Telecommagazine 5 by Magenta

NUMMER 5

P3 TEST MOBIELE NETWERKEN

2 9 E J A A R G A N G / / N U M M E R 5 - 2 0 1 5 / / W W W.T E L E C O M M A G A Z I N E . N L

ONAFHANKELIJK VAKBLAD OVER TELECOMMUNICATIE EN NETWERKEN

KPN

Elke test geeft nuttige handreikingen

Vodafone

Winnaar wil niet op lauweren rusten

Tele2

Een goed begin is het halve werk

12 N O V E M B E R 2015 | S U P E R N O V A | D E J A A R B E U R S | U T R E C H T

Telecom Time 3.000+ BEZOEKERS

INNOVATIEVE EXPOSANTEN

THE WORLD OF THE CLOUD TOTALCOM / UNIVERSAL COMMUNICATIONS / FMC

INTERNET OF THINGS

INNOVATION PLAZA INTEGRATIE TELECOM MET CRM EN ERP EN ANDERE BUSINESS APP’S MULTI SCREENS / MULTI DEVICES / ACCESSOIRES

G R AT I S A A N M E L D E N

DISTRIBUTIE, RETAIL, ETAIL, CUSTOMER SATISFACTION

W W W .T E L E C O M T I M E . N L

REDACTIONEEL Onafhankelijk vakblad over de integratie van netwerken, data- en telecommunicatie. Telecommagazine verschijnt zeven keer per jaar en is een uitgave van Channel BV Algemeen directeur/ uitgever Fred Schuit

Hollandse netwerken scoren opperbest

Redactie-adres Channel B.V. Communicatieweg 1 3641 SG Mijdrecht 020-347 26 70

Hebt u het goede nieuws al vernomen? Nederland mag

Hoofdredactie Paul Teixeira, paul@channelbv.nl

tegenwerpingen begint: ook ik heb nog geregeld te maken

Eindredactie Marco Mekenkamp, marco@channelbv.nl

Nederland rij. Maar elders is het nog veel erger. Dat is toch

Medewerkers Dirk-Jan van Ittersum, Friederike van der Jagt Marco Mekenkamp, Hans Steeman, HP van Tilburg, Evert Jan Westera

zich tot de top drie rekenen van landen met de beste infrastructuur van mobiele netwerken. Voordat u met met ‘dropped calls’ en slechte verbindingen als ik door maar weer mooi meegenomen. Dat de mobiele netwerken in Nederland kwalitatief gezien bijzonder goed zijn, heb ik overigens niet zelf bedacht. Het is een van de uitkomsten van een grootschalig,

Commercie Channel BV 020-347 26 70 verkoop@channelbv.nl

onafhankelijk onderzoek naar de bewuste netwerken in

Art direction Annette van de Sluis, annette@channelbv.nl

van Telecommagazine. Vodafone heeft dit jaar de overwinning weten te

Marketing Meike Peekstok, meike@channelbv.nl

tuur in Nederland. Eerlijk is eerlijk: de nummer twee (KPN) volgt op heel

De in Telecommagazine opgenomen Nederland ICT-artikelen vallen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie en uitgever van Telecommagazine.

Telecommagazine treft u niet alleen een volledig verslag aan van de test én de

Abonnementen Als vakblad zijnde, hanteren wij de opzegregels uit het verbintenissenrecht. Wij gaan ervan uit dat u het blad ontvangt uit hoofde van uw beroep. Hierdoor wordt uw abonnement steeds stilzwijgend met een jaar verlengd. Opzeggen kan via www.aboland.nl, per post of per telefoon. De opzegtermijn is 8 weken voor het einde van uw abonnementsperiode. Als opzegdatum geldt de datum waarop uw opzegging door Abonnementenland is ontvangen. Indien u hierom verzoekt, ontvangt u een bevestiging van uw opzegging met daarin de definitieve einddatum van uw abonnement. Adreswijzigingen Adreswijzigingen kunt u doorgeven via www.aboland.nl, per post of per telefoon. Overige vragen Overige vragen kunt u stellen op www.aboland.nl of neem telefonisch contact met Abonnementenland op. Telefoon: 0900-ABOLAND (0900-22 65 263, 10 ct/min) Fax: 0251-31 04 05 Niets uit deze uitgave mag in zijn geheel of gedeeltelijk worden overgenomen of vermenigvuldigd zonder bronvermelding én uitdrukkelijke toestemming van de uitgever. Hoewel deze uitgave op zorgvuldige wijze is samengesteld, zijn uitgever en auteurs niet aansprakelijk voor eventuele onjuistheden of onvolledigheden in deze uitgave. Zij aanvaarden geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van generlei aard, die het gevolg is van handelingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op deze informatie. Copyright © Channel BV

Nederland. Uitgevoerd door het gerenommeerde, en soms ook gevreesde, Duitse testcentrum P3 in samenwerking met Connexie, het zusterblad behalen: de operator heeft volgens P3 de beste mobiele netwerkinfrastruckleine afstand. Een nipte overwinning voor Vodafone dus. In deze editie van resultaten, ook hebben wij de drie deelnemende operators gevraagd om hun reactie. Mooi leesvoer. Daarnaast kunt u in dit nummer van Telecommagazine ook de eerste inhoudelijke bijdrage van Nederland ICT, de branchevereniging van ICT-bedrijven in Nederland, vinden. Nederland ICT zal in dit magazine voortaan de kant van de aanbieders van ICT-diensten en -producten belichten. Handig in een tijd waar afnemers en aanbieders elkaar steeds meer opzoeken om samen tot een ICT-oplossing voor de diverse organisatorische uitdagingen te komen. Dat zijn in ieder geval de geluiden die wij van zowel de ICT-verkopers als de -kopers horen. De belangrijkste redenen hiervoor zijn dat de ontwikkelingen op ICT-gebied in een stroomversnelling zijn geraakt én dat complexiteit eveneens schrikbarend toeneemt: het zorgt er voor dat de gemiddelde ICT-afdeling een stevige kluif heeft aan het bijhouden van deze zaken. De hulp van de ICT-leverancier(s) is dan een welkome handreiking, al geven beide partijen grif toe dat er hier en daar wel wat aan marketingboodschappen moet worden ‘weggefilterd’. Dit en nog veel meer leest u in deze editie van Telecommagazine. Namens de redactie wens ik u veel leesplezier toe. Paul Teixeira Hoofdredacteur Telecommagazine Vragen, opmerkingen of zomaar een teken van leven? Mail gerust naar paul@channelbv.nl

INHOUD

Mobile zorgt voor nieuwe beheersuitdagingen

Mobiele apparatuur (smartphones en tablets) zijn in de afgelopen jaren bijna gemeengoed geworden in zakelijke omgevingen. Dat is ook terug te zien in de zeer sterke ontwikkeling van het gebruik van mobiele datacommunicatie toepassingen. In 2007 maakte reeds 38 procent van de bedrijven met 20 of meer werknemers melding van het gebruik van mobiele datacommunicatie toepassingen. In 2015 maakt nagenoeg elk bedrijf op de een of andere wijze wel gebruik hiervan.

Onafhankelijke test mobiele netwerken in Nederland

Vodafone wint eerste onafhankelijke netwerktest P3, KPN nipt tweede

In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland doet het Duitse P3 communications in samenwerking met het tijdschrift connect al sinds 1993 jaarlijks een mobiele-telefoonnetwerktest. Maar hoe goed presteren de Nederlandse netwerken in vergelijkingen met hun buitenlandse collegaâ&#x20AC;&#x2122;s? Connexie Magazine, een zusteruitgave van Telecommagazine, heeft in samenwerking met P3 en het Duitse blad connect de eerste onafhankelijke netwerktest in Nederland gerealiseerd. Lees hier de uitkomsten.

Winnaar Vodafone wil niet op lauweren rusten

Vodafone is de winnaar in de grootste onafhankelijke test van mobiele netwerken in Nederland. De operator blijkt met een nipte voorsprong zijn naaste concurrent KPN te hebben verslagen. De overwinning is aanleiding tot feestvreugde bij Vodafone, aldus Matthias Sauder, Head of Network Vodafone Nederland.

KPN: Elke test geeft nuttige handreikingen voor verbetering

De grootste onafhankelijke test van mobiele netwerkinfrastructuur in Nederland laat netwerken zien die zeer goed scoren in vergelijking met andere landen, met Vodafone en KPN in een nek-aan-nekrace. Neerlands grootste operator KPN heeft met 879 punten (op een schaal van 1000 punten) een heel nette tweede plek. Een gesprek met Jacob Groote, Vice President Mobile Operations KPN.

Tele2: Een goed begin is het halve werk

Tele2 reageert enthousiast op de resultaten van het eerste onafhankelijke netwerkonderzoek van P3 in Nederland. Alhoewel Tele2 nog volop bezig is met het bouwen en uitbreiden van het eigen LTE-only-netwerk, laten de testresultaten al zeer goede prestaties zien. Het netwerk presteert nu al beter dan de netwerken in de ons omringende landen. Het is interessant om te zien hoe het niveau van het Tele2-netwerk zal zijn zodra uitrol is voltooid en Voice over LTE de standaard wordt voor bellen. Tele2â&#x20AC;&#x2122;s CTIO Francois Mairey geeft zijn reactie op de P3-test.

Nederland ICT

Column Jeannine Peek

Vrijwel mijn hele werkzame leven ben ik actief in de ICT. In die periode heeft de sector een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Het is fascinerend om te zien wat er nu al mogelijk is door de toepassing van slimme technologie.

Let op bij het digitaal aanbieden van algemene voorwaarden

Veel bedrijven bieden hun algemene voorwaarden alleen digitaal aan. Ze worden bijvoorbeeld verstuurd per e-mail, of er wordt in een papieren offerte verwezen naar een pagina op de website. Mag dit zomaar? In de praktijk blijkt dat de wettelijke spelregels hiervoor lang

INHOUD

niet altijd duidelijk zijn. Waar moet je als leverancier op letten?

Nederland als Digital Delta: De eerste stap is gezet

Op de Avond van de Digitale Economie 2014 presenteerde Nederland ICT haar ambitie voor Nederland als Digitale Delta. Kern van die ambitie is dat Nederland alles in huis heeft om de eerste echt digitale economie van Europa te worden; een proeftuin waar internationale bedrijven hun technologische innovaties als eerste kunnen toepassen. Nu we ongeveer een jaar verder zijn, is het een mooi moment om samen met directeur Lotte de Bruijn de balans op te maken.

Technologie

Uitrol compleet nieuw netwerk T-Mobile bijna gereed

Internet ID, de mobiele telefoon als robuust baken

Mobiele telefonie en internet zijn, zeker voor ondernemingen, een basisbehoefte geworden. Op ieder moment van de dag en ongeacht de locatie moeten bedrijven en – belangrijker – hun werknemers online zijn. Hiervoor is een snel en vooral betrouwbaar mobiel netwerk nodig. Het mobiele netwerk van T-Mobile is (bijna) klaar voor de toekomst.

allerlei bedrijfssystemen. Hiermee komt telecommunicatie in dienst te staan van de totale bedrijfsvoering. NFON AG is een snelgroeiende fabrikant van cloudtelefoniesystemen die momenteel de Nederlandse markt flink bewerkt. In een gesprek met CEO Martin Czermin halen we boven tafel welk onderscheidend vermogen dit platform zo succesvol maakt in thuisland Duitsland en wat de ambities zijn in Nederland.

Uitsmijter

IP-multimedia de sleutel naar optimale klantbeleving

De transformatie in de telecomindustrie is groot. Jarenlang hebben circuit-geschakelde services de boventoon gevoerd. Spraak en sms waren daarbij de belangrijkste en meest bekende diensten. Met de introductie van de mobiele 4G-netwerken is daarin verandering gekomen. Vanaf nu is er louter behoefte aan op IP-gebaseerd services en vervallen de technologieën die eens zo belangrijk waren. Nieuwe oplossingen creëren nieuwe toepassingen.

Alle services en diensten vragen om een verificatie van de identiteit. Sociale media zoals Facebook en Google maken zich sterk voor een rol. Maar waarom op een gebruikersnaam en wachtwoord vertrouwen als de mobiele telefoon daar ook voor te gebruiken is. Een opstap naar een volgende fase in de internet ID.

Cloudtelefonie

Cloudtelefonie biedt extra dimensie

IP-telefonie uit de cloud biedt organisaties de mogelijkheid om communicatie te koppelen aan

Columns 22 42

Friederike van der Jagt Evert Jan Westera

MOBILE DEVICES

Mobile zorgt voor nieuwe Door Ruud Allaerds, Conclusr Research

Ontwikkeling gebruik mobiele datacommunicatie toepassingen Penetratie 100%

80%

60%

40%

20%

0% 2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

2015

MOBILE DEVICES

beheersuitdagingen Penetratie van mobiele apparaten

Smartphones Tablets

100

0 e

tri

Ind

n Tra

t el & nd Ha

a rec ho

e lijk ke ing Za rlen e v t ns die

Mobile devices En zoals gesteld, het overgrote deel van de bedrijven kent medewerkers die gebruik van smartphone en/ of tablet maken. Interessant is ook om te kijken naar welk deel van de werknemers nu gebruikmaakt van een mobile device. Het onderzoek wijst uit dat we anno 2015 goed op weg zijn naar het de helft van alle werknemers die gebruik maakt van een smartphone. In februari 2015 heeft gemiddeld 42 procent van de werknemers bij bedrijven met 20 of meer werknemers een smartphone tot de beschikking.

le cië an ing Fin erlen v t ns die

eid erh Ov

ijs rw de On

rg Zo

ge eri g Ov lenin r e v t ns die

l taa To

De tablet is in tegenstelling tot de smartphone nog niet op het niveau ‘gemeengoed’. Weliswaar heeft gemiddeld een 16 procent van de werknemers bij bedrijven met 20 of meer werknemers de beschikking over een tablet of iPad en is de penetratie van dit type mobile device inmiddels zo’n 62 procent van de bedrijven al zeer behoorlijk. Mobile devices zijn ook niet intensiever in gebruik binnen de grotere bedrijven. Alhoewel de communicatieoplossingen binnen een grotere organisatie ongetwijfeld meer in getal zijn dan bij een MKB-organisatie, is de mate van verspreiding

MOBILE DEVICES

van mobile devices zowel in MKB als onder grotere bedrijven redelijk gelijk. Toenemende problematiek voor een groot deel van de bedrijven is het management of beheer van al deze mobile devices. Want waar een gebruiker eerst nog een traditioneel met één systeem ingerichte werkplek had, zijn er nu al twee of zelfs drie devices/apparaten per

gebruiker, deels ook nog in eigendom van de gebruiker. Maar men wil dit alles wel zakelijk gebruiken. Dus een deel van de functionaliteit (apps) is gemeengoed tussen alle apparaten en een deel juist weer niet. Het beheer van al deze nieuwe variatie vraagt uiteindelijk een geheel nieuwe aanpak voor organisaties. Organisatie specifieke app-stores zijn hier een voorbeeld van.

Deel van de medewerkers met een mobile device (gemiddeld) Smartphones 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% e

tri

Ind

n Tra

t el & nd Ha

a rec ho

e le lijk cië ke ing an ing Za rlen Fin erlen e tv tv ns ns die die

eid erh Ov

ijs rw de On

rg Zo

ge eri g Ov lenin r tve ns die

l taa To

Deel van de werknemers met een mobile device (gemiddeld) Tablets 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0%

tri

Ind

n Tra

t el & nd Ha

a rec ho

e le lijk cië ke ing an ing Za rlen Fin erlen e v v t t ns ns die die

eid erh Ov

ijs rw de On

rg Zo

ge eri g Ov lenin r e v t ns die

l taa To

‘Juist als het gecompliceerd is, moet de oplossing eenvoudig zijn.’

