435 by chawder news

‫"چاودێر" پالنی تەعریبكردنی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان ئاشكرادەكات‬ ‫چاودێر‪ -‬تایبه‌ت‪ :‬بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست "چاودێر" كەوتون‪ ،‬لەماوەی‬ ‫چەند رۆژی راب��ردودا زیاتر لە ‪ 250‬خێزانی عەرەب لەو ناوچانەدا جێگیركراون‬ ‫كە كوردانی رۆژئاوا چۆڵیانكردوە‪ .‬هاوكات نوێنەری پەیەدە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫راستیی زانیارییەكانی "چاودێر" دەسەلمێنێت‌و دەڵێت "هەندێ لەخێزانە كوردەكان خانوەكانی خۆیان بە عەرەب دەفرۆشن"‪ .‬لەالیەكی‬ ‫دیكەیشەوە مەترسیی ئەوە لەئارادایە كە هێرشە چاوەڕوانكراوەكەی ئەمەریكا بۆ سەر سوریا ببێتە هۆی بەهێزبونی گروپە توندڕەوەكان‪،‬‬ ‫كە ئەمەش زیانی بۆ رۆژئاوای كوردستان دەبێت‪.‬‬ ‫زانیاریی زیاتر له‌ الپەڕە ‪2‬دا ده‌خوێننه‌وه‌‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫ئازاد جندیانی‪ ،‬بۆ "چاودێر"‪:‬‬

‫نیگەرانین لەوەی تۆماری دەنگدەران‬ ‫دەرگایەك بێت بۆ تەزویركردن‬

‫چ��اودێ��ر‪ -‬تایبەت‪ :‬وتەبێژی رەسمیی یەكێتی‪،‬‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬ئەو خەوشانەی لەناو تۆماری دەنگدەراندا‬ ‫هەن‪ ،‬نەك الی یەكێتی‪ ،‬بەڵكو دودڵ �ی‌و نیگەرانیی‬ ‫الی خەڵكی كوردستانیش دروستكردوە‪ ،‬ل��ەوەی كە‬ ‫دەرگایەك بێت بۆ تەزویركردن‌و تانەدان لەهەڵبژاردنی‬ ‫پارلەمانی كوردستان‪.‬‬ ‫ئازاد جندیانی‪ ،‬لەدیالۆگێكی تایبەتدا لەگەڵ "چاودێر"‪،‬‬ ‫ئاشكرایشیدەكات‪ ،‬یەكێتی سەركەوتوبوە لەدروستكردنی‬ ‫رایگشتیی كوردستان لەسەر ئەو خەوشانەی كە لەتۆماری‬

‫دەنگدەراندا هەبون‪ ،‬بەاڵم هێشتا لەوەدا سەركەوتونەبوە‬ ‫كە كۆمسیۆن ناچاربكات تۆمارەكە پاكبكاتەوە‪.‬‬ ‫هەر لەو دیالۆگەدا‪ ،‬ناوبراو‪ ،‬هۆشداریی دەداتە هەندێ‬ ‫الیەن كە بەدەر لەرێنماییەكانی كۆمسیۆن هێرشەكانیان‬ ‫بۆ سەر یەكێتی چڕكردۆتەوەو دەشڵێت "ئەگەر ئەو‬ ‫هێرشانە بەردەوام بن‪ ،‬ئێمەش لەچەند رۆژی داهاتودا‬ ‫وەاڵمیان دەدەینەوە"‪.‬‬ ‫جندیانی‪ ،‬پێشبینیشدەكات‪ ،‬كە یەكێتی ب��راوەی‬ ‫یەكەمی هەڵبژاردنی پارلەمانی كوردستان بێت‪.‬‬

‫له‌ماوه‌ی رابردودا به‌هۆی بونی زیاتر له‌ ‪ 178‬هه‌زار‬ ‫ناوی مردو له‌ تۆماری ده‌نگده‌رانداو دوباره‌بونه‌وه‌ی ‪94‬‬ ‫ه�ه‌زار ده‌نگده‌ری که‌رکوک و موسڵ له‌ پارێزگاکانی‬ ‫هه‌ولێر و ده��ۆک‪ ،‬یه‌کێتی سکااڵی یاسایی له‌سه‌ر‬ ‫کۆمسیۆن ت��ۆم��ارک��ردوه‌‪ ،‬ب �ه‌اڵم تائێستا کۆمسیۆن‬ ‫تۆماره‌که‌ی بژارنه‌کردوه‌‪.‬‬ ‫تەواوی چاوپێ‬ ‫یه‌کێتی لەال كەوتنەكەی وته‌بێژی‬ ‫پە‬ ‫ڕە ‪4‬دا دەخوێننەوە‬

‫"یەكەم شەڕی یەكێتی دوای هەڵبژاردن‬ ‫چەسپاندنی سیستمی پارلەمانییە"‬

‫تۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتیی‬ ‫هەولێر بڕیاری وەزیرەكەیان‬ ‫جێبەجێناكەن‬

‫فەرید ئەسەسەرد‪ :‬سیستمە پارلەمانییەكەی كوردستان روخساری سەرۆكایەتیی وەرگرتوە‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬لەناو ئەو بەرنامەیەی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬بۆ هەڵبژاردنی پارلەمانی‬ ‫كوردستان رایگەیاندوە‪ ،‬سیستمی پارلەمانی‌و دەستورێكی‬ ‫گەلپەسەندی كردۆتە ئامانجە سیاسییەكانی خۆی‪،‬‬

‫چونكە بەوتەی ئەندامێكی سەركردایەتیی یەكێتی‪ ،‬ئەو‬ ‫سیستمە سیاسییەی ئێستا لەهەرێمی كوردستاندا هەیە‪،‬‬ ‫سیستمێكی پارلەمانیی نادیارەو روخساری سیستمی‬ ‫سەرۆكایەتی وەرگرتوە‪ .‬الیخۆشیەوە پارلەمانتارێكی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬رایدەگەیەنێت‪ ،‬كە یەكەمین شەڕی پارلەمانتارانی‬ ‫یەكێتی لەخولی داه��ات��وی پارلەماندا‪ ،‬چەسپاندنی‬ ‫سیستمی پارلەمانی‌و سازانی نیشتمانییە لەسەر دەستور‪.‬‬ ‫لەمبارەیەوە‪ ،‬فەرید ئەسەسەرد‪ ،‬ئەندامی سەركردایەتیی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬بە "چاودێر"ی راگەیاند‪ ،‬لەبەرنامەی یەكێتیدایە‪،‬‬ ‫خاڵی یەكەمی رەشنوسی دەستوری هەرێمی كوردستان‬ ‫وەكخۆی جێبەجێبكرێت‪ ،‬كە ئەو خاڵە باسلەوەدەكات‪،‬‬ ‫سیستمی سیاسی لەهەرێمدا پارلەمانیە‌و بەهۆی ئەوەوە‬

‫دەبێت لەسیستم‌و بنەماكانی سیستمی پارلەمانی‬ ‫النەدرێت‪ ،‬چونكە ئەوەی ئێستا لەهەرێمدا هەیە لەزانستی‬ ‫سیاسەتدا پێیدەوترێت سیستمی پارلەمانیی نادیار‪ ،‬واتە‬ ‫لەسەر رێگای راستەوخۆ الیداوە‌و هەندێك لەروخسارەكانی‬ ‫سیستمی سەرۆكایەتی وەگرتوە‪ ،‬كە ئەوەش پێچەوانەی‬ ‫خاڵی یەكەمی دەستورە‪ .‬الیخۆشییەوە‪ ،‬گۆران ئازاد‬ ‫پارلەمانتاری یەكێتی‪ ،‬وتی "یەكەم ئەركی پارلەمانتارانی‬ ‫یەكێتی لەخولی چوارەمدا‪ ،‬ئامادەكردنی پرۆژەیەكە بۆ‬ ‫هەمواركردنەوەی دەستور‌و سازانی نیشتیمانی لەسەر‬ ‫ئەو پڕۆژەیە‪ ،‬ئەمە یەكێك دەبێت لەكارە بەپەلەكانی‬ ‫پارلەمانتارانی خولی ئایندە"‪.‬‬ ‫‪3‬‬

‫په‌که‌که‌ خۆی بۆ ئه‌گه‌ری جه‌نگ ئاماده‌ ده‌کاته‌وه‌‬ ‫‪2‬‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬بەپێی چەند‬ ‫بەڵگەنامەیەك دەرك��ەوت��وە‪،‬‬ ‫لەتۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتیی‬ ‫هەولێر چەندین پێشێلكاریی‬ ‫ی��اس��ای��ی ئ��ەن��ج��ام��دراون‌و‬ ‫ژم��ارەی��ەك��ی ئێجگار زۆری��ش‬ ‫ل��ەو ت��ۆڕە موچە وەردەگ��رن‪،‬‬ ‫ك��ە مەرجەكانیان تێدا نییە‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەتییەكەو‬ ‫هاوكات‬ ‫فەرمانگە پەیوەندیدارەكانیش‬ ‫رێگریی ل��ەو لیژنەنانە دەك��ەن‬ ‫كە بۆ بەدواداچونی راستییەكان‬ ‫لەالیەن وەزارەتی كارو كاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتییەوە دروستدەكرێن‪.‬‬ ‫لەوتارێكدا كە رۆژنامەنوس‬ ‫سەرتیپ جەوهەر لەگەڵ چەند‬ ‫دۆكیۆمێنتێكدا بۆ "چاودێر"ی ناردوە‪ ،‬ئاماژە بەوەكراوە "لەسەرەتای ئەمساڵ‬ ‫بەشی چاودێریی خێزان ‪ -‬هەولێر‪ ،‬نزیكەی دو هەزار دۆسییەیان وەرگرت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕێوەبەرێتیی گشتیی پشكنین وردبینیان لەم دۆسیانەدا كرد‪ ،‬دەركەوت زیاتر‬ ‫لە ‪ 950‬دۆسیە كێشەی تێدایەو لەالیەن ئەوانەوە رەتكرایەوە‪ ،‬داواشیانكرد دوبارە‬ ‫لێكۆڵینەوە لەهەردو بەشی كەمئەندامان‌و چاودێریی خێزانی هەولێر بكرێتەوە‬ ‫بۆ وردبینیكردنی دۆسیەكان‪ ،‬بۆیە دوبارە وەزیری كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی‬ ‫بەئیمزای خۆی لیژنەی پێكهێنا بۆ پشكنینی فەرمانگەكانی هەولێر‪ ،‬بەاڵم ئیمزای‬ ‫وەزیر لەبەرچاو نەگیراو‪ ،‬لیژنەكە رەوانەی وەزارەت كرایەوە"‪.‬‬ ‫ئەو رۆژنامەنوسە‪ ،‬لەوتارەكەیدا ئەوەش ئاشكرادەكات‪ ،‬كە سەرەڕای رێگریی‬ ‫بەاڵم جارێكی دیكە لیژنەكە لە ‪ 2013/5/20‬سەردانی فەرمانگەی تۆڕی پاراستنی‬ ‫هەولێر دەكەن‪ ،‬بەاڵم رێگرییان لێدەكرێت‪ ،‬لەسەر ئەم كارە نایاساییەی بەڕێوەبەری‬ ‫ئەم فەرمانگەیە‪ ،‬بەئیمزای وەزیر لە ‪ 2013/7/8‬ناوبراو ئاگاداردەكرێتەوە لەوەی‬ ‫جارێكی دیكە رێگریی بكات سزای توند دەدرێت‪ ،‬بەاڵم بەڕێوەبەری فەرمانگەكە‬ ‫لە ‪ 2013/7/29‬جارێكی دیكە رێگری دەكات لەلیژنەی پشكنین‪ ،‬بەبیانوی ئەوەی‬ ‫قسەی لەگەڵ پارێزگاریی هەولێر كردوەو ئەویش پێی راگەیاندون رێگە بەلیژنەكە‬ ‫مەدەن تاوەكو ئەم مەسەلەیە لەئەنجومەنی وەزیران یەكالدەكەنەوە‪.‬‬ ‫‪10‬‬

‫پرۆفیسۆر ئه‌حمه‌د زاید بۆ چاودێر‪:‬‬

‫دوای وه‌سێته‌که‌ی بێکه‌س‬

‫بۆ دروستکردنه‌وه‌ی‬ ‫خه‌الفه‌ت‪ ،‬ناکرێت به‌سه‌ر‬ ‫ده‌وڵه‌تی نیشتمانیدا باز بده‌یت‬

‫فرۆید و ئایین‬ ‫‪1‬‬

‫‪5‬‬

‫‪8‬‬

Rq½KAq µÁAô»ø

info_chawder@yahoo.com

:kAqõì ëkBÌ

»PÈrÝG îü q»Ü òük»íW»ð BG | þüºô»O»ð ÿºrãð½Ü þÜ¼q»w | :ó»w»c òýHÈ q –rÈkôB_ þð»ìõXð»C ÿrÉOrÝw þƒƒƒPƒƒƒÉƒƒƒÜ»ƒƒƒü ÿlƒƒƒðºôBƒƒƒð ,RBƒƒƒƒÜºkqBƒƒƒƒƒýƒƒƒñƒƒƒ…ƒƒƒÉƒƒƒK ÿ º r ã ð ½ Ü þ ý ƒ O » ƒ ü B ƒ Ü¼ q » ƒ w ºqBü pG »Ü kqõÜ þüºô»O»ð ÿqB„»è »ãðBì ï»C ÿ16»è »PÈ qlG QÈ rPw»HG rÉèô»ø îƒƒü q»ƒƒÜ òƒƒük»ƒƒíƒƒW»ƒƒƒð.k þýwBýw þG»PÜ»ì þìAlð»C ÿ qBƒâtƒÈ qBƒƒK µþƒƒPƒƒÉƒƒÜ»ƒƒü kAq õì ëkBÌ îü q»Ü òük»íW»ð.k ,µßõƒƒÜq»ƒƒƒÜ ÿBƒƒƒPƒƒxƒƒÉƒƒC .QÉ…g»HHÉK þðBñÉètÈ q þOÂ»g ºrƒƒãƒƒð½ƒƒÜ RBƒƒƒÜºlƒƒ„AôAk ßõHxü»Ô»è ÿ ½g þO»HƒüBƒO þƒXƒü»ƒK»ƒè »ƒÜ AlƒÝƒÉƒñƒýƒwõƒð»ƒè ,kAq õƒì ëkBƒÌ ÞÉOBÜ ºõG»ø ºvÉì»è q ¼ s þüºô»O»ð ÿ»Ü¼ rýG ,ºôkrÜºô»G ÿºuBìBC ,ºô»O¼krÝü ôÃG õH„½hÉèAõg þðBPwkq õÜ ÿ õOô»Ý¾»ø þüºô»O»ð þÜ»ýýPÉw»Ü ,»Ü»Ü¼ rýG þðºôBg 1977 þ¾Bw»è µÿkq õÜ þýO»üAkrÜq»w ½G 1962 þ¾Bw þéðAô Öü q»„ R»íxýÌ )ëæ»W ïBì( þGBð»W ÿºkqBLwAq »G Rô rü»G»è ArPw»G õOô»Üq»w þÜ»üºô»ðõG½Ü óBìõãÉG ,þðkrGqBG»è ½G ºôºq»Gô q ôºk þðBOÂô ó»üæ»è »üAqk»ð »ðÂô»ø ô»C q»â»C . õGºkõOô»Üq»w lð»_ Á»â»è îü q»Ü òük»íW»ƒð.k ºvƒÉƒì»ƒè ,RBƒÜºlƒ„ºô»ƒéƒwBƒG ,ôArƒGôBƒð rÈ u»è óBÜ»ýýwBýw »ð»üæ ÿºô»ðkrÜ½Ü »G ºôAlðBý¾ô»ø kq õÜ ÿ qAkôBð þÜ»ýýPÉw»Ü Alü rPÜ»ü óAõÉð»è ºô»ðõGõOô»Üq ôk ß»ü»è óBÜ»ð»üæ õì»ø »Ü AlÝÉOBw»è rO»_ ß»ü ÿºô»O»ð ÿºrãð½Ü ÿ qBÜºkBìBC ÿ»ðvýè ó»üæ»è ,RBÜºl„AôAk ,krÜºlðBü o»„ ,QÈ rPw»HG rÉèô»ø»è »ãðBì ï»C þPwAôºoºôBð»è QÈ rÜºlðAô oºôB_ »Ü ,ºôºkq õÜ þüºô»O»ð ÿºrãð½Ü þðAq»ñÈ q s»ìAk ï»Wq»w ½G QÈ rÉñG òýðAtÉK µzBK õw þÜ»ü»ìBð .ArñÈ q s»ìAk 1988 þ¾Bw»è »Ü )|KNC( q õÜBG ÿBÝü rì»C»è kq õÜ ô»C þPxýè »PÉ`G ÿ ôBð òük»íW»ð.k »Pxü õÉK" QÉ¿„ºk kAq õì ëkBÌ RBÜôBø ÿ16»è ºqBü pG »Ü ,kq õÜ þüºô»O»ð ÿºrãð½Ü þýO»üBÜ¼ q»w ½G ó ôAq õÉ¾BK ÿ»ðBw»Ü ô»C q»HìAq»G»è ,QÈ qlHÉK þ…ýðBñÉètÈ q þOÂ»g µRBÝHÉLPwºk rÉèô»ø»è »ãðBì ï»C #."ºrãð½Ü þðBÜºõGqAl„»G »OqBK õì»ø »G þO»ü õý…g»G »Ü ÿ»ðAs q»G »O»ìtg õì»ø

ô»C »PÉ_ºk BýÜqõO ÿBK õw óõGkrÝý¾½_ »Ü»Ü»K »Ü ÿ»ðB_ôBð QÉGºk óBìlðõO þPxÈ õ¾»ø :"rÈkôB_" ½G »Ü»W»Ü ÿvÉG»Oô |:Bý_ – rÈkôB_

ÿ tÉø BýÜq õO ÿBK õw ,ó õOô»Ü "rÈkôB_" Qwºk ÿ»ðBýü qBýðAs ô»C þÉK»G| ÿ»w¼ rK ÿºõÉ_qAõ_»è »Ü»Ü»K þðBÜçü q»â rP…ÉK »Ü ºôkrÜ »ðB_ôBð ô»C ÿ»ðAôºq óBPwkq õÜ òÉÜBÄBW Bì½Ü ÿ vÉG»Oô ºô»„»üºqBGô»è .ºô»O»ðôB…Ü AlýÉO AlýP„BC ."QÉGºk óBìlðõO þPxÈõ¾»ø" QÉ¾ºk ,)ß.Z.ß( þÝÉðAôlÉè»è ,)ß.Z.ß( ÿ vÉG»Oô µóBÜ»ýülðºõü»K þìAlð»C ,½é…ýìBØ qBük ÿ31 ÿ u ¼ q ÿºqAõÉC»è ÿºô»C ÿ ½ø»G ,ºôAôk»G 9/1 »è ,lðBü»âAq ÿ"rÈkôB_"»G AlO»HüBO µó õGrýãÉW óBPwkq õÜ þíÈ q»ø ÿ q õñw»è BýÜq õO ÿBK õw þðBÜºtÉø ,ºô»GBC »Ü ÿ»ðBñÈõ„ ô»C ½G þO»HüBO»G ,ºôkqBð îÈ q»ø þðBÜ»_ôBð ôºq»G óBü q ¼ s þÝÈ tÉø ô»C þìAôºkq»G þO»¾Bc»è óAô»C ,ºô»ðõGB…Ü þÉè qBü pG»G óBPwkq õÜ þðAqBÝÈ rÜ þOqBK .QÉGºk óBülðõO þPxÈõ¾»ø µòñÉÝ„ºk þãðºlÉG BýÜq õO þO»¾ôºk ÿºôBãð»ø

RBÜºk BýÜq õO þP„BC ÿ»w¼ rK þðBðôBãð»ø»è óBìõâ ß .ß .N

vÈ ôBùK ½O µÞðBO 15»è †ü rOBü s µþÜq õO ÿ sBG»w 2500»è rOBü s" þ…ýOô ½é…ýìBØ þðAqBÝÈ rÜ þOqBK µîÈ q»ø þðBÜ»ü q õñw »_ôBð »O»ðôArñÉø ºôBýÜq õO ÿBK õw ó»üæ»è ,QÉG óAôºkq»G ºôBãð»ø ô»C q»â»C µ»ðBìõâ»G BýÜq õO ÿºôBãð»ø ô»è †ýðBPwkq õÜ ."ó râºkAq óBÜºq õñw»è óBü½g þðBÜºtÉø ÿºô»ðB…Ü Aô»C ô»C qBXì»Ü»ü ½G ,ô o»Pxg þ„ºô»C ,óBPwkq õÜ þðAqBÝÈ rÜ þOqBK ÿ vÉG»Oô q»ø ÿºô»ðAlìÂºô ÿºkBìBC µóAkôAô»O þ„BGºkBìBC þO»¾Bc»è »Ü òüºkºk »ðAôlÉè »ü»ø ó»üæ µ tÉø q ¼ s ,ºôºkrÝý…ýðô q| .óBü q»w »PÈ rÝG q»â»C »Ü †ýÝÉ„rÉø ½G ºôkrÜºkBìBC óBü½g óAô»C ïÂ»G ,o»„ ÿºô»ðkrÝÉLPwºk ½G ó»Üºk ÿ q»Ý„½hÈ q | # .o»„ Bü QÉG þP„BC b ,ÞÈ q»â»C q»ø

2013/9/2 »íì»„ ôôk )435( ºqBìu

?RBGºk ËõÜ ôºq»G kqõÜ ÿºlñýüBC, Bü qõw q»w½G BÝü q»ì»C ÿ»Ü»„rÉø

RBÜºkArÝ„BC óBPwkqõÜ ÿAôBCu¼q þðkrÝHürÌ»O þðçK "rÈkôB_" ,ºôºqBÜ»Ä¼ r„ ô»C ÿ»ðAô»ƒ`ƒÉƒK»ƒG þƒíƒƒÈ q»ƒƒø»ƒƒè ºk»ƒƒü»ƒƒK ÿ»ƒƒÜºq»ƒƒñƒƒÈõƒƒð BÝü q»ì»C þ„rÉø ,»üAõýÉK ,óBPwkq õÜ ,»üAkkq õÜ þülðºôºu q»G»è Bü q õw q»w½G AlƒðBƒÜ»ƒýƒükq õƒÜ »ƒ_ôBƒð»ƒè ºlƒð»ƒƒ_q»ƒƒø ÿ qBâtÈ qBK óBƒì½ƒg »ƒíƒÉƒC AkBƒPƒxƒÉƒC»ƒè ÿ q»ƒâ»ƒC ,òƒü»ƒÜºk óBƒƒì»ƒƒÜ»ƒƒ_ôBƒƒð»ƒƒè ïÂ»G ,»ü»ø ‡ºrwõð ÿºq»G þðõGtÉø»G .»ýýð Akºrwõð ÿºq»G Á»â»è ½OBð »Ü»„rÉø þü q»ãü qBÜ óBPwkqõÜ þíÈ q»ø q»w»è ôBü q õw þíÈ u q þðAlÉè»G RºqBG»w þƒíƒÈ q»ƒø q»ƒw»ƒè þƒðBƒÜ»ƒýƒü q»ƒãƒƒü qBƒƒÜ þðBÜ»ýülðºõü»K ÿ q»hÝÈ q ,óBPwkq õÜ µóBPwkq õÜ þíÈ q»ø þO»ìõÝc óAõÉƒð þðAlÉè »Ü RBÜºkºô»è zBG ,óBì»èqBƒƒK þÜ»üºõÉ„»G ºôBÝü q»ì»C ó»üæ»è Bü q õw þíÈ q»ø q»w»è ÿ q»ãü qBÜ ½gô»ƒPƒwAq ÿ qBÜ½ø q»G»è ‡»ì»C ,»ü»ø óBPwkq õÜ þðAkq õÜ ôæôkq»ø óAõÉð ÿ q õñw þü vÈ qk ÿºô»O»ð»è òÝÉ„»G AlOºo»ñG»è ‡AôBCu ¼ q þƒƒƒÝƒƒƒÈ ôAkô q q»ƒƒƒø ÿAôk »ƒƒƒÜ ,kq õƒƒƒƒÜ ½ƒG b ½ƒÜ ½ƒgô»ƒPƒwAq ,ôArƒÝƒðAô oºôBƒƒ_ .ó»Üºk óBPwkq õÜ ÿ q õ„BG ºlð»_q»ø" þ…ýOô ,lèBg lÌ»ƒw| »Ü»g¼kô qBƒG ,òƒü»ƒÜºkºô»ƒC ÿBƒð»ƒì»ƒO òƒýƒðAtƒG q»ƒâ»ƒC ïÂ»ƒG ,ºô»ƒPƒƒÉƒHƒƒìAqBƒƒC AôBCu ¼ q þðAkq õÜ q»w»è ÿlW ÿ»„ºo»ø þÜ»ýü qBÜôBø óBPwkq õÜ þíÈ q»ø ,»ü»ø ,òü»ÜBðºô»C ÿ rü»w »íÉC ,ó»Üºk ôAô»O »Ü»Ý¾»g þGBÍýPxýC òƒýƒðAõƒOºk lƒð»ƒ_ µþØçg»C þÝÉÜq»C»G õƒÝƒ¾»ƒG ,òƒü»ƒÝƒG óBýðBÜºq õñw òƒýƒðAsºk þƒðBƒƒíƒƒPƒƒ…ƒƒýƒƒð #."ºô»PƒÈ rÝG Akô o»G

:òükºrw»ð rÈkôBC -rÈkôB_

QÉñÉøºk Alü½g ÿAôk»G Iü rÌ»O þwrO»ì óBPwkq õÜ ÿAôBCu ¼ q þðkrÝ¾½_

þ…ýOô ,ÿ rÜõ„ ó»w»ƒc Úƒülƒw q»â»C ,»ýýð Akq õÜ»è »â»K»ü þÅýOBðq»Pè»C" kq õÜ »ýýð Ë tÉø aýø ,QÉG tÉùÉG ô»C ,ºrwõð »ð ôk»w»C »ð ,½OBð »ð ,QÈ tÈ qBLG q õ„BG ½G óAkq õÜ þ_½Ü Alü ô q ‡»ì»C | ."QÉGºk rOBü s ïõ„ þÝÉðçK ,»üAõý…ÉK ,ôArƒGôBƒð ,»üAkAqBC»è óBPwkq õÜ ÿAôBCu ¼ q q»w»è þƒƒ…ƒƒLƒƒ¾BƒƒK»ƒƒG ôºolƒƒðõƒƒO þƒƒìçƒƒxƒƒýƒƒƒC QƒÈ ô»ƒðBƒüºk ,ÛArƒýƒÌ þƒðBƒÜ»ƒýƒýƒxƒÌ»ƒƒG òÈ ôBg óBPwkq õÜ ÿAôBCu ¼ q þðBÜ»_ôBð »ñÈõ„ ô»C QÈ ô»ðBüºk R»ðBð»O ,ºô»ð»ÝG BƒO R»ƒðBƒð»ƒO µÀƒwõƒì ô qBƒHƒð»ƒC õƒƒÜBƒƒO þÝÉƒO»ƒìõƒÝƒc µòƒ`ƒG †ƒýƒñƒük»ƒcÂ»ƒw ºôBð óBü ôBð »Ü ,ó»ÝHPwô qk þìçxýC ,»ÜBñwrO q ¼ s ‡»ì»C ,ïBƒ„ ,ÛArƒýƒÌ þÝÈ ôBãð»ø þP…L¾BK BýÜq õO ,»ýýð †ü q ôk .RBÝG »üºõÉ„ ô»è

½G ºuBìBC ,îÈ q»ø»è ºk»ƒƒƒü»ƒƒƒK ÿ q»ñƒÈõƒð þƒÜ»ƒü»ƒ_ôBƒƒð lƒƒð»ƒƒ_»ƒƒè ,RBƒƒÜºkºô»ƒƒC þƒGºq»ƒÌ þðAtÉg óBPwkq õÜ ÿAôBCu ¼ q ÞÉ„»G ,óBÜºkq õÜ þñÈõ„ »O»ðõƒOBƒƒø óAô»G óBü½g þðBÜ»ñÈõ„ óBÜºkq õÜ»è .ò„¼ rÔºk BÝü q»ì»C ÿ»ÜºôArÝðAô oºôB_ »„rÉø q»ƒø þƒðBƒÜ»ƒýƒü q»ƒãƒü qBƒÜ ÿºqBƒG»ƒƒè ,Bƒü q õƒw ½ƒG ÿ sBƒGq»ƒw þƒƒÝƒƒÉƒƒ„rƒƒÉƒƒø ÿAôk ,»üAõýÉK ,þwBýw þÝÈ qBÜ»Ä¼ r„ ôBð»è »Ü ÿ»OÂ»wºk ô»C Bü q õw þðAlÉè BPxÉC »Ü ,»ü»ø AkBü q õw þð½ýws ½K ½C þðBÜ»OÂ»wºk ºtÉø»G AlýÉO ºrwõð ÿºq»G þKArg þÜ»ü q»ãü qBÜ »Ü ,QÉGºk rOBü s µQÉGºk óBPwkq õÜ ÿAôBƒCu ¼ q q»ƒw»ƒè †ƒýƒðBƒPƒƒwkq õƒƒÜ þƒƒíƒƒÈ q»ƒƒø RBƒƒÜºkAô .»…ÉÜ»è QÉGpK »Ü ºô»PÉHÝü tð ÞÈ q õñw»è

Qwºk ÿ»ðBýü qBýðAs ô»C þƒÉƒK»ƒG ÿu ¼ q lð»_ ÿºôBì»è ,ó õOô»Ü "rÈkôB_" ô»è Jºq»Ì þðAtÉg 250 »è rOBü s AkôkrGAq þðAkqõÜ »Ü ó ôArÜrýãƒÉƒW Ak»ƒðBƒ_ôBƒð ÿq»ñÈõð RBÜôBø .ºôkrÝðBý¾½_ AôBCu ¼ q þýPwAq óBPwkqõÜ þíÈ q»ø»è ºk»ü»K µQÉñÉíè»wºk "rÈkôB_" þðBÜ»ýü qBýðAs óBÜºkqõÜ »ðAtÉg»è Ëlƒð»ƒø" QƒÉƒ¾ºk ."ò„¼ rÔºk Jºq»Ì »G óBü½g þðBÜºõðBg ºô»C þýwrO»ì ºô»…ü»Ýük þÜ»üæ»è ÿ»ÜºôArÝðAô oºôB_ »„rÉø »Ü »üAkAqBC»è ÿ½ø »PÉHG Bü qõw q»w ½G BÝü q»ì»C »Ü ,óBÜºôºolðõO »K ô râ þðõGtÉƒø»ƒG óBPwkqõÜ ÿAôBCu ¼ q ½G þðBü s ‡»ì»C .QÉGºk óBÜºkqõÜ þñÈõ„ »ñ_ºk óBÜ»Gºq»Ì| ,"rÈkôB_" þðBÜ»ýƒü qBƒýƒðAs þƒÉƒK»ƒG þíÈ q»ø ½G AôBCAu ¼ q þðAkq õƒÜ þƒ_½ƒÜ ÿ u ¼ q lð»_»è ô»ìAôºkq»G óBPwkq õƒÜ ôºq»G óAkq õÜ ÿ q ¼ s þÜ»üºqBìu AkôkrGAq »ƒì»ƒC .ó õƒOBƒø óBƒPƒwkq õƒÜ þƒíƒÈ q»ƒƒø þƒÜ»ƒüºôBƒ_q»ƒw »ƒƒÜ »ƒƒüAlƒƒÝƒƒÉƒƒOBƒƒÜ»ƒƒè ½G óBPwkq õÜ ÿAôBCAu ¼ q »è ôArÝÉK oºôBG ÿ u ¼ q »Ü ,RBÜºkArÝ„BC ÿ"rƒÈkôBƒ_" Jºq»Ì þðAtÉg 250 ÿ»Ýü tð 2013/8/25 ÿBâtÈ qBK »G q»w ÿ)YýG»C êO( ÿ»ýcBð»è ó õHÉW»P…ýð »ðAkq õÜ ô»C þñÈõ„»è ,»Øq ,ºô»Ü»_ôBð þýKArg þ„ôºq ÿ ½ø»G »Ü .ºôkrÝ¾½_ óBü½g þðBÜ»ñÈõ„ ,‡BƒÜ»ƒÌ q»ƒÕƒÌ»ƒW ,ºô»ƒüºqBƒGô»ƒè

,óBÜÂBG»éK µóAqBPðBì»èqBK þýñý…ð»ðBg ÿ»_õì | ºôkrÜ Öüs»ð þ„õO ÿ»WkõG ºô»ð»Üºkp_ »_õì þñPxhÝÈ q ½G óBýðBÜºqB…Ô ,óBPwkqõÜ µÛArýÌ þðBýOÂôBø Á»â»è óAoôBø µäðºkôBø óAô»C ôºõOrâqºô ôAlðBü»Ü»ñýýLì»ƒÜ þƒPƒwAõƒg µQƒw»ƒG»ƒì þèõg»è ºôAlðBýñÉ¾»G µó»ÜºlÉè þ…ýðAõýP…K ÿBwBü »Ü ó»Üºk ½G ÿlýW ÿ qBÜ AlÈõð »_õì»è ºq ¼ s ºpG ô»C µókrÝñý…ƒð»ƒðBƒg óBÜºrü sºô ô qBPðBì»èqBK ÿ»_õì µóBÜÂBG AlÉO ÿ»ðAqºô q»ƒKkAk µþƒü»ƒ…ƒü q þƒðAo½ƒâ .QÈ qlHìBXð»C óBì»ø ÿ q»hÝÈ q ,kõíc»ƒì þƒè»ƒÌ lðBü»âAq ÿ"rÈkôB_" »G ,rÉèô»ø»è òýLì»Ü ô»è QÉGBð äðºlÉG óBü»Ü»ñƒýƒLƒì»ƒÜ »ƒÜ µÛArýÌ»è ÿºô»C »Ýðõ_ ,»ýü qºô q»KkAkBð µóBÜÂBG »_õì AlðBPwkq õƒÜ þƒíƒÈ q»ƒø óBÜºôArÝñý…ð»ðBg ºrü sºô ô qBPðBì»èqBK þOBøAk µþP…â ÿ»WkõG þÕü s»ð ,ó»Ýüºk .»Ý¾»g µÛArýÌ ÿ»ýýO»üAsºoBð »è½K»„ ô»C ô»C Á»â»è »OBÜôBø ,óBPwkq õÜ þíÈ q»ø ÿlðºôBƒð( ôkrƒGAq ÿ»ƒPƒÔ»ƒø ÿ»ƒOq ½ƒKAq ºôºkrÜ ÿ ôÃG )Ç¼ rì þÔBì ½G þðBíP…ýð ÿ»Ýü tð »Ü ºôkrÜ ºô»G ÿºuBìBC AlÉO »Ü þ¿Éø rÈ u»è þØArýÌ qAs»ø 500 µó ½ýéì ‡»ì»G ,òñÈ qºs õâºk óBü u ºô»ýü qAu»ø | .óBÜ»ýýØArýÌ ÿ%19 ÿ»Ýü tð »OBÜºk ÿ25»è ô q»G ô»ì»è ß»ü»PÔ»ø q»ƒø ½G s õíì»O ÿ ôArhÝÈ q ,Al…ü ôkrGAq þãðBì ÿlƒƒðºôBƒƒƒð ÿ qBƒƒƒÜôBƒƒƒø»ƒƒƒG ,þƒƒƒwrƒƒƒKAq óBýÜ»ýýwrKAq ,þØArƒýƒÌ ÿºô»ƒñƒü vƒÈõƒO ÿ%83 AlýÉO ,ºôkrÜ óBÜÂBG»_õì q»w»è ó»ýü qºô q»KkAkBð ÿ uk ÛArýƒÌ þƒÝƒ¾»ƒg ÿ»WkõG»è »Ü ,Ak»_õì ÿ qBÝƒ„»ƒGAk»ƒè µóBÜºrü sºô ô qBPðBì»èqBK ½G ÛArýÌ þP…â þO»ìõÝc þðBÜÂBG »wrK q»ƒG ÞƒÈlƒð»ƒø #.QÈ rÜºlÔq»w þØArýÌ

:óBGBG -rÈkôB_

ºô»ð»ÜºlOºq óBÜÂBG»éK µóAqBPðBì»èqBK þýñý…ð»ðBg ÿ»_õì óBÜ»ýýØArýÌ ÿ %83

óBÜ»ýýO»üAsºoBð ïBØ»„ ½G ºô»ÜõHxü»Ô»è ÿ»ÜBOºq»w ,»ýüAsºoBð ô»C þè½K»„ q»G ß»ü»PÔ»ø lƒð»ƒ_ ½ƒG ºô»ƒPƒÈ o»ƒâºk ºo½ƒƒO»ƒƒè BƒƒOºq»ƒƒw ,JBƒƒC þƒƒãƒƒðBƒƒƒì»ƒƒƒè rOAôk ôkrÝÉLýPwºk ºô»ðBÜ»ýýO»üÂ»ì½Ü ,»ýðAõük ,ºrw»G ,kAlÐ»G þðBÜBâtÈ qBK»è lð»_..rÉèô»ø ,ßõÜq»Ü ,»ü rwBð ,Àwõì ô qBƒ„ lƒð»ƒ_ ô»ƒÝƒƒük þƒƒÜ»ƒƒüBƒƒâtƒƒÈ qBƒK þƒíƒÈ q»ƒø µÛArƒýƒÌ þƒƒÜ»ƒƒü»ƒƒÝƒƒ_¼ qBƒƒ„ .ºô»Orâ þðBPwkq õÜ þñýLì»Ü ÿ q»hÝÈ q ,×õCºq ÁBì»ƒ„ þíÈ q»ø»è »_õì þü qºô q»KkAk þO»íƒ¾»ƒø »Ü ,lðBü»âAq ÿ"rÈkôB_"»G ,óBPƒwkq õƒÜ þðõ_½G ÿ»Ýü tð AlðAô»C ÿ»Ü»ñýLƒì»ƒÜ»ƒè óBýðBì»èqBK þÈõð þèõg ½G lülðBÜ 45 »è rOBüs

q»G qBPðBì»èqBK »Ü »üAlÝÉOBÜ»è »ì»C 500 µó ½ýéì 7 ÿ pG ,þðõHñý…ð»ðBƒg»ƒè »ƒƒƒãƒƒƒW ,ó rƒƒƒâºkqºô qBƒƒƒƒñƒƒƒƒük qAs»ƒƒƒƒø ½ƒG õƒðBƒg þƒñƒOrƒâqºô µRAsBƒýƒPƒíƒýƒC»ƒƒè ô rÉÔ½„ µóAô»wBK ÿºqBK µó õHÉW»P…ýð q»ø ÿ»ðAu ¼ q »ƒÜ ,½ƒ_õƒOBƒø þƒðõƒ`ƒÉƒO ÿ»ƒ_õƒƒì »ƒƒOBƒƒâºk ÞƒƒÈ qBƒƒPƒƒðBƒƒì»ƒƒèqBƒƒK qAs»ø 355 »Ü þüBwBC þÝÈ q»ƒHƒðBƒìq»ƒÔ þÝÉèõg þðAqBPðBì»èqBK ÿ ½Ü»G ºqBƒñƒük ÿ»ƒüºqBƒK ô»ƒC ÿ pƒG ,†ƒü»ƒ¾Bƒƒw qAõƒƒ_ þíÈ q»ø þO»ìõÝc þP…ƒâ ÿ»ƒWkõƒG»ƒè óAqBƒƒPƒƒðBƒƒì»ƒƒƒèqBƒƒƒK ½ƒƒƒG óBƒƒƒPƒƒƒwkq õƒƒƒÜ »OBâºk AlÝÉãðBì»è Bùð»O ,QÈ rÜºlðBgq»O ½G ,qBñük ó ½ýéì 32 ô qBýéì 8 ÿ»Ýü tð »OBâºk †ýíÈ q»ø þP…â ÿ»WkõG þÝÉ¾Bw .qBñük ó ½ýéì 90 ô qBýéì 99

þñýLì»Ü ôk óBPwkqõÜ þíÈ q»ø»è þðkrÝñý…ð»ðBg ÿ»_õì ÿuk þüAsºoBð 19»è ô»Ýük þðBÜÂBG»_õì µóAqBPðBì»èqBK þðAlðB…ýK½ƒg †ƒýƒØArƒýƒÌ ÿBƒâtƒÈ qBƒK Qƒw»ƒƒG»ƒƒì óBƒƒì»ƒƒø ½ƒƒG óAôArƒƒÔq»ƒƒG .krÝÉLýPwºk ÿ»Üºô»ðõGkrâ µòýƒLƒì»ƒÜ ôkq»ƒø ô»C Á»â»è »OBÜôBø ,ÿrÕÜ ô rƒÉƒèô»ƒø ÿ»ƒGq ¼ s ÿ»ƒýƒýƒO»ƒüAsºoBƒð »ƒè½ƒƒK»ƒƒ„ uk ºô»O½Orâ þØArƒýƒÌ þƒðBƒÜBƒâtƒÈ qBƒK ô»_õì þðkrÝ„»GAk»è ÿqºô q»KkAkBð»G þƒðkrƒÝƒñƒýƒ…ƒð»ƒðBƒg þƒðBƒÜÂBƒG»ƒƒ_õƒƒì þíÈ q»ø þðBÜºrü sºô µóAqBPðBƒì»ƒèqBƒK .ÛArýÌ µóBPwkqõÜ »ƒ_õƒì þƒü qºô q»ƒKkAk( þƒñƒýƒLƒì»ƒƒÜ þðB…ýðôBƒð ,)óBƒPƒwkq õƒÜ þƒíƒÈ q»ƒø»ƒè JBC ÿ30 Ë rÉK »Ü rÉèô»ø ÿ»Ü»ñýLì»Ü óBì»ø rƒÈ u»ƒè †ƒÉƒñƒÈ ôk ô õƒ_ºõƒÈ q»ƒG ÿ rƒÕƒƒÜ»ƒƒè AlƒƒPƒƒw»ƒƒG»ƒƒì µóBƒƒ…ƒƒýƒƒðôBƒð .AqlìBXð»C þüAsºoBð þÜ»üºô»ðõGkrâ ôArÝñý…ð»ðBg þðAqBPðBì»èqBK ?ó râºkqºô lð»_ Qwºk ÿ»ðBƒýƒü qBƒýƒðAs ô»ƒC þƒÉƒK»ƒG »Ü ÞÈ qBPðBì»èqBK q»ø ,ºõOô»Ü "rÈkôB_" ,ºqBñük qAs»ø 500 µó ½ýéì 7 ÿ»Ü»_õì »Ü QÈ rÜºk òý…ð»ðBg ÿ»Ü»_õì ÿ%80 36 µÞÉãðBì q»ø ½G qBñük ó ½ýéì 6 »OBÜºk þƒƒÝƒƒÉƒƒ¾Bƒƒw q»ƒƒø ½ƒƒG qBƒƒñƒƒük ó ½ƒƒýƒƒéƒƒì .ôArÝñý…ð»ðBg þÝÈ qBPðBì»èqBK

Rq½KAq

info_chawder@yahoo.com

2013/9/2 »íì»„ ôôk )435( ºqBìu

óBÜ»ðkqAvH¾»ø þð½ýxì½Ü »OAkºk þü qAl„½ø ,qBýPg»G æ»ì

þüBwBüBð þÝÈ qBÜ q»ø" þ¾Bw 10 ºô»PÉHÐBw óBü q»w»è "BâkAk »ñüºlðBüºk QÉG †ürO

ÿlð»H…Ø»ð óAq ½w :½O½Ô

òü»Üºk óBÜ»ðkqAvH¾»ø þü rÈkôB_ ÿkq ô»G :qBýPg»G æ»ì ."ºõPxü ô

,ï»Ü óBü òýñÉG q¼s þãðºk # þü qAl„ô»g þýƒPƒÈ qBƒýƒwrƒK q»ƒG òürâBñ¾»ø »Ü»ðkqAvH¾»ø óBýìBÜ ,RBÝýG QÉðAõOBð äðBƒì qAõƒ_»ƒG ÿ ô q»ƒè ,ºôºkrƒÝƒýƒ…ƒƒýƒƒðô q .!»ƒƒPƒƒg»ƒƒw ókqAvH¾»ø ÿºkAô q»w»è »xØ ºô»ýýÝüu ½è ï»ƒè »ƒPƒÔ»ƒø ôk ÿAôk ïÂ»ƒƒG ,QƒƒÈ rƒƒÜºk ½ƒG »ƒüºkBƒìBƒC þƒPƒÉƒƒÜ»ƒƒü ,»ƒƒðkqAvƒƒHƒƒ¾»ƒƒø ÿ s»c »ü»ø rO þÝ¾»g ,»Ýük þÝÉðkqAvH¾»ø ÿ qºk þPƒÉƒÜ»ƒü»ƒG ïÂ»ƒG ,»ƒñƒPƒxƒgAôk»ƒG .QÈ pGºk þÝÈ qBÜ q»ø ,Alý„ºô»ƒC ÿ qAlƒ„½ƒø ó ½ýxì½Ü q»w»è þüBwBüBð µ»PxüB„Bƒð QÉG ‡»Ýük þ¾Bw 10 BO YñÉK ºô»PÉHÐBw #.BâkAk »ñÈ qlG QÉGºk

Bü q õw þðBýOÂôBø þðAlãðºk ÿºqBG»è ,RBÜºlüArÝ„BC ,qBýPg»G æ»ì ,îÈ q»ø»è ,ºôkrÝðBíwBG ºô»ðõG½Ü»è þOqBK Á»â»ƒè ,»ÝÉP„ »ìBðs»âºq ô»ÝÉP„ »ìBÙýC óBýOô óBýØArýÌ ÿ»ìBðs»âºq þðAlÉK ÿBðAõO óAô»C »Ü ÿºô»C q»w»è òü râºkAlÉK »íÉC ,»ýýð qºlãðºk ½G þØArýÌ ÿ»ìBðs»âºq QÉƒGºk .QÉG»ø ô»C ,†ýðBÜ»ðkqAvH¾»ø ÿºkAô ÿºqBG»è ,Akºô»G ÿºuBìBC ,þPÉÜ»ü ÿºôArwrƒLƒÉƒè AlãðBì ôk»è ókqAvH¾»ø ôk þðAlìBƒXƒð»ƒC ó ½ƒýƒxƒì½ƒÜ ïÂ»ƒG ,ºrƒü»ƒw ºô»ƒðBƒìæ»ƒG µQÉðAsºk zq õØ»G ôkrì ÿ ôBð ÿºô»ñü pw

»ð½ýxì½Ü Á»â»è óBü o»„ †ƒü-þƒOqBƒK þƒPƒxƒÈõƒ¾»ƒø ÿºqBƒƒG»ƒƒè þOô ,qBýPg»G æ»ì ,»wrK ï»C q»Hì»ø»è ï»ƒƒƒC ÿ qBƒƒƒGrƒƒƒÈ u »ƒƒƒO½ƒƒƒ_»ƒƒƒð þƒƒƒƒOqBƒƒK" Al…ýðBÜºô»ðõG½Ü»è ,»ƒýƒýƒPƒÈ qBƒýƒwrƒK q»ƒG »íÉC ,ºô»ñ¾½ÝG þÉè »ðBü õOô ,ºôArÝƒwBƒG òýðAtG q»â»C ,»ð½ýxì½Ü Á»â»è óBìo»„ ,QÈ râºl¾»ø »ýýPÈ qBýwrK q»G ï»C †ýOqBK »PwAq ,QÉGºk †ü ô»C q»HìAq»G óBì»xØ ïÂ»G ,»ýýOqBK ÿlülƒðBƒÜ ï»ƒÜ»ƒü þƒw»ƒÜ þüsBxÜBK þwrK q»G kAlÙì ÿ ôBð»G ÞÉw»Ü Al„ºô»C Á»â»è ,ó ½ýxì½Ü»è »ðBÜºqBì½O ô»OÂô ï»è »üºq ô»â þÜ»ü»Pwºk ó ½ýxì½Ü ."»ýýð óBwBC þÉè ºô»ñýwrLÉè þƒOBƒÜ»ƒè ,ºô»ƒOBƒÜºlƒ„ºô»ƒƒéƒƒPƒƒg»ƒƒW ,AlðkqAvHƒ¾»ƒø þƒìBƒXƒð»ƒC»ƒè ,ókqAvƒHƒ¾»ƒø Þ¾»g òýðAtG ,QÈ ô»ÝGqºk ½G óBíÝÉP„ »íÉC ,ºô»ðºkºlãðºk ºô»ðBÜºôkrì ÿ ôBð»G BO" .òý_ºkAlüAôk»G µòýñÉøBð »O»GBG ï»è sAô ,QÈ ô»Üºkqºk ½G óBíðkqAvH¾»ø þìBXð»C ."òü»Üºk ÿ rÈkôB_ ÿkq ô»G

ÿ ôBƒð òƒÉƒ¾Bƒð ,ºôkrƒÝƒükBƒü s òƒOrƒâ»ƒñƒÉƒƒè »ì»C ,òü ô»ÜBðBü rÔ òÉ¾ºk ,»ýýð óBÜºôkrì þƒwrƒK q»ƒG Êƒwq»ƒø »ƒÜ »ƒüAlƒÝƒÉƒƒOBƒƒÜ»ƒƒè ,óBÜºôBð ÿ qBì½O þü sBxÜBK»è ó ½ýxì½Ü ÿBãÉW ºô»ƒC ,ºôºqºk ½ƒG ó ôArƒÜkBƒÕƒýƒC .»ðBìõâ QÈ ô»ðBìºk" þ…ýOô ,qBýPƒg»ƒG æ»ƒì ïÂ»G ,QÈ rÝGAlü½g þOBƒÜ»ƒè ókqAvƒHƒ¾»ƒø òýGBýñ¾k ôºô»PÈ rÝHÜBK óAqºlãðºk ÿ qBì½O ."×BÔ»„ µßBK þÝÉðkqAvH¾»ø»è þÝÉðkqAvH¾»ø þðAlìBXð»ƒC ÿºqBƒG»ƒè îÉ¿G îðAõOBð ,krÜºô»è þwBG ,ôArGôBð ,ßBK óBƒPƒwkq õƒÜ þƒðBƒì»ƒèqBƒK þƒƒðkqAvƒƒHƒƒ¾»ƒƒø õÜBO ,QÉGºk ÿ qBƒÜ»ƒPƒgBƒw µ‡ô»ƒhƒÉƒG BO òüºkºk QÕâ ,QÉ_»ðqºk ÿ»Ü»ìBXð»C òü rPÜõ`ƒG ,QƒÉƒG ‡ô»ƒg ÊƒG òƒýƒðAõƒPƒG »Ü»ðkqAvH¾»ø ÿ qAl„ô»g þýPÈ qBýwrK q»G ï»Ü µòýñÉG q ¼ s þãðºk ,òü»ÜBñèõì»c»O ÿ qBÜ»PgBw ÞÉð»üæ QÈ ô»ÝGqºk ,òýñÉG BƒƒâkAk µó ½ƒƒýƒƒxƒƒì½ƒƒÜ »ƒƒØ»ƒƒƒc ,ºôkrƒƒƒÜ | .ºô»PÉwrLHÉè ÿ pƒÉƒâqBƒÜ ÿ»ƒPƒƒwºk ÿ ôArƒƒwrƒƒLƒÉƒè ,þƒƒPƒƒÉƒƒÜ»ƒƒü þƒƒýƒƒwBƒƒýƒƒw þƒƒƒG»ƒƒƒPƒƒƒÜ»ƒƒƒì ÿ»ðBýü qBýðAs ô»C rP…ÉK ,ô o»Pxhý„ºô»C ºô»ðAqºlãðºk ÿ qBì½O ÿºqBG»è óBìBPxƒÉƒC ÿ»ðvýè ,ºô ½G½ƒÜ ÿ qBƒýƒðAs rƒOAôk ,õƒG»ƒð ÿ q»ñÈõð þðBì»èqBK ÿ»ðvýè ,ºôBðAk óBíýGtc »ãðBì ‡»ƒ„»ƒè rƒOBƒü s ,»ƒüAlƒÉƒO ÿ»ƒíƒÉƒC þP„ ËqBW õì»ø ,òü»Üºkºô»ñƒýƒ¾½ƒÝƒÉƒè þƒ…ƒýƒƒOô .QƒƒÈ ô»ƒƒÜºkqºk ½ƒƒG óBƒƒìºsBƒƒO þGBð»W þP„q»K q»w»G AlðBÜºô»ð½GõÜ»è" þPxýè ÿ qBü pG q»Gô»ì»è ÁBw ôk ëæ»W ïBì óBíÜBK þƒÝƒÉƒðkqAvƒHƒ¾»ƒø ôºôAk óBƒìBƒýƒW

½G QÉGºk ºq ô»â ÊÜ »ðAu ¼ q QÉðAtG ,»üºô»C »ì»C ,QÈ rìºk †ýÝÉw»Ü b µóAlƒãƒðºk ,AlðkqAvH¾»ø ôk óAõÉð»è »ð½ýxì½Ü þ…ýC .»¾Bw qAõ_ »Ü BPxÉC ,ô o»OBgºl„ºô»C ,qBýPg»G æ»ì µó ½ýxì½Ü »ñüºkºk óBÜºôkrì þPxýè »Ü ÿ ôBð ôkrì qAs»ø 120 ½G 80 ,òýÉ¾ºk óBýÉK òü ô»ƒÜBƒðBƒü rƒÔ" QƒÉƒ¾ºk ,ºô»ƒOºôAqkpƒw»ƒð qAõ_ ÿ»C rgBC "òü»ÝGºqBÜ ô»C ÞÉãðBì»G ,ó õHP…ýðAk ºô»ðAôkrì ô»C qBük»G ½G »¾Bw ÿ qBƒÜ½ƒø ,ó õƒHƒƒPƒƒ…ƒƒýƒƒðAk þƒƒ_ q»w»è QƒñƒOô»ƒÝƒÝƒÈ q ,»ƒýƒýƒì»ƒgq»ƒPƒì»ƒÜ ,»ƒýƒýƒ_ QƒÉƒGºk ,»ƒüAô R»ƒÜ»ƒO»ƒƒwBƒƒýƒƒw ,»ü»ƒø .ºô»ðºlG þP…ãüAq þƒìÂºô ,RBƒƒƒÜºlƒƒƒ„ºô»ƒƒƒéƒƒƒwBƒƒƒG ,ôArƒƒƒƒGôBƒƒð ,»ü»ø óBíýðAq»ãýð µóBìõâ q ½Xñülƒð»ƒ_ þðBì»èqBK»è ,q»G»O½Orâ óBíðBÜ»ãÈ q õì»ø ,ÛArƒýƒÌ þƒýƒðBƒâq sBƒG þƒOºqAsºô ,ÛArƒýƒÌ BâkAk»è »…ýÜ»ü»PÔ»ø ,îÈ q»ø þýPwô qlð»O Á»â»è óBìvÈõOô ,ºôkrÜqBì½O óBìÂBÝw Á»ƒâ»ƒè ,ºôkrƒƒÜ óBƒƒü½ƒƒg ó ½ƒƒýƒƒxƒƒì½ƒƒÜ óBÜ»Gtc õì»ø µÛArýÌ þðArü sºõÜ¼ q»w AlðBÜBülýì»è óBíðõ_½G ,ºôkrÝƒðBƒì»ƒxƒØ qAs»ø 88 QÈ rÜBð ,ºõü pGqºk ArÝ„BƒC»ƒG ‡BPxÉC ,óºlHãðºk AlðkqAvH¾»ø ôk»è ôkrì »ƒƒƒƒì»ƒƒƒƒC ,ºôkrƒƒƒƒÝƒƒƒƒükBƒƒƒƒü s óBƒƒƒƒüºqBƒƒƒƒìu ,ºô»ü pxG ôkrì QýðAõO»ð ºq»ñÉøoõwq»w ÊÜ »Ü ,QÉG»ð Qü rÈkôB_ ÁBw qAõ_»è ½O .ºôkrì ºôkrÝükBü s óBÜ»ýýðAq»ãýð ,þƒPƒÉƒƒÜ»ƒƒü ÿ»ƒƒÜÂBƒƒG ºôArƒƒwrƒƒLƒƒÉƒƒè Ëõâ»G óBíðBÜ»ýýðAq»ãýð ,ºô»OBÜºlý…ýðô q

:rÈkôB_ -Aô»ð ÿ½ükAq rPìq»â óBÜ»ðkqAvH¾»ø ÿ»„»ƒãƒðBƒG þðBñÉùPwºk»G þÉÜpH…ÉK óAõì»ø µQÉGºk »¾ô»ø ÿqBGq»w ,ó»Üºk äðºk òü rOq ¼ s þðBÜ»ð»üæ µþPƒÉƒÜ»ƒü þƒðBƒÜ»ƒìAôºkq»ƒG ÿôBð ó½ƒýƒxƒì½ƒÜ ÿºô»ƒC ½ƒG ‡»ƒÝƒük BP…Éƒø ïÂ»ƒG ,ºô»ƒPƒÈ pƒxƒG óBƒÜºôkrƒì µQÈ râºkq ôk»G ºqBÜ ô»è ÿ½g ó½ýxì½Ü ÿôBƒð ÿºô»ƒñƒPƒ…ƒÉƒø q»ƒw»ƒƒè ºqõƒƒw ½G ókqAvH¾»ø þðkrÝü qAl„»G µóBÜºôkrì ÿ»ƒPƒwºk ÿôArƒwrƒLƒÉƒè .qBƒƒXƒƒìºqAõƒƒ_ ,†ýPÉÜ»ü þýwBýw þG»PÜ»ì þü pÉâqBÜ Qƒg»ƒW ,Alƒýƒü½ƒükAq þƒÝƒƒÉƒƒâ½ƒƒèBƒƒük»ƒƒè »Ü ºõG tÉø ï»Ü»ü þPÉÜ»ü ,ºô»OBÜºkºô»è ôºôkrÜ óAqºlãðºk ÿqBì½O q»w»è ÿ»xØ óBü ó½ýxì½Ü »OAkºk †ü qAl„½ø þÝÈ qBÜ q»ø q»â»C »Ü ,rO þÝÉw»Üq»ø þ¾Bw 10 ºô»PÉHÐBw q»w»è þüBwBüBð .BâkAk »ñÈ qlG QÉGºk q»ø QÉG †ü»Ýük | õGtÉø ï»Ü»ü þPÉÜ»ü krÜ ÿ»ÜºqBì½O ÿºô»ðkrÝÜBK ÿAôAk ÿ pƒÉƒâqBƒÜ ÿ»ƒPƒƒwºk ÿ ôArƒƒwrƒƒLƒÉƒè þðBýì»è þýPÉÜ»ƒü þƒýƒwBƒýƒw þƒG»ƒPƒÜ»ƒì ÿ ½ükAq þÜ»ü»ìBðq»G»è þðkrƒÝƒü qAlƒ„»ƒG ï»Ü»ü þPÉÜ»ü ,RBÜºkºô»G ºuBìBC ,Ak"Aô»ð" óAqºlãðºk ÿ qBì½O q»w»è ÿ»xØ ,ºõGtÉø Á»â»è »O»GBG ô»C q»w»è óBí„»xØ ,ºôkrÜ »ð½ýxì½Ü ô»C ,ºôkrÜ AkÂBG þð½ýxì½Ü ÿ»Ü»…ýC ô»C ,»¾As Alü q»w»G R»ýOArÜ¼ rýG

"»ýýðBì»èqBK þíPxýw þðlðBLw»_ ókqAvH¾»ø ÿAôk þPÉÜ»ü ÿo»„ ï»Ü»ü" ºõOrâqºô þýO»üBÜ¼q»w ÿqBxgô q óBPwkqõÜ ÿ»Ü»ýýðBì»èqBK »íPxýw :kq»w»w»C lü q»Ô :þPÉÜ»ü þÝÈqBPðBì»èqBK þƒƒPƒƒÉƒƒƒÜ»ƒƒƒü þƒƒƒPƒƒƒxƒƒƒü õƒƒƒƒÉƒƒƒƒK þƒƒÜ»ƒƒƒüºqBƒƒƒìu»ƒƒƒG »ü»ø þwqõÜ ÿ½Oô»C þýO»üAkrÜq»w õÜBO þƒíƒPƒxƒýƒw ÿºq»ƒƒG RBÝG þðBì»èqBK óBì»èqBK ÿõOBøAk þèõg þðAô oºôB_»è þwBýw þíPxýw ô qõPwºk ÿºu ¼ pK ô»C ,»ü»ø Ëõð þ„»GôBø þðBíü»K ôBø»ƒG »íPxýw þðkrÝü qBÝPwºk ÿAôAk ÿ»ðAq»G .òðBÜºq»G ÿ»Gq ¼ s ,ó»Üºk »Ü»ýýwBýw þÜ»ýýwq õÜ»G þPxü õÉK þPÉÜ»ü »üAõý…ÉK ô»C þP„q»K q»w QÉðAõPG »Ü ,»ü»ø ½Oô»C .RBÝG »üºq»G ÿ»ðAô»C :krÝwBG þ„ºô»C ,ôArGôBƒð ÿ ôBñÉK»è 6/30 ÿ»ÜBwBü RõðBüºk rP…ÉK õG ÞÉP„ ,ºôArÜqºk R»HüBO þülðºô u q»G óBýì»øºô µóBìõâ ô»C ‡æ»G»è AkBOºq»w»è õÝ¾»G ,õGArÜ»ð Ao½g»è õHÝÉP„ »Ýðõ_ ,krÜ †ƒýƒÝƒ¾»ƒg rƒPƒýƒC ,õƒƒGArƒƒÜqºk BƒƒwBƒƒü»ƒƒG µBwBü q»w»OBhG óBìõâ ,RBÜBñPxü õÉƒK #| .QÈ rÝHÉW»HÉW AkºlñüBC þèõg»è QÉGºk

þPÉÜ»ü þÝÈ qBPðBì»èqBKºô»üºqBGô»èq»ø þƒƒwrƒƒK þƒƒýƒƒãƒƒðrƒƒâ ,QƒƒÉƒƒð»ƒƒü»ƒƒâºlƒƒƒüAq »üBwBü ï»ø q õPwºk ÿºô»ðkrƒÜqAõƒì»ƒø »…ýPÉÜ»ü þìBü»K ï»ø ,ºõ_qºk óBì»èqBK»è þÜq»C ï»Ü»ü µóBì»èqBK þðkqAvH¾»ƒø ½ƒG AlìºqAõ_ þèõg»è »…ýPÉÜ»ü þðAqBPðBì»èqBK ÿºô»ðkrÜqAõì»ø ½G QÈ rÝGºkBìBC ÞÉP„ ô»C q»w»è þðBíýP…ýð þðAsBw µ q õPwºk ºqBÜ»è QÉGºk ÞƒÉƒÜ»ƒü »ƒì»ƒC ,»ƒüºu ¼pƒK .ºlñüBC þèõg þðAqBPðBì»èqBK þðBÜ»è»K»G ½G »…ýPÉÜ»ü ÿlülðBÜ »Ü ,kAsBC óAq ½â ÿºuBìBC ,óBPwkq õÜ þðBì»èqBK þðkqAvH¾»ø AlüBýO ÞÈ tÉø aýø óBì»èqBK»è ,Al„ºô»G þƒPƒxƒü õƒƒÉƒƒK µ»ƒƒýƒƒýƒƒð ôAô»ƒƒO ÿ»ƒƒñƒƒü q ¼ s

þðkrƒÜq»ƒG»ƒPƒwºk»ƒè ,QƒÉƒñƒÉƒùƒHƒPƒwºk»ƒG µQÉG Alè»â þO»ìtg»è »ƒÜ ÞƒÈ q õƒPƒwºk þíPxýƒw ÁBƒg ôk q»ƒG»ƒè QƒÉƒðAõƒPƒ„ºk óBýì»Ü»ü ,þðBì»èqBK »OBÝG îÈ q»ø þwBýw ô ôºpü»K»G ÿ ôAô»O ÿAôpG þPÉÜ»ü »Ü »üºô»C ÿ ½g þO»ýwBì½éHük µR»wBýw µïArâ¼pK þðÂ»ì½Ü»G ÿ ôAô»O ÿ»ðBíPì þPÉÜ»ü ,»ü»ø òðAsºk ‡BG ,»ü»ø óBPwkq õÜ þƒÝƒ¾»ƒg ÿ q ½W»è »ãðrâ þÜ»ü ô vÉì óºôBg þPÉÜ»ü »ãW µºõG»ø AlðBPwkq õÜ»è »Ü óBÜ»OBG»g | .»ýýðBùýW þÝÈ tÉø þPÉÜ»ü ÿºô»è ï»Ü»ü qõPwºk »ýýýPÉÜ»ü þðAqBPðBì»èqBK þÜq»C

þPÉÜ»ü ,»üAõý„Aô pG ,ºq»ƒwõƒð ô»ƒC ,ó»ø AlðBPwkq õÜ»è ÿ»ðAtÉø ô»C õì»ø»è ,ºõü pG þðBÜ»ýwBì½éHük ºsAõƒÉƒ„ õƒì»ƒø ºqAkôBƒƒð ºkrƒƒÜq»ƒƒw ÿ»ƒƒGq ¼ s »ƒƒÝƒƒðõƒƒ_ ÿºõÉ„»è »Ü ,ºôkrÝðBüAôAk óBÜ»ýýðBùýW þPÉÜ»ü»è ôBƒ_ Alƒü qAlƒýƒC þƒðkrƒGºõƒÈ o»ƒG ÿ tÉø ÿ ô sAq»O þPÉÜ»ü »Ýðõ_ ,QÈ rÝƒG »Ü ,ÞƒÈ tƒÉƒø »ƒÜBƒO" þƒ…ƒýƒOô .ºõƒOrƒâAq ½G ºô»PÉñÈ o»ãG þÝü qBO ÿ tÉø QÈ ô»ƒüºk ºôAlý¾ô»ø »…ýì»ø »ƒýƒPƒÉƒÜ»ƒü ,þƒÜBƒðô q þƒÝƒ¾»ƒg þƒðÂ»ƒƒì½ƒƒÜ µÿ»ƒƒÜ»ƒƒýƒƒPƒƒÉƒƒÜ»ƒƒü þƒÜBƒðô q ÿ»ƒÜ»ƒO»ƒìõƒÝƒc µóBƒPƒƒwkq õƒƒÜ ."QÉ…g»HHÉK ,RBÜºl„ºô»G ºuBìBC ,×ô rÌ»ì qAu»ø þìºqAõ_ þƒèõƒg»ƒè QƒÉƒðAõƒOºk þƒPƒÉƒÜ»ƒü ºq ô»ƒƒâ þƒƒñƒƒƒOô»ƒƒƒÜq»ƒƒƒw AlƒƒƒðBƒƒƒì»ƒƒƒèqBƒƒK

,ºôºkrÝý…ýðô q ,kq»w»w»C lü q»ƒÔ ôºq»G ºsBO »Ü ÞÉOÂô ½G »üAõýÉK þPÉÜ»ü þðBì»èqBK þíPxýw ,RAô oºk þwArÜõíük þðõìs»C»è »Ýðõ_ ,»íPxýw òƒü rƒPƒ„BƒG ºôBOºq»w»è q»â»C ,Rô»Üqºk ºôºrxýƒì þWq»ìõè»ø Aô»C ,»üBñGAk óBýÝÈ q õPwºk .Akºk»ñü ô q BPxÉC »Øºk þÉK»G ,ô o»Pxhý„ºô»C ,ôArGôBð þãðºk ÿ»ñü q ¼ s ÞÉð»üæ q»â»C ,»Ü»ýüBwBü QÉðAõOºk ,ºô»ðBì»èqBƒK»ƒè BƒñƒÉƒùƒPƒwºk»ƒG ºô»C q»â»C ,RBÝHÉƒW»ƒHƒÉƒW ÿ»ƒÜ»ƒÜq»ƒC ô»C Á»â»è »ð»üæ ô»C QÈ rÜºk ÿk»OBø»ð þðBì»èqBK þíPxýw ÿ rýãP…K »Ü ÿ»ðBð»üæ ,ó»ÝGºqBÜ ô»C µòñÉùHÝÉK »ñü q ¼ s ,ó»Üºk ÿºu ¼pK QÈ rÜºk ,ArÜ»ñ„ºô»C q»ø q»â»C óAô»C µºô»ýwrKAq»PÈ rhƒG »ƒÜºq õƒPƒwºk »üºu ¼pK ô»C ‡»OBÜ ô»C ,óºk»ñÉK þãðºk rO þÜ»ü»ðvýè µQÈ ô»ÜºkqBÜ»è þÝýOBì½O½C þƒíƒÈ q»ƒø ½ƒG rƒO þƒíƒPƒxƒýƒw µQƒÈlƒÝƒÉƒK þƒPƒÉƒÜ»ƒü ,RBƒÜºklƒð»ƒw»ƒK óBƒPƒwkq õƒƒÜ ºô»ƒðBƒƒì»ƒƒèqBƒƒK ÿ»ƒƒãƒƒÈ q»ƒƒè RAkºlƒƒ¾ô»ƒƒø .QÉñÉùHük»G ÿ ½g þðBÜ»XðBìBC ºõOrâAq ÿtÉø ÿô sAq»O þPÉÜ»ü ,×ô rƒÌ»ƒƒì qAu»ƒƒø ,ºô»ƒƒýƒƒ„½ƒƒhƒüæ ÿºô»ðAo»â ,»üAõýÉK ,râ»ñgºq µ q»ƒwõƒð óBPwkq õÜ þíÈ q»ø ÿ q õPwºk ÿºu ¼pƒK þíPxýw þðkrÜAôAk µóBì»èqBK ½G BwBü»G þƒíƒPƒxƒýƒw ½ƒG óBƒPƒwkq õƒÜ þƒýƒwBƒýƒƒw QÉGºk µ»üºq ô»â þÝÉOô»ÝPwºk ,þðBì»èqBK »Ýƒðõƒ_ ,QƒÈ rƒÝƒGBƒ„Bƒì»ƒO ºô»ƒýƒãƒðrƒâ»ƒG .ºôArPw»GºõÉK þðBì»Ü»è»â ÿ u ¼oAôk ÿBOºq»w»è þPÉÜ»ü" QÉ¾ºk ,ôArGôBð| ºô»C ½G þ¾ô»ø BPxÉC õÜBO ,ºô»ýðõHPwô qk µþƒwArƒÜõƒíƒük þƒÝƒÉƒO»ƒìõƒÝƒc »ƒÜ ,ºõƒG AlƒƒðBƒƒPƒƒwkq õƒƒÜ»ƒƒè ÿkAsBƒƒƒC µþƒƒƒðAkºôBƒƒC ."QÈ q s»íGAk

:ó»w»c òýHÈ q -rÈkôB_ þýPÉÜ»ü ÿ»ü»ƒìBƒðq»ƒG ô»ƒC ôBƒð»ƒè þðkqAvH¾»ø ½G óBPwkqõÜ þýðBíP…ƒýƒð ,ºôlðBƒü»ƒãƒüAq óBƒPƒwkqõƒÜ þƒðBƒì»ƒèqBƒK þÝÈ qõPƒwºk µþƒðBƒì»ƒèqBƒK þƒíƒPƒxƒýƒw »ƒƒXƒƒðBƒƒìBƒƒC»ƒƒO¼krƒƒÜ ÿlƒƒð»ƒƒw»ƒƒLƒƒè»ƒƒâ ÿ»Oô»G »Ýðõ_ ,ÿ½g þðBÜ»ƒýƒýƒwBƒýƒw ô»C ,þPÉÜ»ü þýO»üAkrÜq»w þÝÉìAlð»C þíÈ q»ø»è BPxÉC ÿ»ýýwBýw »íPxýƒw þðBì»èqBK þÝÉíPxýw ,»ü»ø AlðBPwkqõÜ þƒƒíƒƒPƒƒxƒƒýƒƒw ÿqBƒƒxƒƒgô q ôºqBƒƒƒükBƒƒƒð º ô » ý „ ½ h ü æ . º õ O r â q º ô þ O » ƒ ü B ƒ Ü¼ q » ƒ w ,QÉð»ü»âºlüAq ,þPÉÜ»ü þÝÈ qBPðBì»èqBK þPÉÜ»ü þðAqBPðBì»èqBK ÿo»„ ï»Ü»ü »Ü þðlðBLw»_ ,AlðBì»èqBK ÿõOBøAk þèõg»è þíƒÈ q»ƒø»ƒè »ƒýƒýƒðBƒì»ƒèqBƒK þƒíƒPƒxƒýƒw .AlðBPwkqõÜ ,þPÉÜ»ü ÿ»ìBðq»G »ýýðBì»èqBK þíPxýw ,þPÉÜ»ü þýO»üAkrÜq»w þÝÉìAlƒð»ƒC ,»üAlýPÉÜ»ü ÿ»ìBðq»G»è ,RAkºkºô»G ºuBìBC ÿ q õPwºk þƒwõƒñƒ„ºq þƒì»ƒÜ»ƒü þƒ¾Bƒg ÿ ½ƒƒƒhƒƒƒÜºô óBƒƒƒPƒƒƒwkq õƒƒƒÜ þƒƒƒíƒƒƒÈ q»ƒƒƒø ºô»éwBG »¾Bg ô»C »Ü ,QÈ rÝƒHƒÉƒW»ƒHƒÉƒW AlíÈ q»ø»è þwBýw þíPxƒýƒw ,RBƒÜºk QƒÉƒGºk ºôºô»ƒC ÿ ½ƒø»ƒG µ»ƒýƒƒðBƒƒì»ƒƒèqBƒƒK þðBì»èqBK þíPxýw þðBÜBì»ñG µîPxýw»è þPxðAs»è »ü»ø AlíÈ q»ø»è ÿºô»C ,QÈ qk»ðæ þðBì»èqBK þíPxýw QÈ rOôºlýÉK AlO»wBýw ½gô»PwAq ÿBãÈ q q»ƒw»ƒè »ƒOAô ,qBƒükBƒð þƒðBƒÜºqBƒxƒgô q»ƒƒè ÞƒƒÈlƒƒð»ƒƒø µºôAlƒƒüæ »Ü ,ºõOrâqºô þO»üBÜ¼ q»w þƒíƒPƒxƒýƒw þƒì»ƒÜ»ƒü þƒ¾Bƒg ÿ»ƒƒðAô»ƒƒ`ƒƒÉƒƒK ‡ºô»ƒƒC ."ºq õPwºk

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫ديالؤط‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫ئازاد جندیانی‪ ،‬وتەبێژی مەكتەبی سیاسیی یەكێتی‪ ،‬بۆ «چاودێر»‪:‬‬

‫یه‌که‌م ده‌بین‬

‫سازدانی‪ :‬داستان ئاسۆ‪ -‬ئەژی عومەر‬

‫چاودێر‪ :‬سەرەڕای ئەوەی كە هێشتا تۆماری‬ ‫دەنگدەران بژارنەكراوە‪ ،‬بەاڵم بانگەشەی هەڵبژاردن‬ ‫دەستیپێكردوە‪ ،‬بە بۆچونی ئێوە پاكنەكردنەوەی‬ ‫ئەم تۆمارە تاچەند كاریگەریی لەسەر پرۆسەكە‬ ‫دەبێت؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬هەر لەسەرەتاوە‪ ،‬ماوەی چەند‬ ‫مانگێكە بەجیددی لەسەر دو بابەت بەگشتی‌و‬ ‫لەسەر بابەتێكیان بە تایبەتی كاردەكەین‪،‬‬ ‫بابەتێكیان ئەوەیە كە سیستمی دەنگدان وەكو‬ ‫واڵتانی دنیا بە شێوەی ئەلیكترۆنی بێت‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫هیچ دەرفەتێك بۆ تانەدان‌و بۆ هەڵبژاردنەكە‬ ‫ن��ەك��رێ�ت‌و رێبگیرێت ل��ەه��ەرج��ۆرە هەوڵێكی‬ ‫تەزویركردن‪ ،‬خاڵێكی تریان كە زۆر تەركیزمان‬ ‫كردە سەر‌و گەیاندمانە قۆناغێكی زۆر گرنگ لەڕوی‬ ‫ساغكردنەوەوە‪ ،‬ئەویش بابەتی پاككردنەوەو یان‬ ‫راستكردنەوەی تۆماری دەنگدەران بو‪ ،‬كە پێمانوایە‬ ‫بە شێوەیەكی زۆر نەرم‌و زۆر باش كارمانكرد‪،‬‬ ‫تا گەیشتە ئاستی ئەوەی پارلەمان لیژنەی بۆ‬ ‫ئەو بابەتە پێكهێناو ئەو قسانەی ئێمە پێشوتر‬ ‫لەڕێگەی راگەیاندن‌و كۆبونەوە جۆراوجۆرەكانمان‬ ‫باسمان لێوەكردوە‪ ،‬گەیشتە ئەوەی كە بە داتا‬ ‫س��اغ��ك��رای��ەوە‪ ،‬ك��ە بەڵی ت��ۆم��اری دەن��گ��دەران‬ ‫پێویستی بە پێداچونەوەو راستكردنەوەی جیددی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم بینیمان كە كۆمسیۆن رایگەیاند‪،‬‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردن دەستپێبكات‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫ئێمە بەداخین ل��ەوەی كە كۆمسیۆن ماوەیەكی‬ ‫زۆری بە مشتومڕی ئەوە بەسەربرد‪ ،‬كە دەكرێت‌و‬ ‫ناكرێـت‪ ،‬ك��ەوا رەن��گ بو النیكەم بیتوانیبایە‬ ‫هەندێك كار لەسەر پاككردنەوەی تۆمارەكە بكات‪،‬‬ ‫ئێستاش دەیڵێین پاكنەكردنەوەو راستنەكردنەوەی‬ ‫تۆماری دەنگدەران نەك تەنیا الی ئێمە‪ ،‬بەڵكو الی‬ ‫خەڵكی كوردستانیش جێگەی دودڵی‌و نیگەرانییە‪،‬‬ ‫لەوەی كە دەرگایەك بێت بۆ تەزویركردن‌و تانەدان‬ ‫لەهەڵبژاردن‪ ،‬كە ئێمە زۆر مەبەستمانە ئەم‬ ‫هەڵبژاردنە چ لەوەختی بانگەشەی هەڵبژاردندا‌و‬ ‫چ لەوەختی جێبەجێكردنی پرۆسەی دەنگدان‌و چ‬ ‫لەوەختی پڕۆسەی ژماردندا بە شێوەیەكی زۆر‬ ‫شەفاف‌و خاوێن بەڕێوەبچێت‪ ،‬هیچ دەرفەتێك‬ ‫نەبێت بۆ تانەدان لێی‪ ،‬چونكە ئێمە ئەو هەڵبژاردنە‌و‬ ‫هەر هەڵبژاردنێكی تری كوردستان بە پرۆسەیەكی‬ ‫گرنگ دەزانین‪ ،‬پێمانوایە دەبێت هەمیشە هەمو‬ ‫الیەكمان بەهەمان دڵسۆزی‌و پەرۆشیی یەكێتی بۆ‬ ‫بەباشی‌و نەرمی‌و خاوێنیی بەڕێوەچونی پرۆسەكە‪،‬‬ ‫كاربكەین‪.‬‬

‫چ��اودێ��ر‪ :‬هێزەكانی ئ��ۆپ��ۆزس��ی��ۆن زۆرك��ات‬ ‫ب��اس��ل��ەوەدەك��ەن‪ ،‬كە هەڵبژاردنەكان بە پاكی‬ ‫بەڕێوەناچن‪ ،‬بەاڵم لە پرسی پاككردنەوەی تۆماری‬ ‫دەنگدەراندا هەڵوێستێكی جیددیان نەبوە‪ .‬ئێوە‬ ‫چۆن ئەمە دەخوێننەوە؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬من هیچ كەسێك تاوانبارناكەم‬ ‫وەك��و ت��ۆم��ەت��ب��ارك��ردن‪ ،‬ب��ەاڵم پێموایە هەمو‬ ‫الیەنەكانی تر لەگەڵ ئێمە وەكو پێویست هاوكار‬ ‫نەبون‪ ،‬هەندێكیان بۆ قسەكردنی ئاسایی قسەیان‬ ‫لەسەر ئەو پرسە كرد‪ ،‬بەاڵم بەهەمان ئەو پێداگیری‬ ‫و سوربونەی وەكو یەكێتی نەهاتنه‌ پێشەوە‪ ،‬نەك‬ ‫هەرئەوە بەداخەوە هەندێك جاران دەمانخوێندەوە‬ ‫یان گوێبیستی ئەوە دەبوین گومانیان دەخستە‬ ‫س��ەر ئ��ەو وەاڵم��ەی یەكێتی بۆ پاككردنەوەی‬ ‫تۆماری دەنگدەران‪ ،‬كە ئەو گومانانە خۆی لەخۆیدا‬ ‫رەنگە هەلومەرجێكی دروستكردبێت كە كۆمسیۆن‬ ‫بەڕای تاكە حزبێك تێبگات‌و ژمارەیەكیتر لەالیەن‬ ‫كە لەساحەكەدا هەن بەهەمان ئەو پەرۆشییەی‬ ‫یەكێتی نەهاتۆتە بەرچاوی كۆمسیۆن تاكو ئەوان‬ ‫ناچاربن مل بدەن بۆ ئەوەی تۆماری دەنگدەران‬ ‫پاكبكرێتەوە‪.‬‬

