DRAAIBOEK de KLASINTRODUCTIE 6 LEERJAAR
Brenda De Windt
Inhoudstafel
Databanken en wegwijs in de bib 1. Doelstelling 2. Vooraf 3. Benodigdheden 4. Verloop 4.1 Welkom heten 4.2 Uitleg zoeken in de catalogus en op internet / betrouwbare bronnen 4.2.1 Informatieve boeken 4.2.2 Experts / professionals 4.2.3 Internet en online bronnen 4.3 Rondleiding 4.4 Opdracht 4.5 Afscheid 5. Werkmiddelen
1 2 3 3 3 4 9 9 14 15 19 19
Databanken en wegwijs in de bib In het zesde leerjaar leggen we de focus op het leren zoeken in de bib, databanken en online bronnen. Op een leuke manier leren de leerlingen de (digitale) bib actief gebruiken. Ze worden uitgedaagd om zich een weg te banen door de bib aan de hand van leuke zoekopdrachten en gaan aan de slag met de databanken en de catalogus. Een goede voorbereiding op het secundair onderwijs! DUUR: 60 minuten In aanloop naar de introductie is het belangrijk volgende vragen te stellen aan de leerkracht: 1. Hoeveel tijd heeft de klas? 2. Moeten de kinderen aan het einde van de introductie nog een boek kiezen? (belangrijk voor het verloop en de tijdsindeling van de introductie) 3. Hoeveel leerlingen zijn er?
1. Doelstelling Volgende eindtermen voor Nederlands1 worden aangewend: 1. LUISTEREN ET 1.5 Zich een voorstelling maken bij langere en complexere instructies. ET 1.6 Instructies voor een buitenschoolse situatie begrijpen. 2. SPREKEN ET 2.9
3. LEZEN ET 3.2 ET 3.4
Gerichte vragen voorbereiden en stellen om de gewenste informatie te bekomen bij onbekende volwassenen.
In een documentatiecentrum of bibliotheek informatie opzoeken met behulp van een trefwoordenlijst. Op een doelbewuste en efficiënte manier informatie in verschillende bronnen zoeken, selecteren en verwerken. Op basis van voor hen bestemde informatieve teksten: de gewenste informatie afleiden; de hoofdgedachte afleiden; conclusies formuleren. Op basis van voor hen bestemde informatieve teksten:
1
Bron: http://www.gemeenschapsonderwijs.be/sites/portaal_nieuw/Prikbordvoorleerkrachten/Basisonderwijs/leerplannen/Leerplannen%20201 02011/Nederlands.pdf http://www.ond.vlaanderen.be/curriculum/basisonderwijs/
1
ET 3.5
de informatie vergelijken met bijkomende informatie; de informatie vergelijken met eigen waarden en normen; de informatie classificeren; de informatie op juistheid en relevantie beoordelen. Aangeven hoe ze informatie over jeugdliteratuur kunnen opsporen.
4. SCHRIJVEN ET 4.8 Bereid zijn zich kritisch op te stellen om bij het lezen de verkregen informatie aan de eigen mening en kennis te toetsen. Volgende eindtermen en leerplandoelstellingen voor wereldoriëntatie worden aangewend: 5. TIJD ET 5.1 Bij groepswerk een gegeven opdracht volgens taakverdeling en tijdspanning uitvoeren. Volgende eindtermen en leerplandoelstellingen voor ICT worden aangewend: ICT 1 De leerlingen hebben een positieve houding tot ICT en zijn bereid ICT te gebruiken om hen te ondersteunen bij het leren. ICT 6 De leerlingen kunnen met behulp van ICT voor hen bestemde informatie opzoeken, verwerken en bewaren.
