BRUZZ - editie 1753 by bruzz.be

#1753

WEEKBLAD HEBDOMADAIRE WEEKLY

EEN UITGAVE VAN VLAAMS-BRUSSELSE MEDIA VZW

FLAGEYPLEIN 18 PLACE FLAGEY

1050 ELSENE/IXELLES AFGIFTEKANTOOR ANTWERPEN X P303153

INTERVIEWS

A N A LY S E S

+ BRUZZ CULTURE EVER MEULEN DE MAN DIE LOUIS VUITTON NAAR BRUSSEL BRACHT

COYOTES LES ACTEURS LUMINEUX DE LA NOUVELLE SÉRIE NOIRE

IAN DYKMANS A FABLE IN PHOTOS

TIPS

12 | 05 | 2021

BRUSSEL ZOEKT UITWEG UIT DE CRISIS

VRIJHEID SMAAKT ZOET

Inhoud / Sommaire / Inside Inhoud / Sommaire / Inside

Edito DEOPEN KATER WONDE DeEr terrassen waren nogweinig maar minder 24 uur open en Brussel lijken dezer dagen benijdenswaardige werd wakker metBrussels een kater. Wat sommigen Aan alle, jobsaldan die van minister-president. voorspeld hadden, snel waarheid: de BRUZZ maar toch vooralwerd aan Vlaamse kanten,vanop weerklinkt de kritiek op eenzagen te afwezige Nu toonde de redactie we hoeRudi hetVervoort. Heilig-Kruisplein in die Elsene afgelopen dagen wel initiatief. Alleen was het Er weer niet zaterdag veranderde in enig een mini-openluchtfestival. werd goed. Eerst vielenzijn beslissing om dehet avondklok om 22 uur gedanst, gekust feestgevierd alsof 1999 was. te handhavensocial op een koude steen. Dan legde de herleid minisMondmaskers, distancing en corona waren de deellimousines van Uber aan totter-president een door alcohol benevelde nachtmerrie uit banden lang door eenvoudig te vragen dat van ze dedewet en een arrest van het Brusselse hof van verleden tijden. In de loop namiddag was burgemeester Christos beroep zouden respecteren. Weer niet goed. Zelfs zijn eigen regeringspartners Doulkeridis (Ecolo) nog stellig op BRUZZ radio: dit zou niet gebeuren. Wie zich hemhoudt, ervan Brussel te willen eende tijdkortste waarinkeren alleen nietverdachten aan de regels zorgt ervoor dat katapulteren de terrassen naar binnen rechtse hadden. De wetook. respecteren? Neen maar! weer dichtyuppies moeten,een endraadloze dat wetentelefoon die feestvierders toch Het gezond verstand legde Vervoort de vingerHet op een openverstand? wonde: onze wetten regels en Nochtans de burgerzin zouden zegevieren. gezond Als er iets isenwat het zijn nietjaar klaarhet voor een deeleconomie gedicteerd door smartphone. afgelopen coronavirus gestopt heeft, dan is hetde toch het gezondHoe sympathiek deelplatformen ookdat mogen van verstand. Niet we dus.die Ook Doulkeridis had een vinden, paar uuraan nade zijnandere eerstekant uitspraak hetNu, schermpje zich niet zelden iemand dievaccinatie zonder veel sociale bescherdoor. er gaanbevindt steeds meer stemmen op om de open te stellen ming de eindjes aandan elkaar knoopt. En daarin schuilt echteverstand: uitdaging de voor voor iedereen jonger veertig. Misschien is ook datde gezond onze politici. De deelplatformen zijn blijvertjes, en dus moet de politiek ervoor Brusselse vaccinatiecentra hadden deze week nog duizenden vrije slots, en als zorgen dat ze kunnendiepe opereren binnen wettelijk kader én dat hun werknedeze gezondheidscrisis putten slaateen in de overheidsbudgetten, zullen het mers een minimum aan bescherming krijgen. de feestvierende jongeren van vandaag zijn die binnen een paar jaar opdraaien Lees de analyse over de platformeconomie p8 - 9 voor de kosten. N L NL

REPORTAGE

“Een is als een Trek je één EENpark UITWEG UITbreiwerk. DE CRISIS draad los, dan ontrafelt ook de rest” “Ik ben niet bang voor de toekomst De vele wandelaars en fietsers doen parken naar adem happen 16 van de Marollen, het is the place to be” Sébastien De Neef, caféuitbater in hart en nieren 8

PORTRET kan ook een zegen zijn “De pandemie voor de economie” Jean Narcy, de man van

Hoe de raakt de Brusselse economie clubliederen van er weer bovenop? 10

PLAIE OUVERTE GUEULE DE BOIS

“WeUnion moetenén deRWDM solidariteitsgedachte Aan dekoesteren” vooravond van de Zwanzeblijven

De nos jours, il semble y avoir peu de postes moins enviables que celui du peine 24 heures après l’ouverture des terrasses, Bruxelles se réveillait Ministre-Président bruxellois. De tous côtés, mais surtout du côté avec la gueule de bois. Ce que certains avaient prédit s’est vite réalisé : du flamand, on critique Rudi Vervoort sur le fait qu’il est trop absent. Il a beau haut de la rédaction de BRUZZ, nous avons vu comment la place Sainte-Croix avoir fait preuve d’initiative ces derniers jours, ce n’est toujours pas ça. Tout à Ixelles s’est en mini-festival en plein airheures samedi. a dansé, d’abord, sa transformée décision de maintenir le couvre-feu à 22 estOn très mal on s’est embrassé et on a fait la fête comme en 1999. Les masques, la distanciatombée. Ensuite, le Ministre-Président a imposé des restrictions aux chauftionfeurs sociale et le Covid-19 n’étaient l’alcoolsimplement aidant, qu’un vieux cauche« limousine » d’Uber en leur plus, demandant de respecter la loi mar. Dans le courant de l’après-midi, le bourgmestre Christos Doulkeridis et un arrêt de la Cour d’appel de Bruxelles. Encore une fois, ça ne va pas. (Ecolo) était catégorique sur la radio : cela de nevouloir se produira pas. Même sespourtant partenaires au gouvernement l’ontBRUZZ soupçonné catapulter Quiconque ne respecte pas les règles devra fermer les terrasses dans les plus Bruxelles à l’époque où seuls les yuppies de droite disposaient de téléphones brefs délais, et les fêtards au courant aussi. Vervoort Le bon sens etleledoigt civisme sans fil. Respecter la loi ?étaient Pas question ! Pourtant, a mis sur prévaudraient. Le lois bonetsens ? S’il y ane quelque chose le une coronavirus a une plaie : nos règlements sont pas prêtsque pour économie étouffé l’année dictée passée,par c’est bien le bon sens. Doulkeridis que s’ensoient est rendu collaborative le smartphone. Aussi Et sympathiques ces compte quelques aprèsdesal’écran, première Aujourd’hui, plateformes, deheures l’autre côté il y adéclaration. souvent quelqu’un qui a de du plus mal à en joindre plus deles voix s’élèvent que la vaccination soit ouverte à toutes deux bouts, pour sans vraiment de couverture sociale. Et c’est làles que personnes moinsdéfi de 40 ans. peut-être une question de bonsont réside le de véritable pour nosC’est politiques. Les aussi plateformes collaboratives sens : les dix centres de vaccination de Bruxelles disposaient dejuridique milliers là pour rester et il faut donc s’assurer que leurs activités ont encore un cadre de et créneaux libres cette semaine, etd’un si cette crise sanitaire grève les budgets que leurs employés bénéficient minimum de protection. publics, ce le sont les jeunes fêtards d’aujourd’hui qui paieront Lisez reportage sur l’économie collaborative en p8la-note 9 dans quelques années. FR

derbyeen dievaccin Union naar eerste A Waarom slechts eenklasse halve vrĳbrief is 14 kan brengen 22

INTERVIEW DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7, REEKS Stad van de toekomst (4): toerisme 16, INTERVIEW Hadja Lahbib en Jan Goos“We moeten niet sens over het lange traject naar Brussel 2030 22, REPORTAGE Onte bescheiden zijn” ze-Lieve-Vrouwekerk in Laken krijgt nieuwe verlichting 26, BIG Vera Coomans en haar zoon CITY Mogen vliegtuigen zomaar overal boven de stad vliegen? 28, blazen popgroep Madou COLUMN Nick Trachet 52 nieuw leven in 40

BRUZZ CULTURE

DE WEEK Zoom 4, In beeld 6, Bijgedachte 7 COVER STORY Prostitu-

“Iktie, teken met mijn hoofd vol een complex plaatje in de stad 24 BRUZZ CULTURE Cabin Fever informatie over de stad” Musikaa 32, Vincen Beeckman Rosine Mbakam 30, KlaraFestival:

OPEN WOUND THE HANGOVER

Ever MeulenDemeulemeester over zĳn Brussel-boek & Kasper 34, Cécile Massart 38, Ariane Loze 44, voor Louis Vuitton 3848, Eat & Drink Le Dillens en bocal 50 Randi De Vlieghe Quicken borne 10, Meron voorzitster32, vanEN deIan VrouENVan Cabin Fever: Lubiana 30, FRKnikman, L’Or du Commun

wenraad 15 Waarom wordt de gemiddelde EN CITY Libasse KA 42, FR ‘Coyotes’: Sarahtemperatuur Ber, Kassim Dykmans 36,BIG van ons land in Ukkel gemeten? 28 COLUMN Nick 52 48,Trachet NL Eat & Meesters & Louka Minnella 44, NL De kanteling Drink Jonathan Salomon 51

VIJF JAAR NA DE AANSLAGEN

Stad van de toekomst Volgende week is het exact vijf jaar geleden dat Hoe zien Brussel en Amsterdam er in 2040 Brussel zwaar getroffen werd door de aanslagen uit? Journalisten Menko ArendsIn(van AT5) in Maalbeek en Zaventem. BRUZZ magazine en Margot Otten en Kris (van kijken we naar wat erHendrickx de afgelopen vijf jaar BRUZZ) trokken beide steden. veranderddoor is, zowel in goede als in slechte zin. Deze week: Toerisme. Bekijk de week ook via Vijf jaar na de aanslagen, volgende aflevering (en tv, alle vorige) op bruzz.be BRUZZ.be BRUZZ BRUZZ radio, of via youtube.com/bruzz.

These days, there seem to be few jobs less enviable than that of prime minister the only Brussels Criticism thatbut Rudi Vervoort is too absent The terracesofhad beenRegion. open for 24 hours Brussels was already EN can be heard from aallhangover. sides, butWhat especially Flemishwould side. He did show waking up with somefrom had the predicted happen soon some initiative pastsee fewfrom days,the butBRUZZ to no one’s satisfaction. First, his came true and wethe could offices how the Heilig-Kruisdecision to keep-Croix the curfew at 10 p.m. did go down well. into Thena the prime plein/place Sainte in Elsene/Ixelles onnot Saturday turned mini minister imposed restrictions on Uber’s car-sharing by simply them to open-air festival. There was dancing, kissing and partying like itasking was 1999. respect the law anddistancing a ruling byand the corona Brusselswere Court of Appeal. Again, not good. Mouth masks, social reduced to an alcohol-infuhis ownfrom government partners him of wanting to catapult BrussedEven nightmare long ago. At one suspected point in the afternoon, mayor Christos sels back (Ecolo) to a time when right-wing yuppies had wireless Respect Doulkeridis came ononly BRUZZ radio and was adamant thatphones. this would not the law? No way! Yetdoes Vervoort put his on an open wound: ourdown laws the and happen. Anyone who not abide byfinger the rules will have to close regulations for a sharing economy dictated by the smartphone. terraces again are andnot theready partygoers know that too. Common sense and solidarity No prevail. matter how sympathetic may findstopped these sharing platforms, must Common sense? we If anything the virus over thethere last is year often someone on the other side of the screen just trying to make ends meet it was common sense. Or was it? Apparently not. Doulkeridis, too, realized this without protection. Therein liesand themore real challenge ourcalling a few hoursmuch after social his initial statement. More voices arefornow platforms are here to stay, 40. so politicians must for politicians. vaccinationThe to sharing be opened up to everyone under Maybe that too ensure is that they can given operate within a legal framework and that their employees are common sense that the 10 Brussels vaccination centers had thousands given a minimum level of protection. of free slots this week anyway. And if this health crisis does make massive Read our analysis of Brussels’ sharing economy on p8 - 9 holes in government budgets, it will be today’s partying young people who will be footing the bill in a few years. KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur EN

ANALYSE Uber en de platformeconomie 8 INTERVIEW Vincent

NOG MEER BRUZZ MEER BRUZZ

FR À

KRISTOF PITTEURS, hoofdredacteur

RECHTZETTING De directeur van het Théâtre National heet Fabrice Murgia (zie BRUZZ 1752), niet David

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Jouw tip is altijd welkom via BRUZZ.be/meldnieuws Persberichten kunnen via redactie@bruzz.be 10 MAART 2021

12 MEI 2021

De week

ONDUIDELIJKE REGELS MAKEN POLITIEOPTREDEN MOEILIJK

‘Als er 1.000 man op een plein staat, is het te laat’ Een week na La Boum 2 moest de kraan van het waterkanon zaterdag alweer open op het Flageyplein, deze keer na uren van vruchteloos praten. Hoe doe je dat, een feestende massa zonder conflict naar huis sturen? “De afgescha e avondklok maakt het ons aartsmoeilijk.” — KRIS HENDRICKX

BRUZZ | DE WEEK

Een duizendtal vooral jonge feestneuzen verzamelde zaterdagavond op het Flageyplein om er te feesten. De overtuigingskracht van burgemeester Christos Doulkeridis volstond niet om het feest af te breken en dus kwam er na lange uren van laten betijen een waterkanon aan te pas. Het spontane feest, gevolgd door een confrontatie, herinnert aan een reeks van eerdere gebeurtenissen, op dezelfde plek in juni vorig jaar, maar ook aan de verschillende edities van La Boum in het Ter Kamerenbos, waar de politie sneller ingreep. Bestaat er eigenlijk wel een juiste manier op te reageren op dergelijke geïmproviseerde feesten, waarop deelnemers de coronaregels bewust met de voeten treden? “Met het verdwijnen van de avondklok is het zeker moeilijker geworden,” legt Sarah

Frederickx van de zone Zuid uit. “Er is plots veel meer ruimte voor discussie. Tegelijk komt er nu natuurlijk de realiteit van de terrassen bij, waar het vloeibare goud soms rijkelijk vloeit.” Vakbondsman Mario Thys van NSPV formuleert het minder diplomatisch. “De afgeschafte avondklok maakt het ons ongelofelijk moeilijk. Ik zeg niet dat ze meteen moet terugkomen, maar wie maatregelen neemt, moet ze wél kunnen laten respecteren. Dat is nu niet het geval. Omdat de maatregelen de hele tijd veranderen, omdat ze soms pas een dag op voorhand gecommuniceerd worden, zoals die rond plexiglas, of omdat de richtlijnen niet duidelijk zijn. De richtlijnen moeten helder zijn én zinnig. Nu zijn ze idioot en onuitvoerbaar, zoals het verbod om met meer dan vier aan een tafel te zitten.”

Gewonden bij trambotsing Zes mensen raken vrijdag gewond bij een botsing tussen twee trams, tussen de haltes Heembeek en Van Praet. Het ongeluk gebeurt iets na 19 uur als een aanrijdende tram op een stilstaande tram rijdt. In de ene tram raken vier mensen gewond, onder wie de trambestuurder. In de stilstaande tram zijn twee mensen gewond. De oorzaak van de aanrijding wordt onderzocht. 4

12 MEI 2021

Zowel Thys als docente veiligheid Evelien De Pauw (Vives) hekelt in dat verband de recente uitspraak van premier De Croo over de zomerfestivals, die volgens hem wellicht mogelijk worden in de tweede zomerhelft. “De regels zijn al niet eenduidig en dan komt nu zo’n vreemde uitspraak over iets wat ook weer helemaal kan omslaan,” zegt De Pauw.

MENSELIJK SCHILD Op de achtergrond speelt dat de politie nu al een tijdje de boksbal is voor de onvrede over de coronamaatregelen. “Wij zijn het menselijke schild voor de minister van Binnenlandse Zaken, wij krijgen de stenen naar ons hoofd, dat begint erg zwaar te wegen,” zegt vakbondsman Thys. “Ik nodig de minister van Binnenlandse Zaken en de premier graag uit om de regels te komen uitleggen

1,2 mio In 2020 schreef het Gewestelijke Parkeeragentschap 1,2 miljoen boetes uit, en dat ondanks een tijdelijke stopzetting van de controles in de eerste lockdown. Schaarbeek sloot zich aan op 1 januari 2020 en is meteen goed voor ruim 30 procent van het aantal uitgereikte boetes.

aan de agenten en ook hoe ze die precies moeten laten respecteren.” Maar hoe kan het nog beter? “In Nederland proberen we vooral om zoveel mogelijk vooruit te denken,” legt Daniël Schipper van het Event Safety Institute uit. “We communiceren heel nadrukkelijk op voorhand over wat mag en wat niet, tijdens dat soort bijeenkomsten lopen vaak ook coronacoaches rond om mensen te sensibiliseren. In de loop van de dag worden de autoriteiten dan steeds strenger en beperken ze bijvoorbeeld de toegang tot een plek tot een bepaald aantal personen. Een park kan zo bijvoorbeeld volzet zijn. Dat werkt vaak, maar niet altijd, soms moeten we uiteindelijk ook repressief zijn.” Schipper heeft zo zijn bedenkingen bij de

sluitingsuren van de Belgische terrassen. “In Nederland is dat al 18 uur, een moment waarop je de zaken nog redelijk in de hand hebt. Dat is ook een natuurlijk sluitingsuur voor Nederlanders, die dan avondeten. Een ding is zeker: als je ’s avonds laat 1.000 man op een plein hebt, is het te laat om mensen te overtuigen en heb je vaak zure maatregelen nodig.” Parken afsluiten, Mario Thys gelooft er niet echt in. “Ik ken het Ter Kamerenbos en was er zelf bij op La Boum 2 met de cavalerie. Je hebt 1.500 agenten nodig voor een

Politie pakt bagagedieven op De Brusselse politie pakt vier mannen op die zich schuldig zouden gemaakt hebben aan verschillende bagagediefstallen in de Brusselse stations. De dieven spraken reizigers aan om ze te wijzen op een vlekje op hun kleding, en sloegen daarna hun slag. Bij een huiszoeking in het pand waar ze verblijven, treft de politie ook heel wat gestolen spullen aan.

CARTOON

KIJK OP DE WEEK

Na de sluiting van de terrassen zaterdag bleven de cafégangers feesten op het Flageyplein. De politie liet eerst begaan, maar greep later toch in. © FREDERICK SWINNEN

BRUZZ | DE WEEK

perimeter en dan heb je nog niemand voor de ordehandhaving.”

FEESTVENTIELEN Elsens burgemeester Christos Doulkeridis zoekt ondertussen oplossingen op een ander en fundamenteler niveau. Hij hoopt om de feestdruk te verlichten door het openen van meer ‘ventielen’. “We hebben echt nood aan beter aangepaste plaatsen buiten de woonwijken, waar creatief en gecontroleerd gefeest kan worden, want die nood leeft echt bij een deel van de bevolking. We kunnen daarmee niet meer wachten tot augustus.”

KIM

Daklozenorganisatie voert actie

We kunnen de Vlamingen niet blijven vragen om zich op te sluiten VLAAMS MINISTER WOUTER BEKE (CD&V) sluit zich in ‘La Dernière Heure’ aan bij het voorstel van Jan Jambon om sneller te versoepelen in Vlaanderen als er in Brussel en Wallonië trager gevaccineerd wordt

Op het Albertinaplein voert daklozenorganisatie Recht op een Dak vrijdag actie voor de dagcentra. De gewestregering paste de ordonnantie aan die de werking van dagcentra voor daklozen regelt. Volgens Recht op een Dak zullen dagcentra daardoor onvoldoende subsidies krijgen. De organisatie zet vijftig stoelen neer, die staan symbool voor het aantal mensen dat twee werknemers van de organisatie moeten begeleiden.

202

Het aantal klachten dat de ombudsman van de Brusselse openbaarvervoermaatschappij MIVB in 2020 ontving, is drastisch gedaald tegenover het jaar 2019. In 2019 waren het er 313, in 2020 maar 202, of een derde minder. De verklaring ligt in het verminderde aantal controles door de pandemie en het lagere aantal reizigers. 12 MEI 2021

I 5

BRUZZ | DE WEEK

In beeld

DE ONTLADING NL/ Het Sint-Goriks-

plein lag er tijdens de lockdownmaanden akelig leeg bij. De wijk die doorgaans dag en nacht volloopt met terrasgangers: het was al van vorige zomer geleden dat we dat nog mochten meemaken. We zullen er dan ook geen doekjes om 6

12 MEI 2021

LIBÉRATION winden: het deed enorm deugd om het centrum van de stad te zien herleven. “Het is nog maar een terras, en wat zal het weer geven?” dachten veel uitbaters op voorhand. Twijfels die op de eerste dag als sneeuw voor de zon smolten. Dit smaakt naar méér.

FR/La place Saint-Géry était tristement vide pendant les mois du confinement. Le quartier rempli jour et nuit de consommateurs en terrasse : on n’avait pas vu ça depuis l’été dernier. Disons-le franchement : quel plaisir de voir le

FREEDOM AT LAST centre-ville renaître ainsi ! « C’est seulement en terrasse, et quel temps va-t-on avoir ? » se sont demandé de nombreux tenanciers. Ces doutes ont fondu comme neige au soleil dès le premier jour. On en redemande.

EN/ Sint-Goriksplein/

place Saint-Géry looked eerily empty during the lockdown months. The district is usually crowded day and night with people on terraces but our experience of that from last summer feels a long time ago. We will not beat about the

Bijgedachte

Vlaanderen mag niet wegkĳken STEVEN VAN GARSSE neemt het nieuws op de korrel

bush: it was a great pleasure to see the city centre live up again. “Only the terrace, and what about the weather?” many pub owners thought beforehand. These doubts melted away like snow in the sun on the first day. This tastes like more.

Deze week mogen leerlingen van het secundair onderwijs weer naar school. Maar voor veel ouders kwam vorige week de koude douche. Na weken bang afwachten kregen 650 ouders te horen dat hun kind volgend schooljaar geen plek heeft in een van de 33 Nederlandstalige scholen in het Brussels gewest. Er waren ouders die één school hadden opgegeven, andere hadden er wel negen opgegeven. En toch kregen ze nul op het rekest. Het leidt tot woede en frustratie. En die zijn helemaal terecht. De Vlaamse Gemeenschap mag zoiets in haar eigen hoofdstad niet laten gebeuren. Het is wat cynisch om horen voor de ontgoochelde ouders, maar het nijpende tekort aan plaatsen in het Nederlandstalig secundair onderwijs was voorspeld. Je hoeft geen wiskundige te zijn om te begrijpen dat als de kleuterscholen en de basisscholen al jaren onder druk staan en niets anders doen dan uitbreiden, dat dat zes jaar later ook in het secundair onderwijs zijn effect niet mist. De oorzaak is bekend: het is een combinatie van een fors groeiende stedelijke bevolking, een grondwettelijke vrije schoolkeuze, én een verzameling van scholen van wisselende onderwijskwaliteit. Die cocktail kan alleen maar leiden tot een rush op de ‘betere school’ (een atheneum in het zuidoosten van Brussel, om haar niet met naam te noemen). En het zal er de komende jaren niet op verbeteren. Daarbij moet gezegd dat ook andere steden hiermee worstelen én dat het in Brussel nog vele malen ingewikkelder is omdat er ook leerlingenstromen zijn van het Nederlandstalig naar het Franstalig onderwijs en vice versa, én van Vlaanderen naar Brussel, en vice versa. Een sluitend systeem bedenken is haast onmogelijk. Het moet ook gezegd dat er wel degelijk ouders zijn die het systeem van de rush-op-de‘betere school’ willen doorbreken. Dat was eerder trouwens ook al zo voor het basisonderwijs. Er zijn genoeg vroegere concentratiescholen die vandaag heel gemengd zijn. Als ook die open-minded ouders in geen enkele Brusselse

school terechtkunnen, dan is er wel degelijk een probleem. Hoe raken we hieruit? Meer scholen bouwen is uiteraard het belangrijkste. Zowel aan Franstalige als aan Nederlandstalige kant. Die beweging is ook bezig. Zeker de Vlaamse, maar ook de Franse Gemeenschap doet hier in ieder geval grote inspanningen voor. Dat valt makkelijk te zien. Er staan grote, nieuwe secundaire scholen op stapel. Daarbij zou resoluut gemikt moeten worden op een comfortabel overschot aan plaatsen. Zodat er een échte vrije schoolkeuze is. Dat gebeurt vandaag nog te weinig. De verschillende actoren op het terrein kijken nog te veel naar elkaar om de capaciteitsproblemen op te lossen. En verder? Vandaag zitten we, door de vrije schoolkeuze, in een onderwijssysteem waarbij de concurrentie tussen de scholen wordt aangewakkerd. Daardoor komt het dat er vandaag secundaire scholen zijn die wel nog plaatsen vrij hebben. Maar niemand wil ernaartoe. Ook dat zou niet mogen in een geolied onderwijssysteem. Een lichtpunt: op middellange termijn zou de druk moeten afnemen. Over vijf jaar zijn er weer heel wat scholen bijgebouwd en dan zal ook moeten blijken of de bevolkingstoename afneemt, zoals vandaag is voorspeld. Volgens de huidige prognoses riskeren er in 2030 zelfs scholen niet volledig meer vol te geraken. Rest de vraag hoe het nu verder moet met de vier- à vijfhonderd leerlingen die geen plek hebben in het secundair onderwijs. Het is ondenkbaar dat hier niet snel en op korte termijn een oplossing voor komt, want ook volgend jaar, en het jaar daarop maken we hetzelfde mee. Dus neen, Vlaanderen en de Vlaamse Gemeenschapscommissie mogen dit niet laten gebeuren. Duty calls.

BRUZZ | DE WEEK

SENIOR WRITER

“Vandaag zi en we, door de vrije schoolkeuze, in een onderwijssysteem waarbij de concurrentie tussen de scholen wordt aangewakkerd”

Lees online meer over het onderwijs in Brussel via BRUZZ.be 12 MEI 2021

I 7

VOLKSWIJK MAROLLEN ONTWAAKT VOORZICHTIG UIT CORONASLAAP

‘De mensen zĳn zo lief’ Na een maandenlange sluiting mogen ook de terrassen van de authentieke kroegen in de buurt van het Vossenplein opnieuw klanten ontvangen. Dat leidt tot veel vreugde, maar niet altijd evenveel winst, weten de caféhouders. “Het is een goede wijk. Maar bij te veel faillissementen ben ik bang voor de ‘bobo’kes’.” — ELLEN DEBACKERE, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

B R U Z Z | R E P O R TA G E

n de schaduw van het Justitiepaleis heerst zondagochtend een gezellige drukte. De heropening van de vlooienmarkt op het Vossenplein en de zopas geopende terrassen trekken heel wat mensen aan. Toch openden niet alle caféhouders hun zaak. Bij Chez Willy staan geen tafeltjes buiten, en ook bij La Clef d’Or blijven de rolluiken toe. “Door een gebrek aan winstgevendheid,” vertelt Sébastien De Neef (35), nog voor we hem een vraag kunnen stellen. De Neef is eigenaar van hoekcafé La Brocante, een familiebedrijf dat al meer dan veertig jaar de dorst laaft van bezoekers aan de voddenmarkt en dat dit weekend wel opende. “Sommige cafés kunnen slechts een beperkt aantal terrastafeltjes buiten zetten. Soms zijn het er zo weinig dat het de moeite niet loont om te openen,” aldus De Neef. “Dat is bij ons het probleem niet. Ik heb voldoende tafels en zaterdag was de opkomst groot, maar ik won er niets aan. Wij worden gehinderd door het feit dat we geen studenten mogen tewerkstellen zolang ons vast personeel niet voltallig weer aan de slag is.” De Neef vertelt dat hij in normale tijden zes voltijdse en twee halftijdse werknemers in dienst heeft: te veel voor het aantal tafeltjes vandaag. “Bovendien maak ik mijn winst net op studenten: zolang zij niet mogen terugkomen, verlies ik veel geld. Je mag dan zoveel geld binnenbrengen als je wil: als de kosten dat bedrag overstijgen, heb je er niets aan.”

12 MEI 2021

Volgens De Neef wordt de Brusselse horeca te weinig gesteund in vergelijking met de Vlaamse. Dat zou weleens nefast kunnen zijn voor de wijk. “Het is een mooie en goede wijk. Ik ben niet bang voor de toekomst van de Marollen, het is the place to be,” vertelt De Neef, terwijl hij met hoge precisie melkfiguren in de koffietjes trekt. “Maar als er veel faillissementen komen, ben ik bang voor de bobo’kes. Mensen van Vlaanderen of van buitenaf zullen hier dan heel makkelijk zaken kunnen overnemen. En slechts één op de tien zal dat met dezelfde passie doen.”

LAATSTE VOLKSE BASTION Ook cafébaas David Godart (45) merkt op dat de volkswijk sterk aan het veranderen is en de gentrificatie toeneemt. Godart nam vijf jaar geleden café Le Petit Lion in de Hoogstraat over van zijn voorgangster, die de kroeg maar liefst 32 jaar openhield. Het café is het laatste volkse bastion van Brussel, vertelt de eigenaar, terwijl een langharig caféhondje de klanten begroet. “Maar het is een erg goed quartier om café te houden. Met de vlooienmarkt als de long van deze wijk is zaterdag een erg goede dag geworden,” aldus Ukkelaar Godart. “Wij hebben een publiek van habitués: zij kwamen meteen terug. Ook op het vlak van winst hebben we niet te klagen. We hebben wel wat verdiend. We hoeven niet te veel de malheureux uit te hangen. Meestal heb ik meer personeel in dienst, maar nu doe ik meer zelf,”

vertelt Godart, en hij vraagt aan klant Julien of hij nog een pintje wil. Godart geeft aan dat de opening van de terrassen niet de ideale oplossing is voor de wijk. “Sommige cafés kunnen niet openen omdat hun terrassen te klein zijn om rendabel te zijn. We hadden allemaal liever gezien dat alles open kon. Maar al bij al zie ik de toekomst van de wijk erg positief in.”