‫لیستی جیا یەكێك بو لە‬ ‫بڕیارە گرنگ‌و باشەكانی‬ ‫یەكێتی‬

‫چاودێر‪ :‬یەكێتی لەئێستادا رێوشوێنی یاسایی‬ ‫گرتۆتەبەر بەرامبەر كۆمسیۆن‪ ،‬بەاڵم ئەگەر لەماوەی‬ ‫ئەم بیست رۆژەدا تۆمارەكە پاكنەكرێتەوە هەڵوێستی‬ ‫یەكێتی چی دەبێت؟‬ ‫ئازاد جندیانی ‪ :‬ئێستا ئێمە چوینەتە ناو بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬لەبەرئەوە ناتوانم بڵێم هەڵوێستمان چی‬ ‫دەبێـت‌و چۆن نابێت‪ ،‬بەاڵم بێگومان ئێمە پێمانوایە‬ ‫هەركاتێك بیبینین ئەو ناڕاستییانەی ناو تۆماری‬ ‫دەنگدەران بەشێوەیەكی خراپ بەكاردەهێنرێت‪،‬‬ ‫دەبێت بەچاوی كراوەو هەمو الیەك بەچاوی كراوە‬

‫ده‌بو هه‌مو الیه‌نه‌کان‬ ‫له‌سه‌ر تۆماری‬ ‫ده‌نگده‌ران هاوکاری‬ ‫یه‌کێتی بونایه‌‬

‫چ��اودێ��ر‪ :‬ل��ەه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پێشوی پارلەمانی‬ ‫كوردستاندا گرژییەكی زۆر لەنێوان گۆڕان‌و یەكێتیدا‬ ‫هەبو‪ ،‬ئایا پێتانوایە لەماوەی بانگەشەی ئەمجارەدا‬ ‫گرژی لەنێوان ئەم دو هێزەدا روبداتەوە؟ ئایا یەكێتی‬ ‫دەیەوێت بە چ شێوەیەك بانگەشەی هەڵبژاردن‬ ‫بەڕێبكات؟‬ ‫ئ��ازدا جندیانی‪ :‬لەماوەی ئەو چەند رۆژەی كە‬ ‫بانگەشەی هەڵبژاردن دەستیپێكردوە لێرەولەوێ‌‬ ‫هەندێك گ��رژی دروس��ت��ب��وە‪ ،‬ب��ەداخ��ەوە هەندێك‬ ‫دەستدرێژی كراوەتە سەر یەكێتی لەهەندێك شوێندا‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێمە دەمانەوێـت دانبەخۆماندا بگرین‪ ،‬مەگەر‬ ‫ناچار بكرێین دەنا دەمانەوێت هەڵەی الیەنەكانی‬ ‫تریش راستبكەینەوە‪ ،‬ئەگەر بكرێت ئامۆژگاریان‬ ‫بكەن‪ ،‬بڵێن با هەمومان رێكبكەوین لەسەر ئەوەی‬ ‫بەشێوەیەكی نەرم‌و شارستانییانە هەڵمەتی هەڵبژاردن‬ ‫بەڕێوەبچێت‪ ،‬بەداخەوە لەهەڵبژاردنەكانی داهاتوشدا‬ ‫یەكێتی ناچاركرا‪ ،‬بەتایبەتی جەماوەرەكەی چڕ بێتە‬

‫چاودێر‪ :‬ئایا بارودۆخی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬لەو ناوچەیەی‬ ‫پێیدەوترێت "ناوچەی‬ ‫بەتایبەت بادینان‪،‬‬ ‫پ��ێ��ش��ب��ی��ن��ی��دەك��ەن‬ ‫ب��ەرچ��اوی دەن��گ��ی‬ ‫بەدەستبهێنن؟‬ ‫ئ��ازاد جندیانی‪:‬‬ ‫ك��وردس��ت��ان یەك‬ ‫ئێمە تەركیزمان‬ ‫ناوچەی ئەلف‌و با‬

‫زەرد"‬ ‫چ��ۆن��ە؟‬ ‫رێ��ژەی��ەك��ی‬ ‫ئەو ناوچانە‬ ‫هەمو هەرێمی‬ ‫بازنەیە‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫لەسەر ئەوە نیە لە‬

‫نیگه‌رانین له‌وه‌ی تۆماری‬ ‫ده‌نگده‌ران ده‌رگایه‌ک بێت بۆ‬ ‫ته‌زویرکردن‬

‫فۆتۆ‪ :‬سۆران نەقشبەندی‬

‫وت��ەب��ێ��ژی م��ەك��ت��ەب��ی سیاسیی یەكێتی‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬یەكێتی لیستی یەكەم دەبێت‬ ‫لەكوردستاندا یان النیكەم لیستێكی هەرە زۆر‬ ‫دەبێت‪ ،‬چونكە خۆشبەختانە ئەمجارەیان هیچ‬ ‫دەنگێكی یەكێتی بە خەسار ناڕوات‌و دەگەڕێتەوە‬ ‫بۆ یەكێتی‪.‬‬ ‫ئازاد‬ ‫جندیانی‪،‬‬ ‫لەم دیالۆگە تایبەتەیدا لەگەڵ‬ ‫"چ��اودێ��ر"‪ ،‬ئ��ام��اژەب��ەوەش��دەك��ات‪ ،‬لەحاڵەتی‬ ‫رودانی هەرپێشێلكارییەك لەتۆماری دەنگدەراندا‬ ‫ئێمە دەبێت بەشێوازی یاسایی بێینەدەنگ‪،‬‬ ‫چونكە كۆمسیۆن ماوەیەكی زۆری بە مشتومڕی‬ ‫ئەوە بەسەربرد‪ ،‬كە دەكرێت‌و ناكرێـت‪ ،‬كەوا‬ ‫رەنگ بو النیكەم بیتوانیبایە هەندێك كار لەسەر‬ ‫پاككردنەوەی تۆمارەكە بكات‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو‪ ،‬ئەوەشدەخاتەڕو‪ ،‬كۆمسیۆن ئەو‬ ‫چاودێرییە وردەی وەك پێویست نیە لەسەر‬ ‫شێوازی بانگەشەی هەڵبژاردنی هەموالیەنەكان‪،‬‬ ‫هەندێك الیەن كار لەسەر یەكێتی دەكەن بۆ‬ ‫راكێشانی جەماوەر‪ ،‬بۆیە ئەگەر هەیە لە دو س ‌‬ ‫ێ‬ ‫رۆژی داهاتودا ناچاربین دەست بكەینەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەمانەوێت دەسپێشخەرنەبین‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬لەئێستادا بەتەنیا یەكێتی جەختلەسەر‬ ‫پاككردنەوەی تۆمارەكە دەكاتەوە‪ ،‬بە بۆچونی ئێوە‬ ‫بۆچی بە تەنیا یەكێتی؟‬ ‫ئ��ازاد جندیانی‪ :‬ئێستا ئێمە لەناو بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردنداین‪ ،‬زۆر نامانەوێت قسە لەسەر هەڵوێستی‬ ‫هیچ یەكێ لەو حزبانە بكەین‪ ،‬كە ئێستا لەهەڵمەتی‬ ‫هەڵبژاردندا بەشدارن‪ ،‬بەڵكو ئەوەی ئێمە المان گرنگ‌و‬ ‫مەبەستە ئەوەیە بە خەڵكی كوردستان‪ ،‬بە هەمو‬ ‫دەنگدەرانی كوردستان لەهەمو حزبە جیاجیاكان‌و‬ ‫دەنگدەری سەربەخۆ‌و كاندیدی سەربەخۆش‌و لیستی‬ ‫سەربەخۆش‌و لیستەكانی تر بڵێین‪ ،‬كە یەكێتی تا‬ ‫ئەو ئاستە پەرۆشیی بە بێگەردیی بەڕێوەچونی‬ ‫هەڵبژاردنەكە بوین‪ ،‬كە بینیمان ئەو بابەتەمان گەیاندە‬ ‫چ ئاستێك بۆ كاركردن‪ ،‬كە دیسان دەبێـت بیڵێمەوە‬ ‫لەوەدا سەركەوتوبوین كە رایەكی گشتیی بەرفراوان‬ ‫سەبارەت بەو پرسە لەناو رایگشتیی كوردستاندا‬ ‫دروستبكەین‪ ،‬ب��ەاڵم بەداخەوە سەركەوتونەبوین‬ ‫لەوەی كۆمسیۆن وا لێبكەین ناچارببێت یان هەمان‬ ‫ئەو قەناعەتەی الدروستبێت بەپێی ئەو داتایانەی كە‬ ‫لەبەردەستدا بون ئەو تۆماری دەنگدەران پاكبكاتەوە‪،‬‬ ‫پێموایە بۆ ئەو پرسە پێویستبو هەمو الیەك هاوكاری‬ ‫یەكێتیبن بۆ ئەوەی هەڵبژاردنەكە زۆر بە خاوێنی‌و بە‬ ‫بێ‌ دودڵی‌و بێ‌ هێشتنەوەی هیچ دەرفەتێك بۆ تانە‬ ‫لێدان‌و بەباشی بەڕێوەبچێت‪.‬‬

‫تەماشابكەین‌و چاودێری بكەین‪ ،‬لەحاڵەتی رودانی‬ ‫هەرپێشێلكارییەكی لەو شێوەیە دەبێت بێینە دەنگ‪،‬‬ ‫بەشێوازی یاسایی لەسەر ئەو بابەتە دەنگ هەڵبڕین‌و‬ ‫لەبەرامبەر هەرپێشێلكاری بوەستینەوە‪.‬‬

‫چ الیەنی هاوبەشمان لەسەر رێككەوتنەكە كردومانە‪،‬‬ ‫وەك��و خۆیان م��اون‪ ،‬تا ئەو كاتەی هەڵبژاردن‬ ‫تەواودەبێت‪ ،‬ئەوكاتە بێگومان هەلومەرجی نوێ‌‬ ‫دێتەپێشەوە‪ ،‬ئەو هەلومەرجەش پێداویستی‬ ‫خۆی هەیە‪ ،‬كە دەبێت وەكو ئیستیحقاقات‬ ‫ه��ەر حزبەو بە پێی ئ��ەو ئەنجامەی كە‬ ‫لە هەڵبژاردنەكە دێت شەنوكەوی ئەو‬ ‫ئیستیحاقاتە ت��ازان��ە دەك��ات كە‬ ‫قۆناغی دوای هەڵبژاردنەكان‬ ‫دەیهێنێتەپێشەوە‪.‬‬

‫ئازاد عبدالوەهاب محەمەد عەلی (ئازاد جندیانی)‬ ‫س��ەر شەقامەكان‪ ،‬بۆ ئ��ەوەی وەاڵم��ی هەمو ئەو‬ ‫دەستدرێژییانە بداتەوە‪ ،‬كە دەكرایە سەر یەكێتی‪ ،‬چ‬ ‫دەستدرێژی لەفزیو چ دەستدرێژی فیزیكیش‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬بەاڵم لەئێستادا هەندێك الیەن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫گۆڕان دەیەوێت لەسەر حسابی یەكێتی‪ ،‬جەماوەر‬ ‫بۆخۆی رابكێشێت‌و هێرشی توند دەكاتە سه‌ر‬ ‫یەكێتی؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬بەشبەحاڵی خۆم پێموایە كۆمسیۆن‬ ‫ئەو چاودێرییە وردەی وەكو پێویست نیە لەسەر‬ ‫شێوازی بانگەشەی هەڵبژاردنی هەمو الیەنەكان‪،‬‬ ‫دەنا بەپێی یاسایی بانگەشەی هەڵبژاردن بێت هەر‬ ‫الیەك ئ��ازادە ریكالم بۆ خۆی بكات بەبەرنامەی‬ ‫خۆیدا هەڵبدات بەرنامەی خۆی شیبكاتەوە تواناو‬ ‫لێوەشاوەیی كادرەكانی شیبكاتەوە بەڵێنەكانی‬ ‫خ��ۆی ب��ۆ رایگشتی‌و دەن��گ��دەران��ی كوردستان‬ ‫رونبكاتەوە‪ ،‬نەك هێرش بكاتە سەر ئەم حزب‌و ئەو‬ ‫حزب‌و سەركردەی ئەم حزب‌و ئەو حزب‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫ئێمەش هەست بەوەدەكەین‌و بینیومانە كە بەو‬ ‫شێوەیە هەندێك الیەن‌و ئەو الیەنانەی خۆیان وەكو‬ ‫ئۆپۆزسیۆن ناساندوە بێپەروا‪ ،‬بەبێ‌ گوێدانە رێساو‬ ‫یاساكانی هەڵبژاردن لەجیاتی ئەوەی باسی بەرنامەی‬ ‫خۆیان بكەن لەسەر حسابی الیەنەكانی ترو شكاندنی‬ ‫سەركردەی الیەنەكانی تر كەوتونەتە قسەكردن‪،‬‬ ‫پێموایە لە دو سێ‌ رۆژی داهاتودا ئەگەری ئەوە‬ ‫هەیە كە ئێمەش ناچاربین ئەوكاتە دەستبكەینەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئێمە دەمانەوێت دەسپێشخەرنەبین‌و دەمانەوێت‬ ‫ئەو هەواڵنەی الیەنەكانی تر بگاتە ئاستێك كە‬ ‫خەڵكی كوردستان تێبگات‪ ،‬كە ئێمە وەكو یەكێتی‬ ‫تاكو بۆمان بكرێت دانمان بەخۆماندا گرتوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێگومان وەك عەرەب دەڵێت "إن لصبر حدود"‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬یەكێتی ل��ەم ه��ەڵ��ب��ژاردن��ەدا جیاواز‬ ‫ل��ەه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پێشو ب��ە لیستێكی سەربەخۆ‬ ‫بەشداریدەكات‪ ،‬وات��ە ئەزمونێكی نوێیە ل��ەدوای‬ ‫رێككەوتنی ستراتیژی لەگەڵ پارتیدا‪ ،‬پرسیارەكە‬ ‫ئ��ەوەی��ە‪ ،‬ئێستا ی��ەك��ێ��ت�ی‌و پ��ارت��ی س��ەرەڕای‬ ‫رێككەوتننامەی ستراتیژی‪ ،‬بەاڵم ركابەری یەكتریش‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەمە چۆن هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬لیستی جیا یەكێك بو لە بڕیارە‬ ‫گرنگ‌و باشەكانی یەكێتی‪ ،‬كە ئەمە بڕیارێكی‬ ‫هاوبەشی سەركردایەتی‌و قاعیدەی یەكێتی بو‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی بە شێوەی سەربەخۆ‌و لیستی جیا بەشداری‬ ‫لە هەڵبژاردنەكاندا بكات‪ ،‬تائێستاش بەیەكەوەین‪،‬‬ ‫ئەم پرسە پەیوەستە رێككەوتنی ستراتیجی‪ ،‬بەهەمو‬ ‫ئەو قسانەی پێشوتر لەسەر ئەو رێككەوتنە چ ئێمە‪،‬‬

‫ لەدایكبوی ‪ 1960‬جندیان‪ -‬رواندز‬‫ر‬ ‫ ئه‌ندامی دەستەی دامەزرێنەری ۆژنامەی كوردستانی نوێیە‬‫ ماوەی چەند ساڵێك یاریدەدەری مام جەالل بوە بۆ كاروباری فەرهەنگی‌و سیاسی‬‫ جێگری لێپرسراوی مەكتەبی رێكخراوە دیموكراتیەكان بوە‬‫ ئەندامی مەكتەبی سیاسیی یه‌کێتیی ‌ه‬‫ وتەبێژی رەسمیی مەكتەبی سیاسی‌و لێپرسراوی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتیی‬‫نیشتمانیی کوردستانه‌‬ ‫چۆنە‌و چۆن دەبێت‪ ،‬بەڵكو تەركیزی بنەڕەتیمان‬ ‫لەسەر ئەوەیە یەكێتی دەنگی زۆر باش بێنێت‌و‬ ‫پێشمانوایە كە دەنگێكی زۆر باش بەدەستدێنێت‪،‬‬ ‫خۆشبەختانە ئەمجارەیان هیچ دەنگێكی یەكێتی‬ ‫بەنسبەت یەكێتی بە خەسار ن��اڕوات‪ ،‬چونكە هەر‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ كاندیدەكانی یەكێتی‌و لەبادینان‌و‬ ‫غەیری بادینانیش‪ ،‬كە یەكێـتی ئامادەگی باشی‬ ‫تێدایە‪ ،‬بۆ ئەوەی ئەمە رون بێـت بۆ هەمو الیەك‪،‬‬ ‫پێمانوایە توێژی زۆر جیاجیا‌و جەماوەرێكی زۆر‬ ‫جیاجیا لە ن��او هیچ ئۆرگانێكی یەكێتیدا نین‌و‬ ‫ئەندام‌و الیەنگری یەكێتی نین بە مانا حزبیەكەی‪،‬‬ ‫بەاڵم بەرژەوەندییان لەگەڵ بەهێزبونی یەكێتیی‬ ‫نیشتیمانیی كوردستاندایە‪ ،‬بەرژەوەندیی دیموكراسی‬ ‫ل��ەوەدا دەبینین ك��ە یەكێتی هێزێكی گ��ەورەو‬ ‫بەهێزبێت لەناو گۆڕەپانی سیاسی‌و حكومرانی‬ ‫سیاسی‌و یاسادانانی كوردستاندا‌و خەڵكێكی یەكجار‬ ‫زۆر ئومێدی بەوەیە كە یەكێتی بە بەهێزی لەئەو‬ ‫هەڵبژاردنە دەربچێت‪ ،‬بۆ ئەوەی پرۆسەی سیاسی‬ ‫لە كوردستاندا پێشبكەوێت‌و دیموكراسییەت زیاتر‬ ‫پەرەبسێنێت‌و گەشەبكات‌و لە هەمانكاتیشدا ئەو‬ ‫ئاڵوگۆڕانەی كە یەكێتی لەبەرنامەیدایە لە بواری‬ ‫سیستمی حكومڕانیدا‌و لە بواری خزمەتی زۆرتر بە‬ ‫خەڵك‪ ،‬لەبواری بەدیهێنانی باشتركردنی گوزەرانی‬ ‫خەڵك‌و خزمەتگوزارییەكانی خەڵك‪ ،‬ئومێدیان بەوەیە‬ ‫خەڵكێكی زۆر كە یەكێتی ببێتە دەستەبەرو زامنی‬ ‫ئەو مەسەالنە‪ ،‬بۆیە پێمانوایە ئەوانەی لەم هەڵبژاردنە‬ ‫پشتیوانی لە یەكێتی دەكەن تەنیا یەكێتییەكان نین‪،‬‬ ‫بەڵكو هەمو ئەو خەڵكانەی كوردستانن‪ ،‬كە یەكێتی‬ ‫بە پێویست دەبینن بۆ كوردایەتی‌و بۆ پرۆسەی‬ ‫دیموكراسی‌و‪ ،‬بۆ ئ��ازادی‌و قوڵكردنەوەی زۆرتری‬ ‫ئازادییەكان لەكوردستاندا‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬زۆركات الیەنەكان باسلەوەدەكەن‪ ،‬كە‬ ‫لەم هەڵبژاردنەوە هاوكێشە سیاسییەكان گۆڕانكاریی‬ ‫زۆریان بەسەردا دێت‪ .‬تێڕوانینی ئێوە چۆنە؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬پێمانوایە جارێ‌ لەوە بگەڕێین كە‬ ‫ئەو گۆڕانكارییانە چین‪ ،‬لەبەرئەوەی ئەگەر بڕیار بێت‬ ‫گۆڕانكارییەكان لەسەر بنەمای دەنگدان‌و زۆری‌و‬

‫كەمیی كورسییەكان بێت ئەمە بابەتێكە كە بەڵێ‌ ئەمە‬ ‫زۆر بابەت دێنێتەپێشەوە‪ ،‬بەاڵم بۆ نمونە دەتوانم‬ ‫ئەوە بڵێم كە لە رابردوشدا لیستی هاوبەشی ئێمەو‬ ‫پارتی زۆرینەمان هێنا لە كوردستاندا‪ ،‬ئێمە دیسان‬ ‫پێمانوابو كە دەبێت حكومەتی بنكەفراوان یان ئەوەی‬ ‫كە جەنابی مام جەالل پێی دەڵێت "چەپكە گوڵەكە"‬ ‫هەبێت‪ ،‬بۆیە پێمانوایە ئیستیحقاقاتی كوردایەتی لەم‬ ‫قۆناغەدا دەبێت ئەولەویەتی پێبدرێت‪ ،‬زۆرتر لەوەی‬ ‫ئیستیحقاقاتی هەڵبژاردنی ئەولەویەتی پێبدرێت‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬دەوت��رێ��ت‪ ،‬ك��ە ه��ەل��ی ی��ەك��س��ان بۆ‬ ‫كاندیدەكانی یەكێتی نەڕەخساوە بۆ بانگەشەی‬ ‫هەڵبژاردن‪ .‬ئایا بۆچونی ئێوە لەوبارەیەوە چیە؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬لەراستیدا دەتوانم‪ ،‬وەكو راگەیاندن‬ ‫قسە بكەم‪ ،‬لە راگەیاندندا ئێمە هەم بڕیارمانە‌و هەم‬ ‫پەیڕەویشمان كردوە هەلی یەكسان دەڕەخسێنیین‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬بەگشتی پێشبینیتان بۆ دەنگەكانی‬ ‫یەكێتی چۆنە لەم هەڵبژاردنەدا؟‬ ‫ئازاد جندیانی‪ :‬بڕوام بەوەنیە ئێمە ژمارە بڵێین‪،‬‬ ‫لەبەرئەوەی ژمارە زۆرتر بابەتێكە كە دواتر كۆمسیۆن‬ ‫دێت یەكالیدەكاتەوە‌و سندوقەكان دەژمێرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێمانوایە كە یەكێتی لیستی یەكەم دەبێت‪ ،‬یان‬ ‫النیكەم لیستێكی هەرە زۆر دەبێت‪.‬‬

‫له‌م چه‌ند رۆژه‌دا‬ ‫وه‌اڵمی هێرشه‌کان‬ ‫ده‌ده‌ینه‌وه‌‬

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫ناوخؤ‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫داوادەكرێت مزگەوتەكان بۆ بانگەشەی هەڵبژاردن بەكارنەهێنرێن‬ ‫وەزارەتی ئەوفاق‪ :‬ناتوانین چاودێریی پێنج هەزار مزگەوت بكەین‬ ‫سلێمانی‪ -‬ناهیدە ئەحمەد‪:‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ گ��ەرم��ب��ون��ی ب��ان��گ��ەش��ەی‬ ‫هەڵبژاردنەكانی پارلەمانی كوردستان‪،‬‬ ‫هاواڵتیان داوادەك��ەن‪ ،‬رێگا بەهەندێ‬ ‫مامۆستای ئاینی‌و الیەنە سیاسییەكان‬ ‫بەتایبەت حزبە ئیسالمییەكان نەدرێت‪،‬‬ ‫كە مینبەری مزگەوت بۆ بانگەشەكردن‬ ‫بۆ حزبەكانیان بەكاربهێنن‪ ،‬چونكە وای‬ ‫دەبینن‪ ،‬شوێنەئاینییەكان بۆ هەمو‬ ‫هاواڵتیانە‌و نابێت بۆ ح��زب‌و الیەنێك‬ ‫بەكاربهێنرێن‪ ،‬وت��ەب��ێ��ژی وەزارەت��ی‬ ‫ئ��ەوق��اف��ی��ش‪ ،‬رای��دەگ��ەی��ەن��ێ��ت‪ ،‬ه��ەر‬ ‫حاڵەتێكی لەوجۆرەهەبێت‪ ،‬لێپرسینەوە‬ ‫دەكەن‪.‬‬

‫شارەزایەكی ئیسالمی سیاسی‪:‬‬ ‫پێویستە رێگ ‌ه بەحزبە ئیسالمییەكان‬ ‫نه‌درێت مزگەوت بۆ كاری سیاسی‬ ‫ئیستغالل بكەن‬

‫مزگه‌وته‌کان بۆ خزمه‌تی خۆیان‬ ‫به‌کاردێنن‬ ‫سۆران عەلی‪ ،‬وەك كاسبێكی شاری‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئاماژە ب��ەوەدەك��ات‪ ،‬دەنگ‬ ‫بەالیەنێك نادەم‪ ،‬مینبەری مزگەوتەكان‬ ‫ب��ۆ ب��ەرژەوەن��دی��ی خ��ۆی‌و حیزبەكەی‬ ‫بەكاربهێنێت‪ ،‬چونكە مزگەوتەكان بۆ‬ ‫هەمو كۆمەڵگایە‪ ،‬كە لە‪%95‬ی زیاتری‬ ‫مسوڵمانە‪ ،‬بۆیە نابێت هیچ كات وەزارەتی‬ ‫ئەوقاف رێگا بەكاری لەوشێوەیەبدات‪.‬‬ ‫ئەو هاواڵتییە‪ ،‬وتیشی "ئەو الیەنەی‬ ‫پ��ەن��ا ب��ۆ م��زگ��ەوت��ەك��ان دەب��ات بۆ‬ ‫فؤتؤ‪ :‬ضاود َير‬ ‫بةكاره َينانى مزطةوت بؤ كارى سياسى نيطةرانى هاوآلتيانى ل َيدةكةو َيتةوة‬ ‫هەڵبژاردن‪ ،‬مانایوایە شوێنەپیرۆزەكان‬ ‫بۆ خزمەتی خۆی بەكاردەهێنێت‪ ،‬نەك هێندەی پشتگیریی حزبەكەی دەكات‪ ،‬نەتەوەیەك‪ ،‬بۆیە من وەك كاندیدی باڵوكردەوە‪ ،‬كە هیچ كەسێك بۆی نییە ئاینی كاندیدكراو بۆ پارلەمان‪ ،‬حزبە‬ ‫خۆی بەخزمەتكاری بزانێت"‪.‬‬ ‫هێندە مەبەستی گەیاندنی پەیامە حزبێكی دیاریكراو ئامادەم بانگەشە مزگەوتەكان‪ ،‬یان شوێنەپیرۆزەكان بۆ ئیسالمییەكانیش م��زگ��ەوت��ەك��ان بۆ‬ ‫ب��ەوت��ەی ت��ری��ف��ە ع��ەب��اس��ی��ش‪ ،‬كە ئاینییەكەی نییە‪ ،‬چونكە ئەگەر بۆ حزبەكەم بكەم‪ ،‬بەاڵم لەمزگەوتەوە بانگەشەی هەڵبژاردن بەكاربهێنێت‪ ،‬بۆیە بانگەشەی هەڵبژاردن‌و كاری سیاسی‬ ‫دانیشتوی یەكێك لەگەڕەكەكانی شاری حزبەكەی چەوتییەكیشی تێدابێت‪ ،‬رێگام پێنادرێ‌‪ ،‬چونكە بانگەشەكردن هەر مامۆستایەكی ئاینی پێشێلكاری بەكاردێنن‪ ،‬لەوبارەیەوە شارەزایەكی‬ ‫لەمینبەرەوە قەدەغەكراوە"‪.‬‬ ‫سلێمانییە‪ ،‬بەكارهێنانی شوێنەپیرۆزەكان ئامادەنییە‪ ،‬باسیبكات‪.‬‬ ‫بكات‪ ،‬وەك هەر فەرمانبەرێكی حكومی ئیسالمی سیاسی‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات‪،‬‬ ‫بۆ بانگەشە‪ ،‬پێویستە توندترین سزای‬ ‫سزادەدرێت"‪.‬‬ ‫حزبە ئیسالمییەكان لەكاتی ئاساییدا‬ ‫هەبێت‪ ،‬چونكە شوێنەپیرۆزەكان مافی‬ ‫ئه‌وقاف لێپرسینه‌و‌ه ده‌کات‬ ‫"له‌ مزگه‌وته‌و‌ه رێگام پێنادرێ‬ ‫ناوبراو‪ ،‬داواش لەمیدیاكان دەكات‪ ،‬مزگەوتەكان بۆ كاری سیاسی‌و رێكخستنی‬ ‫هەمو كۆمەڵگایە‪ ،‬ن��ەك حیزبێك بۆ‬ ‫بانگه‌ش ‌ه بۆ لیسته‌که‌م بکه‌م"‬ ‫هەر لەوبارەیەوە‪ ،‬وتەبێژی وەزارەتی ئەگەر هەستیان بەوەكرد‪ ،‬مامۆستایەكی ئەندام‌و الیەنگرانیان بەكاردەهێنن‪ ،‬چۆن‬ ‫بانگەشەكردن بۆحۆی بەكاری بێنێت‪.‬‬ ‫الیخۆشیەوە جەالل مستەفا‪ ،‬كاندیدی ئەوقاف‪ ،‬بە"چاودێر"ی راگەیاند‪ ،‬ناتوانین ئاینی بانگەشە بۆ حزبەكەی دەكات‪ ،‬لەكاتێكی هەستیاری وەك هەڵبژاردن‬ ‫پێشیوایە‪ ،‬ئ��ەو ك��ارە‪ ،‬بۆ جواڵندنی یەكێتی بۆ پارلەمان‪ ،‬كە مامۆستای چاودێریی زیاتر لەپێنج هەزار مزگەوت ئ��اگ��اداری��ان ب��ك��ات��ەوە‌و مامۆستای مزگەوتەكان بەكارناهێنن؟‬ ‫هەستی ئاینییە بۆ بەرژەوەندیی حزبی‪ ،‬ئاینییە‪ ،‬دەڵ��ێ��ت "ئینتمای سیاسی بكەین‌و كارێكی زۆر زەحمەت دەبێت‪ ،‬بۆیە ه��ەر مزگەوتێكیش بەرپرسە لەهەر‬ ‫ئەو شارەزایە‪ ،‬جەختلەوەشدەكاتەوە‪،‬‬ ‫خۆشیان باشدەزانن‪ ،‬كارێكی نەشیاوە‪.‬‬ ‫لەئینتمای ئاینی جیاناكەینەوە‪ ،‬چونكە لەرێگای بەڕێوەبەرایەتییەكانی ئەوقاف‪ ،‬پێشێلكارییەك لەمزگەوتەكاندا روبدات‪ .‬پێویستە بەناوی ئایینەوە بانگەشە بۆ‬ ‫ه��ەروەك ژاڵە محەمەدی هاواڵتیش‪ ،‬ئینتمای س��ی��اس�ی‌و ئاینی پێكەوە كە پشكنەریان هەیە‪ ،‬رێنماییمان پێداون‬ ‫هیچ لیستێك نەكرێت‪ ،‬ئەمەش دەكرێت‬ ‫بۆچونی وایە‪ ،‬هەر مامۆستایەكی ئاینی مەسەلەیەكی نەتەوایەتی پێكدەهێنن‪ ،‬سەبارەت بەهەڵبژاردن‪.‬‬ ‫حزب ‌ه ئیسالمیه‌کان مزگه‌وت بۆ کاری لەرێگەی یاساوە قەدەغەبكرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫سیاسی به‌کارده‌هێنن‬ ‫م��ەری��وان ن��ەق��ش��ب��ەن��دی‪ ،‬وتیشی‬ ‫مینبەری مزگەوتەكان بۆ بانگەشەی ئ��ەوەش بەشێكە لەئاینی پ��ی��رۆزی‬ ‫كۆمسیۆن دەبێت چاودێریی مزگەوكانیش‬ ‫هەڵبژاردن بەكاربهێنێت‪ ،‬مانایوایە‪ ،‬ئیسالم‪ ،‬چونكە سیاسەت واتە كێشەی "وەزیری ئەوقاف بەشەخسی پەیامێكی‬ ‫لەالیەكیترەوە جگە لەمامۆستایانی بكات‌و پێشێلكارییەكان تۆماربكات‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫دیمەنەكانی‬ ‫سەرچنار‬ ‫هەر كەسێك‪ ،‬كە رو لەواڵتێك‪ ،‬یان‬ ‫شارێكی دور لەشوێنی نیشتەجێبونی‬ ‫خ��ۆی دەك��ات‪ ،‬س��ەرەت��ا دەچێتە‬ ‫ناوچە گەشتیاری‌و سەیرانگاكان‪،‬‬ ‫ل��ەوێ��وە وێنایەكی گشتی ب��ۆ ئەو‬ ‫ش��ارە دروس��ت��دەك��ات‪ ،‬ك��ە ب��ۆی‬ ‫چ��وە‪ ،‬ئ��ەم��ەش كۆمەڵێ‌ هۆكاری‬ ‫هەیە‪ ،‬لەوانە ئەو كەسەی دەچێتە‬ ‫شارێك بەتایبەت گەشتیاران ناچنە‬ ‫هەمو شوێنەكانی شارەكە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫شوێنە دی��ارو ناسراوەكانی وەك‬ ‫سەیرانگاكان‬ ‫ناوچەگەشتیاری‌و‬ ‫بەسەردەكەنەوە‪ ،‬بەمپێیەش بۆمان‬ ‫دەردەك��ەوێ��ت‪ ،‬سەیرانگا‌و پ��ارك‌و‬ ‫ش��وێ��ن��ەگ��ەش��ت��ی��اری��ی��ەك��ان دەب��ن��ە‬ ‫ناسنامەی شارەكان‪.‬‬ ‫ئەوەی لێرەدا دەمانەوێت ئاماژەی‬ ‫پێبدەین‪ ،‬شاری سلێمانییە‪ ،‬كە هەر‬ ‫لەزوەوە سەیرانگای سەرچنار تێیدا‬ ‫بەناوبانگ بوەو هەر كەسێك لەهەر‬ ‫شوێنێكەوە هاتبێت‪ ،‬ویستویەتی‬ ‫بچێتە ئەو سەیرانگایە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەئێستادا كە ه��ەزاران گەشتیار‬ ‫رو لەم ش��ارەدەك��ەن‌و دیمەنەكانی‬ ‫سەرچنار وێنای سلێمانی دەكەن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ج��ێ��گ��ای ن��ی��گ��ەران��ی��ی��ە‪ ،‬كە‬ ‫بەشەقامی س��ەرەك��ی سەرچناردا‬ ‫گوزەردەكەیت‌و سەیری ئەمالوالی‬ ‫خۆت دەكەیت‪ ،‬جگە لەشوشەو قتو‬ ‫و پاشماوەی میوە‌و خواردنی تری‬ ‫ئەو كەسانەی ئێواران لەتەنیشتەكانی‬ ‫ئ��ەو شەقامە دادەن��ی��ش��ن‪ ،‬هیچی‬ ‫تر نابینی‪ ،‬ئێمە قسەمان لەسەر‬ ‫دانیشتنی ئەو كەسانە نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ق��س��ەم��ان ل��ەس��ەر پاكڕانەگرتنی‬ ‫ژینگەو جێهێشتنی پاشماوەكانیانە‬ ‫لەتەنیشت شەقامەكە‪ ،‬كە دیمەنێكی‬ ‫نەشیاوی بۆ شەقامەكەو سەیرانگاكە‬ ‫دروستكردوەو دەبێتەهۆی بێزاری ئەو‬ ‫كەسانەی پێیدا تێپەڕدەبن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫بۆ گەشتیارانی بیانی‪.‬‬ ‫بۆیە ئەركی الیەنەحكومییەكانە‪،‬‬ ‫ك��ە ی��ان دانیشتن ل��ەو شەقامە‬ ‫قەدەغەبكەن‪ ،‬یان تیمێكی شارەوانی‬ ‫رۆژان��ە لەئێواراندا شەقامەكە پاک‬ ‫بكاتەوە‪.‬‬ ‫ئاران جەزا‬

‫ده‌رباره‌ی پارەی خوێندن لەزانكۆو پەیمانگاكان (ئەهلی‌و حكومی)‬ ‫د‪ .‬وەلی مەحمود حەمەد‬ ‫لەهەمو دنیا خوێندن‌و خوێندنی‬ ‫بااڵ لەبەرزترین پلەی گرنگیی پێدانی‬ ‫حكومەت‌و حزبەكانن‌و پ��ارەو كرێی‬ ‫خ��وێ��ن��دن ل��ەواڵت��ێ��ك ب��ۆ واڵتێكیتر‬ ‫ج��ی��اوازی هەیە‪ ،‬ج��ار هەیە لەهەمان‬ ‫واڵت لەزانكۆیەك بۆ زانكۆیەكی تریش‬ ‫ج��ی��اوازی هەیە‌و ش��ێ��وازی وەرگرتنی‬ ‫خەڵكەكەش‌و شێوازی پارەدانەكەش‌و‬ ‫سەرچاوەكانی پارەكەش هەر جیاوازی‬ ‫هەیە‌و یەك شێوازی چەسپاو لەدنیادا‬ ‫نییە بڵێی وەكو یەك لەواڵتانی جیاواز‬ ‫بتوانرێ‌ پەیڕەوبكرێت‪.‬‬ ‫بەگشتی ل��ەواڵت��ان��ی دەوڵ��ەم��ەن �د‌و‬ ‫خاوەن نەوت‌و پارەیەكی زۆر خوێندن‌و‬ ‫خوێندنی بااڵ بەخۆڕاییە‪ ،‬بەاڵم لەواڵتانی‬ ‫ت��ری دنیا بەشێوەیەك لەشێوەكان‬ ‫ێ بەرامبەر‌و بەخۆڕایی نییە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ب‌‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە ئاسانكاریی زۆری تیابێ‌‪،‬‬ ‫دەم��ەوێ‌ هەڵسەنگاندنێكی س��ادەی‬ ‫خوێندنی بەپارە بكەم لەكوردستان‪ ،‬كە‬ ‫دابەشدەبێت بۆ ئەمجۆرو شوێنانە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬خوێندن لەزانكۆ ئەهلییە‬ ‫ێ‬ ‫باوەڕپێكراوەكانی كوردستان لەهەرس ‌‬ ‫پارێزگاكەی هەرێم‪ .‬شێواز‌و بڕی پارەكان‬ ‫ج��ی��اوازن‌و ئاستی زانكۆكانیش وەك‬ ‫پێویست حاڵی حازر لەوەزارەتی خوێندنی‬ ‫ب��ااڵوە (‪)Rank‬ی��ان بۆ دان��ەن��راوەو‬ ‫زانكۆكانیش ل��ەس��ەر ئاستی جیهان‬ ‫نازانرێ‌ لەچ ئاست‌و پلەو (‪)Rank‬ێكن‪.‬‬ ‫شێوازی وەرگرتنیش لەبابەتی نمرە‌و‬ ‫تەمەن‌و ج��ۆری پسپۆڕییەوە جیاوازی‬ ‫زۆریان هەیە‪ ،‬لەهەندێكیان بڕی پارەی‬

‫وەرگیراو بۆ پسپۆڕییەكانی (پزیشكی‪،‬‬ ‫ئەندازەیی) زۆر زیاترە لەواڵتانی تری‬ ‫دەرەوە‪ ،‬چ لەدەوروبەر‌و چ لەدورترەوەش‪،‬‬ ‫دەب�ێ‌ ب��ەوردی پێداچونەوە بكرێت بۆ‬ ‫ئەم بابەتە‪ ،‬ئەو دیاردەیە لەخوێندنی‬ ‫بااڵش هەستی پێدەكرێت‪ ،‬چونكە ئەگەر‬ ‫وانەبوایە‪ ،‬خەڵك بۆچی رێگای لوبنان‌و‬ ‫میسر‌و هندستان‌و ئۆكرانیا‌و توركیا‌و‬ ‫قوبرس دەگرنەبەر‪ ،‬كەچی نزیكی (‪-8‬‬ ‫‪ )10‬زانكۆی ئەهلی هەیە لەكوردستان‪.‬‬ ‫ێ هەبێ‌ بۆ ئەم بابەتە‪،‬‬ ‫بۆیە دەبێ‌ هۆكار ‌‬ ‫ب��ۆچ��ی خ��ەڵ��ك دەچ��ێ��ت��ەدەرەوە‪ ،‬كە‬ ‫خوێندنی ئەهلی لێرە هەیە!‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬خوێندن ل��ەدو زانكۆی تری‬ ‫ئەهلی وەك زانكۆی (قەڵەم)و (كتاب)‪،‬‬ ‫كە هەردوكیان بۆ پسپۆڕییە مرۆییەكان‌و‬ ‫یاسا ‌ن لەشارۆچكەی قەرەهەنجیر‌و پردێی‬ ‫ناوچەدابڕاوەكان‪ ،‬كە حكومەتی ناوەندی‬ ‫هیچ نەگەڕاوەتەوە بۆ هەماهەنگی لەگەڵ‬ ‫حكومەتی ه��ەرێ�م‌و مۆڵەتی پێداون‌و‬ ‫ش��ێ��وازی خوێندنیان زۆر ئاسانكاری‬ ‫تێدایە‪ ،‬بۆیە ئەم دو زانكۆ ئەهلیەش‬ ‫لەئایندەیەكی نزیك دەرچوانیان هەرێم‬ ‫پ��ڕدەك��ەن‌و منیش پێشبینیدەكەم‪،‬‬ ‫كێشە‌وگرفت بۆ كەس‌و دامودەزگاكانیش‬ ‫دروستدەبێ‌‌و ئەوانیش بەبڕێك پارەی‬ ‫دیاریكراو خوێندكار ‌وەردەگ��رن‌و نمرە‬ ‫یاخود تاقیكردنەوەیەكی زانستی هیچ‬ ‫ئیعتباری بۆ ناكرێ‌‪.‬‬ ‫سێیەم‪ :‬خوێندنی بەپارە لەزانكۆ‌و‬ ‫پەیمانگاكانی حكومی‪.‬‬ ‫أ ‪ -‬خ��وێ��ن��دن��ی ئ��ێ��واران��ی زان��ك �ۆ‌و‬ ‫پەیمانگاكانی حكومی‪ ،‬كە سااڵنێك‬ ‫بەشێوازی جیاجیا‌و لەهەندێك شوێن‬

‫هەیە‌و لەهەندێكیتر نیە‌و لەهەندێك‬ ‫شوێن لەڕێگای ن��اوەن��دی وەرگ��رت �ن‌و‬ ‫هەندێكیتر بێ‌ پالن‌و بڕی پارەكانیش‬ ‫بەمیزاج دادەنران‌و كەم‌و زیادی تیادەكراو‬ ‫لەدوایین رێنمایی ئەمساڵی خوێندن‬ ‫(‪ )2013-2012‬لەسەر بڕیاری حكومەت‬ ‫هەمو خوێندكاران بەخشراون لەپارە‌و‬ ‫بگرە هەمو خەرجی‌و دەرماڵەو بەشی‬ ‫ێ ب��درێ�ت‌و ئەم‬ ‫ێ پ‌‬ ‫ناوخۆیشیان دەب�� ‌‬ ‫ێ ‌وابێ‌‌و‬ ‫بڕیارەش تازە بۆ دوساڵ دەب ‌‬ ‫بۆ زانكۆكانیش دەب �ێ‌ بۆ چ��وار ساڵ‬

‫پ��ارە زۆری��ەش وای��ك��ردوە‪ ،‬ل��ەدو ساڵی‬ ‫رابردو بەبڕیاری تایبەت‪ ،‬بڕیاردەدەن كە‬ ‫پارەكان بۆ ئەم سااڵنەی خوێندن واتە‬ ‫(‪‌– 2012-2011‬و ‪ )2013-212‬كراوەتە‬ ‫نیوەی بڕەكە‪ ،‬ئەمەش بەرەحمكردن‬ ‫ب��ەخ��وێ��ن��دك��اران‪ ،‬ب��ەاڵم لەبنەڕەتەوە‬ ‫بەرنامەكە تۆكمە‌و حساب بۆ نەكراوبوە‬ ‫چ لەژمارەی خوێندكاری وەرگیراو‪ ،‬چ‬ ‫لەبڕی پ��ارەك �ە‌وە‪ ،‬هیچ بەرنامەیەكی‬ ‫ستراتیژی لەپشتەوە نیە‪.‬‬ ‫جـ ‪ -‬خوێندنی بەپارەی مامۆستایان‬

‫پێویست ‌ه سه‌رله‌به‌ری رێنماییه‌کانی خوێندنی‬ ‫بااڵ پێداچونه‌وه‌ی بۆ بکرێت‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫که‌موکوڕیی زۆری تێدایه‌‬ ‫ێ تازە‪ ،‬چونكە ناكرێ‌ تۆ لەسەرەتا‬ ‫واب ‌‬ ‫بڕیاربدەی لێی خۆشبیت‌و لەناوەڕاستی‬ ‫خوێندن پێی بڵێی پەشیمانبومەوە‪.‬‬ ‫ب ‪ -‬خوێندنی پارالێڵ‌و بەپارە بۆ‬ ‫خوێندنی بەرایی (زانكۆ‌و پەیمانگاكان)‬ ‫یش بەمزاج جێبەجێدەكرێت لەهەندێك‬ ‫ش��وێ��ن ه��ەر ن��ی�ە‌و لەهەندێك شوێن‬ ‫رێنماییەكان كۆنكرێتی نین‪ ،‬وەك‬ ‫ئ��ەوەی (شوێنی دانیشتن دان��راوە كە‬ ‫پێویستناكات‌و لەهەندێك پسپۆڕی‬ ‫خوێندنی پاڕالێڵ هەرنیە) بڕی پارەكەش‬ ‫ه��ەر خەیاڵیە ب��ە ب��ەراورد بەزانكۆ‬ ‫(ئەهلییەكان) وات��ە حكومییەكان‬ ‫پارەیەكی زۆریان بۆ داناوە‌و ئەم هۆكاری‬

‫لەكۆلێژەكانی بنەڕەتی‪ :‬ئ��ەم بابەتە‬ ‫ێ دی��راس �ە‌و‬ ‫ئ��ەوەن��دە ب��ەپ��ەل��ەپ��ەل‌و ب � ‌‬ ‫بەرنامەكراوە‪ ،‬نازانرێت خەتاكەی بۆ‬ ‫كام الدەگەڕێتەوە‪ ،‬وەزارەتی پەروەردە‪،‬‬ ‫زانكۆ‪ ،‬كەموكوڕییەكانی ئەم پڕۆسەیە‬ ‫بەم شێوەیەیە‪ :‬بڕی پارەی سااڵنە ‪600‬‬ ‫ێ لەسەر چ‬ ‫هەزار دینارە‪ ،‬كە كەس نازان ‌‬ ‫بنەمایەك‌و چ پێوەرێكی ژمێریارییە‌وە بۆ‬ ‫دەرهێنانی خەرجییەكان كراون‪ ،‬چونكە‬ ‫خوێندنەكە هەموی ئێوارانە‪ .‬خاڵێكیتر‬ ‫خوێندنی خوێندنگاكانی پ��ەروەردە‬ ‫دەب �ێ‌ تا نزیكی ئ��ێ��وارە مامۆستایان‬ ‫لەخوێندنگاكانیان ب��ن‌و ئ��ەگ��ەر زۆر‬ ‫نزیكیشبن لەكۆلێژەكان‪ ،‬النیكەم نیو‬

‫سەعاتیان دەوێ‌ بۆ گەیشتن بەهۆبەكانی‬ ‫ێ خوێندن لە (‪)5,30‬‬ ‫خوێندن‪‌،‬واتە دەب ‌‬ ‫ی ئێوارە دەستپێبكات‌و ئەگەر تەنها‬ ‫دو وانە بخوێنن‪ ،‬تا سەعات (‪)9,30‬‬ ‫ی ش��ەو دەخ��ای��ەن �ێ‌‪ ،‬بۆیە خەرجیی‬ ‫زۆر دەكەوێتەسەر زانكۆ‌و كۆلێژەكانی‬ ‫ب��ن��ەڕەت��ی‪ ،‬چونكە ه��ەم��و كارەكانی‬ ‫پێویستی بەپارەیە‪ ،‬بۆیە هەر بەراوردێكی‬ ‫پ��ارەك��ەی دەك��ەی ل��ەگ��ەڵ خوێندنی‬ ‫پارالێڵ بەهیچ شێوەیەك ناگونجێ‌‪.‬‬ ‫شێوازی وەرگرتنی مامۆستایان‌و جۆری‬ ‫پسپۆڕییەكان‪ :‬نازانرێت چ پێوەرێك‬ ‫ب��ەك��اره��ات��وە‌و ل��ەس��ەر چ بنەمایەكی‬ ‫زانستییە‪( .‬ئ��ەوەی باسدەكرێت تەنها‬ ‫پێوەری كۆنمرەبوە) بەمەش كەموكوڕی‬ ‫زۆری تیا بەدیدەكرێت‪ ،‬چونكە دەبوایە‬ ‫ئاگاداری ئەوەبین ئایا ئەم مامۆستایانە‬ ‫كە بڕوانامەكانیان لەئامادەیی‌و پیشەیی‌و‬ ‫پەیمانگاكان دەگ��ۆڕن بۆ بەكالۆریۆس‬ ‫دواتر دەگەڕێنەوە پەروەردە‪ ،‬دەگەڕێنەوە‬ ‫بۆ كام بوار‪ ،‬لەالیەكیتر هەیانە تەمەنی‬ ‫لە(‪ )50‬ساڵ تێپەڕی كردوە‪ ،‬تا تەواوی‬ ‫دەكات‪ ،‬نزیكی (‪ )60‬ساڵ دەبێ‌‪ ،‬ئایا‬ ‫پەروەردە چەند سود لەم مامۆستایانە‬ ‫وەردەگرێت‌و پسپۆڕییەكانی كە بەدەستی‬ ‫دەهێنن‪ ،‬چ وەزعێكی نوێ‌ بۆ پرۆسەی‬ ‫ێ‬ ‫پ��ەروەردە دەخولقێنێ‌‪ ،‬ئایا لەهەند ‌‬ ‫شوێن پسپۆڕیەكی تایبەت كەم‌و كوڕی‌و‬ ‫پسپۆڕیەكیتر كەڵەكەبونی مامۆستای تیا‬ ‫رون��ادات! بەئاشكراش تائێستا لەنێوان‬ ‫‌وەزارەت��ی خوێندنی ب��ااڵو پڕۆگرامی‬ ‫خوێندنی كۆلیژە بنەڕەتیەكان لەگەڵ‬ ‫وەزارەت��ی پ��ەروەردە ئەو هەماهەنگییە‬ ‫ت��ۆك��م��ەی��ە ن��ی��ە‪ .‬خ��وێ��ن��دن��ی پ��ارال��ێ��ڵ‬

‫لە(خوێندنی بااڵ)‪ :‬لەڕێنماییە تازەكان‬ ‫مەرجی خوێندنی پارالێڵ تەنها تەمەن‬ ‫البراوە بۆیان‪ ،‬بەاڵم بڕی پارەكەی زۆرە‬ ‫بە ب��ەراورد ب��ەدەرەوەی هەرێم‌و زانكۆ‬ ‫ئەهلیەكان‌و دەب��وای��ە كورسییەكانی‬ ‫خوێندنی پارالێڵ تەنها بۆ ئەوانەی‬ ‫پارالێڵ دەخوێنن جیابكرێتەوە لەگەڵ‬ ‫خ��وێ��ن��دك��اری��ت��ر ب��ۆ ئ��ەوەی ش��ێ��وازی‬ ‫كێبڕكێیەكە دیاریبكرێت‪‌ ،‬واتە ئەوەی‬ ‫ه��ەی��ە ل��ەئ��ێ��س��ت��ادا ت��ۆ دەب��ێ‌ هەمو‬ ‫مەرجەكانی كۆنمرە‌و تاقیكردنەوەكانی‬ ‫تری توانستی پێویست هەبێ‌ پارەكە‬ ‫تەنها لەبەر گەورەیی‌و تێپەڕبونی تەمەنە‬ ‫(بۆیە هەقە چاوی پیابخشێندرێتەوە)‬ ‫ئەم بابەتە جدی تر وەربگیرێت‪ ،‬چونكە‬ ‫خەڵكەكە كە لێرە ناتوانن بخوێنن ناچارن‬ ‫رێگای دەرەوە دەگرنەبەر‌و پارەیەكی‬ ‫زۆری ئەم واڵتە لێرە (أستثمار) ناكرێت‬ ‫بەڵكو دەچێتە دەرەوە‪:‬‬ ‫م��ن ل��ەوەزارەت��ی خوێندنی ب��ااڵو‬ ‫سەرۆكایەتی حكومەت دەپرسم بۆچی‬ ‫مەرجەكان ئاوا ق��ورس‌و گران بێت بۆ‬ ‫ماستەر‪ ،‬بەاڵم بۆ دكتۆرا ئاوا ئاسان‬ ‫بێت‌و تەمەن هەر الببرێت لەمەرجەكان‌و‬ ‫حكومەتیش خۆی هەمو پارەكان بدات‪.‬‬ ‫بۆیە پێشنیاردەكەم سەرلەبەری ئەم‬ ‫رێنماییانەی خوێندن‌و خوێندنی بااڵو‬ ‫(پارالێڵ)‌و (ئێواران)دا بچێتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫كەموكوڕی زۆری تیایە‌و وابزانم پێویست‬ ‫بەڕێنمایی ت��ری وردت��ری ژمێریاری‌و‬ ‫وردب��ی��ن��ی ك��راوی��ت��ر ه��ەب��ێ‌‌و رێنمایی‌و‬ ‫بڕیارەكانیان با لەبەرنامەی كاتی بۆ رۆژ‬ ‫بۆ كەسەكان دەربچێ‌ بۆ بەرنامەی دوری‬ ‫خوێندن‌و خوێندنی بااڵ لەم هەرێمەدا‪.‬‬

info_chawder@yahoo.com

µþPÉÜ»ü ..»ðkqAvH¾»ø ï»C óBøqõG þíø»Ô òü rOAôºq ,óAlãðºk þðBÜ»Øôlñw µókqAvH¾»ø ¼pì»C| ½G óBðôBãð»ø µþwBýw þOÂ»wºk»G òP…ü»â½G òO»ýýèBC ,þwArÜõíük þðBü u þãðrâ þÝÈlð»øºq þðkrÝÉW»HÉW ,»ãðrâ Ak»ü»w¼pK ï»è ókrÝü qAl„»G ºlð»_ óBìõãÉG þðBÜ»Øôlñw »ðkrÜô q ÿ»üBðBìô»G ,»ãðrâ þO»üÂ»ì½Ü ÿ qBý„½ø ‡ºô»C ÿºsAlð»C»G qBWAôk ‡»ü qAl„»G ï»C q»ø ô»ýýOÂôBø þü»ñý`ñG þÝÉÔBì óAlãðºk µókqAvH¾»ø ï»C ..rOBü s ‡ºô»è ,Qüuºk AlÉO þOÂôBø þì»C »Ü RAkºlðB…ýð »ü»ãñüu ô»C þPÈ ôlñü s .þO»ü½g þü sAõh¾k »Ü ,QÉñÉxgºoºk Ëõð þÝÉÍØAô ïBXð»Cq»w »ýü qBý„½ø þÝ¾»g »üºô»C ,ºô»OBÜºkBýW ÿ ôkrGAq þðBÜ»w¼pK»è »ðkqAvH¾»ø ï»C ÿºô»C »OAô ,ºôlðAo»LÉO ÿBì»ñG ÊG ÿ»„»ãðBG µ×BOõø þìºkq»w óBPwkq õÜ þýPÉÜ»ü ,QÈ qkºlìBXð»C AlO»ýW½âBíük Qw½K þìºkq»w»è 9/21þðkqAvH¾»ø µþO»üÂ»ì½Ü þðBü u ÿ ½Ü ½G ºôºsBO þÜ»üAlñÉW»C ôlük»G óBPwkq õÜ þðBíP…ýð ÿ»Ô»xè»Ô»G ÿ ôBâqBG þÜ»ü»ìBðq»G ÿBãÈ o»è ,RBÜºk ÿ qAl„»G ÿ q õGBC µþwBýw ½G ,RAk»C ÿ qAôºkq õÜ þ¾»ì½Ü ÿºô»ñPwAõâ þ¾ô»ø ,RArÜõíük ëBýw½w ÿ q»Gô q µQÉG qºô q»w AlÉO þðBÜBðBì õì»ø»G BwBü ÞÉìºkq»w ,rOsAôBýW þÝÉìºkq»w ,QÉGkAsBC ôAsBC ôAô»O ÿkq õÜ þÜBO ô rPðAôArÔq»G ,óBÜ»ýükAsBC þüBPðBK µå½èBük ,QÈ rÜºk »Pw»Wq»G Al¾»ì½Ü»è óBü u ÿlð»øºq òü rO äðrâ ßºô †ü qºô q»KkAk ô»C þwBýw þì»Pxýw òü rP„BG" :QÉ¾ºk Alü»ÜºqBì½Ü»è ó õOçÔ»C ó ½_ ßºô q»ø ,ºô»…ýwBýw ÿ qBG»è ."QÉñÉLw»_ºk ÿ qºô q»KkAk òü rOq ¼ s »ü»ì»Pxýw µþíéw þÝÈ sAõÉ„»G µólðBK»w½g»è q ôk RÂ»wºk ÿ o½âõ¾BC µR»ýýwArÜõíük ókrÜqBÜ µÿ rPÜ»ü»è óBÜ»OÂ»wºk ÿºô»ðkrÜBýW µþðBì»èqBK þì»Pxýw þñOBùük»G Al„ºq õPwºk ï»è ,QÉXðõãG AlðBíýðBì»èqBK þðBüu Á»â»è »Ü q õPwºk òü rP„BG q»w»è óBìõãÉG ,ó»ýÈõð »ìºkq»w ï»C þðBÜºqBük Bíýw»è QÉGAlÉO þðBíðBÜ»ýü sAôBýW ÿ ôAô»O Bülýì µþP…â»G óBÜ»ýükAsBC ½G q ½xðBw ÊG þÜ»üBPðBK ÿºô»ñP…ÉùÉG»G QÈ rÜBð þÜ»ü»xØ BwBü óºôBg µRArÜõíük þ¾»ì½Ü q»w»è ß»ü»xØ ºq ½W q»ø ,þO»HüBO»G þðkrÜsBw µóBÜ»ýükAsBC ÿ tÈ ôAq»K ,ºôAlý¾ô»ø »…ýì»ø þPÉÜ»ü ,QÉGºk ôAô»OBð µ ôArgAk þ¾»ì½Ü ÿºô»C qBWAôk »Ýðõ_ ,QÉñÉxgºpG ókrÜ»xØ ½G qBG»è þÜ»ü»ãñüu ..»xØ ,AlðBýì»Ü»ü»è ,»ðkrÜ»xØ ..×BÔ»„ ôºôArÜ þ¾»ì½Ü»è ºô»OBÜºkBýW ôArñÉK»_ þO»GBG µþO»üÂ»ì½Ü þO»GBG»è Bùð»O qBWq ¼ s ôºôArñÉwrO µòìq»„ þÝÈ q»PÜAqBÜ ÿlðõO ÿ q ½xðBw AkrPýðBÜºqAõG»è ôºôAqlÉLÈ q ÿ»Ü»ýýÝýwçÜ »ñP…ü»ãÉO»G AkoAsBG ôºô»ðrâºk qºõÉè QðAôArÔ þñýñýG þO»Ôqºk ,óBÜ»ýü s ¼ rýK ôºq õw þ¿Éø µºq»w»è ,þñüBC †ü qBW ÞÈlð»ø µÿ rÝÔ ÿBü qBPýèBO½O µR»ü q ½OBPÝük ÿAq»â ïBXð»Cq»w þ¾»ì½Ü»è þO»üAôºq þPÉÜ»ü ÿ»Ô»xè»Ô ,QÉñÉK»wºk ÿ ½g Ak»…Èlð»C ô rýG ÿ»ã¿ÉÜ»è þðBÜAlñÉW»C ôlük rP„BG ,QÉG Qw»Gq»w µkAsBC ßBO BO »Ýðõ_ ,ºõOrâqºô ºôºôArÜ #.QÈlük»G sAõhÈõð þÝÈ tÉø ßºô þPÉÜ»ü

ßºô †ýO»¾ôºkõÉð þ¾»ì½Ü ôBÝü q»ì»C þO»üAô»O»ð þwrK»è óBýÜ½ÜAk Qxü õÉK ÿkõgôBð»è †ýðBÜºkq õÜ µºôkrÜ»ð kq õÜ þíÈ q»ø þðõìs»C ,óAlñÉW»C ÊG óBü½g »ãðºq »Ü ó râBðôB_q»G»è †ýðBPwkq õÜ NArg óBÜºõÉ„»è ß»üºõÉ„»G ‡»ì»C þðBÜ»ýü qBÜºkBìBC µó õìs»C ½G ºô»PÉÝ…G ô»C ÿ q»â»C ‡BK ôk»w»C þíÈ u q ÿAôk #.»ü»ø AkAqBC»è ôArGôBð þíÈ u q»è ÿ»ðAlÉè

õÉð »ñ_»ð µó»ÝG »¾»ìBì »ðBñýGkq ô »Ü þÜºôæ þwBýw ÿ»…ÉÜ ÞÈlð»ø ÿºô»ñOôtG»G ÿ výOArPw þðBü s »ãðºq Bøºô q»ø ,AôBCu ¼ q»è QÉñÉùG þO»üAkq õÜ kq õÜ þXðAsBØ»G †ýO»¾ôºkõÉð ÿ q»PÜBÔ »…ýì»ø ÿºô»C ÿ ½ø»G ºô»PÉÝ„ºk ôkAsBC þÝÉð»üæ ÿkq õÜ þð»üæ AlükAsBC ÿºq»G»è »OAô ºõG sAõhOArÜõíük .ólðBØ½O ô q ¼ rýO ÿºq»G ß»ð ºõG

ÁAô»ø ÿºô»ðAlÝÉè

2013/9/2 »íì»„ ôôk )435( ºqBìu

AlýüBO½Ü ÿ½ü qBñýw»è Bü qõw ÿºô»Cq»G»è õƒÝƒ¾»ƒG ,ºô»ƒðsAõƒãƒG q»ƒGô»ƒC RÂô ôkq»ø þðBÜºtÉø óAõÉð þðBÜ»ýýÜ½ÜBð þ…ÉÜ»í…ƒÉƒÜ ÿ ôÂõƒÙƒ¾»ƒø µòƒÜ»ƒü ßºô ºôºôB_q»w ß»ü»è óBýðBÜ»âºq µòýÕýCBO | .òÈ qkºkôBC ÿ s q õâ þðlðB„ºô ÿ q»â»C óAõÉƒð»ƒè »ãðrâ ÿºô»C ,AlýðlðB„ºô»ð µÿ sBGq»ƒw ºtÉƒø þƒPƒxƒÈõƒ¾»ƒø ,òƒü»ƒÝƒG ½ƒG ÿBƒíƒÉƒø ºô»„BPxÉC»G »Ü »üAôBCu ¼ q þðBÜ»ýükq õÜ þƒüºsAô»ƒOq»ƒK µóBƒÜºtƒü q þƒðAsArƒƒPƒƒÝƒƒÉƒƒè ‡»ì»C ô»ü»ø þðõG ºô»ðBýðBƒÜºqBƒOõƒâ»ƒG q»w »OºôkrÜ ÿ qBÜ ÆýO»ãÉð þÜ»üºõÉ„»G ÿºlñüBC ï»ø µBü q õw þðArü»Ø ÿkõg ï»ø þüBO½Ü ÿ ½ü qBñýw ,Ak»OÂô ô»è kq õÜ ÿ s ¼k ÿ rñýø ÿºô»C ßºô »Ü»ýƒülƒü uArƒO ½ƒðBƒ„ þðõH„»GAk RBÜºk þÈ oºôB_ q»XƒñƒxƒýƒÜ q»ø»è kBü s ‡»ü»è»w»ì ï»C µ»ü»Ü»ƒOÂô µþðÃØ»Ì ÿ sBƒwºkBƒìBƒC »ƒÝƒük þƒÝƒÉƒOBƒÜ »ýýO»üBw»Ü ôtÉø ÿ ½Ü ÿ qºô q»LðBíP…ýð ï»C þðAk»ð yýÜ»è µQÈ ôºk þðBÜ»ýýwBýw ÿºrãð½Ü þñPw»G ÿºô»ñPw½Ø µ»O»Ôqºk ë õéü»C þãðBì þPwAqºôBð»è kq õÜ þüºô»O»ð þƒÅƒýƒOBƒðq»ƒPƒè»ƒC òƒü rƒPƒ„BƒƒG rƒƒÉƒƒèô»ƒƒø»ƒƒè ½G ºôkrGAq þðBÜ»Pg»w »ñü rG þðkrÜvÈ qBw ÿºôArƒƒÜrƒƒýƒƒâAk »ƒƒ„»ƒƒG ô»ƒƒC þƒƒðAkq õƒƒƒÜ #.óBPwkq õÜ

ÿ»P…ü ôBøqºk µQÉ¿ÉøºlÉW óBÜ»ýýwBýw :ÿºô»C ßºô ,QÉñÉøºk Alü½g ÿAôk»G »Ýük »ì»C ,»éýCArxýC þüBO½Ü Bü q õw þðlÉè þðAqAlwBK ÿBK õw ÿºlðBìq»Ô ÿºô»ðAkqBÜ ‡»ƒì»ƒC µ»ƒðArƒÉƒC þƒìçƒxƒƒýƒƒC ÿ qBƒƒì½ƒƒÜ ÿBƒOºq»ƒw óBƒÜºõƒÉƒ„»ƒè ß»ƒƒüºõƒƒÉƒƒ„»ƒƒG óAõÉð þðBÜAkô»ì q ôk Êðçíéì ÿºô»ñýØ»O óBýÜ»üæ»Ü ,»ü»Ü»Ü»ü»Guk µß½ÜBð ºq»G .»ükõÍw µBýÜq õO ,êýCArxýC ,BÝü q»ì»ƒC ÂõGtc µóArÉC ,òý_ ,Býwô q †ü rO ÿ»Üæ »Ü ÿºô»C ÿAôk»è þO»HüBO»G ,ó râºk ½g»è Býwô q ÿBK õw»G þðBìq»Ô òýO½K rÉíükçÄ ÿ»PwAqBC þÜ»„õì þì»ƒPƒxƒýƒw ºôkrƒÜ .Bü q õw þðAlÉè þOBÜ»è QÈ rÝG »ükõÍw Bü q õw þðArü»Ø »ƒÜ ºô»ƒãƒðAô q ô»ƒè rOBü s ôºõOrâqºô þÕýƒCBƒO þƒÝƒÈlƒð»ƒøºq þñüBC ÿ rýâqBìºk µþƒG»ƒøs»ƒì þƒ¾Aq ½ƒì ºô»ðBÝÉðçíéì þðAkôBO ÿ sAõÉ„ q»w»G þƒü q»ƒãƒü qBƒÜ ,»ƒOÂµ ï»ƒè óAlƒÉƒè ,»ƒƒ¾As ÛArýÌ þðBÜ»…ÉÜ q»w»è ÿ ½gô»PƒwAq ÿºô»C q»G»è q»ø ß»ð ‡»ì»C »Ü ,QÉGºk þðBwBC»G µó rPÜ»ü þÉwôBø RÂô ôkq»ø þO»¾ôºk ßºô þƒðBƒÜºôºolƒðõƒO »ƒK ô rƒâ ºrwõð ÿºq»G óBü ÛArýÌ µïB„»è þìçxýC þPxü õƒÉƒK þƒO»ƒ¾Bƒc»ƒè µó»ƒÜºk òƒÉƒOAq»ƒO µ q»Hì»è òðAõOºk óBƒýƒðBƒÜ»ƒýƒülƒðºôºu q»ƒG

µó ½_ »üAlPwºkq»G»è óBýü qBýðAs »Ü RBÜºk ïÂ»G ,ºôArÜºqBÜ ï»C »üºõÈõƒÜ»ƒè µÿ»ƒÜ lýÅüºk ÿ q»ñÈ u ô q ô µlðõO þÝÈ qBOô ÿAôk»è BýðBƒPƒü rƒG þƒðArƒü sºõƒÜ¼ q»ƒw þƒð¼ rƒýƒìBƒÜ Ak»OÂô ô»C þP…â þð»ìõXð»C ïºkq»G»ƒè »Ü»ð»ìõXð»C þðBìAlð»C ÿ rÉg»ð þðBÜ»ãðºk óAqBâtÈ qBK ÿ»Ü»O»ìõÝc»G Ak»ð óBü»ãÈ q ÿ sBGq»w ÿ s q õâ þðlðB„ºô»è ÿ qAl„»G | .RBÝG k»w»C ÿ»Ü»íÈ u q»è ÿ qBƒOõƒâ»ƒG »ƒÜ ÿ»ƒýƒüºsAô»ƒOq»ƒK ô»ƒƒC þðArü»Ø»G RºqBG»w »ü»ø ºô»ýýO»¾ôºkõÉð ÿ»ðAq»â»C ô»C þÄrÉÜ þðõGkBü s ,Bü q õw þðBñÉøqBÜ»G ÿAôk»è »Ü ºô»OºôkrÜrPì»Ü ôºq»G õHOrâ óBü»Ý`È q ºô»ýüBýíýÜ þÜ»_ .»Ü»ðArü»Ø þñPxgAkæ»G µÿ sBGq»w þðAlÉè ÿºô»ƒƒƒðõƒƒƒGôBƒƒƒg ÿ qBƒƒƒGq»ƒƒƒw ïÂ»ƒƒƒG þLw þÝ„½Ü Ê_ºlÉK ,óAlÉè ÿ oõâõìq»â þðkrÜqAkq õñw ,QÉG ïAôºkq»G þðBÜ»¾ô»ø»è ôArÉg þÜ»üºô»ðAlìÂºô»G k»w»C þðBÜBðAõO þO»HüBO»G ,QÉGkqBLw rK õPÜ ÿ ôArÝü qBük Qwºkq»G»Pxg þÈõð ÿ»ã¾»G ÿºô»C ÿAôk Bü q õw þíÈ u q »Ü yÈ rãð½Ü þðBƒìAlƒð»ƒC | .»Ü»Ü»_ þðBñÉøqBÜ»G»è QÉñÉéâºk þƒðAlƒÉƒè ÿºkqAvƒG ,AkºlƒƒðºõƒƒÉƒƒð ï»ƒƒè ½ƒgô»ƒPƒwAq þƒÜ»ƒüºõƒÉƒƒ„»ƒƒG ÿ sBƒƒGq»ƒƒw »…ÉÜôBø q»w»è ÿ q»ƒãƒü qBƒÜ ÞƒÉƒ¾»ƒì½ƒÜ

yüºôB„ qBG»W qBýPg»G .k µòü rOqAôuk Bùð»O»G q»ø Bü q õw þðArü»Ø þƒƒè½ƒƒK»ƒƒ„ ôBƒƒð þƒƒðArƒƒü»ƒƒØ òƒƒü rƒƒƒOvƒƒƒÈ qk õÝ¾»G ,»ýð RÂ»øu ¼ q þðBÜ»ýü qBƒÝƒðAo½ƒâ µþüºô»ðõH¾õØ rOBüs µþü»Ü»ýýPg»w Á»â»è µþü ¼ rì þPwBC»è þðBÜ»ÜBñwrO »Oô»ÝÉƒè R»è µóAkvü µ þðkrƒÝƒ„Bƒgôkq µ µÁAq ½ƒì Á»â»è ,»üAk»ðBÄ¼ rì þPw»ƒø þƒðkrƒÝƒO»ƒè ÿ»OBùÝÉK þðBÜ»Ü»ü ÿAôk»è ß»ü »ðAsArPÝÉè þPwBC»è Bøºô q»ø ,ÿ q õw þ¾»ìõÜ ÿ ½gôBð »ðõH„»GAk ï»C AlýO»¾ôºkõÉð µþƒíƒýƒéƒÙƒýƒC Êðçíéƒì »ƒÜ ,ºô ½ƒHƒg½ƒO ß»ƒüºsAlƒð»ƒC»ƒG ºlðBü»â ÿ»ðArƒü»ƒØ ï»ƒC þƒðBƒÜ»ƒü sBƒGq»ƒw ß½Ü µþüBƒýƒíƒýƒÜ þƒÜ»ƒ_ þƒðBƒñƒÉƒøqBƒÜ»ƒG þO»ýð½_ q»w»è þÍì»W»Pwºk þÝÉðõG»ð µAkºqBýPw»ø »wrK ï»C Á»â»è ókrÜ»¾»ìBì þðArü»Ø þPwBC»è »ýýO»¾ôºkõÉð »ýýÜ½ÜBð ï»C »Ü ºô»ü õƒGo½ƒ„ ß»ƒüºõƒÉƒ„»ƒG AkBƒü q õƒw ÿ»OõÐ»è þOÂôBø 1300 þðAq u õÜ ÿAoºq»w þðBñÉøqBÜ»G ÿ ½ø»G Ú„»íük þÕü q»G q»w ÿ rýÜ ó ½W »Ü ÿºô»C ßºô þüBýíýÜ ÿ sBâ ½G ÿºuBìBC BÝü q»ì»C ÿºôºqºk ÿ rƒü sºô

?Bü qõw»è ÞÉðAlÉè b BÝü q»ì»C ÿkõg q»â»C R»ðBð»O ºõGrOs ½¾BC þüBO½Ü óBìõãÉG ºô»ãð»W ô»C »PÉ`G þðBÜ»ìBXðºqºk ïÂ»G ,QÉñÈk k»w»C»G þO»wBýw ½G ‡»ì»C ,QÉGôAq sAõg»ð »ãðºq .»ýñÈ q»ð tÉùès ÿBÝü q»ì»C óBÜ½ü qBñýw ôkqõÜ þð½ýws ½K ½C ÿ u ¼ q ï»Ü»ü»è þ_q»â»C kq õÜ þðBÜ»ýülðºôºu q»G ÿ uk ºôBü q õw þíÈ u q»è òÈõ„ ÞÈlð»ø»è R»ðBð»O µó õG þÔBì ôkq õÜ Á»â»è óBü»¾»ìBì rPKArg yÌ»G òýñýGºk BPxÉC ïÂ»G ,krÜºk AlýO»üAô»O»ð ïBÌõ¿O»Ø kq õÜ ºrwõð ÿºq»G ó»üæ»è »ì»C †ýO»¾ôºkõÉð þ¾»ì½Ü µQÈ rÜºk ÞÉ„»G »G õÝ¾»G ,QÉðBðAk lüBw½ñýW»G ÿ»¾»ìBì Bü q õw ÿ»ýü½gôBð »ãð»Wô»è þìºkq»G þðBÜºq»â»C »ü½G ,RBÜºk Á»â»è q»HìAq»G óBü½g »üºô»C óBÜ»ýükq õÜ »OqBK ºq»PÜBÔ þ_q»â»C ó»hHÝÈ q óBÜ½ü qBñýw kq õÜ ó»Üºk ºô»C ½G ºuBìBC óBÜ»ýü½gõÉð þÝÉíÈ q»ø þðõHPwô qk»è kõw QÉðAõOºk ô»ðBýwBýw q»â»C ,RBÝG ÿ ½g»G R»HüBO

õ_ôBð»è qB„»G q»â»C ÿºô»C ½G RBHGôBð»è þPwºk »PÈ ô»Ü»ð »üºq ô»â »ðBg»HW ô»C .óBPxü q ¼ rýO óAlÉè»è òOô»ÜAôk þwBýw ÿ qBÜ»Ä¼ r„ ,óBíxü q ½Ü ï»è k»w»C qB„»G þíÈ u q»è óAlÉè :»üAõýÉK »Ýðõ_ ,ºõOô»ÜAôk q ¼ s Ak»Pgºô»OBw »Ü »üAqlG k»w»C þíÈ u q»è »OBÜô»C »üAõGºk þ¾BG µó õGôºpðBýì Bü q õw þð½ýws ½K ½C µóBÜ»ýýÔ»è»w »ýýìçxýC µóBÜºôºolðõO ÿ»w¼ rK ÿºô»C ÿ ½ø »ðõG»ð ºlýÌBØ òü rý„Bð Bü q õw ÿBK õw µó ½ýws ½K ½C ôk»w»C qB„»G »OBÜô»C Bøºô q»ø ,ó»ÝG ïÂ»G ,ó õ_ºk óBì»ð ôºq»G ÿ»ÜBK õw ºqBÜ q»HìAq»G»è k»w»C qB„»G AkBPxÉC»è kAsBC ÿBü q õw ÿBK õw þðBÜ»ðºôºtÉØ Bøºô q»ø µRBÜºkAlü»K R»ýÌq»„ »Ýü q»g óBÜºõÉ„»è ß»üºõÉ„»G ‡Býwô q »ãðºq ºs q õâ ï»C »ü½G ,RBÜºk þðAõýP…K .ºõOô»ÜAôk ÿ ½g þOBÜ»è µQÉG»ð þÜ»üBø»G Bü q õw þ„ôºq AkBPxÉC»è Bøºô q»ø

ÿBðBì»G Ak»Pgºô»OBw ï»è k»w»C þðlðBgô q ÿ sBGq»w µþwBýw ÿ»ãÉK þðõGtÉø»G QÈ ô»ðBüBð Bøºô q»ø ,»üºlýÌBØ ÿ ôArhÝÈ q ºô»ð»ÝG ºqBGôk ÛArýÌ ÿºõÉ„ôBø þÜ»ü»¾»ø ÛArýÌ»è yÌ»G þíÈ u q þ_q»â»C ÿºô»G þwBýw ÿ»w¼ rK ïÂ»G ,RBùÉK þüBO½Ü þÜ»ü»w¼ rK ‡BPxÉCBO ÛArýÌ»è »PÉHG ÿºô»C ÿ ½ø »O½G»ð ôºôkqAõhPxÝ„ Aô »Ü q»Gô q ôºk þðBOÂô þðB…ÉÜAq ÿ ½ø òÉxc ïAk»w þðlðBgô q»G BÝü q»ì»C ïÂ»G ,QÉGkrÜ ‡»Ý…ÉK þðAõW þÜ»ü»ðõíð Bùð»O Bü q õw»è óAlÉè½G BÝü q»ì»C þXðBìBC lð»_ ½G »Ü¼pÔ µQÉÜ¼ q»G ókrÝ„rÉø þÝÉ„rÉø ÿºô»C ß»ð ,ÿ sBGq»w þÜ»ü»ãÉK QÉG óBñÉùüBO½Ü ÿ»Ü»XðBìBC µQÉG äð»W þP…ãüAq Bøºô q»ø .k»w»C qB„»G þíÈ u q»G ßq ½ýð þwrKAq ÿºrÈõâ»G BÝü q»ì»C»è óBÜ»ýýÝü rì»C Aô »Ü RBgºkqºk ºô»C ,tíüBO BÝü q»ì»C rO þÝÈ qBW òýðºô»C Á»â»è ½G »ýð þwrO»ì »Ü RBÝG ÞÉãð»W ÿ qAl„»G BÝü q»ì»C ïÂ»G .BÝü q»ì»C ÿ ½gôBð q»w Bü q õw þüBýíýÜ þÜ»_ »üºô»C þXðBìBC

k»ì»dì eýOBÔ k»íc»C ,óBÜ»ýýO»¾ôºkõÉð »Oq ½KAq ÿºrÈõâ»G þÜ»_ k»w»C qB„»G þíÈ u q ÿºô»C ÿAôk ÿºô»C ÿ ½ø ºõG ôBñÉøqBÜ»G »OõÐ»è þüBýíýÜ rPýC ,ºô»PÈ ô»ÝHÉè þðBGq õØ qAs»ø»è rOBü s ÿBýèõg ,tÉùès þðBOÂô þO»¾ôºkõÉð þ¾»ì½Ü ºõG Bü q õw q»w ½G ÿ sBGq»w þ„rÉø þðAlÉè ‡BPxÉCBO þ_q»â»C .óBüæ ß»ü»Ü¼ rýG »O½G»ð óBÜºõOrãÜ»üºô»O»ð ó»üæ»è Qg»W BÝü q»ì»C ïÂ»G ,þüBwBü þÝÈ qBü pG .QÈ qlG Bü q õw»è QÉGºk ºô»OBÜºk BÝü q»ì»C þXðBìBC ½G Ak»Pgºô»OBw ï»è BÝü q»ì»C þXðBìBC »Ýðõ_ ,QÉgô pG k»w»C þíÈ u q »ýð ºô»C ôBÝü q»ì»C þðBÜºõOrãÜ»ü»Oçü ô ÿkõg ºôkrÜºô»G óBýÜqk ,þðBíü»KôBø ÿBýðBPü rG