Krijg meer voor elkaar met KPN ÉÉN. Als manager wilt u dat de telecom en IT in uw bedrijf goed geregeld zijn. Bijvoorbeeld door te zorgen dat uw mensen online kunnen samenwerken. Waarbij een collega vanaf iedere locatie eenvoudig kan videobellen met collega’s op kantoor. Of, altijd & overal, documenten kan delen, zoals bijvoorbeeld de laatste klantpresentatie. Zo krijgt u met KPN ÉÉN meer voor elkaar. Want KPN ÉÉN is dé oplossing voor bellen, internet, clouddiensten en complete werkplekken. Bovendien krijgt u één contract, één factuur en één vast aanspreekpunt. Meer weten? Kijk op kpn.com/zakelijk of neem contact op met uw accountmanager.

kpn.com/zakelijk

P3 NETWERKTEST Vodafone wint eerste onafhankelijke netwerktest P3, KPN nipt tweede

Nederlandse mobiele netwerken Door Pieter Waasdorp

In Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland doet het Duitse P3 communications in samenwerking met het tijdschrift connect al sinds 1993 jaarlijks een mobiele-telefoonnetwerktest. Maar hoe goed presteren de Nederlandse netwerken in vergelijkingen met hun buitenlandse collega’s? Connexie Magazine, een zusteruitgave van Telecommagazine, heeft in samenwerking met P3 en het Duitse blad connect de eerste onafhankelijke netwerktest in Nederland gerealiseerd.

Als je aan mobiele netwerktesten denk dan kom je automatisch bij P3 communications terecht. P3 heeft onder andere tests gedaan in Duitsland, Oostenrijk, Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Australië en vele andere landen. Het bedrijf uit Aken in Duitsland heeft hiermee een schat van ervaring en kennis opgedaan. Mede hierom hebben het grootste Europese telecomblad connect en het grootste Nederlandse telecomretailmagazine Connexie gekozen voor P3 als netwerktestpartner in Nederland. Hoe verhoudt Nederland zich tot andere landen? Ons land is betrekkelijk vlak en bijzonder dicht bevolkt en beide factoren maken het leven van de netwerken makkelijker. Op dit moment zijn er vier netwerken actief in ons land. Met 7,6 miljoen klanten is KPN verreweg het grootste netwerk in ons land. Met 5,2 miljoen klanten blijft Vodafone NL, onderdeel van een sterk internationaal georiënteerd bedrijf, iets achter. Met 850.000 klanten is Tele2 nog relatief klein, maar wel een sterk groeiende organisatie, dat vertrouwt op zijn eigen 4G-netwerk en op national roaming op het netwerk van T-Mobile voor spraak. Het is jammer dat er geen resultaten van T-Mobile gepubliceerd kunnen worden in deze eerste P3 netwerktest in Nederland. Tijdens de testperiode in mei en juni van dit jaar (2015) was T-Mobile nog volop bezig met zijn landelijke modernisatie van het netwerk. Helaas konden deze werkzaamheden, door derde partijen uitgevoerd, niet worden vertraagd en zouden als gevolg hebben dat het niet mogelijk was om een eerlijk, representatief resultaat te krijgen van de normale netwerkprestatie.

4G is de perfecte technologie om grote hoeveelheid data op een zeer hoge snelheid te verwerken. Dit is natuurlijk omdat 4G is ontworpen om de constant groeiende stroom van data, vooral na de introductie van de smartphone, op een adequate en betrouwbare manier af te handelen. Het is echter niet ontwikkeld om ook gesprekken op te voeren. Hiervoor is een alternatieve methode ontwikkeld, die ervoor zorgt dat 4G automatisch verandert in een 2G-of 3G-verbinding (ook wel Circuit Switched FallBack, kortweg CSFB genoemd) als er gesprek binnen komt of wordt opgezet. Deze additionele handeling kost tijd en verkleint de betrouwbaarheid. Mede hierom hebben de netwerken fors moeten investeren om de kwaliteit op het peil van vóór de introductie van 4G te houden. Met Voice over LTE (VoLTE) is er nu naast CSFB een nieuwe methode om gesprekken via een 4G-netwerk te voeren. Op dit moment zijn alle Nederlandse netwerken aan het experimenteren met deze nieuwe manier om gesprekken van smartphones over het bestaande 4G-netwerk te laten lopen. VoLTE is nu nog niet beschikbaar voor consumenten en is daarom ook niet meegenomen in de test.

Bellen in de grote steden Ondanks het feit dat het 4G-bereik in de grote steden voor alle netwerken goed is en dat VoLTE nog niet is uitgerold, was de ‘call success’-ratio van zowel KPN als Vodafone bijzonder goed. Slechts bij 1 tot 1,3 procent van de gesprekken werden de testers geconfronteerd met problemen, zoals het niet kunnen opzetten van een verbinding, slechte geluidskwaliteit of helemaal geen

P3 NETWERKTEST

hen it comes to mobile network testing P3 communications is probably the first address in the world. Being active in Germany, the United Kingdom, the USA, Australia, Austria, Switzerland and many other countries, the mobile communication experts from Aachen have accumulated a lot of knowledge. No wonder the biggest European magazine on telecommunication connect has chosen P3 communications as the partner for the mobile network benchmark in Germany, Austria and Switzerland since 1993.

Focus on the Netherlands But how do the Netherlands compare to other countries? The territory is comparably flat and densely populated, both factors relaxing the task for the operator. There are four operators present in the Netherlands. With 7,6 million customers the biggest is the formerly state owned but now independent KPN. With 5,2 Million customers not much smaller and part of a group active in many countries is Vodafone NL. With 850000 customers Tele2 is a small but constantly growing operator which relies on its own LTE-Net-

work and nation le NL for voice We regret not results of the T first P3 connect During the meas June 2015 T-Mo nationwide full network. This ex could not be dela ant that the mea not have been a usual network p

scoren beter dan die in Duitsland

Telephony LTE is a great technology for handling large amounts of data with high speed. This is because it was designed to offload the fast growing amount of data present since the introduction of smartphones. But it was not designed to handle voice calls. As a workaround a technique called circuit switched fall back (CSFB) changes the connection to UMTS or GSM whenever a call is done. This additional handover takes time and reduces reliability, so providers must step up efforts to keep the quality up to the level of the pre-LTE-era. Voice over LTE (VoLTE) is the new alternative to CSFB. All operators in the Netherlands are experigeluid en het te vroeg verbreken van de verbinding. roaming, gebruik van het netwerk van T-Mobile. In het menting with the technique the smartHet succespercentage van Tele2 was met 98,1 procent algemeen presteerden which alle drieallows de netwerken veel beter phone to place and receive voice calls without leaook goed, maar net iets lager dan van de andere twee dan bijvoorbeeld de Duitse operators tijdens de Duitse ving the LTE network. But the potentially more stabnetwerken. Wel moet worden opgemerkt dat Tele2 test, die eind vorig jaar gedaan is. In Duitsland werden le VoLTE issuccespercentages not available totussen the de customer andprocent conseeen â&#x20AC;&#x2DC;4G onlyâ&#x20AC;&#x2122;-operator is met geen eigen 2G- en/ 95,7 en 98,5 of 3G-netwerk. Hiervoor maakt Tele2, via national gemeten. quently it was not part of the mobile network test. Customers expect nothing but a great experience in mobile telephony. But LTE introduces high hurdles on perfect voice services. Which provider brings stability and speech quality to the highest level?

OPERATOR

VOdAfOnE

TElEPHOnY (BIG CITIES OUTdOOR) Call Success Ratio (%) 99,0 Call Setup Time (s) 6,3 Speech Quality (MOS-LQO) 3,5 TElEPHOnY (SMAll CITIES And COnnECTIOn ROAdS) Call Success Ratio (%) 98,3 Call Setup Time (s) 6,3 Speech Quality (MOS-LQO) 3,3

A blade computer

KPn

TElE2

98,7 6,4 3,5

98,1 6,5 2,8

99,2 6,3 3,6

94,0 6,9 2,8

Voice in Big Cities Despite the good LTE co ties for all operators and was not used for this ben ratios of Vodafone and K respectively 1,3 percent like failures to establish of very low quality of sou early abortions of the ca cess ratio of 98,1 percen still good. It is worth noti Operator with no UMTS o of this voice calls are no must also include nation use their legacy network compare favorably to the red at the end of last yea ween 95,7 and 98,5 per of approximately 6,4 sec Networks and slightly hig in times before LTE. The on the MOS scale, which cellent). Vodafone and K 3,5, which translates to Tele2 is reaching 2,8 on ted with normal speech

Voice in Small Cities a Of course it is easier to p speech in big cities11with work capabilities and an

P3 NETWERKTEST

De tijd die het duurt om een gesprek op te zetten – van gemiddeld rond de 6,4 seconden – is wat je mag verwachten bij een 4G-netwerk. Maar het is wel iets hoger dan gemeten bij netwerken van de vóór de 4G-tijd. De gesprekkwaliteit is gemeten met de zogenaamde MOS-schaal, die loopt van 1 (slecht) tot 5 (uitstekend). KPN en Vodafone kregen, vooral door het gebruik van HD (high definition) voice, gemiddeld een 3,5. De score van 2,8 van Tele2 is zoals je kunt en mag verwachten bij normale spraakkwaliteit.

Bellen in kleine steden, dorpen en op de weg Natuurlijk is het voor netwerken makkelijker om een stabiel spraaknetwerk te hebben in de grote steden met een surplus aan netwerkcapaciteit en een bijzonder dicht netwerk van mobiele zendstations. Toch zijn Vodafone en KPN ook in de periferie in staat hun call success op peil te houden. Vodafone scoort slechts 0,7 procent lager, terwijl KPN het zelfs met 0,5 procent beter doet buiten de grote steden. Tele2 bereikt een

In het algemeen presteerden alle drie de netwerken veel beter dan bijvoorbeeld de Duitse operators tijdens de Duitse test

bevolkingsdichtheid. Met ongeveer de helft van de oppervlakte net één meter boven de zeespiegel en het hoogste punt op nog geen 323 meter is Nederland ook een bijzonder vlak land. Hiermee is Nederland bijna een walhalla voor netwerken. Met een relatief klein aantal zendmasten kan een groot aantal mensen bediend worden. In de grote steden is de situatie echter anders. Hier is wel een groot aantal zenders nodig om voor iedereen data op hoge snelheid te kunnen aanbieden. Deze netwerktest laat zien welk netwerk hier het beste presteert.

Download van een webpagina Eén van de meest gebruikte manieren om data te gebruiken is het surfen op internet met een smartphone. Daarom is dit surfen getest met een mix van tien populaire live en statistische webpagina’s om zo een realistisch surfgedrag te simuleren. Vodafone en KPN streden nek-aan-nek met een succesratio van tussen de 98 en 100 procent en met maximaal slechts 0,2 seconde verschil bij de gemiddelde downloadtijd van 3,6 seconde voor populaire interactieve websites. Tele2 levert dezelfde snelheid als de twee andere netwerken, maar heeft een net iets lager succespercentage. Dit toont aan dat het netwerk van Tele2 nog in de opbouwfase zit, maar dat deze nieuwkomer een echte challenger is met de ambitie om binnenkort op minimaal hetzelfde niveau als KPN en Vodafone te zitten.

Up- en downloaden van bestanden succespercentage van 94 procent maar dit is nog steeds veel beter dan in een vergelijkbare test gedaan in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. De tijd die het duurt om een gesprek op te zetten en de kwaliteit bleven voor alle netwerken hetzelfde.

Data grote steden Met gemiddelde 400 inwoners per vierkante kilometer heeft Nederland een hoger dan normale

Vooral bij het up- en downloaden van bestanden kunnen de netwerken het beste hun snelheid en betrouwbaarheid laten zien. En met een succesratio tussen de 98,8 en 100 procent blijkt inderdaad dat de stabiliteit van het dataverkeer op een bijzonder hoog niveau ligt. Hetzelfde geldt eigenlijk ook voor de snelheid van de door ons geteste netwerken, alhoewel hierbij wel wat

P3 NETWERKTEST

PIETER WAASDORP (LINKS), HOOFDREDACTEUR VAN CONNEXIE MAGAZINE, KRIJGT BIJ EEN VAN DE TESTWAGENS VAN P3 UITLEG OVER DE MANIER VAN TESTEN VAN DE MOBIELE NETWERKEN.

nuancering nodig is. Daarom wordt de snelheid van het netwerk op twee manieren getest. Met bestanden met een standaard grootte wordt de gehele snelheid getest, inclusief de tijd die het kost om een verbinding op te zetten. Dit laatste is belangrijk vooral wanneer er veel kleinere bestanden overgezet worden. Daarnaast is een zogenaamde ’10-secondemeting’ uitgevoerd die hoge belastingpieken laat zien, wanneer er eenmaal een stabiele verbinding is opgezet. Dit geeft inzicht hoe een netwerk zich gedraagt wanneer een groot aantal bestanden, zoals bijvoorbeeld hogeresolutiefoto’s en of video’s, worden geupload of gedownload. De waarde die gegeven wordt in de meetcategorie ’90 procent faster’ is wat een eindgebruiker meestal ervaart. Ook in deze categorie was de prestatie van Vodafone en KPN vrijwel gelijk en bovenmatig goed. Hoewel Tele2 wel wat achter bleef is toch ook zijn prestatie goed te noemen. In de meetcategorie ’10 procent faster’ laat Tele2 zien wel degelijk mee te kunnen met de twee andere netwerken. Dit betekent dat in sommige geteste gebieden Tele2 het gat met Vodafone en KPN heeft gedicht, maar dat er landelijk nog veel gedaan

moet worden voordat het bedrijf een goed presterend landelijk dekkend netwerk heeft.

YouTube in standaard (SD) en hoge kwaliteit (HD) Lang werd er gedacht dat het bekijken van video’s over een mobiel netwerk onmogelijk was. Maar op het moment dat snelle netwerken een realiteit werden, konden videodiensten zoals bijvoorbeeld YouTube de grootste mobiele datagebruikers worden. Op dit moment zijn YouTube en enkele andere videostreamingsdiensten en het mobiel kijken naar live of ‘on demand’ televisie mainstream applicaties geworden. Ieder netwerk moet in staat worden geacht een betrouwbare stream in standaard kwaliteit (SD) te kunnen leveren aan zijn klanten. Dit geldt zeker voor Vodafone en Tele2, met een succes ratio boven de 99 procent, terwijl KPN hier 4 procent onder zit. De eisen voor het streamen van hoge kwaliteit (HD) video’s zijn nog strenger voor het netwerk en ook hier zien wij dat Vodafone het beste scoort. Vodafone’s prestatie blijft ondanks de grotere gegevensoverdracht op hetzelfde niveau. Verbazingwekkend is dat KPN met HD video

P3 NETWERKTEST

DaTa access in bi net iets beter presteert dan met de standaard kwaliteit, snelheid alsWith in de grotere steden. succes percentage 400 inhabitants perEen square kilometer the The promise of LTE is high Netherlands are populated higher-than-average. speed data access everymaar verliest het wel van Vodafone. Tele2 wordt derde van 97,7 procent voor actieve websites is opmerkelijk With onlydoet 50 percent of the land exceeding one mewhere. Can the providers op geringe afstand. goed. Vodafone het op dit onderdeel 2,5 procent ter above sea level and the highest point of the of the Netherlands keep minder goed en realiseert een score van meters 95,2 procent. mainland only reaching about 322 the counthis promise? Conclusie data Tele2 eindigt try is op veryruim flat. 3 procent achter Vodafone de easy to reach a large Vodafone is de winnaar van de datatest in de grote derde plek.This Ookisbij deterritory surftestfor is providers KPN de beste, dicht number of people with a small number of mobile steden en dit netwerk scoort goede resultaten op gevolgd door Vodafone en Tele2. radio cells. But in big cities a large number of cells alle belangrijkste indicatoren (KPIs). KPN wordt is needed to provide high speed to everyone. The mobile network benchmark will show which proviBestandenoverdracht en YouTube net tweede met kleine verschillen op vooral de der fares best in this regard. Het snelheidsverschil wordt wel groter bij de YouTube-betrouwbaarheid, terwijl Tele2, die nog bezig overdracht van bestanden. Gebruikers, die belang Web-page download hechten aan bereik verschillende netwerken, One het of the mostvan oftendeused services is web surfing which was tested with mixture of 10 popular moeten vooral kijken naar deasnelheden waar 90 live and static web-pages. Vodafone and KPN fight â&#x20AC;&#x17E;Vodafone Dataverbindingen in kleine steden en and KPN procent van de samples sneller is. KPN is wederom de head-to-head with sucess ratios of around 98 to are head-to-head dorpen en op de weg duidelijke100 winnaar deze percentinand onlycategorie. two tenths of a second diffeTerwijl KPN net achter Vodafone tweede in De 10 procent snelste waarden zijntime eigenlijk volkomen rence in average download at maximum with a on thewerd highest level very good average of dicht 3,6 seconds for popular live de grote steden, schittert het grootste netwerk van vergelijkbaar en liggen zeer bij elkaar. Dit is een reached in internasites. Tele2 delivers the same speed and a little bit Nederland in de kleine steden en dorpen. Bij de indicator dat waar mogelijk nu al het uiterste uit het lower success ratio, which shows that the network tional mobile netwebpaginadownloadtest is gebleken dat KPN bijna bestaandeofmoderne gehaald wordt.is still in the newest4G-netwerk provider of the Netherlands the buildup but strives for top performance. work test so farâ&#x20AC;&#x153; gelijk scoort op gebied van betrouwbaarheid en is met de uitrol van zijn 4G-netwerk, op een keurige derde plek eindigt.