AUTOVRIJE HELLINGEN Van de verloren gegane parkeerplaatsen op de hellingen van het Justitiepaleis heeft Le Petit Lion niet veel last. Op zaterdag heropenden zo’n zestig manifestanten de opritten van het gerechtsgebouw door onder meer bloembakken weg te halen. Zo wilden ze de bereikbaarheid van de Marollen aankaarten, nu het stadsbestuur en de regie der Gebouwen in februari beslisten om de helling autovrij te maken. “Wij hebben een erg lokaal

cliënteel, maar voor andere handelaars, zoals de antiquairs, liggen die verdwenen parkeerplaatsen moeilijker.” Zo ziet Karine Chatjatrjan (50) het ook. Chatjatrjan baat sinds 2009 café Renard Noir, eigendom van AB InBev, in de Hoogstraat uit. “Voordien kwamen er soms klanten uit Antwerpen en Limburg voor de antiquairs hier. Door het verdwijnen van die parkeerplekken lopen ook de cafés klanten mis.” Toch is de Armeense cafébazin erg tevreden over de eerste dag met heropende terrassen. Niet zonder trots toont ze de houten tonnen die ze als tafeltjes op haar terras liet installeren. “Zaterdag was een erg goede dag. Het was druk, we kregen veel bezoek. Bovendien zijn de mensen zo lief. Iedereen respecteerde de maatregelen. Ook qua winst kunnen we niet klagen. Veel mensen wenen voor niets, maar je moet ook een beetje intelligent zijn om niet failliet

“Het is een erg goede wijk voor caféhouders. Wij vormen één grote familie en hier speelt geen jaloezie” KARINE CHATJATRJAN

Cafébaas David Godart van Le Petit Lion: “Met de vlooienmarkt als de long van deze wijk is zaterdag een erg goede dag geworden.”

te gaan. We zijn erg blij met deze heropening,” zegt de vrouw. Eerder raakte bekend dat restaurant en cocktailbar Chaff aan het Vossenplein het faillissement aanvroeg. Toch ziet Chatjatrjan de toekomst van de wijk rooskleurig in. “Het is een erg goede wijk voor caféhouders. Wij vormen één grote familie en hier speelt geen jaloezie. De heropening van de vlooienmarkt is heel belangrijk voor ons”. “Maar niet alle kroegen kunnen hun terras natuurlijk uitbreiden. In deze straat zijn erg veel parkeerplaatsen voorbehouden voor laden en lossen. Dat zijn allemaal cafés die niet kunnen openen.” Ook buurvrouw Mariama Errami van de aan de overkant gelegen Tapatat-bar komt er even bij staan. “Het is niet voor iedereen zo makkelijk. We krijgen amper steun en de toekomst zal nog moeilijk worden, omdat de vaste kosten zo hoog liggen. Ook de parkeerplaatsen die verdwenen, zijn problematisch, want parkeren in

deze buurt is moeilijk. Het leidt tot een ander cliënteel. Ze hadden dit initiatief beter eerst bij ons afgetoetst.”

Uitbaatster Renard Noir in de Marollen

heb het ervoor over: ik ben op mijn vijftiende gestopt met school en dit is mijn eerste en laatste beroep. Ik voer het met passie uit. Bovendien

ben ik soms nogal cru en daarom hou ik ook van de Marollen: als ik een keer fuck wil zeggen, kan ik ook fuck zeggen.”

RAMADAN Voor Sébastien De Neef van La Brocante zijn er nog wel wat regels die de heropening van de cafés bemoeilijken. “Maar dat geldt natuurlijk voor elke kroeg. Zo mogen we geen mensen toelaten om hier naar de wc te gaan als ze geen klant zijn. Maar wat zeg je dan tegen alle brocanteurs op de vlooienmarkt die de ramadan volgen?” Toch blijft De Neef, die sinds kort zo nu en dan in het appartement bij het café blijft slapen, van het beroep en de wijk houden. “Ik woon in Alken. Ik deed dat lange traject tussen mijn woonplaats en het Vossenplein tot voor kort dagelijks. Nu ik echter door de omstandigheden minder mensen kan tewerkstellen, ben ik hier meer nodig en blijf ik soms ook ter plekke slapen. Maar ik

UNE JOIE PAS TOUJOURS ACCOMPAGNÉE DE BÉNÉFICES Après une fermeture imposée FR de plusieurs mois, les terrasses des cafés authentiques de la place du Jeu de Balle ont pu elles aussi à nouveau accueillir des clients. Cela suscite beaucoup de joie, mais pas toujours d’énormes bénéfices. Certains cafés n’ont par exemple pas rouvert car l’espace limité en terrasse ne leur permettrait pas de gagner assez d’argent. Et la suppression des places de stationnement sur les pentes du Palais de Justice fâche aussi pas mal de commerçants. Même si, de façon générale, les tenanciers de café étaient heureux de la réouverture. « On a fait une bonne journée samedi. »

JOY, BUT NOT ALWAYS PROFIT After months of closure, the authentic pubs near Vossenplein/place du Jeu de Balle are allowed to serve customers again on the terraces. This leads to a lot of joy, but not always to a lot of profit, which the pub owners feel. For example, not all pubs can reopen because their limited space for a terrace would not lead to profits. The removal of parking spaces on the slopes of the Palace of Justice is also a thorn in the side of some pub owners. But in general, most pub owners are very happy with the reopening. “Saturday was a good day.” EN

12 MEI 2021

I 9

EXITSTRATEGIE: HOE RAAKT DE BRUSSELSE ECONOMIE ER WEER BOVENOP?

‘De pandemie kan ook een zegen zĳn voor de economie ’ De pandemie hakt diep in op de Brusselse lokale economie. Horeca, toerisme en eventsector voelen de klappen het hardst. Economen, maar ook de werkgeversfederatie geloven nochtans dat de crisis ook kansen kan creëren. “Failliet gaan is geen schande.” — STEVEN VAN GARSSE

12 MEI 2021

oe aarzelend bedrijven normaal zijn om open kaart te spelen over de bedrijfscijfers, zo openlijk doen ze dat vandaag. Heel wat bedrijven zitten met deze crisis op hun tandvlees. De cash is op. Alleen met leningen of met een kapitaalverhoging kunnen ze het hoofd boven water houden. Een kwart van de Brusselse bedrijven vreest dat ze de pandemie niet zullen overleven. Dat is enorm. Nog een cijfer: de Brusselse economie is in 2020 gekrompen met zeven procent. En dat is een onderschatting. “Het BBP wordt op een vreemde manier berekend,” zegt Beci-CEO Olivier Willockx. “In Brussel is het BBP voor vijftig

Econoom Etienne de Callataÿ is van oordeel dat bedrijven niet zomaar gered moeten worden. “Als blijkt dat mensen nu liever thuis koken, dan is dat maar zo.” © BELGA

“Als je in het bos wandelt, moet je niet treuren om de gevallen bomen en bladeren. Wat van tel is, is het nieuwe, krachtige bos. In de economie is het net zo” ETIENNE DE CALLATAŸ Econoom

Beci heeft zich gebogen over de vraag waarom de klanten wegbleven, ondanks de toegenomen koopkracht. “Het heeft met vertrouwen te maken,” zegt Willockx. “De klanten moeten weer met plezier komen winkelen, de leverancier moet de handelaar opnieuw vertrouwen. Dat vraagt tijd. En er is nog iets anders. Winkelstraten moeten het hebben van mensen die misschien met wat minder middelen of met zwart geld héél vaak gaan shoppen. Voor kleine bedragen. Plots bleven die grote massa’s ook weg. Uit schrik, of omdat ze de centen niet meer hadden. Dat geeft die lege straten. Voor de beeldvorming is dat vreselijk natuurlijk.”

ROESTEN Lege pleinen en straten. Jean-Philippe Bosman kan ervan meespreken. Hij is eigenaar van restaurant Le Roy d’Espagne, een culinair instituut op de Grote Markt. Hij noemt het afgelopen jaar, met het openen dichtgaan, het gebrek aan perspectief en alle sanitaire maatregelen erbovenop ‘insupportable’. Bosman: “We hebben in juli en augustus, toen de horeca open was, vijftien procent van ons normale zakencijfer gedraaid. Toen we moesten sluiten, hebben we een traiteurservice op poten gezet, L’Assiette du Roy, maar dat was eigenlijk om te lachen. Het was goed om onze keukenbrigade in vorm te houden en ons keukenmateriaal niet te laten roesten. Het is als met een auto die je zes maanden laat staan. Daar moet je ook weleens mee rijden,” zegt hij cynisch. De overheid beseft dat de economie bloedt. En probeert, waar kan, steun te geven. Staatssecretaris voor Economische Transitie Barbara Trachte (Ecolo) pompt naar eigen zeggen 700 miljoen euro in de Brusselse economie, via tientallen soorten steunmaatregelen. Maar, zoals onlangs bleek uit een analyse van zakenkrant L’Echo, de Brusselse ondernemingen krijgen pakken minder steun dan de Vlaamse. Omdat Brussel, als klein en minder rijk gewest, nu eenmaal minder financiële power kan tonen. ▼

Olivier Willockx van Beci hoopt dat de mensen weer met plezier zullen komen winkelen. “Het vertrouwen moet terugkomen.”

procent overheid. Zelfs als daar niet geproduceerd wordt, worden de lonen wel doorbetaald, en lijkt het alsof alles normaal draait. Neen, de privésector is waarschijnlijk dubbel zo hard getroffen.” Willockx heeft er een zwaar jaar op zitten. Als CEO van Beci, dat de Brusselse bedrijven vertegenwoordigt, was het constant schakelen. De bedrijven bijstaan, lobbyen bij de overheid, en intussen ook die enorme kaalslag moeten aanzien in de Brusselse economie. Het beeld dat hij schetst ziet er niet fraai uit. Willockx: “In het begin dachten we: dit is een crisis van het aanbod. De economie viel helemaal stil. Op een bijna natuurlijke manier. Het idee was: zodra de beperkende maatregelen wegvallen, kan de economie weer aantrekken. Maar dat was fout. Het bleek ook een crisis van de vraag. Zelfs toen de restaurants en winkels open gingen, bleven de klanten weg.” “We zijn nu vijftien maanden verder. We weten uit vorige crisissen dat Brussel altijd snel weer opveert. Maar dit is geen crisis als de andere. Het is ook een crisis op wereldschaal. Een volledig herstel van het toerisme moeten we voor 2024 niet verwachten. De impact is er dus een van de lange termijn, waar we nog jaren de gevolgen van zullen zien.”

12 MEI 2021

I 11

EXITSTRATEGIE: HOE RAAKT DE BRUSSELSE ECONOMIE ER WEER BOVENOP?

Beurzenorganisator Fisa, bekend van Batibouw, heeft zijn zetel in Trade Mart. “Lag ons bedrijf 150 meter verderop, in Vlaanderen, dan kregen we veel meer financiële steun,” zegt CEO Frédéric François. © PHOTONEWS

B R U Z Z | A N A LY S E

▼

Jean-Philippe Bosman is daar niet over te spreken. “Het is een schandalige discriminatie. En het zal de Brusselse economie ook negatief beïnvloeden. Er zullen meer bedrijven failliet gaan, de werkloosheid zal stijgen. Of bedrijven zullen naar Vlaanderen verhuizen. Tegelijk zal de handelswaarde in Brussel met dertig à vijftig procent dalen. Wat zal het gevolg zijn? Vlaamse bedrijven zullen de horeca opkopen. Of de maffia.” Bosman is een van de initiatiefnemers van de vzw 302.be die ijvert voor een gelijke steun in de horecasector in heel België. “Wij eisen bij de federale overheid een steun van vijftien procent van het normale zakencijfer, in heel België. De federale overheid heeft de horeca gesloten. Dus moet ze ook haar verantwoordelijkheid nemen.” Ook Frédéric François is not amused. De doorgaans minzame CEO van beurzenorganisator Fisa, bekend van Batibouw of het Vakantiesalon, is boos. François: “Fisa heeft zijn zetel op de Trade Mart in het Brussels gewest. We zullen maximaal 60.000 euro aan steun krijgen. Lag ons bedrijf op 150 meter van de Trade Mart, in Vlaanderen, dan hadden wij nu al 1,3 miljoen euro aan steun gekregen. En noteer goed: dat zou nog niet voldoende geweest zijn om ons

verlies te dekken. Brussel is armer dan Vlaanderen, dat is waar. Maar toch geen dertig keer armer.” De lage steun, legt François uit, heeft te maken met de enveloppe die Brussel heeft voorzien voor de eventsector. Het gaat om 20 miljoen euro. François: “Dat is veel, maar er zijn ook 2.800 bedrijven in die sector. Daar zit bijvoorbeeld ook de fotograaf in die twee huwelijken per jaar doet. Wel, die pot moet verdeeld worden over die 2.800 bedrijven. Wat blijft er over? Kruimels.” Olivier Willockx van Beci begrijpt de ontreddering in sommige sectoren. Maar hij wijst er ook op dat sommige sectoren het dan weer wél goed doen. “In de bouw merken we dat er bedrijven zijn die grote verliezen hebben geleden, maar andere hebben dan weer goed geboerd. Omdat veel mensen aan het renoveren zijn geslagen. En de fietsen- en pianowinkels kunnen de vraag niet bijhouden.” “Kijk, ik heb 450 gesprekken gevoerd met de Brusselse bedrijfsleiders. Er zijn grosso modo twee houdingen. Er zijn die zeggen: shit happens en nu moeten we weer verder. En andere die niet ophouden met de overheidsmaatregelen te bekritiseren. Wat heeft me dat geleerd? Door te klagen zien de bedrijven niet meer ‘how to react’.

“Er zijn ondernemers die zeggen: ‘shit happens’ en nu moeten we verder. En andere die niet ophouden met de overheidsmaatregelen te bekritiseren” OLIVIER WILLOCKX CEO Beci 12

12 MEI 2021

En dat is in een dergelijke crisis natuurlijk dodelijk.” Willockx geeft een voorbeeld: “Een vriend van mij verkoopt koeien aan restaurants. Dat is zijn business. Hij had 23 koeien naar het slachthuis laten brengen, net op de dag van de lockdown vorig jaar. De gesloten restaurants hebben vriendelijk bedankt voor het vlees. Wat heeft hij gedaan? Hij heeft in een nacht tijd een website gemaakt om het vlees aan particulieren te verkopen. Met succes. Hij is nu heel tevreden. Zijn winstmarge is hoger en de klanten betalen op tijd. Dat is slim ondernemen. Dat is veerkracht.”

CREATIEVE DESTRUCTIE De crisis als een opportuniteit. Wie nog een stuk verder gaat in die analyse, is Etienne de Callataÿ, Brussels econoom en opiniemaker. Hij werkt voor Orcadia, gespecialiseerd in duurzame beleggingen. Hij noemt zichzelf een gematigd kapitalist en heeft een opvallend sociaal discours over de Brusselse samenleving waar, door de pandemie, de ongelijkheden tussen de haves en have-nots nog meer zijn versterkt. Tegelijk gelooft hij ook sterk in de noodzaak van een ecologische transitie en looft hij de fietspaden die er na de lockdown zijn bijgekomen. Maar voor de crisis die het bedrijfsleven nu doormaakt, is hij bikkelhard. “Er zullen taboes moeten sneuvelen,” zegt hij. “Ik geloof sterk in het idee van de creatieve destructie, bedacht door de Oostenrijkse econoom Johan Schumpeter. Als je in het bos wandelt, moet je niet treuren om de gevallen bomen en bladeren. Wat van tel is, is het nieuwe, krachtige bos. In de economie is het net zo. Ook de economie moet zich regenereren. Voor elk bedrijf dat verdwijnt, komt er wel een nieuw in de plaats.” “Het is in België bon ton om te klagen over het aantal failliete bedrijven,” gaat De Callataÿ verder. “Wel, we zouden juist moeten betreuren

dat er zo weinig zijn. Failliet gaan is geen schande, maar een leerschool. Als vandaag blijkt dat mensen liever thuis een pakket krijgen waarmee ze zelf koken, dan op restaurant te gaan, waarom moet je dan blijven vasthangen aan de redding van de restaurants? Als de reisagentschappen failliet gaan omdat mensen liever naar de Ardennen op reis gaan dan naar Djerba, waarom zouden we treuren? Dat lijkt me eerder een goede zaak.” De Callataÿ vindt niet dat nu vrolijk moet worden gedaan over de failliete bedrijven. En hij geeft ook toe dat een minimum aan economisch

weefsel nodig is, “al was het maar om de klimaattransitie te betalen,” zegt hij. “Maar als het over steun gaat aan die bedrijven? Dan ben ik sceptisch. Ik ga uit van het principe dat je mensen moet helpen, geen bedrijven. Bedrijven nemen risico’s. Dit moeten ze erbij nemen. Ja, zelfs deze uitzonderlijke crisis. De ene keer win je, de andere keer verlies je. Dat is nu eenmaal het kapitalisme. Het is het verhaal van de krekel en de mier. Wie geld opzij heeft gezet, kan dit overleven.” Als de overheid dan toch steun verleent, iets waar De Callataÿ dus maar een koele minnaar van is, dan alleen onder strikte voorwaarden. “Het bedrijf moet gezond zijn. Het moet correct belastingen betalen. Het moet ook een zekere ethiek aan de dag leggen in de uitbetaling aan de aandeelhouders of in het loon van de directeur. Dat is wat me stoort aan het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO). Buiten crisistijden zijn ze de harde kapitalist en ijveren ze voor minder belastingen, en nu het crisis is, moet de overheid tussenbeide komen. Een laatste criterium heeft met de klimaattransitie te maken. Een bedrijf dat daar mee toe bijdraagt, mag beter ondersteund worden dan een vervuilend bedrijf. Dat lijkt me logisch.” Terug van de macro-economie naar de dagelijkse realiteit van het Brusselse bedrijfsleven. Is directe steun aan de bedrijven nu een goed idee of niet? Olivier Willockx vindt dat de overheid wel degelijk steun moet verlenen aan de bedrijven. Tegelijk hoort hij ook de kritiek bij de bedrijven. “Ja, de steun komt te laat, en is onvoldoende aangepast. Sommige bedrijven krijgen te veel, andere te weinig. Dat klopt helemaal. Maar is een

rechtvaardige steun wel mogelijk? Er zijn 120.000 bedrijven in Brussel. Als je een steun op maat wil organiseren, dan heb je jaren nodig om al die dossiers te doorworstelen. En de kans dat de Raad van State zo’n regel op maat afschiet, is heel erg groot.”

SPANNINGSVELD Beci zet nu alles op alles op de exitstrategie. De coronacijfers verbeteren. Er komt licht aan het einde van de tunnel. Willockx zegt dat hij uitstekend samenwerkt met staatssecretaris Trachte. Cashflow bij de bedrijven wordt de grote inzet in de exit. Willockx: “Op een moment dat de economie weer aantrekt, zullen de bedrijven opnieuw personeel in dienst nemen. Maar de klanten zullen pas een maand later betalen. Dat wordt een heel lastige periode voor de bedrijven om te overbruggen. Hierover ben ik heel bezorgd. Zeker als de economie plots enorm groeit, wordt dat spanningsveld erg groot. We moeten erover waken dat die periode niet leidt tot een golf van faillissementen.” Een tweede punt in de exitstrategie waar Beci op werkt is de ontwikkeling van een onderhandelingscultuur. Verwacht wordt dat er heel wat conflicten zullen komen. Met schuldeisers, met leveranciers die sneller betaald willen worden. Willockx: “Kern van de zaak is: minder rechtszaken. België heeft een conflictcultuur. In Nederland bedraagt het aantal rechtszaken maar een derde van die in België. Waarom? Er wordt onderhandeld. Daar moeten we ook naar toe. Zoeken naar de win-win, en niet meteen naar de rechtbank stappen.”

« LA PANDÉMIE PEUT AUSSI S’AVÉRER PROFITABLE À L’ÉCONOMIE »

“THE PANDEMIC CAN ALSO BE A BOON FOR THE ECONOMY”

La pandémie affecte profondément l’économie locale bruxelloise. Les secteurs de l’horeca, du tourisme et des événements sont les plus durement touchés. L’État apporte un soutien, mais celui-ci est réparti de manière inégale en Belgique. À Bruxelles, les entreprises reçoivent moins qu’en Flandre. Mais ce type d’aide directe est-il une bonne idée ? Les entreprises affirment qu’elles n’ont pas choisi de fermer, et que c’est au gouvernement, qui a imposé les fermetures, de mettre la main à la poche.

The impact of the pandemic on Brussels’ local economy is deep. The hospitality, tourism and event sector are the hardest hit. The government provides support but the distribution across Belgium is uneven. In the capital, businesses receive support less than in Flanders. But is this kind of direct support a good idea? The companies say that they did not choose to close down, so the government, which decided that they must shut, should come up with the

Les économistes pensent qu’un minimum de soutien peut aider, par exemple, à surmonter les mois à venir jusqu’à ce que l’économie se redresse, mais d’un autre côté, cette crise est une forme de destruction créative. Les entreprises saines, qui ont de l’argent de côté et qui comptent encore dans cette économie, peuvent effectivement survivre. Les autres seront remplacées par de nouvelles entreprises. L’avenir appartient à ceux qui s’adaptent. Et il n’y a pas de honte à faire faillite, semblerait-il.

B R U Z Z | A N A LY S E

De coronacrisis heeft zware economische gevolgen. De vrees voor veel faillissementen groeit.

money. Economists do agree that a minimum of support can help, for example to bridge the coming months when the economy recovers, but this crisis is also a form of creative destruction. The healthy companies, which have put money aside and which still matter in this economy, can survive. The others will be replaced by new companies. The future belongs to those who adapt, and going bankrupt is not a disgrace, it is said.

Patron, geif ma nog nen drasj!

Patron, donne-moi encore une drasj/une bière – Waiter, give me another pint! 12 MEI 2021

I 13

MOEILIJK EVENWICHT TUSSEN VRIJHEID EN SOLIDARITEIT IN GEDRAGSREGELS VOOR GEVACCINEERDEN

Mĳn vaccin, mĳn vrĳbrief? Een stuk sneller dan in de andere twee regio’s – waar nog altijd voornamelijk zestigplussers aanschuiven voor hun eerste prik – is Brussel aanbeland bij de veertigers. En naarmate de groep gevaccineerden groeit, dringt de vraag zich op of zij zich nog aan alle coronamaatregelen moeten houden. — SARA DE SLOOVER

D B R U Z Z | A N A LY S E

e discussie laat niemand koud. Wie al ingeënt is, vindt vaker dat meer vrijheid terecht is, wie nog lang niet aan de beurt is, is vaker verontwaardigd over dergelijke ‘vaccinprivileges’. Iemand de toegang weigeren tot goederen of diensten omdat hij niet gevaccineerd is tegen Covid-19, kan discriminerend zijn, liet gelijkekansencentrum Unia alvast vorige week weten. Duitse Brusselaars Matthias* (56) en zijn vrouw Eva* (57) hebben er hun eerste prik met AstraZeneca op zitten. Matthias net, Eva al een paar weken. “We hebben luchtigheid gewonnen,” zegt zij. “Ik weet dat het irrationeel is, maar ik voel me een stuk meer op mijn gemak.” In hun thuisland is afgelopen zondag een deel van de coronabeperkingen opgeheven voor wie beschermd is tegen corona door antistoffen of een inenting. Die groep hoeft zich bijvoorbeeld niet meer te houden aan de avondklok, en mag een onbeperkt aantal mensen ontmoeten. “In theorie kan een feestje zelfs weer, zolang iedere aanwezige

gevaccineerd is,” beschrijft Matthias. “De redenering van de Duitse regering is dat je mensen die de ziekte niet meer kunnen oplopen, hun basisrechten niet kan ontzeggen.” Een principe dat het koppel onderschrijft. “Maar ik zie waarom dat problematisch kan zijn voor anderen, en daarom blijven we liever anoniem,” zegt Matthias. In België schrijven de coronaexpertengroep GEMS rond infectiologe Erika Vlieghe (UAntwerpen) en het raadgevend comité voor bio-ethiek momenteel nog aan adviezen over de introductie van zulke ‘vaccinprivileges’.

DEENS SYSTEEM Maar de politici hebben daar niet op gewacht. Brussels minister-president Rudi Vervoort (PS) toonde zich al voorstander van het Deense systeem, waar je met een app kunt aantonen over antistoffen of een recente negatieve PCR-test te beschikken. Die moet je laten zien voor je horeca, sportzalen, of pretparken in mag. “Van het moment dat elke Belg de kans heeft gehad om zich te laten

vaccineren, lijkt zo’n systeem me legitiem,” zei hij. Dat net Vervoort meer vrijheid aan een vaccin koppelt, is niet toevallig: Brussel telt naar verhouding meer weifelaars, die op die manier misschien overtuigd kunnen worden van een vaccin. Vlaams minister van Volksgezondheid Wouter Beke (CD&V) sloot

“Als sommigen hun vakantie moeten uitstellen, terwijl anderen gewoon weg kunnen, zal dat heel moeilijk liggen” MAARTEN VANSTEENKISTE Motivatiepsycholoog (UGent)

12 MEI 2021

snel aan. Diens federale collega Frank Vandenbroucke (Vooruit) wacht het advies van de specialisten af. “Het debat is bezig,” zegt zijn woordvoerder. “Bijvoorbeeld: mogen stervensbegeleiders hun masker afzetten? Mogen gevaccineerde grootouders hun kleinkinderen thuis ontvangen? Enzovoort.” Viroloog Steven Van Gucht waarschuwde vorige week nog dat het opletten is met versoepelingen voor gevaccineerden. “Vaccinatie neemt de kans op overdracht van het virus niet volledig weg,” zei hij. “Zeker niet na een eerste prik. Het merendeel van de bevolking is nog niet beschermd, dus zij lopen nog kans op een ernstige ziekte.” Een andere parameter is de hoeveelheid virus in omloop. “Als die verbetert, samen met de vaccinatiegraad, kun je sowieso voor

In het Brussels gewest worden ook de veertigers al gevaccineerd. De discussie woedt nu of gevaccineerden meer vrijheid kunnen krijgen. © BELGA

iedereen de regels versoepelen, en misschien iets extra doen voor gevaccineerden.” Aan de krant De Tijd zei Van Gucht dat vooral thuis voor hen meer toegelaten kan worden. “Denk aan meer bezoek, ook zonder mondmasker en afstandsregel.” Tot nu toe, blijkt uit bevragingen die motivatiepsycholoog Maarten Vansteenkiste (UGent) en zijn collega’s hielden, maakt iedereen een onderscheid tussen ingeënte en niet-ingeënte anderen. “Dat valt wel te rechtvaardigen. In de omgang met andere gevaccineerden hebben de maatregelen minder zin.” “Door hen in hun privéleven vrijheid terug te geven, kan je hen motiveren om zich aan de maatregelen te houden in de publieke ruimte. Want de spelregels daar en in hun omgang met niet-gevaccineerden moeten wel scherpgesteld worden in

België. Nu brouwt elke gevaccineerde zijn eigen cocktail.” Het kwartier dat je na je vaccinaties moet wachten voor je naar huis mag, noemt hij het ideale moment om mensen via videoboodschappen te informeren over wat er vanaf nu van hen verwacht wordt. “Het is cruciaal om helder uit te leggen wat de blijvende risico’s zijn, zodat mensen zich meer vrijwillig aan de maatregelen houden.”

LEEFTIJDSLADDER In februari hadden Eva en Matthias al eens een bevriend stel over de vloer dat hersteld was van Covid, waardoor ze het veilig achtten. En begin mei kusten ze een bezoekende vriendin die al twee maanden volledig gevaccineerd is op de wang. “We wonen al twintig jaar in Brussel en hebben ‘la bise’ geadopteerd. We doen het nu al een jaar niet meer,

bijna gevaccineerd. Vansteenkiste is daarom sceptisch dat de vaccinatiestrategie nog wijzigt. “Ik vermoed dat we gewoon de leeftijdsladder zullen afdalen. Dan is het wel belangrijk dat de campagne zo snel mogelijk verloopt. Als sommigen hun vakantie moeten uitstellen, terwijl anderen gewoon weg kunnen, zal dat heel moeilijk liggen.” Voor buitenlandse reizen zal sowieso een negatieve PCR-test of een Europees vaccinatiecertificaat nodig zijn. In België worden de eerste certificaten normaal midden juni afgeleverd.

IEDEREEN NEEMT RISICO’S Na een sperperiode van twee weken volgend op Matthias’ eerste prik willen Eva en Matthias meer vrienden uitnodigen bij hen thuis. “Veel van onze vrienden krijgen dezer dagen hun eerste prik.” Het koppel heeft een zoon van negentien. “Technisch gezien bestaat inderdaad de kans dat wij hem besmetten als we vrienden zien binnenshuis,” erkent Matthias. “Maar we aanvaarden dat risico, eerlijk gezegd.” Zijn vrouw: “Hij gaat een week op de twee naar school. Daar heeft hij veel meer kans het virus op te lopen.” Matthias: “Hij heeft soms vriendinnetjes die hij thuis ziet, ook daar hebben we discussies over. We nemen allemaal soms risico’s. We weten dat we dat niet zouden moeten doen, maar we moeten ook onze levens leiden.” *Matthias en Eva zijn schuilnamen

B R U Z Z | A N A LY S E

maar dit gebeurde spontaan.” “Ja, het is onrechtvaardig dat gevaccineerden meer mogen,” zegt Eva, “Maar is het ook niet onrechtvaardig dat restaurants, bars en theaters in slechte papieren niet mogen openen, terwijl er al genoeg klanten zijn? En de niet-gevaccineerden die niet binnen zouden mogen, krijgen binnenkort ook de gelegenheid.” Maar meer publieke vrijheid noemt Vansteenkiste problematisch. “Dat zou bij diegenen die nog staan te trappelen om hun vaccin te krijgen, als onrechtvaardig overkomen. We moeten ook de solidariteitsgedachte koesteren, anders groeit de kans dat niet-gevaccineerden zich niet meer aan de regels zullen houden.” “Daarom hebben wij er met de werkgroep Psychologie en corona de voorbije weken voor gepleit om iedereen jonger dan veertig op toevallige basis uit te nodigen voor een prik. Voor die groep is de kans op ernstige complicaties grosso modo dezelfde. Zo kunnen we ook wie laatst aan bod komt gemotiveerd houden.” “Een andere mogelijkheid is om iedereen volgens plan zijn eerste prik te geven, maar de tweede prik van wie akkoord gaat uit te stellen. Uit onze peilingen blijkt dat de helft van de mensen die gevaccineerd willen worden, daartoe bereid zou zijn.” Maar een antwoord van de politiek is er nog niet, en in Brussel worden mensen rond de veertig al

QUELS PRIVILÈGES POUR LES VACCINÉS ?

WHICH PRIVILEGES FOR VACCINATED PEOPLE?

En avance sur les deux autres régions, la campagne de vaccination bruxelloise invite désormais les quadragénaires. Plus le groupe de vaccinés s’agrandit, plus la question se pose de savoir s’il faut continuer à imposer des mesures sanitaires aussi strictes. Les juristes, experts en éthique et virologues planchent sur l’introduction de « privilèges de vaccinés ». « On ne peut pas interdire l’élargissement des libertés aux personnes vaccinées », dit le psychologue Maarten Vansteenkiste (UGent). « Mais cela pourrait être vécu comme une injustice par les personnes qui attendent impatiemment leur tour pour se faire vacciner. Celles-ci risquent alors d’arrêter de respecter les règles. »

Brussels has reached the forties in the vaccination campaign much faster than in the other two regions. As the group of vaccinated grows, the question of whether they still have to abide by all the strict Covid-restrictions comes up. Lawyers, ethicists and virologists are currently penning opinions on the introduction of such ‘vaccine privileges’. “You cannot prohibit vaccinated people from having a little more freedom in private,” says psychologist Maarten Vansteenkiste (UGent). “But more public freedom would come across as unfair to those who are still itching for their vaccination. That would increase the likelihood that they would no longer play by the rules.”