Büqõw þíÈu q»è ÿ sBGq»w ÿ s qõâ þðAlÉè þðBÜ½üqBñýw »Pw»Wq»G Alñý_ ÿºôºqºk ÿ rü sºô ,"ÿBü þðAlÉè ÿ q»â»C»G RºqBG»w »Ü QÉGºk q»ø òý_ :þOô ÿ sBGq»w ÿ s q õâ µºô»OBÜºlOºq »ñ„»_ ô»è þÝÈ qBü pG ÿ ½PýÄ Al…üBwBC þð»ìõXð»C »è †ülðõO»G .RBÜºk q»w»G õýð µÁBw ôk BPxÉC AkBü q õw þðæ»â þ„o½„ þðkrÝÉLPwºk q»ø ß»ð »Ü»„o½„ ÿ qBø»G ,ºõGo»LÉO þÜ»üBG»„ºo óAõÉð»è ,ºôBÜAu µkqºs ,ºôBìAl„¼k AlìBw»G þÝÉðBü q s µ qAlÉ„ óBýðBÜºkqºk óBýÜôkq»ø »Ü ÿ q»â»C óBü †ü ô»C ,RBÜBðq»wºqB_ þðkrÝÉLPwºk µþÜºqºk þðAkqºõÉPwºk ÿ uk»è "qAkq õñw"ÿ»ð»üæ»ì»ø þÝÉãð»W »Ü»g¼k ÿºô»ñP…Éø óBü »OÂô ô»C þíÈ u q µQ„õÜ»G óAlýìAôºkq»G µÿ ôArwAõ¾»ø»G »Ü½ü qBñýw ôkq»ø »Ü ,óBÜºqBP„õÜ þg¼k µBü q õw þðæ»â R»Hxð»G µºuBìBC q ¼ s ÿ rã¾»ø ºô»ü»_ôBð #| .ºsAôBýW þñýðAôpÉO

µóBÜºqAlÜ»_ ºtÉø»è óBýðBÜ»_ôBð BPxÉC µºôºlð»w ºpwõð ÿºq»G þO»HüBO»G þðkrÜqºk ÿ o»„ ºô»ðBü tÉø ÿ ôAô»O»G þOBÜ»è »Ü ,ó»Üºk óBÜºqAlÜ»_ þñOô»Üq»w µóBÜºqAlÜ»_ þðkrÜqºk ß»ülð»GtÈ q AkBü q õw þìAtýð ÿBK õw ÿºôBì»è »Ü ÿ»_ôBð µAôBCq ½g ÿ ½ü qBñýw ,QÉ_ºlÝÉO ó ôAr…ÉÜ AkôkrGAq þ¾Bw ôk þðBÝ…ÝÉO þg¼k QÈ rÜBð ºô»Cq»G»è Bü q õw ÿ qAlÜ»_ þðõÉws ½K ½C ÿ q»â»C µºô»PÉñÉíG »üºõÉ…ì»G ,"qAkq õñw"ÿ sBGq»w ÿ s q õâ þðlðB„ºô ºtÉø þñOô»Ý…ÉK þðkrÝü rãÈ q ½G Bü q õw þðBÜ»ýýìAtýð ºqAlÜ»_ þðArÈkôB_ þðõ_½G»G µQÈ rðAsBðq ôk»G ºtÉø ½G »ÝÉðAkq õñw ½G »ðAlÉè þwBýw þOºôAô»O»G ½G ß»ð óBÜ»ýýO»¾ôºk ÿºq»G ßºô †üºô»C »Ü ,óBýðlðBÝ…ÝÉO ó»Üºk þwBG Bü q õw þíÈ u q þðBðAõýP…K ï»C µ»ýðôArÝ¾õHØ ºô»ðAô»C ÿæ»G äðAô"þðAôlÉè òü rOºsBO»è †ü»ðõ_½G

»Ü ,þðºk»ì þðBýOÂôBø µóBÜ»ð½ýws ½K ½C ÿ ôBÝ„Aq»G BìBG½C ßAqBG JBC 23 ÿ u ¼ q þÜ»_ þðBñÉøqBÜ»G»è ÞÉðBìõâ aýø ,þOô †ü»ðBÜ»_ ô»C µ»ýð Bü q õw»è u õÝ¾»ì½Ü þðBOÂô »ü½G ,»üAlíÈ u q þPwºk»è Bùð»O óºkBð»ãÈ q Ç¼ rì þÔBì»è qBÝü râq»G µRBÝG »üºõÉ…ì»è ÿ»¾»ìBì Bü q õw þðAõýP…K ‡BýÜq õO þO»ìõÝc þðAlÉè ßºô †ü»ì»C »Ü ,krÜ ÿ»Ü»ð½_½G þíÈ u q ½G »üºô»ðkrÜqAkBâBC þÝÉãðºs »PxðAõO õì»ø QÉðAõOBð »Ü Bü q õw »OBhG þðBÜ»ýü u ½è½ñÜ»O µÿ sBGq»w rO þÜ»ýý…ÉÜq»w q»ø µºôºo»„ þO»ìtg Bü q õw þíÈ u o»è ÿ râBC þÜ»üBâqºk »ãðºq †ýOºôAô»O»G q»â»C »Ü ,ºô»OBÝG þÜ»üºõÉ„»G »ýðq ôk QÉñÉOõxü»ð þíÈ u q ÿ sBGq»w þðBÜBðAõO ÞýOBíPxýw ÿºôBì»è þO»HüBO»G ,RBÝGAkq õñw Bü q õw ÿ qBÜôBø ÿ ½ø»G ºôºôkrGAq þãðBì Q„»ø ºtÉø ºôÂõGtc µóArÉC ÿ ½gô»PwAq ÿ q ¼ s þÝÉ„»G Bü q õw þðBÜ»ýü sBGq»w

þðBÜºq»â»C »Ü ,ºôBü q õw þíÈ u q µAôBCq ½g þðBOÂô þðAkqºõýPwºk ßºô µkrÜ rOBü s ÿBÝü q»ì»C þO»HüBO»G µÿ sBGq»w ºlðºôBð ºô»OºôArÜôÃG .ó»Üºk ½G ÿ qBÜºkBìBC óBýðBÜ»ýü rã¾Aô»ø þO»wBýw QÈ rÜºk Qw»ø BPxÉC µ qAlÜ»_ þðõÉws ½K ½C µBü q õw þíÈ u q þðBOÂô ÿAlñÉW»C ÿ qBÜ ÿ»PwAqBC µRÂ»wºk ºuk ÿºq»G»G »Ü»_ôBð þÜ»üºõÉ_qAõ_ »O»ðôAtg ºô»ð½ýws ½K ½C »ýðq ôk »Ü ,ºô»ðÂ»ãð»O pK µÞw»O þðAkqºõÉPwºk þðkrÝÉLPwºk»G »Ü»g¼kô qBG ºôºqºk þðBOÂô ÿ ½gô»PwAq q»ø µºô»PÈ rÝG ÿçÜ»ü ß»üºkAoBO þðBKºo½â q»w»è †ýÜ»ýü qBÝðAo½â ß»ýülð»Gtü q ÿ sBGq»w µþwBýw óBýñü rOqBük »Ü ,QÈk AkAôk»G ÿ ½ü qBñýw »ýü sBGq»w ÿ s q õâ þðAlÉè ÿ q»â»C þðBÜ»ýýñì»C µÿ qAlÜ»_ ºôAq s»ìAk»è þÜ»_ þðBñÉøqBÜ»G ÿ ½ø»G ,Bü q õw ºqAlÜ»_ ºtÉø»G uk ºô»ýü ôBýíýÜ

þOÂ»øq ½g þðBÜ»_ôBð þìAqBC ÿ qAõG»è þPwºk q ¼ s þÜ»üºkAqBO µAlPwAoºôBð AlðBÜ»ýü qAlÜ»_ »K ô râ ô ôArhÝÈ q õÉð»G þ¾Bw ôk»è kBü s ÿºôBì»è .ºvÈ qk þðæ»â þ„o½„ þðkrÝÉLPwºk þðõHìAôºkq»G ÿ qBGq»w ,ºô»…üBü q õw ÿ o»„ þðkrÝÉLPwºk µóAlðB…ýK ½g ÿ q ¼ s þÝÉ„»G ÿºô»ðõGBýW µÿ qAlÜ»_ µBü q õw ÿBK õw þðBÜ»ýü sBGq»w »Ü»ü BP…Éø ,þÜºqºk þìAôºkq»G þðAõýP…K Bü q õw þÜBg ÿ q ¼ s þÝÉ„»G ºôArðAõO»ð þð½ýws ½K ½C ºlð»_q»ø ,QÈ rÝH¾¼ rPð½Ü qAs»ø óBüºk ó»üæ»è Bü q õw ÿ qAlÜ»_ µQÈ rÜºk þðAõýP…K ºô»ýýðBýG ÿ qAlÜ»_ »OºôArg †ü q ¼ s þO»ýýO»ýðBÝíýC µºqBK QÈkBO ïÂ»G ,ºôºo»„ þO»ìtg óBü ºô»ðkrÝýüçÜ»ü þðBÜ½ü qBñýw Bü q õw þðBÜ»ðBü s ÿºqBìu ÿºô»ðkrÝì»Ü ÿ rOBü s þÜ»üBíýw µQÉGºk rOs ½¾BC ÿAôk þO»HüBO»G ,QÈ râºkqºô þO»¾ôºkõÉð ó»üæ»è u õÝ¾»ì½Ü þÜ»_ ÿºô»ðBñÉøqBÜ»G

Ã¾ôlG»Ì k»íc»C ô q»Gô»ì»è ÁBw ôk ÿ»Ýü tð þðkrÝÉLPwºk þðBÜBOºq»w»è AkBü q õw þÝ¾»g þðBÜ»ðAlðB…ýK ½g ïB„ þñü o»KAq"ÿ ôBð»G AlÝÈ qBOô»è ÿ»„½Ü »è »Ü ,"RBÜºk kqºs »ÜºqBø»G AkrÈkôB_ ÿ»ìBðu ¼ q ÿ"zBG »ìq»â" þðB…ÉÜºvÈ qk»G ïºuBìBC ,ºô»üArÜôÃG µþðBGq õØ ÿºqBìu þðõGq ¼ s µóAlðB…ýK ½g õGkrÜ »Ü»_ôBð þðBOÂô þðAkqºõÉPwºk Bü q õw »Ýðõ_ ,Bü q õw ÿ qBGô qBÜ»è »ðBOÂô ô»è ÞÉÜ»ü q»ø»è sAôBýW »Ü»ýü qBÝðAo½â þè½K»„ ÿ»ðBýýGºq»Ì ÿ výOArPw þÜ»üÂõØ þðºôBg ,ºô»ðBýOrâ þðBOÂô R»Hxð»G »ýü sBGq»w µþwBýw »ÝÉÜ»ü þ…ü½g µºô»ðBùýW µ»_ôBð þO»HüBO»G ,óBÜºõP…ü ¼pPwºk »OÂô»è

‫كوردستان سةرانسةر‬

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫دوران كاڵكان‪:‬‬ ‫جەنگی سوریا هەمو‬ ‫ناوچەكە دەگرێتەوە‬

‫دوران كاڵكان ئەندامی كۆنسەی‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەری ك‪.‬ج‪.‬ك رایگەیاند‪:‬‬ ‫ئەگەر پەالماری سوریا بدرێ‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئەوسا جەنگی سوریا هەمو ناوچەكە‬ ‫دەگرێتەوە‌و وەك��و جەنگی جیهانی‬ ‫یەكەم هەمو هێزەكانی تێوەدەگلێ‪،‬‬ ‫بۆیە پێویستە گەلی كورد خۆی بۆ‬ ‫ئەمە ئامادەبكات‪.‬‬

‫گولتەن كشاناك‪:‬‬ ‫ئەگەر حكومەت‬ ‫هەنگاونەنێ پرۆسەی‬ ‫ئاشتی رادەگیرێت‬

‫گولتەن كشاناك هاوسەرۆكی ب‪.‬د‪.‬پ‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ :‬ئەگەر حكومەت بۆ‬ ‫چارەسەركردنی پرسی كورد قۆناغی‬ ‫دوەم دەستپێنەكات‌و هەنگاونەنێ‪،‬‬ ‫ئەوە پرۆسەكە رادەگیرێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫كۆی پرۆسەی چارەسەری دیموكراتی‬ ‫دەخاتە مەترسیەوە‪.‬‬

‫ساڵح موسلیم‪:‬‬ ‫زەبری سەربازی‬ ‫كێشەكان‬ ‫چارەسەرناكات‬

‫ساڵح موسلیم هاوسەرۆكی پ‪.‬ی‪.‬د‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ :‬زەبری سەربازی لەدژی‬ ‫سوریا كێشەكان چارەسەرناكات‌و بگرە‬ ‫دەبێتەهۆی ئەوەی كێشەكان زۆر قوڵتر‬ ‫ببنەوە‌و بە هەموالیەكدا تەشەنە بكات‪.‬‬ ‫ئێمەش لەگەڵ ئەوەین كە پرسەكان بە‬ ‫گفتوگۆ چارەسەر بكرێن نەك بە شەڕ‪.‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫دەستوەردانی ئەمه‌ریكاو ئه‌گه‌ره‌کانی دوای هێرش‬ ‫حاجی عەفرینی‬ ‫ناوچەكانی غوتەی سەربە پارێزگای‬ ‫ریفی دیمەشق لە رۆژی ‪2013-9-21‬دا‪،‬‬ ‫روب��ەروی بۆمبارانی كیمیایی ب��ۆوە‪.‬‬ ‫ئەم هێرشە بوبەهۆی تێداچونی ‪1200‬‬ ‫ك��ەس‌و ب��ەه��ەزاران كەسیش بەقورسی‬ ‫برینداربون‪ .‬ئەم چاالكییە جەنجاڵێكی‬ ‫گ��ەورەی لە گۆڕەپانی نێونەتەوەیی‌و‬ ‫ناوچەیی خستۆتەوە‌و لەبەر ئەمەش‬ ‫مەسەلەی دەسوەردانی سەربازی بۆتە‬ ‫پرسێك ك��ە لەئانوساتدایە‪ .‬لێرەدا‬ ‫پرسێك خ��ۆی زەق��دەك��ات��ەوە‪ :‬رژێمی‬ ‫ئەسەد چۆنچۆنی لەناوچەی غوتە چەكی‬ ‫كیمیایی بەكاردەهێنێ لەكاتێكدا لیژنەی‬ ‫توێژینەوەی نێودەوڵەتی سەربە نەتەوە‬ ‫یەكگرتوەكان ل��ە دیمەشق خەریكی‬ ‫توێژینەوە لەسەر چەكی كیمیایین؟ دیارە‬ ‫هەمو جیهان ئێستا چاوەروانن تاكو بزانن‬ ‫ئەنجامی توێژینەوە نێودەوڵەتییەكانی‬ ‫نەتەوە یەگكرتوەكان چین‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫وەاڵم��ی ئەو هەمو پرسیارە بدۆزنەوە‬ ‫كە سەرنجی كۆمەڵگەی نێونەتەوەیی‬ ‫راكێشاوە‪.‬‬ ‫رەف��ت��اری وێ��ران��ك��اری رژێ��م��ی‬ ‫بااڵدەستی سوریا‪ ،‬هەر لە سەرەتای‬ ‫شۆڕشەوە بۆتەهۆی داڕمانی ژێرخانی‬ ‫ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی واڵت‪ .‬ئەمە زۆر‬ ‫ل��ەوە مەترسیدارترە ك��ە كۆمەڵگەی‬ ‫نێونەتەوەیی‌و میدیاكان خۆیان تەنها بە‬ ‫پرسی چەكی كیماییەوە سەرقاڵ كردوە‪.‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدایە كە شارستانییەك‬ ‫تەفروتوناكرا كە مێژو نمونەیەكیتری وای‬ ‫پێ نییە‪ .‬شارە دێرینەكان چیتر لەسەر‬ ‫نەخشەی جوگرافیای سوریا بونیان‬ ‫نییە‪ .‬بە میلیۆنان كەس لە واڵتەكەیان‬ ‫كۆچیانكردوە‪ ،‬بە دەی��ان ه��ەزار كەس‬

‫بێسەروشوێن كراون‪ ،‬دەیان هەزاركەسیش‬ ‫بەشێوەی ج��ۆرب��ەج��ۆر بریندار ب��ون‪.‬‬ ‫ئایا ئەمانە هەموی ویژدانی ویالیەتە‬ ‫یەكگرتوەكانی ئەمریكا‌و كۆمەڵگەی‬ ‫خۆرئاوایی نەجواڵندوە! جا ئێستا با‬ ‫بپرسین گەلۆ نهێنی ئ��ەم هەڵوێستە‬ ‫لەنەكاوەی ئەمریكا‌و هاوپەیمانەكانی بۆ‬ ‫لێدانی سەربازی چییە بەتایبەت دوای‬ ‫ئەوەی ناوچەكانی غوتە بۆمباران كران؟‬ ‫بەدەربرینێكیتر ئەو كوشتارەی كە ئێستا‬ ‫لەسەر ناسنامە لە سوریا پیادەدەكرێ‌و‬ ‫ئەو توندوتیژییەی كە هەڕەشە لە هەمو‬ ‫ك��ەرت‌و توێژەكانی كۆمەڵگەی سوریا‬ ‫بەگشت پێكهاتەكانیەوە دەك��ا لەگەڵ‬ ‫ئەو ژمارە زۆرە لە قوربانیان كە رۆژانە‬ ‫رولە زیاد بونە‪ ،‬تاكو ئێستا بۆ جواڵندنی‬ ‫ویژدانی كۆمەڵگەی نێودەوڵەتی بەس‬ ‫نەبوە؟ بۆچی ئێستا ئەمریكا بڕیاری‬ ‫دەسوەردانی داوە؟ باراك ئۆباما سەرۆكی‬ ‫ئەمریكا كاتێك ساڵی راب��ردو باسی‬ ‫سوریای دەكرد‪ ،‬ئاماژەی بەوە كرد كە‬ ‫هێڵی سور بەنیسبەت ئیدارەی ئەمریكا‬ ‫بەكارهێنانی چەكی كیمیاییە‪ .‬ئێستا‬ ‫ئیتر ئەمریكا تێگەیشتوە كەوا خەریكە‬ ‫تەنگژەكە بەرەو ئاراستەیەكی زۆر جیاواز‬ ‫دەگوێزرێت‪.‬‬ ‫نهێنی ئەوە چییە كە چەكی كیمیایی‬ ‫بە هێڵی سور دەزانن؟‬ ‫سەرۆك ئۆباما لەگەلێك لێدوانی خۆیدا‬ ‫كە لەمەڕ بەكارهێنانی بەرفراوانی چەكی‬ ‫كیمیایی داوێتی‪ ،‬ئاماژەی بەوە كردوە‬ ‫كە پێوستە بەرژەوەندییە نەتەوەییەكانی‬ ‫ویالیەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا لەبەرچاو‬ ‫بگیرێ‪ ،‬جا ئەمە چی لەرێگەی پێشگرتن‬ ‫لە باڵوبونەوەی چەكی كۆمەڵكوژەوە بێ‌و‬ ‫چی لەرێگەی پاراستنی هاوپەیمانەكان‌و‬ ‫بنكەكانمان لە ناوچەكە بێـت فەرقێكی‬

‫ضةكى كيميايي هاوك َيشةكانى سوريا دةطؤ ِر َيت‬

‫وای نییە‪ .‬ئ��ەوەش رۆشنكراوەتەوە‬ ‫كە ئەمریكا‌و واڵتانیتر پێیانباشە كە‬ ‫پرسەكان وابەڕێوەبچن كە بەپێی ئەو‬ ‫رێسایانە بێت كە دوای جەنگی جیهانی‬ ‫یەكەم لەمەڕ بەكارهێنانی چەكی كیمیایی‬ ‫ب��ڕی��اری��ان ل��ەس��ەر دراوە‪ .‬لەراستیدا‬ ‫بەرهەڵستی ئەمریكا‌و هەندێك دەوڵەتی‬ ‫گ��ەورە س��ەب��ارەت بە چەكی كیمیایی‬ ‫لەبنەڕەتدا پەیوەندی بە «بەرژەوەندییە‬ ‫بەرتەسكە ستراتیژییەكانیانەوە» هەیە‪.‬‬ ‫ه��ەروەه��ا ب��اس ل��ەوەش دەك��رێ كە‬ ‫ئ��ەم دەوڵ��ەت��ان �ە‌و بەتایبەت ئەمریكا‬ ‫لەروی ئەنباركردنی چەكی تەقلیدیەوە‬ ‫بااڵدەستیەكیان هەیە‪ ،‬بۆیە دەیانەوێ‬ ‫ئەمە بپارێزێن‌و نەهێڵن هیچ الیەنێك‬ ‫«چەكی كیمیایی بەكاربهێنێ بۆ ئەوەی‬

‫لەسەر زەمینەی واقیعی نەبەردەكان‬ ‫هاوسەنگی هێزەكان تێكنەچێت»‪.‬‬ ‫لەمەوە ئ��ەوەم��ان بۆ دەردەك��ەوێ كە‬ ‫ویالیەتە یەكگرتوەكانی ئەمریكا پێدەچێ‬ ‫چ��ەن��د زەب��رێ��ك��ی س��ەرب��ازی ل��ە بنكە‬ ‫سەربازییەكانی سوریا بوەشێنێ بۆ‬ ‫ئەوەی سزای بدا تاوەكو چتیر چەكی‬ ‫كیمیایی بەكارنەهێنێت‪ .‬لەگەڵ ئەمە‬ ‫ئەمریكا لەروی هێزی زەمینیەوە پەالماری‬ ‫سوریا ن��ادات‪ .‬ئەمەش چەند هۆیەكی‬ ‫هەیە‪ :‬یەكیان ئەوەیە كە بەدیلێكی‬ ‫دیموكراتی بۆ رژێم لە سوریا بونی نییە‪،‬‬ ‫پاشان هەندێك گروپی تیرۆركاری وەكو‬ ‫ب��ەرەی ن��وس��رەت‌و دەوڵ��ەت��ی ئیسالمی‬ ‫لە عێراق‌و شام ئەمە دەق��ۆزن��ەوە كە‬ ‫سەربە رێكخراوی تیرۆریستی قاعیدەن‪.‬‬

‫هەروەها گەلێك دەوڵەتی هاوپەیمانی‬ ‫ئەمریكا وازیان لە بیرۆكەی لێدانی سوریا‬ ‫هێناوە وەك بریتانیا‪ ،‬ئەڵمانیا‌و ئیتاڵیا‪.‬‬ ‫جگە لەمە روسیا‌و چینیش ب��ەردەوام‬ ‫ڤیتۆ بەكاردەهێنن‪ .‬هەروەها ئێرانیش‬ ‫هەڕەشەی نەهێشتنی ئیسرائیل دەكات‪.‬‬ ‫ئەمە بێلەوەی كە دەستوەرانی سەربازی‬ ‫چی مەترسییەك لەسەر دەوڵەتانی‬ ‫هاوسێ دروستدەكات‪ .‬بۆ نمونە ئەگەری‬ ‫ئەوە هەیە كە ئەم كوشتارە بگوێزرێتەوە‬ ‫بۆ عێراق (یاخود عێراقەكان)‪ ،‬ئوردن‬ ‫(كە زۆرینەی سوننەن) توركیا (سوننە‬ ‫لەگەڵ ئەتنیكەكانیتری وەك��و كورد‌و‬ ‫توركمان‌و شیعە) لوبنان (فرەنەژاد)‌و‬ ‫ئیسرائیل (جولەكە)‪.‬‬

‫نیشتمان یاخود كوردستان؟ كاتی بڕیاردانە‪...‬‬ ‫كۆرای چاڵكشان‬ ‫و‪ :‬چاودێر‬ ‫ن��وری مالكی لە بەهێزبونی پێگەی‬ ‫كوردەكان قەڵسە‪ .‬بەاڵم لەسەر زاری‬ ‫وشەیەك بەناوی «باكوری عێراق» بونی‬ ‫نییە‪ .‬ئەو دەڵێ «كوردستان»‪ .‬رێبەرە‬ ‫سوننەكان ل��ە ئۆتۆنۆمی ك��وردەك��ان‬ ‫وەڕس��ن‪ ،‬بەاڵم كەسیان ناڵێن باكوری‬ ‫عێراق‌و هەمیشە كوردستان بەكاردەهێنن‪.‬‬ ‫ج��ا باسی هوشیار زێ��ب��اری وەزی��ری‬ ‫دەرەوەش ناكەم كە بۆخۆی ك��وردە‌و‬ ‫بێشك ناوی كوردستان بەكاردەهێنێـت‪.‬‬ ‫تەنانەت توركمانەكانیش ئەم وشەیە‬ ‫بەكاردەهێنن‪.‬‬ ‫ئێستا ه��اوس �ێ‌و ه��اوس��ن��وری ه��ەرە‬ ‫دورودرێ��ژی توركیا خۆ چیتر سوریا‬ ‫نییە‪ ،‬عێراقیش نییە‪ .‬ئێستا كوردستان‬ ‫هاوسنوری ه��ەرەس��ەرەك��ی توركیایە‪.‬‬ ‫چیتر سنوری سوریا بەدەست هێزەكانی‬ ‫ئەسەدەوە نییە‪ .‬چیتر لەگەڵ سوریای‬ ‫س��ەرب��ەخ��ۆدا سنورمان نییە‪ .‬بەشی‬ ‫ه��ەرەزۆری سنور لەالیەن كوردەكانەوە‬ ‫كۆنترۆڵدەكرێت‪ .‬ئ��ەو بەشەشی كە‬ ‫م��اوە ب��ەدەس��ت ئ��ەو ه��ێ��زان��ەوەی��ە كە‬ ‫سەربە رێكخراوی قاعیدەن‌و بەناویش‬ ‫بۆ دەربازكردنی لۆجستیك بەحساب‬ ‫بەدەست سوپای سوریای ئازادەوەیە‪.‬‬ ‫ل��ە ع��ێ��راق��ی��ش ل��ەگ��ەڵ حكومەتی‬ ‫ن��اوەن��دی س��ن��وری هاوبەشمان نییە‪.‬‬ ‫بەغدادیش لەبازنەی ناوچەی س��ەوزدا‬ ‫قەتیسماوەتەوە‌و لە كۆمەڵێك كانتۆن‬ ‫پێكدێ كە سەدامیلەكان كۆنترۆڵیدەكەن‪.‬‬ ‫وەزارەت��ی دەرەوە تەنانەت رێگە بەوە‬ ‫ن��ادا ك��ە ئۆتۆمبێلەكانی راوێ��ژك��اری‬ ‫ئ��ەم��ن��ی ن��ەت��ەوەی��ی ل��ە باخچەكەی‬ ‫رابگیرێن‪ .‬دەوڵ��ەت لەئارادا نییە‪ .‬هەر‬ ‫جەماعەتەو بەشێوەی چەرخەكانی‬ ‫ن��اوەڕاس��ت چەند میرنشینێكیان بە‬ ‫چەكی مۆدێڕن كۆنترۆڵكردوە‪ .‬بۆ ئەوەی‬

‫توندوتیژییەكانیش رابگیرێ‌و شەرعیەت‬ ‫ب��ە م��ان��ەوەی ئ��ەم كانتۆنانە ب��درێ‪،‬‬ ‫لەنێوان ئەم میرنشینانەدا فیدراسیۆنێكی‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی بونی هەیە‪.‬‬ ‫هەرچی كوردستانە ناتەباییەكی سەیر‬ ‫بەخۆیەوە دەبینێت‪ .‬لە عێراق دەوڵەتێكی‬ ‫یاسایی هەیە‪ ،‬بەاڵم لەراستیدا دەوڵەتێك‬ ‫بونی نییە‪ .‬لە كوردستانیش بەتەواوەتی‬ ‫بەپێچەوانەوەیە‪ .‬واتە دەوڵەتێكی یاسایی‬ ‫بونی نییە‪ ،‬بەاڵم راستیەكەی دەوڵەتێك‬ ‫بە بیروكراسیەت‌و وەزارەتەكانیەوە بونی‬ ‫هەیە‪ .‬دەوڵەتێكە كە ئاسایشی خۆی‬ ‫دابینكردوە‪ ،‬پ��ەروەردەی نەتەوەیی‬ ‫دەس��ت��ەب��ەرك��ردوە‌و س��وپ��ای خۆشی‬ ‫پێكەوەناوە‪.‬‬ ‫لە خۆرهەاڵتی ناوەڕاستی نوێدا‪ ،‬چیتر‬ ‫هاوسێ سنورییەكانمان ع��ەرەب نین‪،‬‬ ‫ئیتر ك��ورد‌و ئێرانییەكانن‪ .‬لەبەشێكی‬ ‫سنورەكانی سوریادا قاعیدە‌و سوپای‬ ‫داغانبوی سوریای ئازاد هەیە‪ .‬ئەم دۆخە‬ ‫توركیا ناچاردەكا كە بەشێوەی رادیكاڵ‬ ‫چاو بە سیاسەتی خۆرهەاڵتی ناوەراستی‬ ‫خۆیدا بخشێنێـتەوە‪ .‬پێناچێ عێراق ئیتر‬ ‫ێ خۆی كۆبكاتەوە‪ .‬تەنانەت چیتر‬ ‫بتوان ‌‬ ‫ئەو سوپایەش نەماوەتەوە كە لەگەڵ ئەو‬ ‫دەوڵەت ‪ -‬نەتەوەیە دامەزرا كە لەدوای‬ ‫قۆناغی ئیستیعماری لە عیراق بنیاتنرا‪.‬‬ ‫ئەستەمیشە دوبارە بنیاتبنرێتەوە‪.‬‬ ‫ئ��ەم دۆخ��ە س��وری��اش دەگ��رێ��ت��ەوە‪.‬‬ ‫واڵتەكە سێ لە چواری روبەرەكەی لە‬ ‫بیابانی بەرەهوت پێكدێت‪.‬‬ ‫تەنها ‪%25‬ی خاكەكەی بەكەڵكە‪ .‬نیوەی‬ ‫واڵتەكە بۆش‌و بەتاڵە‪ %60 .‬ی ئەوەشی‬ ‫كە م��اوەت��ەوە بەدەست ئەسەدەوەیە‪.‬‬ ‫هەتا دێ ئەم ناوچەیە ل��ەدژی سوپای‬ ‫ئازاد بەرتەسكتر دەكرێـتەوە‪ .‬ئەوەشی‬ ‫كە ماوەتەوە بەدەست كوردەكانەوەیە‌و‬ ‫هاوسێی كوردستانی عیراقە‪ .‬وات��ە‬ ‫كێشەی دەسكەوتنی لۆجستیكی نییە‪.‬‬ ‫ئەسەدیش ئەوەندەی دەیەوێ كۆتایی بە‬

‫ئايا توركيا دةسةآلتى كورد لة رؤذئاوا قبوألدةكات؟‬

‫دەسەاڵتی سوپای ئازاد بهێنێ‌‪ ،‬ئەوەندە‬ ‫خەمی دەسەاڵتی كوردەكانی نییە‪.‬‬ ‫ئایا دەگۆڕدرێت؟‬ ‫پێناچێ ئەم دۆخە وا بەئاسانی گۆڕانی‬ ‫ب��ەس��ەردا بێت‪ .‬لە عێراق گ��ەڕان��ەوەی‬ ‫دەوڵەتێكی ناوەندی‌و فیدراڵی بەهێز‬ ‫ئەستەمە‪ .‬تاقە شتێك ك��ە ئەگەری‬ ‫گۆڕانی هەیە دروستبونی ئیئتیالفی‬ ‫جۆربەجۆری گروپە سیاسیەكانە‪ .‬هەمو‬ ‫حكومەتێكی ئیئتیالفیش پەیوەندی بە‬ ‫هاوكێشەی دەرەك��ی ئێران‪ ،‬ئەمریكا‌و‬ ‫یاریكەرەكانیترەوە هەیە‪ .‬بزوتنەوەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی دیموكراتیانەش بەهۆی‬

‫گروپە تیرۆریستییەكانەوە الوازدەبن‪.‬‬ ‫ل��ە س��وری��اش رەوش��ێ��ك��ی هاوشێوە‬ ‫هەیە‪ .‬دەرەتانەكانی سیاسەتی ناوخۆیی‬ ‫بەتەواوەتی بە دینامیكە دەرەكییەكانەوە‬ ‫بەندە‪ .‬ئەسەد بەهۆی كۆمەكەكانی چین‌و‬ ‫روس��ی��اوە هەتا دێ بەهێزتر دەبێت‪.‬‬ ‫چەندی سوپای ئەسەد ناوچەی زیاتر‬ ‫دەسدەخات‪ ،‬ئەوەندە زیاتر ئەو گروپە‬ ‫چەكدارانە كردەوە تیرۆریستییەكانیان‬ ‫پ��ەرەپ��ێ��دەدەن كە لەسایەی سوپای‬ ‫ئازاددا كاردەكەن‪ .‬ئەمەش دەبێـتەهۆی‬ ‫ئەوەی دەوڵەتێكی ئاسایشی نەتەوەیی‬ ‫بێـتەكایەوە ك��ە شەڕێكی ناوخۆیی‬ ‫پەرەپێدەدات‪ .‬لێرە تاقە ناوچەیەكی‬

‫ئ��اوارت��ە ه��ەی��ە ك��ە ئاسایشی خۆی‬ ‫تارادەیەكی زۆر دەستەبەركردوە‌و هەتا‬ ‫دێت بەرەو بەدەوڵەتبون دەڕوات واتە‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫لێرەدا چۆنی دەتوانین بە سیاسەتی‬ ‫دەرەوەی ت��ورك��ی��ادا بچینەوە؟ ئایا‬ ‫پێویستە بایەخ بەو هێزە (كوردستان)‬ ‫بدەین كەلەروی ئابوری‌و كۆمەاڵیەتیەوە‬ ‫بەتوركیاوە بەستراوەتەوە‌و هێزێكی‬ ‫عەلمانییە‌و لەدرەوەی هاوپەیمانی شیعەیە‬ ‫یاخود بایەخ بە دەوڵەتی ناوەندی سوریا‌و‬ ‫عێراق بدەین كە هەتا بینەقاقایان نوقمی‬ ‫شەڕی مەزهەبی‌و تێرۆر بون؟ بەڕاستی‬ ‫ئیتر كاتی بیرلێكردنەوەی هاتوە‪.‬‬

‫كؤمةآليةتى‬

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪10‬‬

‫لەتۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتیی هەولێر چ باسه‌؟!‬ ‫پێشبینیدەكرێت دەیان هەزاركەس بەنایاسایی موچە لەتۆڕی پاراستنی هەولێر وەربگرن‬

‫سەرتیپ جەوهەر‬ ‫ت��ۆڕی پاراس��تنی كۆمەاڵیەتی الیەنی‬ ‫پەیوەندی��دارە بەهاوكاریك��ردن‌و پێدانی‬ ‫موچ��ەی مانگان��ە بەوان��ەی یاس��ای‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتیی دەیانگرێتەوە‪،‬‬ ‫كە كراوەتە دو بەشی سەرەكی‪ ،‬یەكەمیان‬ ‫بەش��ی چاودێری خێزان لەگەڵ بەش��ی‬ ‫كەمئەندامان‪.‬‬ ‫بەش��ی یەكەم ك��ە ت��ۆڕی چاودێریی‬ ‫كۆمەاڵیەتیی��ە بەپێ��ی رێنمای��ی ‪ 24‬ی‬ ‫وەزارەتی دارای��ی هەریەكە لە (بێوەژن‪،‬‬ ‫خوێندكاری خێزاندار‪ ،‬هاوسەری كەسێكی‬ ‫حوكمدراو‪ ،‬هەمو كچێكی بێ‌ دایك‌و باوك‪،‬‬ ‫منداڵ��ی هەتیوی ناكام‪ ،‬پەككەوتە) بەاڵم‬ ‫هەرەیەك لەمانەی سەرەوە بەپێی مەرجی‬ ‫تایبەت مانگانە موچەیەكی تایبەتییان بۆ‬ ‫دابیندەكرێ��ت كە بڕەك��ەی (‪ )150‬هەزار‬ ‫دینارە‪.‬‬ ‫بەش��ی دوەمیش ك��ە كەمئەندامانە‪،‬‬ ‫ئەمانی��ش هاوكاری��ی دەكرێ��ن بەپێ��ی‬ ‫رێنمای��ی ژمارە ‪ 2‬س��اڵی ‪ 2012‬تایبەت‬ ‫ك��ە هەم پێناس��ەی كەمئەندامی كردوە‪،‬‬ ‫هەم رێژەی كەمئەندامبون‌و ئەوكەسانەی‬ ‫دەیانگرێتەوە دیاریكردوە‪.‬‬ ‫بەپێ��ی زانیارییەكانی دەس��تكەوتون‬ ‫لەبەڕێوبەرایەتییەكانی هەولێرو سلێمانی‌و‬ ‫دهۆك لەسەرتاس��ەری كوردس��تان زیاتر‬ ‫لە‪ 150‬ه��ەزار كەمئەندام��ی موچەخۆرو‪،‬‬ ‫‪ 150‬هەزار موچەخۆر لەچوارچێوەی تۆڕی‬ ‫چاودێریی خێزان هەن‪.‬‬ ‫لەهەولێر بەدەر لەرێنماییەكان‬ ‫كاردەكرێت‬ ‫بەپێ��ی زانیارییەكان��ی بەردەس��تن‪،‬‬ ‫ئێس��تا لەهەولێر نزیكەی ‪ 60‬هەزار كەس‬ ‫لەچوارچێوەی تۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتی‬ ‫موچە وەردەگرن‌و ئ��ەو رێژەو ژمارەیەش‬ ‫زۆرە ئەگ��ەر بەكارهێنرابێ��ت ب��ۆ كاری‬ ‫تایبەت‪ ،‬بۆیە پێویستدەكات هەڵوەستەی‬ ‫ج��ددی لەس��ەر بكرێ��ت‌و لێكۆڵینەوەی‬ ‫ج��ددی لەالیەن حكوم��ەت‌و پەرلەمانەوە‬ ‫لەس��ەر بكرێت‪ ،‬چونكە ئ��ەم موچەیە بۆ‬ ‫خەڵكی ن��ەدارو كەمئەندام‌و شایس��تەیە‬ ‫ن��ەك لەس��ەربنەمای مەحس��وبییەت‌و‬ ‫مەنسوبییەت بۆ خەڵك ببڕێتەوە‪.‬‬ ‫ب��ۆ بڕینەوە ی��ان دابینكردنی موچەی‬ ‫ه��ەر كەمئەندامێ��ك یان هەركەس��ێكی‬ ‫دیك��ە كە دەكەوێت��ە چوارچێوەی تۆڕی‬ ‫چاودێری��ی خێ��زان‪ ،‬پێویس��تە بەپێی‬ ‫رێنمای��ی وەزارەتی دارای��ی بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەپێ��ی بەڵگەنام��ەكان گەندەڵیی گەورە‬ ‫هەیە لەتۆڕی پاراستنی هەولێرو پێشبینی‬ ‫دەكرێ��ت دەی��ان هەزارك��ەس ب��ەدەر‬ ‫لەرێنمای��ی‌و لەڕێگەی تایب��ەت موچەیان‬ ‫ب��ۆ بڕابێت��ەوە‪ ،‬خراپتریش ل��ەوە حزب‬ ‫ئ��ەم بەرنامەیەی حكوم��ەت بەكاربێنێ‌‬ ‫بۆ مەبەس��تی تایبەتی‌و خەڵك خس��تنە‬ ‫ژێر ركێفی خ��ۆ‪ ،‬چەندینجاریش لەالیەن‬ ‫لیژنەی جی��اوازی وەزارەتی كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەت��ی هەوڵ��دراوە پش��كنین بۆ‬ ‫دۆس��یەی كەمئەندامان‌و چاودێری خێزان‬ ‫لەهەولێ��ر بكرێ��ت‪ ،‬س��ەركەوتو نەبون‬ ‫بەئاشكرا رێگریان لێكراوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو ئامارەی دەس��ت كەوتون‪،‬‬ ‫لەش��اری هەولێر ‪ 40‬ه��ەزارو ‪ 742‬كەس‬ ‫بەن��اوی كەمئەندامیی��ەوە موچەیان بۆ‬ ‫بڕاوەتەوە لەچوارچێ��وەی چاودێریی ‪23‬‬ ‫هەزارو ‪ 942‬كەس موچەیان بۆ بڕاوەتەوە‪.‬‬ ‫لەش��اری س��لێمانی لەچوارچێ��وەی‬ ‫چاودێری��ی خێزان ‪ 29‬هەزارو ‪ 746‬كەس‬ ‫موچە وەردەگرن‪ ،‬لەچوارچێوەی یاس��ای‬ ‫ماف‌و ئیمتیازاتی كەمئەندامان‪ ،‬لەش��اری‬ ‫دهۆكی��ش ‪ 15‬هەزارو ‪ 30‬ك��ەس بەناوی‬ ‫چاودێریی خێ��زان موچە وەردەگرن‌و ‪32‬‬ ‫هەزارو ‪ 833‬كەس بەناوی كەمئەندامییەوە‬ ‫موچ��ە وەردەگرن‪ ،‬لەناوچەی گەرمیانیش‬ ‫‪ 6‬هەزارو ‪ 436‬كەس لەچوارچێوەی تۆڕی‬ ‫پاراستنی كۆمەاڵیەتی موچەی چاودێریی‬ ‫خێزان وەردەگ��رن‌و نزیكەی حەوت هەزار‬ ‫كەمئەندامیش موچە وەردەگرن‪.‬‬ ‫بەپێی بەڵگەكانی بەردەستن‪ ،‬پێشبینی‬ ‫دەكرێت دەیان ه��ەزار كەس لەدەرەوەی‬ ‫رێنمایی‌و لەس��ەر بنەمای مەحسوبییەت‌و‬ ‫مەنس��وبییەت موچەی��ان ب��ۆ بڕابێتەوە‬ ‫كە ك��ۆی موچەخۆران��ی هەولێر دەگاتە‬ ‫زیاتر لە‪ 64‬هەزار كەس‪ ،‬رەنگە دۆس��یە‬ ‫نایاساییەكان بگاتە دەیان هەزار ناو‪.‬‬

‫دوای ئاشكرابونی گەندەڵییەكان‪ ،‬بەڕێوبەرانی فەرمانگەكانی هەولێر‬ ‫وەزیر بەسەروی خۆیان نازانن‌و رێگری لەكاری لیژنەی پشكنین دەكەن‬ ‫سەروی خۆی وەزیرە یان خەڵكی دیكە؟!‬ ‫تۆ بڵێی وەزیر لەس��ەروی خۆی نەبێت؟!‬ ‫سەیرە‪..‬‬ ‫هەرچۆنێ��ك دوای مش��تومڕێكی زۆر‬ ‫لەسەر زانیارییەكانی لەدەست لیژنەكە بو‪،‬‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەكان بەڕەسمیی دانیان‬ ‫ن��ا بەوەی لەكۆی نزیكەی ش��ەش هەزار‬ ‫موچەخۆر‪ ،‬زیاتر لەچوار هەزاریان بەدەر‬ ‫لەیاس��او رێنماییان بۆ بڕابۆوە‪ ،‬لیژنەكەی‬ ‫وەزارەت كاری خۆی نەكردو حیس��اب بۆ‬

‫خەڵك‬ ‫لەسەر بنەمای‬ ‫مەحسوبییەت‌و‬ ‫ێ‬ ‫مەنسوبییەت ب ‌‬ ‫ئاگاداری وەزارەت‬ ‫موچەیان بۆ‬ ‫دەبڕدرێتەوە‬

‫نازانرێ��ت ئەوكەس��انەی‬ ‫دەس��ڕێتەوە‬ ‫ناوی��ان‬ ‫خەڵك��ی ناموس��تەهەق‬ ‫ب��ون‌و ئەوانەیش��ی ك��ە‬ ‫لەجێگەی��ان تۆماردەكران‬ ‫شایس��تەبون‪ ،‬س��ەرباری‬ ‫ئ��ەوەی تۆماركردنی ناوی‬ ‫هەركەس��ێك پێویس��تی‬ ‫بەرەزامەن��دی وەزارەتی‬ ‫وەزی��ری‬ ‫دارای��ی‌و‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی‬ ‫هەی��ە‪ ،‬كەچ��ی ئەوان‬ ‫بەبێ‌ گەڕانەوە بۆ وەزیر ده‬ ‫‌ستنوسی به‌ڕێوه‌به‌ری چاودێریی سۆران‬ ‫ئەم كارەیان دەكرد‪.‬‬ ‫��تە‬ ‫�‬ ‫پێویس‬ ‫حكومەت‬ ‫بەپێ��ی بڕی��اری‬ ‫هە و لێر‬ ‫��ی‬ ‫�‬ ‫وەزارەت‬ ‫��ی‬ ‫�‬ ‫رێنماییەكان‬ ‫هەركەس��ێك‬ ‫س��ەرهەڵدەداتەوە‪ ،‬دوب��ارە وەزارەت��ی‬ ‫��مانكردوە‬ ‫�‬ ‫باس‬ ‫��ەرەوە‬ ‫�‬ ‫لەس‬ ‫دارایی وەك‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی لەس��ەرداوای‬ ‫كێشەیەك‬ ‫‌و‬ ‫ج‬ ‫مەر‬ ‫هیچ‬ ‫ێ‬ ‫‌‬ ‫بەب‬ ‫دەیانگرێتەوە‬ ‫بەڕێوەبەری گش��تیی پشكنین لەوەزارەت‬ ‫موچەی��ان ب��ۆ ببڕێت��ەوەو مامەڵەی��ان بڕی��اری پێكهێنان��ی لیژنەیەك��ی ن��وێ‌‬ ‫لێوەربگیرێت‪ ،‬كەچی لەفەرمانگەی تۆڕی دەدات‪ ،‬لیژنەكە لە ‪ 2013/5/20‬سەردانی‬ ‫پاراس��تنی هەولێر بەهەردو بەش��ەكەی فەرمانگ��ەی ت��ۆڕی پاراس��تنی هەولێر‬ ‫(كەمئەندامان‌و چاودێریی خێزان) بەدەر دەكەن‪ ،‬بەاڵم رێگرییان لێدەكرێت‪ ،‬لەسەر‬

‫ئ��ەو لیژنەیە نەكرا ك��ە وەزیر پێكیهێنا‪،‬‬ ‫لەقاموسی هیچ حوكمڕانییەك نەبوە وەزیر‬ ‫لیژنە دروس��تبكات بەڕێوبەرێكی خواری‬ ‫خوارەوە جێبەجێی نەكات‪.‬‬ ‫دوابەدوای ئەم لیژنەیە لیژنەی گومانی‬ ‫زیاتر دروس��تبو لەس��ەر دۆس��ییەكانی‬ ‫بەڕێوبەرایەتی گەش��ەپێدانی هەولێر كە‬ ‫ئێستا بوە بەتۆڕی پاراستنی كۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫چونك��ە دوات��ر لیژنەیەك��ی الوەك��ی‬ ‫س��ەردانی كەمئەندامانی هەولێر دەكات‌و‬ ‫دەردەكەوێت هەزاران دۆس��ییەی دیكەی‬ ‫كەمئەندامان بەدەر لەهەم��و رێنماییەك‬ ‫ناویان تۆماركراوەو موچەیان پێدەدرێت‪.‬‬

‫کۆن‬ ‫وسی ئه‌و لیژنه‌یه‌ی ک ‌ه لێکۆڵینه‌وه‌ی ل ‌ه ت‬ ‫ۆڕی پاراستنی کۆمه‌اڵیه‌تی ه ‌هولێر کردو‌ه‬

‫گەندەڵی لەراپۆرتە پزیشكیەكاندا‬ ‫لیژن��ەی لێكۆڵین��ەوە لەكۆتایی ‪2011‬‬ ‫پێكدەهێنرێ��ت ب��ۆ وردبین��ی كردن��ی‬ ‫دۆس��ییەكانی بەڕێوبەرایەت��ی موچ��ەی‬ ‫كەمئەندامان��ی هەولێ��ر‪ ،‬بەئاگاداری��ی‌و‬ ‫ئەندامێت��ی داواكاری گش��تیی‪ ،‬لیژنەكە‬ ‫ب��ۆ وردبینی ‪ 89‬ن��او پێكهێنرابو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەركەوت كێش��ەكە زۆر ل��ەوە گەورەترە‬ ‫لیژنەكە كۆنترۆڵی بكات‪ ،‬بەپێی بەڵگەكان‬ ‫خەڵك هەیە سێ‌ پشكنینی هەیەو لیژنەی‬ ‫پزیشكیی سێ‌ راپۆرتی بۆ كردوە‪ ،‬جارێك‬ ‫راپۆرتیان بۆ كردوە ش��ەلەلی مێش��كی‬ ‫هەیە‪ ،‬جارێكی دیكە راپۆرتیان بۆ نوسیوە‬ ‫كە تاالسیمایەتی‌و جارێكی دیكەش بەناوی‬ ‫كەمئەندامی جەس��تیی بۆیان نوس��یوە‪،‬‬

‫لەقاموسی هیچ حوكمڕانییەك نەبوە وەزیر لیژنە‬ ‫دروستبكات‪ ،‬بەڕێوەبەرێكی خواری خوارەوە جێبەجێی نەكات‬ ‫رێگری لەوەزارەت كراوە‬ ‫بەدواداچون بكات‬ ‫ت��ەواوی ئەو بەڵگە رەس��مییانەی كە‬ ‫پەیوەندیی��ان بەناونوس��كردنی خەڵك‌و‬ ‫موچەبڕین��ەوە بۆیان لەدەرەوەی یاس��ا‬ ‫بەردەس��تە لەالی��ەن بەڕێوبەرێتی تۆڕی‬ ‫پاراس��تنی كۆمەاڵیەت��ی هەولێ��رەوە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬كە ژمارەكەی تائێستا نەزانراوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بەپێ��ی س��ەرچاوەكان دەی��ان‬ ‫هەزار ك��ەس دەبن‪ ،‬ه��اوكات هەمو ئەو‬ ‫بەڵگانەشی دەستكەوتون كە پەیوەندییان‬ ‫بەڕێگریك��ردن‌و پش��كنین‌و لێكۆڵینەوە‬ ‫لەدۆسییەكانەوە هەیە‪.‬‬ ‫بەپێ��ی بەڵگەنام��ە س��ەرەتاییەكان‬ ‫لەناوەڕاس��تی س��اڵی ‪ 2011‬جموجۆڵی‬ ‫ناڕەزای��ی‌و بێزاری��ی هاواڵتیانی ناوچەی‬ ‫چۆمان‌و س��ۆران لەس��ەر موچەی تۆڕی‬ ‫پاراس��تنی كۆمەاڵیەتی كە ئەوكات پێی‬ ‫دەگوت��را چاودێ��ری خێزان دروس��تبو‪،‬‬

‫چونك��ە بەڵگەنامەكانی ناونوس��كردنی‬ ‫نایاس��ایی خەڵ��ك لەس��ەر بنەم��ای‬ ‫مەحس��وبییەت‌و مەنس��وبییەت كەوتبوە‬ ‫دەس��ت خەڵكەك��ە‪ ،‬ه��ەزاران ك��ەس‬ ‫ل��ەدەرەوەی رێنمای��ی ناونوس��كرابون‌و‬ ‫مانگان��ە موچەیان پێ��دەدرا‪ ،‬خەریك بو‬ ‫ناڕەزاییەكان بگات ئاستی خۆپێشاندان‌و‬ ‫روبەروونەوەی الیەن��ە پەیوەندیدارەكان‪،‬‬ ‫بۆیە وەزارەتی كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی‬ ‫بەئیم��زای ئاس��ۆس نەجی��ب وەزی��ری‬ ‫كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی لە ‪2011/11/3‬‬ ‫لیژنەیەك��ی پێكهێن��ا ب��ۆ پش��كنینی‬ ‫بەڕێوبەرایەتی چاودێریی خێزان لەسۆران‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم بەڕێوبەری ئەم فەرمانگەیە رێگری‬ ‫لەلیژنەك��ە ك��ردو بگرە رێگ��ەی نەدان‬ ‫لەناو فەرمانگەك��ەش بمێننەوە‪ ،‬بیانوی‬ ‫بەڕێوبەری فەرمانگەكە كە بەدەستوخەتی‬ ‫خۆی نوس��یویەتی‌و دەڵێت" لەس��ەروی‬ ‫خۆمەوە ئاگادار نەكراومەتەوە! من نازانم‬

‫لەكاتێك��دا ئەو كەس��ە كەس��ێكی تەواو‬ ‫تەندروست‌و س��اغ بوەو هیچ كێشەیەكی‬ ‫تەندروس��تیی نەب��وە‪ ،‬ئەم��ەش ئ��ەوە‬ ‫دەگەیەنێ‌ كە ئەم لیژنەی پش��كنینە كە‬ ‫ژمارەیەك پزیشكن بەمەبەستێكی تایبەت‬

‫ئه‌م نوسراو‌ه ده‌یسه‌لمێ‬ ‫نێت ک ‌ه رێگری ل ‌ه کاری لیژنه‌کان کراو‌ه‬

‫لەرێنمایی موچە بۆ خەڵكی ناشایس��تە‬ ‫دەبڕنەوەو مامەڵەش لەكەسانی شایستە‬ ‫وەرناگ��رن! ئاخر بوە كەمئەندامێك مافی‬ ‫وەرگرتن��ی موچەی هەبێت‌و پش��كنینی‬ ‫پزیشكی دروستی خۆی هەبێت‌و مامەڵەی‬ ‫لێوەرنەگیرێ��ت‪ ،‬كەچ��ی یەكێكی دیكە‬ ‫كەمئەندام نەبێت‌و راپۆرتی پزیشكیی بۆ‬ ‫دروستبكرێت‌و موچەی بۆ ببڕێتەوە‪.‬‬ ‫بەناوی پارێزگای هەولێرەوە‬ ‫دەستوەردان دەكرێت‬ ‫لەس��ەرەتای ئەمس��اڵ تەنها جارێك‬ ‫ناونوس��ینیان بۆ م��اوەی چەند رۆژێك‬ ‫راگەیان��دو دوات��ر رایانگ��رت‪ ،‬بەش��ی‬ ‫چاودێری��ی خێ��زان‪ -‬هەولێ��ر‪ -‬نزیكەی‬ ‫دو هەزار دۆس��ییەیان وەرگ��رت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕێوبەرێتی گشتیی پشكنین وردبینیان‬ ‫ل��ەم دۆس��یانەدا كرد‪ ،‬دەرك��ەوت زیاتر‬ ‫لە‪ 950‬دۆسیە كێش��ەی تێدایەو لەالیەن‬ ‫ئەوانەوە رەتكرایەوە‪ ،‬داواشیانكرد دوبارە‬ ‫لێكۆڵینەوە لەهەردو بەشی كەمئەندامان‌و‬ ‫چاودێریی خێزانی هەولێ��ر بكرێتەوە بۆ‬ ‫وردبینی كردنی دۆسیەكان‌و جیاكردنەوەی‬ ‫ئەو كەسانەی ناشایستەو نا موستەهەقن‪،‬‬ ‫دیسان وەزیری كاروكاروباری كۆمەاڵیەتی‬

‫ئ��ەم كارە نایاس��اییەی بەڕێوبەری ئەم‬ ‫فەرمانگەیە‪ ،‬بەئیمزای وەزیر لە‪2013-7-8‬‬ ‫ناوبراو (سەرنجكێش)و ئاگاداردەكرێتەوە‬ ‫ل��ەوەی جارێك��ی دیكە رێگری��ی بكات‬ ‫س��زای توندتر دەدرێت‪ ،‬بەاڵم بەڕێوبەری‬ ‫فەرمانگەك��ە ل��ە‪ 2013/7/29‬جارێك��ی‬ ‫دیكە رێگری دەكات لەلیژنەی پش��كنین‪،‬‬ ‫بەبیانوی ئەوەی قسەی لەگەڵ پارێزگاریی‬ ‫هەولێر كردوەو ئەوی��ش پێی راگەیاندون‬ ‫رێگ��ە بەلیژنەك��ە م��ەدەن تاوەكو ئەم‬ ‫مەسەلەیە لەئەنجومەنی وەزیران یەكالیی‬ ‫دەكەنەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم بەڵگەی��ەدا دەردەكەوێت بەناوی‬ ‫پارێ��زگاری هەولێ��ر رێگ��ری ك��راوە‬ ‫لەئیش��وكاری وەزارەت��ی كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و راستەوخۆ دەستوەردەدرێتە‬ ‫كاروب��اری فەرمانگەی تۆڕی پاراس��تنی‬ ‫كۆمەاڵیەت��ی هەولێ��ر‪ ،‬لەكاتێك��دا ئەم‬ ‫فەرمانگەیە سەر بەوەزارەتی كاروكاروباری‬ ‫كۆمەاڵیەتییە‪.‬‬ ‫ئێس��تا راپۆرتێ��ك لەب��ارەی ئ��ەم‬ ‫پێش��ێلكارییەی فەرمانگ��ەی هەولێ��ر‬ ‫لەبەردەس��تی وەزی��ری كاروكاروب��اری‬ ‫كۆمەاڵیەتیی��ە‪ ،‬بەاڵم هیچ رێوش��وێنێك‬ ‫نەگیراوەتەبەرو هیچ بڕیارێكیشی نەداوە‪،‬‬

‫ێ راپۆرتی پزیشكی هێناوەو هەر جارەی‬ ‫خەڵك هەیە س ‌‬ ‫نەخۆشییەكی هەبوە‪ ،‬لەكاتێكدا ساغەو كێشەی نییە‬ ‫ئەم كارەیان كردوە‪ ،‬ل��ەوەش خراپتر تا‬ ‫ئەم دواییە فەرمانگەی تۆڕی پاراس��تنی‬ ‫هەولێر بەبێ‌ گەڕان��ەوە بۆ وەزارەت‌و بێ‌‬ ‫فەرمانی وەزیر ناوی خەڵكیان دەسڕییەوە‬ ‫لەلیس��تی موچ��ەی ت��ۆڕی پاراس��تنی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و لەجێگەی ئەوكەسانە خەڵكی‬ ‫دیكەی��ان تۆماردەكرد‪ ،‬ئەم��ە لەكاتێكدا‬

‫بەئیم��زای خ��ۆی لیژن��ەی پێكهێنا بۆ‬ ‫پش��كنینی فەرمانگەكان��ی هەولێر بەاڵم‬ ‫ئیمزای وەزیر لەبەرچاو نەگیراو‪ ،‬لیژنەكە‬ ‫رەوانەی وەزارەت كرایەوە‪.‬‬ ‫لەدەرەنجام��ی كاری لیژنەك��ە دوبارە‬ ‫كێشەی ناڕونی‌و ناش��ەفافی لەكارەكانی‬ ‫فەرمانگەی تۆڕی پاراس��تنی كۆمەاڵیەتی‬

‫لەكاتێكدا رێگری كردن لەئیش��وكارەكانی‬ ‫وەزارەت��ی كاروكاروب��اری كۆمەاڵیەت��ی‬ ‫لەالیەن پارێزگای هەولێ��رەوە یەكەمجار‬ ‫نییەو پێشتر لەدۆسییەی گەندەڵییەكانی‬ ‫چاودێری خێزان لەسۆران رێگرییان كرد‌و‬ ‫وەزیری كاروكاروب��اری كۆمەاڵیەتی هیچ‬ ‫بڕیارێكی دەرنەكرد‪.‬‬

‫ثشو‬

‫ذمارة (‪ )435‬دو شةممة ‪2013/9/2‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫ده‌فه‌که‌ی زەهاوی یۆنانیه‌کانی کۆکرده‌وه‌‬ ‫چاودێر‪-‬كامۆ‬ ‫هونەرمەندی بەناوبانگی كورد‬ ‫ه��ەژار زەه��اوی‪ ،‬م��اوەی هەفتەیەكە‬ ‫ل��ەگ��ەڵ چ��ەن��د ه��ون��ەرم��ەن��دێ��ك��ی‬ ‫مۆزیككاری ناوداری یۆنان‪ ،‬سەرقاڵی‬ ‫سازكردنی كۆنسێرتی مۆزیكییە‌و‬ ‫هەزارەها هاواڵتی ئەو واڵتە ئامادەی‬ ‫بینینی كۆنسێرتەكە ب��ون‪ ،‬بڕیارە‬ ‫ئەمڕۆ دو شەممە ‪ 9/2‬كۆتایی بێت‬

‫وش ـ ــةى ي ـ ــةكـ ـت ـ ـ ــرب ـ ـ ـ ـ ـ ِر‬

‫بەو كۆنسێرتە كە ماوەی شەش رۆژە‬ ‫بەبەردەوامی پێشكەشدەكرێت‪.‬‬ ‫لەبارەی كۆنسێرت پێشكەشكردن‬ ‫لەیۆنان‪ ،‬زەه��اوی دەڵێت «ئەمە‬ ‫سێیەم ج��ارە كۆنسێرتی مۆزیكی‬ ‫ل��ەی��ۆن��ان پێشكەش دەك��ەم‪ ،‬ئەم‬ ‫كۆنسێرتەش بەسپۆنسەری چەند‬ ‫كۆمپانیایەكی هونەریی ئەو واڵتە‬ ‫بەڕێوەچو‪».‬‬

‫@@‬

‫‪@@R‬‬ ‫‪@@S‬‬ ‫‪@@T‬‬ ‫‪@@U‬‬ ‫‪@@V‬‬

‫تەماتە چوە نرخی ئاڵتونەوە‬

‫‪@@W‬‬ ‫‪@@X‬‬

‫رابردودا دو بەرامبەر لەئیسپانیا گرانتر‬ ‫بێت‪ ،‬رۆژنامەكانی ئیسپانیا بەبایەخەوە‬ ‫هەواڵی ئەم فێستیڤاڵەیان باڵوكردەوەو‬ ‫چەند رۆژنامەیەك بەتەنزەوە نوسیویانە‬ ‫ئەگەر وابڕوات لەئیسپانیا تەماتە‌و ئاڵتون‬ ‫ی��ەك نرخیان دەب��ێ��ت‪ ،‬چونكە لەبری‬ ‫ئ��ەوەی تەماتە بخورێت‪ ،‬گەنجەكانمان‬ ‫شەڕی یەكتری پێدەكەن‪!.‬‬

‫پاشماوەی گەورەترین ماسی‬ ‫لەجیهاندا دۆزرایەوە‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫هەفتەی رابردو میدیاكانی هەرێمی سكوتلەندا لەبریتانیا‪ ،‬سەرقاڵ‬ ‫بون بەدۆزینەوەی پاشماوەی گەورەترین ماسی لەجیهاندا كە ئەویش‬ ‫درێژییەكەی ‪ 16‬مەتر دەبێت‌و نزیكەی دو تەن گۆشی هەبوە‌و لەپێش‬ ‫نزیكەی ‪ 160‬ساڵ لەمەوبەر لەزەریاكانی هەرێمی سكوتلەندا ژیاون‪،‬‬ ‫دۆزینەوەی ئاسەواری ئەم ماسییە لەالیەن زانایانی بواری دەریایی‪،‬‬ ‫زۆرێك لەمیدیاكانی ئەو واڵتەی بەخۆیەوە سەرقاڵ كردوە‪ ،‬زانایان دەڵێن‬ ‫ئەو ماسییە ناوی (لیدسیش تیس)ە‪ ،‬بەهەمان شێوەی داینەسورەكان‬ ‫بەپێی كات وردە وردە لەناوچون‪ ،‬بەپێی وتەی زانایان ئەم جۆرە ماسییە‬ ‫بەگەورەترین ماسی لەمێژودا دەژمێردرێت‪.‬‬

‫مەیمونە‬ ‫دزەكان شارێك‬ ‫هەراسان دەكەن‬

‫‪@@Y‬‬ ‫‪@@QP‬‬ ‫‪@@QQ‬‬ ‫‪QR‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@S‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬

‫@‪@@@@QR@@@@@@QQ@@@@@QP@@@@@@Y@@@@@@X@@@@@@@W@@@@@@V@@@@@@U@@@@@@T‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬ ‫@@ @@‬

‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪-1‬باڵندەیەك��ە ‪-2‬مات‪ ،‬وەك یەك��ن‪ ،‬دوان لەتەها‪ ،‬نیوەی كایە ‪-3‬مەلیك‪ ،‬بۆ‬ ‫دیاری دەب��رێ‌‪ ،‬دوان لەقامك ‪-4‬لەعانەدای��ە‪ ،‬ژمارەیەكە «پ»‪ ،‬بێ‌ دەنگ بە‪،‬‬ ‫نەخێر ‪-5‬بەش��ێكە لەسەر‪ ،‬بۆ ناو شلەیە «پ»‪ ،‬گیانلەبەرێكە ‪-6‬بۆ چوار پێیە‪،‬‬ ‫نیوەی هانە‪ ،‬ژمارەیەكە ‪-7‬باڵندەیەكە ‪ +‬سرود ‪-8‬سەر دەیناسێ‌‪ ،‬سیان لەدەبە‪،‬‬ ‫تاریكی ‪-9‬بەش��ێكە لەلەش‪ ،‬ژمارەیەكە‪ ،‬تەنیش��ت «پ»‪ ،‬حەرامە ‪-10‬پیتێكی‬ ‫ئینگلیزیە «پ»‪ ،‬نیوەی كەرە‪ ،‬گۆرانیبێژێكی كوردە ‪-11‬خواردنێكە‪ ،‬شاعیرێكی‬ ‫كوردە ‪-12‬بەلەسەبون‪ ،‬شۆخ‪.‬‬ ‫ستونی‪:‬‬ ‫‪-1‬ئامێرێكی مۆس��یقایە‪ ،‬خەڵكی ئەو ش��وێنەیە ‪-2‬پیتێك‪ +‬پەتایەكە‪ ،‬نابوت‬ ‫‪-3‬كەتن‪ ،‬بۆ منداڵە ‪-4‬گوندێكە لەش��ارباژێڕ‪ ،‬گەنج‪ ،‬چۆنی ‪-5‬رۆژێكی هەفتەیە‪،‬‬ ‫پیتێ��ك ‪ +‬جۆرە ماس��ییەكە «پ» ‪-6‬ناوێكی كوڕانەی��ە‪ ،‬دوان لەزیو ‪-7‬دەرس‬ ‫‪-8‬مانگێك��ی عەرەبیە‪ ،‬درەختێكە ‪-9‬ناوی مەرقەدێك��ە‪ ،‬دەبێتە خزم‪ ،‬پێاڵوێكە‬ ‫‪-10‬واڵتێكی عەرەبیە‪ ،‬س��یان لەزێڕە ‪-11‬پیس��ایی باڵندە‪ ،‬پێداویستی جوتیارە‪،‬‬ ‫دوان لەشین ‪-12‬داستانێكە‪ ،‬میللەتێكن‪.‬‬

‫دڵی لەناو گەدەدایە‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫لەكیپ ت��اون��ی ئەفریقای‬ ‫ێ مەیمون‬ ‫ب��اش��ور‪ ،‬ك��ۆم��ەڵ � ‌‬ ‫ت��وان��ی��ی��ان ب��اڵ��ەخ��ان��ەی��ەك��ی‬ ‫داگیربكەن‌و‬ ‫نیشتەجێبون‬ ‫دوای یاریكردن بەسەر دیوارو‬ ‫پەنجەری باڵەخانەكە‪ ،‬هەندێك‬ ‫پێداویستیشیان برد‪ ،‬ئەمجۆرە لەهەڵسوكەوتی مەیمونەكان‪ ،‬ئەفریقای باشوری‬ ‫بەشوێنی ملمالنێی نێوان مرۆڤ‌و مەیمونەكان ناساندوە لەسەر دەسەاڵت‪.‬‬ ‫چەند مەیمونێك دوای ئەوەی سەركەوتنە سەر باڵەخانەیەكی نیشتەجێبون‪،‬‬ ‫توانییان پەنجەرەی باڵەخانەكان بكەنەوەو زۆرێك لەشتومەك بدزن‪ ،‬لەبەرامبەریشدا‬ ‫هاواڵتیانی باڵەخانەكە بۆ بەرەنگاربونەوەو باڵوە پێكردنیان جۆرە چەكێك‬ ‫بەكاردەهێنن كە تۆپی الستیكی دەهاوێژێت لەگەڵ پەمپی بیبەری تون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمانە ماوەیەك كاریگەری هەیەو دوای ماوەیەك دەگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫لەكیپ تاون نزیكەی ‪ 500‬مەیمونی لێیە‌و بەسەر ‪ 16‬دورگ��ەدا دابەشبون‪.‬‬ ‫زۆرجاریش ئەم مەیمونانە لەنێو حاویەكاندا دەژین‌و زۆرجاریش دەبنە گرفت بۆ‬ ‫خاوەن باڵەخانە بازرگانیەكان‌و بازاڕەكانیش هەراسان دەكەن بەكاری شت بردن‌و‬ ‫دزیكردن‪ .‬كیپ تاون سێهەم شاری ئەفریقای باشورەو سروشتێكی جوانی هەیەو‬ ‫ژمارەی دانیشتوانی نزیكەی دو ملیۆن‌و نیوە‪.‬‬

‫@@@‪@R@ @Q‬‬

‫‪@@Q‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫كۆتایی مانگی ئابی هەمو ساڵێك‬ ‫لەئیسپانیا‪ ،‬فێستیڤاڵی شەڕە تەماتە‬ ‫سازدەكرێت‪ ،‬ئەمساڵ زیاتر لە‪ 30‬هەزار‬ ‫هاواڵتی ئیسپانی‌و گەشتیاری بیانی‬ ‫بەشدارییان تێدا ك��ردو زیاتر ل��ە‪150‬‬ ‫ت��ەن تەماتە بەكارهات‪ ،‬ئەمەش وای‬ ‫كرد نرخی تەماتە لەماوەی هەفتەی‬

‫‪11‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫چەند پزیشكێكی چینی‪ ،‬حاڵەتێكی‬ ‫دەگمەنی نەخۆشێكی تەمەن ‪ 24‬ساڵیان‬ ‫ئاشكرا كرد بەوەی دڵی لەشوێنی ئاسایی‬ ‫خۆیدا نیە‪ ،‬بەڵكو لەنێو سكیدایە‪،‬‬ ‫راشیانگەیاند رێژەی ئەم نەخۆشییە پێنج‬ ‫كەسە لەملیۆنێك مرۆڤدا‪ ،‬رونیشیان‬ ‫كردۆتەوە زۆرب��ەی ئەو مندااڵنەی بەم‬ ‫شێوەیە لەدایك دەبن‬ ‫راس��ت��ەوخ��ۆ دەم��رن‪،‬‬ ‫بەاڵم جێی سەرسوڕمانە‬ ‫تا ئێستا هوانگ رونگ‬ ‫لەژیاندا ماوە‪.‬‬ ‫دوای ئ��ەوەی رونگ‪،‬‬ ‫ب��اس لەنەخۆشیەكەی‬ ‫دەك��ات‌و دەڵ��ێ��ت‪،‬‬ ‫ب��ەردەوام ه��ەس��ت��م‬ ‫بەتەنگە نەفەسیەكی‬ ‫زۆر كردوەو نەمتوانیوە‬ ‫وەك كەسێكی ئاسایی‬ ‫جموجوڵی تەواو بكەم‌و‬

‫لەگەڵ هەر بەركەوتەیەك له‌ سكم‪ ،‬نزیك‬ ‫دەبومەوە لەمردن‪.‬‬ ‫دوای پشكنینی پزیشكی‪ ،‬دەركەوت‬ ‫كە رونگ دڵی لەناو سكیدایەو‪ .‬بەبڕی‬ ‫‪ 33‬هەزار دۆالر توانرا نەشتەر گەریەكی‬ ‫سەركەوتوی بۆ ئەنجام بدرێت كە ماوەی‬ ‫‪ 10‬سەعاتی خایاند‪ ،‬توانرا دڵی بخرێتەوە‬ ‫شوێنی ئاسایی خۆی‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫لەوشەی (كەڵ) ‪ 20‬وشە‬ ‫بنوسە‪ ،‬بەمەرجێك وشەی‬ ‫(كەڵ) كەوتبێتە سەرەتای‬ ‫وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬كەڵەشێر‪ ،‬كەڵهوڕ‪،‬‬ ‫كەڵەشاخ ‪ .......‬هتد‪.‬‬ ‫خەاڵتەكەی‪ :‬دو مانگ رۆژنامەی‬ ‫ێ بەرامبەر وەربگرە‪.‬‬ ‫چاودێر ب ‌‬ ‫براوەی پێشو‪ :‬منیر ئەحمەد‬ ‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫منداڵە پیرەكان زو دەمرن‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫مندالێكی هیندی بەناوی عەلی حسەین‬ ‫تەمەن ‪ 14‬ساڵ‪ ،‬بەهۆی تێكچونی هۆرمۆنی‬ ‫بۆماوەییەوە توشی جۆرێك لەنەخۆشی بوە كە‬ ‫وەك پیرێكی تەمەن ‪ 110‬ساڵ دەردەكەوێت‪،‬‬ ‫زانایانیش پێیانوایە تێكچونی ئ��ەم جۆرە‬ ‫لەهۆرمۆنی بۆماوەیی‪ ،‬ژمارەیان تەنها ‪80‬‬ ‫كەسە لەجیهاندا‪.‬‬ ‫دایك‌و باوكی عەلی ئامۆزای یەكترین‪ ،‬بەپێی‬ ‫وتەی پزیشكەكانیش زۆرجار ئەم نەخۆشیە‬ ‫بۆماوەییانە لەئەنجامی هاوسەرگیری كەسە‬ ‫نزیكەكاندا رودەدات‪ ،‬رونیشیان كردۆتەوە‪،‬‬ ‫گ��ەش��ەك��ردن��ی ئ��ەم��ج��ۆرە ك��ەس��ان��ە لەگەڵ‬ ‫گەشەی كەسێكی ئاسایی هەشت ج��ارە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەم جۆرە مرۆڤانە بەپیری دەردەكەون‌و‬ ‫توشبوانیشی تەمەنیان درێژ نابێت‌و كەمتر لە‬ ‫‪ 14‬ساڵ دەژین‪ ،‬رۆژنامەكە رونیشكردۆتەوە‪،‬‬ ‫لەرابردودا پێنج برای عەلی لەتەمەنی ‪ 12‬بۆ‬ ‫‪ 24‬ساڵیدا بەهەمان نەخۆشی زو پیر بون‌و‬ ‫لەژیاندا نەماون‪.‬‬

‫كاور‬ ‫‪4/20-3/21‬‬

‫دوانة‬ ‫‪6/20-5/21‬‬

‫ـ ب��ی��ر ل��ەراب��ردوت‬ ‫بكەرەوە‪ ،‬بزانە هەڵەكانت‬ ‫ێ‬ ‫لەكوێدان‪ ،‬بەرنامەی نو ‌‬ ‫دابنێ‌‪ ،‬كەسێك دڵی خۆیت‬ ‫بۆ دەكاتەوە‪ ،‬وریابە‪.‬‬

‫ـ ئ��ەم م��اوەی��ە س��ەرت‬ ‫ق��اڵ دەب��ێ��ت‪ ،‬زۆر خۆت‬ ‫ه��ی�ل�اك م��ەك��ە‪ ،‬دڵ‬ ‫ل��ەخ��ۆش��ەوی��س��ت��ەك��ەت‬ ‫مەگۆرەو توڕەی مەكە‪.‬‬

‫طا‬ ‫‪5/20-4/21‬‬

‫ـ خ��ۆش��ی��ی��ەك روت‬ ‫ت��ێ��دەك��ات‪ ،‬دەوڵ��ەم��ەن��د‬ ‫دەب��ی��ت‪ ،‬ك��ەس��ێ��ك‬ ‫دەب��ی��ن��ی��ت��ەوەو دوب��ارە‬ ‫ێ‬ ‫خۆشەویستی خۆتی پ ‌‬ ‫دەبەخشی‪.‬‬

‫قرذاأل‬ ‫‪7/20-6/21‬‬

‫ـ بەرامبەر بەكارێكی‬ ‫ن��وێ‌ رەش��ب��ی��ن م��ەب��ە‪،‬‬ ‫هەڵسەنگاندن بۆ شتەكان‬ ‫ب��اش��ت��ری��ن��ە‪ ،‬ك��ەس��ێ��ك‬ ‫درۆت‬ ‫لەخۆشەویستیدا‬ ‫لەگەڵ دەكات‪.‬‬

‫رَ‬ ‫شي ‪21‬‬ ‫‪8/21-7/‬‬

‫ـ ك��ەس��ێ��ك ق��ەرزێ��ك��ی‬ ‫كۆنت دەداتەوە كە هەرگیز‬ ‫لەخەیاڵتدا نەماوە‪ ،‬وریابە‬ ‫ب��اس��ی ك��ەس��ان��ی ت��ر بۆ‬ ‫خۆشەویستەكەت مەكە‪.‬‬ ‫فةريك‬ ‫‪9/22-8/22‬‬

‫ـ س��ەف��ەرێ��ك دێ��ت��ە‬ ‫رێ��ت‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ كەسێكی‬ ‫ك��ۆن��دا ئاشت دەبیتەوە‪،‬‬ ‫ئاهەنگێك ل��ەچ��اوەڕوان��ی‬ ‫تۆو خۆشەویستەكەتدایە‪،‬‬ ‫مژدەبەخشە‪.‬‬

‫تةرازو‬ ‫‪10/22-9/23‬‬

‫ـ لەقسەی كەسانێكدا‬ ‫ێ كەباسكردنەكە‬ ‫هەڵمەدەر ‌‬ ‫ك��اری تۆ نیە‪ ،‬سەفەرێك‬ ‫دێتە رێ��ت‪ ،‬نازكردنی زۆر‬ ‫بەسەر خۆشەویستەكەتدا‬ ‫باش نیە‪.‬‬ ‫دوثشك‬ ‫‪11/22-10/23‬‬

‫ـ ل��ەخ��ۆت��ەوە گومانی‬ ‫خ��راپ م��ەخ��ەرە س��ەر‬ ‫هیچ ك��ەس��ێ��ك‪ ،‬وری��ای��ی‬ ‫لەپرۆژەكەتدا پێویستە‪،‬‬ ‫ێ زوە بۆ هاوسەرگیری‬ ‫جار ‌‬ ‫پەلەمەكە‪.‬‬

‫كةوان‬ ‫‪12/20-11/23‬‬

‫ـ بڕوا بەخۆكردن لەكارە‬ ‫س��ەرەك��ی��ەك��ان��ی م��رۆڤ��ە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی ماوەیەكە هەوڵی‬ ‫بۆ دەدەی دێتە دی‪ ،‬دڵت‬ ‫لەخۆشەویستەكەت پیس‬ ‫نەبێ‌‪.‬‬ ‫طيسك‬ ‫‪1/19-12/21‬‬

‫ـ هەتا ئەتوانی خۆراگربە‪،‬‬ ‫ێ ك��ار ژیان‬ ‫م��اوەی��ەك بەب ‌‬ ‫دەگ��وزەرێ��ن��ی‪ ،‬مەهێڵە‬ ‫بەهۆی ه��اوڕێ��ی خراپەوە‬ ‫خۆشەویستیت تێك بچێ‌‪.‬‬

‫سةتأل‬ ‫‪2/18-1/20‬‬

‫هەفتەیەكی ئاسودە‬ ‫ب��ەس��ەر دەب��ەی��ت‪،‬‬ ‫لەنەخۆشییەك رزگارت‬ ‫دەب�ێ‌‪ ،‬رۆژ ل��ەدوای رۆژ‬ ‫ت��وان��ای خۆشەویستیت‬ ‫بەهێز دەبێ‌‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪3/20-2/19‬‬

‫ـ توڕە مەبە‪ ،‬غروری‬ ‫ب��اش نیە‪ ،‬خۆشییەك‬ ‫چ��اوەڕێ��ت��ە‪ ،‬پارەیەكت‬ ‫دێ��ت��ە دەس��ت‪ ،‬وری��اب��ە‬ ‫خ��ۆش��ەوی��س��ت��ەك��ەت‬ ‫مەڕەنجێنە‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبردنى هونةرى‪:‬‬ ‫جةليل حس َين ‪ -‬سؤران عةبدولَآل نةقشبةندي‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫‪Reklam‬‬