OPERATOR

VOdAfOnE

KPn

TElE2 E2

97,8/99,9

97,9/100,0

96,4/98,1

3,7/1,3

3,5/1,3

3,6/1,4

99,9/1,4

100/1,4

99,4/2,2

90 % faster than (kbit/s)

10261

10806

5311

10 % faster than (kbit/s)

50847

42328

51948 98,8/2,3

WEB-PAGE dOWnlOAd (lIVE/STATIC) Sucess Ratio (%/%) Avg. Session Time (s/s) fIlE dOWnlOAd (3 MB) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s)

fIlE-UPlOAd (1 MB) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s)

99,9/1,1

99,7/1,2

90 % faster than (kbit/s)

4582

4890

1740

10 % faster than (kbit/s)

15717

11730

13136

fIlE dOWnlOAd (10 SECOndS) Success Ratio (%)

99,7

99,9

99,5

Avg. Throughput (kbit/s)

37327

39664

32086

90 % faster than (kbit/s)

10304

11524

5819

10 % faster than (kbit/s)

76640

81173

74003

fIlE UPlOAd (10 SECOndS) Success Ratio (%) Avg. Throughput (kbit/s)

99,8

99,7

99,2

22577

19743

13070

90 % faster than (kbit/s)

5869

5976

1736

10 % faster than (kbit/s)

42680

38645

35292

99,5/1,1

96,1/1,0

99,2/1,1

99,9

100

99,8

99,5/1,3

96,5/1,4

97,5/1,5

99,6

98,9

YOUTUBE Sd Success Ratio/Start Time (%/s) Video playouts without interruptions (%) YOUTUBE Hd Success Ratio/Start Time (%/s) Video playouts without interruptions (%)

File upWhen it c tors can s with betw stability o high leve This is although rentiated benchma ferent wa of the net to initiate cases wh the other show the sion is ac behaves photos or given for sonably e Vodafo to-head-r Tele2 wa formance seen in th where thi KPN. This bridged t still a lot o mance ne

YouTube Video tran le in a mo started to came the amongst mobile w highly rel (SD). This cess ratio 4 % to pe demands but Vodaf standing little bit b ground to ween, thi

Conclus Vodafone cities, as all key pe second w bility whil showing

for the smartphones. It is designed with unique materials selected for their specific absorption rate at high frequencies between all last 800 MHz und 2,6 GHz. By choosing the right selection of materials in the right places an attenuation rate typical for indoor measurements can be

rates due the the higher linear independence of the antenna signals.

P3 NETWERKTEST

06/2015 Mobile Benchmark THE NETHERLANDS

OPERATOR

VOdAfOnE

KPn

TElE2

max. 400

353

354

309

Big cities

260

88%

86%

79%

Small cities and connecting roads

140

89%

93%

74%

max. 600

528

525

457

390

90%

87%

83%

84%

65%

120

86%

92%

64%

881 VERY GOOd

879 VERY GOOd

766 GOOd

Telephony

Data Big cities Small cities Connecting roads RATInG

max. 1000

KPN domineerde de test in kleine steden. Maar Vodafone overtreft KPN wederom bij zowel SD als HD YouTube-streaming. Het succespercentage en het uitblijven van onderbrekingen, wanneer er een verbinding is opgezet, zijn ongeëvenaard. KPN en Tele2 leveren beide een prima kwaliteit, waarbij SD video’s het beter doen dan HD.

Dataverbindingen op de weg

Een zendmast bij een weg bereikt normaal gesproken maar een relatief klein aantal gebruikers. Dit maakt het in gebruik hebben van een mobiel netwerk in de buurt van (snel)wegen relatief duur. Ondanks dit weet KPN ook in de buurt van wegen opmerkelijk goed presteren en het resultaat komt dicht in de buurt van de score in steden. De belangrijkste indicatoren bij het downloaden van webpagina’s laten een succespercentage van 98 procent zien. Dat is zelfs fractioneel hoger dan in de kleine

„Vodafone a crossed the a photo f which pu measuring racy to the t with a score ahead of pr in other cou

steden en dorpen. Vodafone met 94,5 procent en Tele2 met 86 procent hebben duidelijk veel meer moeite met bereik langs de weg. Het snelheidsverschil tussen grote steden, kleine steden en dorpen en langs de weg is verwaarloosbaar voor alle drie de netwerken. Maar het verschil in snelheid tussen de netwerken wordt wel duidelijker bij onze bestandoverdrachttest. Zo is KPN bij het downloaden van 3MB in 90 procent van de gevallen sneller dan 8.400kBit/s, terwijl Tele2 net boven de 2.700kBit/s uitkomt. Vodafone zit daar met 5.249kBit/s netjes tussenin. Dezelfde rankschikking is terugvinden bij de test van 1MB downloads en de 10-secondemeting, met een buitengewoon goede score van KPN, een goede prestatie van Vodafone en een netwerk dat nog in de uitrolfase is. Bij YouTube wist KPN Vodafone te verslaan bij HD-kwaliteit en Vodafone was de beste bij SD.

P3 NETWERKTEST

DaTa access access in in small small ciTies ciTies DaTa While providers take great care in covering the metropolitan areas, small ci-

While providers take great covering the true metropolitan areas, smalltoo? cities oftencare lag in behind. Is this for the Netherlands, ties often lag behind. Is this true for the Netherlands, too? OPERATOR VOdAfOnE OPERATOR VOdAfOnE WEB-PAGE dOWnlOAd (lIVE/STATIC) WEB-PAGE dOWnlOAd (lIVE/STATIC) Sucess Ratio (%/%) Sucess Ratio Time (%/%)(s/s) Avg. Session Avg. Session Time (s/s) (3 MB) fIlE dOWnlOAd fIlE (3 MB) Sucess dOWnlOAd Ratio/Avg. Session Time (%/s) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) 90 % faster than (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) fIlE-UPlOAd (1 MB) fIlE-UPlOAd (1 MB) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) 90 % faster than (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) (10 SECOndS) fIlE dOWnlOAd fIlE (10 SECOndS) SuccessdOWnlOAd Ratio (%) Success Ratio (%)(kbit/s) Avg. Throughput Avg. 90 %Throughput faster than (kbit/s) (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) fIlE UPlOAd (10 SECOndS) fIlE SuccessUPlOAd Ratio (%) (10 SECOndS) Success Ratio (%)(kbit/s) Avg. Throughput Avg. 90 %Throughput faster than (kbit/s) (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster thanSd (kbit/s) YOUTUBE YOUTUBE Sd Success Ratio/Start Time (%/s) Success Ratio/Start Time (%/s) Video playouts without interruptions Video (%) playouts without interruptions (%) YOUTUBE Hd YOUTUBE HdTime (%/s) Success Ratio/Start Success Ratio/Start (%/s) (%) Video playouts withoutTime interruptions Video playouts without interruptions (%)

KPn KPn

TElE2 TElE2

95,2/99,5 95,2/99,5 3,9/1,5 3,9/1,5

97,7/100 97,7/100 3,5/1,4 3,5/1,4

92,2/94,2 92,2/94,2 4,0/2,3 4,0/2,3

99,4/2,6 99,4/2,6 4934 4934 37559 37559

100/1,9 100/1,9 7757 7757 30341 30341

98,7/4,4 98,7/4,4 2858 2858 39280 39280

98,8/1,6 98,8/1,6 2982 2982 13559 13559

99,8/1,5 99,8/1,5 3740 3740 10959 10959

97,4/4,2 97,4/4,2 1195 1195 9780 9780

99,8 99,8 22073 22073 5610 5610 49473 49473

100 100 21777 21777 7963 7963 39410 39410

99,6 99,6 14945 14945 2689 2689 42857 42857

100 100 15539 15539 2934 2934 29144 29144

100 100 12833 12833 4486 4486 19408 19408

98,2 98,2 5652 5652 1096 1096 16534 16534

99,8/1,2 99,8/1,2 99,8 99,8

97,0/1,1 97,0/1,1 100 100

98,4/1,8 98,4/1,8 100 100

98,8/1,5 98,8/1,5 99,2 99,2

95,7/1,5 95,7/1,5 100 100

91,6/2,4 91,6/2,4 95,7 95,7

DaTa on on connecTing connecTing RoaDs RoaDs DaTa

Perfect coverage of roads is a difficult task for providers. Nonetheless custoPerfect coverage of roads a difficult task for providers. Nonetheless customers is have high expectations. Will they be disappointed? mers have high expectations. Will they be disappointed? OPERATOR OPERATOR WEB-PAGE dOWnlOAd (lIVE/STATIC) WEB-PAGE dOWnlOAd (lIVE/STATIC) Sucess Ratio (%/%) Sucess Ratio Time (%/%)(s/s) Avg. Session Avg. Session Time (s/s) (3 MB) fIlE dOWnlOAd fIlE (3 MB) Sucess dOWnlOAd Ratio/Avg. Session Time (%/s) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) 90 % faster than (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) fIlE-UPlOAd (1 MB) fIlE-UPlOAd (1 MB) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) Sucess Ratio/Avg. Session Time (%/s) 90 % faster than (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) (10 SECOndS) fIlE dOWnlOAd fIlE (10 SECOndS) SuccessdOWnlOAd Ratio (%) Success Ratio (%)(kbit/s) Avg. Throughput Avg. 90 %Throughput faster than (kbit/s) (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) fIlE UPlOAd (10 SECOndS) fIlE UPlOAd Success Ratio (%) (10 SECOndS) Success Ratio (%) Avg. Throughput (kbit/s) Avg. 90 %Throughput faster than (kbit/s) (kbit/s) 90 10 % % faster faster than than (kbit/s) (kbit/s) 10 % faster than (kbit/s) YOUTUBE Sd YOUTUBE Sd Success Ratio/Start Time (%/s) Success Ratio/Start Time (%/s) Video playouts without interruptions (%) Video playouts without YOUTUBE Hd interruptions (%) YOUTUBE Hd Success Ratio/Start Time (%/s) Success Ratio/Start Time (%/s) Video playouts without interruptions (%) Video playouts without interruptions (%)

VOdAfOnE VOdAfOnE

KPn KPn

TElE2 TElE2

94,5/99,4 94,5/99,4 3,9/1,4 3,9/1,4

98,0/100 98,0/100 3,6/1,4 3,6/1,4

86,0/90,4 86,0/90,4 4,0/2,3 4,0/2,3

99,3/2,6 99,3/2,6 5248 5248 35088 35088

100/1,8 100/1,8 8400 8400 32609 32609

94,6/5,3 94,6/5,3 2070 2070 36866 36866

99,3/1,7 99,3/1,7 2571 2571 13722 13722

99,6/1,3 99,6/1,3 4376 4376 11065 11065

93,6/4,3 93,6/4,3 1002 1002 9975 9975

100 100 18980 18980 3791 3791 35599 35599

100 100 22651 22651 7218 7218 43451 43451

96,2 96,2 15675 15675 2223 2223 43592 43592

98,5 98,5 14438 14438 1761 1761 22205 22205

99,6 99,6 14665 14665 3313 3313 20277 20277

91,4 91,4 6822 6822 1096 1096 18788 18788

97,8/1,3 97,8/1,3 100 100

96,8/1,1 96,8/1,1 100 100

95,0/1,9 95,0/1,9 97,8 97,8

95,6/1,8 95,6/1,8 96,5 96,5

97,1/1,5 97,1/1,5 99,3 99,3

83,6/2,9 83,6/2,9 92,8 92,8

While KPN managed close second to VoConclusie overto be allaa close WhileinKPN second of to the Vodafone the managed big cities,tothebebiggest provider dafone in theshines big cities, the biggest of the Connexie, De eerste netwerktest van zusterblad Netherlands in small cities.ons Inprovider the web-page Netherlands shines in small cities. Innearly the web-page download benchmark KPN connect delivers theCommunications same het Duitse magazine en P3 download benchmark delivers the same reliability and speed asKPN in big cities.nearly A success ratio heeft latenspeed zien as datinde netwerken in Nederland reliability bigisdrie cities. A success of 97,7 %and for live web sites remarkable. Withratio of 97,7 for live web sites is Withwhile doen in (KPN, Vodafone hetcategory uitstekend 95.2 %% Vodafone losesen 2,5Tele2) % remarkable. in this 95.2 %is Vodafone 2,5 %Concerning in this category while Tele2 another tot 3loses % behind. the er speed vergelijking landen waar door P3 getest Tele2 another 3 %andere behind. speed of the issurfing sessions KPN isConcerning again first, the while Voof the surfing sessions KPN is again first, while Vois. Dit geldt zelfs voor de nieuwkomer Tele2 met zijn dafone and then Tele2 are closely following. dafone and then Tele2 are closely following. 4G-only netwerk en national roaming voor voice en

File Transfers and YouTube 3G op het netwerk van T-Mobile. Zijn netwerk is nog File and YouTube The Transfers speed differences get bigger when it comes to The speed differences get biggermaar when it comes in de opbouwfase, de eerste filesteeds transfers. Customers interested in the best co-toresultaten file transfers. Customers interested in thegiven, best coverage should closely look at the speeds zijn bemoedigend enatlijken aan tegiven, tonen dat bij een verage should look thefaster. speeds where 90 % ofclosely the samples are KPN is again volledige netwerkdekking de testresultaten where 90leader % of the samples are faster. KPN is again van Tele2 the clear in this categorie. the clear leaderthe inniveau this hetzelfde en are KPN zouden Inop comparison 10 %categorie. ofals theVodafone fastest values In comparison close the 10together. % of theThis fastest values are comparatively is an indicator, kunnen komen te liggen. Interessant is bij volgende comparatively closedeployment together. This is an that areas of good make useindicator, of the pothat areas of good deployment make use of the potesten om te zien hoe VoLTE van Tele2 zich dan tential given by modern LTE networks in nearly the tential given by modern LTE networks in nearly the same way. verhoudt tot deze service bij de andere netwerken. same way. While until now KPN dominated the benchmark in KPN en Vodafone hebben beide een excellente While until now KPNagain dominated benchmark in small cities, Vodafone comesthe first with YouTusmall cities, Vodafone again comes first with YouTuvooralratio in vergelijking beprestatie in SD andgeleverd, HD. The success and the lack ofmet netwerken be in SD and HD. success ratio and the of interruptions islanden. topThe notch. KPNis and Tele2 in lack compain andere KPN het beste in kleine steden interruptions is top notch. KPN and Tele2 in comparison are still good, with the better results with virison are still good, withdethe better results with en dorpen endefinition. op weg, wat duidt opvi-een goede, deos in standard deos in standard definition.

stabiele en zeer brede landelijke dekking. Mensen onderweg, met de wens om overal goed internet te hebben, kunnen het beste een abonnement bij KPN A mobile cell covering the road normally reaches slaatnormally Vodafone terug met een afsluiten. Maar overthe allroad A mobile cell covering reaches only a comparatively small number of customers. only a comparatively small number of customers. net iets betere spraakkwaliteit in de grote This makes the deployment of a mobile network steden – waar This makes thewel deployment of amensen mobile network along motorways a de costly affair. Nonetheless KPN – en met een natuurlijk meeste wonen along motorways a costly affair. Nonetheless KPN managed to deliver results in connecting roads perbetrouwbaardere videostreaming van perbijvoorbeeld managed deliver results in connecting formance to which were remarkably close toroads the formance which were remarkably close to the het zeer populaire YouTube. benchmark results shown in cities. Vodafone blijft in deze benchmark results shownindicators in cities. in the web-page The key performance nek-aan-nekrace KPN net voor. De ‘fotofinish’ laat The key sessions performance indicators in the web-page download showed a success ratio of 98 % zien datsessions Vodafone een statistische verwaarloosdownload showed success ratiocities. of 98Vo% which is even slightly higherathan in small which even94,5 slightly higher in Tele small Vobareiswith voorsprong van 2than punten op2 cities. KPN heeft, maar dafone % and even more with 86 dafone with 94,5 % anddifficulties even morecovering Tele 2 with %Vodafone had noticeably more the 86 is hiermee wel decovering winnaar % had The noticeably difficulties thevan deze eerste P3 roads. speed more differences between big cities, roads. The speed between cities, netwerktest indifferences Nederland. small cities and connecting roads seembignegligible small cities and connecting roads seem negligible by comparison. by comparison. But speed differences become a major differentiator But speed differences become a major differentiator between the providers in the file transfer benchbetween the providers in the file transfer benchmarks. At the 3 MB download for instance KPN is marks. At the 3 MB download for instance KPN is faster than 8400 kB/s in 90 percent of the samples, faster than 8400 kB/s in 90 percent of the samples, while Tele2 only exceeds 2070 kBit/s and Vodafone while Tele2 only exceeds 2070 kBit/s and Vodafone falls in between the two. The same ranking applies falls in between the two. The same ranking applies for the 1 MB download and the 10 second transfers for the 1 MB download and the 10 second transfers showing again an outstanding good coverage from showing again an outstanding good coverage from KPN, good performance from Vodafone and a netKPN, good performance from Vodafone and a network in the roll out phase from Tele 2. work in the roll out phase from Tele 2. On YouTube KPN manages to beat Vodafone on On YouTube KPN manages to beat Vodafone on High Definition while Vodafone is best on SD. High Definition while Vodafone is best on SD.

