Voorwoord

Dit boek gaat over het verduurzamen van de stationsverlichting op 400 ProRail-stations in Nederland, tussen 2015 en 2022. Het verduurzamen van de verlichting was onderdeel van de klimaatdoelstelling van ProRail en is uitgevoerd door het Programma Verlichting van ProRail. In lijn met het klimaatakkoord van Parijs uit 2015 moest ProRail in 2020 30% energie besparen. Een duurzamer lichtbeleid draagt bij aan deze opgave. Met ledverlichting besparen we 50% ten opzichte van TL-verlichting. Door te dimmen wanneer er geen reizigers aanwezig zijn, kunnen we nog eens 50% besparen.

Lichtontwerp is een discipline die zich de laatste jaren sterk ontwikkeld heeft. In het verleden werd bij stationsverlichting vooral gekeken naar functionaliteit. Nu nemen we ook aspecten mee als toegankelijkheid, verblinding, onderhoudbaarheid, sociale veiligheid, architectuur, wayfinding, mogelijke hinder voor omwonenden, flora en fauna. In de praktijk blijken deze aspecten en belangen vaak te conflicteren. In overleg met de stakeholders zoeken we daarom de meest optimale oplossing.

Met dit boek wil het Programma Verlichting de ervaringen en opgebouwde kennis over duurzame stationsverlichting delen. Hoe zijn we tot bepaalde oplossingen gekomen en welke lessen hebben we geleerd? We richten ons in de eerste plaats op ontwerpers bij ProRail en bij ingenieurs- en adviesbureaus. Maar we hopen dat dit boek ook voor professionals bij gemeenten, openbaar vervoerbedrijven en andere eigenaren van (semi-)openbare ruimten een bron van inspiratie is. Evenals voor fabrikanten van verlichtingsarmaturen en lichtbesturing.

Bureau Spoorbouwmeester heeft in 2020 in beleidsstuk ‘Handboek Verlichting op stations’ beschreven wat we met stationsverlichting willen bereiken (zoals schoon, heel en veilig, duurzaam en comfortabel). Dit boek gaat over hoe we die doelen bereiken. We doen dat aan de hand van concrete voorbeelden: wat werkt op een specifiek station wel en wat niet bij het ontwerpen en realiseren van verlichtingsplannen?

We vertellen niet wat een mooi lichtontwerp is of hoe dat te maken. We nodigen de lezer uit om daar zelf over te oordelen. Of om het te zeggen met de woorden van de vermaarde ontwerpers Ootje Oxenaar en Paul Mijksenaar: “Ik kan je niet leren wat mooi is. Als ik je goeie ontwerpen laat zien, leer je vanzelf wat mooi is.”

Maurits Pigeaud Systems Engineer Programma Verlichting Tjebbe Ruskamp Programma Manager Programma Verlichting

Verlichting voorplein station Deventer