‫ناونيشان‪:‬‬ ‫سل َيمانى ‪ -‬طة ِرةكى ئاشتى (‪)104‬‬ ‫كؤآلنى (‪ )41‬ذمارةى خانو (‪)22‬‬ ‫ئاسيا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردت َيل‪3290668 :‬‬ ‫فانؤس تيليكؤم‪07480134687 :‬‬ ‫كؤ ِرةك‪07501147133 :‬‬ ‫دابةشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫ضاثخانة‪ :‬كوردستان ‪ -‬نرخ‪ )500( :‬دينار‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪w w w .c ha w d ernews .com‬‬

‫‪No. (435) 2-9-2013‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

r1:Layout 1

8/31/2013

6:04 PM

Page 1

Ëõð þü rÍý„ þØºk qlg îýøArHýC ÁAu»Ü # þè»Ì yüqlýC # òük»íW»ð ºqAõw # ºlñüBC þðBÜºqBìu

»ýürýHÜBðôq þGºk»C þü»ñgºq ÿ»ðBPÔ»ø þÜ»ü½Ý„BK

|rexneycawder@yahoo.com

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

:qBýP„q»K q»w ÿkBø|þìBw

376 www.chawdernews.com

.. z»ÝÉG½ÜrÉ„ ÿ»Ü»PÉwºô ÿAôk»è

?»ü»ø ókrÝPÉwºô »G óBüAôpG kqõÜ þðBHük»C BüBC

þè»Ì qBýPg»G

þüBø»ð BO»Ì

þOBw Aôk BO q»â»C ,ºô»OBÜºlý…ýðô o µRBâºlÉO "tÌºô" »G R»ýýwºô rO þÝÉHük»C »ìBü»K ô»C QÉðAõOBð ÞÉO»ýýwºô Aô»C ,ÿ ½g ÿAôk ½G QÉGArÜ»ð Qwô qk ÞÉìBü»K .RBÝG Qwô qk ½G R»ýýwºô q»â" :þOô ,zõñÜ¼ rý_ ô q»wõð ,yüºô»ÜBÜ êýè»W ,ºô»üºqBGô»è ºô»Pwô qk þñOô ô qAkrÜ ÿ»ãÈ o»è »íÉC»è ÊÜ»ü q»ø q»â îÉ¾ºk Aô»C ,QÉG R½g ÿ»_ºô ÿAôk ÿ»_ºô ½G ïBü»K ‡»Pwq Aôk»G µòOô Aôk»G Aô»C ,QÉGkrÜ»ð Qwô qk þÝÉìBü»K ".RBÜBð Qwô qk ÿ ½g q»ø »üAô ïAôpG »Ýðõ_ ,î¿ÉùG ÊW ÞÈ tÌºô b ï½g ÿAôk»è »ýýð ïsBýð" :QÉ¿„ºk rýG rP„BG óBðBì»íÉC»è òì ÿAôk ÿ»ðAô»C »ãðºq ,ºôBÙ¾õg ÿ ½g þìºkq»w ½G ô»w»Ü #".ºô»ð»ÝG óBü q»Gô q ôºk µóBü½g»è

þðBíÉéw»è QÉéìBø

ÞÉ¾»ì½Ü µ×ô ôºq óAq»ìBÜ ôArwBð ÿlð»ìq»ðõø »ÝÉ¾Bw»è rOBü s ÿºôBì þü½ðB„ þðkrÝ…üBíð ½G òðkrÜºkBìBC½g þ¾BØq»w þðBíÉéw ÿqB„ ÿqBÜ½ðB„ )QÉéìBø( þðkrÜºkBìBC»è ºôArýâqºô ºôºrýLxÝ„ ÿ QÉéìBø þØºk»è »Ü »…üBíð ï»C rÉìvOBÜ ÿ rýHñ„¼ q þ¾½ø»è »ãðBì ï»C ÿ9 BO 3 þðAu ¼ q ô»Ôôºq óAq»ìBÜ lð»ìq»ðõø ô»…ýì»ø ÿºô»C ÿ qBGq»w »Øºk ï»C .QÈ rÜºk óAq»ñýG »G ‡»Ý…ÉK ºqAõÉC ÿ6 »è þðBíÉéw»è Aô»C †üBíð ½G »Ü»üºu ¼pK AlðBùýW ÿ q»wBOq»w»è ïAôºkq»G ôºõý„½K þ…üBíð þâq»G Ak ×ô ôºq óAq»ìBÜ lð»ìq»ðõø þ¾Bü»g ÿºõÉ_qAõ_ þðBÜ»Ä¼ rì Akºq»Äºk ï»è »Üõð»ø ÿ»ðBPÔrâ ô»…ÉÜ ô»è ºô»O½G Þü tð ß»üºkAoBO #.ºôkrÜ ÁBØq»w ºô»ü½g»G

R»í¾»ø ÖýO»è

þP„ºk îü q»Ü

| .QÉwºô ßºô»ð ºlÉìõC ºô»C ,ºô»OBÜºk ºô»è lýÝC»O µþxg»„ þP„ rOBü s »Ü ,»ü»ø îì½g þO»HüBO µßõ`G þP„ ÞÈlð»ø" :þ…ýOô QÈ sArPG »ðAô»è ,î¿ÉùHýÉW»G µîwõñG ºô»C ÞÈ u ¼ q QÉ„ºk ,»ì½g ÿBùð»O µßBO þØAq»ì ".»üAlíðBÜ»ñOô»ÝÉK ôB_ µ qBOô µIÉPÜ ôBð»è ÿk þðBÜ»P„ õì»ø Aôk QÉwºô ,»üAõüAo ,zõñÜ¼ rý_ ô q»wõð ,þüBø»ð BO»Ì ,ºô»…ü rO þÜ»üæ»è »è òPwAqBK ½g ½G »¾ô»ø òýì»øAôk µåq»ì þñPxg Aôk ½G »Ä¼ rì ÿ»ðÂ½¿Ü ÿºuBØ»è»K | .ºô»ðõ_rýG»è µþ„½ìAq»Ô »Ýðõ_ ,ï»ÝG R»ýýwºô îðAõOBð zõñÜ¼ rý_ ßºô òì ºô»gAk»G" :QÉ¾ºk þüBø»ð µß¼ rý_ z»Ü ,QÈ rÜBð ôAô»O ÊK þíðBÜºôAô»OBð »ñýwõð z»Ü ï½g ÿAôk»è îðAsºk ".QÈ rwõðBð ÊK þíðBÜºôArwõð»ð »ðBì¼ q ‡BG »G ÿºô»ðkrÜ ôÃG ô þO»ýýðBÜ»¾Alñì ½G ïÂ»G ,»ü»ø þO»ýýwºô ,Rô þ„ºô»C | .QÉðAsBð ºô»gAk»G" :QÉ¾ºk þüBø»ð ,þ…ýñP„Bð þñÈõ„ ÿºqBGqºk ÿ tÈ q ºõýðAõPì»ð óBü ºõýðAtì»ð Alí„½g þðBüu»è òì ï½G ÊGºk þ_½G »OAô»Ü ,ïrãG ïôlñü s ÿ»Pw»W þðBýâ ÊƒG»ƒG »ƒü»ƒPƒw»ƒW ô»ƒC QƒÉƒG äƒñƒü rƒâ ÁAk µë»Ø ,QÈ qlG ôBC ïºk ,QÈ qlñÉOõxG þ_½G ?ºô»PÈ qkqB…G AlÜBg»è óBü RAõhýG ï»ÜºrG»Ø þéÉÜ QÉG äñü râ ï½G|ÊGºk »OÂô ï»C þÜBg »PxG »ìBÜ q»w»ƒè ÿ»xØ »ì»C ºqBük ?QÈ qlñƒÉƒØ»ƒ`ƒG ÞÈ u ¼ q q»â»C îðAsBð .»ƒìBƒPƒxƒÉƒC Þü tð ôAô»O ókrì þÉK ÿ»Lƒ…ƒg ".îÉ¾ºk þ_ Bwô»C ,ºô»PÉHG ÿ»ƒƒñƒƒgºo ÿ»ƒƒÜºqºô»ƒƒO »ƒƒƒè »è »ãW ,ókrì ÿºqBGqºk AkrÈkôB_ -qAlìAs kõíc»ì ,z»ÝÉG ½ÜrÉ„ þ_½Ü rOAôk ôkrÜ AlÉO ÿ»xØ †ü ÿAôpG »Hük»C ô»C þ_q»â .krÜ þüAôk Bùð»O ïÂ»G ,õG»ð R»ýýwºô þñýwõð »G »Ü krƒÜ ArƒÝƒ„BƒC »ƒñƒgºo ½ƒG ÿºô»ƒC »è ,ÊG»ð þðArƒâqBƒG q»ƒâ" :»ƒ„½ƒhƒýƒÉƒK qBñG ÿAq»øq»G ôlð»ì»¾ôºk þÜ»ü»ðBhHÉPÜ ".îÈ q vÉñG s q»G þÜ»üBý_ ÿ qAkôBð ÿ rýÌB„ ,R»í¾»ø ÖýO»è Bøºô q»ø »Ü ºô»OBÜºk ºô»è Qg»W Alü»Ü»O»ýýwºô þwBG »è ,kq õÜ | .QÉG»ø þÝÉñýüBC ÞÉÄ¼ rì õì»ø ºqAkAõýø »ãðrâ ºô»üæ»G ,rýÌB„ þP„ºk îü q»Ü ,ºô»ƒ…ƒü rƒO þƒÜ»ƒüæ»ƒè .þðkrÝðAõW µóBüu »G óAk þìAôºkq»G »è QÉG þPü rG óBHük»C ôlð»ì»ðõø þðkrÝO»ýýwºô »Ýðõ_ ,îwõðBð ÞÉO»ýwºô aýø AkºrÉè òì" :QÉ¾ºk þ„½g þO»ýýwºô ÿºqBGqºk ,ïºlG ÿ qBw»g»G AkºrÉè Ëô»ìBð ,»ãñü râ qBãXÉø þÝÉØºk R»ýwºô þñýwõð »üAõíÉK Aôk Al…È ô»è q»ø ,îwõñG ºô»ðBÜ»ýðAõW õì»ø»G »O»ýýwºô ï»C »Ü Ëk ÿ ½g ÿ u ¼ q ".ïrÈ vGºl¾»ø ï½g ÿBâkAs þO»ýýwºô †ü- êýÌBíxýC k»ì»dì k»íc»C ,þP„ºk îü q»Ü ÿºõÉ„ óBì»ø»G Þü tð åq»ì Aô»Ü »ðBðAlÉLðAk îwõñýG »Ü" :»Ýðõ_ ,QÉñÉÜqlüBð BPxÉC ïÂ»G ,»ü»ø ".ºô»O½G

qAlìAs kõíc»ì

yüºô»ÜBÜ êýè»W

þXðsq»G AôpG :BC ,òðAôAoºk ókrÝO»ýýwºô »è ºô»ýýãðrâ »G kqõÜ þðAq»wõð µóBHük»C »è ÞÉ„»G ÊW»HÉW óBýðBÜ»ýü qBÜAôAk óBü½g ÿAôk QÈô»ðBüºk QÉG ÞÈ sAõÉ„ q»ø »G µòwõñüºk þñýwõð»ð »è †ýPg»W ô»ýýð þÉK óBü oºôBG óBü rO þÝÉ„»G ïÂ»ƒG ,òƒÈ rƒÝƒG ÿºqBGqºk »ÝÈ q»wõð µIük»C lð»_ ÿAo »Oq ½KAo ï»C .ºô»ð»Üºk »ìBñO»ýýwºô »è óBýì»Wq»w ,Ak2009 þ¾Bw »è Alðkrì »G R»HüBO þÝÈ qºô»O »è »Ü ,ókrÝO»ýýwºô .ºô»O»ðôArÜ ôÃG ºôºrÈkôB_ ÿ»ñgºo »è ,ºq ô»â ÿ rýÌB„ ôkq õÜ ÿ ôkrÝ_½Ü ÿ rýÌB„ òü rOºsBO ,z»ÝÉG ½ÜrÉ„ ºô»è þPg»W ,õGkrÜ ArÝ„BC ÿ rÈkôB_ ÿ»ñgºo ½G »Ü Alü»Ü»ìBñO»ýýwºô ïºkq»G »è ºô»ýýxüºôÃ¾»C µóçük »è òOrãÈõâ ïºk»G »Ü ºô ½GkrÜ ÿkAsBC þÜqBK »è 1963 þðArüºs õc þðAlýø»„ ÿ q»Ýü»K ÿ»Ü»O»ýýwºô ÿ»„»G ô»C »ðBPg»H„½g ,QÈ q vÉñG ,AlO»ýýwºô óBì»ø ÿ rO þÝÉ„»G »è .ArÜ ÊW»HÉW ,ºô»ü½g ÿAôk »è QÈ ô»üºk ,RBÜºk ºô»è zBG ô Rºô q»ƒw q»ƒw»ƒè »ƒðÂBƒw þƒÝƒƒÉƒƒOÂ»ƒƒg þðAõük òü rP„BG ½G ÿ ½g ÿ»ƒÜ»ƒðBƒìBƒw ÿAôAk RBÜôBø ,QÈ rÝG ÿ qBƒük rƒÍƒýƒ„ »PÉHG ÿ»Üºo½â q»w ,µJkrÜ þ„ºô»C ÿ oõÜ µaÜ ô»ðBhHÉPÜ µß»üBü rPÔBƒÜ .ó»ÝG óBýðBÜ»ðAô u Ëô»è ò`G qAl¾k ô q»wõð ,þè»Ì qBýPg»G RBÜôBø ÿºqBGqºk ,kq õÜ ÿ qBük þwõñðBì¼ o ,RBƒÜºk ºô»ƒG ºuBƒƒìBƒƒC R»ƒƒýƒýƒwºô ôBƒƒƒƒð»ƒƒƒƒè q»ƒƒƒƒwõƒƒƒƒð þƒƒƒƒO»ƒƒƒƒƒýƒýƒwºô õì»ø ,»üAõýÉK ,þO»üBƒýƒðBƒÜ»ƒñƒýƒwõƒð óAõW þÝÈ rÍý„ õì»ø ,óAõW þÝÉðBì¼ q ÿ o½â ô»„ºq ô»â þÝƒÉƒPƒÉƒwºô ºq ½ƒW | .þO»üBýðBÜ»„ô ôBð»è q»wõð ÿ»ñýØ»PwAq »ìAôºkq»G þ¾Bw QxýG òì" :QÉ¿„ºk þü ôlñü s»G µAk»¾Bw QxýG ï»è ,ºô»ì»ÜºkôÃG ½G rPýC ,QÉHOrâ ÿ ½g þÉW îÜ»ü»xØ ï»ÜBð Qw»ø ½G QÉwºô ÞÉÜ»ü .ï»ÝG þ_ þO»ýýwºô ï½g ÿAôk ÿlýW»G þðBÜ»xØ QÉGõG AlðBüu»è BO »Ü ,RBÜºk ÿ ½g ÿAôk þÝÉñÈõ„ ÿAôAk BO QÉG»ø î„ºô»C þÔBì ï»ÜBð Qw»ø .òGArýâqºô óºlGqBü pG îðBÝÈ oôBø µï»Ü»ðAtÉg BG ïkrì »Ü ,ï»Üºo½â ½G ï»ÝG þO»HüBO ½G ÿ rOBü s þÝÈ tÈ q »üBü vG AlÝÉÐBð½Ø»è krÜºlü s»c þè»Ì qBýPg»G ".îÈ q vÉñG ËõÜ»è ÂBÜ òü rOp„ ÿ tÈ q ,ºôBüu AlÝÉÐBð½Ø »è ô»C ,QÉ¾ºk ßºô ïÂ»G ,QÉG AlÉO q»wõð µòýwõð »üBGBü vG AlÜ»üBã¾»ì½Ü»è »ãðrâ ºô»üæ»G ,ºrOBü s »ñýØ»ƒPƒwAq ÿ q»ƒwõƒð ÿ tƒÈ o»ƒè AlÈõÜ»è QÉwrLG rOAôk ßºô»ð ,Qüuºk AlÈõÜ»è QÉwrLG þðBÜºq»wõð »è þPÈ ôlñü s»G | .òü vÉñPG Qw»ø qBWq ¼ s ,ºô»ìqB„Bð QÉè òì" :QÉð»ƒü»ƒâºlƒýƒ„Ao »ƒwõƒñƒðBƒì¼ o ô»ƒC R»ýýwºô ÞÈ q ½W»G ,»üBýðôk ï»C þÝÉw»Ü õì»ø»è ï»Üºk ºlñ„õÜ þÜ»ýü q ôk»G | ".»ýýð óBýO»ýýwºô ó rìºk »Ü ,óBÜBùð»O »Ä¼ rì îðAsºl„Aô ,QÉñÉìBð þÜ»üBðBì ïÂ»G ,ºô»ñÈ rñÈõhG ÿ ½g ÿAôk þðBÜ»HÉPÜ »üºô»C ÿlÉìõC »ÜBO ,krÜ þ„ArÝ„BC

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

rýøBO R»Í¾»O QÉwõñüºk ÞÈ qBW »PÔ»ø ôk

R»üB„ ÊG ÿrO½Ü »HÉPÜ Û»üBÔ ºs q»O ôõOBg ïtü s»C þÈ oôBø Ak»üºôBì ï»è Al„ºôºqAõg »ñOô»Ü »è( ïkrÜ ‡»Ý…ÉK ÿ½g ÿ»ÜºsBO »ýü rÍý„ .)lðAu»ø óBýðBíwBC îðBÜ»¾BG rýG óAõW ,QÉwõðºk óAõW þñýGºk ÞÉðu ÞÉOBÜ »ýü qºô»Pg»G ÿ»üBì lð»_ ô»P„½K »Ü ,Bð »ðu ô»C ÿºô»ðkrÜrýG µòýwõð ,ºô»OBÜºk rýG þPwAq »G ,ºô»OBÜºk µòýwõð õÝ¾»G ,Ê…ÉÜºk ºq»ãW ß»ü»ðBgºôBØ »è ºôºuBýÝì »G µòýñýHüºk jAkq»K µNBØ µÊ¾ºk þðAq ½â Rq ô »Oq ô »G Alü»Ü»g»HO»ì »è ÿ»ðu ô»C ÿºô»ðkrÜrýG »G óBíü½g þüBýð»O »ü»ø þO»Cq õW ÿ»ðu ô»C .zq ½Ü »ñGºk ÿ ½G óBÜ»ÐB_BØ ß»ü ï»Üºk s»c Ê¿G »ðAôBÝ„Aq »Ü ÞÉðu ,ºô»PÈ pÉãG ½G ºô»ýðBÜ»¾»ø ôõì»ø ÿ»ðu ô»C ,Ëôºk óBýñì þýðAõW »Ü ºô»ì»Ü½Ü »ðAôBýK ô»C þâq»W µÁk »O»G»w »è ÿ q»¾½Ü ÿ ½Ø»_ ÊOBÜ ºô»OBÝGôÃG µQÉwõñG ½G óBì»ðBOBw ô»C QÈ rÈõG ô»ÜºrÕw þÝÉ¾Bg »Oºõü pG ÿ ôB_ ô»üAkrO ÿ»Ü»Pwºk »è þÝÉðBXñüBG ô»ÝÉPwºk .ºô»OBÜºk ÿ ½g ÿ»ðBýðBxñýC þPÔrâ òü rPýxg»„ »è rýG ôºôBì»ð ÿ ½g »è ÿBâBC ,BÜBð ó u þðBÜ»PxÝ„ »è ïq»„ »üAkºô»è ºs q»O ôõOBg ÿ»HÉPÜ ô»C þðAõW ÿBø»G :»ýýð ó ½Ô¼ rÝüBì Q…K þðu .ÊðAsºk óBxñýC þPxÝ„ »G ó u þðBÜ»PxÝ„ õÝ¾»G »ðu »¾»ì½Ü ô»G î„½h¾k q ¼ s òì .»O»ük»XG»C µóBìs ôBð ÿ»ñýØ»PwAq þðu k»w þüAvÈ qk »G ,ºô»ñGºk Q„BC óBü½g ÿ ô ô vÉì Á»â»è AkBPxÉC »è ÿºq»wõð óBü ôõì»ø óArýHÜBðô q ,óAq»wõð ,óArýÌB„ ,»íÉC þOBýGºk»C ÿ ô ôkrGAq þ¾Bw óºôBg µîýÜ»c ,ó ôõG ÀØBÌ ôtýÌAô ,ó ôõG óAô»¾BK ,ó ôõG zrO»ðôB_ ôAsBC þðBÜºq ô»â ºôBð ÿºõÉ„ »è †ýÝÉOBw ½G óBýw»Ü ,ó ôõG Û»Pw»ð ÿ»xØ ( þðBì¼ q ÿ»ÜºôBð ÊG »ðAô»¾BK ÿºõÉ„ »è ,ºô»O¼krÜ»ð óBü rýG Býðk þðBHük»C »è »ýý_ óBýPw»G»ì »Ý¾»g ô»C Ëq»C ( QÉwrLG µz½GqBG ÿ rð»ø ) jºs ¼k oõg»G þÜ»ü»ãÄBO õÜºô ó»ìºs ( RõãðBü»ð t¾ô . û . Z õÜºô óBýw»Ü ) ?R»ÙýØ»ø ó ½_ ßºô ò_ºk ôBð»è †ýðBÜ»ðBxñýC ,BGºk ºô»ýðAq»ìBÜ »G óBÜ»ðBxñýC ,»üAô ô»C AõÜ ( ºõýwrLðBü»ð R½ýèBC õÜºô .. Bð . )QÉ_ºk ôBð»è AlðBü»Gºq»G »è ó ô»g rÉð óBxñýC »üAõGºk Ak»íÉC þOBýGºk»C »è ) ?ôõ_ óBíPwºk »è óAqºs õâ »G ÿ»ðBüu ÊK þ¾k òìu ôk ÊGBð »Ýðõ_ :Ë o¼k»ð .ÿ rãG »ñü rÉð ÊGBð »Ýðõ_ ,ÿ râ»ð :QÉG ,ºô»PÈ rÜ»ð qBý„ô ºô»O»ð µÁ»ì½Ü ÊGBð »Ýðõ_ :BÝG Û»Pw»ð ÿ»xØ .ÊG ‡½g ô q»ñÈõg ÿkq õÜ þOBýGºk»C ÿºlñÉø ºõük»ð îÝÉGºk»C ºô»O»ìôlñÈõg ÿlð»_ òì »íÉC þýGºk»C òýñýGºk »ü½G ,AlG ï»¾»Ø »è qBý„ô Bð µóAs»ð ô qAôºlñÈõg»ð »G Þ¾»g ,ºôõOBø qBÜ »G òìu ôk ÿºuAô»Pwºk ÿºlñÉø R»ðBð»O ,sBýPíýC »G »ü»ñü rÉð þGºk»C þOBýGºk»C ½G »ü»xØ ï»C ,ºôõOBø»ð ) »èô ôõK»K ß»ð ( ó sBG ÿ ôBð ºlñÉø õýð ô»C õÜºô óBðu þñýwõð AõGºk rP…ÉK ,»PwAq q»ø »üºô»ð ï»C þñOBø BO †ýðBðu ô»C óBì»ø »è óBðu þñýwõð ,krÝüºk óAôBýK þðBÜ»xýéW»ì »è »Ü QÉG »ðBxØ AkBPxÉC »è ïÂ»G ,ôõG BPwºô q»w»è þðBðu þðAõW »Ü QÉG ºô»ìq»„ þãð»øq»Ô QÉG »P„ ô»C ÿ»ðAô»`ÉK Êwõñüºk ÿ»P„ ô»C »ýýð »ñìq»„ »ñýCBÜ ô»C ó u rPý_ ï»è ( óBðu ,BÝG Alü»K jrð BO »ýýð ºô ô o ô ôk ºôAqk ô»C rP_ ,ºô»OBÜºlÉè ÿ rýG »ÜBO »ñýýÉì »Ü ºô»PÈ rÜºk Ak»OBwºqBÜ ô»C q»w»G ) Ak-Û»üBÔ ºs q»O ÿ»HÉPÜ QÉ„ºk µó»ø AkAô»ø »è »Ü »…ü»w¼ rüBÄ BøºqBýéì ô»C õÝ¾»G ,»ýýð ôBýK ÿ»Ü»PÔrâ .ó»ÝG þÝì»ì ÿ»Xð»K rÉ„ þ„ôõO AlÜ»üºtc»è »è ,ó»HHÉK ÿ»K AlÜ»üºtc»è »è ½G ºq ô»â þÝÉXðAsBØ »G óBðu þw»G»Ì µþüAôk»W ÊG þðBìs µäð»øq»Ô òì ÿæ ôºô»ññÉìºk rPì»Ü Aôk»W ôBðBì þOBýGºk»C »Ýðõ_ ,ºô»PÈ o»âºk óBýOBýGºk»C þÜ½éG ÿ»ðBì¼ q µß¼ rý_ ô rÍý„ ºkq»Ô óAqAs»ø ô»C AõÜ ,òñÈk ï»øq»G R»ü rÍý„ óAqAs»ø ô»C AõÜ ?þwõñðBüºk ºô»ýðBxÜ»ü ÿ ôBð »G óBÜ»ýÌõý„ µþOÂ»øu ¼ q ÿ ôBð »G óBÜ»ýìçxýC µR»ýdýw»ì µR»ükõø»ü ÿ»ðBì¼ q µß¼ rý_ ô rÍý„ ºkq»Ô þGºk»C »Ýðõ_ ?ºô»ðBì»ð ½G µRBøq»w»G óBý_ ?þwõñðBüºk ºô»ƒØçƒg»ƒC ºô»C ,ÿAõãñíýø ºô»C ,rýLÝx„ ºô»C AlÝÉOBÜ »è ,ôõG òOô»Üq»w ô rýãP…â ,q»ñÜ½Ô ,R½ýèBC ,»O½â ,yýÜAtðAsBÜ ,½â½ø ,rÉèk½G ,þÝxÔ½Pxük ,týÜqBì óBýðBÜ»HÉPÜ ‡BPxÉC ,ºô»ðBì q»ø ,rO þðAk»w ,þPðAk ,s õÕc»ì IýW»ƒð µóBü½g Á»â»è »Ýðõ_ ºô»ðBì ,òñP„oAk ÿ»Ü»¾½Ü ‡BPxÉC ,ºô»ñÈ qlñÈõgºk óBülð»_ Ak»íÉC þOBýGºk»C »è ,ºô»ðôõG Q„BC óBü½g ÿ»ðBýðBxñýC ÿkõWô þPwAq µþðAõW þXðBìBC »Ýük þÉÜ þèBð »è »ãXÉG ?ÿ rÍý„ ÿæ»ì ôtýÌAô »O»ðôõG»ð þWBc ?krÜ óBìs þüBðBì ÊG µó»ì»O þOq õÜ »G þPw»ø »Ýük þÉÜ ?ôõG òP„oAk ?ôõG»ð Aô q»ø þðBg ÿk»íc»C ?ºôºrÍý„ þÈ q »è zôõðô ô vÉì ºôõG»ð qkBØ þdýé˜õì ºôõG»ð ÎðBØ ?ïºô ôk ÿlýì»dèôlG»Ì ÿ qBÝ…üBPw ºôõG»ð ÿ õc»ì »è ?ÿkõWô þw»G»Ì µóBxñýC AõÜ ?þðBÜ»PxÝ„ µóBxñýC AõÜ ?þÌBíýPXýC Qw»K þðArâ»ñgºq ÿ q ¼ s ºq»ø ÿ»Gq ¼ s »ü»ø ÞÉP„ Alükq õÜ ÿBPxÉC ÿ rÍý„ »G Akºs q»O ôõOBg ÿ»HÉPÜ ï»è óBý„»ì»C ,»„½g þÉK î¾k q ¼ s òì z»G ,ºô ôkrÜ :ºô»ì»Ýýðô ô q rÉèk½G ½G q»OqBw þÝÈlük þÈ q »è îðAõOºk Býð»O »Ü ,ºqBük þðô ô q ,AlðBÜ»„ºo»è»Ø ôBð»è »ýLw þÝÈ rO½Ü õÜºô BÜºk Qw»ø rÉèk½G ( :Ê¾ºk q»OqBw »G ÊðAõOºk Býð»O ô»C ,ó»ñü q ¼ s óAô»C »Ýðõ_ ,óAô»C ß»ð »ü½ìBð ô rü»w ô»C ïÂ»G BÝHý_ ïÂ»G ,ºô»OAlG ÿ ½g þüAô»ñ¾k µRBÝG ÿ ½g þðBÜ»ýLw »¾BG ÿ rü»w rÍý„ ½G þÜ»ü»ã¾»G aýø ïÂ»G ,»ýýð ‡ºq»è»Ø ÊðAsºk ºô»gBð »è ,ºrÈõÜ þÝÈ rO½Ü ô»C AlðBÜºôæ »Hük»C þýGºk»C þì»øq»G »è ºlük ï»C ,)BGBñÝ„ þðBÜ»¾BG þPÉLw þãðrâ µóBü½g þÜºrü s »è óBýPwºk »Ýðõ_ ,ºô ôkrÜ Qw»K þðArâ»ñgºq ÿºq»G ºô»ñOBø ºôºô»O»ð ôBã¾»ì½Ü ÿºq»G»è ,Rrã¾»ø óBýO»HüBO þðôõìs»C #.óBxñýC Býð»O »G ,óBxñýC

q»wôõð ÿ»Ô»xè»Ô óBüu ½G ÊýwrÉì ëBÝwBK ”QÈk Akq»w»G þðAo½â ,RBÜºkq»Ô»w ÿºô»C“

»PÉñG ÊK q»ñÈõg RBÜºkAô ô»C .RBÜºk »PÈ ôBC Alý¾»â»è ô ºô»ýý¾Bü»g þðBùýW ôBð »è Ak»ýü qBìôõ…ÉG ô»C ôBð»è Ç¼ rì .QÉG ÿ ½G rýG ß»ýýO»üBw»Ü q»ø q»PÜAqBÜ þÝÉÜôBG .QÈ ô»Üºk ÿ ôB_q»G QÉ`ƒG ºô»è Bùð»O AlýPwAo »è »Ü Qg»wq»w Alü»Ü»Üºrü s ºoõÜ †ÉK»è QÉwrƒOºk »Ü ÿ»ñýÄ»C ô»C .QÉñÈ o¼lG R»Hƒü»ƒø ½O( QÉ¾ºk þÉK ô ºô»OBÜºk Rºo ÞÉÄ¼ rì óArÈ ô ÞÉðBü u ô )QƒýƒwrƒG qBƒãƒXƒÉƒC ô Ë oôBø òü rP„BG ,Êgq ½g .RBÜºk ½ƒâõƒƒPƒƒÕƒƒâ ôõƒƒì»ƒƒø ¼kArƒƒK ,ïºkôBƒƒø ,RBÜºk Akô»C Á»â»è þðBÜ»ýýÔ»xè»Ô ,ó râºk ÿlÜ»ü þP…K óBýƒÜô ôkq»ƒø Al„o½„ »è rOAôk ,BãðlñÈõg »è BOºq»w ÿ»ýýO»ýÈ oôBø ô»G Þxƒü o óBƒ„BƒK ô | .ó»Üºk ºô»ðBü½g ÿ»ðAô»„ ÿ q»Ôºlð»ì»„ þðBì¼ o »Ü »ÝÉè»ƒãƒÄ¼ rƒì þƒðBƒì¼ o »ƒð½ƒHƒ…ƒýƒè ô Qw»ø ½G òÈ o»âºk Ak»„ô òÈõ„»G ô»g »è óBýðBü»G »Ü ,óBýðBƒÜ»ƒ¾Bƒü»ƒg q»w »ð¼ oºk þ_½G òðAsBð ô òPwºl¾»ø ßºô »Ü †ýÝÉðBw»Ü ½G Bøºô q»ø ,qBÜ ÞÉðBìs òñýGºk ºôºô»G ó ô»g ¼kArƒK ,þðBÜ ÿ ôBC ßºô »ðô ô o »Ü ,ºô»ðs ¼lG q»ƒø »ƒè kAsBƒƒC ,»ƒƒÜ½ƒƒè ßºô »ƒƒìq»ƒƒð ß»üBƒG »ƒâs ½ƒg( .ôBƒG þƒÜ»ƒü»ƒ…ƒÉƒ¿ƒÜ ºôõg þðBÜºôAk ôõì»ø ô »üAkrÝý¾»ø »G ,»üBìkrG Êè þƒíƒðBƒÜ»ƒýƒýƒðAô»ƒðBƒìs þÝÉñüºs »G »üBýðAõPíG »Ü ÞÉñƒ„»ƒ_ ôõì»ø »è vÜBK ,ºô»íÈ o»ãG ºôºvÜBƒK ô»C ôõì»ø þðBÜ»ýýðBÜq õG ºqAô»wBƒC ).»ðBýü»…ýì»ø »„ô ô»ðAõÉ„ôBø »xØ »PÈk ºo»K 495 þüAvÈ qk»G »ðô»g ô»C ô»C QÉƒ_ºk ºô»ƒè ,QƒÉƒ¾ºk ÊƒÜ .ÿk | .QÉñÈ o»LÉO ‡»Ü»HÉPÜ »ñOBùük»G

“

| .QÉñG AkBýK RBƒƒÝƒƒðBƒƒì»ƒƒø ô q»ƒƒƒwôõƒƒƒð ï»ƒƒƒC »¾Bw Qw»ƒ„ ó»ƒì»ƒO »ƒÔôõƒw»ƒéƒü»ƒÔ »è ô »ýü rÉýG q»PýK ÿ ôBð »Ü »ü rxü õw BO»ø ,ºô»PÉ¾ºk »ðAô òýèrÉG ÿ ½ƒÝƒðAs ºôº-ÊýwrÉì ëBÝwBK ÿ ôBðsBð »G BPxÉC ôÃƒG þƒPƒÉƒéƒÄ½ƒð ß»ƒü ô óBƒì¼ o Êƒƒw ,)1995( óBíèrÉK þãðºlÉG .ºô»Oºô ôkrÜ .þO»ýýì»øô ôk þHÉPÜ )1998( óºu ½ðBýK ÿ»ƒƒðAô»ƒƒ„ ÿ q»ƒƒÔºlƒƒƒð»ƒƒƒì»ƒƒƒ„ 2004 2007 þ¾Bw ô ºôºkrÜôÃG ÿ»ð½H…ýè .BýÉè þðB…ýðôBð rÈ u»è ÞÉPÉéÄ½ð AlÉýwrÉì þðBÜ»ðBì¼ o ôõì»ø »ƒè Ak»ñýØ»PwAo þðBüu Á»â»è Þü»ýÉðçíéì ÿ rÉPÜAqBÜ ßºô R»H¾»ø .QÈ rÜºk ÿk»G ÿºrÝÔ ô»C þ„½g q»wôõð ,½ü q ½ãÈ râ þñýO¼ o þðBü u »è ºôõG Akq»w rƒÈ u»ƒè ßºô sAôBýW ôAô»O þÜ»üBãÈ o ô QÉH¾»ø þðBÜ»ðBì¼ o ôõì»ø .q»G »PÈ rãG q»wôõð sAôBC ô tÉø pK þÝÉðBìs »G ÊýwrÉì óBýƒXƒðBƒìBƒC óBƒü ôõƒì»ƒø .ó ôArƒ…ƒÉƒÜ »G RºqBG»w »ðBÜºq ô»â ºq»ø ºqBýwrK | .åq»ì ô þO»ýÈ oôBø ,þPxü ô»„½g AlÝÈ qAlük »ƒè ÞƒÈ qBƒW ÊƒýƒwrƒÉƒì BO½ÜBð BO »ÝÉðBùýW ÁBü»ƒg( :QƒÉƒ¾ºk ).ÀØ»Ì »è ºrOrüu »G q ¼ s Ç¼ rì »Ü »ÝÉP„ ‡»ì»C ÿ q»Ôºlð»ƒì»ƒ„( þƒðBƒì¼ o »ƒè þƒðô ô o ÊƒK þƒÜqºk Ak)»ƒð½ƒHƒ…ƒýƒè ÿ»ƒðAô»ƒƒ„

RBÝðBì»ø ô q»wôõð ï»C # »¾Bw Qw»„ ó»ì»O »Ôôõw»éü»Ô ô »ýürÉýG q»PýK ÿôBð »Ü ,»ürxüõw ,ºô»PÉ¾ºk »ðAô òýèrÉG ÿ½ÝðAs »è ëBÝwBK ÿôBðsBð »G BPxÉC BO»ø ß»ü ô óBì¼o Êw ºôº-ÊýwrÉì .ºô»OºôôkrƒÜ ôÃƒG þƒPƒÉƒéƒÄ½ƒð óºu½ðBýK ,)1995( óBíèrÉK þãðºlÉG 2004 .þO»ýýì»øôôk þHÉPÜ )1998( ÿ»ƒðAô»ƒƒ„ ÿq»ƒƒÔºlƒƒð»ƒƒì»ƒƒ„ 2007 þ¾Bw ô ºôºkrÜôÃG ÿ»ð½H…ýè BýÉè þðB…ýðôBð rÈu»è ÞÉPÉéÄ½ð

fBO»Ô Aô»…ÉK :ºô»ýýðBí¾»C »è Bùð»O »íÉC q»â»C ... QÉG Aô q»â»C( »üAlðBìBýO »Ü ÿºô»è »ðæ½Ý_ þÝÉ„»G q»w»G þ_ ÿ»Ü»ýýØBGBì Aô»C - òü vG )?RAô oºk ËõÜ ½G ô QÈk ,þðBð½ü ô þñýOæ þðBìs ÿBPw½ìBì þ¾BØq»w QìõPÜ ,zõü q ½ãÈ râ lðõíüAo óAu ¼ o »è ÞÈ u ¼ o ô »üºqBýƒwrƒK ô»ƒC þðBüu Qwºk»è ,RAkºk pK õPÜ þÝÈ qBü pG ÿ ½g ÿ»Ü»ýýíƒPƒü o ß»ƒü ô þƒñƒýƒO¼ o þƒðBƒÜºqAô»ƒwBƒC òƒÈõƒ„ ô QƒÉƒHƒƒ¾»ƒƒø þèBâõOrK ÿ ôArwBƒð»ƒð þƒÝƒÈ q»ƒwôõƒð .QÈ ô»ÝG ½ƒG ºô»ƒPƒƒÈ o»ƒƒâºk ÿ»ƒƒÜºqBƒƒÜ½ƒƒø ÿ ôBð »Ü ,ºq»wôõƒð ô»ƒC þƒÝƒÉƒHƒÉƒPƒÜ ÿ ½g þðBüu ô »w¼kArK Ëk yü ¼kBìBC Alãð»W »è òýãðºs þÝÉÝ…ƒü tƒK ßºô ß»ýýPÈ q ½OBPÝük q»HìAq»G ºô»PÈ pÉâºk AlƒƒðBƒƒÜBƒƒPƒƒÔ»ƒƒc »ƒƒè qBƒƒxƒƒOæBƒƒw »ƒƒƒÜ yü ¼kBìBC ïÂ»G ,RBÜºk þüAôºpðBìq»Ô þðBÜºqBýwrK ô ó ôõìs»C RBÝðBì»ƒø .ºô»PÉð½øºk Ak»„ô »è óBüu þƒíƒxƒýƒè»ƒO »ƒÜ ,zõƒü q ½ƒƒãƒƒÈ rƒƒâ þ`ÉKAo Á õØ q ¼ s »Üºq»wôõð þÈ rOq ½K ÿ qAõƒƒƒƒƒƒw ,ºô ôkrƒƒƒƒƒƒÜ ÿ ½ƒƒƒƒƒƒg ôBƒƒƒƒð ÿ»ð½H…ýè ÿ»ðAô»„ ÿ q»Ôºlƒð»ƒì»ƒ„ þÝÉðAo»â ô QÉGºk ëBâõOrK þPg»PüBK Ak»ƒðBƒw»ƒÜ ô»ƒC òƒÈõƒ„»ƒG »ƒðAlƒü o»ƒâ Ak¼kArK þðBü u »è »Ü RBÜºlÉƒLƒPƒwºk ÿ ô ô vÉì ôBð»G ÞÈ q»Ô»w .ó ôõG qAl„»G þO»üBw»Ü ô ôk þðBü u ôBð»G ,ëBâõOrK »Ü o»â »PÈ ô»Üºk AksAôBýW ß»ü»è q ¼ s :òXðBìBC óBì»ø ÿ»P„õÜ óBýÜô ôkq»ø | .kõg ÿºô»ñü s ¼k ºô»ðô ô o ô p_ þÝÉðBìs ÿBãÈ o »è q»ñÈõg »è »P„ôõð ÊýwrÉì ëBÝwBK »Ü»HÉPÜ »è rOBü s ½ü q ½ãÈ râ BO»ø .RBÜºk rOp_ ºlñÉø q»ñÈõg ,ºô»PƒÉƒñƒÈõƒgºk ô ôkq»ƒƒƒø þƒƒƒO»ƒƒƒüBƒƒƒÝƒƒƒýƒƒƒc Á»ƒƒƒƒâ»ƒƒƒƒè ô óBìõâ ô QÉéâºkºõÉO AlÜ»ýýO»üBw»Ü .RBÜºk ÿ ½g ÿkõg þðôõG »è qBýwrK þÜ»üBOAô þ_ »Ýük þÝÉw»Ü þñýwBð BüBC Akq»w»G îü qBÝðAo½â týâq»ø BüBC ,»ü»ø þÜ»üBðBì þ_ »O»ÙýØ»c ô»C BüBC ô QÈk | ?ïu ¼ oAôk þðBüu ½G »ü»ø ï»ø ,ºô»PÉñýGºk AkBýO ÿ ½g Ç¼ rì þO»üBw»Ü ÿ»Ü»ýýƒñƒýƒO¼ o »ƒÄ¼ rƒì »ƒè þÝÉðBìs þðBùýƒW »ƒÜ ,Ak½ƒü q ½ƒãƒÈ rƒâ ,ºô»Oºô ôkrÜ pK þðBüu þüB„½G ô ôkrì rP„½g óBü u ÿkõg »è þPxÝÉƒO »ƒÜ ó ôõGlÉìôõCBð »è zrO ôBO »è ô QÈ ôºk ÿ»ðBP„ ô»C õÜºôBO QÈl¾»ø äðºqk q ¼ s AlƒýƒgBƒð »ƒƒè »ƒƒÜ ºô»ƒƒPƒƒÈ s ¼lƒƒG »ƒƒÝƒük ,AlýgBü ÿ ¼kArK »è ï»ø ,ó ôAqkqB„»c þƒO»ƒìtƒg »ƒè ÞƒÉƒOArƒÜ¼ q õƒýƒG ÿ oõƒƒÜ Bøºô q»ø ,Ak»Üºq ½ƒOBƒPƒÝƒük þƒO»ƒ¾ôºk Qƒƒwºk »ƒƒG »ƒƒÜ ÞƒƒƒÉƒƒƒÜôBƒƒƒG ÿ oõƒƒƒÜ »Ü QÉñÉ¾Bðºk ºô»P…K þÜ»ýý„½g»ƒð »G ºôõG ‡»ü½ƒG q»ƒø ,»ƒýƒýƒð ÿºqBƒ_ ô ôk Qwºk »G ¼kArK AkºrÉè ïÂ»G ,q ½PÜk Qwºk »G ï»Ü»ü ,»ðBwAq»ƒø ºô»ƒPƒ„ ô»C Qwºk »G ï»øô ôk ,ºô»ü½g þÜºrü s þðAk ô QÉG ÿ sAo þÉè þÜôBG »Ü ºô»ðô»g

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

ôõG»éýéÜ ô»C "yýè½K " ÿ»ìBƒð½ƒðBƒ„ ,ºôºkrÝÉK þgq»_ôBø ÿ½ðB„ ÿBâqºk »Ü þðkrÝ…üBíð Á»â»ƒè q»ƒƒƒø Þƒƒüu¼rƒƒì »ƒÜ ÿlƒðBƒíƒè»ƒƒw ,Ak "1956 yƒƒýƒƒè½ƒƒK" þñüq»G þðBùýW »è ô»üBðAõO»G þÝÉwôõðBìAqk ôºsAôBð þÝÉãðºk óºôBg AlðrÈk½ì ÿ½ðB„ »G q»â QÉG»ð þü¼oºlÈs »ãðºq ,»O»HüBO QÈrÝHÕwºô "Býð½¾½K þPÉÝÉG " ÿôBðsBð »ðôõ_½G ï»C ,QÈ rÝG »Ä¼ r„ QÉÝÉG ô ½Ýxð½ü »ðAô»è ,ºô»PÈ râk Þüu ¼ rì þðBÜ»ìBð½ðB„ ÿ»Gq ¼ s ,ÇçxOBÄ ,q»Hì»ÑÉK ô ôk ,AkBü qºk þØ»_ »è " òýOqBì »ü½G q»ø ,tÈõ¾BG ,ë ¼ qBƒÜ ,ó ôõƒì»ƒè»ƒØ þÝÈ q»wôõð »G Þü u ¼ rì Alü»Ü»HÉPÜ »è òýéw»C Þüu ¼ rì ïÂ»G ,RAkºk ï»¾»Ø »è kq ½ýxG»C ÿ ½ðB„ õÜBO ô»C ,»ÝÉðkrÝñýè½K ºq ½W ôõì»ø »G uk ÿ ½g q»ø ôBð »PÈ rhG ôõƒG ºô»ƒG uk ,ºô»ƒüBƒð ÿ q»ƒw ,QƒÈ qlƒG qBƒ„»ƒc µÿ q ½ƒýƒO þƒÜ»ƒƒüºõƒƒýƒƒ_qAõƒƒ_ QÉñÉLw»`ýG »ñgºq þPxü ôAlÉK »Ü ß»üºõÉ_qAõ_ .Alü q»w»G ?»ð óBü ôõG kqõýxG»C þÝÈ q»wôõð "ÿlÈõw þwôõð»ìBðu ¼ q ÿ qBýwrK þìÂºô »è| »Ü ÿºô»G RºqBG»w "ó ½xìBøArG»C òýHè»C êÉ„ kq ½ýxG»C ÿ ½ðB„ þÝÈ q»wôõð õÜºô QƒÈ rƒÜºk ÿºk½ƒ¾BƒC :QƒÉƒ¾ºk Þƒü u ¼ rƒì ,QƒÈ rƒÝƒG »ƒÄ¼ rƒƒ„ | óBÜºqºõýO þñýwôõð »G Qwºk »Ü îðAsºk ºlðºô»C ,îýð| þÝüu ½è »ñgºq ïÂ»G .ï»Üºk Ë ½ð þÜ»ü»ìBð½ðB„ þØ»_ »è " q»â»C »„BG ,QÉ¾Bð ÊK óBìAô »ü»ø ÿ ½g õÜºô "ºô»ðôõHOô ô q " ô "q»Hì»ÑýK ô ôk " ô "Bü qºk B„Bì»O kq õýxƒG»ƒC ÿ ½ƒðBƒ„ ÿ s q»ƒG ÿ»ƒðôõƒíƒð ...òÈ rñGAk Ak»ñgºq þÜ»ü»ðBg b »è QÉGºk ,QÈ rÜ»ð »Ü ,»ðArâ»ñgºq ô»ñgºq þÜq»C óBìõãÉG »ì»ƒC .RrâºkAq q ô ôk Êè ÿ ½g Þüu ¼ rì »Ü "AlìrØ »è þPxü ô»„õg "ÿ»ìBð½ðB„ »è ,þðBü u þüBO½Ü þÐBð½Ø þðBÜ»ì»øq»G »è »ÝÉÜ»ü þwrK q»w ºô»PƒÈ o»ƒâºk ºô»ƒðBƒxƒük Þƒü u ¼ rƒì .ºô»ƒñƒýƒèBƒPƒw ó»ƒüæ»ƒè Bƒýƒð½ƒ¾½ƒK þƒðkrƒÜrƒƒýƒâAk AkBƒýƒwô ô q þƒìrƒØ ÿ»ƒâq ô ôk »ƒƒG óBƒƒÜºôAkô ô q ?kAq vH¾»ø þìrØ ÿ»âq ô ôk þ_½G »„BG .RAkºkô ô q »G Ak1945 þ¾Bw»è BÝü rì»C ôBK q ô»C AlìrýØ »è »Ýðõ_ »G Q„¼ rÔ óBüBýð½¾½K ïrýØ ÿ»ìBññOô»ÝÈ q þÉK .òýèBPw ÿ»ñÈ ôBC Þü u ¼ rì þðBÜ»ìBƒð½ƒðBƒ„ ÿ»ƒGq ¼ s »è b µRBÜ ÿ ô ô q »è b ÿºô»C ÊG ïÂ»G ,»üBýð½¾½K ,ºô»ðBÜ»ýýO»üBw»Ü ÿ ô ô q »è b µòÈõ„ ÿ ô ô q .QÉGkrÜ Býð½¾½K »G ÿºuBìBC AlükqõÜ ÿ½ðB„ »è Þüu ¼ rì ÿ»ãÈ q »è qBW ï»Ü»ƒü ½ƒG ÿkq õƒÜ ÿ ½ƒðBƒ„ lÈõw »è ºôº" RAqAqBC ÿ ½ðB„ þLýO "þðBÜ»ì»øq»G q»w»è RAqAqBC ,ôõG Þüu ¼ rì þðBÜ»ýü½ðB„ ÿBñ„BC þØ»_ »è "óºvÉâ "Þü u ¼ rì þì»øq»G Êw ß»ü »è "q»ƒHƒì»ƒÑƒÉƒK ô ôk ,ºô»ƒðôõƒHƒOô ô q ,"AkBƒü qºk .ºqBOõâ ï»C ÿ q»wôõð þðBñÉƒøqºk µóApƒÉƒâqºô rPK "óºvýâ "ÿ»ìBð½ðB„ ,îGqAkBâBC òì ÿºlðºô»C .ºôArÝ…üBíð qBW òülð»_ BPxÉC õÜBO ôºôArwBð lƒð»ƒ_ îƒGqAkBƒâBƒC òƒì ÿºlƒðºô»ƒƒC ºô»ƒƒðBƒƒxƒƒük ºrýOBw »è ÞÈlð»ø µÞü u ¼ rì þÜ»ü»ƒìBƒð½ƒðBƒ„ ,ÿkq õÜ þðBìs q»w ½G ó ôAqkpÉâqºô þðBÜ»Oq õÜ þðBìs »è ½gô»PwAq óBýÝÉÜ»ü aýø ºô»gAk »G ïÂ»G .ÿkq õÜ »G ó ôArÜ»ð ºô»ýýð½¾½K »G Þüu ¼ rì ÿºqBGqºkrOBü s ÿ qBýðAs ½G :þñýHÉO ÿ ½ðB„ þHÉPÜ :q»w ºô»ñÈ o»ãG ,ÿkq õÜ þðBìs »ñgºq þÝÉðôõ_½G ô rýG lð»_ ,jq»_ôBø ÿlÈõw rÉèk :þðApÉâqºô ,×BW Á sBÔ.k þñýwôõð ,tÉìBC . Aq týì ÿ»ìBð½ðB„ ï»Ü»ü »Ü "½ãðBO " ÿ»ìBð½ðB„ ÿ»ðBü qBPƒýƒèBƒO½ƒO þƒOÂ»ƒwºk ºq»ƒwôõƒð ÿ vƒÈ qk #.RBÜºk ïôõÝc»ì ïtñýèBPw

ÞÉè»â Býð½¾½K »è ôBxðºrÔ »è kq õýxG»C þðAq»wôõð þwBñÝì»_ ó ôõ_½G ôlük ïÂ»G ,òÝü tð ºô»Ü»ü »è ÿ»ìºkq»w ô»C þìtýèBýwõw þðBOÂô þðAq»wôõð ôB_ ß»ü »G QÈ rÜBð µó sAôBýW óAqBW þPýÄ½w µ½Ýxð½ü µQýÝÉG ÿæ »è þìºkBC .òü»ÝG óBüB„Bì»O þPw»ìq»w ,Ç½ìAkBC ô»Éñüu óAu ÿæ »è †ü rP„BK

q ½ì óAkºô»Pwºk»G½g þìq ½Ô ÿ ½g þðBÜ»Pw»G»ì .ºô»PÉñÉìºk pÉã„o½„ ÊG RÂô rPýC µRBÜºk ?»ýýð½¾½K ÿ½ðB„ þÈõÜ »è Þüu ¼ rì þƒñƒýƒO µïu ô»ƒO »ƒè ÿ ½ƒg QƒÉƒðAõƒƒOºk ÊƒƒÜ| ÿ ô ô q »è ,þð½¾½K ÿ ½ðB„ þ…üBíð ÿ»ðBhGBOõØ óBG»ð ºôBýÔArâ½ñýw µóBñÉøqºk µólðAõð ÿ q»ðõø "óAq ½xü vü q þü q»ãü qBÜ QÉðAõOºk ÊÜ ?RBƒÝƒG ô q ½PðBÜ µþÝxƒÄ½ƒO¼ rƒâ õƒÜºô ÿ"óAq»ƒñƒÉƒøqºk

óBùýW þðBÜ½ðB„ ÿ qAõOrÉLÈ q µóBÜºrâ»ñgºq "1965 ½ãðBO " ÿ»ìBð½ðB„ »Ü óºkºk ºô»C þøAô»â .»ü»ìºkq»w ï»C þPÉéìBø ô»Ýüu ô rì ÿ»ìBñwBðõ„ q»wqBC ÿ"ºqºõÈk þðkrì " õÜºô Þüu ¼ rì ½G ½ãðBO " µþHè½C kqAôlÉC ÿ"Ö¾ô BñýWrÄ »è ÊÜ " ô q»ééýì tìBýéü ô þxýñO ÿ"ô ô sºqBC ÿ ôBð ß»ü»Ü»xÉèBâ | .»üAô

,Býð½¾½K þãƒðBƒGôBƒð»ƒG þƒü½ƒðBƒ„ ÿ q»ƒwôõƒð ÿºksBK »è .krÜ þü ôAk þ_½Ü Þüu ¼ rì rýìõÄçw »è Þüu ¼ rì ,Akô ôkq ôõGAq ÿ "JBC "þPxâ½C þãðBì AkBxðºrÔ ÿ"yýð" »è Alý¾Bw Êw ôBP„»ø þð»ì»O ÿ ½ðB„ »è µóBùýW »è þüAôBD¾Bì ÿ qBƒXƒÜ»ƒü ½ƒG .krÜ jq»_ôBø »è »Ü ôõG Alü ôæ þOºo»ø »è BP…Éø Þüu ¼ rì µQ…ÉùÉW»G Ák»GBð »G ÿBýð½¾½K Ak1963 þ¾Bw .krÜ óAqºlð»ø »è ÿ ô ô q ºq»ø ÿ»Gq ¼ s õÜºô þ„õg BOºq»w ?ËõÜ ½G ËõƒƒÜ ½ƒƒG þƒƒƒðAsºlƒƒƒük»ƒƒƒð óAq»ƒƒƒGBƒƒƒð»ƒƒƒK ÿ q ¼ s ÿºlðºô»C ,ºô»PÉwrýâºk ËõÜ »è ,QÈ râºl¾»øq»w rÈ u µR»ýÄ½w þOÂ»wºlñG ÿBýð½¾½K QÉGºk þðAsºk ÿ ½g q»ø ÿ»C :QÉ¿ùÉHÉW»G ïtýñýèBPw þÜ½K»_ ËõÜôºq»G òðAsBð óAq»GBð»K :Rôõãüºk »Ü ôõG»ð ËõÜ »è òðAsºk ºlðºô»C Býð»O óAô»C ,òƒÈlƒ¾»ƒø ‡»âôAqBO þð»ì»O þ¾Bw YñÉK µQxýG »è .òÈl¾»ø µfô q ÞÉì»g ,ôõHOrã¾»ø ÿBýð½¾½K þì»g q»ø ÊW»HPwºk Ak»âôAqBO »è ,ôõGkrÜ ºrØ½C ÊG þñüºs Ak"½ãðBO " ÿ»ìBð½ðBƒ„ »ƒè ÿ ½ƒg ÿ»ƒì»ƒg ï»ƒC .krÜ»Pw»Wq»G Þüu ¼ rì ÿºsAlð»C »G ÞÈ q»wôõð aýø »ãðºq þðkrÜrýâAk ÿBK »è þð½è½K þÄô rì µÿ ½g þOÂô | .QÉHýðAs»ð Öwºô ôArÝÝO»C »G AlñýèBPw Býð½¾½K ,Ak"1965 ½ãðBƒO " ÿ»ƒìBƒð½ƒðBƒ„ »ƒè ,ºrƒýƒHƒñƒ„¼ q þƒÝƒÉƒðAtƒƒÉƒƒg þƒƒÝƒƒüAk ô»ƒƒOºrƒƒÔBƒƒC µQý¿_ þÝÈ qBÝƒÈ rƒÜ "ÿlƒÉƒC" †ƒýƒíƒü tƒñƒýƒèBƒPƒw »PÉOõÜºl¾»ø »Õ¿W µÛºp¾k þÜºqºk þÜ»ýü qBPýè¼ rK »G ôArÝ„BC »G ôºrýHƒñƒ„¼ q »ƒðAtƒÉƒg ï»ƒC q»ƒw µQÉGºk óBýÝüAk ÿ qAõw ºô»ðAôõì»ø ÿ ôB_q»G »ýü vÈ qlPwºk µókrÝOôºs ï»G q»HðAq»G ôõƒì»ƒø

krÜ þ_½Ü Þüu¼rì rýìõÄçw þðBÜºqBýwrK »G RºqBG»w òükõWô þÝÉè»â qBýwrK ÊG þðAô oºôB_ µó ôõG þüºkõùÉG µókrì µóBü u AlýÉO »Ü òü»ãHÉO »ðBùýW ï»è »¾Bc»ì ,þüBƒO½ƒÜ »G »Ü òü uºk AlÝÉðBùýW »è »íÉC ºrü»w ,òü uºk »PÉ_Bð »ÝÉP„ ,òü»âBñýƒÉƒO Þƒü u ½ƒè »ƒG µêƒØ»ƒÌ »ü½G q»ø ,ºô»PÈ qkBñƒÝƒÉƒè êƒØ»ƒÌ »ƒG ôºô»ƒ¿ƒØ»ƒÌ Ak»ìBð½ðB„ ô ôk »è »ðôõ_½G ï»C »ãðºq .»èôõÙÌ»ìBð »è " †ü ô»C ,ºô»Pwºk »ðºlG ½g rOArÝ„BC ô rPðô ô q "þðBÜ»ýýwq õÜ " ô QÉÝÉG ÿ "¼k½â þðAô oºôB_ ÿ»…ÉÜ »…ÉÜ Þüu ¼ rì ÿæ »è ïÂ»G .»ü½Ýxð½ü þwBýw þOÂ»wºk ô þP…â »G RÂ»wºk .»OÂ»wºk Bð þÝÈlük »ƒè ô ô vƒýƒì þƒOôºq ô»ƒðBƒü qBƒPƒýƒèBƒO½ƒO Þü u ¼ rì ½G ÿºô»C ,òÈ rÜºk»Ä¼ r„ ºô»èôõÙÌ»ì ÿ»…ÉÜ ,»ýýwBýw ÿ qAõì»øBð ÿ qBG »ýýð ë ôõÙÌ»ì ºqBýwrK ï»C þìÂºô !RÂ»wºk Á»â»ƒè »ƒÄ¼ rƒì »ñýP…ü»â ó ½_ :þðBÜ»ìBð½ðB„ þÜ¼ oºôBð »OBÜºk þÜ»ü ô ô vÉì Þü u ¼ rì ?ºôBÝèºs ï»C þPƒw»ƒHƒñƒG ,QÉG qBâs q þÉè QÉðAõOBð »Ü ºô»¾½ƒÜ »ƒO½ƒOrƒâ ÿºlñüBC ôBPxÉC þðBüu q»w»è qBü pG »Ü ß»ü ô ô vÉì Á ½Ü »è ÿºqBG ô»C ,krì »Ü BƒPƒxƒÉƒC ...RAkºk ß»ü þƒðAô oºôBƒ_ :Rôõƒãƒüºk ÿ ½ƒg !!!ºôºôõƒG ºô ô vÉì ï»C Qwºk »è »üºô»C †ü ô»C ,îü qBÝðAo½â .QÉG ïqBâs q | ÿ»ÜºuõÝGô rýHÜBðô ô q ß»ƒ_ ÊƒG Þƒü u ¼ rƒì þƒðBƒÜ»ƒýƒƒýƒƒO»ƒƒüBƒƒw»ƒƒÜ ïtýƒ„BƒÔ µïtƒñƒýƒèBƒPƒw þƒOÂ»ƒwºk ÿ ô ô q»ƒGô ô q ÿ»Gq ¼ s »è .R»üBð Qwºk »è óBý`ýø »ü½G ,ºô»ñGºk " ÿ»Üºu õÝG µÿ rýHñ„ô q "ÿ»ðAôk AlðBÜ»ìBð½ðB„ þÝÉ…ÉÜ½Ø»_ ÞÈ rHÜBðô ô q q»ø ,ºô»ñGºk ºqBGô ôk Al…ýüBO½Ü »è ,ºôõOrâ Êè ÿ q»HðAq»G Qwºk»G rGºs | .QÉñÈk zºq»ø »ÜºrýHÜBðô ô q z»Ü ô ôk Ak"ºô»ðôõHOô ô q" ÿ»ìBð½ðB„ »è ó ½_ ,ºôºôArgAk þÜ»ýüBPðBK ôBð »ñÈ rƒñƒÈ tƒgºk ?»ýÈõÜ ºrÉC ?»ü»ãÉW ï»C »ñP…ü»â ó ½_ ?òOBø µQÉÝÉG þðBùýW »è »Ýü tð ÞÉè»â »Ü»ìBƒð½ƒðBƒ„ ôBPü»K BPü»K ó qB_Bð »ðAô ôk ï»C ,ºôºq»PñýK l¾¼ qBø ó qB_Bð ,óºlG ºô»Pwºk »G ½g Bãð»ø ÿAôk ôBãð»ø »Ü ,óºlHìBXð»C ÞÉPwºk þOÂ»wºk þƒðBƒìq»ƒÔ þK óBýÝÉP„ ôõì»ø ôºqBükBð þÝÉOÂ»wºk ÿBíÉø QÉGºk AlýƒüBƒO½ƒÜ »ƒè R»ƒðBƒð»ƒO ,RAkºlƒìBƒXƒð»ƒC ‡BK †ýðAô»C ,òƒð»ƒÝƒGAk óBƒýƒ…ƒýƒðBƒÜ»ƒýƒÉƒK qºk þOÂ»wºk þ_»Ü êì ôAô»O ,sAôæ þÜ»ýü qBãðºq»G ºlðºô»C QÉGºk ½G rýHÜBðô ô q .òGºk »ðBü qBPýèBO½O þÝÉðBìs aýø ÿ»Üºu õÝG »Ýðõ_ ?QÉG RÂ»wºlÉG .QÉðAsBð rO µóBìs µêýPw ô sAõÉ„ »è QÈ rÜºk »Ü»ìBð½ðB„ þðBÜºqBÜB„ þðB„ »G óB„ Alýü q»ðõø þƒìq ½ƒÔ

ó rÈk½ì ÿ ½ðB„ þOôºq q»w»è ºlƒüBƒÄ ô»ƒñƒüBƒ„ »è »ÝÉP…ì ºôBð lƒð»ƒ_ ï»ƒC ?RBƒÝƒG ‡½ƒìAq»ƒÔ ï»C ïÂ»G ,ó»ø »Ýük ÿ ôBð òülð»_ ,ÞÉðBìq»g | .óBñ„BC »íÉC »G »Ü ó»ðAô»C ºq ½xü vü q qAõ_ QÈ rÜºk †ýð½¾½K þü½ðB„ þGºk»C »G RºqBG»w ô»C »ãðºq ,ºô»ñü»ÝG RBK ô ôk ó ôõ_½G óBƒì»ƒø þðBÜºq»ðõø Á»â»è kq ô ôAq»G »G »ýýGºk»C »ìu ô»O ÿ»ð»„»O »íÉC ÿæ»è rPì»Ü ÞƒÈlƒð»ƒø †ƒüBƒíƒð ÿºsAlð»C »G ,þð½¾½K þü½ðB„ þGºk»C .QÉGkrÜ µêýPw µßq ½ì þðºôBg ,†üBíð ÿ»ƒðBƒhƒGBƒOõƒØ òýð Ákô ôk óArâ»ñgºq »ü½G ,þO»ü½g þülð»íO»HüBO ÿ ½ðB„ þñ„»_ »è ,þO»ýGBO þÝÈ sBHÈ q »G »Ü ÿºô»è .ó»ÝG ÿ»Ä¼ r„ þwô ô q aýÅÉÝPýÄ ÇçxýðBPw " õÜºô þðAq»wôõð| ô "1969-1905 aýÔ¼ rHì½âlè½PýÄ " ô "1939-1885 "20013-1930 "Þü u ¼ rì rƒýƒìõƒÄçƒw †ƒü rƒOAôk ,Býð½¾½K »è òðrÈk½ì ÿ ½ðB„ þGºk»C ÿ q»ñOBýðõG "þPxýèBü q õw þðBùýW ÿlð»øºq »è »Ü ÞÉGºk»C ôlük »G ,ºô»O½Oô»Ü ºô»`ýÅÉÝPýÄ ÇçxýðBPw òì Býð»O "Akq»Pð»w »è ßBO ½G aýÄ¼ rHì½â ÿ»ãðAô q þðBùýW þ¿Ù„ "‡½O Bøºô q»ø ,îðô ôkq»â þØ»_ Bð "kq õýxýG»C þðBùƒýƒW BƒXƒì»ƒC ,QƒÉƒHƒOrƒâqºô ÿ»ðBPxü rÉOBƒÝƒü qBƒÜ ô»ƒðArƒýƒOBƒw ÿ"ë ôõƒÙƒÌ»ƒì µQÉÝÉG þðBÜºqBÜBƒ„ þƒðBƒ„ôBƒø »ƒÜ Þƒü u ¼ rƒì µ†ýðBì»C þðBÜ»ì»øq»G »ü½Gq»ø .»ýÉñüu ô ½Ýxð½ü þüBPðBK ½G óBüBýð½¾½K ÿ ½ðB„ ÿ q ôõñw óBü q»ãü qBÜ .lðAs»G óBùýW ÿ ½ðB„ ÿBKBOq»w þñü q»G »ðAq»wôõð ï»C þðkrÜ»ñýè½K »è óArâ»ñgºq »G aÅÉÝPýÄ ÇçxýðBPw »Ü ,ºô»ð»ÜBð Àw ºô»è þƒü½ƒðBƒ„ þƒØºk ÿ»ƒñƒýƒØ»ƒPƒwAq ÿ q»ƒñƒƒÈ q s»ƒƒìAk »G aýÄ¼ rHì½â l¾½PýÄ ,ó»ÝGqBìu»ø þýèBü q õƒw ,"»ðArýÌB„ þÝxÉO¼ râ "ÿ sAõƒÉƒ„ þƒÝƒÈ q»ƒHƒÈ q þðAq»wôõð ÿ»ðBg þãð»…ÉƒK »ƒè †ƒýƒÝƒü u ¼ rƒì ºlð»_q»ø .òýÉñGAk Ak "ë õÙÌ»ì æ "kq ½ýxG»ƒC ÞÈ q ½W aýø »G ,aýÄ¼ rHì½â †ü rP…ÉK Þüu ¼ rì †ü ô»è q»G µÞüu ¼ rì .òýð »ðkrÝñýè½K ô»C Á»â»è óBýðArâ»ñgºq þðôõ_½G qBW òülð»_ aPýÄ¼ rHì½â ÿ ½ðB„ ÿ rO»_ rÈ u »è óAô»C »üAõâ »Ü ºô»ð»ÜºlOºq | .òG Akkq õýxG»C ?ºôBÝèºs ï»C »ñýP…ü»â ó½_ ÿ ½ðB„ "Alü»Ü»ƒHƒÉƒPƒÜ »ƒè òƒéƒw»ƒC òƒýƒOqBƒì ÿ "êÄBø ÇçwBÄ ß»O »è Þü u ¼ rì "kq õýxG»C þÜ¼ q»w ÁBw qAõ_ ÿºôBì ½G »Ü ,þÝý_ ÿ q»wôõð q»wôõð Bøºô q»ø ,ôõG BýÜBÄ½éƒwõƒÝƒýƒ_ þƒOÂô þwôõð½ðB„ Êw »G "zBø z½ýè½ü "ÿ qBãð»ø qBìu»C "ë õÙÍì æ ,ºkõùÉG "kq õýxG»C ÿ ½ðBƒ„ | .RBÜºk ÿæ »ƒè BƒÝƒýƒOBƒPƒxƒÉƒC ô»ƒñƒgºq þƒðBƒÜBƒì»ƒñƒG

| þPÈ q»GBð»K þì»g ô»âAô qBO ÿBý¾BPýC Q…ÉùÉW»G ÿBýð½¾½K »Ü Þü u ¼ rì| þüºqAôBC þP„»â þì»Ü»ü ÿ»ƒãƒPƒxƒÈ ô »ƒG krƒÜ þÝýxÜ»ì þOÂô krG»ð ÿºlðºô»C ,ÿ ½g ÿ»âôAqBO þð»ì»O ôõì»ø ½G AlýüBO½Ü »è ,ÿ ½g ÿ»âBð»K »G krÜ ÿBñ„BC QÈ ô»PG q»â»C ½g .ôõGrýãÉW AkBxðºrÔ »è QýG óBýðBƒü u þƒüºkõƒø ÊƒG µóAq»ƒGBƒð»ƒK þƒì»ƒg »Ü»ìBð½ðB„ ,ºô»ñÈõhG "óAq»GBð»K "ÿ»ìBð½ðB„ ÊG ,BxðºrÔ »è RBÜºk þð½¾½K ÿ q»GBð»K ô ôk »è zBG ÿ»ìBðs»âºq ½G QÉG»ø ß»üºuBìBC aýø ÿºô»ƒC ,ÞÈ qBÝÈ rÜ µÞÈ rýHñ„¼ q ,»Ü»ýýO»üBw»Ü ô ôkq»ø þðBùýW ôBð ºô»OBHðBìºk þP…â »G »Ü»ìBð½ðB„ ô»C òü rP„BG »è »ÝÉÜ»ƒü þƒ„½ƒg ½ƒG ,QƒÉƒÝƒÉƒG ÊG µþüºkõùÉG µï»g ÿºqBGqºk »Ü ÿ»ðBìBð½ðB„ .QƒÉƒGArƒwôõƒð óAq»ƒGBƒð»ƒƒK þƒƒðBƒƒü u þƒƒwBƒƒðõƒƒ„ ïÂ»G ,óAlýðAô oºôB_ »è q»G»ðBK ô ôk óBÜ»ýýO»üBw»Ü óBÜ»Pxükq õýxG»C ÿ qBýwrK óBì»ø ºô»ðBxük ?AlÉÜ þðAô oºôB_ »è ?þ_ þðAô oºôB_ :Ë o½â »PÈk Þü u ¼ rì ÿºsAlð»C »G óAq»wôõð »è ï»Ü »ãðºq ÿ ¼ rì ÿ»…ÉÜ Á ôõØ ºlðºô»C µQƒgõƒK µóAõƒW »Pw»Wq»G ,ÿBÕð»ì þPg»w þðBü u µÿ q»GBƒð»ƒK .QÉGkrÜ þðBüu µþOÂôºq ô ôk »è ÁBw YñÉK µQxýG ‡BK| ½G ºô»üAo»â Ak2008 þ¾Bw »è Þü u ¼ rì ,»âôAqBO Ç½ƒÜArƒÜ ÿ qBƒ„ ,ÿ ½ƒg ÿlƒÈ s »ƒè ôBƒýƒƒð½ƒƒ¾½ƒƒK .ôõHÉW»P…ýð ÿ»wBO Þüu ¼ rì Û»Gºq þ¾Bw YñÉK µQxýG| »ƒè »ƒ…ƒýƒì»ƒø »ƒè Bƒýƒð½ƒ¾½ƒK ,krƒÜºk ÿBƒýƒð½ƒ¾½ƒƒK ‡BK ïÂ»G .ºô»üAkºk þƒãƒðºk AlƒýƒðBƒÜ»ƒì»ƒøq»ƒG ÿBýð½¾½K »Ü Rô»Üqºk ÿ ½G ,ºôBÕð»ì »è ºô»ðAo»â óAqBW ÿ»ÜBýð½¾½K ,»ýýð óAqBW ÿ»ÜBýð½¾½K BPxÉC .ºôBì þðôõG Alü õg »è µòüºs »è Býð»O »ÝxñÉÅw " ÿ»ìBðu ¼ q þÜ»ü»ðBíük »è Þüu ¼ rì ï»Üºk Qw»ø :QÉ¾ºk ,Alülü õƒw "QƒükæõƒHƒâAk | .ï»Üºk »âôAqBO ÿ»wBO ºô»ðBxük ÿBâqºk »Ü ôõG»éýéÜ ô»C "yýè½K " ÿ»ìBð½ðB„| Á»â»è q»ø Þüu ¼ rì ,ºôºkrÝÉK þgq»_ôBø ÿ ½ðB„ »Ü ÿlðBíè»w ,Ak "1956 yýè½K " þðkrÝ…üBíð þñü q»G þðBùýW »è ô»üBðAõO»G þƒÝƒÉƒwôõƒðBƒìAqk ,»O»HüBO ôºsAôBð þÝÉãðºk óºôBg AlðrÈk½ì ÿ ½ðB„ þPÉÝÉG " ÿ ôBðsBð »G q»â QÉG»ð þü ¼ oºlÈ s »ãðºq Ak»ð½G q ¼ s »è þ„½g .QÈ rÝHÕƒwºô "Bƒýƒð½ƒ¾½ƒK QÉÝÉG þñýwôõð ÿ sAõÉ„ ½G ÿ ½g þü qAkAô»ƒø ÿ pÉã„o½„ Aôk »è zBG yýè½K .ºô»O¼kqB„»ð ó»Üºk s»c †ýxýè½K R»ðBð»O »Ü ,RBÜºk ÞÉOÂô ºô»Pwºk »G ÿ ½g ºô»PÉñÉíG pÉã„q õ„ »ÜBO õÜºô µYƒðBƒìBƒC »ƒG òƒPƒ…ƒü»ƒâ ½ƒG ï»ƒC ïÂ»ƒG ,RAk»ƒƒð

×BW ÁsBÔ .k

“

" ÿ»ìBð½ðB„ »G óBü "½ãðBO " óArâ»ñgºq .òãðºlÉG ÿ oõÜ q»wqBC þO»üBw»Ü ,lðAôõ_ºk "QÉéƒìBƒø ,ºô»OBgºkrýG óBíPÉéìBø ,»ðAtÉg ï»C ÿ rýHÜBðô ô q ÿ qAsBC þÝwBð þPw»ø ,q ½ƒwBƒð ô s ½ƒw z»ƒÜ ÿºlñ„õÜ ÿ rGºs »G AlƒýƒüBƒO½ƒÜ »ƒè »ƒÜ ,RAkºk q»w »è †ü ô»C ,RAkºk Qwºk »è óBýâ »ÜºqBPýè¼ rK .RBÜºl…üBíð ½ãðBO þÜ»üBì»w ÿ»Ü»ìq»O