15 15

P3 NETWERKTEST

Winnaar Vodafone wil niet op lauweren rusten Door Paul Teixeira

Vodafone is dit jaar de winnaar in de grootste onafhankelijke test van mobiele netwerken in Nederland. De operator blijkt met een nipte voorsprong zijn naaste concurrent KPN te hebben verslagen. De overwinning is aanleiding tot feestvreugde bij Vodafone, aldus Matthias Sauder, Head of Network Vodafone Nederland.

“Wij zijn zeer blij en ook bijzonder trots op het feit dat wij als winnaar uit de bus zijn gekomen tijdens de P3-netwerktest. Het Vodafoneteam in Maastricht dat direct verantwoordelijk is voor het netwerk, zestig mensen groot, hebben wij meteen op vlaaien getrakteerd. Dat geldt overigens ook voor onze managed servicepartner Ericsson: die heeft zijn 50 man tellende team eveneens op vlaai getrakteerd. En wij gaan nog een feest organiseren voor zowel onze

‘Wij willen de volgende keer nog betere resultaten boeken’

eigen mensen als de bewuste Ericssonmedewerkers”, zegt Vodafone Nederland-topman Matthias Sauder. Hij is als ‘Head of Network’ verantwoordelijk voor het reilen en zeilen van de netwerkinfrastructuur van de operator. En hij is de ‘vader’ van het vernieuwingsproject (‘Spring’ geheten) dat Vodafone bijna twee jaar geleden in Nederland is gestart. “Het Spring-project beslaat in totaal drie jaar, waarbij de extra investeringen circa 270 miljoen euro bedragen, naast de reguliere

netwerken IT-investeringen van 250 miljoen euro per jaar. Het project is onderdeel van ons ‘Fast Forward’-programma, waarmee we zijn begonnen na de brand in het Rotterdamse knooppunt van ons mobiele netwerk. Dat wij als beste in de P3-test hebben gepresteerd, is ook een bevestiging van het feit dat wij destijds de juiste weg hebben ingeslagen met ons netwerkinnovatieprogramma.”

Beste ter wereld “De 3P-testmethodologie is naar mijn mening een van de beste ter wereld”, stelt Sauder. “Allereerst omdat het volledig onafhankelijk van marktpartijen wordt uitgevoerd: wij en de andere operators hebben er geen enkele invloed op. En dat is overigens een prima zaak. Verder onderscheidt de P3-test zich van de meeste onder andere door het feit dat het vanuit het perspectief van de gebruiker wordt gedaan. Dat is bijzonder waardevol. En het is ook een test die inmiddels in verschillende landen – waaronder Duitsland, Groot-Brittannië, Oostenrijk, de Verenigde Staten en Zwitserland – wordt uitgevoerd. Voor een multinationale operator als Vodafone is dat ook waardevol.” Sauder bekent wel dat hij even moest slikken toen hij de aankondiging onder ogen kreeg van de samenwerking tussen ons zusterblad Connexie en P3 in Nederland. “P3-testen zijn streng, marktpartijen

P3 NETWERKTEST

houden dan ook goed rekening met de resultaten. Het zorgt er mede voor dat de telecomindustrie de lat wat hoger moet leggen. Wij nemen het zeer serieus.”

Verbeterpunten Ondanks het feit dat Vodafone Nederland als winnaar uit de P3-test is gekomen, heeft ook deze operator van de testers nog een paar verbeterpunten aangereikt gekregen. Hoe gaat netwerkbaas Matthias Sauder daarmee om? “Laat ik eerst een kleine nuancering aanbrengen: elke test is slechts een momentopname. Maar desalniettemin, zoals ik al heb gezegd nemen wij het zeer serieus. Een van de uitkomsten van de test is dat er bij ons verbetering mogelijk is als het gaat om het binnenhalen van statische webpagina’s. Dat gaan wij zeker de komende tijd onderzoeken en ook oplossen.”

‘De 3P-testmethodologie is naar mijn mening een van de beste ter wereld’

Gaat Vodafone nu op zijn lauweren rusten aangezien het de winnende hand heeft op het gebied van mobiele netwerkinfrastructuur in Nederland? Nee, is het antwoord van Matthias Sauder. “Sowieso willen wij de volgende keer nog betere resultaten boeken, en er daarmee ook – wat het belangrijkste is – voor blijven zorgen dat onze klanten de beste mobiele data- en telecomoplossing krijgen. Het werken aan een mobiele

netwerkinfrastructuur is eigenlijk nooit af. Je kunt het bijna vergelijken met een levend organisme: het blijft groeien en evolueren. Dat kan ook niet anders, aangezien de behoeften van de klant ook blijven veranderen, zeker in Nederland dat behoorlijke kritische klanten telt. Ik zal een voorbeeld geven van die veranderende behoefte: er was al een verschuiving van sms-berichten naar WhatsApp-berichten, maar nu zien wij ook dat er een toename is van het versturen van geluidsfragmenten via WhatsApp. Dat vergt weer meer van het mobiele netwerk.”

Nieuwe diensten Volgens Sauder is de recentelijke (en nog immer voortdurende) vernieuwing van de Vodafone-infrastructuur in Nederland niet alleen gericht geweest op het klaarstomen van een landelijk dekkend 4G-netwerk. “Wij hebben tegelijkertijd ook onze bestaande 2G- en 3G-infrastructuur ingrijpend gemoderniseerd. Ook hebben wij de nieuwste technologieën – zoals small cells,, oplossingen voor beter indoorbereik, actieve antennes en glasvezelverbindingen naar onze base stations – geïmplementeerd. Daarbij is onze gehele netwerkinfrastructuur, van 2G tot 3G en 4G, niet alleen stabieler en robuuster geworden: wij hebben tegelijkertijd ook een aanzienlijke energiebesparing gerealiseerd, en daarmee ook een flinke vergroeningsslag door weten te voeren.” Het ‘nieuwe netwerk’ moet ook de basis vormen waarop Vodafone de nodige innovatieve diensten en producten kan baseren, stelt Sauder. “De uitrol van 4G+ is daar een eerste voorbeeld van, maar de markt kan van ons nog meer van dit soort innovaties verwachten.” Welke innovatieve diensten en producten er nog aan zitten te komen? De Vodafone-man houdt daarover de

P3 NETWERKTEST

kaken vooralsnog stijf op elkaar. Maar het vereist niet al te veel fantasie om te bedenken dat Voice over LTE (VoLTE, spraaktelefonie via het 4G-datanetwerk) de eerstvolgende introductie zal zijn. “VoLTE is inderdaad een ‘game changer’. Dat hebben wij kunnen zien in andere landen waar wij dat al aanbieden. Het verhoogt

de gebruikerservaring aanzienlijk: de verbinding met de andere partij wordt direct opgebouwd en de kwaliteit van het geluid is nog beter dan wat er nu aan HD-kwaliteit beschikbaar is. Wanneer VoLTE naar Nederland komt? Dat kan ik niet zeggen. Maar het komt. Dat is zeker.”

P3 NETWERKTEST Jacob Groote, Vice President Mobile Operations KPN

Elke test geeft nuttige handreikingen Door Paul Teixeira Fotografie Paul Teixeira

De grootste onafhankelijke test van mobiele netwerkinfrastructuur in Nederland is dit jaar van start gegaan. Het gerenommeerde Duitse testinstituut P3 is hiervoor een samenwerking aangegaan met ons zusterblad Connexie Magazine. De test laat netwerken zien die zeer goed scoren in vergelijking met andere landen, met Vodafone en KPN in een nek-aan-nekrace met uitzonderlijke goede prestaties. Neerlands grootste operator KPN heeft met 879 punten (op een schaal van 1000 punten) een heel nette tweede plek. Een gesprek met Jacob Groote, Vice President Mobile Operations KPN.

“De uitslag van de P3-Connexie-netwerktest was voor ons toch best verrassend”, vertelt Jacob Groote. Als Vice President Mobile Operations bij KPN is hij onder andere verantwoordelijk voor de mobiele netwerkinfrastructuur van de operator. “Maar als ik naar de resultaten kijk, dan is de Nederlandse bevolking de grote winnaar: volgens de benchmarks van P3 behoren onze mobiele netwerken tot de beste in de wereld. Dat is een mooi compliment voor ons en, nog belangrijker, van groot belang voor de mobiele klanten.” Het

‘Natuurlijk doen wij er alles aan om er voor te zorgen dat KPN volgend jaar weer hoog scoort, maar een goede netwerkervaring en tevreden klanten blijven voor ons de belangrijkste graadmeter’

minieme verschil met winnaar Vodafone, als je al over een verschil kunt spreken, tijdens de eerste P3-test in Nederland én de constatering dat de mobiele netwerkinfrastructuur tot de absolute top van de wereld hoort, stemt Jacob Groote positief. “Wij zijn tevreden hoor. Over twee weken hebben wij een bijeenkomst voor de circa 300 medewerkers die dagelijks aan de kwaliteit van het netwerk werken. Zij krijgen allemaal een glas champagne en een versnapering erbij.”

Business as usual Groote geeft aan dat het gedurende de P3-test ‘business as usual’ is geweest voor KPN. “Wij zijn aan dergelijke zaken gewend: wij doen maandelijks dit soort testen. Dit houdt ons scherp en geeft nuttige handreikingen voor verbeteringen, we bekijken daarom altijd wat we kunnen leren uit dit soort testen. De P3-Connexie-test is van mei tot en met juli dit jaar uitgevoerd. Wij hebben gedurende die periode geen specifieke maatregelen getroffen voor de test zelf. Dat zie je bijvoorbeeld in Duitsland wel: daar ‘bevriezen’ operators tijdens de P3-test hun netwerken. Dan worden er bijvoorbeeld geen upgrades gedaan en blijven de werkzaamheden aan het netwerk tot een minimum beperkt. Wij zijn echter gewoon doorgegaan met werkzaamheden en upgrades. Om daar een voorbeeld van te geven: in de testperiode hebben wij, volgens planning, een paar honderd netwerksites in Nederland van extra capaciteit voorzien.” Jacob Groote plaatst ook enige kanttekeningen bij de P3-Connexie-test. “Allereerst is elke netwerktest een momentopname: er wordt continu aan de verbetering en uitbreiding van de infrastructuur gewerkt. Ook ziet de Nederlandse omgeving er anders uit dan in bijvoorbeeld Duitsland. Daar zie je stedelijke concentraties met daarbuiten grote gebieden die niet of nauwelijks dichtbevolkt zijn. Dat is ook weer gereflecteerd in de mobiele dekking van de netwerken.”

P3 NETWERKTEST

voor verbetering In Nederland is het echter een ander verhaal, aldus Groote. Hier heeft KPN gekozen voor een strategie waarbij het uitgangspunt is dat 4G letterlijk voor iedere inwoner in Nederland beschikbaar moet zijn. “Dat betekent dat wij niet alleen in de grote steden optimale 4G-dekking willen hebben, maar ook in de kleinere steden én op het platteland. Om dergelijke ‘witte vlekken’ op te lossen, hebben wij extreem veel investeringen gedaan. En dat blijven wij ook doen. In dat verband vind ik de weging van de gemeten gebieden in de P3-Connexie-test voor verbetering vatbaar: daarin worden de grote steden onevenredig meegewogen. Terwijl wij, zoals gezegd, hier een andere situatie hebben dan in Duitsland.” Het zou mooi zijn, aldus Groote, als dat volgend jaar in de P3-Connexietest zou kunnen worden aangepast. Ook spreekt hij de wens uit dat in 2016 alle grote operators aan de onafhankelijke netwerktest mee zullen doen, aangezien het dan echt representatief voor Nederland is te noemen.

Strategie KPN neemt de bevindingen van de P3-Connexietesters mee in de verdere uitbreiding en uitrol van zijn 4G-infrastructuur, zegt Jacob Groote. “Laat ik allereerst zeggen dat wij onze eerder geformuleerde strategie verder doorvoeren: 4G+ sites bouwen daar waar veel capaciteit nodig is. Inmiddels hebben wij honderden van dergelijke sites opgeleverd.” Maar tegelijkertijd kijkt KPN ook naar wat er in de P3-Connexie-test aan verbeterpunten is aangedragen: “Er is in de testresultaten een opmerking opgenomen over het streamen van een YouTube-filmpje op HD- versus SD-kwaliteit. Wij zijn daarover in gesprek met de testers, aangezien wij het nog niet zelf hebben kunnen verklaren.”

VoLTE en 5G Topman Groote richt de blik op de toekomst. Volgens hem gaat KPN de komende tijd onverdroten door met de inspanningen om Voice over LTE (VoLTE) in

Nederland te introduceren. “Wij hebben inmiddels al de nodige proeven met VoLTE gedaan. En er komt nog een pilot met leden van de technologiewebsite tweakers.net. Dit jaar willen wij zakelijke klanten al VoLTE gaan aanbieden.” En niet te vergeten: KPN gaat in een Groningse gemeente, in samenwerking met hard- en softwarepartners, Neerlands eerste 5G-proefproject opzetten. En hoe ziet hij de uitslag van de P3-Connexie-test in 2016? “Natuurlijk doen wij er alles aan om er voor te zorgen dat KPN volgend jaar weer hoog scoort, maar een goede netwerkervaring en tevreden klanten blijven voor ons de belangrijkste graadmeter. Wij spelen ook op dat gebied graag mee in de wereldtop: onze klanten moeten uiteindelijk het beste netwerk hebben en dit ook zo ervaren.”

COLUMN

Heeft u iets te melden? Laatst mocht ik voor een groep kritische CIO’s en CISO’s uitleg komen geven over de nieuwe wettelijke meldplicht datalekken. Op grond van aangescherpte privacywetgeving worden bedrijven vanaf 1 januari 2016 verplicht om inbreuken op de beveiliging van persoonsgegevens die leiden tot “de aanzienlijke kans op ernstige nadelige gevolgen dan wel ernstige nadelige gevolgen hebben voor de bescherming van persoonsgegevens” te melden bij de privacytoezichthouder. Ook moeten de personen van wie de gegevens zijn gelekt, worden geïnformeerd indien een inbreuk “waarschijnlijk ongunstige gevolgen” zal hebben voor hun persoonlijke levenssfeer. Deze meldingen moeten “onverwijld” geschieden en worden bijgehouden in een intern meldingenregister.

FRIEDERIKE VAN DER JAGT Friederike van der Jagt is privacyrechtadvocaat bij Stibbe.

