BRUZZ - editie 1751 by bruzz.be

#1751

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

TIPS

28 | 04 | 2021

+ BRUZZ CULTURE NA DE BRAND IN ANDERLECHT ‘DE HELFT VAN DE BRUSSELSE WONINGEN VOLDOET NIET AAN DE NORMEN’ PATRICK MANGHELINCKX VAN HET HUIS VAN HET NEDERLANDS ‘MIJN DROOM? ALLE BRUSSELAARS DRIETALIG’

DRIEDELIGE DOCU ZET ARNO IN DE KIJKER

‘Leven met mezelf, ik ben dat nog aan het leren’

JACQUELINE DE JONG TOUT CE QUE VOUS AURIEZ TOUJOURS DÛ (SA)VOIR

Inhoud / Sommaire / Inside Inhoud / Sommaire / Inside

Edito JEUGDHELDEN OPEN WONDE Vijf jonge mannen een tafeltje achter het Erschalkse lijken dezer dagen weinigaan minder benijdenswaardige venster vandie Le van Coq.Brussels Links een piepjonge Dominique jobs dan minister-president. Aan alle, Deruddere, afwezig lijkende kanten, Josse Deweerklinkt Pauw en de eenkritiek wel maar tocheen vooral aan Vlaamse oppientere een te afwezige Rudi Vervoort. Nu toonde de heel Marc Didden, rechts Arno en Jan die Decorte, star afgelopen dagenTussen wel enig initiatief. Alleen waslege het weer niet quality , alle twee. hen: één pint en drie goed. Eerst beslissing deuit avondklok om 22 uur asbakken. De viel nietzijn eens zo goedeom foto 1987 bepaalde te onze handhaven eengasten koude gingen steen. Dan legde de minismee jeugd.op Deze de wereld veroveren, de een deellimousines vanook Uber aan banden door en ter-president dan nog vanuit café waar we weleens durfden te eenvoudig te vragen ze tachtig. de wet en een arrestinvan Brusselse hof van komen. Helden van de dat jaren Vlamingen de het grote stad. Dansaertvlaberoep zouden respecteren. Weer niet goed. Zelfs zijn eigen regeringspartners mingen ook, toen dat nog geen half scheldwoord was. Aangespoeld vanuit alle verdachten hem ervan ééntje Brusselzelfs te willen katapulteren naarmoederhuis een tijd waarin alleen hoeken van Vlaanderen, geboren in hetzelfde – want zo rechtse een draadloze telefoon hadden. De wet maar! heette datyuppies toen nog – als ikzelf. Het schepte een band in respecteren? mijn jeugdigeNeen geest, ook Nochtans deminder. vinger op open wonde: onze het wetten enhier regels al was die er legde in hetVervoort echt veel Eneen toch, je liep en loopt vijftal in zijn niet voor een deeleconomie gedicteerd de smartphone. Hoe Brussel nogklaar geregeld tegen het lijf: ze hebben hundoor deeltje van de wereld sympathiek dieanker deelplatformen mogen vinden, aan de andere Daarom kant van veroverd, maarwe hun heeft zich ook ingegraven in de Dansaertstraat. zich zelden die zonder veel bescherbenhet ik schermpje zo blij metbevindt de foto’s vanniet Arno in ditiemand magazine; met die opsociale de cover, maar ming de eindjes aan elkaar knoopt. En daarin schuilt de echte uitdaging voor toch vooral met de foto van Arno en zijn vrienden aan een tafeltje in Le Coq. onze politici. deelplatformen zijnmensen blijvertjes, en dus moetcultureel de politiekerfgoed ervoor in Jeugdhelden dieDe gewone bereikbare blijven. Vlaams zorgenSoms dat zeheeft kunnen binnen wettelijk kader dattehun werkneBrussel. eenopereren mens niet meereen nodig om zijn dag én goed maken. mers een minimum aan bescherming krijgen. Lees het interview met Arno, Dominique Deruddere en Josse De Pauw Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9 p38 - 41 N L NL

REPORTAGE REPORTAGE

park is alsop een breiwerk. je één “Als“Een je een vriend bezoek had,Trek bleken er draad dan ontrafelt ook de rest” plots drielos, muizen mee te luisteren naar de conversatie, erg gênant” De vele wandelaars en fietsers doen parken naar adem happen 16 Wat een uitgebrande woning vertelt over de huurmarkt 8

PORTRET REEKS Jean Narcy, de man van

clubliederen van Stadde van de toekomst Union(2): énmobiliteit RWDM

PLAIE OUVERTE HÉROS DE JEUNESSE

De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du jeunes hommes espiègles à une table du café Le Coq. À gauche, un Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté très jeune Dominique Deruddere, un Josse De Pauw distrait et un Marc flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau Didden très éveillé, à droite Arno et Jan Decorte, tous deux des stars. Entre avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout euxd’abord, : une bière et trois de cendriers vides. La photo pas bonne 1987 sa décision maintenir le couvre-feu à 22très heures estde très mal a influencé notre jeunesse. Ces gars allaient conquérir le monde, et ce tombée. Ensuite, le Ministre-Président a imposé des restrictions aux depuis chauf- un café où on osait aussi aller. Héros des années quatre-vingt. Flamands feurs « limousine » d’Uber en leur demandant simplement Des de respecter la loi dans la grande Desd’appel Flamands « Dansaert », quand ça neçaressemblait et un arrêt deville. la Cour de Bruxelles. Encore une fois, ne va pas. pas encore duses tout à une insulte. Venus de tous les soupçonné coins de Flandre, l’uncatapulter d’entre Même partenaires au gouvernement l’ont de vouloir euxBruxelles est même né dans la même maternité que moi. Cela a créé un lien dans à l’époque où seuls les yuppies de droite disposaient de téléphones mon esprit juvénile, même s’il n’y en avait pas vraiment dans la vie Et sans fil. Respecter la loi ? Pas question ! Pourtant, Vervoort a mis le réelle. doigt sur pourtant, on: pouvait et règlements on peut encore les croiser régulièrement tous les cinq une plaie nos lois et ne sont pas prêts pour une économie ici collaborative à Bruxelles : ils ont par conquis une partieAussi du monde mais ontque jetésoient leur ancre dictée le smartphone. sympathiques ces dans la rue Dansaert. C’est pourquoi je suis des photos d’Arno plateformes, de l’autre côté de l’écran, il y aravi souvent quelqu’un quidans a du ce mal à magazine ; dedeux cellebouts, en couverture mais de surtout de celle d’Arno seslàamis joindre les sans vraiment couverture sociale. Etet c’est que attablés Coq. Desdéfi héros denos jeunesse qui restent des personnes ordinaires et réside au le véritable pour politiques. Les plateformes collaboratives sont accessibles. Le patrimoine culturel flamand à Bruxelles. en faut peu là pour rester et il faut donc s’assurer que leurs activitésParfois, ont un ilcadre juridique pour être leurs heureux. Lisez notre interview avecde Arno, le réalisateur et que employés bénéficient d’un minimum protection. Dominique et l’acteur Josse De Pauw en Lisez leDeruddere reportage sur l’économie collaborative enp38-41 p8 - 9

de vooravond van “Wĳ zĳnAan jaloers op de zone 30de in Zwanzederby Union eerste Brussel, die die komen wenaar zeker eensklasse A kan brengen 22 bekĳken” 16

INTERVIEW

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, ANALYSE 5G in Brussel

“WePatrick moeten niet 14, INTERVIEW Manghelinckx van het Huis van het Nederte bescheiden lands 24, ACTUA Europees Hof zijn” buigt zich over havenspoorlijn 23, BIG CITY Waarom bevindtende raamprostitutie in Brussel zich in de Vera Coomans haar zoon Aarschotstraat? COLUMN Nick Trachet 52 blazen 28, popgroep Madou nieuw leven in 40

BRUZZ CULTURE

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY Prostitu-

“Molenbeek is plaatje a place tie, een complex in de stad 24 BRUZZ CULTURE Cabin Fever full of cheap and empty Musikaa 32, Vincen Beeckman Rosine Mbakam 30, KlaraFestival: things toDemeulemeester reinvent” 34, Cécile Massart 38, Ariane Loze 44, & Kasper

OPEN WOUND HEROES OF YOUTH

RandiLevey De Vlieghe Eatgallery & Drink Le Dillens en bocal 50 Harlan starts a48, new ANALYSE Uber en de platformeconomie 8 INTERVIEW Vincent across the canal 44 Van Quickenborne 10, Meron Knikman, voorzitster van de Vrouwenraad 15 BIG CITY Waarom wordt de gemiddelde temperatuur FR Cabin Fever: Effi et Amir 30, NL Chibumi 32, FR Jacqueline ons land in Ukkel gemeten? 28 COLUMN Nick Trachet 52 NL Arno, Dominique Deruddere & Josse De Pauw 38, devan Jong 36, EN

Brussel zwaar getroffen werd door van de aanslagen BRUZZket is de jongerenwebsite in Maalbeek en Zaventem. In BRUZZ magazine BRUZZ. kijken Ga de aan: weket-uitdagingen naar wat er de afgelopen vijflaat jaar ons weten welke plekken jĳ cool vindt, veranderd is, zowel in goede als in slechte zin. bĳ welkeVijftoffe club jĳ zit, ofvolgende wat jĳ aan jaar na de aanslagen, week ook via tv, BRUZZ radio, Brussel BRUZZ zou veranderen. Julliebruzz.be inzendingen zĳn achteraf op de website te zien!

BRUZZVolgende DOOR KETTEN week is het exact vijf jaar geleden dat

These days, there seem to be few jobs less enviable than that of prime minister of the Brussels Region. that the Rudiwindow VervoortofisLetoo absent Five mischievous young men at a Criticism table behind Coq. On EN can beleft, heard fromyoung all sides, but especially from the side. He Josse did show the a very Dominique Deruddere, an Flemish absent minded De some initiative the past fewDidden, days, but no right one’sArno satisfaction. his both Pauw and a very bright Marc ontothe and Jan First, Decorte, decision toBetween keep thethem: curfewone at 10 p.m. didthree not go downashtrays. well. Then the prime star-quality. beer and empty The less than minister restrictions on Uber’s byguys simply asking them clear photoimposed from 1987 helped define our car-sharing youth. These were going to to respectthe theworld, law and by the Brussels Court of Appeal. Again, Heroes not good. conquer anda ruling that from a café that we dared to frequent. of own government partners suspected him of wantingbefore to catapult BrustheEven 80s.his Flemish people in the big city. “Dansaertvlamingen” that had selsbeen backthought to a timeofwhen right-wing phones. Respect even as anonly insult. Washedyuppies up fromhad all wireless corners of Flanders, one the law? No way! Yet Vervoort put his finger on an open wound: our laws of them even born in the same “mother house” – as we used to call themand – as regulations not ready a sharing economy dictatedthere by the smartphone. me. It created are a bond in myfor youthful mind, even though was a lot less of No matter may find theseinto sharing therehere is in a bond in realhow life.sympathetic Yet, you stillwe regularly bump one, platforms, or all, of them often someone on the other side of the screen just trying to make ends meet Brussels: they have conquered their part of the world but their anchor has dug without much social protection. Therein lies the realthe challenge forArno our in this into Dansaertstraat. That is why I am so happy with photos of politicians. The sharing platforms are here to stay, so politicians must magazine; the one on the cover but especially, the picture of Arno andensure his that they can operate within a legal that ordinary, their employees are friends at a table in Le Coq. Heroes offramework youth whoand remain accessible given a minimum level of protection. people. Flemish cultural heritage in Brussels. Sometimes, that is all you need. Read our analysis of Brussels’ sharing economy on p8 - 9 Read our interview with musician Arno, filmmaker Dominique Deruddere and actor Josse De Pauw onKRISTOF p38 - 41PITTEURS, hoofdredacteur EN

Woolvs 42, FR Pauline Beugnies 48, FR Eat & Drink Les Filles 51

NOG MEER BRUZZ MEER BRUZZ VIJF JAAR NA DE AANSLAGEN

FRCinq

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur BRUZZket.be/KETuitdaging MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 MAART 2021

28 APRIL 2021

De week

GEWEST BELT MENSEN VIA DE MUTUALITEITEN OP OM HEN AAN TE MOEDIGEN ZICH TE LATEN VACCINEREN

Grote kloof in vaccinatie tussen gemeenten Tachtig procent gevaccineerde ouderen in Sint-Pieters-Woluwe, maar amper vij ig procent in Sint-Joost-ten-Node. Op gemeenteniveau zijn de verschillen in vaccinatiegraad in Brussel aanzienlijk. Het Gewest wijst op de noodzaak van lokale sensibilisering. Volgens de burgemeesters speelt de bereikbaarheid van de vaccinatiecentra ook een rol. — EVA CHRISTIAENS

BRUZZ | DE WEEK

In heel Brussel zijn nu bijna zeven op de tien 65-plussers gevaccineerd. Daarmee is het Gewest goed op weg om verder te kunnen versoepelen vanaf 8 mei. Op gemeenteniveau tonen de cijfers een ander beeld: terwijl in Sint-PietersWoluwe al meer dan acht op de tien ouderen gevaccineerd zijn, is dat in Sint-Joost nog maar net één op de twee. Ook in Sint Gillis, Brussel-Stad, Schaarbeek en Molenbeek verloopt de vaccinatie trager dan gemiddeld in Brussel, met ongeveer zestig procent ingeënte ouderen. “Wij vragen al lang om een eigen vaccinatiecentrum in de gemeente,” reageert burgemeester Emir Kir van Sint-Joost, “want veel oudere inwoners kennen alleen hun eigen huisarts.” De dichtstbijzijnde vaccinatie-

centra liggen voor hen in de Pachecolaan of in het voetbalstadion van Schaarbeek. “Wij zorgen als gemeente voor transport en we helpen mensen met hun inschrijving via een callcenter en een informatiepunt op de markt. Toch denk ik dat een plaatselijk vaccinatiecentrum zou helpen, in samenwerking met de huisartsen.” Volgens Inge Neven, hoofd van de Brusselse Gezondheidsinspectie, ligt de vaccinatie gemiddeld lager in gemeenten waar veel verschillende nationaliteiten wonen, de digitale kloof groot is en de inkomens lager. Die mensen hebben doorgaans minder toegang tot eerstelijnsgezondheidszorg. “Lokale sensibilisering is nodig op maat van alle bevolkingsgroepen, alle nationaliteiten

Op het Sint-Katelijneplein in het centrum troept vrijdagavond een honderdtal jongeren spontaan samen om er van hun vrijheid te vieren. De coronamaatregelen worden niet gerespecteerd en ook het alcoholverbod in het centrum van de stad wordt niet door iedereen gerespecteerd. Agenten van de politiezone Brussel-Hoofdstad/Elsene evacueren het plein, maar niemand wordt gearresteerd. 4

28 APRIL 2021

Feestje op Sint-Katelijneplein

en de laagste inkomensgroepen,” zegt Neven. Het Gewest verspreidt daarvoor flyers en informatiekits in verschillende talen en het stelt webinars ter beschikking. “Ik geloof dat we daarmee de komende weken een mooie evolutie zullen zien,” aldus Neven.

MOBILITEIT “Ik vind het ongelooflijk dat het Gewest ons vraagt om specifieke sensibilisering te organiseren, terwijl dat de taak van het Gewest is,” zegt Etterbeeks burgemeester Vincent De Wolf (MR). Met gemiddeld 64 procent gevaccineerde ouderen hinkt zijn gemeente ook wat achter op de rest van Brussel. “Ik denk eerlijk gezegd niet dat het probleem in Etterbeek bij anderstaligheid ligt, maar bij mobiliteit. Wij vroegen al in januari om een eigen

16 Iedere Brusselaar zonder STOP PUB-sticker op zijn brievenbus krijgt jaarlijks 16 kilo aan ongewenste reclamefolders te verwerken. Toch wordt er ieder jaar minder reclamepapier opgehaald. In 2019 was dat 363 ton minder dan een jaar eerder. Per huishouden komt dat neer op een afname van 8,4 naar 7,7 kilogram.

vaccinatiecentrum, maar die aanvraag is geweigerd.” Met de mobiele teams, die vanaf deze week mensen thuis zullen vaccineren, moet het vervoersprobleem al enigszins verholpen worden. Bovendien ligt de vaccinatie in andere gemeenten, die ook geen eigen vaccinatiecentrum hebben, wel al hoger. In Watermaal-Bosvoorde en Oudergem is al bijna tachtig procent van de ouderen gevaccineerd. Jette, Evere, Ganshoren en Sint-AgathaBerchem zijn de zeventig procent voorbij. “Wij proberen deze week het publiek te identificeren dat terughoudend is,” zegt Lionel Kesenne van de gemeente Sint-Gillis. Burgemeester Charles Picqué (PS) kreeg deze maand meerdere vragen van mensen die vervoer zochten naar hun vaccinatiecen-

trum. “We weten nog niet of er gewoon vertraging speelt of andere motieven,” zegt Kesenne. “We bellen nu verschillende verenigingen, buurthuizen en medische centra om na te gaan of hun publiek overeenstemt met de mensen die zich niet laten vaccineren. Het is de bedoeling dat die verenigingen met die mensen in contact proberen te treden.”

LOKALE ACTIES Ook in Sint-Joost komt er nog bijkomende sensibilisering. Net als in Vorst is er al een infopunt waar mensen hulp kunnen krijgen met hun inschrijving. “Op de markt van vorige donderdag hebben we een tiental mensen op die manier ingeschreven,” zegt Kir. Expert Emmanuel André geeft binnenkort opnieuw informatiesessies in de gemeente en er komt nog

Japanse kerselaar in bloei De Prunus serrulata ‘Kanzan’, beter bekend als de Japanse kerselaar, staat in volle bloei. De Emile Maxlaan in Schaarbeek kleurt volledig roze. Heel wat Brusselaars komen er foto’s nemen voor op Instagram. Ze staan maximaal twee weken in bloei, dus wie nog onder de roze blaadjes wil poseren, moet snel zijn. Normaal gezien wordt er ieder jaar een straatfeest georganiseerd ter ere van de kerselaars.

een specifiek webinar voor de inwoners. Zonder duidelijk zicht op wie de weigeraars zijn, weten de gemeenten niet goed wat te doen. Volgens Vincent De Wolf speelt er nog altijd wantrouwen mee tegenover het vaccin van AstraZeneca. “Bij onze gemeentelijke taxidienst annuleren mensen vaker als ze weten dat ze het AstraZeneca-vaccin krijgen in de vaccinatiecentra,” zegt De Wolf. “Als gemeente staan wij machteloos, want wat is onze legitimiteit daarin?” Het Gewest zal nu via de mutualiteiten mensen opbellen en aanmoedigen om zich te laten vaccineren. Volgens Inge Neven is de gemeente Brussel-Stad ook vragende partij om zelf naar de inwoners te bellen, maar Brussels burgemeester Philippe Close (PS) wil daarop nog niet reageren.

In Vlaanderen raakt men opgewonden van zichtbaarheid – daarachter schuilt hun verlangen om de politiezones in Brussel te verenigen, met één iemand aan het roer RUDI VERVOORT reageert op de vraag of hij niet meer zichtbaar moet zijn en optreden tegen feesten. Hij benadrukt dat de echte politiechef de minister van Binnenlandse Zaken is (in ‘Het Laatste Nieuws’)

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

BRUZZ | DE WEEK

In Sint-PietersWoluwe zijn al meer dan acht op de tien ouderen gevaccineerd.

KIM

Dakwerken veroorzaken brand In de Waskaarsstraat in Anderlecht ontstaat zaterdag rond 18.15 uur brand in een rijwoning. Eén appartement is onbewoonbaar. Vermoedelijk liggen dakwerken aan de oorzaak. De brandweer komt ter plaatse en ontdekt een brandende gasfles op een platform voor dakwerken. Ook de onderliggende houten structuur heeft vuur gevat. De brandweermannen laten de gasfles gecontroleerd uitbranden.

70.000 Tussen 2017 en 2020 is het aantal meldingen op Fix My Street meer dan verdubbeld met een stijging van 30.000 meldingen tot meer dan 70.000. Ook de snelheid waarmee de klachten van onder andere openbare netheid of onveilige infrastructuur worden opgelost, is de vorige drie jaar verbeterd: van 107 dagen om het probleem op te lossen naar 21 dagen. 28 APRIL 2021

I 5

In beeld

DE KVS IS ER KLAAR VOOR NL/ De prachtige KVS

heeft lang genoeg stof vergaard, vindt directeur Michael De Cock. Hij is een van de luidste stemmen die het opnemen voor de cultuursector, en kondigde aan zijn zalen deze week te openen, met of zonder toestemming van de regering. Nu 6

28 APRIL 2021

is er toch een compromis bereikt. Vlaams minister van Cultuur Jan Jambon kondigde aan dat de schouwburg het toneel wordt van een reeks testevenementen. In eerste instantie mogen 100 mensen binnen, later wordt dat getal mogelijk opgetrokken tot 250.

LE KVS EST PRÊT FR/ Le beau théâtre royal

flamand prend la poussière depuis assez longtemps, estime son directeur Michael De Cock. C’est l’une des voix qui s’élèvent pour défendre le secteur culturel et il a annoncé qu’il ouvrirait ses salles cette semaine, avec ou sans l’autorisation du

THE KVS IS READY gouvernement. Finalement, un compromis a été trouvé. Le ministre flamand de la culture, Jan Jambon, a annoncé que le KVS sera le théâtre d’une série d’événements-tests. Dans un premier temps, 100 personnes seront autorisées à entrer, puis ce nombre pourra aller jusqu’à 250.

EN/ The beautiful KVS

theatre has been gathering dust long enough, or so thinks director Michael De Cock. He is one of the loudest voices standing up for the cultural sector and announced that his halls would open this week, with or without government

Bijgedachte

SENIOR WRITER STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

permission. Now a compromise has been found as Flemish Minister of Culture Jan Jambon announced that the theatre will be the scene of a series of test events. Initially, 100 people will be allowed in, but that number may later be increased to 250.

Het was een opvallende uitspraak in De Zevende Dag. Op de vraag of Vlaanderen meer mag versoepelen dan de rest van het land, omdat de vaccinatiegraad er nu eenmaal hoger ligt, beaamde Vlaams-minister-president Jan Jambon (N-VA): “Van een Vlaams-nationalist kan u niet veel anders verwachten.” Jambon bevestigde daarmee wat Vlaams minister van Gezondheid Wouter Beke (CD&V) eerder al in De Standaard zei: Vlaanderen mag wel beloond worden voor de goede vaccinatiecijfers. En daarmee is het communautaire opbod weer terug. En naarmate de pandemie naar de achtergrond verdwijnt, zal dat vermoedelijk nog meer de kop opsteken. Maar eerst de feiten. Doet Brussel het inderdaad zo slecht? Ja en neen. In de totale vaccinatie lopen de cijfers gelijk op met Vlaanderen. Dat is ook logisch. Brussel krijgt in principe hetzelfde aantal vaccins toebedeeld als de andere deelstaten. Brussel heeft in het begin wel een achterstand opgelopen, omdat het veel Walen en Vlamingen uit de zorgsector en bij de politie heeft gevaccineerd. Die achterstand slepen we nog mee. Maar als je die buiten beschouwing laat, zijn hier nagenoeg evenveel mensen gevaccineerd als in Vlaanderen. Er zijn wel grote verschillen binnen Brussel, en met name tussen de gemeenten. De armere gemeenten hinken achterop. Serieus achterop. Maar de rijkere gemeenten doen het beter. Vijf Brusselse gemeenten doen het zelfs beter dan het Vlaamse gemiddelde. Kwestie van de cijfers toch even te nuanceren. Er is ook een groot verschil in de leeftijdscategorieën. Brussel vaccineert binnenkort mensen onder de vijftig. En ook bij risicopatiënten gaat het vooruit. Dat komt omdat Brussel het vaccinritme wil kunnen aanhouden. Liever doorgaan met vaccineren, dan obstinaat op de doelgroepen te blijven mikken. Maar dat neemt niet weg dat er wel degelijk een probleem dreigt van ondervaccinatie. Waar dat aan ligt, is minder duidelijk. Vlaanderen verwijst graag naar het scepticisme dat aan Franstalige kant meer aanwezig zou zijn, maar dat verklaart onvoldoende de lage vaccinatiegraad in bepaalde leeftijdsgroepen. Het is logischer is om te kijken naar het socio-economische en kosmopolitische profiel van Brussel. Wie in armoede leeft, is moeilijker te

bereiken. Is misschien ook minder geïnformeerd. De helft van de ouderen die niet gevaccineerd zijn, gaf aan bang te zijn. Wat niet wil zeggen dat ze niet te overtuigen zijn. Dat hier veel verschillende thuistalen gesproken worden, maakt een goeie preventiecampagne ook niet eenvoudig. Er zijn dus tal van verklaringen voor de lagere vaccinatiegraad in bepaalde groepen die niet zomaar in een-twee-drie opgelost kunnen worden. De Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie, die de vaccinatie uitrolt, is zich daarvan bewust en stuurt de campagne in die zin ook bij. De doelstelling is een vaccinatiegraad van zeventig procent. Het ziet er ook naar uit dat die, met extra inspanningen, gehaald kan worden. Ook met de testing liep het in het begin trouwens erg moeilijk in Brussel. Maar vandaag is Brussel de beste leerling. De uitspraken van Jambon en Beke over Vlaamse versoepelingen lijken dus wat voorbarig. Ze zijn misschien goed om de eigen achterban te paaien, maar ze houden eigenlijk geen steek. En niet alleen omdat het te vroeg is om uitspraken te doen over de totale vaccinatiegraad. Er is, ten eerste, een heel praktische reden waarom dit soort vaccinatienationalisme een heilloze weg is. Vlaanderen is geen eiland. Er komen in niet-pandemietijden tienduizenden Vlamingen in Brussel werken. Ze shoppen hier, komen familie bezoeken, doen een beroep op allerlei diensten. Omgekeerd is ook de mobiliteit van Brussel naar Vlaanderen erg groot. Ten tweede kan Vlaanderen helemaal geen versoepelingen invoeren. Het moet daarvoor langs het Overlegcomité. En daar wordt in consensus beslist. Vlaanderen kan ermee dreigen, uiteindelijk is het de regering-De Croo die de touwtjes in handen heeft. Een recente uitspraak van de Raad van State stelt zelfs dat in tijden van een pandemie de federale regering beslissingen kan nemen die raken aan onderwijs en cultuur. Twee gemeenschapsbevoegdheden bij uitstek. Tot slot is het ook triest om zien dat Brussel de hoofdstad is van Vlaanderen als het Vlaanderen goed uitkomt. Als Brussel worstelt met de vaccinatie, dan is men die eigen hoofdstad blijkbaar liever kwijt dan rijk en gaat de solidariteit op het laagste pitje.

BRUZZ | DE WEEK

Vaccinatienationalisme

“Het is triest om zien dat Brussel alleen de hoofdstad is van Vlaanderen als het Vlaanderen goed uitkomt”

Lees online al het nieuws over de coronacrisis en de vaccinaties op BRUZZ.be 28 APRIL 2021

I 7

WAT EEN UITGEBRANDE WONING VERTELT OVER DE HUURMARKT

Het afgebrande pand was al in belabberde toestand en is nu onbewoonbaar.

De brand in de Heyvaertstraat toonde niet alleen hoe pover het gesteld is met de brandveiligheid van veel Brusselse woningen. De staat van het pand zei ook veel over de kwaliteit van een groot deel van de appartementen, vooral in arme wijken als Kuregem. “Politici durven de eigenaars niet lastig te vallen.” — KRIS HENDRICKX, FOTO’S IVAN PUT

e verwarming ging al een paar maanden niet en de eigenaar deed er niets aan, waardoor mijn moeder dan maar een elektrisch vuurtje heeft gekocht. We hadden vochtproblemen door een lek van de badkamer op de verdieping boven ons. Er hing altijd een schimmelachtig geurtje. En de douche, daar kwam al drie jaar geen water uit. We warmden dan

28 APRIL 2021

maar water op het fornuis en gingen met een emmer warm water en een beker in bad zitten, the African way.” Aan het woord is Frederick Willis (41), een van de bewoners die de brand in de Heyvaertstraat overleefde. Frederick werd geboren in Liberia en groeide op in Ghana. Hij werkt als vorkliftchauffeur nabij Asse en woonde al drie jaar samen met zijn moeder in een appartement op de vierde

verdieping van het pand. Zaterdag konden de twee ternauwernood gered worden met een brandweerladder. Dat het gebouw niet echt brandveilig was, bleek vorige week al. Maar ook los daarvan was het eenkamerappartement – 525 euro zonder kosten – allesbehalve een paradijs, blijkt uit Fredericks verhaal. “Het hele huis was ook vergeven van de muizen. Als je een vriend op bezoek had, bleken er dan plots drie van die beesten mee te luisteren naar de conversatie, erg gênant. Eten op het fornuis laten staan, betekende meteen kakkerlakken.” “En dan had je het lawaai. Onze Syrische buren en hun twee kinderen woonden net als wij in een appartement met één slaapkamer. Het gevolg? Heel veel geluidsoverlast, doordat de kinderen bijvoorbeeld in het trappenhuis speelden. Soms was dat tot één uur ’s nachts, terwijl ik vroeg uit de veren moest. Die kinderen hadden weinig plaats in de woning, geen terras of balkon en het dichtstbijzijnde park is al even stappen.” ▼

B R U Z Z | R E P O R TA G E

‘Ik trok nieuwe kleren aan, maar stonk toch naar schimmel’

Bewoner Frederick Willies (met groene trui) krijgt waarschijnlijk via de gemeente Anderlecht een nieuwe woning voor hem en zijn moeder. “Maar ik zoek een eigen stekje. Weet u misschien iets?”