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

»¾Bc»ì “

»ýýÜBðôo ô»C !QÉG ‡½ìBg »è òì qBW qBW ïÂ»G ,ºô»üArÜ AlðBìô ô o»G Aô ôõG ‡½g óBí¾k »íÉC ,krÝ¾¼pPð½Ü þwBG rOAôk ,ºôBÜ½„»K ºlñÉø »ýýð Ak»üBýðôk ï»è RõOºk ,þðAô oºk îéü sBÔ.k ÿ qBxgô ô q ºô»OºôõOBø ÿ q»Gô»ì»è ÁBw ê_ †ÉK ÿ qºôºkBü Ak»ñýñýG ô»è ô »OBw»Ür_ ô»è ô»C »Ü krÜ »¾½ø ÿ»Ä¼pK þðBÜ»ýü qºôºkBü ,AlÐ»G »è þü½gôBð þ„»G þƒðBƒÜ»ƒýƒü qºôºkBƒü ,kBƒü ,†ü rO þP„ q ¼ s ô ÿ qAlÉG þðAô»„ þðBÜ»ýü qºôºkBü ,þðBíÉéw ô ßõÜq»Ü þðBÜ»ýü½ðB„ ÿºôAqAs ºq ½PÜk ï»C ÞÉOBÜ †ýO»HüBO»G ,QÉGAô QÉGºk ó»ì»O þÈ oôBø ô ôk óBìõãÉG »G ,BñÉøqBÜ»G ßBL¾k ½G ÿ)»ðBãð»O( ÿ ôBýK ô )Qg»w þðAu ¼ o( ÿ ôBýK ô )BÔºô ÿ ôBýK( ï»C þðBÜ»ýü q»ðõø »ýýO»üBw»Ü »è »ÝÉÜ»ü þOô »íÉC ºkrÝü ô ô o þ„½g ÿ»Üºtð»O »ðBìs !.»ÜBL¾k þPwAo»G ,ºkBùýW ºô ôkrÜ»ð ó ô ÿ ½g ÿ»ÜºôBð »Ü »OÂô q»HìAq»G ó ½_ QÉðAsºk ô ºq»HìAq»G ÿBüu ½è½ÝüBw ÿºô»ðlñÈõg ÿBPw½ìBì êü sBÔ.k ,lðBØ»èºk ßBL¾k þðBÜ»Oô ½G ÿ q»w ÿ»ðBñíÉø þÜ»üBãýð »G qBXÈlð»ø ,RBÜºk rýâAk ºôºrü»w þÜ»ýýñíÉø »G ô îPü q óBì»ø»G ,krÜ ô»è óBíýüAôBD¾Bì ó ½_ þðAtðBì»ð óBí„½g !.ºôºqºk »ñýOBø þüAõýø ÊG ÿ»ðBh„½g»ð»è »Ü»ü q»ø ÿºô»C ßºô ,ºôB…ÉÜ AlðBìq»w»G þ¾BG Á õØ þÜ»ýýãðºlÉG .þãðºk ÊG ºrü»w ÊG ×BW êü sBÔ.k ôBÜBð»è ,ºô»PÈ ô»ÜrýG Akºlð»ìq»ðõø ï»C Á»â»è ÿ ½g ÿ qºôºkBü BýW »G »è q»ø òì þOô. AlÜBL¾k Á»â»è ÿ ½g þðBÜ»ýü qºôºkBü ÿºô»ðApÉâ »Oô»Ü ôlðBÝ„ þãðºk qBW ,ºôBñÉø»ðqBÜ»G ßBL¾k kBùýW ½G ï»ðBãð»O ô Qg»w þðAu ¼ o ô BÔºô ÿºôAqAs ºô»ì½g ÞÉOBÜ" þOô ,ºôAôk »è »íÉC ÿæ ½G ºô»üBP„ôõð»C ºô»Ü»éÉHì½O½C þ…ÉK »è qBƒW þwArÜ ô òýð»ÝÉK »G îýñýG ï½g òì AkºqAlÉw »è óBüArG þGAq ¼ s qºõð»C óBÜ»ýýxÌ»G ô qºô q»LðBíýP…ýð ô qºk»ñ¾½Ü q ¼ s ô»C ,ÿ»Ü»ìq»O ÿºô»ðBñÉø ½G ôõ_ ºôºq ôõw ºqAlÉw »è þO»üAkq õÜ q»w»è ô þO»üArG JAq ¼ s qºõð»C »Ü krÜºk ÿ sBðB„ ,ôõG zrO»ðôB_ ÿ q ôõ„BK ½G ó rÉñíG ô sAq»w »G ó»ÝíG óBýPxü ô ßõÜq»Ü »è †ýñì ÞÉOBÜ ,QÈ qkºk ºô»è ßBL¾k kBùýW ,ïôõG qAõÉ_ óBíwõÌ þ¾Bì »è ß»üºôBì ô þðBíÉéw »íOBø ÛArÉÌ krÜ òì ½G þÜ»ýýðBwBCqBÜ õì»ø ºôAqk ºqAlÉw »è ÿArG þGAq ¼ s qºõð»C ºsBO »Ü BwrOºk»ð »üAõG»ø óBý…ýðBìõâ õÝ¾»G »üBýðAtðBýG ß»ð yÌ»G q»â»C ,»âq»í…ÉK ôBð ½G kqBð þñì ô þÝÉP„ ôõì»ø ô »âq»í…ÉK ôBð ½G þìkqBð †ýgB„ ½G R»ðBð»O ,AkºkºqAlÉw »è óBý…ü ô»C .ôõG ºôºkBùýW ÿ»ãÈ q »è jB„ »è òì þãðºk êü sBÔ.k qBW qBW ,ßBL¾k kBùýW þðBÜ»ýü ¼ rì »PxÈõ¾»ø ÿºô»ðApÉâ ïºk»G »íÉC rOBü s ÿºô»C ½G ,þðBÜ»Pwo »G ôõG»ø þðkrÝü qBü »è ÞÈ q ½W ô krÜºk ïtð ô s q»G þ`ýø þãðºlÉG »è »ãW ºôAôk »è óBíÝÉwq»ø »íÉC ôõG rü»w ,»ðAqBâu ¼ o ô»C ½G ºô»OBHG ,krÜºk ÿ»íÉC ÿ rü»w ºô»Ü»ñÈ ôBC »è ÿ»Ü»ýýO»HüBO ºrÉÔ½„ †ü qBWqBW ,Rôºk»ð óBìrO !.AlðBü q»w»G ºôArÜ ô ôkrì þ¾½g ½G »ðBì»C QÉ¿G ÿºô»C ßºô ô þðAô oºk þðBìõì»ø »è þðBÜºô ôlðBì ºôB_ »G ßBL¾k kBùýW ÿ»Ü»ì»xýw q»w»è »ãðºo »Ü ,ºôºkrÜºk ï½g ÿ»ÜºpÈk »è ïrýG ïAôºkq»G †ýñì ô òükrÜºk ÿ rü»w kq ô kq ô îýñýG ºôºq ¼ s »ýýÜæB_ ô»G ïÂ»G ,QÉG »üºq ô»â »ýýÜBðô o ô»C þñýñýG ÿ qAlük Aôk »ì»C »ýýð ºô»C ,»ýýÜBðô o ô»C þðôõH„½ìBg »¾Bc»ì qBW k»w ô »¾Bc»ì »Ü ºô»ìôõGBýñ¾k rOBü s QÉG»ð ºlðºô»C ,»ìAôºkq»G ókrÜ»xØ ô »¾õW »è óAqBW ßºô ô »ýýð †ý„½g»ð þÉ¾ºk q»ø êü sBÔ. »è îü»éâ òì ,óBdGõw þOô òOBørÉg»G ÿAôk pÈk ï»Ü»ü ,ºôBÝ…ÝÉO þãðºk ÞÉì»Ü ÿ qºkºlü qBü »íHG òì ºôAk»ð ÿ»ãÈ q ßõÜq»Ü »è óBÜBPÔ»c ô Qw»„ »è ,»ü»ø ×BW þðBðAk ï»ø ,ÿæ ½G þñOBø »è ôõG tÈ q ï»ø ×BW êü sBÔ »è ÿ»ü»ñgºo ï»C !.ÿ ½g þðBñÉøqºk »è »ãW ÿ ½g þü»…ýì»ø ÿ»…ýK ßºô †ü ô»C ,×BW êü sBÔ ½G õG ºq ô»â þÜ»ü»ãÉK »ì»C ÞÈ qBWlð»_ kBùýW þðAs »Ü ,ºô»üAk»ð þÝÉìÂºô aýø Á õØ þñýð»ÝÉK þÜ»üºlð»g ÿBPw½ìBì ½O Rô þÉK ô ÿ qBxgô o ÿæ ºkrG þìºk þãðºlÉG »G ,ºô»OBÜºk ºqBGô ôk .þðBìõì»ø ßºô q»ø ,ôõG ïq»â q ¼ s óBì½âõPÕâ AkAõýø ÿ»ðBh„½g»ð ÿ»Üôõ`G ºq ô ô u ô»è þÜºq»w ÿ qºô»O ,òýG ÿ qAlðAõýì ôºq»_ô»„ »è ô òýHOBø»ð ‡½g»ð ÿæ ½G ÿºô»C ,ë õèºkq»â ô »ð»ãðºs êýè»W ô îü q»Ü þè»Ì ,þü½ðB„ ÿ qBÜ( »è ôõG þPü rG †ýðBÜ½âõPÕâ ,rO þP„ q ¼ s ô )½ðB„ þðAq»ñýG ô †üBíð ô óBÜBPÔ»c þÜõÜq»Ü ,óBÜ»ýü½ðB„ »¾BÅýPxÉÔ ô»G ó ½_ ,QÉñÉìºk ÿ»ýýÜæB_ ô»C ó ½_ QÉG ‡½ìBg ß»ýýÜBðô o ßºô kBùýW q»â»C ½G óBìõèºkq»â þñOrâ»ñÈ ô þOBÜ þðBÜ»PÜõð ô ½ðB„ ô BìAqk þwBG ºô»ýý„½g»ð ?.ºô»PÈ pÉâºk þXðq»w q ¼ s ÿºô»C ºlð»ìq»ðõø ï»C Á»â»è AlñýwBð rPÜ»ü ÿ»¾Bw QxýG ô»è þÜ»ü»ãPxÈ ô lð»_»è AlÝÉOBÜ »è »ì»C ,ôõG ÿ»ýü qBÜBw ô ºkBw ô þÜBL¾k ô»C ïB…ÉÜAo sAôBýW ºlð»ìq»ðõø ï»C Á»â»è îðBÝÈ oôBø ÿ q ¼ s þÝÉ„»G ô òì Alü q»ðõø ÿ qBÜ þãðrâ ô»C »Ü ,ÿ sAoBð þðAlð»ìq»ðõø þOBÜ †ýO»HüBO»G ,ºôõG»ø ºô»Ü»ü»G óBíPÔrâ ô òü ôõG óBì»xØ ºô»ÝÉK lðõO þðBìs »G ÞÈ qBWlð»_ ,ôõG óAlð»ìq»ðõø ÿÂBG þð»ìõXð»C þìAlð»C Ak»¾Bw lð»_ ï»C ÿºôBì»è ,ºõü pK»ñÉO þPxü ô»„½g ô tÈ q ô å½èBük »è týâq»ø ïÂ»G ,krÜ þðBÜºqB„ »è óBíü½ðB„ þÜæB_ ô ÁBÅýPxÉÔ ÿ qAl„»G ô þü q»ðõø ÿ q»Ô»w òülð»_ AlðBíðAõÉð »è sAôBýW þðôõ_½G ô»xØ ô ½âõPÕâ †ýìAôºkq»G ,ºô ôkrÜ ºô»ÝÉK óBPwkq õÜ kBùýW ,ó»Üºk ½G ÿºuBìBƒC þƒðBƒÜ»ƒÝƒü tƒð Ë oôBƒø ßºô ÿºô»ƒC Á»ƒâ»ƒè ,ºôõƒG»ƒø ÿºô»C ïÂ»G ,ºô ôkrÜ Ak½âõPÕâ ôºô»ðkqAõg ô ókqAõg »è þü ¼ oºkBü s AlýðBÜ»ñP…ýðAk»è ô þü q»ðõø ÿ qAõG ÿºq ¼ s ºs ô ô»C AlÜBL¾k þO»üBw»Ü »è ,ôõG äðrâ q ¼ s òì ÿæ rwBð ô »¾Au ô ßõÜq»Ü þwBG Akô»C Á»â»è òP…ýðAk »è ïAôºkq»G »Ü ,ôõG ÿ»Ü»ýýPw¼lðBüu qBW ï»Ü ,ôõG»ø Û»üBÔ óBíè»w ô îü q»Ü þè»Ì ô »ð»ãðºs êýè»W ô ×BW êü sBÔ.k ô ó»w»c #.ôõGºk ôAô»O Akô»C Á»â»è òP…ýðAk »ðAôBð ï»C ÊG

þðBÜ»ü ôBì»O »ñÈ ô krƒÜºk îƒ„½ƒg ÿ q»ƒGô q ôºk ôºq»G ô òýÜBL¾k þðAõýì þðAtðBüºk óBü ôõì»ø »Ü þñýGºk Ak»ðBw»Ü ô»C ÿ ôB_»è îðBì½g »è ÿºô»C ßºô òýðAô oºk óBýÉè Aô »Ü»ðBh„½g»ð þðBw»Ü ,òü ¼ oºk ô»C ÿ»Üºq ô ô u þü ô ô s »G óBü»è»K ô ó ô»C þÈõð þÝÉðAõýì »ðBì»C »Ü ,QÉGArwôõð AlðBíðAôB_ôBð óBíðBÜ»_BØ ºô»ðAô»C ÿ»ñýñýG ï»è ,òñýHG »ýýÜõÜq»Ü »è»Ýü qBG ºlð»ìq»ðõø ô»C ÿ qBxgô o .ô»C ÿæ »ñýP…ü»â ó ½_ þðAtðBì»ð ô òOBøºk AlÜ»ü »G ïq ¼ s þÜ»ýü qAtÉG ×BW êü sBÔ.k ÿ qBxgô o »è ,ó»ÜºlÉLPwºk ºôºrÉè óBÜ»ð»íük Qxü õüºk ,þgBð þðBÜ»ýýñÉùð ÿºô»ðkqB„ »è »Üºrü s ô»C krÜºk îPw»ø ïÂ»G ,þñýGºk ÿ»ñÈ ô ÿºô»C½G ,RAôpG »Ür_ ß»ü »G kBùýW ÿ»Üºq ô ô u ½G ºô»ãwrK »è ÿ»ì»Ü »OBÜ ô»C Ë oôBø ÿ»Pw»W »G ïq»â þÝÉ„ºôBG ôºô»PÈ qB…G »íÉC »è Ak»OBw ô»è ÿ ½g ÿ»ñýØ»PwAo krÜºk îýXðs q»G AôpG ÿ rü»w »Ü AlðBì»Ü»ñP„¼ o »è ,RBÝG AlýXð»â þÐBð½Ø ÿ»Ü»ð½Ü ÿ ½g ÿ q ôºkqAõ_ ÿ rü»w ô »üAl¾õØ þÜ»üºô»ðkrÜrýG »è ºô»ñíÉø þÝÈ qBxgô o»G ó ½_»Ü þðAôpüºk AlÜ»ýÈõÜ q»ø»G »Ü RAkºk Aõýø ÿ»ýýPw¼lâq»ì »ãñüu ô»C þXðq»w ô RBÜºk

óBdGõw óAq»ìBÜ

ÿBOºq»w RBÜ ô»C »Ü ,Al¾Bxì»C ßºô þìq»â þÝÉñü ôBø »è ô q»Gô»ì»è ÁBw QxýG þðBíÉéw þP…â ÿ»ðBhHÉPÜ »è Rô»ÝÈ o»G ,ôõG ïºô»ðlñƒÈõƒg þƒ„¼ rƒg ô ‡½ƒW ÿ»ðBãðBì þÝÉOq ½KAo ÿ qBÜºkBìBC ½G ôõG AlPwºkq»G»è îðBÜBP„»ø ÿ)óAô qBÜ(ÿ qBÄ½â Rô»ÜôB_q»G îÝÈ qBOô AkºqBÄ½â ô»è ,óBÜ»ðAõWºq»ðõø ÿ»ãðBíƒü»ƒK »ƒè îƒðlƒñƒÈõƒg ÿ ôBð AkºqBOô ô»C þPÉ…ðBì rÈ u»è )jq»_ôBø ÿ ½ðB„ ô Þü râ ókq ½â( þðB…ýðôBð»G ºrýXðs »è ºôº)òíÉø( ÿ q»PÜºqBÜ ÿ»ãÈ q »è †ü rP…ÉK ,ôõGArwôõð )ßBL¾k kBùýW( »è ï»Ü þÝÈ u ¼ o lð»_ ‡BK ,ôõG»ø ºôBýK ï»C ½G ïrü»w þÜ»ýýPxü ô»„½g )»¾Au( ÿBìAqk

óBÜ»ýýxÌ»ƒG ÞƒÉƒOBƒÜ # AkºqAlÉw »è óBüArG þGAq¼s qºõð»C ô òýð»ÝÉK »G îƒýƒñƒýƒG ï½g òì ½ƒƒG ôõƒƒ_ ºôºqôõƒƒw þƒwArƒƒÜ q¼s ô»C ,ÿ»Ü»ìq»O ÿºô»ðBñÉƒø ôqºôq»LðBíýP…ýð ô qºk»ƒñƒ¾½ƒÜ krÜºk ÿsBðB„ ,ôõG zrO»ðôB_ q»w»è ô þO»üArG JAq¼s qºõð»C »Ü QÈqkºk ºqAlÉw »è þO»üAkqõÜ

Ak»ðAôAkô o ºq ½W ï»è þü»…ýì»ø ÿ»…ýK ßºô óAq ½â ,þñýGºk»ð ÿ rO þ`ýø QÉG»ð åq»ì ï»C îðAsºk ºô»C óBíýO»ýÈ oôBø ÁBw 25 þðôõìs»C »G ,»ýýð þ`ýø þãðºk ÊG »è »ãW »ð»íük ô»C ÿ ô ô q »ñPxg »è »¾»Hì»O q ¼ s ïÂ»G ,RBÜºk æ»ø æ»ø þgBð »ðAôAkô ô o ôºq»G ºô»ðAô»ðkrÜrýG ï»C ïºk»G ,QÉñýHüºk Ak»ðBñÈõ„ ºq ½W ï»è »Ü ÿ»ðBüBü uArO .òýñýGºk þ_ òýðAsBð ô òü ¼ oºk ô»C ÿ»Üºq ô ô u ÿ»Ü»ìq»â »„ºôBG ô ßBL¾k kBùýW ÿ»Üºq ô ô u ÿºô»ðkrÜ Á»â»è ,ôõ_qºk ‡Aô q»ø îGq õw BüBC ,ÿ o½â þìôõ…ÉK þðBÜºô»ðkrÜrýG ,krÝðBwBO þ„ôõO þðAõì»ø AlÔBW êü sBÔ »ýýð ºô»C ÿ»C ".QÉG ‡½ìBg »ýýÜBðô o ô»C »¾Bc»ì" Rõìºk rP…ÉK »Ü ÿºpÈk ô»C q»w»è AlýÉO ÞÉc¼ o Bùð»O ôºôB…ÜAo »ì»Pxýw ô»C q»w»è ,Þü qBG þÜ»ü»Pw»W ô »„½ìBg ÿ rü»w ,îÉ¿G aýø îðAõOBð .òýñýHüºk »íÉC »Ü »ü»ü»grK ô»C ô ÿ»Ü»è»Ýü qBG »Pw»W QÉGBì ½G Qwºk ô ô s ô ô s ×BW êü sBÔ.k ,Ao½â óBü qBxgô o óBü õì»ø ï»Üºk ï½g ÿ q ôºkqAõ_ óAq ½â ,RBÜºk kBùýW ÿ rü»w ºô»ýÉÜôAo»¾k ô ï»g »è pK þÜ»üBãýð »G RBGºk ÿ»Ü»Ýéü ôB_ »è »Ü »ü»ðAq ¼ s »¾õâ ô»C q»w»è óBü qBxgô o òðAôpG kBùýW »è ÿºô»C ÿ rG »è AôpG ô î`ýø †ýñì ,ºôArðAk ºô»ýü q»w Q…K »è ºô»ýýðBPw¼k ô óBýÈ oôBø ó»üæ»è Alü»Üºq ô ô u ºk ,»ñÈ ô ô ôk Bð ß»ü»ñÈ ô ,îñOrâ»ñÈ ô þÝü q»g q»ø ÿ»ÜArÉìBÜ »G ,ïôBÜ½„»K ô îÉ¿ýG »ýýð | !.òü ôõGºk»ð rÉO ºqBHì»Ð ºq ô ô u ô»è òOrâ»ñÈ ô »è óBìôõì»ø ºrü»w.rOBü s »ñÈ ô ô»C »¾Bc»ì" QÉ_ºk ô QÈk AlíÝ…Éì »G qBXðBüºk ºpÈk ï»C ºô»ñOrâ»ñÈ ô ïºk»G ÿºô»C ßºô ,»ðAô»ðkrÜrýG ï»C ÿAôk ß»ü»Ür_ lð»_ Bùð»O ".QÉG ‡½ìBg »ýýÜBðô o óBì»Ü»ü q»ø ½G ,òükrÜ AlÉK þ„ºôBG »Ü»ü »Ü»ü ,ºô»OBÝG ÿ qAlÉG ô»g»è óBüu ÿ»P…ü rÔ ÿ»Ü»xýéW»ì þÜæB_ »è pK ô »xØ »è pK ÿkBùýW óAqBW ÿkBü »G ,ôõG»ø ÿ ½g ÿ»xØ

ÿ q»ìõÌ ÿ»ãÈ q »è IÌ»„ ÿ»ðBhüB_ »è Rô»ÝÈ q »G ÞÈ u ¼ q ,ºqBOô ï»C ÿºô»ðlñÈõg »ñü ôBø ï»C ½G ºôºq»Gô»ì»è ÁBw QxýG ÿ»ìq»â »ñü ôBø ô»è ,þwBð óBìrPÜ»ü ºô»ýý`üB_ þðôõìs»C ô ó»ì»O ÿ q ¼ s þÜ»ýü sAôBýW »G ßBL¾k kBùýW ô òì ,ÁBxì»C ÿ»ìq»â ôõì»ø »G »ü½G .óBÜ»ýü q»ðõø ºqBÜ q»w»è ºôõG»ø óBì½âõPÕâ ïAôºkq»G ,ºô»ðBíýü q»ðõø ô ºs ô »è pK þÜ»ü½ì»ñüAk ßºô ïºôBýK ô»C »…ýì»ø þðBÜºqBÜ»è îÝÉXðq»w ô »ñgºo ô»C ,QÉG AlÈõÜ q»ø »è ô »üºq ô»â þÜ»ýýÜBðô o ô»C »Ü ºôõGAô îÉK »…ýì»ø ôºõýñýG þÜæB_ .þÜæB_ »è pK »ñÈõ„ ÿ»ãðBíü»K »è »ñì ÿ qBÜlñÈõg »Ü ºô»ýý`Ü ÿ)òýè½w( ÿ»ãÈ q »è qBXñýì»Ü»ü ½G| ‡½g»ð QÜôBG îOô îÉK q»xÜ»ü ,QxýG ïô»C þ„½g»ð þ¾Aô»ø ,óBÜ»ðAõWºq»ðõø QÜôBG ÿ»ðkrÜqBÜ ô þÜæB_ õì»ø ô»C ,»üºs ô ô»C ,»ýýÜBðô o ô»C »¾Bc»ì ïÂ»G ,QÈ ô»Üºk .QÉG ‡½ìBg þðBwBC»G Aô þ„½g»ð »G ßBL¾k kBùýW þñýñýG þOBÜ BO ºôõPxýG ï»¾Aô»ø ô»C »Ü ºôºu ¼ o ô»è| »è ÞÉOBÜ ,QÉG ‡½ìBg »ýýÜBðô o ô»C »¾Bc»ì »Ü ï»ðôõ_½G ô»C q»w»è ïq ôõƒw !ôõ_qºk Aô q»ø îýñýG ‡Aõýø ÿ»ðBh„½g»ð þè»Ì óAq ½â ô þXðs q»G AôpG ô ×BW êü sBÔ q ½PÜk ô òì ÞÉOBÜ JBC ÿ24 ÿ u ¼ q ô ôk »è ßBL¾k kBùýW ô ôk þñýñýG ,Aõýø ÿ»ðBh„½g»ð ½G ßBL¾k ÿæ ½G òýP„¼ o ,îü q»Ü ºlð»_q»ø ,ïkrÜ ÿ q ¼ s þÜ»ýüAõýø ÊG ôºô»ðkrÜrýG ô óBìApÉO þ„ôõO AksAôBýW ÿºôBì ô þÜçýø »G þñýG ïô»C ÿ»ñÈ ô óBÜ»ýýO»üÂ»ì½Ü ºo½O ô ó ½ü tÔ»è»O »è ÞÈ u ¼ o lð»_ »è q»G q ô ôk ½G ô ôlðBì þÝÈ qBxgô o »G »ðBh„½g»ð þÝÉì»Pxýw q»w»è þO»ü ô ôlðBì »G ô»C Á»â»è QÈ rÜBð kBùýW ÿBPxÉC ÿ»ðBñÈ ô ï»C Rõìºk ôºôºkrÜºk ïrýG ,þðAôpüºk ÿ rýw»Ü ,ïôõG Ak»ðAô»ðkrÜrýG ï»è q»ø ,QÈ rÝG kq ôAq»G »ìôõýñýG ôõ…ÉK ÿºkBùýW

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu |" .óçü»è ÿºo»W õÜºô ÊG»ø ºõÉK þðõâ ô ôk|" ÿ q ôõPè»Ü ô þÔArâõW þÜ»üAs»Ô »è rýÌB„ »Ü Ëqkºk ºô»C þXðq»w zBG ,RBÜºk þðB„BìrÜ ÿ rÉ„»¾»Ü »è zBG ß»üæ »è .ºô ôkrÜ ÿ qBÜ AlðAôArÔ ï»C .RBÜºk "óçü»è ÿºo»W" ÿºõÉ„ »è rýG Bøºô q»ø ,þðBìAq ô»ø þâ»w »è ½G óBìõãÉG ,ë ôõHì»PxýC BO RBÜºlÉK Qwºk ºôAlÐ»G »è »ýýÔArâõW As»Ô | .ºôõG o½K õðBK þÜ»üBýÔArâõW óBPwkq õÜ þì»øºs ½ð ÿºk»w þÝì»_ ½G óAq»ñÈõg þXðq»w ï»Üºk s»c ,òýñÉùG þüBO½Ü ÿºô»C †ÉK :RBÜºk Öwºô Aô ÿ ½g iÉ„ .î…ÉÜAq »Ýük þÝÈ qBW ,Asºq iÉ„ ÿæ »è óBìs ,krÜ ÿ ½G óBìºuBìBC ºô»…ü q»w »è »Ü ÿ»ýükAsBC ï»C ."ïqArc»C »WAõg òì " òü»ÝG ºô»C þO»Cq õW ÿºô»C ½G ,»íÉC ÿlük »G »ýýOºo»ñG q ¼ s þÝÉÝì»_ | .ï»øºks ½ð ÿºk»w ÿkq õÜ þÝÈ rýÌB„ ÁBK »ñüºlG ÊPýðrÈk½ì þÝì»_ ô þèBð ÿæ »è ,»ðôõG»ð kAsBC ô»C ÿºlð»ø ô»C †ÉK ô ô»C ÿAôk þðArýÌB„ »è Bøºô q»ø ,ºôõG»ð R»ýýèBÝ…ü »üBðBì ï»G ÿkAsBC þÝì»_ AlOºo»ñG »è ÿ õc»ì J»¿O»ì ÿkAsBC ÿºlð»ø †ü rOAôk ô ï»PxýG ÿºk»w ÿBOºq»w þðArýÌB„ ÿæ ô »Pw»W õÉð »O½_»ð »wºqBìõì ô ÞýOArK õÜºô ºlð»ø ,ºôõG ÿ sAõgAk ô | .ºôºrýÌB„ þñùüs lð»_ q»ø " .»ýýð òýÝìõì kAsBC ,Bøºq þÝÉðBìs þðôõG ÊG »G »ýükAsBC ï»C »ðAqBý„½ø q ¼ s .ÿ ½g þí„ô qk »OBÜºk "îðBGs »wBí¾»C ÿ q»Xð»g ë»w»ì »G ô Ë o½„Ak »G ÿlðºõü»K Bùð»O ,»ýüBøºq óBìs ï»C ,ºô ôkrÜ óBìs »è þwBG »Ü ïrÉO ô ºuAô»Pwºk þðkqAvH¾»ø »è ºkAsBC õÝ¾»G ,ºôõG»ð ºôºôõW»ø ô òÈõW þÑýO" ÿkq ô »G q ¼ s þðBG»èBO ÿAsºq iÉ„ .ºô ôkqAvHý¾»ø »ðAu ¼ q þðBüu »è b "óBGs" þPÈõýðAs ºô»ýüBü q ô »G q ¼ s .ºô ôkrÜ kq ôAq»G ÿ"óBGs þÑýO ô óBGºk | .»ýÈõð ‡»ðkqAvH¾»ø ï»C .»ü»ø AlðBüu »è þÜ»ýü q»ãü qBÜ þPÉèBK ,»ñü q»GõðBK ÿºkºrÔõì óºôBg Asºq iÉ„ ,ºô»„»Ýük þÜ»üæ »è þì½ülÉC »ðAkAsBC ß»üæ »è .»¾»ì½Ü þðBÜ»ñý_ ô vÈõO ôõì»ø »G q»w þðBìs »Øºk õÉð »OBgºk "ºq ô ôk ï½g »è ºq ôõw ºrâBC " ,"ô»g »âq õâ" õÜºô qBÜ»G "óBÜ»ýýÜºôBð ºkºrÔõì" ï»Wq»w ÿk þÜ»üæ »è ,ºô»ýýðBÜºrÍý„ ½G óBìºuBìBC ÞÉñÈõ„ »è .ºô»OBÜºk Rô ô q ÿ ôAô»O »G óBxñýC ,QÉñÉøºk .òü»ÝG »üºuAô»Pwºk ï»C ÿ rü»w ºôºô ô q ô ôk »è Ë rÜºk »Ü krÜ "ïBì»c" »G Qxü õÉK þÝÉOBÜ þñý…g»G ô ºô»ðAô»c ô þðAqºs õã„½g ½G »Ü»üºuBìBC ï»C .þOôõØ ô Rô ô q »G óBxñýC ½G þÜ»üºuBìBC Al…ýOBÜ óBì»ø »è ,»Pw»W | .ºô»PÈ râºk †ýðBìs ô »„ô »ýýOôõØ ô þOô ô q .ÊñÉøºkqBÜ»G †ýééýì ÿºkºrÔõì ô ºuAô»Pwºk Asºq iÉ„ Bøºô q»ø þ¾Bc" ," .ÿ s»O îðõâ Bìq»w »è ,ºtýc" ,"RAô»è»w ß»Ý„»Ü " õÜºô | .QÈkqBÜ»G AlðBÜ»ýýééýì ºlðºõÉð »è óBì¼píýC ÿ u ¼ q BO »Ü " .æºõè»c ÿ ½h…ÉK þñùüs ÿ rÍý„ ÿ q ôõK»è»Ü ÿ rü»w ºôºs ô»O »G Bøºô q»ø b "BG»w" ÿºkºrÔõì þÝýwçÜ þðArýÌB„ ÿæ »è òýðAsºk ôõì»ø .ºô ôkrÜ Asºq iÉ„ .ºõýñýG ºô»ýü½g »G þÝÉðBñÉøqBÜ»G b ô ÿ rÍý„ þÜ»ýüBPwqBG | :ºô»ñýñÈõgºk ÿ»Ü»wôõñÉK rÈ u »G ïÂ»G ,RBÜBð »ðArýÌB„ ô»è aýø þwBG BG»w ÿlü q»G ºôºrÉÜ ×ºq»O »è|" |"BGºk »ìBð »X¾tØ ÿ rükõì ½G ô »gq»_ôBø þÜ»ü»ñgºq ,»ýü rÍý„ þÜ»ü»ñgºq Alü½g »è ÿ ½g ï»C ô òùü s þðArýÌB„ þPÉHPxü ô ô QÉHýwôõð ÿ»ì»C ºô»„ºtG »G »ãðºq | .ºô»ñgºq þ_ôõìºo»K q»G »OAlG ÿ ½g †ÉK þÝýwçÜ ô»è òì ,î…ÉÜºkAq Asºq iÉ„ ô þèBð ÿºpÈk ô ôk ï»C ½G q»ñÈõg þXðq»w óBùð»K ïÂ»G ,BwBCrýOBw þÜ»üºõÉ„ »G »ãðºq ,ºôºs ô»O »G iÉ„ »Ü ï»üAôpG | :QÉGkrÜ þèBð »G ÿ»P¾Bâ | :Ê¾ºk þèBð |!þÜsBð ½G òì ÿ rÍý„ »OBâºk ÿ»Ü þÝ¾»g ÿ rÍý„ ?RBÜºk Akô»ø Á»â »è AõÌºk ÞO»K AlO»ÙÙük »è ÿ»Ü | :Ê¾ºk Asºq iÉ„ BÜ»C AõÌºk ó õâ »G rÉÜ äñØ q»w »è »Wq»Ô þégAk RBÜºk AôBOpW þwBG ô Aõgô»C þwBì»ðõÜ þðBð

ïBXð»C ÞÉðBìs ,RAkºk Yðq»w ÿkq ô »G q ¼ s ,ºqB„ ÿ rýÌB„ Asºq iÉ„ »è þÜ»ýü qBý„½ø .ºô»O»è ô ôk »OBÝýG ,RBÝØ»„ óBùýW ÿºô»C ½G Ë rÈ vGºl¾»ø þOBKô ôk òÈõ„ òülð»_ »è ô »ü»ø »ðkqAvH¾»ø ï»G q»HìAq»G ÿ qºkq»GºkAq þOBýýèºs»Ð ÿ rü»w ºô»XðAõO »G ô RBÜºk þñùüs rÍý„ »è Q…K .ºô»OBÜºk ÿ õükôBC ºô»O»¾Aô q »è ,óBxñýC þP„ô rw ÿæ ºô»PÈ o»âºk .RBÜºk ºrWõc | .óBìs q»G »OAlðBüºk rýOBw þÜ»üºõÉ„ »G ,QÉGºk óBýÍG»O ô qBPÔºq ô ôõg q»Ô»w zºô»ø »G ô »ÝÉÜ¼ o»â ,þO»ü½g þðBìºs þíü»øõG rýÌB„ »PÉ_ºk ¼ q ºlðºõÉð ô»è ,»ýýèBÌ þGBG ô AlÐ»G óAõÉð þÔArâõW ÿAs»Ô ,RBÜºk þÝÉ¾Bü»g ,»ükkBì ÿ rýÌB„ ï»Ü»ü Asºq iÉ„ .ºô»ðBüu þðBÜ»OÂAôºkq ô õÉð òýð»ÝÉK þPw»G»ì ,»ðArÉOBÝü qBÜ þéÝý„ ô î`ýG ókrÝPwô qk »è »ü»ø þØæ»g ÿºô»C ½G ºô»OBÜºk Rô ô q óBìs »ü½G .Ê…ÉÜºkAq óBíXðq»w õÝ¾»G ,»ýýð | .ºô»PÉwôõñG óBÜ»ðBxñýC þOô ô q þ„»è ÿ»Xø»è ,»íÉC ÿæ »ð»âºk ÖýéÜ»O ÊG »G þðBÜºrÍý„ »ðBPwqB„ ï»C vâ »G ô óBÜ»P„ ÿ ô ô q »PÉ_ºk .QÉñÉøºkqBÜ»G þü qAsBG ÿºuAô»Pwºk ô þééýì .RBÜºk q»Ô»w Û ôºs ½G q»ø ,ºkq õÜ þdýCBw ï»Ü»ü .QÉ_ºk AlðBÜ»Øõég»ì Ak»üBK ô »éK ÿAôk »G ô»C .»ýýð þÝÉñÈõ„ ô »ðBÜ»ñÈõ„ ôõì»ø ÿ rýÌB„ ôBð "qArc»C »WAõg" »G ÿ ½g ô ºô»PÈ pâºl¾»ø óBÜ»OArÜ½Pxü q»C »è ,Ë o»âBð | .QÉðºk kAsBC þÝÉÜBO õÜºô .ºkq õÜ þÉPýðrÈk½ì ÿ rýÌB„ ï»Ü»ü Asºq iÉ„ ."»wBí¾»C ÿ q»Xð»g" õÜºô þðBìs ºkAsBC »ÜBO ï»C .RBÜºk Rô»Üõx¾»ø ô ÿkAsBC ô ßBO :òGºk Qwô qk »ðArýÌB„ þÝ„õg»Pwºk Êw ºôºrÉè | .Ëõð þÝÉðBìs iÉ„ ÿlÈ s ô óBíP…ýð ïÂ»G ,ºô»PÉGAk óBÜ»ðBGBG »è þ…ýÝÈ oôBC q»â»C " QÉðºk ÿ ôBð »Ýük þ¾Bw k»w q»âlüBø »Ü »ü»ðBìs ô»C q»ø ,»ðBìs Asºq | .|"Á tð»ì | :óBÜºôB_q»w | .Asºq iÉ„ þðAõük|| .2001 ,rÉèô»ø ,zAqBC ,þðBG»èBO ïºo»Üõì .k ,þðBG»èBO ÿAsºq iÉ„|,kq õÜ ÿ qBýðAs ÿ o½Ü ,yü qºkõì þíü q»ÝèôlG»Ì æ»ì ,þèBð þðAõük|| .AlÐ»G | .þðBñHéèA JBPÝèA qAk ,»âõãG òGA »écq|-

þÝÉPxü q ½OBÝü qBÜ »G »ýýì¼k Ëq ½ð½ø þxðºq»Ô þì»øºks ½ð ÿºk»w »è »ÜôBG" ÞÉOBÜ zôõñðBì¼ q þÜAtè»G R»ðBð»O ,ºô»PÈ rwBðºk äðBGôBð »G q ¼ s ½G Bð»K þðBÜ»ýýO»üBw»Ü »è ÞÉÜ»ü þðrÝÕwºô »è ,ºô»PÉwôõðºk "½ü q ½â | .Ak»ýýGºk»C »ýü qBÝ¿Éø ï»è RBGºk »ýýì¼k ï»Ü»ü Asºq iÉ„ :»üºôºqAõg ÿæ ÿºô»C ºrÉè QÈ ô»ðBìºk »íÉC ÿºô»C þðBìºs »è ô»C ,ÿk ÿ»ÜBOAô »G ,ÿkq õÜ þðBìs »G »ýýGºk»C þPxü ô rOBÝü qBÜ .Akºl¾»øq»w ºq»ðõø ï»C ‡BKô ô q ô»C »è »Ü ÿ»üºk»w ô»è »OAô ,ºôBüu ÿ ½g iÉ„ BÜ ºô»ñü»ÝG ‡ºô»è rýG Bð ,òü»ÝG »wBì»O ô»è zBG »ð ÿºô»C ÊG »G q ¼ s ïÂ»G ,ºôõG Ëô»C ÿ»ýü q»ðõø ô þGºk»C »g¼kô qBG ô»C ÿ qAkBâBC | .qB„ ôBð þðBw»Ü þðkrÝÕwºô »è o»â »OBgºk ÿ»Ü»wôõñÉK »ðBðçÌ»ì QÉGôõG qBxgô q b .ÊñýGºk rýOBw þÜ»ü»ñÈ ô õÜºô óBùýW Asºq iÉ„ ÞÉ¾ºuBC b ,"Bìq»_ »è »Øq»Ð þéì BO " QÉGôõG »ñü rÉð þìAlð»C b ,"q»Ü þãðºq" .lPø "RôõG»Ýð»Ì ßºô q»ø þìAlð»C ,R»Ø»w ô Qxw BK ô Qwºk " QÉGôõG †ÉK þGBOõØ »ìºkq»w ô»è »Ýðõ_ .»ýÈõð ÿkq õÜ þOBýýGºk»C »è ºlük ï»C ô JAkBC ÿ rÉÔ »üAõGºk ,òG òýwôõð ô ólñÈõg ÿ rÉÔ óBÜºrWõc »è ÿºô»C | .ºôæ »OBgºk »ðBð½Ü »PÉÜ»O»C ô»C ï»Wq»w ÞÈ ô»C .»üBðôõG ‡BG ÿ qBPÔºq ,»üAõG»ð qB„ ÿ rýÌB„ ô qB„ ÿkôõèBC Asºq iÉ„ q»â»C òì ÿAôpG »G | .ºô»O»üB„ºõHÉè ÿ»Gºk»C ºq ½Xì»C ôõG»ð òýÝìõì .»ýÈõð iý„ ºôºô ô q ï»è .QÉPw»Gºk óBìs »G Q…K þGºk»C ÿ rÉOBÝü qBÜ »è ,RBGºk þééýì q ¼ s ,ÿ qAsBG q ¼ s ÿºuAô»Pwºk ½G Bð»K ß»üæ »è »Ýðõ_ »ýÈõð ï»C q»ø ,ºô»PÉñÉì»_ºk þðBÜºq ô ôk ºq»ø ºq ôõñw BO óBìs ‡»Ýük þÜ»üæ óBìs ÿºô»ðBì»_ ,ºô»OBÜºk þÝü tð þéýéÝ„»O ÿ q»ðõø »è »Ü »üºô»ðBì»_ | .QÈlÉè þ¿Éø ÿºô»ðBì»_ õÜºô ½G q»ø .»ðBñÉøqBÜ»G ï»è QÈ rÜ»ð ÁBü»g þÝì»_ »è zBG Ë rÜBð óBìõãÉG | :ºôºqAõg ÿæ ÿºpÈk ô ôk ï»C »ðôõíð Qwºk ÿ q»G ßºô »ðBìq»ð Bíì»C ,þPíw »ðBìqºk|" |"Qw»Gq»w »…ýì»ø Aô oºk Bü ôBð »G rÉÜ þðAô qBÜ ,»ðBìs þPw»Gq»w ,ï»Ü»ƒü ÿ»ƒéƒK »ƒG »ƒ¾Bƒü»ƒg þƒPƒw»ƒGq»ƒw ï»ƒC Asºq iÉ„ þðBùýW .þO»ýÉK þPxü õÉK þGºk»C þÙè»g »Ü Bøºq þÜ»ýýPw»Gq»w :»ýÈõð »Ü RBÜºk †ýC ß»ýýñýHðBùýW ôBð »è .»ü»íÜ½O ô ºrãülÜ»ü þÝÉðBùýW

rýG ÞÈq½W aýø »G »íÉC # ï»C Asºq iÉ„ »Ü ºô»ñü»ÜBð ºô»è ÊHýwBð ÿ»ýýKôôqô»C »ýýGºk»C ºsBHÈq ô óBüu ÿºõÉ„ ïÂ»G ,)þíÉøõG ÿsBHÈo( Þütð »üºô»ñOôôtG ô»è þñýwôõð ÿq½W ºô»ýüBü qô »G q¼s ÊGºk ïÂ»G ,ºô»PÉGºk Asºq iÉ„ ,QÈrÝG »¾Bg ï»C ½G ºuBìBC q¼s ,»ýýð þxðBì¼q ß»üºõÉ„ aýø »G óBÜ»ýýxðBì¼q ÿºô»ðAô»`ÉK »G »è b òýwôõð þéüBPw »è b ,Qüuºk óBüu þéüBPw Á»â »è ókrÜo»„ ,þO»üÂ»ì½Ü þÈ o»PwAq »è þðAkæ »è ,óBìs þðBñÉøqBÜ»G»è ô»C .ï»Ü»ü ÿ»éK »G ÿkkBì þÝü pýÌB„ »OBÝüºk ,óBÜ»OBìºo»cõì »Ýì»_ »PÈ râºk ï»¾»Ø ºô»ðBýñùüs þýñýHðô»g ÿBãÈ q »è ß»ð ,Êwôõðºk BXñýC ÊñýGºk Ë rÉ„»¾»Ü " .ÊwôõñG q»w»è ÿ rÍý„ ÿºô»C ½G »ýýÔBÜ ÞÈ rÉ„»¾»Ü .Qwºk /þðAo»„ ô ok ,ïq»ãìºk ô ßôõKB_ ô ßºrü s/þðB„BìrÜ »ìsæ Asºq »G ßºô Ë p`LýG ïºk »G pK /rÉ„»¾»Ü þÈõâ BñG »è Rrâ þK»Ø »Ü Ë rÉ„»¾»Ü »G »ü»ø îÜ»ü»„ô»c " :QÉGôõG þüBwBC þÜ»ü»„ô»c Bü "þðBìAq ô»ø þâ»w |" .ÊK»O»C ô»„ »G ï»Ü»C þWçýÌ u ¼ q /ÊK»è qºk»Ø þÕwºô ÊGºk ,»ýýð årÉì ô »`gBG ô Q„ô rw ÿ rýÌB„ »Ýðõ_ ,ºôBü u AlðBý¾»â »è »Ü ÿ»ðBðBxñýC ô»C þÕwºô ,RBÝG qB„ þO»üBw»Ü ô q»PÜºqBÜ ô ÎG»O .ºô»PÉwôõðºk óBxñýC þP„ô rw ô»C .óAôAk þXðq»w | .RBÜºk ËõOôBO óBýP„ôºq ô ôõg Á»Ø»_ þü õg ,å»w þO»Dü»ø ,o»Ø»G þãðºk ,q»Ü þãðºq|" |"»ü»ø ÿkBG pK ÿk»ÍØ»ì ,rÉÜ þðºtg»ì ,rÈõÜ ÿ ôB_ þPxÉK rÈ u »PÉ_ºk õÝ¾»G ,RBÜBð R»¾Aô q þÕwºô Bùð»O rƒýƒÌBƒ„ ,»ýýð þÜqºk þÜ»ýü qBÝ¿Éø Bùð»O rÉOBÝÈ qBÜ ÿ qBÜ »Ýðõ_ ,ºô»Üºqºô»ðôõG †ü ôArÝü qBük þw»Ü þÍG»O ô õg ô ÿ u ½éÝüBw þðBÜºôAqB„ ó»üæ õÝ¾»G | .ºô»ü»Ü»wôõñÉK rÈ u »OBgºk | :Ak»Ýük þÝÉØºk »è »…ü q ô q»w ï»è æ»ÜºqBG k»w fBO»Ô BPwºô ÿ»ì»c|" »…ýìBØ ºqBG ï»C BG»C ó ½_ Bùð»O »G ÿ vÈ qlÈõâ »Ü þðsºô »ýýð rPì»Ü ÊG»C rOBüs ÿ q õg óBíOBG k»w »è |"»…ýC ï»è ºôBìoõw ïq»w òì ?Ë râ»D¾»ø þð½_ Rq»w ÿ rã¾»ø »üBOAô ï»C ,òü»Üºk †ýðBìs ÿºô»ðôõHOô ô q þwBG ÊOBÜ þíýì»c »_ôBð »è ÿ ô ô q ,»Oô ô q »ðBìs ô»G Asºq iÉ„ »Ýðõ_ ,ºq ¼ s þOæ æºk Á»â »è ÞÉOBÜ QÉ…ÉÜºk óBxñýC ÿ»ñÈ ô òü rPðAõW .RBÜºk óBÜºôAqB„ ô | .RBÜºk ÿkq ôAq»G Ak»ñü rÉð þìAlð»C

ô þü»Pw»W »Oºs s»è »è »ðBýü½wBC óBýìºô ôk ,QÈ o»âºk óBÜ»ýýc¼ q Bø»G | .QÈ o»âºk óBÜ»ýü»Pw»Wq»G

æ»ì ÿk»íc»C ôArÝü qBük þÝÉñÈõ„ »è Ëô»üBð »OAô .»ýýíýùü õG þÝÈ ôBýK Asºq iÉ„ ÿºk»w »è þíýùü õG ÿºô»ñOô ôtG .RBGºk q»w»G óBüu »ðAu ¼ q ,QÉG rýãÉW »è óBÜ»ýýxðBì¼ q Bø»G ÿºô»è »ãW ,Akºl¾»øq»w BKô ô q ô»C »è Alì»øºks ½ð Bø»G »ðAlÈõâ ÊG »G ô »ðAqAu»ƒø þƒÝƒÉƒðBƒü u ½ƒG ºuBƒìBƒC ,QƒÈ rƒâºk ½ƒg ÊG »G þÝÉðBü u ½G ºuBìBC Al…ýOBÜ óBì»ø »è ,RBÜºk óBÜ»ýýO»üÂ»ì½Ü " þìrÉO þGºq»Ì þOBýýGºk»C »è .RBÜºk ë ôõW»Ì ô ß¼o»â ô ó ôõG»Pw»GAô | .ºô»ñGºk Þü tð rPÜ»ü »è »Ýì»_ ô ôk ï»C q ¼ s þÜ»üºkAq BO ,»ü»ø "ßõéÌ»w ºsBHÈ q ï»C Asºq iÉ„ »Ü ºô»ñü»ÜBð ºô»è rýG ÞÈ q ½W aýø »G »íÉC ô»è þñýwôõð ÿ q ½W ô óBüu ÿºõÉ„ ïÂ»G ,ÊHýwBð ÿ»ýýKô ô q ô»C »ýýGºk»C »¾Bg ï»C ½G ºuBìBC ºô»ýüBü q ô »G q ¼ s ÊGºk ïÂ»G ,ºô»PÉGºk Þü tð »üºô»ñOô ôtG ÿºô»ðAô»`ÉK »G q ¼ s ,»ýýð þxðBì¼ q ß»üºõÉ„ aýø »G Asºq iÉ„ ,QÈ rÝG | .óBüu þéüBPw »è b òýwôõð þéüBPw »è b ,Qüuºk óBÜ»ýýxðBì¼ q »Øô»O ï»Wq»w »è ÿ ½g ÿºô»C ½G Ë o»âºk ß»ýükAsBC »è rýÌB„ óBÜºôArñÉK»w q ¼ s»G »ýülðºõü»K ; RBÜ qBâs q óBÜºôBG »ýýO»üÂ»ì½ƒÜ ,»¿È ô Alü ô ôk»G »Ü »ü»ýükAsBC ô»C »ãñü râ ºôºô»C ÿæ »G ÿºô»C .RBgºôæ»G Bøô»C ï»øºks ½ð ÿºk»w »è »ýýð óBì»Ýük ÿ rýÌB„ .þðBÜ»ìBXð»C ß»ð | :QÉG Aôk ÿkAsBC »G RºqBG»w òì Á»â »è »Ü ÓBxìq õØ þÜôõÜq»Ü ºô»í`G b ½G ß½ìBì»c ÿ ôBC õÜºô ºsBwBð ôõì»ø þéø»C ïAõØ»C þü»ìô»è ô ArG ÿ q ô»W q»G»è »„½híÉK ßõéÔ»ì ô yýéÔõì ïô»ÝG þHü q»Ð »è qBWk»w þü rýØ»Ô »G òü rÈõGºkAq ,þG»ð »Ü þøB„ ß¼lðAk ºrP„½g ôÃK »è R»ÌBð»Ø þéø»C ½G »è þ„½g R»ðBð»O ,»ýükAsBC ô»è RBÜºk þü râAlÉK AlØºk óBì»ø »è q»ø ÿ rýãwºk »Ü ÿ»ýükAsBC ô»è ºqBý„½ø q ¼ s rýÌB„ .ºô»OBÜºk BýW RBìB„»c | :ÊGºk

ÊPýðrÈk½ì ÿrýÌB„ ï»Ü»ü Asºo iÉ„

qBƒƒƒ„ ÿrýÌB„ þÝ¾»g õÜºô îÍG»O »ýýð Úüæ»g ÿlð»KBK ßôõèBw ô îcBýü»w ô ïlðºq ô îO»ÕèõÜ ÊG Býðôk þ„týìBC ô ïqArc»C »WAõg òì ßõéì»ì þüºlð»G »O¼krÜ þì»ð »Ü BP…Éø þðBÜ»O»¿w»g »è ÞÉÜ»ü .krÜ R»ýýðBPwqB„ þÝì»_ ½G óBìºuBìBC »è BOºq»w ,óBÜ»ýýKô ô q ô»C ÿæ »è »Ýì»_ ï»C "»ðBüu ÿ q»ðõø" »ýýðBPwqB„ ß»üºk»w óBÜ»ýýxðºq»Ô rOAôk ô Akºl¾»øq»w Alñü o»KAq þìºkq»w ÿBýèBPýC "rÅýÄ ôk qBC" »G ¼píýC ÿ u ¼ q »Ü óBü½g ÿ q ôõPè»Ü õÉð ºô»ðsAõãüºk rOAôk ÿ q ôõPè»Ü þðBÜºôB_q»G»è ºq»ø ºq»PÜºqBÜ »è »ÝÉÜ»ü ,ºô»PÈ rwBƒðºk | .þxðºq»Ô ºôºô ô q ô»è þìçxýC þGºq»Ì þO»ýýðBPwqB„ ,†ýðBÜ»ýýKô ô q ô»C †ÉK ½G ºô»ðBÜºqæ»O ô Þ„½Ü ÿºô»ðlðAsAq »è q»ø ,ºôBð ÿ ôB_q»G»è ÿ ôBãð»ø | .lPø ô åq»GõéW ô À…g ô óBÜ»„ô»c ô s ô»c þðkrÝPwô qk ïÂ»G ,ºô»ðBÜ»ýükBì ºsBýPíýC †ÉK »OBgºk ÿkAsBC Asºq iÉ„ »PwAq ÿºk»w »è ,rOBüs ô»è ï»ÜBð AôpG .RBÜBð ‡»ðBðBPwqB„ þðBüu »è þ„½KôB_ ô "ïBì»c" »è zBG ºq ½Xì»G QÉGôõG»ø óBì»Ýük þÝÈ rýÌB„ ï»øºks ½ð »PÉXðrOºk ÞÉñÈõ„ õÜºô ïBì»c òÈõ„ q ¼ s»è .QÉGkrÜ ÿ"»ðB„" ô "»ð»g" Bøºô q»ø ,sBýPíýC »G »ýýðAõø»„ þÝÉñÈõ„ ÿºô»è »ãW ; ºô»ýýðBÜºrÍý„ õÉð | .R»ýýðBPwqB„ þÝì»_ »è »…ýOºo»ñG þÜ»ü»OBùÝÉK þðkrÝè»w»Oô rÉO ôBñÉK »è ß»ð QÈ rÈ vGºl¾»ø ÿkAsBC ÞÉOBÜ iý„ | .QÈk ï»Ü»ü ÿ»éK »G rýÌB„ ÿæ »è óBüu »OAô ,AlðBüu ôBñÉK »è õÝ¾»G ,Alñùüs !ÊñýGBð ó ô»g »Ü »üºk»w ô»C ÿ»ðAkq õÜ ºrýÌB„ ô»è »ÝÉÜ»ü Asºq iÉ„ | .rýÌB„ ÿæ »è »ðrÈk½ì q ¼ s þÝÉÝì»_ ï»C .QÈ uºk õÝ¾»G q ôõÔ»Ð þìBì»c »ìôõ_ R»WBc þÍÔºk ½G ô»„ ÊñÈ ôk|" |"q ôõéG ßºô þØBw ô Qíw ôõGBýO þÜ»ü ô ô q ºkBw ß»üæ »è ,ºô»PÉwrýâBð ÞÉñÈõ„ »è ,»ýýéÍýÔ þÝÈ rýÔBwõì Asºq iÉ„ »G »OAô ,Ë o»âBð †ü ôArÝü qBük þÝÉP„ »è ,ÿk þÜ»üæ »PÉ_ºk ,Ë rÜºkqºk ,RBÝG þO»üBhÉ„ ÞÈ q»Høºq Q…ýð»O »è QÈ ô»üBð .»ýýð ÀÈ ô Ak»üBKô»éK ÿAôk | .ºrPèôõW»Ì rýÌB„ »è ô»C .æ»ì »PÉHG ô RBÝG »ìBì»Ìô»HHW QÈ ô»üBð ; rÉOBÝü qBÜ :ï»ýÉw

2-2

ÿ q»ðõø ÿ qAõG »è ô QÈk "»âqBG" ÿBðBì »G »ýýèBPýC þÜ»ü»„ô rÉOBÝü qBÜ þÝÉO»GBG ÿBíýw ô qBâkBC »G ókrÝü qBü ô ÿ oBW»P¾Bâ ½G ºuBìBC AlðB…ýÜ»ñÈ ô ÿlýC ,þðAô»ìBðu ¼ q þðAl¾»øq»w Á»â »è ,Alì»øºks ½ð ÿºk»w »è .ArÝü qBük | .RBÜºk rýâAk †ýðBÜ»ìBðu ¼ q þè»Kô ô q ºq»ðõø ï»C þýãñü râ »Ü RBýýGºk»C õÉð »PÉ_ºk ¼ q ºô»…ýéýÝ„»O ÿ q»ðõø ÿ qAõG »è þwBG Ë rÜºk ¼píýC .rýOBw b QÉG ÞÉì½Ü b ,RAkºk ókrÝÕwºô ÿ q»ðõø »G | .Ë rÝG †ýð½OqBÜ þíýéÔ ô óBì»ñýw ô ½ðB„ »è ºq»ðõø ï»C

‡ºô»C ÊGºk .ºôõOBøqBÜ»G AlÝw»O þÝÈ tÐõW »è R»cBýw þìrÉO »è ô ºô ôkrÜ óBü q»Ô»w ólñÈõg ½G óBPwkq õÜ þðArýÌB„ ÿ»Gq ¼ s »Ü QÈ rOõG ô »ñw óAõÉð þðBÜºq ôõñw .ºô»O»ðôBì ôArÝü qBük þÝÉOBÜ ½G ß»üBPw½ìBì ÿæ ô ß½øk ô rÜ»GqBük Bü ,»ü»ø ¼píýC »Ü ÿ»üBðBì ô»G ºôõG»ð þðBíÉéw ô tØ»w | .ºôõG þðAô»ðBìs ô ÿ q ôõPè»Ü ÿAs»Ô óBì»ø ÿºôArÜvÈ qk ½gAs ,ºô»ñýñÈõgºk Asºq iÉ„ þðBÜ»ýü rÍý„ »Øºk ÿkq ô »G ÞÉOBÜ ïÂ»G »è R»ðBð»O ô ºôõG»ø ÿkôõWô »ìrÉO ï»C AkrýÌB„ þñùüs »è òü»Üºk Qw»ø | :ºôBñÉø ÿ qBÜ»G Al…ýñÈõ„ òülð»_ | :Ê¾ºk Ak"ÿ ½g ÿ»P„ºs õâ q»w " ÿ rÍý„ »è krÜ ïq»Ô»w ßôõÜq»Ü »è ïAq ½O »Ü ºu ¼ q ô»C krÜ ïqºs»c JqBØ»C »è JqBØ»Ì ÿlð»ðBì ÿ ½Ü »ýìBñÉø ô ïkrÜ þãñýw ó ô ôkq»â krÜ ïq»W»è ÿ q ôõÔ»Ð»ìBì òÜ »è þðAõÉì R»cBýw »G ï¼ q ÿ q»Ô»w ½G ï¼pG »Ü îPwAõg krÜ ïq»w»è ÿ»ìBì»Ì þéø»C k»w ô ôk Q…Éùü»ð ï»C »O»H¾»ø .Êðºkºk óBìq ¼ s þÜ»ýü qBýðAs ºpÈk RôõW Êw ï»C | :ºô»ñýñÈõhG ÊK þP„ q ¼ s óºkºk óBíýO»ìqBü »ðBýü qBýðAs óAõÉð ÿlðºõü»K þO»ýýíýì»c "óAq ½O" ÿ»Ñýw þðBñÉøqBÜ»G :ï»Ü»ü »ü»Ñýw ï»C ÿkq õÜ þðBìs »G ¼píýC »ãðºq .ºô»OBÜºk ó ô ô q qB„ ô iÉ„ ,þÜºôBð þÜ»ýülðºõü»KôBø ½G »ðô ô q þÜ»üºuBìBC ïÂ»G ,QÈ rñÉùGqBÜ»G rPì»Ü | .oõâõìq»â ï»Wq»w »OAô ,ÿ»Ü»ýÈõð BðBì »G »ýýíÉøõG þÝÉðBxñýC iÉ„ :ïºô ôk .RBgºk ËõãP…K óBÜ»ýýO»üÂ»ì½Ü Bø»G ,ºôæ »OBgºk óBÜºôBG ºôAqk õÜºô óBìtg .ºôºô ô q ï»è óºuBìBC "JqBÙÌ" ô "Iü qBØ»C" óAõÉð ÿlðºõü»K | .óºkºk Rºô»PÉK AlÝÈ pK »è ,Þ…Kô ôk »ñGºk AlðBÜ»ð½Ü »ýü rÍý„ »Øºk »è óBìõãÉG .ókrÜq»Ô»w þñPwAõg :ï»ýÉw »OAô QÈ rÜºk »ýýñýPð»PwõØ ÿ qB„ ½G ºuBìBC QÈ rÜºk "ï¼ q" þwBG ÞÉOBÜ ë õHì»Pw»C ÿ qB„ »G ¼ ríýC »Ü »PðºtýG þO»ýü q ½OArLíýC ,òýPð»PwõØ ÿ qB„ þñýwBð ôBñÉK »è þðAô»ðBìs ô ÿ q ôõPè»Ü þñü pGq ôõñw ºrÉè .ºô»PÈ rwBðºk ÿ q»wºqB_ ½G »ð ,»ðlñÈõg ½G »ð iÉ„ ÿ q»Ô»w .»ü»íÉC þg»üBG þÉW ,rPü ô»C õÝ¾»G ,ï»Pwô q ô»W Qwºk »è »…ýñOÂ»ø »ð ,ºôArÝü qBük þÜ»ýý„½g»ð ÁBK Qwô qlð»O þÜ»ýýèô ôtÔ »OAô ,"»O»cBýw" þìrÉO þÜ¼oºôBð "òPwAõg" .RBÝG Ö„»Ü Ëõð ÿBýðôk ,ºôAq s ¼k»ð ÿBýðôk ÿºô»C ½G ÊñG ºô»ÝÉw»Ü »G | .ó»Üºk ºq»Ü»_ R»ýýðBPwqB„ þðBÜºuBìBC ôõì»ø ºrÉè þPwAõg Á»â »è »ü»ðAô»`ÉK þÜ»üºuBìBC "»ìBì»Ì" þìrÉO :ïºqAõ_ ÿ»ìBì»Ì þéø»C k»w ô ôk ô Q…Éùü»ð" .òPwºôºk ß»ü »G q»HìAq»G ,q»Ô»w ½G ,þü rýãÉW ½G ,ÿ ôBPwºô ½G »Ü»üºuBìBC »ìBì»ƒÌ ."krƒÜ ïq»ƒw »ƒè ºrÉè .lPø ... ó ôõHxýO»Ø ,ºô»OBÜ ô òÈõ„ »G ó ôõG»Pw»GAô ½G ,òPw»HØ»_ óBýì»Ü»ü .QÉPwôºkAq "»ìBì»Ì" þìrÉO »G q»HìAq»G ôAô»O "R»cBýw" þìrÉO ½G ºuBìBC óBý…ýìºô ôk ,RBÜºk rýãÉW ô õÈ tG»ð þÜ»üBýðôk ½G ºuBìBC »è »ðBýèôõØB„ óBýì»Ü»ü .RBÜºk »ðBýü½wBC þÜ»üºô»ñOô ôtG ô ºô»ðÂôõW

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

êýÌBíxýC ËqAkBÜ kõíc»ì óAôrýw :BC

þñý…ðB„ ÿ q»PwBÜ¼ rýW »è 1936 þÜ»ü þãðBì ÿ28 »è ,ËqAkBÜ êýÌBíxýC »è ,QýèBø ,þÜôBG .ºôõG ÞüAk»è ,ôArÝü qBük þÝÉñýüBC q»ø »è kAsBC þÝÉðAtÉg »è ,BýðBHè»C »è ÿlðºôBð ô þüBOºq»w þðlñÈõg .ºô ôkrÜ ÿ qBÜ AlýýðBPwqB„ ÿ qAs õãO»ìtg ÿ ½ÝðAs »è ô ºô ôkrÜ ôAô»O q»PwBÜ¼ rýW ô ô ô vÉì ÿ qAõG »è þGºk»C ô óBìs BðArýO Ak1956 þ¾Bw »è .ºô ôlñÈõg Ak»Ô»xè»ƒÔ ËqAkBÜ Ak1990 þ¾Bw »è þƒO»ƒüBƒPƒw½ƒìBƒì ÿ»ƒìBƒñƒì½ƒéƒGk ËqAkBƒÜ þwBýw ÿq»GBð»K ÿAôAk ÿ » ã ƒ ð B ƒ í ƒ ü » ƒ K » ƒ è B ƒ ø º ô q » ƒ ø . º ô õ ƒ O r ƒ â q º ô ,½Ýw½ì »è ,þâq ½â îýxÜ»ƒì þƒüºvƒÈ ô ÿAôAk ô Bxðºo»ƒÔ »ƒè .þO»ü ô ôlñÈõg þì»Pxýw »è þO»ìqBƒü þ¾Bw »è þÍÈõ„ ÿBwBü þìºkq»w »è ïAlƒð»ƒC ßºô ËqAkBƒƒÜ ,1982 ½ƒƒG 1970 ,krÜ R»ýýwArÜõíƒük , þ ñ ý G ÿ q ô º k B ý ƒ ð B ƒ H ƒ è » ƒ C þ ƒ Ý ƒ É ƒ ð B ƒ ì » ƒ è q » ƒ K þƒƒOô Ak»ƒƒOBƒƒw ô»ƒƒè ô RBÝG Q„»â ôõGAqk ÊK ÿ»ãÈo Bøºô q»ø .ºô»OBÝG ôÃG þðBÜºqBÜ RÂô ÿºôºqºk »è þOBýGºk»C ô ÿq½OBPÝük" ‡BƒƒƒƒK »ƒƒƒƒè ,Ak1975 þƒƒƒƒ¾Bƒƒƒƒƒw »ƒƒƒƒƒè º ô » Ý É K » ƒ ñ ƒ ý ƒ Ø » ƒ P ƒ w A o ÿ tÉìBC»P¾Bâ þÝÈ rÍý„ ÿºô»ƒðkrƒÜôÃƒG RÂ»wºk q»HìAq»G ókrÝøBðõâ ô þwBýw ß»ü »è ô òÉXðõƒâBƒð Êw ÿºôBì ½G ,ºô»ü»ÜºrÍý„ ÿ»ãÈo »è óBü»ãÉW AkºõÉƒ_qAõƒ_ ó»Ð»ºükæ»»Øè ÊËƒèqþAkðBBÜÜº,qABkÜ19ÿ8º2ô»þðk¾rBwÜôÃ»èG Á.ABrwÜ q»ƒwôõƒð .ºô»ƒPƒÉƒƒGBƒƒð ô óAq»ƒƒwôõƒƒð þƒƒPƒƒÉƒƒƒÜ»ƒƒƒü þƒƒƒÜ¼ q»ƒƒƒw þP„ôrw þƒÝƒÉƒñƒìuôk »þÜP¼wr»ýG_»ìÿ»½Gøº»ôG BýRðB»Hwè»CBýƒþwðAl»ƒƒðè»óƒìAqk»æƒð½õƒƒgø ".»O»ü q½OBPÝük ºô»ýýðBÜ»ýü q ½éÝè½Ô ô þüô ôvÉì »ýý¾Bü»g .ArÜ qBHðAôBO ÿAôAk ËqAkBƒƒÜ Ak1990 þƒƒ¾Bƒƒƒw »ƒƒƒè ô»è ,krÜ R»ýýwArÜõíük þì»Pxýw »è þO»ìqBü ÿAôAk ô Bxðºo»Ô »è þwBýw ÿ q»GBð»K ß»ü »è ô òÉXðõâBð ºô»ÝÉK »ñýØ»PwAo þOBýGºk»C ô ÿ q ½OBPÝük" :þOô Ak»OBw ".»O»ü q ½OBPÝük þP„ô rw þÝÉñìu ôk q»wôõð .ºô»PÉGBð óBü»ãÉW AkºõÉ_qAõ_ ºô»C ÿ qBýwrK ô óAlü»ì »OBø »ðArâ»ñgºo ÿºrÝýÔ AlO»ýÍÈõ„ þìºkq»w »è ï»è .ºô»ðAô»`ÉK»G kõgBü »O»üBýw »G uk þÝÉw»Ü ËqAkBÜ BüAõâ »Ü ôõG Qwô qk òýxýPñü vÜ½w" »PÉHG ºô ôkrÜ»ð ÿºô»C ÿAôAk týâq»ø ô»C ,þOõâ ËqAkBÜ Ak»O»¾Bc pK »ýýð ß»ýüB„½G †ýO»wBýw ºuk þìrÉO" ,þwBýw ºuk þÝÉw»Ü óBü "þðBHè»C þÜ»üºõÉ„»G .|[BýðBHè»C ÿBøs ½ø q»ÅñýC »è|] RBÝG AlÉO ÿ qBÜ QÉðAõPG þÝ¾»g ô ºô»PÈ rÝG ".»üAlÉO óBýýPx¾»øq»G ô ÿ râq»G þðô ô o þÝÈ sAõÉ„ óBü½g½G îðBÜ»HÉPÜ ÿkõg ,rO »G ÿBøs ½ø q»ÅñýC AlýÉO »Ü ôõG ÞÉðBì¼ o ,)1977( »ðs»ì þðBPws þHÉPÜ »è þPw»G»ì ".»ì»Ü»ýükAsBC þðAlWBG" ‡ºô»C »Ü þOõâ ËqAkBÜ ,ôõGlðBùGõ„ qAk½Ý„ þÜBðô ô o .»ü»ø þ`Ü ô ôk ô ºô ôkrÜ AlÈ qAkBÜ BñýéÉø Á»â»è ÿ rýâq»wôBø ËqAkBÜ þÝ¾»g þü ô ô vÉì þðôõìs»C þðBÜ»ðBxÔ»C ô ß¼ rý_ ÿ»ñÈ ô ËqAkBÜ þðBÜ»ðBì¼ o »íÈ u o þðBÜ»OBwºqBÜ ,ô AlðrÈk½ì þÜ»üºõÉ_qAõ_ »è þÝýwçÜ ÿ»ðBxÔ»C ,óBÙ¾»G Rô»_ ÿ ôBñýð»ÝÉK þÝÉìBXð»C »ðôõG †ýðAô»C .ºqBük ºõÉK ÿBýðBHè»C ÿ»Ü»ýü qBPýèBO½O .AlðBÜ»ýýwBýw »ñýðAôpÉO þðkrÝýO»üAuk q»HìAq»G»è ôBÝ„ þ¾ºpLü»C ,)1977( kq»G þÝýð¼ rÜ ,q»wôõð þðBÜ»ãðBGôBð»G »HÉPÜ »è ÿ qBÄ½â ó»üæ»è »Ü ,)1988( »Ü»OrÉxð½Ü ,ô )1980( óBÜ»ðô»g þÝ„½Ü ,)1978( .ArÝü qBük 1991 þ¾Bw þðBì¼ o òü rP„BG »G ºô»ýýxðºo»Ô ÿ rüæ ô QxýG ÿºk»w »è zBG ,ºôArwôõð þxðºo»Ô »G »Ü )1992( lýƒìArƒýƒK æ »G »P¾Bâ ËqAkBÜ Ak»ðBì¼ o ô»è .RBÜºk pxýì ÿ rOAôk ô eýw»ì †ÉK þñýì»ü»„»„ ‡»Ü»ìºo»ø þìo½ƒÔ ,óBƒÜBƒwBƒü »ƒG óAkºvƒÈ qk ½ƒG RBƒÜºk ÿBƒøs ½ƒø ÿBƒýƒèõƒg ,)2010( ôAkô ô o .»üBK ô »éK ½G »ÝÈ q ½OBPÝük q»ø þPxü ô»„½g þÜ»üºô»ðAl_q»K ÿ ½ø »PÉGºk óBýðkrì »Ü ,ºô»Pxü ô»„½g ô ôk ÿºqBG»è ôõG þ¾AvÈõO »ì»ø þÝÉHÉPÜ þO»wBýw ½G õÝ¾»G ,óBü»Ü»ýülðºõü»K ½G Bùð»O ß»ð ,ÞÉñýñÝ…K þðBwrýã¾»ƒø .†ýðBÙè»G óBìs þw »è rOBü s ½G ô ºô»O»ðôArÜôÃG AlOÂô ê_ »è rOBü s »è ËqAkBÜ þðBÜºqBÜ þðBìs »è rOBü s þðBÜºqBÜ »Ü QÈ ô»Üºkqºk Aô ,Alýü týéãñýC þðBìs »è .ó ôAqkpÉâqºô ºqBÜ ô»C †ýOBÜ ÿ»Gq ¼ s ,ºô»ðBü»Ü»ýýxðºo»Ô »KB_ »è »OAô ,òGAqkpÉâqºô ºô»ìºô ôk .z½¿ýG lÅüºk BPw½ìBì þðB„ q»w »O½Oô»Ü ô þP„ôºo þPxðAs ÿ»ãðBíü»K þüBO»øBO»ø þÝÉìAlð»C ºôõG Ak1996 þ¾Bw »è þ¾Bw »è .ºô»Orâ ÿ q»K ½K Á qBÜ ×õw»éü»Ô ÿ»ãÉW Ëô»è »Ü ,Bxðºo»Ô þýwBýw Ak 2005 þ¾Bw »è ,Ar…g»G ÊK ÿ--BWôk êÈk ½ñýw ëBülð½ì yÝü pK þOÂ»g Ak1992 ÿºkAsB„ þOÂ»g Ak2009 þ¾Bw »è .Rrâqºô þ¾Bñ„Bðq»PñýC q»ÜôõG óBì þOÂ»g ÿ»ðBýü sBðB„ þÜ»ü»éK þOÂ»g Al¾Bw óBì»ø »è .Ar…g»G ÊK þGºk»C ½G zBü q õPw»C »ýéØ»w »è ½ìrýèBK ÿ ½ÝðAs ó»üæ»è ÿ»ðBýüBâsºk þO»üÂ»ì½Ü ÿ o½âõ¾BC ÿ qAõG»è QxðAs ô»C" :þO»ü ôõOô ºõÈ qAkBÜ ÿºqBG»è ,þü½g»Gq»w ,óºlð»è þÜ»ü»ìBðu ¼ o.Ar…g»G ÊK þÝÉãðºk »è ËqAkBÜ BP…Éø ïÂ»G .QÉwôõðºk ÀÈ ô q ½C ô BÝÔBÜ ô ë ½â½â þðB„»G óB„ ".»üAlýü»ñý`ñG óBÜºôB_q»w |http:// wikipedia.org |http:// britannica.com |http:// goodreads.com

ÞÈqBýwrK lð»_ ô zôõñÈo :rÈkôB_ ÿ»ñgºo ½G ,òýì»C q»ìõÌ Büqô .k q½xýÔ¼pK|

»üAlñüo½â ô »¾ôõW »è »…ýì»ø ºôlñüs þÜ»üºkqBük óBìs ?»ýý_ »ðkrÜ»ð þü sAôBýW ï»C ÿºô»Cq»G»è :òýƒì»ƒC q»ƒìõƒÌ Bƒü q ô ,Ë rwôõðºk ÿkq õÜ þðBìs »ýýð vÉì»è óAõÉð »è »ü»ø q ¼ s þÜ»ýýƒÝƒü tƒð »ƒü½ƒG QÔrâ ókrÜ»ð ÿ sAôBýW .»xØ ô òýwôõð .»ýýñÈ q»C þÝÉ¾Bg ºô»ðAô»`ÉK »G ,»ýýð ºô½O ÿæ »ƒG :rƒÈkôBƒ_ ÿ»ƒñƒgºo þðBìs ºrOôBXðõâ ô rP„BG óBƒü»ƒìBƒÜ þñýOæ Bü þGºq»Ì þPƒýƒK »ƒG ÿkqõƒÜ | ?ËrwôõñG ÊGºk BOºq»w| :òýì»C q»ìõÌ Bü q ô »G þülðºõü»K ÊGõÕè»C »Ü Ë rðAtG ºô»C ß»ýÉGõÕè»C q»ø ô »ýýð ºô»ðBìs ÿkAvð Ê„ºk ÞÉðBìs q»ø ½G Qü rãG ºô»Pwºk»G »ýýP…â þñOBùÝÉK äðrâ .ÊXðõƒâºk ô ô»ƒC ÿ q ¼ s ºq»ƒø ÿ»ƒGq ¼ s .ÿ q»ƒw»ƒƒè AlðBùýW ôõì»ø »è BPxýC ÿ»ðBýÉGõÕè»C AlOºo»ñG »è óBýÝÉìBÜ aýø òÈ rñÉøºk qBÜ»G óBü qBÜ»G »Ü ó ôArð»ðAk »ðBðBìs ô»C ½G ºôºrO þƒðBƒðBƒìs »ƒè ôõƒì»ƒø .òƒñƒÉƒøºk | .ó ôArýâqºô þð»ìq»W ô ÿ týéãñýC þðBìs þÉGõÕè»C ÿ rO þðBÜ»ðBìs ÿ»Gq ¼ s ô þxðºrƒÔ ô þñýOæ .ó ôArýâqºô ºô»ýýñýOæ »è þK ô q ô»C »è þðBÝw¼ rPýC ô ºô»ýýðBÝw¼ rPýC »ƒè ô ºô»ýýÙýñýÔ »è þÝü râ ô ºô»ýýÝƒü rƒâ »ƒè þƒìBƒw ôºô»ƒýƒýƒìBƒw »ƒè þƒÙƒýƒñƒƒýƒƒÔ .ºôArýâqºô ºô»ýýÕýéâ¼pýø ºô»Ýýéü rýw »è þwô ô o þÉGõÕè»C | ô ºô»ýýÝü râ »è þÝýéü rýw ô ºôArýâqºô »è þÙýñýÔ ô ºô»ýƒýƒÙƒýƒñƒýƒÔ »ƒè þƒÝƒü rƒâ ºô»ýýÕýéâ¼pýø »è þìBw ô ºô»ýýìBw ÿ qBÜ»G kq õÜ BPxýC ÿ»ýÉGõÕè»C ï»C | »è )ºô»ýýGºq»Ì þðBìs þÈ o »è( ÊñÉøºk ºô»ýýìAqBC ô ºô»ýýìBw »è þìAqBC ô ºôArýâqºô| »G Q„ óBì»ø .ºô»ýýÕýéâ¼pýø »è þìBw | .óBùýW ôõì»ø ÿ rO þðBÝÉGõÕè»C ÿºq ½W þÝÉðBìs q»ø Bü ,ÿkq õÜ þðBìs BOAô| þìAqBC »G b þñƒýƒOæ »ƒG b Êƒ„ºk ,rƒO ßºô .»ýP…â þñOBùÝÉK äðrâ .Ë rwôõñG þñýOæ þÉGõÕè»C ºôºkrÜ îðô ô o ºôºq»w»è »ƒè ßô ôkq»ƒƒø AkkAvƒƒð »ƒƒè þƒƒGºq»ƒƒÌ ô rPü ô»è óBý`ýø .ó õü s»GAk ºô»ýýÕýéâ¼pýø ºô»ñì ÿæ»G .»ýýð rP„BG ô rPƒð»ƒwºo .Ë rƒwôõƒñƒƒG ï»ƒƒPƒƒxƒƒýƒƒw ô ôkq»ƒƒø»ƒƒG þñOBùÝÉK óBÜºkqºk ôõì»ø ÿ q»wºqB_ .»ýýP…â »ýýðAõPÉK ÿ»C :rÈkôB_ ÿ»ñƒgºo ÿq»ñýG ô q»ñÈõg þñüºs »è ÞÉðlðAõÉ„ óBü þñü o½â ÿ½ø»G .QÉGôõHPwô qk »íÉC ½G þìAqBC þÉGõÕè»C þñü o½â ½G Á ô»ø ?þñýOæ ßq õOBO»C »Ü| :òýì»C q»ìõÌ Bü q ô þýðBíwõÌ þýÜq õO þñýwôõð þì»Pxýw ,þƒñƒýƒOæ »ƒG þƒü o½ƒâ ºô»ƒýƒýƒGºq»ƒÌ »ƒƒè ,krÜ Qwô qk Bwô»C ÿ q ¼ s þÝÉðlðAõÉ„ »G ôõG Bwô»C ÿAôk þðBÜºô»ð ½G ïÂ»G .»üBýW »íÉƒC ÿ»ƒÜ»ƒGºrƒW»ƒO .þƒüBƒwBƒC ÊñÉøºk qBÜ»G þñýOæ BýÜq õO þðBPwkq õÜ qBÜ»G þìAqBC ô ô qAõg þðBƒPƒwkq õƒÜ ô »è Al…ýüAôk ÿ»¾Bw ó»_ ï»è ô ÊñÉøºk þñýwôõð qBW Ëlð»ø óBÜBülýì »è Ëlð»ø ïçÝÈ o »è þO»HüBO »G òñÉøºk qBÜ»G þñýOæ q ¼ s ºô»ñì ÿæ»G »ì»C .AlðBÜ»wBGõãðºk ô ÿ rÉÔ kq õÜ ÿ q»ñÈõg RBÜºk Aô »„BG AkºkqBü pG ô ô vÉì ô QÉG ï»Pxýw ô ôkq»ø .ºô»PÉñÈõOºk óBýìBÜ óBýìBÜ þñýwôõð BOAô :rÈkôB_ ÿ»ƒñƒgºo ?»ýýð þPÔrâô rýâ aýø ÿkqõÜ krÜ ÊK ïºuBìBC rP…ÉK ßºô| :ïÂºô .ÊG»ð þPÕâô rýâ »ýƒýƒð ÞƒÉƒðBƒìs aƒýƒø rPì»Ü ïÂ»G ,þO»ü»ø †ükq õÜ þñýwôõð | .rO þðBðBìs þø »è ºrPÜôõw ô

.ºô»PÈ rñÈõg»C ô ô ( »G |, shoot ô |poor ô|boot ÿ»„ô »è |) ) »ƒ ( »G|flood ô |blood ÿ»„ô »è »ðAq ½W ï»è ÿ rO ÿ»ðôõíð óAk»w »G ôB_q»G AkrO þðBðBìs ô ÿ týéÝñýC þðBìs »è | .ó ô»Üºk ô »ƒýƒü s ½ƒ¾BƒƒC ô ÿ ôAõƒƒÉƒƒ„ ï»ƒƒC | ôõì»ø ,òOô »è »ñýwôõð ÿºô»ñOô»Üq ô ôk ßºô ô ºô»O½Orâ þü týƒéƒãƒñƒýƒC þƒðBƒìs ÊG»C .ºôõOBùÉè þìArâ½ülýC þñýwôõƒð »G ß»ü»„ô q»ø þñýwôõð ÿ q ½W ô êÉLw B„»ì»C Á»â»è .Ë rÝGq»G»è ókrÜq»G»è þPÔrâô rýâ »G ô ÊPÈ qkBð þÝÉg»üBG aýø

»ü»ø QýK óBðBìs »è q ¼ s þñýwôõð »è »è þ_»Ü Ë rñÉøºk qBÜ»G Bñýwôõð »ƒè AlÉO ÿAô þãðºk »„»ø .»ýýð Alü»ÝÉGõÕè»C óBì»ø »ü»ø ô »ýýð ½G þPýK þ_»Ü »ü»ø Bü ô QÈ rwôõðºk Ëq ½W ó»_ »G äðºk q ¼ s .ÊñÈõðºk Êãðºk ó»_ QýK óBì»ø »G ô Ë rwôõðºk Ëq ½W»G »ü»ƒø »ƒ„ô þñýƒwôõƒð »ƒè .Ë rƒOôºk rƒO þƒÝƒÈ q ½ƒW .Ëô»ÜBð ôB_q»G »üºkqBük ï»C Alükq õÜ ô þGºq»Ì þðBìs »è »ðôõíð Ëlð»ø| »Gq ¼ s »Ü ºô»íñÉøºk ºô»ƒýƒü tƒýƒéƒãƒñƒýƒC | :ó»ðBìs ô ôk ï»C ÿAsAqB„ þGºq»Ì þðBìs þñýwôõð þÉGõÕè»C– 1 Ak»ƒðBƒ„ô ï»ƒè »ƒÜ »ƒüAlƒƒÉƒƒO þƒƒPƒýƒK 28