Vaagheid alom volgens mijn toehoorders, bedacht door studeerkamerjuristen die niet snappen hoe de praktijk werkt. Als aftrap liet ik daarom de groep stemmen over de volgende stelling: “De nieuwe wettelijke meldplicht datalekken levert niets anders op dan juridische en administratieve rompslomp”.. Tot mijn verbazing was tachtig procent van de aanwezigen het niet met deze stelling eens. Een meldplicht is dus toch nuttig? Als je kijkt naar de achtergrond van de meldplicht, is dat zeker het geval. Doel van de meldplicht is immers om het algehele beveiligingsniveau van IT-systemen te vergroten en zo de gevolgen van hacken en lekken te beperken. Waar het wringt, is de praktische uitvoering van de regels. Om bedrijven hierbij tegemoet te komen, zal de privacytoezichthouder (die nu nog het ‘College bescherming persoonsgegevens’ heet, maar vanaf januari de ‘Autoriteit persoonsgegevens’ genoemd zal worden) richtsnoeren opstellen waarin de open normen van de meldplicht meer invulling zullen krijgen. De vraag is echter of deze richtsnoeren de praktijk van voldoende handvatten zullen voorzien. Het is immers onmogelijk om technologieneutraal alle datalekken die zich nu en in de toekomst mogelijk voor kunnen doen, te benoemen. Het is inherent aan weten regelgeving dat deze achterloopt op de praktijk. Toch moet u aan de slag, want met de meldplicht wordt ook een uitgebreide boetebevoegdheid voor de privacytoezichthouder geïntroduceerd. Deze boetes kunnen oplopen tot maximaal 810.000 euro of tien procent van de jaaromzet van een onderneming. Wel mogen deze boetes pas worden opgelegd nadat de ‘Autoriteit persoonsgegevens’ aan een bedrijf een bindende aanwijzing heeft gegeven. Via zo’n aanwijzing kan de Autoriteit aangeven wat een bedrijf kan doen om een boete te ontlopen. Als een bedrijf opzettelijk in strijd met de regels handelt, kan direct een boete worden opgelegd. Wat kunt u als CIO of CISO alvast doen om deze boetes te voorkomen? Naast het creëren van awareness, is het goed om alvast te kijken wie er binnen de organisatie betrokken zullen zijn bij het bijhouden en verrichten van datalekmeldingen. Denk hierbij niet alleen aan de IT-afdeling, maar juist ook aan de interne juristen. Ga nu alvast samenzitten en beleg de verschillende verantwoordelijkheden. Bedenk gezamenlijk wat de juristen nodig hebben om aan de meldplicht te voldoen en stem af wie verantwoordelijk is voor het bijhouden van het interne meldingenregister. Wijs uw medewerkers erop dat het van het grootste belang is dat zij datalekken direct melden: de kop in het zand steken kan immers grote gevolgen hebben. Zorg daarnaast dat uw juristen u informeren zodra de definitieve richtsnoeren bekend zijn, zodat u samen met hen nadere invulling kunt geven aan de praktische uitvoering daarvan. Hopelijk leidt al deze aandacht voor security en privacy er dan toe dat u uiteindelijk kunt zeggen: Wij hebben niets te melden!

P3 NETWERKTEST Tele2 over de P3-netwerktest

Een goed begin is het halve werk Door Paul Teixeira

Wat is jullie eerste reactie op het initiatief van P3 om de verschillende Nederlandse netwerken met elkaar te vergelijken? Eerlijk gezegd waren we best wat zenuwachtig toen P3 ons op de hoogte bracht van hun eerste grote Nederlandse test. De meetperiode was begin juni en op dat moment hadden wij pas een derde van de geplande antennes in ons netwerk gebouwd en geactiveerd. Maar ondanks het feit dat we wisten dat we met twee voltooide netwerken zouden worden vergeleken,

â&#x20AC;&#x2DC;De combinatie van onze hoge en lage frequenties stelt ons in staat een snelheid van bijna 225Mbit/s te bereikenâ&#x20AC;&#x2122;

gingen we wel met hoge verwachtingen de testperiode in. P3 heeft in meerdere landen al de waarde laten zien van een onafhankelijk vergelijkend onderzoek. Een van de beste dingen is volgens de doorvertaling van technische prestaties naar de gebruikservaring voor consumenten. We hopen dan ook dat de volgende keer de kwaliteit alle vier netwerken worden getest, zodat Nederlandse consumenten de beste vergelijking kunnen maken.

Wat is de reactie op jullie eigen score? Ik heb minimaal een week met een grote glimlach op mijn gezicht door ons kantoor in Diemen gelopen. We zijn ontzettend trots op de score die we al in juni hebben behaald. Sinds het meetmoment hebben we een groot aantal nieuwe antennes geactiveerd. We zijn daarnaast gestart met het optimaliseren van het netwerk, om de prestaties nog verder te verbeteren, gebruikmakend van de nieuwste LTE-apparatuur. We zien nog steeds vele mogelijkheden om de gebruikservaring van onze klanten te verbeteren, alleen al door de uitrol van het netwerk naar heel Nederland. Met de ambitie om overal dezelfde hoogwaardige kwaliteit te leveren. Het feit dat ons 4G-only-netwerk nu al vergelijkbare prestaties levert als enkele van de beste internationale netwerken, maak mij persoonlijk al erg trots. Hebben jullie de goede score al gevierd? Het hele netwerkteam werkt bijna letterlijk dag en nacht aan het bereiken van ons doel: nationale dekking in maart 2016. We hebben dan ook niet echt de tijd genomen om dit uitgebreid te vieren. Maar het resultaat in dit stadium van onze bouw is natuurlijk fantastisch en een groot compliment voor alle mensen die zich bezighouden met het ontwerpen en bouwen van ons eigen mobiele netwerk. We kunnen hierbij ook profiteren van de enorme ervaring op dit gebied binnen de Tele2 Group. Ons 4G-netwerk in Zweden staat

P3 NETWERKTEST

bekend als een van de beste LTE-netwerken ter wereld, dit gebruiken wij in Nederland dan ook als blauwprint. Wij bewaren ons feestje nog heel even tot het moment dat we in staat zijn om iedereen in Nederland onze 4G-diensten aan te bieden. Welke verbeterpunten zijn er voor Tele2 en hoe pakken jullie dit aan? De test toonde minder goede resultaten aan op de plekken waar ons netwerk nog niet volledig was uitgebouwd. Het doel is dan ook zeer helder en komt gelukkig ook snel dichterbij. Uiteraard is de eerste belangrijke mijlpaal nationale dekking, 4G in heel Nederland. Slechts drie maanden na de P3-meting gingen we al door de 50-procentgrens heen van het aantal geplande sites die we willen bouwen. Hiermee kunnen we buitenshuis nu al 85 procent van de Nederlandse bevolking bereiken met ons 4G-netwerk. En de dekking groeit iedere dag. Ondertussen bieden we onze bestaande klanten met een 4G-toestel al de mogelijkheid om te profiteren van ons nieuwe netwerk. Op het moment dat zij zich in dekkingsge-

‘P3 heeft in meerdere landen al de waarde laten zien van een onafhankelijk vergelijkend onderzoek’

bied bevinden, schakelt hun telefoon automatisch over naar LTE. Op dit moment kunnen al meer dan 300.000 mensen onze 4G-dienst gebruiken. Daarnaast blijven we onze richten op verder optimalisatie van ons netwerk, door het afstellen van antennes om zo de beste dekking binnen- en buitenshuis te kunnen garanderen. Door continu te zoeken naar de beste afstelling willen wij overal een geweldige gebruikservaring bewerkstelligen. Met de mix van onze hoge en lage

frequenties kunnen op elke plek geweldige dekking en snelheid garanderen. Hoe gaan jullie nu verder? Wat zijn jullie volgende netwerkver stappen, bijvoorbeeld op het gebied van netwerkverbeteringen of het lanceren van nieuwe producten op jullie netwerk? Tele2 is de eerste operator ter wereld die een 4G-only-netwerk bouwt. Doordat wij geen legacy-apparatuur hebben, biedt dit ons groot voordeel. Onze klanten maken alleen gebruik van de nieuwste LTE-technologie en ze zullen profiteren van de kostenefficiëntie van onze nieuwe netwerk. Een van de gebieden waren we mogelijkheden zien om te verbeteren, is de spraakkwaliteit. Als 4G-only-operator richten wij ons op VoLTE als de standaard spraakoplossing. Ons netwerk is VoLTE-ready sinds het begin en in de afgelopen maanden hebben we al een aantal succesvolle tests gedaan in het live-netwerk. Op basis van het aantal VoLTE-toestellen dat op de markt komt, zullen we VoLTE commercieel lanceren. De Tele2 Group heeft al een aantal jaar ervaring met ‘voice over LTE’ in Zweden; de HD-kwaliteit en snelheid waarmee een gesprek wordt opgezet, biedt klanten een compleet nieuwe en verbeterde gebruikerservaring. Hetzelfde geldt voor de invoering van LTE-Advanced. Deze techniek is ook vanaf het begin ingebouwd in ons netwerk. De combinatie van onze hoge (2,6GHz) en lage (800Mhz) frequenties stelt ons in staat een snelheid van bijna 225Mbit/s te bereiken. Die opent een groot aantal mogelijkheden voor zowel onze particuliere als zakelijke klanten. Tele2 heeft 4G ook al het opgenomen in ons M2M-aanbod. Kortom heel veel nieuwe en spannende kansen. Wie wint ter volgend jaar en waarom? De fantastische resultaten van alle Nederlandse netwerken toont het hoge kwaliteitsniveau van 4G-netwerken in ons land. We willen daarom ook Vodafone en KPN feliciteren met hun goede scores;

P3 NETWERKTEST

FRANCOIS MAIREY, CTIO TELE2: ‘WE WILLEN VODAFONE EN KPN FELICITEREN MET HUN GOEDE SCORES; GENIET ER VAN ZOLANG HET DUURT’

geniet er van zolang het duurt. De resultaten van het onderzoek hebben ons nog meer gemotiveerd om verder te bouwen aan het netwerk waar iedereen nu alleen nog maar van kan dromen. Een netwerk met fantastische snelheden en dekking in heel Nederland. Ik en mijn team kijken uit naar de volgende meting van P3. Dan kunnen we zien wat de activering van honderden nieuwe sites en de optimalisering van ons netwerk voor al onze klanten heeft gedaan.

COLUMN

Win-win Vrijwel mijn hele werkzame leven ben ik actief in de ICT. In die periode heeft de sector een enorme ontwikkeling doorgemaakt. Het is fascinerend om te zien wat er nu al mogelijk is door de toepassing van slimme technologie. Als zeiler ben ik blij met de steeds nauwkeurigere weer- en windvoorspellingen. Het lijkt allemaal zo vanzelfspre-kend, maar ik ben me er heel goed van bewust wat er achter de schermen moet gebeuren om dergelijke voorspellingen te kunnen doen. Zonder bijvoorbeeld big data is dat onmogelijk.

JEANNINE PEEK Jeannine Peek is voorzitter van Nederland ICT.

Niet alleen in onze vrije tijd, maar ook in ons werk en in ons dagelijks leven is ICT alom vertegenwoordigd. Ik word daar heel enthousiast van. Ik zie dat technologie een steeds belangrijkere bijdrage levert aan onze welvaart en ons welzijn. Zo is het verbluffend om te zien welke progressie er wordt geboekt in de oncologie. Dankzij bio-informatica en opnieuw big data is het mogelijk om medicatie te ontwikkelen die op de patiënt is afgestemd. De rol van ICT in de gezondheidszorg gaat al veel verder dan de desktopcomputer bij de afsprakenbalie in het ziekenhuis. Operatierobots maken ingrepen mogelijk die tot voor kort onmogelijk waren. MRI-scans met een omvang van 1 terabyte brengen de hersenen steeds gedetailleerder in beeld. Het zijn technologische ontwikkelingen die zonder ICT niet mogelijk zijn. Maar toch wordt dat nog niet breed herkend en erkend. Is dat erg? Niet echt. Maar jammer is het wel. Jongeren die nu kiezen voor een informaticaopleiding kunnen straks prima aan de slag binnen de gezondheidszorg. Het verder helpen ontwikkelen van een zorgrobot kan een enorme bijdrage leveren aan het betaalbaar houden van de zorg. Het maatschappelijk belang daarvan is evident. Onze sector is misschien wel te bescheiden in het uitdragen van de eigen successen. Of om duidelijk te maken welke rol ICT inmiddels speelt in alle andere sectoren. Denk aan het hawkeye-systeem in tennis of de ontwikkeling van software in de auto-industrie. Uiteenlopende toepassingen, die uiteindelijk terug te voeren zijn op enen en nullen. ICT is dé aanjager van economische groei. We kunnen er niet om heen dat de digitalisering van onze economie ons land grote kansen biedt. Als Nederland de Digital Delta van Europa wordt, betekent dat nieuwe banen en een beter land om in te wonen en te werken. Tegenhouden heeft geen zin en is ook dom. Door robotisering verdwijnen sommige beroepen, maar komen nieuwe beroepen voor in de plaats. Als daarvoor meer kennis nodig is, moeten we vooral investeren in onderwijs en opleiding. Door ruimte te geven aan innovatie en experimenten kan Nederland de internationale ICT-proeftuin van Europa worden. Dat is een aantrekkelijk vooruitzicht, maar dat lukt alleen als we meer nog dan in het verleden samenwerken met andere sectoren en met de overheid. Het is een win-winsituatie. De kansen zijn er voor onze economie, maar vooral ook voor mensen. Ik ben er dan ook trots op dat ik werk in de ICT-sector. Ik kijk ernaar uit om als voorzitter van Nederland ICT een bijdrage te leveren aan de groei en ontwikkeling van de sector én aan de groei en ontwikkeling van Nederland in de meest brede zin. Want dat is wat ICT doet.

NEDERLAND ICT

Let op bij het digitaal aanbieden van algemene voorwaarden Veel bedrijven bieden hun algemene voorwaarden alleen digitaal aan. Ze worden bijvoorbeeld verstuurd per e-mail, of er wordt in een papieren offerte verwezen naar een pagina op de website. Mag dit zomaar? In de praktijk blijkt dat de wettelijke spelregels hiervoor lang niet altijd duidelijk zijn. Waar moet je als leverancier op letten? Eerder dit jaar deed het Hof Amsterdam een uitspraak in een conflict waarin digitale algemene voorwaarden een belangrijke rol speelden. Inhoudelijk was de uitspraak niet vernieuwend, maar het illustreert goed hoe belangrijk het is om de spelregels te kennen. In de rechtszaak verwees een ICT-leverancier in zijn papieren offerte met een url naar de algemene voorwaarden van ICT~Office (de voorloper van de Nederland ICT Voorwaarden), die te vinden zouden zijn op zijn website. De offerte werd ondertekend door de klant, waarmee de overeenkomst op papier tot stand was gekomen. De klant en leverancier kregen echter ruzie over de oplevering en kwamen uiteindelijk bij het Hof Amsterdam terecht. Het Hof benadrukte dat het elektronisch ter beschikking stellen van algemene voorwaarden alleen voldoende zou zijn geweest als de overeenkomst zelf ook langs elektronische weg tot stand zou zijn gekomen. Het Hof volgde hiermee netjes de wettelijke systematiek zoals deze gold in 2009, toen de overeenkomst werd gesloten. Omdat de overeenkomst op papier tot stand was gekomen, had de leverancier de voorwaarden niet alleen via de website mogen aanbieden. Deze wettelijke regeling is intussen gelukkig aangepast. Gelukkig, omdat het in de praktijk wel zo handig is om de algemene voorwaarden digitaal te kunnen verstrekken, ook als de overeenkomst op papier tot stand komt. Door de aanpassing van de wet is dit nu mogelijk, maar er zit nog steeds een adder onder het gras. De leverancier moet hiervoor

namelijk wel de uitdrukkelijke instemming van de andere partij hebben. Hiermee wil de wetgever klanten beschermen die geen gebruik maken van computers, omdat hen anders niet de wettelijk vereiste ‘redelijke mogelijkheid’ wordt geboden om kennis te nemen van de algemene voorwaarden. Het is goed dat de wetgever consumenten wil beschermen, maar in de praktijk betekent dit meestal dat de leverancier dus eerst de uitdrukkelijke toestemming moet hebben voor hij de algemene voorwaarden alleen digitaal mag aanbieden. Een extra praktische horde dus, die het voordeel van digitale voorwaarden kleiner maakt. De les is: mocht je je algemene voorwaarden elektronisch ter beschikking stellen, zorg er dan voor dat je dit wel goed doet. In de zaak voor het Hof Amsterdam liep het voor de leverancier hierdoor uiteindelijk slecht af. Niet alleen had hij niet zijn voorwaarden niet zo mogen aanbieden, de url in de papieren offerte leidde naar een pagina waar niet de ICT~Officevoorwaarden stonden, maar een voorloper daarvan. Het Hof stelde vast dat het onduidelijk was voor de klant welke algemene voorwaarden van toepassing waren en besloot dat de klant niet gebonden kon worden geacht aan enige algemene voorwaarden van de ICT-leverancier. Hierdoor had de ICT-leverancier uiteindelijk helemaal niets aan de inhoud van zijn algemene voorwaarden en dat is zonde. De inhoud van algemene voorwaarden is erg belangrijk, maar het goed hanteren ervan is een essentiële stap die in de praktijk helaas vaak wordt onderschat.