28 APRIL 2021

I 9

WAT EEN UITGEBRANDE WONING VERTELT OVER DE HUURMARKT

▼

Het verhaal van Frederick is typerend voor de staat van veel woningen in Kuregem, een van de armste wijken van het Brussels gewest. En bij uitbreiding ook voor heel wat woningen in de arme sikkel, de volkswijken die van Sint-Gillis over Anderlecht en Molenbeek tot aan Sint-Joost als een halve maan rond het Brusselse centrum liggen. “Zowat de helft van de Brusselse woningen voldoet niet aan de normen,” legt José Garcia van de Huurdersbond uit. “En in die arme wijken ligt dat aandeel nog een stuk hoger. Wat die bewoner vertelt, is erg herkenbaar. Bij de klachten die we krijgen, staat de huurprijs op één, maar direct daarna gaat het over ongezonde woningen, met onder meer vochtigheid, de afwezigheid van een functionerende badkamer en ongedierte.” Ook Abderazzak Ben Ayad, coördinator van de Huurdersunie van Anderlecht Kuregem, kent de klachten als die van Frederick maar al te goed. “Het probleem is dat veel van die huurders helemaal geen alternatief zien. Ofwel is de prijs te hoog, of ze worden niet eens uitgenodigd voor een bezoek aan een huurwoning. Veel verhuurders willen niets weten van Afrikaanse gezinnen als huurder. Die mensen zijn dan al blij dat ze een woning hebben. Vaak vinden ze die in een wijk als deze, die een echte aankomstwijk is gebleven.” Een blik op de deurbellen in het stukje Heyvaertstraat waar de brand plaatsvond, onderstreept het punt van de coördinator. Onder het vijftigtal namen dat de revue passeert, zien we bijna uitsluitend namen die Afrikaans, Arabisch of Oost-Europees klinken, niet één die een beetje Belgisch aandoet. De vooroordelen tegen huurders met migratieroots zijn soms zo groot dat de allerslechtste woningen duurder blijken dan de klasse er net boven. Hoe dat kan? Als de verhuurders van die iets betere woningen niet aan arme migranten willen verhuren, moeten die wel de slechtere en wat duurdere appartementen nemen.

VLUCHTELINGEN UIT BRUSSEL In de dertig jaar dat Ayad op post is, zag hij de wijk ook veranderen. “De mensen die hier vroeger aankwamen, bleven vaak maar enkele jaren en trokken verder zodra ze zich het konden permitteren. De huidige bewoners willen dat nog steeds, maar steeds meer mensen slagen er niet in en zitten hier vast, in slechte omstandigheden.” Er is nog iets dat de coördinator van de lokale huurdersbond in die drie decennia opviel. “Vroeger kwamen hier vooral mensen wonen die

rechtstreeks uit het buitenland kwamen. Vandaag is de wijk nog steeds een toevluchtsoord, maar ook voor wie de huurprijzen in de rest van Brussel niet meer kan betalen, pour les réfugiés bruxellois. Waar denkt u dat bewoners uit de Anneessenswijk naartoe trekken, nu het daar snel duurder wordt? Naar Anderlecht en meer bepaald Kuregem, juist. En buiten Brussel.” Terug naar Frederick. Zijn belabberde woonsituatie was niet alleen onprettig, vertelt hij, maar had ook gevolgen voor de gezondheid van zijn 64-jarige moeder. “Die hoest heel regelmatig, ik vraag me af of dat met de vochtigheid te maken heeft. Doordat de verwarming niet werkte, moest ze voor het slapengaan ook altijd een warmwaterkruik vullen.” Zelf had Frederick geen echte gezondheidsklachten, maar dat er een probleem met vochtigheid was, merkte hij zelfs buitenshuis. “Probeer het je voor te stellen: je hebt net mooie, verse kleren aangedaan, maar toch stink je naar schimmel.” Dat er een link is tussen slechte woningen en gezondheid, daar moet je de artsen van wijkgezondheidscentrum Medikuregem alvast niet van overtuigen. “We zien dat de hele tijd in onze praktijk,” vertelt dokter Nicholas Matthijs. “Zo is er een duidelijk verband tussen schimmels en vocht enerzijds en astma anderzijds. “We zien ook veel kinderen die zich niet kunnen ontplooien zoals het hoort in piepkleine woningen, waar ze bijvoorbeeld geen plaats hebben om rustig hun huiswerk te doen. En heel vaak is er een probleem met lawaai, onder meer door een gebrekkige isolatie.” Voor de artsen zijn de woonomstandigheden van hun patiënten dan ook een bron van frustratie. “Op medisch vlak kunnen we veel doen om mensen er weer bovenop te helpen, maar als ze naar diezelfde woning terugkeren, komen de problemen gewoon terug.”

SOCIALE WONINGEN Hoe kan het dat zoveel woningen in belabberde toestand blijven? “Belgische beleidsmakers durven de privéhuurmarkt niet te reguleren,” analyseert José Garcia van de Huurdersbond. “Ze zijn bang dat er dan een soort oorlog losbarst, terwijl die regulering echt nodig is.” Wat volgens Garcia ook meespeelt: een aanzienlijk deel van die beleidsmakers is vaak zelf ook verhuurder en wil niet in eigen vlees snjiden. “Nochtans is er één maatregel die je al snel kan invoeren: maak het voor een huurder veel makkelijker om minder of helemaal geen huur te

“Belgische beleidsmakers durven de privéhuurmarkt niet te reguleren. Ze zijn bang dat er dan een soort oorlog losbarst” JOSÉ GARCIA Huurdersbond

28 APRIL 2021

De talloze deurbellen aan de huizen in de Heyvaertwijk, waar heel wat huurders met migratieroots wonen.

betalen als de woning niet in orde is. Ik geef het op een briefje: die vijftig procent woningen die niet conform zijn, zouden er snel maar vijf tot zes procent worden.” Nog een factor: ondanks grote aankondigingen slaagden de vorige Brusselse regeringen er de voorbije decennia niet in om genoeg betaalbare openbare woningen te bouwen, onder meer voor sociale huisvesting. “Van de 7.000 sociale woningen die aangekondigd zijn sinds 2004, zijn er vandaag maar een 2.000 gerealiseerd,” zegt Werner Van Mieghem van de Brusselse Bond voor het recht op Wonen. “Dat zet druk op de rest van de markt, ook op de kwaliteit. Verhuurders hebben het gevoel dat ze de woningen niet eens in orde moeten brengen, er

« JE CHANGEAIS DE VÊTEMENTS, MAIS L’ODEUR DE MOISISSURE PERDURAIT » L’incendie de la rue Heyvaert prouve que la sécurité incendie de nombreux logements bruxellois laisse à désirer. Mais l’état du bâtiment en disait aussi long sur la qualité d’une grande partie des appartements, surtout dans des quartiers pauvres comme à Cureghem. « Il n’y avait pas de chauffage, la douche ne fonctionnait pas et il y avait des problèmes d’humidité, qui expliquent certainement pourquoi ma mère tousse en permanence. » Frederick Willis est furieux de la qualité du logement dans lequel lui et sa mère vivaient jusqu’à il y a peu. « Et il ne s’agit pas d’un fait isolé. Environ la moitié des logements ne sont pas aux normes, estime l’Union des Locataires. Et à côté de cela, la qualité des logements est en recul. » L’Union des Locataires demande que la Région intervienne, entre autres en introduisant un permis de louer, pour mieux contrôler les normes. Ils veulent aussi une augmentation drastique du nombre de logements sociaux pour faire diminuer la pression sur le marché immobilier privé. FR

“I PUT NEW CLOTHES ON, BUT I STILL SMELT OF MOULD” The fire in rue Heyvaertstraat did not only expose the lack of fire safety in many Brussels homes. The state of the building also said a lot about the quality of many of the flats, especially in poor neighbourhoods like Cureghem. “There was no heating, the shower didn’t work and there were moisture problems, which may explain my mother’s constant coughing.” Frederick Willis is unhappy with the quality of the home he shared with his mother until last week.” His story is not an isolated case. About half of the homes are not up to standard, says the Tenants’ Association, and the quality is in fact deteriorating. The Tenants’ Association and the Housing Association believe that the Region must do more, for example by introducing a landlord’s licence, so that standards can be monitored more easily. They also want to see a substantial increase in social housing, which would take the pressure off the private market. EN

Abderazzak Ben Ayad van de Huurdersunie van Anderlecht Kuregem: “Veel verhuurders willen niets weten van Afrikaanse gezinnen als huurder.”

woninginspecties wel opvoeren, met de aanwerving van veertien extra mensen bij de inspectiedienst, een verdriedubbeling. En er wordt een – erg voorzichtig – begin gemaakt met de regulering van de huurprijzen. Wie zich niet aan een referentietabel houdt, zou bijvoorbeeld geen overheidssteun meer kunnen krijgen, staat in het regeerakkoord. Ten slotte moeten er 15.000 woningen bijkomen met een sociaal karakter, toch op papier. De regeringsintenties maken vandaag de rekening van Frederick en zijn moeder niet. Die laatste krijgt via de gemeente Anderlecht wellicht een nieuwe woning. Hijzelf zoekt ondertussen een eigen stek. “Niet te duur, maar wel in orde. Hebt u misschien een idee?” ▼

zijn toch genoeg kandidaten. Die dalende kwaliteit zie je ook aan de cijfers van het aantal woningen dat gesloten wordt omdat ze niet conform zijn. Dat aantal stijgt en bedraagt nu al driehonderd per jaar.” Behalve meer sociale huisvesting ziet zowel de woonbond als de huurdersbond ook heil in een verhuurvergunning. Die zou pas toegekend worden aan een verhuurder als zijn woning ook echt aan de normen voldoet. Omdat je niet iedereen tegelijk kan controleren, zou dat systeem bijvoorbeeld geleidelijk ingang kunnen krijgen bij alle nieuwe huurcontracten. Zo’n verhuurvergunning staat niet meteen op de regeringsagenda. Brussels staatssecretaris voor Huisvesting Nawal Ben Hamou (PS) wil de

▼

EEN WEEK NA DE ZWARE BRAND IN ANDERLECHT

Achter de grote brand in Anderlecht van vorige week schuilen de verhalen van slachtoffers, bewoners en hulpverleners. Zo was er de 25-jarige Mamadou Diallo die in de brand omkwam of bewoner Mohamed Abdulkader die de brand zag beginnen en werd gered door de brandweer. En in het Brandwondencentrum ving arts Thomas Rose de slachtoffers op. Drie portre en. — JASMIJN POST

Ik hoor de dochter van de buren nog gillen MOHAMED ABDULKADER

BRUZZ | PORTRETTEN

k werd wakker rond 3 uur en belde meteen de brandweer. Die was al onderweg. Het vuur ging enorm snel. Ik werk in de schrijnwerkerij van Atelier Groot Eiland en weet dat hout verbranden normaal wat tijd kost, maar nu verbrandde het voor mijn ogen. Ik probeerde het vuur buiten te houden door iets onder de deur te steken, maar na een minuut was het al doorgebrand. Mijn zoon van zes zei dat hij niet meer kon ademen. Toen ik het raam opende, kwam de brandweer aanrijden. We schreeuwden naar hen. Eerst haalden ze mijn zoons en mijn vrouw, daarna mij.” “Toen ik buiten was, vertelde ik de politie dat er nog mensen waren op de vijfde verdieping: Alseiny Sylla en zijn dochter. We waren goede buren, zijn dochter bracht regelmatig tijd door met mijn zoons, ze hadden veel plezier samen. Ik dacht – hoopte – de eerste dagen nog dat ze via de achterkant ontsnapt waren, omdat een van de bewoners aan die kant het gebouw uit gesprongen was. Achteraf bleken ze dood te zijn. Ik hoor in gedachten zijn dochter nog gillen. Het is niet normaal dat dit is gebeurd.” “Het vuur begon bij de winkel en breidde zich vandaar uit. De buitendeur van het appartement stond altijd open. We hebben meerdere keren aan de huisbaas gevraagd die te repareren, maar dat gebeurde nooit. Er lag ook vaak

28 APRIL 2021

karton naast de deur, van iemand die drugs verkoopt of gebruikt. Ook dat heb ik meerdere keren aan de huisbaas gemeld – en de medebewoners ook – om daar iets aan te doen. Nu is het te laat.” “We zagen soms mensen door die deur naar binnen gaan. Ik zei nog tegen mijn vrouw dat we zouden vertrekken zodra we iets anders hadden. Maar iets vinden voor een goede prijs is niet simpel. Ik heb al appartementen gezien die 900 of 1.000 euro kosten. In de Heyvaertstraat betaalden we 600 euro.” “Het OCMW van Anderlecht heeft een hotel voor ons gevonden voor één maand. Daarna proberen we een sociale woning te vinden. Ik ben met tien euro uit de brand gekomen, dat is alles wat ik heb. Mijn werkbroek heb ik gelukkig nog, die heeft mijn vrouw de nacht voor de brand klaargelegd en die heb ik ’s nachts aangetrokken.” “Ik begrijp niet hoe Mamadou van de derde etage het niet gehaald heeft. Hij was zo jong en sportief, zelfs als hij was gesprongen, zou hij het gehaald hebben. Hoe is hij om het leven gekomen? Op de trap, in het gebouw? Ik moet het weten. Het is triest: hij heeft zo hard gewerkt: gestudeerd, een job gezocht, en daarna is hij overleden. Hij was, net als ik, tevreden dat hij werk had. Als ik hem tegenkwam, zei ik altijd lachend tegen hem: aha, heb je je werkbroek aan?” “Het leven is in één minuut

veranderd, we hebben alles verloren. Toch heb ik geluk gehad, want mijn vrouw en mijn zoons van zes en drie heb ik nog. Ik zag hoe de brand-

weermannen in de vlammen verdwenen om een vrouw te halen. Ze hebben ons leven gered. Ik ben Syriër, we hebben daar erger

We konden de slachtoffers nog net opnemen THOMAS ROSE arts in het Brandwondencentrum

Mamadou leek nooit moe te worden MAMADOU DIALLO

meegemaakt. Zelfs nu ik alles verloren heb, weet ik dat het goed zal komen. Want we zijn in een land dat de mensen respecteert.”

In de Guinese gemeenschap in Brussel stond Mamadou Diallo bekend als ‘le flamand’. De man die nooit ouder werd dan 25 sprak Nederlands en kwam regelmatig in Vlaanderen. “Hij is de enige Guineeër die ik kende die tweetalig was,” zegt zijn neef en goede vriend Doumans Diallo. “Hij hielp ons allemaal.” Als tienjarige kwam Diallo uit Guinee naar Brussel. Hij woonde toen ook in Anderlecht en ging naar de Marius Renard-school. Een vriendin van toen herinnert hem zich als een kalme, vriendelijke jongen die niet gauw zijn geduld verloor. Als kleine jongen ging Diallo voetballen bij SK Vlezenbeek. Met de metro reisde hij met zijn neefje naar het Pajottenland. Zijn toenmalige trainer Erik Drobé, met wie hij in contact is gebleven, omschrijft hem als een “talentvolle voetballer” en een “warme en plezante mens”. Ook de middelbare school doorliep Diallo in Anderlecht, op het atheneum Leonardo Da Vinci. Na zijn schoolcarrière ging Diallo aan de slag als technicus. De stabiliteit die het inkomen met zich meebracht, beviel hem goed. Diallo vertrok elke ochtend vroeg om te werken, en kwam daarna voetballen. “Hij werkte en voetbalde en leek niet moe te worden,” zegt zijn neef. De droom om professioneel voetballer te worden verdween nooit helemaal. Maar met het beroep van technicus had hij een plan B. Het gaf hem ook de kans om zijn familie te helpen. Voetballen bleef een grote passie. Voor de lockdown was Diallo aanvoerder van een Guinees-Syrische voetbalclub. De achterliggende vzw Union Sportive Syrie Guinée Anderlecht had als doel die twee grote gemeenschappen in Anderlecht samen te brengen en trainde in het Franky Vercauterenstadion in Kuregem. Na de coronacrisis zou Diallo gaan testen in de eerste ploeg van SK Vlezenbeek in derde provinciale. 28 APRIL 2021

BRUZZ | PORTRETTEN

bewoner die stierf in de woningbrand

“Maandagmorgen kregen we drie mensen binnen bij het Militair Hospitaal. Ze waren in kritieke toestand. Twee van hen zijn dat nog steeds en worden beademd, de jongste, een kind, ademt sinds zaterdag zelfstandig. Ook de verwondingen van een brandweerman werden bekeken, maar hij kon gauw weer naar huis. Eén patiënt heeft vooral schade opgelopen door inhalatie van rook en hitte. We bekijken dagelijks haar parameters. Als ze zelfstandig kan ademen, kunnen we haar wakker maken. De andere patiënt is een vrouw van iets boven de vijftig, met twintig procent van haar lichaamsoppervlak dat verbrand is. We beginnen volgende week met opereren. Ze zal zeker nog drie weken in een kunstmatige coma blijven. Maar ze zijn beiden stabiel.” “We zijn sinds het begin van de coronacrisis het enige brandwondencentrum in het land. De capaciteit van de andere ziekenhuizen is opgeëist voor coronaslachtoffers. We hebben zelf zeven bedden op de intensieve zorg, achttien bedden op de gewone afdeling en tien bedden reserve. We konden de drie slachtoffers van de brand in Anderlecht wel opnemen, maar er moet niet nog een grote brand komen.” “Ik raad iedereen aan om een goed detectiesysteem in huis te halen. Als er brand is, is het belangrijk om laag bij de grond te blijven bij het evacueren. Warmte stijgt naar boven: daar zijn de toxische gassen en de rook. Iedereen zou zijn persoonlijke vluchtroute moeten kennen. Koelbloedigheid leer je alleen door training. Leer om te gaan met brandblusapparaten en zorg dat die aanwezig zijn. Haal een brandblusdeken in huis, want een brandende pan kun je niet met water blussen. Dat maakt het erger. Wie toch verbrand is, moet zo snel mogelijk afkoelen met water en daar liefst twintig minuten onder blijven staan.”

I 13

VOOR- EN TEGENSTANDERS VAN SUPERSNEL MOBIEL INTERNET LOPEN ZICH WARM VOOR DEBAT IN BRUSSELS PARLEMENT

‘Zonder 5G in de hoofdstad staat het imago van ons land op het spel’ Het Brussels parlement buigt zich binnenkort over 5G, het supersnelle internet. De Brusselse stralingsnormen liggen vandaag op 6 volt per meter. Ze zijn daarmee de strengste van het land en ze maken de uitrol van 5G nagenoeg onmogelijk. Versoepelen of niet, dat is de vraag. “Goed dat er eindelijk een maatschappelijk debat over komt,” zegt professor Guy Vandenbosch (KU Leuven). — STEVEN VAN GARSSE

B R U Z Z | A N A LY S E

“

is eigenlijk een containerbegrip,” legt professor Guy Vandenbosch van het departement Elektrotechniek uit. “Een mooie term voor iets dat vele ladingen dekt.” De term 5G moet begrepen worden als een netwerk van glasvezelkabels, satellieten en antennes, dat, door zijn nieuwe architectuur en hogere frequentie, de snelheid van het mobiele dataverkeer enorm zal kunnen opdrijven. 5G zal naar schatting tien keer sneller gaan dan 4G. Tegelijk wil men de latency – de reactietijd tussen uitzenden en ontvangen van het signaal – tot een minimum beperken. Voor de ontwikkeling van nieuwe digitale toepassingen als veilige zelfrijdende auto’s of chirurgie op afstand is dat cruciaal. Een groot voordeel aan 5G is verder dat het netwerk via software opgedeeld kan worden. Network slicing heet dat. Bedrijven zullen een afgescheiden deel kunnen gebruiken voor business-to-businesstoepassingen. Het kan ook voor nooddiensten een uitweg zijn om een uiterst performant en betrouwbaar communicatiekanaal te ontwikkelen.

Daartegenover staat dat de straling in de openbare ruimte zal toenemen. Er zijn veel meer antennes nodig. En dat roept meteen vragen op over de volksgezondheid. Vandenbosch: “Op zich verschilt de straling van 5G en 4G niet zoveel. Het gaat over een andere frequentie en amplitude, maar 5G komt wel boven op 2G, 3G en 4G. Dat maakt dat de totale straling zal toenemen.” Bovendien willen ontwikkelaars in de toekomst nieuwe technologieen introduceren met 5G, waaronder Multiple Input and Multiple Output (Mimo), waarbij vele kleinere antennes gericht worden op de gebruiker, maar enkel als de smartphone aanstaat. Vandaag richten antennes zich in een taartschijf van 120 graden op alle smartphones, ook diegene die niet operationeel zijn. Mimo zal een sterkere maar veel gerichtere straling kennen. Een andere techniek die aangekondigd wordt, is dataverkeer via millimeter-straling, een nog hogere frequentie. Daarmee zullen massale mobiele data kunnen worden doorgestuurd naar de eindgebruiker. Maar wat die nieuwe technologie

“Mijn droom is dat we hier een rustig maatschappelijk debat over kunnen voeren. Weg van de polarisering” GUY VANDENBOSCH Departement Elektrotechniek KU Leuven 14

28 APRIL 2021

met de gezondheid doen, is vandaag onbekend. Precies omdat de technieken nog maar in een experimenteel stadium staan en niet in het veld getest kunnen worden. Voor Brussel is dat vandaag allemaal verre toekomst. Heel verre toekomst. De erg strenge stralingsnormen in Brussel laten de uitrol van een performant 5G-netwerk niet toe. Zelfs het testen gebeurt vandaag alleen in Vlaanderen. En dat heeft met beslissingen uit het verleden te maken. De vroegere federale normen lagen op 20 volt per meter. Toen bleek dat Brussel hier wetgevend in mocht optreden, zijn die, onder impuls van de partij Ecolo, naar 3 volt verlaagd. Later moest toenmalig minister Evelyne Huytebroeck (Ecolo) die naar 6 volt per meter optrekken, omdat de gsm-operatoren Brussel links dreigden te laten liggen. Voor de uitrol van 5G is minstens 14,5 volt per meter nodig. Maar eigenlijk zou die 40 volt per meter moeten bedragen. Ver boven de huidige norm.

CATCH-22 Dat is vandaag een catch-22 voor Brussel. 5G valt internationaal niet tegen te houden. Er zijn al smartphones op de markt met 5G en er is een ratrace aan de gang tussen de verschillende landen en continenten in de wereld. Ook in Vlaanderen zal 5G zonder veel problemen uitgerold kunnen worden. Kan Brussel, hoofdstad van Europa, het zich dan permitteren om als een blinde vlek resoluut 5G af te wijzen en vast te houden aan de

huidige norm van 6 volt? De discussie wordt vandaag op scherp gesteld, omdat de federale regering dit jaar de 5G-frequenties veilt. Er wordt met veel aandacht gekeken naar hoe het Brussels Gewest zich hier tegenover zal positioneren. De Brusselse meerderheid van socialisten, groenen, Open VLD en Défi legt de zaak volgende week voor aan een gemengde commissie van burgers en parlementsleden. Die moet bekijken of en hoe de Brusselse normen aangepast kunnen worden. Het wordt een discussie waarbij de volksgezondheid moet afgewogen worden tegenover economische ontwikkeling en het internationale imago van Brussel.

GEVAREN VAN STRALING Een harde noot om kraken dus, zeker omdat er een stijgende bewustwording is over de mogelijke gevaren van straling op het menselijk lichaam. Tegenstanders van 5G voelen zich gesterkt door een open brief van 200 wetenschappers uit 37 landen die zich grote zorgen maken over de toegenomen straling, die met 5G nog zal toenemen. Ze wijzen op de verhoogde risico’s op kanker en andere ziektes, en zijn ervan overtuigd dat met de toename van het aantal antennes in steden de volksgezondheid in gevaar kan komen. Klopt dat ook? Voorstanders van 5G verwijzen vaak naar longitudinale onderzoeken waaruit blijkt dat er geen significante toename is van hersentumoren in de populatie, terwijl het gsm-gebruik in diezelfde periode enorm is toegenomen.

NIET-IONISERENDE STRALING Geen aangetoonde schade op het menselijk lichaam

IONISERENDE STRALING Kan celstructuur en DNA schaden bij (lange) blootstelling

5G 3,6 GHz - 26GHz

Computer

Microgolf

60-100 Hz

3 GHz-30GHz

102

104

106

108

1010

Zichtbaar Licht

1012

1014

X-rays

1016

1018

1020

De straling van 5G en 4G verschilt niet zoveel. De totale hoeveelheid straling zal wel toenemen, omdat 5G boven op 4G, 3G en 2G komt.

1022

FREQUENTIE Hz

Radio

GSM

Ultraviolet

520 KHz-108MHz

1,9 GHz-2,2 GHz

UVA and UVB

Gamma rays

Afstandsbediening 5,8 GHz © PHOTONEWS

Voor dokter Jacques Vanderstraeten (ULB), zowat de enige gezondheidsexpert rond 5G in ons land, is de cruciale vraag of gsm-straling meer doet dan alleen opwarmen. “Er is heel solide onderzoek gevoerd in de VS dat in laboratorium toont dat ratten meer gezondheidsschade oplopen dan te verwachten is bij opwarming door de straling.” Veelvuldige blootstelling aan straling zou dus meer doen dan het lichaam wat opwarmen. Dat is in strijd met wat tot nog toe werd gedacht. Dat onderzoek is later in twijfel getrokken door een aantal instellingen, maar Vanderstraeten vindt dat de conclusies standhouden. Hij wijst er ook op dat 5G tot erg hoge frequenties gaat. “Er is al aangetoond dat die golven minder diep in het lichaam gaan, maar wel met een hogere intensiteit.” Hij betreurt dat er, in België bijvoorbeeld, nauwelijks budgetten worden vrijgemaakt om verder onderzoek te doen. Voor René Konings is er voldoende bewijs dat 5G de gezondheid niet in gevaar brengt. Hij is directeur van Agoria Brussel, dat onder meer de gsm-operatoren vertegenwoordigt, maar ook de hele techindustrie in Brussel. Hij vindt dat de hoofdstad het zich niet kan permitteren om op de rem te gaan staan. “De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) adviseert een norm van 40 volt per meter. Het wordt in de meeste landen van Europa toegepast. Waarom zou Brussel hier een uitzondering op willen zijn?” De economische en maatschappelijke inzet voor Brussel is alvast enorm, schetst Konings. “We hebben

berekend dat er in de hoofdstad 5.000 jobs kunnen bijkomen, alleen al met de ontwikkeling van 5G. Het BNP in ons land zal met 0,2 procent toenemen.” Konings vindt ook dat Brussel niet te lang meer mag wachten met beslissen. “De netwerkoperatoren zullen 800 miljoen euro op tafel leggen in de veiling voor de nieuwe frequenties voor 5G, zonder dat ze zeker zijn dat ze 5G in de hoofdstad zullen kunnen uitrollen. Dat is niet ernstig.” Volgens Konings staat het imago van ons land op het spel. “Het lijkt wat op technofobie, terwijl digitalisering juist de toekomst is.” Hij verwijst naar het Brusselse regeerakkoord. “Het staat bol van woorden als digitalisering en met corona hebben we gezien hoe belangrijk mobiele data zijn geworden.” Een van de grote problemen van 5G is dat de consument, geeks

misschien uitgezonderd, vandaag het nut van dat supersnelle internet in de openbare ruimte niet meteen inziet. Dat beaamt ook professor Vandenbosch. “Hebben we die 5G wel nodig? Moeten we zelfrijdende auto’s hebben? We moeten ervoor uitkijken dat 5G niet een soort van zelfvervullende voorspelling wordt.” Anderzijds kunnen we er ook niet onderuit dat het mobiele dataverkeer enorm is toegenomen de laatste jaren. En dat in Brussel zelfs een verzadiging dreigt. Dat bleek onlangs uit een studie van het federale Belgisch Instituut voor postdiensten en telecommunicatie (BIPT). Zeker in de Vijfhoek en in de Europese wijk kunnen zich in de nabije toekomst problemen voordoen door overbelasting van het 4G-netwerk. Maar hoeft het allemaal zo véél en zo snel? Moeten we allemaal volledige Netflix-series kunnen

downloaden op de tram? Vandenbosch pleit voor matiging: “Ik hanteer zelf een hoge standaard van stralingshygiëne: ik bel weinig met de gsm, gebruik wifi om te telefoneren, omdat ik weet dat dat minder straling geeft. Weet u trouwens wie het meest gezondheidsrisico’s lopen? Journalisten en politici. Die bellen constant.” Lang en veel bellen met een gsm is veel ongezonder dan de straling door de antennes. Een andere oplossing zou kunnen bestaan in het uitfaseren van 2G en 3G. Die netwerken zullen sowieso worden opgeslorpt door 4G en 5G. Agoria schat dat dat pas over 5 à 8 jaar zal kunnen. Nog tien procent van de consumenten gebruikt 2G, en er zijn heel wat B2B-toepassingen die nog gebruikmaken van 2G, of zelfs oudere netwerken. Denk aan het Astrid-netwerk van de Brusselse politie, of de auto’s van Cambio. Hoe moet het nu verder? Vandenbosch: “Mijn droom is dat we hier een rustig maatschappelijk debat over kunnen voeren. Weg van de polarisering. 4G is ingevoerd door de operatoren zonder dat er een haan naar kraaide. Terwijl we wel degelijk niet weten wat de gevolgen voor de volksgezondheid zijn op heel lange termijn.” Hij pleit voor het Alata-principe. Een straling die As low as technically achievable is. “5G zal inderdaad een technologische ontwikkeling veroorzaken. Dat hoeven we niet tegen te houden. Ik ben ervan overtuigd dat er een middenweg te vinden is tussen de voorstanders van ongebreideld dataverkeer en zij die zich volledig van straling willen afsluiten.” Het is nu aan het Brussels parlement om die middenweg te vinden.

LE DÉBAT SUR LA 5G PROMET DE FAIRE CHAUFFER LE PARLEMENT BRUXELLOIS

5G DEBATE SURE TO CAUSE A STIR IN THE BRUSSELS PARLIAMENT

Le Parlement bruxellois va bientôt se pencher sur les normes d’émission. Celles-ci sont actuellement trop strictes pour le déploiement de la 5G. Il y aura un débat dans lequel la santé publique sera mise en balance avec le développement économique et l’image internationale de Bruxelles. Il existe peu de preuves que le rayonnement du trafic de données mobiles soit nocif, mais il augmentera considérablement à l’avenir et utilisera une intensité plus élevée. Aucune recherche n’a encore été menée sur ses effets sur la santé. Alors, est-il sage d’assouplir les normes ? Oui, selon Agoria, la fédération du secteur technologique : Bruxelles ne doit pas être à la traîne. Après tout, l’Organisation Mondiale de la Santé et l’Europe ne voient aucun problème en termes de santé publique. Le professeur Guy Vandenbosch de la KU Leuven plaide pour un juste milieu.

The Brussels Parliament will soon be discussing the radiation standards. These are currently too strict for the rollout of 5G. This will be a discussion where public health will have to be balanced against economic development and the international image of Brussels. There is little evidence that radiation for mobile data traffic is harmful to health, but in the future, there will be considerably more of it and it will use a higher frequency. There as of yet been no research conducted into the health effects of this. That is also difficult because 5G is not yet really operatioal. Is it advisable to relax then? Yes, says Agoria, the federation of the tech industry: Brussels can’t stay behind. After all, the World Health Organisation and Europe see no problems in terms of health. Professor Guy Vandenbosch of the KU Leuven is pleading for a golden mean.