12 MEI 2021

I 15

STAD VAN DE TOEKOMST

BRUSSEL EN AMSTERDAM WIJZEN ELKAAR DE WEG WONEN MOBILITEIT AFVAL TOERISME TAAL

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

Wanneer de stad een pretpark wordt Toeristen, van hen kan je er eigenlijk nooit genoeg hebben. Dat was lang het motto van zowat elke Europese stad. In steden als Barcelona en Amsterdam sloeg de slinger de voorbije jaren echter door, in die mate dat het bestuur zich het hoofd breekt over hoe je van brallende en brakende bezoekers afraakt. “Een tip voor mijn collega-burgemeester in Brussel? Laat je niet overstromen zoals wij dat hebben gedaan.” — KRIS HENDRICKX

“

uurtbewoners sliepen niet meer en moesten zich echt met ellebogenwerk naar de supermarkt wringen. Geen wonder dat ik de voorbije jaren mensen van alle leeftijden heb zien vertrekken uit de Wallen. Ze voelden zich er niet meer thuis door het massatoerisme. Met de coronacrisis ontmoet ik nu plots weer buren op straat, we zijn geen onderdeel meer van de massa.” Met Yet ten Hoorn wandelen we door de onwezenlijk rustige straten van de Wallen, in hartje Amsterdam. Ze woont er al sinds 1993 en 12 MEI 2021

zag de wijk, die vooral bekend staan als prostitutiebuurt, gaandeweg veranderen. “Rond 2010 was er nog een soort balans tussen wonen, werken en bezoekers. Maar als gevolg van de Amsterdamse city marketing is er steeds meer seks-, drugs- en lawaaivolk gekomen.” De Wallen zijn niet de enige wijk in de Nederlandse hoofdstad die kreunt onder het massatoerisme. Eigenlijk doet de hele historische binnenstad dat, in die mate dat al eens van de disneyficatie van Amsterdam wordt gesproken. Ook centrumbewoner Jasper van Dijk zag de

voorbije jaren met lede ogen aan hoe steeds meer buurtwinkels veranderen in zaken die op toeristen mikken. “Het boekenwinkeltje werd bijvoorbeeld een ijsjeswinkel, er moest iets gebeuren.” Dat ‘iets’ werd een petitie, die in korte tijd dertigduizend handtekeningen verzamelde. Maar daarover later meer. Amsterdam telde voor corona ruim twintig miljoen toeristische overnachtingen, en die trend stijgt nog altijd. Tegen 2030, bleek uit studies, zouden dat er tot dertig miljoen kunnen worden. De cijfers staan in schril contrast met het

De coffeeshops in Amsterdam trekken veel toeristen aan. Burgemeester Femke Halsema wil graag dat die tijdelijk alleen voor Nederlanders toegankelijk worden. © SHUTTERSTOCK

zich na de pandemie wel echt zal herstellen. “Voor het vrijetijdstoerisme zal er misschien een paar jaar een hapering zijn, waarbij we lokaler, voorzichtiger en landelijker zullen reizen,” denkt professor en expert in overtoerisme Jan van der Borg, die in Venetië woont en zowel daar als aan de KU Leuven doceert. “Daarna zie ik de gewone groei hernemen. Maar bij het zakentoerisme zou Covid weleens veel langer kunnen doorwerken. De efficiëntie en kostenbesparing door televergaderingen zijn nu eenmaal enorm.” Wie door Brussel loopt, heeft zelden het gevoel

dat het vrijetijdstoerisme de stad domineert. Akkoord, in de straten rond de Grote Markt, het îlot sacré dat al eens smalend îlot sucré wordt genoemd, springt de overdosis aan wafelkramen, chocoladewinkels en souvenirshops al eens in het oog. En natuurlijk zijn er wel wat toeristen rond hotspots als het Atomium of de musea rond het Koningsplein. Maar Brusselaars die klagen over te veel bezoekers, die vind je niet zo snel. Met één uitzondering misschien: de jaarlijkse kerstmarkt Winterpret – steevast in het centrum – lokte bij de laatste editie nu al drie ▼

bevolkingsrijkere Brussel, dat in 2019 maar half zoveel overnachtingen telde, dan nog in een recordjaar waarin de Ronde van Frankrijk er vertrok. Zowat de helft van die 9,5 miljoen overnachtingen zijn bovendien zakentoeristen, een aandeel dat in Amsterdam maar een derde bedraagt. Toeval is dat niet. Brussel is behalve hoofdstad van de Europese Unie ook Europa’s belangrijkste congresstad. In normale tijden is dat zakentoerisme een troef waar Brussel maar wat trots op is. Maar vandaag is het nog maar de vraag of die sector

12 MEI 2021

I 17

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

miljoen mensen, met groeiend gemor onder bewoners tot gevolg. Hoe is het zover kunnen komen in Amsterdam, dat in 2005 nog maar acht miljoen hotelovernachtingen telde? “Na de financiële crisis van 2008 ging de stad door een diep economisch dal, dus werd er vol ingezet op toerisme,” legt sociaal geografe Floor Milikowski uit. “Het massatoerisme werd daardoor steeds erger en de gemeente worstelde met de vraag of er of überhaupt iets aan gedaan moest worden.” Wat ook meespeelde: het grote aanbod aan lowcostvluchten – Schiphol is een wereldspeler en ontvangt drie keer zoveel passagiers als Zaventem – en het Amsterdamse imago van tolerante feeststad met onder meer zijn coffeeshops.

AIRBNB

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

Het massatoerisme in de grachtenstad liep zodanig de spuigaten uit, dat het gemeentebestuur het geweer nu toch van schouder wil veranderen. Want dat het vrijetijdstoerisme na de coronacrisis spontaan zal krimpen, dat gelooft eigenlijk niemand. Sinds 2016 is er al een soort hotelstop in Amsterdam. En vandaag ligt vooral Airbnb onder vuur. Maandelijks verschenen voor corona dan ook ruim 20.000 Amsterdamse advertenties op het platform, een veelvoud van vijf jaar daarvoor. De kritiek luidt niet alleen dat het platform nog meer toeristen aanzuigt, het grote aanbod zet ook druk op het woningaanbod én de prijzen, terwijl de hotelsector van oneerlijke concurrentie spreekt. In de hele stad moeten aanbieders op Airbnb en andere huurplatformen sinds afgelopen zomer een vergunning hebben voor ze kunnen verhuren. Die krijgen ze alleen als het huis permanent bewoond is en de woning maximaal dertig nachten per jaar wordt verhuurd aan maximaal vier personen. In drie zwaar geteisterde wijken ging het bestuur zelfs nog verder en verbood het eenvoudigweg woningverhuur aan toeristen. De rechter floot de gemeente terug, maar die laatste gelooft nog altijd dat het verbod er komt. Dat Airbnb een plaag kan zijn, daar kan ook Brussel van meespreken. Een blik op de gespecia-

liseerde website AirDNA, leert dat er vandaag – midden in het coronadal – nog steeds 4.300 advertenties zijn in het gewest, niet zo gek veel minder dan de 5.200 in Amsterdam. Het gevolg: ook in de Belgische hoofdstad staan woningprijzen onder druk. En dan hadden we het nog niet over de overlast. Je buren een voor een vervangen zien worden door wekelijks wisselende feestgezelschappen, je zou voor minder verhuizen. Brussel reageerde met een eigen regelgeving met registratieplicht, een maximumduur van drie maanden huur én een domicilieverplichting voor de eigenaar. Alleen sputtert het verhuurplatform tegen. Airbnb geeft bijvoorbeeld geen duidelijke info over wie precies verhuurt in Brussel, waardoor tal van verhuurders aan de regelgeving kunnen ontsnappen. “Het echte probleem zit bij de illegale huur,” bevestigt Brussels schepen voor Stedenbouw Ans Persoons (Change.brussels/ Vooruit). “Wij proberen die woningen nu toch op te sporen en er leegstandtaks op te heffen.” Amsterdam zit met een gelijkaardig probleem: ruim 20.000 advertenties op Airbnb, maar slechts een kleine 1.300 vergunningsaanvragen, al kan dat aantal nog oplopen. Samen met zes andere grote Europese steden stapten de twee steden daarom naar de Europese Commissie, om strengere regels te eisen. Amsterdam neemt daarbij het voortouw.

PROSTITUTIE VERPLAATSEN Het Amsterdamse stadsbestuur heeft nog meer pijlen op zijn boog. Zo werkt het aan een plan om een van de belangrijkste toeristische trekpleisters, de raamprostitutie op De Wallen, te verhuizen naar een locatie buiten het centrum. Dat moet de druk op de wijkbewoners én op de sekswerkers wegnemen. “Vroeger was die prostitutie er eerder voor lokaal gebruik, terwijl je nu grote groepen voor de ramen ziet hangen, die foto’s maken en de dames vernederen,” legt burgemeester Femke Halsema (GroenLinks) uit. “We willen ze verplaatsen naar een plek waar we ze beter kunnen beschermen.” En ook de coffeeshops, die andere magneet voor “mensen die moreel op vakantie gaan”, zoals

“Meer bewoners in het centrum betekent dat er bakkers en slagers kunnen blijven. De handel wordt minder een monocultuur voor toeristen. Ook die willen een centrum met echte bewoners” PHILIPPE CLOSE Burgemeester van Brussel

12 MEI 2021

de burgemeester het formuleert, gaan wellicht aan de ketting. Halsema wil graag dat die tijdelijk alleen voor Nederlanders toegankelijk worden. “We praten daar nog over in de gemeenteraad. Het liefst van al zou ik cannabis helemaal legaal maken, met New York als voorbeeld. Maar de laatste tien tot twintig jaar is die markt zo groot en onbeheersbaar geworden, dat het moeilijk is om nu stappen richting legalisering te doen. Daarvoor moeten we de markt eerst verkleinen.” Behalve beperkende maatregelen, wil de stad ook positieve signalen uitsturen, die vooral de meerwaardetoerist moeten overtuigen om naar

“Er is nooit vooruitgekeken naar hoeveel toeristen Amsterdam aankan. In onze petitie vragen we om een aantal toeristen af te spreken en het beleid daarop af te stemmen” JASPER VAN DIJK Econoom

IN CIJFERS 2019 BRUSSEL

AMSTERDAM

65.000

77.000

Aantal overnachtingen

9.5 miljoen

20 miljoen (incl Airbnb)

Aandeel zakentoerisme

50 procent

33 procent

Bezettingsgraad hotels

75 procent

85 procent

Gemiddelde kamerprijs hotel

123 euro

151 euro

Gemiddelde prijs Airbnb (afgelopen jaar)

80 euro

175 euro

Aantal banen in toeristische sector

Amsterdam te komen. “We willen attenderen op de schoonheid en cultuur, op de vrijheid, zoals die er in de gay community is,” zegt Halsema. “Liefst zoeken die toeristen ook eens een bestemming op die buiten het centrum of zelfs buiten de stad ligt.” Het is de reden waarom Zandvoort, op een half uur trein van Amsterdam, in brochures omgedoopt werd tot Amsterdam Beach. Het kasteel van Muiderslot ten oosten van de stad wordt dan weer Amsterdam Castle, terwijl de plassen op een half uur naar het zuiden de stempel Lakes of Amsterdam krijgen. Een plan hebben tegen overtoerisme is mooi. Maar het is nog maar de vraag of de miljoenen feestvarkens zich wel laten ontmoedigen door bovenstaande maatregelen. “Het is een erg langzaam proces, waarbij je ook de toeristische aanbieders moet meekrijgen om op andere toeristen te focussen,” waarschuwt professor Van der Borg. “Pas dan merken overlasttoeristen dat er voor hen steeds minder te beleven valt. Maar het is wel nodig, als je niet wil eindigen als Venetië, dat sociaal-economisch morsdood is. Daar wonen nog 50.000 mensen, waar het er ooit 130.000 waren.” Ook de burgemeester beseft dat de geest niet per se weer in de fles zal kruipen omdat het bestuur dat wil. “Onze mogelijkheden om te sturen zullen altijd beperkt blijven.” Als we haar om een tip voor haar Brusselse collega vragen, moet Halsema dan ook niet lang nadenken. “Wees secuur, zorg dat je een visie en een strategie hebt, want Amsterdam heeft zich met

name na de financiële crisis wel wat laten overstromen, waardoor we het soort bezoekers te weinig gestuurd hebben.”

BROOD UIT DE HEMEL Die Brusselse collega maakt zich niet meteen zorgen over foute gasten. Als we burgemeester Philippe Close (PS) spreken op een verlaten Grote Markt, heeft hij vooral oog voor het groeipotentieel. “Toerisme, dat is in de eerste plaats werkgelegenheid. Vandaag werken 35.000 mensen in de toeristische sector in Brussel-Stad

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

(65.000 in heel het gewest, red.), en dat mogen er meer worden. Vijftien miljoen overnachtingen, de helft meer dan vandaag? Waarom niet, Brussel is een grote stad.” Als de burgemeester vooral hoopt op meer bezoekers heeft dat veel te maken met de structuur van de Brusselse arbeidsmarkt. Die telt erg veel jobs voor hooggeschoolden, waar een aanzienlijk deel van de Brusselse bevolking niet voor in aanmerking komt. Jobs in de toerismesector zijn dan als brood uit de hemel. Beperkende maatregelen staan bijgevolg niet meteen op het verlanglijstje van de Brusselse bestuurder, die eerder het imago van een feestburgemeester heeft. Wat er wel opstaat, zijn nog meer bewoners voor het centrum. Dat zag zijn bevolkingsaantal de voorbije twee decennia al fors stijgen, onder meer dankzij nieuwe woonprojecten en de omvorming van kantoren tot appartementen. “Meer bewoners betekent meteen ook dat er bakkers en slagers kunnen blijven en dat de handel minder een monocultuur wordt voor toeristen. Die laatste willen trouwens ook een centrum met echte bewoners.” Die echte bewoners mogen dan de weg naar het centrum vinden, het enthousiasme van de burgemeester delen ze vaak niet. Met name de kerstmarkt Winterpret, de ‘grootste van Europa’, is daarbij een doorn in het oog. Drie miljoen bezoekers – onder wie ook veel locals – pal in het hart van de stad, het is niet niets. Het gevolg: lawaaioverlast, wildplassers en een verkeersinfarct rondom de markt. En dat vijf weken lang. En er zou weleens een tweede toeristeninfarct kunnen aankomen als de biertempel in het Beursgebouw wordt afgewerkt. Die mikt op termijn op 800.000 bezoekers per jaar en ligt in de zone rond de Grote Markt, de enige waar toeristen vandaag al erg aanwezig zijn. Tel daarbij de onlangs afgewerkte voetgangerszone en haar verhamburgerende horeca-aanbod en er zijn best wel ingrediënten voor een explosieve toerismecocktail. “De perverse effecten van kamerverhuur en feesttoerisme zie je nu al in het centrum,” vindt Jo Struyven, centrumbewoner en fervente tegenstander van overlastbezoekers. “Het ▼

Aanschuiven aan het Anne Frankhuis, een van de toeristische trekpleisters van Amsterdam.

Bewoners op de Wallen in Amsterdam hangen affiches op met de boodschap ‘I live here’. De campagne moet bezoekers er meer bewust van maken dat er in het Wallengebied mensen wonen, met wie toeristen rekening moeten houden. © BRUZZ

12 MEI 2021

I 19

▼

STAD VAN DE TOEKOMST BRUSSEL EN AMSTERDAM WĲ ZEN ELKAAR DE WEG

QUAND LA VILLE SE FAIT PARC D’ATTRACTIONS On n’a jamais assez de touristes. Cela a été longtemps le credo d’à peu près toutes les villes européennes. Dans des villes comme Barcelone et Amsterdam, cependant, le retour de balancier est violent ces dernières années, au point que l’administration communale se casse la tête pour savoir comment se débarrasser des visiteurs qui mugissent et vomissent. Amsterdam, en particulier, a ouvert grand ses portes aux touristes après la crise financière de 2008. Cela doit maintenant changer en interdisant par exemple les coffee shops aux étrangers, en déplaçant la prostitution en dehors du centre et en adoptant une approche plus stricte vis-à-vis d’Airbnb. À Bruxelles, on n’en est pas encore là. La ville est impatiente d’accueillir plus de touristes, même si Airbnb est aussi un problème ici. Le tourisme est un secteur important dans une ville où l’on trouve surtout des emplois pour personnes hautement qualifiées. La bourgmestre d’Amsterdam met en garde : « Ne vous laissez pas envahir comme nous l’avons fait et contrôlez le type de visiteurs que vous voulez. »

B R U Z Z | S TA D VA N D E T O E K O M S T

Winterpret lokt drie miljoen bezoekers naar Brussel. Een toeristische topper, maar voor de buurtbewoners betekent het vijf weken lang lawaaioverlast. © BELGA

coronavirus toont bovendien hoe kwetsbaar je bent als je helemaal op massatoerisme inzet.” De Korte Leidsedwarsstraat in Amsterdam, vlak bij het bekende Leidseplein, een van de uitgaansbakens van de stad. Het is een van die straatjes waar inwisselbare horeca domineert, hamburgerrestaurants en pizzeria’s voorop. We ontmoeten er econoom Jasper van Dijk, die daarnet al vertelde over de teloorgang van zijn boekenwinkel. Van Dijk is niet tegen de maatregelen van de stad, maar vreest dat ze niet zullen volstaan. “Er is nooit vooruitgekeken naar hoeveel toeristen de stad aankan. In onze petitie vragen we om een aantal toeristen af te spreken en het beleid daar vervolgens op af te stemmen. Een ander soort toerist aantrekken is mooi, maar het gaat ook over de kwantiteit. Wat ons betreft, moeten het er een pak minder worden dan vandaag.”

KOOP EENS EEN HOTEL OP Van Dijk heeft ook een idee over welk beleid dat dan moet zijn. “De toerismebelasting kan bijvoorbeeld ontzettend omhoog. En met het geld dat toeristen binnenbrengen, kan je hotels opkopen en een andere bestemming geven. Dat zijn ingrijpende maatregelen, maar als we ze niet nemen, zullen mensen steeds meer vervreemden van hun stad.” Het idee om toeristen meer te spreiden lijkt Van Dijk eerder morrelen in de marge, een inschatting waar hij niet alleen mee staat. “Mensen die hier maar een paar dagen zijn, willen toch in het centrum zijn, het Anne Frankhuis en De Wallen zien.” Het is ook de vrees van Louis, een hobbyschilder die we ontmoeten in de Jordaan. Ooit was dat een arme buurt, vandaag is die erg in 20

12 MEI 2021

trek bij bezoekers, toch voor corona. Nu de massa’s even in eigen land blijven, kan Louis zijn geluk niet op. “Het was echt een gekkenhuis,” vertelt de man, die net een grachtentafereeltje schildert. “Vlak voor de coronacrisis dacht ik: er moet toch een keer wat gebeuren, zodat de mensen eens thuis blijven en in hun eigen omgeving hun heil zoeken. En toen kwam Covid. Of het na de pandemie anders wordt? Ach, er is zo’n grote geestelijke leegte in de samenleving. De feesters met de kratten bier op de grachten, die komen echt wel terug.”

WHEN THE CITY IS TURNED INTO AN AMUSEMENT PARK For years, most European cities seemed to think there was no such thing as too many tourists. However, in recent years the pendulum has swung too far in places such as Barcelona and Amsterdam, so much so that the administration is wrestling with how to get rid of noisy and messy visitors. Amsterdam, especially after the financial crisis of 2008, opened its doors wide to tourists. That has to change now, for example by banning foreigners from coffee shops, by moving prostitution to a place outside the centre and by a stricter approach to Airbnb. In Brussels, things have not come that far yet. The city is especially eager for more tourists, although Airbnb is a problem here too. Tourism is an important sector in a city where jobs are mainly for the highly educated. The Amsterdam mayor sen ds a warning: “Don’t let yourself be inundated like we have been and make sure you have co ntrol over the kind of visitors you want.” EN

Bekijk de bijhorende videoreportage en volg dit project op de voet op BRUZZ.be/stadvandetoekomst

Deze productie kwam tot stand met steun van Journalismfund.eu

HADJA LAHBIB EN JAN GOOSSENS OVER HET LANGE TRAJECT NAAR BRUSSELS 2030

BRUZZ | INTERVIEW

‘We hebben nu een stadsproject nodig voor na de pandemie’ In 2030 is het aan het dan jarige België om een Europese Culturele Hoofdstad af te vaardigen. Brussel is nadrukkelijk geïnteresseerd, en ‘chargés de mission’ Hadja Lahbib en Jan Goossens komen al naar buiten met de eerste plannen, zoals culturele zomerbiënnales en uitgebreide stadsbevragingen. Allianties met andere Belgische steden zijn niet uitgesloten. — MICHAËL BELLON, FOTO’S SASKIA VANDERSTICHELE

et jaar 2030 lijkt nog veraf, maar Hadja Lahbib en Jan Goossens zijn er al dagelijks mee bezig. Op vraag van het Gewest bereiden zij de kandidatuur van Brussel als Europese Culturele Hoofdstad voor. Een kandidatuur die het duo dat elkaar al een aantal jaren kent zo breed mogelijk gedragen wil zien. Lahbib werd in 1970 geboren in Boussu bij Bergen in de Borinage, waar haar vader in 1947 arriveerde als mijnwerker. Op haar tweede verhuisde ze echter al naar Brussel, waar ze lang woonde in het Coca-Colagebouw op de Jacqmainlaan. Ze studeerde aan de ULB en woonde ook tien jaar in Luik, voor ze naar Brussel terugkeerde. Lahbib is regisseur en journaliste en maakte al tal van documentaires en cultuurprogramma’s zoals Tout le Baz’Art op RTBF en Vlaamse Kaai op Arte. Ex-KVS-directeur Jan Goossens (1971) staat dan weer op het punt om in september terug te keren na zes jaar het Festival de Marseille te hebben geleid.

12 MEI 2021

In februari kregen beiden van het Brussels Gewest een mandaat om de kandidatuur van Brussel als Europese Culturele Hoofdstad in 2030 voor te bereiden. Uit elf dossiers werd het hunne gekozen. Ze vullen de voltijdse equivalent elk halftijds in als duobaan. Zo kon Lahbib nog aan haar documentaire over Adamo blijven werken die eind mei bij RTBF te zien is, en is Jan Goossens ook nog actief voor het festival Dream City in Tunis.

Hoe komt het dat jullie een team hebben gevormd? HADJA LAHBIB: Ze hebben ons niet samen gezet, hoor (lacht). We hebben elkaar gekozen. Als boodschapper van de culturele sector heb ik er altijd op gelet Brussel niet voor te trekken, maar er is nu eenmaal zoveel interessants aan de hand! Nu ga ik dat ook op een andere manier promoten. En Jan en ik zijn van dezelfde leeftijd. Toen de KVS zich tijdens de renovatie van zijn gebouw opende

naar de wijk in Molenbeek waar ik ooit naar school ging, door theater te maken in de Bottelarij, vond ik het fantastisch hoe een theater ook een spiegel kon zijn van de stad. Ook in Marseille heb ik gezien hoe Jan daar werkt met dezelfde openheid. JAN GOOSSENS: Voor mij is Hadja een van die mensen die mij tijdens mijn traject in de KVS heeft doen beseffen dat er ook buiten de Nederlandstalige gemeenschap zoveel creatieve persoonlijkheden in deze stad rondlopen die ik eerder niet kende. Toen ik vertrok naar Marseille was het dus al met de intentie om bij mijn terugkomst nog meer bij te dragen aan een project dat van bij het begin de communautaire grenzen overstijgt, het volledige gewest behelst, en de link naar Europa legt. Toen minister-president Rudi Vervoort na de aanslagen aankondigde dat Brussel zich kandidaat zou stellen als Culturele Hoofdstad in 2030, trok dat meteen mijn aandacht. Zodra die ambitie ook in

LAHBIB: Een belangrijk principe is dat we er geen vuurwerk van één jaar van willen maken, maar een proces met artiesten en cultuur als motor voor andere maatschappelijke ontwikkelingen als stedenbouw, duurzaamheid, democratie, diversiteit en sociale gelijkheid. Sinds het concept van Europese Culturele Hoofdstad in 1985 werd gelanceerd door Melina Mercouri en Jack Lang stond de wereld niet stil. Tegen 2030 kan dat concept blijven evolueren en daar willen we op anticiperen en mee over nadenken. Samen met de bevolking van Brussel, de Belgen en de Europeanen. Ook om het beeld van administratieve politieke hoofdstad van Europa recht te trekken. GOOSSENS: Ons project is nog niet gedetailleerd omdat we het bottom-up willen creëren. We hebben nu een stadsproject nodig voor na de pandemie. Na de aanslagen heeft Covid de maatschappij en de culturele sector fragieler gemaakt. Maar ook de grote maatschappelijke transities die Hadja noemde, moeten we meenemen. Niet met grote woorden, maar met de kennis die daarover in Brussel aanwezig is.

Hadja Lahbib Is journaliste, regisseur en presentator Werkt voor RTBF en Arte Belgique en maakte tal van documentaires in Indië, Marokko, Pakistan... en ook culturele programma’s

Wat is de timing tot en met 2030? LAHBIB: Nog tot de zomer loopt Fase 0, waarin wij met één medewerkster de administratieve opstart en eerste ontmoetingen organiseren. Van september tot de lente van 2022 gaat Fase 1 van start, met de uitwerking van de

Ook steden als Leuven, Luik, Gent of Hasselt hebben al in meerdere of mindere mate interesse getoond in de titel van Culturele Hoofdstad. In het kader van de tweehonderdste verjaardag van België gingen al stemmen op om iets samen te doen. LAHBIB: Brussel zal het hart zijn van onze kandidatuur, maar we willen ook uitbreken naar andere steden en de Duitstalige gemeenschap. We hebben in die zin al contacten gehad. We zullen tijdens de moeilijke jaren die volgen op een crisis niet concurreren, maar schouder aan schouder staan. GOOSSENS: Een aantal andere steden heeft al uitspraken gedaan en scenario’s gelanceerd, maar nog geen enkele andere stad heeft zoals Brussel al echt concrete stappen gedaan. Maar een concurrentieel schema is oninteressant en wij zullen in ieder geval een Brussels project uitwerken dat de hand uitsteekt. Er zijn nu ook al regio’s die kandideren als Culturele Hoofdstad. Voor 2028 bereiden bijvoorbeeld de voorsteden van Parijs een dossier voor.

BRUZZ | INTERVIEW

Zat er een rode draad in jullie kandidaatsdossier?

eerste nota, een budget, een haalbaarheidsstudie en een concept van programmering. In 2024 moet de kandidatuur binnen, tegen 2026 moet Europa kiezen, en dan hopen we natuurlijk dat we kunnen doorgaan tot 2030 en zelfs daarna. GOOSSENS: In 2024 maakt de federale regering de Belgische kandidatuur in principe officieel met de organisatie van een wedstrijd waar kandidaat-steden aan kunnen deelnemen. Van de longlist maakt een internationale jury van twaalf experten, met ook twee Belgen, een shortlist. De landen van de shortlist kunnen dan nog hun dossier versterken en verdedigen voor een jury van de Europese Raad. Tenzij de Belgische regering zou beslissen om het zoals bij Brugge 2002 en Mons 2015 bij één kandidaat te houden.

▼

het regeerakkoord kwam, ben ik erover beginnen te praten met verschillende mensen, onder wie Hadja. En toen in oktober de oproep volgde – een dappere beslissing voor een regionale regering in het midden van een crisis – hadden we niet veel woorden meer nodig om er samen voor te gaan.

Jan Goossens Was assistent van onder meer Gerard Mortier, Wim Vandekeybus en Peter Sellars Oud-directeur van de KVS Artistiek directeur van het Festival de Marseille en Dream City

“Via scholen, universiteiten, jeugdhuizen, culturele centra en verenigingen willen we de volwassenen van binnen tien jaar concreet engageren” JAN GOOSSENS Opdrachthouder Brussel 2030 12 MEI 2021

I 23

▼

HADJA LAHBIB EN JAN GOOSSENS OVER HET LANGE TRAJECT NAAR BRUSSELS 2030

Hebben jullie ook bouwplannen? LAHBIB: Een Culturele Hoofdstad biedt altijd mogelijkheden op stedenbouwkundig vlak. Rijsel heeft er in 2004 zijn industriële friches mee aangepakt en een breed netwerk van opnieuw culturele Maison Folies opgezet. Wij denken in ieder geval niet aan grote iconische gebouwen, maar eerder aan wat Covid en telewerk voor gevolgen kan hebben in onze stad. De Europese Commissie kondigde al aan gebouwen af te stoten. Je kan je inbeelden dat gebouwen die in monofunctionele wijken leeg komen te staan een tweede leven zouden kunnen krijgen in het kader van een cultureel maatschappelijk project om iets aan die monofunctionaliteit te doen en de wijk ook ’s avonds te laten leven.

Beschikken jullie nu al over financiële middelen? BRUZZ | INTERVIEW

Jan Goossens en Hadja Lahbib: “We hebben bewust voor elkaar gekozen om dit project aan te pakken.”

Ondertussen kwam al een eerste keer de achttienkoppige werkgroep samen met Sigrid Bousset, Lisette Lombé, Loredana Marchi, Joanna Maycock, Fatima Zibouh, Olivier Alsteens, Bernard Foccroulle, François Schuiten, Louma Salamé, Joachim Declerck, Eric Corijn, David Murgia, Sammy Baloji, David Van Reybrouck, Ibrahim Ouassari, Caroline Pauwels, Anuna Dewever en Sévérine Provost. LAHBIB: En dat is geen namedropping. Toen we hen in november contacteerden, ervoeren we bij die heel diverse groep zoveel enthousiasme dat onze motivatie nog versterkt werd. Onze eerste vergadering was een online kennismaking, maar die gaf toch veel zuurstof aan iedereen. Iedereen wil eraan werken en bezit veel expertise.

Jullie hebben het over een proces op heel veel maatschappelijke vlakken. Maar hoe concretiseer je dat? Hoe kan cultuur bijvoorbeeld antwoorden aandragen voor het milieuvraagstuk? GOOSSENS: We hebben daar nu geen

kant-en-klare antwoorden op, maar in Brussel en daarbuiten zijn heel veel artiesten en structuren daar al langer mee bezig. Neem de opgebouwde kennis op het vlak van 24

12 MEI 2021

diversiteit en duurzaamheid in het Kaaitheater, of de initiatieven op het vlak van nieuwe vormen van democratie waar een schrijver als David Van Reybrouck zijn schouders onder zet. En wat je toch ziet, is dat die acties vaak klein beginnen, maar al snel weerklank vinden en ingang in politieke besluitvorming. Dat accelereren, daar mee het hart van uitmaken, is een ambitie die we hebben. Daarom zullen we de culturele sector en de civiele samenleving ook snel en uitgebreid consulteren om van BRUSSELS 2030 geen abstract project te maken. Concreet stellen wij voor om vanaf 2022 te werken op basis van een biënnale dynamiek. Het is de bedoeling om ieder even jaar een informele Zomer van Brussel te organiseren in nauwe samenwerking met zoveel mogelijk Brusselse cultuurhuizen en -partners. Ook al vanaf 2022 komt er jaarlijks een stadsbevraging die doet denken aan burgerdemocratisering in de trant van de G1000. Eind augustus 2022 verenigen we honderd Brusselaars rond de grote vragen in het centrum van ons project, en leggen we hun bijdragen vast. In 2023 worden dat tweehonderd Brusselaars, en zo verder. In ieder oneven jaar zullen we dan investeren in reflectie met een

open zomeruniversiteit, waarin Brusselse en internationale beleidsmakers, cultuurwerkers, academici, stadsexperten en bewoners samen plannen maken. Daarbij stellen we ook onze hoop op de Brusselse jeugd die de verschillende talen spreekt, de verschillende achtergronden vertegenwoordigt en zich vaak nadrukkelijk als Brusselaar identificeert. Via scholen, universiteiten, jeugdhuizen, culturele centra en verenigingen willen we die volwassenen van binnen tien jaar concreet engageren.