NEDERLAND ICT Nederland als Digital Delta

‘De eerste stap is gezet, nu Op de Avond van de Digitale Economie 2014 presenteerde Nederland ICT haar ambitie voor Nederland als Digitale Delta. Kern van die ambitie is dat Nederland alles in huis heeft om de eerste echt digitale economie van Europa te worden; een proeftuin waar internationale bedrijven hun technologische innovaties als eerste kunnen toepassen. Nu we ongeveer een jaar verder zijn, is het een mooi moment om samen met directeur Lotte de Bruijn de balans op te maken.

Is Nederland het afgelopen jaar dichter bij jullie gewenste positie van de Digitale Delta van Europa gekomen? Absoluut. We zijn er nog niet, maar je ziet dat er steeds meer beweging komt. We hebben het afgelopen jaar meerdere initiatieven gezien met een soortgelijke ambitie als onze Digital Delta. Eind vorig jaar ging Neelie Kroes van start met de Startup Delta, een initiatief om Nederland internationaal op de kaart te zetten als dé vestigingsplaats voor start-ups. En binnen de overheid is er het Team ICT, onder leiding van boegbeeld René Penning de Vries, dat binnenkort zijn eigen Dutch Digital Delta lanceert. Dat initiatief gaat innovatie en de intersectorale toepassing van ICT in Nederland stimuleren. Kortom: de ambitie wordt gedeeld, dat was stap 1. Nu is het een kwestie van goed samen blijven werken en doorpakken. Dat zijn een hoop delta’s… Klopt, maar dat zie ik alleen maar als iets positiefs. Het is goed dat de ambitie en de sense of urgency die wij voelen gedeeld worden door anderen. Welke naam we er dan uiteindelijk aan hangen maakt me niet uit. De kunst is nu om elkaars initiatieven te versterken. Dat gaat lukken, daarvan ben ik overtuigd. Start-ups hebben bijvoorbeeld veel baat bij een sterke en innovatieve ICT-sector in Nederland. Niet alleen omdat ze profiteren van een uitstekende infrastructuur en goede dienstverlening, maar ook omdat grotere ICT-bedrijven vaak launching customers of investeerders zullen zijn. En een cross-sectorale ondersteuning van ICT is cruciaal voor onze ‘Digital Delta’-ambitie. De grote waarde van ICT zit hem in nieuwe toepassingen in allerlei sectoren. Dat er vanuit de overheid samen wordt gewerkt met kennisinstellingen en

bedrijven om dat te bevorderen is alleen maar mooi. Hoe realistisch is het om als klein landje internationaal de nummer 1 te willen zijn? Heel realistisch! We moeten niet kijken naar schaal, maar naar het klimaat. We hoeven niet het grootst te zijn, maar kunnen wel de eerste zijn of het meest vernieuwend. Nederland heeft een goede ligging, een hoogopgeleide bevolking, we zijn van oudsher een belangrijk knooppunt in het internet, we hebben een uitstekende infrastructuur en een bevolking die graag nieuwe technologie adopteert. Niet voor niets hebben we Nederland het afgelopen jaar boven in allerlei ranglijstjes zien staan. We staan vierde op de network readiness index van het World Economic Forum, vierde in de Digital Economy and Society Index van de Europese Commissie. Amsterdam kwam onlangs als een van de sterkste stijgers binnen in een top-20 van steden met een gunstig vestigingsklimaat voor start-ups. Voor een klein landje doen we het ontzettend goed! En er is nog veel ruimte voor verbetering. Laten we al die ranglijstjes gebruiken om te kijken waar het beter kan, zodat we volgend jaar in de top-3 staan en over vijf jaar op nummer 1.

Waar zit volgens jou die ruimte voor verbetering nog? Om te beginnen in het onderwijs. Als we de eerste echt digitale economie willen worden, hebben we voldoende mensen met de juiste kennis nodig. Nu is er sprake van een mismatch op de arbeidsmarkt: er zijn veel moeilijk te vervullen vacatures, terwijl er ook veel ICT’ers zonder baan thuis zitten. Onderwijs en arbeidsmarkt moeten beter op elkaar afgestemd worden. Tegelijkertijd moeten we in het basisonderwijs al beginnen met kinderen te leren op de juiste manier over ICT na te denken. Daarnaast is er nog te

NEDERLAND ICT

moeten we doorpakken!’

mij betreft stelt de overheid daar heel duidelijke randvoorwaarden voor op, zodat iedereen weet waar hij aan toe is. Wat ze niet moeten doen is alles tot in detail willen regelen en in goede banen leiden. Ik geloof echt dat gebruikers en bedrijven veel dingen onderling kunnen oplossen. Ik zie dit soort vraagstukken ook juist als een kans. Nederland kan vooroplopen op het gebied van cyber security en privacy enhancing technologies. Ook hier behoren onze bedrijven tot de wereldtop. Je ziet iets soortgelijks al op het gebied van duurzaamheid. De ICT-sector slaagt er nu al in het energiegebruik stabiel te houden, ondanks een explosieve groei van de hoeveelheid data die we met z’n allen genereren. Sterker nog: dankzij ICT weten we ook in andere sectoren flinke energiebesparingen te realiseren.

veel belemmerende wetgeving. Wat dat betreft ben ik erg blij met de brief die minister Kamp onlangs naar de Tweede Kamer stuurde. Hij belooft op korte termijn te onderzoeken hoe het kabinet innovatieve diensten en nieuwe technologieën meer ruimte kan geven. Ik ga met veel interesse volgen wat dat het komende half jaar gaat opleveren.

Is er geen risico dat te snelle ontwikkeling nadelige gevolgen zal hebben? Ik ben daar niet zo bang voor. Natuurlijk is het nodig dat we goed na blijven denken over de gevolgen van technologische ontwikkelingen. Privacy en security staan bij Nederland ICT hoog op de agenda. Het is cruciaal dat we als samenleving vertrouwen hebben in ICT. Zonder vertrouwen geen innovatie. Wat

Tot slot: wat gaat er het komende jaar allemaal gebeuren om de ambitie waar te maken? Zoal ik al zei: het afgelopen jaar zijn er veel dingen in beweging gekomen. Ook bij Nederland ICT intern. We hebben sinds juni met Jeannine Peek een nieuwe voorzitter met nieuwe ideeën. Binnen het bureau zijn er het afgelopen jaar maar liefst 6 nieuwe medewerkers begonnen die ook allemaal met frisse inzichten komen. Er staan een paar mooie projecten in de planning. Ik denk dat we het komende jaar het resultaat gaan zien van die vernieuwing. En ik verwacht veel van de inspanningen van minister Kamp om ICT-innovatie meer de ruimte te geven. Nederland ICT zal in ieder geval met partners binnen overheid, bedrijfsleven en wetenschap samen blijven werken om van Nederland de eerste echt digitale economie te maken. Over een jaar zijn we weer een grote stap verder, daar twijfel ik geen seconde aan!

TECHNOLOGIE T-Mobile zet zichzelf op voorsprong

Uitrol compleet nieuw Mobiele telefonie en internet zijn, zeker voor ondernemingen, een basisbehoefte geworden. Op ieder moment van de dag en ongeacht de locatie moeten bedrijven en – belangrijker – hun werknemers online zijn. Hiervoor is een snel en vooral betrouwbaar mobiel netwerk nodig. Het heeft even geduurd, maar het mobiele netwerk van T-Mobile is klaar voor de toekomst. Vanaf eind oktober woont 95 procent van de Nederlanders in het 4G-dekkingsgebied van T-Mobile. Eind 2015 is het bereik volgens T-Mobile zelfs gestegen naar 99 procent. En dat is hele prestatie, zeker als je bedenkt dat T-Mobile eigenlijk een compleet nieuw 2G-, 3G- en 4G-netwerk heeft gebouwd. Dan kunnen wij met recht spreken over een compleet landelijk dekkend netwerk. T-Mobile is future proof.

Door Pieter Waasdorp

T-Mobile heeft op dit moment maar liefst 7.000 actieve zendmasten in ons land en heeft hiermee het grootste 4G-netwerk. Maar er is meer: T-Mobile heeft volgens eigen zeggen de ideale mix van frequenties en de meeste antennes in Nederland; dit vertaalt zich onmiddellijk in een vergrote capaciteit, beschikbaarheid en snelheid voor al zijn 4G-gebruikers. De combinatie van laagspectrum- (groot bereik) en hoogspectrumfrequenties (geconcentreerde dekking) zorgt bovendien voor een optimale dekking, ook indoor.

Zonder belemmeringen Maar waarom is deze capaciteitsvergroting nu zo belangrijk? Volgens T-Mobile is het ’t makkelijkst om een vergelijking met een snelweg te maken. Het grote aantal nieuwe zendmasten zorgt niet alleen voor een nieuwe snelweg, maar er worden vooral nieuwe rijbanen aangelegd. Hierdoor kan al het verkeer zonder belemmeringen en vertragingen verder gaan. Het T-Mobilenetwerk is van een 2-baansweg verandert in een 6-baans snelweg. Hierdoor is er ook bij drukte op het netwerk ruim voldoende capaciteit aanwezig om de snelheid voor alle gebruikers hoog te houden. Dankzij vooral de hoge frequenties zijn nu al downloadsnelheden tot 120 Mbit/s mogelijk en upload tot wel 50 Mbit/s. Maar T-Mobile gaat verder. In november van dit jaar start het bedrijf met een pilot

met 4G+. Hierdoor zijn via carrier aggregatie (het stapelen van frequenties) snelheden tot wel 225 Mbit/s seconde mogelijk.

Stabiel Uit een recent rapport van DIKW, een onafhankelijk data-analysebureau, dat gebaseerd is op de open source en openbare meetgegevens van de Ookla test-app, blijkt dat in het derde kwartaal van 2015 T-Mobile al gemiddeld het snelste netwerk heeft. Toch gaat het T-Mobile niet alleen om de snelheid. Erg belangrijk is ook een stabiele netwerkervaring voor de gebruikers. En niet alleen vandaag, maar ook in de toekomst. Door de uitrol van eigenlijk een compleet nieuw netwerk is de zin ‘T-Mobile is future proof ’ geen holle frase maar realiteit geworden.

Zakelijk gebruik In Nederland neemt het zakelijk gebruik van data jaarlijks met meer dan 100 procent toe. Het nieuwe 4G-netwerk van T-Mobile is hier klaar voor. Wat zijn nu de belangrijkste redenen voor deze toename? Gebruikers raken gewend aan het gemak van altijd en overal toegang hebben tot de online wereld en hierdoor gaat het gebruik van data bijna automatisch omhoog. Wellicht de belangrijkste ontwikkeling is ‘het nieuwe werken’. Ook op kantoor en onderweg eist een hele generatie nieuwe werknemers een snel en bovendien betrouwbaar netwerk. Werkgevers verplichten hun

TECHNOLOGIE

netwerk bijna gereed

werknemers vaak om, indien er buiten het kantoor mobiel gewerkt wordt, geen gebruik te maken van openbare wifi-netwerken. Zij doen dit met in het achterhoofd mogelijk beveiligingsrisico’s van data. Hackers gebruiken vaak dit soort wifi-netwerken om hun slag te slaan. Een betrouwbaar mobiel 4G-netwerk is hiervoor een alternatief. Maar T-Mobile gaat verder. Zo heeft het bedrijf recent aangekondigd dat het met de glasvezelaanbieder Eurofiber een strategische partnerovereenkomst heeft gesloten. Hiermee heeft T-Mobile direct toegang tot de geavanceerde glasvezelinfrastructuur van Eurofiber en wordt T-Mobile’s positie op de zakelijke markt verder verstevigd. Naast de integratie van vast-mobiel en de levering van clouddiensten zal de dienstverlening worden uitgebreid met internetdiensten.

Praktijkvoorbeeld Bij onze nationale trots, KLM, zijn vrijwel alle operationele werkzaamheden afhankelijk van het wel of niet kunnen bellen. Om het luchtverkeer te kunnen optimaliseren, is goed telefoonverkeer een belangrijke voorwaarde. Medewerkers staan voortdurend met elkaar in verbinding op de werkvloer, platforms en in bagageruimtes. De bedrijfscontinuïteit van KLM hangt af van mobiele telefonie en datagebruik. Geen bereik, geen vlucht. Bij het uitschrijven van KLM’s mobiele communicatietender waren de belangrijke voorwaarden: een

goede prijs, uitstekend netwerk en een flink aantal roamingpartners. Om KLM de beste service te bieden, zijn meer dan 20 locaties geïnspecteerd op bereik. Hieruit bleek dat het netwerk van T-Mobile uitermate sterk is. Dit is te danken aan het grote aantal masten rondom Schiphol. KLM heeft veel medewerkers rondlopen op een kleine oppervlakte. Dan is het belangrijk dat er voldoende capaciteit is en het netwerk niet overbelast raakt. Om de bereikbaarheid te garanderen heeft T-Mobile op het bedrijventerrein Schiphol-Rijk zelfs aparte maatregelen getroffen en zijn er bijvboorbeeld masten bijgeplaatst. Volgens T-Mobile is KLM door het nieuwe 4G-netwerk klaar voor de toekomst. De verwachting is dat luchtvaartmaatschappijen – net als veel andere bedrijven overigens – gaan investeren in Internet of Things (IoT), bijvoorbeeld om het inchecken van passagiers te vergemakkelijken. Dit genereert een grote hoeveelheid data. Het huidige netwerk van T-Mobile heeft voldoende capaciteit beschikbaar om dit op te vangen.

TECHNOLOGIE

Internet ID, de mobiele telefoon Alle services en diensten vragen om een verificatie van de identiteit. Sociale media zoals Facebook en Google maken zich sterk voor een rol. Maar waarom op een gebruikersnaam en wachtwoord vertrouwen als de mobiele telefoon daar ook voor te gebruiken is. Een opstap naar een volgende fase in de internet ID.

Door Hans Steeman

Identificeren op het internet is een dagelijkse activiteit. Soms onschuldig, maar vaak ook in combinatie met transacties waaraan risico’s hangen. Waarom vertrouwen op de veiligheid die een sociaal netwerk aanbiedt als de mobiele telefoon met zijn simkaart een van de meest robuustbeveiligde identiteiten is. Een mobiele operator waar je als klant een vaste relatie mee hebt is altijd een zeer betrouwbare optie. De internet ID is geschikt voor toepassingen op het vaste en het mobiele internet, de diensten kunnen dus zowel via een smartphone als via een pc benaderd worden. De authenticatie wordt in beide gevallen afgehandeld via de smartphone en de mobiele-serviceprovider. Het ‘always on’-karakter en het feit dat de telefoon altijd bij de hand is, zorgen voor een handige en gebruikersvriendelijke benadering. Identiteitsmanagement, en in het bijzonder single sign on (SSO) wordt een steeds belangrijker topic. Dit komt uiteraard door het groeiende aantal serviceproviders waarmee de gebruikers in zee gaan. Al deze serviceproviders vragen om een gebruikersnaam en wachtwoord als de diensten gebruikt worden. Omdat mensen veelal voor eenvoud kiezen en daarmee simpele wachtwoorden gebruiken die ook nog hergebruikt worden, hebben ze twee opties om meer veiligheid te realiseren. Een spreadsheet op de pc met daarop alle combinaties,

of speciale software die alle wachtwoorden beheert. In het slechtste geval wordt overal dezelfde combinatie van gebruikersnaam en wachtwoord ingezet. Dat hackers hierdoor minder barrières moeten overwinnen als ze een account willen aanvallen, staat natuurlijk buiten kijf. Identiteitsmanagement heeft als doel dat gebruikers weinig combinaties van een gebruikersnaam en wachtwoord voor een single sign on hoeven te beheren. Gebruikers identificeren zich enkel tegenover hun eigen identiteitsprovider. Deze provider authentiseert vervolgens op een veilige manier de gebruiker bij zijn serviceproviders. De eerste identificatie vindt steeds plaats tegen een vertrouwde partner, bijvoorbeeld de mobiele-netwerkoperator, waardoor de credentials die onthouden moeten worden minimaal zijn. Met behulp van een token, bijvoorbeeld een speciale usb-stick of een simkaart is de identiteit van de gebruiker goed te verankeren. -providers die zo’n Het gebruik van single sign on-providers identiteitsservice aanbieden (bijvoorbeeld sociale media zoals Facebook of Google Authenticator) is niet altijd zonder risico’s. Als de identiteitsprovider met een simpele gebruikersnaam/wachtwoord wordt benaderd en hackers breken er in, dan ligt de hele wereld van de gebruiker voor hen open. De credentials die voor een

TECHNOLOGIE

als robuust baken single sign on gebruikt worden moeten dus een hoge mate van beveiliging geven.