B R U Z Z | A N A LY S E

Blootstelling aan elektromagnetische straling

28 APRIL 2021

I 15

STAD VAN DE TOEKOMST

BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJZEN ELKAAR DE WEG WONEN MOBILITEIT AFVAL TOERISME TAAL

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

Auto’s temmen in Brussel en Amsterdam Zijn lachende fietsers, zijn strenge parkeerbeleid. Wereldwijd geldt Amsterdam als lichtend voorbeeld voor de mobiliteit van morgen. Brussel had dan weer lang de reputatie van een autohel waar het moeilijk erger kon. Toch kunnen beide steden van elkaar leren op weg naar 2040. “De metro en de zone 30 in Brussel, die komen we eens bekijken.” — KRIS HENDRICKX

en stedelijke idylle. Als we op een zonnige coronadag begin maart door de Oude Pijp wandelen, trekken we grote ogen. Met haar grote bomen, karaktervolle huisjes en gevarieerde winkelaanbod combineert de wijk rond de Frans Halsstraat enkele troeven die wel meer Amsterdamse wijken hebben. Maar hier is meer aan de hand: de auto’s zijn nagenoeg helemaal uit het straatbeeld verdwenen. Op een paar laad- en losplaatsen na zijn de parkeerplaatsen vervangen door geïmproviseerde, maar weelderige straattuintjes, heel veel fietsenrekken en enkele speelplekken voor kinderen. Op een straathoek kletsen twee voorbijgangers op een bank, een beetje zoals je dat in het park zou doen. Zo voelt de wijk ook, als een park in de stad. Een wijk zonder auto’s? Niet echt, want de parkeerplaatsen verdwenen pas nadat het stadsbestuur een parkeergarage voor zeshonderd auto’s had aangelegd onder de Boerenwetering, de waterloop die de Oude Pijp begrenst aan de westzijde. Wie vroeger een plek op straat had, heeft er nu gewoon een in de garage, tegen dezelfde prijs. Prijskaartje voor die parking onder het water: 35 miljoen euro. Een circulatieplan dat doorgaand verkeer weert, doet de rest.

28 APRIL 2021

“De straten zijn nu zoals ze horen te zijn, het zijn opnieuw plekken voor mensen,” vindt buurtbewoner Jeroen, die net zijn oldtimer Saab heeft geparkeerd in de Albert Cuypgarage. “Mensen zitten ook opnieuw aan de kade, in Amsterdam is er vandaag amper een plek waar dat kan aan de grachten, net door de parkeerplaatsen.” Ook bovengronds oogsten we enthousiaste reacties. Van Anouschka bijvoorbeeld, die net met twee kleine dochters de deur uit stapt. “Dit is een echte verademing en ook veiliger voor de kinderen. Voor mijn part mogen ze dit in heel Amsterdam doen.”

LUCHTBOMBARDEMENT Het contrast met Brussel is zowat overal in Amsterdam groot, maar in de Oude Pijp is het verschil toch wel erg markant. Met vierhonderd wagens per duizend inwoners hebben de Brusselaars dan ook de helft meer personenwagens dan Amsterdammers. En dat is nog buiten de omvangrijke stroom pendelaars gerekend die dagelijks de Belgische hoofdstad binnenrijden. Brussel is dan ook een stad waar de auto in de jaren 1960 en 1970 is ingeslagen als een luchtbombardement. De stad werd in die decennia zodanig op maat van de auto hertekend

dat het stadscentrum tot op vandaag ingekneld ligt door de kleine Ring, een stadssnelweg die het traject van de oude omwalling volgt. Voor onze Amsterdamse lezers: dat is zo’n beetje alsof je de Prinsengracht zou vervangen door een autoas met tunnels, die op veel plaatsen tien rijstroken telt. Het kunstje dat Amsterdam in de Oude Pijp fixte, werd de voorbije jaren ook in verschillende nieuwe stadsdelen geïntegreerd. Ook de bewoners van de wijk Houthavens aan het IJ, die nog deels nog in aanbouw is, kunnen hun personenwagen bijvoorbeeld kwijt in een parkeergarage onder of nabij een straat die van meet af aan als autovrij is bedacht. Zijn de Oude Pijp en Houthavens dan de ultieme voorbeelden voor de mobiliteit van morgen? Het antwoord luidt neen, toch wat het aspect parkeergarage betreft. En wel om

Waar Amsterdam een waar fietswalhalla is, wordt nu pas in Brussel steeds meer de kaart van de fietser getrokken.

aangekondigde parkingplannen voor het centrum draaiden op niets uit, omdat de overheid niet wou betalen, privé-investeerders er geen winst in zagen én omdat tienduizenden bewoners nog meer centrumparkings niet zagen zitten. Een tweede argument tegen het scenario met parkeergarages: de ingreep kan het autoverkeer gewoon verplaatsen in plaats van het autogebruik te ontraden. En net die verlaging van de autodruk is een kerndoelstelling van zowel het Amsterdamse als het Brusselse beleid. De redenen daarvoor zijn legio: een autoluwere stad is niet alleen een pak aangenamer, gezonder en veiliger. Vooral in het razendsnel groeiende Amsterdam, dat bijna 300.000 extra inwoners verwacht tegen 2040, speelt nog een ander besef: er is gewoon geen plaats voor zoveel nieuwe bewoners én al

die ruimteslorpende personenwagens. Wat is dan wel een toekomstgerichte aanpak? “Gewoon de auto’s van de straat halen zonder die parkeergarages,” zegt Hemel. “Amsterdam wil er nu bijvoorbeeld tienduizend schrappen in de binnenstad.” De professor doelt daarmee op de doelstelling van het stadsbestuur om binnen de ring en vooral in de grachtengordel te wieden in het aantal parkeerplaatsen. Die maatregel moet niet alleen een aangenamere openbare ruimte opleveren, maar ook de kwetsbare grachtenkades beschermen die op veel plaatsen verzakken.

PARKEREN VOOR EEN PRIKJE Hemel raakt daarmee aan een van de belangrijkste factoren die het mobiliteitsbeleid in Amsterdam ook de voorbije decennia al vormgaf: een sturend parkeerbeleid. De kern daarvan: ▼

verschillende redenen. “Daarvoor zijn die ondergrondse parkings véél te duur,” weet professor Zef Hemel van de Universiteit van Amsterdam (UvA). “Het exemplaar onder de Boerenwetering kon er alleen komen omdat er heel veel belastinggeld naar dat project vloeide, zo’n 60.000 euro per bewonersparkeerplaats die er onder de grond ging.” Hemel wijst erop dat de ingreep niet alleen duur was, maar ook de vastgoedprijzen in de buurt de hoogte in joeg. “Zo jaag je alleen maar de gentrificatie aan.” Wethouder van Verkeer en Vervoer Egbert de Vries (PvdA) stelt het minder fors, maar ook hij wijst op de kosten van parkeergarages. “Een veralgemening van dat scenario is op korte termijn niet zo waarschijnlijk, zeker niet met de impact van de coronacrisis.” Het is een vaststelling die ook Brusselse politici de voorbije jaren moesten maken. Groots

28 APRIL 2021

I 17

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

maak parkeren duurder naarmate je het centrum nadert en beperk het aantal parkeerplaatsen en -vergunningen. Hoe verschillend Brussel en Amsterdam dat parkeerbeleid opvatten, illustreert een eenvoudige vergelijking. Wie in het centrum van Amsterdam zijn auto op straat parkeert, betaalt daar 7,50 euro per uur voor. In hartje Brussel is dat ... één schamele euro. Of neem nu het principe van de parkeervergunningen (Amsterdam) of parkeerkaarten (Brussel). In Amsterdam kosten die tot 500 euro per jaar per voertuig en is het aantal beperkt, met wachtlijsten tot twee jaar tot gevolg. In het Brusselse centrum kost zo’n kaart voor de eerste wagen tien (10!) euro en is het aantal onbeperkt. De Brusselse autobestuurder wacht dan ook niet op een lijst, maar draait geregeld rondjes om een plek te vinden, soms tot een halfuur lang. En als hij daarbij in een andere gemeente verzeild raakt, is zijn parkeerkaart vaak niet meer geldig of geldt weer een ander parkeerreglement. Nog één cijfer: in de vele nieuwe woon- en werkwijken die Amsterdam plant, daalt de parkeernorm soms al tot 0,2 parkeerplaatsen per woning, zoals in Haven-Stad. In Brussel bedraagt de minimumnorm vandaag nog steeds één parkeerplaats per woning, het maximum twee, al overweegt de Brusselse regering vandaag een serieuze verlaging. Ooit, ondertussen al ruim zeventien jaar geleden wou het Brussels Gewest het Amsterdamse parkeerbeleid achterna. De voornemens van toen stuitten echter op de weerstand van de gemeenten en een groot deel van het Brusselse politieke spectrum.

ONDERGRONDSE WEELDE Brussels mobiliteitsminister Elke Van den Brandt (Groen) wil het parkeerbeleid vandaag over een andere boeg gooien en rekent daarbij op ... parkeergarages. Dan toch een Oude Pijpscenario voor Brussel? Neen. Want anders dan in Amsterdam wil Van den Brandt niet bijbouwen, maar kijkt ze vooral naar het enorme reservoir aan ongebruikte parkeerplaatsen in bestaande parkings. Brussel beschikt immers over een weelde van 550.000 parkeerplaatsen in – meestal ondergrondse – parkings, een neveneffect van de autoinvasie waarover we het eerder al hadden.

Het is een cijfer waar Amsterdamse beleidsmakers alleen maar kunnen van dromen. Die plaatsen zijn voor een groot deel onbenut. De Belgische hoofdstad heeft immers nog eens 250.000 plaatsen op de openbare weg. En aangezien die spotgoedkoop zijn, probeert vrijwel elke automobilist eerst daar een plek te veroveren, ook als hij of zij daar eerst een halfuurtje rondjes moet rijden door de buurt. Het Brusselse plan ziet er als volgt uit: de bovengrondse parkeerzones rond parkeergarages met overschot moeten duurder worden dan die garages zelf. Als de auto’s vervolgens de weg vinden naar de parkings, worden de overtollige parkeerplaatsen bovengronds geschrapt en omgevormd tot kwaliteitsvolle openbare ruimte. De hoop is om daarbij meer te schrappen bovengronds dan er ondergronds vrij zijn, waardoor het netto aantal parkeerplaatsen naar beneden kan. Tot zover de theorie. Want het ondergrondse parkeeroverschot is erg ongelijk verdeeld in het gewest, waardoor de formule niet overal werkt. En voor het zover is, moet Brussel overeenkomsten sluiten met een rits van parkinguitbaters, en dan is het nog maar de vraag of het wel lukt om meer bovengronds te schrappen dan er ondergronds ‘vrij’ komt. Om de autodruk echt te verlagen kijkt Brussel dan ook naar andere instrumenten. Het belangrijkste daarvan is de invoering van autoluwe wijken via circulatieplannen. Tegen 2030 wil het hoofdstedelijk Gewest in vijftig verschillende wijken zo’n plan invoeren. De rijrichting zal er zo aangepast worden, dat doorgaand verkeer automatisch op de grote assen terechtkomt en niets meer te zoeken heeft in de woonwijken. “De straat wordt op die manier opnieuw van de buurtbewoners,” voorspelt Van den Brandt. De circulatieplannen zijn de kern van het gewestelijke mobiliteitsplan Good Move, dat tot stand kwam na een jarenlang overlegtraject tussen erg veel Brusselse mobiliteitsactoren. In principe komt daar straks nog een slimme kilometerheffing bij, waarbij belastingen verschuiven van het bezit van een auto naar het gebruik ervan. De invoering daarvan slabakt echter. De weerstand komt deze keer niet van de gemeenten, maar van Vlaanderen en Wallonië, die de bui van een dubbele belasting al zien hangen. Weerstand, daar is er eigenlijk nooit gebrek aan in en rond

“Die algemene zone 30 is zo belangrijk voor de verkeersveiligheid dat wij dat ook willen” EGBERT DE VRIES Wethouder van Verkeer en Vervoer in Amsterdam

28 APRIL 2021

een stadsgewest als Brussel, met zijn eindeloos ingewikkelde bevoegdheidsverdelingen. De enige oplossing blijkt doorgaans een brede overlegronde vooraf, die al snel langer dan een jaar in beslag neemt. Dat was zo voor de invoering van de algemene zone 30 (zie kader), maar ook voor het net vermelde mobiliteitsplan Good Move.

SEXY TRAPAUTO We hadden het over manieren om het autoverkeer terug te dringen, maar krijgen we ook nieuwe vervoervormen tegen 2040? Als het aan Luc Schuiten ligt wel. We ontmoeten de architect, die ook lichte stadsvoertuigen ontwerpt, in het park voor zijn huis in de Brusselse gemeente Schaarbeek. Schuiten doet er een demonstratieronde met zijn Twike, een elektrisch aangedreven trapauto, waarmee hij al een twaalftal jaar door Brussel rijdt. “Ik zie hoe de gezichten van mensen oplichten als ze me hiermee zien passeren. En voor wie me niet opmerkt, heb ik ook iets toegevoegd.” Het schallende geluid van een hinnikend paard weerklinkt over het plein, gevolgd door dat van een luide stoomlocomotief. In de ogen van de 77-jarige architect verschijnen pretlichtjes. Schuiten ontwierp zijn voertuig niet zelf, maar heeft wel al een prototype voor een nieuw soort stadsvoertuig op zijn naam staan en werkt momenteel ook aan een lichte vierzitter. “Auto’s die anderhalve ton wegen om gemiddeld anderhalve persoon te vervoeren, dat is idioot,” vindt Schuiten. “De toekomst is aan de fiets en waar die op zijn grenzen stuit aan lichte, elektrische voertuigen, waarin je ook kan trappen. Het is duurzamer, ik blijf in vorm, neem minder plaats in en het contact met de andere weggebruikers is ook veel aangenamer. Dat laatste is belangrijk, in een grote auto gaat het al snel over wie de snelste en de sterkste is.” De utopische architect, zoals Schuiten zichzelf noemt, benadrukt nog een ander aspect dat voor hem cruciaal is bij onze toekomstige voertuigen.

“Ze moeten er goed uitzien. Het eerste prototype van een elektrische trapauto die ik zelf ontwierp, heeft bijvoorbeeld een elegant houten frame. Alleen zo bied je een alternatief voor de auto’s, waarvan sommige er erg sexy kunnen uitzien.” Terug naar Amsterdam. Daar gelooft ook Stephan van Dijk in een andere soort van toekomstvoertuig. De directeur innovatie van het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions denkt net als Schuiten vooral aan lichte

AMSTERDAM

1.200.000

880.000

Aantal auto’s

400/1000 inw.

250/1000 inw

Parkeertarief centrum

1 euro/uur

7,5 euro/uur

Aantal fietsen

8 % (schatting)

27 %

800.000

430.000

56 km

40 km

Aantal inwoners

Aantal parkeerplaatsen Metro- + premetronet

stadsvoertuigen. “Ik zie die innovatie ook eerder uit de fietsindustrie komen dan uit de autoindustrie.” Behalve lichtere voertuigen gelooft Van Dijk vooral in een overschakeling op deelmobiliteit. “We moeten het aantal eigen voertuigen terugbrengen, omdat we ze gewoon niet meer kwijt kunnen.” De directeur gelooft in dat verband sterk in mobiliteitshubs of -knooppunten. “Veel openbaarvervoerknooppunten zijn nu al

een soort hub, maar je kan dat principe nog uitbreiden, zelfs tot op wijkniveau. Zo’n hub wordt dan een plek op wandel- of fietsafstand waar je het vervoermiddel haalt dat je net hebt gereserveerd. Dat kan een deelauto zijn, zoals die nu al bestaat, maar ook een bakfiets, een snelle elektrische fiets of misschien zelfs een deelboot. De aanbieder kan de mobiliteitsdata van zijn gebruikers dan ook gebruiken om het voertuigaanbod snel aan te passen.” Zo’n mobiliteitshub

▼

Anouschka in de Oude Pijp, waar de auto’s ondergronds geparkeerd staan: “Voor mijn part mogen ze dit in heel Amsterdam doen.”

BRUSSEL

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

IN CIJFERS

ZONE 30

Amsterdam is ‘zeer jaloers’ op Brusselse Stad 30 Het Amsterdamse stadsbestuur overweegt om net als Brussel een algemene zone 30 in te voeren. “We zullen snel naar Brussel komen om te kijken hoe jullie dat voor elkaar kregen.” Amsterdam mag dan als voorbeeldstad gelden inzake mobiliteit, de Nederlandse stad is ook jaloers op een aantal verwezenlijkingen van Brussel. Zo wil de Nederlandse hoofdstad graag een voorbeeld nemen aan de algemene zone 30, die Brussel begin dit jaar invoerde in het hele gewest, onder de noemer ‘Stad 30’. Sinds 1 januari is een snelheidsbeperking van 30

km/uur de regel over het hele Brusselse grondgebied. Alleen op grote assen mag nog sneller gereden worden (meestal 50 km/u). Met de invoering van de Stad 30 steeg het aandeel van het wegennet waar 30 de maximumsnelheid is van 60 naar 85 procent. “Wij zijn daar zeer jaloers op,” zegt wethouder voor Verkeer en Vervoer Egbert de Vries (PvdA). “Die maatregel is zo belangrijk voor de verkeersveiligheid

dat wij dat ook willen. Wij zullen snel naar Brussel komen om te kijken hoe jullie dat voor elkaar hebben gekregen en wat wij daarvan kunnen leren voor onze stap van 50 naar 30.” Brussels minister Elke Van den Brandt (Groen) licht maar wat graag een tip van die sluier. “Aan de invoering is anderhalf jaar overleg voorafgegaan met de politie en de gemeenten om af te stemmen waar er nog uitzonderingen zouden komen. Daarnaast hebben we mensen voor die maatregel proberen warm te maken via onder meer een roadshow.” Brussel breidde ook de handhaving van de snelheidsnorm uit, met

extra snelheidscamera’s en een automatisch boeteverwerkingscentrum. En zowel de gemeenten als het Gewest voeren ook aanpassingen aan op de wegen om het wegbeeld aan te passen aan de

nieuwe norm. De eerste metingen na twee maanden geven aan dat de snelheid in Brussel gevoelig daalde na de invoering, zelfs op plaatsen waar de maximumsnelheid dezelfde bleef.

Elke Van den Brandt : “ De zone 30 heeft anderhalf jaar overleg gevraagd.” © SASKIA VANDERSTICHELE 28 APRIL 2021

I 19

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

“Een groot deel van onze toekomstmobiliteit, zal bestaan uit recepten die al hun strepen hebben verdiend, performant openbaar vervoer en een unieke fietscultuur voorop” STEPHAN VAN DIJK Directeur innovatie van het Amsterdam Institute for Advanced Metropolitan Solutions

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

maakt deel uit van een grotere beweging, die niet enkel in Amsterdam plaatsvindt, naar Mobility as a Service: we zijn steeds minder vaak eigenaar van vervoermiddelen, maar maken gebruik van een gevarieerd aanbod aan mobiliteitsdiensten, die we via onze smartphone reserveren. En wat met de zelfrijdende auto, waar nu al een paar jaar veel over te doen is? Bij de mobiliteitsexperts die we spreken, speelt die niet meteen een prominente rol, toch niet in de binnenstad. “Autonome voertuigen hebben alleen een plaats op plekken waar de complexiteit van het wegverkeer niet te groot is,” zegt Van Dijk, die zelf meewerkt aan de ontwikkeling van een autonoom vaartuig genaamd ‘Roboat’, en participeert in een beoogde pilot met een zelfrijdend busje voor verkeersarme plekken. “Als je dat bij het Centraal Station zou willen doen, dan staat het voertuig daar alleen maar stil.”

AMSTERDAMIZE Een groot deel van onze toekomstmobiliteit, zo weet Van Dijk, zal bestaan uit de recepten die vandaag al hun strepen hebben verdiend, performant openbaar vervoer en een unieke fietscultuur voorop. Vooral in de binnenstad is die fiets in de Nederlandse hoofdstad dé dominante mobiliteitsspeler geworden, in die mate dat de laatste jaren het werkwoord amsterdamize ingang vond. De term verwijst naar de transformatie van een stad tot een fietswalhalla, onder meer door de aanleg van een royaal bemeten netwerk van fietspaden, dat meteen ook de plaats van de auto inperkt. Bij die fietscultuur hoort ook een ontspannen straatbeeld, toch voor de gebruikers van die fietsen. Helmen zie je in Amsterdam amper, een babbel terwijl je naast elkaar rijdt is geen uitzondering en op onze tocht door de stad ontmoeten we zelfs een fietser die al rijdend zijn boterhammen nuttigt. Qua fietsgebruik wil Amsterdam alvast niet op zijn lauweren rusten, temeer omdat de auto buiten het drukke centrum vaak wél erg vaak wordt gebruikt. In wijken als Nieuw-West, waar veel meer plaats is, kregen de fiets én de auto veel ruimte. Het stadsdeel oogt dan ook 20

28 APRIL 2021

veel minder als het fietsparadijs dat de doorsneetoerist kent van het gebied rond de grachten. Tegen 2030 moeten er dan ook bredere fietspaden en nieuwe, ook ondergrondse fietsenstallingen bijkomen. Op het vlak van openbaar vervoer kijkt Amsterdam, dat net zijn nieuwe Noord-Zuidlijn heeft ingehuldigd, dan weer jaloers naar Brussel. “Daar ligt een mooie ringlijn, die om de hele stad loopt,” zegt bevoegd wethouder Egbert de Vries. “Dat willen we hier nog steeds realiseren.” De metro is niet het enige aspect waar Amsterdam van Brussel wil leren. Het stadsbestuur kijkt vandaag met grote ogen naar de invoering van de algemene zone 30 in Brussel (zie kader) begin dit jaar. En het moet gezegd, als we met de auto door Amsterdam rijden, valt ons als Brusselaar meteen op hoe snel die 50 km/u in de binnenstad wel is. Wethouder De Vries wil wat graag Brussel achterna. “We zullen snel naar Brussel komen om te kijken hoe jullie dat voor elkaar hebben gekregen.”

Bekijk de bijhorende videoreportage en volg dit project op de voet op BRUZZ.be/stadvandetoekomst

Deze productie kwam tot stand met steun van Journalismfund.eu

DOMPTER LES VOITURES À BRUXELLES ET À AMSTERDAM Amsterdam est une référence mondiale en matière de mobilité de demain. Bruxelles a plutôt la réputation d’un enfer automobile. Mais les deux villes ont des choses à s’apprendre à l’horizon 2040. Les conducteurs amstellodamois sont, par exemple, jaloux de la zone 30 généralisée introduite à Bruxelles et souhaitent terminer la boucle du métro, comme c’est le cas chez nous. Bruxelles, quant à elle, a beaucoup à apprendre de la culture du vélo à Amsterdam et du succès de la ville dans la réduction du flux de voitures ces dernières décennies via une politique de stationnement très ciblée. À l’avenir, les deux villes souhaitent faire baisser la pression automobile. Pour ce faire, Amsterdam supprime des places de stationnement au centreville et ne prévoit parfois qu’une place pour 5 logements dans les nouveaux quartiers. Bruxelles espère y arriver aussi grâce à son nouveau plan de mobilité. Et le véhicule du futur ? Il s’agira d’un vélo ou d’un véhicule urbain léger proche du vélo, prévoient et espèrent les experts. FR

TAMING CARS IN BRUSSELS AND AMSTERDAM It has smiling cyclists and strict parking policies. Worldwide, Amsterdam is seen as a shining example of tomorrow’s mobility. Brussels, on the other hand, has long had the reputation of a carfilled hell that could hardly get any worse. Yet both cities can learn from each other on the road to 2040. For example, Amsterdam’s administrators are very jealous of the universal 30 km/h zone that Brussels introduced earlier this year. They also want to implement the closed metro ringing that Brussels has. In turn, Brussels can learn a lot from the Dutch bicycle culture and the way in which Amsterdam has managed to control car flows in recent decades: with a real parking policy. In the future both towns want to reduce the pressure of cars. Amsterdam is therefore scrapping parking spaces in the city centre and some places will have only one parking space per five homes. Brussels hopes that the introduction of circulation plans will help. The vehicle of the future? Experts hope and expect that it will be the bicycle or a light urban vehicle based on a bicycle. EN

Bozar Koor&Stem À Cœur Joie Födekam

‘Singing Brussels’

10 mei → 6 juni’21 Move your body, find your voice

M2105090-Singing Brussels/Bruzz_210x70mm.indd 1

20/04/2021 12:03

Stad van de toekomst FOTO: LUUK KOENEN / BEWERKING: STUDIO BESHART

Brussel en Amsterdam wijzen elkaar de weg

Steeds meer mensen gaan in de stad wonen, maar hoe ziet de toekomst van die steden eruit? Hoe gaan de steden om met cruciale uitdagingen rond mobiliteit, wonen, afval, toerisme en taal.

AT5 en BRUZZ onderzochten het in Amsterdam en Brussel.

Deze productie kwam tot stand met steun van:

2000808537/EB-B

VIJF WEKEN, VANAF 20 APRIL,

op BRUZZ tv, BRUZZ.be en in BRUZZ magazine.

-30%

• VAN CRAENENBROECK •

2000808537/EB-B

BIJOUTIERS - JUWELIERS

* LIQUIDATION TOTALE UITVERKOOP * -40% % Pour cessation d’activité - Wegens Stopzetting 0 -5 Bijoux en or 18ct - Juwelen goud 18kt - Ti Sento & Naiomy argent/zilver... Longines Rado Tissot Certina Balmain Swatch Guess Paul Hewitt Flik-Flak Dupont

Place Daillyplein 26-27 - 1030 Bruxelles -Brussel Tel. 02/7343938 info@van.craenenbroeck.be *sur les modèles en stock

www.van.craenenbroeck.be

Heures d’ouverture/Openingsuren:

Mardi-Vendredi 9:30-12:30 & 13:30-18:30 Dinsdag-Vrijdag Samedi/Zaterdag 10:00 - 18:00

A partir du 16/2 - Vanaf 16/2

EUROPEES HOF VAN JUSTITIE MOET KNOOP ROND CRUCIALE HAVENSPOORLIJN MEE DOORHAKKEN

Het enige overgebleven aansluitspoor (rechts) is voor het Gewest cruciaal voor een multimodaal distributieplatform op de site van SchaarbeekVorming.

Nog even respĳt voor havenspoor Infrabel mag voorlopig het laatste verbindingsspoor van de voorhaven en twee aansluitende sporen op Schaarbeek-Vorming niet a reken. Dat zegt het Brusselse hof van beroep. Het vraagt het Europees Hof van Justitie om advies over de vraag of een al bestaande spoorverbinding naar een binnenhaven mag worden afgebroken. Intussen zijn de onderhandelingen tussen Gewest en de federale overheid over Schaarbeek-Vorming echt opgestart. — SARA DE SLOOVER

chaarbeek-Vorming is een van de laatste grote grondreserves in het gewest. Het Gewest plant er een multimodaal distributieplatform waar goederen via spoor, water of weg kunnen worden aangeleverd en overgeladen. In dat plan speelt het laatst overgebleven aansluitspoor van de voorhaven naar het nationale spoorwegnet een cruciale rol. Ook twee van de acht sporen op Schaarbeek-Vorming zijn nodig om vrachtkonvooien richting de haven samen te stellen en te herverdelen. Om goederen te kunnen vervoeren via het verbindingsspoor legde de NMBS in het verleden ook sporen aan op de terreinen van de haven zelf. Die werden tussen 2007 en 2011 nog gerenoveerd voor een totaalbedrag van 5 miljoen euro. Maar de site SchaarbeekVorming is nog altijd in handen van

het Fonds voor de Spoorinfrastructuur (FSI), een vennootschap die voor honderd procent eigendom is van de federale staat en als doel heeft gronden die vroeger tot de spoorinfrastructuur behoorden, te verkopen aan investeerders. Zo wil de federale overheid minstens een deel van de historische schuld van spoorwegmaatschappij NMBS aanzuiveren. Een koninklijk besluit uit 2004, toen de eigendommen van de NMBS werden opgesplitst, verplichtte spoorinfrastructuurbeheerder Infrabel om ten laatste tegen 31 december 2020 alle spoorrails van het terrein te verwijderen. De federale overheid schatte in dat het terrein van 40 hectare makkelijker te verkopen zou zijn zonder spoorbundels. Zoniet zou Infrabel een schadevergoeding van 7 miljoen euro moeten betalen.

Onderhandelingspogingen vanaf 2017 over Schaarbeek-Vorming liepen op niets uit, en werden na ongeveer twee jaar stopgezet. Eind 2018 stapte de Haven van Brussel naar de rechter, om de afbraak van het laatste havenspoor te verijdelen. Na vragen in de Kamer en lastminuteonderhandelingen tussen Infrabel en het FSI werd de afbraak uitgesteld tot 31 maart 2021, en zou ze tegen 30 juni rond moeten zijn.

NIET EENDUIDIG Op 23 maart besliste het Brusselse hof van beroep om over de spoorknoop een ‘prejudiciële vraag’ te stellen aan het Europees Hof van Justitie, blijkt uit het arrest dat BRUZZ kon inkijken. De Haven had zich voor haar verzet gebaseerd op een Europese richtlijn die stelt dat binnenhavens multimodaal

transport moeten verzekeren. De spoorverbinding mag daarom niet opgebroken worden, argumenteert ze. Het hof van beroep vindt de Europese richtlijn niet eenduidig, omdat die nergens expliciet de afbraak of een gebrek aan onderhoud van al bestaande spoorverbindingen bespreekt. Omdat Infrabel 7 miljoen euro boete zal moeten betalen als de laatste sporen op SchaarbeekVorming niet tegen 30 juni zijn opgebroken, vraagt de Brusselse rechtbank het EU-Hof om een spoedbehandeling van het dossier. De onderhandelingen over Schaarbeek-Vorming zijn intussen opnieuw opgestart, en dit keer ernstiger voorheen, laat een insider weten. Als de federale en de Brusselse regering eindelijk een akkoord kunnen bereiken over de verkoop van de site, valt de druk op Infrabel om er de sporen op te breken meteen weg. “We bestuderen het arrest, en zijn intussen ook in onderhandeling met het Fonds voor de Spoorweginfrastructuur,” laat de woordvoerder van Infrabel weten. “In dit stadium zijn er constructieve besprekingen gaande tussen de verschillende gewestelijke en federale gesprekspartners: de ministeriële kabinetten, de Haven van Brussel, het FSI, Infrabel, enzovoort, om alle partijen zo goed mogelijk tevreden te stellen,” klinkt het bij de woordvoerder van Brussels minister Alain Maron (Ecolo). 28 APRIL 2021

B R U Z Z | A N A LY S E

I 23

PATRICK MANGHELINCKX WERD EEN JAAR GELEDEN DIRECTEUR VAN HET HUIS VAN HET NEDERLANDS

‘Nederlands is kleiner, maar ook groter geworden in de stad’ Patrick Manghelinckx (55) werd directeur van het Huis van het Nederlands midden in de eerste coronalockdown. Met een nieuw beheerscontract blikt het Huis vooruit op de verplichte inburgering vanaf 2022. Ook wil Manghelinckx, ouddirecteur van jeugdorganisatie JES, meer jongeren naar het Nederlands lokken. “Binnen de hybride en steeds diversere stad moet het Nederlands zijn plaats zien te vinden.” — SARA DE SLOOVER, FOTO’S IVAN PUT

p donderdag 12 maart 2020 had Patrick Manghelinckx (55) zijn laatste sollicitatiegesprek bij het Huis van het Nederlands. Die avond kreeg hij bericht dat hij was aangeworven, en samen met de rest van het land ook het nieuws dat we in lockdown gingen vanwege het oprukkende coronavirus. “Ik ben op 1 april begonnen, thuis, achter de computer. Ik heb ondertussen wel al wat collega’s gezien, vooral tijdens de zomer, maar van de tachtig medewerkers – goed voor 55 fte’s – zijn er zeker die ik nog nooit in levenden lijve heb gezien.”