GOOSSENS: We krijgen een

basisbedrag dat het Gewest zal vastleggen in de convenant die het met onze vzw in oprichting zal sluiten. Dat bedrag kan later nog door andere niveaus zoals de stad, de federale regering en Europese bronnen worden aangevuld, en ook door Brusselse ondernemers die in de stad willen investeren. Ook als we het uiteindelijk halen, komt de grote financiële inspanning trouwens niet van Europa. Europa kent de titel toe, geeft een beetje middelen, maar dat is niet de helft van het budget. In de lente van 2022 presenteren we al een eerste rapport aan de gewestregering, met ook een financiële planning voor tien jaar.

« NOUS AVONS BESOIN D’UN PROJET URBAIN POUR L’APRÈS-PANDÉMIE »

“WE NEED AN URBAN PROJECT FOR WHEN THE PANDEMIC IS OVER”

En 2030, ce sera au tour de la Belgique de désigner une capitale culturelle européenne. Bruxelles est clairement intéressée, et les chargés de mission Hadja Lahbib et Jan Goossens n’ont pas perdu de temps. L’idée est d’organiser un « été de Bruxelles » informel chaque année paire, en collaboration avec de nombreux centres culturels et partenaires bruxellois. À partir de 2022, il y aura une consultation urbaine annuelle, dans la veine de celle du G1000. Et chaque année impaire, une réflexion ouverte avec une université d’été. La jeunesse bruxelloise sera également mise à contribution.

In 2030, it will be Belgium’s turn to come up with a European Cultural Capital. Brussels has already expressed an interested and chargés de mission Hadja Lahbib and Jan Goossens do not waste any time. The idea is to organise an informal “Brussels summer” every even year, in close cooperation with as many cultural centres and partners as possible. Also, starting in 2022, there will be an annual city survey, reminiscent of the G1000 citizen democratisation project. In every odd year, open reflection will follow with a summer university. The Brussels youth will also have the opportunity to contribute.

Ga een van de ket-uitdagingen aan en werk zo mee aan BRUZZket! Welke plekken vind jij cool in Brussel, bij welke toffe club zit jij of wat zou jij aan Brussel veranderen?

SURF SNEL NAAR

BRUZZket.be/KETuitdaging BRUZZket is de jongerenwebsite van BRUZZ. Je vindt er nieuwtjes en tips uit Brussel, voor en door kinderen tussen 9 en 13 jaar. Je vindt BRUZZket ook op Instagram.

Ik zoek. Ik vind mijn opleiding.

27& 28.05.2021 09.00 - 16.00

www.opleidingsbeurs.brussels

DIGITALE OPLEIDINGSBEURS BOURSE DIGITALE DE LA FORMATION DIGITAL TRAINING FAIR GEORGANISEERD DOOR

– ORGANISÉE PAR – ORGANIZED BY

MET DE STEUN VAN

– AVEC LE SOUTIEN DE – WITH THE SUPPORT OF RGB

CMY

BELIRIS VERNIEUWT GEVELVERLICHTING VAN ONZE-LIEVE-VROUWEKERK

Kerk in nieuw nachtlicht Een ploeg elektriciens, geholpen door alpinisten, is dezer dagen druk bezig met het monteren van spots op de gevels en torens van de Lakense Onze-LieveVrouwekerk. Een secuur werk, want zowel het beschermde gebouw als de broedende valkjes moeten worden ontzien. — BETTINA HUBO

W B R U Z Z | R E P O R TA G E

ie ‘s avonds de tunnel van de Koninginnelaan uitrijdt richting Onze-Lieve-Vrouwvoorplein, ziet vandaag vooral de drie benedenportalen van de kerk, die met geel-rozig licht beschenen worden. De rest blijft in duister gehuld. Daar komt heel binnenkort verandering in, want Beliris, het samenwerkingsfonds van de federale en Brusselse overheid, is volop bezig met de vernieuwing van de oude, schamele sfeerverlichting. Begin deze eeuw ontfermde Beliris zich ook al over de restauratie van de daken en de gevels van de beschermde, neogotische kerk. De nieuwe verlichting – kostprijs ruim een miljoen euro – is de kers op de taart. “De Onze-Lieve-Vrouwekerk is een schitterend monument, een referentiepunt in het noorden van Brussel. Het is belangrijk dat dit erfgoed goed tot zijn recht komt,” zegt woordvoerster Elien De Swaef van Beliris. “Straks zal de kerk ’s nachts van heinde en verre te zien zijn.” Voor het lichtontwerp deed Beliris onder meer een beroep op Fiorenzo Namèche, zaakvoerder van

het Brusselse bureau Light-ToLight. Hij wilde in de eerste plaats de drie ‘kronen’ in de architectuur van de voorgevel accentueren. “Boven elkaar liggen drie kroonvormige bouwlagen, waarvan de hoogste gevormd wordt door de torenspitsen. Die zullen nu beter uit de verf komen,” vertelt Namèche, die even weggeglipt is uit de wekelijkse werfvergadering in het kerkgebouw. Op deze manier legt hij meteen ook de link met de koninklijke familie, die een bijzondere band heeft met deze monumentale kerk. Het bouwwerk werd in het midden van de negentiende eeuw getekend door architect Joseph Poelaert op verzoek van koning Leopold I, die er zijn overleden vrouw, Louise-Marie, een praalgraf wilde geven. Aan de achterzijde kwam daarom een koninklijke crypte – met een extra deur naar buiten zodat Leopold I, die zelf protestant was, na zijn dood niet via de kerk zou moeten worden vervoerd – waarin behalve LouiseMarie ook de andere Belgische monarchen en sommige familieleden begraven liggen. Namèche moest ook beslissen over de kleur van het licht. “Het is

een kerk, het moet sober zijn,” legt hij uit. Geen kleur dus. Hij koos voor twee wittinten, goudwit voor de verlichting van de binnenkant van de portalen en gewoon wit voor de buitenkant van de gewelven. Namèche: “Door met twee tinten te werken krijgt de gevel meer reliëf. Het is een toevoeging ten opzichte van het daglicht, dat éénkleurig is. Met het witte licht zullen de talrijke architectuurelementen op de gevels van dichtbij beschenen worden, zodat ze goed zichtbaar zijn.” Architectuurelementen zijn er in overvloed: architect Poelaert strooide destijds kwistig met spitsbogen, luchtbogen, frontalen, loggia’s, pinakels en zuiltjes, en liet die vaak ook versieren met sculpturen en waterspuwers. De bouw van de kerk sleepte meer dan een halve eeuw aan, maar door geldgebrek raakte een deel van de geplande versieringen nooit afgewerkt. “Her en der staan steenblokken die niet uitgehouwen zijn,” vertelt Namèche. “Daar gaan we de aandacht bewust niet op vestigen.” Door de recente ontwikkelingen in de lichttechniek is het mogelijk om voor het hele bouwwerk alleen ledverlichting te gebruiken. In het

“De hele verlichting, vierhonderd spots dus, zal dagelijks 50kWh verbruiken, dat is vergelijkbaar met een grote eengezinswoning” FIORENZO NAMÈCHE Lichtontwerper

totaal komen er op of achter de gevel, achter sommige glasramen en ook in de grond rondom de kerk vierhonderd spots in alle soorten en maten, sommige met vijf, andere met vijftig ledlampjes. Gelukkig is ledverlichting een stuk energiezuiniger dan de vroegere gloei-, halogeen- of gasontladingslampen,” zegt Namèche. “De hele verlichting, vierhonderd spots dus, zal dagelijks 50kWh verbruiken, dat is vergelijkbaar met een grote eengezinswoning.”

LICHTVERVUILING Of een van onder tot boven verlichte kerk niet veel lichtvervuiling zal veroorzaken? Namèche beweert van niet: “Doordat er zoveel spots komen die de gevel van heel dichtbij beschijnen, kunnen we de sterkte van het licht beperken.” De verlichtingswerkzaamheden zijn ondertussen bijna vijf maanden bezig. Al die tijd komt Filip De Ridder, werfcontroleur van Beliris, een paar keer per week langs in de kerk om te kijken of alles vlot verloopt. “Eerst moesten er van beneden tot hoog in de torens kabels gelegd worden en verdeelkasten geïnstalleerd. In totaal gaat het om meer

“Straks zal de kerk ’s nachts van heinde en verre te zien zijn,” zegt Elien De Swaef van Beliris. SIMULATIE © LIGHT-TO-LIGHT

12 MEI 2021

Deze zomer moet het lichtspel klaar zijn. Voor het zover is, worden er nachtelijke testen gedaan.

B R U Z Z | R E P O R TA G E

Voor de hogere spots en ook voor de andere plekken waar de monteurs met een ladder niet bij kunnen, worden alpinisten ingeschakeld. © GREGORY HALLIDAY

dan vier kilometer kabel,” vertelt De Ridder. Nu is de aannemer bezig met de installatie van de ankerpunten en de bevestiging van de spots. De Ridder: “Daarbij moet het erfgoed zoveel mogelijk worden ontzien. Kabels en sokkels die vanaf de straat zichtbaar zijn, worden verstopt of in dezelfde bleke kleur van de muur geschilderd. Alles zo discreet mogelijk.” Ook mogen de bekabelaars en elektriciens het monument niet beschadigen bij de verankering van de spots, die soms zeventien kilo wegen. “Sommige beugels en ankerpunten kunnen we gewoon in een hoek vastklemmen, voor andere moeten we toch een klein gaatje boren, zonder infiltraties te veroorzaken, en daar lijm in spuiten. Een armatuur simpelweg vastlijmen tegen de muur riskeren we niet. De hoogste spots komen op 84 meter te hangen, stel je voor dat er een loskomt als het stormt.” Om de complexiteit van de werf aanschouwelijk te maken neemt De Ridder me via een duizeligmakende wenteltrap mee

tot op een balkon op 72 meter hoogte. Vanaf dit punt is het nog 27 meter tot de hoogste torenspits. “Tot hier raken de gewone monteurs,” vertelt hij. Voor de hogere spots en ook voor de andere plekken waar ze met een ladder niet bij kunnen, worden alpinisten ingeschakeld. Die acrobaten klauterden onlangs bijvoorbeeld op de daken om de verticaal gerichte schijnwerpers te monteren die de rankheid van de spitsen zullen benadrukken. Op het balkon staat ook een metalen nestkast voor de valken, die hier normaal gezien jaarlijks komen broeden. Ondanks de voorzichtigheid van de aannemer – er werd wekenlang niet op deze hoogte gewerkt – zijn ze dit jaar niet komen opdagen. Maar achter in de kerk, boven de crypte, is er wel een valkennest. De werklui moeten die plek dan ook mijden. Ook in de toekomst zal met de valken rekening worden gehouden, vertelt Beliris-woordvoerster De Swaef. “Tijdens het broedproces zullen bepaalde lampen in de buurt

van de vogels uitgeschakeld kunnen worden.” Het hele lichtsysteem, dat straks beheerd zal worden door Brussel Mobiliteit, kan vanaf een afstand afgesteld, geregeld en gecontroleerd worden. Zo is het ook de bedoeling om de verlichting in het holst van de nacht, na een uur of één, te dimmen, kwestie van het energie-

verbruik en de mogelijke lichtvervuiling nog meer te beperken. Het nieuwe lichtspel moet deze zomer klaar zijn. Voor het zover is, zullen er eerst nog partiële nachtelijke testen gebeuren, bedoeld om elke spot precies in de goede positie te krijgen. In juni is er dan de generale repetitie die wellicht enkele nachten zal duren.

L’ÉGLISE SOUS UN NOUVEAU JOUR NOCTURNE

CHURCH IN NEW NIGHT LIGHT

Beliris, le fonds de coopération des gouvernements fédéral et bruxellois, participe à la rénovation de l’éclairage d’ambiance de l’église Notre-Dame de Laeken. Il s’agit d’un travail méticuleux car il faut ménager le bâtiment classé de 99 mètres de haut et les faucons qui y couvent. Fiorenzo Namèche du Studio Light-To-Light fut chargé de concevoir l’éclairage. Il a élaboré un projet avec 400 points lumineux et deux nuances de lumière : le blanc et l’or.

Beliris, the cooperation fund of the federal and Brussels governments, is busy with the renewal of the mood lighting for the Church of Our Lady in Laken/ Laeken. It is a meticulous job because the 99-metre-high listed building must be left intact and the brooding falcons must not be disturbed. Fiorenzo Namèche of Studio Light-To-Light was asked to design the lighting. He developed a plan with 400 spotlights and two shades of light: white and golden white.

12 MEI 2021

I 27

Big City

Er valt heel wat te vertellen over het weer in België. Dat besefte ook astronoom en De relatie tussen de statisticus Adolphe Op hethet eerste gezicht lijkt Op eerste gezicht lijkten luchthaven van Zaventem Quetelet. Al voor het dit een absurde vraag. Het dit een absurde vraag. Brussel ligt gevoelig. ontstaan van ons land, in Het woord ‘steenweg’ is voor woord ‘steenweg’ isde voor Enerzijds is het voor stad 1827 overtuigde hij koning deze smalle straat al al deze smalle straat een voordeel om een Willem I der Nederlanden overschat, laat staan er er overschat, laat staan luchthaven vlakbij tedatdat ervan om een Sterrenwacht op deze plek ruimte zou op dezeHet plekisruimte hebben. handigzou voor te bouwen ineen Sint-Joost. zijn voor stadspaleis. voor een stadspaleis. dezijn bereikbaarheid en HetEn werd een Observatoritoch. Brussel zou En toch. Brussel zou economisch interessant. um Brussel voor Sterrenkunde, niet zijn, mochten Brussel niet zijn, mochten Anderzijds brengt een maar er werden ook er er hier enen daar geen hier daar geen luchthaven ook geluidshinverdoken architecturale dagelijks meteorologische verdoken architecturale der met zich mee. Hoe parels zijn, precies op die waarnemingen gehouden, parels zijn, precies dichter de stad bij deop die plek waar je ze het minst zoalsluchthaven onder meer temperaplek waar je ze het minst ligt, hoe luider verwacht. tuurmetingen. Quetelet mat deverwacht. bewoners de vliegtuigen In In dede Vlaamsesteenweg Vlaamsesteenweg en noteerde vier keer per zullen horen. diedie verrassing wacht verrassing dagwacht hoe warm het was. ligt Datin Brussels Airport achter de gevel van achter gevel was vogelvlucht voor diede tijd ongebruiop elfvan kilomenummer 46,46, waar hethet nummer waar kelijk. Daardoor behoren deDat ter van de Grote Markt. Huis voor Podiumkunsten Huis voor Podiumkunsten Brusselse temperatuurde luchthaven net op die LaLa Bellone te te vinden is.is. plek Bellone ligt, hebben waarnemingen tot vinden dewe aan de Langs de straatkant straalt Langs de straalt Duitsers testraatkant danken. Zij oudste ter wereld en was hethet gebouw weinig gebouw weinig bouwden een vliegveld in België een van de eerste bijzonders uit:uit: een bijzonders Haren tijdens deeen Eerste landen die de meteorologie kleurloze gevel met kleurloze gevel met Wereldoorlog. Dat werd te uitgebreid bestudeerden. weliswaar een mooie weliswaar een mooie klein en ook in de Tweede Quetelet was sterk omkadering rond de omkadering rond de de Wereldoorlog was het overtuigd vanAchter verregaande voordeur. diedie voordeur. Achter bezetter dietussen een nieuwe samenwerking voordeur ligtligt een nauwe voordeur een nauwe luchthaven bouwde, in verschillende landen. Dan gang, enen wie diedie neemt, gang, wie neemt, Melsbroek dit keer. Het is ziet het ‘Bellonahuis’ konden immers gegevens ziet het ‘Bellonahuis’ die luchthaven die zich verschijnen. Het valt te worden uitgewisseld en dete verschijnen. Het valt uitbreidde in de richting bestempelen een veranderingen inals de bestempelen als een van Zaventem. Destijds verborgen parel, maar hethet atmosfeer voorspeld. verborgen parel, maar was dit gebied natuurlijk is ook een stedenbouwis ookde eeninspanningen stedenbouwDankzij nog nietflzo verstedelijkt, ErEr werd kundigeater. flater. werd vankundige Quetelet had België in maar door de jaren heen immers volledig rond immers volledig rond 1876dijde al weerbulletins. de stad uit en het werden gebouwd, waardoor gebouwd, waardoor het Naarmate de jaren de gebieden rond de vrijwel onzichtbaar is. vrijwelwerden onzichtbaar is. vorderden, die luchthaven dichterhad bevolkt, Dat Bellonahuis netnet Dat Bellonahuis had steeds accurater, ook omdat waardoor er meer mensen zozo goed opop dede Grote Markt goed Grote Markt er altijd samenwerlast meer hadden van het lawaai kunnen staan, want kunnen staan, want kingarchitect wasde tussen landen. van vliegtuigen. Jan Cosijn architect Jan Cosijn Quetelet beperkte zich Een groot deel van de tekende ook het Bakkerstekende ook het Bakkersgeluidshinder hangt afLevan echter niet totnu de het meteorohuis, waar café huis, waar nu het café Le dehij hoogte waarop logie, verrichtte ookvliegtuiin Roy d’Espagne wordt Roy d’Espagne wordt gendomeinen overvliegen. Een andere pioniersuitgebaat. Het Bellonahuis uitgebaat. Het Bellonahuis vliegtuig mag niet lager dan werk. Zo paste hij de ontwierp hijhij voor Nicolaas ontwierp voor Nicolaas driehonderd metereen boven kansberekening en Bally, vermoedelijk Bally, vermoedelijk een een dichtbevolkte zone van wapenhandelaar. Dat zou statistiek, die tot dan toe wapenhandelaar. Dat zou eenwerden gemeente of stadinzijn een verklaring kunnen vooral gebruikt een verklaring kunnen zijn vliegen, maar een voor dede verschillende de astronomie, toevoor in de voor verschillende groot deel van Brussel verwijzingen die in de socialeverwijzingen wetenschappen. Hijkan die in de die regel niet worden gevel verscholen zitten. ZoZo gevel verscholen wou de variabelen vanzitten. nageleefd. Vliegtuigen prijkt het beeld van prijkt het beeld van sociale fenomenen moeten nude eenmaal Bellona, de Romeinse Bellona, Romeinse opstijgen en landen, enboven godin van de oorlog, boven godin van de oorlog,

BBRRUUZZZZ | |BBI G I GCCI TI TY Y BRUZZ | BIG CITY

BRUZZ | BIG CITY

BigCity City Big Big City toen nog landelijke en hoger gelegen Ukkel. In STEL ZELF JE VRAAG eerste instantie werden de EN STEM OP BRUZZ.BE regel beter nageleefd metingen zowel inkon Zes maanden nana haar Zes maanden worden dan nu. Sint-Joost als inhaar Ukkel huwelijk met de graaf huwelijk met de graaf beviel Vandaag wordt diebeviel zone STEL ZELF JE VRAAG uitgevoerd. Zo kon ook het STEL ZELF JE VRAAG STEL ZELF JE VRAAG zevermeden al al van haar eerste zoon. ze van haar eerste zoon. wanneer het kan. verschil in temperatuur EN STEM OP BRUZZ.BE EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk was haar man EN STEM OP BRUZZ.BE Vermoedelijk was haar man Er wordt getracht om de binnen en buiten de stad niet dede vader het kind, niet vader van het kind, vluchten dievan naar het worden bestudeerd. Maar maar wel de Zonnekoning maar wel de Zonnekoning noorden gaan, in een bocht toen de activiteiten zo goed zelve. Ze was een van zijn zelve. Ze was een van zijn naar rechts te laten vliegen als volledig werden maîtresses en werd door maîtresses en werd door en die naar het zuiden in een overgenomen Ukkel, hem zelfs benoemdintot hem zelfs bocht naar benoemd links. Eentot raakte het oude gebouw eerste hofdame, dede hoogste eerste hofdame, hoogste minderheid van de vluchten vrouwelijke positie aan het van de Sterrenwacht in vrouwelijke positie aan het vliegt rechtdoor, naar Franse hof. Sint-Joost in verval. Op Franse hof. westelijke gebieden. De het Steeg hethet allemaal plateau inhaar Ukkel daarenteSteeg haar allemaal gemeenten die de meeste — BART UIT SINT-AGATHA-BERCHEM naar het hoofd? Misschien gen kon de Sterrenwacht naar het hoofd? Misschien hinder ondervinden liggen in —— JULIAN wel, want ze ze raakte JULIANUIT UITSINT-JOOST-TEN-NODE SINT-JOOST-TEN-NODE wel, want raakte uitbreiden in 1913 de bocht naaren links: Haren, PIETER-JAN UIT MOLENBEEK verwikkeld in verschillende verwikkeld verschillende splitste dein organisatie in Evere, Schaarbeek en moordschandalen. ZeZe werd moordschandalen. werd twee: de Koninklijke Sint-Lambrechts-Woluwe. niet enkel verdacht van dede niet enkel van Sterrenwacht en het Maar ook deverdacht gemeenten in moord opop haar eigen man, moord haar eigen man, MeteorologihetKoninklijk westen van Brussel, van maar ook van diedie opop andere maar van andere Jette totook Anderlecht, sche Instituut, hetkrijgen KMI. maîtresses van Lodewijk maîtresses van Lodewijk regelmatig vliegtuigen boven De dagelijkse temperaXIV. ZeZe werd verbannen van XIV. werd verbannen van het hoofd. tuurmetingen in Ukkel hethet Franse hofhof enen kwam in inzijn Franse kwam nog terecht. altijd deEerst referentie Brussel zou Brussel terecht. Eerst zou EVENWICHT voor België. Omdat die al ze ze een tijdje in in hethet kasteel een tijdje kasteel Dezo vliegroutes uittekenen is lang vanaf dat plateau van Tervuren gewoond vaneen Tervuren gewoond dus constante evengebeuren, zalomdat daar niet hebben, maar omdat zeook hethet hebben, maar ze wichtsoefening tussen de snel verandering in komen, ook daar te bont maakte, ook daar te bontroute maakte, meest effi ciënte voor want dat zou de nauwkeuwerd ze ze verplaatst naar hethet werd verplaatst naar de vliegtuigen en de minste Bellonahuis. Daar woonde righeid van de langeterBellonahuis. Daar woonde voorjaar. de omliggende zehinder een paar mijnstudies in het gedrang ze een paar jaar. gebieden. De Brusselse Na haar volgden kunnen brengen. Na haar volgden Temperegering enbewoners Brussel Airport welgestelde ratuurmetingen zijn welgestelde bewoners zittenop. hierover regelmatig elkaar In 1913 lietliet elkaar op. precisiewerk. In 1913 immers samen, en verschillende burgemeester Karel Buls burgemeester Karel Buls Vandaag gebeuren de actieplannen zijndoor al de het huis opkopen het huis opkopen door de metingen met automatiuitgetekend, maar toch stad Brussel. De politie stad Brussel. De politie schede thermometers, maar zullen vliegtuigen heeft er een bureau gehad, Vliegtuigen moeten opstijgen met tegenwind, en dat is slecht nieuws voor de inwoners van Brussel. heeft een bureau gehad, elke er dag, stipt omeen achtstuk uur onvermijdelijk altijd dede kostuums van dede © BELGA kostuums van ’s morgens, wandelt er nog boven bepaalde Ommegang zijn ergemeenten bewaard Ommegang zijn er bewaard iemand het grasveld van moeten blijven vliegen. Een en hethet was ook een en was ook een het KMI op, naar eenervan Brussel, dus vertrekken Gewest en de regio rond gezien de ligging van handvol bewoners blijft in bezienswaardigheid tijdens De site van het KMI in Ukkel, hier gefotografeerd in de jaren 1920. bezienswaardigheid tijdens de witte houten bakken, vliegtuigen meestal in de Leuven.©Welke route een Brussel – niet ver van de Brussel wel van gespaard. Expo 58.58. In In dede jaren 1980 PHOTONEWS Expo jaren 1980 richting van de stad en vliegtuig neemt, wordt luchthaven – gebeuren die Tenzij deeen luchtverkeersleiom op een kwikthermomewerd het huis voor HetHet Bellonahuis dateert uit de late zeventiende eeuw. werd het een huis voor dateert uit de late zeventiende eeuw. nemen ze vanaf daar beïnvloed door verschillenbewegingen onvermijdelijk Bellonahuis ding andere tergeen te observeren in welke podiumkunsten. Deuitweg ruimte © BELGA podiumkunsten. De ruimte © BELGA scherpe bochten de parameters. Behalve de boven een deel van de stad. heeft, mogen vliegtuigen stemming de temperatuur bestuderen en gebruikte bestuderen. Ookrichting de steeds meer. Ook de wijken tussen het oude huis en hethet tussen het oude huis en hun bestemming. Volgens bestemming en het type De luchthaven van niet laag vliegen het ons diehuis dag zalboven brengen. statistiek om bijvoorbeeld temperatuurmetingen rond de Sterrenwacht, die nieuwe huis werd een nieuwe werd een een regel uit de accuraat. jaren 1950De overdekte vliegtuig, de Zaventem ligt waar ze ligt, Kasteel en het Park van Het oude gebouw van de criminaliteit, huwelijksen waren minder toen aan dehangt Schaarbeeksebinnenkoer, waar overdekte binnenkoer, waar mag er niet in een straal beslissing af van het weer. maar aan de vliegroutes van poort Laken. Hoewel we naLa de weer symbool voor de culturele instelling de centrale poort. Er zijn zijn opvolgster: Olympia Sterrenwacht staat er zelfmoordcijfers in kaart te dichte bebouwing hield – lag, raakten dichter weer symbool voor de culturele instelling La de centrale poort. Er zijn zijn opvolgster: Olympia van vijf boven het Een vliegtuig moet de vliegtuigen valt wel te coronacrisis het aantal opoffering. nunu geregeld nog andere indicaties naar Mancini, een bekend maar trouwens nog altijd, het brengen. toen al kilometer – de warmte vast bebouwd. De eerste opoffering. Bellone geregeld nog andere indicaties naar Mancini, een bekend maaren Bellone Warandepark gevlogen opstijgen met tegenwind, sleutelen. Die worden vliegtuigen boven optredens, hethet oorlogsenen hethet vooral berucht figuur ligt aanontmoetingen het naarons de hoofd stichter dat beïnvloedde de aan straatverlichting maakte optredens, ontmoetingen oorlogsvooral berucht figuur aan MINNARES VAN DE worden. Die regel is in en daar ligt voor Brussel het uitgestippeld door Skeyes weer zullen zien toenemen, en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de het Franse hof, in de tijd VERHUIZING MINNARES VAN DE genoemde Queteletplein, waarnemingen. het voor het instituut en culturele activiteiten jachtleven te vinden in de het Franse hof, inDe de tijd ZONNEKONING principe nog steeds van probleem, want de en lopen ruwweg over vier zal de koninklijke familie er organiseert. DeDe schoonheid maar evengoed van Zonnekoning LodeZONNEKONING organiseert. schoonheid maar evengoed van Zonnekoning Lodein de schaduw van de Sterrenwacht verhuisde moeilijker om de sterren Infaçade, defaçade, negentiende eeuw kracht, alleen was erzetoen dominante windrichting bij gebieden: de noorden veelal aan ontsnappen. mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een wijk XIV. Daar kwam Het is niet duidelijk welke mag dan wel verdoken zijn, staat er op het dak een wijk XIV. Daar kwam ze Het is niet duidelijk welke Astro Tower. daarom in 1890 naar het goed waar te nemen en te verstedelijkte Brussel —wordt nog niet zoveel vliegverkeer ons is zuidwest. Zaventem oostrand van Brussel, LUANA DIFFICILE, gelukkig wel nog standbeeld van een toen ze ze trouwde met versieringen Nicolaas Bally wordt gelukkig wel nog standbeeld van een het terecht toen trouwde met er er versieringen Nicolaas Bally terecht als vandaag, waardoor de ligt ten noordoosten van Brussels Hoofdstedelijk OA VREBOS altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die staat dan de graaf Eugène dede Savoie. liet aanbrengen enen welke altijd mee uitgepakt. pelikaan. Die staat dan de graaf Eugène Savoie. liet aanbrengen welke

Waarom wordt de gemiddelde temperatuur Wat is het verhaal Wat is het verhaal Mogen vliegtuigen van onsde land gemeten achter verstopte achter de verstopte zomaar overal boven in Ukkel? gevel van Bellone? gevel van La Bellone? de stadLa vliegen?

Lees en bekĳk de

Lees en k bekĳ de LeesLees en bekĳ dekkde en bekĳ antwoorden antwoorden antwoorden antwoorden via opop dede Big-Cityvragen Big-Cityvragen via op de via via opBig-Cityvragen de Big-Cityvragen bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity bruzz.be/bigcity BRUZZ.be/bigcity REIFB TE2R2B F4E U0RA12UR1AI R2I0 22 01 2 1 2 8 22I 88 2 2A M 02 2180I I MI214A

Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, Check ook onze Instagrampagina, elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana elke donderdagnamiddag vertelt Luana Difficile een nieuw BigBig City-verhaal. Difficile een nieuw Big City-verhaal. Difficile een nieuw City-verhaal.

VOLGENDE KEER VOLGENDE KEER VOLGENDEWEEK WEEK VOLGENDE Waarom wordt dede Waarom wordt Wat gebeurt er als er onder gemiddelde Klopt het dattemperatuur het internet is gemiddelde temperatuur mĳ n huis een metrolĳ n van ons land gemeten in in van ons landingemeten uitgevonden Brussel? wordt gebouwd? Ukkel? Ukkel?

Culture. NL | FR | EN LET’S TURN THE PAGE TO A NEW ERA FOR CULTURE

L’OR DU COMMUN AU CRÉPUSCULE

‘Nous sommes enfin parvenus à me re des mots sur nos émotions’

ILLUSTRATIE EVER MEULEN OVER HET BRUSSEL IN ZIJN HOOFD

‘Ik heb geen probleem met al die torens in de stad’

EXHIBITION WITH LIBASSE KA, NOTHING IS BLACK OR WHITE

‘I can sing Flemish popular songs, but I am still Senegalese’

Culture. Cabin Fever

‘To change the world, you need to give people hope’ EN

The Brussels singer and multi-instrumentalist Lubiana did not sit back and relax during the lockdown: she released an EP, recorded her debut album and found a new, be er version of herself. She gives the instructions for doing so here, free of charge. — TOM ZONDERMAN Female kora players? They are rare, but Lubiana is one of them. The Brussels native with Cameroonian roots fell in love with it a few years ago, when the instrument appeared in a dream and when she shortly afterwards bumped into a kora player in the streets of Spain. She then met Malian Toumani Diabaté, one of the world’s most famous kora players, and was completely captivated by the instrument. “The kora is a stringed instrument that is played in West Africa by griots, storytellers,” says the Brussels-based multi-instrumentalist and singer. “A tradition that continues from father to son. I thinks it’s wonderful that these traditions are still alive.” The sound of the instrument is somewhere between the guitar and the harp. Lubiana makes joyful soul pop with it, which has already filled one EP. Her new single “Mamy Nianga” will be followed by her debut album after the summer. For Lubiana, music is a journey, she says, both externally and internally. That journey has gained extra depth in the past year; the lockdowns were a period of personal deepening for Lubiana. American talk show host Oprah Winfrey, among others, showed her the way. “I started listening to her podcast Super Soul Sunday during the first lockdown, and I haven’t stopped since. In it, she invites people like Deepak Chopra and Viola Davis to talk about the path they took to get where they are. They are stories about being in power over yourself and every decision you make, about finding your true self and realising that you are the master of your life. I think Oprah Winfrey is very authentic, she dares to show her vulnerability.” Lubiana found Oprah Winfrey’s life

the world, but also with my existence as an artist. That book helped me to turn off my ego, not to think constantly about the past and the future, or to project desires, but to live in the moment. I compare it to how you are as a child: you also live from day to day and you don’t worry about what you have to do later. Tolle has helped me to understand my life better.”