,ºôôlƒñƒüs þƒÜ»ƒüºkqBƒƒük óBƒƒìs .»üAlðAo½â ô »¾ôõW »è »…ýƒì»ƒø .»ü»ø þüºõýW þÜrw þÝÉP„ôrw »ü½G .ºôBPwºô ô Þ„ô òƒýƒwôõƒð þìAôºkq»G»G ÊðAõOBð òýwôõð týâq»ø þOBÜ»è .QÉG »Ü»ðBìs þPxÉK»GpƒK ,ÞÉðBìs q»ø þƒÉƒGõƒÕƒè»ƒC þƒðBƒðAk óAõÉð»è þÝƒütƒð q¼s þƒÜ»ƒüºkAoBƒO .ËrÜºk ÿk»G »Ü»ðBìs ô òýwôõð ÞÉè »Ü»ñýwôõð ô óBìs Ê_Bð ÊK ÿq¼s Bü»K zôõñÈo þPÔrâôrýâ ô òÈsArOºk RBÜºk kBüs ô ÊGºk .ó»ÜBð þwBG q»ø ô òðAsBð þñýwôõð »è »ƒýƒü ôAõƒÉƒ„ ï»ƒC AõƒÜ ?Alükq õÜ »üºkqBük ï»C ÿ½ø :rÈkôB_ ÿ»ñgºo ?»ýý_ rP…ÉK ßºô| :òýì»C q»ƒìõƒÌ Bƒü q ô þÜ»üºkqBük óBƒìs ,krƒÜ ÊƒK ïºuBƒìBƒC .»üAlðAo½â ô »¾ôõW »è »…ýì»ø ,ºô ôlñü s .»ü»ø þüºõýW þƒÜrƒw þƒÝƒÉƒPƒ„ô rƒw týâq»ø »ü½G .ºôBPwºô ô Þ„ô òýwôõð þPxÉK»GpK þìAôºkq»G»G ÊðAõOBð òýwôõð q»ø þÉGõÕè»C þðBðAk þOBÜ»è .QÉG »Ü»ðBìs óAõÉð»è þÝü tð q ¼ s þÜ»üºkAoBO ,ÞÉðBìs ÿ q ¼ s .Ë rÜºk ÿk»G »Ü»ðBìs ô òýwôõð ÞÉè »ƒÜ»ƒñƒýƒwôõƒð ô óBƒìs Êƒ_Bƒð ÊƒK Bü»K zôõñÈ o þPÔrâô rýâ ô òÈ sArƒOºk | .RBÜºk kBü s ô ÊGºk »ýýð vÉì»è ÿkq õÜ þðBìs ÿºô»C q»G»è ô »Ü»ñýwôõð »ü½G òýwôõð »ƒO½ƒOô»ƒÜ ô»C .ó ôAsArO»ñÝÉè BƒPƒ…ƒÉƒø ÿ»ƒÜ»ƒñƒOô .. òýwôõð »O»ðôõOô»Ü ºvÉì»è ÿ»ðBðBìs ô ºôõOBø Akq»w»G þñƒü o½ƒâ »ƒÜ»ƒðBƒìs »ü½G ºô»OºôBì ÿ ½g ßºô »Ü»ñýwôõð ÿ q»w òýwôõð ô òOô óAõÉð þü sAôBýW þGºq»Ì ô ÿ týéãñýC þðBìs ßºô ºôAl¾»ø óBƒƒýƒƒÉƒƒK ÊƒƒGºk ÁBƒƒw qAs»ƒƒø ô ôk »ƒƒÜ .ó»ø †ü rO ÿ qBÜ½ø q ¼ s .Ë rwôõðºk ÿkqõÜ þðBìs BüBC :rÈkôB_ ÿ»ñgºo þðBìs ô òOô óAõÉð ÿsAôBýW þO»üõýðAõO ÿ»ðAô»C »OAô ?RBÝGôB_ºo òýƒwôõƒð ï»C ó»ÜBð Qw»ø QÈ rwôõðºk BPxÉC þPÔrâ ?QÈ rÜºk ôB_ºq ï»Ü »ýü sAôBýW

– þãc – sõø – lXGA (| ºô»O»ðôArÜ½Ü )ÒÅ_ – vhK – Q„rØ – šÕÍw – òíéÜ – )rg þÉO( º – )ºq õ™Ùì ÖèA( ÿ ( þ_»Ü ê˜õèA ºtíø -)þwq õÜ q»w ÿºtì»ø( ƒC »ƒƒƒñƒƒƒÈ ôtƒƒƒG - ºlƒƒƒ„ ƒ ºlƒƒƒì þƒƒƒƒÕƒƒƒƒèA – .ó ô»ÜBð ôB_q»G )lPø...óBÜ»Oq õÜ q»ø )ÿ – A ( ) º – R ( ô ) b – Ç ( .òñÈõðºk äðºk ß»ü ÿ»OôõW Ë rwôõðºk Ëq ½W»G »ü»ø »„ô q ¼ s ÿ»„ô »è )A( þPýK AõÜ .Ë rOôk Ëq ½W »G ô ( »ü»„ô ô ôk ï»è.)àDèŠA – àèm – AnÝø( .òãðºkôBø )ÿ – A( )þÍw ,BÌk ÿ»ýü ôAõÉƒ„ ï»ƒè rƒO ÿ q ½ƒW q ¼ s| .þGºq»Ì þðBìs þwôõñÈ o QýK Alü týéãñýC þðBìs þÉGõÕè»C »è - 2 YñÉG »G )‡( þPýK ) u – b – ‡( ½G »ýýð ßºô |ch –|ss –|t –|sh –|s QÈ rwôõðºk q ½W |sugar –|she -|station –|mission –|machine »è q ½ƒƒW Êƒƒw »ƒƒG )×( þƒƒãƒðºk - 3 ( »è ßºô )|f –|gh –|ph ( QÈ rwôõðºk |knife) –|elephant –|tough |though –|through –|night »è )|gh( - 4 .òñÈõðBð äðºk aýø »G ÿ týéãñýC þðBìs þÝÉñÈ ôtG q»ø - 5 »G »Ü»ü q»ø ô Ë rwôõðºk Ëq ½W lð»_ »ðôõíð ½G .ºô»PÈ rñÈõgºk Ëq ½W lð»_ –|see –|Caesar –|believe –|he :Ak»ðB„ô ï»è -hine –|amoeba –|key –|sea –|seize –|people |busy - mac –|ey –|ea –|ei –|eo –|ee –|ae –|ie –| e .ºô»ñÈ rñÈõgºk )ÿ ( »G ôõì»ø )|i) –|y –|oe )ô( »G )|oo( Ak|look ô|book ÿ»„ô »è

2-2 ÞÉðBìs aýø BüBC :rÈkôB_ ÿ»ñgºo ?QÉG QÔrâô rýâ ÊG ÿ»Ü»wôõñÈ o »ü»ø »ýýð ÞÉðBìs aýø :òýì»C q»ìõÌ Bü q ô óBìs Ëlð»ø .ÊG»ð þwôõñÈ o þPÔrâô rýâ ßºô ó s ½¾BC ô q ¼ s þðBÜ»PƒÔrƒâô rƒýƒâ ßºô ,òì»Ü »„»ø ,ÿ týéãñýC þƒðBƒìs ½G †ýÝÉðAl¾ô»ø q»ø .þÜq õƒO þƒðBƒìs ÿ rO þPÔrƒâô rƒýƒâ óBƒýƒðkrƒÜq»ƒwºqBƒ_ þƒƒðAô»ƒƒðBƒƒìs ÿ rƒƒü»ƒƒÐ ô þƒƒðAô»ƒƒðBƒƒƒìs ô þñý_ k»Ø»G ÞÉðBìs b .Akºl¾»øq»w þPÔrâô rýâ þðBGBü ô þGºq»Ì ô ÿ týéãñýC ºôAk óBü qBü pG þ_»Ü ,»ü»ø óBýwôõñÈ o ÿ qBÝwºk »G »Ýðõ_ .ó»Ü»ð þü qBÝwºk ô rOs ½¾BC ÿ rO þPÔrâô rƒýƒâ óBƒýƒðkrƒÜ »ü»ðAô»è »Ü ,óºkºlƒ¾»ƒøq»ƒw rƒOqAô uk | .òÈ rÜ»ð q»wºqB_ týâq»ø ô qBOô óAqAs»ø »G »¾Bw óAk»w ºô»C ÿºqBƒƒG»ƒƒè ºô»ƒƒñƒƒýƒƒ¾½ƒƒÝƒƒƒÉƒƒƒè ô IƒƒƒÉƒPƒÜ ô þƒGºq»ƒÌ þƒðBƒìs þƒðBƒÜ»ƒPƒÔrƒâô rƒýƒâ ô óAô»ðBìs »¾»Ü ó»üæ»ƒè ÿ tƒýƒéƒãƒñƒýƒC ºô»ƒƒðBƒƒýƒƒðBƒƒÜºq»ƒƒwôõƒƒð ô lƒƒð»ƒƒìrƒƒƒýƒG ôB_ºo þ`ýø þ_»ƒÜ .ºô»ƒO»ƒðôõƒGôÃƒG ,½„ kqBðrG týéãñýC þÔôõw»éü»Ô ( .ó»ÜBð þðBìBwõOºô q»w þ_q»ø krÜ þO»ýwºô þðkrÜq»wºqB_ ½G Ë rÝG óBgq»O »ü»ø ï»C ArÜ»ð ,ÿ týéãñýC þðBìs þwôõñÈ o þwôõñÈ o )ïBXð»C »PÈ rñÉùG ÿ»O»ýwºô qºk»Ø»G k»ƒw ÿ tƒýƒéƒãƒñƒýƒC ô þƒGºq»ƒÌ ,»ü»ø þPÔrâô rýâ ÿkq õƒÜ þƒwôõƒñƒÈ o Ë rðAsºk Aô q ¼ sºq»ø ÿ»Gq ¼ s ÿæ þ_»Ü | .»ýýð þPÔrâ Yýø »ƒè ÊƒƒÜ»ƒƒü :rƒƒÈkôBƒƒ_ ÿ»ƒƒñƒƒgºo »G »„ô Ëlð»ø »üºô»C óBíðBÜ»PÔrâô rýâ ßºô òÈ rwôõðºk ÞÈ q ½ƒW »ƒè rƒOBƒü s q»wºqB_ »ì»C ó½_ )krG ÿæ – krHüæ( ?QÈ rÜºk ôõì»ƒø »ƒè| :òƒýƒì»ƒC q»ƒìõƒÌ Bƒü q ô »è »ðôõíð ½G .»ü»ø »üºkqBük ï»C AlÝÉðBìs »G »ü»ø »„ô óAk»w »G Alü týéãñýC þðBìs :ßºô .QÈ rwôõðºk Ëq ½W »è rOBü s / tyre, tire / labour, labor / tumour, tumor / colour, color / favourite, favorite / grey, gray ax / behaviour, behavior / /catalogue, catalog -lane / analyse, analyze /armour, armor / axe, |aroplane, airp óAk»w »G þGºq»Ì þðBìs Q„ óBì»ø ÞÈ q ½ƒW »ƒè rƒOBƒü s »ƒG »ƒüAlƒÉƒO ÿ»ƒ„ô :ßô ,òÈ rwôõðºk | ë ô‹xì - ë õDw  ï AŠrØ - AôF  rØ - AôŠrØ - Aô‰rØ úCBñG ,ûFBñG ,ûŠBñG ¤õé˜ . ¤ç˜ þ¿Éè »ñýwôõð q ½WºrƒÔ ï»ƒC ïAkAï q»â .QÔrâô rýâ »G ÊGBð RBÜBð Qwô qk »Ü QýñÉ…hG »ðAqBOô ô»C ôõì»ø »G ËôB_ ÿkq õÜ þwôõñÈ o þðBÜ»PÔrâô rýâ þwBG BOAô .ó»ÜBð »ð»üæ ï»C þwBG ,ó»ƒÜºk »è q ¼ s .ºôAk»ð ï»¾»Ø»è óBýPÔrâô rýâ»G ºo»ƒƒKæ óBƒƒì»ƒƒø q»ƒƒw»ƒƒè óAq»ƒƒwôõƒƒð aƒýƒø .òƒñƒÉƒøºk qBƒÜ»ƒƒG q ½ƒƒWô ôkq»ƒƒø ÿ»ìBÜ Ê¿G »ýýð þðAô»ðBìs þÜ»üBwBƒü .òPƒwAo q ½ƒW ô ôkq»ƒø »ƒü½ƒG .»ƒPƒwAo rPÜ»ü þðB„ »G óB„ óBýƒðBƒñƒÉƒøqBƒÜ»ƒG .»ýýð qAlðBü s ÞÉüºkAo b BO :rÈkôB_ ÿ»ƒñƒgºo Á»â»è óBíükqõÜ ÿBPxýC þÉƒGõƒÕƒè»ƒC ?ÊXðõâºk »Ü»ðBìs q ¼ s þÜ»üºkAo BO :òýì»C q»ìõÌ Bü q ô Á»â»è ,ÿBPxýC ÿ»üºõÉ„ ï»ƒG ,‡BƒG | .ÊXðõâºk óBì»Ü»ðBìs þðBÜ»ãðºk

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

þÔ»xè»Ô ÿ»ãðAôq »ü»ðBPÔ»ø þÜ»ü»„½â QÉwõñüºk| »ì»c kAsBC .k

þðBÜºôB_q»w ?òýý_ »ýý_ »Ô»xè»Ô ÿqBýwrK ï»„»„ þ„»G †ýÝÉPgºô ôõì»ø µÞÉP„ ôõì»ø †ÉK »Ü ?»ýý_ »Ô»xè»Ô ÿ qBýwrK þðBÜºôB_q»w rOAôk »Ü ,ºô»Ô»xè»Ô ÿºô»ðkrÜ»wBñƒÉƒK ºqBƒGô ôk ÿ ½ƒâôõƒPƒÕƒâ ôBƒð ºô»ƒð»ƒHƒðBƒìºk ÿ»ƒðBƒùƒýƒW ô»ƒC òƒýƒGBƒýƒñƒ¾k ó ½ƒ_ »ƒÜ òƒñƒÈ u ô q ôºk ‡»ƒð»ƒüæô»ƒC ,ÿ q»ƒwºô»ƒñƒƒýƒƒÈk »íÉC ßºô q»ø óBÜ»¾ºuBC òýGBýñ¾k †ýð½_ µ?»ýý_ þPwAo ?»ü»ø »üAlðBíèõgô q ôºk»è µºô»O»ðôæõg BðBÜ»OBÜ Q…â»è »ðAqBýwrK ï»C »PwAo .)1(ó»Üºk qAsBC»G Qw»ø .òÈ rÜB„Bì»O qBÜvÈ ôBÜ µÁBO»G Êè»âqBýwrK ßºô Ê„Bð aýø ïÂ»G ºôõG»ø óBýðôõG BÝÉñÈõ„ µRBÜ b»ø»è Ç¼ rì ÿ»íÉC »ðAqBýwrK ºq ½W ï»C ÿºô»Cq»G»è Býð»O ‡»ì»C þÔ»xè»Ô ÿ qBýwrK †ü rPýÜºô .ºô»PÈ râºk ,òýPÉGôõGBü u kõgBü ,òýPƒÉƒGôõƒG ºsAlð»DÉG ºô»…ýðBÜ»Ä¼ rì»è µó»ø »…ýì»ø »„»ðAqBýwrK ºq ½W ô»C Alü½g»éü½g ÿlðºõÉK q»w»è ó»ã¾»G ºô»Ä¼ rì»è †ýðBÜ»ýýÔ»xè»Ô ºqBýwrK þÝüktð .»ðôõHÝüktð | .»ðBìApÉO µºô»ðkrÜrýG ÿ q»G ÿºô»P„ ô»G ,ºô»Ô»xè»Ô»G Ç¼ rì »Ô»xè»Ô ÿ qBýwrK þƒðBƒÜºôBƒ_q»ƒw óBƒíƒOô ‡ºôºq»ƒxƒüæ ßºô q»ƒø ïÂ»G ,ºô»Ô»xè»Ô ÿºô»ðkrÜ»wBñÉK ºqBGô ôk ÿ ½âôõPÕâ ôBð ºô»ð»HðBìºk?»ýý_ .»Pxü õÉK rPÉOBÜ Q…â»è rPK BüBPxÉC»è »Ô»xè»Ô ÿºô»ðkrÜ»wBñÉK Ëõð»èq»w »Ü BÜºk»Pw»Wq»G µó ô ô o æ óBí„ºô»C »Ô»xè»Ô ÿBOAô þðlðBwBð ºqBGô ôk »Ýðõ_ †ükBüs ,òýýð ô ô vÉì ÿºôºqºk»è ,òýýð »ã¾»ì½Ü µÞ¾»g ÿ ô ô q»w óBÜ»Ôõw»éü»Ô Á»â»è µó»ã¾»ì½Ü ÿºôºôBð»è óBÜ»Ôõw»éü»Ô õÝ¾»G .ºôºô ô vÉì µÞ¾»g q»w»G òýýð ,óBÜ»PxýxÜqBì þPwºk q»w»è ,ºô»xÜqBì ‡BK»è »Ô»xè»Ô »Ü ‡ºô»C .òÝ¾»g ÿºô»ðAlÝÉè»è ÿ qAl„»G ÿºô»G ôõG »Ô»xè»Ô BÝðB…ýñPwºk ÿ ½g þPxü ô þðAõO ,ºôºrÉè .Ë rãG ½Pw»C»è »ðBùýW ô»C þñü o½â õÝ¾»G BÜ»ð q ½WôAq ½W ÿ sAõÉ„»G óBùýW þÜq»C ?BÝG þý_ µ?ÊG ó ½_ »Ü ArðAk »Ô»xè»Ô ½G ß»üºõÉ_qAõ_ ÿºô»C ‡BK »OAô þñü o½â»è ókrÝü qAl„»G»è krÝýPü rHü½g ,ókrÜ»Ô»xè»Ô ,þƒÔ»ƒxƒè»ƒÔ ÿºkrƒÜ þðBÝèºô»ÝÉK»è ôõHPü rG óBÜ»PxýxÜqBì ½G †_ µyÜqBì b ‡»Ü»ñü o½â .óBÜ»P„ µ»xÜqBì ÿ qtø Êì»øq»G ºô»O»wBýw»G ‡»Ô»xè»Ô þðBÝè .R»wBýw µ»Ô»xè»Ô ºôºôpì»è ÿkq ô ô»G ,jq»_ôBø þK»_ Ëlð»ìrýG ßºô ,õükBG óæBC Al„»üAôk ô»è ÿ qBOô»è Ê„»G ßºô ÿ»ðBÝè ï»C Al„""»Ô»xè»Ô þPxÉÕýðBì""þHÉPÜ»è µkrÜ ÿ»xØ »PxýxÜqBì»è Ê„»G ‡õƒükBƒG †ƒÉƒK .krƒÜBƒ„Bƒì»ƒO ÿAôBƒCu ¼ o þƒÔ»ƒxƒè»ƒÔ . . . µrÉxýPèBC ÿ õè ,q»ÅýÄ½è ÿ rñÉø ,qºtPýè½K u q ¼u ,óAtýð ë ½K(óBÜ»ýýxðºq»Ô ókrÝü qAl„»G»è óBü ,óAo½â þðkrÝPwô qk»è »Ô»xè»Ô þè¼o ½G óBü»„»ãðBG ) ºq ½W ï»C þPwºk q»w»è .ºô ôkrÜ ókrÝO»wBýw µR»wBýw þñƒü o½ƒâ»ƒè )ó»ÜºlPwô qk Ak R»wBýw µ»Ô»xè»Ô óAõÉð»è ËkrK ÿ»ðAô»C( »ðBÔõw»éü»Ô µþO»üÂ»ì½Ü »ýü qBG»èBð µþPwõ_Bð q»w»è þðkrƒÜ»ƒxƒØ þƒÔBƒì »ƒÔ»ƒxƒè»ƒÔ | .þ…g»G½g»G óBÜ»ükAlÉG µÿ q ôõGBC »ýýðBxÜ»üBð BüBC òðAtG »ãñü râ ó ô»Üºk ?»ýý_ »Ô»xè»Ô ÿ qBýwrK ÿAôk »Ü ‡»ðAô»C ½G ×õw»éü»Ô Býð»O ?»ýƒýƒ_ »ƒÔ»ƒxƒè»ƒÔ ÿ qBƒýƒwrƒK BƒüBƒC óBƒü?òƒýƒýƒÔõƒw»ƒéƒü»ƒÔ óBƒìôõƒì»ƒø ß»ü ßºô Êè»â ½G ºqBýwrK ï»C òýýÔõw»éü»Ô óBìôõì»ø BüBC ÿ qBýwrK AlýPwAo»è?ÊñÈ u ô q õüºk µ»ü»ðArÈ vG»Pwºk ËqBÜ ×õw»éü»Ô»G ó ôõG »üAõðBýÉK óArýHÜBðô o µlð»ìrýG»è Ëlð»ø »Ýðõ_ »ýýð .ÊHðAõì»ø ÿ»…ýK Ê„ºk ó ôõG ×õw»éü»Ô »üAõðBýÉK rO Ëlð»ø Êè »ñýéLxük ‡»Ô»xè»Ô ÿkõg Êè»â ?òìAô»Ì µþP…â þÝ¾»g ?óºkBw þÝ¾»g óBÜ»Ôõw»éü»Ô BüBC òýwrLG Ë rÝ„ºk ºrÉè q»ø »üAõâ .òH…ýðBÜ»ñÈõ„ µRBÜ Q…â ÿ»¾¼o µòG Þ¾»g ôBð»è »Pxü õÉK óBÜ»Ôõw»éü»Ô »üAõðBýÉK | .ÊñýGBðºô»ü½g»G ókrÜ»„»â »Ô»xè»Ô ó»Ü»ð »ì»C óBÜ»Ôõw»éü»Ô q»â ºô»ÝÈæ Q…â»è óBìõâ qBWq ¼ s »Ô»xè»Ô þðlð»wºq»K q»w»PƒÈk †ƒýƒwBƒG »ƒÜ Ë rñÉí¾»xG ÿkq ô ô»G ºô»C »Pxü õÉK ò_ºk½HüAô »Ô»xè»Ô þðAq»ñÈõg»è Ëlð»ø µÊGºks ô»w ºô»C½G Býð»O »ðAqBýwrK ºq ½W ï»C ÿ ½ø ?»ü»ø Ak »Ô»xè»Ô»è ólð»wºq»K ÿ ôBý„ BüBC »Ü óBü µºô»OBÜºkvÈ ôBÜ ÿ ½g »ü»P„ ô»C »Ô»xè»Ô Alw»Ü Ëlð»ø þñüºs»è »Ü ºô»PÈ o»âºk BýðBÜ»ýü q ½ýO µlük»è óAo½â µºô»PÉ¾ºk Q„ óBì»ø ,BðBÜ»OBÜ µïºkq»w Q…Ü»è ,ïAôºkq»G µ»Ô»xè»Ô ÿºkrÜ»è ó ôõHý¾Bck»G µºô»ñýì»¿w »OBgºk Êè»â óBìõãÉG»G ‡»ì»C Ë rÜBñük»G »üAõðBýÉK »Ô»xè»Ô»è óBÜºqBÝðBìõâ»è Ê„»G .ºôõü»ãýÉK BPxÉCBO »Ô»xè»Ô »Ü ‡ºô»C , µBÜºk . . . µåq»ì ,ÿkAsBC ,ÿ qBÝðAõW ÿBø»G ,»KArg ,»„BG»è »xØ »ü»ø þOºô»C »Ô»xè»Ô »Ýðõ_ »ýýð ÿ ½g þñÈõ„»è »ðBðBìõâ ï»C AlýPwAo»è .»Ü»ýÜºô ‡»ðBP„ ô»C Q…â ½G þìÂºô ÿ»ìºk ô»C þðBÜ»ük»G µ»…ÉÜ»è ÿ»xØ µBÜºlü½g þO»üAq»ñÈõð Êìºkq»w µÓBð½Ø Q…â µ»`ýð µAs õñÉLw þñOô óBì»ø »„BG q»w»è QðBÜ þñOô »ðôõíð½G :ºôõG»ø µ»ü»ø ÿ ½g †ü qºô»KkAk µÿkAsBC ÿBOAô »O»H¾»C .»„BG q»w»è »ýýð †ýÝýwçÜ ÿ»Ô»xè»Ô R»ðBð»O ÿ»gB_ ô»C þðBÜ»…ÉÜ Alü½g þgB_»è µ»Ôõw»éü»Ô q»ø ÿºô»DýÉK»G ‡»ì»C .ºõÉ…ðBì»ø»G ßºô »gB_ ô»C ºôkrÜ ºô»„ºô»C q»w»G ÿ»Ô»xè»Ô µºôkrÝwBG Ak»Ü»gB_ ÿºõÉ_qAõ_»è ô»C ÿBâBC Êìºkq»w µþðBPwqB„ Q…â ÿ»Ô»xè»Ô »Ýðõ_ .ºô ôkrÝüB„Bì»O »…ÉÜ ÿ ô»C µÊ_Bð RqBÝÈk ÿ ô»è yÜqBì þðBÜºô»ðAlÝÉè ,rPýÝÈBOAô»G .»ü»O»ýðBPwqB„ µïºkq»w óBýðBÜ»ýü qtø »…ÉÜ Ëq ½W»G ‡»ðAqBü rýG ô»è ß»ü q»ø µºq ô ôk ºôºrÉìAk»â ÿ ô»è tG½ø ÿ»Ü¼ rýG µºô»ñÈ rÜºk½âôõPÕâ ºqBGôk ºôºô o Êè»â»è BüBPxÉC»è »Ü ºô ôkrÜ½âôõPÕâ †ýPwAoºôBð þðBÜºk»w þðBÜºlð»ìrýG ÿ‰»„ ÊGAô»Ü .Ë rñÉXñÉøºl¾»øºõÉè óBý„ºsBO »ðrÈk½ì þðBÔõw»éü»Ô ÿ‰»„ óBü ºôArÜ 18 ÿºk»w»è »ýýð ºo»„ ô»C óBì»ø »xý¿Ü Á»â»è QxýG ÿºk»w»è AôBCu ¼ o þðBÔõw»éü»Ô »ýýð ºo»„ ô»C óBì»ø ôBG þP„ô ôºo ß»O»è ‡»ì»C »ãðºo µ»ðôõG»ñÜ½Ü »…ýì»ø BðBü½gôBð»è óBÜ»Ôõw»éü»Ô ºqBük .ó ôBü vüBýO ÊGkrÝüAô ºôºrPÈ q»w»è ‡»ì»C µòPÉGôõP…ü»â»ñÉO »Ô»xè»Ô þìBü»K»è ÞÉè»â ÊGkrÝüAô | .ó»ÜBðlð»w»K óBü µºô»ññÈõg»ð Qxü õÉK þÉK»G rPÜ»ü ÿlük µòHÜ»ü»Guk óBÜ»Ôõw»éü»Ô »ð»üæ ô»è ó sAõg»ð òñÈ u ô q ôºk ?»ýý_ »Ô»xè»Ô ÿ qBýwrK ÿ»ðAô»C ÿ»Gq ¼ s »ãðºo »Ü ÞÉP„ ßºô ,Ëô»Üºkqºk þ¿Ø»Ì ËºkqBük ßºô Ëô»Üºkqºk »Ü »Ô»xè»Ô ºô»ñHH¾ôõØ ô»C »ñü»âºk ºôºrÉè .ÿºô»ðôõGkq õhÉè µòýñýñÝ…K ÿºrýgºs»G ºôkrÜ þðBìApÉO R»ðBð»O .Ç¼ rì ÿæ»éØ»Ì þðõGºkBìBC þì»øq»G ókrÜ»Ô»xè»Ô »Ü ‡»ìBXð»Cqºk µþðBüu þO»ýð½_ ,ÿ q»Gô q ôºk q»w»è Ç¼ rì ÿBâBC q»w»è »„»ðB…ýð »Ô»xè»Ô þðôõG þðºôBg †ýÝÉO»ýðBPwqB„ Q…â .»ü»ø ÿ ô»C q»w»è þP…â ÊñP…ü»ãÉO Bøºô q»ø AkºlðB…ýð »O»ü»ðBPwqB„ ô»C ÿBâBC »ü»ø »Ü ‡»ü»Ô»xè»Ô ô»C µþO»ü½g ÿ»Ô»xè»Ô #.ºôõP…ü»ãýÉK | | .|1. Ben Dupr . Filosofi : vad som r v rt att veta. vers ttare Ing-Britt Bj rklund. Lind Co. 2012

AlñýÄ»C q»w»G äðºo þðAurK Ak"ºqôõw ïôBð òì" þðBì¼o »è »è ÞÈu¼o ºôõGAô þÉK Alýð»ì»O þðBÜ»PxýG ÿBOºq»w »è ßõìBK AkºqAõG ô»è †ýÜ»üºôBì ô †ÉÜqBãýð »G QÉGºk óAu¼o ÿôôvÉì þÜ»ýüAsºqB„ »G RBÜ óBì»ø »ü½G ,þO»üôôlñÈõg QÈrðºkAk †ýðBíwõÌ þìºkq»w þð½Ü ÿqBãýð ô †g»ð ô †„½Ü »G ,óBü u þƒðôõƒìs»ƒC óºôBƒg ½G »Ü»ðBì¼ o »è þ„»G 4 ÿ ½g þýO»üAsBC ô »èôõK»K óB…ÉÜqBãýð .ºõü p`KAk ÿ ½g Êw óBü»Ü»ü q»ø †ýðôõPüºs ô Û»éØ»è ßºô †ƒü ô»ƒC ,ºôApƒG ÊƒK óBƒýƒ„»ƒG ô Á ¼ o þýðBxÜ»ü ½ƒG ß»ƒüºuBƒìBƒC þƒðBƒÜºôAkô ô o »ƒè óBƒýƒü qAlƒƒ„»ƒƒG ÿBOºq»w »è ßõìBK .Ak»Ü»ðBì¼ o ºôõGAô þÉK Alýð»ì»O þðBÜ»PxýG »ƒG QƒÉƒƒGºk óAu ¼ o »ƒƒè ÞƒƒÈ u ¼ o ô»è †ýÜ»üºôBƒì ô †ƒÉƒÜqBƒãƒýƒð óBì»ø »ü½G ,þO»ü ô ôlñÈõg AkºqAõG ô †g»ð ÿ ô ô vÉì þÜ»ýüAsºqB„ »G RBÜ †ýðBíwõÌ þìºkq»w þð½Ü ÿ qBãýƒð òýðAõOºk ºô»ü»ãð½w ï»è .QƒÈ rƒðºkAk þýüBO½Ü ÿ»âpG »Ü ÿ»ìBÜBC ô»C »ñü»ãG ô ó ô ô o þÝƒÉƒðBƒðBƒýƒK óAkk »ƒÜ»ƒðBƒì¼ o †g»ð þðôõ_ôBð»è »G ºq»wôõð ÿArÝ„BC »è þñOrâ»ð»âq»G ô AlýìçxýC ÿ qBãýð ô ô ÿ sAõƒƒhƒƒÈõƒƒð þƒƒìu ô»ƒƒO q»ƒƒƒHƒƒƒìAq»ƒƒƒG #.AôBCu ¼ o »è QxðAs þðlð»wºq»K

ÿrO þÝÈlƒð»ƒøºo óBøq½C ÿºqBÜB„ ï»C ôBƒð ô »Xð»Ý„»C þðAlðB…ÉK ßõìBK ÿ»ìºkq»w ô»è þPÉðBÜºsAõÉ„ »G ºlñÉø »Ü Al¾õHƒðBƒPƒxƒýƒC ,ºôBƒOõƒÜAk þƒâºo þƒƒ¾ôõƒƒØ Al…ü»ìºkq»w ï»è R»ðBƒð»ƒO »è q»wôõð .QÈrGºk ½G ÿBð»K »ƒƒƒè ÞƒƒƒÉƒƒƒÜ»ƒƒƒü þƒƒƒðBƒƒƒìs ºq½Xì»ƒG ºô»ƒðBƒÜ»ƒðBƒìºqBƒØ ÁBXð»W ô ºqô»â ÿqB„ þÕwºô »G ,óAqBƒ„ þƒürƒüu" :RBƒÜºk ,óBƒƒüôBƒƒð þƒƒðBƒƒÜ»ƒƒðBƒƒùƒýƒW ,óBƒƒýƒƒðBƒƒÜ»ƒƒƒðBƒƒƒhƒƒHƒƒÉƒƒPƒƒÜ óBwôõñ„½g ,óBýðB…ÉÜqBãýð ºrãG ,Bð óBýðBÜ»ðBhƒwqºk ô ÿ»ðBðAôBO ô»C þüq¼s»G »PxÈõÉK »è ÁBw óAqAs»ø þýüAvƒÈqk»ƒG »G AlðBýðBÜ»ƒÝƒü qBƒO »ƒðÂ½ƒÜ ,óôAqk ïBXð»C »ðÂ»K»_ ÿsAõÉ„ »Ýüu½è ï»G q»â»C .òÈqõÉLG ÿºô»è »ýýð îðBìõâ aýø ,QÉG ÿqB„ òürOrƒüu ÁõƒHƒðBƒPƒxƒýƒC ".»ðBùýW ÿq»xðAq»w

ôBð ÿ rO þÝÈlð»øºo .)158 ë ,ôõ…ÉK ÿºôB_q»w óBì»ø( ô »Xð»Ý„»C þðAlðB…ÉK ßõìBK óBøq ½C ÿºqBÜB„ ï»C »G ºlñÉø »Ü Al¾õHðBPxýC ÿ»ìºkq»w ô»è þPÉðBÜºsAõÉ„ ÿBð»K Al…ü»ìºkq»w ï»è R»ðBð»O ,ºôBOõÜAk þâºo þ¾ôõØ ºô»ðBÜ»ðBìºqBØ »è ÞÉÜ»ü þðBìs »è q»wôõð .QÈ rGºk ½G :RBÜºk ÁBXð»W ô ºq ô»â ÿ qB„ þÕwºô ºq ½Xƒì»ƒG ,óBýðBÜ»ðBhHÉPÜ ,óBü ôBð þðBÜ»ðBùýW »G ,óAqB„ þü rüu" ,Bð óBýðBÜ»ðBhwqºk ô óBwôõñ„½g ,óBýðB…ÉÜqBãýð þýüAvÈ qk»G ÿ»ðBðAôBO ô»C þü q ¼ s»G »PxƒÈõƒÉƒK ºrƒãƒG ÿ sAõÉ„ »G AlðBýðBÜ»Ýü qBO »ðÂ½Ü »ƒè ÁBƒw óAqAs»ƒø »Ýü u ½è ï»G q»â»C .òÈ q õÉLG ,ó ôAqk ïBXð»C »ðÂ»K»_ ÿ qB„ òü rOrüu Á õHðBPxýC ÿºô»è »ýýð îðBìõâ aýø ,QÉG ë ,ôõ…ÉK ÿºôB_q»w óBì»ø( ".»ðBùýW ÿ q»xðAq»w Alü½g Á»â»è AlwrO þÝÉOBw »è q»Pw»C ÞÉOBÜ óBü .)155 îOõâºk þÉK ÞÈ qBW ôõì»ø îÝƒüAk þƒÝƒüAk" :QƒÈ ôºk " .ó u õÜºk Ç¼ rì Ao½g»è ô ½ø ÊG óAqBW q ¼ s óBÜ»Üq õO q ¼ s þÜ»üºvÈ o .)511-510 ë ,ôõ…ÉK ÿºôB_q»w óBì»ø( óBü½g ßq õO þðArýHñ„¼ o ï»Wq»w ÿlýC ,QÉG»ð óBýì»Ü þýðAkq»âB„BK ô þüºlðok þðBñÉøôBð ô ókrÝwBƒG »ƒè †ƒü qBƒW q ¼ s ô ó tƒÈ qBƒKºk þƒðBƒíƒwõƒƒÌ þƒƒìºkq»ƒƒw óBýð½Ü ÿ ô ô vÉì óºkºk Á ô»ø ô ó»Üºk þ„½Kºkq»K ï»è ßõìBK ïÂ»G .ôB_q»G »ð»hG ‡»â þÜ»üºõÉ„»G ºôõG»ø »Ü ÿºô»C ßºô óBÜºôAkô ô o ô ºôAk ÿæ ºsBHÈ o ºô»ðBíwõÌ BPw½ìBì þðBìs »è BOºô»C .ô ô o »OBgºk ºvÉ_ ô»C ÿBK»è krÜ ïq»„»G îPw»ø òì ïÂ»G" :QÉ¾ºk ôõì»ø ÿ qBãýð þðB…ÉÜ þOBÜ »è »Ü †ÉÜqBãýð ÿ»¾»K»_ ,»Øæ»Ô :ï»Gºk ÊK ÿ»K BPxÉC òì ô ºôõHü»ø Ak»ðBP„ ï»C þñýwAõ¾»ø ,òýwAõ¾»ø ,óAk»hÉìqAõ_ »è ,ókrÝü qBÜqAk q»w»è ólƒðBƒ…ƒýƒðAk ,óAlƒKæõƒØ »ƒè ,qAõƒgôºq»ƒGq»ƒw ,ólðBÝñg ,ólðApÔ ô N½O ôBð »ñPxg ,rýƒXƒðtƒhƒÉƒì ,ókrÜvÈ pý`ìBØ ,þwrG þâ»w q»G »ñPxg ,ólðAo»Léì kqBw ÿ ôBC »è ,óAk»ð»ãð»ì »è ,ºô»¾Aô»W »ƒðlƒðAtƒg þðô ô râ ,»Xð»K þðlðBÝ„ ,ºô»ñýðo vØ ,óB…ÉÝƒ¾»ƒø ".óBñÉøqºk ôB_ ô ólðBÝ„ Rôõè ,QxÉK ÿ ½gq»w»è ).469-468 ë ,ôõ…ÉK ÿºôB_q»w óBì»ø( »Ü»ðBì¼ o ÿ»OBùÝÉK þñP„oAk »è ÿ vÉ_ »è pK ô rýã¾k þÝÈ sAõÉ„ q»wôõð ‡»ƒì»ƒC ,q»ƒG »ƒOºôõƒOrƒâ Ak»ƒÜ»ƒðBƒì¼ o þƒðBƒÜ»ƒƒ„»ƒƒG ô ºõý…g»G »Ü»Øºk »G ÿ rOBü s þýãðºoºrÔ ô ÿlð»ì»¾ôºk AkrO þÝÉ„»G ÿBOºq»w ô ÞÉ„»G q»ø þüBO½Ü Á»â»è »PÉ_ºk AlðBÜºôAkô ô o þƒýƒüÂôõƒØ »ƒG rƒOBƒü s q»ƒñƒÈõƒg ô ºôõOBùÝÉK ‡»G 59 »è »Ü»ðBì¼ o ï»Wq»w .ºôºqAõg þðBÜ»ýýÜºq»w ºq»PÜºqBÜ ô þO»üBw»Ü q»w»G óBÜ»„»G þxýè½K þÈ râ :ó ôArÝ„»GAk Ak»ÜºqBÜ ÿºqºô»O ô ôkq»ø »üºuBìBC †ýÝÉ„»G q»ø þðB…ýðô ôBð .òýÄ»C þÜ¼ rý_ ô ô RBÜºk ½G óBì»xØ »Ü ÿºq»PÜºqBÜ ô»C óBü ,z»Ü ½G »G R»HüBO þðBÜ»„»G .ºô»PÈ pÉâºk ½G óBíðBÜºôAkô ô o :ó ôArÝ„»GAk ºq ½Xì»G »Ü»ðBì¼ o ôBð þñýÄ»C þÜ¼pý_ òì / ‡»G 9 :ïºq ôõÜ»„ òì / ‡»G 11 :»üºq»Ø ïôBð òì( þðBÜ»„»G .)‡»G 4 :ºq»Pw»C ïôBð òì / ‡»G 5 :îðBOAôAs †ýðB…ÉÜqBãýð þýÜºq»Gô ôk ô þÜ½ƒÜBƒð »ƒG R»ƒHƒüBƒO ‡»G 7 :u õÝG òÉ¾ºk îÉK qBWAôk( :ó ôArÝ„»GAk ºq ½Xì»G 3 :»èôõK»K òÉ¾ºk îÉK / ‡»G 3 :îðBíwõÌ BPw½ìBì òì / 3 :ó ôõPüºs òÉ¾ºk îÉK / ‡»G 3 :Û»éØ»è òÉ¾ºk îÉK / ‡»G 11 )ºq»Ø( òýñýGºk Ak»ðkrÝ„»GAk ï»G óArÉâôB_ »G .)‡»G óAõÉð þ„»GôBø þÝÉðBìºqBØ »Ýðõ_ ,ºôõOô»Üq»G þ„»G )ºq ôõÜ»„( Akô»C ÿAôk»G .»ü»Ü»ðBì¼ o ÿºqºô»O ô ôkq»ø †ü ô»C »Ýðõ_ ,RBGºk ÿ ½g ½G »Ü»ðBì¼ o þ„»G 9 ô QÈk ÿºqºô»ƒO ô ôkq»ƒø óAõƒÉƒð þƒ„»ƒGôBƒø þƒÝƒÉƒðBƒìºqBƒƒØ ôºq»G þOôºo »è »ü»ø þýÜºq»w þÝÉ¾¼ o ô »ü»Ü»Ü¼ rý_ ÿ u õÝG þýO»üBw»Ü .AlðBƒÜºôAkô ô o þƒðôõƒ_ºô»ƒ…ƒÉƒK þÝÉðAô»¾BK »Ýðõ_ ,ºôõOô»Üq»G þ„»G 7 †ü qBükBƒð ô»C þðBÜºôºkrÜ ÿ»ÐBñG q»w»è »Ü»ðBì¼ o ô »ýýÜºq»w q ¼ s »è †ýì»C ,ºôõOô»Üq»G þ„»G 5 ‡)AôAs( .ºôAq vÈ oAk »Üºqºô»O ô ôkq»ø þðBÜºôAkô ô o ô q»PÜºqBÜ ºôºô ô o ,‡½g»…Ø ÿ»Ü»èôõW »ðu ÿ q»Pw»C .QÉð»ü»âºk ß»ü»G þƒðBƒ`ƒÜ ÿ qºkôõƒ„»ƒG þƒ¾Âºk ,ÿ qAlƒ¾k ÿ q»ƒHƒìBƒü»ƒK þýO»üBw»Ü ô óAqAlñýÄ»C þðô»g ÿ q»ñÉùük»G ,Á õHðBPxýC

2-2

þðAõ„ rÜ»G

ô þñüBC »ýýÜ½ÜBð ÿBíðÂBG ÿ»ñÈôBC óBÜ»ýýO»üÂ»ì½Ü òì" þðBì¼ o ½G ºô»ýýü ô ô vÉì þÜ»ü»ãðAô o »è q»â»C ÞÈlð»ø ß»ü»ñÈ ôBC ßºô òýñýGºk ,òýðAôpG "ºq ôõw ïôBð ô»C þðBÜ»ýýñüBC ô þO»üÂ»ì½Ü »…ÉÜ ô ôõg ô ºkqBük ï»C :ºôBØ þÜ¼pý_ ,»ðôõíð ½G .RAkºk óB…ÉK óBìºkq»w »Ü ÿ»…g»GBÔ»w ô vÉ_»G ô qAlð½G ô ïq»â ºô»ðkqAõg ï » C þ è » â ¼ r ì ÿ q ¼ s þ Ý É „ » G ÿ º ô » ð k q A õ g òü r P „ ½ g þìBO þñP…É_ ô ó ôõGAlü»K ÿBOºq»w »è ,»üºqBâu ¼ o »è þñP…ü»â ÿºôBì þýüAvÈ qk»G ô ºô»Ä¼ rì ó»ƒüæ»ƒè ô ºq»â»O »è pK þÜ»ü ô ô vÉì ,BK ô q ô»C ½G ºôBýK õýw»C ºôB_q»w þÉK»G .»ü»ø þýÜ½ÜBƒð ô »ƒ…ƒÉƒÜ ô Rq ½ƒØ þìºkq»w »è 1517 þ¾Bw qBXì»Ü»ü ºôBØ ,óBÜ»ýýü ô ô vÉì þO»ü q ½OArLíýC ÿ q ôõ„BG »è Alì»Ü»ü þíýè»w óBP¾õw ô»ƒè .Á õƒHƒðBƒPƒxƒýƒC »ƒOºôõƒPƒ…ƒü»ƒâ ºô»ƒýƒýƒðBƒíƒƒwõƒƒÌ ßºô Al…ü»ðBìºkq»w ô»è Á õHðBPxýC »Ü ºô»üºô»ãð½w »üAõGºk ,ºôõG AôBCu ¼ o ô RÂ»øu ¼ o ÿºsAô qºk ¼pì»C ô»è vÈ qk þÜ»üºôBì ï»Ü»ü þíýè»w óBP¾õw ÿ»ÜºôBØ BK ô q ô»C ÿ sBGqºk þü ô ô s»G ô »üBGkqAõg»ð ÿ rýâ ºqB„ ô»è Á õHðBPxýC »Ü QÉ`G óBìrýG»è QÉGBð ïÂ»G .»üAõG þñÈõ„ ô þðBíwõÌ þO»Ôæ»g þPg»PüBK Ak»ìºkq»w ÿ ôºs q»ƒw»ƒè Aõƒg ÿ q»ƒHƒƒÉƒƒw þƒƒðôõƒƒHƒƒÉƒƒW»ƒƒPƒ…ƒýƒð ½G q ¼ s ÿºô»ðAlÝÉè »ü½G ,ºôõG )þðBíwõÌ þðBÜ»ðBP¾õw( ô»è ºôõG ½ìBð ô Ëõð þÝÉP„ »Ýƒðõƒ_ ,ºôArƒÜ ºôBƒØ ,RBÝG Bñ„BC þÝ¾»g »G ºôAk þ¾ô»ø RÂ»wºk :Ak»ìºkq»w óBü"ïAq»c" »G óArýâqBìºk ô ôºolðõO ô æ»ì ô iÉ„ ïÂ»G ô»C .ó rãG ÿºô»ðôõGôÃG »è Ë o ºôAk óBý¾ô»ø ô ºõýðAs òì" þðBÜºôAkô ô o »Ü 1591 þ¾Bw ÿ»ìôõ„ ô ×½O »ðBPws þØ»_ »PÈ ô»Üºk ,òƒÉƒìô»ƒØºk AlƒÉƒO ÿ"ºq ôõƒw ïôBƒð óAõÉð þü ôBñÈõg qBW ÞÈlð»ø ô Qg»w ÿ o»„ þìºkq»w ßõƒìBƒK óBƒøq ½ƒC .ºôºôBƒØ þƒðAq»ƒƒGuk ô óArƒƒãƒƒð»ƒƒüæ ÿºôBØ ÿ»PÔrâ »è pK ÿ ô ô vÉì ï»C »ðBÜºrü s þÜ»üºõÉ„»G ºôºsAô qºk òülð»_ »è ô ºô ôkrG qBÜ»G Ak»Ü»ðBì¼ o »è óBÜºq»PÜºqBÜ »è ÞÉÜ»ü BOºô»C .ºô»Ü»O»GBG ôBð »OBHðBìºk »è pK þìºk »G ô ºôõG rOqBø »Oºrwõg æ»ì ï»C" :QÉ¾ºk ºôBØ ,óAlð»ìoºôBG þè»â ÿ»C þƒO»ƒü ôõƒOõƒâ ºô»ƒÝƒýƒè ÿºô»Cq»G»è óBìq»Hì»ÑÉK þOºq s»c .»ìAq»c ºô»ðkqAõg ô RBÜºk ó õÜ ºk»â ô RBÜºk vÉâ Ç¼ rì ºôBØ þPÈõýðAs »Ü»P„ ºôõP…ü»ãÉO ô þÜ¼ s»ð ô »…ÉDP…K ÿ ½ø »PÉGºk ,ºôB_q»w óBì»ø( ".ºô»Oºô ôkqAõhü»ð ,»xýéHýC ÿ»ì»â óAôºolðõO »è ß»ü»Pwºk »è þÈõâ †ü q»Pw»C .)25 ë ô ôB_ ó ½_ ;krÜºk óBüºôBØ þðBÜ»ðBü s þwBG" :»Ü ºôõG òüBC »è ô RAkºk ÞÉO Ç¼ rì þÝ…Éì ,RBÜºk NArg ºk»â "...ô »ýýãðºq»Ô þÝÈ røºu RõãðBüºk .RBƒÜºk ÿ qºk )521 ë ,ºôB_q»w óBì»ø( ô óBùýW ÿºq ô»â þÝÈ qB„ ßºô Á õHðBPxýC RBÜôBø ï»Wq»w þðBƒü u ºô»ƒÝƒÉƒK ô ºô»ƒðôõƒG½ƒÜ ÿlƒð»ƒHƒ¾»ƒì ,þðBíwõÌ ÿ»ìºkq»w ô»C þOÂ»wºk rÈ u þðBÜºô»O»ð þðkrÜôºpü»K ÿ ½ðB„ Al…ü»OBÜ ô»è ô »OBÜ ô»C †ÉK ÿºô»Cq»G»è .ºôõG "ÿ sBGrÉð-þéÈõxÝÉw½ì½ø" ÿºkqBük ÿ ôApG»ðAk þÝÉ„»G †ü"ºq ôõw ïôBð òì" þðBÜ»ðBìºqBØ ô»è †ýðAô»C ,ò¾õHðBPxýC ÿ»ìºkq»w ô»C ÿBã¾»ì½Ü ôBð þðBwôõñ„½g ô óB…ÉÜqBãýð .ó ôçâ ºô»üºkqBük óBü½g óBü ôõì»ø þ_q»â»C ,"ºq ôõw ïôBð òì" þðBì¼ o óBðBí¾õxì ÿ»Õýè»g þðBP¾õw ½G ô òÉðºkAk zrOAõg»è »G þñÈõg Ak"ïAq»c" ô "ÁÂ»c" ÿ ôBñÉK »è ô ó»Üºk qBÜ BOºô»C .ºô»ð»ÜBð ÿ sBGrÉð »è Àw þ_»Ü ,ó vÈ oºk rPÜ»ü ô ô o þÝÉðu þðkrÜrü»w ÿºô»Cq»G»è" :QÉ¾ºk vÉHÜ¼ rý_ ºlð»øºo þñPük ô þ¾»â»ƒè ókrƒÜ»ƒxƒØ ,ôArƒ„½ƒK»ƒðAk vÉ_ þðBPw»ø ½G Ë o ë»âôBýK ÿ»íÉC òÜ»è ,þðBÜ»ýýü ¼ rì óBíñüBC ßºô ,RBÜºl„½g ÿ ô»ðBì þ¾ôõØ ÿ qAsBC ô †ÉK ôBýK »üºô»C Q„ òü rP„BG ,ºô ôkrÜ óBíÉK þðBìq»Ô óAõW þðu †ýO»HüBO»G ,ó u ÞÈ q ½W aýø»G òü pGºqBì ÿ»ñì s»c ÿºô»ðlðBÜrìAk ½G ºqB_Bð Ç¼ rì .QÉñýG»ð »è óBý`ýø ÿ»ðAoõÜ ô»C ,RBÝG óAõW þðAoõÜ þýO»üBPw¼k þÜ»ü ôõg »G QÉGºk qBWAôk ‡»ì»C ô »ýýð rPì»Ü óBðu ÿºqBK" .)524 ë ,ôõ…ÉK ÿºôB_q»w óBì»ø( ".òü rý„ ½G" :QÉ¾ºk Alü½g þOBøq»w»G ÿºô»ðApÉâ »è †ü"I¾»Ø ,QýÉOôõwºk ô QÈk R»_rØ òýÄ»C ÿ râBC ôBO»è ,»ðôõíð ºoõÜ ÿkõíc»ì òÜ »Pýð»ü»âºk R½g Ë s ô ô pK»è»K»G ô qAlñýÄ»C Býðk ÿ q»xðAq»w ÿºoõÜ ô»C ,óBg½„ þg½„ »ÜºqBK ,R»Ü»ìAq»ø ÿ rG»è Al…ÉK »è †ü ô»C .þO»ü»P„õÜ »ü½G ,»H¾»Ø QÉ¾ºk ô QÈ râºk Êè þÝÈ sBâ ,RBGºk þìºk ½G ".Q„»ø»G »OBHOºk RBÌ»w õýð Býð»O ,ÞÉOBÌ»w ÿ rG»è

r8:Layout 1

8/31/2013

6:15 PM

Page 1

2013/9/2 »íì»„ ôôk )376( ºqBìu

þP„ºk îü q»Ü

Býâ þO»Ü»éì»ì òü rOqôôk ,qôõÜBG ºô»í_ºk | óBìôõPì»O ô ÿrýâ»„½â þO»Ü»éì»ì | òÈô»è ôõì»ø îý¾Bñì þðBÜºqºkArG Ëkq»G ºrÈôBO rÈu »è Ëô»è | ºô»O¼kqB„ ï½g þñüô»C òýì»Ü»ü ÿ»ìBð | RBÜBð »OôõÜ»è»ì ô»C þ„»G óBìs Ëô»è | ºô»OBÜºk îPwôqk óô»g þéüBPw »G | ºô»ìs¼kºk þý¾Bñì þð½G þHÉPÜ Ëô»è | »ýük»G»C óBìºs Ëô»è »ýÔAqõg þÜ»ü»Pwq óBìs | YðBÜ ÿqBGôôq ôBð »è Ëô»è | ºôAuo BýO ÿqôõâBO ÿ»Ü»…Éì»¾õg »Ü | ºlñüBC ºô»ñý_ºk ºôôkrÜ Bí…ü rÜ Á»â »è ï»xØ | ºõýðºu rýLxÝÉ„ Á»â»è îðBìõâ BPwBHìBw ÿ»ýCAqlOBÜ »è | ºô»O¼lñÈõg îýèBð ÿ»ìBð Á½g ô ßBg þðBPwo½â ôBð »è | ºôõOrã¾»ø Alí¾k »è îO»Ðæ»G þðBÜºs¼rýK ºkôqk | qôõÜBG ï»Üºk ½G RqôõÜBG þwBG òì | ºôBì îñüºs »è ï»PwBC »G ºqôôk lð»_ qôõÜBG jBC óAqBG ÿ»íð ô ôBC ÿ½O »è Býâ »Ýè þñì ßºô | þðBÜºqôôk ºôB_q»w »è yýw ïAqBð ßºô ºqôôk lð»_ qôõÜBG þðAsºk †ýìBØ þO»Ü»éì»ì »è ÿ»ð ßºô | rÉ…í„ »è Aq½ìBw ßºô òüô»C ÿõÉw ,õÉw »è ºpK qôõÜBG | òãðºq ôBãðºq óBÜºõÉw | Úü rG ô ÛBG pK óBÜ»ãðºq | BýèBPwBÜ ÿºkAsB„ ó½O ÿ»ñÈô ÿôõì»ø óBÜ»Ùü rG | îýw½wq»ð ÿ»ñÈôBC »è ºqAs»ø qAs»ø ½O ÿ»ñÈô òì ÿBýéükqõÜ ïô»ÝG R»ñÈô ïBÜ ÿAôk »G qBükBð ÿºôArýâ røºu qAs»ø »è þðBìqºk | î`G QÜ»ü»ñÈô q»ø ½G îðAsºk »Ü ïô»Üºk qBW qAs»ø óAqAs»ø | BýéýPwBÜ ÿôBC ÿºkAsB„ ºqôôk lð»_ qôõÜBG jBC | óBíwBC þñG »OBâºk »Ü ½wBC þHÉPÜ ßºô qôõÜBG | ÊGºk AôBC Êì»ãüºk BO

RqôõÜBG þwBG òì qôõÜBG ï»Üºk ½G þü q»ðõø ÿq»GºõÈ q»G ÿlð»H…Ø»ð Ã¾ôlG»Ì óAq½w

www.chawdernews.com

soranmail@yahoo.com

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪167‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫كێشەكانی بەردەم‬ ‫«كۆنگرەی نێودەوڵەتیی تەسەوف»‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫هه‌ر گەورەبوونێكی (کۆمه‌ڵی‬ ‫ئیسالمی) لەسەر حسابی‬ ‫بچوککردنەوەی بزووتنەوەو‬ ‫یەكگرتووە‬ ‫‪3‬‬

‫هه‌نگاو ره‌سوڵ‬

‫دەكرێت نەوەی دوەمی‬ ‫ئەلقاعیدە‪ ،‬بە (تیرۆریزمی تاكی‬ ‫سەربەخۆ) پێناسە بكەین‬ ‫‪3‬‬

‫عەلی مستەفا‬ ‫س��ۆفیگەری لە كوردس��تاندا وەكو الیەنی تیۆری و‬ ‫رۆشنبیری‪ ،‬بەهەمان ش��ێوە وەكو دیاردە و رەوتێكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ل��ە كۆمەڵێ‌ كێش��ەی گەوررەدایە‪ .‬ئەو‬ ‫كێش��انەش كۆمەڵێك كێش��ەی بونیادی و ریشەیین‪.‬‬ ‫كاتێكیش باس لە كۆنگرەیەك ده‌کرێت كە رۆژانی ‪1‬ی‬ ‫‪ 9‬و دواتر لە هەولێر دەبەس��ترێت‪ ،‬پێویستە باس لە‬ ‫كێش��ەكانی س��ەر رێگەی بكرێت‪ .‬بەگشتیش دەكرێت‬ ‫كێش��ەكان بە سێ‌ كێشەی س��ەرەكی دابەش بكەین‪،‬‬ ‫یەكەمیان كێش��ەی تیۆری و رۆش��نبیری‪ ،‬دووەمیش‬ ‫كێشەی واقیعی و كۆمەاڵیەتی‪ .‬سێیەمیان كێشەی دژە‬ ‫ئاراستەكانی بەردەم ئەو رەوتەیە‪.‬‬ ‫كێشەی یەكەم‪ ،‬كێش��ەیەكە ئەمڕۆ هەموو ئەوانەی‬ ‫خۆیان لەنێو س��ۆفیگەریدا دەبیننەوە دەخەنە بەردەم‬ ‫كۆمەڵێ��ك پرس��یاری جیدی��ەوە‪ .‬ئای��ا بنەماكان��ی‬ ‫س��ۆفیگەری لە رووی تیۆری و رۆشنبیریەوە كامانەن؟‬ ‫كامانەن ئەو رۆشنبیر و تیۆریستانەی لەو بوارەدا قاڵن‬ ‫و كامانەن ئەو كتێبە دیارانەی كە پێش��تر نوسراون؟‬ ‫هەروەها كامانانەن ئەو كتێبە نوێیانەی كە لە ئاس��تی‬ ‫رۆشنبیری ئەمڕۆدا نوس��ران و بوونەتە باكگراوندێكی‬ ‫تی��ۆری و رۆش��نبیری ب��ۆ رەوت��ی س��ۆفیگەری لە‬ ‫كوردستاندا؟ ئەمە كێش��ەیەكی گەورەیە‪ ،‬چونكە هیچ‬

‫ێ بوونی‬ ‫رەوتێك و ئاراس��تەیەكی فیكریی و ئاینی بەب ‌‬ ‫ئەو ئاستە تیۆری و رۆشنبیرییە ناتوانێت خۆی راگرێت‬ ‫و لەمڕۆدا و بەرگری بكات‪.‬‬ ‫كێش��ەی دووەم‪ ،‬كێشەیەكی واقیعی و كۆمەاڵیەتیە‪،‬‬ ‫كە هەر رەوت و ئاراس��تەیەك پێویستی بە كۆمەڵێك‬ ‫زەمینە و ئامادەكاری واقیعیانە دەبێت تاكو بیركردنەوە‬ ‫و ئەجێنداكانی پێ‌ ئاراس��تە ب��كات‪ .‬لەمبارەوە‪ ،‬ئایا‬ ‫رەوتی سۆفیگەری لە كوردس��تاندا چەندە كەسایەتی‬ ‫و رەم��ز و دەموچاوی وای هەیە كە س��ەرنج و زەینی‬ ‫خەڵك��ی بۆ الی خۆیان رابكێش��ن؟ چەن��دە ئەندام و‬ ‫گەنجی چاالكی وای هەیە كە دەستەجەمعیانە باوەڕیان‬ ‫بە ئایدی��ا و ئەجێنداكانی هەبێ��ت؟ چەندە رێكخراوە‬ ‫و كۆمەڵ��ەی مەدەن��ی وای هەیە كە لەنێ��و كۆمەڵدا‬ ‫جاڵجاڵۆكیان��ە ریش��ەیان داكوتابێ��ت؟ چەندە میدیا‬ ‫و كەناڵ��ی پەیوەندیكردنی بە جەم��اوەر و دەرەوەی‬ ‫خ��ۆی هەیە؟ كاتێك رەوتێك ئەم زەمینە و ئامادەگیە‬ ‫كۆمەاڵیەت��ی و واقیعیەی نەبێت‪ ،‬ناتوانێت بوونی خۆی‬ ‫بسەلمێنێت‪.‬‬ ‫كێشەی س��ێیەم‪ ،‬كێشەی ئەو دژەئاراستانەیە كە‬ ‫هەر رەوت ئایدیایەك دێتە پێش��ی‪ ،‬ئەمڕۆش دیارترین‬ ‫دژە ئاراستەی س��ۆفیگەری‪ ،‬سەلەفیزم و جیهادیەكان‬ ‫و بەگش��تی ئیسالمی سیاس��یە‪ .‬چونكە سەلەفیزم و‬ ‫جیهادیەكان و بەگش��تی هەموو ئیس�ل�امی سیاس��ی‬ ‫كار لەس��ەر ش��ەرعیەتی ئاینی دەك��ەن‪ ،‬وەكو چۆن‬

‫گفتوگۆ لەگەڵ كۆمەڵناسی‬ ‫ئینگلیزیی‬ ‫(براین تێرنەر)‬ ‫‪2‬‬

‫و‪ .‬رایان عوسمان‬

‫س��ۆفیگەریش كار لەسەر ئەو شەرعیەتە دەكات‪ .‬واتە‬ ‫سۆفیزم پێشتر نوێنەری ش��ەرعیەتێكی ئاینی بووە و‬ ‫خۆی بەو رێگە راس��تە زانیوە كە ئاین داوای دەكات‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەمڕۆ‪ ،‬كۆمەڵێ��ك رەوتی ئاینی��ی دیكە‪ ،‬ئەو‬ ‫مەیدانەیان تەنیوە و ئیدیعای هەمان شەرعیەت دەكەن‬ ‫و لەس��ەر هەمان دەق و زەمین��ەی ئاینی كار دەكەن‪.‬‬ ‫بۆیە كاتێك رەوتی س��ۆفیگەری بیەوێت خۆی ریفۆرم‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬دەبێت كارنامە و كەرەستە و ئایدیاكانی خۆی‬ ‫بەرامبەر دژە ئاراس��تەكانی رۆشن و ئەپدەیت بكاتەوە‬ ‫لەو ئاس��تەدا بێت كە بەرگری لە خۆی بكات و لەسەر‬ ‫پێی خۆی بوەستێت‪.‬‬ ‫بەس��تنی كۆنگرەیەكی��ش لەس��ەر رەوت و دۆخی‬ ‫س��ۆفیزم‪ ،‬جگە لەوەی كە لە رووی میدیایی و پێگەی‬ ‫هەرێمەوە لە ناوچەكەدا دەستكەوتە‪ ،‬دەكرێت بۆ دۆخی‬ ‫خودی س��ۆفیزم لە هەرێمی كوردستاندا سەرەتایەكی‬ ‫پێداچونەوە و دەستپێكردنی قۆناغێكی نوێبێت‪ .‬بەاڵم‬ ‫هەمیش��ە ه��ەر رەوتێك بیەوێت بەخۆی��دا بچێتەوە و‬ ‫ێ هەڵگرێت‪ ،‬دەبێت توانای ئەوەی هەبێت‬ ‫هەنگاوی نو ‌‬ ‫كە كێشە س��ەرەكیەكانی سەر رێگەی دیاریبكات‪ .‬ئەو‬ ‫سێ‌ كێش��ەیەی س��ەرەوەش دیارترین كێشەی رەوتی‬ ‫سۆفیزمن لە هەرێم و تەنانەت لە ناوچەكەشدا‪ .‬كۆنگرەی‬ ‫ناوبراویش ئەگ��ەر لە ئەجێندای خۆیدا نەتوانێت خۆی‬ ‫لەو كێش��انە ب��دات‪ ،‬ئەوا تەنها دەبێت��ە كۆنگرەیەكی‬ ‫پرۆتۆكۆلی و روكاریانە و مادەی میدیاكان‪.‬‬

‫ئاین‪ ،‬سروشت و سروشتی مرۆیی‬ ‫و‪ .‬لە ئینگلیزییەوە‪:‬‬ ‫فاتح سەعیدی‬ ‫‪5‬‬

‫د‪ .‬عاد‌ل باخه‌وان‬

‫ئه‌و بیره‌ی ئیخوان موسلمین‬ ‫که‌ بنیاتنانی خه‌الفه‌تی‬ ‫ئیسالمییه‌‪ ،‬ته‌نها ل ‌ه بیرو‬ ‫خه‌یاڵدا ماوه‌ته‌‌وه‌‬ ‫‪8‬‬

‫پرۆفیسۆر ئه‌حمه‌د زاید‬

‫ڕوونكردنەوەی بەشێك لە‬ ‫تێنەگەیشتنەكان‬ ‫سالڤۆی ژیژەك‬ ‫و‪ :‬وەلید عومەر‬

‫‪7‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫ئيسالمى سياسى‬

‫‪2‬‬

‫چارەنوسی ئاین لەمۆدێرنەدا‬

‫گفتوگۆ لەگەڵ كۆمەڵناسی ئینگلیزیی (براین تێرنەر)‬

‫سازدانی‪ :‬محه‌مه‌د ره‌زا‬ ‫و‪ .‬رایان عوسمان‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫پرۆفیسۆر براین تێرنەر تا ساڵی‬ ‫‪ 2005‬ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی كۆلێژی‬ ‫زانستە ك��ۆم��ەاڵی��ەت�ی‌و سیاسیەكانی‬ ‫زانكۆی كامبرێجی ئینگلتەرای لەئەستۆ‬ ‫بوە‌و ئێستاش لەسەنتەری لێكۆڵینەوەی‬ ‫ئاسیا ل��ەس��ەن��گ��اف��ورە‪ ،‬ب��ەڕێ��وەب��ەری‬ ‫گ��روپ��ی ت��وێ��ژی��ن��ەوەی بەجیهانیبون‌و‬ ‫ئایینی لەئەستۆیە‪ .‬ل��ەب��واری تیۆرە‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ەك��ان‌و كۆمەڵناسیی‪،‬‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ن��اس��ی��ی ئ��ای��ی��ن(ب��ەت��ای��ب��ەت‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��ن��اس��ی��ی ئ��ای��ی��ن��ی ئ��ی��س�لام)‌و‬ ‫بەجیهانیبون‪ ،‬ب��ەره��ەم��ی ن��اوازەی‬ ‫باڵوكردۆتەوە‪ .‬هەنوكە سەرقاڵی نوسینی‬ ‫بەرهەمێكە لەبابەت كۆمەڵناسیی ئایین‬ ‫بۆ كتێبخانەی زانكۆی كامبرێج‪ .‬لەگەڵ‬ ‫ئەم پسپۆڕە ناوازەیەی ئایین لەدنیای‬ ‫نوێدا گفتوگۆیەكی كورتمان ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫بەشێك لەكۆمەڵناسانی ئایین‪ ،‬مۆدێرنە‬ ‫‌وەك میوەیەكی ئایین تەماشا دەكەن‌و‬ ‫هەندێكی تریش دروست بەپێچەوانەوە‪،‬‬ ‫مۆدێرنە ‌وەك بەرهەمی هەستانەوەی‬ ‫مرۆڤ لەهەمبەر ئایین ‌وەسف دەكەن ‪.‬‬ ‫ڕای تۆ چییە؟‬ ‫براین تێرنەر‪ -‬لەهەردو بۆچونەكاندا‬ ‫راستییەك بەدی دەكرێت‪ .‬بەرمەبنای‬ ‫شیكردنەوەیەكی رادیكاڵ لەبەرهەمەكانی‬ ‫ماكس ڤێبەر‪ ،‬دەتوانین بڵێین كە ئایین‬ ‫بو مۆدێرنەی بەرهەم هێنا‪ .‬تاڵكۆت‬ ‫پارسۆنز كۆمەڵناسی ناسراوی ئەمریكیش‬ ‫ب��ڕوای ‌واب��و كە تاكگەرایی‪‌ ،‬وەستان‌و‬ ‫دینامیكیەتی كۆمەڵگەی ئەمریكی‪،‬‬ ‫رەگی لەپرۆستانتیزمدا هەیە‪ .‬لەرویەكی‬ ‫ت��رە ئ��ەگ��ەر بگەڕێینەوە ب��ۆ چەرخی‬ ‫رۆشنگەری لەئەوروپا‪ ،‬زۆرێك لەبیریارە‬ ‫مەزنەكان لەبەرامبەر ملمالنێی كڵێسای‬ ‫دەسەاڵتداردا دەبینینەوە‪ .‬فەلسەفەكەی‬ ‫دیدرۆ‌و رۆسۆ بەبەرگری لەمافەكانی ژنان‌و‬ ‫ئازادی بیرورا‌و هەڵبژاردنی ئازاد‌و هتد‪..‬‬ ‫لەبەرامبەر كاسۆلیسیزمی نەریت پارێزدا‬ ‫ێ‬ ‫دەوەستانەوە‌و لەهەمانكاتدا ئاینێكی نو ‌‬ ‫– مرۆڤدۆستی یان – درێژە پێدەدا ‪.‬‬ ‫ب��ەم پ��ێ��ی��ە ب��ەگ��ش��ت��ی چ��ۆن‬ ‫دەڕوانیتە ئایین لەجیهانی نوێدا‪ ،‬ئایا‬ ‫لەگەشەكردندایە یان لەناوچون؟‬ ‫براین تێرنەر‪ :‬پێدەچێت كە ئایین‬ ‫روەو لەناوچون هەنگاو نەنێت‪ .‬ئەمڕۆ‬ ‫بەو ئەندێشەیە ئاشنابوین كە مۆدێرنێتە‬ ‫ێ شێوازی جۆراوجۆری هەبێت‪.‬‬ ‫دەتوان ‌‬ ‫دەتوانین لەسەر ئ��ەوە بوەستین كە‬ ‫جۆرێك لەمۆدێرنە كە لەالیەن ماركسیزم‪-‬‬ ‫لینینیزمەوە ‌وەك بنەمای سۆسیالیزمی‬ ‫روس��ی‌و چینی پ��ەس��ەن��د ك��راب��و‪ ،‬تا‬ ‫ئەندازەیەكی زۆر لەكۆتایی ‪1980‬دا‬ ‫شكستی هێناو ئایین ل��ەه��ەردوی ئەم‬ ‫كۆمەڵگەیانەدا لەگەڕانەوەی دوبارەدایە‪.‬‬ ‫نوخبە سیاسیەكانی چین ئاوێتەی‬ ‫دەس��ەاڵت��ی ن��اوەن��دی‌و ئایدۆلۆژیایەكی‬ ‫سیكۆالر بەدەسەاڵتەوەن‪ ،‬بەاڵم چاالكە‬ ‫كاسۆلیكیەكان‌و گ��روپ��ی فالۆنگۆنگ‬ ‫(‪ )Falungong‬لەبێزاردا دەژی��ن‪.‬‬ ‫پ��ێ��دەچ�ێ‌ ن��ەت��ەوەگ��ەرای��ی سیكۆالر‌و‬ ‫ماركسیزم‪-‬لینینیزم‪ ،‬لەناوچە جیاوازەكانی‬ ‫جیهان لەوانە میسر‪ ،‬سوریا‪ ،‬روسیا‪،‬‬ ‫ئاسیای ناوەند‌و چین شكستیان هێنابێت‪.‬‬ ‫ڕوانینی لیبراڵ‌و سیكۆالری نوسەرانی‬ ‫‌وەك فۆكۆیاما لەرۆژئاواش تا ئاستێك‬ ‫لەگەڵ قەیرانی فرە فەرهەنگگەراییدا‪،‬‬

‫كەوتۆتە‬ ‫(‪)multiculturalism‬‬ ‫تەنگژەوە‪ .‬ئەمێستا لەگەڵ كێشەیەكی‬ ‫هاوبەشدا ڕوبەروین‪ :‬ئایا زیندوكردنەوەی‬ ‫ئایین ‌وەك بنەمایەك ب��ۆ شوناسی‬ ‫كەسیی‌و سیاسی بەبەریەككەوتنی‬ ‫ناچاری شارستانیەتەكان دەكەوێتەوە؟‬ ‫ئایا دەتوانین جۆرێك لە" نیشتیمانی‬ ‫جیهانی " (‪)cosmopolitanism‬‬ ‫بەرهەمبهێنین ك��ە ف��رەی��ی ئایینی‬ ‫بگرێتەخۆ؟ ئیسالم لەو ئایینانەیە كە‬ ‫‌وەاڵمگەلێكی بەم چەشنە كێشە هاوبەشانە‬ ‫لەهەگبەدایە‪ .‬ب��ۆ ‌وێنە ‌وەاڵمگەلێك‬ ‫ل��ەچ��ەش��ن��ی ب��ەره��ەم��ەك��ان��ی محێدین‬ ‫عەرەبی كە لەهێنانە ن��اوەوەی شێوە‬ ‫ژیانێكی رێكخراوی ئایینی‌و جیهانناسی‬ ‫ئایینی لەفۆرمگرتنی كولتورەكانی‬ ‫جیهاندا‪ ،‬رۆڵی چارەنوسسازیان گێڕاوە‪.‬‬ ‫بەكەوتنی كۆمۆنیزمی ب��اوەڕ بەخودا‬ ‫نەبو‌و قەیرانی مرۆڤگەرایی لیبراڵ‪ ،‬ئایین‬ ‫زیندوكەرەوەی پەیامی ئومێد‌و یەكسانی‬ ‫بۆ مرۆڤەكان – بەتایبەت خەڵكی چینە‬ ‫ستەمدیدە‌و پ��ەراوێ��زخ��راوەك��ان‪ -‬پێیە‬ ‫‪.‬ئاینێك كە بەمانا پێگەی خواست‌و‬ ‫كێڵگەی مۆدێرنێتە بو‪ ،‬لەوانەیە بەگۆڕی‬ ‫ێ ‪.‬بەواتایەكی تر ئایین‬ ‫مۆدێرنەش بگۆڕ ‌‬

‫پاشەكشەی ئایین لەدونیای مۆدێرن‬ ‫زیاتر ڕەخنەی لێگیراوە‪ ،‬بەاڵم گۆڕانی‬ ‫ئایین لەجیهانی مۆدێرندا كەمتر خراوەتە‬ ‫بەر باس ‌وەك حەتمییەتێكیش دێتە‬ ‫بەرچاو ‪ .‬س��ەرەڕای دیموكراتیزەبونی‬ ‫ڕاڤەی ئایین كە ئاماژەت پێدا‪ ،‬گرنگترین‬ ‫گۆرانكارییەكانی ئایین لەدنیای مۆدێرن‬ ‫الی تۆ چین؟‬ ‫براین تێرنەر‪ :‬یەكێكی تر لەگۆڕانە‬ ‫سەرەكییەكان‪ ،‬جوڵەی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫ف��ێ��رك��اری ژن��ان��ە ل��ەن��ی��وەی دوەم��ی‬ ‫س��ەدەی بیستەمدا‪ .‬ب��ەدوری دەزان��م‬ ‫ئەم ژنە خوێندەوارانە چیتر ئامادەبن‬ ‫لەئایینە جیهانییەكاندا بۆ هەمیشە‬ ‫ك��ارەك��ت��ەری ه��اوش��اری پلەدو نمایش‬ ‫بكەن‪ .‬ئەگەرچی تائێستاش نەریتی‬ ‫كاسۆلیكی لەمەسیحییەتدا كۆششی‬ ‫كردوە بەرگری لەو بیركردنەوەیە بكات‬ ‫كە پێگەی كەشیشەكان تەنیا تایبەتە‬ ‫بەپیاوان‪ ،‬بەاڵم پاراستنی پراكتیزەكردنی‬ ‫ئەمە لەماوەیەكی درێژتردا دژوار دەبێت‪.‬‬ ‫لەئیسالم‌و جولەكەشدا بەم شێوەیەیە‪.‬‬ ‫ئایا لەبودیزم‌و ئایینی هندۆسیشدا ژنان‬ ‫دەتوانن ڕاب��ەر‌و سەركردایەتی ئایینی‬ ‫بگرنە ئەستۆ؟ بەبروای من‪ ،‬لەسەدەی‬

‫هەبێ‌‪ ،‬بەاڵم بەهەمان شێوە كە ئاماژەت‬ ‫پێكرد ئەمە بەم ‌واتایە نییە كە ئایین‬ ‫لەدنیای مۆدێرندا ناگۆڕێت‪ .‬بەپێچەوانەوە‬ ‫مۆدێرنیزەیش گ��ۆڕان��ی ئایینی گرنگ‬ ‫لەگەڵ خۆیدا دەهێنێ‌‪ .‬مۆڵەت بدە‬ ‫كە سەرەتا بكەوینە باسكردنی ژیانی‬ ‫رۆژان��ە‪ .‬دەتوانین بۆنەو رەسمەكانی‬ ‫ژیانی رۆژان �ە‌و بنەما رەفتارییەكان كە‬ ‫لەپێناسەكردنی جیاوازییە ئایینیەكان‌و‬ ‫پاراستنی شوناسی گروپ‌و بەردەوامی‬ ‫گروپەكان رۆڵێكی دیاریان هەیە‪ ،‬بە"‬ ‫سروتی هۆگریی " (‪rituals of‬‬ ‫‪ ) intimacy‬ناو بەرین‪ .‬من لەبابەت‬ ‫ئەم چەمكەوە‪ ،‬لەئەندێشەكانی ئۆروینگ‬ ‫گافمەن – بەتایبەت لەكتێبی( دۆزینەوەی‬ ‫دوبارەی خود لەژیانی رۆژانەدا) – سودم‬ ‫‌وەرگ��رت��وە‪ .‬ئ��ەم سروتە رۆژانەییانە‪،‬‬ ‫ئاراستەیەكن بۆ ئاكارە پەسنكراوەكان‪.‬‬ ‫بۆ ‌وێنە ژنێكی مەسیحی كە كحول‬ ‫پێشكەشی نەناسراوەكان ناكات‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا ه��ەوڵ ئ��ەدات ‌وانیشان بدات‬ ‫كە " ژنێكی باش"ە‪ .‬ئەم سروت‌و رێسا‬ ‫ئاكارییانە پێماندەڵێن كە دەبێت چۆن‬ ‫لەگەڵ دەرەوەی خۆماندا مامەڵە بكەین‌و‬ ‫چۆن كۆمەڵگە بپارێزین‪ .‬ئەم نۆرم‌و‬

‫ب��ەاڵم ل��ەم ب��وارەدا لەدنیای مۆدێرن‬ ‫چ شتێك گ��ۆڕان��ی ب��ەس��ەردا هاتوە؟‬ ‫لەوەاڵمدا دەتوانین بڵێین كە بۆ ‌وێنە‬ ‫ئەو نۆرمە ئیسالمیانەی بۆ رێكخستنی‬ ‫رەفتار لەكۆمەڵگەیەكدا دان��راب��ون كە‬ ‫هەموی یان زۆربەی تەواوەتی ئەندامانی‬ ‫موسوڵمان ب��ون‪ .‬ب��ەاڵم بەكۆچكردن‪،‬‬ ‫بازاڕەكانی كاری جیهانی‌و كێشمەكێشی‬ ‫سەربازی لەدونیای نوێدا‪ ،‬موسوڵمانەكان‬ ‫دور لەنیشتیمان ی��ان لەكەمایەتیدا‬ ‫روەو گ��ەش��ەس��ەن��دن‌و ب�ڵاوب��ون��ەوەی‬ ‫ێ‬ ‫زیاترن‪ .‬بەم پێیە پێویستیەكی نو ‌‬ ‫هەیە بۆپێناسەكردنەوەی رەف��ت��اری‬ ‫چاكەی ئایینی‌و جیاكردنەوەی رەگەزە‬ ‫رەسەنەكان ل��ەوان��ەی كە هاتونەتەوە‬ ‫ن��اوەوە‪ ،‬تا رونبكرێتەوە چ رەگەزێك‬ ‫رۆژئاوایی‌و چ نوسراو گەلێكیش خۆماڵین‪.‬‬ ‫بۆ نمونە كتێبەكەی ئەلقەیسی بەناوی‬ ‫(ئاكارو رێگاكان لەئیسالم)دا دەربارەی‬ ‫پێویستی بەئیسالمیكردنی رەفتاری باو‌و‬ ‫بەرهەمهێنانی متمانە لەوەی كە منااڵن‬ ‫بەلەبەرچاوگرتنی نۆرمە دروستەكان‬ ‫گەورە ببن‪ ،‬هۆشداریی دەدات‪ .‬مەسەلەی‬ ‫دوەم ئ��ەوەی��ە ك��ە بەبونیادگەرایی‌و‬ ‫زی��ن��دوك��ردن��ەوەی ئایینی‪ ،‬فشارێكی‬