2. Vooraf • • • • • • • •
•
groot scherm opbouwen in non-‐fictieruimte laptop en beamer installeren in non-‐fictieruimte ppt-‐presentatie klaarzetten stoelen klaarzetten benodigdheden klaarleggen controleren of informatie rond etiketten nog actueel is kijken of de boeken, nodig voor de opdrachten aanwezig zijn (het is altijd mogelijk een bepaalde vraag uit de opdrachten te laten) super-‐user aanmaken (3 internetcomputers) -‐> dit kan enkel op de computer aan de uitleenbalie. -‐> open het programma TimeTracs. -‐> login: EVHB -‐> paswoord: EVHB -‐> klik op Reservation Management en vervolgens op Super-‐user reserveren. -‐> geef datum en starttijd in. Kies het aantal computers dat je nodig hebt: PC Evergem 1 – PC Evergem 2 – PC Evergem 3 – PC Evergem 4 (dichtst bij leeszaal). -‐> klik op Reserve. -‐> De gereserveerde computers zullen op het gewenste tijdstip in werking treden. tablet klaarmaken voor eventueel gebruik (afhankelijk van de grootte van de klasgroep)
2
3. Benodigdheden • • • • • • • • • • •
groot scherm laptop beamer verlengkabels internetkabel tablet overzicht ZIZO voorbeeldmaterialen: weetboeken – verhalende boeken papier balpennen bladwijzers
•
opdrachtkaarten
4. Verloop
4.1 Welkom heten Waar? inkomhal, leeszaal Wat? jezelf voorstellen jassen weghangen Korte uitleg leeszaal Wat kan je hier vinden? Kan je de kranten en tijdschriften uitlenen?
4.2 Uitleg zoeken in de catalogus en op internet/ betrouwbare bronnen Waar? non-‐fictie ruimte Vandaag kijken we hoe jullie informatie in de bibliotheek kunnen vinden voor jullie spreekbeurt. Mogen jullie zelf kiezen waarover jullie een spreekbeurt geven? Voorbeelden: hobby, sport, milieu, huisdier, … = onderwerp / thema Waar halen ze of kunnen ze hun informatie halen voor een spreekbeurt? -‐> informatieve boeken -‐> experts / professionals -‐> internet MAAR mag je alles geloven wat op internet staat?
3
4.2.1 INFORMATIEVE BOEKEN Waar kan je informatieve boeken vinden? -‐> catalogus Beginscherm catalogus Wat is hier te zien: openingsuren HB + filialen, nieuwe aanwinsten, nieuwtjes, Mijn Bibliotheek (hoe je kan reserveren, verlengen, …)
Hoe zoeken? NON-‐FICTIE ZIZO = Zonder Inspanning Zoeken De onderwerpen zijn onderverdeeld in grote groepen. Elke groep heeft een eigen kleur. Dit is een hoofdrubriek. Waar zou je bijvoorbeeld volgend boek vinden? -‐ een boek over de ruimte? -‐> Aarde – Heelal -‐ een boek over het milieu? -‐> Natuur – Planten – Dieren -‐ een boek over voetbal? -‐> Vrije tijd – Kunst De hoofdrubrieken zijn verder onderverdeeld in kleinere groepjes, kleinere rubrieken. Dit zijn deelrubrieken. Elke deelrubriek krijgt een eigen afbeelding of pictogram. De hoofdrubrieken bevatten volgende deelrubrieken: 1. Weetjes – Beroemde personen: leuke weetjes, alles wat in een encyclopedie staat. bv. Welke berg is de hoogste berg? 2. Verkeer: alles wat met auto’s, fietsen, vliegtuigen en schepen te maken heeft. bv. Hoe snel kan een trein rijden?