SISSOKO OR CISSOKO? It was not just a spiritual enrichment that helped Lubiana through the past year, also a physical one. “Before corona I went to the gym but when they all closed down, I started exercising online through TrainSweatEat, a website set up by French YouTuber Sissy Mua. Every day at six o’clock, an online session of around thirty minutes with a few thousand other people, it is very liberatLubiana: “I want to show other people that there are positive ing. Not only physically, things even in difficult times.” but also mentally, because you switch off your thoughts for a while. philosophy so inspiring that she started a When the gyms open again, I’m just going to podcast of her own. It’s called Be... “In each keep doing it at home. (Laughs) That saves me episode, I go deeper into being free, into being a lot of time too.” unstoppable. About my journey that brought During those me closer to myself – becoming an artist, and workouts, Lubiana all the obstacles I had to overcome as a result. started listening to the These are experiences I want to share to music of Nigerian pop empower other people with the same dreams. sensation Burna Boy, It is a podcast about self-love and self-care, especially his album because I wanted to show that there are African Giant. “His positive things even in difficult times.” music lifts me up, when Connects with that I listen to it I want to depth: the book The move and dance. Burna Power of Now by German Boy mixes traditional author Eckhart Tolle. music from his homeland with contemporary “I spent a great part of pop sounds in a superb the first and especially way. His music is very modern, but at the the second lockdown same time he tells the story of his own culture worrying about what was in his own patois.” going to happen. With

Quarantoon WIDE VERCNOCKE

Another musician that Lubiana is keen to highlight is Senegalese kora player Ablaye Cissoko and especially his album Le Griot Rouge. “There are four large families of kora players in West Africa. That is why you often come across players with the name Cissoko or Sissoko, sometimes with the same first name. Sometimes, this leads to confusion. (Laughs) Ablaye Cissoko is my all-time favourite kora player. He has set up a school for kora players in Saint-Louis that is open to all people to play the kora, both men and women. I will go to Senegal soon to record a video clip, but I will also be going to do a residence at Ablaye’s place to play the kora every day from ten to five. That will be intense.” To catch her breath after all those intense moments, Lubiana likes to watch Netflix. Two series she has enjoyed are the French series Lupin, the hit series with Omar Sy, and Call My Agent!. “When watching TV, I want to relax and not think too much about the issues of the world. (Laughs) In Call My Agent!, well-known actors and actresses play themselves, you get a bit of a look behind the scenes. For example, you see how Jean Dujardin plays a caveman, and how he cannot fall out of that role and sleeps outside in the garden at home. Or Cécile de France who is told she has to take botox after she turns forty. It’s also nice that a friend of mine, Stéfi Celma, plays in it. She also sings and is releasing her first EP this year.” “Other than that, I try not to spend too much time on a screen,” Lubiana explains. “Especially not to read the news. The media too often focus on negative things, while there are still so many great things happening every day. You have to give people hope that they can still change the world.” LUBIANA The single “Mamy Nianga” is out now. 31

Culture. Rap

BRUZZ

| INTERVIEW

L’OR DU COMMUN AFFRONTE LA NUIT DE LA VIE

‘Nous ne sommes plus des adolescents’ 32

— NICOLAS ALSTEEN

SWING : Avant d’être des artistes, nous

sommes des humains : des gens connectés à une époque et à ses réalités socio-économiques. Notre quotidien n’est pas différent de celui du commun des mortels. Nous sommes juste les éponges de notre temps. Aujourd’hui, ce que nous observons, c’est une société erratique et incohérente... Personne ne comprend plus ses règles, son fonctionnement ou sa finalité. C’est comme si on était en train de construire une tour gigantesque sur des sables mouvants. Ce constat est évident. Impossible d’en faire abstraction dans nos chansons. Cela nous affecte et ça se ressent à travers notre écriture qui, sur le fond, témoigne toujours de notre rapport au réel.

Dans les couplets de ‘Sable’, vous semblez pourtant vous éclipser de la vraie vie par le prisme d’une plongée dans le monde de la nuit. Un peu comme si les rêves vous donnaient l’occasion d’échapper à la réalité. C’est votre technique de l’autruche ? PRIMERO : Quand nous enregistrons, nous partageons un thème, mais chacun vient le nourrir à sa façon, selon ses codes et sa propre perception des choses. Dans ‘Sable’, par exemple, je me dédouane de la réalité. Mais pas tant pour échapper à la violence du monde, plutôt pour souligner le caractère énigmatique des rêves. Cette disposition de l’esprit que personne ne parvient à expliquer, c’est fascinant. Je trouve ça dingue d’être privé d’une part active de mon imagination. À chaque fois que je me réveille, une partie de moi n’est plus accessible... Il y a quelque chose de très frustrant là-dedans. J’aime le côté inexpliqué du phénomène : ‘Sable’ est une plongée dans la science des rêves.

LOXLEY : L’objectif était de sortir de notre zone

de confort. Au niveau de la production, déjà, il y a du changement. Après avoir fait produire le disque précédent par une seule et même personne (Vax1), nous avons décidé de travailler avec différents beatmakers. Pour nous, c’est une première. En collaborant avec tous ces gens rencontrés entre Paris et Bruxelles, nous avons redéfini notre esthétique et envisagé d’autres manières de faire de la musique. PRIMERO : Cet album marque aussi l’aboutissement d’une quête un peu plus personnelle. Voilà en effet plusieurs années que nous essayons de nous livrer davantage dans les chansons. Avec Avant la nuit, nous sommes enfin parvenus à mettre des mots sur nos émotions. Les compos en disent bien plus sur nous qu’autrefois. Notre volonté de faire les choses différemment découle aussi des moyens mis à notre disposition. Jusqu’ici, on se débrouillait avec les moyens du bord : trois fois rien. Après des années de débrouille, nous avons enfin eu un budget pour travailler correctement. Même si la somme peut sembler anecdotique aux yeux de certains, c’était déjà très bien pour nous. Cela nous a permis de réserver des studios d’enregistrement, de planifier des sessions, des résidences, mais aussi de collaborer avec plusieurs beatmakers. SWING : À cela, il faut encore ajouter une question d’âge. Nous ne sommes plus des adolescents. Au fil du temps, nous avons développé des mécanismes d’acceptation et de résilience. Nous ne sommes plus dans une révolte permanente à l’égard du système et des gens. On se pose encore plein de questions mais, désormais, nous sommes capables de vivre avec et, dans une certaine mesure, d’accepter l’absence de réponse ou de solution à un problème. Notre état d’esprit a changé, la musique de L’Or du Commun aussi.

| INTERVIEW

Avant la sortie officielle du nouvel album, vous avez publié le single ‘Négatif’, un morceau percutant, mais assez sombre. Ce pessimisme nourrit-il votre processus créatif ?

Avez-vous attaqué l’enregistrement de l’album avec l’envie de faire les choses différemment ?

BRUZZ

rois ans après le succès de Sapiens, L’Or du Commun rassemble ses forces vives et signe Avant la nuit, un nouvel album conçu malgré des emplois du temps serrés. Entre une vie d’animateur radio pour Loxley et des sorties solos pour Swing et Primero, ce nouveau disque voit le trio se réinventer en studio aux côtés de producteurs comme Cosmo (Koba laD), Frank Dukes (Cardi B, Drake), Phasm (Roméo Elvis, Peet), PH Trigano (Ichon, Geeeko) ou Seezy (Ninho, Vald). Moderne et cinématographique, laboratoire d’idées et de sons, Avant la nuit mélange rap et chanson, sentiments de révolte et grands moments d’émotion. Sans exubérance ni faux-semblant, L’Or du Commun ose le changement. Avec brio.

Sous une pochette inspirée par l’œuvre de René Magritte, le trio bruxellois capture les préoccupations d’une génération déchirée par des sentiments contraires. L’album de rap Avant la nuit met en lumière les avancées de Primero, Swing et Loxley, trois amis entourés par une famille formidable : Roméo Elvis, Lous and The Yakuza, Caballero ou Zwangere Guy sont toujours là pour L’Or du Commun.

Votre complice Roméo Elvis intervient à deux reprises sur le disque (‘Banane’, ‘Pollen’). Est-ce pour insister sur sa place dans l’histoire du groupe ? LOXLEY : Sa présence n’était pas préméditée.

Roméo est un ami de longue date. Quand nous lui avons dit de nous rejoindre en studio, c’était d’abord pour passer un peu de temps avec lui. Naturellement, il a pris le micro et nous avons fait de la musique ensemble. Même si tout le monde connaît le lien privilégié que nous entretenons avec lui, cette collaboration n’était pas planifiée...

▼

L’OR DU COMMUN AFFRONTE LA NUIT DE LA VIE

L’Or du Commun c’est (de gauche à droite) Loxley, Primero et Swing

Avant la nuit enferme un morceau intitulé ‘C’est dingue’. Les premières secondes de ce titre laissent entendre les cris d’une foule en délire. C’est votre public ?

BRUZZ

| INTERVIEW

▼

PRIMERO : Oui. Il s’agit d’un extrait de notre concert à l’Ancienne Belgique. Ça reste l’une des dates les plus importantes de notre carrière. À nos yeux, l’AB est une salle mythique. Nous y avons vécu des moments incroyables en tant qu’artistes, mais aussi en tant que simples spectateurs. Et puis, se produire sur cette scène, c’était l’aboutissement de dix ans de travail. Utiliser la bande-son de ce concert, c’est donc une manière de remercier notre public et toutes les personnes qui nous suivent depuis le début. C’est un hommage à toutes ces Bruxelloises et à tous ces Bruxellois qui nous ont vus grandir au fil des années.

À côté de Roméo Elvis, d’autres artistes défilent dans l’album : Lous and The Yakuza, Caballero ou Zwangere Guy apparaissent ainsi au casting. Inviter ces personnalités bruxelloises, est-ce une façon de géolocaliser vos activités ? LOXLEY : En les invitant, nous mettons forcément

l’accent sur Bruxelles. Cette ville est le berceau de notre projet. C’est ici que L’Or du Commun a vu le jour. Depuis le début, nous sommes connectés à différentes personnalités de la scène locale : des gens avec lesquels nous entretenons de véritables relations amicales. Quand nous proposons à Zwangere Guy ou à Lous and The Yakuza de passer en studio, ce n’est pas dans une optique commerciale. C’est juste un rendez-vous familial.

Dans les nouveaux morceaux, vos performances individuelles prennent plus de place qu’autrefois. Comment expliquez-vous cette évolution ? SWING : C’est de l’ordre de l’intuition. Par le passé, nous avions tendance à nous partager le micro de façon ultra démocratique. Les compos étaient souvent découpées en trois parts égales. Cette fois, nous intervenons uniquement dans l’intérêt des morceaux. Plus question d’ajouter une voix si elle n’est pas nécessaire. PRIMERO : Nous avons appris à nous laisser de la place, à interagir de manière plus adéquate. Quand l’un de nous a besoin d’un peu plus d’espace pour s’exprimer et faire aboutir une idée, on le laisse faire. Cet album marque une évolution dans nos relations. Nous sommes bien plus à l’écoute les uns des autres. Si un morceau doit être amputé d’un couplet pour son bien et celui du groupe, le sacrifice en vaut forcément la peine. C’est une question de bon sens et d’efficacité.

La pochette de votre album immortalise une scène assez chaotique : les personnages représentés sont-ils en train de danser ou de se battre ? PRIMERO : Nous avons volontairement laissé planer le doute en proposant une image ambiguë. Cette pochette s’inspire de L’Empire 34

« Aujourd’hui, ce que nous observons, c’est une société erratique et incohérente » SWING

des lumières. Dans cette série de tableaux, René Magritte dépeignait l’image paradoxale d’une maison coincée entre le jour et la nuit. Dans le même ordre d’idée, notre pochette propose une vision contrastée du monde. Ce qui nous intéresse ici, c’est la notion de dualité. D’un morceau à l’autre, on peut ainsi voir cette pochette comme une scène de guerre ou, au contraire, comme la représentation d’une nuit de folie. Aujourd’hui, ce visuel trouve un écho inattendu dans l’actualité. Les événements qui sont survenus dans le bois de la Cambre lors de La Boum témoignent en effet de cette dualité. D’un côté, la fête. De l’autre, la révolution. Là où certains participants dansaient sur les pelouses, d’autres passaient à l’offensive contre les forces de l’ordre. Ce qui est étrange, c’est que nous avons achevé tout l’album avant le début de la crise sanitaire…

Avant la nuit s’achève sur ‘Pollen’, un morceau avec Roméo Elvis, dans lequel vous revenez justement sur vos débuts. Mesurer la distance parcourue avec le groupe, c’est une forme de nostalgie ? LOXLEY : Pour nous, il était évident que ce titre

devait clôturer l’album. Son ambiance s’y prête bien. C’est une façon de désamorcer en douceur. La mélancolie perceptible dans ‘Pollen’, nous la devons surtout à Roméo Elvis qui lui, pour le coup, est un grand nostalgique. Dès qu’il fait de la musique avec nous, il tire sur une corde sensible. C’est amusant à écouter. Parce que c’est toujours agréable d’évoquer nos souvenirs communs. En ce qui nous concerne, même après dix ans, nous n’avons pas encore le recul nécessaire pour nourrir de la nostalgie. En tout cas, une chose est certaine : à la fin, nous n’aurons aucun regret.

L’OR DU COMMUN: AVANT LA NUIT Sortie: 14/5

L’OR DU COMMUN KIJKT DIEP IN DE NACHT VAN HET LEVEN

L’OR DU COMMUN LOOKS THE NIGHT OF LIFE IN THE EYES

Op hun nieuwe album, met een hoes geïnspireerd op Magritte, verwoordt het hiphoptrio L’Or du Commun de besognes van een generatie verscheurd door tegenstrijdige gevoelens. Avant la nuit, een filmische rapplaat, is proeve van de vooruitgang die Primero, Swing en Loxley hebben gemaakt. De drie maken deel uit van een fantastische familie: ze hebben de onvoorwaardelijke steun van Roméo Elvis, Lous and The Yakuza, Caballero en Zwangere Guy. “Deze nummers vertellen meer over ons dan die van vroeger. We zijn geen tieners meer. We hebben leren accepteren en doorgaan.”

On their new album, with its cover inspired by Magritte, the Brussels hip-hop trio L’Or du Commun expresses the concerns of a generation torn apart by contradictions. Avant la nuit, a cinematic rap record, is a testament to the progress made by Primero, Swing and Loxley − three friends who are part of a fantastic family: they have the unconditional support of Roméo Elvis, Lous and The Yakuza, Caballero and Zwangere Guy. “These songs tell more about us than those of the past. We are no longer teenagers. We have developed mechanisms that help us accept and give us resilience.”

ONTDEK

Voeten 24/24u beschikbaar onderaan de enkels

Voor korte afstanden ga je best te voet.

BMBGEN10368_PROMOTION_MARCHE_290x215.indd 1

07-05-21 15:07:36

Culture. Photography

Devenir Miroir speaks of birth and death, of love and desire. Of the child that becomes a parent, of the parent that fades away.

‘I prefer fables to concepts’ EN

With his portraits of close friend and urban legend Bonom, the Brussels photographer Ian Dykmans already transformed moments into myths. In Devenir Miroir he focuses his intense gaze and analogue lens on his own life, story, fable. — KURT SNOEKX There is a restlessness in Ian Dykmans’ work. A certain mobility − induced by surrender, intensity and chemical processes − that is as impalpable as it is overwhelming, as out of time as it is in the moment. That elusive nature was a perfect fit for graffiti myth Bonom, as was already apparent years ago from a joint exhibition at Iselp and a book at CFC. In Devenir Miroir, which he

slowly transformed into meaning, beauty and singular mystery in the atmosphere of the Tipi Bookshop, Ian Dykmans turns his intense gaze inexorably on himself. On the cover of the book appears the face of the Brussels photographer. While a kind of scorching heat seems to erase its contours, to dissolve the boundaries between body and environment, a stain around his temple burns a hole in the skin. Straight to a strange,

tiny, curled-up body. “The hippocampus? The part of the brain where memories are made?” asks Ian Dykmans. “Ah, very nice. But for me, that spot, which has unintentionally etched itself onto the print, represents thinking. Thinking as the creator of realities, as the instigator of things that happen or don’t happen.” It is in that rolling landscape of possibilities that Ian Dykmans likes to get lost. Appears and disappears again. Is swallowed up and awakened. “I’m not much of a hiker or explorer. But every now and then something can pull at me, make me take a side road and I bump into an old, almost dead tree. Or a current may lead my kayak away from the

river into a rampaging mangrove. Those are moments when you feel at one with what surrounds you, when you can feel nothing but respect, gratitude and humility in the face of that magnificent spectacle of nature. I sometimes take lots of photos, none of which end up surviving, during deliberate walks. But in those moments without preparation, research or guide, in which you fall into a kind of trance and, so as not to disturb the balance, limit your presence to a handful of shots, something happens. Something that escapes me. Therein lies what I am looking for in photography.” What you find in Ian Dykmans’ Devenir Miroir are electrifying

BETWEEN ROOTS AND CROWN The story of Devenir Miroir unfolds like a skin. Sensual and vulnerable. With folds that veil. Open and exposed. Ian Dykmans digs deep into himself, until it tears him apart, seduces him, wounds him. Devenir Miroir bears witness to farewell and death, to birth and love. It speaks of passion, hunger and desire. Of unconditionality and inevitability. Of the child that becomes a parent, of the parent that fades away. Of intimate moments in a life, through which every human being must pass. “I like my artistic work to be an

extension of my life, and not the other way around,” says Ian Dykmans. But that takes courage. The same courage was also needed to put the meagrely few words in Devenir Miroir on paper. Words as shaky as they are overwhelming, which read like a poetic letter “in which I was able to put things down, give them a place. This book is a way to turn the page in life.” You feel that there is an unspoken, unutterable pain in the soul of these pictures, in the soul of the maker. A heaviness that pushes the father’s body down onto a mattress in his son’s lab, surrounded by things collected on Vossenplein/ Place du Jeu de Balle, “another sacred place of memories.” A heaviness that extracts memories from the volatilising, numbing mother. A heaviness that tastes sweeter, when the almost luminous body of the beloved appears. There, in the compromise between heaviness and lightness, between roots and crown, life unwinds itself, and this book becomes a mirror. “It may be deep, it may be immensely difficult, it may turn me upside down, but there is no point in being sad. There are plenty of reasons to be, but there is no point. Life is ruthless, it eats us. We resist, hopelessly and in vain, but with joy, with a bitter-sweet smile that makes a ruthless fool of ourselves.”

Ian Dykmans: “I’m not much of a hiker or explorer. But every now and then something can pull at me, make me take a side road.”

“This book is a way to turn the page in life” There the fable echoes, there this singular life joins a stream of stories. Stories that celebrate desire for freedom, that rein in life, that turn you inward, that counteract forgetting. Stories like an old, almost dead tree and a rampaging mangrove. Stories of encounters, with a lover who questions your own foundations, with a child who draws you towards the earth, with a mother who becomes more and more unfathomable, with a father who watched without embarrassment. “The hunter’s instinct that lurks in every photographer was very present in him. He did not think in terms of good or bad, he just looked, shamelessly, sometimes excessively.

My view contains more measure, more focus. But what I did learn from him, when he stayed with me in the lab, and the chemical smells of that place mingled with his cigarette smoke, was that because of who he was, he also created possibilities. Because of that lack of doubt, he could suddenly walk up to people, start a conversation, and create an atmosphere that made you wonder how you got there. That’s what I learned from him: to approach the other, to make a meeting possible, to make the improbable possible.”

IAN DYKMANS: DEVENIR MIROIR Book: Tipi Bookshop, €34, tipi-bookshop.be Exhibition: 14 > 30/5, La Part du Feu

EEN FABEL IN FOTO’S

UNE FABLE EN IMAGES

Met zijn portretten van stadsmythe Bonom wist de Brusselse fotograaf Ian Dykmans jaren geleden al te imponeren. In Devenir miroir richt hij zijn intense blik en analoge lens op zichzelf. Devenir miroir getuigt in beweeglijke beelden van afscheid en dood, van geboorte en liefde. Van verlangen, onvoorwaardelijkheid en onvermijdelijkheid. Van het kind dat een ouder wordt, van de ouder die vervaagt. Als een fabel, gewonnen uit een mensenleven. “Dit boek is een manier om een bladzijde in mijn leven om te slaan.”

Il y a quelques années, le photographe bruxellois Ian Dykmans impressionnait déjà avec ses portraits du mythe urbain Bonom. Dans Devenir Miroir, il braque son regard intense et son objectif argentique sur lui-même. Devenir Miroir témoigne en images mouvantes des adieux et de la mort, de la naissance, de l’amour et du désir. De l’enfant qui devient parent, du parent qui s’efface. Comme une fable, extraite d’une vie humaine. « Ce livre est une façon de tourner une page de ma vie. »

BRUZZ | INTERVIEW

images. Framed spaces that move like a maelstrom through the fabric of time. Spaces that stretch a singular moment of a singular life into a duration, a life, a mirror. “When I take the picture, I am in the moment, I don’t understand what I am doing. In the treatment of the image, the immersion of the print in a lithographic film developer, the fable appears. Those twenty minutes in the lab, you devote yourself completely to that image. You see the paper become a photograph, an image. These are twenty minutes that you do not live, but where you see life appearing, try to understand it. It is only then that I find meaning in it, that the story, the fable, the myth develops. I prefer the fable to the concept.”

Culture. Strip

EVER MEULEN REIST DOOR BRUSSEL IN 120 PRENTEN

‘Tekenen wat ik zie, ik doe dat nog altĳd heel graag’ Het is tijd dat u een Louis Vuitton in huis haalt. Neen, geen handtas, maar het nieuwste volume van de chique ‘Travel book’-reeks, waarvoor Vuitton tekenaars en illustratoren rond de wereld laat reizen. Ever Meulen verrijkte de reeks met een aflevering waarin hij in 120 tekeningen zijn Brussel verbeeldt. — MICHAËL BELLON

ddy Vermeulen is in februari 75 geworden, maar zijn potloden leggen nog dagelijks ettelijke kilometers af in het atelier in zijn huis in Sint-LambrechtsWoluwe. Dankzij die ijver is er nu een boek waarin de Brusselse tekenaar zijn verbeelde maar goed gedocumenteerde, zijn futuristische maar ook nostalgische, zijn rechtlijnige en tegelijk chaotische, zijn uit elkaar gehaalde en daarna vernuftig weer in elkaar geschoven Brussel haast integraal heeft vastgelegd. Of moeten we zeggen ontworpen? De lijvige stapel tekeningen brengt talloze bekende en minder bekende gebouwen, wijken en monumenten in beeld. Ze variëren op een verbluffende manier van experiment en schets tot barstensvolle stadslandschappen met gestileerde details en hier en daar zelfs een voorzichtige fotomontage. Wie een zeer exclusieve luxeversie kan bemachtigen (30 exemplaren) koopt er zelfs Ever Meulens eerste litho bij. Zo is het boek niet alleen een hommage aan de stad, maar ook aan het tekenen zelf. Uiteraard is het niet de eerste keer dat Ever Meulen Brussel tekent. In 2009 liep er bij de Vlaamse Gemeenschapscommissie nog de tentoonstelling Ever Meulen – Stadstiekeneir. Eddy Vermeulen kwam eind jaren 1960 naar Brussel om te studeren aan Sint-Lukas. De man die ook enkele covers voor The New Yorker

tekende, de Henry van de Velde Award won, en tekenaars Art Spiegelman en Saul Steinberg en rocker Neil Young tot zijn fans mag rekenen, bepaalde in de jaren 1970 en ’80 ook mee het beeld van de opkomende Nederlandstalige culturele scene in Brussel, met zijn bijdragen aan de Beurskrant van de Beursschouwburg, en zijn affiches voor het seventiesfestival Mallemunt of het Kaaitheater. En dankzij Ever Meulen dook Brussel met zijn Atomium en zijn Manneken Pis ook regelmatig op in Humo, waar hij lang de huistekenaar was.

Misschien mogen we ons nog één keer aan een nostalgische terugkeer naar de toenmalige Humo-redactie in Brussel bezondigen? EVER MEULEN: Ik ben daar met mijn gat in de

boter gevallen. Aan Guy Mortier en zijn bende heb ik alleen maar goede herinneringen. Guy en ik werden meteen vrienden en zijn dat nog steeds. Hij apprecieerde enorm wat ik maakte, en ik tekende bijna meer om Guy Mortier te plezieren dan om te publiceren in zijn blad. Mijn interesse in stripverhalen als kind heeft mijn werk natuurlijk beïnvloed. Maar ik kon ook realistische portretten maken, karikaturen van popsterren, een cover met Bob Dylan of een grappig stripje binnenin. En het was zo gezellig in de Livornostraat dat ik er bijna dagelijks kwam. Het was een mooi, ouderwets

gebouw, dat me altijd deed denken aan redactiegebouwen uit een Amerikaanse film noir. Grijs maar met de sokkel in blauwe steen, de oude lift en de krakende trappen. In dat gebouw zat uitgeverij Dupuis, die ook de uitgever was van Robbedoes, Télémoustique en nog andere bladen. Daardoor kwam ik er mijn favoriete tekenaars Franquin, Jean Roba en Peyo tegen. Hergé zat met zijn studio dan weer aan de andere kant van de Louizalaan. Wat ik vooral fantastisch vond aan Humo, is dat veel mensen daardoor meteen mijn werk zagen. Ik noem mezelf geen kunstenaar maar een tekenaar, en ik had nooit de ambitie om te exposeren in kunstgaleries of werk privé te verkopen. Mijn tekeningen moesten zo snel mogelijk in de boekjes komen. Mijn werktempo was dan ook hoog in de jaren 1970 en ’80. De ene opdracht na de andere, tegen de tijd. Dat werken in opdracht is nu veel minder en dat is prima, want ik neem nu meer vrijheid qua techniek en formaat, en ik kies de onderwerpen zelf. Gelukkig zie ik in de pers nog steeds werk van jonge tekenaars, vaak oud-studenten.

Dit Brussel-boek hebt u wel in opdracht getekend, én u kon er uw tijd voor nemen. Toch moet het een hele onderneming geweest zijn. EVER MEULEN: Daar was ik wel een beetje voor beducht, want ik ben een trage tekenaar. Ik dacht: potverdorie, 120 tekeningen, dat lukt me nooit! Maar het lukte wel, en ik heb er veel plezier aan gehad. Ik ben er wel meer dan een jaar mee bezig geweest.

U moest Louis Vuitton wel overtuigen van Brussel. EVER MEULEN: Voor de ‘Travel book’-reeks reist een tekenaar in principe naar een andere plek. Ik heb dus inderdaad moeten aandringen om Brussel te mogen tekenen. Maar toen ze met een paar mensen uit Parijs naar Brussel kwamen, waren ze meteen verkocht.

▼

Ever Meulen Wordt in 1946 geboren als Eddy Vermeulen in Kuurne Komt eind jaren 1960 naar Brussel om tekenen te studeren aan Sint-Lukas Blijft plakken in de hoofdstad, en vergaart eerst bekendheid als huistekenaar van Humo Publiceert ook in Franse en Nederlandse bladen, zoals het muziekblad OOR Ontwerpt platenhoezen voor Telex, de band rond Marc Moulin Exposeert vanaf 1984 internationaal, onder meer in Londen, Liverpool, Angoulême, New York, Genève, Amsterdam, Lyon en Turku

BRUZZ | INTERVIEW

Verzorgt in de jaren 1990 meermaals de cover van het beroemde blad The New Yorker De legendarische tekenaar Art Spiegelman schrijft in 2006 het voorwoord voor Verve, zijn verzameld werk 1988-2005 Krijgt in 2013 de Henry van de Velde Award voor zijn hele loopbaan

Ever Meulen aan zijn tekentafel: “Ik ben een trage tekenaar, en ben meer dan een jaar bezig geweest aan dit boek.” 39

EVER MEULEN REIST DOOR BRUSSEL IN 120 PRENTEN

zou ik al moeten rechtstaan en kiezen voor ander materiaal. Daarom ben ik nooit schilder geworden. Als kind zat ik liever in een hoekje te tekenen. Oorspronkelijk aan moeders keukentafel, later kreeg ik een zolderkamer met een groot raam en maakte mijn nonkel André speciaal een tekentafel met een hellend vlak, bijna professioneel. Die heb ik trouwens nog altijd.

Ondanks die nadruk op de klare lijn kan u toch dynamiek creëren en ook de chaos van de stad suggereren. Wat is uw geheim?

| INTERVIEW

Ik woon hier al sinds de jaren 1960, dus ik ken Brussel, maar de stad en de straten inspireren mij nog altijd. Ik ben ook tekenaar geworden om de dingen te kunnen tekenen die ik graag heb. Zoals auto’s, maar ook wat er in de straat gebeurt, en de huizen, de architectuur. Rondgapen zoals ze zeggen in West-Vlaanderen, dat laten inwerken, en het dan op papier proberen te krijgen, dat is wat ik het liefste doe.

BRUZZ

▼

moeilijk zijn om te tekenen, interesseren mij natuurlijk, zoals de Basiliek van Koekelberg of het stadhuis. Ik ben geen specialist in een bepaalde stijl, hoewel ik natuurlijk een voorkeur heb voor de modernistische en constructivistische stijl van de jaren 1930. De gotiek, de barok en de art nouveau van Horta zijn dan weer moeilijk om te tekenen.

U hebt het ook een beetje aangepakt als een reis, met veel uitstapjes in de stad. EVER MEULEN: Een minireis, ja. Uiteindelijk kwam het allemaal nog goed uit, omdat we toch niet echt mochten reizen. Ik kon dus in de stad rondtoeren op mijn manier. Met mijn oude Chevrolet Corvair uit 1960 op zondagmorgen, wanneer Brussel nog slaapt. Heerlijk rustig. Mijn vrouw (Viviane Smekens, red.) nam dan foto’s van de plekken die we opzochten, ik noteerde vooral wat details.

Het boek heeft vier hoofdstukken: eerst cirkelt u langs de vier windstreken rond het centrum, en pas daarna duikt u de Vijfhoek in.