‫لەدنیای مۆدێرنێتەدا گەشەكردنی ئاستی خوێندەواریی‌و رۆشنبیریی‬ ‫خەڵك‪ ،‬چوارچێوەی دەسەاڵتی رابەرە ئایینیە فەرمییەكانی خستۆتە‬ ‫گێژاوەوە‪ ،‬ئەمڕۆ تێكستە پیرۆزەكان بەبەردەوامی لەتۆڕەكانی نێتدا‪،‬‬ ‫كە كۆنترۆڵ كردنیان ئەستەمە‌‪ ،‬دەكەونە بەر باس‌و راگۆڕینەوە‬ ‫هەم بێشكەی مۆدێرنە بوە‌و هەم رەنگە‬ ‫ببێتە گۆڕی مۆدێرنەش‪.‬‬ ‫گرنگترین ئەو قەیرانەی كە لەدنیای‬ ‫ن��وێ��دا ب��ۆ ئایین پێش دێ��ت چییە ؟‬ ‫گرنگترین ب��ەاڵش ك��ە ل��ەم جیهانەدا‬ ‫بەسەرئاییندا دێت بەالی تۆوە چییە؟‬ ‫براین تێرنەر‪ :‬مۆدێرنە قەیرانی تایبەت‬ ‫دەخاتەوە بۆ ئایین ‌وەك " قەیرانی‬ ‫دەس��ەاڵت"‪ .‬ل��ەراب��ردودا ئۆتۆریتەی‬ ‫دیینی بەگشتی پەیوەندی بەپەروەردەی‬ ‫پسپۆڕانی( كەشیشە‌و پیاوانی ئایین‌و‬ ‫حاخامەكان‪ ،‬راهیب‌و موفتی‌و مەال‌و شێخ‌و‬ ‫هتد‪ )...‬هەبو كە بەئەركی پاراستن‌و‬ ‫راڤ��ەی تێكستە پیرۆزەكانەوە خەریك‬ ‫دەب��ون‌و راڤ��ەی خۆیان لەم تێكستانە‬ ‫بەنەخوێندەوارە زۆر‌و تێنەگەیشتوەكان‬ ‫دەگواستەوە‪ .‬بەاڵم لەدنیای مۆدێرنێتەدا‪،‬‬ ‫گ��ەش��ەك��ردن��ی ئاستی خ��وێ��ن��دەواری‌و‬ ‫رۆشنبیری خەڵك‪ ،‬چوارچێوەی دەسەاڵتی‬ ‫راب��ەرە ئایینیە فەرمییەكانی خستۆتە‬ ‫گ��ێ��ژاوەوە‪ ،‬ئەمڕۆ تێكستە پیرۆزەكان‬ ‫ب��ەب��ەردەوام��ی لەتۆڕەكانی نێتدا‪ ،‬كە‬ ‫كۆنترۆڵ كردنیان ئەستەمە‌و دەكەونە بەر‬ ‫باس‌و راگۆڕینەوە‪ .‬كەناڵی تەلەفزیۆنی‬ ‫زۆریش‪ ،‬پەیامە مەزهەبیە جیاوازەكان‬ ‫پەخش دەكەن‪ .‬كاسێت‌و فایلی دەنگی‬ ‫ئامۆژگاری زۆریش لەناوچە جیاوازەكانی بیست‌و یەكەمدا‌و رەبەنی ژنان‪ ،‬هەمو‬ ‫دنیا لەنێوان پەیڕەوانی ئایین‌و گروپە ئایینەكان لەم بارەدا دەخاتە ئاڵۆزییەوە‪.‬‬ ‫جیاوازەكان دەگۆڕێنەوە‪ .‬گۆڕانی لەم ئ��ەگ��ەر لیبراڵیزمی س��ی��ك��ۆالر ‌وەك‬ ‫چەشنەش‪ ،‬ل��ەس��ەرێ��ك��ەوە دەرخ��ەری شۆڕشێك لەدژی ئایین سەیر بكەین‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫دیموكراتیزەبونی ئایینە‪ ،‬چونكە چیتر ئەم ئاڵۆزییە لەالیەن ژنانەوە دەتوانر ‌‬ ‫تێكستە پ��ی��رۆزەك��ان لەچوارچێوەی ‌وەك شۆڕشێكی ناو ئایین خۆی سەیر‬ ‫‌وت��ارب��ێ��ژان‌و زان��ا‌و ڕاب��ەر‌و كەسایەتیە ب��ك��رێ‌‪ .‬بەتێگەیشتنی م��ن‪ ،‬ئایین‌و‬ ‫ئایینیە فەرمییەكاندا نەماونەتەوە‪.‬‬ ‫مۆدێرنیتە دەتوانن هاوژیانییان پێكەوە‬

‫سروتانەی كە رەفتارە رۆژانەییەكانی‬ ‫ئێمە لەچوارچێوە دەگ��رن‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫لەتەواوی سیستمە ئایینیە كۆنەكاندا‬ ‫هەبون‪ .‬لەنەریتی ئیسالمی كۆنیشدا‬ ‫رێسا‌و دابی بەجێماو بۆ رەفتاری باش‬ ‫دەبینرێن‪ .‬لەكۆمەڵگە نەریتیەكان‪،‬‬ ‫چینە كۆمەاڵیەتیەكانیش لەدیاریكردنی‬ ‫ئەم رێسا رەفتارییانە كاریگەر بون‪.‬‬

‫زۆر بۆ زیادكردنی پانتایی قەڵەمڕەو‌و‬ ‫قوڵبونەوەی ئەم نۆرمانە لەئارادیە‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا كە پێشەوایانی مەزهەبی‬ ‫لەراكێشانی پەیڕەوكاری زیاتر لەتەك‬ ‫یەكتردا كێبەركێ‌ دەك��ەن‪ ،‬رۆژب��ەرۆژ‬ ‫مەیلی توندكردنی فیقهی‌و نۆرمی (‬ ‫رێسا) هەست پێدەكرێت‪ .‬شتێك كە‬ ‫جێگەی سەرنجە ئەوەیە كە خواردنی‬ ‫رێگەپێنەدراو (حەرام ) تەنیا گۆشتی‬ ‫بەراز‌و چەند بەرهەمێكی كەم دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫كەچی بەم دواییانە " ئاوی حەاڵڵ" یش‬ ‫ێ ‌واڵتانی رۆژئ��اوا‌و ئیسالمیدا‬ ‫لەهەند ‌‬ ‫دروستكراوە‪ .‬نمونەیەكی تر نوسرواێكی‬ ‫تایبەت بەپۆرنۆگرافی (روتی جەستەیە)‬ ‫ە‪ ،‬كە پێشكەشی پەرلەمانی ئەندەنوسیا‬ ‫كرا‪ .‬بەپێی ئەم نوسراوە پۆرنۆگرافیی‪،‬‬ ‫زۆرێ��ك لەئاكارەكانی ‌وەك ماچكردن‬ ‫لەشەقامەكانی لەخۆ گرتبو‪ .‬گەشەی‬ ‫ئینتەرنێت‪ ،‬پەرەپێدان‌و قوڵبونەوەی‬ ‫هەستی(ئوممەت)ی جیهانی‌و بایەخی‬ ‫پەڕگیرانە ل��ەن��ۆرم��ەك��ان ل��ەرەف��ت��اری‬ ‫ئیسالمیدا ل��ەن��ێ��وان موسوڵمانەكان‬ ‫ب��ەه��ێ��زك��ردوە‪ .‬س��ەرەرای ئ��ەم��ەش‪،‬‬ ‫هەندێك ل��ەروداوەك��ان پێویستبونی‬ ‫ب��ەرگ��ری ل��ەرەف��ت��ارە ئیسالمیەكانی‬ ‫زی��ات��ر ك��ردوە‪ .‬بەتایبەت م��اج��ەرای‬ ‫یازدەی سێپتەمبەر‪ ،‬تیۆری پێكدادانی‬ ‫شارستانیەتەكان‪ ،‬جەنگ لەگەڵ تیرۆر‪،‬‬ ‫سەرجەمیان لەبایەخدان بەنۆرم‌و رێسا‬ ‫ئیسالمیەكان‌و زیادبونی هاوبەستەیی‬ ‫گروپی موسوڵماناندا كاریگەربون‪ .‬ئەوەی‬ ‫من بە"سروتی هۆگری " ن��اوی دەبەم‬ ‫هەمان ئەو شتەیە كە پییەر بۆردیۆی‬ ‫كۆچكردو ن��اوی نابو"شێوە رەفتاری‬

‫دەتوانرێ‌ گەشەی بونیادگەریی مۆدێرن‌وەك هەوڵێكیتر‬ ‫بۆ رێكخستنی ئایینی زۆرینە پەسەند یان پاك كردنەوە‌و‬ ‫ریشەكێش كردنی ئەژمار بكرێ‌‬

‫راه��ێ��ن��راو"( ‪ )Habitus‬ئ��ەم خو‌و‬ ‫رەفتارە رۆژانەییانە‪ ،‬داواكردنی خواردن‪،‬‬ ‫جلوبەرگ‌و هاوڕێ خۆشەویستەكانمان‌و‬ ‫چ��ۆن��ی��ەت��ی پ��ەی��وەن��دی س��ۆزداری‌و‬ ‫سێكسیشمان دەگرێتەوە‪ .‬لەكوێوە ئەم‬ ‫رەفتارە گونجاو‌و شایستانە سەرچاوە‬ ‫دەگرن؟ ئایا ئەم سروتانە بەتێپەڕبونی‬ ‫ك��ات دەگ��ۆڕێ �ن‌و گشتی تر دەبنەوە؟‬ ‫ت��ی��ۆرەك��ەی ب��ۆردی��ۆ ل��ەب��ارەی شێوە‬ ‫رەفتاری راهێنراوەوە‪ ،‬لەكۆمەڵناسیی‬ ‫هاوچەرخدا خۆشەویست بوە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئارەزوی تاكەكان كە دەرخەری مەیلیانە‪،‬‬ ‫نیشان ئ��ەدات‪ .‬ئ��ەم چەمكە مەیلی‬ ‫ئایینی تاكەكان شیدەكاتەوە‌و ئەوەش‬ ‫دەردەخات كە چۆن لەبەجێهێنانی ئەركە‬ ‫ئایینی‌و بەكارهێنانی شمەكە ئاینی‬ ‫یەكاندا (‌وەك خواردنی حەاڵڵ) دەبنە‬ ‫خ��اوەن مەیل‌و چێژی تایبەتی‪ .‬دۆخی‬ ‫نوێی گ��وزارش��ت كردنی كۆمەڵناسیی‬ ‫ڕەف��ت��اری راهێنراو لەالیەن بۆردیۆوە‬ ‫نابێت ببێتە ه��ۆی ئ��ەوەی كە توشی‬ ‫س��ەرس��وڕم��ان ببین‪ .‬ئەمە لەراستیدا‬ ‫ڕەگی لەنەریتی بەمانا " ئاكاری باش"ی‬ ‫ئەرستۆدا هەیە‪ .‬لەم نەریتەدا‪ ،‬رەفتاری‬ ‫راهێنراو یارمەتی فۆرمگرتنی رەفتارە‬ ‫ئەخالقیەكان ئ��ەدات‌و ئ��ەم رەفتارانە‬ ‫جۆرێكی تایبەت لەكەسیەتی دروست‬ ‫دەك��ەن‌و شێوەی پ��ێ��دەدەن‪ .‬رەفتاری‬ ‫راهێنراوی ئایینی‪ ،‬بۆ پەروەردەكردنی‬ ‫كەسیەتی تایبەت‪ -‬بۆ ‌وێنە موسوڵمان‬ ‫یان مەسیحی باش – هاتۆتە ئارا‪ .‬سروت‬ ‫یان بۆنەی هۆگری‪ ،‬لەراستیدا‪ ،‬نەریتێكە‬ ‫كە مەحرەمەكان لەنامەحرەم‌و ئەوانەی‬ ‫دەرەوە جیادەكاتەوە‪ .‬ئەگەر بۆنە یان‬ ‫نەریت‌و نۆرمێك‪ ،‬كەسێك ‌وەك دۆست‌و‬ ‫هاوكار یان هاوئایینی من ‌وەسف بكات‪،‬‬ ‫خۆبەخۆ تاك یا گروپەكانی تر دەكاتە‬ ‫نادۆست‌و ناهاوكار‌و ناهاوئایینی من‪.‬‬ ‫خۆشەویستی‌و ه��اوس��ۆزی رەفتارێكی‬ ‫س��ن��وردارك��ەرە‪ ،‬كە بازنەیەك پێناسە‬ ‫دەكات تیایدا خودیەكان هەن‌و لەدەرەوە‬ ‫ناخودی یان دەرەوەییەكان دەبینرێن‪.‬‬ ‫چ��ەن��دە ی��اس��ای نزیكی‌و دۆستایەتی‬ ‫بەهێزتر بێت‪ ،‬ناخودسازی توندو دژوارتر‬ ‫دەبێت‪ .‬من الم ‌وای��ە كە ئ��ەم بۆنانە‬ ‫تا ئ��ەن��دازەی��ەك ئ��اف��ەری��دەو بەرهەمی‬ ‫س��ەردەم��ی مۆدێرنە ئ��ەژم��ار دەكرێن‪،‬‬ ‫كە شوناسە ئاینیەكان لەئانوساتی‬ ‫قەیران‌و تەنگژەی زیاتردان‌و (بەبۆنەی‬ ‫زیادبونی ئایینداریەوە پەیدا ب��ون)‪.‬‬ ‫لەهەمان كاتدا‪ ،‬ئەمانە بەلەئەستۆگرتنی‬ ‫كێشمەكێشەكانی ناوگروپەكان‌و تەسك‬ ‫كردنەوەی ناوەندەكانی روبەروبونەوە‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ەك��ان ل��ەك��ۆم��ەڵ��گ��ە ف��رە‬ ‫كولتورییەكاندا‪ ،‬جیهانی رۆژانە زیندانی‬ ‫دەك��ەن‪ .‬بەجیهانیبون‌و مۆدێرنیزەبون‬ ‫لەرەوتە جیاواز‌و بەرواڵەت ناكۆكەكاندا‬ ‫دەس��ت��ێ��وەردان��ی��ان ه��ەی�ە‌و ب��ەم ج��ۆرە‬ ‫باشترە ل��ەن��ێ��وان ئایینی زۆری��ن��ەی‬ ‫خەڵك‌و ئایینی فەرمی یان دامەزراوەیی‌و‬ ‫مەعنەویەتگەرایی شاریدا جیاوازی بكەین‪.‬‬ ‫ئەم دوالیزمیەی نێوان نەریتی گەورە‌و‬ ‫بچوك یان ئایینی فەرمی‌و ئایینی ناو‬ ‫خەڵك‪ ،‬بیركردنەوەیەكی بنچینەیی‬ ‫ب��وە لەمرۆڤناسیی‌و كۆمەڵناسییدا‪.‬‬ ‫ئامادەبونی جۆرەكانی كۆمەڵ پەسەندی‬ ‫ئایین‪ ،‬تائەندازەیەك كەلێنی فەرهەنگی‬ ‫نێوان جیهانی رۆژاتە‬ ‫نەی گوندییەكان‌و فەرهەنگی فەرمی‬ ‫خوێندەوارەكانی لەچینە شارنشینەكان‬ ‫ێ گەشەی‬ ‫رونتر ك��ردوەت��ەوە‪ .‬دەتوانر ‌‬ ‫بونیادگەریی مۆدێرن ‌وەك هەوڵێكی تر‬ ‫بۆ رێكخستنی ئایینی زۆرینە پەسەند یان‬ ‫پاك كردنەوە‌و ریشەكێش كردنی ئەژمار‬ ‫بكرێ‌‪ .‬بونیادگەراكان ئەم كارە لەرێگەی‬ ‫دابەزاندنی ئەو نۆرمانەوە ئەنجام ئەدەن‬ ‫كەلەژێر چاودێری رێسای ئەخالقی تر‌و‬ ‫توندتر‪ ،‬ژیانی رۆژانە ئەقاڵنی دەكەن‪.‬‬ ‫ئەم گەشەكردنە بونیادگەراییەی مۆدێرنە‬ ‫لەگەڵ مانا بنەڕەتیەكەی جیهاد ‌وەك‬ ‫ناكۆكییەكی ئەخالقی ب��ۆ پااڵوتنی‬ ‫رەفتاری ئایینی نزیكی هەیە‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫كۆمەڵی ئیسالمی لە پێچی‬ ‫پرۆگرامێكی ساختەو ساویلكەدا‬

‫دياردةى ئاينى‬

‫بینین‬ ‫گۆشه‌یه‌ک ‌ه مانگی دوجار‬

‫دکتۆر عادل باخه‌وان‬ ‫ده‌ینوسێت‬

‫هه‌نگاو ره‌سوڵ‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی وەك زۆرێ��ك‬ ‫لەپارتەكانی دی دروستبوونی پەیوەست‬ ‫نەبوو بە پێویستی‌و پالنێكی وردو‬ ‫وریای نەتەوەیی‌و ئاینییەوە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫داهێنانێك لەجاڕیدا بەدیناكرێت‌و‬ ‫كتومت كۆپی‌و گوشراوی ئەم‌و ئەوە‪.‬‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی پارتێكی سیاسیی‌و‬ ‫گچكەی نێو ئاكامەكانی هەڵبژاردن‌و‬ ‫ن��وێ‌و ج��اه��ێ��ڵ ل��ەن��ەزم‌و ن��واڕی��ن��ی‬ ‫ێ زەنگین بە زی��ان‌و‬ ‫سیاسیدا‪ ،‬وەل � ‌‬ ‫زەبری سەر تایبەتمەندە رەسەنەكانی‬ ‫نێو كۆمەڵگەو كیانی كوردیی‪.‬‬ ‫ئ��ەم رێكخستنە سیاسییە وەك‬ ‫بەشێكی دابڕاوی نێو رەوتی رابوونی‬ ‫ئیسالمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬لەجەرگەی‬ ‫رێكخستنەكانی بزووتنەوەی ئیسالمیدا‬ ‫مژوڵی كایەو كۆسپی تەفرەقەو تەفرو‬ ‫توناكردنی هەیمەنەو هێزی خانەوادەی‬ ‫مەالعەلی‌و هەڵەبجەیی‌و هەورامییەكان‬ ‫ب��وو‪ .‬ه��ەرب��ۆی��ە ری��ش��ەی چێبوونی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمیی دروست وابەستەیە‬ ‫بە دەستبەكاربوونی مامۆستا عەلی‬ ‫باپیر لەنێو رێكخستنی بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمیدا‪.‬‬ ‫مامۆستا عەلی باپیر پاش ئەوەی‬ ‫م��اوەی��ەك ل��ەخ��وێ��ن��دن��ی ئیسالمی‬ ‫نەجەفداو لەحەوزەیەكی بارگاوی بە‬ ‫ئ��ەدەب��ی��ات‌و ئ��ەدگ��اری شیعەگەرایی‬ ‫خوێندنی زان��ك��ۆ دەستپێدەكات‪،‬‬ ‫وەل��ێ‌ بەهۆی زاڵنەبوونی بەسەر‬ ‫زمانی عەرەبیدا‪ ،‬دەس��ت لەخوێندن‬ ‫ه��ەڵ��دەگ��رێ �ت‌و واز ل��ەرەن��ج��ی دوو‬ ‫س��اڵ��ی دەه��ێ��ن��ێ��ت‪ .‬ئ��ی��دی گرێی‬ ‫زمانی عەرەبی‌و گومانڕەواندنەوەی‬ ‫خەڵكی دەبنە هۆكارێك تا ناگەهان‬ ‫دەس��ت��ب��دات��ە خ��وێ��ن��دن��ی ئاینیی‌و‬ ‫رووبكاتە شاخ تا دیسان لە نەزمی‬ ‫سەربازگیریی زۆرەملێی رژێمی بەعسدا‬ ‫ڕوب��ەڕوی باشوورو ناوەراستی عێراق‬ ‫نەبێتەوە‪ .‬مامۆستا عەلی باپیر هەر‬ ‫ل��ەس��ەرەت��اوە وەك پێشمەرگەیەك‬ ‫لەنێو پێشمەرگەكانی بزووتنەوەی‬ ‫ئیسالمیدا خۆی نەناساند‪ ،‬ئەو وەك‬ ‫سەردارێك بەپشتبەستن بە مەسلەكی‬ ‫ئەغەواتیانەی خانەوادەكەی تێكەڵ بە‬ ‫بگرەو بەردەی حزبایەتی بوو‪.‬‬ ‫ئیدی لەوێوە وەك جەمسەرێك‬ ‫دەرك��ەوت‌و هەمیشە ل��ە ب��ەرەی‬ ‫ب��ەران��ب��ەری ئ��ەو م��ی��زاج��ەوە وەستا‬ ‫كە سەركردایەتی پارتەكەی پێی‬ ‫قەڵس دەب��وون‪ .‬ئەو بە قۆستنەوەی‬ ‫هەڵەو كەموكوڕی‌و بێسەرەو بەرەیی‬ ‫رێكخستنی بزووتنەوە‪ ،‬توانی باڵێك‬ ‫لەباڵەكانی بزووتنەوە بۆخۆی داببڕێ‌‪.‬‬ ‫تا دوواج��ار بوویە مەڵكەمووتی ئەو‬ ‫هێزەو لەناوجەرگەی ب��زووت��ن��ەوەدا‬ ‫رەپ وەس��ت��ا‪ .‬عەلی باپیر هەموو‬ ‫وەسیلەیەكی بەكارهێنا‪.‬‬ ‫وەسیلەی ناوچەگەریەتی‌و وەسیلەی‬ ‫دەستبردن بۆ غەیانەكانی پرسی‬ ‫كورد لەوانە ئێران‌و ئێراق‌و هەندێك‬ ‫لەپارتە سیاسییەكانی كورد‪ ،‬دواجار‬ ‫لەبەرەبەیانێكی ب��ەه��اری ‪2001‬دا‬ ‫بەشێكی بەرچاوی هێزی چەكداری‬ ‫ب��زووت��ن��ەوەی داب��ڕی‌و خ��ۆی وەك‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی راگەیاند‪ .‬راگەیاندنی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی پاش تێپەڕبوونی‬ ‫ێ بەفەرمان‌و فەتوای‬ ‫چوار ساڵ تەن ‌‬ ‫سیاسیانەی خودی عەلی باپیر بوو‪.‬‬ ‫دواتر لە مانگی یازدەی ‪2005‬دا هەوەڵ‬ ‫كۆنگرەی كۆمەڵی ئیسالمی گرێدرا‪.‬‬ ‫ئەم كۆنگرەیە كۆنگرەیەكی بێ‌ پێڕەوی‬ ‫نێوخۆ بوو‪ ،‬تەنێ‌ گردبوونەوەیەكی‬ ‫رەمزی‌و خۆ رێكخستنەوەیەكی پاش‬ ‫لەزیندان ئازادبوونی مامۆستا عەلی‬

‫تیرۆریزمی نەوەی دوەمی ئەلقاعیدە‬

‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيسالمى‬ ‫عةىل باثري‪ ،‬ئةمريى‬

‫باپیر بوو‪.‬‬ ‫چونكە لەو قۆناغەدا بەتەواوی‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی‌و بەشێكی گەورەی‬ ‫ئەندامانی مەكتەب سیاسیی حزبەكە‬ ‫ێ‬ ‫لەغیابی مامۆستا عەلی باپیردا لەماڵ ‌‬ ‫دانیشتبوون‌و دڵساردانە دەیانڕوانییە‬ ‫داه��ات��ووی پارتەكەیان‪ .‬بەشێكیی‬ ‫زۆرتریان لەگەڵ رەوشی تەنگی مادیی‌و‬ ‫ێ ئیمتیازاتی پارتەكە رانەهاتبون‌و‬ ‫ب‌‬ ‫هەرزوو لە پارتەكە فراریان كردبوو‪.‬‬ ‫ێ ك��ە ع��ەل��ی باپیر ئ��ازادب��وو‪،‬‬ ‫وەل�� ‌‬ ‫هەموو ئەوانە سەرلەنوێ‌ ل��ەدەوری‬ ‫جەمبوونەوەو كۆنگرەیان بەست‪ .‬ئەم‬ ‫كۆنگرەیە لەرووی ستراتیژو خواستی‬ ‫سیاسیی ك��ۆم��ەڵ��ەوە كۆنگرەیەكی‬ ‫مەئزەقاوی‌و پڕ مەلەل ب��وو‪ .‬چوون‬ ‫گوتاری كۆمەڵ لەگوتارێكی ئاگرین‌و‬ ‫ئاسنینی جیهادییەوە بۆ گوتاری‬ ‫ێ چەك‌و چۆڵ‌و دەعەوی‬ ‫پارتێكی ب ‌‬ ‫ێ‬ ‫ه��ەروا ئ��اس��ان ل��ە میتۆدێكدا ج ‌‬ ‫نەدەكرایەوە‪.‬‬ ‫لەم كۆنگرەدا كۆمەڵ بای دایەوە‬ ‫بەالی یەكگرتووی ئیسالمیدا‪ ،‬سااڵنێك‬ ‫بوو مشتومڕی جیهادو دەعوەی نێوان‬ ‫ئەم دوو هێزەی لەیەكتری كولكردبوون‪.‬‬ ‫دوواجار كۆمەڵ رێچكەی یەكگرتووی‬ ‫هەڵبژاردو ئیدی هەموو چەكلەشانەكان‌و‬ ‫عەدەد دۆشكەو پارتیزانەكانی نێو ئەم‬ ‫حزبە هەبوون‪ ،‬بوونە رۆژنامەنووس‌و‬ ‫پەیامنێرو نوسەرو بەرێوبەری رادیۆو‬ ‫تەلەفزیۆنەكان‪.‬‬ ‫ل��ێ��رەوە دروش��م��ەك��ان��ی جیهادو‬ ‫وێنەكانی چەك لەپەراوە فەرمییەكانی‬ ‫هێزەكە ك��ەن��ران��ەوەو بەسەلیقەی‬ ‫وردی مامۆستا عەلی باپیر دیوێكی‬

‫س��ەر ش��ێ��وەی ج��ل‌و ب��ەرگ��و شكڵی‬ ‫ریش‌و سمێڵی ئەندامانیش‪ .‬درێژەدان‬ ‫بەم نەزمە هەم هەنگاوێكی ئیجابی‬ ‫بوو بۆ پرسی سیاسی‌و پێكەوەژیانی‬ ‫پارتایەتی لەكوردستاندا‪ ،‬هەمیش‬ ‫دەستگرۆیی مادیی كۆمەڵی ئیسالمی‬ ‫كردوو پارتەكە لەهەولێری پایتەختدا‬ ‫بوژانەوەی مەزنی بەخۆیەوە بینی‪،‬‬ ‫ئەم بوژانەوە لەرووی جەماوەرییەوە‬ ‫ن��ەب��وو‪ ،‬ب��ەڵ��ك��و ل��ەڕووی م��ادی‌و‬ ‫دەستگیركردنبوو لەچەند سەرەداوێكی‬ ‫پەیوەندی سیاسیی لەگەڵ دەسەاڵتدا‬ ‫كە لێرەوە بەشێكی سەرەوەیان لەوانە‬ ‫ئەمیرو مەكتەبەكەی‌و ئەندامە بااڵكان‬ ‫حەوانەوەو لەپۆستە حكومییەكاندا‬ ‫ستاریانگرت‪ .‬بەتایبەتی پاش ئەوەی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ ت��وان��ی شانبەشانی پارتە‬ ‫سیاسییەكانی ت��ر بێتە پێشەوەو‬ ‫خۆی بە دڵسۆزو دڵبەری دۆزی كورد‬ ‫پیشانبدات‪.‬‬ ‫دیسان لە كۆتایی ساڵی ‪2012‬دا‬ ‫كۆمەڵی ئیسالمی سێهەم كۆنگرەی‬ ‫پارتەكەی لەشاری هەولێردا گرێدا‪،‬‬ ‫لەم كۆنگرەیەدا دیسانەوە نەرمترو‬ ‫نەویتر هاتە پ��ێ��ش��ەوە‪ .‬چ��وون لە‬ ‫ێ‬ ‫دەرهاویشتەكانی ئەم كۆنگرەیەدا گەل ‌‬ ‫بڕگە و مادەی میتۆدی پەسەندكراوی‬ ‫پارتەكە هەمواركرانەوەو لەئێستادا ئەم‬ ‫میتۆدەی كە خوێندنەوەی بۆ دەكەین‬ ‫دوای��ن میتۆدی پارتەكەیە‪ .‬كۆمەڵ‬ ‫لەئێستادا لە ریزی ئۆپۆزسیۆندا خۆی‬ ‫دەبینێتەوەو لەتەواوی شارو هەندێك‬ ‫لەقەواكانی هەرێمدا مەڵبەندو بارەگای‬ ‫هەیەو دارای دووكەناڵی ئاسمانی‌و‬ ‫چەندین كەناڵی نێوخۆییەو رۆژنامەی‬

‫پشتدەرو رانیەو قەالدزێدا نین‪ .‬ئەوان‬ ‫لەناو كۆمەڵدا تەنها ناوێكن‌و هیچ‬ ‫كردەیەكی زیندوو نوێنەرایەتی ناكەن‪.‬‬ ‫باڵی سێهەم ‪ .‬بریتیە لە نەهزەكان‪.‬‬ ‫ئەوانەن كە لەئێستادا ئارام قادر بە‬ ‫سەرداریان دەزانن‌و زیاتر لە رۆژنامەی‬ ‫بەیاندا ل��ەدەوری یەكتر جەمبوون‌و‬ ‫زۆرێكیشیان بەهیوای پاشەڕۆژێكی‬ ‫دیارتر روویان لەخوێندن لەدەرێی واڵت‬ ‫كردووە‪.‬‬ ‫ل��ەئ��ێ��س��ت��ادا ك��ۆم��ەڵ ل��ەڕوی‬ ‫ج��ەم��اوەری��ی��ەوە هەنگاوێك لەپێش‬ ‫بزووتنەوەوەیە‪ .‬هەرچەند لەوەیش‬ ‫دڵنیا نین‪ ،‬چونكە لەنێو ئیسالمییەكاندا‬ ‫ه��ێ��ش��ت��ا ب��زوت��ن��ەوە رۆح��ی��ی��ەت��ی‬ ‫ێ‬ ‫رەسەنایەتی خۆی وننەكردوەو تەن ‌‬ ‫ناوەكەی تەگەرەیەكی گەورەیە لەپێش‬ ‫هەنگاوەكانی كۆمەڵدا‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫دوای ئ��ەوەی ب��ەل��ێ��ش��او ئ��ەن��دام‌و‬ ‫خانەوادە ئیسالمییەكانی كۆمەڵ پاش‬ ‫ئەوەی لەرووی خەبات‌و ماندوبونەوە‬ ‫بزوتنەوە ئ��اوڕی لێدانەوەو بەشێكی‬ ‫بەرین لەخانەوادەكان سودمەندبوون‬ ‫لەو پشكەی بەر بزووتنەوە كەوتبوو‬ ‫و ئیدی وەك خانەنشین‌و پۆلیس‬ ‫دام��ەزران‪ .‬ل��ێ��رەوە ك��ۆم��ەڵ ترس‬ ‫دایگرت‪ .‬چونكە كۆمەڵ لەئێستادا‬ ‫لەرووی گەش‌و نماكردنەوە وەستاوەو‬ ‫زیاتر چوارچێوەی پارتێكی جێگیری‬ ‫وەرگرتووەو رواڵەتی جەماوەریی پێوە‬ ‫دیارنییە‪.‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ئ��ەوان ن��ە ل��ەن��اوچ��ە‬ ‫دابڕاوەكاندا نەیش لە تەواوی پارێزگای‬ ‫ده��ۆك‌و پ��ارێ��زگ��ای ه��ەول��ێ��ردا جگە‬ ‫ل��ەخ��ودی ن��اوش��اری هەولێر ناویان‬

‫كۆمەڵی ئیسالمی وەك زۆرێك لەپارتەكانی دی‪ ،‬دروستبوونی پەیوەست‬ ‫نەبوو بە پێویستی‌و پالنێكی وردو وریای نەتەوەیی‌و ئاینییەوە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫داهێنانێك لەجاڕیدا بەدیناكرێت‌و كتومت كۆپی‌و گوشراوی ئەم‌و ئەوە‬ ‫ن��ەرم��ون��ی��ان‌و ن��ەوی ت��ر ل��ەدەن��گ��ە‬ ‫بەرزەكانی پێش كۆنگرە پێشنیازكران‪.‬‬ ‫لە مانگی حەوتی ‪2010‬دا كۆنگرەی‬ ‫دوەم��ی ك��ۆم��ەڵ��ی ئیسالمی هاتە‬ ‫گرێدان‪ .‬لەم كۆنگرەیەدا بۆ یەكەمجار‬ ‫پەیڕەوی ناوخۆی پارتەكە پەسەندكرا‪.‬‬ ‫پ��ەی��ڕەوێ��ك ب��ازدان��ێ��ك��ی گ��ەورە لە‬ ‫گوتاری سیاسی كۆمەڵدا لێكەوتەوە‪.‬‬ ‫لەم پێرەوەدا ئیدی ئایەتەكانی وەك‬ ‫(واع��دوا هلم ما استطعتم من قوة)‬ ‫نەكرانە دروش��م‪ ،‬بەڵكو لەپێشەكی‬ ‫میتۆدەكەدا (وم��ا ارسلناك رحمة‬ ‫للعالمین) ب��ووە دروشمی سەرەكی‬ ‫پارتەكە‪.‬‬ ‫ئەم میتۆدە بەجۆرێك شۆڕكرایەوە‬ ‫بۆ نێو تەك بەتەكی ئەندامانی كۆنگرەو‬ ‫هەوادارانی كۆمەڵ كە نەك لە شێوەی‬ ‫بیركردنەوەدا‪ ،‬بەڵكو كاریگەریی كردە‬

‫ێ‬ ‫بەیان وەك ئۆرگانی فەرمیی وەل ‌‬ ‫ناراستەوخۆی پارتەكە دێتە ئەژماردن‪.‬‬ ‫ه��ەرچ��ەن��د ك��ۆم��ەڵ لەئێستادا‬ ‫ێ گ��رف��ت‌و ك��ی��ن��ەی نێوخۆیی‬ ‫گ��ەل � ‌‬ ‫لەنێو رێكخستنەكانیدا هەیە‪ .‬هەم‬ ‫ل��ەس��ەرەوەو ه��ەم لەنێوجەماوەردا‬ ‫ج��ی��اوازی‌و نابەرابەری ل��ەم پارتەدا‬ ‫ب��ەدی��دەك��رێ��ت‪ .‬ك��ۆم��ەڵ ل��ەرووی‬ ‫ێ ئاراستە بەڕێوەی‬ ‫ستراتیژییەوە س ‌‬ ‫دەب��ات‪ .‬ئاراستەی زاڵ‌و سەردەست‬ ‫لەئێستادا بریتییە لە باڵی عەلی‬ ‫باپیرو هاونێوچەكانی‪ ،‬ئەمانە لەمێژە‬ ‫بوونی خۆیان لە خەتخەتێنی ناو حزبدا‬ ‫دەبیننەوە‪ ،‬ئەگەرچی ئەو حزبەیش‬ ‫دروس��ت��ك��راوی خۆیان بێت‪ .‬دووات��ر‬ ‫خەتی بزووتنەوەی ئیسالمی‪ ،‬ئەمانە‬ ‫سەربە شێخ موحەمەد بەرزنجی‌و‬ ‫ئەوانەن كە لەژێركاریگەری نێوچەی‬

‫ئاشنا نییە بەخەڵك‪ .‬لەسنووری‬ ‫سلێمانیشدا گەشەو سستبوونیان‬ ‫وابەستەیە بەملمالنێیان لەگەڵ پارتە‬ ‫ئیسالمییەكاندا نەك لەگەڵ جەماوەردا‪.‬‬ ‫واتە هەر گەورەبوونێكیان لەسەر‬ ‫حسابی كەمبوونەوەی بزووتنەوەو‬ ‫یەكگرتووە‪ .‬بچوكبوونەوەشیان زلبوونی‬ ‫ئەوانە‪ .‬جگە ل��ەوە مەزنترین گرفت‬ ‫لەئێستادا رووبەڕووی كۆمەڵ بۆتەوە‬ ‫گرفتی سەلەفییەكانە هەم لەدەرەوەی‬ ‫كۆمەڵدا ه��ەم سەلەفییەكانی ناو‬ ‫كۆمەڵ كە بەگشتی پێگەی كۆمەڵیان‬ ‫لە گەرمیان‌و چەمچەماڵ‌و ناو سلێمانیدا‬ ‫خستۆتە مەترسیەوە‪ .‬ئ��ەوان لەڕوی‬ ‫تاكتیكی سیاسییەوە مەترسین‌و لەڕوی‬ ‫ستراتیژو مەنهەجی پارتەكەیشەوە‬ ‫ئافاتن بۆ ئەرجووی سیاسیی عەلی‬ ‫باپیر‪.‬‬

‫تیرۆری��زم وەك دیاردەیەكی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬سیاس��ی‪ ،‬ئاینی تەنها پێناس��ەیەكی نیە و‬ ‫لەس��ەر یەك مۆدێل لە مێكانیزمكار ناكات‪ .‬بەپێچەوانەوە‪ ،‬وەك لە كتێبی تیرۆریزم وەك‬ ‫بیناكردنی كۆمەاڵیەتی باس��م كردوە‪ ،‬زیاتر لە س��ەد پێناس��ەی ئەكادیمی و سیاسی بۆ‬ ‫كراوە و لەس��ەر س��ەدان میكانیزمی جیاواز كاردەكات‪ ،‬بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی‪ ،‬هەمو‬ ‫ئەو كردانەی كە هەڵگری ئەم س��ێ ڕەگەزەی خوارەوەن‪ ،‬دەتوانن بڕۆنە نێو چوارچێوەی‬ ‫تیرۆریزمەوە‪:‬‬ ‫كردەیەك ك��ە زەبروزەنگی فیزیكی دروس��تبكات‪ ،‬زەبروزەنگێك��ی فیزیكی لەپێناوی‬ ‫ئامانجی سیاس��یدا بێت‪ ،‬ئامانجێكی سیاس��ی بە چاندنی ترس لە دڵی جەماوەردا خۆی‬ ‫بەدیدەهێنێت‪ .‬لێرەوە ئەو كردانەی كە هەڵگری ڕەهەندی زەبروزەنگی ڕەمزین‪ ،‬با لەپێناوی‬ ‫ئامانجی سیاسیش��دا بن و ترس��یش لە دڵی جەماوەردا بچێنن‪ ،‬ناڕۆنە نێو چوارچێوەی‬ ‫تیرۆریزم��ەوە‪ .‬واتە ئێمە ناتوانین بە ئارەزوی خۆمان س��یفەتی تیرۆریس��ت بخەینە پاڵ‬ ‫هەرك��ەس و كردەی��ەك ك��ە وەك ئێمە بیرنەكات��ەوە و وەك ئێمە سیس��تەمی گوتار و‬ ‫پراكتیكەكانی ڕێكنەخستبێت‪.‬‬ ‫ئەلقاعیدە چیە؟‬ ‫زۆرن ئەو نوس��ەرانەی ئەلقاعیدە وەك بزوتنەوەیەكی ئیسالمیست پێناسەدەكەن‪ .‬واتە‬ ‫جیاوازی ناخەنە نێوان‌ ئەردۆغان و بن كیران و موحەمەد فەرەج و مورس��ی و غەنوش��ی‬ ‫لەالی��ەك و بن الدن و زەواهیری و زەرقاوی لەالیەك��ی دیكەوە و پێیانوایە كە هەمویان‬ ‫ل��ە چوارچێوەی ئیس�ل�امیزمدا كۆدەبنەوە‪ .‬بێگومان ئەم تێكەڵكردن��ە هیچ نیە جگە لە‬ ‫تێنەگەش��تنیان لە چەمكەكان‪ ،‬گەرنا جیاوازی نێوان ئیس�ل�امیزم‪ ،‬فۆندامۆنتالیزم‪ ،‬نیۆ‪-‬‬ ‫فۆندامۆنتالیزم وەك جیاوازی نێوان كۆمۆنیس��تەكان و سۆسیالدێمۆكراتەكانی دنیا وایە‪.‬‬ ‫ئەو نوس��ەرەی كە جیاوازی ناخاتە نێوان نەهزەی غەنوش��ی و ئەلقاعیدەی زەواهیریەوە‪،‬‬ ‫ڕێك وەك ئەو نوس��ەرە وایە ك��ە جیاوازی ناخاتە نێوان یەكێتی نیش��تمانی تاڵەبانی و‬ ‫كەتیبە سورەكانی ئیتالیاوە‪.‬‬ ‫لە زانس��تە كۆمەاڵیەتیەكان��دا ئەلقاعی��دە وەك بزوتنەوەیەكی نیۆ‪-‬فۆندامۆنتالیس��ت‬ ‫پۆلێندەكرێ��ت‪ .‬نیۆفۆندامۆنتالیزم بریتیە لەو چوارچێوە فیكریەی كە لەس��ەر مێكانیزمی‬ ‫زەبروزەنگی «گلۆبال»كاردەكات و لەپێناوی بەدیهێنانی ئامانجە سیاسیەكانیدا‪ ،‬بازدەدات‬ ‫بەس��ەر ت��ەواوی كولتور‪ ،‬زم��ان‪ ،‬ڕەگەز‪ ،‬ڕەن��گ‪ ،‬جوگرافیا و تەمەنەكان��دا و وەكیەك‬ ‫مامەڵەیان لەگەڵدا دەكات‪ .‬ئەو بزوتنەوانەی كە لەنێو ئەم چوارچێوە فیكریەدان‪ ،‬باوەڕیان‬ ‫بە دانوس��تان‪ ،‬لێكتێگەش��تن‪ ،‬هەڵبژاردن‪ ،‬هاوپەیمانی بەس��تن‪ ،‬پێكەوەژیان‪ ،‬جیاوازی‪،‬‬ ‫لێكنزیكبون��ەوە‪ ،‬لێبوردەی��ی‪ ،‬فرەیی كۆمەاڵیەتی و سیاس��ی و ئاینی نی��ە‪ .‬ئەوان كە‬ ‫منااڵنی ش��ەرعی خەیاڵدانێكی ڤیرتیوێڵن‪ ،‬هەم��و مۆدێلەكانی ژیانی واقیعی كۆمەڵگەكان‬ ‫ڕەتدەكەنەوە و هەوڵدەدەن لەڕێگای زەبروزەنگی فیزیكی ڕێكخراوەوە جیهانی ڤیرتیوێڵیان‬ ‫بەسەر واقیعی كۆمەڵگەكاندا فەرزبكەن‪.‬‬ ‫لە خەیاڵدانێكی لەم جۆرەوەیە كە نەوەی یەكەمی ئەلقاعیدە سەدان هێرشی جیاوازیان‬ ‫لە س��ەدان جێگای جیاوازدا ڕێكخست و ئەنجامیاندا‪ .‬ڕوداوەكانی ‪11‬ی سێپتەمبەری ‪2001‬‬ ‫تەنه��ا ئەڵقەیەكبون‪ ،‬بەاڵم ئەڵقەیەك��ی گرنگ‪ ،‬لە زنجیرەی ئەو هێرش��انەی كە بەپێی‬ ‫پێناسە ئەكادیمیەكان دەكرێت سیفەتی تیرۆریستیان بخرێتە پاڵ‪ .‬بەاڵم پاش داگیركردنی‬ ‫ئەفغانس��تان و عێراق لەالیەن ئەمەریكاوە‪ ،‬پ��اش تەقینەوەكانی لەندەن و مەدرید‪ ،‬پاش‬ ‫قەس��ابخانەكانی زەرقاوی لە عێراق‪ ،‬پاش هێرشەكانی مەراكیش و دوای ئەوەی كە دەزگا‬ ‫هەواڵگری��ە لۆكالی و ناوچەیی و جیهانیەكان‪ ،‬لەڕێگای س��ەدان كەرەس��ەی جیاوازەوە‪،‬‬ ‫بەش��ێكی زۆر لە دەرگاكانیان لەس��ەر تیرۆریزمی رێكخراو و نەخشەبۆداڕێژراو داخست و‬ ‫پاش ئەوەی چەندین گورزی كاریگەریان لە س��ەركردەكانی نیۆ‪-‬فۆندامۆنتالیزم وەش��اند‪،‬‬ ‫هەروەه��ا پاش ئەوەی ت��ەواوی جواڵنەوەكانی ئەكتەرە گەورەكان��ی ئەم قوتابخانەیەیان‬ ‫خس��تنە ژێر چاودێری بەردەوامەوە‪ ،‬جۆرێكی دیكە ل��ە تیرۆریزم‪ ،‬بەتایبەتی الی نەوەی‬ ‫دوهەمی ئەلقاعیدە‪ ،‬سەرهەڵدەدات كە دەكرێت ئێمە بە تیرۆریزمی تاكی سەربەخۆ پێناسەی‬ ‫بكەین‪ .‬واتە تیرۆریزمێكی نەخشە بۆ دانەنراو‪ ،‬ڕێكنەخراو‪ ،‬بێ ئەمیر‪ ،‬نائۆرگانیك‪ ،‬بێسەر‪،‬‬ ‫دور لە پلەی تەنزیمی‪.‬‬ ‫ئەو ئەكتەرانەی كە لەپشت ئەم مۆدێلە لە تیرۆریزمەوەن‪ ،‬وەك خەیاڵدان سەر بە هەمان‬ ‫جیهانبینی بیناكراو لەسەر بنەماكانی ڤیرتیوڵی ئەلقاعیدەن‪ .‬واتە هەڵگری هەمانڕوانینن‪.‬‬ ‫بەاڵم لەس��ەر ئاس��تی ڕێكخس��تن‪ ،‬لە قاڵبەكان هاتونەتەدەرەوە و هێرش و كردەكانیان‬ ‫دەرەنجام��ی بیركردنەوەی «جەماعی» و نەخش��ەی س��تراتیژی نی��ن‪ .‬بەپێچەوانەوە‪،‬‬ ‫ئەكتەرێ��ك‪ ،‬لە ژورێكی داخ��راوی دەرونیدا‪ ،‬لەنێوان خۆی و خۆی��دا‪ ،‬بەتەنها و دور لە‬ ‫زەواهیری و س��ەركردە مێژوییەكانی ئەلقاعیدە‪ ،‬لە ش��ارێكی وەك تولوزی فەرەنس��ی‪،‬‬ ‫لەندەن��ی بەریتان��ی‪ ،‬مەدریدی ئیس��پانی‪ ،‬بەرلینی ئەڵمانیدا‪ ،‬بڕی��اردەدات بەچەقۆ‪ ،‬بە‬ ‫دەمانچە‪ ،‬بە كەاڵش��نكۆف یان بە جانتایەك لە تەقینەوەوە پەالماری قوتابخانەیكی پڕ لە‬ ‫مناڵ یان ماراسۆنێكی پڕ لە وەرزشكاری بێتاوان بدات و لە چركە ساتێكدا چەندین كەس‬ ‫بكات بە قوربانی‪.‬‬ ‫موحەمەد مەرەحی فەرەنسی‪ ،‬لە شاری تولوز‪ ،‬بە سواری ماتۆڕێك و بە دەمانچەیەكەوە‪،‬‬ ‫پەالماری قوتابخانەیەكی منااڵنی دا و لەو س��ەرلەبەیانیەدا كە باوكان و دایكان دەس��تی‬ ‫مناڵەكانین��ان دەگ��رن و دەیانب��ەن بۆ قوتابخان��ە‪ ،‬موحەمەد پەالماری��ان دەدات و بە‬ ‫دەمانچەكەی الش��ەی چەند كۆرپەلەی��ەك خەڵتانی خوێندەكات و لەهەمانكاتیش��دا بە‬ ‫كامیرایەك تەس��ویریان دەكات بۆ ئەوەی دواتر لەس��ەر ئەنتەرنێتڤی دیۆی خوێنی رژاوی‬ ‫منااڵنی بێتاوانی تولوز باڵوبكاتەوە‪.‬‬ ‫كۆنترۆڵكردنی ئەم چاپە تازە لە تیرۆریزم لەالیەن دەوڵەتەكانەوە كارێكی ئەس��تەمە‪،‬‬ ‫چونكە لەسەر ئاستی تاك بڕیاری لەسەردەدرێت و لەسەر ئاستی تاكیش جێبەجێدەكرێت‪.‬‬ ‫موحەمەد مەرەح‪ ،‬بەبێ ئەوەی س��ەركردەیەك‪ ،‬شانەیەك‪ ،‬ڕێكخراوێك تەلەفۆنی بۆ بكات‪،‬‬ ‫دەتوانێت بە چركەس��ات نەخش��ەكان و ئامانجەكانی بگۆڕێ��ت‪ ،‬بەبێئەوەی هیچكەس و‬ ‫دەزگایەك بتوانێت كەش��فی ب��كات‪ .‬ئەمە ئەو چاپە نوێی��ەی تیرۆریزمی نەوەی دوەمی‬ ‫ئەلقاعیدەیە كە بەش��ێكی زۆر لە دەوڵەتانی ڕۆژئاوای هەراسانكردوە و سەدان ملیۆندۆالر‬ ‫یان سەرفكردوە بۆ ئەوەی چارەسەری گونجاوی بۆ بدۆزنەوە‪ ،‬بەبێئەوەی تائێستا دەستیان‬ ‫لە دەرەنجامی پراكتیكی گیركردبێت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫ئاينناسى‬

‫‪4‬‬

‫سه‌رده‌مه‌ كۆنه‌كان‌و ئاینه‌كانیان‬ ‫موعته‌سه‌م ساڵه‌یی‬ ‫خالدییه‌كان خ��اوه‌ن��ی ده‌وڵه‌تێكی پڕ‬ ‫هێز و توانا ب��وون‪ .‬پایته‌خته‌كه‌یان ناوی‬ ‫(توشپا) ‪ Tushpa‬بوو ك ‌ه ئێستا له‌ ڕۆژی‬ ‫ئه‌مڕۆماندا پێی ده‌وترێت شاری (وان) ل ‌ه‬ ‫كوردستانی باكووردا‪ .‬ئاشوورییه‌كان واڵتی‬ ‫خالدییه‌كانیان به‌ (ئ��ورارت��و) ‪Urartu‬‬ ‫ن��او ده‌ب��رد‪ .‬ل�ه‌ ته‌وڕاتیشدا ه��ات��وو‌ه ك ‌ه‬ ‫كه‌شتیه‌كه‌ی (نوح) به‌سه‌ر چیای ئه‌ڕاڕاته‌و‌ه‬ ‫نیشتۆته‌وه‌‪ .‬ل ‌ه داستانی گیلگامێشیشدا وه‌ها‬ ‫هاتووه‌ كه‌ كه‌شتیه‌كه‌ی (ئوتنه‌پیشتیم)‬ ‫به‌سه‌ر چیای (نیصری) ه‌وه‌ ده‌نیشێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫وه‌ها پێ‌ده‌چێت چیای پیره‌مه‌گروون بێت‪ .‬ل ‌ه‬ ‫قورئانی پیرۆزیشدا هاتووه‌ كه‌شتیه‌كه‌ی نووح‬ ‫به‌سه‌ر چیای (جودی) یاخود (گوتی) ـه‌و‌ه‬ ‫ده‌نیشێته‌و‌ه له‌سه‌ر سنووری كوردستانی‬ ‫عێراق و توركیا‪ .‬به‌ناوبانگترین شاری‬ ‫ئورارتیه‌كان (موساسیر) بوو كه‌ مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫خواوه‌ندی (هالدی) یاخود (خالدی) ‪Ḫaldi‬‬ ‫بوو‪ .‬هه‌ر ب ‌ه هۆی ئه‌و خواوه‌نده‌یشیانه‌و‌ه‬ ‫پێیان ده‌وترا خالدییه‌كان‪ .‬پاشماوه‌ی شاری‬ ‫(موساسیر) ‪ Musasir‬ئێستا گوندێك ‌ه‬ ‫به‌ته‌نیشتی شاری ڕه‌وان��دووزه‌وه‌ ب ‌ه ناوی‬ ‫گوندی (موجه‌سیر)‪ .‬سه‌رگۆنی دووه‌م��ی‬ ‫ئ��اش��ووری چه‌ندین ش��ااڵوی ب��رده‌ سه‌ر‬ ‫ئورارتییه‌كان‪ .‬شااڵوی هه‌شته‌مینی ل ‌ه ساڵی‬ ‫(‪ 714‬پ‪ .‬ز‪ ).‬دا ب ‌ه سه‌ركردایه‌تیی خۆی‬ ‫بوو‪ .‬توانیی سوپای ڕووسای دووه‌م ‪Rusa‬‬ ‫‪ II‬تێكبشكێنێت و ش��اری موساسیریش‬ ‫خاپوور بكات ‌و (توشپا) ی پایته‌ختیش‬ ‫داگیر بكات‪ .‬له‌ ئاكامی ئه‌و تێكشكاندنه‌دا‬ ‫ڕووسا ب ‌ه خه‌نجه‌رێك خۆی كوشت‪ .‬ئه‌و‌ه بوو‬ ‫له‌ ساڵی (‪ 612‬پ‪ .‬ز‪ ).‬دا ئیمپراتۆریه‌تی‬ ‫ئ��اش��ووری له‌الیه‌ن هاوپه‌یمانیی میدی و‬ ‫بابلیه‌و‌ه داگیر كرا‪ .‬واڵتی ئورارتویش بوو ب ‌ه‬ ‫به‌شێك له‌ ئیمپراتۆرییه‌تی میدی(‪.)1‬‬ ‫حوورییه‌كان ل�ه‌ ن��اوچ �ه‌ی ك �ه‌رك��وك و‬ ‫ده‌وروبه‌ریدا ب ‌ه یه‌كێك ل ‌ه كۆنترین دانیشتووانی‬ ‫ناوچه‌ك ‌ه ده‌ژمێردرێن‪ .‬ل ‌ه ته‌وڕاتیشدا ب ‌ه‬ ‫(حوریم) ناو براون‪ .‬په‌یوه‌ندیی نێوان زمانی‬ ‫خوری له‌گه‌ڵ زمانی خالدیدا‪ ،‬به‌تایبه‌تی ل ‌ه‬ ‫ڕووی وشه‌سازییه‌و‌ه سه‌لمێنراوه‌ تا ڕاده‌یه‌ك‬ ‫خزمایه‌تی له‌نێوانیاندا هه‌بووه‌‪ .‬به‌اڵم به‌پێی‬ ‫چه‌ند توێژینه‌وه‌یه‌ك زان��راوه‌ كه‌ ه�ه‌ردوو‬ ‫زمانه‌ك ‌ه له‌ سه‌رده‌مانێكی هه‌زاره‌ی سێیه‌مدا‬ ‫له‌ یه‌كتری دابڕاون(‪.)2‬‬ ‫ش��اری كه‌ركوك (ئ�ه‌رراپ��خ��ا) به‌شێكی‬ ‫گرنگی ناوچه‌ی حوورییه‌كان بووه‌‪ .‬شاری‬ ‫(خورماتو) یش شایه‌تحاڵی ئه‌و ڕاستیه‌یه‌‪،‬‬ ‫كه‌ ب ‌ه مانای شاری خواوه‌ندی (خۆر) دێت‪.‬‬ ‫ئێستایش له‌ نێوه‌ڕاستی ش��اری كه‌ركوك‬ ‫گه‌ڕه‌كی (قۆریه‌) هه‌ی ‌ه كه‌ ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا هه‌ر‬ ‫(خۆریه‌) یه‌‪ .‬ل ‌ه كوردستانی سوریایشدا‬ ‫ناوچه‌یه‌ك هه‌ر به‌م ن��اوه‌و‌ه هه‌یه‌‪ .‬هۆره‌ی‬ ‫جافیش هه‌ر له‌ سه‌رده‌مانی خورییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ ده‌گرێت‪ .‬كاتێك كه‌ خورییه‌كان‬ ‫له‌ خۆر پاڕاونه‌ته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر به‌و ئاوازه‌و‌ه ڕووی‬ ‫ده‌میان له‌ خۆر ك��ردووه‌‪ .‬شاری (گاسور)‬ ‫‪ Gasur‬ب ‌ه یه‌كێك ل ‌ه شاره‌ گرنگه‌كانی‬ ‫خورییه‌كان داده‌نرێت‪ .‬له‌ نیوه‌ی یه‌كه‌می‬ ‫سه‌ده‌ی هه‌ژده‌می پێش زاینیدا‪ ،‬خورییه‌كان‬ ‫ن��اوی ش��اره‌ك �ه‌ی��ان گ��ۆڕی و ك��ردی��ان ب ‌ه‬ ‫(ن��ووزی) ‪ .Nuzi‬ش��اری (كوروخانی)‬ ‫‪ Kuru-Khani‬یش پاشماوه‌ی شارێكی‬ ‫كۆن ‌ه و ئێستا به‌ (تل الفخار) ناسراوه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫دووریی نزیكه‌ی (‪ )45‬كیلۆمیتر ل ‌ه باشووری‬ ‫خۆرئاوای شاری كه‌ركوك‪( .‬كامه‌ران كوێخا‬ ‫جه‌الل) ل ‌ه كتێبی (مێژووی كۆنی كه‌ركوك)‬ ‫دا‪ ،‬س�ه‌ب��اره‌ت به‌ ش��اری كۆنی (ن��ووزی)‬ ‫ده‌ڵێت ك ‌ه ل ‌ه دووری��ی شاری كه‌ركوك ب ‌ه‬ ‫نزیكه‌ی (‪ )35‬كیلۆمیتر‪ ،‬ده‌كه‌وێت ‌ه سه‌ر‬ ‫ڕێگای كۆمپانیای نه‌وت ك ‌ه به‌ دۆڵی نه‌وت‬ ‫ناسراوه‌(‪ .)3‬به‌اڵم (دكتۆر جه‌مال ڕه‌شید)‬ ‫ل ‌ه نووسینه‌كانیدا ڕایه‌كی جیاوازی هه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ باره‌ی شوێنه‌واری ئه‌و شاره‌وه‌‪ .‬وه‌های‬ ‫بۆ ده‌چێت ك ‌ه له‌ ناوچه‌ی (یۆرغان ته‌په‌)‬ ‫ی�ه‌ به‌ته‌نیشتی ش��ارۆچ��ك�ه‌ی (ل �ه‌ی�لان)‪.‬‬ ‫میتاننییه‌كان له‌ سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی دووه‌می‬ ‫پێش زاینیدا‪ ،‬به‌ره‌و خوار داكشان و تێكه‌ڵ‬ ‫به‌ خوورییه‌كان بوون‪ .‬له‌گه‌ڵ خوورییه‌كاندا‬ ‫هاوپه‌یمانییان به‌ست و ئیمپراتۆریه‌تیی‬ ‫میتاننیان دامه‌زراند‪ .‬ك ‌ه پاشتر ب ‌ه ده‌ستی‬ ‫ئاشوورییه‌كان تێك‌شكا‪.‬‬ ‫خواوه‌ند (تێشوب) ‪ Teshub‬كوڕی‬ ‫خ��واوه‌ن��د (ك��وم��ارب��ی) ‪ Kumarbi‬ـه‌‪.‬‬ ‫تێشوب به‌وه‌ ناسرابوو ك ‌ه خواوه‌ندی هه‌ور‬ ‫و باران و ڕه‌هێڵ ‌ه بوو‪ ،‬په‌رستگای سه‌ره‌كیی‬ ‫له‌ شاری (كوممی) ‪ Kummi‬بوو‪ ،‬ئێستا‬ ‫گوندێك ‌ه به‌ هه‌مان ناوه‌و‌ه به‌ته‌نیشتی شاری‬ ‫ئامێدییه‌وه‌‪ .‬خواوه‌ند (تێشوب) پاشتر له‌الی‬ ‫كاشیه‌كان بوو ب ‌ه (بوریاش) ‪.Buriash‬‬ ‫چه‌ك و تفاقی خواوه‌ند تێشوبی خووری‬ ‫بریتی ب��ووه‌ ل �ه‌ ڕه‌ش��ه‌ب��ا و ب��روس��ك� ‌ه و‬ ‫هه‌وره‌تریشقه‌‪ ،‬به‌سه‌ر عه‌ره‌بانه‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫گوایه‌ چ��وار گا ڕایده‌كێشێت‪ ،‬ب��ه‌رده‌وام‬ ‫به‌سه‌ر ه�ه‌ور و هه‌اڵته‌وه‌ گ��وزه‌ر ده‌ك��ات‪.‬‬ ‫شاری كه‌ركوك (ئه‌رراپخا) یش مه‌ڵبه‌ندی‬ ‫به‌ناوبانگترین په‌رستگاكانی بووه‌‪ .‬خواوه‌ند‬

‫(حێبات) یاخود (خێبات) ‪ Khebat‬یش‬ ‫ژنی تێشوب ب��ووه‌‪ ،‬كه‌ له‌ ته‌وڕاتدا بوو‌ه‬ ‫به‌ (ح �ه‌وواه��ـ)‪ .‬له‌گه‌ڵ ئ�ه‌م خ��واوه‌ن��ده‌دا‬ ‫ژنه‌ خواوه‌ند (شاوشكا) ‪Shaushka‬‬ ‫ی خوشكی تێشوب ڕێ‌وشوێنێكی مه‌زنی‬ ‫هه‌بووه‌ له‌و سه‌رده‌مه‌دا‪ .‬ل ‌ه پاشتردا ناوی‬ ‫ئه‌م خ��واوه‌ن��ده‌ ب ‌ه چه‌ند شێوه‌یه‌ك گۆڕا‬ ‫وه‌ك��و‪( :‬ئیناننا) ‪ Inanna‬ی سومه‌ری‬ ‫و (ع��ی��ش��ت��ار) ‪ Ishtar‬ی ئ��ه‌ك��ه‌دی و‬ ‫(ئه‌فرۆدیتێ) ‪ Aphrodite‬ی یۆنانی و‬ ‫(ڤینۆس) ی ڕۆمانی و (ئه‌ناهیتا) ی ئێرانی‪.‬‬ ‫له‌ هه‌موو حاڵه‌تێكیشدا خواوه‌ندی جوانی و‬ ‫گه‌شاوه‌یی بووه‌‪ .‬هه‌ردوو شاری هه‌ولێر و‬ ‫نینه‌وا دوو مه‌ڵبه‌ندی سه‌ره‌كیی خواوه‌ند‬ ‫شاوشكا بوونه‌‪ .‬شای میتانی (توشراتتا)‬ ‫په‌یكه‌رێكی ئه‌م خواوه‌ند‌ه ڕه‌وان � ‌ه ده‌كات‬ ‫بۆ فیرعه‌ونی میسر (ئامۆنحۆتێبی سێیه‌م)‬ ‫تاوه‌كو له‌ نه‌خۆشیه‌كه‌ی چاكی بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ه��ا ه��اوت��ای خ��واوه‌ن��د (ئیناننا)‬ ‫یاخود (نینی) بووه‌‪ .‬هه‌ر ل ‌ه ئاكامی ناوی‬ ‫ئ �ه‌و خ��واوه‌ن��ده‌ی��ش �ه‌وه‌‪ ،‬ن��اوی پایته‌ختی‬ ‫ئاشوورییه‌كان (نینه‌وا) هاتۆته‌ ئاراوه‌(‪.)4‬‬ ‫خورییه‌كان خواوه‌ند (كوماربی) ـیان ب ‌ه‬ ‫سه‌رگه‌وره‌ی هه‌موو خواوه‌نده‌كان داده‌نا‪.‬‬ ‫له‌ داستانه‌كانیاندا خاوه‌نی كه‌سایه‌تییه‌كی‬ ‫پڕهێز و توانای له‌ڕاده‌به‌ده‌ر بووه‌‪ .‬ناویشی‬ ‫(كومار) ‌ه و ب ‌ه (بی) ی پاشگر ناوه‌كه‌ی‬ ‫كۆتایی دێت‪ .‬تاوه‌كو ڕۆژی ئه‌مڕۆمان له‌الی‬ ‫ك��ورد و چه‌ند میلله‌تێكی ناوچه‌ك ‌ه ئه‌م‬ ‫وشه‌ی ‌ه بۆ سه‌ركرده‌ و سه‌رخێڵ به‌كار دێت‪،‬‬ ‫هه‌روه‌كو ئه‌وه‌ی ده‌ڵێین «سه‌ر كۆمار» ی‬ ‫واڵت‪ .‬ل ‌ه واڵتی هیندستانیشدا ناوی (كۆمار)‬ ‫به‌ ڕاده‌یه‌كی به‌رباڵو به‌دی ده‌كرێت‪ .‬ئه‌وه‌تا‬ ‫شاعیری كالسیكیی مه‌زنمان (مه‌وله‌وی) ل ‌ه‬ ‫الواندنه‌وه‌ی (قادر به‌گی كه‌یخوسره‌و به‌گی‬ ‫جاف) دا ك ‌ه به‌ گولله‌ی وێڵ كوژراوه‌‪ ،‬وشه‌ی‬ ‫(سه‌ركۆمار) ی ب ‌ه مانای (س�ه‌رۆك هۆز)‬ ‫به‌كار هێناوه‌ و ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫سیاماڵ ماته‌م‪ ،‬سه‌ركۆمار دڵته‌نگ‬ ‫ته‌له‌به‌ په‌شێو‪ ،‬مه‌دره‌س ‌ه بێ ده‌نگ‬ ‫هیچ دیار نییه‌ن‪ ،‬كه‌ست جه‌ویر بۆ‬ ‫مشێو گه‌رمیان خاكیش دڵگیر نۆ(‪)5‬‬ ‫كاشیه‌كان ب ‌ه دانیشتووانی ڕه‌سه‌نی‬ ‫ناوچه‌ی لوڕستانی ئێستا داده‌نرێن‪ .‬ب ‌ه ناوی‬ ‫خواوه‌ندی (كاشو) ‪ Kashu‬وه‌ كاشیه‌كان‬ ‫ن��اس��راب��وون‪ .‬ب �ه‌ درێ��ژای��ی چ��وار س �ه‌د‌ه‬ ‫فه‌رمانڕه‌واییان ل ‌ه خوارووی مێسۆپۆتامیادا‬ ‫كردوه‌‪ .‬كاشییه‌كان ب ‌ه هاوكاریی لولوبییه‌كان‬ ‫‪ Lulubi‬و گوتیه‌كان ‪ ،Gutians‬ب ‌ه‬ ‫سه‌ركردایه‌تیی (ئاگوم‪-‬كاكریمه‌) ‪Agum-‬‬ ‫‪ kakrime‬كه‌ ن��اس��راو‌ه به‌ «ئاگوم»‬ ‫ی دووه‌م ‪ ،Agum II‬له‌ ساڵی (‪1595‬‬ ‫پ‪ .‬ز‪ ).‬دا په‌الماری بابلیان دا و داگیریان‬ ‫كرد‪ .‬پاشان له‌ ساڵی (‪ 1162‬پ‪ .‬ز‪ ).‬دا‪،‬‬ ‫عیالمیه‌كان به‌ سه‌ركردایه‌تیی (شوتروك‬ ‫‪Shutruk-Nakhunte‬‬ ‫ناخونته‌)‬ ‫ه��ێ��رش��ی��ان ك��رده‌ س��ه‌ر ك��اش��ی��ی�ه‌ك��ان و‬ ‫سه‌ركه‌وتنیان به‌ ده‌س��ت هێنا‪ ،‬ئیتر به‌و‬ ‫شێوه‌ی ‌ه كاشییه‌كان ل ‌ه مێژوودا كۆتاییان‬ ‫پێ ه��ات(‪ .)6‬كاشییه‌كان پێش ئ�ه‌وه‌ی‬ ‫واڵت��ی بابل داگیر بكه‌ن‪ ،‬ل ‌ه ناوچه‌كانی‬ ‫خۆیاندا فه‌رمانڕه‌واییان ده‌كرد‪( .‬گاندیش)‬ ‫‪( Gandish‬یاخود گه‌نداش ‪Gan-‬‬ ‫‪ )dáš‬یه‌كه‌مین فه‌رمانڕه‌وای كاشیه‌كان‬ ‫ب��وو ل ‌ه نێوان سااڵنی (‪ 1734‬ـ ‪1749‬‬ ‫پ‪ .‬ز‪ ).‬بۆ ماوه‌ی شازده‌ ساڵ حوكمڕانیی‬ ‫ك��ردووه‌‪ .‬هاوسه‌رده‌می (سه‌مسو‪-‬ئیلونا)‬ ‫‪ Samsu-iluna‬ی كوڕی (حه‌مموڕابی)‬ ‫‪ Hammurabi‬ی پاشای بابلیه‌كان بووه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ل ‌ه ڕوته‌خت (لوح) ـ ‌ه دۆزراوه‌كانی‬ ‫ش��اری (ن��ی��پ��پ��ور) ‪ Nippur‬دا ن��اوی‬ ‫(گاندیش) هاتووه‌‪ ،‬ب ‌ه بنیاتنه‌ری ده‌سه‌اڵتی‬ ‫كاشیه‌كان ن��اس��راوه‌‪ .‬پ��اش (گاندیش)‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ (ئاگوم) ‪ A-gu-um‬ی یه‌كه‌م‬ ‫و (كاشتیلیاشی یه‌كه‌م) ‪Kashtiliash I‬‬ ‫بۆ ماوه‌ی بیست و دوو ساڵ فه‌رمانڕه‌واییان‬ ‫ك��رد‪ .‬پاشان (ئوشی) ‪ Ushi‬ی كوڕی‬ ‫(كاشتیلیاش) ب��ۆ م��اوه‌ی هه‌شت ساڵ‬ ‫و دوات��ر (ئ��اگ��وم‪-‬ك��اك��ری��م�ه‌) ‪Agum-‬‬ ‫‪ Kakrime‬ك ‌ه یه‌كێك بووه‌ ل ‌ه كوڕه‌كانی‬ ‫(تاززی گوروماش) ‪Tazzigurumash‬‬ ‫(ی��اخ��ود ت��اش��زی‪-‬گ��وروم��اش ‪Tashzi-‬‬ ‫‪ )gurumash‬شوێنی گرته‌وه‌‪ ،‬دواتر‬ ‫هه‌ریه‌ك له‌ (هارباشیهو) ‪Harbashihu‬‬ ‫و (هارباشیپاك) ‪ Harbashipak‬و‬ ‫(تیپتاكزی) ‪ Tiptakzi‬فه‌رمانڕه‌واییان‬ ‫كرد(‪.)7‬‬ ‫له‌ ناوه‌ڕاستی چاخی كاشیدا شارێكی‬

‫نوێی زه‌به‌الحیان له‌ خوارووی مێسۆپۆتامیادا‬ ‫بونیات نا‪ .‬ل ‌ه دووریی بیست میل ل ‌ه ڕۆژئاوای‬ ‫مه‌ڵبه‌ندی شاری به‌غداوه‌‪ ،‬ك ‌ه پاشماوه‌كه‌ی‬ ‫ب ‌ه (عه‌قه‌رقوف) ن��اس��راوه‌‪ .‬ن��اوی (دور‪-‬‬ ‫ك��وری��گ��ال��زو) ‪ Dur-Kurigalzu‬یان‬ ‫لێ ن��ا‪ .‬ل ‌ه پ��اڵ بابلدا ب��وو به‌ پایته‌ختی‬ ‫دووه‌می شانشینیی كاشیه‌كان‪ .‬دامه‌زرێنه‌ری‬ ‫ئ�ه‌م ش��ار‌ه پادشا (كوریگالزوی یه‌كه‌م)‬ ‫‪ Kurigalzu I‬بوو‪ .‬وه‌هایش ده‌بینرێت ك ‌ه‬ ‫پاشا (كوریگالزوی دووه‌م) ‪Kurigalzu‬‬ ‫‪ II‬قولله‌كه‌ی (زیققوره‌) دروست كردبێت‪،‬‬ ‫كه‌ ت��اوه‌ك��و ڕۆژی ئه‌مڕۆمان پاشماوه‌ی‬ ‫ئ��ه‌و په‌رستگایه‌ ه��ه‌ر م��او‌ه و ل �ه‌ جێی‬ ‫خۆیدایه‌(‪ .)8‬له‌ پاڵ خواوه‌ند (كاشو) دا‬ ‫چه‌ند خواوه‌ندێكی تریشیان هه‌بووه‌‪ .‬وه‌كو‬ ‫خواوه‌ند (بوریاش) ‪ Buriash‬ك ‌ه هه‌ر‬ ‫هه‌مان خواوه‌ندی (تێشوب) ی خووریه‌‪ ،‬و ب ‌ه‬ ‫خواوه‌ندی باوباران و هه‌وره‌تریشقه‌ ناسراوه‌‪.‬‬ ‫خواوه‌ندێكی تریشیان هه‌بوو‌ه ب ‌ه ناوی‬ ‫(شیخو) ‪ Šiḫu‬وه‌‪ .‬له‌ ڕۆژی ئه‌مڕۆمانیشدا‬ ‫له‌نێو میلله‌تی كورددا (شێخۆ) ناومان هه‌ر‬ ‫هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ناوچه‌ی كاشیه‌كان بیر‌ه‬ ‫نه‌وت و گڕی ئاگری هه‌ڵقواڵوی زه‌ویی تێدا‬ ‫هه‌بووه‌‪ ،‬بۆی ‌ه خواوه‌ندێكیان هه‌بووه‌ به‌ ناوی‬ ‫(شۆمۆن) یاخود (شۆمۆكۆن) ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫خوواوه‌ندی گڕكان و گڕو بڵێسه‌ی ئاگر بووه‌‪.‬‬ ‫ل�ه‌ كۆتایی س��ه‌ده‌ی هه‌شته‌می پێش‬ ‫زای��ن��دا‪ ،‬ه �ه‌ن��دێ��ك ل��ه‌ ف �ه‌رم��ان��ڕه‌وای��ان��ی‬ ‫هه‌رێمه‌كانی ژێرده‌سته‌ی ده‌وڵه‌تی ئورارتو‬ ‫ده‌ستیاندای ‌ه یاخیبوون‪ .‬دیارترین هه‌رێمیش‬ ‫س�ه‌ر به‌ ئ��ورارت��و واڵت��ی (ماننا) ب��وو ك ‌ه‬ ‫ئ��ااڵی یاخیبوونی هه‌ڵگرت‪ .‬ئ �ه‌م واڵت� ‌ه‬ ‫كه‌وتبووه‌ خ��وارووی ده‌ری��اچ�ه‌ی (ورم��ێ)‬ ‫و‌ه ل ‌ه كوردستانی ئێران‪ .‬سنووری ماننا‬ ‫كه‌ ئاشوورییه‌كان ب ‌ه (مونا) و (مانناس)‬ ‫و (ماننا) ناویان ب��ردووه‌‪ ،‬بابلیه‌كان ب ‌ه‬ ‫(ماننای)‪ ،‬و ئورارتیه‌كان ب ‌ه (میننی)‪ ،‬و‬ ‫كتێبی پیرۆزی ئیرمیا ب ‌ه (میننی) ‪Minni‬‬ ‫ناساندوویانه‌‪ .‬له‌الی باكووری ڕۆژهه‌اڵته‌و‌ه‬ ‫شاری ته‌ورێز و ده‌ریاچه‌ی ورمێ‪ .‬له‌ باشوور‬ ‫به‌ سنووری كرماشانی ئێستا و‪ ،‬له‌ باكووری‬ ‫ڕۆژئ��اواوه‌ دراوس��ێ��ی ئ��ورارت��و ب��ووه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫ڕۆژهه‌اڵت تاوه‌كو نزیكی باشووری ڕۆژئاوای‬ ‫ده‌ریای خه‌زه‌ر بووه‌‪ .‬به‌تایبه‌تی له‌ ده‌ڤه‌ری‬ ‫نێوان مه‌راغه‌ و بۆكان و سه‌قز جێگیر‬ ‫بوون(‪.)9‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ل�ه‌ ت�ه‌وڕات��ی��ش��دا ن��اوه‌ك�ه‌ی‬ ‫ب ‌ه (میننی) מּני ه��ات��ووه‌‪ .‬ل ‌ه ناوچه‌ی‬ ‫فه‌له‌ستیندا (گه‌نمی میننی) ناوبانگێكی‬ ‫به‌رفراوانی هه‌بووه‌‪ .‬پایته‌خته‌كه‌یان شاری‬ ‫(ئ��ی��زی��رت��و) ‪ Izirtu‬ب��ووه‌‪ ،‬ك �ه‌ ئێستا‬ ‫شوێنه‌واره‌كه‌ی ب ‌ه (زه‌رت��ه‌) ناسراو‌ه ل ‌ه‬ ‫كوردستانی ئێران‪ .‬ئاشوورییه‌كان بۆ یه‌كه‌م‬ ‫جار هه‌واڵی ئه‌م شانشینیانه‌یان ل ‌ه ساڵی‬ ‫(‪ 834‬پ‪ .‬ز‪ ).‬باس كردووه‌‪ ،‬ئه‌ویش ل ‌ه كاتی‬ ‫هه‌ڵمه‌ته‌كانیاندا بۆ سه‌ر ئه‌و ده‌ڤه‌رانه‌ ل ‌ه‬ ‫میانی شه‌ڕه‌كانیان له‌گه‌ڵ ئورارتیه‌كاندا‪ .‬ك ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستیان بووه‌ ناوچه‌كانی ئورارتۆ كۆنتڕۆڵ‬ ‫بكه‌ن(‪ .)10‬له‌ سااڵنی (‪ 590‬ـ ‪ 580‬پ‪ .‬ز‪).‬‬ ‫واڵتی ماننا كه‌وته‌ ژێر ڕكێفی میدییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫و بوو ب ‌ه به‌شێك ل ‌ه ئیمپراتۆریه‌تیی میدی‪.‬‬ ‫ناسراوترین شاری مانناییه‌كان شاری (زیبیا)‬ ‫‪ Zibia‬یاخود (ئیززیبیا) ‪ Izzibia‬بوو‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئێستا ده‌كه‌وێته‌ ته‌نیشتی شاری سه‌قز‬ ‫له‌ كوردستانی ئێران ‌و‪ ،‬پێی ده‌ووترێت‬ ‫(زیویێ‌)‪ .‬هه‌روه‌كو زانراوه‌ چه‌ندین شوێن‬ ‫و ناوچه‌ ل ‌ه كوردستاندا ئێستا به‌ ناوی‬ ‫زی��وی �ێ‌و‌ه ه��ات��ووه‌‪ ،‬ك ‌ه ه �ه‌ر له‌ناو شاری‬ ‫(زیبیا) ی مانناییه‌و‌ه سه‌رچاو‌ه ده‌گرن‪.‬‬ ‫وه‌كو (زێویه‌) ی ته‌نیشتی شاری سلێمانی‬ ‫و (زێوه‌) ی ناوچه‌ی هه‌ولێر‪ .‬هه‌روه‌ها له‌ناو‬ ‫شاری كه‌ركوكیشدا گه‌ڕه‌كی (زێویه‌) هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سومه‌رییه‌كان به‌ ناوچه‌ی كه‌ركوك و‬ ‫ده‌وروب �ه‌ری��ان ده‌وت واڵت��ی (س��وب��ارو) ب ‌ه‬ ‫خه‌ڵكه‌كه‌یشیان ده‌ووت (سوبارییه‌كان)‪.‬‬ ‫وه‌ه��ا پێده‌چێت كه‌ وش �ه‌ی (شۆریجه‌) و‬ ‫(شۆراو) ی ئێستایش هه‌ر له‌و وشه‌ كۆنه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاوه‌ی گرتبێت‪ ،‬نه‌ك له‌ ئاوی (شۆر)‬ ‫ه‌و‌ه ه�ه‌روه‌ك��و زۆرێ��ك وه‌ه��ای تێده‌گه‌ن‪.‬‬ ‫(س��و) ن��اوی خه‌ڵكه‌كه‌ ب��ووه‌‪( .‬ب��ار) یش‬ ‫ل��ه‌الی سومه‌رییه‌كان به‌ مانای ده‌ره‌و‌ه‬ ‫هاتووه‌‪ .‬ئێستایش له‌ زمانی عه‌ره‌بیدا وشه‌ی‬ ‫( َب ّره‌) هه‌ر هه‌مان مانا ده‌گه‌یه‌نێت‪ .‬به‌زۆری‬ ‫ناوچه‌ی (سوباری) ده‌كه‌وت ‌ه ژوور چیای‬ ‫حه‌مرین‪ ،‬له‌نێوان زێی بچووك و ڕوب��اری‬ ‫سیروان‪ .‬پاشتریش حه‌مموڕابی له‌ یه‌كێك‬ ‫ل ‌ه ده‌قه‌كانیدا وتوویه‌تی‪( :‬گوتیوم كی‬ ‫سوبارتو كی توكریش كی شاسادۆ‪ -‬سون‬