Welke onmiddellijke impact had de coronacrisis toen in april vorig jaar? PATRICK MANGHELINCKX: We zijn eerst een maand

dicht geweest. De eerste vergaderingen die ik meemaakte, waren meteen crisisvergaderingen, over de taaltesten Nederlands voor ouders. Er was nogal wat druk vanuit de LOP’s (lokale overlegplatformen, die de onderwijsinschrijvingen coördineren, red.) om die taaltesten ook fysiek toe te laten. Veel anderstalige ouders hebben niet zomaar toegang tot het internet voor zo’n test, om in aanmerking komen voor de voorrangsregeling voor Nederlandskundigen. De LOP’s – en dat siert hen – wilden dat die kwetsbaarste ouders ook fysiek een test konden afleggen. Maar dat moest natuurlijk veilig kunnen. In allerijl hebben we bijvoorbeeld plexiglas besteld en gemonteerd. Half april zijn we stilletjesaan weer opengegaan. De deadline voor 24

28 APRIL 2021

de inschrijvingen in het onderwijs is toen ook uitgesteld, zodat alle ouders die dat wilden fysiek een test konden afleggen.

Hoe werken jullie dit voorjaar? MANGHELINCKX: De intake van nieuwe klanten

verloopt opnieuw fysiek, maar wel op afspraak nu. Sinds vorige maand kunnen mensen ook zelf online hun afspraak inboeken. Wat de taaltesten voor ouders betreft, hanteren we dit voorjaar een mengvorm. Veel andere activiteiten hebben we in digitale vorm kunnen voortzetten. Bijna elke dag vindt er wel ergens een digitale conversatietafel van ons of van een partnerorganisatie plaats. Ons bereik was lager: 14.800 intakegesprekken in 2020, 17 procent minder dan in 2019. Het aantal inschrijvingen voor taalcursussen lag op 70 procent van dat van 2019. Een groep mensen is langsgekomen, maar aarzelden toch om effectief de stap naar een les bij een CVO (Centrum voor Volwassenenonderwijs, red.) te zetten. Intussen lijken mensen het vertrouwen teruggevonden te hebben. De cijfers voor het eerste trimester van 2021 liggen opnieuw in dezelfde lijn als die van 2019. Wat ik wel fantastisch vind: op alle inschrijvingen samen hebben we 119 moedertalen, en 161 nationaliteiten. Dat is de wereld die je in huis hebt. Dat spiegelt zich ook af in het Huis: onze medewerkers spreken samen een dertigtal moedertalen.

Veel anderstaligen halen een taalcertificaat Nederlands, maar gebruiken de taal vervolgens

nooit. Hoe kan het Huis die mensen toch overhalen ook effectief Nederlands te oefenen? MANGHELINCKX: Van de 18.000 bezoekers in normale jaren komen er maar 8.000 op zoek naar een Nederlandse les. Anderen komen voor een test, maar er zijn ook mensen die plekken zoeken waar ze Nederlands kunnen oefenen. Het hele verhaal van taalpromotie, oefenkansen. Thuis hadden wij een krantenwinkel aan de Botanique. Als ik in de winkel meedraaide, oefende ik mijn Frans met de klanten. Daar kwamen ook enorm veel Ieren langs, waardoor ik vrij veel Engels kon spreken. En we hadden meer dan honderd kranten in alle talen, tot zelfs in het Japans. Voor mij was dat een speeltuin. Ik begon met Robbedoes en Kuifje, passeerde via Joepie en Humo en eindigde bij Libération, Le Monde, The Guardian, Die Welt, soms El País. Een taal leer je maar door ze te gebruiken. Dat zie je in Brussel met het Nederlands een stuk minder. Vandaar dat het Huis van het Nederlands organisaties ondersteunt om in oefenkansen te voorzien, en ook zelf oefenkansen heeft gecreëerd: zoals de conversatietafels al dan niet via partners, of het initiatief Patati om een tandempartner in een andere taal te vinden.

Op 12 maart 2020, net de dag waarop de lockdown werd afgekondigd, heeft het Huis de nieuwe versie van de website nederlandsoefeneninbrussel.be gelanceerd. MANGHELINCKX: Die website hebben we

inderdaad juist gecreëerd om mensen naar die

naalden steken, want we zijn uiteindelijk maar een kleine minderheid.

Een belangrijke nieuwigheid is het verplichte inburgeringstraject, dat Brussel vanaf 2022 invoert. MANGHELINCKX: Wij verwachten een groei van het

aantal inburgeraars dat voor een traject bij het Nederlandstalige onthaalbureau BON zal kiezen. BON was een pionier. De mate waarin het zijn kwaliteit kan overbrengen, zal het aantal inburgeraars dat voor Nederlands kiest, en dus bij het Huis van het Nederlands langskomt, bepalen. Het Nederlands heeft een goede faam. Ook in het onderwijs zien we het succes. Inburgeraars zijn nu maar 15 procent van ons cliënteel. We verwachten dus dat hun aandeel zal toenemen.

Wat is het profiel van de andere klanten? een gesprek langskomen zijn Brusselse werkzoekenden. Zij willen met het Nederlands hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten. Een tweede grote groep zijn de ouders, vooral moeders, die Nederlands willen leren om hun kinderen te kunnen opvolgen, kinderen die naar een Nederlandstalige school gaan.

U bent in oktober 2019 na achttien jaar gestopt als directeur van jeugdorganisatie JES Brussels. In het afscheidsinterview dat u destijds aan BRUZZ gaf, zei u dat u vond dat “de onverdraagzaamheid tegenover jongeren enorm was toegenomen, en het politiegeweld”. Profetische ...

BRUZZ | INTERVIEW

MANGHELINCKX: De helft van de mensen die voor

MANGHELINCKX: ... woorden, inderdaad. Ik had er

niet meer bij stilgestaan, maar dat heb ik inderdaad gezegd.

Hoe kijkt u daar nu op terug? MANGHELINCKX: Ik weet wat ‘ons gasten’ soms

▼

oefenkansen te leiden. De make-over met gebruiksvriendelijke zoekfilter en database is zeker wat verloren gegaan in de communicatie, daar ben ik van overtuigd (lacht). Desondanks hebben we, zonder reclame, al 50.000 bezoekers over de virtuele vloer gehad. Patati, dat ik net vermeldde, is tijdens corona met 30 procent gegroeid, en heeft nu in totaal 3.000 profielen. Sinds vorig jaar praten we bij het intakegesprek niet alleen over lessen Nederlands, maar ook over andere manieren om te oefenen en aan zelfstudie te doen. Daar denken veel mensen niet meteen aan als ze een taal willen leren. In de grote plek die Brussel is, moeten we blijven acupunctuur-

PATRICK MANGHELINCKX Geboren in Brussel in 1965, opgegroeid in Sint-Joost en Schaarbeek Actief in jeugdbeweging (Chiro), richt met vrienden pingpongclub op van De Kriekelaar Volgt middelbaar onderwijs aan het Sint-Jan-Berchmanscollege Studeert daarna sociaal-cultureel werk aan de Sociaal Hoge School Heverlee (nu UCLL) Werkt van 1988 tot 1995 voor Chirojeugd Vlaanderen Begeleider instelling bijzondere jeugdzorg Plan-Aid Jeugdconsulent Vlaamse Gemeenschapscommissie (VGC) In 2001 directeur JES Sinds 2020 directeur van het Huis van het Nederlands

uitsteken, als ik dat zo nog mag zeggen. Ik ben dertig jaar aan de slag geweest in het jongerenwerk. Maar je merkt wel dat de onverdraagzaamheid is toegenomen. Wat ik toen zei over de politie, is later ook aangetoond. Er ís een probleem, er heerst bij sommigen een cultuur van buitensporig geweld. Wij geven als samenleving het monopolie van geweld aan de politie, maar er zijn te veel misbruiken de laatste tijd. Voor mij is dat een gevolg van 9/11 en later de aanslagen in Brussel, dat de politie het gevoel heeft dat ze hardhandig moet optreden. Die betoging aan het Centraal Station, waar meer mensen werden opgepakt dan er betogers waren, dat is toch hallucinant? En hoe die gearresteerden zijn behandeld? Dat haalt de media, en er wordt een klacht ingediend, waarschijnlijk omdat sommige ouders hoogopgeleid en mondig zijn. Maar je zou eens moeten weten hoeveel keer zoiets onopgemerkt gebeurt. In de wijken geloven de gasten niet meer in het comité P. Dat wordt toch allemaal in de doofpot gestoken, volgens hen. Ik weet niet of dat waar is, maar het is wel een feit dat er bijzonder weinig veroordelingen zijn geweest.

28 APRIL 2021

I 25

▼

PATRICK MANGHELINCKX WERD EEN JAAR GELEDEN DIRECTEUR VAN HET HUIS VAN HET NEDERLANDS

Hoe kan het Huis van het Nederlands daarop inspelen? MANGHELINCKX: Wij moeten zien dat we voldoen-

BRUZZ | INTERVIEW

“Thuis hadden we een krantenwinkel aan de Botanique. Ik oefende mijn Frans en Engels met de klanten. Zo leer je een taal” PATRICK MANGHELINCKX Directeur Huis van het Nederlands

En Adil ... Een jongen die gaat lopen van de politie, waarom? Die gasten gaan altíjd lopen van de politie, die hebben geen goede relatie met de flikken. Ze denken dat de politie sowieso hen moet hebben, of ze iets uitgestoken hebben of niet. Een achtervolging met verschillende politiewagens van een jongen op een brommertje omdat die gaan lopen is in coronatijd, dat vind ik buiten proportie.

zeer hybride, een van de meest diverse in de wereld. Er is geen enkele gemeenschap die in Brussel de meerderheid heeft. Binnen die context moet het Nederlands zijn plaats zien te vinden. De taal is relatief kleiner geworden, omdat er veel meer talen zijn, maar tegelijk ook relatief groter. Het is een van de twee officiële bestuurstalen, en in de praktijk evolueren we naar een drietalig gewest, met het Engels erbij.

de capaciteit hebben om de vraag op te vangen vanuit de bevolking. We zijn heel tevreden dat wij vanuit de overheden een langetermijnovereenkomst hebben gekregen. Maar de middelen zijn wat ze zijn, ze groeien niet mee. Wij moeten dus andere financieringsbronnen vinden om op de verwachte groei van het aantal klanten in te spelen, en zo de positie van het Nederlands te verbeteren. We hebben een opdracht van gewestelijke instelling Iriscare om het Nederlands van het personeel te oefenen binnengehaald. We moeten nog meer bekijken hoe onze werking bekender kan worden binnen de geweststructuren. Daarnaast hebben we ook een dossier ingediend bij Europa, samen met de CVO’s en Brusseleer, rond de digitalisering van de lessen. Dat zou ook extra middelen betekenen. Een andere serieuze ambitie voor de toekomst is het Brusselse Talenpunt. Eind 2020 zijn de gesprekken daarover heropgestart. Dat wordt één plek waar vanaf 2022 elke Brusselse werkzoekende die een taal wil leren, geholpen kan worden. Via een intakegesprek, een beetje via de methode waarop wij werken, maar dan voor verschillende talen: Frans, Nederlands, Engels en Duits. Voor het Nederlands coördineren wij de werking. Mijn droom zou zijn, en ik zit daar nogal op de lijn van minister Sven Gatz, alle Brusselaars drietalig. Naast hun eventuele moedertaal: Nederlands, Frans en Engels.

EENVOUDIG NEDERLANDS In samenwerking met het Huis van het Nederlands heeft BRUZZ een website opgezet, met artikels in eenvoudig Nederlands: BRUZZ.be/eenvoudig-nederlands

Zal het Huis van het Nederlands met uw komst extra aandacht besteden aan jongeren? MANGHELINCKX: Jongeren zijn een van de twee

groepen waarop we in ons nieuwe beleidsplan expliciet mikken, buiten het leerplichtonderwijs dan. Dat begint vanaf 16 jaar, projecten bedenken in het kader van deeltijds onderwijs. Kennismaken kunnen jongeren uit het Franstalige onderwijs via een plezant stadsspel rond Nederlands, met onder andere een bezoek aan Muntpunt. We starten dat weer op zodra het mogelijk is. En als we dat promoten, kunnen we de vraag van de Franstalige scholen niet volgen.

Hoe kijkt u, als geboren en getogen Brusselaar, naar de toekomst van het Nederlands in Brussel? MANGHELINCKX: De voorbije tien, vijftien jaar is de

stad geëxplodeerd. De bevolking is stevig gegroeid, verjongd, en diverser geworden. Voor Brussel betekent dat capaciteitsdruk in het secundair onderwijs, gekoppeld aan een toename van het aantal nationaliteiten en talen. De stad is 26

28 APRIL 2021

« LE NÉERLANDAIS DOIT TROUVER SA PLACE DANS CETTE VILLE TOUJOURS PLUS HYBRIDE »

“DUTCH MUST FIND ITS PLACE IN THIS INCREASINGLY HYBRID CITY”

Patrick Manghelinckx (55 ans) est devenu le directeur de la Maison du Néerlandais au beau milieu du premier confinement. Avec un nouveau contrat de gestion, la Maison se prépare au parcours d’intégration civique obligatoire à partir de 2022. On y attend donc beaucoup plus d’élèves en intégration civique, qui ne représentent pour l’instant que 15 % des personnes inscrites. La Maison participera également à la Cité des Langues de la Région, un lieu où les demandeurs d’emploi pourront se rendre pour obtenir des informations sur l’apprentissage du néerlandais, du français, de l’anglais et de l’allemand à partir de 2022. M. Manghelinckx souhaite également attirer davantage de jeunes. « Au sein de la ville hybride et de plus en plus diversifiée, le néerlandais doit trouver sa place. La langue est devenue relativement plus limitée, parce qu’il y a beaucoup plus de langues, mais en même temps aussi relativement plus importante. »

Patrick Manghelinckx (55) became director of the Dutch Language House in the middle of the first corona lockdown. With new instructions from the government, the House is looking ahead to the compulsory civic integration starting in 2022. As a result, many more people are expected to do the integration courses. Currently, they make up only 15 per cent of the people who come here. The House will also participate in the Region’s Language Point, a centralised place where jobseekers can go for information about learning Dutch, French, English and German as from 2022. Manghelinckx, former director of youth organisation Jes, also wants to attract more young people. “Within the hybrid and increasingly diverse city, Dutch has to find its place. The language has in relative terms become smaller, because there are many more languages, but at the same time bigger, as one of the administrative languages.”

Investeer al vanaf €169.500

Green City Life

Investeer op een steenworp van Tour & Taxis, de nieuwe buurt in Brussel. - Moderne studio’s, 1, 2 en 3 slpk-appartementen vanaf € 169.500 (excl. kosten) - Verhuur zorgeloos via onze eigen verhuurdienst met meer dan 28 jaar ervaring. De zorgen zijn voor ons, de opbrengsten voor u. - Toplocatie in Brussel: op een boogscheut van Tour & Taxis, een park van 9 ha en het historisch centrum - Hoog meerwaarde potentieel dankzij buurt in volle expansie - Rendabel alternatief voor de wispelturige beurs en het verlieslatende spaarboekje - Moderne architectuur en hoogwaardige afwerking - Eigen binnentuin, fietsenberging & ondergrondse parking

Meer weten over dit nieuw project ? Bezoek www.residentie-escaut.be

Met de steun van

DE BRAILLELIGA BEGELEIDT BLINDE EN SLECHTZIENDE PERSONEN NAAR DAGELIJKSE OVERWINNINGEN. Alle info over ons en de campagne vind je op weekbrailleliga.be • Doe een gift: BE11 0000 0000 4848

LLB_21014_Bruzz_142x215_NL_PROD.indd 1

2/04/21 10:47

Big BigCity City Big City Big Big City City Big City toen toen nog nog landelijke landelijke enen ErEr valt valt heel heel wat wat te te vertellen vertellen hoger hoger gelegen gelegen Ukkel. Ukkel. InIn over over het het weer weer inin België. België. Dat Dat STEL STELZELF ZELFJEJEVRAAG VRAAG zoeken voortdurend naar de Prostitutie is er altijd eerste eerste instantie instantie werden werden dede besefte besefte ook ook astronoom astronoom enen en STEL ZELF JE VRAAG EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE balans tussen weren overal Adolphe geweest, en Brussel is metingen metingen zowel zowel inen in statisticus statisticus Adolphe Zes Zes maanden maanden na haar haar Op Op het het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt Zes Zes maanden maanden na na haar haar Op Op het eerste eerste gezicht gezicht lijkt lijkt tolereren. Zona moesten heel daar geen uitzondering op. EN STEM OP BRUZZ.BE Sint-Joost Sint-Joost als als in in Ukkel Ukkel Quetelet. Quetelet. Alhet Al voor voor het het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag. Het Het huwelijk huwelijk met met de de graaf graaf beviel beviel dit dit een een absurde absurde vraag. vraag. Het Het wat champagnebars in de Welke vorm van prostitutie STEL STEL ZELF ZELF JE JE VRAAG VRAAG uitgevoerd. uitgevoerd. Zo Zo kon kon ook ook het het ontstaan ontstaan van van ons ons land, land, invoor in STEL STELZELF ZELFJEJEVRAAG VRAAG zejaren ze alze al van van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ is is voor ze al al van van haar haar eerste eerste zoon. zoon. woord woord ‘steenweg’ ‘steenweg’ ishangt is voor voor 1960 en 1970 sluiten fl oreert in een stad, af verschil verschil in in temperatuur temperatuur 1827 1827 overtuigde overtuigde hij hij koning koning EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE EN EN STEM STEM OP OP BRUZZ.BE BRUZZ.BE Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat alvan al Vermoedelijk Vermoedelijk was was haar haar man man deze deze smalle smalle straat straat al alde van de gemeente Sint-Joost. van binnen binnen envan en buiten buiten dekind, de stad stad Willem Willem Ide der I mentaliteit der Nederlanden Nederlanden niet niet de de vader vader van het het kind, overschat, overschat, laat staan staan datdat er er niet niet de de vader vader van van het het kind, kind, overschat, overschat, laat laat staan staan dat dat er er Tegelijk waren dat ook de bevolking enlaat het stadsworden worden bestudeerd. bestudeerd. Maar Maar ervan ervan om om een een Sterrenwacht Sterrenwacht maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou maar maar wel wel de de Zonnekoning Zonnekoning op op deze deze plek plek ruimte ruimte zou zou jaren waarin raamprostitutie bestuur ten opzichte van toen toen de de activiteiten activiteiten zo zo goed goed te te bouwen bouwen in in Sint-Joost. Sint-Joost. zelve. zelve. ZeZe was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. zelve. zelve. Ze Ze was was een een van van zijn zijn zijn zijn voor voor een een stadspaleis. stadspaleis. haar opgang kende. Het sekswerk, maar het hangt als als volledig volledig werden werden Het Het werd werd een een ObservatoriObservatorimaîtresses maîtresses en en werd werd door door En En toch. toch. Brussel Brussel zou zou maîtresses maîtresses en werd werd door door EnEn toch. toch. Brussel Brussel zou zou bestuur wouen meer controle ook nauw samen met overgenomen overgenomen intot in Ukkel, Ukkel, um um voor voor Sterrenkunde, Sterrenkunde, hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten hem hem zelfs zelfs benoemd benoemd tot Brussel Brussel niet niet zijn, zijn, mochten mochten op sekswerk, en doortot die stedenbouwkundige raakte raakte het het oude oude gebouw gebouw maar maar er er werden werden ook ook eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er er hier hier en en daar daar geen geen eerste eerste hofdame, hofdame, de de hoogste hoogste er er hier hier en en daar daar geen geen raamprostitutie toe te staan evoluties. vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale van van dede Sterrenwacht Sterrenwacht in in dagelijks dagelijks meteorologische meteorologische vrouwelijke vrouwelijke positie positie aan aan het het verdoken verdoken architecturale architecturale in de Aarschot straat, leefde In Brussel zijn er door de Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies opop die die Sint-Joost Sint-Joost in in verval. verval. Op Op het waarnemingen waarnemingen gehouden, gehouden, Franse Franse hof. hof. parels parels zijn, zijn, precies precies op op die die POL UIT BRUSSEL de hoop dat het sekswerk het jaren heen, in verschillende Steeg Steeg hethet haar allemaal allemaal plek plek waar waar jemeer je ze het het minst minst plateau plateau inhaar in Ukkel Ukkel daarentedaarentezoals zoals onder onder meer temperatemperaSteeg Steeg het het haar haar allemaal allemaal plek plek waar waar je ze je ze ze het het minst minst zich in deze straat zou buurten verschillende —— BART BART UIT UIT SINT-AGATHA-BERCHEM SINT-AGATHA-BERCHEM naar naar het het hoofd? hoofd? Misschien Misschien verwacht. verwacht. gen gen kon kon de de Sterrenwacht Sterrenwacht tuurmetingen. tuurmetingen. Quetelet mat mat naar naar het het hoofd? hoofd? Misschien Misschien verwacht. verwacht. centraliseren en in andere vormen vanQuetelet prostitutie — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want zeze raakte raakte InIn deIn de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg — — JULIAN JULIAN UIT UIT SINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, wel, want want ze ze raakte raakte In de de Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg uitbreiden uitbreiden en en in in 1913 1913 enen noteerde noteerde vier vier keer keer per per wijken zou afnemen. geweest. In de middeleeuverwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing verwikkeld verwikkeld in in verschillende verschillende wacht wacht die die verrassing verrassing splitste splitste de de organisatie organisatie dag dag hoe hoe warm warm het het was. was. Dat Dat Maar wie rondloopt in in dein wen waren de meisjes van moordschandalen. moordschandalen. ZeZe werd werd achter achter dedie de gevel gevel van van moordschandalen. moordschandalen. Ze Ze werd werd achter achter de de gevel gevel van twee: twee: dede Koninklijke Koninklijke was was voor voor die tijd tijd ongebruiongebruibrede perimeter rond het plezier te vinden invan stoven, niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van de de nummer nummer 46, 46, waar waar hethet niet niet enkel enkel verdacht verdacht van van dein de nummer nummer 46, 46, waar waar het het Sterrenwacht Sterrenwacht enen het het kelijk. kelijk. Daardoor Daardoor behoren behoren dede Noordstation, weet dat er rond de Grote Markt. Stoven moord moord opop haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten moord moord op op haar haar eigen eigen man, man, Huis Huis voor voor Podiumkunsten Podiumkunsten Koninklijk Koninklijk MeteorologiMeteorologiBrusselse Brusselse temperatuurverschillende straten in warentemperatuurbadhuizen die veeleer maar maar ook ook van van die die op op andere andere LaLa Bellone Bellone te te vinden vinden is.is. maar maar ook ook van van die die op op andere andere La La Bellone Bellone te te vinden is.is. Sint-Joost, maar evengoed een bordeel waren. sche sche Instituut, Instituut, het het KMI. KMI. waarnemingen waarnemingen tot tot devinden deBezoemaîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs dede straatkant straatkant straalt straalt maîtresses maîtresses van van Lodewijk Lodewijk Langs Langs de de straatkant straatkant straalt straalt aan IJzer, nog altijd andere kers doken er bij wijze van De De dagelijkse dagelijkse temperatemperaoudste oudste ter ter wereld wereld en en was was XIV. XIV. ZeZe werd werd verbannen verbannen van van hethet gebouw gebouw weinig weinig XIV. XIV. Ze Ze werd werd verbannen verbannen van van het het gebouw gebouw weinig weinig vormen van prostitutie spreken zowel het bad als tuurmetingen tuurmetingen inkwam in Ukkel Ukkel zijn zijn België België een een van van de de eerste eerste hethet Franse Franse hof hof en en kwam in in bijzonders bijzonders uit: uit: een een het het Franse Franse hof hof en en kwam kwam in bijzonders bijzonders uit: uit: een een bestaan. Prostitutiewerk in in hetdie bed in. nog nog altijd altijd de de referentie referentie landen landen die de de meteorologie meteorologie Brussel Brussel terecht. terecht. Eerst Eerst zou zou kleurloze kleurloze gevel gevel met met Brussel Brussel terecht. terecht. Eerst Eerst kleurloze kleurloze gevel gevel met met nu de de Noordwijk isOmdat er duszou alzou Iets verderop, waar voor voor België. België. Omdat die die al al uitgebreid uitgebreid bestudeerden. bestudeerden. zeze een een tijdje tijdje in in het het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie ze ze een een tijdje tijdje in in het het kasteel kasteel weliswaar weliswaar een een mooie mooie heel lang, in verschillende Beurs staat, bevonden zich zo zo lang lang vanaf vanaf dat dat plateau plateau Quetelet Quetelet was was sterk sterk van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering omkadering rond rond de de van van Tervuren Tervuren gewoond gewoond omkadering rond rond dede vormen en straten, maar de inomkadering de vijftiende eeuw ook gebeuren, gebeuren, zalomdat zal daar daar ook ook niet niet overtuigd overtuigd van van verregaande verregaande hebben, hebben, maar maar omdat zeze het het voordeur. voordeur. Achter Achter diedie hebben, hebben, maar maar omdat omdat ze ze het het voordeur. voordeur. Achter Achter die die getolereerde raamprostitutie enkele bordelen, en in de snel snel verandering verandering in in komen, komen, samenwerking samenwerking tussen tussen ook ook daar daar te te bont bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligt ligt een een nauwe nauwe ook daar daar te te bont bont maakte, maakte, voordeur voordeur ligtligt een een nauwe nauwe isook eerder een recent Marollen waren er dan weer want want dat dat zou zou de de nauwkeunauwkeuverschillende verschillende landen. landen. Dan Dan werd werd ze ze verplaatst verplaatst naar naar hethet gang, gang, enen wie wie die die neemt, neemt, werd werd ze ze verplaatst verplaatst naar naar hethet gang, gang, en en wie wie die die neemt, neemt, fenomeen. Al vraagt de term verschillende prostitutiehuiBellonahuis. Bellonahuis. Daar Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ righeid righeid van van deDaar de langeterlangeterkonden konden immers immers gegevens gegevens Bellonahuis. Bellonahuis. Daar woonde woonde ziet ziet het het ‘Bellonahuis’ ‘Bellonahuis’ enige nuance. zen in de zeventiende eeuw. zegetolereerd ze een een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. Het Het valt valt te mijnstudies mijnstudies inin het het gedrang gedrang worden worden uitgewisseld uitgewisseld en en dete dete ze ze een een paar paar jaar. jaar. verschijnen. verschijnen. Het Het valt valt te Stadsen gemeentebesturen Soldaten van het Spaanse Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als een een kunnen kunnen brengen. brengen. TempeTempeveranderingen veranderingen inals in de de Na Na haar haar volgden volgden bestempelen bestempelen als als een een zijn al jarenbewoners op zoek naar de leger bezochten die regelmawelgestelde welgestelde bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar hethet ratuurmetingen ratuurmetingen zijn zijn atmosfeer atmosfeer voorspeld. voorspeld. welgestelde welgestelde bewoners bewoners verborgen verborgen parel, parel, maar maar hethet juiste regelgeving enliet tig. Deeen eenzame mannen die elkaar elkaar op. op. In In 1913 1913 liet is is ook ook een stedenbouwstedenbouwelkaar elkaar op.op. Inprecisiewerk. In 1913 1913 lietliet is is ook ook een een stedenbouwstedenbouwimmers immers precisiewerk. Dankzij Dankzij de de inspanningen inspanningen houding ten Karel opzichte van de lang vanflater. huis waren, gingen burgemeester burgemeester Karel Buls Buls kundige kundige fl Er Er werd werd burgemeester burgemeester Karel Karel Buls Buls kundige kundige flater. ater. flater. Er Er werd werd Vandaag Vandaag gebeuren gebeuren de de van van Quetelet Quetelet had had België België in in sekswerkers, of het nu tactisch vlak bij die prostituhethet huis huis opkopen opkopen door door deover de immers immers volledig volledig rond rond het het huis huis opkopen opkopen door door dede immers immers volledig volledig rond rond metingen metingen met met automatiautomati1876 1876 al al weerbulletins. weerbulletins. de aanwezigheid in de tiehuizen wonen. En hoewel stad stad Brussel. Brussel. DeDe politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor het het stad stad Brussel. Brussel. De De politie politie gebouwd, gebouwd, waardoor waardoor hethet sche sche thermometers, thermometers, maar Naarmate Naarmate de de jaren jaren straten gaat, of over de maar het nuonzichtbaar ondenkbaar lijkt, heeft heeft er er een een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar is. is. heeft heeft er er een een bureau bureau gehad, gehad, vrijwel vrijwel onzichtbaar onzichtbaar is.is. elke elke dag, dag, stipt stipt om om acht acht uur uur vorderden, vorderden, werden werden die die statuten en bescherming die waren de chique Sintdede kostuums kostuums van van de de Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had net net de de kostuums kostuums van van dede erer Dat Dat Bellonahuis Bellonahuis had had netnet ’s ’s morgens, morgens, wandelt wandelt nog nog steeds steeds accurater, accurater, ook ook omdat omdat sekswerkers krijgen. De Hubertusgalerijen destijds Ommegang Ommegang zijn zijn er er bewaard bewaard zo zo goed goed opop deop de Grote Grote Markt Markt Ook de chique Sint-Hubertusgalerijen waren ooit een ontmoetingsplek voor Ommegang Ommegang zijn zijn er er bewaard bewaard zo zo goed goed op de de Grote Grote Markt Markt iemand iemand het het grasveld grasveld van van erer altijd altijd meer meer samenwersamenwermaakt dat alles ook eenstaan, ontmoetingsplek klanten en prostituees. © ARCHIEF VAN DE STAD BRUSSEL encoronacrisis en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, want want en en het het was was ook ook een een kunnen kunnen staan, staan, want want het het KMI KMI op, op, naar naar een een van van king king was was tussen tussen landen. landen. nog pijnlijk duidelijker. voor klanten en prostituees. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect Jan Jan Cosijn Cosijn DeDe site site van van hethet KMI KMI in Ukkel, in Ukkel, hier hier gefotografeerd gefotografeerd in de in de jaren jaren 1920. 1920. bezienswaardigheid bezienswaardigheid tijdens tijdens architect architect JanJan Cosijn Cosijn de de witte witte houten houten bakken, bakken, Quetelet Quetelet beperkte beperkte zich zich Sinds het begin van de Op al die plekken is Expo Expo 58. 58. In In deIn de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkers© PHOTONEWS © PHOTONEWS Expo Expo 58. 58. In de de jaren jaren 1980 1980 tekende tekende ook ook het het BakkersBakkersvoor prostituees om klanten coronacrisis heerst er in bij beetje wijken voor de vandaag prostitutie werd omgevormd. Prostiom om op op een een kwikthermomekwikthermomeechter echter niet niet totgeen tot denu de meteorometeorowerd werd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu het het café café LeLe Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uit uit de de late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. werd werd het het een een huis huis voor voor huis, huis, waar waar nu nu het het café café LeLe Het Het Bellonahuis Bellonahuis dateert dateert uituit dede late late zeventiende zeventiende eeuw. eeuw. te ronselen. Later dijde de Brussel een prostitutieverbouw van het Noordstation, meer teverrichtte vinden. Het tuees lieten de gordijnen terter te te observeren observeren in in welke welke logie, logie, hijd’Espagne hij verrichtte ook ook inin podiumkunsten. podiumkunsten. DeDe ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA podiumkunsten. podiumkunsten. De De ruimte ruimte Roy Roy d’Espagne d’Espagne wordt wordt © BELGA © BELGA activiteit ook uit naar bod. De ramen van de toen nog op het Rogierplein. stadsdeel waar dat wel nog open en gavenOok met felgestemming stemming de de temperatuur temperatuur bestuderen bestuderen en en gebruikte gebruikte andere andere domeinen domeinen pionierspioniersbestuderen. bestuderen. Ook de de steeds steeds meer. meer. Ook Ook de de wijken wijken tussen tussen het het oude oude huis huis en en het het uitgebaat. uitgebaat. Het Het Bellonahuis Bellonahuis tussen tussen hethet oude oude huis huis enen hethet uitgebaat. uitgebaat. Het Het Bellonahuis Bellonahuis Sint-Joost en Schaarbeek. Aarschotstraat zijn al Hoewelom de buurten door die rond altijd het geval is,Nicolaas de kleurde lichtjes aan dat een ons ons diehuis die dag dag zal zal brengen. brengen. statistiek om bijvoorbeeld bijvoorbeeld werk. werk. Zoontwierp Zo paste paste hij hij de deisNicolaas temperatuurmetingen temperatuurmetingen rond dede Sterrenwacht, Sterrenwacht, diedie nieuwe nieuwe huis werd werd een een ontwierp ontwierp hij hij voor voor nieuwe nieuwe huis huis werd werd een een ontwierp hij hij voor voor Nicolaas Nicolaasstatistiek maanden onbemand. Maar stedenbouwkundige ingreep Noordwijk. Al de bouw criminaliteit, bepaalde vorm van bezoekDeDe overdekte Het Het oude oude gebouw gebouw van van de de criminaliteit, huwelijkshuwelijksenen kansberekening kansberekening envoor en een waren waren minder minder accuraat. accuraat. toen toen aan aan dede SchaarbeekseSchaarbeekseoverdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een overdekte overdekte binnenkoer, binnenkoer, waar waar Bally, Bally, vermoedelijk vermoedelijk een een VOOR HET voor RAAM hoewel hetinstelling niet meer veranderden, bleef prostituvan het Noordstation inzou zelfmoordcijfers welkom was. Naast dehield weer weer symbool symbool voor de de culturele culturele instelling La La de de centrale centrale poort. poort. Er Er zijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar. Dat Dat zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia Sterrenwacht Sterrenwacht staat staat er er zelfmoordcijfers in in kaart kaart te te statistiek, statistiek, die die tot tot dan dan toe toe dichte dichte bebouwing bebouwing hield – – poort poort lag, lag, raakten raakten dichter dichter weer weer symbool symbool voor voor dede culturele culturele instelling instelling LaLa dede centrale centrale poort. poort. ErEr zijn zijn wapenhandelaar. wapenhandelaar. Dat Dat zou zou zijn zijn opvolgster: opvolgster: Olympia Olympia zichtbaar is,geregeld leert de tie daar welindicaties bestaan, alnaar was 1841 waren er bordelen. In brengen. carrés er ook maar Net zoalsDe opDe deeerste hierboven opoffering. opoffering. Bellone nunu geregeld nog andere andere indicaties naar een een verklaring verklaring kunnen kunnen Mancini, Mancini, een een bekend bekend maar trouwens trouwens nog nog altijd, altijd, het het brengen. vooral vooral werden werden gebruikt gebruikt inzijn inzijn toen toen alwaren al – de –een de warmte warmte vast vast enen Bellone bebouwd. eerste opoffering. opoffering. Bellone Bellone nu nu geregeld geregeld nog nog andere andere indicaties indicaties naar naar bebouwd. een een verklaring verklaring kunnen kunnen zijn zijn nog Mancini, Mancini, een bekend bekend maar maar geschiedenis ons dat het inoorlogseen nieuwe vorm rond straatverlichting verschillende herbergen champagnebars. Die waren opgesomde plekken, gebeur- vooral optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsenen het het voor voor dede verschillende verschillende vooral berucht berucht figuur fi aan aan ligt ligt aan aan het het naar naar dede stichter stichter dede astronomie, astronomie, toetoe inin dede en dat dat beïnvloedde beïnvloedde de de straatverlichting maakte maakte optredens, optredens, ontmoetingen ontmoetingen het het oorlogsoorlogsen en hethet voor voor de de verschillende verschillende vooral vooral berucht berucht figuur guur figuur aan aan optredens, MINNARES MINNARES VAN VAN DE niet zomaar te het Rogierplein. Netinals via theaters in die buurt was dag en nacht open en de de prostitutie in deDE enprostitutie en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven te te vinden vinden in dein de verwijzingen verwijzingen diedie indie in dein de het het Franse Franse hof, hof, in in de de tijd tijd VERHUIZING MINNARES MINNARES VAN VAN DEDE genoemde genoemde Queteletplein, Queteletplein, sociale sociale wetenschappen. wetenschappen. Hij Hijde VERHUIZING waarnemingen. waarnemingen. De De het voor voor het het instituut instituut en en culturele culturele activiteiten activiteiten jachtleven jachtleven te te vinden vinden in dede het verwijzingen verwijzingen die in de de het het Franse Franse hof, hof, in in de de tijdtijd ZONNEKONING verbieden valt. Wie het op de havens kwamen via grote ZONNEKONING sfeer eerder schunnig. ErZo gezelschapsdames ontvinNoordwijk in eerste organiseert. organiseert. De De schoonheid schoonheid façade, façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten. Zo van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeZONNEKONING ZONNEKONING organiseert. DeDe schoonheid schoonheid façade, maar maar evengoed evengoed gevel gevel verscholen verscholen zitten. zitten. ZoZoInIn van van Zonnekoning Zonnekoning LodeLodeinorganiseert. in dede schaduw schaduw van van dede wou wou de de variabelen variabelen van van Sterrenwacht Sterrenwacht verhuisde verhuisde moeilijker moeilijker om om dede sterren sterren defaçade, de negentiende negentiende eeuw eeuw de ene plek weert, zietzijn, het treinstations heel wat werd gedanst, gezongen, gen de klanten er ergzegoed. instantie niet openlijk. mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, staat staat er er oper op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar kwam kwam ze Het Het is is niet niet duidelijk welke welke mag mag dan dan wel wel verdoken verdoken zijn, zijn, staat staat er op op het het dak dak een een prijkt prijkt het het beeld beeld van van wijk wijk XIV. XIV. Daar Daar kwam kwam ze ze Het Het iswaar is niet niet duidelijk duidelijk welke welke Astro Astro Tower. Tower. sociale sociale fenomenen fenomenen daarom daarom inDaar in 1890 1890 naar naar het het mag goed goed waar teduidelijk te nemen nemen en en te te verstedelijkte verstedelijkte Brussel Brussel op een andere plek in de mensen de stad binnen en gedronken en ergens Prostitutie is eeuwenoud, Klanten konden terecht in er er wordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, de de Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen ze ze trouwde trouwde met met versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally wordt wordt gelukkig gelukkig wel wel nog nog standbeeld standbeeld van van een een Bellona, Bellona, dede Romeinse Romeinse terecht terecht toen toen zeze trouwde trouwde met met er er versieringen versieringen Nicolaas Nicolaas Bally Bally illegaliteit weer opduiken. buiten. Die invalswegen daartussen in bed gedoken. de strijd ertegen is dat carrés, gezinswoningen altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven de graaf graaf Eugène Eugène dede Savoie. Savoie. liet liet aanbrengen aanbrengen enen welke welke altijd altijd mee mee uitgepakt. uitgepakt. pelikaan. pelikaan. Die Die staat staat dan dan godin godin van van de de oorlog, oorlog, boven boven pelikaan. de de graaf graaf Eugène Eugène de de Savoie. Savoie. altijd liet liet aanbrengen aanbrengen en en welke welke deen Helaas zonder controle. waren de uitgelezen plek Die bordelen moesten beetje net zo goed. Stadsbesturen waar de benedenverdieping