4
3. Natuur – Planten – Dieren: alles wat met tuin, bossen, boerderij, maar ook met alle dieren te maken heeft, zowel huisdieren als wilde dieren. bv. Wat eten roofdieren? bv. Hoe ziet een beukeboom eruit? bv. Welke paddenstoelen zijn giftig? 4. Landen – Volken: alle informatie over alle landen in de wereld. bv. Hoeveel mensen wonen er in China? bv. Hoe ziet de vlag van Spanje eruit? Je vindt hier ook alles wat met de verschillende volken te maken heeft. bv. Hoe leven de Indianen? 5. Mens: alles over het lichaam, de lichaamsverzorging en gevoelens, zoals liefde of verdriet. bv. Hoe ziet een skelet eruit? 6. Taal – Over jeugdliteratuur: alles wat er te vertellen valt over jeugdboeken, strips, sprookjes MAAR niet de verhalen zelf. Sprookjes, strips en leesboeken staan ergens anders in de bibliotheek. bv. Uitleg over alle wezens die voorkomen in de Harry Potter verhalen. 7. Wetenschappen – Techniek: hier kan je alles vinden over techniek, industrie, uitvindingen, computers, … bv. Wie heeft de telefoon uitgevonden? 8. Aarde – Heelal: alles wat met de aarde (bergen, vulkanen, rivieren, …), sterren en oceanen te maken heeft. bv. Hoeveel planeten zijn er? bv. Welke rivieren stromen er in België? 9. Geloven – Denken: alles over het geloof: het christendom of de islam, maar ook alles over filosoferen en bijgeloof. bv. Waarom hebben heksen een bezem? 10. Dagelijks leven – Samenleven: dit is eigenlijk alles wat met jezelf en je omgeving te maken heeft. bv. Wat eten we? bv. In welke huizen wonen we? bv. Hoe kleden we ons? 11. Vrije tijd – Kunst: hier vind je enerzijds alles wat je in je vrije tijd kunt doen, zoals sporten, knutselen, dansen, toneel spelen. Anderzijds vind je er ook alles over schilderkunst, kunstenaars en muziek. bv. Wat kan ik doen in de vakantie? bv. Hoe ziet een voetbalveld eruit? 12. Geschiedenis: alles wat tot het verleden behoort, van de Oertijd tot de 21ste eeuw. bv. Hoe zagen de oermensen eruit? bv. Wanneer vond WO II plaats?
5
De leerlingen noemen zelf onderwerp, zoniet: milieu. We krijgen een lijst met alle resultaten. We verfijnen op non-‐fictie, vervolgens op jeugd. We klikken op titel en krijgen meer informatie over het boek te zien. We zien of het boek al dan niet beschikbaar is in de bibliotheek van je keuze (let op: HB, Ertvelde, Sleidinge). -‐> maar waar staat het?
In de catalogus kan je ook de verhalende boeken, de fictie terugvinden. FICTIE De leerlingen noemen zelf een schrijver, zoniet: Luc Descamps – Mark Tijsmans – Anthony Horowitz De leerlingen noemen zelf titels op, zoniet: Kristal van hoop – Tobie Lolness – Het geheim van te veel torens We krijgen de lijst met resultaten. Waar vinden ze het aantal resultaten? Hoe kunnen ze verfijnen wat ze zoeken? Hoe zien ze of het een boek, cd, dvd, … is? Wat betekent 'Toon alle 3 versies'?
6
We klikken op titel en krijgen meer informatie over het boek te zien. We zien ook of het boek beschikbaar is in de bibliotheek van je keuze (let op: HB, Ertvelde, Sleidinge).
7
-‐> maar waar staat het? We geven hier ook uitleg over de eerste 4 letters van de familienaam van de auteur (voorbeelden tonen).
We krijgen ook nog andere informatie: recensies, details over het boek, informatie over de auteur, waar je ook kan doorklikken naar Wikipedia
8
4.2.2 EXPERTS / PROFESSIONALS Wat zijn dit? Kan iemand een voorbeeld geven? Voorbeeld: Je maakt een werk rond mensenrechten. Dan kan je contact opnemen met mensenrechtenorganisaties om te weten hoe ze effectief te werk gaan, bijvoorbeeld Amnesty International. Door een mailtje te sturen naar hen kan je al heel veel te weten komen. 4.2.3 INTERNET EN ONLINE BRONNEN Wat kennen jullie? Weten jullie wat bronnen zijn? Welke bronnen gebruiken jullie? Niet alleen thuis, maar ook hier in de bibliotheek kan je op de internetcomputers allerlei informatie opzoeken. Databanken (bij uitleg tonen: zie ppt-‐presentatie) Google: www.google.com Wikipedia: www.wikipedia.be Actuele documentatiebank jeugd: jadbank.dossiers.knipselkranten.nl Ik heb een vraag: www.ikhebeenvraag.be Jongerengids: www.jongerengids.be Wat je opzoekt op internet mag je niet zomaar geloven. Iedereen kan er schrijven wat hij of zij maar wil. Daarom wil ik jullie een aantal tips geven. Het is belangrijk dat je over volgende dingen nadenkt (vuistregels). 1. Geloof niet alles wat je op internet leest Iedereen kan alles op internet zetten, zonder dat er gecontroleerd wordt of het klopt. Het is daardoor moeilijk om te bepalen of informatie betrouwbaar is. Bijvoorbeeld: Wikipedia. Iedereen kan op Wikipedia artikelen toevoegen of wijzigen. Er kan dus makkelijk informatie op Wikipedia staan die onjuist is of die maar één kant belicht. Wikipedia kan gerust als opstapje gebruikt worden, maar zorg altijd dat je andere websites zoekt waarop je de informatie kunt vergelijken. Als verschillende sites dezelfde informatie geven, dan is de kans groter dat dit de juiste informatie is. Voorbeeld: Hoe groot is Europa?