Waarmee kan men zich authentiseren? De meest gebruikte identificaties maken gebruik van iets dat de gebruiker weet (een wachtwoord), iets dat de gebruiker heeft (een veilig token) en iets dat de gebruiker vertegenwoordigd, een biometrische eigenschap zoals een vingerafdruk. Om de veiligheid te vergroten moeten de credentials gebruik voor single sign on, robuuster gemaakt worden. Internet ID is een concept waarbij de veiligheid die inherent is aan de mobiele telefoon en zijn Subscriber Identity Module (sim), hergebruikt wordt voor de identificatie bij een single sign on-provider. De Liberty Alliance heeft een set protocollen gedefinieerd die het voor identiteitsproviders mogelijk maakt te kiezen uit verschillende oplossingen. Dankzij deze flexibiliteit kunnen gebruikers hun sim niet enkel voor internet acces inzetten, maar ook voor diensten die via bijvoorbeeld een pc benaderd worden. De authenticatiegegevens kunnen uitgewisseld worden via het cellulaire netwerk maar ook via het vaste internet en bluetooth.

De mobiele telefoon en de sim De beveiliging van een mobiele telefoon is aanzienlijk krachtiger dan die van de gemiddelde pc. Al tientallen jaren wordt de simkaart gebruikt als identificatie tegenover mobiele netwerken. Hierdoor bestaat er een gigantische basis van actieve simkaarten waarmee elk individu zichzelf kan identificeren. Bovendien – en dat maakt het extra aantrekkelijk – zit deze veilige simkaart in een aangesloten (connected) simkaartlezer: de mobiele telefoon. Hierdoor is er altijd en overal toegang tot dit veilige token. Een smartkaart in een computer integreren om de opgeslagen data te beveiligen is natuurlijk ook mogelijk, maar kostbaar.

Bovendien is er weer een separaat proces nodig om deze tokens te beheren. Smartkaarten zijn bij uitstek de oplossing voor het gebruik van sterke encryptiesleutels en het uitvoeren van cryptografische berekeningen. Als bijvoorbeeld een gebruiker een private sleutel gebruikt voor public key cryptografy, dan is de simkaart een ideaal hulpmiddel. Smartkaarten zijn daarmee het ideale middel voor het versleutelen van gevoelige data. Een simkaart kan probleemloos een 1024 bits RSA-handtekening creëren zonder acceptabele vertragingen. De sim is een sleutelcomponent bij de authenticatie op gsm-, umts- en lte-netwerken. Voor elk abonnement is er een geheime sleutel op de kaart geplaatst, de Ki. Deze sleutel staat op de kaart en is enkel bekend in het mobiele netwerk. De authenticatie tussen beide sleutels vindt via een random challenge (Rand) en de sleutel afhankelijk random response (XRES) plaats. De challenge en de expected response worden gegenereerd door het authenticatie centrum van het mobiele netwerk waarmee de mobiele telefoon verbonden is. Het netwerk stuurt de random challenge over het mobiele netwerk naar de sim en krijgt de in de sim berekende responsdata (SRES) terug. De SRES en XRES worden met elkaar vergeleken. Umts heeft dit proces nog verder versterkt. Omdat de authenticatiesleutels enkel in de simkaart en het authenticatiecentrum van het netwerk gebruikt worden, worden de geheime sleutels nooit via een netwerk uitgewisseld. Niemand kan dus de sleutels kapen.

De Internet ID, een slimme opzet De groei van identiteitsmanagementsystemen zoals Liberty Alliance, gecombineerd met het feite dat er een onvoorstelbaar aantal gsm’s in gebruik zijn, is de bakermat van de Internet ID. Internet ID heeft

TECHNOLOGIE

als doel het beste van twee werelden te combineren: een gestandaardiseerde aanpak voor SSO op basis van het LAP (Liberty Alliance Protocol) en de feitelijk gegarandeerde aanwezigheid van de gsm-sim of utms-Usim. De aanpak is gebaseerd op het uitgangspunt dat de bestaand gsm-authenticatiesystemen (sim met bijbehorende netwerkcomponenten) voor authenticatie beschikbaar zijn. Dankzij deze opzet kunnen internetdiensten via de mobiele telefoon geauthentiseerd worden, ook als ze bijvoorbeeld op een pc in een internetcafĂŠ gebruikt worden. De internet ID-oplossing steekt anders in elkaar dan bijvoorbeeld EAP SIM. EAP-SIM is ontwikkeld voor netwerktoegang, dus om access naar een corporate LAN via de sim te realiseren. Internet ID heeft de focus op internet services. De simkaart blijft in de mobiele telefoon, zelfs als de service via een pc benaderd wordt. Er is bij deze toepassing dus geen enkele reden om de sim uit het toestel te halen. Een losse smartcard reader is niet noodzakelijk. Aan de mobiele telefoon hoeft niets veranderd te worden. Voor sommige toepassingen, waarbij

DE AUTHENTICATIE VAN EEN WEBSITE DIE OP EEN VASTE PC GEBRUIKT WORDT, KAN GEHEEL AUTOMATISCHE GEBEUREN ALS PC EN SMARTPHONE MET ELKAAR KUNNEN COMMUNICEREN VIA KABEL, INFRA ROOD LICHT OF BLUETOOTH.

bijvoorbeeld een bluetoothverbinding gebruikt wordt, kan het nodig zijn een sim-toolkitapplicatie op de sim te zetten. Dit kan de operator probleemloos en ongemerkt verzorgen.

Authenticatie op de pc De basale opzet van het systeem is relatief simpel. Er zijn twee servers in gebruikt: de Liberty Alliance serviceprovider en de Liberty Alliance Identity Provider. Deze servers spelen een centrale rol bij de authenticatie van de gebruiker en het genereren van de Internet ID. De sim zit in de mobiele telefoon en de pc/laptop is het platform waarop de dienst gebruikt wordt. Pc en smartphone kunnen optioneel met elkaar communiceren via infrarood, usb of bluetooth. De mobiele telefoon heeft een internetverbinding via het mobiele netwerk. De basale authenticatieflow in figuur 1 ziet er complex uit, maar dat valt best mee. Als op de pc een website van een serviceprovider wordt bezocht (stap 1), zal deze om authenticatie vragen. Is de sim nog niet geauthentiseerd (de smartphone is offline) dan zal eerst de sim-authenticatie volgen (stap 2-9). Vanaf stap 10 wordt dan de beveiligde authenticatie afgehandeld. De authenticatie in dit voorbeeld is niet beperkt tot

TECHNOLOGIE

OOK ZONDER DIRECTE VERBINDING IS AUTHENTICATIE OP EEN PC MOGELIJK. ALLE COMMUNICATIE VERLOOPT DAN VIA HET MOBIELE NETWERK. DE AANPAK IS OOK TE GEBRUIKEN MET AUTHENTICATIE-APPS OP DE SMARTPHONE ZOALS DIE DOOR BIJVOORBEELD SYMANTEC EN RSA GELEVERD WORDEN.

gsm-sim-authenticatie, een speciale applicatie op de simkaart (veelal bekend als SIM Toolkit) zou ook een veilige Ki-sleutel kunnen bevatten. Een stap in de authenticatie is in het diagram nog niet opgenomen: het invoeren van de sim-pin. Indien het onmogelijk is om de smartphone en de pc met elkaar te laten communiceren, bijvoorbeeld omdat er een applicatie op de smartphone gebruikt wordt om de sleutel voor de website te genereren, dan is het ook mogelijk om het mobiele netwerk in te zetten (figuur 2). Via mobiel internet wordt de sim dan alsnog in de keten opgenomen. Bekende beveiligers zoals Symantec en RSA leveren dit soort oplossingen aan het bedrijfsleven. Bij het inloggen op de corporate omgeving genereert de applicatie dan een tijdelijke sleutel die gedurende enkele seconden geldig is. Samen met de gebruikersnaam en wachtwoord vormen deze drie componenten de basis van de toegangsauthenticatie.

OOK DE SYMANTEC VIP ACCES APP GEBRUIKT DE MOBIELE TELEFOON ALS SECURE TOKEN OM TOEGANG TE GEVEN TOT BEDRIJFSOMGEVINGEN. ELKE 30 SECONDEN WORDT EEN NIEUWE CODE GEGENEREERD. DAARMEE IS HET ONDERSCHEPPEN VAN EEN TOEGANGSCODE NAGENOEG ONMOGELIJK.

CLOUDTELEFONIE Martin Czermin, CEO van NFON AG

Cloudtelefonie biedt extra dimensie IP-telefonie uit de cloud biedt organisaties de mogelijkheid om communicatie te koppelen aan allerlei bedrijfssystemen. Hiermee komt telecommunicatie in dienst te staan van de totale bedrijfsvoering. NFON AG is een snelgroeiende fabrikant van cloudtelefoniesystemen die momenteel de Nederlandse markt flink bewerkt. In een gesprek met CEO Martin Czermin halen we boven tafel welk onderscheidend vermogen dit platform zo succesvol maakt in thuisland Duitsland en wat de ambities zijn in Nederland.

Door HP van Tilburg

NFON AG is in Duitsland snel uitgegroeid tot een toonaangevende leverancier van cloudtelefoniesystemen en is nog maar kort actief op de Nederlandse markt. NFON AG zette eind 2013 voet op Nederlandse bodem, als onderdeel van de ambities van de Duitse onderneming om internationaal sterk te groeien. Sinds dat moment maken vijfhonderd bedrijven gebruik van de cloudtelefoniesystemen van het Duitse bedrijf. NFON AG wordt in Nederland exclusief gedistribu-

‘NFON AG is Made in Germany en is een voorloper op het gebied van dataprivacy, betrouwbaarheid en TÜV-gecertificeerde spraakkwaliteit’

eerd door systemintegrator Zetacom. “Door heel Europa zijn bedrijven van verschillende soorten en maten op zoek naar een cloudtelefoniesysteem Made in Germany”, zegt Martin Czermin. “Wij zijn actief in twaalf verschillende Europese landen, en Nederland heeft in Europa een van de hoogste adoptieniveaus voor zakelijke communicatie in de cloud. Eind 2015 ontstijgen we alle verwachtingen met meer dan duizend zakelijke klanten in Nederland.”

Groei Wat direct opvalt in het gesprek met de betrekkelijk jonge CEO Martin Czermin is dat de ambitie eraf

straalt. De vraag die Telecommagazine hem stelt is wat NFON gaat toevoegen in de toch al redelijke volle markt van soft-pbx’en en/of cloudtelefonie. Duidelijk zelfverzekerd zegt hij: “NFON AG is Made in Germany en is een voorloper op het gebied van dataprivacy, betrouwbaarheid en TÜV-gecertificeerde spraakkwaliteit. De potentieel hoge besparingen en het niet hebben van contractverplichtingen, gecombineerd met meer dan 150 intelligente functies plus automatische updates, maken van NFON de oplossing met ongelimiteerde capaciteit, die geschikt is voor elke uitdaging, voor bedrijven met twee tot en met 249.000 werknemers. NFON is volgens onafhankelijke analisten betiteld als de beste cloudtelefonieoplossing die op de markt beschikbaar is. Het is dan ook niet voor niets dat we met ons succesvolle partnership vandaag de vijfhonderdste klant in Nederland bedienen. Dit is zonder twijfel nog maar het begin.”

Integratie De integratie van telefonie met andere business-applicaties is one of the next big ICT-waves voor veel bedrijven. Dit is duidelijk een onderwerp dat Martin Czermin aanspreekt. “Er speelt zich een snel ontwikkelend transformatieproces af: de digitalisatie. Van oud naar nieuw, waarbij klanten overstappen van ouderwetste, kostbare apparatuur en een veel te dure dienstverlening naar een betere en efficiëntere bedrijfsvoering. Een cloudoplossing voor telefonie is een toekomstvaste investering voor bedrijven. Maar het is inderdaad de volledige openheid van ons platform

CLOUDTELEFONIE

dat maakt dat de integratie met andere businessapplicaties als ERP en CRM zo eenvoudig te maken is. Met de grootste platforms van de wereld als SAP en SalesForce bestaan er reeds succesvolle integratieoplossingen. Maar ook voor de wat meer lokale softwarepakketten zijn er vaak al apiâ&#x20AC;&#x2122;s beschikbaar en anders worden die gemaakt. In de visie van NFON staat telecommunicatie in dienst van de totale bedrijfsvoering en is het geen stand-alone-oplossing meer. Juist ook de excellente vast-mobielintegratie en de koppelingen aan presence

maken dat we een rijke ervaring kunnen bieden. We koppelen ook aan de andere UC-systemen. Zo komen we binnenkort met een interface met Skype for Business die de kracht van die wereldwijde platform koppelt aan onze uitgebreide set aan functionaliteiten die een telefoniecentrale nodig heeft. Samengevat: NFON is here to stay. We beginnen net in Nederland, maar reken maar dat we goed en stevig op de kaart staan.â&#x20AC;?

GEEF UW BEDRIJF EEN BOOST MET VAST EN MOBIEL IN ÉÉN! Iedereen weet; als je succesvol zaken wilt doen, moet je bereikbaar zijn. Uw klanten willen gemakkelijk contact met u kunnen opnemen en verwachten snel te worden geholpen. En ook uw medewerkers moeten onderling direct kunnen schakelen als de situatie er om vraagt. Dus werken met gescheiden vaste en mobiele telefoons? Niet doen. Onhandig, veel te kostbaar en niet toekomstvast! Geef uw bedrijf een boost met Tele2 vast en mobiel in één. Hiermee integreert u uw vaste en mobiele telefonie in één flexibele oplossing die meegroeit met de behoeften van uw organisatie. Uw medewerkers zijn altijd en overal bereikbaar, u kunt uw klanten nog beter bedienen en u heeft het gemak van één aanspreekpunt en één factuur. En bovendien tegen aanzienlijk lagere kosten! Benieuwd hoeveel u kunt besparen op uw telefoniekosten? Doe de check op www.tele2in1.nl of neem direct met ons contact op (0800-2150).

UITSMIJTER IP-multimedia de sleutel naar optimale klantbeleving

Resellers kunnen diensten op maat maken De transformatie in de telecomindustrie is groot. Jarenlang hebben circuit-geschakelde services de boventoon gevoerd. Spraak en sms waren daarbij de belangrijkste en meest bekende diensten. Met de introductie van de mobiele 4G-netwerken is daarin verandering gekomen. Vanaf nu is er louter behoefte aan op IP-gebaseerd services en vervallen de technologieën die eens zo belangrijk waren. Nieuwe oplossingen creëren nieuwe toepassingen.

Door Hans Steeman

ogie, veranderen ook de systemen die voor de services op de netwerken moeten zorgen. Daarmee is de transformatie in de telecomindustrie bijzonder groot, alles wat zijn waarde bewezen heeft moet naar het IP-domein gemigreerd worden. Deze technologische

migratie wordt ondersteund door drie andere fenomenen: cloud services, Software Defined Networks (SDN) en Network Function Vistualisation (NFV). Het mooie is dat de techniek die gebruikt wordt voor de telecomindustrie nu ook voor de zakelijke markt (small, medium en large enterprises) inzetbaar wordt. Ook daar duiken schaalbare op IP-gebaseerde oplossingen op, die het leven van de toeleveranciers een stuk simpeler en uitdagender maken. Maar het belangrijkste is toch wel: het eindproduct is helemaal maatwerk dat aansluit op de behoefte van de klant.

SERVICES VOOR VERTICALE MARKTEN, DE ZAKELIJKE OMGEVING, DE CONSUMENTENMARKT MAAR OOK ZEER SPECIALISTISCHE TOEPASSINGEN (ZOALS CRISISMANAGEMENTOMGEVINGEN) KUNNEN VIA SPECIALE API’S VANAF HET PLATFORM ONDERSTEUND WORDEN.

