hoeveel hij er voor wil betalen. Duidelijk is wel dat renoveren tegenwoordig niet meer kan zonder aandacht voor energiebesparing. En zoals energiebesparing onder meer ook het doel is van het Nieuwe Draaien, het Nieuwe Rijden en het Nieuwe Werken, is het Nieuwe Renoveren dus al begonnen!

Nu voor opdrachtgevers alleen nog de kunst om de aanbieders van concepten te vinden. Hier een hint: de website van het Netwerk Conceptueel Bouwen, www.netwerkconceptueelbouwen.nl geeft een overzicht van bouwconcepten in Nederland, óók in de categorie gebouwen/ renovatie en groot onderhoud.

12 Techniek: Koningsvrouwen van Landlust

16 Restauratietechniek: Herstel van terrazzovloeren

Carla Debets Hoofdredacteur RenovatieTotaal

Reageren? redactie@renovatietotaal.nl

COLOFON

18 Installaties:

Passiefhuistechnologie in Tilburg

RenovatieTotaal is onderdeel van BouwTotaal en verschijnt 6 maal per jaar.

RenovatieTotaal gaat over renovatie, restauratie, herbestemming, onderhoud, op- en aanbouwen en alles wat met de bestaande bouw te maken heeft.

Ontwerp en Opmaak De opmaakredactie, Wehl www.deopmaakredactie.nl

Jaargang 2. Nummer 3, juni 2012

Druk Dijkman, Diemen

Uitgever André Lardinois

4 7 9 11 20 23 25 27 28 31 33 34

Actueel Column André Thomsen Prijsuitreiking Gulden Feniks OudNieuw Installaties: Gaswarmtepomp van kantoor Total Uitdaging: Gevelversiering Techniek: Tijdelijke lift voor renovatie Hout: Geveltimmerwerk Bouwkosten: Vervangingskosten van enkel glas Bouwkosten: Vloerverwarming in de renovatie Techniek: Nieuwe renovatielift Productoverzicht

Hoofdredactie Carla Debets Redactie Frank de Groot Ronald van Bochove Medewerkers Ed de Rechteren van Hemert André Thomsen, Nederlandse Bond van Timmerfabrikanten, Casa Data Advertenties André Lardinois (0570) 654660 E-mail: a.lardinois@handelsuitgaven.nl Freddy Burgers (0570) 623852 E-mail: freddy@handelsuitgaven.nl Hugo Arends (0570) 654660 E-mail: hugo@handelsuitgaven.nl

Fotografie cover All-up, zie pagina 39

RenovatieTotaal is een uitgave van Nederlandse HandelsUitgaven BV Postbus 2273 7420 AG Deventer Maagdenburgstraat 22 7421 ZC Deventer Tel. 0570 – 654660 Fax. 0570 – 656580 E-mail: info@handelsuitgaven.nl Copyright Niets uit deze uitgave mag op enigerlei wijze worden overgenomen zonder de nadrukkelijke schriftelijke toestemming van de uitgever.

Deze uitgave is zorgvuldig en naar het beste weten samengesteld. Uitgever en auteurs kunnen echter niet instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie.

Zij aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard dan ook, als gevolg van handelingen of beslissingen die op deze informatie zijn gebaseerd.

nr. 3 | juni 2012

3

Actueel

Integraal concept aanpak rijtjeswoningen SATIJNplus Architecten uit Born ontwikkelde een concept om bestaande rijtjeswoningen in één keer levensloopbestendig te maken. Hiervoor is het belangrijk gelijkvloerse woningen te creëren. In het concept worden daarvoor minimaal twee rijtjeswoningen horizontaal samengevoegd door het doorbreken van de woningscheidende wand.

Rijtjeswoningen vormen een groot deel van de bestaande woningmarkt en vooral rijtjeswoningen van voor 1966 zijn toe aan renovatie. SATIJNplus Architecten inventariseerde eerst een aantal bestaande renovatiepakketten en concludeerde dat deze zich vaak richten op één onderdeel van het gebouw, zoals de constructie, de ontsluiting of de gebouwschil. Vervolgens

ontwikkelde het architectenbureau het All In Living concept voor een integrale aanpak. Hiervoor worden de woningen met een verticale oriëntatie omgebouwd naar woningen met een horizontale oriëntatie. De trap verdwijnt uit beide plattegronden, wat zorgt voor meer ruimte. Voor de bereikbaarheid is een speciale unit ontwikkeld die aan de woningen kan worden gekoppeld en waarin tevens alle installaties worden verwerkt, ook de liftinstallatie. De unit wordt compleet geprefabriceerd, met speciaal ontwikkelde koppelingen. Voor nieuwe gevelindelingen is tevens een prefab kader ontwikkeld, waarin diverse gevelmaterialen kunnen worden gekozen. Flexibiliteit en levensloopbestendigheid hebben in het totale concept een belangrijke rol gespeeld.

Hoe groen is mijn kozijn?

Verweij Houttechniek uit Woerden heeft onlangs een site gelanceerd: www.hoegroenismijnkozijn.nl. Hierop kunnen woningeigenaren met behulp van een referentiewoning zien hoeveel zij kunnen besparen op hun exploitatiekosten en op de energielasten met de keuze voor een kozijn.

Handboek duurzaam en energiezuinig renoveren In samenwerking met 21 producenten en leveranciers stelde Archidat een handboek met renovatiedetails samen. Meer dan 140 bouw- en referentiedetails van bouw- en renovatieproducten bevat de BouwdetailWijzer Duurzaam en Energiezuinig Renoveren.

In het handboek is eerst de bestaande Nederlandse woningvoorraad in beeld gebracht, waarbij een onderscheid is gemaakt in vooroorlogse woningen (bouwjaar vóór 1945), vroeg-naoorlogse woningen (bouwjaar 1946 – 1964), woningnoodwoningen (1965 – 1974) en energiecrisiswoningen (1975 – 1991). Ook de uitgangspunten voor duurzaam en energiezuinig renoveren komen aan de orde. Dan volgt een uitgebreid overzicht van diverse renovatiedetails van de 21 deelnemende producten en leveranciers. Uitgangspunten hierbij zijn: hoogwaardige isolatie van de buitenschil, mogelijkheden voor koudebrugonderbrekingen en luchtdichte aansluitingen. Alle in het handboek getoonde bouwdetails zijn ook te vinden op www.archidat.nl.

Het Handboek duurzaam en energiezuinig renoveren kost 199 euro, excl. 6 % BTW, telt 274 pagina’s en is verkrijgbaar via de website/webwinkel van Archidat.

4

nr. 3 | juni 2012

De besparingen kunnen oplopen tot 322 euro per jaar per woning. Dat blijkt uit de resultaten van een onderzoek dat is uitgevoerd door diverse onafhankelijke partijen. Aan de hand van kengetallen wordt de energie- en milieubelasting van LamikonLongLife kozijnen vergeleken met tropisch

hardhouten kozijnen. De LamikonLongLife kozijnen zijn vervaardigd uit 100 procent FSC hout. Door de U-waarde van <0,8 scoren de LamikonLongLife++ Passiefkozijnen (in­clu­sief een dichte muuraansluiting) op de milieubarometer het best.

Als gevolg van het Convenant Energiebesparing Corporatiesector mag

de woningcorporatie een hoger huurtarief berekenen voor een beter geïsoleerde woning. Zo betaalt de investering zich terug. De bewoner heeft weliswaar hogere huurkosten, maar een lager energieverbruik. De woonlastenwaarborg, een afspraak tussen de Woonbond en Aedes, zorgt er voor dat de huurverhoging niet hoger is dan de besparing op de energierekening.

Verweij Houttechniek is initiatiefnemer van de website en een van de drijvende krachten achter Lamikon. Lamikon is een samenwerkingsverband tussen onderhoudsbedrijven, kozijnfabrikanten en toeleveranciers.

Renovatie op hoog niveau in Groningen 53 portieketagewoningen aan de Bankastraat en de Sumatralaan in Groningen zijn voorbestemd voor een bijzonder renovatieplan. Opdrachtgever Lefier startte het traject door aan vijf bouwondernemingen te vragen een ‘duurzame denkrichting’ op te stellen. Aannemer VDM scoorde, in samenwerking met architect

KAW en installateur Kobus, de meeste punten.

De 53 portieketagewoningen dateren uit de tijd van de revolutiebouw, met een weliswaar sobere verschijning, maar toch ook enkele fraaie metselwerkdetails, erkers en getimmerde goten. Op technisch gebied

valt er nog wel het een en ander te verbeteren.

VDM ontwikkelde samen met KAW en Kobus een totaalconcept met een brede duurzame visie waarbij de c2c gedachte centraal staat. Eén van de uitgangspunten is een ‘eeuwigdurende exploitatie’, dat wil zeggen: het complex wordt voor de komende jaren – minimaal 50 – goed inzetbaar. Daarvoor is onder meer een maximaal flexibele plattegrond uitgewerkt. Uitgangspunt hierbij is dat een medewerker van (opdrachtgever) Lefier binnen één dag de keuken en binnenwanden moet kunnen verplaatsen, om bij mutatie het appartement aan te passen.

De buitenschil wordt op een hoog isolatieniveau gebracht; voor de voorgevel en kopgevel is dit niet eenvoudig in verband met beschermd stadsgezicht, maar de kozijnen met veel glasoppervlak bieden mogelijkheden. Aan de achterzijde komt een compleet nieuwe schil en een groene gevel. Het plan is in oktober een zestal proefwoningen uit te voeren, waarna mogelijk nog dit jaar het project kan starten.

Academie voor Renovatie en Transformatie Het Nationaal Renovatie Platform (NRP) en de TU Delft kondigen een nieuwe samenwerking aan om vanaf 2013 een hoogwaardige opleiding voor Renovatie en Transformatie van bestaand vastgoed te kunnen bieden.

De NRP Academie richt zich op professionals in de breedte van de vastgoedsector, zoals opdrachtgevers, ontwerpers, adviseurs, beleggers, (gemeente)ambtenaren, bouwbedrijven en op docenten in het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Aan een dergelijke opleiding is grote behoefte.

De NRP Academie richt zich op in de praktijk werkzame professionals die zich verder willen bekwamen in het vakgebied van renovatie en transformatie. Herontwikkeling vraagt van professionals enerzijds dat zij zich specialiseren op herinvesteren in bestaand

bebouwd gebied. Anderzijds moeten zij kennis en vaardigheden kunnen combineren op zowel bouwtechnisch, ontwerptechnisch, juridisch, organisatorisch, bestuurskundig, ruimtelijk en (financieel)economisch gebied. Het is nadrukkelijk een ander vak dan nieuwbouw op uitleggebieden waarvoor andere kennis, vaardigheden en attitude nodig zijn. Diverse kennisinstellingen worden betrokken bij het ontwikkelen van het programma. Dat gebeurt onder verantwoordelijkheid van prof. Vincent Gruis, hoogleraar Housing Management aan de afdeling Real Estate & Housing van de TU Delft. De opleiding wordt modulair aangeboden. De structuur van de opleiding vormt tevens de basis voor het NRP kennissysteem.

Meer informatie over het Nationaal Renovatie Platform: www.nrplatform.nl

Symposium Historisch Metselwerk Weet u hoe bricornastenen er uit zien? En bent u bekend welke verdeling van de poriegrootte optimaal is?

Of wilt u alles weten over baksteenexpressionisme? Kom naar het symposium Historisch metselwerk op woensdag 10 oktober in Haarlem Baksteen is het meest veelzijdige, zichtbare en karakteristieke bouwmateriaal van historisch Nederland.

Samen met de mortel staat de baksteen dan ook centraal op het jaarlijkse instandhoudingsymposium dat de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in 2012 organiseert.

Metselwerk zal op dit symposium zowel cultuurhistorisch als bouwtechnisch worden belicht. Met behulp van deskundigen is het bijvoorbeeld mogelijk stenen uit de negentiende en twin-

tigste eeuw te herkennen. Veel aandacht wordt ook besteed aan schade, scheurvorming en schadeoorzaken, maar ook aan metselwerkherstel in de praktijk. Behalve het volgen van diverse lezingen, is er ook een beursgedeelte waarop kennis, ervaring en producten worden getoond.

Het symposium vindt plaats op woensdag 10 oktober (van 9.15 uur tot 18.00 uur), in de Philharmonie in Haarlem.

De kosten voor deelname bedragen 215 euro per persoon, inclusief twee nieuwe boeken over het in stand houden van historisch metselwerk en over baksteen uit de periode 1850 tot 2000.

Voor het inschrijfformulier zie: www.cultureelerfgoed.nl/historisch metselwerk. Inschrijven kan tot uiterlijk 5 oktober 2012.

Energieneutrale kantoren Onlangs startten zeven studies voor een technische onderbouwing van kantoorrenovaties met een energiereductie van 60 procent. Er werden 18 aanvragen bij het programma Energiesprong ingediend. Inmiddels is ook het tweede onderdeel – de uitvoering van duurzame renovatieprojecten – opgestart.

De zeven haalbaarheidsstudies die nu worden uitgevoerd, betreffen: - kantoorcomplex Spanbroekse Schoonste (1980): 60, 100 of 120 procent energiereductie?; - zwemparadijs Tropicana in Rotterdam wordt herbestemd naar onder andere 70 procent kantoren. Is 60 procent energiereductie haalbaar?;

- renovatiemogelijkheden voor Triodos kantoorpand in Groningen, van label G naar A+; - het Heerlense Chiba-onderwijsgebouw uit 1993 renoveren tot emissievrij, groen gebouw; - het monumentale MAS ARBOS-pand (1883): mogelijkheid tot energiereductie van 60 procent; - energielabel A haalbaar voor het kantoorpand Grontmij in Alkmaar (1997, nu label D); - Dunea kantoorpand in Zoetermeer: renovatie naar label A+.

Belangrijke voorwaarde voor deelname is een meer intensieve samenwerkingsvorm tussen alle bouwpartijen.

Meer informatie: www.energiesprong.nl

Online adviestool voor renovatie Met een onlangs geïntroduceerde adviestool kunnen woningbouwcorporaties zien welke maatregelen ze in hun woningen moeten nemen om het energielabel A of A+ te bereiken: Renoveren A+, te vinden op www.renoverenaplus.nl De adviestool geeft niet alleen inzicht in de maatregelen, maar ook in de kos-

ten, de mogelijkheden voor financiering en de gevolgen voor de bedrijfsvoering. Woningbedrijven kunnen hiermee direct aan de slag.

De provincie Noord-Brabant ontwikkelde de adviestool, in samenwerking met ingenieursbureau Cauberg-Huygen, Saint-Gobain, Essent en Deloitte.

Daarbij stond de verduurzaming van de bestaande woningvoorraad in

Nederland voorop. Op termijn is de adviestool waarschijnlijk ook geschikt voor particuliere woningbezitters.

Het testen van de online adviestool in de praktijk gebeurt in pilotprojecten van diverse deelnemende Brabantse woningcorporaties: Brabant Wonen, TRUDO, WoCom en Zayaz. Aan de hand van de adviestool renoveren zij dit jaar projecten en onderzoeken

daarbij ook of de voorgestelde maatregelen in de praktijk het gewenste resultaat hebben.

nr. 3 | juni 2012

5

Actueel

Dakrenovatie met 5 meter lange constructieplaten Bij de renovatie van 220 woningen in Rijswijk zijn voor de nieuwe daken Kerto-Q constructieplaten toegepast.

De lange platen overbrugden niet alleen in één keer 5 meter, maar de slanke platen pasten ook binnen de bestaande dakrandhoogten.

Spring architecten kreeg van woningbouwvereniging Vidomes de opdracht voor 220 woningen een nieuwe dakconstructie op de bestaande houten gordingen te ontwerpen. Met een zo hoog mogelijke Rc-waarde, binnen de bestaande dakrandhoogten én met een bitumineuze dakbedekking. Het oude dakbeschot van het 11 graden

hellende dak bestond uit dragende – beperkt isolerende - houtwolcementplaten van circa 50mm dik, met daarop een EPDM dakbedekking.

Door de beperkte dakrandhoogten kon niet worden gewerkt met standaard dakisolatiepanelen omdat de afstand van 1,26 meter tussen de gordingen te groot was. Het tussenplaatsen van extra gordingen was echter een te kostbare optie. ‘Na enig speurwerk kwam ik uit bij de Kerto-Q constructieplaten van Metsä Wood’, vertelt bouw- en kostendeskundige Kees van Noorloos van Spring architecten.

‘De technisch zeer hoogwaardige eigenschappen van deze platen pasten

uitstekend bij de opgave. Met de slanke constructieplaat konden de dakvlakken van circa 5,5 meter lang in één keer worden overbrugd. De afwerking gebeurde verder op de traditionele manier.’ Bovendien bleek zó een Rc van circa 2,6 m2K/W te realiseren, ofwel een sterke verbetering ten opzichte van de bestaande situatie.

Kerto is door zijn stijfheid en extreme sterkte circa 1,5 keer zo sterk als tradi-

tioneel constructietriplex en bijna 3 keer zo sterk als traditionele dakdelen, en dus bij uitstek geschikt voor het maken van grote vrijdragende overspanningen. In dit project zijn platen verwerkt met een breedte van 1,82 meter en lengten variërend tussen 3 en 7 meter. Ook de meerveldsoverspanningen zijn nog extra gunstig voor de sterkte en de doorbuiging.

Meer informatie: www.metsawood.nl

Oud maar vitaal beton in de prijzen? 6 procent BTW bij isolatie De Vitaal Betonprijs is een nieuwe prijs die dit jaar voor het eerst door de Betonvereniging wordt georganiseerd.

Daarbij gaat het vooral om bestaande bouwwerken die het bouwmateriaal beton op bijzondere wijze tonen.

Als een betonconstructie wordt opgeleverd en de architectuurfotograaf heeft zijn werk goed gedaan, ziet de constructie er fantastisch uit. Echter: na verloop van tijd heeft het buitenmilieu zijn werk gedaan, soms lelijk, maar soms ook mooi. Voor al deze constructies heeft de Betonvereniging nu de Betonprijs voor Vitaal Beton bedacht: voor bouwwerken of delen daarvan die zijn gerenoveerd, geres-

taureerd of hersteld en waarbij de goede eigenschappen van het materiaal beton op bijzondere wijze tot uiting komt. Daarbij gaat het om Nederlandse projecten of met Nederlandse betrokkenheid gebouwd of aangepast.

De aanmelding moet gebeuren vóór 20 augustus 2012. Medio oktober worden de nominaties bekend gemaakt en de winnende projecten worden op 14 november 2012 tijdens het Vitaal Betonprijsdiner bekend gemaakt, aan de vooravond van de jaarlijkse Betondag.

Voor meer informatie, onder andere het vereiste materiaal om in te sturen én een aanmeldingsformulier: zie www.betonvereniging.nl

Een toekomst voor kasteelruïnes De lijst van rijksbeschermde monumenten telt een kleine honderd kasteelruïnes en ongeveer tweehonderd archeologische kasteelterreinen.

Kastelen of overblijfselen daarvan spreken nog altijd tot de verbeelding. De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed stelde daarom een handreiking voor de instandhouding samen.

De nieuwe handreiking van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gaat vooral over archeologische kasteelterreinen en kasteelruïnes. Het onderhouden van ruïnes van middeleeuwse kastelen is belangrijk; anders wordt deze categorie monumenten aangetast door het weer, planten of vandalen. Het is ook al lang niet meer zo dat ruïnes er alleen nog maar op wachten om herbouwd te worden, maar ze nodigen wel uit het verleden op een of

6

nr. 3 | juni 2012

andere manier zichtbaar en/of beleefbaar te maken. Daarom hebben of krijgen ze vaak een museale functie.

De handreiking is bedoeld als ondersteuning en inspiratie bij het onderhoud en geeft ook aanwijzingen met veel voorbeelden. Zo kan een constructie die nodig is om de ruïne overeind te houden ook trappen en loopbruggen voor bezoekers dragen. Ander voorbeeld: voor een bezoekersfunctie zijn toiletten en mogelijk een restaurant en expositieruimte nodig. Deze kunnen beter buiten de ruïne worden gebouwd. Ook zijn er bijvoorbeeld veel mogelijkheden om ondergrondse resten zichtbaar te maken.

De handreiking ‘Een toekomst voor kasteelruïnes’ heeft 68 pagina’s en is gratis verkrijgbaar via info@cultureelerfgoed.nl

De arbeidskosten bij het energiebesparend isoleren van vloeren, muren en daken bij woningen ouder dan 2 jaar vallen onder het 6%-BTW tarief, aldus de website van de Belastingdienst. Op 1 april 2012 is het nieuwe Bouwbesluit ingegaan, waarbij de minimale isolatiewaarde voor vloeren, gevels en daken is verhoogd naar Rc=3,5 m2K/W. Voor de toepassing van de lage BTW van 6 procent geldt als voorwaarde dat de warmteweerstand van de schei-

dingsconstructie tenminste moet voldoen aan de eisen van het Bouwbesluit. De verhoging van Rc van 2,5 naar 3,5 m2K/W per 1 april 2012 betekent dus ook dat die hogere Rc moet worden bereikt om 6 procent BTW te mogen toepassen.

Slim renovatieconcept wint prijs Norm-teq life is winnaar geworden van de Koning Willem I Plaquette voor Duurzaam Ondernemersschap. Het slimme en duurzame renovatieconcept is ontwikkeld door Norm-teq.