9
Wikipedia
Ik heb een vraag
10
MAAR
In dit geval moeten we extra controleren, bijvoorbeeld het antwoord op de website Ik heb een vraag werd gegeven door een professor in geologie, dus dat mag je al meer vertrouwen. En dat is dan onmiddellijk tip 2. 2. Probeer uit te zoeken waar de informatie vandaan komt
11
Bijvoorbeeld als je wil weten of een nieuw computerspel leuk is: De website van dit spel zal natuurlijk zeggen dat het superleuk is. Dat is namelijk reclame voor het spel. Maar misschien vind je ergens anders wel meningen van gebruikers, waaruit blijkt dat het spel helemaal niet zo leuk is. Je kan ook altijd zoeken wanneer de informatie op internet gezet is of wanneer het voor het laatst aangepast is. Als dat jaren geleden is, dan mag je je vragen stellen. Wikipedia: Shakespeare
Website Shakespeare
12
3. Bedenk goed wat je zoekt, wat je wil weten. Het zoeken naar informatie op internet werkt eigenlijk net zoals het zoeken naar informatie in boeken. Allereerst moet je bedenken over welk onderwerp je informatie zoekt en wat je precies over dit onderwerp wilt weten. Maak bijvoorbeeld een woordweb, waarin je in het midden je onderwerp zet en daar omheen alles wat bij dat onderwerp past. Zoek je informatie over dolfijnen? Dan kunnen er in je woordweb dingen staan als: Welke soorten dolfijnen zijn er? Waar leven ze? Wat eten ze? Hoe oud kunnen ze worden? Als je woordweb af is, kun je het gebruiken om zoekopdrachten aan zoekmachines op internet te geven. Voorbeeld: Welke soorten bestaan er?
Waar leven ze?
Hoe oud kunnen dolfijnen worden?
dolfijnen
Wat eten dolfijnen? 4. Geef duidelijke opdrachten aan zoekmachines Bij zoekmachines als Google kun je eenvoudig op één term zoeken, maar je kunt ook een uitgebreidere zoekopdracht geven. Wil je weten hoe hoog de Eiffeltoren is? Dan kun je zoeken op ‘Eiffeltoren’, maar dan krijg je veel resultaten die je helemaal niet nodig hebt. Je kunt ook zoeken op ‘Hoe hoog is de Eiffeltoren’, waarmee je waarschijnlijk concretere resultaten krijgt. Google: zoekopdracht ‘Eifeltoren’
13
Google: zoekopdracht ‘Hoe hoog is de Eifeltoren?’
5. Combineer online en offline bronnen Internet is heel handig om te gebruiken als je informatie zoekt, maar het is ook massaal en onoverzichtelijk. Het is daarom noodzakelijk om ook andere bronnen te gebruiken, zoals boeken, kranten en tijdschriften. Bij deze bronnen is het een stuk makkelijker te zien door wie het geschreven is en wanneer. Je kunt deze bronnen bijvoorbeeld in de bibliotheek vinden.