Telecomtechniek voor de enterprise is een trend die mogelijk en noodzakelijk wordt nu bestaande circuitgeschakelde infrastructuren niet langer aansluiten op de wensen van de zakelijke gebruikers. De smartphones hebben deze ontwikkeling enorm gestimuleerd, want steeds meer toepassingen zijn pakketgeschakeld. Bedrijven, groot en klein, zijn op zoek naar een gecombineerd en voor vast en

UITSMIJTER

VOOR VRIJWEL ELK IP-SYSTEEM IS MET BEHULP VAN DE SDK EEN INTERFACE NAAR HET PLATFORM TE MAKEN. SERVICEPROVIDERS KUNNEN DUS ZEER FLEXIBEL TE WERK GAAN.

mobiel verkeer inzetbaar communicatiesystemen. Alle communicatiekanalen via een en dezelfde infrastructuur ontsluiten, dat lijkt de oplossing te zijn. Voor de eindgebruikers mogen, tijd, locatie en apparaat niet langer bepalend zijn. In de telecomindustrie heeft men daarvoor een techniek ontwikkeld: IMS (IP Multi Media Subsystem). Het is een IP-platform waarop onder andere spraak, chat, teleconferencing, messaging, presence en IP-audio/videodiensten beschikbaar zijn. Instant messaging, VoLTE, Voice over wifi en andere operatordiensten bouwen telecomoperators op hun IMS-systeem, daarna kunnen op termijn de traditionele circuitgeschakelde diensten langzaam aan uitgefaseerd worden. De technologie voor de telecomoperator is nu ook geschiktgemaakt voor andere markten, zoals de zakelijke gebruiker. IMS voor de operator heeft een derivaat gekregen dat op de markt gebracht gaat worden als Enterprise IMS (eIMS) voor de zakelijke markt. Dankzij het eIMS-platform kan elke reseller straks zijn eigen serviceportfolio samenstelling met bijbehorend businessmodel. Hierdoor wordt maatwerk voor de klant mogelijk met – en dat is cruciaal – carrier grade kwaliteit. Het is daarmee een duidelijke spin-off van de telecomactiviteiten waarmee Huawei al jarenlang succesvol aan de weg timmert. Het succes in

de enterprisemarkt lonkt. Voice in de cloud is een van de diensten die dankzij dit platform weer thuiskomt. Een serviceprovider richt de omgeving in, de zakelijke eindgebruiker bepaalt de beschikbare diensten, de capaciteit en de flexibiliteit.

Alle hardware in een doosje De Huawei CCS9000 (enterprise communication and collaboration server) is een intelligente en compacte rack based server die geschikt is om de complete enterprice-ICT qua communicatie af te handelen. Met deze PaaS (Platform as a Service) kunnen grotere bedrijven hun eigen servicedomein bouwen. Resellers kunnen capaciteit op de server gesegmenteerd en volledig onafhankelijk van elkaar aan klanten verkopen. Zo ontstaan schaalbare en en zeer snel te configureren op maat gemaakte klantendiensten. Het allerbelangrijkste is nog wel dat het carrier grade services zijn, dus services met een extreem hoge betrouw- en beschikbaarheid. Resellers hoeven de server niet eens zelf te implementeren. “Voor die klanten die dat wensen wordt de service binnen de Europese grenzen gehost door Huawei en als een schaalbare omgeving aan de reseller aangeboden”, aldus Edwin Diender, de Global CTO Office van de Huawei Enterprise Business Group, tijdens het Huawei Cloud Congres in Shanghai. Met behulp van één enkele ontwikkelomgeving (SDK)

UITSMIJTER

TOEGANG TOT HET PLATFORM IS VIA ALLE BEKENDE INFRASTRUCTUREN MOGELIJK, ZODAT ELK SUB-NETWERK OF ONTWIKKELOMGEVING TOEGANG KRIJGT TOT DE SERVICE.

kunnen tal van serviceconcepten ontwikkeld worden. Door het virtuele karakter van de gehoste service is schaalbaarheid een standaard gegeven. Diensten kunnen dus naadloos meegroeien met de behoefte van de klant.

Via API’s ligt de wereld aan de voeten Met behulp van één enkele ontwikkelomgeving (SDK) kunnen tal van serviceconcepten ontwikkeld worden. Door het virtuele karakter van de gehoste service, is schaalbaarheid een standaard gegeven. Elke bestaande communicatieomgeving, ook services als public mobile radio, OT2000, kan middels een API in de omgeving geïntegreerd worden. Applicaties op een smartphone en/of pc gaan naadloos in elkaar over en alle functionaliteit van de desktop is ook mobiel beschikbaar. Op hun mobiele telefoon of tablet kunnen de gebruikers de zakelijk omgeving benaderen en bijvoorbeeld adresboeken ontsluiten. Het deelnemen aan groepsgesprekken of conference calls kan zowel op de desktop als het mobiele apparaat gedaan worden. De kracht van IMS is dat het een zeer goed gestandaardiseerde omgeving voor IP multimediaservices is. Van oudsher zijn er tal van IP-communicatie oplossingen (zoals VOIP, Skype, Lync, WhatsApp, et cetera) maar zij gedragen zich allemaal als onafhankelijke eilandjes waardoor onderlinge communicatie-uitwisseling niet

mogelijk is. Met de introductie van IMS door het 3rd Generation Partnership Project (of 3GPP), is via RCS (Rich Communication Services) orde in de chaos gebracht. Eindelijk kunnen diensten van uiteenlopende pluimage met elkaar data uitwisselen. RCS (ook wel bekend als Joyn of Advanced Messaging) is nu ook op de agenda van mobiele-telefoonleveranciers en wordt steeds vaker al standaard meegeleverd.

DE HUAWEI CCS9900 IS DE KERN WAARMEE DE NIEUWSTE GENERATIE ‘FIXED MOBILE CONVERSION’-NETWERKEN TE BOUWEN IS. IN HET VELD EN THUIS OF OP KANTOOR IS ER TOEGANG TOT HET PLATFORM EN DAARMEE MET ALLE STANDAARD COMMUNICATIEFUNCTIES DIE MOMENTEEL IN DE ENTERPRISE GEBRUIKT WORDEN. VAST EN MOBIEL GAAN VOLLEDIG IN ELKAAR OVER.

COLUMN COLUMN

Integratieen toegankelijkheid: een dilemma? Beveiliging Deze maand is het vijf jaar geleden dat mijn eerste column in Telecommagazine verscheen. Ik

Onlangs bleek opnieuw dat een betrouwbare partij toch niet te vertrouwen is. Ik rijd kwam net terug uit Bangalore, de grootste ICT-stad in India. Het viel mij op dat een internetverVolkswagen, dan weet u vast nog wel waar ik op doel. De vraag over vertrouwen of binding daarkomt binnen ééndagelijks á twee dagen tenieuws. realiseren Engaat behalve was er weinig wantrouwen bijna in het Of was. het nu overinternet de onthullingen vante merken van een vaste communicatie-infrastructuur. Communicatie verliep grotendeels via de Edward Showden of het feit dat elk jaar opnieuw delen van de begroting al voor Prinsjesdag veel goedkopere mobiele telefonie. mee Dit ingeconfronteerd: tegenstelling tot een Nederland waar er sprake van een gelekt zijn, we worden er wekelijks vertrouwelijke brief ofwas rapport fi jnmazige vaste infrastructuur die nog nauwelijks geïntegreerd kon worden met de opkomende dat op het achtuurjournaal wordt voorgelezen. mobiele netwerken.

EVERT EVERTJAN JANWESTERA WESTERA EVERT JAN WESTERA Evert Jan Westera (info@ Evert Jan Westera contera.nl) werkt als (info@contera.nl) werkt zelfstandig consultant als zelfstandig consultant voor Contera Advies. voor Contera Advies. Sinds 1985 is hij actief Sinds 1985 is hij actief in de telecombranche in de telecombranche en dertien jaar lang en dertien jaar lang was hij als telecom- en was hij als telecom- en informatiespecialist informatiespecialist verbonden aan de verbonden aan de Tweede Kamer der Tweede Kamer der Staten-Generaal. Staten-Generaal.

Het ookanders. niet verwonderlijk ICT-managers nietAlles staan te springen om We Datisisdan nu wel Integratie isdat eendat buzz-woord geworden. moet geïntegreerd. hun vertrouwde data en platformen bij een cloudleverancier te plaatsen. ‘ J e weet tochextra hebben zelfs een ministerie van integratie. Aanvankelijk was mobiele communicatie een niet wie daaraan werken’ is een opmerking dieDat ik veelvuldig hoor tijdens gesprekken met is de toevoeging de bestaande IT-diensten. is al lang niet meer het geval. Niet langer ICT-verantwoordelijken. Uiteindelijk is er altijd wel iemand die niet langer zijn mond kan op vaste maar de mobiele infrastructuur leidend. Zowel zakelijk als privé zijn we meer gefocust houden en informatie of toegang tot informatie doorsluist naar onbevoegde bronnen. mobiele communicatie dan ooit. Als we ’s avonds thuis nog wat willen werken, zitten we het liefst Begrijpelijk dus dat je als ICT-verantwoordelijke al die informatie liever binnen de muren van op de bank in de woonkamer met onze laptop of tablet op schoot. Die mooie vaste desktop-pc je bedrijfsomgeving wilt houden. Dan heb je er beter zicht op, tenminste dat is de gedachte.

staat verloren op kantoor of logeerkamer.

Communicatie vindt bijna continu plaats via mobiele netwerken. Applicaties, aanvankelijk voor de desktop-pc’s

Communicatie vindt bijna continu plaats via mobiele netwerken. Applicaties, aanvankelijk voor de desktop-pc’s Maar is dat wel waar? Is informatie binnen de organisatie echt veiliger dan bij een cloudprovider of gemaakt, zijn nu beschikbaar de smartphone of tablet. We zienvan zelfs datonderzoek apps nu eerst andere ICT-dienstverlener? Inop februari 2015 werden resultaten een van beschikbaar Cisco over komen voor desecurityrisico’s mobiele toestellen en helemaalDaaruit niet, ofblijkt pas later, beschikbaar voor de interne gepubliceerd. dat meer dan 50zijn procent vanpc.de ondervraagden Natuurlijk heeft de opkomst van snelle mobiele en WiFi-netwerken een belangrijke bijdrage aan niet die ervan overtuigd is dat het gedrag van werknemers het grootste beveiligingsrisico is. Datgeleverd zal ons ook ontwikkelingen. Ik moest denken aan een filmpje dat ergens eind jaren negentig werd gemaakt, volgens mij verbazen. door Ericsson. Een vader vertelt aan zijn zoontje hoe het vroeger was. In die tijd leek het allemaal nog science

Vaak hoor ik ICT-managers roepen hoe belangrijk het ismobiel om medewerkers maken de koelkast fiction. Tickets bestellen met de smartphone, informatie raadplegen, bewust continu te online zijn,van of een risico’s. Aan de andere kant moeten zijn het worden de medewerkers zich gehinderd voelen in helemaal hun werkniet doormeer allerlei die bijhoudt welke artikelen aangevuld,die enz. Tegenwoordig kijken we op van beveiligingsmaatregelen. Dan toch maar een usb-stickje, of snel het document even naar je privéadres dergelijke innovaties. We zijn in veel gevallen al veel verder dan in het filmpje werd voorzien. mailen? Wie doet het niet? Allemaal toch! Beveiligingsexperts zijn het er ook wel over eens dat het veel moeilijker is om de beveiliging binnen de organisatie te regelen dan bij een cloudleverancier. Wanneer we tegenwoordig spreken over integratie is de uitdaging precies omgekeerd. Hoe krijgen we de vaste communicatie-infrastructuur goed geïntegreerd met de mobiele, is de kwestie. Mobiele communicatie is

Er ligt dus een enorm dilemma tussen beveiliging en toegankelijkheid. Als informatie open en eenvoudig voor de meeste gebruikers leidend geworden. Met de komst van LTE en snelle WiFi-netwerken zal tekort aan beschikbaar is zal de behoefte om dit op een andere wijze mee te nemen veel minder urgent worden. bandbreedte steeds minder vaak optreden. De nieuwste LTE-generaties beloven nog snellere netwerkverbindinGerenommeerde cloudleveranciers hebben op dit vlak een behoorlijk stapje voor. Zij zijn immers in staat gen met bandbreedtes een paar jaar geleden alleen nog over De integratie van om platformen, data enwaar zelfswe applicaties overal toegankelijk te maar maken. Enkonden zijn er dromen. zich terdege van bewust vaste en mobiele telefonie heeft een andere wending genomen dan velen verwachtten. We maken steeds meer dat een datalek, door hun schuld, onherstelbare schade kan aanrichten binnen de onderneming. Een gebruik vertrouwensbreuk van het datanetwerkkan voor zowel data alstot spraak. We bellen van steeds ernstige zomaar leiden de ondergang hetminder, bedrijf.maar communiceren meer en intensiever dan ooit. Er is deze nieuwe bedrijven veel aan gelegen om ervoor te zorgen dat de gegevens van hun klanten veilig zijn. Er worden vaak verschillende vormen van encryptie toegepast zodat onbevoegden geen toegang krijgen totom de vaste klantgegevens. zorgenteook voor strakke processen, regelgeving De wens en mobieleZij telefonie integreren kan wel worden ingevuld maar of detraining vraag is ,ofom wehet daar op gedrag van de eigen medewerkers te beïnvloedden. State-of-the-Art-beveiligingsmiddelen worden termijn nog wat aan hebben. Communicatie is data geworden en data is onafhankelijk van het type netwerk, ingezet het vertrouwen vanintegratie de klant tussen te winnen. vast of om mobiel. Daarmee is de vaste en mobiele netwerken een feit geworden, ook voor spraak. Wie nu dus op zoek is naar een oplossing voor vaste en mobiele communicatie doet er verstandig aan

Ze beschikken over ervaren professionele beveiligingsmedewerkers die continu worden bijgeschoold om vooral vooruit te kijken en zich niet teveel vast te binden aan de traditionele telefonie-infrastructuren. Die en bijgeschaafd. Een luxe die de gemiddelde ICT-afdeling zich niet kan veroorloven. Kortom: het is veel integratie is alleen voor de korte termijn wellicht nog interessant. Voor de lange termijn is het veel vruchtbaarwaarschijnlijker dat veel van je applicaties, data en gevoelige informatie veel veiliger is buiten de deur dan der en efficiënter om je te richten op de datanetwerken. Nieuwe diensten, zowel spraak- als informatiediensten, binnen de eigen organisatie. moeten geschikt zijn voor mobiele toestellen. Dat vergt een andere aanpak en dus zal de IT-manager op een

andere manierom naar communicatietechnologie moeten gaan kijken. Reden genoeg toch even serieus te kijken naar deze nieuwe en opkomende markt. Ga vooral in De traditionele manier van denken voldoet niet meer. We moeten naar eenkijk mobiele manier vaneisen denken. Daarbij gesprek met potentiële leveranciers, bespreek de zorgen en risico’s en of ze aan jouw en wensen is beschikbaarheid, snelheid en (natuurlijk) veiligheid van belang. De traditionele IT’er voldoet ook niet meer, tegemoet kunnen komen. In veel gevallen zal dat geen probleem zijn en zullen ze vaker meer dan aan moetvoldoen. plaats maken een nieuwe generatie specialisten. Mensen die zich minder met technologische en dedie eisen Omdatvoor informatie hierdoor eenvoudiger toegankelijk gemaakt kan worden voor de medewerkers zal de behoefte om gegevensDe opIT-manager andere onveilige datadragers veel minder meer met functionele vragen bezighouden. moet meer in de huidmee van te de nemen, gebruiker kruipen en nodig zijn. Dusoplossingen neemt daardoor alleen al hetsneller risico aanzienlijk afzijn en rijdt u aan het einde zoeken naar waarmee die beter, en efficiënter of haar werk kan doen.van de dag met een veilig gevoel weer naar huis in uw vertrouwde bolide. Ja, er is veel veranderd sinds mijn eerste column vijf jaar geleden. 46 42

Schrĳf nu in, het aantal plekken is beperkt! Deelname €25,p.p. incl. hapjes en drankjes.

WORKSHOP

Communication with Power and Impact for Women

door Dorothy Grandia, Associate Director Career Development Centre of RSM

DINSDAG 10 NOVEMBER 2015 13:00 - 19:00, PWC Amsterdam Deze workshop brengt dynamische vrouwen samen die potentieel meer seniore rollen binnen (Telecom) bedrĳven hebben of willen krĳgen. Onderwerpen: spreken in het openbaar, effectief communiceren, body language, communicatie strategie, etc. Voor na en tĳdens deze workshop is er gelegenheid tot netwerken onder het genot van een hapje en drankje.

MEER INFORMATIE WWW.FEMALESINTELECOM.NL

CLOUD & CLEAR BRENGT ZAKELIJK VAST & MOBIEL BELLEN SAMEN