Het bedrijf Norm-teq uit Hengelo ontwikkelde het concept Norm-teq life enkele jaren geleden. Het is – aldus het bedrijf – het antwoord op de behoefte van flat- en kantoorpandeigenaren om verouderde panden te vervangen voor moderne eigentijdse gebouwen. Sloop en nieuwbouw blijken echter te kostbaar, te energieverspillend en te ontwrichtend voor de omgeving. De komende jaren ligt de focus daarom op

hergebruik en herbestemming.

Norm-teq life is een totaaloplossing, waarmee op betrekkelijk eenvoudige wijze bestaande flats en leegstaande kantoorpanden veranderen in moderne energiezuinige appartementencomplexen. Het bedrijf ontwikkelt, produceert en levert duurzame innovatieve oplossingen voor de bouw en vastgoed. Verankering van elementen aan beton- en staalconstructies vormt de rode draad van het bedrijf.

De prijs is voor de eerste keer uitgereikt tegelijkertijd met de Koning Willem I Prijs 2012. Prins Willem Alexander reikte de prijs uit op de Floriade in Venlo.

Column

Woningverbetering in Zeeland Het nieuwe stimuleringsfonds Duurzame Particuliere Woningverbetering in Zeeland moet woningeigenaren stimuleren hun woning te onderhouden en/of isolatiemaatregelen aan te brengen.

In het fonds is in eerste instantie 2,4 miljoen euro gestort. Deze gelden zijn bedoeld voor woningeigenaren met een woning met een WOZ-waarde van maximaal 170.000 euro. Zij kunnen een lening krijgen van maximaal 30.000 euro tegen een rente van 1 procent, met

een maximale looptijd van 20 jaar.

Woningeigenaren kunnen de lening gebruiken om gebreken aan het casco te laten herstellen, om (betere) isolatie aan te brengen, voor maatregelen om het water- en/of energieverbruik terug te dringen, of om hun woning levensloopbestendig te maken. Belangrijke voorwaarde voor het verkrijgen van een lening is dat de werkzaamheden zoveel mogelijk moeten worden uitgevoerd met duurzaam geproduceerde bouwmaterialen. Een aanvraag voor een lening loopt via de gemeente.

Een badkamer in circa zes uur Het bouwen van een badkamer kost veel tijd, mede doordat er zoveel verschillende disciplines bij zijn betrokken. Voor de nieuwbouw zijn er daarom wel complete prefab badkamers ontwikkeld die tijdens de bouw worden ingehesen. Ook voor renovatie is er een dergelijke voorziening: de S-pod® badkamer.

Voor renovatie- of herbestemmingsprojecten zijn complete prefab badkamers meestal geen optie, tenzij ook de gevels (deels) worden vervangen. Toch kan er een zoveel mogelijk geprefabriceerde badkamer in veel minder tijd worden geplaatst. Dat wordt bewezen in het kantoorpand aan de Professor Pieter Willemstraat in Maastricht dat werd herbestemd voor 59 studentenwoningen. Bouwbedrijven Jongen BV is hoofdaannemer en de badkamers worden geplaatst door S-pod Benelux, tevens leverancier. De S-pod® gebruiksklare badkamer is een modulaire badkamer die ook in delen gewoon door de deur (minimaal 60 cm breed) op zijn plaats gezet kan worden. In Maastricht is het Model Clerane toegepast:

160x160cm groot (buitenmaten) en opgebouwd uit zes delen. In de badkamer bevindt zich een toilet, een douche en wastafel.

De badkamer is gemaakt van glasvezel versterkt kunststof composiet dat is voorzien van een gelcoat. Hierdoor hebben de wanden en vloeren geen cementachtige voegen. Voor andere sectoren – zoals hotels of bijvoorbeeld de zorgsector – is dit systeem ook een oplossing in verband met de extreme eisen op het gebied van hygiëne en veiligheid. Een traditionele badkamer heeft zo’n 180 meter voegen; voegen die om extra aandacht vragen omdat ze een verhoogd risico geven op besmetting en vervuiling. Bij de S-pod badkamer is dit verleden tijd.

Als de badkamer compleet geplaatst kan worden, is de montagetijd circa 1,5 uur. Ingeval van levering in delen – zoals in Maastricht – is circa 6 uur nodig om de badkamer gebruiksklaar te hebben. De totale installatie van alle 59 badkamers duurt één maand.

Meer informatie: S-pod Benelux, Zoeterwoude, (071) 785 24 99, www.S-pod.nl

Het renovatievak Dat de nieuwbouw moeilijke tijden doormaakt is niets nieuws. Dat de economische crisis niet de enige oorzaak is, is minder bekend. In steeds meer delen van het land treedt krimp op en met een flink deel van de kantorenmarkt komt het nooit meer goed.

Minder bekend is ook dat zich in de winkelmarkt - in vastgoedtaal ‘de retail’ - dezelfde ontwikkelingen voordoen: leegstand door overaanbod en voortgaande digitalisering: steeds meer aankopen gaan via internet.

Of de toenemende leegstand op de honderden bedrijventerreinen door de crisis komt of ook structureel is zal nog moeten blijken.

Een ook minder bekend gevolg van de bouwcrisis is een forse uitstroom aan ervaren bouwvakkers, waarvan een deel wellicht als ZZP’er weet te overleven maar een groot deel niet meer in de bouw terug komt. Voor architecten geldt hetzelfde.

Niet zo erg zult u denken, als er in de toekomst toch minder werk is. Ja, nieuwbouwwerk, al verwacht het EIB ook daarvoor grote tekorten als de markt weer aantrekt. De renovatiesector wacht daarentegen een enorme taak. Want wie gaat al die leegstaande kantoren, winkels en bedrijfsgebouwen straks verbouwen? Of, als daar geen behoefte aan is, slopen? Want ook slopen is een moeilijk vak waar vakmensen voor nodig zijn. En dan hebben we het nog niet over de blijvend grote en groeiende behoefte aan onderhoud en renovatie.

Of veel bouwvakkers uit de nieuwbouw daarin aan de slag kunnen valt zeer te betwijfelen. Werken in de bestaande bouw is een ander vak. Het vraagt een andere organisatie, werkwijze en mentaliteit; en andere vakkennis, vaardigheden en ervaring. Het is vooral ook een sociaal vak, in het omgaan met bestaande bewoners en gebruikers. Dat kan lang niet iedereen. En dat geldt ook voor architecten.

Dat gaat dus een groot probleem worden, want de jonge instroom is niet voldoende. Techniek trekt te weinig jongeren en de bouw is al helemaal niet populair. Er voltrekt zich dus een langzame ramp.

De oplossing ligt voor een deel in open grenzen; van oudsher kent de bouw vakmensen uit landen als Italië, Ierland en Polen. Maar belangrijker is een ingrijpende mentaliteitsverandering. De bouw heeft een nieuw imago nodig en de renovatiesector kan daar voor gaan zorgen! Van plat hakken en hameren en een foute geur naar een nieuwe enthousiaste zorgsector: zorg voor woningen en gebouwen, voor de bewoners en de gebruikers, voor onze gebouwde omgeving.

Kijk naar het succes van tv-programma’s daarover: Lang leve de woningverzorger, de woontherapeut, de verbouwspecialist en de renovatiechirurg!

André Thomsen, woningpatholoog

In elk nummer van RenovatieTotaal geeft prof. ing. André Thomsen zijn mening over een aspect van ‘de renovatiewereld’. André Thomsen is als emeritus hoogleraar Woningverbetering en Woningbeheer verbonden aan het Onderzoeksinstituut OTB van de TU Delft en onder meer voormalig voorzitter jury Nationale Renovatie Prijs, thans Gulden Feniks.

nr. 3 | juni 2012

7

Schindler Graphic Walls Het moment van mobiliteit benutten om liftgebruikers een moment van beleving te geven.

www.schindler.nl

Actueel

En de Gulden Feniks gaat naar …

Ruim tachtig inzendingen zijn er dit jaar geweest voor de Gulden Feniks 2012. De jury vindt dat hiermee de beslissing om de Gulden Feniks nu elk jaar uit te reiken, is gerechtvaardigd. De ingezonden projecten waren kwalitatief van een hoog niveau en geven een goed beeld van wat er het laatste jaar in de gebouwde omgeving is gerealiseerd. De jury noemt dit zonder meer een opsteker in deze toch wat moeilijke tijd.

Vooral de vindingrijkheid, vakmanschap en liefde voor de bestaande, gebouwde voorraad van de betrokken partijen was opmerkelijk. Echter: die ingrediënten én oog voor detail maakten het ook de jury knap lastig om in eerste instantie de nominaties te bepalen en uiteindelijk ook de winnaars.

Begin juni werden op de PROVADA in de Amsterdam RAI drie Gulden Feniks uitgereikt, in de drie categorieën, te

weten: Renovatie, Transformatie en Gebiedstransformatie.

Haard met vlag en wimpel in deze opdracht geslaagd.

Categorie Gebiedstransformatie Winnaar: Katendrecht

Categorie Renovatie Winnaar: De Koningsvrouwen van Landlust (zie ook pagina 12 en 13)

Categorie Transformatie Winnaar: Conservatorium Hotel

Wie een paar jaar geleden voorspeld had dat (jonge) Rotterdammers en hun gezinnen zich van overal uit de stad wilden gaan vestigen op schiereiland Katendrecht om een toekomst op te bouwen, was beslist voor gek versleten. De afgelopen tien jaar stond Katendrecht bekend als een van de gevaarlijkste buurten van de stad. Niet direct een plek waar je voor je plezier ging wonen. Wie dat uitgangspunt in ogenschouw neemt, raakt volgens de jury direct onder de indruk van wat er de afgelopen vijftien jaar op ‘De Kaap’ tot stand gebracht is. Een wandeling door de buurt laat zien dat de omslag van onguur naar een aantrekkelijk gebied voor Rotterdammers lijkt te zijn gemaakt. Het Deliplein is volgens de jury een indrukwekkend voorbeeld op dat vlak.

De renovatie van deze twee gebouwen met portiekflats aan de Charlotte de Bourbonstraat in Amsterdam is zo uitgevoerd, dat het straatbeeld welhaast gelijk moet zijn aan hoe de gebouwen er uit gezien hebben bij oplevering in 1937. De opdracht die woningstichting Eigen Haard zich bij aanvang van de renovatie stelde, was het oorspronkelijke aanzien terugbrengen, de gedateerde plattegronden van de woningen op een eigentijds niveau brengen, de bewoners nadrukkelijk bij de renovatie betrekken én daarnaast het energieverbruik van de flats aanzienlijk reduceren. Volgens de jury van de Gulden Feniks is Eigen

Winnaar categorie Renovatie: De Koningsvrouwen van Landlust in Amsterdam.

Eigen Haard legde de lat hoog met onder andere herstel van het oorspronkelijk aanzien én veel energiebesparing.

Wie naar vijfsterrenhotels zoekt op het internet, ontdekt volgens de jury veel wansmaak. Het nieuwe Amsterdamse Conservatorium Hotel bewijst het tegendeel. De architectuur van het interieur stond onder leiding van architectenbureau Lissoni Associati uit Milaan. Mede hierdoor is het directiekantoor van de voormalige Rijkspostspaarbank (RPS) getransformeerd in een prachtig hotel. Er is een prestatie van formaat geleverd; een interessante mix van de monumentale kwaliteit van het bestaande gebouw en Italiaans design. Het is volgens de jury knap hoe opdrachtgever Alrov Group zo’n plek - als ware uit het niets - in ‘a place to be’ wist te transformeren.

Winnaar categorie Transformatie: Het nieuwe Amsterdamse Conservatorium Hotel huist in de voormalige Rijkspostspaarbank: een mooie mix van monumentale waarden en modern design.

Winnaar categorie Gebiedstransformatie: Katendrecht in Rotterdam, in vijftien jaar tijd veranderd in een aantrekkelijk gebied, met meer groen én meer bewoners.

Jaarboek 2012 Alle inzendingen voor de Gulden Feniks 2012 zijn gebundeld in het Jaarboek Gulden Feniks 2012 met extra aandacht voor de nominaties en winnaars in de drie prijscategorieën. Dit Jaarboek is voor € 25,- te bestellen via de website van het Nationaal Renovatie Platform (www.nrplatform.nl).

Ook het Jaarboek 2011 is nog verkrijgbaar. Wie beide jaarboeken (2011 en 2012) als één set bestelt, betaalt slechts € 37,50.

nr. 3 | juni 2012

9

De slimste wanden voor

[brandwerendheid]

Waarom? Omdat een FAAY-wand aan elke brandwerendheidseis uit het Bouwbesluit kan voldoen. De wandpanelen hebben een hoge dichtheid, dankzij een geperste vlasvezelkern die aan weerskanten is afgewerkt met gipsplaten. Met de keuze uit verschillende paneeldikten bereikt u de brandwerendheid die uw project nodig heeft. FAAY is gewoon de bĂŠste wand als het gaat om brandwerendheid. Meer weten? Kijk op www.faay.nl of bel met (0347) 376 624.

OudNieuw 68 appartementen zijn er gerealiseerd in de voormalige bierbrouwerij ‘De Zwarte Ruiter’ in Maastricht. De eerste gebouwen van dit complex dateren van 1860 en waren de laatste tientallen jaren in gebruik door meubelfabriek Artifort. SATIJNplus Architecten uit Born verbouwde en restaureerde de gebouwen tot 68 appartementen, waarbij de gewelfkelders zijn benut voor circa 2500 m2 bedrijfsruimte én een parkeergarage. Van de gebouwen zijn de beeldbepalende topgevels gehandhaafd. Deze staan op circa 29 meter van elkaar en daartussen is een staalskelet gebouwd met nieuwe vloeren en wanden voor de appartementen. Belangrijk

daarbij was dat er zo min mogelijk extra gewicht op de bestaande fundering werd toegevoegd. Daarom zijn de bovenste nieuwe verdieping en de nieuwe woninggevels uitgevoerd in houtskeletbouw. Deze nieuwe gevels liggen aan een niet overdekte binnenstraat van zo’n 4,5 meter breed, waardoor de woningen van twee zijden daglicht krijgen. Bij de gevels die aansluiten op de oude topgevels heeft Satijnplus een zo groot mogelijk contrast aangebracht tussen oud en nieuw.

(Foto’s: SATIJNplus en Rob Hoekstra (nieuw))

Uitdaging!

Heeft u ook meegewerkt aan zo’n mooi voorbeeld van renoveren, restaureren, herbestemming, onderhoud, enzovoort?

En het opgeleverde project is niet ouder dan 2010? Laat het ons weten!

Mail een foto van vóór de aanpak en na de aanpak naar RenovatieTotaal (info@renovatietotaal.nl) en wie weet staat uw project de volgende keer op deze plaats! nr. 3 | juni 2012

11

Project in beeld Oud en nieuw (links, proefportiek) naast elkaar. Het schoonmaken van de gevel (links) ging niet door; monumentenzorg wilde het oude patina behouden.

Koningsvrouwen van Landlust in ere h De 245 oorspronkelijke portiekwoningen in het complex ‘Koningsvrouwen van Landlust’ zijn na renovatie en restauratie omgebouwd tot 188 moderne en gevarieerde woningen. Het project diende mede als ‘lesproject’ voor de circa 34.000 woningen van opdrachtgever Woningstichting Eigen Haard. De woningen zijn circa 80 procent energiezuiniger geworden door onder meer de doos-in-doos constructie en nieuwe aluminium ramen. Deze ramen zorgen er bovendien voor dat het oorspronkelijke gevelbeeld prachtig is hersteld.

Tekst en beeld: Carla Debets Bouwtekst

D

e woningen in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer zijn tussen 1932 en 1938 ontworpen door architectenbureau G. Versteeg. Zowel in stedenbouwkundig als in architectonisch opzicht waren de woningen bijzonder: De open verkaveling – in een U-vormig bouwblok – maar ook de voorzieningen voor centrale verwarming en warmwatervoorzieningen én de toepassing van stalen ramen en deurkozijnen waren behoorlijk experimenteel. De grote ramen met de slanke detaillering zorgden voor ‘licht, lucht en ruimte’. Bij een eerdere renovatie waren de stalen ramen echter vervangen door aluminium ramen.

Bij de aanpak stonden drie aspecten voorop: - renoveren/ restaureren met veel aandacht voor behoud en/of herstel van de oorspronkelijke architectuur

en monumentale status; - terugdringen van de woonlasten: vóór renovatie bedroeg de warmtevraag 238 KWh/m2/jaar, na renovatie zou dit circa 40 KWh/m2/jaar worden, ofwel een energiereductie van 80 procent; - veel bewonersparticipatie van de grotendeels Marokkaanse en Turkse bewoners.

Schilisolatie Om de energielasten met 80 procent te reduceren is een hele reeks maatregelen genomen. Om de gevels zoveel mogelijk in oorspronkelijke staat te houden, is het steens metselwerk aan de binnenzijde geïsoleerd. ‘Binnen ‘De Ring’ is in Amsterdam nergens buiten­ isolatie toegestaan, maar binnenisolatie maakt de woningen wel 2 tot 3 vierkante meter kleiner’, vertelt Frans Horst, projectleider bij Eigen Haard.

▲ Gerenoveerd portiek, met de oorspronkelijke voordeuren en – in het midden – het boodschappenliftje, waarin nu de verticale leidingen zijn weggewerkt.

12

nr. 3 | juni 2012

▲ Het gevelbeeld van De Koningsvrouwen van Landlust is weer hersteld dankzij de nieuwe aluminium kozijnen.

In combinatie met (geluid)isolatie van de verdiepingsvloeren is gekozen voor een doos-in-doos constructie. Dit mede in verband met de opbouw van de woningen in een staalconstructie, bijzonder voor de vooroorlogse woningbouw. Met de doos-in-doos constructie werd nog een ander belangrijk probleem opgelost: de badkamers waren namelijk gemaakt op betonvloeren op asbesthoudende golfplaten; dit maakte het project technisch niet meer te beheren.

De gevels zijn aan de binnenzijde voorzien van een voorzetwand die is opgebouwd (van buiten naar binnen) uit: 60 mm PIR-isolatie, dampremmende laag, houten regels voor spouw­isolatie, 50 mm steenwolisolatie tussen metalstud-50 profielen en 12,5 mm dikke gipsplaten. Dit resulteerde in een Rc-waarde van 4,0 m2K/W. Op het dak is isolatie aangebracht die de Rc-waarde verhoogde van 1,3 naar 7,2 en ook de bergingen op de begane grond zijn geïsoleerd.

Behoud oorspronkelijk beeld De vele grote ramen zijn kenmerkend voor het complex Koningsvrouwen.

Echter: door de renovatie met grovere aluminium kozijnen ging een groot deel van de karakteristieke uitstraling verloren. Terug naar de staalprofielen

(met grote koudebrugwerking) en enkel glas was echter niet mogelijk in verband met de doelstelling van veel energiebesparing. De kozijnen in de gevels speelden uiteraard – mede door hun grootte – een belangrijke rol in isolatie van de schil.

Daarom is gezocht naar een profiel dat zowel een slank aanzicht heeft als een goede isolatiewaarde. Een dergelijk profiel werd uiteindelijk in Duitsland ontworpen, en het profiel is ook vernoemd naar het project: het Koningsvrouwenprofiel. De kozijnen bestaan uit aluminiumprofielen waarbij het binnen- en buitenprofiel zijn ontkoppeld met een koudebrugonderbreking in de vorm van een dubbel kunststof kader. In de kozijnen zit speciaal dubbelglas met een gasvulling. Dit HR++-glas heeft een U-waarde van 1,6 W/m2K. Bovendien heeft de binnenste ruit een onzichtbaar metaallaagje om de zonnewarmte ’s zomers beter buiten te houden. Het glas is in het kozijn gelijmd in plaats van met een rubberrand; dit komt nog beter overeen met de oorspronkelijke uitstraling.

Installatiemaatregelen Oorspronkelijk werd de installatie voor verwarming en warmwater met kolen gestookt; 40 jaar geleden werd

Projectgegevens

Opdrachtgever: Woningstichting Eigen Haard, Amsterdam Ontwerp: Archivolt Architecten BV, Amsterdam Hoofdaannemer: Van der Leij Bouwbedrijven BV, Amsterdam Bruto vloeroppervlak: circa 11.270 m2 Start renovatie: september 2010 Oplevering: eind 2012 Investering totaal: circa 23 miljoen Euro.

e hersteld

▲ Op het dak staan 278 zonnepanelen (PV) waarvan de elektriciteit wordt gebruikt voor collectieve voorzieningen. Ook de nieuwe hoofdleidingen liggen op het dak.

▲ Achtergevel van het complex. Zie ook de aluminium zonwering die horizontaal opklapbaar is onder het balkon.

deze installatie omgebouwd voor gas.

Bij de recente aanpak zijn de installaties compleet vernieuwd en uitgebreid. De woningen worden nu verwarmd én gekoeld door middel van een collectieve warmtekoudepomp – met warmtekoudeopslag – en een gasketel voor de pieklast voor ruimtever-

warming en warm tapwater. De warmtepomp zorgt ervoor dat het water uit de (warme) put van 14 tot 15 graden C wordt opgewaardeerd tot 28 tot 35 graden voor de lage temperatuurverwarming.

