1
ประติมากรรมปูนปั้นประดับศาสนาคารในภาคอีสาน นายศรีพัฒน์ เทศารินทร์ นักศึกษาหลักสูตรปรัชญาดุษฏีบัณฑิต สาขาวิจัยศิลปะและวัฒนธรรม คณะศิลปกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ศิลปะเป็นสิ่งที่บ่งบอกถึงมรดกทางวัฒนธรรมที่ได้แสดงอัต ลักษณ์ของบรรพบุรุษและสามารถ สืบทอดจากอดีตไปสู่อนาคตเพื่อเป็นการสะท้อนถึงรูปแบบและคติความเชื่อของคนในสังคมนั้นๆคติความเชื่อ ในด้านพุทธศาสนาได้ก่อให้เกิดมิติทางสังคมและวัฒนธรรมซึ่งมีส่วนสาคัญในการสร้างงานศิลปกรรมขึ้นเพื่อ ต้องการแสดงออกถึงความเชื่อและการนับถือพุทธศาสนา สถาปัตยกรรมในทางพุทธศาสนาถือเป็นศูนย์รวม ของงานศิลปกรรมที่สาคัญอย่างหนึ่งเป็นสิ่งสะท้อนถึงภูมิปัญญาของกลุ่มชนที่ได้รังสรรค์ขึ้นมาเพื่อประกอบ กิจกรรมทางศาสนา ชาวอีสานมีความยึดมั่นต่อพุทธศาสนาในเรื่องของบุญกุศล ความสานึกของชาวอีสานเมื่อ ตั้งบ้ านเมือ งแล้ ว ก็ พ ร้ อมใจกั น ตั้ งวัด วาอารามเพื่ อบวชลู ก หลานไว้ในพุ ท ธศาสนาอั น เป็ น ขนบธรรมเนี ย ม ประเพณีวัดจึงเป็นส่วนสาคัญของหมู่บ้าน(สุวิทย์ จิระมณี,2545) ฉะนั้ นวัดจึงเป็ นสิ่งสะท้อนให้เห็นถึงลักษณะของศิลปวัฒ นธรรมอันเป็นขนบธรรมเนียม ประเพณีของพื้นถิ่นตลอดจนวิวัฒนาการและการเปลี่ยนแปลงที่ปรากฏในงานสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นวัดเป็น สถาบั น ทางพุ ท ธศาสนาประกอบไปด้ว ยอาคารที่ ใช้ ประกอบกิจของสงฆ์และประกอบพิ ธีท าบุ ญ กุ ศลตาม ประเพณีของชาวบ้านซึ่งสถาปัตยกรรมทางพุทธศาสนาสามารถจาแนกประเภทออกตามหน้าที่และความสาคัญ ได้แก่เขตพุทธาวาส เขตสังฆาวาส เขตสาธารณะหรือเขตปรก(พิทักษ์ น้อยวังคลัง,2540)ซึ่งประกอบไปด้วย อาคารต่างๆเช่น กุฏิ หอไตร หอกลอง วิหาร ศาลาการเปรียญและโบสถ์ซึ่งในภาษาอีสานเรียกว่า สิม ซึ่งคาว่าสิ มมาจากคาว่าเสมาหรือสี มาแปลว่าหลั กเขตการท าสั งฆกรรม(ไพโรจน์ สโมสร,2532)ใช้ส าหรับ ประกอบ พิธีกรรมในทางพุทธศาสนาของพระภิกษุสงฆ์ สิมอีสานแบ่งตามลักษณะภูมิประเทศที่ก่อสร้างสามารถแบ่งได้ 2 ประเภท คือสิมน้ากับสิมบกซึ่งมีจุดมุ่งหมายในการสร้างเหมือนกันคือใช้เป็นที่ทาสังฆกรรมของสงฆ์และสิมบก แบ่งได้ 2 รูปแบบ คือสิมทึบกับสิมโปร่ง ในส่วนของส่วนประกอบตกแต่งสิมสามารถแยกได้เป็น 3 ส่วนดังนี้ (คาพันธ์ ยะปะตัง,2556) 1.ส่วนบนคือส่วนของหลังคาทั้งหมดจะมีส่วนประดับตกแต่งเช่น ช่อฟ้า โหง่ ลายอง หางหงส์ เชิง ชาย และสีหน้าเป็นต้น 2.ส่วนกลางส่วนมากสิมโปร่งจะไม่มีการตกแต่งมากเท่าสิมทึบซึ่งในส่วนนี้จะก่ออิฐฉาบปูนเป็นส่วน ใหญ่ มีส่วนประกอบตกแต่งเช่น ประตู หน้ าต่าง คันทวย ฮังผึ้งและบางแห่ งอาจมีฮูปแต้มทั้งภายนอกและ ภายในตลอดถึงฐานชุกชีพระประธาน