4.3 Rondleiding jeugdafdeling 9+ boeken: we geven uitleg over het etiket, de genres en de vermelding van de auteur. ZIZO = Zonder Inspanning Zoeken = informatieve boeken = weetboeken = Non-‐Fictie voor de jeugd We herhalen hierbij kort wat we boven uitgelegd hebben omtrent de ZIZO. cataloguscomputer: we tonen welke computers de leerlingen voor de opdracht kunnen gebruiken. internetcomputers We tonen waar de internetcomputers staan en hoe ze deze bij de opdracht kunnen gebruiken. strips 12+ boeken: we geven uitleg over het etiket, de genres en de vermelding van de auteur.
14
4.4 Opdracht Vooraleer aan de slag te gaan, krijgt iedere leerling een bladwijzer met daarop de vuistregels en de databanken die ze kunnen gebruiken. Dit kunnen ze gebruiken bij de oefeningen. We verdelen de klasgroep in groepjes van ongeveer 3 personen. We vragen hierbij de hulp van de leerkracht. 3 (x3) groepjes aan de computer: opzoeken internetcomputers (we houden 1 computer vrij voor bezoekers) 1 (x3) groepje op tablet (eventueel, afhankelijk van de grootte van de klasgroep) 4 (x3)groepjes: opzoeken in boeken en catalogus Indien de tablet gebruikt wordt, wordt het gebruik ervan uitgelegd. We leggen de opdracht uit. 2 groepjes van elk 3 personen krijgen dezelfde opdracht. Het ene groepje zoekt de antwoorden op internet, het andere groepje in de boeken aan de hand van de catalogus. Van zodra een groepje gedaan heeft, moeten ze dit melden aan ons. We roepen vervolgens de groepjes met dezelfde opdracht samen, zodat ze de gevonden informatie kunnen samenleggen. Waar hebben ze gezocht? Komt hun informatie overeen? Wat kunnen ze besluiten over het gebruik internet en boeken? De leerlingen krijgen een 2de opdracht, maar nu wisselen de groepjes, zodat iedereen eens op internet en in de catalogus gezocht heeft. Afhankelijk van de beschikbare tijd kan er nog een volgende opdracht gegeven worden. OPDRACHTEN 1. Wat is een orkaan? Hoe ontstaat deze? Wat zijn de kenmerken? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> ik heb een vraag -‐> boeken HB: Het weer: Orkaan / Catherine Chambers Het weer: Orkanen en tornado’s / Neil Morris De aarde: Als de aarde haar spierballen laat rollen: over orkanen, aardbevingen, tsunami’s en vulkanen / Geert Bouckaert Encyclopedieën -‐> boeken Ertvelde: Het weer: Orkanen en tornado’s / Neil Morris
15
2. Wie is Jan Terlouw? Vertel iets over hem. Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> catalogus -‐> Wikipedia -‐> Google 3. Wat betekent duurzame landbouw? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> boeken HB: Boerderij: Landbouw en veeteelt / Andrea Claire Harte Smith Voeding: Voedsel voor iedereen / John Baines -‐> boeken Sleidinge: Voeding: Voedsel voor iedereen / John Baines 4. Vertel iets over Australië? Waar ligt het? Hoeveel inwoners telt Australië? Wat is de hoofdstad? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Google -‐> Actuele databank jeugd -‐> boeken HB: Landen A: Australië / Robert Prosser Landen A: Australië / Jane Keys Landen A: Australië / Linda Pickwell Landen A: Australië / Jane Bingham Encyclopedieën -‐> boeken Ertvelde: Landen A: Australië / Robert Prosser -‐> boeken Sleidinge: Landen A: Australië / Jane Keys Landen A: Australië / Linda Pickwell Landen A: Australië / Jane Bingham 5. Wanneer werd de eerste computer (PC) in ons land gebruikt? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> ik heb een vraag -‐> boeken HB: Techniek – Industrie: Computers en chips 1970 – 90 / Steve Parker Radio – TV – Krant – Post – Telefoon: Telecommunicatie / Colin Hynson Encyclopedieën
16