Opmerkelijk is dat de warmte via plafondverwarming in de ruimten wordt toegevoerd. Hiervoor is gekozen omdat plafonds een groter vrij oppervlak hebben dan vloeren én effectiever zijn bij het leveren van koeling. En

onderhoud door de verhuurder mogelijk. Veel verticale leidingen zijn weggewerkt in de vroegere boodschappenliftjes. De gebalanceerde ventilatie is gekoppeld aan de PV-panelen: op het dak staan maar liefst 278 zonnepanelen. Deze zorgen niet alleen voor de ventilatie, maar ook voor de warmtepomp en de pompen in het ketelhuis.

Teveel stroom wordt teruggeleverd aan het net; berekend is dat dit circa 30 procent van de jaaropbrengst is. De

Winnaar Gulden Feniks 2012

De isolatie aan de binnenzijde van de gevel maakt deel uit van de doos-indoos constructie.

juist koeling is belangrijk in dit project – zó is berekend – vanwege het grote glasoppervlak en de hoge bezettingsgraad (buitenlandse gezinnen). Met het systeem is koeling mogelijk doordat in de zomer water uit de koude put – van 9 tot 10 graden Celsius – wordt opgepompt dat niet verder wordt opgewarmd.

In de woningen is gebalanceerde ventilatie toegepast waarbij voor de wtwunit een plaats is gemaakt tussen het portiek en de woning. Hierdoor is

woningen zijn individueel bemeterd; de bewoners hebben inzicht in hun energieverbruik via de huisvideofoon.

Brede sociale aanpak Eigen Haard wilde graag de bewoners nauw bij de renovatie betrekken. Dit vergde een intensief communicatie- en participatieproces waarbij niet alleen werd gekeken naar de woningaanpak, maar ook werd gezocht naar bijvoorbeeld activiteiten om de sociale structuur te versterken. Werkgelegenheid

▲ Leidingen van de verwarming/koeling en ventilatie weggewerkt achter de verlaagde plafonds in de gangen van de woning. ▲ ▲ Verwarming/ koeling vindt plaats via de plafonds: 15 mm dikke gipsplaten met watervoerende leidingen; elke plaat zijn eigen leidingen.

en het welzijn speelden daarin eveneens een belangrijke rol. De bewoners waren onder meer sterk betrokken bij de nieuwe plattegronden van de woningen. Door de nieuwe woningindelingen zijn onder meer grotere woningen ontstaan én meer verschillende types. Zo zijn er twee woningen samengevoegd tot één grotere woning, maar ook zijn drie woningen samen omgebouwd tot twee woningen. Daarnaast is rekening gehouden met diverse specifieke wensen vanuit de Marokkaanse en Turkse cultuur, bijvoorbeeld gesloten en grotere keukens, een extra voorportaal bij elke woning voor de onreine schoenen, en een extra douche in het toilet. De betrokkenheid en inspraak van de bewoners leidde onder meer tot een hoog percentage van terugkomende bewoners, namelijk circa 50, tegen normaal maar zo’n 17 procent.

nr. 3 | juni 2012

13

BRICKS & BRICK SOLUTIONS

Esthetisch

Economisch

Efficiënt

Ecologisch

Energiebesparend

GEVEL RENOVEREN & METEEN ISOLEREN! e-brick & e-board, de slimme 2-in-1 oplossing.

Esthetisch, Ecologisch, Efficiënt, …

Deze combinatie van isolatiepanelen en baksteen van Vandersanden biedt niets dan voordelen.

• Isoleren en afwerken in één handeling • Geen nieuwe funderingen nodig • Een geld- en tijdbesparende oplossing • Isolatiedikte in functie van de gewenste isolatiewaarde • 2 varianten: ideaal voor elke behoefte en elk budget!

Meer weten? www.e-brick.nl www.e-board.nl +31 416 36 96 96 Wij komen u graag persoonlijk informeren.

Kijk nu al via onze websites hoe uw eigen project er zal uitzien. Handig, zo’n Exterior Makeover!

Isolatie

Techniek/Duurzaam renoveren

Fiscale regeling voor plantaardige dakbaan ICYNENE is een ecologisch thermisch isolatiesysteem uit Canada. Het bestaat uit het spuiten van een vloeibare veerkrachtige opencellige isoleerschuim. Door zijn snelle expansie (1mm materiaal wordt in 7sec 10cm isolatiemateriaal) en lichte densiteit kan u alles 100% luchtdicht isoleren. Icynene is blijvend flexibel en daarom uitermate geschikt voor het isoleren van allerhande daken, hout- en metaalconstructies…

Wenst u meer informatie kan u altijd terecht bij Dhr. Peter Denon Tel: 0032484.14.36.69 Email: Icynene.vdd@hotmail.com Wij zijn verdeler van dit product en zoeken voor Nederland zelfstandige plaatsers, bent u nieuwsgierig of heeft u interesse contacteer ons maar.

Icynene.indd 1

21-06-2012

Milieuvriendelijke producten met certificaat komen in aanmerking voor een fiscale regeling, bekend onder de naam MIA\Vamil code A1140 (milieulijst 2012). Hiertoe behoort ook de ecologische plantaardige dakbedekking Derbipure, met certificaat van DUBOkeur en cradle to cradle.

D

e regeling is alleen van toepassing bij kleinschalige renovatieprojecten. Bij grootschalige projecten gaat het om een algehele verbetering van het gebouw, dus inclusief de buitenschil door bijvoorbeeld betere isolatie. Aanvragen moeten binnen drie maanden na opdracht zijn ingediend en de investeringsopdrachten moeten digitaal worden gemeld.

Het fiscale voordeel bedraagt, uitgaande van een bedrijfsmatige investeerder die 25 procent vennoot14:07:01 schapsbelasting betaalt, maximaal 6,75 procent van de subsidiabele kosten. Daarnaast is de investering voor 75 procent vrij af te schrijven en voor 25 procent regulier; voor eigenaars mag dit tot aan de WOZ-waarde en voor gebruikers tot 50 procent van de WOZ-waarde. Als subsidiabele kosten worden aangemerkt die kosten die de investeerder betaalt aan de hoofdaannemer voor het leveren en aanbrengen van – in dit geval - Derbipure.

Plantaardige dakbaan Derbipure is de eerste plantaardige dakbaan ter wereld en een volwaardig ecologisch alternatief voor bitumineuze dakbedekking. De dakbaan, op basis van plantaardige oliën en harsen, werd reeds eerder bekroond met het cradle to cradle certificaat (van het EPEA) en het DUBOkeur (van NIBE).

Met zijn ecologische samenstelling biedt de Derbipure dakbaan een toekomstgerichte oplossing voor de

grondstofproblematiek rond bitumen, een aardolieproduct. Aardolie is geen herbruikbare en onuitputtelijke grondstof. Daarom ontwikkelde Derbigum een dakbaan met dezelfde kwaliteiten en eigenschappen als de huidige bitumineuze dakbanen van Derbigum, maar niet afkomstig van ruwe olie.

Passieve koeler De toplaag van Derbipure is wit en reflecteert de zonnestralen. Dit resulteert in een optimale passieve koeling binnenin het gebouw waardoor in de zomer de temperatuur onder een plat dak minimaal 5 graden Celsius lager is. Met een reflectie van 81 procent en een emissiviteit van 81 procent behaalt Derbipure een Solar Reflectance Index (SRI) van 100. Hier geldt: hoe hoger de SRI-waarde, hoe koeler.

Bovendien is de dakbaan 100 procent recyclebaar, en door de coating op de toplaag kan het regenwater worden hergebruikt. De lange levensduur van een Derbipure dakbedekking, in combinatie met alle milieuvriendelijke eigenschappen en de productie met lage CO2-uitstoot, zorgen ervoor dat de ecologische voetafdruk wordt verkleind.

Meer informatie over de fiscale regeling: AgentschapNL, http://www.agentschapnl.nl/programmas-regelingen/over-de-regeling-miavamil Meer informatie over Derbipure: www.derbigum.nl.

Bekijk RenovatieTotaal nu ook online! www.renovatietotaal.nl

nr. 3 | juni 2012

15

Restauratietechniek

Herstel van scheuren in terrazzovloeren Terrazzovloeren vormen vaak niet alleen een integraal onderdeel van een monument, maar deze vloeren zijn ook fraaie voorbeelden van een hoogwaardige ambachtelijke techniek. Scheuren vormen nogal eens aanleiding de vloer te verwijderen en te vervangen door een nieuwe vloer.

Vanuit monumentenzorg verdient het behoud van de oorspronkelijke vloer de voorkeur. Bij reparatie is het van belang de oorzaak van de scheurvorming weg te nemen.

Tekst: Carla Debets Bouwtekst Foto’s: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed

H

et karakteristieke kleurige terrazzowerk – ook wel granito genoemd – vinden we in veel monumenten zoals kerken, kloosters, ziekenhuizen, scholen, maar ook in woonhuizen.

Daarbij gaat het meestal om (sier)vloeren, maar ook trappen, aanrechtbladen en gootstenen van terrazzo zijn bekende voorbeelden.

Terrazzo bestaat uit natuursteenkorrels die samen met kalk of cement als bindmiddel, en water een soort beton vormen. Na verharding wordt het oppervlak geschuurd en eventueel gepolijst. In het oppervlak komen ook vaak mozaïeksteentjes voor in de vorm van kleurrijke banen, patronen of ornamenten. Terrazzovloeren zijn goed waterdicht en slijtvast en gemakkelijk te reinigen.

De terrazzovloer is een afwerkvloer van circa 15 tot 22 mm dik, afhankelijk van de grootte van de toegepaste natuursteenkorrels. De afwerkvloer kan zowel op een betonnen draag-

nr. 3 | juni 2012

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in Amersfoort stelde vele technische brochures samen over diverse aspecten van restauratie.

RenovatieTotaal besteedt aandacht aan diverse restauratietechnieken, waarvoor medewerking van de Rijksdienst werd verkregen.

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, Postbus 1600, 3800 BP Amersfoort, tel. 033 – 4217421, Info@cultureelerfgoed.nl en www.cultureelerfgoed.nl

vloer als op een houten vloer zijn aangebracht, meestal met een tussenlaag.

Ter voorkoming van scheuren werden naast het verdichten, dilataties aangebracht in de vorm van koperen, bronzen of zelfs loden strippen. Deze hebben als functie thermische spanningen en zettingen in het gebouw op te vangen.

beeld door de aanwezigheid van cvradiatoren, waardoor spanningsverschillen kunnen optreden.

Schade aan terrazzovloeren De meest voorkomende schade aan terrazzovloeren is scheurvorming. De oorzaak kan liggen in een instabiele ondergrond of thermische spanningen, maar ook in een slechte uitvoering. Ook een combinatie van deze factoren is mogelijk. In kerken bijvoorbeeld zijn de vloeren nogal eens direct op de aarde/ grondslag gelegd.

De vloeren scheuren dan meestal in de buurt van de versnijding van de fundering van muren en kolommen.

Bij zakking van de bodem blijft de vloer hangen op deze versnijding en breekt als gevolg van de ongelijkmatige belasting.

Ook het gebruik van een ruimte kan bijdragen aan scheurvorming, bijvoor-

Herstel van scheuren Voordat met het herstel kan worden begonnen, moet eerst een vooronderzoek plaatsvinden: een inventarisatie van de schades, op tekening; hoe ziet de opbouw van de vloer er uit; wat is de samenstelling en de opbouw van de terrazzolaag? Dit laatste kan bijvoorbeeld worden vastgesteld aan de hand van boormonsters. Voor de diverse methodes van reparatie kunnen proefmonsters worden gemaakt, zoals om de juiste samenstelling en kleur vast te stellen. De deskundigheid van een ervaren terrazzobedrijf is hierbij erg belangrijk.

Aan de hand van het vooronderzoek wordt een herstelplan gemaakt. Voor alle vastgestelde schades en oorzaken

▲ Gangpad in een kerk met forse breuk. Uit onderzoek bleek dat deze breuk zich bevond boven het scheidingsvlak van twee verschillende funderingsconstructies.

16

Restauratietechniek

▲ Het uitzetten en krimpen van terrazzo is zichtbaar op de kruising van twee gangpaden. Delen van de breuklijn volgen de banden van mozaïeksteentjes die daarmee als een ‘natuurlijke’ dilatatie zijn gaan functioneren.

▲ Beter een wat minder geslaagde reparatie dan de vloer per container afvoeren. De reparatie kan desgewenst altijd worden verbeterd.

moet een oplossing worden gevonden.

Daarbij moet een keuze worden gemaakt uit de diverse herstelmethodes. Uitgangspunt hierbij is behoud van zoveel mogelijk authentiek materiaal.

In geval van een verzakte ondergrond zal deze eerst moeten worden hersteld, bijvoorbeeld door stabilisatie van de ondergrond. Hiervoor wordt wel waterglas of kunsthars toegepast.

Om verzakte vloeren weer op het gewenste niveau te brengen – te liften – wordt ook wel een tweecomponentenschuim onder de vloer aangebracht.

Na constructief herstel van de ondergrond, kunnen de scheuren worden aangepakt: - Aan kleinere haarscheuren (zichtbaar wanneer een vochtige vloer opdroogt) wordt meestal niets gedaan; - Grotere haarscheuren worden na het slijpen van de vloer in de cement gezet en geslepen; - Bij een scheur waarin korrels ontbreken, is het herstel afhankelijk van de samenstelling van de terrazzolaag. Bij niet te grove korrelgradaties ( 1,5 tot 3 mm, of 3 tot 5 mm) kan na het uitslijpen van de scheur nieuw materiaal met dezelfde korrelgrootte worden aangebracht. Bij grovere korrelgradaties moet echter een bredere strook worden weggehaald om een vergelijkbare vulling aan te kunnen brengen.

Echter: het weghalen van een bredere

▲ Hoekornament in de vorm van een Franse lelie van terrazzo in een terrazzoveld. De banden zijn van mozaïeksteentjes en terrazzo.

dan e

o-

Beers Bouwproducten BV Bouwen met vertrouwen

uw leverancier van:

▲ Een vloer in een woonhuis met een hoekornament en banden van mozaïeksteentjes en kleurig terrazzo.

strook goede terrazzo kan een bezwaar zijn. Dan is het beter de ontbrekende stukjes dicht te spachtelen, zodat in ieder geval – tijdelijk – het uitlopen van nog meer terrazzomateriaal wordt gestopt.

Aanbrengen van (dilatatie)voegen Voor het opvangen van spanningen en (ongelijkmatige) zettingen kunnen voegen in de toplaag worden aangebracht, bijvoorbeeld door messing, bronzen of kunststof strippen of zetsteentjes van marmer of keramisch materiaal. Specifieke redenen hiervoor zijn: - als in een bestaande vloer scheuren zijn ontstaan door thermische invloeden. Daarbij kan een scheur – een ‘natuurlijk dilatatie’ – worden omgezet in een strakke (dilatatie)voeg, waarbij het niet-functionele deel van de scheur wordt gerepareerd; - opvangen van de overgang van horizontaal naar verticaal werk. Om vloerbewegingen ten opzichte van de wand mogelijk te maken; - ter plaatse van de dilatatie van de constructie of van de draagvloer.

Uitvoering Vóór herstel of reparatie moet de ondergrond worden gereinigd. Ruw maken en vochtig maken van het bestaande werk bevordert een goede hechting met het nieuwe werk. Na aanbrengen moet het terrazzowerk

Vergunning en subsidie Voor het repareren van terrazzovloeren (stabiliseren ondergrond, uitvullen en/of op hoogte brengen van vloerdelen, lijmen van tussenlagen en/of dichten van scheuren) van een rijksmonument is – volgens de Monumentenwet 1988 – een aanvraag om vergunning noodzakelijk. Meestal gaat het namelijk om wijziging van een vloer.

Volgens het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten is het repareren van een terrazzovloer in beginsel subsidiabel.

Polyester dakgoten Polyester windveren & boeiborden Polyester deurluifels Aluminium deurluifels Polyester dakkapellen Polyester schoorsteenomkledingen Polyester raamluiken Polyester gevelelementen Keralit Leuningverhogers voor o.a. galerijen

Beers Bouwproducten B.V. voor de zakelijke- en professionele markt Houtkopersgilde 2a 1671 RB Medemblik Tel. (0227) 712 362 Fax (0227) 712 363

W W W. BE E R S BO UWPRODUC TEN.NL

worden beschermd tegen uitdroging totdat het hard genoeg is om te slij1000-21-2000-1847 BNA Archtect. 2012/2013 pen. Eventueel kan de terrazzolaag 1_4_StA4_fc_A.indd 1 daarna geheel of gedeeltelijk worden geschuurd en/of gepolijst. Voor goed onderhoud is het belangrijk regelmatig te boenen met groene of zachte zeep op basis van lijnolie.

Kl: fc

Vakmanschap Gegarandeerd

Meer informatie: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Techniekbrochure 23. Herstel en onderhoud van terrazzovloeren.

3/27/2012 3:36:03 PM

Een dakdekker mag zich pas een Dakmeester noemen als hij is aangesloten bij de Stichting Dakmeester: een netwerk van deskundigheid als het om daken gaat.

Een Dakmeester staat garant voor advies, goede service en perfecte oplossingen voor een probleemloos kwaliteitsdak.

U kunt rekenen op: • De zekerheid dat het dak voldoet aan de prestatie-eisen volgens het bouwbesluit • |Optimale verwerking van hoogwaardige producten • Garantie op product én arbeid

▲ De schoonheid van de combinatie van terrazzo en ornamenten en banden van mozaïeksteentjes in de basiliek van Oudenbosch (overzicht en detail)

www.dakmeester.nl

nr. 3 | juni 2012

17

Installaties

Passiefhuizen: energieprestatie door installatie en isolatie Het hoogste energielabel kan gehaald worden met een passiefhuisaanpak. Passiefhuistechnologie gaat uit van een goede isolatie en optimaal gebruik van zonlicht en warmteterugwinning. Ook gewone rijtjeswoningen kunnen een renovatie tot passiefhuis ondergaan. Woningen in de Dolomietenlaan in Tilburg kregen een nieuwe isolerende buitenschil en een passiefhuisinstallatie.

Tekst Ronald van Bochove

E

en passiefhuis in renovatiebouw heeft per jaar een energiebehoefte voor ruimteverwarming van 25 kWh/m², dit komt ongeveer overeen met een gasverbruik van 2.5 m³ gas per m² vloeroppervlak. Dit betekent dat twee gloeilampen van 100 Watt genoeg zouden zijn om een kamer van 20 m² te verwarmen of dat een haarföhn zou volstaan om een passiefhuis van 100 m² te verwarmen. Imposante prestaties die het platform De Stichting PassiefHuis Holland (PHH), een innovatief samenwerkingsverband tussen verschillende bedrijven uit de bouwwereld, ons graag voorhoudt.

Passiefhuistechnologie gaat uit van een goede isolatie, kierdichting, optimaal gebruik van de zon en warmteterugwinning uit de luchtbehandeling. In nieuwbouw kan daarmee vanaf het begin rekening worden gehouden, bij renovatie is passiefhuistechnologie ook mogelijk.

Een eerste rijtje van acht woningen aan de Dolomietenlaan in Tilburg vormt het pilotproject in passief bouwen technologie voor woningbouwvereniging TBV wonen in Tilburg.

Het rijtje woningen is naar een passiefwonenniveau gebracht zonder dat de bewoners hoefden te verhuizen.

Alle ingrepen, zoals dikkere isolatie en leidingen voor luchtbehandeling

zijn aan de buitenschil aangebracht.

Het dakbeschot van het oude dak is behouden, zodat de zolder niet helemaal open was tijdens het aanbrengen van de nieuwe, sterk isolerende dakelementen. De dak- en gevelelementen zijn in één dag aangebracht.

Ook tijdens deze werkzaamheden konden de bewoners gewoon in hun woning blijven.

Op het dak komen zonnecollectoren, die een extra bijdrage leveren aan de energiebesparing. De resultaten worden straks na een half jaar gemeten.

De bewoners zijn intensief geïnformeerd. Het is bijvoorbeeld niet nodig ramen of deuren open te zetten. Het binnenklimaat in de woning is met mechanische ventilatie en warmteterugwinning op een comfortabel niveau te houden. Als alles naar wens verloopt is een besparing van 75 procent op het gasverbruik te realiseren.

Veel passiefhuis mogelijkheden Architect Chiel Boonstra van adviesbureau Trecodome was betrokken bij de renovatie en vele passiefhuisprojecten: “Het project in Tilburg bouwt voort op ervaringen die zijn opgedaan met het eerste grootschalige passiefhuis renovatieproject in de wijk Kroeven in Roosendaal van wooncorporatie Allee Wonen. Het betrof 264 woningen die volgens de passiefhuis-

filosofie werden gerenoveerd. Een verbetering van de kierdichting, meer isolatie van de hoekwoningen en een kortere verbouwtijd zijn de verbeterpunten ten opzichte van het pilotproject in Roosendaal.” De komende jaren zal voor de bewoners en de corporatie moeten uitwijzen hoeveel lager de energierekening maandelijks daadwerkelijk zal uitkomen. De verwachting is een drastische verlaging van het gasverbruik voor verwarming en een geringe verhoging van het elektra verbruik voor het nieuwe mechanische ventilatiesysteem met warmteterugwinning. De zonneboiler maakt ook een wezenlijk deel uit voor het gasverbruik op tapwater en bij verwarmingsondersteuning.