Eenmaal thuis aan de tekentafel is het puzzelen, met de meetlat in de hand. EVER MEULEN: Ik ben altijd een thuiswerker geweest. Daar begint het werk inderdaad pas. Met wat ik opgeslagen heb in mijn hoofd, of met de documentatie, speel ik op het blad met mijn tekenmateriaal. De meetlat is daarbij voor mij een ideaal middeltje. Met alle respect voor de mensen die dat wel kunnen, maar ik ben niet de vlotte tekenaar die uit de losse pols naar de natuur tekent. Ik ben iemand die huisjes bouwt met lijntjes, iets probeert te suggereren en vooral te construeren. Ik ben een echte constructivist. Niet dat ik een mislukte architect of een technisch tekenaar ben, maar ik heb wel altijd graag getekend zoals architecten dat vroeger deden. Zij tekenden met een Rapidograph, zo’n technisch pennetje, vele perspectieven op een groot blad op een grote tekentafel. Heel technisch, maar duidelijk! Ik werk nog altijd het liefst met potlood op een comfortabel formaat papier zoals een A4, dat geeft een mooi overzicht over de compositie. Als ik groter zou tekenen,

EVER MEULEN: Ik heb zelf in het centrum gewoond

– op de Zavel en in de Ruisbroekstraat – maar ook in Schaarbeek, Etterbeek, Anderlecht en nu in Sint-Lambrechts-Woluwe. Het vijfde hoofdstuk, over het stadscentrum, is de belangrijkste brok, maar veel van mijn favoriete buurten liggen buiten het centrum. Er is meer ruimte en de huizen zijn van een andere periode. Die variatie van huizen is interessant voor een tekenaar.

Maakte u schetsen ter plaatse? EVER MEULEN: Toch wel. Maar klein en summier, in een soort notaboekje. Zoals aan Villa Empain. Of in de Tuinwijken, zoals de Floréal, Kapelleveld, of de Cité Moderne in Sint-Agatha-Berchem, die de mooiste is om te tekenen omdat er een mooie ritmiek zit in die huizen, die allemaal haaks op elkaar staan. Maar ook gebouwen die

De Noordwijk en het Atomium. Ever Meulen: ”Toen ik dat zag als kind: liefde op het eerste gezicht.”

EVER MEULEN: Dat zijn intieme vragen, vriend. (Lacht) Een stad is niet eenvoudig om te tekenen. Je moet ingrijpen, keuzes maken, zaken op de voorgrond brengen, spelen met perspectief… Ik heb nooit op voorhand in mijn hoofd hoe ik het op papier wil krijgen, en vaak ben ik ook niet tevreden met het resultaat. Ik laat me vaak gaan. Ik laat me inspireren door wat toevallig komt en participeer daaraan door er weer iets naast te plaatsen dat contrasteert of verrast. Zo ontstaat een zekere spanning in de tekening, of humor. Veel hangt dus af van het toeval, maar het gaat ook om concentratie. Je moet ervoor gaan zitten, er serieus mee bezig zijn.

Eigenlijk hebt u in dit boek een beetje uw eigen Brussel ontworpen. EVER MEULEN: Dat is een mooi compliment. Het boek gaat 120 keer over Brussel, en mensen kunnen nieuwsgierig zijn naar de keuze van mijn onderwerpen, maar het boek gaat sowieso vooral over tekenen, met potloodjes op papier. En over het plezier om associaties te maken met wat ik weet. Want als ik dan bijvoorbeeld in de rue Haute ben, denk ik aan Bruegel en laat ik ‘de blinden’ van Bruegel daar passeren en teken ik een rad waar een zwarte kraai op zit.

Het boek bevat inderdaad ook kleine hommages aan collega’s. EVER MEULEN: Absoluut. Ik heb aan veel mensen gedacht terwijl ik die tekeningen maakte. Ik kan

BRUXELLES À TRAVERS LES YEUX D’EVER MEULEN Il est temps de vous acheter un Louis Vuitton. Pas un sac à main, mais le dernier volume des prestigieux Travel Books, pour lesquels Louis Vuitton fait voyager des dessinateurs et illustrateurs internationaux à travers le monde. Ever Meulen (nom de plume d’Eddy Vermeulen) a enrichi la série avec un opus dans lequel il dépeint son Bruxelles en pas moins de 120 dessins. Ce superbe livre s’accompagne d’une exposition, d’un calendrier et d’une série de cartes postales. Le volumineux recueil de dessins représente d’innombrables bâtiments, quartiers et monuments, connus ou moins connus. Ils varient de façon surprenante de l’expérimentation et l’esquisse à de véritables paysages urbains remplis de détails stylisés avec, ici et là, un photomontage avisé. Ever Meulen : « Pour les Travel Books, le dessinateur se rend en principe dans un lieu différent. J’ai dû insister pour être autorisé à dessiner Bruxelles. Mais quand ils sont venus ici avec quelques personnes de Paris, ils ont été immédiatement conquis. »

natuurlijk geen Brusselse tekening maken zonder iets te suggereren van René Magritte of Hergé. Of Franquin, Philippe Geluck, Hugoké, Gal of zelfs Frans Masereel. En Nero zit wel ergens op een terrasje. Als ik het stadhuis van Brussel zie, denk ik altijd aan Het Spaanse spook van Willy Vandersteen, een van mijn favoriete Suske en Wiske-albums. En dan kan ik het niet laten om ook dat spook te tekenen.

“Niet dat ik een mislukt architect of een technisch tekenaar ben, maar ik heb wel altijd graag getekend zoals architecten dat vroeger deden”

Mensen en gebouwen, bij u leven ze allebei, en in een blije symbiose bovendien. EVER MEULEN: Ik teken met mijn hoofd vol informatie over de stad. Dat zet ik dan op een rijtje en zo vormt zich het silhouet van Brussel, met de hoogteverschillen – het Justitiepaleis dat uitsteekt boven de laagstad en zo. De tekening die op de cover van mijn ‘Travel book’ staat, met de Japanse toren die ik graag teken en het Atomium dat tegen de buildings van de Noordwijk aanleunt, is zo’n stadssilhouet. ‘Lift-off in Laken’ staat erbij. Daar begint het boek en begon voor mij ook het tekenen. Ik heb nooit in Laken gewoond, maar er zijn daar veel dingen die ik zo typisch vind voor Brussel. En dat komt natuurlijk omdat ik als snotaap van twaalf jaar voor het eerst in Brussel verzeilde tijdens Expo 58, waar het Atomium mij van mijn sokken blies. Liefde op het eerste gezicht. Toen ik tien jaar later in 1967 in Brussel terechtkwam om te studeren, ben ik ook meteen met de tram vanuit Schaarbeek naar de Heizel gereden om het Atomium terug te zien. De hele Heizelvlakte is een nostalgische plek voor mij. Dat komt ook door het jaarlijkse autosalon waar ik als kind graag naartoe ging.

Uw Brussel is ook een stad van torens. EVER MEULEN: Brussel heeft er heel wat en ik heb

niet te veel problemen met torens in de stad. Integendeel. Een stad zonder torens? Ja, Lucca in Italië misschien. Je kan daar een hele discussie over voeren en ik weet dat op de plaats van het Volkshuis (in de Zavelwijk, red.) een banale

building is gekomen. Maar de Martini-toren vond ik echt charmant en hij gaf aan Brussel meteen een moderne look. Op de bovenste Martini-verdieping gingen ook cocktailparty’s door. Er is zelfs nog eens een Humo-feest geweest. Tja, alweer nostalgie...

U bent ook zo iemand die de de hoge vlucht van het viaduct van Vilvoorde apprecieert. EVER MEULEN: Misschien is niet iedereen daar fan van, maar met die hoge poten schept het mogelijkheden om een vergezicht op het landschap en de stad te zien. Met de industrie die daar beneden toch nog een beetje ligt te doempen, en Zaventem dat mij permitteert om nog eens wat vliegtuigen in de lucht te hangen. Het is een spectaculaire en typische constructie. Net zoals het verdwenen viaduct van Koekelberg, toen dat van Vilvoorde nog niet bestond. Als jongen uit West-Vlaanderen Brussel binnenrijden via het viaduct van Koekelberg, dat vond ik een sensatie. Dat was New York! De moderne tijd! LOUIS VUITTON TRAVEL BOOK BRUSSELS BY EVER MEULEN Het boek verschijnt op 15/5 (160 blz., €45) Expo: 17/6 > 5/9, MAD, www.mad.brussels Postkaarten/kalender/foto’s: Uitgeverij Plaizier, www.plaizier.be

BRUZZ | INTERVIEW

BRUSSELS THROUGH THE EYES OF EVER MEULEN It is about time you bought yourself a Louis Vuitton. Not a handbag, but the latest volume of the prestigious Travel Book series, where Louis Vuitton lets international cartoonists and illustrators travel around the world. Ever Meulen (nom de plume of Eddy Vermeulen) enriched the series of stylish publications with an episode in which he depicts his Brussels in 120 drawings. The stunning book is accompanied by an exhibition, a calendar and a series of postcards. The voluminous stack of drawings depicts countless buildings, neighbourhoods and monuments, some more famous than others. They vary in a stunning way from experiment and sketch to fullblown urban landscapes full of stylised details and here and there even a careful photo montage. “For the Travel Book series, every artist basically travels to a different place,” says Ever Meulen. “So I did have to insist a bit on being allowed to draw my hometown. But when they came to Brussels with a few people from Paris and saw the city, they were immediately sold.” EN

Culture. Exhibition

‘Art saves me from clichés’ EN

A young Afrodescendant painter who talks about Mondriaan and Spinoza and whose work is not conspicuously populated by black figures. According to those who know, Libasse KA could go far. — TOM PEETERS, PHOTO IVAN PUT

El Hadj Libasse Ka (22) – nom de plume Libasse KA – spent the first half of his life in Senegal, the second half in Belgium. Along with his talent, energy and swagger, this split has now given him his first solo show in Wetsi Art Gallery, the place to be for Afrodescendant art in Brussels. Curator Luk Lambrecht is already lyrical about this young promise. “I was tipped off by the painter Jan Van Imschoot, who had discovered him through his Instagram account and looked him up at Anne Wetsi Mpoma’s gallery, where he had a studio.” Lambrecht was supposed to put together a show with Afrodescendant artists for CC Strombeek together with the gallery owner, but that fell through after the both abrupt and controversial resignation of the curator. Wetsi promptly invited him to Studio CityGate in Anderlecht and he immediately thought of Libasse KA. “Other exhibitions at Anne’s are often militant and very African, but with Libasse, his origins are not spread thick in his art,” says Lambrecht. “Have you seen that beautiful abstract painting? Nobody realises that it was made by someone who thinks or acts from a different culture. Then Libasse hangs it in the lion’s den, where he is warned not to ‘stray too far from the African soul.’ Amazing!” “It’s only human that you absorb influences everywhere,” Libasse KA responds, who was allowed to highlight his abilities as an artistic sponge and free spirit at his maiden exhibition. “In the art world, especially today, you are quickly 42

pushed into the black artist’s box. I try not to complain about that, but it does affect me. When I mention the name Philippe Vandenberg, the artist, in a gallery, people are surprised. That is like asking: ‘How come you speak Dutch so fluently?’ To me, that is irrelevant. Art saves me from all those clichés. I can sing Flemish popular songs, but I am still Senegalese. My big brother is still living in my native country. Just like my work, I float somewhere in between.”

SENEGAL AND SPINOZA The self-portrait that Libasse KA drew on a gallery wall in one day and one night shows a timeline with 2010 as its hinge. In that year, he lost his mother in Senegal. A little later, he would move in with his father, who lived in Asse, the Flemish municipality just North-West of Brussels. “Here I make the link between my rational and mystical self. In the tradition of Spinoza, I investigate what we have no control over. I used to think that I had chosen the secondary art school of Sint-Lukas myself, but it was the only Flemish school within twenty minutes from Asse, so no real choice.” The young artist then went to school at La Cambre and worked briefly at a call centre, but that “was only killing time.” Now he wants to paint. His work is influenced by the geometric figures of Mondriaan and the Ghent painter Mario De Brabandere, whom he got to know in Galerie De Ziener in Asse. “Simple things that make you feel something and trigger your eyes with their rhythms and colours,” he says. “I find poetry in them. These days, many black

artists paint mainly black portraits. It sells better because it is politically correct. But I have trouble with art without depth. With me it is never black and white.” “What do people think of when I, as a black person, draw a dark swimmer?” he suddenly looks at us questioningly. Well – cliché – a refugee who fell out of a crowded boat in the Mediterranean? “Voilà, while I grew up by the sea and always thought swimming was super cool!” The drummer he painted refers to rhythmics, and to Miles Davis. He once said that when black jazz musicians put on white suits they are making a statement. “You can’t dismiss music like that as wild or

“When I paint, I succumb to myself. If you are yourself, your work ends up coherent anyway” LIBASSE KA

naive. It has been thought through!” Libasse KA always shows the link to reality through detours. Two walls of his exhibition are painted with a mixture of pigment and mint tea, a reference to his childhood in his native country. The canvas on which “Gold Fever” shines under a geometric figure in block letters is a subtle criticism of the monetary system that still maintains Western supremacy in some former French colonies. “I don’t want to write sentences with full stops, but with commas, question marks and impediments. I don’t feel like I am deciding anything when I paint. I succumb to myself. If you are yourself, your work ends up coherent anyway.” He always detested drawing on the first page of his sketchbook, but after that he was off. “It’s the same in life: you take one step and automatically learn to take the second. There is Spinoza again. Choices are limited, especially by who you are. Walter Swennen can make a million Walter Swennens, even his prison is Walter Swennen. That applies to me and to everyone.

UTOPIA

Libasse KA: “Many black artists paint mainly black portraits. It sells better. But I have trouble with art without depth.”

That is why I say painting saves me. It makes me question the essence.” Creative thinking, drawing and making connections was in it from childhood. “My father and my grandmother also drew. In Senegal, I used sweet wrappers to make little men. If I found a stone, it became a world. If it had a hole, it was a cave in which a whole people could live. I have always hated Lego. I didn’t like

the idea of building, step by step, a castle that was already finished. Give me PlayMais instead. When I arrived in Belgium after my mother’s death, I was constantly confronted with cultural differences. But when I became interested in Greek antiquity, my father made me realise how similar those stories were to our own, and to ancient Hindu texts from the Vedas. That is

In the meantime, Wetsi’s offstream gallery appears to be the ideal launch pad. “A small utopia,” Lambrecht calls the expo. “We like to talk about inclusion in our white bastions and invite artists of colour to come and do their thing. But this is something else. It is diametrically opposed to what people expect from

an exhibition space. We do not always stick to the ideology of the art market. Unlike in white cultural temples, you don’t only see the better-off middle class either.” This was already evident at the opening, which attracted a diverse audience. In addition to the works, visitors could buy Libasse KA dates, as a criticism of a (bitcoin) society that creates currency with the sole motive of making money. Maria Gilissen, Marcel Broodthaers’s widow, liked the witticism and entrepreneurial spirit and bought 100 euros worth of seeds, which the artist will use to buy painting materials and dream on. Walking from the gallery to the Brussels-Midi, he tells us that S.M.A.K. director Philippe Van Cauteren confided in him that he could become the new Luc Tuymans. LIBASSE KA: THE REALITY OF A REFLECTION > 6/6, Wetsi Art Gallery, wetsi.gallery

“KUNST REDT ME VAN CLICHÉS”

“L’ART ME SAUVE DES STÉRÉOTYPES”

Een jonge Senegalees-Belgische schilder die het over Mondriaan en Spinoza heeft en wiens werk niet opzichtig bevolkt wordt door zwarte figuren. Libasse KA trekt zich niet veel aan van de verwachtingen die men koestert op basis van zijn huidskleur. “Als ik de naam van kunstenaar Philippe Vandenberg noem, kijkt men verwonderd op. Dat is zoals vragen: ‘Hoe komt het dat je zo vlot Nederlands praat?’ Voor mij is dat irrelevant. Kunst redt mij van al die clichés.”

Un jeune peintre sénégalo-belge qui parle de Mondrian et de Spinoza et dont les œuvres ne sont pas peuplées de personnages noirs. Libasse KA ne se soucie pas trop des attentes du public par rapport à sa couleur de peau. « Quand je parle de l’artiste Philippe Vandenberg, les gens écarquillent les yeux. C’est comme quand on me demande: ‘Comment se faitil que tu parles si bien le néerlandais ?’ Ce n’est pas pertinent pour moi. L’art me sauve de tous ces stéréotypes. »

BRUZZ | INTERVIEW

how I came to realise that everything is interlinked.” The curator Luk Lambrecht says that the exhibition rightly is called “The Reality of a Reflection” (and not “A Reflection of the Reality”) and he would like to continue to support the young painter. “Libasse’s art is very well grounded in content. He thinks both narratively and abstractly, knows the Western canons and his use of colour is distinctive. He does not deny his roots, but he does not make a fetish of them either. He has an uncontaminated energy that you don’t often find at art school.”

BRUZZ

| INTERVIEW

Culture. Cinéma

LES COYOTES À L’ASSAUT DU PETIT ÉCRAN

‘C’est devenu cool d’être un acteur belge’ FR

Après La Trêve et Ennemi Public, la RTBF poursuit l’aventure des séries noires hautement stylées avec le nouveau thriller en six épisodes Coyotes. À l’affiche de cette savoureuse descente aux enfers: Louka Minnella, Kassim Meesters et Sarah Ber. La jeune patrouille pleine de promesses revient sur un tournage aussi décisif qu’inoubliable depuis leur camp de base à Bruxelles. — SOPHIE SOUKIAS, PHOTOS HELEEN RODIERS

SARAH BER: J’ai été conviée au casting pour le

De gauche à droite : Louka Minnella, Sarah Ber & Kassim Meesters.

ans une rue calme du haut du centreville, Sarah Ber et Kassim Meesters, 22 ans tous les deux, vivent dans la même colloc, une maison étroite aux belles cheminées anciennes et aux plafonds hauts, aménagée avec chaleur. Louka Minnella, 21 ans, ayant décroché son premier rôle à 15 ans dans La Fille Inconnue des frères Dardenne et bientôt à l’affiche de Sans Soleil (film très attendu de la réalisatrice belge Banu Akseki), a rejoint la base la veille depuis Montpellier. Installé en France avec ses parents depuis plusieurs années, l’étoile montante est de passage à Bruxelles pour assurer avec ses deux acolytes la promo de Coyotes, la nouvelle série RTBF qui promet de faire monter les températures en ce mois de mai indécis. Bientôt, les trois acteurs belges ne pourront plus mettre un pied dehors sans être pris pour le

rôle de Marie (la fille de la propriétaire du terrain où s’est installé le campement scout, et dont Kevin tombera dangereusement amoureux, NDRL) mais j’ai finalement décroché celui de Mangouste, dans lequel je me suis beaucoup plus reconnue. Mangouste est un personnage très entouré et à la fois très carriériste. Je ne le suis pas à ce point-là mais, comme elle qui veut faire Sciences Po à Paris, je sais depuis très jeune que je veux faire du cinéma. J’étais aussi intéressée par l’idée de porter un personnage qui est à fond dans le scoutisme depuis le plus jeune âge alors que je n’ai jamais fait les scouts. Aucun de nous trois d’ailleurs. LOUKA MINNELLA : Tu étais trop occupée à tracer ta carrière (rires). Je pense que ce qui me lie au personnage de Kevin, c’est une forme de solitude. Même s’il a des problèmes que moi je n’ai pas du tout, j’aime me retrouver seul avec mes pensées. Kevin a très peu d’amis, je n’en ai pas des millions non plus. BER : Tes vrais amis, c’est nous (rires). KASSIM MEESTERS : Dès que je l’ai lu, j’ai adoré le personnage de Furet. C’est un ado qui se pose un tas de questions. C’est le genre de gars qui tient à ce que le groupe reste soudé, que tout le monde reste amis, et qui tout à coup va se faire entraîner par Kevin et se mettre en danger. Même si Furet est beaucoup plus introverti que moi, je me retrouve dans son côté cérébral.

Quid de l’ambiance de travail avec les deux réalisateurs de Coyotes, Gary Seghers et Jacques Molitor ? MEESTERS : On a davantage travaillé avec Gary

Seghers, qui s’occupait beaucoup des scènes avec la patrouille Coyotes. Ça s’est extrêmement bien passé et les deux sont devenus des amis. MINNELLA : Gary Seghers et Jacques Molitor ont une méthode de travail très différente, mais il y avait quelque chose de très humain chez les

Quelles ont été les scènes ayant nécessité un réel dépassement dans votre jeu d’acteur.ice ? BER : Très tôt dans le planning du tournage, on

s’est retrouvés à devoir jouer une scène très chargée émotionnellement. On devait se mettre dans une énergie de crise, de pleurs et de rupture de confiance. Quelque chose de très hystérique. On a vraiment dû s’appuyer les uns sur les autres. MEESTERS : C’était la première scène un peu violente qui allait marquer ce qu’on allait pouvoir faire plus tard dans cette série qui est avant tout un thriller. Le tournage de cette scène a été très déterminant pour les réalisateurs. MINNELLA : Après ce jour-là, tout le monde était extrêmement motivé à bosser.

Le format de la série exige une période de tournage étendue. En l’occurrence cinquante jours. Il faut tenir cette motivation sur la longueur. MINNELLA : Il faut tenir physiquement et

moralement parce que ce sont des journées entières où on est englobés dans le tournage et où on en ressort que très peu. On commençait très tôt le matin, on finissait tard le soir. On était toujours en groupe. MEESTERS : Pendant près de quatre mois, on n’a fait que ça. Notre vie, c’était le tournage.

BRUZZ | INTERVIEW

Sarah joue le rôle de l’énergique Mangouste, Louka du ténébreux Kevin et Kassim de Furet, le gars sur qui on peut compter. Quelle part de vous avez-vous mis dans ces personnages ?

deux. Gary était toujours accueillant. Il avait toujours le smile et ne nous parlait jamais des soucis du tournage. Les deux réalisateurs nous protégeaient vachement.

« Je n’ai pas eu le bac, et ça ne m’a rien fait. Je me suis juste dit que j’allais continuer à faire du cinéma » LOUKA MINNELLA

BER : Sachant qu’on tournait en pleine pandémie

de coronavirus. Moi je rentrais les week-ends à Bruxelles et on ne pouvait voir quasi personne. Les bars étaient ouverts et mes potes pouvaient faire plein de choses. Moi je ne pouvais pas les voir parce qu’il était hors de question de choper le coronavirus sous peine de voir la série s’effondrer.

Cela a-t-il accentué l’effet « bulle » et la solidarité de plateau ? MINNELLA : C’est sûr. Rien que parce qu’on était une troupe entre 18 et 25 ans, avec la même envie de cinéma et de carrière. La bulle n’a fait qu’accentuer la symbiose. MEESTERS : J’aime bien la comparer aux potes du secondaire que tu te fais quand tu pars en classe verte. Ici, c’était une classe verte de quatre mois (rires).

▼

mystérieux Kevin (Louka Minnella), ado rebelle dont le destin bascule lorsqu’il découvre un cadavre et des diamants volés, au beau milieu d’un camp scout auquel il a été traîné de force par son père, Furet (Kassim Meesters), l’ami scout fidèle qui risquera les pires dangers pour aider Kevin, et Mangouste (Sarah Ber), leur chef de groupe, dont la détermination aveugle pourrait bien la perdre elle aussi. Coyotes, c’est le nom de cette joyeuse patrouille et aussi celui de la série, un thriller visuellement puissant signé Gary Seghers, totémisé haut la main en 2016 avec sa première série Ennemi Public (RTBF), et le réalisateur luxembourgeois Jacques Molitor. Oscillant entre film noir et énergie solaire, ce rite de passage à l’âge adulte en six épisodes fut tourné en grande partie dans les forêts somptueuses logées de part et d’autre de la bordure luxembourgeoise. Un nouveau vent de fraîcheur dans le paysage télévisuel qui, comme ses prédécesseurs, ne devrait pas manquer de se propager au-delà de nos frontières.

▼

LES COYOTES À L’ASSAUT DU PETIT ÉCRAN

Quelle était votre relation à la nature avant de vous enfoncer au fin fond de la forêt luxembourgeoise pendant de longues semaines ?

MEESTERS : On a fait ça pendant quatre mois et on

MINNELLA : Je n’ai pas eu trop de mal parce qu’à côté de chez moi, c’est le terrain de vaches (rires). BER : Je viens de la ville mais j’ai quand même réussi à tomber sur la rue à Uccle où il y avait des moutons (rires). MEESTERS : La nature te connecte avec l’essence des choses, ça fait du bien de se rappeler qu’il n’y a pas que la ville partout et que la forêt existe encore. Le fait de tourner longtemps dans un même lieu a permis de s’ancrer dans un système et dans un décor. BER : C’est vrai qu’on est très dépendants de la météo quand on tourne en pleine nature mais on a eu beaucoup de chance parce qu’il a fait beau tout le temps. S’il avait plu tout du long, je pense que la série aurait eu une tout autre couleur.

Avez-vous le sentiment qu’il y a assez d’opportunités en Belgique ? Assez de séries et de longs-métrages dans lesquels vous pourriez potentiellement jouer, et dans lesquels vous vous retrouvez ?

La série vous plaît-elle ?

BRUZZ

| INTERVIEW

(En chœur) oui, à fond. MEESTERS : Je pense que la force de la série se trouve dans sa dynamique. Il y a un côté bande dessinée qui est assez frappant. Ces personnages à qui il arrive plein d’action tout le temps, l’histoire qui part dans tous les sens, avec des moments très drôles et d’autres beaucoup moins. Les personnages passent d’une scène à une autre comme on passe d’une case à l’autre. C’est très réussi.

Après une aventure cinématographique aussi intense, comment envisagez-vous la suite de vos carrières respectives ?

aimerait le faire tout le temps.

« Il était hors de question de choper le coronavirus sous peine de voir la série s’effondrer » SARAH BER

« J’aime bien comparer la bulle du tournage aux potes du secondaire que tu te fais quand tu pars en classe verte. Ici, c’était une classe verte de quatre mois » KASSIM MEESTERS

BER : La Belgique s’ouvre de plus en plus au

niveau des séries et va de plus en plus loin. MINNELLA : En Belgique, quand tu accèdes à une

certaine notoriété, tu acquiers une certaine sécurité. Mais pour aller encore plus loin, il faut forcément sortir des frontières. Vendredi dernier, j’étais à Paris et on me disait encore à quel point il y a une dynamique au niveau des acteurs belges qu’on ne trouve pas en France. Il y a de plus en plus d’éloges qui se font sur nous. MEESTERS : Je pense que la Belgique est en train d’acquérir une crédibilité à l’étranger depuis quelques années. Que ce soit au niveau de la série, de ce qu’on produit et au niveau des artistes. Et ça ne vaut pas que pour l’industrie du cinéma. Je pense aussi à l’industrie musicale. Il y a énormément d’artistes francophones comme Angèle, Lous and The Yakuza et Damso, qui offrent à la Belgique une belle carte de visite en France et plus largement en francophonie. Aujourd’hui, on se dit que les Belges, ça n’est pas qu’un accent. C’est aussi des vrais artistes. BER : Et c’est pareil pour le cinéma flamand. C’est encore un autre univers que le cinéma belge francophone.

Bruxelles est-elle une ville prometteuse pour les jeunes acteur.ice.s ?

pas uniquement dans la série.

MEESTERS : Je pense que oui. Mais à partir du

BER : On a faim ! On veut continuer bien sûr, et

moment où tu veux prendre une place dans le cinéma francophone, les allers-retours à Paris sont obligatoires. BER : Il n’y a pas d’agents en Belgique. C’est considéré comme du proxénétisme. La Belgique estime que le boulot des agents, c’est d’utiliser les comédiens. Tous les comédiens belges sont fatalement obligés d’avoir un agent en France. MINNELLA : Ne fût-ce que pour négocier un contrat. Quand je n’avais pas encore d’agent, je devais aller voir un avocat.

Louka, vous nous disiez, avant de commencer l’interview, avoir prévu de vous installer prochainement à Paris ?

Coyotes c’est le nom de la patrouille scout embarquée dans une violente descente aux enfers après la découverte par Kevin (à l’extrême droite, interprété par Louka Minnella) de diamants volés.

MINNELLA : C’est par facilité. Pour l’instant, c’est un peu particulier parce que les premiers castings se font par vidéoconférence mais en temps normal, je fais 2-3 allers-retours depuis Montpellier par mois. Et puis en France, pour bosser dans la région parisienne, il faut y habiter. Si tu n’y habites pas, ils ne regardent même pas ton dossier. Si tu habites en Belgique, c’est la même chose. Le voyage et le logement ont un coût, et c’est de l’argent qu’ils peuvent économiser sur autre chose. Alors, forcément, ils prennent des acteurs locaux.

«¡On a faim¡!¡», après une expérience cinématographique aussi intense Sarah Ber, Louka Minnella et Kassim Meesters en redemandent.

ne pas me griller. Tu as 10 ans. Tu dois apprendre ton texte. Tu es super stressée. Tu as fait trois ou quatre heures de route. Et, en plus de tout ça, tu dois te concentrer sur ton accent. Aujourd’hui, c’est complètement différent. Les agents prennent des Belges, ce qui n’était pas le cas auparavant.

Vous avez goûté au métier très jeunes. la production internationale Elle s’appelait Sarah et je l’ai eu. Quand tu as une équipe aussi grande et que tu es aussi petit, en taille aussi (rires), c’est quelque chose de se retrouver au milieu de tous ces décors avec des pointures comme Kristin Scott Thomas autour de toi. Ça ne peut que donner envie. MINNELLA : De mon côté, j’ai commencé par de la pub avant de faire de vrais projets cinéma. Forcément, quand j’ai fait le film avec les frères Dardenne (La Fille Inconnue, NDLR), ça a tout certifié. MEESTERS : Je n’ai pas commencé à dix ans, mais j’ai toujours eu l’envie de faire ce métier. Enfant, je faisais des tournages avec les potes. On s’amusait à refaire Star Wars (rires).

Sarah vient de terminer l’Insas. Louka et Kassim, avez-vous également suivi une formation en école ? MEESTERS : J’ai fait la première année de l’IAD à

Louvain-la-Neuve. Ils m’ont proposé de doubler et j’ai reçu le rôle de Furet au même moment. Du coup, mon choix a été vite fait. MINNELLA : Moi j’ai décroché à fond, (rires). C’est-à-dire que je n’ai pas eu le bac, et ça ne m’a rien fait. Je me suis juste dit que j’allais continuer à faire du cinéma. Le cinéma, c’est ce qui me permet de tout découvrir. J’ai voyagé dans d’autres pays pour le cinéma, j’ai appris le chant et la musique pour le cinéma. Tu peux incarner des rôles tellement différents de ce que tu es, et à la fois défendre ta personnalité. Tu peux tout faire. J’aimerais faire du cinéma toute ma vie.

BRUZZ | INTERVIEW

BER : À dix ans, j’ai fait mon premier casting pour

COYOTES 12/5, 2 épisodes en avant-première sur Auvio, www.rtbf.be & à partir du 16/5 sur la RTBF

Vous parliez tous les trois de la crédibilité grandissante du cinéma belge de l’autre côté de la frontière. Est-ce que ça se ressent dans les castings ? MINNELLA : On en discutait justement avec Sarah.