BBRRUUZZZZ | | BBI IGG CCI ITTYY BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY BRUZZ | BIG CITY B R U Z Z | |B I G C I T Y BRUZZ BIG CITY

Waarom Waaromwordt wordt Waarom bevindt de de degemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Wat Wat is is het het verhaal verhaal Wat is het verhaal raamprostitutie zich in van van ons ons land land gemeten gemeten achter achter de de verstopte verstopte achter de verstopte de Aarschotstraat? in inUkkel? Ukkel? gevel gevel van La La Bellone? gevelvan van LaBellone? Bellone?

Lees Lees enen bekĳ bekĳ k de k de

Lees Lees enen k de k de Lees en bekĳ kbekĳ de Lees en bekĳ kbekĳ de Lees en bekĳ k de antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden opop deop de Big-Cityvragen Big-Cityvragen viavia op de de Big-Cityvragen Big-Cityvragen viavia de Big-Cityvragen opop deop Big-Cityvragen viavia de Big-Cityvragen via bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity 0I 1I8M 0II2 24A M AAE R TE R 2T 2B2U 1A FFB R IE0 L 2R 02IUR 212AI1I0R222I001 222011 2 1 2 82 82I28228I1882 2A 4P ERFB BU RA U0 R A R I282F44A

Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, Check Check ook ook onze onze Instagrampagina, Instagrampagina, elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana elke elke donderdagnamiddag donderdagnamiddag vertelt vertelt Luana Luana Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal. City-verhaal. Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal. City-verhaal. Difficile Difficile een een nieuw nieuw Big Big City-verhaal. City-verhaal.

VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE KEER KEER VOLGENDE VOLGENDE WEEK WEEK Waarom Waarom wordt wordt de de Waarom Waarom wordt wordt dede VOLGENDE WEEK Wat Wat gebeurt gebeurt er er als als erer onder onder gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur gemiddelde gemiddelde temperatuur temperatuur Kan je stadsduif eten? mĳ mĳ n huis n huis een een metrolĳ metrolĳ n in n van van ons ons land land gemeten gemeten in in van van ons ons land land gemeten gemeten in wordt wordt gebouwd? gebouwd? Ukkel? Ukkel? Ukkel? Ukkel?

Culture. NL | FR | EN A HEART FOR THE ARTS, ALSO DURING THE LOCKDOWN

CHIBI ICHIGO EN UM! SCHEPPEN HUN EIGEN UNIVERSUM

‘Wij omarmen onze verschillen’

DOCUMENTAIRE PAULINE BEUGNIES

Ascension et chute d’un coursier Deliveroo

CONTEMPORARY ART & DESIGN HLP 1080 AND STUDIO KHACHATRYAN CROSS THE CANAL

‘Molenbeek has a rich tradition of experimental arts and pioneers’

Culture. Cabin Fever

Dans la bulle d’Effi & Amir FR

Le couple d’artistes et cinéastes Effi et Amir (Sous la douche, le ciel, Chance) ont traversé cee période de confinement avec un réflexe d’adaptation permanente. Avec les films qu’ils ont redécouverts, ils ont aussi adapté leur regard, créant une empathie nouvelle avec tous ceux qui subissent un enfermement. — GILLES BECHET « Depuis un an, on a l’espoir que les mesures sanitaires vont changer pour le mieux. On peut planifier, mais il faut toujours s’adapter. Comme le dit le proverbe yiddish : l’homme planifie et Dieu rigole », glisse Effi Weiss. Installée depuis 2005 à Bruxelles, avec son compagnon Amir Borenstein, elle a pris l’habitude de mener plusieurs projets en même temps. Au cours de l’année qui vient de s’écouler, le couple d’artistes et cinéastes israéliens a développé un projet participatif dans le cadre de l’exposition BXL UNIVERSEL II : multipli.city à la Centrale et puis ‘Places of Articulation’, un projet qui mêle installation, film documentaire et performance, montré dans le cadre de l’exposition collective Regenerate au Wiels. « C’est un projet démarré en 2017 qui s’intéresse aux liens entre la langue et l’identité autour de la pratique du shibboleth. Ce mot hébreu qui apparaît déjà dans la Bible est une manière de déterminer l’appartenance d’une personne à un groupe ethnique ou culturel à partir de la langue », explique Effi. « On s’est intéressé aux manifestations contemporaines de cette pratique et au besoin humain d’établir un système pour définir, catégoriser et exclure par la création de frontières. On a aussi cherché les zones grises où la réalité échappe et s’émancipe de ces contraintes », précise Amir.

réalisé par David Perlov en 1983. Dans ce journal filmé, le cinéaste israélien, bloqué chez lui, a planté sa caméra devant la fenêtre de son appartement à Tel Aviv. « C’était surprenant de voir la pertinence de cette œuvre par rapport à notre situation actuelle. En regardant le monde, il essaie de connecter l’intérieur et l’extérieur. C’est un autre type de regard. On passe de la vision à l’observation », ajoute Effi.

L’INTÉRIEUR ET L’EXTÉRIEUR

COMME UNE THÉRAPIE

Pendant les périodes de confinement imposées par la pandémie, Effi et Amir ont beaucoup regardé des films, mais c’était une plongée en apnée dans des films plus anciens à l’écart de ce qui apparaissait ou de ce qui faisait le buzz sur les plateformes de streaming. Le premier film qui les a marqués est Diary, un documentaire

Autre film à les avoir marqués, c’est Ghost Hunting de Raed Andoni. Le cinéaste palestinien a rassemblé d’anciens prisonniers du centre de détention Al-Moscobiya à Jérusalem où lui-même a été enfermé à l’âge de 18 ans. Dans un hangar, on les voit construire un décor qui transpose leur lieu d’enfermement. À mesure qu’ils recons-

truisent les parois de leurs cellules ou du centre d’interrogatoire, la mémoire de ce qu’ils y ont vécu leur revient. « C’est encore une situation d’enfermement. Il a fait ce film comme une thérapie pour lui-même pour arriver à maîtriser sa mémoire et ne pas être dominé par cette expérience douloureuse », note Effi. « Dans une même scène, on passe des souvenirs à la reconstitution. Il y a plusieurs couches de réalité qui se chevauchent et on y croit. C’est un film très très fort et assez dur à regarder », confie Amir. 100 enfants qui attendent un train est encore un documentaire, que Ignacio Agüero a tourné au Chili dans un quartier de Santiago. Il y suit un groupe d’enfants qui participent à un atelier cinéma. « Ce qui est intéressant, c’est le sous-texte politique qui n’est jamais explicite mais qui se manifeste parfois au détour d’une conversation. On voit

Quarantoon NOÉMIE MARSILY

« On peut planifier, mais il faut toujours s’adapter. Comme le dit le proverbe yiddish : l’homme planifie et Dieu rigole », dit Effi Weiss. © IVAN PUT

aussi la puissance de l’éducation et du savoir, et comment ça affecte les enfants qui peuvent à leur tour le transmettre à leurs parents », reprend Effi. Effi et Amir ont surmonté leur réticence au streaming pour Bâtard, le festival de performance en ligne. « La performance est en principe un art qui se vit en direct. Le regarder en streaming pose la question des choix qu’on fait quand on filme et en tant que spectateur. » Lands of Concert de Jija Sohn, Andrea Zavala Folache, Lucy Wilke et Oneka Von Schrader les a particulièrement touchés. « Ce n’était pas quelque chose que je m’attendais à aimer. Ça parle des limites et des besoins corporels. C’était radicalement intime sans être embarrassant ou intrusif. » BXL UNIVERSEL II : MULTIPLI.CITY > 12/9, La Centrale, www.centrale.brussels REGENERATE 1/5 > 15/8, Wiels, www.wiels.org 31

Culture. Electro/Rap

Chibi Ichigo en UM!: “Dat mensen met je op de foto willen, blijft absurd. Maar we zijn altijd dankbaar.” 32

TRIPPEN DOOR HET UNIVERSUM VAN CHIBI ICHIGO EN UM!

— TOM ZONDERMAN, FOTO’S HELEEN RODIERS

“

elkom in de Chibi Rit, ziet da ge goe vastzit,” gebiedt ‘Chibi Rit’, de song die je in Chibumiverse zuigt. De eerste ep van het muzikale koppel Chibi Ichigo en UM! blaast een kleurrijk, parallel universum leven in, met vergezichten zoals je die alleen in Brussel te zien krijgt. Een achtbaan die slalomt tussen donkere drum-’n-bass en kletterende breakbeats, die je in loopings zwiert over in syrup gesmoorde schlagers, een Japanse freejazzsample en gloeiend hete technobeats. Met door de intercom de bitterzoete Limburgse zanglijnen en soms rauwe Russische raps van Chibi Ichigo over de chaos én de schoonheid van het leven. Dat leven lachte Sabina Nurijeva en Umi Defoort, zoals de twee lovebirds echt heten, het voorbije jaar ondanks alles toe. Defoort, muzikant en beatmaker van Zwangere Guy, zag zijn tournee met de rapkeizer in het water vallen, maar etaleerde met verve zijn eclectische smaak met zijn solodebuut UM!. Zijn lief strooide haar unieke, frêle poëzie haast achteloos over de lome beats van haar tweede ep Bloei en toonde op de single ‘Sussend’ dat ze kon rappen én zingen. Maar de springplank naar een breder publiek bleek De slimste mens ter wereld, het kijkcijferka-

non van Play4 waarin het Brusselse duo tv-kijkend Vlaanderen charmeerde met zijn ontwapenende passage. En waarin Chibi Ichigo haar vriend eruit kegelde met de ontroerende woorden: “Ik ben wel blij, maar ik had liever Conner (Rousseau) gewoon naar huis gezien.” “De tranen die toen vloeiden, kwamen vooral door de zenuwen,” blikt Chibi Ichigo terug. “Ik wilde ook absoluut vermijden dat we met elkaar vergeleken zouden worden. Wij zijn gewoon twee verschillende personen, de ene hoeft niet beter te zijn dan de andere.” “Die opnames zijn best wel vermoeiend, één aflevering inblikken duurt algauw drie uur,” legt UM! uit. “En je neemt er twee per dag op.” “Ik heb wel veel geleerd uit mijn deelname,” zegt Chibi Ichigo. “Ik zit heel vaak in mijn hoofd, en dat had ik ook tijdens die opnames. Maar dan leef je niet in het moment en gaat alles maar gewoon voorbij. Ik ben nu een boek aan het lezen, De kracht van het nu van Eckhart Tolle. Dat gaat over leven zonder gedachtes. Ik wist niet dat dat kon.”

“Aan succes moet je wennen,” zing je op Chibumiverse. Heeft de aandacht die jullie kregen door De slimste mens ter wereld jullie overvallen? CHIBI ICHIGO: Die tekst heb ik voor De slimste

BRUZZ

mens geschreven. Ik heb dat heel vaak, dat er iets door mijn hoofd waait, en dat ik pas maanden later besef, oh my God, dat gaat eigenlijk daarover. Je moet werken om ergens te raken, maar het is net zo belangrijk om met twee voeten op de grond te blijven. UM!: Met succes komt verantwoordelijkheid. Je gedrag wordt uitvergroot, je uitspraken ook. Daarmee moet je leren omgaan.

Jij kwam in een stormpje terecht nadat je in het programma kritiek gegeven had op K-pop, UM!. UM!: De sociale impact van De slimste mens had ik wel onderschat. Wij kijken zelf nooit televisie, we wisten niet dat tv nog zo’n groot ding was. CHIBI ICHIGO: Wellicht kwam dat ook door corona, dat heel veel mensen achter de buis kruipen. Op tv wordt alles onder een vergrootglas gelegd. Wat je zegt, wordt je hele karakter. UM!: Je zit niet in De afspraak of een of andere debatshow, maar in een programma dat mensen wil entertainen. Je kan daarin onmogelijk een mening geven en die voldoende onderbouwen.

Jullie zijn nu BV’s, of beter BB’s: bekende Brusselaars. UM!: Dat is de kant die we proberen te vermijden. (Lacht) BV, wat is dat ook voor een concept? Je bent bekend in een déél van het land. Daar was het ons ook helemaal niet om te doen. We deden mee omdat we het een fijn programma vinden waar we als kind al naar keken, en omdat het ook gewoon op een goed moment kwam. Normaal zou ik met Zwangere Guy op tournee zijn geweest in Nederland, maar nu zat ik thuis. CHIBI ICHIGO: We worden nu wel vaker op straat herkend, maar ik merk dat meestal niet op omdat ik mijn bril niet draag. (Lacht) UM!: Dat mensen met ons op de foto willen, blijft absurd. Maar we zijn altijd dankbaar.

In het finalespel moesten jullie elkaar het vuur aan de schenen leggen. Hoe was het om elkaar creatief uit te dagen in de opnamestudio?

▼

2020 suckte niet voor iedereen: Chibi Ichigo en UM! oogstten lof met sterk nieuw werk en veroverden harten met hun deelname aan De slimste mens ter wereld. Maar de grootste vrucht van het voorbije jaar is de big bang van hun gezamenlijke universum: Chibumiverse. “We hadden nochtans gezworen om nooit samen muziek te maken.”

| INTERVIEW

‘In het begin heeft Umi tough love getoond’

TRIPPEN DOOR HET UNIVERSUM VAN CHIBI ICHIGO EN UM!

▼

UM! Geboren als Umi Defoort in 1995, groeit op in Vorst Zijn vader, jazzpianist en componist Kris Defoort, neemt hem als jonge ket mee naar concerten van Oscar Peterson en Ornette Coleman Als kind leert hij viool, daarna volgt hij drums en piano Gaat eerst als dj en daarna als toetsenist en beatmaker mee op tournee met Zwangere Guy Debuteert in 2020 solo met het veelzijdige UM!, een staalkaart van zijn kunnen als producer

Chibi Ichigo Geboren als Sabina Nurijeva in 1998 in Kazan (Rusland), verhuist op haar tweede met haar moeder naar België Studeert journalistiek in Gent, maar breekt de studie vroegtijdig af

BRUZZ

| INTERVIEW

Releaset in 2018 haar eerste single, ‘Russian snow’

Debuteert in 2019 met de ep Legenda, eind 2020 gevolgd door Bloei Schept samen met haar vriend Umi Defoort hun eigen parallelle universum op de ep Chibumiverse

UM! en Chibi Ichigo: “Elke cultuur biedt zoveel kennis dat het zonde zou zijn om daar niet van te leren.”

UM!: Voor mijn eigen album hadden we samen ‘Chibumi’ gemaakt, en dat vonden we een coole sound. Daaruit is de rest organisch gegroeid. In een relatie moet je sowieso compromissen sluiten, dus in de studio lukte dat ook. CHIBI ICHIGO: We konden al onze ideeën samengieten. En als er een van ons niet akkoord was, gingen we op zoek naar iets anders.

CHIBI ICHIGO: Daarna ben ik ingestort en heb ik hard gehuild. Omdat het waar was wat Umi zei. Maar ik wilde niet opgeven. Ik ben naar Ashley Morgan (bevriende producer en dj van Dvtch Norris, red.) getrokken en samen hebben we ‘Russian snow’ opgenomen, mijn eerste single. Toen Umi dat nummer hoorde, dacht hij: oké, dit wordt wél iets. (Lacht)

Hadden jullie niet gezworen om nooit samen muziek te maken?

De pandemie is voor velen een stevige relatietest. Hoe doorstaan jullie die periode?

CHIBI ICHIGO: Helemaal in het begin, ja. Ik

UM!: Veel artiesten zijn zichzelf tegenkomen.

studeerde journalistiek in Gent, maar ik voelde me daar helemaal niet op mijn plek. Ik zat heel vaak alleen op kot liedjes te schrijven. Ik had Umi pas leren kennen in Brussel en ik vertelde aan hem dat ik muziek wilde maken. Umi gaf me een paar beats omdat hij weleens wilde zien of ik wel kon rappen, maar ik was nog heel schuchter. Ik had in het middelbaar woordkunst-drama gedaan, ik vond toneelspelen fantastisch, omdat ik dan mezelf niet moest zijn. Maar zingen voor anderen vond ik supereng. Als puber weet je ook nog niet wie je bent. UM!: In het begin heb ik tough love getoond, ja. Ik wilde graag dat Sabina voor me zong, maar ik was ook eerlijk. Toen dat haar niet lukte, heb ik gezegd dat als ze het zelfs niet voor mij kon, ze er niet klaar voor was.

Voor ons heeft dat positieve vruchten afgeworpen. Met name dit project. Zelfontwikkeling. Hoe we in onze relatie staan. CHIBI ICHIGO: Umi en ik zijn sterker geworden

“Muziek hee mij doen accepteren wie ik ben” CHIBI ICHIGO

samen. En we zijn individueel hard gegroeid. We geven elkaar ook wel de ruimte. UM!: Er zijn natuurlijk de beperkingen, dat voel je fysiek én mentaal. Maar intellectueel en creatief voel ik me heel vrij.

Chibi, jij postte onlangs een foto van jezelf in badpak op Instagram waarin je mensen die door corona worstelen met hun gewicht een hart onder de riem steekt. Moedig. CHIBI ICHIGO: Door de lockdowns zijn veel mensen minder gaan bewegen, en ongezonder gaan eten. Ik ook. Ik at letterlijk hotdogs als ontbijt. Mijn huid werd grauw, ik straalde niet meer. Sinds een paar weken ben ik gezonder gaan leven. Ik heb mijn hele leven onder mijn gewicht gezeten, pas de laatste jaren ben ik in evenwicht. Aanvankelijk had ik het daar moeilijk mee, maar nu besef ik dat het oké is omdat ik me gezonder voel. Ik heb er lang over getwijfeld om die foto te posten, want ik stel me daar heel kwetsbaar mee op. Maar de reacties zijn heel positief. Mensen herkennen zich en dat is fijn.

Is het voor jullie generatie, jonge twintigers, vandaag moeilijker om zichzelf graag te zien? CHIBI ICHIGO: Dat weet ik niet. Mijn grootouders waren daar niet mee bezig. Je kinderen moesten goed gekleed en gevoed zijn, daar stopte het.

CHIBI ICHIGO: Dat is wat er altijd wordt gezegd, dat je realistisch moet zijn. Maar wat als je niet kan dromen, waar begint het dan? Je moet dromen hebben. Die dromen worden doelen, en die doelen kan je behalen. Je mindset doet veel.

In dat nummer werp je een blik op de toekomst. Hoe ziet die eruit? CHIBI ICHIGO: Ik ben nu bezig aan mijn eerste

album. Dat is weer een level omhoog en dat is fijn. Straks wil ik door mijn muziek zoveel mogelijk landen en culturen ontdekken.

Jullie zijn beiden opgegroeid met het vizier op twee culturen. Heeft dat jullie band versterkt? UM!: Die eclectische cultuurervaring heeft ons zeker geholpen. Voor het nummer ‘Chibumi’ heb ik bijvoorbeeld Russische kinderanimatie gesampled waar ik nog nooit van gehoord had, maar die ik door Sabina heb leren kennen. Voor haar was dat een heel belangrijke memory. De verschillende culturele aspecten appreciëren we

UM!

heel erg bij elkaar. Elke cultuur biedt zoveel kennis dat het zonde zou zijn om daar niet van te leren. Tegelijk voel je je als kind van twee culturen overal een vreemde eend. Ik heb genoeg dingen meegemaakt waardoor je merkt dat je anders bent, momenten waarbij je in situaties terechtkomt als enige van je etniciteit. Er zijn nog veel stereotypen over Aziatische mannen. Die dualiteit in onze identiteit, die je je doet afvragen waar je nu bij hoort, hebben we beiden ervaren.