Boonstra: “Passiefhuisoplossingen zijn voor zeer diverse gebouwen te vinden. Onlangs is in Friesland de Veilige Veste opgeleverd. Met behulp van passiefhuistechnologie is een voormalig politiekantoor gerenoveerd tot een opvanghuis voor vrouwen. Het gebouw was klimatologisch zeer ongunstig gebouwd. Met de betonnen draagconstructie aan de buitenzijde waarop de vloeren koud gelegd zijn ontstaat een enorme koudebrug. Door het gebouw in zijn geheel in te pakken met isolerende elementen van 35 cen-

▲ Door met prefab elementen te werken is er minder overlast voor de bewoners. Alle nieuwe leidingen lopen langs de buitengevel.

18

nr. 3 | juni 2012

timeter dik bereiken we toch een zeer goed isolatieniveau.” De gevels hebben een RC-waarde van 10m2K/W. Er wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van zonnewarmte en warmteterugwinning. De warmtevraag bedraagt slechts 25 kW/m2 per jaar. Dat is circa 75 kilowatt minder dan bij een traditionele nieuwbouwwoning.

Belangrijke rol installateur In Tilburg maakt het verbeterde isolatiepakket het mogelijk een verwarmingsketel met een derde van de normale capaciteit te gebruiken. In combinatie met zonneboilers is de energieprestatie nog beter.

Boonstra:“Maar het is niet eenvoudig.

Er wordt veel gevraagd van de installateur om hier het optimale te presteren. Deze markt vraagt hoogwaardige producten met een goede aansluiting en variabele toepassing.” En die producten zijn er. Op de jongste VSK beurs is de VSK Award Projectprijs toegekend aan Brink Climate Systems. Albert van Lohuizen, hoofd installatieconcepten bij Brink: “We bedenken concepten en spelen in op

Een rijtje woningen in Tilburg wordt passiefhuis. Dikkere isolatie, betere kierdichting en een nieuwe installatie.



Omdat voor het binnenklimaat van de passiefwoning de luchtbehandeling van groot belang is, is samenwerking met andere partijen van groot belang. Lohuizen: “Soms kan gebruik gemaakt worden van de bestaande kanalen. In Tilburg zijn nieuwe kanalen opgenomen in de prefab buitenschil die nieuw is aangebracht. Dat vereist goede detaillering en samenwerking tussen installateur en bouwende partijen.

Ook in de uitvoering. In Tilburg heeft de renovatie plaatsgevonden terwijl de bewoners in de woningen bleven.

Daarbij moet je goed opletten welke installateurs je inschakelt om de renovatie uit te voeren. Het is heel anders werken dan bij nieuwbouw.

De technische installaties zijn in Tilburg aangelegd door een dealerbedrijf dat gespecialiseerd is in Brink Climate Systems.”

▲ Situatie in de Dolomietenlaan voor en na.

wat er leeft in de markt. We hebben een breed scala aan producten voor luchtverwarming, mechanische ventilatie en warm tapwater. Met deze achtergrond ontwikkelden we het Passiefhuistoestel, een toestel voor verwarming, tapwater en ventilatie van de woning. Dankzij de goede isolatie is voor een passiefwoning veel minder vermogen nodig. We besparen 50 tot 60 procent gas op warm tapwater. Het hart is een zonneboiler van 200 liter die met de hulp van twee zonnecollectoren op het dak het water op 60 graden brengt. Als de zon niet veel kan bijdragen is in het systeem een kleine HRketel opgenomen.

Een Renoventunit zorgt voor de ventilatie met warmteterugwinning. Het hele concept is als plug en play oplossing met alle aansluitingen aan één zijde zodat de installateur er gemakkelijk mee uit de voeten kan.”

Grote stap Op basis van ervaringen die in project Roosendaal zijn opgedaan zijn vier bedrijven een ketensamenwerking gestart om dergelijke woningtransities op een snelle en doeltreffende wijze uit te voeren. De vier bedrijven zijn, Van Ieperen Groep, VDM Wonen, Doorwin kozijnen en Brink Climate Systems. Zij vormen samen Team Prestatiehuis, dit team kan renovaties voor woningbouwcorporaties van begin tot eind begeleiden en uitvoeren. Lohuizen: “We gaan met het team voor hoogniveaurenovatie.

We willen minimaal A + niveau halen.

Dat betekent wel dat wooncorporaties bereid moeten zijn een grote stap te zetten. Met dubbel glas en een beetje isolatie kun je wel een stap zetten maar het is geen oplossing voor de lange termijn. Met oplossingen als het passiefhuisconcept spreken we over een investering die groter is, maar voor lange termijn resultaat oplevert. Ik denk dan over exploitaties van 40 jaar of meer. Als een woning nu geen energie vraagt, dan doet hij dat over twintig jaar ook niet.”

nr. 3 | juni 2012

19

Installaties

Gaswarmtepomp brengt kantoor naar label A Installaties spelen een belangrijke rol bij het verbeteren van de energieprestatie van kantoren. Het kantoor van Total in Den Haag is dankzij de aanpak van verwarming, koeling, luchtbehandeling en verlichting van label G naar label A gerenoveerd. De prestaties van de gaswarmtepomp leveren hieraan een grote bijdrage.

H

et kantoor van Total E&P (gasdivisie) in Den Haag, is ruim vijftien jaar geleden gebouwd. Het kantoorpand met een karakteristieke toren heeft een vloeroppervlak van circa 7000 m2. De energieprestatie van het gebouw blijft echter achter bij de wens van vandaag. Een label G is voor Total geen mooi visitekaartje.

Zowel de huurder (Total E&P) als de eigenaar (DEKA Immobilien GmbH) wensten een opwaardering van het gebouw naar een betere energieprestatie. Minimaal het label C of B. Het technisch adviesbureau EDP uit Rijswijk onderzocht diverse besparende ingrepen. “De grootste winst is in dit soort gebouwen te halen uit een ingreep op installatieniveau,” zegt directeur Eugène Diets van EDP. “We berekenden diverse scenario’s. De verlichting, de koeling, verwarming en luchtbehandeling zijn zeer bepalende energieverbruikers. Gaswarmtepompen bleken een heel goed alternatief voor koelen en verwarmen te zijn.

Hiermee was ook het energielabel A haalbaar. Bovendien sprak het de

Opstelling hydromodules en buffervaten.

20

nr. 3 | juni 2012

huurder, de gasdivisie van het wereldwijde olieconcern, ook aan.” De gaswarmtepomp is een goed alternatief voor een WKO-installatie (warmte/ koudeopslag in de bodem) en kan zelfs in combinatie met WKO een nog beter rendement opleveren.

“We zien het steeds vaker in grote steden en dergelijke kantoorpanden. Het stroomverbruik zit op het maximale en gemeenten verplichten de verhuurders minder energie te verbruiken,” zegt Edwin van Alphen, manager van Gasengineering. “Een gaswarmtepomp heeft dan een uitstekend rendement in klimaatbeheersing en vraagt nauwelijks elektrische energie. Een gaswarmtepomp zet aardgas direct om in nuttige energie. Bovendien kan een gaswarmtepomp gelijktijdig koelen en verwarmen. Door deze combinatie is er maar één systeem nodig voor de complexe klimaatvraag in kantoor­ gebouwen.”

Gas en lucht Van Alphen vervolgt: “De gaswarmtepomp is in het kantoor van Total aan-

Zeven units op het dak vervangen de bestaande koel- en verwarmingsinstallaties.

gesloten op de bestaande verwarmingsinfrastructuur. Maar we leveren geen 80 graden water, ons systeem levert water van 45 graden maximaal.” Diets: “Het aanvullende deel verwarming of koeling wordt gehaald uit de luchtbehandeling. Per verdieping zijn er vier luchtkanalen die de lucht van het kantoor drie maal per verversen. Door in de luchtkanalen koel- en verwarmingselementen aan te brengen, ook gevoed door de gaswarmtepompen, is het klimaat in vier zones per verdieping uitstekend op niveau te houden.”

“Het resultaat scheelt aanzienlijk.

Een elektrische koeling met 80 kW trekt 175 Ampère. Ik heb aan 3 of 4 Ampère genoeg. Zo heeft de huurder meer ruimte om eventueel servers neer te zetten of andere apparatuur die veel stroom trekt.

Maar het kost ook wat meer geld. Dat verdient zich terug in een aantal jaren, daar moet je de opdrachtgever van kunnen overtuigen,” zegt van Alphen.“Ons systeem is toepasbaar vanaf de kleinere kantoren. Een dokterspraktijk, een apotheek. Vanaf 22kW, vergelijkbaar met HR ketels.

Het is altijd interessant om het gaswarmtepompalternatief er naast te leggen.”

Installateur is spil bij renovatie De renovatie was hiermee een omvangrijke installatietechnische ingreep, bouwkundige ingrepen waren beperkt. Diets: “Daarom is de installateur, Provato Techniek uit Rotterdam bij deze renovatie ook als hoofdaannemer opgetreden. Het vervangen van de verlichting, nieuwe TL 5 armaturen en Led downlights en het aansluiten van de gaswarmte-

Een deel van de nieuwe luchtbehandelingunit.

pomptechniek betroffen de hoofdmoot.”

Van Alphen: “En dat zie je steeds meer bij dergelijke renovatieprojecten. De installateur levert de grootste bijdrage aan de renovatie, is betrokken bij installaties die door het hele gebouw lopen en kan zich daardoor opwerpen als spil in het proces.

Steeds vaker zullen huurders de eigenaren om een betere energiehuishouding vragen. Zij hebben in de huidige markt meer macht dan voorheen.

Wanneer het energienet aan haar maximum zit, en er is een gasaansluiting aanwezig, dan is de gaswarmtepomp een aantrekkelijk alternatief om een goede energieprestatie te leveren.”

Installatienieuws Rekenhulp kabeldraagsystemen Legrand, één van de wereldmarktleiders op het gebied van laagspanningsinstallaties en datanetwerken, brengt een nieuwe online calculatietool op de markt.

De Kokulator is een rekenhulp die klanten helpt een zorgvuldige afweging te maken tussen het gebruik van railkokersystemen of de toepassing van kabel met een kabeldraagsysteem. Op basis van factoren, zoals materiaalprijs, montagekosten, gewenst vermogen,

aantal verdelerpunten, energieverlies, cosinus phi en gelijktijdigheid geeft de Kokulator inzicht in installatiekosten, gebruikskosten, CO2-uitstoot en terugverdientijd. Zo draagt de uitkomst bij aan het maken van een weloverwogen keuze voor één van beide systemen.

De nieuwe calculatietool is gratis te gebruiken via www.legrandservices.nl/calculaties.

Warmtepompen factsheet Op de website www.lente-akkoord.nl is de publicatie ‘De do’s-en-don’ts van het toepassen van warmtepompen,’ te downloaden.

Auteur Henk Bouwmeester, schreef in opdracht van Lente-akkoord (2012) een uitgave die als pdf is te downloaden.

In de utiliteitsbouw wordt warmtekoudeopslag (WKO) steeds vaker toegepast als een kosteneffectieve techniek om aan hoge energie-eisen te voldoen. Maar voor een goede toepassing ervan moeten partijen in de bouw nauwer met elkaar samenwerken en aan hoge kwaliteitseisen kunnen voldoen. Dat zeggen deskundigen in de Werkgroep Warmtepompen van het Lenteakkoord. Zij hebben hun ervaringen samengevat in een factsheet met een aantal do’s-en-don’ts.

Zonnekracht uit gevel en dak Kozijnenfabrikant Schüco speelt met haar gevelproducten in op de aangescherpte EPC-eisen, het terugdringen van CO2-uitstoot.

Schüco voorziet dat de installatiebranche de komende jaren voor ingrijpende veranderingen staat. De sector biedt volop kansen op het gebied van duurzaamheid en energie- en waterbesparing. Het bedrijf houdt zich al vele jaren bezig met het besparen, winnen én managen van energie. Schüco energie opwekkende gevels zijn op maat te maken zonder in te leveren op het design.

Schüco levert solarsystemen voor warmte- en elektrische energie voor elk dak in elk formaat. Het productgamma omvat ook alle bijbehorende componenten zoals omvormers en warmtepompen.

Het nieuwe MSE 100 solarsysteem voor platte daken bijvoorbeeld, heeft een oppervlaktebelasting van slechts 12kg/m2. Deze compacte constructie zorgt ervoor dat 90

procent van het dakoppervlak te benutten is, terwijl het dak volledig begaanbaar blijft. Dankzij het modulaire productsysteem is ook dit solarsysteem als maatwerk leverbaar.

De Schüco Kozijn- en Gevelmodule ProSol TF (Thin Film) modulen, kunnen eenvoudig geïntegreerd worden in kozijn- en vliesgevelsystemen in zowel renovatie- als nieuwbouwprojecten. Het grote voordeel van deze nieuwe generatie PV-modulen is dat ze over een homogene optiek beschikken, in verschillende structuren.

Tien Eindhovenaren ontvingen begin februari van de gemeente een Wattcher. Hiermee kunnen zij precies zien hoeveel energie zij verbruiken en dus ook waar ze op kunnen besparen. De Wattcher is een designproduct dat het stroomverbruik van het hele huis op een eenvoudige manier inzichtelijk maakt.

Diverse energieleveranciers leveren mogelijkheden om het verbruik visueel aantrekkelijk aan te bieden. Het platform Test Aankoop plaatst een kritische kanttekening. Een slimme meter geeft meer details over het verbruik en kan op die manier bepaalde mensen inderdaad stimuleren om bewuster om te gaan met energie.

Onderzoeken berekenden dat de mogelijke energiebesparing 2 tot 10 procent van het verbruik vertegenwoordigt. Bovendien verbruikt een digitale meter meer stroom dan een mechanische, terwijl ook de verwerking

Alles in een Met de Flat Energy Cube* van Itho Daalderop en Attema kan elke bestaande portiek- of galerijflat worden geüpgrade naar energielabel A++. Dit ongeacht het huidige energielabel.

Attema nam de ontwikkeling en integratie van de E-installatie (inclusief data) voor zijn rekening. De Flat Energy Cube is begin dit jaar op de VSK beurs onderscheiden met een VSK Award.

De Flat Energy Cube bevat naast alle componenten om een woning te voorzien van ventilatie, duurzaam warm water, verwarming en koeling, een geïntegreerde stekerbare groepenkast, inclusief modem en netwerk voor inpassing van allerlei functies. En kan door zijn geringe afmeting van 0,8 m2, eenvoudig in een woning worden geplaatst.

“Het concept maakt woningen gereed voor de wensen van nu en de wensen van de toekomst. En dat is weer erg interessant voor woningcorporaties die voor de taak staan hun ‘verouderde’ woningbestand te renoveren”, zegt Marcel Herssevoort, marketing manager bij Attema.

Consumenten controleren energieverbruik Steeds meer consumenten willen grip op hun energieverbruik. De meterkast in de woonkamer is misschien wat rigoureus, maar met moderne hulpmiddelen als ipad en smartphone, kan het verbruik elk moment van de dag overzichtelijk gecontroleerd worden.

Zo zijn op vrijdag 1 juni de Arnhemse ‘Energiekrijgers’ van start gegaan. Op initiatief van netbeheerder Liander krijgen de 500 deelnemers via een app en de slimme meter inzicht in hun eigen energieverbruik. Bij de deelnemers is een slimme meter geplaatst en via de post hebben ze een starterspakket ontvangen, met daarin de communicatiemodule (de zogenaamde Smile).

Ook zitten de downloadinstructies voor de app in het pakket.

Via de app voor de smartphone of tablet ontvangt de deelnemer een jaar lang actuele informatie over het verbruik van elektriciteit en gas via de slimme meter.

en de opslag van de gegevens het verbruik doen toenemen (versterker, dataserver…). De uiteindelijke besparing kan daardoor nihil of zelfs negatief zijn.

In vergelijking met een mechanische meter hangt er een hele reeks nadelen vast aan de digitale tegenhanger: meer onderbrekingen, een kortere levensduur, een grotere gevoeligheid voor storingen. Daarnaast zijn er heel wat vragen rond de privacy, want uit de gegevens op de meter kunnen verschillende elementen afgeleid worden: levensstijl, samenstelling van het gezin, welke elektronische toestellen aanwezig zijn enzovoorts.

Informatie die erg handig kan zijn voor een inbreker.

Frisse scholen Het energieverbruik op scholen kan in de meeste gevallen flink omlaag. Ook is het binnenmilieu vaak slecht. Het Frisse Scholenproject stimuleert scholen om minder energie te verbruiken en het binnenmilieu te verbeteren: isoleren én ventileren.

Vanwege het vernieuwde Bouwbesluit is het Programma van Eisen (PvE) Frisse Scholen aangepast en samen met een nieuwe toelichting en handleiding gepubliceerd.

Het PvE bevat voor de vijf thema’s energiezuinigheid, luchtkwaliteit, thermisch comfort, visueel comfort en akoestisch comfort, verschillende ambitieniveaus en prestatie-eisen. Het PvE helpt schoolbesturen en gemeenten offertes te beoordelen en opdrachten te verlenen voor nieuw- en verbouw.

De belangrijkste veranderingen in het PvE Frisse Scholen: Er zijn eisen ten aanzien van asbest opgenomen; De eisen voor geluidisolatie zijn uitgebreid (onder andere. met eisen voor binnen- en buitenmuren); De eisen van niveau C Energiezuinigheid zijn in overeenstemming gebracht met de eisen van het Bouwbesluit.

Op woensdag 7 november 2012 organiseert Agentschap NL in het Spant te Bussum in samenwerking met een groot aantal betrokken partijen een stakeholderfestival over Frisse Scholen.

Meer informatie en voor het downloaden van gratis rapporten: www.frisse-scholen.nl

nr. 3 | juni 2012

21

AXA Remote 2.0TM

de op afstand bedienbare raamopener voor klep-, uitzet- en valramen Met de AXA Remote 2.0TM heeft men de ventilatie van een woning letterlijk zelf in de hand. De raamopener heeft een slanke, moderne vormgeving en is leverbaar in stijlvol wit of grijs.

15 min.

Draairichting naar buiten (klepraam)

Comfort • natuurlijke ventilatie voor een gezond binnenmilieu • één afstandsbediening voor meerdere ramen • snelle, eenvoudige montage en uitstekende nastelbaarheid • boormal en universele schroeven bijgeleverd Kwaliteit en veiligheid • hoge sluitkracht van maar liefst 400 N • uitstekend te combineren met een hor of vitrage • geen ontsierende bedrading • voldoet aan Politie Keurmerk Veilig Wonen en SKG** • meer dan 4 miljard verschillende codes

Montagetijd

Draairichting naar binnen (valraam) Draadloze bediening Inclusief bevestigingsmateriaal

auto

Automatische vergrendeling

Kijk voor meer informatie op www.axa-stenman.com of www.axa-remote.nl

Ventilatiemogelijkheden voor een gezond binnenmilieu

Minimale raamafmeting 30 x 38 cm (H x B)

Batterijgevoed

Scan voor demonstratie en montagevideo

Uitdaging

Gevelversiering Een wel heel bijzondere gevelversiering in Utrecht.

Daar werd onlangs de gevel van het atelier van de wereldberoemde ontwerper Gerrit Rietveld opgesierd door een enorme foto van de ontwerper. De gevelversiering is een initiatief van de werkgroep Directe Voorzieningen van de gemeente Utrecht en de ‘erven Rietveld’.

De foto toont ontwerper en architect Gerrit Rietveld met zijn medewerkers voor de werkplaats en meubelmakerij.

Rietveld zit in zijn inmiddels bekende lattensteunstoel.

Rietveld (1988 – 1964) had van 1917 tot 1924 een werkplaats aan de Adriaen van Ostadestraat. De foto is gemaakt van weerbestendig canvas.

Naast de foto prijkt ook een origineel prijslijstje van de verschillende meubelstukken die de werkplaats levert. Zo kostte een leunstoel in een eenvoudige uitvoering 15 gulden en in een luxere uitvoering 22,50 gulden.

Uw project in het volgende nummer?

Heeft u meegewerkt aan een bijzondere gevelversiering in Nederland?

Laat het ons weten en wie weet staat uw kunstwerk de volgende keer in RenovatieTotaal! Reacties naar: info@handelsuitgaven.nl

(foto’s: Saskia Velsink)

nr. 3 | juni 2012

23

®

Renoseal

Kranige jongens!

Elastische stoppasta voor klassiek glasplaatsen in houten en stalen ramen.

Unieke eigenschappen - Voor monumentenglas, isolatieglas en gelaagd glas - Overschilderbaar met watergedragenen alkydharsverven - Geeft geen rimpels of barsten - Strak en kantig te verwerken - 6 standaardkleuren uit voorraad leverbaar - Kit-op-kleur vanaf 75 kokers

Renoseal® is de vervanger van klassieke stopverven bij renovatiewerken en situaties waarin een oorspronkelijke stoprand gewenst is.

Renoseal® is een elastisch verstijvende kit en wordt door de vakman toegepast bij het plaatsen van monumentenglas, enkelglas, isolatieglas en gelaagd glas in ramen, met of zonder klassieke roedeverdeling.