Quand on était petits, on ne pouvait pas dire « nonante » ou « septante ». Dès qu’ils entendaient un petit accent, on nous renvoyait chez nous. Aujourd’hui, les choses ont changé. BER : Maintenant, quand tu vas à Paris et que tu dis que tu es Belge, c’est cool (rires). Alors que quand j’avais dix ans et que j’allais à Paris, je devait tout faire pour cacher mon origine, j’avais une adresse email où il n’y avait pas «.be » pour

COYOTES SMIJTEN ZICH OP HET KLEINE SCHERM

COYOTES ATTACK THE SMALL SCREEN

Na het succes van La trêve en Ennemi public heeft de RTBF een nieuwe zwartgallige serie klaar: Coyotes, een thriller in zes afleveringen. De jonge acteurs Louka Minnella, Kassim Meesters en Sarah Ber praten vanuit hun Brusselse basis over een onvergetelijke draaiperiode. “We hebben bijna vier maanden lang niets anders gedaan. Die serie was ons leven,” vertelt Meesters. Na zo’n intens avontuur lijken de drie er niet genoeg van te hebben. “Om verder te raken, moet je grenzen doorbreken,” zegt Minnella, die in Parijs wil gaan wonen. Sarah Ber voegt eraan toe: “Als je vandaag in Parijs vertelt dat je Belgisch bent, vinden ze dat cool.”

After the success of La Trêve and Ennemi Public, RTBF has a new dark series ready: Coyotes, a thriller in six episodes. From their base in Brussels, young and promising actors Louka Minnella, Kassim Meesters and Sarah Ber talk about an unforgettable time filming. “We did nothing else for almost four months. That series was our life,” says Meesters. After such an intense adventure, the three coyotes don’t seem to have had enough. “To get further, you have to break barriers,” says Minnella, who plans to live in Paris. Sarah Ber adds, “If you tell people in Paris these days that you’re Belgian, they think it’s cool.”

Culture. Podcast

In tijden van beperkte contacten zocht de KVS zijn buurtbewoners op. In de podcast De kantelingen vertellen ze over de keerpunten in hun leven. “Er is bijna niemand die voldoet aan het cliché dat er over hen bestaat.” — TOM ZONDERMAN De KVS heeft al jaren een stevige publiekswerking die zorgt voor extra omkadering van de voorstellingen en die projecten uitwerkt die Brussel en zijn inwoners de hand reiken. Samen met organisaties als Het Anker, Pigment vzw, Jeugdhuis Chicago en het experimentele buurthuis Tropicana heeft de KVS zich zo vastgehaakt in het weefsel van de Alhambrawijk. Maar wat doe je wanneer een virus die participatie onder druk zet en iedereen op zijn eiland wordt teruggeworpen? “Om toch nog te communiceren met de mensen en de organisaties uit de wijk, zijn we met hen gaan praten,” legt Delphine Somers uit, publiekswerker bij de KVS. “De Alhambrawijk is een doorsnede van Brussel op zich. Er wonen mensen met de meest uiteenlopende achtergronden.” Uit die gesprekken groeide de podcast De kantelingen, die de KVS uitwerkte samen met Brussel Behoort Ons Toe (BBOT),

dat een auditief geheugen van de stad aanlegt. In het zog van de brute breuklijn die de pandemie door onze samenleving trekt, vroeg Somers aan de mensen uit de buurt welke kantelpunten belangrijk waren in hun leven. “Wat heeft ervoor gezorgd dat je bent wie je bent, dat je staat waar je staat? Interessant om zien was dat, hoe verschillend de verhalen ook waren, er een vaste kern in zat: de drang naar vrijheid. Mensen zetten zich vaak af tegen waar ze vandaan komen en slaan een ander pad in.” Die drang naar vrijheid was heel duidelijk bij Freddy, die jaren op straat had geleefd, maar nu in een appartement naast de KVS woont. “Freddy groeide op in de rand rond Brussel, had werk en een gezin. Maar de grote druk die de maatschappij op hem legde, werd hem te veel. Zijn gezin viel uit elkaar, hij verloor zijn job en kwam op straat terecht. Dat was zijn kantelpunt. Hij had een zware last achtergelaten en voelde zich heel vrij. Voor even maar, want daarna werd het vooral een hard bestaan. Dat was een nieuw keerpunt. Uiteindelijk raakte hij via sociale werkers aan een appartement. Zijn eerste gevoel was toen angst, na jaren niet verder dan een paar uur in de toekomst te kunnen kijken, vond hij het moeilijk om weer structuur te hebben.”

HARCELÉ PAR LES NORMES De Alhambrawijk staat bekend om haar straatprostitutie. Niemand die beter over keerpunten kan spreken dan sekswerkers. “We

Kantelen en weer doorgaan

hebben gepraat met Sarah, een transseksuele sekswerker uit Marokko die zich, puur om te overleven, is beginnen te prostitueren. Ze woont nu al twintig jaar in de buurt en wil hier ook niet weg. De wijk is haar thuis geworden, de bewoners haar familie. Maar straatprostitutie is vaak een heel harde vorm van prostitutie. Er zijn veel dingen die ze niet kan vertellen, omdat de verhalen schrijnend zijn, en omdat het moeilijk is om mensen te vinden die ze kan vertrouwen. Als het even niet meer gaat, vertelde ze, neemt ze ’s avonds de trein naar de kust om er te gaan praten met de zee. Die nemt haar geheimen met zich mee en dat brengt haar tot rust. Dat vond ik heel poëtisch.” De gesprekspartners in De kantelingen hebben heel uiteenlopende levensverhalen. Zo is er Octavia, een tachtiger met een energie en levenslust waar veel dertigers jaloers op mogen

Select.

DJ Albert

Gares de l’Est

Back to the future

EN/ Clubs remain closed for a

FR/ Construire et entretenir avec passion des ponts cinématographiques entre Bruxelles et les pays d’Europe orientale, c’est ce que se propose de faire chaque année le Bridges Festival. Faute de pouvoir organiser les réjouissances à Bozar, la version online se décline sous la forme de cinq films phares, assortis de rencontres avec les réalisateur. ice.s. Récompensés internationalement, ils sont le reflet de l’audace et de l’impulsion créatrices qui animent le cinéma contemporain d’Ukraine, de Géorgie, d’Arménie et d’Azerbaïdjan. (SOS)

EN/ Beep beep, wobble wobble, zwoooosh. In the

while, but that should not stop you from enjoying the fat tunes served to you by the best DJs in the country. Over the next few weeks, you can go to Albert Culture located on the 2,000 square metre roof terrace of the Royal Library. On 13 May, Crevette Records will make its mark; on 16 May, the inevitable Alex Deforce will share his arsenal of sounds with the outside world. The programme also includes collaborations with Gay Haze, Supafly, Vlek and Kiosk Radio and many others. (TZ) > 30/5, Facebook: albertculturebxl

14 > 27/5, AT Klub, bozar.be, sous-titres: anglais

www.crammed.be

1980s, the Made to Measure compilations from the Brussels-based label Crammed Discs grew into cult collections. Lovers found unusual work by John Lurie, Fred Frith, Arto Lindsay and others which were intended as soundtracks for films, theatre, dance and commercials. Crammed Discs is now reactivating the series with the reissue of Made to Measure vol. 1 feat. Minimal Compact, Benjamin Lew, Aksak Maboul and Tuxedomoon. New releases to follow. (TZ)

De Brusselse kunstenares Sophie Ung maakte een muurschildering bij De kantelingen.

“In al die verhalen zit dezelfde kern: een drang naar vrijheid” DELPHINE SOMERS KVS

zijn. “Ze is een liefdeskind en een zondagskind. Ze werd geboren op een schip tijdens de Tweede Wereldoorlog en overleefde op haar vierde een bomaanslag. Eerst werd ze schippersvrouw en daarna reisde ze de hele wereld rond om vervolgens het legendarische Café Volkshuis in Gent op te richten. Haar leven kenmerkt zich door de onmogelijkheid om tegen haar natuur in te gaan. Ze volgt strikt haar eigen weg.” Psycholoog Benjamin, coördinator bij de vzw Club Antonin Artaud,

een dagcentrum dat mensen met psychiatrische problemen helpt via kunsttherapie, had zich net zo goed losgerukt uit zijn achtergrond. “Zijn ouders waren dokters, hij is opgegroeid in de middenklasse in Namen. Maar hij voelde zich daar altijd in gevangen. ‘On est harcelé par les normes,’ zei hij. Dat vatte het mooi samen.” Van de norm afwijken doet ook Daniel Alliët, de geëngageerde priester die de Begijnhofkerk opent voor sans-papiers, vluchtelingen en kunstprojecten, en die verantwoordelijk is voor tachtig procent van de sociale organisaties uit de wijk. “Hij groeide op in een boerderij in West-Vlaanderen met een alleenstaande moeder van negen kinderen. Al van jongs af merkte hij dat er veel dingen niet klopten in de maatschappij en begon hij zijn verontwaardiging te uiten. Ook als priester, waardoor hij vaak botste met de Kerk.”

DE KANTELINGEN Vanaf 17/5, www.kvs.be

Ode au cinéma

De langspeelfilms van Decorte

seerde manier die veel van zijn latere toneel zou kenmerken. Vanaf 12 mei maakt het cinefiele online filmplatform Avila ter gelegenheid van zijn eerste verjaardag deze nu gedigitaliseerde films online beschikbaar, met Nederlandse, Engelse en Franse ondertitels. Voor Hedda Gabler geeft Avila zelfs 250 gratis coupons cadeau. (MB)

FR/ La star de la bande dessinée française Bastien Vivès ne manque jamais une occasion d’afficher son amour pour les formes plantureuses. Il n’est donc pas étonnant qu’il se soit inspiré des films de sexploitation de Russ Meyer pour l’exposition 45 artistes font leur cinéma. Avec 44 autres grands noms de l’illustration tels que Kitty Crowther, Brecht Vandenbroucke, Rébecca Dautremer, Eric Lambé, Dave McKean, Ever Meulen et François Schuiten, il tente de ranimer la flamme cinéphile du public trop longtemps privé de grand écran à travers des odes voluptueuses ou autres au cinéma. (KS)

www.avilafilm.be

> 29/5, Huberty & Breyne, hubertybreyne.com

NL/ Jan Decorte kent u allicht van zijn theater-

werk, maar eind jaren 1970 was hij ook met pellicule in de weer. Opgemerkt was zijn jongensachtige verschijning in Jeanne Dielman, 23, quai du commerce, 1080 Bruxelles van Chantal Akerman uit 1975. Twee jaar later debuteerde hij zelf als regisseur, met een fictiefilm over een eenzame Brusselse gemeentebediende, Pierre, die hoopte op het meisje van de turnclub. In hetzelfde jaar volgde de tv-productie Witold Gombrowicz: voorvallen, avonturen (foto), een eigenzinnige bloemlezing uit het werk van de Poolse schrijver. In 1978 volgde dan zijn bewerking van Henrik Ibsens toneelstuk Hedda Gabler, op de gededramati-

Twee jongeren van Jeugdhuis Chicago vertelden dan weer hoe ze door corona in een solidariteitslogica waren terechtgekomen, en hoe ze een project waren begonnen met voedselbedeling. “Ze hadden het ook over hoe belangrijk jeugdwerk en sociale voorzieningen voor hen en de quartier geweest waren, maar dat die door bepaalde politieke keuzes en verminderde budgetten dreigen te verdwijnen.” De kantelingen is vanaf maandag online te beluisteren en via een QR-code aan Servante, de pop-upbar van de KVS. Op maandag wordt ook het schilderij ontsluierd dat de kunstenares Sophie Ung, die verbonden is aan de nabijgelegen galerie Sterput, maakte op het balkon van de KVS BOX. Dé conclusie uit al de mooie, onthullende verhalen die Somers optekende met BBOT: vraag aan de mensen zelf hoe ze naar de dingen kijken, in plaats van over hun hoofden heen te oordelen. “Brusselse jongeren, sekswerkers, ouderen, daar bestaan zoveel vooroordelen over. Uit al onze gesprekken is net gebleken dat bijna niemand beantwoordt aan het cliché dat er over hen bestaat.”

Culture. Eat & Drink

Jonathan Salomon showt zijn nu al befaamde paris-brest. ZIjn creaties haal je gewoon op bij de meester thuis.

Koning Salomon NL

Een patisseriebakker die alleen een vitrine hee op Instagram, kan je die vertrouwen ? Absoluut. Dat bewijst Jonathan Salomon, wiens paris-brest onze smaakpapillen hee veroverd. — MICHEL VERLINDEN, PHOTO SASKIA VANDERSTICHELE JONATHAN SALOMON Instagram: @jonathansalomonpatisserie

Na de ‘dark kitchens’, restaurantadresjes zonder fysieke vitrine, lijkt het uur gekomen van de ‘dark patisseries’. Dat klinkt sensationeel, maar eigenlijk wil het 31-jarige Brusselse talent Jonathan Salomon ooit ook gewoon een fysieke boetiek in de hoofdstad. Voorlopig verkoopt hij zijn desserts, taarten en andere gebakjes via Instagram. Hij zal nog even geduld moeten oefenen tot de gezondheidscrisis zijn verstikkende greep

op de economie loslaat. Salomons verhaal begint als een Friends-aflevering. Terwijl hij een flat huurt met de chef van het voortreffelijke Ukkelse restaurant St Kilda, begint Jonathan met deeg te experimenteren. Aangemoedigd door zijn huisgenoot besluit hij een opleiding tot ambachtelijke bakker-patissier te volgen. Met wat geluk kan hij stage lopen in een aantal topzaken: La Fleur du Pain, Le Saint-Aulaye en Ginkgo. Bij die laatste krijgt hij de kans om

patisserie te leren bakken zoals hij het zich voorstelt: overheerlijk en creatief. Al snel laat hij intimi proeven van zijn creaties. Beetje bij beetje wordt de cirkel groter, waarop hij beslist om via sociale media zijn knowhow te delen met de stad. Zijn bereidingen mag je bovendien zelf bij hem gaan ophalen in Vorst. Toen we ervan proefden, waren we overtuigd: deze jongeman verdient alle lof. De revelatie? Ongetwijfeld de paris-brest (20 euro voor 4 stuks). Dat mythische taartje presenteert de neopatissier onder de vorm van aan elkaar hangende soesjes – zo verkiezen we ze, liever dan de traditionele ‘fietswielvorm’. Allereerst is er het heerlijk krokante deeg. Dan begint de pralinémousseline je tong te

roeren, met net genoeg boter om het geheel licht te houden in de mond. Maar de geniale zet in deze creatie is ongetwijfeld de toevoeging van die verslavende praliné, een persoonlijke touch, met zijn gerookte hazelnotensmaak als gamechanger. Ook de moeite zijn de cookies (€15 voor 6 stuks), een recept dat hij ontdekte tijdens een reis in de VS. Tegelijk krokant en smeuïg, een zeldzaamheid in onze contreien. Deze lekkernij komt in diverse vormen, waarvan eentje met chocolade met een zure hint van rode vruchten. De financiers (€5 voor 5 stuks) en andere madeleines (€9 voor 12 stuks) zijn van net zo hoge kwaliteit. Een nieuwe Brusselse patissier is geboren. We wensen hem die fysieke winkel van harte toe.

HIGH FIVE LES FILLES

DIM’S

STANDARD

LE COCQ

MÀLOMA

Traiteur/takeaway voor food lovers. Comptoir traiteur sain et gourmand. Healthy deli/takeaway for food lovers. (www.lesfilles.be)

Dim sums veroveren Brussel. Les dim sum envahissent Bruxelles. Dumplings invade Brussels. (www.dim-s.com)

Zuurdesempizza’s zoals het hoort. Des pizzas au levain exemplaires. Sourdough pizza like it should be (www.standardpizza.be)

Frietkot, café én wasserette! Friterie, bar et wasserette ! Café, chip-shop and laundromat!

Takeaway met toeters en bellen. Le take-away le plus élaboré. Sophisticated take-away. (comptoir-maloma.squarespace.com) 51

Nick Trachet

BRUZZ

BRUZZ Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 COLOFON Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

BRUZZ ABONNEMENTEN ABONNEMENTEN BRUZZ De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 FlageypleinJosiane 18, 1050 Brussel, Josiane De02-650.10.65 Troyer 02-650.10.65 (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Flageyplein 1050 Brussel, Gratis in18,Brussels Hoofdstedelijk

COLOFON

Nick Trachet

COLOFON COLOFON

Nick Trachet Nick Trachet

Harde kip Pistolets Harde kip Pistolets Zalmcontract

Harde kip Pistolets

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET | C U LT U R E

voorjenader onderzoek. kwam slachten! terug met een moet er al een hele hoopIktegelijk voor nader onderzoek. Ik kwam terug met een forse pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde periode valttegelijk samen met die van de trek van Ik liet stukken rustig bakken in ruime olie moet je erde alDie een hele hoop slachten! forse pistolet met inhoud, datvreemde laatste verwijderde NickTrachet Trachet om maten kunnen nemen. ding je Ikeven lietde de stukken rustig in ruime olieHet zalm. Het blijfttebakken een clausule, Nick enik ik voegde erde behoorlijk wat gehakte ajuin aan maar Nick Trachet Nick ikikwat even omgram, maten tedat kunnen nemen. Het Brusselaar dieTrachet stad Nick Trachet enwoog voegde erde behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding 45 bolrond met een diameter van moet bedenken mijnheer Benoist eigenaar Brusselaar die dedestad toe, pepertjes en look. Na anderhalf uur was Brusselaar die stad Brusselaar die de stad toe, woog 45 gram, bolrond metanderhalf een diameter van dus de Brusselaar die dede stad wat pepertjes en look. Na uurniet was ende de wereld culinair en wereld culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven was van een “pêcherie”, een visbedrijf, detwaalf kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt uit, endedeen wereld culinair de wereld culinair detwaalf en wereld culinair centimeter, de hoogte bedroeg zeven kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet uit, ontdekt ontdekt man had altijd vis in tropen huis. En dan is er demet een centimeter. Zo’n raspistolet is Ik met een erg voor nader onderzoek. kwam terug dan eten we wat later. In de zijn maaltijden moet je er al een hele hoop tegelijk slachten! ontdekt ontdekt ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met dan etenkwaliteit we wat later. In de tropen zijneen maaltijden pistolet met inhoud, dat laatste verwijderde van vis. Wanneer deerg zalm de eitjes krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens ergforse relatief, iedereen krijgt een bord Ik liet dede stukken rustig bakken in ruime olie krokante, maar dunne korst omhuld rond een trouwens erg relatief, iedereen krijgt een bordnemen. NickTrachet Trachet wanneer ik even om maten teeten kunnen Het heeft afgezet en bevrucht, is de vis volledig Nick enof ik voegde erde behoorlijk wat gehakte ajuin aan ding hij zij thuiskomt, het mag dan al vederlicht wit broodkruim. Geen spoor van wanneer hij of zijbroodkruim. thuiskomt, het etenspoor mageen dandiameter al vederlicht wit Geen van Brusselaardie diededestad stad woog 45 gram, en bolrond met van Brusselaar toe, wat pepertjes look. Na anderhalf was vermagerd, versleten en niet lekker, dusuur nauwelauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij als sesamzaadjes, slaapbollen of lauw zijn, er is altijd genoeg voordeiedereen. nieuwlichterij alscentimeter, sesamzaadjes, slaapbollen of zeven endedewereld wereldculinair culinair en twaalf hoogte bedroeg de kip nog steeds oneetbaar taai! Maakt niet uit, lijks verkopen. De dieren sterven vaakbroodje ter Ik deed erte wat water bij om stoven rustig Wie langs de Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het Is het ook Alles inwandelt, dewandelt, voeding lijkt Ik deed er wat water bij om hethet stoven rustig Wie langs deopgevallen? Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: gladde korst. Het broodje Isuhet u opgevallen? ook Alles in de voeding lijkt ontdekt ontdekt centimeter. Zo’n raspistolet is met een erg wil dan eten wepuur wat later. In de tropen zijn maaltijden plekke en keren niet terug naar zee. Natuurlijk Kennen jullie datlang verhaal uit lang vervlogen tijden, verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt verder te laten lopen. Nu had ik al kip met ajuin het zeker al zijn opgevallen: op de vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet geleden kwam het is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het krokante, maar dunne korstkrijgt omhuld trouwens erg relatief, iedereen een rond bord een je dat niet op je bord. toen zalm in de rivieren zó talrijk was, dat de (het rook écht naaris kip de keuken), maar ik had vaker weldat dan niet een reclame voor pluvera. (het rook daarvoor écht naar kip inin dete keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor bijten, daarvoor is het hoog. Je moet het invan nieuws Nutella kleinere potten oppluvera. dedemarkt bijten, het te hoog. Je moet het in nieuws dat Nutella kleinere potten op markt wanneer hij of zij thuiskomt, het eten mag dan al vederlicht wit broodkruim. Geen spoor Zalm in goedenpletten. doen was in Europa helemaal mensen er meer wilden eten? het graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat ergeen hetprijs lachende gezicht van een het nogbreken graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een twee of Om het teslaapbollen breken brengt. Voor dezelfde prijs als de vroegere twee breken oflichtelijk lichtelijk Om het te brekenof brengt. Voor dezelfde als de vroegere lauw zijn, er is altijd genoeg voor iedereen. nieuwlichterij alspletten. sesamzaadjes, geen volksvoedsel, maar kwam opstoven de van Ikuiteraard! hoorde het voor het eerst van een Waalseagussi? agussi? Agussi ook bekend alsin egusi, agushi of tafels Afrikaanse mama op, met kleurrijke hoofddoek. Agussi ook als egusi, agushi ofrustig Afrikaanse mama met kleurrijke hoofddoek. kent pistolet een snede de bovenkant. grotere, Ja, de hazelnoten zijnduurder duurder Ik–– deed erbekend wat water bij om het Wie langs Afrikaanse winkels moet zonnebloempitten: puur gladde korst. Het broodje Isop, het ude ook opgevallen? Alles inwandelt, de voeding lijkt een kent een pistolet een snede in de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja, hazelnoten zijn en prelaten. Het was eenmet exclusief collega: de arbeiders in Dinant zouden eeuwen egushi ––keizers wordt voornamelijk gebruikt injuist Het gaat over diepvrieskip. Maar niet omde de– nu egushi wordt voornamelijk gebruikt in Technisch is dat om het zwellen van het deeg in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om nu geworden meneer! En de mensen houden niet verder te laten lopen. Nu had ik al kip ajuin het zeker al zijn opgevallen: op vitrine hangt is zo groot dat je er niet onmiddellijk in kunt kleiner te worden. Niet lang geleden kwam het TechnischHet is dat om het zwellen van het deeg in geworden meneer! En de mensen houden niet West-Afrika. de zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen product. Het isde misschien een van eerste geleden –nieuws een contract hebben laten opstellen met (het rook écht naar kip in de keuken), maar ik had vaker wel dan niet een reclame voor pluvera. de hete oven opzijn tedaarvoor vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumeHet zijn zaden van een meloenoveral dominerende ‘plofkip’. Het zijn legkippen bijten, is het te hoog. Jedemoet het in dat Nutella kleinere potten op deWest-Afrika. markt de hete oven op te vangen. Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumesoort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens de normen van de vissoorten waarvoor vergunningen werden de eis dat ze niet meer dan drie keer per week het nog graag wat Afrikaanser. Kennen jullie Meestal staat er het lachende gezicht van een geschiedenis op rust vertelde mij lang geleden dat te breken verkleining. twee breken of lichtelijk pletten. Om het brengt.de Voor dezelfde prijs als de vroegere soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn volgens normen van de geschiedenis op rust mijals lang geleden dat verkleining. gemalen. Het resultaat lijkt watverzinnebeeldt; opbeperkt. amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet agussi? Agussi –vertelde ook bekend Afrikaanse mama op, kleurrijke afgeleverd en de visserij zalm Zulke tekwam eten wilden krijgen. Dezelfde verhalen die snee dekent vruchtbaarheid deagushi of Laatst mijn huisgenote terug van de hoofddoek. een pistolet een snede inegusi, de bovenkant. grotere, uiteraard! Ja,met de hazelnoten zijn gemalen. duurder Het resultaat lijkt wat op amandelpoeeierindustrie. dieren gaan uiteraard niet die snee de vruchtbaarheid verzinnebeeldt; de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de der. Je vindtegushi vandaag agussi in vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet meer gepast voor – wordt voornamelijk gebruikt in Het gaat over diepvrieskip. Maar niet om de nu De zalm verdween uit onze keuken om slechts doken op in Engeland, heel veel uit Bretagne, genitaliën van de godin Ceres. Se non èelke verovan … het deeg in dagelijkse zoektocht naar voedsel met de Technisch is dat om het zwellen geworden meneer! En de mensen houdender. niet Je vindtwinkel. vandaag agussi in vrijwel verloren, maar zijn ook niet meer voor Afrikaanse ‘onze’ moderne smaak die lievergepast kip heeft metzijn de legkippen genitaliën van de godin Ceres. Se vero … Het zijn de zaden vanède een meloendagelijkse zoektocht naar voedsel met de overal dominerende ‘plofkip’. Het eenWest-Afrika. droom van luxe tevangen. blijven. Tot eerste zelfs enkele uit Nederland en uit Straatsburg, op de hete oven op te Maar een leraar van prijsverhoging, dus doen ze het via volumePistolets zijn per defi nitie wit. Ze non staan ‘vogels-zonder-kop’. Ikliever kreegkip een pakje dat meer Afrikaanse winkel. ‘onze’textuur moderne smaak die heeft met de Van agussi maakt men ‘soep’. Eigenlijk dikke van tandpasta. Dusvolgens gaan deze vogels naar soort, of van vele pompoensoorten, gepeld en die te oud zijn de normen van de Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer geschiedenis op rustzeventig vertelde mij lang geleden dat verkleining. Europeanen inmen deen jaren vandikke de vorige dealsof Rijnhet weet je wel. gaan Maar nergens konnaar men mij symbool voor de godin moeten dus puur zijn. leek broodbeleg moest bevatten. Daarin Van agussi maakt ‘soep’. textuur van deze vogels saus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië entandpasta. Afrika. MenDus is er ginder verzot op. Bij ons gemalen. Het resultaat lijktEigenlijk watverzinnebeeldt; op amandelpoeeierindustrie. Zulke dieren gaan uiteraard niet symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin die snee de vruchtbaarheid de Laatst kwam mijn huisgenote terug van de Volkorenpistolets zijn een kweken. ontheiliging! Pistoletstwintig eeuw de vis leerden Nauwelijks zat zo’n wat dus moet laten doorgaan koploos contract zien.voor Later hoorde ik het saus. Agussi erg mooi en geeftin een romig Azië en Men is ervoor ginder verzot op.meer Bij ons resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven wasAfrika. kip vroeger iets zonen feestdagen, tot der.bindt Je vindt vandaag agussi vrijwel elke verloren, maar zijn ook niet gepast voor genitaliën van de gebakken, godin Ceres. Se non vero … dagelijkse zoektocht naarHugo voedsel met de Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zat wat dus moet doorgaan voor koploos worden uitlater het fi jnste meel simila bijède pluimgedierte. Hetmond leken wel wijlen porties voor jaar was kweekzalm een banaal supermarktverhaal uit de van Schiltz, toen metde de kipLaat en roer regelmatig om. Hier kunnen eenvroeger fenomenale ontwikkeling de brave kip tot Afrikaanse winkel. ‘onze’ moderne smaak die liever kip heeft resultaat. met enkele scheppen rustig meestoven was kip iets voor zonen feestdagen, Pistolets zijn per defi nitie wit. Ze staan ‘vogels-zonder-kop’. Ik kreeg een pakje dat meer Romeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepworden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de product geworden. Het kan misschien nog pluimgedierte. Het leken wel porties voor die schepen van Antwerpen was. Het was ter geleVan maakt Eigenlijk dikke textuur van tandpasta. Dus gaan deze vogels nunaar ook groene groenten bij,men zoals‘soep’. okra’s, degradeerdeontwikkeling tot de goedkoopste proteïne op de met de nog kip en roeragussi regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale de brave kip symbool voor de godin en moeten dus puur zijn. leek alsof het broodbeleg moest bevatten. Daarin Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun. Kolibries zonder kop! inspireren dat een van de pioniers van de genheid van de opening van een nieuwe grootRomeinen. Dat gaf in het Duits het woord lilliputters. Niet vuistdik, maar chocoladereepsaus. Agussi bindt erg mooi en geeft een romig Azië en Afrika. Men is er ginder verzot op. Bij ons maar zeker bijvoorbeeld ook spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen nog groene groenten bij, zoals okra’s, degradeerde toteen de proteïne op de koploosnuinook Volkorenpistolets zijn een ontheiliging! Pistolets zatgoedkoopste watdat dus moet voor zuiden van dat het museum van Er was dedie portie van contreien de werkman een beroemde Schotse rockster was: handelsmarkt. Ik sprak erdoorgaan hem over aan en hij tomaatje resultaat. Laat enkele scheppen rustig meestoven wastijd kipkop! vroeger iets voor zonen feestdagen, tothetzalmkweek Semmel, nog steeds de naam voor deze broodjes dun. ze Kolibries zonder zorgt ervoor datland. jeook je In kan vergissen met daar de goedkope kip uit onze per maar zeker bijvoorbeeld spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met vreugde bezingen worden uit het fi jnste meel gebakken, simila bij de pluimgedierte. Het leken wel porties voor Napels zag ik verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ met de kip en roer regelmatig om. Hier kunnen een fenomenale ontwikkeling de brave kip Ian Anderson, die het fl uitspelen binnenbracht in vertelde – beminnelijk als de man altijd was – dat dein hete pepers, totvan jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder wordt gevlogen, mogelijk het zuiden dat land. In het museum van Er was een tijd dat de portie van de werkman tomaatje zorgt ervoor dat jejaar kan vergissen met ze daar demet goedkope kip dieNiet uit de onze contreien per Romeinen. Dat gaf in het Duits hetokra’s, woord lilliputters. vuistdik, maar proteïne chocoladereepsting van de Vesuvius in je het 79 hebben nog dehet schop werkten. Vandaag doen ze datzouop nu ook nog groene groenten bij, zoalsTull. degradeerde tot goedkoopste de onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is de rockmuziek met zijn band Jethro met subsidies van de EU. Die handel moet wel erg hij mij nummer van de stadsarchivaris zagSemmel, iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Datwordt was toen de ‘terrassiers’ nog steeds deook naam voor deze broodjes dun. zonder kop! deNapels hete pepers, jolijt van iedereen! Laat vliegtuig naar ginder gevlogen, mogelijk overleefd. metgeven. de Bobcat of Kolibries Kubota en moeten ze navreugde hun maar zeker bijvoorbeeld spinazie. Een markt. Hetzelfde in Afrika. Met bezingen erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want deVandaag eigenaars van het merk Anderson maakte met zijn fortuin demuseum zalmkweek Niets. sting van de Vesuvius in het jaar 79 hebben nog subsidies met de schop werkten. doen ze dat in het zuiden van dat land. In het van Er was een tijd dat de portie van de werkman onbepaalde tijd verder sudderen. De agussisaus is met van de EU. Die handel moet wel erg tomaatje zorgt dat je kan vergissen met ze daar goedkope die uitheeft onze contreien Het binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fide tness. Greppels graven is een ook per wat muskusachtig. Teervoor eten met dejevingers, staan inDe deEuropese top vijfhonderd van dekip Belgische groot in Schotland en Schotse zalm is altijd een zalm (Salmo salar) een Napels zag iktot verkoolde pistolets die de uitbargroot moest zijn. Dat was toen de ‘terrassiers’ overleefd. met de Bobcat ofvliegtuig Kubota en moeten ze na hun erg vullend, smaakt een klein beetje bitter, maar winstgevend zijn, want de eigenaars van het merk de hete pepers, jolijt van iedereen! Laat naar ginder wordt gevlogen, mogelijk ken en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu sais où est le boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. beter imago genieten dan de79 Noorse zalm. ingewikkeld seksleven. Geboren inVandaag de bovenloop sting vanblijven desoms Vesuvius inhelemaal het jaar hebben nog met deGreppels schop werkten. doen ze erg dat Het binnenste is niet doorbakwerkuren naar de tness. graven is eenmoet onbepaalde tijd verder sudderen. De extra agussisaus is met subsidies van EU. Diede handel wel ook wat muskusachtig. Te eten met devoor vingers, staan in Ik dekocht top vijfhonderd van dede Belgische kruim uit zijn broodje, zo is er plaats problème?” zeifieen groothandelaar op zo’n kip en hij de winkelier waarschuwSmakelijk. van rivieren, trekt op jonge leeftijd naar zee om overleefd. met de Bobcat ofsais Kubota en moeten ze het na hun erg vullend, smaakt een klein maar winstgevend zijn, want delees eigenaars merk ken enSmakelijk. de ware pistoletoloog trektbeetje eerstbitter, dat natte zittend beroep geworden. ”Tu où est le“C’estvan beleg. vroegmarkt in Rungis mij ooit zuchtend. boven een bord rijst. Smakelijk. fortuinen. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken je een jaar staan of meer later terug te keren zich voortis een ook wat binnenste is soms niet helemaal doorbakwerkuren naar de fitness. Greppels graven muskusachtig. Te plaats eten met de vingers, de top vijfhonderd van en de Belgische kruim uit zijnHet broodje, zo is er voor extra problème?” zei een groothandelaar opgroot de que leszo’n gens ne mangent plus.” Een deel in Engelstalige recepten. Surinamers in Ik weleens kocht kip eninde winkelier waarschuwte planten. Dat was al vermoeiend voor ken een en de ware pistoletoloog trekt eerst dat natte zittend beroep geworden. ”Tu saisdeoùaanleg est le boven bord rijst. Smakelijk. fortuinen. Nederland hebben het “harde kip”, en ja van de bevolking loopt rond in een elfenlijfje, beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mijover ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” Strong chicken lees je“C’est kruim uit zijn broodje, zo is er plaats voor extra problème?” zei eenen groothandelaar op in dede van watermolens, Ik kochtsluizen zo’n enstuwdammen; de winkelier waarschuwmensen, dat zijn zeen ook. Als kip jeEen de oude onthaard, gegomd gekneed naar de recepten stijl van de que les gens ne mangent plus.” groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in beleg. Smakelijk. vroegmarkt in Rungis mijonmogelijk ooit zuchtend. de mij: “Poulet dur!” als Strong chicken lees je“C’est moderne tijd is dat zo goed van mwamba voor kolonialen) leest, boekskes. Bij(moambe virtuele lichamen hoort virtueel Nederland hebben het “harde kip”, endaar ja van de bevolking loopt rond inde een elfenlijfje, que lesover gens ne mangent plus.” Een groot deel weleens in Engelstalige recepten. Surinamers in geworden. Vandaag probeert men iets aan te moet die Impressions kip uren en d’une uren sudderen in de voedsel. de veau. mensen, dat zijn zeen ook. Als jepaupiette de oude recepten onthaard, gegomd naar de stijl de deen ja Nederland hebben het over “harde kip”, van degekneed bevolking loopt rond in van een elfenlijfje, doen met er is dus hoop voor palmolie. Een vistrappen moderne kipen kan daar niet tegen, De zondagse broodjes zijn ook zo geëvolueerd. mensen, dat zijn ze ook. Als jeleest, de oude recepten onthaard, gegomd en gekneed naar devan stijldevan de van mwamba (moambe voor de noordelijke kolonialen) boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel wilde zalm. Het is een vissoort die een half uurtje alen totfieen hoopje Hoesmelt kleinna die viennoiserieën jn gebak zijn van mwamba (moambe voor de kolonialen) boekskes. Bij virtuele lichamen hoort virtueel moet die kip uren en uren sudderen in de voedsel. Impressions d’une paupiette de veau. kusten. leest, Europese en Amerikaanse Atlantische miserabele prut. geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voor de moet diekip kip kan uren en d’une uren sudderen in voedsel. Impressions paupiette dede veau. palmolie. Een moderne daar niet tegen, DeAntwerpenaars) zondagse broodjes zijn ookzo’n zoisgeëvolueerd. Maar ik kwam dus thuis met beest. Het Aan onze kant van de verdwenen oceaan de zuidelijkste zijn bijna en palmolie. Een moderne kipzijn kanvervandaar niet tegen, De zondagse broodjes ook zo geëvolueerd. die na een half uurtje al tot een hoopje woog overigens niet eens zoveel: 1,2 kilo. Ik hakte Hoesmelt klein die viennoiserieën en fi jn gebak zijn de Golf vanhalf Biskaje. Er trekt geen genverspreiding door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge die smelt na een uurtje alen totfieen hoopje Hoe klein die viennoiserieën jn gebak zijn miserabele prut. de kip, zodra ze ontdooid was, in handige zalm de rivieren opDe rond de Middellandse geworden! De boterkoeken (koffi ekoeken voorekoeken deZee! voor de jaren kon je met die dingen nog een kleine miserabele prut. geworden! boterkoeken (koffi stukken: idealiter moet elke eter een stuk krijgen Maar ik kwam dus thuis metsyndicale zo’n beest. Het Het verhaal van het verzet tegen Maar ikVandaag kwam duspassen thuis met zo’n beest. Het Antwerpenaars) zijn bijna verdwenen enverdwenen vervanpolitieagent ko slaan. ze in een Antwerpenaars) zijn bijna en vervanmet een evenredig deelzoveel: van vlees, vel enenkel been. Het woog overigens niet eens 1,2 kilo. Ik hakte woog overigens niet eens 1,2 kilo. Ik hakte zalm de lunchpauze heeft niet mij, maar holle kies.inEn dan de petieterige pistolets: het iszoveel: niet omdat gen door petieterige ‘croissants’. In mijn jonge gen door ‘croissants’. In mijn jonge velzodra is de voornaamste smaakdrager inwas, een kip en de kip, ze ontdooid was, in handige de kip, zodra ze ontdooid in handige ook échte historici In meerdere ze broodjes heten dat zeverwonderd. klein moeten zijn. In kleine jaren kon je met die dingen nog een jaren kon je met die dingen nog een kleine zonder been stukken: erin kanelke je niet peuzelen, wat idealiter moet elke eter een In stuk stukken: idealiter moet een stuk krijgen mijn betere tijden at ik ereter twee, landen is ernaar gezocht: zonder succes. 1982 politieagent komaximaal slaan. Vandaag passen zekrijgen in een politieagent ko als slaan. Vandaag passen ze inmet een wereldwijd droevig wordt ervaren. Verder was “Op de vitrine van met een evenredig deel van vlees, vel en been. Het met een evenredig deel vanEn vlees, velpistolets: enzalmspecialist, been. Het varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian dan vond Guy Pustelnik, Frans holle kies. dan de het is niet omdat holleook kies. de pistolets: het is niet omdat deEn nekdan erbij, het ultieme peuzelstuk en in het vel is de voornaamste smaakdrager in een kip en vel is pickles. de voornaamste smaakdrager kipmoeten en Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar zijn. In ze broodjes heten datinzeeen klein eindelijk document. Eentje maar! Afrikaanse winkels karkas vond ikzo’n de terug. Lang geleden ze broodjes heten dateierstokken ze klein zijn. InHet wat zonder been erinmoeten kan je niet peuzelen, kan ik ererin misschien welen vijf van En ik ben niet mijn betere tijden at op? ik er maximaal twee, met zonder been kan je niet peuzelen, wat dateerde uit 1842 betrof een dienstcontract las ik een authentiek Italiaans recept voor wereldwijd als droevig wordt mijn betere tijden at ik er maximaal twee,ervaren. met Verder was hangt vaker wel dan varkensgehakt of leverworst, versierd Belgian zo’n(contrat grote eter meer. wereldwijd alsmet droevig ervaren. Verder was met de louage) het echtpaar Vigouroux spaghetti eierstokken van kip, maar daarvoor ook de wordt nek van erbij, het ultieme peuzelstuk enbij in het varkensgehakt of leverworst, versierd met Belgian pickles. Vandaag zie ik nog broodjes, maar daar Onlangs hoorde ik van de een slager die nog ook de nek het ultieme en terug. in het eneerbij, monsieur Benoist te eierstokken Saint-Antoine deLang Breuil niet een reclame vond ikpeuzelstuk geleden pickles. Vandaagkarkas zieikiker nog broodjes, maar daar kan vijf van op? En ik ben pistolets met gekapt verkoopt, “vanvoor karkasouderwetse vond eierstokken terug.wel Lang aan ik dede oevers vanmisschien de Dordogne. Zijgeleden kregen kost en niet las ik een authentiek Italiaans recept voor pluvera” kan ik eréchte, misschien vijf van op? Envan ik ben niet daarvoor zo’nwel grote eter meer. grote”. Ik heb mij daarheen spaghetti met eierstokken kip, maarlieten las ik die een authentiek Italiaans recept voorgespoed inwoon als koetsier en huishoudster, maar De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet Onlangs hoorde ik van een slager die nog zo’n grote eter meer. dat “naar oude lokale gebruiken, er spaghettiopnemen met eierstokken van kip,enmaar daarvoor ouderwetse pistolets met verkoopt, “van Onlangs hoorde ik drie van keer een slager diegekapt nog niet meer dan per week vis zal worden 2 0 2échte, 0 5 2 I 2 8 O K T O B E R die grote”. Ikverkoopt, heb mij daarheen gespoed ouderwetse pistolets met gekapt “van De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet aangevoerd in de keuken van februari tot half die échte, grote”. IkEindelijk. heb mij daarheen gespoed augustus”. De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet )

BRUZZ

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

)

B R U Z Z | C U LT U R E BRUZZ | TRACHET

Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ABONNEMENTEN Gewest. BRUZZ ABONNEMENTEN Gewest. Josiane DeRest Troyervan (abo@bruzz.be), België: 2502-650.10.80 euro per jaar; 02-650.10.65 Flageyplein 18, 1050 Brussel, Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk Rest3631 van 6044 België: 25 euro per jaar; IBAN:inBE98 3393 Gratis Brussels Hoofdstedelijk Gewest. ABONNEMENTEN IBAN: BE98 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Gewest. Rest van België: 25 Josiane euro per jaar; BRUZZ De Troyer (abo@bruzz.be), van Vlaams Brusselse Media BRUZZ Buiten België: euro per jaar. vzw 02-650.10.80 Rest van 6044 België: 2530 euro per jaar; IBAN: BE98 3631 3393 Flageyplein 18, 1050 Brussel, 02-650.10.65 Gratis in 18, Brussels Hoofdstedelijk België: 30 euro per02-650.10.65 jaar. Flageyplein 1050 Brussel, IBAN: BE98Buiten 3631 van Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 Gewest. OPLAGE Vlaams ABONNEMENTEN Buitenvan België: 30 Brusselse euro per Media jaar. vzw ABONNEMENTEN OPLAGE Rest België: 25 euro per jaar; OPLAGE : 62.609 exemplaren. Josiane De Troyer (abo@bruzz.be), 02-650.10.80 Buiten België: 30van euro per jaar. JosianeBE98 Troyer (abo@bruzz.be), OPLAGE :De 62.609 exemplaren. IBAN: 3631 6044 3393 02-650.10.80 Gratis in Brussels Hoofdstedelijk OPLAGE Gratis in Brussels Hoofdstedelijk ADVERTEREN? OPLAGE van Vlaams Brusselse Media vzw Gewest. OPLAGE : 62.609 exemplaren. Gewest. ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 1030 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren. Rest van België: 25 euro per jaar;per jaar. Buiten België: euro Rest3631 van 6044 België: 25 euro ADVERTEREN? IBAN:Marthe BE98 3393 Paklons, 02-650 10 per 61 jaar; sales@bruzz.be IBAN: BE98 3631 ADVERTEREN? Marthe Paklons, 10 61 OPLAGE van02-650 Vlaams Brusselse Media6044 vzw 3393 sales@bruzz.be van Vlaams Brusselse Media vzw Marthe Paklons, 02-650 61 per jaar. sales@bruzz.be DISTRIBUTIE Buiten België: 3010 euro 62.609 exemplaren. Buiten België: 30 euro per jaar. sales@bruzz.be Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be DISTRIBUTIE DISTRIBUTIEOPLAGE ADVERTEREN? Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be OPLAGEMarthe : 62.609 exemplaren. DISTRIBUTIE ALGEMENE DIRECTIE Paklons, 02-650 10 61 OPLAGE : 62.609 exemplaren. UteDirk Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be De Clippeleir sales@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE ALGEMENE DIRECTIE ADVERTEREN? ADVERTEREN? Marthe Paklons, 02-650 10 61 Dirk De ALGEMENE Clippeleir DirkDIRECTIE De Clippeleir DISTRIBUTIE HOOFDREDACTIE Marthe Paklons, 02-650 10 61 sales@bruzz.be Dirk De Clippeleir HOOFDREDACTIE Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), sales@bruzz.be HOOFDREDACTIE DISTRIBUTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Declercq HOOFDREDACTIE Kristof Pitteurs (algemeen hoofdredacteur),

Ute Otten, 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be ALGEMENE DIRECTIE DISTRIBUTIE MathiasKristof Declercq Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Mathias Dirk DeDeclercq Clippeleir Ute 02-650.10.63, ute.otten@bruzz.be CULTUUR & Otten, UIT Mathias Declercq ALGEMENE DIRECTIE CULTUUR & UIT Gerd Hendrickx De ALGEMENE Clippeleir & UIT DIRECTIE Gerd HendrickxDirk CULTUUR CULTUUR &HOOFDREDACTIE UIT DirkHendrickx DePitteurs Clippeleir(algemeen hoofdredacteur), Gerd Kristof REDACTIE HOOFDREDACTIE Gerd Hendrickx REDACTIE Mathias(algemeen Declercq Nathalie EvaSara Christiaens, Sara De KristofCarpentier, Pitteurs hoofdredacteur), HOOFDREDACTIE Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, De REDACTIE REDACTIE Mathias Declercq Sloover, KrisKristof Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Pitteurs (algemeen hoofdredacteur), Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn CULTUUR & UIT Nathalie Carpentier, EvaSara Christiaens, Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, De Van Sara De Post,CULTUUR Kurt Snoekx, Sophie Roan Mathias Declercq Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, RoanSoukias, Van UIT Gerd&Hendrickx Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, TomVerdoodt, Tom Gerd Hendrickx Post, Kurt Snoekx, Sophie Soukias, RoanSoukias, Van Post, Kurt Snoekx, Roan Van CULTUUR & UITSophie Zonderman Zonderman REDACTIE Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, TomVerdoodt, Tom Gerd Hendrickx Eyck, Steven Van Garsse, Maarten REDACTIE Eva Christiaens, Sara De Sloover, Kris Hendrickx, Zonderman MEDEWERKERS Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, Sara De Zonderman MEDEWERKERS REDACTIE Bettina Hubo, Jasmijn Post, Kurt Snoekx, Sophie Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Jasmijn Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon,Sara De Nathalie Carpentier, Eva Christiaens, MEDEWERKERS Soukias, Roan Van Eyck, Steven Van Garsse, Patrick Jordens,Post, TomMEDEWERKERS Peeters, Niels Ruëll, Nick Kurt Snoekx, Sophie Soukias, Roan Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll,Van Nick Jasmijn Sloover, Kris Hendrickx, Bettina Hubo, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Maarten Verdoodt, Tom Zonderman Trachet, Tom Van Bogaert, Michel Verlinden Eyck, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom Bellon, Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Trachet, Tom VanKurt Bogaert, Michel Verlinden Post, Snoekx, Sophie Soukias, Roan Van Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick Zonderman Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick EINDREDACTIE Eyck,Bogaert, Steven Van Garsse, Maarten Verdoodt, Tom MEDEWERKERS Trachet, Tom Van Michel Verlinden EINDREDACTIE Trachet, Tom Van Sophie Bogaert, Michel Verlinden Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Zonderman MEDEWERKERS Nicolas Alsteen, Gilles Bechet, Michaël Bellon, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Soukias EINDREDACTIE Nicolas Patrick Alsteen, Jordens, Gilles Bechet, Tom Michaël Peeters,Bellon, Niels Ruëll, Nick MEDEWERKERS EINDREDACTIE Soukias Karen De Becker, Geert VanPeeters, der Hallen, Sophie Patrick Jordens, Tom Niels Ruëll, NickVerlinden Trachet, Tom Van Bogaert, Michel VORMGEVING Nicolas Bechet, Bellon, TomDe VanAlsteen, Bogaert,Gilles Michel Verlinden Karen Becker, Geert Van derMichaël Hallen, Sophie SoukiasTrachet, Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Patrick Jordens, Tom Peeters, Niels Ruëll, Nick VORMGEVING EINDREDACTIE Soukias EINDREDACTIE Trachet, Van Bogaert, Michel Verlinden VORMGEVING VERTALING Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Karen DeTom Becker, Geert Van der Hallen, Karen De Becker, Geert Van der Hallen, Sophie Heleen Rodiers, Ruth Plaizier John Arblaster, Frédérique Beuzon, VORMGEVING VERTALING Sophie Soukias EINDREDACTIE Soukias Martin McGarry, Laura JonesRodiers, Ruth VERTALING Heleen Plaizier John Arblaster, KarenFrédérique De Becker,Beuzon, Geert Van der Hallen, Sophie Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING VORMGEVING Martin SoukiasLaura Jones VERTALING FOTOGRAFIE & McGarry, ILLUSTRATIE Holmer-Arblaster, Laura Jones, MartinPlaizier McGarry Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Heleen Rodiers, Ruth Bart Dewaele, Kim,Frédérique Wauter Mannaert, Noémie Beuzon, George Holmer, Greta VORMGEVING FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE VERTALING VERTALING Marsily, FOTOGRAFIE Steve Michiels, Ivan Put, Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry & ILLUSTRATIE Heleen Rodiers, Ruth Plaizier Holmer, Arblaster, Frédérique Beuzon, BartJohn Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, NoémieGreta Frédérique Beuzon, George Saskia Vanderstichele, Wide Bart Dewaele, Kim, Vercnocke Wauter Noémie Martin McGarry, LauraMannaert, JonesPut, VERTALING Marsily, Steve Michiels, Ivan Holmer-Arblaster, Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Frédérique Beuzon, George Holmer, Greta Saskia Vanderstichele, Wide Vercnocke Bart Dewaele, Kim, Wauter Mannaert, Noémie &Wide ILLUSTRATIE Saskia FOTOGRAFIE Vanderstichele, Vercnocke Kristof Pitteurs Holmer-Arblaster,&Laura Jones, Martin McGarry FOTOGRAFIE ILLUSTRATIE Bart Marsily, Dewaele, Steve Kim, Wauter Mannaert, Noémie Michiels, Ivan Put, FlageypleinVERANTWOORDELIJKE 18, 1050 Elsene. Bart Dewaele, Kim,UITGEVER Wauter Mannaert, Noémie VERANTWOORDELIJKE Marsily, SteveVanderstichele, Michiels,UITGEVER Ivan Put, FOTOGRAFIE & ILLUSTRATIE Saskia Wide Vercnocke Kristof Pitteurs Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Brusselse Pitteurs Saskia Vanderstichele, Bart Dewaele, Wide Kim, Vercnocke Wauter Mannaert, Noémie Flageyplein 18, Elsene. Media vzw, wordt gedrukt op1050 de persen van EcoWide Vercnocke Vanderstichele, Flageyplein 18,Saskia 1050 Elsene. VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Marsily, Steve Michiels, Ivan Put, VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Print Center (DPG Media) Bruzz is Kristof een uitgave van de Vlaams Saskia Vanderstichele, WideBrusselse Vercnocke Bruzz isKristof een uitgave van de Vlaams Brusselse VERANTWOORDELIJKE UITGEVER en wordt gesubsidieerdPitteurs doorPitteurs Media wordt gedrukt oppersen deElsene. persen van Eco Media vzw,vzw, wordt gedrukt op de van Eco Flageyplein 18, 1050 Flageyplein 18, 1050 Elsene. Kristof Pitteurs de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Print Center (DPG Media) Print Center (DPG Media) Gemeenschapscommissie. 18, 1050 Elsene. BruzzBruzz is Flageyplein eenisuitgave van de Vlaams Brusselse Kristof Pitteurs eendoor uitgave van de Vlaams Brusselse enen wordt gesubsidieerd wordt gesubsidieerd doorop de persen van Eco Media vzw, wordt Flageyplein 18,uitgave 1050 Elsene. Media vzw,isgedrukt wordt gedrukt op persenBrusselse van Eco BRUZZ een van dede Vlaams dede Vlaamse Gemeenschap Vlaamse Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Print Center (DPG Media) en de Media wordt gedrukt op de persen van Eco Print Center Media) Bruzz isvzw, een(DPG uitgave van de Vlaams Brusselse Gemeenschapscommissie. Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door Media vzw, wordt op persen van Eco (DPGgedrukt Media) en Print wordtCenter gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en dede Vlaamse Print Center (DPG Media) wordt gesubsidieerd door en de Vlaamse deen Vlaamse Gemeenschap Gemeenschapscommissie. en wordt gesubsidieerd door de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. de Vlaamse Gemeenschap en de Vlaamse Gemeenschapscommissie. Gemeenschapscommissie.

“Op de vitrine van Afrikaanse “Zalm winkels in goeden “Pistolets zijn per defi nitie hangt vaker welvan dan “Op dedoen vitrine was in Europa wit. Zeeen staan symbool voor niet reclame Afrikaanse winkels helemaal geen “Pistolets zijn per defi nitie devoor godin enzijn moeten dus pluvera” “Pistolets per defi nitie hangt vaker wel dan volksvoedsel, wit. Ze staan symbool voor puurZe zijn. Volkorenpistolets wit. staan symbool voor nietdeeen reclame maar op dus godinkwam en moeten zijn een ontheiliging!” devoor godin en moeten pluvera” de tafels van dus puur zijn. Volkorenpistolets puurzijn zijn. Volkorenpistolets een ontheiliging!” keizers en prelaten”

zijn een ontheiliging!”

28 OKTOBER 2020

De hele reeks nalezen? bruzz.be/trachet

De hele De reeks bruzz.be/trachet helenalezen? reeks nalezen? BRUZZ.be/trachet 52

MELD NIEUWS Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom via bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd Zelf nieuws gespot? MELD NIEUWS MELD NIEUWS redactie@bruzz.be welkom via nieuwsgespot? gespot?Tips Tips zijn ZelfZelf nieuws zijnaltijd altijd welkom bruzz.be/meldnieuws welkom viavia bruzz.be/meldnieuws Persberichten kunnen via MELD NIEUWS bruzz.be/meldnieuws MELD NIEUWS Persberichten kunnen via Tips zijn altijd redactie@bruzz.be Zelf nieuws VOER UW EVENEMENT INkunnen OP gespot? Persberichten via Tips zijn altijd MELD NIEUWS redactie@bruzz.be Zelf nieuws gespot? welkom viaSUR ENCODEZredactie@bruzz.be VOTRE ÉVÉNEMENT Zelf nieuws gespot? Tips zijn altijd welkom bruzz.be/meldnieuws ENTER YOUR EVENT ON via welkom via kunnen via bruzz.be/meldnieuws Persberichten www.agenda.brussels BRUZZ.be/meldnieuws VOER UWPersberichten EVENEMENT IN OP redactie@bruzz.be VOER UW EVENEMENTkunnen IN OP via Persberichten kunnen ENCODEZredactie@bruzz.be VOTRE ÉVÉNEMENT SUR via ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT VOERYOUR UWredactie@bruzz.be EVENEMENT IN OP SUR ENTER EVENT ON ENTER YOUR EVENT ON WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR www.agenda.brussels www.agenda.brussels ENTER YOUR ON VOEREVENT UW EVENEMENT IN OP www.agenda.brussels ENCODEZ VOTRE ÉVÉNEMENT SUR VOER UW EVENEMENT OP ENTER YOUR EVENT ON IN VOER UW EVENEMENT IN OP WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE ENCODEZ VOTRE www.agenda.brussels ENCODEZ VOTREÉVÉNEMENT ÉVÉNEMENTSUR SUR

ENTER YOUR ENTER YOUREVENT EVENTON ON WWW.BRUZZ.BE www.agenda.brussels www.agenda.brussels WWW.BRUZZ.BE

WWW.BRUZZ.BE WWW.BRUZZ.BE

De beelden in deze advertentie zijn louter illustratief en niet bindend. TRIPLE LIVING kan in geen geval aansprakelijk gesteld worden voor de inhoud van deze advertentie.

Het zicht waar iedereen van droomt Unieke ligging aan Duinenwatermeer, Knokke Luxueuze appartementen met ruime leefterrassen Elegante kustarchitectuur Prachtige centrale binnentuin

WONEN IN DISCRETE LUXE

Ontdek het aanbod op www.duinenwater-knokke.be of bel 050/20.00.30

DB713018D1

DB623068I9

Opgepast! Door onze sterke groei zijn we in uw regio op zoek naar een nieuwe (m/v)

GEMOTIVEERDE VERKOPER

Onze klanten zullen je hart stelen.

Lokaal Bestuur Machelen zoekt enthousiaste collega’s (m/v)

Financieel Directeur

Functieomschrijving

Leveren en verkopen van vriesverse producten aan onze klanten Contact – en vertrouwenspersoon van de klanten Persoonlijk advies verlenen aan klanten Beheer van eigen stock van producten Op vlotte en enthousiaste manier kunnen communiceren met collega’s en klanten

Decretale graad: statutair - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Je hebt de leiding over de financiële activiteiten van de gemeente en het OCMW • je zorgt dat de financiële situatie steeds correct wordt weergegeven • je staat in voor de financiële analyse, advisering en controle van het beleid en draagt bij tot een effectief, efficiënt en zuinig bestuur • je bent lid van het management team en geeft leiding aan de dienst financiën.

Profiel • Commerciële ingesteldheid • Klant- en servicegericht • Passie voor kwaliteitsvolle producten • In het bezit zijn van een rijbewijs B • Verantwoordelijkheidsgevoel • Resultaatgericht • Teamplayer

Profiel: Je hebt de Belgische nationaliteit • je beschikt minstens over een master diploma • minstens 4 jaar ervaring in een leidinggevende functie • rijbewijs B Solliciteren kan tot uiterlijk 26 mei 2021 naar personeelsdienst@machelen.be.

Directeur GISO Statutair - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Als directeur van het GISO heb je de leiding over personeel en leerlingen, je bepaalt samen met de technisch adviseur-coördinator het beleid, je coördineert, houdt toezicht en je vertegenwoordigt de school naar ouders, inspectie en overheid.

Aanbod • Voltijdse arbeidsovereenkomst voor onbepaalde duur • Vast loon + premies • Hospitalisatieverzekering • 31 vakantiedagen • Anciënniteitsdagen • Personeelskorting • Terugbetaling woon-werkverkeer • Doorgroeimogelijkheden • Individuele begeleiding • Werken bij een familiebedrijf met vestigingen in België, Nederland, Luxemburg… en dit in een collegiale sfeer

Profiel: Je beschikt minstens over een master diploma • minstens 4 jaar ervaring in een leidinggevende functie • rijbewijs B • een bewijs bezitten van pedagogische bekwaamheid

TAC GISO Statutair - voltijds (onbepaalde duur) Functie: Als technisch adviseur-coördinator van het GISO neem je mee de leiding over personeel en leerlingen, je bepaalt samen met de directeur het beleid, je coördineert en houdt toezicht, en bent verantwoordelijk voor planning, aankoop en beheer van materialen, gereedschappen, grondstoffen en inrichting lokalen. Profiel: Je beschikt minstens over een bachelor diploma in een technisch vakgebied • minstens 4 jaar ervaring in een leidinggevende functie

Interesse? Stuur dan snel jouw cv naar jobs@bofrost.be

Wij bieden: mooie work-life balance • maaltijdcheques 8 euro • hospitalisatieverzekering • fietsvergoeding • gratis abonnement openbaar vervoer woon- werkverkeer • meerekenbaarheid relevante dienstjaren

Voor meer informatie over bofrost* kan je ook terecht op onze website www.bofrost.be.

Interesse? Solliciteren kan tot uiterlijk 11 mei 2021 naar personeelsdienst@machelen.be.

machelen.be DB713602D1

DB620367H9

DB713524D1

Tips en tricks voor je carrière? Lees het op regiotalent.be/carrieretips

#OneTeamOneFamily

R BRAND MANAGER HEALTH CARE

• Als marketingspecialist werk je het strategisch marketingplan uit voor de Roularta Health Care magazinetitels. • Je verzorgt het communicatiebeleid voor onze klant-adverteerders, meer specifiek de farmaceutische industrie. • Je bent eindverantwoordelijke voor de kwaliteit van alle communicatie naar onze lezersmarkt. Het opzetten van imago-en visibiliteitscampagnes, het aankondigen van lezersacties, events en (digitale) seminars, alsook de uitbouw van social media vallen onder jouw vleugels.

R WEBDESIGNER

• Je zorgt voor de dagelijks en structurele aanpassingen van de website en je zet websites op in Wordpress. • Je staat in voor de creatieve uitwerking en het versturen van mailings, nieuwsbrieven, wedstrijden, quizzen en campagnes voor onze merken. • Je bent altijd op zoek naar nieuwe ideeën en volgt nieuwe evoluties in de markt.

Ontdek je carrièrekans en surf nu naar mijntoekomstbijroularta.be DB712643D1

DB714231E1

• • • • •

DB713428D1

DB623070I9

Lokaal L k lb bestuur t Wemmel zoekt een DESKUNDIGE GIS EN ICT Jobinhoud: • Je behandelt dossiers in het geografisch informatiesysteem (GIS). • Je brengt ruimtelijke informatie digitaal in kaart en werkt hierbij ondersteunend voor verschillende diensten. • Je bouwt mee aan een moderne en gestructureerde ICT-dienst. • Je werkt voltijds, voor onbepaalde duur. Wij bieden: • Minstens 30 verlofdagen. • Maaltijdcheques van 8 euro. • Gratis hospitalisatieverzekering. • Flexibele werkuren en opleidingsmogelijkheden. Meer weten? Voor meer info over de functie kan je contact opnemen met de personeelsdienst via personeelsdienst@wemmel.be of 02/462.05.43. Neem een kijkje op www.wemmel.be/nl/vacatures.

Solliciteren kan t.e.m. zondag 06/06/2021

DB714653E1

VACATURE

DB620566H9

DB714661E1

Je vacature in deze rubriek? Wij staan voor je klaar

hallo@regiotalent.be

tel. 051 26 67 89