Jij bent opgegroeid in Brussel, UM!. Jij in de Limburgse gemeente Hechtel, Chibi. Dat zijn twee andere werelden. CHIBI ICHIGO: Absoluut. Ginds wilde ik presteren op andere vlakken om erbij te horen. Bijvoorbeeld door het keigoed te doen op school, en altijd de eerste te zijn in de klas. UM!: Je dácht dat je dat wou. CHIBI ICHIGO: Ja. Mijn mama zat daar ook achter. Maar dat heeft me wel gemaakt tot de persoon die ik ben, dat ik nooit opgeef. Dus, dat is goed. Ik moet nu leren om dingen ook los te laten. UM!: Ik heb in Brussel vrienden in verschillende culturen, maar toch zie je daar ook nog bubbels. In de sneakershop waar ik werk, was mijn vorige baas een Filipino. Ik wist helemaal niet dat er een grote Filipino-gemeenschap was in Brussel. Ze hangen allemaal bij elkaar rond. Dus ook in een

Oscillation Festival

Tuned Circuits 23.04–02.05 2021

Full program & live broadcasting: www.oscillation-festival.be A festival by

‘Loop voorbij’ samplet een sixtieshitje van de schlagerzanger Ronny Temmer, maar is tegelijk een harde raptrack over geld en het gebrek eraan. Hoe hard is jullie financiële bestaan? CHIBI ICHIGO: Vroeger kreeg ik mijn cadeaus nooit op Sinterklaas zelf, ze kwamen als er geld was. Terwijl ik struggelde met mijn moeder, gingen anderen skiën. Maar ik wil ook zekerheid. Ik wil oesters eten en in eerste klasse zitten. En tonen aan anderen die het ook moeilijk gehad hebben, die op het einde van de maand bankroet zijn, wier licht niet meer aanknipt omdat ze de rekening niet meer kunnen betalen, dat het mogelijk is om daarvan los te breken. UM!: Niks is ons gegeven. Als we nu ergens staan, is dat door onze eigen keuzes en handelingen. En door iedereen die rond ons staat, natuurlijk. Ik zal niet liegen, financieel is het niet makkelijk. Met Zwangere Guy had ik normaal flink getoerd, tot op het Sziget-festival in Hongarije toe. De winkel waar ik deeltijds werk, is dicht. En de steunmaatregelen zijn ofwel ondermaats, ofwel moeilijk te verkrijgen. Maar het lukt. Ofwel blijf je mokken omdat niets nog kan, ofwel zoek je oplossingen. Je kan in de shit zitten, maar het belangrijkste is hoe je weer opstaat. CHIBI ICHIGO: Ik zeg van elk jaar dat het het leukste jaar van mijn leven wordt. En dat is tot nu toe altijd gelukt. Zelfs in 2020. In september had ik bijvoorbeeld zeven concerten. Wel voor een zittend publiek, maar ik had nog nooit zoveel shows in één maand gehad.

| INTERVIEW

“Droom niet, denk realistisch,” zing je in ‘Ongeduldig’. Leg je jezelf regels op?

“Je kan in de shit zi en, maar het belangrijkste is hoe je weer opstaat”

multiculturele stad als Brussel kan je heel geïsoleerd zijn. CHIBI ICHIGO: Toen ik naar Brussel kwam, voelde ik me hier net als iedereen. Eindelijk was de eerste vraag niet meer “Vanwaar ben je?” Vijftig procent van de mensen in Brussel komt ook van ergens anders. Ik vond mijn Russische roots hier net een troef, ook voor mijn muziek. Muziek heeft mij doen accepteren wie ik ben.

BRUZZ

Zeggen “Ik zie je graag” en knuffels geven was niet aan de orde. Door internet is er zoveel veranderd. Ik denk soms ook dat het een stuk makkelijker is. UM!: Elke generatie heeft zijn issues. Als ik kijk naar de muziek die gemaakt is in de jaren 1990, die toch altijd een reflectie is van de maatschappij, die is heel hard en ruw. Rage Against the Machine, DMX, dat is rauw. Er werden toen woorden gebruikt die we nu schuwen. Elke maatschappij draagt een vorm van hypocrisie in zich. Vandaag zijn we allemaal massaal aan het preachen, we leven in een politically correct society. Dat hoeft niet slecht te zijn, maar op sociale media geven we wel constant visies mee. De standaard ligt hoog. CHIBI ICHIGO: Veel onderwerpen zijn toch meer bespreekbaar dan vroeger. Neem nu transgenders. Maar je moet wel zelf kiezen om er research over te doen en je erover uit te spreken.

CHIBI ICHIGO & UM! Chibumiverse is nu uit (eigen beheer)

L’UNIVERS PARALLÈLE DE CHIBI ET UM!

THE PARALLEL UNIVERSE OF CHIBI AND UM!

2020 n’aura pas été une année de merde pour tout le monde : la star du rap Sabina Nurijeva alias Chibi Ichigo et le beatmaker et producteur Umi Defoort, alias UM!, ont été couverts d’éloges avec un deuxième EP et un premier album, et ont conquis les foyers flamands avec leur participation au fameux quiz télévisé De slimste mens ter wereld. Mais l’événement le plus important de l’année écoulée est le big bang de leur univers commun : Chibumiverse, le premier EP que le couple bruxellois a conçu ensemble. « Nous avions pourtant juré de ne jamais faire de musique ensemble. »

Not everyone thought 2020 was terrible: rap star Sabina Nurijeva, alias Chibi Ichigo, and the beatmaker and producer Umi Defoort, alias UM!, garnered praise with a second EP and a debut album respectively, and they conquered Flemish living rooms with their participation in the popular TV quiz De slimste mens ter wereld. But the most important outcome of the past year is the big bang of their joint universe: Chibumiverse, the first EP the Brussels couple put together. “We had sworn never to make music together.”

Culture. Pop

‘Spontaneity and trust are essential in this band’ EN Evening Planet was wri en, sung, recorded, pro-

BRUZZ | INTERVIEW

duced and mixed by Brussels-based Willem Malfliet, in an open dialogue with the rest of Woolvs. “Because we are such good friends, the band is as much relaxation as effort for us.” — TOM PEETERS In 1961, Brel described how he took “tram trente-trois” with his Madeleine. In “Metadata”, one of the nine songs on Woolvs’s debut album, Willem Malfliet sings about checking his mails on tram 51 on his way home. In the sixty years between the two songs, the world has undergone a metamorphosis, but Brussels has remained a source of inspiration and scenery. “The city is extremely present in my music, both in terms of content and form,” says Malfliet, who was born in Hamme, lived in Antwerp during his jazz guitar studies and has been based in the capital for almost four years now. “Four of the five musicians live in Brussels. All the music is written, rehearsed and recorded here. The lyrics come from observations I made here.” He didn’t know that Brel had smuggled in a tramline in a lyric verse long before him, but he finds it a blissful idea. “Both when I lived in Vorst/Forest and now, when I live near Anneessens, I have to take tram 51 to get home. The image of someone reading his mail on the tram is also very recognisable, but when you put it in words, it becomes something abstract at the same time and you start wondering: Should I really check those e-mails now, or would it be better to see who else is on the tram? Do you want to live in

the now, or do you stay in your own little virtual space?” These are openings that Malfliet leaves in his associative texts, but does not want to impose on the listener.

In addition to jazz guitar in Antwerp, you also studied music performance in Copenhagen and music production in Ghent. Which of these do you think had the most influence on Evening Planet? WILLEM MALFLIET: It was just the combination of all that training that helped me master the whole musical process – from nothing to a finished record. I love my personal vocabulary on guitar. Jazz harmonies influence how I hear songs in my head, but not enough to be effectively jazz. The six months I spent in Copenhagen on an Erasmus scholarship especially felt like a privilege. In Belgium and most other European countries, people at school put you in the pigeonhole of jazz, pop/rock or classical. They did not make distinctions like that in Copenhagen. The focus was on artistic development, including long conversations about your work. I missed that in the more academic Belgian context, although I noticed during my music production studies in Ghent that more effort is being made to open things up here too.

“My texts originate from observations, o en during walks through Brussels. I am a compulsive walker” WILLEM MALFLIET

Woolvs consists of three quarters of Bombataz – Vitja Pauwels on guitar, Ruben De Maesschalck on bass and Casper Van De Velde on drums – and Soet Kempeneer on keyboards. How did the band start exactly? MALFLIET: We’ve known each other

since adolescence and have played together in different formations. In 2016 I started recording weird demos under the name Woolvs. Back then, the sound was even more synth-based. When I had to make music for a theatre piece I brought in Casper, like a force of nature on drums. Vitja and Ruben helped to translate the result into live music. This is how Woolvs slowly evolved into the intuitive and organic collective it is today. Last year, Soet joined on keyboards. With his very sound-focused approach, he turned out to be the missing piece of the puzzle. These days, I don’t want to come to a rehearsal with a demo

with all the parts already filled in. It would take all the fun out of it. A fragment of text or a melody is sometimes enough material for ending up with a new song half an hour later. It has become an open dialogue, as I also strived for in Come Hang, the collective improvisation I set up with various musicians for the music house Volta in Anderlecht. Spontaneity and complete trust in your fellow musicians were important for both of those. Because we are such good friends at Woolvs, the band is as much relaxation as it is effort.

For a city dweller, there’s a suspicious amount of nature in your lyrics. Where does this fixation for planets, water, trees, flowers...come from? MALFLIET: I see nature as something

constantly in motion, contrasting with static, man-made things. Nowhere is that more obvious than

length of the album, Julie has made a chain of associative images that question the music as an extra layer. For each video, she opens a completely new set of images. She sometimes comes up with things that surprise even me (Malfliet and Van Kerckhoven are a couple, Ed.). I would never have thought, for instance, that she would film miniature trains with her handycam in Train World. But she saw a steam locomotive in the sunny dub groove of “Earth”.

You clearly don't want to limit yourself to one genre. We recently saw your name appear under the pseudonym Willy M. and as a musician in Nonsense. Tell us about it.

Willem Malfliet (second from the left) and his Woolvs. “I love my personal vocabulary on guitar.”

in a city. I lived near the Dudenpark/ Parc Duden for a long time. There, I was often struck by the great difference between the trees and the buildings. But it was not necessarily my intention to write a record about nature. My texts originate from observations, often during walks through Brussels. I am a compulsive walker. There is an almost natural reflex to turn inwards when I’m walking through a constantly moving scene. I then automatically start to make associations. Depending on the direction I walk, it becomes a different experience... But: 99 percent of the times I go hiking I don’t write a song. (Laughs)

If, as a listener, you diligently put all your associative concoctions together, then there is no escaping that there also is a kind of social involvement. MALFLIET: I’ve never written a text

with a fixed idea. But that doesn’t mean it’s not a socially engaged record. But one open for interpretation. I wrote “Sweat” at the time of the Black Lives Matter protests on the Poelaertplein/place Poelaert. Suddenly realising “Shit, I haven’t dealt with that topic in a long time” and the remorse afterwards, it all seeps through, even though the rest of the song is about something else. Or take “We’re just in time to be late / In a dance of morals and faith,” from “Metadata”: that could be about the climate as well as how power structures work. Every generation has a sense that something has to change. The injustice that young people are now addressing is a new step in a collective revolution. Not necessarily an upward revolution, because social movements are like waves. The upward one pushes another one away, which is then bounced back...

The stream of consciousness with which you link your thoughts together also typifies the videos that visual artist Julie Van Kerckhoven filmed with you. MALFLIET: These clips are all chapters

of one long video. For the entire

makes music around the lyrics of the Antwerp language artist-rapper Zino Moons, a former housemate. The album we recorded live with me on synth guitar bundles eighteen crazy punk-hip-hop tracks in half an hour and is currently being mastered. Willy M. originates from a support act I once played for Bombataz in Volta. Before that, I started sampling long pieces of songs by, for instance, Ann Christy and Will Tura in a shameless way. I make a chorus with my own lyrics based on an outro, while constantly playing with the tension between what is original and what is not. A first EP will follow this autumn.

WOOLVS: EVENING PLANET Digital version available now, vinyl and video release on 1/5, Facebook: woolvsband

WANDELEN MET WOOLVS

ERRER AVEC WOOLVS

Brel beschreef in 1961 hoe hij “tram trente-trois” nam met zijn Madeleine. Op Evening planet, het debuutalbum van Woolvs, zingt Willem Malfliet hoe hij op weg naar huis zijn mails checkt op tram 51. In de zestig jaar tussen de twee liedjes heeft de wereld een metamorfose ondergaan, maar Brussel is als inspiratiebron en decor gebleven. “Mijn teksten ontstaan vanuit observaties, vaak tijdens wandeltochten door Brussel. Ik ben een compulsieve wandelaar. Het is haast een natuurlijke reflex om meer naar binnen te keren.”

En 1961, Brel décrivait comment il prenait le tram 33 avec sa Madeleine. Sur Evening Planet, le premier album de Woolvs, Willem Malfliet chante qu’il check ses e-mails dans le tram 51. Au cours des soixante ans qui séparent ces deux chansons, Bruxelles a subi une véritable métamorphose, mais la ville reste source d’inspiration. « Mes textes naissent de mes observations, en général pendant mes randonnées à travers Bruxelles. Je suis un promeneur compulsif. C’est presque un réflexe naturel d’introspection. »

BRUZZ | INTERVIEW

MALFLIET: Nonsense is the group that

Culture. Rock

OP CAFÉ MET ARNO EN ZIJN BLOEDBROEDERS DOMINIQUE DERUDDERE EN JOSSE DE PAUW

‘Wĳ zĳn charlatans: wĳ liegen, wĳ creëren’ Het lijkt alsof er veel Arno’s zijn. Er is er maar één. Hij is muzikant. Voor een terugblik op zijn fantastische leven moet je bij de driedelige documentaire Charlatan zijn. Hieronder voor een impressie van de nachten die dagen werden, terwijl vrienden als Dominique Deruddere en Josse De Pauw het hoge woord voerden in cafés als Le Coq. Terwijl het Brussel van toen in het Brussel van nu veranderde. — NIELS RUËLL, FOTO’S IVAN PUT

e tapkranen blijven dicht. De gordijnen ook. Op café gaan mag al maanden niet meer. En toch komen ze een voor een door de deur gestapt van Le Coq, het etablissement tussen Beurs en Beursschouwburg. Schrijver Marc Didden, theatermakers Josse De Pauw en Jan Decorte, filmregisseur Dominique Deruddere en le plus beau, Arno. Hun zelfgekozen geuzennaam, hombres complicados, gaat al dertig jaar jaar mee. Voor een foto voor privégebruik van Arno’s vriend en vaste fotograaf Danny Willems nemen ze dezelfde posities in als die warme zomeravond in 1987, toen Arno instemde met een fotoverzoek van een Française “als mijn vrienden ook mee op de foto mogen.” Zijn voorspelling dat het een historische foto zou worden, werd beneveld weggelachen maar kwam toch uit. Na de nieuwe foto verlaten Decorte en Didden het toneel. Je wordt zo snel van een lockdownfeestje beschuldigd. Aanleiding voor het interview is Charlatan. Niet Arno’s succesvolle album uit 1988 met het prachtige ‘Jive to the beat’, maar de driedelige docufilm die op Canvas en VRT NU een boeiende inkijk geeft in het leven van de in Brussel aangespoelde Oostendenaar die al vijftig jaar binnen- en buitenlandse concertzalen en festivalweides in vuur en vlam zet. Charlatan is geregisseerd door Dominique Deruddere en ingesproken door Josse De Pauw.

De tapkranen blijven dicht, maar de koffiemachine niet en het decor doet zijn werk. Er ontspint zich een gesprek dat soms meer op cafépraat lijkt dan op een interview. Mag het voor een keer? Een kleine herinnering aan hoe dat voelde, nu de stad al zoveel maanden verstoken is van cafépraat en de bijbehorende vriendschap. En is Arno voor Brussel en de Dansaertwijk in het bijzonder, naast een muzikant van formaat niet ook gewoon een stadsgenoot die de kasseistraten bewandelt en al eens op café gaat? Door er ten volle te leven hebben de hombres complicados bovendien een hand gehad in het ontluiken van de Dansaertwijk, geen detail in de geschiedenis van de Vijfhoek.

Mallemunt (Brussels openluchtfestival dat in de zomer van de jaren 1970 en 1980 plaatsvindt, red.) werkte, kwam ik hier ’s morgens een koffie drinken. Naarmate hier meer artiesten over de vloer kwamen, schoven ze het sluitingsuur almaar op. Tot ze alleen nog maar ’s morgens vroeg sloten. DERUDDERE: Eens we het hier ontdekt hadden, waren we hier veel. ARNO: Met Bruna, Jean-Pierre, Franco, Graziella, Joséke. En die hond in de kelder. Ik heb ’m nooit gezien. DE PAUW: Ik wel. Ik kwam aperitieven met mijn ouders en mijn schoonmoeder. We wilden ons stamcafé tonen. Maar we zaten aan de toiletten waar het toen serieus stonk. En toen er bagarre was aan de deur, haalde Jean-Pierre alles uit de kast. Zijn Duitse scheper, zijn matrak en zijn afgezaagde loop. Leg dat maar eens uit. (Lacht)

In de documentaire beweert Jan Decorte dat jullie niet babbelden over het werk. Waar ging het dan wel over? DE PAUW: Het leven. En dan nog. (Lacht) DERUDDERE: Bullshitten. Grapjes vertellen.

ARNO: Er zijn veel kosten aan mij, niet? JOSSE DE PAUW: Ik denk niet dat het goed zou zijn

Onnozel doen. Zingen. Luid zijn. Van zattigheid steeds hetzelfde vertellen en er telkens opnieuw om lachen. DE PAUW: Wij waren gewoon graag bij elkaar. Dat voelde goed. ARNO: Vroeger was een café nog een meeting point. DE PAUW: Ik had hier een postbus. Gsm’s bestonden niet. Berichten werden hier voor me achtergelaten. In de kassa lag een ongedekte cheque van me. Ik gaf teken wanneer er genoeg op mijn bankrekening stond om hem te innen.

mochten we allemaal in hetzelfde rusthuis terechtkomen. DOMINIQUE DERUDDERE: Dat zou lachen zijn.

Brussel heeft je veranderd, zeg je in de documentaire. In welke zin?

Santei, Arno!

Wie zat hier eerst? Wie zag wie op een dag binnenwandelen in Le Coq? ARNO: Ik ben met alzheimer geboren. DE PAUW: Ik denk dat ik hier eerst zat. ARNO: Ik denk dat ook. DE PAUW: In het begin was dat hier geen

nacht- maar een dagcafé. Toen ik nog voor

ARNO: Op een positieve manier. De eerste keer Brussel was in 1972. Ik woonde in een loft in de hof van het Palais des Beaux-Arts. Die had ik gekregen van Jan De Breucker zaliger (Brussels kunstenaar, red.). DE PAUW: Is Jan weg? ARNO: Ja. Daarna heb ik een beetje overal gewoond. Begin jaren 1980 was ik terug. “En nu

▼

BRUZZ | INTERVIEW Arno kijkt goedkeurend toe terwijl zijn makkers Josse De Pauw en Dominique Deruddere met elkaar dollen als vanouds. 39

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

OP CAFÉ MET ARNO EN ZIJN BLOEDBROEDERS DOMINIQUE DERUDDERE EN JOSSE DE PAUW

kom je bij mij wonen,” zei een madam. Ik heb daar niet over gediscussieerd. Ik was een oude hoer. En nu ben ik nog ouder dan een oude hoer. Ik heb nog een appartement gehad in Parijs. Maar met de twee kinderen zijn we teruggekeerd. Het was hier goedkoper. En ik vind Brussel ‘groter’ dan Parijs. Alles is hier geconcentreerd. In Parijs moet je voor een theaterstuk twee uur in een taxi zitten. Hier is alles op wandelafstand. De AB, Théâtre National, De Munt, de cinema’s, de cafés. Alles. DE PAUW: Dat Brussel hebben we zien opkomen. Ik herinner me nog de dag dat de patron van Le Paon Royal eens wat stoelen voor ons buiten zette op de Graanmarkt. Vandaag is de Graanmarkt één groot terras, toen was dat nieuw. Om vijf uur vertrokken de forenzen en liep de stad leeg. De Graanmarkt, de AB, het Kaaitheater… we maakten deel uit van heel die ambiance. ARNO: De Dansaertstraat bestond toen nog uit bars. Bars met madams. Zuipbars. DE PAUW: Tegenover L’Archiduc had je Manon. Daar was het nog lang zo dat je er… euhm… een kamer kon huren voor een uur. DERUDDERE: Haar man was zo zat als een kanon. De hond wandelde met hem. Daar werd niet gevreeën, maar het bleef wel een afzuipbar. In de bar noemde Manon me Dominique, als ik haar

op straat tegenkwam was het van: “Bonjour monsieur Dérudère, vous allez bien?”

Waarom heet de film Charlatan? DERUDDERE: Het klinkt goed. Het gelijknamige album was een kantelpunt in zijn carrière. En Arno is ook een charlatan. Net zoals Jan Decorte, Marc Didden, Josse De Pauw en ik charlatans zijn. Charlatan betekent hier niet bedrieger. Het zegt wat wij doen: wij vertellen niet de waarheid, wij liegen constant, we creëren. Omdat we zo in elkaar zitten. Omdat we dat schoon vinden. Omdat we dat nodig hebben.

Arno wordt vaak een podiumbeest genoemd maar hebben we het vaak genoeg over zijn kwaliteiten als songschrijver? DE PAUW: Awel, nee. Ik heb dat in een interview

voor de documentaire dan ook gezegd, maar ze hebben me er volledig uit geknipt. Ik was niet goed genoeg. DERUDDERE: Niet waar. Je kan alleen niet verteller én getuige zijn. DE PAUW: Arno is een dichter. Sommigen lachen daarmee, omdat ze dat woord eng invullen. Ik niet. Arno is een dichter. Zijn teksten zijn zeer goed. ARNO: In Frankrijk ben ik zelfs chevalier des arts DE PAUW: Tegen het stotteren? ARNO: In de zwemschool leer je niet schrijven.

“Ik mis de adrenaline van een optreden. Josse waarschijnlijk ook. Ik ben daar verslaafd aan. Ik sta al vij ig jaar op een podium. En dan in één keer: tsjak, gedaan” ARNO

Wanneer kwam je erachter niet zonder muziek te kunnen? et des lettres. Geen grap. Maar hier in België, toch in de jaren 1970, was ik maar een WestVlaams boertje dat niet kon zingen. We speelden in heel Europa, maar kregen hier niet de minste waardering. DERUDDERE: Typisch. Crazy love, mijn eerste film, heeft een jaar aan een stuk in Spanje en Londen gespeeld. Niemand sprak daarover. Vandaag is het bijna omgekeerd. Een Vlaamse artiest die in de subway van Londen een scheet laat, is hier nu wereldnieuws. ARNO: We speelden in Dingwalls, een zeer bekende club in Londen. Onze nummers zaten in de jukebox van de CBGB (een van New Yorks bekendste muziekclubs, red.) maar niemand wist dat hier. Journalisten dachten dat ‘Gimme what I need’ een cover was.

Wanneer ben je beginnen te schrijven? ARNO: Eind jaren 1960? Vroeg in elk geval. Ik

was een autist en ik stotterde. Schrijven hielp me. Ik ben nochtans naar de zwemschool geweest. 40

Ik heb mezelf moeten leren schrijven. Maar liefdesbrieven heb ik nooit geschreven. DE PAUW: Dat was omdat je niet wilde dat er bewijsmateriaal achterbleef. ARNO: Ik heb wel veel liefdesbrieven ontvangen. Maar niet alleen liefdesbrieven. Ook andere brieven. Bedreigingen van extreemrechts. Ik ben daarmee naar de flikken gemoeten.

ARNO: In de jaren 1950. Ik was acht jaar. ’s Morgens speelde ik in Oostende met mijn vriend Frank. Die ontbeet pas om elf uur. Terwijl hij in de keuken at, draaide ik in de living de vinylsingles van zijn zusters. Van ‘One night with you’ van Elvis Presley raakte ik in extase. Acht jaar. Ik legde het tien keer na elkaar op. Voor de kick. Dankzij muziek ben ik niet aan de dope geraakt. Ik heb nog geprobeerd, maar niet lang. Muziek heeft me zoveel meer gegeven dan lsd en joints. Muziek is nog altijd mijn grote liefde. Ik ben al langer met muziek dan met een vrouw. DE PAUW: Dat is nu ook niet zo moeilijk in jouw geval. ARNO: Met een vrouw ben ik nog nooit zo lang geweest als met deze twee gasten. Maar ik ben een lesbienne. Ik heb nog nooit hun piet gezien. Wat een geluk.

“Gisteren bestaat niet meer, en morgen bestaat niet. Ik leef vandaag,” vertelde je in De afspraak aan Phara de Aguirre. Is dat niet in tegenspraak met een documentaire die terugblikt? DERUDDERE: Niet Arno maar ik kijk terug op zijn

Je werd zwaar ziek en concerten werden verboden. “Worst year of my life,” zei je in De afspraak. ARNO: Eigenlijk al twee jaar. Dat slaat niet alleen op mijn gezondheid, maar ook op de gezondheid van mensen uit mijn omgeving. Voor Paul Couter is het einde nabij. We zijn samen begonnen. Hij is als een broer voor me. Ik ben daar niet goed van. En dan ook nog eens niet kunnen spelen. Ik heb een verschrikkelijke twee jaar achter de rug. “Life...is a tale, told by an idiot, full of sound and fury, signifying nothing,” schreef Shakespeare in Hamlet.

Hoe hard missen jullie het optreden? DE PAUW: Heel erg. De symbiose met het publiek,

de scène betreden en voelen dat alles op zijn plek valt, dat maakt je productief. Ik voel dat ik nu veel meer twijfel over van alles en nog wat. Een beetje twijfel kan je bezigen. Nu is er te veel twijfel. Is het wel iets? Moet ik niet stilaan gaan stoppen? Dat soort gezever. ARNO: Er is meer tijd om te peinzen. Je begint te peinzen dat je peinst dat je peinst dat je peinst. Dat is niet plezant. Ik mis de adrenaline van een optreden. Josse waarschijnlijk ook. Ik ben daar verslaafd aan. Ik sta al vijftig jaar op een podium. En dan in één keer: tsjak en gedaan. Verschrikkelijk. Ik ben nog niet depressief, maar ik ken veel gasten die het geworden zijn.

Charlatan is geen glad gepolijste film. “Arno en de vrouwen, dat is nogal wat,” betreurt een ex-geliefde. “Ik zou niet met Arno kunnen samenleven,” zegt boezemvriend Danny Willems. ARNO: Ik snap dat wel. Met mezelf leven, ik ben dat nog aan het leren. DERUDDERE: Een levensverhaal is nooit alleen maar rozengeur en maneschijn. Zijn boezemvriend noemt dingen bij naam. Dat is een teken van vriendschap.

Marc Didden vroeg zich daarnet af wie van jullie het rijkst is. Laat ik daarop variëren. Wie kan het

“Arno is een dichter. Sommigen lachen daarmee, omdat ze dat woord eng invullen. Ik niet. Arno is een dichter. Zijn teksten zijn zeer goed” JOSSE DE PAUW

TROIS CHARLATANS AU COQ On dirait qu’il y a plusieurs Arno. Il n’y en a qu’un. Il est musicien. Pour avoir un aperçu de sa vie fantastique, il faut voir le documentaire en trois parties Charlatan, réalisé par le cinéaste Dominique Deruddere et raconté par l’homme de théâtre Josse De Pauw, frères de sang du Plus Beau depuis des décennies. Nous les rencontrons tous les trois au café Le Coq. Les tireuses à bière sont éteintes, mais pas la machine à café, et le décor fait son œuvre. Une conversation s’engage, qui ressemble parfois plus à une discussion de café qu’à une interview. Une fois n’est pas coutume. Un petit air de ce que l’on connaissait avant que la ville soit privée de discussions de comptoir et de l’amitié qui va avec. Deruddere: « Arno est un charlatan. Cela ne veut pas dire qu’il s’agit d’un imposteur. Il dit ce que nous faisons : nous ne disons pas la vérité, nous mentons constamment, nous créons. Parce que c’est ainsi que nous sommes faits. Parce que nous trouvons ça bien. Parce que nous en avons besoin. » FR

BRUZZ | INTERVIEW

leven. Ik vond mezelf eerst niet geschikt om die documentaire te draaien. Het is raar om over een vriend iets te maken. Maar ik vond het spijtig dat er nog geen documentaire over zijn leven bestond, terwijl we zijn muziek wel allemaal kennen. ARNO: Voor mij is het een bizarre, bijna surrealistische ervaring. Ik zie mezelf vroeger en nu. Ik kom veel tegen dat ik al lang vergeten was. Chanteur de charme raté. DE PAUW: Er valt veel te vertellen over Arno. Over mij zou je rap uit geklapt zijn.

THREE CHARLATANS IN LE COQ It seems like there are many Arno’s but in fact, there is only one. To discover the story of his fantastic life, you have to watch the three-part documentary Charlatan filmed by director Dominique Deruddere and narrated by theatre maker Josse De Pauw, for decades blood brothers of the man himself. We talk to the three of them in café Le Coq. The taps are turned off, but the coffee machine is working and the decor is doing its job. A conversation unfolds which sometimes seems more like café talk than an interview. Is that allowed, just this once? A small reminder of how that felt, now that the city has been deprived of café talk and the accompanying friendship for so many months. Deruddere: “Arno is a charlatan. Here, that does not mean a cheat. It says what we do: we don’t tell the truth, we lie constantly, we create. Because that is how we are. Because we think that’s beautiful. Because we need to.” EN

best zonder geld? DERUDDERE: Niemand van ons heeft veel luxe nodig, maar Arno zeker het minste. Ik ben nogal gehecht aan een warm bed en lekker eten. ARNO: Luxe is last. Iets waar je aan moet denken. Waar ik meer mee inzit, is dat alles computer wordt. Ik kreeg op zo’n telefoontje een bericht voor mijn vaccin. Ik verstond er geen zak van. Ik heb er Danny Willems bij moeten halen. Zonder boekhouder die al mijn rekeningen betaalt, zou ik al lang in de stront zitten. Hoe betaal je huishuur? DE PAUW: Overschrijven met de computer. Easy banking. ARNO: Ik weet niet wat dat is. DE PAUW: Ik weet dat jij dat niet weet. Maar veel mensen die je graag zien, weten het in jouw plaats. Dat is jouw rijkdom. Je bent altijd goed omringd geweest. ARNO: Het moest wel. CHARLATAN De driedelige documentaire is te zien op Canvas en via VRT NU

Culture. Exposition

Jacqueline de Jong

Qui a peur de Jacqueline de Jong ? Cela fait soixante ans que la Néerlandaise Jacqueline de Jong signe une œuvre qui n’entre pas dans les cases. Portrait d’une femme puissante et libre à qui le Wiels consacre une éclairante rétrospective. — MICHEL VERLINDEN

« La production de Jacqueline de Jong est tellement importante que pour bien faire il aurait fallu réquisitionner tous les étages du Wiels si l’on voulait rendre compte de la soif de création à l’œuvre chez elle », explique Devrim Bayar, co-curatrice de The Ultimate Kiss, l’évènement dédié à la plasticienne née à Hengelo (Pays-Bas) en 1939. En lieu et place, le centre d’art contemporain bruxellois a fait le choix d’un horizon resserré, soit une sélection d’œuvres déployée sur un seul niveau. Condensé, ce tracé, qui refuse la chronologie et peut être abordé selon deux trajectoires différentes, n’en cerne pas moins fidèlement un travail restituant « le parcours de l’art au cours de la deuxième moitié du 20e siècle », comme l’a écrit avec justesse l’historienne de l’art Camille Morineau. En soixante années de pratique, l’artiste a écrit sans le chercher consciemment une sorte de contre-histoire de l’art.