Bloem Sealants bv

Minder Uren Minder Mensen Minder Inspanning

t +31 (0)70 329 66 01 e info@bloemsealants.com f +31 (0)70 329 22 02 i www.bloemsealants.com

Minder Kosten Minder Zorgen Minder Onderhoud

Meer Rendement

+31 (0)546-544724 www.all-up.nl

TONZON voor comfortabel, energiezuinig en gezond wonen

met slimme oplossingen voor o.a. koude vloeren en radiatoren “Een prima besteding van spaargeld.

Onder de vloer heeft het meer rendement en je krijgt een prettiger huis op de koop toe.”

TONZON isoleert als een thermosfles

“Het verschil is direct merkbaar.

Hadden we dat maar eerder gedaan.”

TONZON produceert opvouwbaar isolatiemateriaal dat is gebaseerd op het thermosflesprincipe. Bestaande vloeren worden nog warmer dan in de nieuwbouw. Omdat u lucht gebruikt die overal gratis aanwezig is, is het volume zeer beperkt. Het TONZON principe is van toepassing op vloeren, muren (voorzetwanden), daken, radiatoren, verwarmingsbuizen, baden, sauna’s, woonboten, chalets en zomerhuisjes.

Meer comfort en lagere stookkosten met vloerisolatie van TONZON Veel beganegrondvloeren in Nederland zijn onaangenaam koud. Dit probleem blijkt eenvoudig te verhelpen met TONZON Thermoskussens. Ook bij vloeren die al met andere isolatiematerialen zijn geïsoleerd, kunt u met deze unieke Nederlandse uitvinding uw vloer extra isoleren. Zo geniet u van een nóg fijner binnenklimaat.

Deze waarde is fors hoger dan van bijvoorbeeld 15 cm PUR-schuim of van de dikke pakken EPS die in de nieuwbouw worden gebruikt.

Voor Koud en klam

Radiatorfolie doet onzichtbaar zijn werk Een radiator straalt nu nog naar twee kanten.

Niet alleen naar de kamer maar ook naar de muur daarachter. Dat laatste is jammer, want veel warmte gaat zo onbenut verloren. TONZON heeft een nieuw concept ontwikkeld om dit probleem op een slimme en elegante manier te lossen. Niet zoals vroeger met een folie op de muur, maar met een folie die op de achterkant van de radiator zelf wordt aangebracht. Bekijk het filmpje op onze website www.tonzon.nl en zie hoe eenvoudig het aanbrengen gaat.

Snel terugverdienen met radiatorfolie TONZON radiatorfolie is de makkelijkste manier om energie te besparen en voor het milieu de meest effectieve. De energie die nodig is voor

Infraroodfoto van jaren 30 woning met erker.

Waarom zouden we buitenmuren zo intensief opwarmen?

de grondstoffen, de productie, het transport en de montage bedraagt circa 0,1 m3 gas. Maar u bespaart jaarlijks een veelvoud.

Nu online te bestellen in onze webshop via www.tonzon.nl. De radiatorfolie wordt u per post toegestuurd, het past door de brievenbus.

Extra kostenbesparend Een van de bijzondere eigenschappen van het Thermoskussen is dat de vloer nog warmer wordt dan de lucht erboven.

Het systeem bespaart mede daarom veel meer energie dan een gewone vloerisolatie.

Bij de bepaling van het energielabel telt het met Rc=3,8 m²K/W zeer hoog mee.

TONZON BV • Enschede • T: 053 - 433 23 91 • E: info@tonzon.nl • www.tonzon.nl • YouTube: TONZONHR

Na Warm en droog

Gezondheid binnenmilieu De warmere vloer en de droge kruipruimte heeft een positief effect op de gezondheid van het binnenmilieu, dat in veel woningen nog zeer te wensen overlaat. Dat bleek onlangs weer in het programma Apotheek en Gezondheid TV-Magazine van RTL4.

Voor een samenvatting van enkele afleveringen kijk op www.TONZON.nl/tv.

Direct zien hoe het werkt?

Scan de code en bekijk de filmpjes.

Techniek

Tijdelijke personenlift uitkomst bij onderhoud In de Rotterdamse Veurstraat heeft Vestia Rotterdam Noord planmatig onderhoud uitgevoerd aan de inpandige lift van een wooncomplex.

De bewoners van het deels vier en vijf woonlagen hoge complex konden echter gewoon het complex in en uit dankzij het plaatsen van een tijdelijke lift van Reco Special Products.

‘W

ij vinden het belangrijk dat bewoners geen last ondervinden van de werkzaamheden. Daarom hebben we gekozen voor een tijdelijke lift’, aldus Ronald Poppeliers, medewerker planmatig onderhoud bij Vestia Rotterdam Noord. In de appartementen van het complex aan de Veurstraat wonen mensen met een lichamelijke beperking en ouderen die niet of nauwelijks in staat zijn om de trap te nemen.

Ook voor mensen met kinderwagens is de trap geen optie.

Geen alledaags project Reco Special Products is specialist op het gebied van tijdelijke liftoplossingen. Toch was dit project in Rotterdam bijzonder, vooral vanwege de situering van de lift. ‘Een tijdelijke lift wordt altijd aan de buitenkant tegen de galerij van een pand bevestigd’, vertelt Robert van der Bruggen, key account manager Reco Special Products. ‘De galerijen van het wooncomplex aan de Veurstraat zitten echter aan de afgesloten binnenplaats, waardoor plaatsing aan de kant van de weg niet mogelijk was. De tijdelijke lift, maar ook de graafmachine en al het andere materiaal en materieel moesten daarom met een hijskraan over het pand worden gehesen.’

Modulaire liftschacht De liftcabine is ingebouwd in een stapelbare modulaire schacht. Deze schacht is volledig gesloten, waardoor de liftschacht wind- en waterdicht is.

In dit project zijn vijf modules op elkaar geplaatst, zodat alle verdiepingen bereikbaar waren. Daar bovenop is nog een topmodule geplaatst voor de verplichte vrije werkruimte voor de monteurs.

Voor de bevestiging aan de galerij op elke verdieping, verwijdert Reco Special Products deels de balkonhekken en plaatst deze na demontage van de tijdelijke lift weer terug. Met korte loopbruggen wordt een gelijkvloerse toegang tot elke verdieping gerealiseerd. De Reco-lift wordt verankerd aan het pand voor optimale stabiliteit en veiligheid. De lift heeft een capaciteit van 1000 kg ofwel dertien personen en is toegankelijk voor rolstoelge-

bruikers, mensen met een rollator of een kinderwagen en in noodgevallen zelfs een brancard.

Omdat in dit project ook mensen met lichamelijke beperkingen en ouderen wonen, is hier op de begane grond gekozen voor een gelijkvloerse toegang. Als dat niet nodig is, kan de tijdelijke lift ook op het straatwerk worden geplaatst. Last but not least volgt na plaatsing van de tijdelijke Reco-lift nog een opstellingskeuring door Reco Special Products, gevolgd door een onafhankelijke keuringsinstantie.

Inmiddels is er ook een tijdelijke lift in de verhuur die geschikt is om een ziekenhuisbed inclusief begeleidend verpleegkundige te vervoeren: de Reco-lift XL. Daarnaast is er een tijdelijke lift ontwikkeld met een hogere snelheid, van 0.8 meter per seconde, die zeer geschikt is voor hoogbouw tot 70 meter: de Reco-lift 2.0.

Tevreden bewoners Vorig jaar stond de interne lift in het woongebouw aan de Veurstraat een week stil door storingen. De heer Vonk, één van de bewoners, is lichamelijk gehandicapt en maakt gebruik van een scootmobiel. ‘Ik zat gedwongen opgesloten in ons huis. Een frisse neus halen, met de honden naar buiten of een boodschap doen, was onmogelijk. Nu kon ik gewoon naar buiten.’

De bewoners van het wooncomplex waren erg blij met de betrokkenheid en klantvriendelijkheid van de woningbouwvereniging. Én natuurlijk met de oplossing: de tijdelijke lift.

► Voor het plaatsen van de lift wordt de weg afgezet.

► De basismodule wordt op de draglineschotten geplaatst.

► Verankeringsteunen aan de consoles moeten zorgen voor optimale stabiliteit en veiligheid van de tijdelijke lift.

► Met behulp van de kraan worden de volgende modules geplaatst.

Meer informatie: Reco Special Products B.V., Waddinxveen, (0182) 74 40 50, www.reco-lift.eu

◄Tenslotte volgt een opstellingskeuring door Reco Special Products én door een onafhankelijke keuringsinstantie.

nr. 3 | juni 2012

25

Tijdelijke lift nodig?

Vandaag oplossingen vinden voor de toekomst ...

Reco Special Products biedt de totaaloplossing

 « made in Germany »* kwaliteit  Snelle en eenvoudige plaatsing  Afwerking hout of kunststof  Uitmuntende energie-efficiëntie  Maximaal gebruikscomfort

* Ruim 90% van onze producten

Roto Designo Een andere visie op het dakvenster

Stel dat er brand is in een wooncomplex, of de bliksem slaat in. In dergelijke noodsituaties mag en kan de lift niet gebruikt worden. Voor de bewoners is van groot belang dat er snel een veilige en betrouwbare oplossing wordt gevonden. Wij bieden u de Reco-lift! De Reco-lift is een tijdelijke noodlift die aan de buitenkant van het pand geplaatst wordt. De werkzaamheden aan

Roto Frank SA/NV Rue du Bosquet 1 Zoning Industriel II B-1400 Nivelles/Nijvel www.roto-frank.nl

zowel trappenhuis als de inpandige lift kunnen hierdoor gewoon doorgaan, zonder overlast voor de bewoners! Kijk voor meer informatie op onze website.

www.reco-lift.eu

Het nieuwe CES OMEGA Mifare toegangscontrolesysteem is bij tal van organisaties toepasbaar. Het beheer en de programmering gaat online met de PC en draadloos via de Omega Mifare Access Points en Repeaters naar de apparaten bij de deur.

Dit zijn de Omega Mifare elektronische cilinders, beslag en wandlezers. De Access Points worden gekoppeld in het aanwezige TCP/IP-computernetwerk. De kabelloos te installeren OMEGA Mifare elektronische cilinder en het elektronische beslag, passen in elk PC slot en kunnen dus zonder bouwkundige aanpassingen worden geïnstalleerd.

De Omega Mifare apparaten zijn ook onafhankelijk van het computernetwerk te gebruiken en kunnen zelfstandig beslissen wie wel of geen toegang heeft. Daarnaast zijn de Omega Mifare cilinders, beslag en wandlezer ook bij uitval van het computersysteem te gebruiken (de cilinder en het beslag zelfs bij een complete spanningsuitval). Hierdoor wordt de veiligheid van de deuren optimaal gewaarborgd.

Voor meer informatie verwijzen wij u graag naar onze website.

CESnederland B.V.

Tel.: 055-5266890

Website: w w w.CES.eu/nl

Email: info@nl.ces.eu

Hout Daar waar momenteel de kunststof kozijnen uit de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw na dertig jaar ten einde zijn en massaal in hun geheel moeten worden vervangen, blijven de houten exemplaren van dezelfde leeftijd nog gewoon zitten. En dat heeft een reden. Als er een gebrek aan een houten element wordt geconstateerd, is dat in deelreparatie veelal te verhelpen. Een houten kozijn is over de hele levensduur van ten minste vijftig jaar aan te passen, te renoveren en te innoveren. En dat scheelt de opdrachtgever aanzienlijk in de kosten.

▲ Oud wordt weer als nieuw: oubollig wordt weer modern.

Houten geveltimmerwerk: Flexibel, aanpasbaar en altijd bij de tijd Tekst: Kees de Vries

E

en gevelelement is onderhevig aan eisen van zowel de regelgever als de gebruiker.

De eerste zal eisen stellen aan water- en winddichtheid, geluids- en thermische isolatie en inbraakwerendheid. De tweede zal daarnaast ook hechten aan een mooi, goed onderhouden product, dat al naar gelang de mode en de stemming in een andere kleur geschilderd kan worden. Beide eisen zijn in de tijd

▲ Houten kozijnen zijn over hun hele levensduur in kleur aan te passen en bij mogelijke aantasting te repareren.

aan verandering onderhevig. Geen enkel element is op dat terrein zo flexibel aanpasbaar als een houten gevelelement.

Uitstraling Daar waar eenmaal geplaatste elementen van kunststof en aluminium zich moeilijk laten aanpassen en veranderen, is dat bij houten exemplaren over het algemeen geen enkel probleem. Om te beginnen is het vrij

▲ Het vervangen van draaiende delen met nieuw glas en eigentijds hang- en sluitwerk is geen probleem bij hout. Het scheelt bovendien aanzienlijk in de exploitatiekosten.

eenvoudig het ‘oude’ element te laten voldoen aan de ‘nieuwe’ eisen op isolatiegebied simpelweg door in hetzelfde kozijn ander glas te plaatsen dat de isolatie verbetert. Extra voordeel is dat bij deze actie zeer eenvoudig de uitstraling van het element naar een modern niveau getild kan worden door het opbrengen van een andere kleur. Maar een houten element heeft nog andere voordelen.

Deelvervanging Een gevelelement staat bloot aan weer en wind en dat laat sporen achter. Daarnaast heeft het in voorkomende gevallen te lijden onder het inbrekersgilde die het element in vele gevallen niet zachtzinnig te lijf gaat.

In beide gevallen biedt het houten element de gelegenheid tot reparatie die het in de originele staat terugbrengt. Opgetreden aantasting repareren met gebruikmaking van kunstharsen is een beproefde methode.

Epoxy en polyester herstellen de schade en sluiten de verbinding zodat nieuwe vochtintreding niet kan plaatsvinden. Ze hebben bovendien geen noemenswaardige krimp en zijn ook nog eens warmte-isolerend zodat inwendige condensatie wordt voorkomen.

Ook is het mogelijk een specifiek aangetast deel in stijl of dorpel in zijn geheel te vervangen door een nieuw stuk hout. Mankerende draaiende delen kunnen in authentieke detaillering in een bestaand kozijn eenvoudig worden vervangen. Hier speelt de

kennis en de kunde van de individuele timmerfabrikant een belangrijke rol. Dat heeft ermee te maken dat een timmerfabrikant houten profielen tot in lengte van dagen kan herproduceren, daar waar dat bij andere materialen meer tijdgeboden is. Dit speelt ook een rol in grote renovatieprojecten. Met hout is deelvervanging van enkele kozijnen op een geheel project mogelijk en na een schilderbeurt alles er weer hetzelfde uitziet. De mogelijkheid van individuele of projectmatige deelvervanging scheelt aanzienlijk in de exploitatiekosten en is in bijna alle gevallen goedkoper dan vervanging van een compleet element.

KOMO Een gevelelement is een hightech product waaraan de strengste prestatie- en gebruikseisen worden gesteld.

Een element dat onder KOMO is geproduceerd voldoet aan die eisen.

De uitstekende uitgangskwaliteit, en daarmee een aanzienlijk mindere kans op schade, is geborgd. Daarnaast is het verstandig om te kiezen voor kozijnen onder garantie van de Stichting Garantiefonds Timmerwerk (SGT), omdat er dan meer kennisoverdracht is van kwaliteitsbepalende zaken. Bij nieuwbouw is het inmiddels mogelijk via de timmerfabrikant geveltimmerwerk geleverd te krijgen inclusief een onderhoudscontract. De opdrachtgever betaalt dan een vast bedrag per jaar en heeft dan naar dit gebouwonderdeel geen enkel omkijken meer.

nr. 3 | juni 2012

27

Bouwkosten

Vervangingskosten van enkel glas door dubbel glas Bij het vervangen van traditioneel enkel glas door isolerende beglazing is het van belang of men de bestaande sponningen in het raamwerk breder of dieper kan maken. Kan dat bij het bestaande raamhout slechts beperkt, dan kan men kiezen voor gelaagd glas, gehard glas of voor speciale, zeer dunne dubbele beglazing. Dit heeft echter gevolgen voor de vervangingskosten. Als voorbeeld publiceert casadata.nl hier de gecalculeerde richtprijzen van het vervangen van enkel glas in monumentale vensters door vrij dunne dubbele beglazing van 10 mm met een getrokken buitenruit.

Door: www.casadata.nl, met medewerking van Stolker Glas bv, Nieuwegein

D

e grootte en vormgeving van monumentale vensters vertellen veelal hun eigen geschiedenis en die van het gebouw. Dat pleit voor het zoveel mogelijk handhaven van de bestaande situatie. Dat heeft tot gevolg dat vaak niet wordt voldaan aan de huidige eisen van warmte-isolatie, geluidsisolatie en tochtwering. De warmte-isolatie en dus de energiezuinigheid van bestaande gebouwen wordt echter wel steeds belangrijker. Om de bestaande vensters aan te passen aan de huidige eisen op het gebied van

regelgeving en wooncomfort, hoeft men niet altijd de bestaande vensters te vervangen door nieuwe. Het bestaande venster kan behouden blijven door bijvoorbeeld voor- of achterzet beglazing aan te brengen. Ook de toepassing van isolerende dubbele beglazing, isolerend gelaagd glas of gehard glas met een geringe dikte is mogelijk. Daarbij moet steeds worden gezocht naar een oplossing die past bij het historische venster. Dit artikel gaat in op het vervangen van enkel glas door isolerend dubbele beglazing.

Isolerende dubbele beglazing Voor het plaatsen van isolerende beglazing kan men een geventileerd

of een gesloten systeem toepassen.

Vanwege de toepassing in traditionele, oudere of monumentale gebouwen, gaan we hier alleen in op het gesloten systeem met stoppasta volgens OBS 01 van het Basisverf- en glasbestek 2006 voor Nieuwbouw- en Onderhoudswerkzaamheden.

De isolerende dubbele beglazing (met een dikte van circa 10 mm) bestaat uit twee glasbladen met daartussen afstandhouders. De sponningen van het raam- en roedenhout zijn meestal onvoldoende diep voor het dubbelglas. Als de profileringen van het hout niet in het geding zijn, kan men de sponningen dieper uitfrezen. Is dit niet mogelijk vanwege een te geringe

houtzwaarte van de roeden of profileringen, dan moet men een andere optie kiezen om het venster op te waarderen.

De sponningen worden tweemaal met een lijvige grondverf gegrond. Na voldoende droging worden de sponningen voorzien van een door de fabrikant voorgeschreven beglazingskit. Direct daarna de ruit plaatsen/ stellen met hardhouten wigjes of kunststof tunnelblokjes. Daarna moet de in de sponning aanwezige ruimte tussen de wigjes of tunnelblokjes worden volgespoten met beglazingskit, zodat alle holle ruimten volledig zijn gevuld. Dit alles volgens voorschriften van de leverancier. Geef de

Vervangingskosten enkel glas door isolerend dubbel glas met getrokken buitenruit, kosten per raam excl. btw. Bron casadata.nl Activiteit

Aantal ruiten

In bestaand raam ruit van enkel glas vervangen door isolerend dubbel glas 1 met getrokken buitenruit, beglazen volgens OBS 01 met stoppasta

Ruitafmeting

Spouwvulling

600 x 980 mm

Lucht

Argongas Kryptongas 4

230 x 280 mm

Lucht Argongas Kryptongas

6

480 x 600 mm

Lucht Argongas Kryptongas

Warmtereflecterende coating Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met Zonder Met

Directe kosten

Indirecte kosten

Totaal

142,26

54,06

196,32

152,26 145,81 155,80 156,96 166,97 356,04 390,00 368,04 402,00 366,04 440,00 581,69 632,63 599,69 650,63 596,69 707,63

57,86 55,41 59,20 59,64 63,45 135,30 148,20 139,86 152,76 139,10 167,20 221,04 240,40 227,88 247,24 226,74 268,90

210,12 201,22 215,00 216,60 230,42 491,34 538,20 507,90 554,76 505,14 607,20 802,73 873,03 827,57 897,87 823,43 976,53

Specificatie vervangingskosten van enkel glas door dubbelglas met getrokken buitenruit en luchtspouw, 4 ruiten van 230 x 280 mm, exclusief freeswerk en btw. Bron casadata.nl Soort kosten Loonkosten

Materiaalkosten

Directe kosten

28

Omschrijving Demonteren bestaand enkel glas Sponningen 2x gronden, totale dikte 80 mµ Aanbrengen glaslijm Plaatsen ruiten met RVS glaspennen en houten wiggen Vullen ruimte tussen sponningen en ruiten met glaslijm Aanbrengen stopverf Afwerken sponningen aan binnenzijde Subtotaal loonkosten Grondverf, Superieur wit, laagdikte 80mµ, Herfst & Helder Glaslijm, tube à 600 ml, verbruik 60 ml/m Isolerend dubbel glas, dik 10 mm, buitenruit getrokken, luchtspouw, tot 0,5 m2 Elastische stoppasta Toeslag (klein) materiaal, materieel, diversen Subtotaal materiaalkosten Eindtotaal directe kosten

nr. 3 | juni 2012

Hoeveelheid 4 8,2 4,1 4 4,1 4,1 4,1

Eenheid stk m1 m1 stk m1 m1 m1

0,02 0,21 4 0,45 1

ltr ml stk ltr post

Norm per eenheid 0,15 0,05 0,05 0,25 0,05 0,2 0,1

Totaal uren 0,600 0,410 0,205 1,000 0,205 0,820 0,410 3,650

Kosten per uur/eenheid 28,35 28,35 28,35 28,35 28,35 28,35 28,35

24,37 12,69 56,15 17,81 16,80

Totaal Kosten 17,01 11,62 5,81 28,35 5,81 23,25 11,62 103,48 0,49 2,66 224,60 8,01 16,80 252,57 356,04

Techniek

Waterdichting bij kelders (4) beglazingskit voldoende tijd om te drogen, meestal een tot twee dagen.