6. Wat is een zonsverduistering? Vertel er iets meer over. Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> ik heb een vraag -‐> boeken HB: Sterren – Planeten – Ruimtevaart: Zon / Robin Kerrod Encyclopedieën -‐> boeken Ertvelde: Sterren – Planeten – Ruimtevaart: De zon / Giles Sparrow -‐> boeken Sleidinge: Sterren – Planeten – Ruimtevaart: Zon / Robin Kerrod 7. Wanneer zonk het schip Titanic? Hoe kwam dit? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Actuele databank jeugd -‐> boeken HB: Schepen: De Titanic / Simon Adams Schepen: Aan boord van de Titanic: adembenemende nieuwe beelden gemaakt met digitale technieken / Peter Chrisp Schepen: De Titanic en andere gezonken schepen / John Malam -‐> boeken Ertvelde: Schepen: De Titanic en andere gezonken schepen / John Malam Schepen: Het verhaal van de Titanic / Eric Kentley -‐> boeken Sleidinge: Schepen: De Titanic en andere gezonken schepen / John Malam Schepen: Het verhaal van de Titanic / Eric Kentley Schepen: Titanic: scheepswrakken en gezonken schatten / John Malam 8. Zoek meer informatie over de Paarse Schijnridder (paddenstoel). Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Google -‐> boeken HB: Paddenstoelen: Paddenstoelen / E. Garnweidner Paddenstoelen: Schimmels / Robert Snedden (nog te verifiëren) -‐> boeken Ertvelde: Paddenstoelen: Schimmels / Robert Snedden (nog te verifiëren) -‐> boeken Sleidinge: Paddenstoelen: Schimmels / Robert Snedden (nog te verifiëren)
17
9. Waarom is bloed rood? Hoe komt dit? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> ik heb een vraag -‐> boeken HB: Lichaam: Het lichaam: over botten, spieren, bloed en meer / Richard Walker (wisselcollectie) Lichaam: Bloedsomloop / Anita Ganeri -‐> boeken Ertvelde: Lichaam: Het lichaam: over botten, spieren, bloed en meer / Richard Walker Weetjes: Vraag maar weer raak: de gekste vragen met uitgebreide antwoorden waar je veel van kunt leren -‐> boeken Sleidinge: Lichaam: Ons bloed / Charlotte Guillain 10. Wat zijn wolken en hoe worden ze gevormd? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> ik heb een vraag -‐> boeken HB: Het weer: Het weer / Brian Cosgrove -‐> boeken Sleidinge: Het weer: Het boek over het weer / Michael Allaby 11. Claude Monet was een belangrijke schilder. Wanneer leefde hij? Wat schilderde hij vooral? Zoek een 5-‐tal werken van hem. Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Google -‐> boeken HB: Schilderkunst: Monet / Jude Welton Schilderkunst: Linde in de tuinen van Monet / Christina Björk -‐> boeken Ertvelde: Schilderkunst: Linde in de tuinen van Monet / Christina Björk 12. Hoe, wanneer en waar ontstond Halloween? Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Google -‐> boeken HB: Feesten: Halloween / Jacqueline Vallon
18
13. Je gaat een paar dagen naar Londen op vakantie. Maar wat is er daar te zien? Wat mag je niet missen? Zoek hierover informatie op. Waar kan het antwoord gevonden worden? -‐> Wikipedia -‐> Google -‐> boeken HB: Landen E: Londen / Miroslav Sasek Landen E: Londen / Paul Mason Landen E: Londen: alles wat je altijd al wilde weten / Klay Lamprell Landen E: Londen voor kinderen / Jindra Capek -‐> boeken Ertvelde: Landen E: Londen / Miroslav Sasek Landen E: Londen / Paul Mason Landen E: Londen voor kinderen / Jindra Capek -‐> boeken Sleidinge: Landen E: Londen / Paul Mason Landen E: Londen voor kinderen / Jindra Capek
4.5 Afscheid
5. Werkmiddelen Volgende werkmiddelen bevinden zich in het magazijn: • bladwijzers • opdrachtkaarten Volgende werkmiddelen zijn uit te printen via bibliotheek/kennissysteem/draaiboek en materiaal introducties: • bladwijzers • opdrachtkaarten • ppt-‐presentatie Dit draaiboek is digitaal beschikbaar op: bibliotheek/kennissysteem/draaiboek en materiaal introducties.
19