POSITION D’OUTSIDER Contre-histoire ? Comme Etel Adnan ou comme une autre Jacqueline, Mesmaeker celle-là, la carrière de la plasticienne néerlandaise s’est faite pour ainsi dire entre les mailles du filet, en marge des consécrations officielles et en cela, tel un sismographe, elle révèle davantage les forces et les tensions de six décennies plastiques. « Elle a été exposée bien sûr mais 42

pas dans des galeries de premier ordre et, certes ses toiles ont été montrées internationalement, mais plutôt dans des villes de seconde zone », précise la commissaire. Preuve de cette position d’outsider, en Belgique, le grand public ne connaît pas son nom, alors qu’elle a collaboré avec des pointures aussi célèbres que Guy Debord, Jacques Prévert ou les membres de CoBrA – notamment, son fondateur, le Danois Asger Jorn avec qui elle eut une liaison amoureuse. Et puis, il y a chez elle cette propension à la transversalité. Au fil de ses réalisations, de Jong convoque tant la mode – elle a travaillé dans une boutique Dior à Paris et signe des bijoux – que la scène – ses tableaux et sculptures sont souvent empreints de théâtralité – ou encore le graphisme – entre 1962 et 1968, elle a édité et publié The Situationist Times, une publication qui l’a mise en contact avec des personnalités telles que Gaston Bachelard ou Wifredo Lam. Avec une agilité toute naturelle, elle ne s’est jamais laissée enfermer en étant la caricature de soi-même, un travers qui n’a pas épargné beaucoup de ses homologues masculins embarqués dans des ego-trips en raison d’une émulation systémique féroce. Celle qui a contribué à la mise en place de la Fondation Weyland de Jong pour le soutien des artistes d’avant-garde s’est toujours tenue en équilibre sur le fil d’une figuration ne renonçant pas totalement à l’abstraction. Une position aussi courageuse qu’inconfortable.

IMPOSSIBLE DE L’IGNORER À l’heure où se trame un grand rééquilibrage opéré par le milieu de l’art, au sein duquel les œuvres féminines sont enfin regardées sans préjugés, la production de Jacque-

1959 : rencontre avec Asger Jorn (CoBrA) 1960 : rejoint l’Internationale Situationniste de Guy Debord 1968 : crée et distribue des affiches révolutionnaires durant les évènements de mai 2018 : première rétrospective aux Abattoirs à Toulouse

1939 : Naissance à Hengelo (Pays-Bas)

La carrière de la plasticienne néerlandaise Jacqueline de Jong s’est faite entre les mailles du filet, en marge des consécrations officielles.

line de Jong s’avère nécessaire car moins déterminée par l’institution ou le marché. The Ultimate Kiss peut donc s’envisager comme une ode à la liberté artistique. Récemment, la plasticienne franco-turque Nil Yalter évoquait le retour en grâce de cette génération de femmes passée sous silence en déclarant au magazine Art Press : « On nous craint, on nous respecte, on a besoin de nous, on ne peut plus nous ignorer. » La phrase s’applique idéalement à de Jong qui, malgré ses 82 ans, continue à peindre des grands formats – ainsi d’une huile sur toile comme ‘Tureluurs’ (2020) réalisée pendant, et ayant pour objet, le confinement. Pas de doute, c’est bien d’une femme puissante qu’il

s’agit, une « emmerdeuse », comme le dit Yalter, qui n’hésite pas à positionner son travail sur le terrain des hommes en peignant le sexe, l’effroi, le suicide, les cosmonautes ou des scènes inspirées par l’univers des polars ou du… billard. De manière emblématique, un tableau, ‘Rhapsodie en Rousse’ (1981), fait place à un personnage, très proche de l’artiste. Glamour à souhait, la femme en question apparaît avec une dague à la main. À ses côtés, gît une jeune femme le cœur transpercé. Rien ne dit que vous ne serez pas la prochaine victime sur la liste. JACQUELINE DE JONG : THE ULTIMATE KISS 1/5 > 15/8, Wiels, www.wiels.org

piano 03/05 09/06 →

De Jong n’hésite pas à peindre l’effroi. De manière emblématique, son tableau ‘Rhapsodie en Rousse’ (ci-dessus) fait place à un personnage très proche de l’artiste. Ci-dessous: ‘The pain is beautiful’.

2021 watch & listen

TV / R ADIO / LIVE STREAMING

WIE IS ER BANG VAN JACQUELINE DE JONG?

WHO’S AFRAID OF JACQUELINE DE JONG?

Al zestig jaar lang werkt de Nederlandse Jacqueline de Jong aan een oeuvre dat niet in een hokje past. Wiels wijdt een verhelderende retrospectieve aan deze sterke vrouw. In een tijd waarin de kunstwereld een omwenteling doormaakt en waarin vrouwelijk werk eindelijk zonder vooroordelen wordt bekeken, blijkt het werk van De Jong essentieel, want minder bepaald door instituten of de markt. The ultimate kiss kan aldus gezien worden als een ode aan de artistieke vrijheid.

For sixty years, the Dutch artist Jacqueline de Jong has been working on an oeuvre that cannot be pigeonholed. Wiels dedicates an enlightening retrospective to this strong woman. At a time when the art world is undergoing a reorganisation and female work is finally being viewed without prejudice, the work of De Jong appears essential, because it is less defined by institutions or the market. “The Ultimate Kiss” can thus be interpreted as an ode to artistic freedom.

queenelisabethcompetition.be

Culture. Exhibition

HLP 1080 AND STUDIO KHACHATRYAN SET UP SHOP IN MOLENBEEK

‘We are all immigrants to this city’

A cathedral of human energy, sweat and worn sports jackets arises in HLP 1080, the new gallery that Harlan Levey and his partner Winnie Kwok have just opened in Molenbeek. Together with their friend, architectural, object and furniture designer Noro Khachatryan, they are redreaming the city’s perceived heart of darkness. — KURT SNOEKX, PHOTOS SASKIA VANDERSTICHELE

From left to right: gallery owners Winnie Kwok and Harlan Levey, and artist Marcin Dudek in HLP 1080.

NO SWEAT, NO GLORY The space that Harlan Levey reinvented in Molenbeek is a typically Brussels surprise. You can’t tell from the façade that behind the

door, along a narrow corridor, you end up in a courtyard from which you immediately look inside a enormous, kunsthalle-like space. The former warehouse of 440 square meters, that also used to house a temporary mosque, has been magnificently refurbished by Noro Khachatryan, an architectural, object and furniture designer who has teamed up with Harlan Levey and Winnie Kwok and now has his studio and showroom on the second floor. “It was a long trajectory,” Noro Khachatryan says on the eve of the official opening on Thursday 22 April, in between calls and visits from his family. “We only stopped building on Monday, after eighteen months of hard work. You go home for the night, and the day after, all of a sudden, you’re using the space. I still need to adjust to that shift.” (Laughs) “We’re all having a hard time to digest,” Harlan Levey agrees. “We have been working sixteen-hour days for months now. These last few weeks we had 25 people moving around the place, working on the building, putting up the show… I stand here now, and I love to be here, but besides a little bit of pride and a little bit of fear, it’s hard to feel anything right now.” You can almost feel how this dynamic has seeped into the floors and walls of the building. In the exhibition space, the enticing smell of something new mixes with sweat, as a twisted body made up of 230 cut up and reassembled sports jackets – “a cathedral of human energy”, Polish-born, Brussels-based artist Marcin Dudek calls it – arises from the floor. The exhibition “Slash & Burn II” is the latest episode in Marcin Dudek’s overwhelming venture into his own biography, as a fan of the football club Cracovia and a former member of a hooligan gang. “Back in the 1990s, Poland and Eastern Europe were the West’s dumping ground for used clothes and textile waste, and they still are. I carefully selected these jackets, had them torn up and sewn together again by Sew for Life – a Brussels organisation, that works with refugees and was founded by someone Winnie got to know when HLP was still a project space in the city centre – as a monstruous installation returning to where it came from.”

It’s not hard to see the symbolism of that textile body, if you take away the violence and power of the number. Just as it is a way for hooligans to have and express an identity and at the same time disappear in the crowd, as an inaugural piece of this new space, it could stand for the protection and warmth of the family Marcin Dudek is now part of. The family that has been of such importance in his practice of forever questioning, creating and destroying, cutting up and remembering, reassembling and killing. “Ideas tend to become fixated, they’re almost totalitarian that way. That’s why I reject them immediately and move on to questions.

▼

SCAR TISSUE

▼

n September 2010, in the context of Festival Kanal, Emilio López-Menchero and Souleimane Benaisa set up their version of Berlin’s Checkpoint Charlie on Vlaamsepoort/Porte de Flandre. The duo, dressed up in military police uniforms, would stop any car wanting to cross the border between the popular, highly fashionable Dansaert neighbourhood and Gentsesteenweg/Chaussée de Gand, the asphalt artery leading into Molenbeek. It was a playful and critical way to question the invisible wall on that bridge, built on a lack of interest, social disparity, true crime, cultural misunderstandings, a difficult reputation and easy prejudice. Eleven years after that public intervention a lot has changed and a fair amount hasn’t. Reputation and prejudice are hard to shake off, and the 2016 terror attack at the Maalbeek/ Maelbeek metro station hasn’t helped to heal either of them. At the same time, a number of old and new cultural players have ensured that the one tangible bridge has turned into a multitude of enlightened paths into Brussels’s perceived heart of darkness. From LaVallée to the MIMA, from iMAL to Needcompany, and from Recyclart to Decoratelier. “There is a rich tradition of cultural activities in Molenbeek,” says gallerist Harlan Levey, who, together with his partner Winnie Kwok, has just opened a second space, HLP 1080, on rue Isidore Teirlinck, a stone’s throw from the house on Rue des Quatre Vents where terror suspect Salah Abdeslam was arrested after a shootout with the police. “You have Wim Vandekeybus’s dance company Ultima Vez, Charleroi Danse/La Raffinerie, Vaartkapoen, the Philippe Vandenberg Foundation, located in the artist’s former studio… Now Recyclart has moved to the Manchester site, and even HISK, the Higher Institute for Fine Arts in Ghent, has opened a base in the former Gosset factory. So you’re entering an area that has a very rich tradition of experimental arts and important pioneers.” “There are several reasons why all of these projects end up in Molenbeek,” Harlan Levey continues. “The kind of buildings that are ideal for these experimental practices, the kind everyone is looking for, are often found in Molenbeek. While it is a sad thing for the municipality that the canal has been a border for such a long time, it also provides opportunity here. This is a place full of empty and cheap things to reinvent, to redream. Also, despite this weird idea of Molenbeek being so far away, and being something other, its own territory, it is at spitting distance from the centre of Brussels. I think that the more people dream their dream over here and the more things happen, the sooner that checkpoint will vanish.”

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

HLP 1080 AND STUDIO KHACHATRYAN SET UP SHOP IN MOLENBEEK

Questions put you on the pedestal of creation. That’s why I feel such restlessness in that vacuum after I finish a work. That’s why I lit a smoke grenade and intervened in the space, created this thread of gentle destruction on the walls.” The orange scar – the colour being a reference to the orange-coated bomberjacks Marcin Dudek used to wear inside out – as a thread to a common past, a way for the body to remember. “When we started out, back in 2011 on Rue Léon Lepage, we were still a project space,” says Harlan Levey. “You could count on us for looking at your ideas, going through the material, talking it through, helping improve, finding solutions, translating it into text or image…but not selling and making money. That only came over time. And even now, we stay involved in other projects to be able to remain independent from the market. We were just into the artists and, together with them, we grew into a business.” That basis of kinship also becomes apparent in the fact that artist Emmanuel Van der Auwera, another part of the gallery’s DNA, has his studio in the front building. “And then you have Sean Crossley’s studio 500 meters from here and Marcin’s studio just around the corner. We tend to work with a lot of artists who are based in Brussels. People have been boasting about the Brussels artistic scene, its diversity in backgrounds and stories and practices for quite a while now. So why wouldn’t you be picking from this wonderful pool that is here with you? “You know, we are all immigrants to this city,” Harlan Levey, who came to the Low Countries as an aspiring professional football player, continues. I dream up metaphors of ephemeral cities, of people moving through time and space, of energies continually appearing and disappearing, of an artist resisting fixed ideas... He means it literally: “Noro was born in Armenia, Winnie is from Hong Kong, I’m from Cleveland, Ohio – but at the same time, we have been part of the fabric here for so long. You’re not gonna find another gallerist that set up their first projects at Mr Ego on Steenstraat/Rue des Pierres, worked at Cinema Nova, washed dishes at the Walvis, bartended at the DNA and wrote for the Beursschouwburg and Etcetera. Winnie has been through the design academies, done projects for UNRIC (United Nations Regional Information Centre), the city and the European network Glass Is Tomorrow, and has been building this HLP project with me every bit since the start, and Noro has been forever doing meetings in the cafes of the city.”

A HEALTHY DOSE OF SERENDIPITY “I have been sleeping in Mechelen, where I live, and working in Brussels for as long as I have been a designer,” Noro Khachatryan confirms. “This physical space, to work and to live in, finally makes it official.” “We have never been able to stand for 46

also had a good healthy dose of serendipity.” “In meeting Noro back in 2008, at a Belgian design event in Saint-Étienne, giving way to this very organic and highly complementary exchange of Harlan and me writing and presenting his work, and Noro designing fair furniture for us for example,” Winnie Kwok adds. “But also in finding this amazing building that wasn’t even on the market. This addition to our Ixelles-based gallery – called HLP 1050 – has been a dream for a long time. We knew that if we had a permanent space, and were not at the mercy of the unpredictable rental market like in Hong Kong and New York, we would be able to grow the business. After years of living rock ‘n’ roll, putting all our money back into the business, this sustainable future, for ourselves and for our artists, is what we want.”

DREAM TEAM

Designer Noro Khachatryan in his studio/showroom, located just above gallery HLP 1080.

“We have never been able to stand for culture. It’s been running, scratching, sweating, fighting, dancing, screaming all the way” culture,” Harlan Levey adds, referring to Still Standing for Culture, the collective that pleads for the reopening of the culture sector. “It’s been running, scratching, sweating, fighting, dancing, screaming all the way. But we have definitely

“It allows us to dream,” Harlan Levey agrees. “Who knows what the next step will be? I would like to have a small place in the US, maybe Dallas or Cleveland, or even another one in Belgium. I don’t think this stops here. I hope not. But first let’s open this space. The real work still needs to be done. We will have to assimilate our practice in a neighbourhood that has nothing similar, that maybe hasn’t seen things like this around. How will we keep our character while these new surroundings seep in? What will the neighbourhood do to our curatorial approach? I’m curious to find out.” “You know, these past few months have been such a warming and rewarding experience,” says Winnie Kwok, when I say goodbye at the front door. Art has retreated behind its unsuspecting façade again and out on the street life picks up where I left off. “Our neighbours have been so friendly and I have the feeling this has all brought us even closer together than we already were. Maybe it’s due to Harlan’s football past. (Laughs) This is a team, you know.” A body running, scratching, sweating, fighting, dancing, screaming its way to a glorious future.

MARCIN DUDEK: SLASH & BURN II > 31/7 (by appointment), HLP 1080, hl-projects.com

KATHEDRAAL OVER HET KANAAL Een kathedraal van menselijke energie, oud zweet en gebruikte trainingsjasjes rijst op in HLP 1080, de nieuwe galerie die Harlan Levey en Winnie Kwok net hebben geopend in Molenbeek. Samen met hun vriend, architecturaal en object- en meubeldesigner Noro Khachatryan, herdromen ze de zo vaak als donker hart van de stad bestempelde gemeente. “Het is triest dat het kanaal al zo lang een grens is. Molenbeek heeft een traditie van artistiek pionierschap, de lege ruimtes zijn goedkoop en de binnenstad ligt op een steenworp. Hoe meer mensen hier hun droom dromen, hoe sneller de onzichtbare muur wordt afgebroken.” NL

LA CATHÉDRALE DE L’AUTRE CÔTÉ DU CANAL Une cathédrale d’énergie et de transpiration humaines se dresse sur le sol de HLP 1080, la nouvelle galerie qu’Harlan Levey et Winnie Kwok viennent d’ouvrir à Molenbeek. Avec leur ami, le designer Noro Khachatryan, ils réinventent le quartier, souvent estampillé comme le cœur sombre de la ville. « C’est triste que le canal soit une frontière pour la commune depuis si longtemps. Molenbeek a une tradition de pionnière artistique, les espaces vides sont bon marché et le centre-ville est à deux pas. Plus il y aura de personnes qui rêveront ici, plus vite le mur invisible sera démoli. » FR

graphic design : La Villa Hermosa

Culture. Documentaire

L’homme qui avait cru en Deliveroo FR

Après son documentaire Rester Vivants, Pauline Beugnies qui e l’Égypte pour une épopée cycliste dans les rues de Bruxelles à la rencontre de Jean-Bernard. Livreur Deliveroo poursuivant de toutes ses forces ses acquis sociaux. Alors que la course est perdue d’avance. — SOPHIE SOUKIAS

L’histoire commence plutôt bien. La trentaine finissante et ne parvenant toujours pas à boucler son mois sans l’aide de ses parents, les perspectives de Jean-Bernard, artiste français vivant à Bruxelles, sont peu réjouissantes. Jusqu’au jour où son destin croise celui de Deliveroo, cette entreprise du XXIe siècle vendant le métier de coursier avec le même packaging alléchant que les burgers qu’elle promet de transporter en dix minutes à l’autre bout de la ville. Du jour au lendemain, JB, qui n’avait jamais pris un vélo dans Bruxelles, se découvre un coursier né. Zigzagant à coups d’adrénaline au milieu des carrefours chahutés de la ville – quitte à se faire

renverser, quitte à y laisser une dent – la nouvelle recrue épouse les yeux fermés la culture Deliveroo : son work-out quotidien, la régularité de son salaire, sa protection médicale et son peloton d’amis-collègues.

LA CHUTE Jusqu’au jour où, à peine formulées, les promesses de la plateforme de livraison de repas à domicile s’envolent. Fini le salariat, Mathieu de Lophem, CEO de Deliveroo en Belgique, décide de troquer ses employés pour des prestataires indépendants. Ceux-ci travaillent désormais à la commande et non plus à l’heure. Jean-Bernard doit se plier aux nouvelles règles du jeu ou rendre à jamais son sac à dos carré turquoise. Refusant l’ultimatum, le livreur se fait, plus ou moins malgré lui, le porte-parole des employés Deliveroo et autres plateformes concurrentes en colère. Une colère qui aboutira en justice pour un procès toujours en cours à ce jour. Fin 2018. Dégoûté et bien remonté, Jean-Bernard frappe à la porte du Centre Vidéo de Bruxelles, déterminé à faire un film sur l’arnaque Deliveroo. Séduit par le pitch, le CVB frappe à son tour à la porte de Pauline Beugnies. « Ils m’ont proposé d’accompagner JB dans son projet de film. J’ai fini par en assurer la réalisation », explique la cinéaste bruxelloise.

Select.

There is electricity in the air

Le vacarme gronde

Brahms in Brussels

EN/ No man is an island, wrote

FR/ L’Iselp continue à célébrer ses cinquante années d’activité artistique avec Les Orages, une exposition comme une radiographie indirecte de ces temps inquiets que nous traversons, contemplant les orages qui s’annoncent. Les œuvres des huit artistes présentés traduisent cet état de menace latente et d’équilibre provisoire quand le temps ralentit et le grondement fulmine. En apparence lisses et paisibles, elles contiennent en elles toute cette violence à venir. Ou pas. (GB)

EN/ During lockdown, the new Flemish streaming

John Donne in 1624. Nothing rings more true today. In our world of crisis, humans need constantly to tune, attune and retune to each other. Musicians know what this means: an ongoing exploration of silence and feedback, harmony and dissonance. So tune in to the Oscillation Festival, a 4-day online broadcast weaving a tapestry of live performances, talks and radio. Brussels-based sonic explorers Farida Amadou and Yann Leguay are only two of the featured performers. (GVDH) > 2/5, online, www.oscillation-festival.be

> 19/6, Iselp , www.iselp.be

initiative Podium 19 gave both established and upcoming artists an opportunity to share their work with the public. On 30 April, the initiative will come to and end. Podium 19 will go out with an orchestral bang. The almighty Brussels Philharmonic will be performing Brahms’s First Symphony, with which the Austrian composer definitively stepped out of the shadow of his idol Beethoven, the man he called “a giant”. (GVDH) 30/4, online, www.podium19.be

Dans Shift, on embarque avec Jean-Bernard, personnage libre et attachant, sur les routes de l’aventure Deliveroo.

LA REMONTÉE Connue pour son puissant travail photographique (Génération Tahrir) et cinématographique (Rester Vivants, Shams) en Égypte – « mon pays de cœur », Shift est l’occasion pour Pauline Beugnies de rapatrier son regard en Belgique. « Ça tombait bien car je me sentais un peu en déconnexion avec la société belge. C’est vrai qu’en Égypte, je traite de sujets qui sont très loin de moi. J’avais envie de m’engager en Belgique, à un niveau local. Et ici, la seule manière d’avoir du pouvoir aujourd’hui se trouve dans nos choix de consommation. Ça avait du sens de faire un film s’inscrivant dans le contexte de l’économie de plateforme. » Dans Shift, on embarque littéralement (beaucoup d’images d’archives proviennent de la caméra GoPro de Jean-Bernard) avec le coursier sur les routes de l’aventure Deliveroo : l’euphorie du maillot à pois, les barricades, le procès, la chute et puis la remontée par la mobilisation (inter) nationale. Et par le cinéma. « Je n’avais pas envie de faire un film donneur de leçons, dénonçant le projet machiavélique de l’économie de plateforme », dit Beugnies. « Je voulais faire ce que je sais faire de mieux : raconter l’histoire de quelqu’un, avec ce qu’elle comporte de plus intime.» Pari réussi puisqu’à travers le personnage intensément libre et attachant de Jean-Bernard, c’est toute l’histoire d’un combat qui se raconte. « Ces grosses entreprises imposent leur économie parallèle. Ça va tellement vite que nos lois et nos structures sociales ne savent pas suivre », dit Pauline Beugnies. En 2016, bien avant qu’Alexander De Croo ne soit associé à la direction du pays et à la

troisième vague de coronavirus, une loi portant son nom achevait de faire des shifts Deliveroo un flexijob précaire dit « d’appoint », sans réelle couverture sociale. « Raconter l’histoire de JB, c’était raconter l’histoire d’une prise de conscience du projet de société qui se cache derrière le marketing de l’économie de plateforme qui prétend vendre de la liberté alors qu’on en est très loin. » Pour fêter le travail comme il se doit, le Centre Vidéo de Bruxelles hébergera Shift

« Je voulais faire ce que je sais faire de mieux : raconter l’histoire de quelqu’un » gratuitement à partir du 1er mai sur sa toute nouvelle plateforme de documentaires et créations transmedias « nosfuturs. net », un regard d’avance sur les bouleversements du travail liés au numérique. Et pour les spectateurs qui sont encore attachés à leur bon vieux téléviseur, Shift sera livré à domicile le 3 mai via la RTBF. Il ne vous reste plus qu’à lui donner toutes les étoiles qu’il mérite. SHIFT à partir du 1er mai sur nosfuturs.net & 3/5, RTBF SOIRÉES DÉBATS pour interroger le travail qui vient4/5 > 8/6, Facebook lives: nosfuturs.net, www.cvb.be

Nieuw Telex-bericht

Koerage

NL/ “The beat goes on” zingt Telex

Regie: Peter Van den Eede. Dan weet je dat er niet veel mis kan gaan. Met The courage to be disliked schreef De Wolf een monoloog over de privileges van de rijken, hun snobisme, hun rijkdomschaamte of hun gebrek eraan. Natali Broods vertolkt een rijke vrouw die vanuit haar penthouse letterlijk en figuurlijk neerkijkt op de sukkelaars op straat. Peter Van den Eede duikt ook even op in deze combinatie van liveregistratie en vooropnamen, die zoals gewoonlijk bij De Koe valse doorkijkjes en dubbele bodems bevat, en ook een streepje Brussel op het scherm brengt. (MB)

op zijn ‘nieuwe’ single. Tussen 1978 en 2006 had België met Telex zijn eigen Kraftwerk, elektronicapioniers die hits scoorden met ‘Moskow diskow’ en ‘Euro-vision’. Vijftien jaar na de split van het retrofuturistische Brusselse trio en dertien jaar na het overlijden van spilfiguur Marc Moulin is er nu de nieuwe compilatie This is Telex. Daarop zijn al hun singles in een opnieuw gemixte en geremasterde versie te vinden samen met twee onuitgegeven covers, ‘Dear Prudence’ van The Beatles en ‘The beat goes on’ van Sonny & Cher. (TZ)

> 29/4, online, www.kaaitheater.be

NL/ Tekst: Willem de Wolf. Spel: Natali Broods.

This is Telex verschijnt op 30/4 (Mute) 49

D E G LO I R E S C H I L D E R I J E N

S TO R M E S T R A AT 1 2 0 - 8 7 9 0 WA R E G E M - 0 4 9 5 5 0 8 9 2 7 C O L C O N @ S K Y N E T. B E - W W W. D E N I S D E G L O I R E . B E O P E N E L K E Z AT E R DAG E N Z O N DAG VA N 1 4 U TOT 1 9 U O F O P A F S P R A A K

24€

19€

Discovery

3 museums. 1 lower price. brusselscard.be/discovery

Culture. Eat & Drink

Les Filles ouvrent un nouveau comptoir à Uccle. L’idéal pour savourer sain et bon quand on n’a pas envie d’allumer les fourneaux.

Des Filles qui résistent FR

Onze ans après leur première adresse, Les Filles inaugurent un comptoir traiteur du feu de dieu. Où vont-elles s’arrêter ? — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE LES FILLES Waterloosesteenweg 1250 chaussée de Waterloo, Ukkel/ Uccle, 02-511.25.54, www.lesfilles.be, di/ma/Tu > vr/ve/Fr 11 > 20.00, za/sa/Sa 10 > 20.00 & zo/di/ Su 10 > 15.00

Les Filles ont vu le jour dans une arrière-cour saint-gilloise en 2010. Le scénario ? Trois nanas aussi inspirantes qu’inspirées signaient du jamais vu : une table d’hôtes décontractée, saisonnière et bio-cool ponctuée de photos de famille, d’une irrésistible vaisselle chinée aux puces et de grandes tables où tout un chacun est invité à passer le sel à son voisin. Un peu plus d’une décennie plus tard, la configuration du trio initial a changé. Désormais, Line Couvreur a été rejointe par

Catherine Kirszbaum et son mari, André Van Hecke. Ensemble, cette nouvelle équipe a boosté l’enseigne qui compte désormais quatre adresses : rue du Vieux Marché aux Grains, musée Bellevue, Wolf et un ancrage dans le Parlement européen. Pas question de s’arrêter en si bon chemin, l’équipe en place vient d’inaugurer un nouveau comptoir traiteur à Uccle auquel est accolé un vaste atelier – Les Filles signent des plats préparés vendus entre autres chez Färm. Bonne

nouvelle, l’esprit du début n’a pas varié d’un iota. Tout est fait sur place, sans le moindre produit surgelé, ce qui veut dire qu’il faut faire preuve de souplesse : parfois le menu change en fonction des livraisons des fournisseurs. Sur place, la décoration bluffe à la faveur d’un grand quadrilatère tout en transparence dans lequel trône un imposant comptoir en marbre. Sur le côté, des étagères font place à des vins ciselés (Mas Foulaquier, Albet i Noya…), des huiles d’olive de terroir (Neus) et d’autres merveilles comme les sirops Belvoir. En attendant de pouvoir manger sur place, on commande deux préparations, des boulettes sauce tomate (13,50 euros) et un poulet aux accents de curry

(13,50 euros) – on peut faire son choix entre des plats qu’il n’y a plus qu’à réchauffer ou des mets que l’on accommode en fonction de ses envies. Les portions généreuses se réchauffent 15 minutes au four à 150°c. Des boulettes, on retient une sauce légèrement piquante qui cible un palais adulte et surtout les pignons de pin conférant au haché une vraie personnalité. Le poulet, quant à lui, fait valoir une belle tendreté qu’arrondissent des courgettes croquantes et des blettes soulignées par de douces épices indiennes. Une eau détox (3 euros) au curcuma, concombre, citron et coriandre permet de terminer ce repas gourmand mais digeste sur une note aérienne.

HIGH FIVE FINE BAKERY

YOKA TOMO

STANDARD

LE COCQ

MÀLOMA

Hartig, fijngevoelig en krokant. Tartes salées fines et croquantes. Crisp and delicious savoury tarts. (Instagram: @finebakery.bxl)

Een bento onder vrienden. Petits bentos entre amis. A little bento with friends. (Facebook: yokatomo.bxl)

Zuurdesempizza’s zoals het hoort. Des pizzas au levain exemplaires. Sourdough pizza like it should be. (www.standardpizza.be)

Frietkot, café én wasserette! Friterie, bar et wasserette ! Café, chip-shop and laundromat!