Daarna kan men de stopverf of elastisch blijvende stoppasta aanbrengen, die door de leverancier is voorgeschreven (bijvoorbeeld Silstop). Daarbij wordt afgeraden de omtrekspeling af te dichten met een elastische stoppasta (zoals Silstop) en de buitenzoom met een klassieke stopverf af te werken. Als de klassieke stopverf namelijk lijnolie bevat, kan de lijnolie door de beglazingskit heen dringen en het glas aantasten. Ook hecht een klassieke stopverf vaak slecht op een elastische stoppasta. Bovendien vereist een klassieke stopverf al snel onderhoud, terwijl de elastische afdichting onderhoudsarm is.

Men moet de stopverf en de stoppasta voldoende laten uitharden, voordat men deze kan schilderen. De stopverf heeft hiervoor een tot twee maanden nodig en de stoppasta twee tot tien dagen, afhankelijk van de laagdikte.

Bij het te snel schilderen van het stopverf of pasta is de kans groot dat deze gaat schroeien of rimpelen, wat er niet fraai uitziet. Bij het schilderen moet men de verf 1 tot 2 mm op het glas laten overlappen om een waterdichte aansluiting te krijgen tussen het stopverf en het glas. Aan de binnenzijde wordt de uitpuilende massa uit de sponning verwijderd door het glas aan te drukken. De pasta binnen 10 minuten na verwerking strak en kantig afwerken met een siliconen afstrijkrubber, in verband met rubbervorming.

Men kan ook kiezen voor het buitenste glasblad in getrokken glas, waardoor de voor monumentenglas karakteristieke spiegelende en golvende bewegingen ontstaan. Er zijn echter veel typen glas mogelijk, tot veiligheidsglas toe.

De dubbele beglazing van 10 mm dik kan een U-waarde van 3,1 tot 1,6 W/ m2.K hebben, afhankelijk van de vulling van de spouw tussen de glasbladen. Hoe lager de U-waarde is, des te beter de warmte-isolatie. Bij lucht in de spouw is de U-waarde 3,1, bij een vulling met argongas 2,6 en bij kryptongas 2,0. Voor bijzondere toepassingen kan men de dubbele beglazing uitvoeren met een totale dikte van 9 mm. Als sponningen te ondiep zijn, kan op verzoek de hoogte van de randafdichting worden teruggebracht naar 8 tot 9 mm, zodat men de dubbele beglazing ook in ondiepe, lage sponningen kan toepassen.

Aandachtspunten De lak- en verfproducten mogen niet op basis van lijnolie zijn samenge-

steld, omdat lijnolie de randafdichting van het gelaagd glas zou kunnen aantasten. Met de toe te passen laken verfproducten moet men rekening houden met de gebruikte beglazingskit en de randafdichting van het dubbelglas.Elke ruit moet men apart inmeten.

Planning en onderhoud Rekening houden met de levertijden van het glas, afhankelijk van de glaskeuze circa drie tot vier weken. De droogtijd bedraagt een tot twee dagen voor de beglazingskit, een tot twee maanden voor de stopverf en twee tot tien dagen voor de stoppasta.

Wat onderhoud betreft, geldt: eenmaal per jaar het dubbelglas controleren op breuk én het schilderwerk en het kitwerk controleren en waar nodig bijwerken.

Vervangingskosten Elk kostenbedrag is gedetailleerd berekend met alle directe uitvoeringstijden voor de werkzaamheden en met de bruto prijzen voor de materialen en producten, waarbij voor elke ruit een minimum oppervlakte van 0,5 m2 is aangehouden. Bij de kostenberekeningen is uitgegaan van 10 mm dik isolerend monumentaal dubbelglas in opbouw (van binnen naar buiten) 4 mm blank floatglas, 3 mm luchtspouw, 3 mm getrokken monumenten glas. Er is geen rekening gehouden met het eventueel dieper uitfrezen van de bestaande sponningen.

Kosten exclusief De kosten zijn exclusief het uitfrezen van bestaande sponningen, klimtijd, steigerwerk, materieelgebruik, transportkosten, afvoeren en afstorten materialen, wettelijk verplichte verwijderingsbijdrage en de bestaande situatie documenteren. Het uurloon is zonder opslagen voor de bouwplaatskosten, algemene bedrijfskosten en winst en risico. Alle complete calculaties van de vervangingskosten van enkele beglazing kan men zien op www.casadata.nl na het inloggen. De calculaties kan men meteen downloaden in Excel en eenvoudig aanpassen.

Het regionale kostenniveau betreft de regio Oost Gelderland (postcode 7000 - 7100). Op www.casadata.nl ziet men het kostenniveau van de eigen regio door het opgeven van de postcode. Bij de indirecte kosten is gerekend met een toeslag op de directe kosten van 37,5 procent. Dit toeslagpercentage bestaat uit 25 procent voor algemene bedrijfskosten en 10 procent voor winst en risico.

Kelderwanden kunnen vochtig zijn door bodemvocht, opstuwend of drukkend water. Als de kelderwanden van buitenaf bereikbaar zijn, kan het aanbrengen van een verticale dikke bitumenlaag aan de buitenkant een oplossing zijn.

O

m het probleem van de vochtige kelderwand aan te pakken, moet deze eerst aan de buitenzijde worden vrijgelegd. Ofwel: de tegen de muur liggende aarde moet worden verwijderd tot voorbij de fundering, om goed te kunnen werken. Bij voorkeur gaat het om draagkrachtige en schone muren. Zo nodig dient er een voorbehandeling van de ondergrond plaats te vinden. Deze voorbehandeling bestaat uit het aanbrengen van een spatlaag met volledige dekking als hechtbrug en een waterdichtingspleister voor het uitvlakken van oneffenheden.

Vervolgens wordt de buitenmuur voorzien van een grondlaag, met behulp van speciale spuitapparatuur.

Hierbij geldt dat er specifieke producten zijn voor kelderbuitenmuren van beton en kelderbuitenmuren van metselwerk, kalkzandsteen of wanden voorzien van een waterdichtingspleister. Op de grondlaag wordt de bitumenlaag aangebracht; ofwel alleen tegen bodemvocht ofwel tegen bodemvocht én opstuwend of drukkend water. In dat laatste geval wordt een product toegepast dat snel uithardt.

Om te verhinderen dat vocht door de capillairen opstijgt, moet een horizontale afdichting worden aangebracht (zie RenovatieTotaal 2). De kelderwand kan naar wens aan de buitenzijde voorzien worden van warmte-isolatieplaten van styrodur; deze kunnen worden verlijmd op de bitumenlaag. Aan de binnenzijde kan de kelderwand bij geringe of matige belasting door zout en vocht een sulfaatbestendige saneerpleister in één laag worden aangebracht of een meer gebruikelijke saneerpleister in twee lagen. Bij hoge zout- of vochtbelasting geldt een andere aanpak voor de binnenzijde: een sulfaatbestendige saneerpleister in twee lagen of één gebruikelijke saneerpleister met vooraf een spatlaag.

tenzijde, mét saneerpleisters en horizontale afdichting tegen opstijgend vocht.

BASF levert PCI-tegellijmsystemen en bouwchemische producten voor onder andere kelderafdichtingen, zoals onderdelen uit de saneerpleistersystemen en bitumenhoudende afdichtingen.

Zie voor instructiefilms over kelderafdichting: www.basf-cc.nl/PCI

Dit is het laatste artikel in de reeks Waterdichting bij kelders. Voorafgaand: een algemene inleiding (december 2011), de afdichting van keldermuren aan de binnen- en bui-

nr. 3 | juni 2012

29

Valbeveiliging tijdens montage zonnepanelen

RSS

Roof Safety Systems

Roof Safety Systems

voldoet aan hoogste

Hét valbeveiligingssysteem voor hellende daken!

EN 13374 klasse C

In veel situaties toepasbaar • hellende daken • ook te gebruiken voor platte daken • brede en smalle dakranden, mastgoten en dakgoten • omkeerbaar hek • zelfs toepasbaar bij obstakels op de grond of in de gevel • staander in hoogte verstelbaar • snel en eenvoudig te (de-)monteren

Europese veiligeheidsnorm

• staander gewicht 10,6 kg

• hek gewicht 10,5 kg

Voordelen • hoogwaardig aluminium, zeer licht • zelfs bij een dakrand met een overstek tot 1 meter toepasbaar • géén losse onderdelen • kantplank gewicht 4,5 kg • snel en eenvoudig verplaatsbaar • geen beschadiging aan gevel en tuinen • eenvoudig ombouwen tot minder of meer meters • stapelbaar bij transport

• haakbeugel

Dit RSS-Systeem voldoet aan de til-norm (max. 25 kg) en is gecertificeerd door Aboma.

Het voldoet aan de veiligheidseisen volgens de Europese norm EN 13374 klasse C.

Tel. +31 (0)6 21 89 77 31 • info@rss-venlo.nl • www.RoofSafetySystems.com

Bouwkosten

Vloerverwarming in de renovatie Bij renovatie of aanpassingen ten behoeve van energiebesparende maatregelingen is het goed mogelijk vloer足 verwarming toe te passen, zowel als hoofdverwarming als bijverwarming. Er zijn verschillende mogelijkheden.

Informatie: Ed de Rechteren van Hemert Multi Consultants edrecht@multiconsultants.nl www.nbi-online.nl

V

oor het aanbrengen van vloerverwarming in renovatieprojecten zijn verschillende mogelijkheden. Bijvoorbeeld via infrezen in de bestaande dekvloer. Ook zijn er diverse leveranciers die speciale noppenmatten op de markt brengen waarin de verwarmingsslangen aangebracht kunnen worden. Daarnaast zijn er ook nog dunne matten met (elektrische) vloerverwarming verkrijgbaar, maar deze zijn eigenlijk alleen geschikt voor kleine ruimtes, zoals badkamers.

In de tabellen staan de kostengegevens voor de verschillende systemen vloerverwarming weergeven. Deze kostengegevens hebben betrekking op

het aanleggen van een complete installatie van vloerverwarming: ingeslepen in de dekvloer, het leggen en aanbrengen op de noppenmatten of het aanbrengen van elektrische matten. Ook het aansluiten op de bestaande verwarming is in de gegevens verwerkt. Het aansluitpunt moet binnen een straal van 2,5 meter zitten.

Alle kosten zoals arbeid, materiaal en hulpmaterialen zijn in de prijzen opgenomen. Ook alle opslagen zijn inbegrepen.

De kostengegevens zijn overgenomen uit Bouwprijzen Gebouwelementen Installaties van het NBI. Voor meer informatie zie: www.bouwboeken.nl

Vloerverwarming infrezen in bestaande dekvloer

Vloerverwarming aanbrengen op noppenmatten

Vloerverwarming elektrische

Bijverwarming Afstand verwarmingsslangen 20 cm Oppervlak per ruimte

Bijverwarming Afstand verwarmingsslangen 20 cm Oppervlak per ruimte

Bijverwarming

prijs per m2 tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

79,00 53,00 27,00 24,00 18,00 16,00 14,00 12,00 10,00

Bijverwarming Afstand verwarmingsslangen 15 cm Oppervlak per ruimte

prijs per m2

prijs per m2 Oppervlak per ruimte tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

83,00 57,00 31,00 28,00 22,00 20,00 18,00 16,00 14,00

tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

91,00 63,00 35,00 31,00 25,00 23,00 21,00 18,00 16,00

146,00 115,00 92,00 75,00 89,00 60,00

2 m2 5 m2 7 m2 10 m2 12 m2 15 m2

Bijverwarming Afstand verwarmingsslangen 15 cm Oppervlak per ruimte tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

86,00 58,00 30,00 26,00 20,00 18,00 16,00 13,00 11,00

Hoofdverwarming Afstand verwarmingsslangen 10 cm Oppervlak per ruimte

(advertentie) Glas Renovatie International BV

Hoofdverwarming Afstand verwarmingsslangen 10 cm Oppervlak per ruimte tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

94,00 63,00 33,00 28,00 22,00 20,00 17,00 15,00 12,00

IN GLAS

tot 10 m2 10 -20 m2 20-50 m2 50-75 m2 75-100 m2 100-150 m2 150-200 m2 200-250 m2 vanaf 250 m2

Dammekant 34 2411 CE Bodegraven Telefoon: 0172 61 61 02 Fax: 0172 61 48 45 info@krasseninglas.nl www.krasseninglas.nl

100,00 69,00 39,00 34,00 28,00 26,00 23,00 21,00 18,00

Cementsluier & Krasverwijdering van glasoppervlakten.

Glasexpertise en Glasrenovatie

nr. 3 | juni 2012

31

egalizer.nl

WORKWEAR

TECH ZONE

Met een combinatie van specialistische kennis van de materie, vakbekwame medewerkers en state-of-the-art machines, kunnen wij iedere opdracht aan.

EXPERIENCE THE DIFFERENCE

De beste basis onder iedere afwerking!

nieuwenhuis.nl bruggen werkplaatsen warenhuizen scholen warenhuizen viaducten ziekenhuizen verzorgingscentra magazijnen showrooms parkeergarages chemische industrie shoppingcentra en meer...

Meer weten?

Bel 073-548 24 82

stofvrij stralen

.nl

Gyvlon Reno Trefzeker renoveren op slechte ondergronden Het renoveren van vloeren gaat veelal letterlijk niet zonder slag of stoot.

In het voortraject van een gebouwrenovatie is het moeilijk inschatten wat de kwaliteit van de bestaande vloer is. Maar ook tijdens het bouwtraject blijven vragen omtrent de bestaande situatie en de juiste oplossing vaak onbeantwoord totdat de beslissing luidt: ‘slopen en opnieuw een vloer aanbrengen’. Een beslissing die achteraf een zware belasting blijkt te zijn voor het project, mens en milieu.

Gyvlon Reno, de nieuwe renovatieoplossing Met de nieuwe Gyvlon Reno worden vele onzekerheden van de oude vloer afgedekt. De speciaal voor de renovatiemarkt ontwikkelde anhydriet gietvloer kan als een ideale dekvloeroplossing worden gezien. Met de uitstekende egaliserende vloei-eigenschappen kunnen

Gyvlon Reno: direct over slechte ondergronden.

ondergronden worden voorzien van een laagdikte van 1 tot 4 cm en worden afgewerkt met iedere vloerafwerking. De praktisch krimpvrije gietdekvloer veroorzaakt geen spanningsverschillen en heeft daardoor optimale hechting aan de ondergrond. Bestaande vloeren van slechte en onregelmatige kwaliteit kunnen daardoor direct worden vernieuwd met de Gyvlon Reno.

Dunne zwevende vloer met of zonder vloerverwarming Om te beantwoorden aan de huidige normen voor comfort in renovatieprojecten, is een zeer dun en licht zwevend vloersysteem realiseerbaar vanaf 30 mm. Met toevoeging van een volwaardige vloerverwarming variëren de diktes

De uitstekende vloei-eigenschappen maken een dunne anhydriet gietvloer mogelijk.

Anhydriet gietvloeren: een vertrouwde basis voor hoogwaardige vloerafwerkingen.

tussen de 40 en 50 mm met een gewicht van circa 60 kg/m² voor het complete systeem. Voor situaties waar hoogte- en gewichtsbeperkingen gelden, biedt de Gyvlon Reno diverse oplossingen met alle bekende voordelen van de anhydriet gietvloer.

vergelijking tot gesmeerde dekvloeren, wordt ernstige gezondheidsschade van vloerenleggers - een groot probleem in de sector - voorkomen.

Gyvlon als dè MVO dekvloer Behalve de technische mogelijkheden van de anhydriet gietdekvloer, zorgt dit type vloer ook voor betere arbeidsomstandigheden. Door het aanzienlijk terugdringen van de fysieke belasting, in

Gyvlon B.V., Postbus 138, 4930 AC Geertruidenberg, 0162 52 05 72, gyvlon@gyvlon.nl, www.gyvlon.nl

Met de actuele onderwerpen als Duurzaam bouwen, Arbeidsomstandigheden ofwel MVO, voldoet de anhydriet gietvloer geheel aan de eisen van vandaag.

Met het ontwerp, de inkoop en het gebruik van een Gyvlon gietvloer, is men dan ook verzekerd van een vloersysteem dat naadloos aansluit op het Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

r

a a j 5 2 l A

Dat ligt als gegoten

Techniek

Nieuwe renovatielift voor tien hoog flatgebouw Woningbouwvereniging Mitros is bezig met een grootschalige renovatie en groot onderhoud van diverse flatgebouwen in het noorden van Utrecht. Voor één van de flatgebouwen van 10 woonlagen was de lift hoognodig aan modernisering toe. De nieuwe renovatielift Schindler 6300 bracht uitkomst.

H

et flatgebouw aan de Kasaidreef dateert uit 1968 en was destijds gebouwd als portieketageflat van tien woonverdiepingen hoog. Per portiek zijn 29 woningen aanwezig en de lift had tien stopplaatsen. De bestaande lift functioneerde al vanaf het begin, maar was na dik 40 jaar wel aan modernisering toe. Zo ontbrak bijvoorbeeld een kooideurafsluiting die de veiligheid aanzienlijk verhoogt.

Door modernisering wordt tevens het energieverbruik aanzienlijk verlaagd.

Woningbouwvereniging Mitros had bij diverse andere gebouwen goede ervaring opgedaan met liftvervanging door Schindler en kwam dus – vooral op basis van veel vertrouwen in de uitvoering én het gebruik – ook voor deze klus bij dezelfde leverancier terecht.

Vervanging of modernisering Anton van den Berg, supervisor bij Schindler licht toe: ‘Mitros koos voor vervanging omdat de oude lift niet op niveau van de toegangshal stopte maar ongeveer 1,5 meter hoger. Om deze hoogte te overbruggen was een hefplateau aanwezig. Hier wilde men vanaf en daarom wordt ook de entree gerenoveerd. De bestaande liftput is doorgebroken en naar beneden gebracht. Daardoor is het nu mogelijk om vanuit de entreehal de lift te nemen. En is er ook geen hefplateau meer nodig.’

Voor de oude lift, met kooiafmetingen van 1420 x 1050 mm, was een betonnen schacht aanwezig van 2400 x 1410 mm. Voor de nieuwe lift gold als belangrijke voorwaarde dat deze in de bestaande schacht zou passen, zonder bouwkundige aanpassingen. Met uitzondering van het doorbreken naar beneden toe.

De nieuwe renovatielift Schindler 6300 leverde een aantal belangrijke pluspunten op. Van den Berg: ‘In de eerste plaats komt de lift nu op het niveau van de entreehal. Daarnaast is het oppervlak van de kooi vergroot en het energieverbruik beduidend lager.

Tenslotte zijn er nu telescopische deuren toegepast.’

Tractiekabels De innovatieve renovatielift 6300 maakt voor de verplaatsing gebruik

van nieuwe tractiekabels, in plaats van de gebruikelijke staalkabels. Staalkabels zijn minder buigzaam en vergen daardoor een grotere tractieschijf (minimaal 320 mm). Daardoor moet ook de motor groter zijn. De nieuwe tractiekabels bestaan uit dunne metalen kabels die met rubber of polyurethaan zijn omhuld. Deze zijn veel buigzamer dan staalkabels, waardoor met een veel kleinere tractieschijf kan worden volstaan; een diameter van 72 mm is voldoende. Resultaat is niet alleen een ruimtebesparende constructie maar de nieuwe tractiekabels wegen ook minder, produceren minder geluid én de kleinere motor verbruikt minder energie. Bovendien is geen olie meer nodig voor de smering zodat de nieuwe aandrijving ook milieuvriendelijker is.

Omdat de nieuwe tractiekabels en de motor kleiner zijn, kan de bestaande schachtdiepte en breedte maximaal benut worden. Dit leverde voor de nieuwe lift kooiafmetingen op van 1000 x 2050 mm. Gevolg is dat de capaciteit van de nieuwe lift aanzienlijk groter is dan van de oude lift: De nieuwe lift kan circa 1000 kg verplaatsen, ofwel 13 personen. Ter vergelijking: met de oude lift konden maximaal 7 personen mee, ofwel een gewicht van 525 kg. Belangrijk voordeel is ook dat de bewoners nu via telescopische schuifdeuren de lift in en uit kunnen; de oude lift maakte nog gebruik van draaideuren.

De lift voldoet (uiteraard) aan alle veiligheidseisen (vandaar de keuring) en de bediening is volgens de EN81-70 richtlijnen voor gehandicapten. De lift loopt automatisch terug naar de onderste stopplaats. De lift is voorzien van brandweerbesturing. Wat afwerking van het interieur betreft zijn er veel mogelijkheden; hier is gekozen voor een RVS met linnenstructuur.

Strakke bouwplanning Om de overlast voor de bewoners zoveel mogelijk te beperken, was er een strakke bouwplanning. De lift – met een totale hefhoogte van ruim 25 meter – werd in veertien delen compleet aangevoerd. Nadat Schindler de oude lift had gedemonteerd en verwijderd, kon de nieuwe lift worden

▲ Het flatgebouw van tien woonverdiepingen hoog aan de Kasaidreef in Utrecht kreeg een nieuwe lift.

geplaatst. Het demonteren én het aanpassen (verlagen) van de liftput kostte circa twee weken tijd. De montage van de nieuwe lift vergde vijf weken werk, waarna nog twee weken nodig waren voor de bouwkundige afwerking, de keuring, muurkoppen, verlichting en het aanbrengen van de telefoon.

Tijdens de werkzaamheden aan de lift konden de bewoners zich verplaatsen via de overloop op de zevende etage.

Voor de bewoners die de overloop niet konden bereiken werd een boodschappendienst ingezet. De woningbouwvereniging had de bewoners ook ruim van tevoren ingelicht over de werkzaamheden.

Meer informatie: Schindler, Den Haag, (070) 384 36 21, www.schindler.com

▲ De oude liftaandrijving gebeurde met staalkabels die veel ruimte innemen en een grotere motor nodig hebben.

▲ De oude lift was na dik 40 jaar wel aan modernisering toe.

▲ De nieuwe liftcabine is onder andere voorzien van telescopische deuren.

▲ Met de nieuwe aandrijving met behulp van tractiekabels kon een grotere lift worden geïnstalleerd die toch energiezuiniger is en minder geluid produceert.

nr. 3 | juni 2012

33

Belangrijk: deze vloer altijd toepassen volgens het verwerkingsvoorschrift van VBI!

baar in vier standaardformaten en ze zijn makkelijk te verkleinen met een haakse slijper. De vulblokken van

Waarom houten kozijnen en deuren?

Hout wordt al vele eeuwen toegepast als bouwmateriaal. Ook kozijnen en deuren worden al sinds mensenheugenis gemaakt van hout. Hout heeft zich door de eeuwen heen bewezen duurzaam en betrouwbaar te zijn. In een overzicht willen we laten zien dat kozijnen en deuren gemaakt van hout in alle stadia van de gebruikscyclus de beste keus is. Of het nu om duurzaamheid, milieubelasting of uitstraling gaat, hout heeft duidelijke voordelen ten opzichte van alle andere gebruikte materialen.

Hout = duurzaam Hout = CO2 vastleggend Hout = mooi Hout = veilig Hout = milieuvriendelijk Hout = isolerend Hout = te onderhouden Hout = sterk Hout = veelzijdig Hout = recyclebaar

www.nbvt.nl

Bouwboeken.nl

Powered by

Nederlands Bouwkosten Instituut

Bouwprijzen Kleine Werken 2012 Boekwerk Software

Bij aankoop van het boekwerk Kleine Werken 2012 mag u 2 maanden GRATIS gebruik maken van ons online offerteprogramma Kleine Werken.

INHOUDSOPGAVE

Titelblad Voorwoord Algemeen Toelichting Voorbeeldberekening Kostentabellen Aan de woning of gebouw Funderingen Aanbouw Gevels Deuren en Kozijnen Dak en Dakgoot Dakraam en Dakkapel Schilderwerk In de woning of gebouw Vloeren Wanden Trappen Binnendeuren en Kozijnen Plafonds Badkamers en Keukens Schilderwerk Installaties In de tuin of terrein Bestrating Afrastering Vijvers Nieuwbouw Funderingen Ruwbouw Afbouw Afwerkingen Installaties Vaste voorzieningen

1 5 7 10 14

19 25 33 39 45 61 67

Bouwprijzen Kleine Werken 2012

In Bouwprijzen Kleine Werken zijn betrouwbare kostengegevens opgenomen om klantenwerk (burgerwerk) en kleine aannemingen en nieuwbouw te berekenen of te controleren.

Bouwprijzen Kleine Werken

2012

Aanbouw, gevels, badkamer en keuken, daken en goten, dakramen en dakkapellen, deuren en kozijnen, schilderwerk & installaties.

77 85 97 101 107 113 123 131 151 155 167

ISBN 978-94-6046-027-2

Prijs: € 59,-

171 181 209 229 243 251

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

N.B.I.

Per onderdeel worden de manuren, loonkosten, materieelkosten, materiaalprijzen en de totaalprijs gegeven.

9 789460 460272

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

(excl. verzendkosten en BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

BOUWBOEKEN.NL

NBI

Nederlands Bouwkosten Instituut

Postbus 189 - 7000 AD DOETINCHEM - T 085-4010460

Het Online Calculatiepakket Kleine Werken is een calculatiepakket met daarin opgenomen Bouwprijzen Kleine Werken. Dit is een gebruikersvriendelijk & betaalbaar calculatieprogramma waarmee u snel begrotingen, offertes en facturen kunt opstellen.

Kostengegevens De bouwprijzen zijn opgebouwd met manuren, materiaal- en materieel/diverse prijzen. Alle bouwprijzen, omschrijvingen en uurlonen kunt u naar eigen inzicht aanpassen.

Offertes en facturen opstellen Met Online Calculatiepakket Kleine Werken kunt u eenvoudig een offerte met voorblad en facturen opstellen, de bouwprijzen worden automatisch overgenomen uit uw calculatie.

Waarom Online Calculatiepakket Kleine Werken: • Snel en makkelijk begrotingen/offertes opstellen.

• Gebruik van bouwprijzen Kleine Werken met marktprijzen.

• Snel van offerte een factuur genereren.

• Bouwprijzen worden meerdere malen per jaar aangepast aan de markt.

• Met handige filmpjes voor de uitleg over het programma.

Prijs per jaar: € 150,- / Nu tot 31-12-2012: € 49,-

(excl. BTW)

Voor meer info of bestellen kijk op:

BOUWKOSTEN-SOFTWARE.nl

Productoverzicht Gevelsysteem van baksteenstrips op isolatie

uitvoering lichter, en beter en gemakkelijker hanteerbaar voor de installateur.

Het gepoedercoate stalen frame is voorzien van een watervaste hechthouten plaat en geïntegreerde stelvoet, waarmee het frame betrouwbaar op de ondergrond wordt verankerd. Omdat er slechts één stelvoet hoeft te worden verankerd, kan de nieuwe bevestigingsmodule sneller worden gemonteerd.

Voor de linker en rechter steungreep kan gebruik worden gemaakt van dezelfde module en het frame hiervan is kleiner en lichter. Het Viega Eco Plus is een voorwandsysteem dat zich kenmerkt door minimale montage- en installatiekosten.

Kooy Baksteencentrum heeft onlangs het assortiment uitgebreid met het Böger® Baksteensysteem. Dit prefab gevelsysteem van waalformaat baksteenstrips op een dikke laag hardschuimisolatie, combineert een laag eigen gewicht met een zeer hoge isolatiewaarde.

Het Baksteensysteem is onder andere geschikt voor renovatie en vormt een esthetisch en fraai alternatief voor gemetselde gevels. Het Böger® Baksteensysteem is in vrijwel alle gangbare baksteensoorten en –formaten leverbaar.

Viega Nederland BV, Naarden, (035) 538 04 42, www.viega.nl

Nederlands tegelmerk op eigen benen Het Nederlandse tegelmerk Terratorium staat sinds begin dit jaar op eigen benen. Als voormalige huismerk heeft Terratorium zich ontwikkeld tot een eigenzinnig tegelmerk, dat door het gelijknamige bedrijf wordt gepresenteerd.

Basis van het systeem vormen prefab platen van polyurethaan hardschuimisolatie met daarop steenstrips van 17 à 18 mm dikte. De steenstrips zijn gebakken en worden net als gewoon metselwerk gevoegd. Hierdoor ontstaat de uitstraling van een handgemetselde gevel, echter met de hoogst haalbare isolatiewaarde. Door de lichtgewicht gevelplaten (circa 25 kg per m2) hoeft de bestaande fundering niet te worden aangepast. De aannemer kan het systeem met schroeven en pluggen direct op de bestaande buitenmuur of op het casco monteren. Dat maakt het Böger® Baksteensysteem bij uitstek geschikt voor renovatieprojecten.

De gevelplaten van het systeem zijn volledig recyclebaar.

De aannemer zaagt ze met een diamantschijf eenvoudig op maat en overschotten en afval kunnen worden vergruisd.

Kooy, Bilthoven, (030) 225 98 40, www.kooy.nl

Uitbreiding voorwandprogramma Viega heeft het Eco Plus programma voorwandsystemen uitgebreid met een nieuwe module. De module is met name bedoeld voor bevestiging van handgrepen, armsteunen en stoeltjes in mindervaliden toiletten. Een eenvoudige en snelle montage stonden bij de ontwikkeling voorop.

De nieuwe Viega Eco Plus-bevestigingselementen worden gecombineerd met Viega Eco Plus wc-elementen en vormen een uitbreiding op het bestaande programma bevestigingselementen. Waar de bestaande modules zijn opgebouwd uit een frame met twee poten, heeft de nieuwe module slechts één poot. Hierdoor is de nieuwe

Hoewel Terratorium een nog relatief jong merk is, beschikt het bedrijf over een gedegen productkennis en meer dan 25 jaar ervaring in het leveren en verwerken van keramiek. De collectie is opgebouwd uit verschillende series, zowel gericht op woning- en utiliteitsprojecten als op exclusief maatwerk. Onderscheidend is bijvoorbeeld een 15x15 cm wandtegel die als ‘witter dan wit’ bekend staat.

Ook levert het bedrijf volkeramische vloertegels tot 120 x 120 cm. Dat is een van de grootste formaten die op dit moment in keramiek gemaakt kan worden. Er is een serie specifiek voor woningbouwcorporaties, waarbij wand- en vloertegels eenvoudig te combineren zijn. Tegelijkertijd zijn deze tegels extra onderhoudsvriendelijk.

‘Kleurrijk’ is de toepasselijke naam voor de serie wand- en vloertegels in alle kleuren van de regenboog. Ook heeft Terratorium speciale vloertegels met antislip, douchebakplinten en blindengeleide tegels in het assortiment. De serie tegels van marmercomposiet kenmerkt zich door op-en-top maatwerk. Afmetingen, diktes en zelfs de kleurcombinaties kunnen klanten geheel zelf bepalen.

Terratorium, Eindhoven, (040) 204 33 51, www.terratorium.nl

by Informatie ontvangen?

Bel 0523-657000 of e-mail: norstone@buiterbeton.nl

Speciaal renovatiescharnier Als uitbreiding op het programma AXA Smart scharnieren introduceert AXA het AXA Smart Easyfix® Renovatie scharnier. Dit scharnier is speciaal ontwikkeld om nieuwe deuren gemakkelijker en sneller in bestaande kozijnen te plaatsen.

Het 102 mm hoge kozijnbled dekt de bestaande scharnier­inkrozing af en het afwijkende schroefgatenpatroon zorgt altijd voor ‘vers’ hout om in te schroeven. Het plaatsen van de dievenklauw op het kozijnbled in plaats van op het deurbled heeft als groot voordeel dat het gatdeel in de deur al in de fabriek onder gecontroleerde omstandigheden geboord en gelakt kan worden.

Axa, Veenendaal, (0318) 53 61 11, www.axacompany.com

Boor- en combihamers met AVT Gemakkelijk boren en breken staat voorop bij de nieuwste boor- en combihamers van Makita. De toegepaste actieve Anti Vibratie Technologie (AVT) absorbeert de trillingen waardoor de machines voelbaar rustiger in de hand liggen. Hierdoor mag en kan de professional tot 83 procent langer doorwerken met deze machines.

Makita heeft ook de ergonomie van de nieuwste boor- en combihamers verder verbeterd. Zo zorgt een verlengde boorkop, geschikt voor SDS-PLUS boren, voor minder speling. Dat maakt boren in plafond, vloer en muur nog gemakkelijker.

De dynamische actie van een contragewicht zorgt ervoor dat trillingen efficiënt worden geabsorbeerd; dit resulteert in een voelbaar rustigere machine. De machines zijn daarnaast uitgevoerd met antivibratie handgrepen waarbij speciale rubbers in de handgrepen de trillingen

opvangen. De machines met AVT en antivibratie handgrepen werken comfortabeler, met minder hand-armtrillingen en zijn daardoor ook gezonder voor het lichaam. Hierdoor sluiten de nieuwe boor- en combihamers van Makita volledig aan op de eisen voor veilig en gezond werken. De boorhamer HR2601 en de combihamers HR2611F en HR2611FT zijn bij uitstek geschikt voor gaten van 16 mm, maar boren tot 26 mm in beton. De diepte-aanslag van de combihamers kan met één druk op de knop gewijzigd worden. De HR2611FT is uitgerust met twee onderling verwisselbare boorkoppen, SDS-PLUS en een snelspanboorkop.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 51, www.makita.nl

nr. 3 | juni 2012

35

Productoverzicht Nieuw rekenprogramma voor kalkzandsteen

Veelzijdige drie-in-één frees Makita introduceert een kantenfreesmachine die zowel te gebruiken is als trimmer, bovenfrees én (velling) kantenfrees. Dankzij de vier verschillende voeten kan de professional de frees eenvoudig aanpassen aan de diverse freesbewerkingen. Doordat de hals en voeten zijn gemaakt van gegoten aluminium is de machine duurzaam en licht van gewicht.

er direct mee te maken hebben. Met de oranjekoorts in aantocht wil Tremco illbruck zich verbinden aan dit sympathieke maar ook noodzakelijke doel.

Perfect Foam is het jaar rond te gebruiken, dus tevens in koude winters. Het purschuim levert tot wel 75 procent meters extra op ten opzichte van een standaard bus van gelijke grootte. Perfect Foam is er ook als handschuim met een handige cap om nauwkeurig te doseren en om in alle standen te gebruiken. De verwerker kan purschuim dus ook in de moeilijkste hoeken aanbrengen.

Tremco illbruck, Arkel, (0183) 56 80 19, www.tremco-illbruck.com, www.perfectfoam.nl

Stille en energiezuinige ventilatie-unit Deze nieuwste freesmachine is als bovenfrees uitgerust met een diepte-instelling in drie standen, een plunjerdiepte tot 35 mm en een variabel toerental voor een breed toepassingsbereik. De meegeleverde afstandsvoet maakt het mogelijk om 18 mm (hartmaat van de frees) van de aanslag te frezen. De kantenfrees wordt standaard geleverd met een spantang voor 6 mm en 8 mm frezen.

De freesmachine RT0700CX3 wordt geleverd, compleet met een standaard trimvoet, een kantelvoet, een voet voor de bovenfrees en een afstandsvoet voor diverse doeleinden. Ook twee adapters voor stofafzuiging, een handvat voor extra grip en diverse geleiders worden standaard meegeleverd. Het complete pakket zit in een handige Cordura draagtas.

Makita Nederland, Eindhoven, (040) 206 40 51, www.makita.nl

Purschuim met speciale EK-actie Met het EK voetbal in het vooruitzicht komt Tremco illbruck met een speciale EK Actie Box. Deze box bevat vier grote bussen Perfect Foam 880 ml, een handig actiepistool met oranje grip en een ludieke oranje Vikingmuts. De EK Actie Box is vanaf half mei verkrijgbaar Van iedere verkochte box doneert Tremco illbruck 1 euro aan Stichting Orange Babies.. Deze stichting helpt zwangere vrouwen met hiv en hun baby’s in Afrika. Zij steunt ook kinderen die geïnfecteerd zijn met dit virus of

Nieuw in het ventilatieprogramma van Vasco: de fluisterstille ventilatie-unit C400. De nieuwe unit is speciaal bedoeld voor afvoerventilatie en is een aanvulling op het vorig jaar gelanceerde D400 balansventilatiesysteem voor aan- en afvoerventilatie met warmteterugwinning.

Het nieuwe C400 ventilatiesysteem zorgt voor de afzuiging in natte ruimtes, zoals badkamer, wc, wasplaats, bergruimte en keuken. De verse lucht komt binnen via luchtroosters boven de ramen in de droge ruimtes. Via de doorstroomopeningen ontstaan een optimale luchtcirculatie en -kwaliteit in de hele woning. De zuinige en geluidsarme borstelloze gelijkstroomventilatoren garanderen daarbij een minimaal energieverbruik.

Geluidsabsorberend materiaal aan de binnenzijde van de C400 zorgt voor een van de stilste ventilatiesystemen op de markt. Het Easyflow kanalensysteem draagt eveneens bij aan een geruisloos transport van de lucht door de woning.

De unit is flexibel en gemakkelijk te installeren en demonteren. De afmetingen bedragen 470 mm x 460 mm x 311 mm (h x b x d); de capaciteit is traploos instelbaar van 100-400 m3/h bij 200 Pa. Verder is de unit voorzien van een 3-standen schakelaar en 2 x 150 mm en 3 x 125 mm luchtkanaalaansluitingen.

Vasco, Dilsen – België, (+32) 89 79 04 11, www.vasco.be

De Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform (VNK) presenteert Statica 5.0, een eenvoudig nieuw rekenprogramma waarmee constructeurs snel en gemakkelijk kalkzandsteenconstructies kunnen dimensioneren en controleren. Het programma is zeer gebruiksvriendelijk.

Statica 5.0 bestaat uit 10 verschillende modules waarmee dragende en niet-dragende wanden, stabiliteitswanden en –kernen kunnen worden gedimensioneerd en gecontroleerd. Iedere module berekent een onderdeel van de totale draagconstructie. Het rekenprogramma is ontwikkeld om te kunnen voldoen aan de eisen in het Bouwbesluit 2012 dat op 1 april 2012 in werking is getreden.

Statica 5.0 is gebaseerd op Eurocode 6, NEN-EN 1996-11+C1(2011), de Nationale bijlage en de Nederlandse praktijkrichtlijn NPR 9096-1-1.

Kenmerkend aan het rekenprogramma is de hoge mate van gebruiksvriendelijkheid. Zo verschijnen er onder meer handige tips tijdens het invoeren van gegevens.

Daarnaast is uitvoer van berekeningen mogelijk naar PDF of Microsoft Word. Ook biedt het programma een eenvoudige keuze uit de materialenbibliotheek.

Vereniging Nederlands Kalkzandsteenplatform, www.vnk.nl.

Slim en snel gatzaagsysteem Snel wisselen van gatzaag en de zaagprop eenvoudig verwijderen zonder gatzaaghouder is een uitkomst voor iedere professional die in hout, steen, kunststof of metaal boort. ProFit introduceert daarvoor het Click & DrillTM systeem dat de gatzaaghouder overbodig maakt.

Wie een centreerboor in de gatzaag plaatst, kan direct boren. De zaagprop komt vrij door na het boren de gatzaag naar achter te klikken. Dit is een radicale verbetering die ergernis en tijd scheelt. De gebruiker bespaart gemiddeld 15 procent op de totale aanschaf, omdat slechts een centreerboor nodig is en geen gatzaaghouder. Het Click & Drill systeem is een bijzonder systeem waarbij leverancier Boorwerk de gepatenteerde Drill & Drop houders doorontwikkelde naar een geïntegreerd systeem waarbij de gatzaaghouder overbodig is geworden.

Dé opplus specialist!

OP ZOEK NAAR EEN ZEER TOEGANKELIJKE EN BETROUWBARE DEURSLUITOPLOSSING?

Het kan met onze DICTA DICTA ATOR TOR 1400 en ADJUNCT 2500 deuropvanger en inbouwkettingsluiter

 Eenvoudige montage, ook ideaal bij renovatie  Geruisloos en sluitsnelheid instelbaar  Voorkomt het dichtslaan van deuren  De deur wordt altijd betrouwbaar gesloten  Energiebesparend Ook ideaal voor toepassing in bijv. ziekenhuizen en verzorgingstehuizen.

Energieweg 11 8304 AJ Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www. w dictator.nl w.

36

nr. 3 | juni 2012

PAM® heeft zich gespecialiseerd in het verhogen van galerij- en balkonvloeren, het verhogen van balustrades en het leveren van drempelhulpen. Het vloerverhoging systeem van PAM® onderscheidt zich door het lichte

Galerijverhoging en balkonverhoging

Balustrade verhoging

Rubberen skeggen

Individuele aanpassigen, vlonders en hellingbanen

gewicht en de fraaie uitstraling. De gebruikte materialen zijn bijzonder duurzaam en goed te onderhouden. Ook heeft PAM® een antislip bekleding die tevens afrekent met de waterplasjes. Door het verhogen van de vloer is de balustrade vaak te laag, hiervoor heeft PAM® een gepatenteerd verhogingsysteem.

Postbus 800

T +31 (0)546 - 850466

7600 AV Almelo

F +31 (0)546 - 828812

E info@pamalmelo.nl www.pamalmelo.nl

Met het systeem kan een bestaand gat worden vergroot door een tweede gatzaag op de centreerboor te klikken, met de diameter van het bestaande gat. Deze tweede gatzaag wordt gebruikt om te centreren, de eerste vergroot het gat naar de gewenste diameter. Het systeem is ook heel geschikt om onder een extreme hoek te boren.

Het Click & Drill systeem is vanaf heden verkrijgbaar voor bijna iedere gatzaag van ProFit. Op de Multi purpose gatzagen voor hout, hout composieten, PVC, Trespa, gipsplaat, baksteen, tegels en plastics. De gatzaag zaagt 5 maal sneller en gaat 10 keer langer mee dan bi-metalen gatzagen.

impulsdrukkers met enkel of dubbel uitgevoerd 1-polig maakcontact en jaloezie-impulsdrukker. Verder leverbaar zijn wandcontactdozen met randaarde, antennecontactdozen en telefoon- en/of datacontactdozen met 1814 inzet.