Takeaway met toeters en bellen. Le take-away le plus élaboré. Sophisticated take-away. (comptoir-maloma.squarespace.com) 51

Nick Trachet

BRUZZ BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65

Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 COLOFON COLOFON ABONNEMENTEN

Nick Trachet Nick Trachet Nick Trachet

COLOFON

ABONNEMENTEN

Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 BRUZZ BRUZZ Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis18, in1050 Brussels Flageyplein Brussel,Hoofdstedelijk 02-650.10.65 Flageyplein Brussel,Hoofdstedelijk 02-650.10.65 Gratis18,in1050 Brussels Gewest. BRUZZ

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets Afwas Harde kip Pistolets

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

BRUZZ | TRACHET

| U BRUZZBR CZUZLT|UCRUE LT U R E

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

))

voorjenader onderzoek. Iktegelijk kwamafslachten! terug moet er al een hele hoop Hoe wassen jullie thuis ? Metmet een een schotelforse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde een borsteltje en heet water? Hoeveel Ik voor lietvod, de stukken rustig bakken in ruime olie nader onderzoek. Iktegelijk kwam slachten! terug met een moet jeom er alde een hele hoop NickTrachet Trachet maten kunnen nemen. Het dingwat afwasmiddel is inhoud, ertenodig? Nick enikikeven voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aanheel forse pistolet met datWaarschijnlijk laatste verwijderde Ik liet de stukken rustig bakken in ruime olie Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, bolrond met een diameter van minder dan de verkopers van het spul ons willen Brusselaar toe, wat pepertjes en look. Na anderhalf uur was NickTrachet Trachet Nick Trachet omerdebehoorlijk maten tewat kunnen nemen. Nick enikikeven voegde gehakte ajuinHet aan ding endedewereld wereld culinair en culinair twaalf centimeter, de hoogte bedroeg zeven doen geloven in hun reclame. Hoe belangrijk is de kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet uit, Brusselaar die de stad Brusselaar die de stad woog gram, en bolrond metanderhalf een diameter van Brusselaar die de stad toe, wat 45 pepertjes look. Na uur was ontdekt ontdekt het naspoelen? Of is tropen dat alleen maar waterverspilcentimeter. Zo’n raspistolet is met een erg voor nader onderzoek. Ik kwam terug dan eten we wat In zijn maaltijden endede wereld culinair dewereld wereld culinair en culinair twaalf centimeter, dede hoogte bedroeg zeven moet jelater. er al een hele hoop tegelijk slachten! de kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet uit,met een forse pistolet inhoud, dat laatste verwijderde ling? En wie gebruikt (nog) soda om ‘de vaat te ontdekt krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bord ontdekt ontdekt Ik liet de stukken bakken inerg ruime olie centimeter. Zo’n raspistolet is met een dan eten we wat later. Inmet de rustig tropen zijn maaltijden NickTrachet Trachet wanneer ik even om de maten te kunnen nemen. Het ding doen’? Die witte kristallen behoorden niet tot Nick en ik voegde er behoorlijk wat gehakte ajuin aan hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van krokante, dunne korstkrijgt omhuld trouwens ergmaar relatief, iedereen een rond bord een Brusselaardie diededestad stadwanneer woog 45 gram, en bolrond met eenmensen diameter van Brusselaar toe, wat pepertjes look. Na anderhalf onze familietradities, maar erslaapbollen zijn die hij of zij thuiskomt, het eten mag dan uur al ofwas vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, endedewereld wereld culinair lauwerbij en centimeter, de hoogte bedroeg zeven de kip steeds taai! Maakt zweren. Natriumcarbonaat, zoals soda zijn, er isnog altijd genoeg voor als sesamzaadjes, slaapbollen of uit, Ik nieuwlichterij deed ertwaalf wat water bijoneetbaar om hetiedereen. stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet culinair zonnebloempitten: puur gladde korst. Het niet broodje Is het u ook Alles inwandelt, de ontdekt voeding ontdekt lijkt centimeter. Zo’n raspistolet ismaar met een erg dan eten we wat later. Inhet de stoven tropen zijn maaltijden Ik deed er wat water bij om rustig Wie langs de Afrikaanse winkels wandelt, moet eigenlijk heet, is een ouderwets, interessant Ook dit is culinaire praktijk: de afwas. In een zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Is het u ook opgevallen? Alles in de voeding lijkt verder latendat lopen. Nu had ik al kip met het zeker zijn opgevallen: de vitrine hangt is zotegroot jeerg ermaar niet onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden. Niet langopgeleden kwam het krokante, dunne korst omhuld rond een trouwens relatief, iedereen krijgt een bord verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt spul. Daar waar je met afwasmiddel een (soort) vorm van hypercorrectie wil men ons soms ‘de is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het (het rook daarvoor écht naarhij kip in de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. bijten, is het te hoog. Jehet moet het invan nieuws Nutella kleinere potten op de markt wanneer of zij thuiskomt, etenspoor mag dan al vederlicht wit broodkruim. Geen (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. bijten, daarvoor is het te hoog. Je het moet het in nieuws dat kleinere potten op deals markt het nog organische zeep toevoegt aan afwaswater, vaat’,er laten zeggen, met uitdrukkingen graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat hetNutella lachende gezicht van een twee breken ofwat lichtelijk Omjullie het te brekenof brengt. Voor dezelfde als de vroegere lauw zijn, erAfrikaanser. is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, slaapbollen hettwee nog graag Kennen Meestal staat er prijs het ... lachende gezicht van een breken of lichtelijk pletten. Om het tevetresten breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere maak je met soda instant zeep van de vaatdoek, vaatrek Maar het verschil is groot: de agussi? Agussi – ook bekend als egusi, agushi of Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. Ik deed er wat waterals bijegusi, om het stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Ismama het udeook Alles inwandelt, de voeding lijkt kent een pistolet een snede in de bovenkant. grotere,Afrikaanse uiteraard! Ja, hazelnoten zijn duurder agussi? Agussi – ook bekend agushi of dus op, met kleurrijke hoofddoek. kent een pistoleten eenhet snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijn vuil duurder op de borden bestek zelf. Je slaat een vaat, dat is het huisgerief wanneer het werd egushi – wordt voornamelijk gebruikt Het gaatmeneer! over diepvrieskip. niet om de nu verder te laten lopen. Nu ikin alhet kip met het zeker zijnMaar opgevallen: opgeleden vitrine hangt isiszo groot dat jezwellen er niethad onmiddellijk inajuin kunt kleiner tealworden. Niet lang kwam het Technisch dat om het van deeg in geworden En de mensen houden niet egushi – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de nu Technisch is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet stap over. Daarenboven zijn sodakristallen geen door het kooken etensproces. Met afwassen (het rookzijn échtde naar kiphet in dehoog. keuken), maarhet ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. Het van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen bijten, daarvoor is te Je moet in nieuws Nutella kleinere potten op deWest-Afrika. markt Het zijn dezaden zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen deWest-Afrika. hete oven opop te Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het volumedeorganische hete oven tevangen. vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen zevia het via volumestof die moeilijk afbreekt, maar een zorg jevolgens ervoor dat de vaat vaat meer is! hettwee nog breken graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er hetgeen lachende gezicht vanDan een of lichtelijk pletten. Om het te breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn de normen van de soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de geschiedenis op rust mij lang geleden dat verkleining. geschiedenis op rust–vertelde vertelde mij lang geleden dat verkleining. agussi? Agussi ook bekend als agushi of En Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. onschadelijk zout. Enwat nog spotgoedkoop ook! is hetZulke weer Villeroy-Boch, Solingen, Durobor kent een pistolet een snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, de hazelnoten zijnof duurder gemalen. Het resultaat lijkt op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet gemalen. Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet dienu snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; dedeeg LaatstVal-Saint-Kapot! kwam terugterug vanMaar de die snee de verzinnebeeldt; de Laatstmijn kwam mijnover huisgenote vanniet de om de egushi –vruchtbaarheid wordt voornamelijk gebruikt in het Hethuisgenote gaat diepvrieskip. een nationale trots, dezwellen fabricage werd Technisch isagussi dat want om het in geworden meneer! En degepast mensen houden niet der. Je vindt vandaag vrijwel elke vanervan maar ook niet gepast meer voor der. Jegenitaliën vindt vandaag agussi ininvrijwel elke verloren,verloren, maar zijn ookzijn niet meer voorde van de godin Ceres. Se non èèeen vero ……1861. dagelijkse zoektocht naar voedsel met genitaliën van dedoor godin Ceres. Se vero West-Afrika. Het zijn de zaden van meloendagelijkse zoektocht naar voedsel met de overal dominerende ‘plofkip’. Het zijnvia legkippen uitgedacht de Waal Ernest Solvay in Er was een tijd dat afwas vrouwenwerk was. de hete oven op te vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het volumeAfrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft met de Pistolets per defi nitievertelde wit. Ze Zemij staan ‘vogels-zonder-kop’. kreeg een pakje dat soort, ofzijn van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijnIkvolgens de normen vanmeer de Pistolets zijn per defi nitie wit. staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg eengaan pakje dat meer geschiedenis op rust lang geleden dat verkleining. Het bracht hem een fortuin. Elketandpasta. dag intandpasta. het gezin. Wanneer er een groot Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke textuur van Dus deze vogels naar Van agussi maakt men ‘soep’. dikkezijn. textuur van Dus gaan deze vogels naar gemalen. Het resultaat lijktEigenlijk watverzinnebeeldt; op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet symbool voor de godin enmoeten moeten dus puur leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin symbool voor de godin en dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin die snee de vruchtbaarheid Laatst kwam mijn huisgenote terug van de En dan is er het afdrogen. Een grotendeelsde familiefeest was, verdwenen –verzot als deop. tafel na het saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder Bij ons saus. Volkorenpistolets Agussi ergvandaag mooi en geeftineen romig Azië en Afrika. Men is er maar ginder verzot op. Bij ons der.bindt Je vindt agussi vrijwel elke verloren, zijn ook niet meer gepast voor zijneen een ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos genitaliën van de godin Ceres. Se non è vero … of dagelijkse naar voedsel met Volkorenpistolets zijn ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos overbodig ritueel. Nog maar pasmeestoven uit de spoeling dessert was afgeruimd – de vrouwen collectief resultaat. Laat enkele scheppen rustig was kip vroeger iets zoektocht voor zonendie feestdagen, totdemet Afrikaanse ‘onze’ moderne smaak liever kip heeft resultaat. deworden Laat scheppen rustig meestoven was kip vroeger iets voor en feestdagen, tot uitenkele het fiwinkel. jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Hetzonleken wel porties voor Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een ontwikkeling de brave kip worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bijtede iemand grijpt het bord al vast en begint pluimgedierte. leken wel porties voor naarfenomenale deHet keuken, gastvrouw zowel als genodigden, Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijkhet dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels naar met de kip ensymbool roer regelmatig om.en Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de maar brave kip Romeinen. Dat gaf inde het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, chocoladereepvoor godin moeten dus puur is zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de drogen met eenbindt doek. Gevolg: na drie borden terwijl deAzië mannen rookten enermet de verzot kaarten Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepsaus. Agussi erg mooi en geeft een romig en Afrika. Men is ginder op. Bij ons nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde de goedkoopste proteïne op de Semmel, nog steeds deook naam voorontheiliging! deze broodjes dun.tot Kolibries zonder kop! Volkorenpistolets zijn een Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos maar zeker bijvoorbeeld spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen doeksteeds kletsnat en voor de rest van de week een speelden. Het er iniets devoor keuken vrolijkerSemmel, Laatde enkele scheppen rustig meestoven was kipging vroeger zon-vaak feestdagen, tot datresultaat. naam voor deze dun. Kolibries zonder kop! in het nog zuiden van land. het museum van Er was een tijd dat dedie portie van deen werkman zeker bijvoorbeeld ook spinazie. Een broodjes markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen worden uitdat het fijejnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voormaar zorgt ervoor dat je In kan vergissen met ze daar de goedkope kip uit onze contreien met devan kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip bron van bacteriën. Laat die borden gewoon aan toe dan aan de kaarttafel. Afwassen wasper eensintomaatje het zuiden dat land. In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ tomaatje zorgt ervoor dat je je kan vergissen met ze daar de goedkope kip die uit onze contreien per Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepde hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk nu ook nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde tot de goedkoopste proteïne op de uitdrogen en wrijf ze later droog op de een met sociaal, zijwas hetwerkten. seksueel gedifferentieerd zag ik verkoolde die deom uitbargroot moest zijn. Dat toen deVandaag ‘terrassiers’ sting van de Vesuvius inpistolets het jaar 79 hebben nog de schop doenwel ze erg datdeNapels Semmel, nog steeds deook naam voor deze dun. Kolibries kop! hete pepers, tot jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naarsubsidies ginder wordt mogelijk onbepaalde tijd verder sudderen. Despinazie. agussisaus isbroodjes met van de gevlogen, EU.zonder Die handel moet maar zeker bijvoorbeeld Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen spatsporen te verwijderen en de lepels te doen gebeuren. Het gaat, nu we toch meer op voet van sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog subsidies metwinstgevend de schop werkten. Vandaag doen ze dat overleefd. met devan Bobcat of Kubota en moeten ze na hun in het zuiden van dat land. In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar zijn, want de eigenaars van het merk onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus ismet met de EU. Die handel moet wel erg tomaatje zorgt ervoor dat jeisjeminder kan vergissen ze met daar elkaar de goedkope kip die uitvaak onzezo: contreien per blinken. Ook in de keuken soms meer. gelijkheid omgaan, nog Ik Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fi tness. Greppels graven is een Napels zag ik verkoolde pistolets die de groot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ overleefd. met de Bobcat Kubota en moeten zeBelgische na hun watde muskusachtig. Tejolijt eten metiedereen! de vingers, staanzijn, inof de top vijfhonderd vanwordt de erg ook vullend, smaakt een tot klein beetje bitter, maar winstgevend want denaar eigenaars van het merk mogelijk hete pepers, van Laat uitbarvliegtuig ginder gevlogen, Maar iedereen eet graag uit schone borden. mag naberoep een feestdis nog zo luid zeggen: “laat kenmuskusachtig. en de ware pistoletoloog trekt dat natte is zittend geworden. sais est le sting van deSmakelijk. Vesuvius in het jaar hebben nog met deGreppels schop werkten. Vandaag doen zeboven dat een bord rijst. Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness. graven is een onbepaalde tijd verder sudderen. De 79 agussisaus met subsidies van de EU. Dieoù handel moet wel erg ook wat Te eten met deeerst vingers, staan in fortuinen. de top vijfhonderd van de”Tu Belgische Smakelijk. maar staan, dat doe ik wel morgenochtend”, dan overleefd. met deeen Bobcat ofsais Kubota en moeten ze het na hun kruim uit zijnpistoletoloog broodje, zo is klein er plaats voor extra problème?” zei groothandelaar op de van Ik kocht zo’n kip en de winkelier waarschuwerg vullend, smaakt een beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars merk ken en de ware trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. nog veren de dames recht begeven zeBelgische zich naar Hetmuskusachtig. binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar deooit fien tness. Greppels graven is een beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij zuchtend. “C’est de mij: “Poulet dur!” Strong chicken leesdeje ook wat Te plaats eten met de vingers, staan in de top vijfhonderd van kruim uit zijn broodje, zo is er voor extra problème?” zei een groothandelaar op de Ik kocht zo’n kip en dedewinkelier waarschuwde pompbak ommangent afwas te doen. Het zit ken een en de ware pistoletoloog zittend beroep geworden. ”Tu sais oùin est le que les gens ne plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers boven bord rijst. Smakelijk. trekt eerst dat natte fortuinen. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est op de beleg. Smakelijk. kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei een groothandelaar ingebakken. Ik kocht zo’n kip“harde en de winkelier Nederland hebben het over kip”, en jawaarschuwvan de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, que les gens ne mangent plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in lees beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mij ooit mij: dur!” chicken je“C’est mensen, dat zijn“Poulet ze ook. Als jeStrong de oude recepten Thuisde moest het om de beurt. Mama af onthaard, gegomd en gekneed naar de zuchtend. stijlwaste van de Nederland het over “harde en virtueel jaafdrogen. van de bevolking loopt rond inmangent een elfenlijfje, que les gens ne plus.” Een groot deelin weleens in Engelstalige Surinamers van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes. Bij virtuele lichamen hoort en hebben spoelde na, mijn broer ofkip”, ikrecepten. moest mensen, dat zijn zeen ook. Als jenaargelang de oude recepten onthaard, gegomd naar de stijl van de en ja Nederland hebben het over “harde kip”, van degekneed bevolking loopt rond inde een elfenlijfje, moet die kip uren en uren sudderen in voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. Maar vader deed mee, de omstandigmensen, dat zijn ze ook. Als jeleest, de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar dewant stijl van de van mwamba voor de kolonialen) palmolie. Een moderne kip kan daar tegen, boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel De(moambe zondagse broodjes zijn ook zoniet geëvolueerd. heden. Hij had het van zijn moeder geleerd, van mwamba (moambe voor de kolonialen) leest, boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel die smelt na een half uurtje al tot een hoopje moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel.Hoe Impressions veau. kleinhaar die d’une viennoiserieën ende fijn gebak zijn (er die deed zoonspaupiette afwassen en ook dweilen moet diekip kip kan urendaar en d’une uren sudderen in de voedsel. Impressions paupiette de veau. miserabele prut. palmolie. Een moderne niet tegen, geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor de De zondagse broodjes zijnmeisjes ook zoingeëvolueerd. waren daar ook geen het gezin). palmolie. Eenthuis moderne kipzijn kan daar tegen, Deuurtje zondagse broodjes ook zoniet geëvolueerd. Maar ik kwam dus zo’n beest. Het die na een half alen tot een hoopje Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanHoesmelt klein die viennoiserieën fimet jnuurtje gebak zijn Hoe leer je trouwens afwassen? Want ook daar die smelt na een half al totfiIk een hoopje Hoe klein die viennoiserieën en jn gebak zijn woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. hakte gen door petieterige ‘croissants’. mijn jonge miserabele prut. is techniek voor nodig. Het gingIn tot nu ekoeken zoals geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor de met miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffi voor de de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige jaren je met die dingen nog een kleine Maar koffi ik kwam dus thuis metleert zo’n beest. Het e zetten: niemand het, maar op een Maar ik kwam dus thuis met zo’n beest. Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanAntwerpenaars) zijn bijna verdwenen en vervanstukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen politieagent ko slaan. Vandaag passen ze inkilo. een woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte woog overigens niet eens zoveel: 1,2 Ik bepaalde leeftijd wordt iedereen geacht het te gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het hakte holle kies. En dan de ze pistolets: het is niet omdat de kip,kon zodra ze ontdooid was, in handige de kip, zodra ontdooid was, in handige kunnen. Vroeger was er nog een ‘familiale’ jaren kon je met die dingen een jaren jeismet die dingen nog een kleine vel de voornaamste smaakdrager innog een kip kleine en ze broodjes heten dateter ze klein moeten zijn. In krijgen stukken: idealiter moet elke eter een stuk stukken: idealiter moet elke een stuk krijgen afdeling op school, daar leerden meisjes het politieagent koniet slaan. Vandaag passen ze in een zonder been erinVandaag kan je peuzelen, wat politieagent ko slaan. passen ze in een mijn betere tijden atvlees, ik er maximaal twee, “Op de vitrine van met een evenredig deel vanbeen. vlees, velmet en been. Het met een wereldwijd evenredig deel van vel en Het huishouden. En dat blijkbaar genoeg curricuholle kies. Enwas danhet de pistolets: het iswas niet omdat als droevig wordt ervaren. Verder holle kies. En dan de pistolets: is niet omdat varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en vel is de ook voornaamste smaakdrager in kipmoeten enin ding ze broodjes heten dat klein zijn.isIn nek erbij, hetleven ultieme peuzelstuk en het lumde om een jong mee tezeeen vullen. Eén Afrikaanse winkels ze broodjes heten dat ze klein moeten zijn. In zonder been erin kanbroodjes, je niet peuzelen, wat pickles. Vandaag zie ik nog maar daar mijn betere tijden at terug. ik er maximaal twee, met karkas vond ikje deniet eierstokken Langbeter geleden zonder been erin kan peuzelen, wat zeker, sommige mensen kunnen véél als ervaren. was mijn betere tijden at ik er maximaal twee, met kan ik erwereldwijd misschien weldroevig vijf vanwordt op? En ik benVerder niet Belgian hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd las ik een authentiek Italiaans recept voor wereldwijd als droevig wordt ervaren. Verder was met afwassen dan En een professionele deandere. nek erbij, hetinultieme peuzelstuk en in het zo’n grote eter meer. varkensgehakt ofook leverworst, versierd met Belgian pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar spaghetti met eierstokken van kip, maar daarvoor ook de nek erbij, karkas het ultieme en terug. inHACCPhetLang geleden omgeving ishoorde opleiding ook verplicht, niet een reclame vondikikpeuzelstuk de eierstokken Onlangs van een slager die nogEn ik ben niet pickles. Vandaag zie broodjes, maar daar kan ikikernog misschien wel vijf van op? karkas vond ik de eierstokken terug. Lang geleden regels (een formeel geheel van regels voor de las ik een authentiek Italiaans recept voor met gekapt “van voor pluvera” kan ik erouderwetse misschien wel van op? Enverkoopt, ik ben maar niet zo’npistolets grotevijf eter meer. spaghetti met eierstokken van kip, daarvoor las ik eendie authentiek Italiaans recept voor voedselhygiëne) bestaan erdaarheen ook voor de afwas. Er échte, grote”. Ik heb mij gespoed Onlangs hoorde ik van een slager die nog zo’n grote eter meer. De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet zelfs dishwashing consultants rond, en spaghettilopen met eierstokken van kip, maar daarvoor ouderwetse pistolets met verkoopt, “van Onlangs hoorde ik komen van een slager diegekapt nog spijtig genoeg die niet thuis de borden en die échte, grote”. Ikverkoopt, heb mij daarheen gespoed ouderwetse pistolets met gekapt “van De2 Neen, nalezen? bruzz.be/trachet 8 OK T Odoen. BER 0hele 2 0 reeks 5 2 I 2glazen ze willen het je wel uitleggen, De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet die échte, grote”. Ik heb mij daarheen gespoed tegen betaling. De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

“Op de vitrine van Afrikaanse winkels “Op de vitrine van “Pistolets zijn per defi hangt vaker wel dannitie Afrikaanse winkels wit. Zeeen staan symbool voor niet reclame “Pistolets zijn per defi nitie “Pistolets zijn per defi nitie de godin en moeten dus hangt vaker wel dan voor pluvera” “Met afwassen ging het wit. Ze staan symboolzoals voor wit. Ze staan symbool voor puur zijn. Volkorenpistolets niet een reclame metdekoffi e ze

en: niemand godin en moeten dus een ontheiliging!” dezijn godin en moeten dusbepaalvoor pluvera” leert het, maar op een puur zijn. Volkorenpistolets

28 OKTOBER 2020

puur zijn.een Volkorenpistolets de lee ijd wordt iedereen zijn ontheiliging!” zijn een ontheiliging!” geacht het te kunnen”

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

De hele De reeks bruzz.be/trachet helenalezen? reeks nalezen? BRUZZ.be/trachet

ABONNEMENTEN Gewest. Rest van België: 25 18, euro perBrussel, jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 1050 ABONNEMENTEN Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Rest van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN: BE98 3393 Josiane De3631 Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 6044 in Brussels Hoofdstedelijk vanGratis Vlaams Brusselse Media vzw 3393 Gewest. BRUZZ Josiane DeBrusselse Troyerper (abo@bruzz.be), van Vlaams Media Gewest. BRUZZ België: 30 euro jaar. vzw 02-650.10.80 RestBuiten van België: 2518,euro per jaar;02-650.10.65 Flageyplein 1050 Brussel, Gratis in 25 Brussels Hoofdstedelijk Buiten België: 30 euro per02-650.10.65 jaar. Rest3631 van België: euro per jaar; Flageyplein 18, 1050 Brussel, IBAN: BE98 6044 3393 Gewest. OPLAGE IBAN: BE98 3631 ABONNEMENTEN van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 ABONNEMENTEN OPLAGE Rest van België: per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren. van Vlaams Brusselse Media vzweuro Josiane De (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Buiten België: 30Troyer euro per jaar. 25 JosianeBE98 (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren. IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Buiten België: 30Troyer euro per jaar. Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? OPLAGE van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest. Gewest. OPLAGE ADVERTEREN? OPLAGE :Rest 62.609 exemplaren. Marthe Paklons, 02-650 1030 61 van België: 25 euro per jaar;per jaar. Buiten België: euro Rest vanexemplaren. België: 25 euro OPLAGE : 62.609 IBAN:Marthe BE98 3631 6044 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be ADVERTEREN? IBAN: BE98 3631 OPLAGE van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 van Vlaams Brusselse Media vzw DISTRIBUTIE Buiten62.609 België:exemplaren. 30 euro per jaar. Paklons, 02-650 61 sales@bruzz.be Buiten België: 10 30 euro per jaar. UteMarthe Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE sales@bruzz.be ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE OPLAGE OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren. ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 Ute Otten, 02-650.10.63, OPLAGE : ute.otten@bruzz.be 62.609 exemplaren. DISTRIBUTIE DirkADVERTEREN? De ALGEMENE Clippeleir sales@bruzz.be DIRECTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Dirk De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Dirk De Clippeleir Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE Dirk Pitteurs De Clippeleir HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Mathias Declercq Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Mathias Mathias Declercq Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), ALGEMENE DIRECTIE Gerd Hendrickx Mathias Declercq Dirk De Clippeleir CULTUUR &CULTUUR UIT & UIT ALGEMENE DIRECTIE HOOFDREDACTIE Gerd Hendrickx DirkHendrickx Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof Pitteurs CULTUUR &DeUIT REDACTIE HOOFDREDACTIE Mathias(algemeen Declercq Gerd Hendrickx Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Kristof Pitteurs hoofdredacteur), REDACTIE HOOFDREDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Jasmijn Nathalie Carpentier, EvaPitteurs Christiaens, SaraHubo, Dehoofdredacteur), (algemeen CULTUUR & UIT REDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Sloover, KrisKurt Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Mathias Declercq CULTUUR &Hendrickx UIT Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, SaraHubo, De Jasmijn Gerd Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Post,Eyck, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom GerdPost, Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van CULTUUR & UIT Eyck,Zonderman Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom REDACTIE Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias,Maarten Roan Van Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Verdoodt, Tom Zonderman REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Verdoodt, Sloover, Kris Eyck, Steven Van Garsse, Maarten TomHendrickx, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Zonderman MEDEWERKERS Sloover, Kris Hendrickx, BettinaMichaël Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Post,Jordens, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan MEDEWERKERS Patrick Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn MEDEWERKERS Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Eyck,Nicolas Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Van Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman Jordens, Tom Peeters, NielsRoan Ruëll, Nick PatrickPatrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS EINDREDACTIE EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie KarenKaren DeNicolas Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Patrick Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE EINDREDACTIE Soukias Soukias Patrick Jordens, Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet,Tom TomPeeters, Van Bogaert, Michel Gilles Bellon, Karen DeNicolas Becker, Geert Van derBechet, Hallen, Sophie Trachet, Tom VanAlsteen, Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie VORMGEVING Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING Soukias EINDREDACTIE Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie VORMGEVING VERTALING VORMGEVING VERTALING Sophie Soukias EINDREDACTIE Soukias Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Martin McGarry, Laura Jones VERTALING VORMGEVING VORMGEVING Martin McGarry, SoukiasLaura Jones VERTALING Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Heleen& Rodiers, Ruth Plaizier Heleen Rodiers, Ruth Plaizier FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Martin McGarry, Laura Ivan JonesPut, VERTALING SaskiaMarsily, Vanderstichele, Wide Steve Michiels, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie Frédérique Beuzon, George Greta Saskia Vanderstichele, Wide Marsily, Steve Michiels, IvanVercnocke Put, Holmer, Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Holmer-Arblaster, Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE &Laura ILLUSTRATIE Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Marsily, Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie Steve Michiels, Ivan Put, Kristof Pitteurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bart Dewaele, Kim,Put, Wauter Mannaert, Noémie Marsily, SteveVanderstichele, Michiels, Ivan FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Flageyplein 18, 1050 Elsene. Saskia Wide Kristof Pitteurs Marsily, SteveWide Michiels, IvanVercnocke Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Saskia Vanderstichele, Vercnocke Bartvan Dewaele, Kim,Brusselse Wauter Mannaert, Noémie BruzzFlageyplein is Kristof een uitgave de Vlaams 18, 1050 Elsene. Wide Vercnocke Pitteurs Saskia Vanderstichele, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op deElsene. persen van EcoPut, Flageyplein 18, 1050 is(DPG een uitgave van de Vlaams Saskia Vanderstichele, WideBrusselse Vercnocke Kristof Pitteurs Kristof Pitteurs PrintBruzz Center Media) VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Bruzz is een uitgave van de Brusselse Media vzw, wordt gedrukt opVlaams deElsene. persen van Eco Flageyplein 18, 1050 Flageyplein 18,door 1050 Elsene. en wordt gesubsidieerd Kristof Pitteurs VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Media vzw, wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center (DPG Media) de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse 18, 1050 Elsene. BruzzBruzz is Flageyplein eenisuitgave van de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs een Media) uitgave van de Vlaams Brusselse Center (DPG en Print wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco Gemeenschapscommissie. Media vzw, wordt gedrukt Flageyplein 18, 1050 Elsene. Media vzw,iswordt gedrukt persenBrusselse van Eco BRUZZ een uitgave vanop dede Vlaams wordt gesubsidieerd door deen Vlaamse en de Vlaamse Print CenterGemeenschap (DPG Media) Media wordt gedrukt op Vlaamse de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave vanen de Vlaams Brusselse de Vlaamse Gemeenschap de Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door Media vzw, wordt op persen van Eco Gemeenschapscommissie. (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse deen Vlaamse Gemeenschap Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Gemeenschapscommissie.

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS MELD NIEUWS MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? Zelf nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn Zelf nieuws zijnaltijd altijd redactie@bruzz.be welkom via welkom via welkom via bruzz.be/meldnieuws bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Persberichten kunnen via Zelf nieuws gespot? zijn altijd Persberichten kunnen via Tips MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws Tips zijn altijd redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENT IN gespot? OP welkom via

redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd

welkom via ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR bruzz.be/meldnieuws welkom ENTER YOURbruzz.be/meldnieuws EVENT ONvia kunnen via Persberichten BRUZZ.be/meldnieuws www.agenda.brussels redactie@bruzz.be Persberichten via VOER UW EVENEMENTkunnen IN VOER UW EVENEMENT INOP OP via Persberichten kunnen redactie@bruzz.be ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT VOER UW EVENEMENT IN OP SUR ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR redactie@bruzz.be ENTER YOUR EVENT ON ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR ENTER YOUR EVENT ON www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE ENTER YOUR ON www.agenda.brussels VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR VOER UW EVENEMENT OP ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTRE www.agenda.brussels ENCODEZ VOTREÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENTSUR SUR WWW.BRUZZ.BE ENTER YOUR ENTER YOUREVENT EVENTON ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE

WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE

Ontdek ateliers en beeldend werk op www.atelierinbeeld.be

Open Atelierdagen Beeldende Kunst v.u. Katrien Boogaerts, Kunstwerkt, Bijlokekaai 7c, 9000 Gent

Ga een van de ket-uitdagingen aan en werk zo mee aan BRUZZket! Welke plekken vind jij cool in Brussel, bij welke toffe club zit jij of wat zou jij aan Brussel veranderen?

SURF SNEL NAAR

BRUZZket.be/KETuitdaging

BRUZZket is de jongerenwebsite van BRUZZ. Je vindt er nieuwtjes en tips uit Brussel, voor en door kinderen tussen 9 en 13 jaar. Je vindt BRUZZket ook op Instagram.

/LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ /LIVESTREAM/ 29.4.2021

OPER A

THE TURN OF THE SCREW B ENJAMIN B RIT TEN

B EN GL A S SB ERG , ANDRE A B RE TH

29.4.2021 — 6.5.2021 D EM UNT. B E / L AMO NNAIE . B E