ABB b.v. Low Voltage Products, Ede (0318) 669 315, www.abb.nl

Inbouwgashaard met Dry River Bed De FLAM TERRA inbouwgashaard is sinds kort ook verkrijgbaar met een branderbed dat oogt als een ‘droge rivierbedding’ waar de vlammen doorheen meanderen.

Deze uitvoering is het resultaat van een samenwerking van FLAM met engineering- en designpartner hegge ID.

Boorwerk BV, Weesp, (0294) 43 20 50, www.profitholesaw.com

kunnen alle verkooppunten in de eigen omgeving worden opgezocht. Bovendien worden er binnenkort nog nieuwe functionaliteiten, zoals een reparatieadviseur, aan de site toegevoegd.

Repair Care International B.V., Waalwijk, (0416) 65 00 95, www.repair-care.com

Porseleinen schakelaarprogramma

Trompbuizen voor renovatie

ABB heeft het programma inbouwschakelaars uitgebreid met de Decento-serie van Busch-Jaeger. De schakelaars kenmerken zich door de porseleinen uitvoering en ronde vormen die de serie een stijlvolle en elegante uitstraling geven. De nostalgische vormen van de nieuwe schakelaarserie worden gecombineerd met hedendaagse techniek.

Combulex levert getrompte buizen voor de heiwereld.

Stalen buispalen worden veel toegepast in de kleinschalige nieuwbouw en natuurlijk bij renovatie van funderingen. Vooral deze laatste markt is de afgelopen jaren flink gegroeid vanwege de funderingsherstel werkzaamheden aan de vele woningen die te maken hebben met paalrot.

De van porselein vervaardigde schakelaars en wandcontactdozen lenen zich bij uitstek voor interieurs van klassieke en neoclassicistisch woningen in de dertigerjaren-stijl, Amsterdamse School, of bijvoorbeeld interieurs in de stijl van Bauhaus.

De bewuste keuze voor nostalgisch materiaal is compleet: ook de afdekplaten van de schakelaars en wandcontactdozen zijn uit porselein vervaardigd. Het ontwerp van de schakelaarserie is gebaseerd op ronde vormen die zorgen voor een nostalgische uitstraling. Dit wordt nog versterkt door de kleine wipschakelaars en de bewust zichtbaar gehouden schroeven.

Het programma omvat wissel-, kruis- en serieschakelaars,

De nieuwe, keramische bodembedekking combineert functionaliteit en veiligheid met design en puur kijkplezier. Naast de Dry River Bed-uitvoering is de TERRA gashaard ook verkrijgbaar met andere bodem- of wandmaterialen, zoals keien, kryptoniet of een houtstammenset. Op die manier past de inbouwgashaard in elk interieur.

Met een rendement van 87 procent (en 80 procent op laag warmtevermogen) is de TERRA ook uiterst efficiënt.

De gashaard is daarnaast uitgevoerd met ionisatie-vlambeveiliging die een waakvlam overbodig maakt. Onnodig ‘sluipverbruik’ is daarmee dan ook verleden tijd.

FLAM, St. Truiden (Be), (0032) 11 68 23 38, www.flam.be

Nieuwe website over houtrenovatie en –reparatie Repair Care International heeft haar website op het gebied van houtrenovatie en –reparatie, volledig vernieuwd.

Naast het nieuwe uiterlijk is ook de gebruiksvriendelijkheid en overzichtelijkheid van de site verbeterd. Verder zijn er onder meer praktische instructievideo’s voor het gebruik van de reparatieproducten terug te vinden en

R e c a p a n ® w w w. r e c a p a n . n l Naïsolatiesysteem van EPS voor pannendaken

■

Isolatie aan de buitenzijde van de dakconstructie biedt de beste bescherming tegen vocht.

■

Voor het aanbrengen van Recapan® hoeven de bewoners niet uit de woning. Recapan® elementen kunnen razendsnel worden aangebracht.

Het verwerkingstempo ligt op ca. 1 tot 1,5 woning per dag.

T: 053 - 572 77 77 F: 053 - 572 90 03

■

Lage kosten; Recapan® biedt de beste prijs- prestatieverhouding dankzij de lage investering en de zeer geringe montagekosten.

■

Korte terugverdientijd; e.e.a. is uiteraard afhankelijk van het stookgedrag, maar een terugverdientijd van binnen de 5 jaar is zeker mogelijk. NB dit is gebaseerd op de huidige gasprijzen!

E: info@recapan.nl W: www.recapan.nl

In de geautomatiseerde tromphal van Combulex staan hoogwaardige zaag- en trompmachines en aan- en afvoerbanen. Via de aanvoerbaan komt de buis geheel geautomatiseerd terecht in de zaagstraat voor het afzagen op de juiste lengte. Daarna komt de buis in de trompmachine waar de buis aan het einde wordt afgestopt, met behulp van een eindblok. Op het moment dat het eindblok op de juiste positie is gekomen, wordt het eindblok geremd. De hydraulische klemkracht bedraagt maximaal 550 ton.

Zodra de buis is afgeremd komt aan de trompzijde de hydraulische cilinder in beweging en trompt het buiseinde op met een kracht van maximaal 140 ton (afhankelijk van de afmetingen van de buis).

Combulex levert lengten van 2, 2.5 en 3 meter direct uit voorraad. Elke ander gewenste lengte is op bestelling leverbaar. De trompbuizen zijn leverbaar in buitendiameters van 76.1 t/m 406.4 mm.

Combulex BV, Vianen, (0347) 36 17 24, www.combulex.nl

vinEasyfit ®, een verantwoord en slim montagesysteem.

Met vinEasyfit®worden de faalkosten beheersbaar. vinEasyfit® is een montagesysteem voor de traditionele bouw. Dus géén verandering van de bestaande bouwmethode, wel een andere manier van denken. vinEasyfit®, een slimme wijze van bouwen voor nieuwbouw en renovatie, volledig KOMO-gecertificeerd.

meer weten?.. www.vandevin.nl

Van de Vin ramen en kozijnen b.v., industrieterrein ‘De Poortmannen’ adres: De Geestakkers 8, 5591 RC Heeze, postbus 102, 5590 AC Heeze T: 0402241999, F: 0402241990, E: info@vandevin.nl, W: vandevin.nl

nr. 3 | juni 2012

37

Productoverzicht Scharnier voor uitzet-/ klepramen Speciaal voor uitzet-/klepramen heeft AXA het AXA Smart Easyfix® XDK scharnier ontwikkeld, met een Xtra Doorgezette Knoop. Door deze extra doorgezette knoop wordt de afstand tussen knoop en scharnier- of waterhol vergroot.

Door de grotere afstand tussen knoop en scharnier- of waterhol kan het vocht door de zwaartekracht naar beneden vallen en kan schimmelvorming of rotting worden voorkomen.

Daarnaast is dit scharnier bij uitstek geschikt voor kozijnen met afwijkende (voor)sponningen. De doorgezette knoop staat toe dat in veel situaties een voorsponning frezen niet meer nodig is: optisch fraai, altijd een optimale aansluiting en snel.

Axa, Veenendaal, (0318) 53 61 11, www.axacompany.com

Spouwanker renovatiesysteem voor veilige gevels Borgh introduceert het Facamax spouwanker renovatiesysteem. Dit systeem verankert bestaande buiten- en binnenspouwbladen opnieuw aan elkaar als de oorspronkelijke spouwankers tekortschieten.

Het Facamax spouwankersysteem bestaat uit lange pluggen van 8 mm met een speciale RVS A4 schroef. De pluggen zijn zonder speciale gereedschappen als één geheel te plaatsen in de volle steen of lintvoeg. Facamax is zeer gebruiksvriendelijk en geschikt om alle steenachtige spouwbladen spanningsvrij met elkaar te verbinden.

De origineel aangebrachte spouwankers kunnen onder invloed van corrosie, een gebrekkige plaatsing of door een onvoldoende aantal in de loop der tijd aan sterkte en stabiliteit inboeten. Renovatie met het Facamax spouwankersysteem is de oplossing. Het systeem is geschikt voor alle steenachtige materialen en zorgt voor een spanningsvrije verankering met zeer hoge sterktewaarden op zowel druk als trek. Het Facamax anker is uitgevoerd in RVS type A4 en de plug is gemaakt uit Polyamide. Het metalen anker wordt volledig omsloten door kunststof, wat thermische overdracht beperkt. Het metaal blijft vrij

SUPER SNELLE VERWERKING

VEILIGSTE KEUZE

van condens en corrosieproblemen behoren tot het verleden. De plug heeft twee spreidzones, één voor in het binnenblad en één ter hoogte van het buitenblad. Borgh levert het Facamax systeem in drie verschillende lengtematen: 210, 230 en 250 mm. De bijpassende schroeven zijn iets korter en worden verdiept in de plug weggedraaid. De lengtes zijn geschikt voor combinaties van gevelstenen tussen 85 en 115 mm dikte en spouwbreedtes van 50 tot 100 mm.

Borgh, Almere, (036) 535 93 33, www.borgh.net

Nieuwe generatie vuilwateropvoerinstallaties KSB brengt onder de typebenaming Ama-Drainer-Box Mini een nieuwe generatie opvoerinstallaties voor vuilwater op de markt. De nieuwe vuilwateropvoerinstallaties worden gekenmerkt door een modern ontwerp met een huis in driehoekvorm en een geringe bouwhoogte.

Vuilwateropvoerinstallaties worden toegepast voor het automatisch afvoeren van vuilwater uit gebouwen waarvan de installatie onder het terugstroomniveau van het kanaalsysteem ligt. Daarbij kan onder meer worden gedacht aan de afvoer van huishoudelijk afvalwater uit wasmachines, wasbakken of douches.

De tank van de nieuwe generatie van KSB is aan de achterzijde voorzien van een wandbevestiging, zodat de installatie onder de wastafel direct tegen de muur kan worden gehangen. Hier kan het verzamelvat altijd goed worden gereinigd. Een duurzaam en vochtbestendig actiefkoolstoffilter met overloopbeveiliging belucht het verzamelreservoir en voorkomt onaangename luchtjes.

De kant en klare opvoerinstallatie voor vuilwater is door zijn geringe gewicht gemakkelijk te bedienen. Door de aanwezige aansluitingen met de nominale diameters DN 32, DN 40 en DN 50 en door de zelfafdichtende rubber moffen, worden tal van aansluitmogelijkheden geboden.

Met de electro versie wordt geluidsoverlast namelijk geminimaliseerd en uitlaatgassen behoren ook tot het verleden. De 76 cm smalle mini-loader wordt aangedreven door een voorop gemonteerde 1,2 KW sterke electro motor die veel kracht ontwikkelt. Door zijn geringe breedte is de Sherpa 100 ECO inzetbaar in de smalste steegjes en gangpaden. Op de plek van de verbrandingsmotor zit nu een accupakket van 360 Ampère, goed voor circa 8 uur werken.

Werkzaamheden die voorheen nog met de hand moesten worden volbracht, kunnen nu met de compacte Sherpa 100 ECO worden uitgevoerd zonder zware belasting voor het lichaam. Daardoor wordt de kans op fysieke ongemakken gereduceerd! De combinatie van het bedieningsgemak, de veelzijdigheid en vooral de verhoogde werkefficiëntie maken van deze elektrische machine een ideale partner. De Sherpa 100 ECO met zijn extra hydraulische ventiel is als het ware een werktuigendrager waar nieuwe branchegerichte aanbouwwerktuigen op gemonteerd kunnen worden.

Hanenberg Materiaal B.V., Nistelrode, (0412) 61 33 44, www.sherpaminiloaders.com

KSB Nederland B.V., Zwanenburg, (020) 4079800, www.ksb.nl

Nieuwe generatie kozijnen

Electro mini-loader

Op de onlangs gehouden Provada was één van de live cases ‘De meest economische weg naar comfortabel en duurzaam vastgoed’. Hierin werden onder andere energiezuinige producten toegepast van Deceuninck.

Hanenberg Materieel B.V.brengt sinds kort een electro Sherpa 100 op de markt. Deze milieubewuste variant doet uiteraard niet onder voor een model met verbrandingsmotor. De Sherpa 100 ECO is uitermate geschikt voor interne sloopwerkzaamheden.

Gebouwenbeheerders en vastgoedeigenaren hechten steeds meer waarde aan de ‘total cost of ownership’, ofwel de totale gebruikslasten over de hele levenscyclus

Afdekken en beschermen van vloeren, trappen, kozijnen en nog veel meer Easydek is voorloper op het gebied van slimme, handige en tijdbesparende afdekmaterialen voor het tijdelijk beschermen van het interieur van gebouwen, woningen en schepen tijdens nieuwbouw, renovatie en onderhoud.

Voor meer informatie en advies neem contact met ons op: 033 - 285 92 22

WEINIG AFVAL

WWW.EASYDEK.NL 38

nr. 3 | juni 2012

Productoverzicht van een gebouw. Zaken als onderhoudsintensiteit, milieubelasting, energie- en materiaalverbruik worden steeds belangrijker. Recent onderzoek wijst uit dat de producten van Deceuninck aantoonbaar helpen een lagere ‘total cost of ownership’ te realiseren.

Het bedrijf doet dat onder andere met de nieuwste generatie Deceuninck zendow#neo raamprofielen, die – aldus het bedrijf - maar liefst 25 procent beter isoleren door het gebruik van de unieke Linktrusion technologie.

Dit wordt mede veroorzaakt door de lage Uf waarde, ofwel de warmtedoorgangscoëfficient van de profielen.

Daarnaast biedt de nieuwe serie lage onderhoudskosten, diverse technische Komo goedkeuringen, veel mogelijkheden in design en kleurkeuze, en zijn de producten 100

De applicatie is nog relatief onbekend in de bouw, maar Arte Decor ging er sinds kort mee de markt op. Voor dezelfde toepassing zijn er ook bijvoorbeeld prefab betonelementen, maar die zijn zwaar en moeilijker te verwerken: er zijn veelal ingewikkelde ophangconstructies en hijskranen nodig en dit kost uiteraard geld. De lichtgewicht EPS/cement profielen worden uit diverse cementlagen opgebouwd en inclusief een versterkend gaas afgewerkt en geleverd. Er kunnen eenheden van 3000 mm lang worden geproduceerd.

Arte Decor, Eindhoven, (040) 296 23 52, www.artedecor.nl

Aanhangerkraan met haakhoogte van 31 meter Met de introductie van de Klaas Aanhangerkraan K 21 – 31 TSP heeft All-up een revolutionaire aanhangerkraan toegevoegd aan de reeds bestaande range aanhangerkranen. De nieuwe kraan heeft als basis de alom bekende K 20 – 30 TS die al zeer veel tevreden gebruikers kent. procent recyclebaar. Linktrusion is een uniek productieproces, waarbij nieuwe en traditionele materialen gecombineerd worden met innovatieve elementen en beproefde technieken. Dit zorgt voor een zeer goede isolatie, dus een hoger comfort en een lager energieverbruik.

Deceuninck nv, Hooglede-Gits, (051) 239 272, www.deceuninck.be, www.deceuninck.nl

Lichtgewicht gevelprofielen EPS kennen we vooral als gevel- of vloerisolatie, maar er is veel meer mogelijk met dit geëxpandeerde polystyreen materiaal. Zoals gevelelementen voor het afwerken van raamomlijstingen , deuromlijstingen, hoekstenen en dakafwerking met kroonlijsten. Arte Decor levert vele mogelijkheden.

De lichtgewicht profielen worden geleverd in EPS met aan buitenzijde een 6/7 mm sterke cementlaag. Er zijn veel modellen mogelijk, eventueel met rondingen. Ze vormen een goed alternatief in bijvoorbeeld oude monumentale panden voor het vervangen van houten/ cement kaders en houten/cement (sier)lijsten en of houten vensterbanken die aan vervanging toe zijn. EPS/ cement profielen zijn prijstechnisch interessant, makkelijk te monteren en eenvoudig te onderhouden.

De Klaas Aanhangerkraan K 21 – 31 TSP heeft een haakhoogte van 31 meter, een maximale zijdelingse reikwijdte van 21 meter en een capaciteit van 1,5 Ton. De jib kan twee keer worden verlengd en de maximale haaklast is dan respectievelijk 800 en 500 Kg. De kraan is bovendien binnen enkele ogenblikken om te bouwen naar een hoogwerker. Als hoogwerker bedraagt de maximale werkhoogte circa 25 meter en de maximale reikwijdte circa 17 meter, met nog een werkhoogte van maar liefst 17 meter.

De kraan is gebouwd op een 3,5 Tons aanhanger chassis en kan ook met aangebouwde hoogwerker vervoerd worden. Door zijn compacte afmetingen en indrukwek-

kende prestaties evenaart hij ook menig zelfrijdende hoogwerker.

Door de variabele en automatische afstempeling (middels afstandsbediening) kan de kraan / hoogwerker zelfs op de kleinst mogelijke plaatsen worden ingezet en zijn altijd de grootst mogelijke capaciteiten beschikbaar. Op locatie is de machine te verplaatsen door de radiografische afstandsbediening. Alle Klaas kranen worden bovendien afgeleverd met een eerste ingebruikname keuring door de Tüv Nederland.

All-up, Almelo, [0546] 54 47 24, www.all-up.nl

Schoorsteenkappen voor renovatie De polyester schoorsteenkappen type ‘De Luxe’ van Beers Bouwproducten zijn de perfecte oplossing om de schoorsteen te renoveren. Er zijn alleen maar voordelen aan het gebruik van dit type: lange levensduur, eenvoudige montage en het uiterlijk van een traditionele schoorsteen. Met een gewicht van circa 10 kg/m3 uitstekend geschikt voor toepassingen in renovatie projecten.

De uitstraling van de kap wordt mede bepaald door speciaal aangebrachte steenstrips. Deze zijn in diverse afmetingen en in meer dan 2500 kleurnuances te verkrijgen. Omdat het beplakken van de polyester kappen met de steenstrips een zeer nauwkeurige aangelegenheid is, gebeurt dit onder exact de juiste omstandigheden door een gespecialiseerd bedrijf.

Voordelen van de schoorsteenkappen zijn: op vrijwel ieder dak te plaatsen, bij renovatie of groot onderhoud, in bijna elke gewenste steen- en voegkleur, bescherming van een bestaande schoorsteen met behoud van het uiterlijk, snelle montage verkort de duur van overlast bij renovatie, als perfect alternatief op een gemetselde schoorsteen, geen duur metsel- en voegwerk, en een zeer lange levensduur en 10 jaar garantie.

Beers Bouwproducten BV, Medemblik, (0227) 71 23 62, www.beersbouwproducten.nl

Arte Decor

Gips en cement ornamenten Hurksestraat 18 A | 5652 AK Eindhoven T 0031 (40) 296 23 52 | M 0031 651 61 03 62 I www.artdecor.nl | E info@artdecor.nl

nr. 3 | juni 2012

39

galerij-, balkon- en balustradeverhogingen Q-netics galerijverhogingen en balkonver-

Kernpunten

hogingen worden geplaatst om een betere

 Lichtgewicht (20kg/m²)

toegankelijkheid naar de woning te creëren

 Brandveiligheid, voldoet aan NEN 1775 Bfl en S1

en om de huidige galerij- en balkonvloeren

 Zeer goede antislip, voldoet aan NTA 7909

te verfraaien.

 Goede drainagecapaciteit

De galerij- en balkonverhogingen zijn licht-

 Modulair

gewicht, brandveilig, modulair en voorzien

 Grote vormvrijheid

van de juiste antislip. Q-netics galerij- en

 Duurzaam

balkonverhogingen kunnen in elke ge-

 Onderhoudsarm

wenste vorm, afmeting en hoogte worden

 Minimaal contactgeluid  Levensduur meer dan 20 jaar  Elke gewenste kleur, standaard RAL-7040

toegepast. De samenstelling van dit product bestaat uit glasvezelversterkte panelen die ondersteund worden door aluminiumliggers voorzien van traploos instelbare kunststof schroefvijzels.

De panelen hebben een zeer goede drainagecapaciteit doordat ze zijn samengesteld uit T-profielen van 40 mm breed, met een onderlinge afstand van 1 mm. Daarnaast zijn er diverse mogelijkheden op het gebied van details en afwerking die in nauw overleg met de opdrachtgever worden afgestemd.

Q-netics galerij- en balkonverhogingen produceren een minimaal contactgeluid door de toegepaste materialen, de zeer stabiele ondersteuning en het gebruik van rubber dempingsmateriaal. Alle standaard componenten hebben een maximale lengte van 2 meter. Aanvoer van het materiaal kan daardoor meestal gewoon via de personenlift.

Doordat er geen lijm of coating wordt toegepast tijdens het montageproces blijven de woningen ten allen tijden bereikbaar, met een minimale overlast voor de bewoners.

Q-netics is tevens gespecialiseerd in het ontwerpen, produceren en monteren van balustradeverhogingen. De balustrades wor-

Postbus 3011 3316 GK Dordrecht Kamerlingh Onnesweg 51 3301 DA Dordrecht T: 078 6172308 F: 078 6174107 E: info@q-netics.nl W: www.q-netics.nl

den verhoogd om de borstwering ook na het verhogen van de vloeren aan het Bouwbesluit te laten voldoen.

Q-netics balustradeverhogingen worden vervaardigd uit aluminium, verzinkt staal of RVS. De balustrades worden indien gewenst afgewerkt met poedercoating in RAL-kleur.

www.q-netics.nl Q-netics_RT1206.indd 1

11-6-2012 14:30:00