‫نیسو لیشان سونو ئیرگو) یانی (گوتیوم‬ ‫و سوبارتو و توكریش‪ ،‬چیاكانیان دوور‌ه و‬ ‫زمانی دانیشتووانه‌كه‌یشی نه‌زانراوه‌)‪ .‬ناوی‬ ‫(سوبیر) و (سوبار) له‌ نووسینه‌كانی شای‬ ‫(له‌گه‌ش) ی سومه‌ری (ئێا‌نناتوم ‪-2470‬‬ ‫‪ 2430‬پ‪ .‬ز‪ ).‬باس كراوه‌‪ .‬وه‌ها ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ ئه‌كه‌دییه‌كان پاشگری مێینه‌یان (تو)‬ ‫خستبێته‌ پاڵی و بوو‌ه ب ‌ه (سوبارتو)‪ .‬به‌اڵم‬ ‫پاشگری سومه‌ری به‌ شێوه‌ (توم) بووه‌‪،‬‬ ‫ئاشوورییه‌كانیش ئه‌م ناوه‌یان ب ‌ه داڕشتنی‬ ‫(ش��وراو) و (شوبریا) به‌كار هێناوه‌(‪.)11‬‬ ‫پاشتریش ك� ‌ه ئه‌كه‌دییه‌كان ب��ۆ م��اوه‌ی‬ ‫سه‌د‌ه و نیوێك حوكمڕانیی خوارووی واڵتی‬ ‫مێسۆپۆتامیایان كرد‪ ،‬به‌زۆری ب ‌ه ناوچه‌كانی‬ ‫ژورووی واڵت��ی��ان ده‌ووت (ع�ه‌ل��ی��ات��وم)‬ ‫‪.aliatum‬‬ ‫ئورارتییه‌كان و حووریه‌كان و گوتیه‌كان‬ ‫و كاشیه‌كان و لولوبیه‌كان دانیشتووانی‬ ‫ڕه‌سه‌نی ناوچه‌ی زاگ��رۆس و ده‌وروبه‌رین‪.‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی دووه‌می پێش زایندا‪،‬‬ ‫میتانیه‌كان و میدییه‌كان وه‌كو ڕه‌گه‌زی ئاری‬ ‫نه‌ژادی هیندی‪-‬ئه‌وروپایی‪ ،‬هاتنه‌ ناوچه‌كه‌و‬ ‫تێكه‌ڵ به‌ دانیشتووانی ڕه‌سه‌نی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫بوون‪ .‬له‌ ئاكامدا ئه‌و ئاری نه‌ژادان ‌ه توانیان‬ ‫زمان و كه‌ڵچه‌ری خۆیان بسه‌پێنن به‌سه‌ر‬ ‫س �ه‌رج �ه‌م دانیشتووانی ن��اوچ �ه‌ك �ه‌دا‪ .‬ب ‌ه‬ ‫به‌سه‌رچوونی كات و وه‌خت میلله‌تێك ب ‌ه‬ ‫ناوی كورده‌وه‌‪ ،‬له‌و هه‌موو نه‌ته‌و‌ه و ڕه‌گه‌ز‌ه‬ ‫جیاجیانه‌ پێك هات‪ .‬سه‌ره‌ڕای هه‌موویشی‬ ‫ب�ه‌ درێ��ژای��ی م��ێ��ژوو كۆمه‌ڵه‌ خه‌ڵكانێك‬ ‫هه‌بوونه‌ به‌ ناوی (كوردی) و (كورتی) و‬ ‫(كاردا) و (كوردۆین) و (كاردۆخی) ‌و‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬ل� ‌ه س �ه‌رده‌م��ان��ی زۆر ك��ۆن��دا واڵت��ی‬ ‫كوردستانی ئێستا دوو ناوچه‌ی سه‌ره‌كیی ل ‌ه‬ ‫خۆ گرتبوو‪ .‬یه‌كه‌م ناوچه‌ی (سو) دووه‌م‬ ‫ناوچه‌ی (كاردا) ڕاستی ئه‌م زانیاریانه‌یش‬ ‫ل ‌ه ڕێگه‌ی ئه‌و نووسینه‌ مێخیانه‌وه‌ بۆمان‬ ‫ساخ بۆته‌وه‌‪ ،‬كه‌ پادشای سومه‌ری (شو‪-‬‬ ‫سین) ‪ 2036( Shu-Sin‬ـ ‪ 2028‬پ‪ .‬ز‪).‬‬ ‫چواره‌م له‌ پادشاكانی (بنه‌ماڵه‌ی ئور) ی‬ ‫سێیه‌م (‪ 2111‬ـ ‪ 2003‬پ‪ .‬ز‪ ).‬بۆی به‌جێ‬ ‫هێشتووین كه‌ تێیدا ئه‌م ده‌قه‌ مێخیه‌ی له‌ خۆ‬ ‫گرتووه‌‪( :‬ئیرننا فه‌رمانڕه‌وای ناوچه‌ی سوو‬ ‫خاكی ناوچه‌ی كاردا)(‪ .)12‬ئه‌كه‌دییه‌كانیش‬ ‫بۆ دانیشتوانی ناوچه‌ شاخاوییه‌كان وشه‌ی‬ ‫(قه‌ردو) یاخود (كه‌ردو) یان به‌كار ده‌هێنا‪.‬‬ ‫ل ‌ه ه�ه‌ردوو زمانی ئه‌كه‌دی و ئاشووریشدا‬ ‫وشه‌ی (ق �ه‌ردو) ب ‌ه مانای ئازا و پاڵه‌وان‬ ‫ده‌ه��ات‪ .‬ئێستایش له‌ زمانی فارسیدا ب ‌ه‬ ‫پاڵه‌وان ده‌وترێت (گ��ورد)‪ .‬ئه‌وه‌تا شاعیر‬ ‫(فایه‌ق بێكه‌س) وش�ه‌ی «گ��ورد» ی ب ‌ه‬ ‫مانای پاڵه‌وان به‌كار هێناوه‌ و ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫ئه‌م كورد‌ه گورده‌ ئێستا كه‌ بێكه‌س ‌و‬ ‫هه‌ژاره‌‬ ‫ملی بۆ شیری دوژمن خوار و كه‌چ‌و الره‌‬ ‫هه‌روه‌ها (ئه‌سیری) ی شاعیریش هه‌مان‬ ‫وش�ه‌ی بۆ وه‌سفی ك��ورد به‌كار هێناوه‌ و‬ ‫ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫پیرۆز بێ جه‌ژنی ئه‌ی كوردی گوردی به‌وه‌فا‬

‫سه‌د جه‌ژنی وا بدینی ب ‌ه دڵخۆشی و سه‌فا‬ ‫بابلیه‌كانیش به‌ سنووری میدییه‌كانیان‬ ‫ده‌وت (ئ��وم��م��ان‪-‬م��ان��دا) ‪Umman-‬‬ ‫‪ ،manda‬ئه‌م ناوچه‌ی (ئۆمه‌رمه‌ندان)‬ ‫ی باكووری شاری كه‌ركوكیش هه‌ر هه‌مان‬ ‫ناونیشانی كۆنه‌‪ ،‬كه‌ به‌ زمانی بابلی ب ‌ه‬ ‫مانای (كێ ده‌زانێت) دێت‪ .‬ل ‌ه بڕگه‌یه‌كیاندا‬ ‫هاتووه‌ (ئوممان ماندا شا ئه‌شار شونو‬ ‫وق��و)‪ ،‬ب ‌ه مانای‪( :‬خه‌ڵكانێكی دوور كێ‬ ‫ناویان به‌ته‌واوه‌تی ده‌زانێت)‪ .‬به‌ زۆرییش‬ ‫ئ��ه‌و ن��اوچ�ه‌ی�ه‌ په‌رستگایه‌كی سه‌كایی‬ ‫ب��ووه‌(‪ .)13‬ناوچه‌ی ئۆمه‌رمه‌ندان و پردێ‬ ‫به‌شێك بوو له‌ قه‌ڵه‌مڕه‌ویی سه‌كاییه‌كان‪.‬‬ ‫پاش ڕووخاندنی ئیمپراتۆرییه‌تیی ئاشووری‬ ‫تیره‌ی ساكا یاخود سه‌كاییه‌كان له‌وێ‬ ‫جێگیر ب��وون‪ .‬پێشتر ئه‌مانه‌ هاوپه‌یمانی‬ ‫ئاشوورییه‌كان ب��وون دژی میدییه‌كان‪.‬‬ ‫میره‌كانی ساكا فه‌رمانڕه‌وا بوون‪( ،‬شه‌هرات)‬ ‫‪ Shahrat‬ناوێكیش له‌و میرانه‌ بووه‌‪،‬‬ ‫كه‌ شاری (شه‌هرات‪-‬كرت) یاخود (پردێ)‬ ‫یاخود (ئاڵتوون كۆپری) ی ئێستای دروست‬ ‫كردووه‌‪ .‬له‌ مێژوودا ئه‌و شارۆچكه‌ی ‌ه چه‌ند‬ ‫ناوێكی تریشی هه‌بووه‌‪ .‬ل ‌ه هه‌موو ناوه‌كان‬ ‫ناسراوتر (زه‌به‌ن) بووه‌‪ .‬له‌ ده‌ق ‌ه كۆنه‌كانی‬ ‫نووزیی ته‌نیشتی كه‌ركوك (ئه‌رراپخا)‪ ،‬باس‬ ‫ل ‌ه ناردنی دانه‌وێڵ ‌ه بۆ ناوچه‌ی (سیمموروم)‬ ‫‪ Simmurum‬ده‌ك��رێ��ت‪ .‬ژماره‌یه‌كی‬ ‫زۆر ل ‌ه سه‌رچاوه‌كان ئاماژه‌ بۆ ناوچه‌كانی‬ ‫پردێی ئێستا له‌سه‌ر زێی بچووك له‌ باكووری‬

‫كه‌ركوك ده‌ك �ه‌ن‪ .‬زۆر جار له‌گه‌ڵ زه‌به‌ن‬ ‫ن��اوی ه��ات��ووه‌‪ .‬ن��اوی ك��ورد و ناوچه‌كانی‬ ‫كوردستان ب ‌ه درێژایی مێژوو به‌ چه‌ندین‬ ‫داڕش��ت��ن گۆڕانكاریی ب �ه‌س �ه‌ردا هاتووه‌‪.‬‬ ‫یۆنانیه‌كان پێیان ده‌ووت (گۆردۆێنی)‪.‬‬ ‫ل� ‌ه ساڵی (‪ 401‬پ‪ .‬ز‪ ).‬ك�ه‌ گه‌زنه‌فون‬ ‫‪ Xenophon‬به‌ كوردستاندا ڕه‌ت بوو ب ‌ه‬ ‫خۆی و سوپا د‌ه هه‌زارییه‌كه‌یه‌وه‌‪ ،‬له‌سه‌ر‬ ‫زمانی ئه‌رمه‌نیه‌كانه‌وه‌ دانیشتووانه‌كانی ب ‌ه‬ ‫(ك��اردۆخ��ۆی) ‪ Kardoxoi‬ناو ب��ردووه‌‪.‬‬ ‫عه‌ره‌به‌كانیش ده‌یانووت (ب�لاد االك��راد)‪.‬‬ ‫سومه‌رییه‌كان به‌ واڵت و دنیای تاریكی پاش‬ ‫مردنیان ده‌وت (كور) ‪ .kur‬ئێستایش ل ‌ه‬ ‫زمانی كوردیی هاوچه‌رخدا‪ ،‬هه‌مان وش ‌ه ب ‌ه‬ ‫ده‌ستكارییه‌كه‌و‌ه به‌كار دێت ك ‌ه ب ‌ه قه‌بری‬ ‫مردوان ده‌وترێت (گۆڕ)‪ .‬هه‌روه‌ها به‌ كه‌سی‬ ‫نابینا ده‌وترێت (كوێر)‪ .‬ل ‌ه هه‌مان كاتدا‬ ‫سومه‌رییه‌كان ب ‌ه ش��اخ و چیای تاكیان‬ ‫ده‌ووت (كور)‪ ،‬له‌ حاڵه‌تی كۆ و جه‌معیشدا‬ ‫ده‌ی��ان��ووت (ك��ور‪-‬ك��ور)‪ ..‬ت��اوه‌ك��و ڕۆژی‬ ‫ئه‌مڕۆمان ل ‌ه كوردستاندا چیای (كوڕكوڕ)‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌(‪ .)14‬سومه‌رییه‌كان ب� ‌ه خه‌ڵكی‬ ‫چیانشینه‌كانی كوردستانیان ده‌وت (كور‪-‬‬ ‫دو ‪ )kur-du‬و (كورتو ‪ ،)kur-tu‬ك ‌ه بێ‬ ‫گومان (‪ )du-tu‬هه‌ردووكیان وه‌كو پاشگر‬ ‫به‌كار هاتوون‪ .‬ئه‌و وشه‌یه‌یش به‌ مانای‬ ‫شاخاوی به‌كار هاتووه‌‪.‬‬ ‫میدییه‌كان وه‌كو ڕه‌گه‌زێكی ئاری نه‌ژاد‬ ‫ده‌ورێكی گرنگیان ل ‌ه مێژووی ناوچه‌كه‌دا‬ ‫گێڕا‪ .‬وشه‌ی (ئاری) ب ‌ه مانای (ئاگر) دێت‪.‬‬ ‫یانی ئاری نه‌ژاده‌كان خانه‌دان و نه‌جیب زاد‌ه‬ ‫و خاوه‌ن كوانوون‪ .‬نابێت ئه‌و ڕاستیه‌یش‬ ‫بشاردرێته‌وه‌ ك ‌ه دانیشتووانی كوردستانی‬ ‫ك��ۆن‪ ،‬ب �ه‌ ئ��اری ن��ه‌ژاد و دانیشتووان ‌ه‬ ‫ڕه‌سه‌نه‌كانیه‌و‌ه بره‌ویان ب ‌ه چه‌ند دیارده‌یه‌كی‬ ‫ژیان دا‪ .‬مێژووی سوارچاكی و به‌خێوكردنی‬ ‫ب��ه‌رزه‌واڵخ ل �ه‌ ڕۆژه��ه‌اڵت��ی ن��اوه‌ڕاس��ت��دا‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌و ڕه‌گه‌زانه‌وه‌‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها بوون ‌ه هۆی ئه‌وه‌ی ئه‌سپ و ماین‬ ‫و ب��ه‌رزه‌واڵخ به‌ هه‌موو جۆره‌كانیه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌ جیاجیاكاندا باڵو بكه‌نه‌وه‌‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ل ‌ه بواری به‌كارهێنانی ئاسن و چه‌كی ئاسندا‬ ‫ڕۆڵێكی گرنگیان ل ‌ه ن��اوچ�ه‌ك�ه‌دا بینی‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ده‌وترێت كه‌ ئ��اری ن��ه‌ژاد‌ه هیندی‪-‬‬ ‫ئه‌وروپیه‌كان توانییان ل ‌ه به‌ره‌كانی شه‌ڕوشۆڕ‬ ‫و جه‌نگدا سه‌ركه‌وتن به‌ده‌ست بهێنن(‪.)15‬‬ ‫له‌ سه‌ره‌تای هه‌زاره‌ی دووه‌می پێش زایندا‪،‬‬ ‫میدییه‌كان‪ ،‬ل�ه‌ ده‌وروب��ه‌ری ده‌ری��اچ �ه‌ی‬ ‫قه‌زوینه‌و‌ه به‌ره‌و خوار‪ ،‬بۆ چیاكانی زاگرۆس‬ ‫و ده‌وروب��ه‌ری كۆچیان ك��رد و جێگیر‬ ‫بوون‪ .‬هه‌ندێكی تریش له‌و ئاری نه‌ژادان ‌ه‬ ‫ب�ه‌ره‌و هیندستان كۆچیان كرد‪ ،‬به‌شێكی‬ ‫تریشیان زیاتر هه‌نگاویان نا و ل ‌ه واڵتانی‬ ‫ئه‌وروپادا جێگیر بوون‪ .‬به‌شێكی تریشیان‬ ‫له‌ ڕۆژه�ه‌اڵت��ی ئێران و خ��وارووی ئێراندا‬ ‫نیشته‌جێ بوون ‌و‪ ،‬له‌ ئه‌نجامدا میلله‌تی‬ ‫فارسیان پێك‌هێنا‪ .‬ن��اوی واڵت��ی (ئێران)‬ ‫یش وه‌كو زاراوه‌یه‌كی جوگرافی و سیاسی‬ ‫له‌ وشه‌ی (ئاری) یه‌وه‌ سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌م به‌كارهێنانی زاراوه‌ی (ئاریانا)‬ ‫‪ Ariana‬ب ‌ه مانا سیاسییه‌كه‌ی له‌الیه‌ن‬ ‫جوگرافیناس و سه‌رپه‌ریشتیاری كتێبخانه‌ی‬ ‫(ئێراتۆستێنێس)‬ ‫ئ �ه‌س��ك �ه‌ن��ده‌ری��ی �ه‌وه‌‬ ‫‪ Eratosthenes‬ه‌و‌ه پێمان گه‌یشتووه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ویش له‌ نێوه‌ڕاستی س �ه‌ده‌ی ‪ 3‬ی به‌ر‬ ‫له‌ زایندا‪ .‬كۆنترین ئاماژه‌ بۆ میلله‌تانی‬ ‫ئێرانی ل ‌ه الیه‌ن نووسینه‌ ئاشوورییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫به‌ده‌ستمان گه‌یشتووه‌‪ .‬ل ‌ه سه‌رده‌می شا‬ ‫شه‌لمانه‌سه‌ری سێیه‌م ‪Shalmaneser‬‬ ‫‪ III‬دا (ناوه‌ڕاستی س�ه‌ده‌ی ‪ 9‬ی به‌ر ل ‌ه‬ ‫زایندا) ناوی چه‌ند هۆز و تیره‌یه‌كی ئێرانی‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬كه‌ شا شه‌لمانه‌سه‌ری سێیه‌م‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌ی نێوان ده‌ریاچه‌ی ورمێ و پێده‌شت ‌ه‬ ‫به‌رزه‌كاندا چاوی پێكه‌وتوون ك ‌ه میدییه‌كان‬ ‫ب��وون �ه‌(‪ .)16‬زۆرێ��ك ل ‌ه مێژوونووسان و‬ ‫پسپۆران ل�ه‌و ب��اوه‌ڕه‌دان كه‌ میدییه‌كان‬ ‫ب��اوب��اپ��ی��ران��ی ك��وردی ئ��ه‌م س��ه‌رده‌م��ه‌ن‪.‬‬ ‫(مینۆرسكی) یه‌كێك ‌ه ل �ه‌و پسپۆرانه‌ی‬ ‫ك �ه‌ ل �ه‌س �ه‌ر ئ��ه‌م ب��ڕوای��ه‌دای��ه‌‪ .‬ه �ه‌روه‌ه��ا‬ ‫(نۆلدكه‌) ‪ Nöldeke‬و (دارمێستێتێر)‬ ‫‪ Darmesteter‬وه‌ه��ای بۆ ده‌چن ك ‌ه‬ ‫زمانی كوردیی هاوچه‌رخ پاشماوه‌ی زمانی‬ ‫مادیی كۆنه‌‪ .‬زه‌رده‌ش��ت ل ‌ه ناوچه‌ی میدیا‬ ‫چاوی به‌ دنیا هه‌ڵهێناوه‌‪( .‬پلینیوس) یاخود‬ ‫(پلینیی بچوك) ‪ Pliny the Elder‬ك ‌ه‬ ‫ل ‌ه سه‌ده‌ی یه‌كه‌می زاینیدا ژیاو‌ه زه‌رده‌شتی‬ ‫به‌ مادی داناوه‌‪ .‬وشه‌ی «ماد» به‌ زمانی‬ ‫ئاشووری (مادای‪ -‬ئامادای‪ -‬ماتای) ـه‌‪ ،‬ب ‌ه‬

‫پیاوانی ئاینیی ماده‌كان پێیان ده‌وترا (موغ)‪ ،‬ل ‌ه زمانی یۆنانیشدا بووه‌ت ‌ه‬ ‫(ماگۆس)‪ ،‬له‌نێو زمانی عه‌ره‌بیشدا بووه‌ به‌ (مجوسي)‪ ،‬ك ‌ه عه‌ره‌به‌كان‬ ‫وه‌كو جوێندان ئه‌م وشه‌یه‌ به‌كار ده‌هێنن‪ ،‬به‌ مانای گومڕایی و‬ ‫ئاگرپه‌رستی‬

‫زمانی عیالمیی تاز‌ه (ماتاپه‌)‪ ،‬ب ‌ه زمانی‬ ‫عیبریی كۆن (مادای)‪ ،‬به‌ زمانی پارسی كۆن‬ ‫(ماده‌)‪ ،‬به‌ زمانی یۆنانیی كۆن (مێدۆی‪،‬‬ ‫مادۆی)‪ ،‬ب ‌ه زمانی ئه‌رمه‌نیی كۆن (مارك)‪،‬‬ ‫ب ‌ه زمانی پارتی (مات)(‪.)17‬‬ ‫م��اده‌ك��ان ب��ه‌ ئ��ه‌س��پ��س��واری و تیر‬ ‫هاویشتن ناسرابوون‪ .‬ئه‌وه‌ی ك ‌ه ماده‌كانی‬ ‫ل�ه‌ ئه‌سپسواریدا س �ه‌رك �ه‌وت��وو ك��ردب��وو‪،‬‬ ‫بوونی باشترین و جوانترین ئه‌سپ بوو‬ ‫له‌ ناوچه‌كه‌یاندا‪ ،‬به‌تایبه‌تی ل ‌ه ناوچه‌ی‬ ‫(نیسایا) ‪ Nisaia‬ك ‌ه له‌ تیژڕه‌وی و جوانیدا‬ ‫بێ وێن ‌ه بوونه‌‪ .‬ماده‌كان نووسینی مێخییان‬ ‫به‌كار هێناوه‌‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه ئاشوورییه‌كانه‌و‌ه‬ ‫وه‌ریانگرتووه‌‪ ،‬ئه‌وانیش ل ‌ه عیالمیه‌كانه‌و‌ه‬ ‫وه‌ریانگرتووه‌‪ )39( .‬پیتی نووسینی ماده‌كان‬ ‫ل ‌ه ئاشوورییه‌كانه‌و‌ه وه‌رگیراوه‌‪ ،‬ماده‌كانیش‬ ‫بۆ پارسه‌كانیان گۆاستۆته‌وه‌(‪ .)18‬پیاوانی‬ ‫ئاینی ماده‌كان پێیان ده‌ووت��را (م��وغ) ل ‌ه‬ ‫زمانی یۆنانیشدا بۆت ‌ه (ماگۆس) ‪.Μάγος‬‬ ‫ئه‌م وشه‌یه‌ كه‌وتۆت ‌ه نێو زمانی ئینگلیزی و‬ ‫بوو‌ه به‌ (ماجیك ‪ )magic‬ب ‌ه مانای سیحر‬ ‫و ته‌لیسمبازی دێت‪ .‬له‌نێو زمانی عه‌ره‌بیشدا‬ ‫بوو‌ه ب ‌ه (مجوسی)‪ ،‬كه‌ عه‌ره‌به‌كان وه‌كو‬ ‫جوێندان ئه‌م وشه‌ی ‌ه به‌كار ده‌هێنن‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫مانای گومڕایی و ئاگرپه‌رستی‪ .‬ئه‌وێستا‬ ‫كتێبی پیرۆزی زه‌رده‌شتی میدییه‌‪( ،‬زه‌ند)‬ ‫یش ڕاڤ� ‌ه و لێكدانه‌وه‌یه‌كی كورتكراوه‌ی‬ ‫ئه‌وێستایه‌‪ .‬ب��ه‌اڵم ع�ه‌ره‌ب�ه‌ك��ان زاراوه‌ی‬ ‫(زندیق) یان له‌ وشه‌ی (زه‌ند) ی پیرۆزه‌و‌ه‬ ‫داتاشیوه‌‪ ،‬كه‌ دایده‌بڕن به‌سه‌ر هه‌ر كه‌سێكدا‬ ‫گه‌ر وه‌كو خۆیان بیر نه‌كاته‌وه‌‪ .‬ئومه‌وییه‌كان‬ ‫وشه‌ی (شعوبی) یان داهێنا‪ .‬هه‌ر كه‌سێكی‬ ‫غه‌یره‌عه‌ره‌بیش گه‌ر شانازیی به‌ نه‌ته‌و‌ه و‬ ‫میلله‌تی خۆیه‌و‌ه بكردایه‌؛ ئه‌وا زۆر به‌سانایی‬ ‫ئه‌م زاراوه‌یه‌یان ده‌دای ‌ه پاڵی و به‌ (شعوبی)‬ ‫ناوزه‌دیان ده‌كرد‪ .‬به‌درێژایی مێژوو كۆمه‌ڵێك‬ ‫له‌ نووسه‌ران و شاعیران و بیرمه‌ندان ب ‌ه‬ ‫مه‌جوسی و زیندیق و شعوبی تاوانبار كران‬ ‫و خوێنیان ڕژا‪.‬‬ ‫ب �ه‌ ك��ورت��ی��ی�ه‌ك�ه‌ی میدییه‌كان وه‌ك��و‬ ‫ڕه‌گه‌زێكی ئاری نه‌ژادی هیندی‪-‬ئه‌وروپایی ل ‌ه‬ ‫ناوچه‌ی زاگرۆس و ده‌وروبه‌ریدا نیشته‌جێ‬ ‫بوون‪ .‬توانییان به‌درێژایی سه‌ده‌ و نیوێك‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تێك دابمه‌زرێنن (‪ 700‬ـ ‪ 550‬پ‪.‬‬ ‫ز‪ ،).‬پایته‌ختێكیشیان دامه‌زراند ب ‌ه ناوی‬ ‫(ئه‌كباته‌نه‌) ‪ Ecbatana‬ـه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ب ‌ه‬ ‫مانای یه‌كگرتنه‌وه‌ی ڕێگاكان دێت‪ .‬ئێستا‬ ‫ئه‌و شار‌ه له‌ واڵتی ئێراندا ب ‌ه (هه‌مه‌دان)‬ ‫ن��اس��راوه‌‪ .‬ل � ‌ه ساڵی (‪ 612‬پ‪ .‬ز‪ ).‬ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می شا كه‌یاخسار (كه‌یخه‌سره‌و) دا‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫هاوپه‌یمانێتیی نێوان میدییه‌كان و بابلیه‌كان‬ ‫ئیمپراتۆریه‌تی گ �ه‌ور‌ه و گرانی ئاشووری‬ ‫ڕووخا و شاری (نینه‌وا) ی پایته‌ختیشیان‬ ‫خاپوور كرا‪ .‬له‌ ئاكامدا ئیمپراتۆریه‌تی میدی‬ ‫ل ‌ه نزیكه‌ی ساڵی (‪ 550‬پ‪ .‬ز‪ ).‬دا‪ ،‬ل ‌ه الیه‌ن‬ ‫هه‌خامه‌نیشیه‌ فارسه‌كانه‌و‌ه ڕووخا و له‌نێو‬ ‫چوو‪ .‬هه‌ر له‌و ڕۆژه‌ به‌دواو‌ه تاوه‌كو ڕۆژی‬ ‫ئه‌مڕۆمان میلله‌تی فارس حوكمی هه‌موو‬ ‫ئێران ده‌ك�ه‌ن و میلله‌تی كوردیشیان ژێر‬ ‫ده‌سته‌ كردووه‌‪.‬‬ ‫په‌راوێزه‌كان‪:‬‬ ‫‪ .1‬الدكتور جمال رشید‪ ،‬ظهور الكورد فی التأریخ‪.‬‬ ‫الجز‌ء الثاني‪ .‬دار ئ��اراس‪ ،‬أربیل (‪ .)2003‬ص‌ص‪.‬‬ ‫(‪.)129-128‬‬ ‫‪ .2‬كامه‌ران كوێخا جه‌الل‪ ،‬مێژووی كۆنی كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ده‌زگای موكریان‪ ،‬هه‌ولێر (‪ .)2008‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)50‬‬ ‫‪ .3‬سه‌رچاوه‌ی پێشوو‪ .‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)39-35‬‬ ‫‪ .4‬الدكتور جمال رشید‪ ،‬ظهور الكورد فی التأریخ‪.‬‬ ‫الجز‌ء الثاني‪ ،‬ص‪.)363( .‬‬ ‫‪ .5‬دیوانی مه‌وله‌وی‪ .‬كۆكردنه‌وه‌و لێكۆڵینه‌وه‌ی‬ ‫مه‌ال عه‌بده‌لكه‌ریمی موده‌ڕیس‪ .‬چاپخانه‌ی (النجاح)‪،‬‬ ‫به‌غدا (‪ .)1961‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)394‬‬ ‫‪ .6‬عه‌بدوڵاڵ قه‌ره‌داغی (مه‌ال عه‌لی)‪ ،‬كورد ل ‌ه‬ ‫سه‌رچاو‌ه مێژووییه‌كاندا‪ .‬سلێمانی (‪ .)2008‬الپه‌ڕ‌ه‬ ‫(‪.)46-45‬‬ ‫‪ .7‬هورموزی بیگله‌ری‪ ،‬چیانشینانی زاگ��رۆس‪.‬‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬حه‌مه‌ی حه‌م ‌ه سه‌عید‪ .‬سلێمانی (‪.)2004‬‬ ‫الپه‌ڕه‌ (‪.)61-60‬‬ ‫‪ .8‬د‪ .‬جه‌مال ڕه‌شید‪ ،‬د‪ .‬فه‌وزی ڕه‌شید‪ .‬مێژووی‬ ‫كۆنی كورد‪ .‬وه‌رگێڕانی‪ :‬ملكۆ ك�ه‌الری‪ .‬چاپخانه‌ی‬ ‫كارۆ‪ ،‬سلێمانی (‪ .)2011‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)104-103‬‬ ‫‪ .9‬حه‌بیبوڵاڵی تابانی‪ ،‬هاونه‌ته‌وه‌یی قه‌ومی كورد‬ ‫و ماد‪ .‬به‌رگی یه‌كه‌م‪ .‬وه‌رگێڕانی‪ :‬جه‌لیل گادانی‪.‬‬ ‫وه‌زاره‌تی ڕۆشنبیری سلێمانی (‪ .)2004‬الپه‌ڕه‌ (‪.)175‬‬ ‫‪ .10‬د‪ .‬جه‌مال ڕه‌شید‪ ،‬د‪ .‬فه‌وزی ڕه‌شید‪ ،‬مێژووی‬ ‫كۆنی كورد‪ .‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)33‬‬ ‫‪ .11‬الدكتور جمال رشید‪ ،‬كركوك فی العصور‬ ‫القدیمة‪ .‬دار ئاراس‪ ،‬أربیل (‪ .)2002‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)55‬‬ ‫‪ .12‬د‪ .‬جه‌مال ڕه‌شید‪ ،‬د‪ .‬فه‌وزی ڕه‌شید‪ ،‬مێژووی‬ ‫كۆنی كورد‪ .‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)67‬‬ ‫‪ -13‬الدكتور جمال رشید‪ ،‬دراسات كردیة فی بالد‬ ‫سوبارتو‪ .‬دار ا‌فاق عربیة‌‪ ،‬بغداد (‪ .)1984‬الپه‌ڕ‌ه‬ ‫(‪.)35-34‬‬ ‫‪ .14‬الدكتور حسین قاسم عزیز‪ ،‬املفصل فی‬ ‫نشأة نوروز الذهنی ‌ة اإلبداعیة‌‪ .‬مركز ژین‪ ،‬السلیمانی ‌ة‬ ‫(‪ .)2012‬ص‪.)199( .‬‬ ‫‪ .15‬الدكتور سامی سعید األحمد ـ رضا جواد‬ ‫الهاشمي‪ ،‬تأریخ الشرق األدنی القدیم‪ .‬وزاره‌ التعلیم‬ ‫العالی والبحث العلمی‪ ،‬بغداد (‪ .)1980‬ص (‪.)78‬‬ ‫‪ .16‬سه‌رچاوه‌ی پێشوو‪ .‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)82‬‬ ‫‪ .17‬دیاكونوف‪ ،‬میدیا‪ .‬وه‌رگێڕانی‪ :‬بورهان قانع‪.‬‬ ‫ده‌زگای ڕۆشنبیری و باڵوكردنه‌وه‌ی كوردی‪ ،‬به‌غدا‬ ‫(‪ .)1978‬الپه‌ڕ‌ه (‪.)221‬‬ ‫‪ .18‬هورموزی بێگله‌ری‪ .‬چیانشینه‌كانی زاگرۆس‪.‬‬ ‫الپه‌ڕ‌ه (‪.)187‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫فرۆید و ئاین‬ ‫خالید عەلیزادە *‌‬ ‫لەم وتارەدا بیروڕای فرۆید سەبارەت‬ ‫بە چۆنیەتی سەرەەڵدانی ئاین دەخرێتە‬ ‫ب��ەر ب��اس و ل��ێ��ك��دان��ەوە‪ .‬ئەگەرچی‬ ‫هەندێ كەس و الیەن بە هەڵە پێیان‬ ‫وایە ناكۆكی و روبەڕوبوونەوەی فرۆید‬ ‫لەگەڵ ئاین تەنیا سەبارەت بە داب و‬ ‫نەریتی ئاینی لە بواری پێوەندی ژن و‬ ‫پیاو یان بەگشتی بۆ ‌پێوەندی سێكسی‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ .‬كەوابوو لەم بوارەدا فرۆید‬ ‫باوەڕی بە ئازادی بێ‌سنوور و لەغاوپچڕاو‬ ‫هەیە‪ ،‬هەربۆیە زۆر سروشتییە كە لەگەڵ‬ ‫لەمپەر و ئاستەنگه ئاینییەكاندا لە‬ ‫دژایەتیدایە‪ .‬بەاڵم دەبێ بگوترێ ناكۆكی‬ ‫و دژایەتی بیروبۆچوونی فرۆید زۆر لەم‬ ‫شتانە بنەڕەتیترە و فرۆید بە پشتبەستن‬ ‫و جەختكردنەوە لەسەر ویست و داخوازە‬ ‫سەركوتكراوە سێكسییەكان‪ ،‬شرۆڤە‬ ‫و روونكردنەوەی تایبەت سەبارەت بە‬ ‫چۆنیەتی سەرەەڵدانی ئاین دەخاتەڕوو‬ ‫و بنەما و كۆڵەكە سەرەكییەكانی ئاین‬ ‫دەخ��ات��ە ل��ەرزی��ن‪ .‬بە واتایەكی دیكە‬ ‫دژایەتی و ناڕەزایەتی فرۆید بە تەنیا‬ ‫لەگەڵ هەندێ دابونەریتی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ئاین لە بواری پێوەندیی سێكسیدا نییە‪،‬‬ ‫بەڵكوو ناوبراو لەگەڵ زۆربەی ئاستەنگ‬ ‫و بەربەستە ئاینی و كۆمەاڵیەتییەكاندا‬ ‫ل��ە دژای��ەت��ی��دای��ە‪ ،‬ب��ەاڵم داواك��اری‬ ‫هەڵپەساردن و پووچەڵكردنەوەی هەموو‬ ‫ئەم بەربەستانە نییە‪ ،‬چونكە پێی وایە‬ ‫واڵمدانەوەی بێ ئەم ال و ئەو الی هەموو‬ ‫ویست و داخوازەكانی م��رۆڤ دەبێتە‬ ‫هۆی لێكترازانی كۆمەاڵیەتی و لە ئاكامی‬ ‫لێكترازانی كۆمەڵگا ژیانی مرۆڤەكان‬ ‫و شارستانییەت بەگشتی دەكەوێتە‬ ‫مەترسییەوە (ت��ەوەك��ول��ی‪:1383 ،‬‬ ‫‪28‬ـ‪.)9‬‬ ‫ه��ۆی س��ەرەك��ی تەشەنەسەندنی‬ ‫ئ��ەم لێكدانەوە هەڵەیە س��ەب��ارەت بە‬ ‫بیروبۆچوونی فرۆید بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە‬ ‫كە فرۆید ب��ەزۆری لەسەر ئ��اس��ەوارە‬ ‫جیاوازەكانی سەركوتكردنی غەریزەی‬ ‫سێكسی لەسەر رۆح و رەوانی تاكەكان‬ ‫جەخت دەكاتەوە و هەندێ پێیان وایە‬ ‫ئەگەر سەركوتكردنی غەریزە سێكسی‬ ‫ئ��ەوەن��دە ئ��اس��ەواری خ��راپ��ی لەسەر‬ ‫رۆحی مرۆڤەكان هەیە‪ ،‬كەوابوو باشترە‬ ‫داواك��اری و داخواز بۆ ئازادی سێكسی‬ ‫رەها بخەنە بەر باس تاكو لە ئاكامدا‬ ‫تەندروستی جەستەیی و رۆح��ی بۆ‬ ‫‌مرۆڤەكان دابینبكرێ‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەرچ��ی ف��رۆی��د ب��ە شێوەیەكی‬ ‫سەرەكی بیرۆكەی ئاسەوار و دەركەوتەی‬ ‫رۆحی سەركوتكردنی غەریزە بەگشتی و‬ ‫غەریزەی سێكسی بە تایبەت خستە بەر‬ ‫باس و لێكدانەوە و رێگەچارەی بۆ ئەم‬ ‫كێشە و گرفتانە خستووەتە بەر باس‪،‬‬ ‫بەاڵم هیچ كات الیەنگری ئ��ازادی رەها‬ ‫و بێ ئەم‌ال و ئەوال و البردنی كوت و‬ ‫بەندەكان لە بورای سێكسدا نەبوو‪ .‬فرۆید‬ ‫دەڵێ‪ :‬بەگشتی هەموو خەڵك خاوەنی‬ ‫ویست و داخ��واز و غەریزەی دەروون��ی‬ ‫ناوخۆی یەكسان و هاوشێوەن و زۆر‬ ‫روون و ئاشكرایە بە البردنی ئاستەنگ و‬ ‫بەربەستە غەریزییەكان‌ هەموو بە شێوەی‬ ‫یەكسان و بەرابەر بۆ گەیشتن بە ویست و‬ ‫خۆلیاكانیان تێدەكۆشن‪ .‬بەڕاستی ئەگەر‬ ‫ئاستەنگەكانی شارستانییەت لەنێو بچێ‬ ‫و هەل‌ومەرجێكی ئازاد بۆ گەیشتن بە‬ ‫ویست و داخ��وازە غەریزییەكان بێتە‬ ‫ئاراوە‪ ،‬بە تەنیا یەك كەس دەتوانێ لە‬ ‫ئاكام و دەركەوتەكانی چێژ وەربگرێ‬ ‫و ئ��ەوی��ش كەسێك نییە بێجگه لە‬ ‫كەسێكی سەرەڕۆ و ملەوڕ كە لە رێگەی‬ ‫قۆرخكردنی كەرەسەكانی زۆر و سەركوت‬ ‫و داپڵۆسینەوە هەموو شتێك بۆ خۆی‬ ‫پاوان دەكات (رەزی‪160 :1357 ،‬ـ‪.)159‬‬ ‫ب��ەاڵم هۆكاری سەرەكی ناوبانگ و‬ ‫ناسراوی فرۆید و بیروبۆچوونەكانی بۆ‬ ‫هەلومەرجی مێژوویی پێش فرۆید لە‬ ‫رۆژئ��اوا دەگەڕێتەوە‪ .‬سەردەمێك كە‬ ‫بە توندی لەگەڵ هەموو داخوازییەك‬ ‫و ب��ە ت��ای��ب��ەت ل��ە ه��ەم��ب��ەر داخ��وازە‬ ‫‌سێكسییەكاندا كۆت و بەند و ئاستەنگ‬ ‫دروست دەكرا‪ ،‬كەوابوو ناسراوی فرۆید‬ ‫زۆرتر بۆ‌ئەم هۆكارە دەگەڕێتەوە تاكوو‬ ‫بۆ بەهێزی تیۆری و بیروبۆچوونەكانی‪.‬‬

‫فرۆید بە دام��ەزران��دن��ی ئەنجومەنی‬ ‫ن��ێ��ون��ەت��ەوەی��ی دەروون��ش��ی��ك��اری لە‬ ‫ساڵی ‪1910‬دا هەموو هەوڵی خۆی بۆ‬ ‫پەرەپێدانی بزووتنەوەی دەروونشیكاری‬ ‫خستە گەڕ‪ .‬ئەگەرچی نزیكترین دۆستانی‬ ‫وەكوو ئادلێر‪ ،‬ئێشتكل‪ ،‬رانك و یونگ‬ ‫لەم بوارەدا زۆر یارمەتیدەر بوون‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لە دوای ماوەیەك بە هۆی ناكۆكی هزری‬ ‫لەگەڵ دۆستانی لێك جیا دەبنەوە‪.‬‬ ‫ئەگەرچی س��ەرەڕای ئەم شتانە تاكوو‬ ‫ئێستاش فرۆید وەك��وو بناغەدانەر و‬ ‫باوكی بزووتنەوەی دەروونشیكاری دێتە‬ ‫ئەژمار‪ .‬یەكێك لە دەسكەوتە سەرەكی و‬ ‫بنەڕەتییەكانی دەروونشیكاری ئەوەیە كە‬ ‫پێیان وایە هیچ جۆرە سنوورێك لە نێوان‬ ‫دەروونناسی كۆمەاڵیەتی و دەروونناسی‬ ‫تاكەكەسی لە ئارادا نییە‪ .‬فرۆید پێی وایە‬ ‫بە هیچ شێوە دەروونناسی تاكەكەسی‬ ‫جیا ل��ە ژینگەی كۆمەاڵیەتی م��رۆڤ‬ ‫بوونی نییە‪ .‬چونكە مرۆڤ لە بنەڕە‌تدا‬ ‫بوونەوەرێكی كۆمەاڵیەتییە‪ ،‬جیاوازییەك‬ ‫كە تا سەردەمی فرۆید بە زۆری جەختی‬ ‫لەسەر دەكرایەوە (فرۆم‪.)21 :1384 ،‬‬ ‫فرۆید لە یەكێك لە بەرهەمە قووڵ‬ ‫و ناسراوەكانیدا بە ناوی «داهاتووی‬ ‫خ��ەی��اڵ��ێ��ك» م��ەس��ەل��ەی ئ��ای��ن و‬ ‫دەروون��ش��ی��ك��اری دەخ��ات��ە ب��ەر ب��اس و‬ ‫لێكدانەوە‪ .‬بە بۆچوونی فرۆید سەرچاوەی‬ ‫ئاین بۆ بێدەسەاڵتی و الوازی مرۆڤ لە‬ ‫هەمبەر هێزە سروشتییەكان لە دەرەوەی‬ ‫مرۆڤ و هێزە غەریزییەكان لە ناوخۆوە‬ ‫بۆ قۆناخە سەرەتاییەكانی ژیانی مرۆڤدا‬ ‫دەگەڕێتەوە‪ ،‬واتە سەردەمێك كە مرۆڤ‬ ‫توانای كەڵك‌وەرگرتنی لە هێزی ئەقڵ بۆ‬ ‫رووبەڕووبوونەوە لەگەڵ هێزی دەرەكی و‬ ‫ناوخۆیی نییە‪ ،‬لە وەها هەل‌ومەرجێكدا‬ ‫دەبێ یان ئەو هێزانە سەركوت بكرێن یان‬ ‫بە كەڵك‌وەرگرتن لە كەرەسە و شێوازی‬ ‫دیكە كۆنتڕۆڵ بكرێن (ف��ڕۆم‪:1382 ،‬‬ ‫‪22‬ـ‪ .)21‬بەو هۆكارانەی كە لە سەرەوە‬ ‫خستمانە بەر باس مرۆڤ بەجێی ئەوەی‬ ‫بە كەڵكوەرگرتن لە هێزی ئەقڵ و ئاوەز‬ ‫بكەوێتە بەربەرەكانێ و رووبەڕووبوونەوە‬ ‫لەگەڵ ئەم هێزانە‪ ،‬پەنا دەباتە بەر‬ ‫هێزی س��ۆزداری‪ .‬ئەركی سەرەكی ئەم‬ ‫هێزانە سەركوت و هەوساركردنی ئە‌و‬ ‫هێزانە بوو كە مرۆڤ لە رێگەی ئەقاڵنی‬ ‫و مەنتیقییەوە توانای رووبەڕووبوونەوەی‬ ‫لەگەڵدا نەبوو‪ .‬فرۆید پێی وای��ە لەم‬ ‫رەوت��ەدا م��رۆڤ شتێك لە خۆیدا بە‬ ‫ناوی «خەیاڵ» پ��ەروەردە دەكات‪ .‬بە‬ ‫هۆی ئ��ەوەی كە مرۆڤ لەگەڵ هەندێ‬ ‫هێزی دەرەكی و ناوخۆیی هەوسارنەكراو‬ ‫و ن��ەن��اس��راو رووب��ەڕوو دەب��ێ��ت��ەوە‪،‬‬ ‫ئەزموونی سەردەمی منداڵی خۆی وەبیر‬ ‫دەهێنێتەوە و ب��ەرەو دواوە پاشەكشە‬ ‫دەكات كە لە دەروونناسیدا گەڕانەوە بۆ‬ ‫دۆخی منداڵی پێدەڵێن‪ .‬هۆی سەرەكی‬ ‫ئەم كارە ئەوەیە لە قۆناغی منداڵیدا‬ ‫لە یارمەتی باوكێك سوودمەند بووە‬ ‫كە بەڕای ئەو خاوەنی زانایی و ئەقڵ و‬ ‫دەسەاڵتێكی بەهێز و سەركەوتوو بووە‬ ‫كە لە رێگەی گوێڕایەڵی و فەرمانبەری‬ ‫وتە بەنرخەكانی و خۆ بواردن لە شكاندن‬ ‫و تێكدانی پەرژین و تابۆكانی دەیتوانی‬ ‫خۆشەویستی و پاڵپشتی باوكی بۆ‬ ‫الی خۆی رابكێشێ (هەمان سەرچاوە‬ ‫پێشوو‪23 :‬ـ‪ .)22‬كەوابوو بە بۆچوونی‬ ‫فرۆید ئاین دووپات‌بوونەوەی ئەزموونی‬ ‫منداڵییە‪ .‬واتە منداڵ تێدەگا هەروەها كە‬ ‫بە یارمەتی و كڕنۆش و ترس لە باوكی‬ ‫دەتوانێ لە هەمبەر هەل‌ومەرجی نالەباردا‬ ‫رووب��ەڕوو ببێتەوە بە هەمان شێوە‬ ‫دەتوانێ لەگەڵ هێزە مەترسیدارەكانی‬ ‫دەوروبەری هەڵسوكەوت دەكات‪ .‬فرۆید‬ ‫ئاین لەگەڵ شڵەژاوی دەم��اری مندااڵن‬ ‫ب��ەراورد دەك��ات‪ .‬بە رای فرۆید ئاین‬ ‫جۆرێك نەخۆشی دەم��اری بە كۆمەڵە‬ ‫كە لە ئاكامی هەلومەرجێكی هاوچەشن‬ ‫ل��ەگ��ەڵ ه��ەل��وم��ەرج��ی ب��ەدی��ەێ��ن��ەری‬ ‫نەخۆشی دەم��اری لە مندااڵندا سەر‬ ‫ه��ەڵ��ئ��ەدات‪ .‬مەبەستی لێكدانەوە و‬ ‫شیكردنەوەی فرۆید سەبارەت بە بنەما‬

‫‪5‬‬

‫و سەرچاوەكانی دەروونناسانەی ئاین‪،‬‬ ‫واڵم��دان��ەوە بەو پرسیارەیە كە بۆچی‬ ‫خەڵك بیرۆكەیەك سەبارەت بە خودا‬ ‫لە مێشكیاندا سەر هەڵئەدات‪ .‬بەاڵم‬ ‫شیكردنەوە و لێكدانەوەی فرۆید لە‬ ‫ئاستی لەقاودانی رووتی سەرچاوەكانی‬ ‫دەروونناسانەی ئاین تێدەپەڕێ و پێی‬ ‫وایە ئەگەر بسەلمێنرێ كە چەمكی خودا‬ ‫خەیاڵێكە هەڵقواڵو لە ویست و داخوازی‬ ‫ئینسانەوە‪ ،‬كەوابوو ناڕاستەقینەبوونی‬ ‫خودا ئاشكرادەبێت‪.‬‬ ‫فرۆید سەبارەت بە‌ سەلماندنی ئەم‬ ‫خاڵە كە ئاین ئاكامی خەیاڵێك زیاتر‬ ‫نییە تێدەپەڕێ و دەڵێ ئاین بە هۆی سێ‬ ‫فاكتەری گرنگەوە شتێكی مەترسیدارە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ ،‬موقەددەسكردنی هەندێ‬ ‫دامەزراوەی بەدفەڕ و نگریسی ئینسانی‬ ‫كە بە درێژایی مێژوو و بە مەبەستی‬ ‫پاڵپشتی لە ئامانجەكانی لەگەڵ خۆی‬ ‫هاودەنگ و هاوڕا كردووە‪.‬‬ ‫دوەم‪ ،‬بە بۆچوونی فرۆید لە ئاكامی‬ ‫باوەرهێنان بە خەیاڵێك و قەدەغەكردنی‬ ‫ئەندێشەی رەخنەگرانە‪ ،‬بەرپرسیارەتی‬ ‫ه��ەژاری فیكری مرۆڤی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫رەخنەیەك كە لە الی��ەن بیرمەندانی‬ ‫س��ەردەم��ی رۆش��ن��گ��ەری ئ��اراس��ت��ەی‬ ‫كڵێسە و ئاین كراوە‪ .‬فرۆید پێی وایە‬ ‫قەدەغەكردنی ئەندێشەی رەخنەگرانە‬ ‫دەبێتە هۆی داخرانی بیری رەخنەگرانە لە‬ ‫بوارەكانی دیكەی ئەندێشەی كۆمەاڵیەتی‬ ‫و لە ئاكامدا خەساندنی هێزی ئەقڵ و‬ ‫ئاوەز لە مرۆڤدا‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬ناڕەزایەتی سێیەمی فرۆید‬ ‫سەبارەت بە ئاین ئ��ەوەی كە ئەخالق‬

‫ب��ە ش��ێ��وەی سەربەخۆ بیربكەینەوە‬ ‫كە پێوەندی خۆمان لەگەڵ منداڵی و‬ ‫بەستراوەیی بە دەسەاڵتەوە بپچڕێنین‪،‬‬ ‫بەاڵم بە پێچەوانەی ئەم شتەش راست و‬ ‫دروستە‪ ،‬بە مانایەكی دیكە ئێمە كاتێك‬ ‫دەتوانین خۆمان رزگاربكەین كە بوێرن‬ ‫بە شێوەی ئازادانە بیر بكەنەوە (هەمان‬ ‫سەرچاوە پێشوو‪26 :‬ـ‪.)25‬‬ ‫بەگشتی تێڕوانینی فرۆید سەبارەت‬ ‫بە ئاین تا رادەیە‌ك بەرباڵو و پەڕگیرە‪،‬‬ ‫بەاڵم سێ تیۆری و گریمانەی فرۆید لەم‬ ‫ب��وارەدا زۆر گرنگ و سەرنجڕاكێشن‪،‬‬ ‫كە لێرەدا بۆ روون��ك��ردن��ەوەی زیاتری‬ ‫باسەكە پێویستە بخرێنە بەر باس و‬ ‫لێكدانەوە‪ .‬هەروەها جێگەی ئاماژەیە‬ ‫فرۆید گریمانەی دوو تیۆری سەرەتایی‬ ‫لە دەروونناسی و تیۆری سێیەمی لە‬ ‫ئوستوورە و خەڵكناسی وەرگرتووە‪.‬‬ ‫یەكەم‪ ،‬ئاین هێوركەرەوە و ترسڕەوێن‪.‬‬ ‫دوەم‪ ،‬ئاین و خولیا سەركوتكراوە‬ ‫سێكسییەكان‪.‬‬ ‫سێیەم‪ ،‬توتەمیزم یەكەمین شێوازی‬ ‫ئاین‪( .‬تەوەكولی‪88 :1383 ،‬ـ‪)27‬‬ ‫ئاین هێوركەرەوە و ترسڕەوێن‬ ‫بەڕای فرۆید داهێنانی ئاین و خودا‬ ‫لە الیەن مرۆڤەوە بۆ سێ پێداویستییە‬ ‫سەرەكییەكە دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‪ .‬وات��ە لە‬ ‫ئاكامی گەمارۆدانی مرۆڤ لە الیەن سێ‬ ‫هێزی شارستانییەت‪ ،‬سروشت و ئازار‬ ‫و ئەشكەنجەی مرۆڤە سەرەڕۆكانەوە‬ ‫و لە هەمووشی گرنگ و مەترسیدارتر‬ ‫واقعییەتی مەرگە‪ ،‬كە مرۆڤ بەردەوام‬ ‫دەكەوێتە بەر گوشار و ئازار و ئەشكەنجە‬

‫ئاین لە ئاكامی سەركوتكردنی غەریزەی‬ ‫سێكسی لە مرۆڤدا سەریهەڵداوە‬ ‫لەسەر كۆڵەكە و بنەمای لەرزۆكی ئاین‬ ‫دابمەزرێت‪ .‬پێی وایە ئەگەر دابونەریتی‬ ‫ئەخالقی وەك��وو جۆرێك لە فەرمانی‬ ‫خوداوەندی لە بەرچاوبگرین‪ .‬داهاتووی‬ ‫ئەخالق بە چوونەسەری باوەڕ بە خودا‬ ‫و بە پێچەوانە ل��ەرزۆك و ناسەقامگیر‬ ‫دەبێت‪ .‬بە هۆی ئەوەی كە فرۆید پێی‬ ‫وایە ئیمان و باوەڕی ئاینی رۆژ لەگەڵ‬ ‫رۆژ بەرەو الوازی و نوشوستی دەڕوات‬ ‫و لێكگرێدانی بەردەوامی ئاین و ئەخالق‬ ‫دەب��ێ��ت��ە ه��ۆی ل��ەن��اوچ��وون��ی بایەخە‬ ‫ئەخالقییەكان(هەمان سەرچاوە پێشوو‪:‬‬ ‫‪24‬ـ‪.)23‬‬ ‫بە باوەڕی فرۆید مەبەستی پێشكەوتنی‬ ‫مرۆڤ بەدیهێنانی ئامانجەكانی زانست‬ ‫(ئەقڵ‪ ،‬حەقیقەت‪ ،‬لوگوس «‪،»logos‬‬ ‫خۆشەویستی برایانە‪ ،‬كەمكردنەوەی‬ ‫ئێش و ئازارەكان‪ ،‬سەربەخۆیی و هەست‬ ‫بە بەرپرسیارەتییە (هەمان سەرچاوە‬ ‫پێشوو‪ .)31 :‬لە درێژەدا دەڵێت‪ :‬ئەگەر‬ ‫مرۆڤ لە خەیاڵ و وەهم سەبارەت بە‬ ‫خودای «شێوەباوك» دەستهەڵبگرێت‬ ‫و لەگەڵ تەنیایی و بێدەسەاڵتی خۆی‬ ‫لەگەڵ جیهان رووبەڕوو ببێتەوە‪ ،‬وەكوو‬ ‫منداڵێك وایە كە لە ماڵی باوكی تۆرابێت‬ ‫و م��اڵ��ەك��ەی بەجێهێشتبێت‪ .‬ب��ەاڵم‬ ‫مەبەستی سەرەكی پێشكەوتنی مرۆڤ‬ ‫زاڵبوون بەسەر ئەم دۆخەدایە و دەبێ‬ ‫مرۆڤ بە شێوەیەك خۆی پەروەردەبكات‬ ‫كە بتوانێ لەگەڵ واقیعییەت وەكوو خۆی‬ ‫روبەڕو‌بێتەوە و ئەگەر مرۆڤ بە و ئاكامە‬ ‫بگات و قەبووڵ كات بێجگە لە هێز و‬ ‫توانای خۆی هیچ هێزێكی پاڵپشتی نییە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەو هەلومەرجەدا بە جوانی خۆی‬ ‫رادەهێنێ‪ .‬بە باوەڕی فرۆید مرۆڤی ئازاد‬ ‫و سەربەخۆ كەسێكە لە دەسەاڵتێك كە‬ ‫دەیترسێنێ و لە هەمانكاتدا پاڵپشتی‬ ‫لێدەكات رزگ��اری بێت‪ .‬بە تەنیا وەها‬ ‫ێ پەنابردن‬ ‫مرۆڤێكە كە دەتوانێ بە ب ‌‬ ‫بۆ وەهم و خەیاڵ لە هێزی ئەقڵی خۆی‬ ‫سوودمەند بێت‪ .‬كەواتە ئێمە تەنیا‬ ‫كاتێك دەتوانین سەبارەت بە خۆمان‬

‫و لە ئەنجامدا دەبێتە هۆی سەرشۆڕی و‬ ‫شەرمەزاری و بێ‌ جموجووڵی خواستی‬ ‫دەروونی (نەفس) تێكشكاندنی هەستی‬ ‫خۆشەیدایی و خۆگەرەكی م��رۆڤ و‬ ‫دواتر هێزی پاڵدەری دەروون��ی خەسار‬ ‫هەڵدەگرێ‪ .‬ئاكامی ئەم هەلومەرجە و‬ ‫گوشار و گەمارۆدانە‪ ،‬ترس و دڵەڕاوكێ‬ ‫و پ��ەرۆش��ی��ی��ەك��ی ب��ەردەوام ل��ە الی‬ ‫م��رۆڤ دروستدەكات‪ .‬لە هەمبەر ئەم‬ ‫ه��روژم و گوشارانەدا مرۆڤ پێویستی‬ ‫بە هێوربوونەوە‪ ،‬رەوی��ن��ەوەی ترس و‬ ‫دڵەڕاوكێ‪ ،‬دۆزینەوەی رێگاچارە و رێگەی‬ ‫بەرگری دووبارەبوونەوە و دۆزینەوەی‬ ‫ه��ۆك��ارەك��ان هەیە(هەمان س��ەرچ��اوە‬ ‫پێشوو‪32 :‬ـ‪.)27‬‬ ‫بە بۆچوونی فرۆید یەكەمین هەنگاو‬ ‫بۆ‌روبەڕوبونەوە لەگەڵ ئەم هەلومەرجە‪،‬‬ ‫باوەرهێنان بە گیانلەبەربوونی سروشت‪،‬‬ ‫وات��ە سروشت وەك��وو ئینسان گیان و‬ ‫رۆحی هەیە‪ .‬هەنگاوی دوەم دۆزینەوەی‬ ‫وێكچوون لە نێوان خودا یان خوداكان‬ ‫لەگەڵ باوك و داهێنانی ئاین و خودا‬ ‫ل��ە الی��ەن م��رۆڤ��ەوە ب��ۆ ‌دابینكردنی‬ ‫هەندێ پێداویستی‌ س��ەرەك��ی وەك��وو‬ ‫هێوربوونەوە‪ ،‬ساغبوونەوەی هەستی‬ ‫خۆگەرەكی‪ ،‬رەوینەوەی ترس لە ژیان‬ ‫و بەرگری لە سەرەەڵدانی دووب��ارە و‬ ‫پێویستی بە نیشاندانی هۆكارەكان بۆ‬ ‫‌تێگەیشتنی باشتری وان هەیە (هەمان‬ ‫سەرچاوە پێشوو‪32 :‬ـ‪.)29‬‬ ‫ئاین و خولیا سەركوتكراوە‬ ‫سێكسییەكان‬ ‫مەبەستی فرۆید لەم تیۆرییە ئەوەیە‬ ‫ك��ە ئاین ل��ە ئاكامی سەركوتكردنی‬ ‫غ��ەری��زەی س��ێ��ك��س��ی ل��ە م��رۆڤ��دا‬ ‫سەریهەڵداوە‪ .‬بە كورتی و بە پوختی‬ ‫مەبەستی فرۆید لەم وتەیە ئەوەیە كە‬ ‫غەریزەی سێكسی لە مرۆڤدا بە بەراورد‬ ‫لەگەڵ ویست و داخوازە دەروونییەكانی‬ ‫دیكە زۆر بەهێزترە‪ .‬واتە ئەم ویست و‬ ‫داخوازە دەروونییە تایبەت بە سەردەمی‬

‫خو َيندنةوةى ئاين‬

‫سيطمؤند فرؤيد‬

‫گەورەساڵی و بلۆق نییە‪ ،‬بەڵكوو هەر‬ ‫لە سەرەتای منداڵییەوە چاالكی خۆی‬ ‫دەس��ت پێدەكات‪ .‬بە بۆچوونی فرۆید‬ ‫ئەم غەریزە لە كوڕاندا بە الی دایكدا‬ ‫و لە كچاندا بە الی باوكدا دەڕوات‪،‬‬ ‫بەاڵم كوڕان لە ترسی باوكیان و كچان‬ ‫لە ترسی دایكیان ئەم ویست و داخوازە‬ ‫‌دەروونییە سەركوتدەكەن و دەیشارنەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئەم غەریزە سەركوتكراوانە لە‬ ‫نێوناچن و بە شێوەی گرێی دەروونی لە‬ ‫نەستی مرۆڤەكاندا كەڵەكە دەبن و دواتر‬ ‫لە هەل و دەرفەتی شیاو و لەباردا لە‬ ‫رێگەی هەندێ میكانیزمی بەرگری وەكوو‬ ‫تەسعید و فەرافكەنی بە شێوەی‬ ‫دیكە خۆیان نیشان ئەدەن‪ ،‬واتە ئاین‪،‬‬ ‫زانست‪ ،‬هونەر‪ ،‬ئەدەب و شێوازەكانی‬ ‫دیكەی شارستانییەت شتێك نییە بێجگە‬ ‫لە ئەم ویست و داخوازە سەركوتكراو و‬ ‫كەڵەكەبووانە‪ .‬بە مانایەكی دیكە ئەگەر‬ ‫ئ��ەم ویست و داخ��وازان��ە نەبوو و بە‬ ‫شێوەیەكی خراپ سەركوت نەدەكران لە‬ ‫ئاین و ئەم جۆرە شتانە هەواڵێك نەبوو‬ ‫(هەمان سەرچاوە پێشوو‪.)47 :‬‬

‫رووداوەك��ان��ی كۆمەڵگاش بە هەمان‬ ‫ئ��اق��اردا دەڕوا كە ت��اك پێیدا دەڕوا‪،‬‬ ‫بابەتێك كە پێشتر لە تیۆری یەكەم و‬ ‫دووەەم��دا خستمانە بەر باس (هەمان‬ ‫سەرچاوە پێشوو‪91 :‬ـ‪.)87‬‬ ‫بەپێی تیۆری فرۆید سەبارەت بە‬ ‫تاك دەبێ بگوترێ منداڵ هاوكات هەم لە‬ ‫باوكی دەترسێ و هەم رێز و حورمەتی بۆ‬ ‫‌دادەنێ‪ .‬ترس و رێز لە الیەكەوە بۆ حەزی‬ ‫سێكسی منداڵ بۆ دایك و لە الیەكی‬ ‫دیكەوە بۆ دوژمنایەتی باوك سەبارەت‬ ‫بەم هەڵوێستە دەگەڕێتەوە و بە هۆی‬ ‫ئ��ەوەی‪ ،‬كە ئەم حەز و خولیا هەل و‬ ‫دەرفەتی جێبەجێكردنی بۆ ناڕەخسێ‪،‬‬ ‫سەركوت دەبێت و دزە دەكاتە نەستی‬ ‫تاكەوە و لە دوای ماوەیەك خۆ قایمكردن‬ ‫و خ��ۆدزی��ن��ەوە س��ەر ل��ە ن��وێ س��ەر‬ ‫هەڵدێنێ‪ .‬فرۆید لەسەر ئەو باوەڕەیە ئەم‬ ‫رەوتەش سەبارەت بە مێژوو و كۆمەڵگا‬ ‫دەق��اودەق دروس��ت و راستە‪ .‬وات��ە لە‬ ‫كۆمەڵگا ك��ۆچ��ەرە سەرەتاییەكاندا‪،‬‬ ‫تاكەكان بە هۆی دژایەتی باوك سەبارەت‬ ‫بە ئ��ازادی سێكسی‪ ،‬بڕیاری كوشتنی‬ ‫باوك ئەدەن و لە ئاكامدا لە كردەوەی‬ ‫خۆیان پاشگەز دەب��ن��ەوە و دوات��ر لە‬ ‫ن��ەب��وون��ی ب��اوك��دا سیستمی توتەمی‬ ‫بەجێی باوك جێگیردەكەن‪ ،‬توتەمێك‬ ‫كە هێما و نیشانەی باوكە‪ .‬فرۆید پێی‬ ‫وای��ە «توتەمیزم» یەكەمین شێوازی‬ ‫ئاینە كە وەكوو دژكردەوە سەبارەت بە‬ ‫و كوشتنەی باوك سەریهەڵدا‪ .‬لێرەشدا‬ ‫فرۆید بە سەردەمێك خۆشاردنەوە بەاڵم‬ ‫ئەم جارە نە لە نەستی تاكدا‪ ،‬بەڵكوو‬ ‫لە نەستی كۆمەڵگادا ئاماژەدەكات و‬ ‫ئاینەكان وەكوو شێوازێكی پەرەسەندووی‬ ‫تووتمیزم و جۆرەكانی سەرهەڵدانی‬ ‫سەرلەنوێ ن��اوەرۆك��ی نەێنی نەستی‬ ‫بەكۆمەڵ دەزانێ‪ .‬فرۆید لە دوای شرۆڤە‬ ‫و روون��ك��ردن��ەوەی سەرهەڵدانی ئاین‬ ‫لە كۆمەڵگا كۆچەرە سەرەتاییەكاندا‪،‬‬ ‫هەنگاوێكی دیكە هەڵدەگرێ و پێی وایە‬ ‫ئاینە پێشكەوتووەكانی دواتر لە درێژەی‬ ‫هەمان توتەمیزمدا سەریان هەڵداوە‬ ‫(هەمان سەرچاوە‪91 :‬ـ‪.)88‬‬ ‫ل��ە ئ��اك��ام��دا پێویستە ب��گ��وت��رێ‬ ‫ئەگەرچی زیگمۆند فرۆید رچەشكێنی‬ ‫زانستی دەروونشیكارییە و یەكێك لە‬ ‫بیرمەندانی هەڵاڵ خۆشكەری سەدەی‬ ‫بیستەمە و خاوەنی هەندێ بیروبۆچوونی‬ ‫سەرنجڕاكێشە‪ ،‬ب��ەاڵم بیروبۆچوونی‬ ‫ناوبراو لە بواری دەروونشیكاری بەگشتی‬ ‫و لە بواری ئاینیدا بە تایبەت‪ ،‬هەندێ‬ ‫دژك��ردەوەی ج��ۆراوج��ۆری ل��ە نێوان‬ ‫دەروونشیكارەكان و فەیلەسووفانی‬ ‫ئاین لێی كەوتووەتەوە و رەخنەی زۆری‬ ‫ئاراستە ك��راوە‪ .‬ئەگەرچی باسكردنی‬ ‫ه��ەم��وو ئ��ەو رەخ��ن��ە و بیروبۆچوونە‬ ‫جیاوازانە لەم وت��ارەدا ناگونجێ و بۆ‬ ‫‌خۆی هەل‌و‌دەرفەتێكی دیكەی دەوێ‪.‬‬

‫توتەمیزم یەكەمین شێوازی ئاین‬ ‫لە تیۆری سێیەمدا فرۆید هەندێ‬ ‫مەسەلەی خەڵكناسی و ئوستورەناسی‬ ‫دەخاتە بەر باس و لێكدانەوە‪ .‬لە دوو‬ ‫ت��ی��ۆری پێشوودا ف��رۆی��د ل��ەس��ەر تاك‬ ‫جەختدەكاتەوە و هەندێ میكانیزمی‬ ‫تایبەت رووندەكاتەوە كە لەوێدا سیستمی‬ ‫دەروونی تاك لە ئاكامی سەركوتكردنی‬ ‫غەریزەی سێكسی و كەڵەكەبوون لە‬ ‫نەستی مرۆڤدا بە شێوازی جۆراوجۆر‬ ‫لە رێگەی هەندێ میكانیزمی دەروونی‬ ‫كە پێشتر باسمان كرد سەر لە نوێ‬ ‫سەرەەڵئەداتەوە و بە شێوەی هونەر‪،‬‬ ‫ئ��ەدەب‪ ،‬ئاین و زانست و ‪ ...‬خۆی‬ ‫دەنوێنێ‪ .‬فرۆید لەم تیۆرییەدا شان‬ ‫بە شانی دەروونشیكاری تاك‪ ،‬جۆرێك‬ ‫لە دەروونشیكاری كۆمەاڵیەتی دەخاتە‬ ‫بەر باس و هەوڵدەدات هەمان بیرۆكە‬ ‫سەبارەت بە تاك بۆ ‌كۆمەڵگا بەكار‬ ‫بەهێنێ‪ .‬هۆكاری سەرەكی ئەم كارە‬ ‫ئەوەیە‪ ‌،‬فرۆید لە دوای هێنانە بەر باسی‬ ‫ب��ی��روڕای خ��ۆی س��ەب��ارەت بە شێوازی‬ ‫ك��اروب��اری سیستمی دەروون��ی تاكی‬ ‫ئینسانی‪ ،‬لەگەڵ ئەم پرسیارە سەخت‬ ‫و دژوارە رووب��ەڕوو دەبێتەوە‪ ،‬واتە بە‬ ‫چ شێوەیەك دەك��رێ ل��ەم تیۆرییەی‪،‬‬ ‫كە بەستێن و زەمینەی سەرەەڵدانی‬ ‫دەروونشیكاری تاكە‪ ،‬بۆ روونكردنەوەی‬ ‫كێشه كۆمەاڵیەتییەكان بەكار بەێنرێ؟‬ ‫لە تیۆری یەكەمدا فرۆید لەگەڵ‬ ‫ئاینی تاك روبەڕوە‪ ،‬بەاڵم لەم تیۆرییەدا‬ ‫لەگەڵ ئاین مێژوویی‪ .‬فرۆید لە كتێبی‬ ‫تۆتەم و تابۆ و مووسا و تاكپەرستیدا‬ ‫زۆرتر لەم تیۆرییە ئەدوێ‪ .‬لەم تیۆرییەدا‬ ‫فرۆید هەوڵدەدات بە دۆزینەوەی هەندێ‬ ‫وێكچوون لە مێژووی ژیانی تاكەكەسی‬ ‫سەرچاوەكان‪:‬‬ ‫و رەوت��ی كۆمەڵگای مرۆڤایەتیدا بەو‬ ‫ـ توكلی‪ ،‬غالمحسین (‪ ،)1383‬خاستگاه دین‬ ‫ئاكامە بگات ئەو رەوتەی‪ ،‬كە لە ژیانی از نگاه فروید (رویكرد انتقادی)‪ ،‬تەران‪ ،‬دفتر‬ ‫تاكدا هەیە بە هەمان شێوە لە رەوتی پژوەش و نشر سهرەوردی‪.‬‬ ‫ـ فروم‪ ،‬اریك (‪ ،)1384‬جزم‌اندیشی مسیحی‌‪،‬‬ ‫كۆمەڵگادا ب��ەردەوام��ە و كۆمەڵگاش‬ ‫وەكوو تاك خاوەنی دەروون��ە و رەوتی ترجمەی منصور گ��ودرزی‪ ،‬ت��ەران‪ ،‬انتشارات‬

‫فرۆید پێی وایە «توتەمیزم» یەكەمین شێوازی ئاینە كە وەكوو‬ ‫دژكردەوە سەبارەت بە و كوشتنەی باوك سەریهەڵدا‬

‫مروارید‪.‬‬ ‫ـ ف��روم‪ ،‬اریك (‪ ،)1382‬روانكاوی و دین‪،‬‬ ‫ترجمەی‪ :‬ێ‌رس��ن نڤریان‪ ،‬ت��ەران‪ ،‬انتشارات‬ ‫مروارید‪.‬‬ ‫ـ فروید‪ ،‬زیگوند (‪ ،)1357‬ێ‌یندەی یك پندار‪،‬‬ ‫ترجمەی‪ :‬هاشم رچی‪ ،‬تەران‪ ،‬انتشارات ا‌سیا‪.‬‬ ‫ماستەر لە كۆمەڵناسی‬ ‫• ‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪6‬‬

‫بەرگریكردنی نائایدیالیستی لە سوژە‬ ‫موراد فەرهادپوور‬ ‫و‪ .‬له‌ فارسیه‌وه‌‪ .‬پێشڕەو محەمەد‬ ‫لە ساڵى ‪ ،1371‬وات��ا ئ��ەو كاتەى‬ ‫خەریكی نووسینی وت��اری «عەقڵی‬ ‫خ��ەم��ۆك‪ :‬چ��ەن��د خاڵێك دەرب��ارەى‬ ‫ڤ��ێ��ب��ەر» ب��ووم‪ ،‬وت��ارەك��ەى ئ��ەن��درۆ‬ ‫ئاراتۆ‪ ،‬بەناوی «بەرگری نائایدیالیستی‬ ‫لە سەبژێكتیڤیتە»‪ ،‬یەكێك ب��وو لە‬ ‫س��ەرچ��اوە س��ەرەك��ی و س��وودم��ەن��د و‬ ‫كاریگەرەكانی من)؛ نەك تەنها لەبەر‬ ‫ئ��ەوەى دەستگەیشتن بە ئایدیاكان‪،‬‬ ‫ن��اوەرۆك و تەنانەت گوزارشتەكانی‬ ‫كەسانێكی وەكو ڤیندلباند‪ ،‬ریكەرت‪،‬‬ ‫الس��ك و هتد بۆ من ئاسان دەك��رد‪،‬‬ ‫بەڵكو زێتر لەبەر ئەو هۆیەى دەربڕینێكی‬ ‫ورد و روونی هەم باكگراوندی مێژوویی‬ ‫ی��ان دوورت��ر بیركردنەوەى نیۆكانتی‬ ‫(پەیوەندی كانت و هێگل و ئایدیالیزمی‬ ‫ئەڵمانی) و هەم زەمینەى كردەیی و‬ ‫نزیكی ئەم ترادیسیۆنەى (دژایەتیكردنی‬ ‫پ��ۆزەت��ی��ڤ��ی��زم)ی روون دەك��ردەوە‪.‬‬ ‫ئامانجی سەرەكی و هاوبەشی هەموو‬ ‫نیۆكانتییەكان‪ ،‬لە ریكەرت و ڤێبەرەوە‬ ‫بیگرە ت��ا دەگ��ات��ە زیمیل و لۆكاچی‬ ‫الو‪ ،‬برێتی ب��وو ل��ە ب��ەرگ��ری��ك��ردن لە‬ ‫سەبژێكتیڤیتە و زانستە مرۆییەكان‬ ‫(‪)Geisteswissenschaften‬‬ ‫ل��ە ب��ەران��ب��ەر هێرشە وێرانكەرەكانی‬ ‫پۆزەتیڤیزم‪ ،‬ناتورالیزم‪ ،‬ئەزموونگەرایی‬ ‫و زانستگەراییدا‪ .‬وتارەكەى ئاراتۆ یەكێك‬ ‫لە پوختترین و هاوكات‪ ،‬بە ئەگەرەوە‪،‬‬ ‫یەكێكە لە باشترین شیكاركردنەكانی‬ ‫كێشەكان‪ ،‬چەمكەكان و وەرچەرخانە‬ ‫گشتییەكانی بیركردنەوەى نیۆكانتی‬ ‫ب��وو‪ .‬س��ەرب��ارى ئ��ەوە‪ ،‬ب��ەوج��ۆرەى‬ ‫ئاراتۆ لە بەندی یەكەمی وت��ارەك��ەدا‬ ‫دەڵێت‪ ،‬ئامانجی سەرەكی ئەو برێتییە‬ ‫لە دۆزینەوە و وەسفكردنی گرنگترین‬ ‫«ئەڵقەى ون��ب��وو» ل��ە وەرچ��ەرخ��ان��ی‬ ‫«ماركسیزمی خ��ۆرئ��اوای��ی»دا (ی��ان‬ ‫لە راستیدا‪ ،‬بەشێك لە پێش مێژووی‬ ‫نەناسراو و سەركوتكراوەكەى)‪ ،‬چونكە‬ ‫بەبێ ئەو ئەڵقەیە‪ ،‬تێگەیشتن لە هۆكارە‬ ‫حەقیقییەكانی رەتبوونی لۆكاچ لە كانتەوە‬ ‫بۆ هێگل و پاشان شۆڕشگێڕبوونی‪ ،‬و‬ ‫سەرەنجام‪ ،‬كۆى پەرەسەندنی تیۆریی‬ ‫رەخ��ن��ەی��ی و ك��ەم��وك��ورت��ی و درزە‬ ‫ناوەكییەكانی‪ ،‬كارێكی سەخت دەبوو‪.‬‬ ‫لەم رووەوە‪ ،‬وتارەكەى ئاراتۆ بۆ هەموو‬ ‫ئەو كەسانەى بەجۆرێك لە جۆرەكان‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ی��ان ل��ەگ��ەڵ ترادیسیۆنی‬ ‫«ماركسیزمی خۆرئاوایی»دا هەبووە و‬ ‫هەیە – واتا لەگەڵ تێكەڵەیەك لە سیما‬ ‫جۆراوجۆرەكان‪ ،‬لە لۆكاچ و كۆرش و‬ ‫گرامشییەوە بیگرە‪ ،‬تا دەگاتە ئادۆرنۆ‪،‬‬ ‫بێنیامین و م��ارك��ۆزە و لە كۆتاییدا‬ ‫سارتر و میرلۆپۆنتی – بەشێوەیەكی‬ ‫تەواو بەهایەكی گرنگی هەیە‪ .‬هەڵبەت‬ ‫ئامانجی س��ەرەك��ی ئ��ارات��ۆ‪ ،‬نووسینی‬ ‫بەشێكی مێژووی (چەپ) نییە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هەوڵدەدات بەگەڕانەوە بۆ ئەم رابوردووە‬ ‫تێگەییە‪ ،‬لەودیوی زاراوەى «پەرچەكردار‬ ‫بەرانبەر بە قەیرانی ماركسیزم»‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫پرسیار و دانوستان و وتووێژە تیۆریی و‬ ‫سیاسییەكانی سەردەمی خۆى بداتەوە‪.‬‬ ‫لەگەڵ كورتەمێژووی پەرەسەندنەكانی‬ ‫دواتری وەرزنامەى تیلۆس (‪،)Telos‬‬ ‫كە ئەم وت��ارەى ئاراتۆ لە ژم��ارە ‪،21‬‬ ‫پاییزی ‪1974‬دا ب�ڵاوك��رای��ەوە‪ ،‬ئ��ەوا‬ ‫جەخت لەسەر بەهاى هەوڵی تیۆریی‬ ‫ئەو و تەنانەت گرنگی سیاسییەكەى‬ ‫دەكاتەوە‪ .‬تیلۆس ئەو باڵوكراوەیە بوو‪،‬‬ ‫كە نزیكەى لە كۆتاییەكانی دەیەى ‪1960‬‬ ‫ئامانجی باڵوكردنەوەى بیركردنەوەى‬

‫رادیكاڵ و بەتایبەت ناساندنی تیۆریی‬ ‫رەخنەیی قوتابخانەى فرانكفورت بوو‬ ‫بۆ نێو ف��ەزای كولتووری – تیۆریی‬ ‫ئەمەریكاى باكووری‪ .‬دەتوانین تیلۆس‬ ‫لەگەڵ نیوجێرمەن كریتیك (‪New‬‬ ‫‪ )German Critique‬و بەشێك‬ ‫لە گ��روپ و باڵوكراوەكانی دیكە – و‬ ‫لە بەرانبەر بە ماركسیزم‪-‬لینینیزم‪،‬‬ ‫ستالینیزم‪ ،‬مائۆییزم و جۆرەكانی دیكەى‬ ‫«ماركسیزمی خ��ۆره��ەاڵت��ی» ب��او لە‬ ‫جیهانی سێیەمدا – بە نموونەیەكی دیاری‬ ‫بەردەوامی ترادیسیۆنی «ماركسیزمی‬ ‫خ��ۆرئ��اوای��ی» دابنێین‪ .‬لەبەر ئ��ەوەى‬ ‫ئەم باڵوكراوەیە‪ ،‬سەرباری ناساندن و‬ ‫بەرگریكردن لە تیۆریی رەخنەیی ئادۆرنۆ‪،‬‬ ‫هەر لە سەرەتاوە سەرقاڵی پرۆژەگەلی‬ ‫دیكەى وەكو تێكەاڵوكردنی ماركسیزم و‬ ‫فێنۆمێنۆلۆژیی (بە گەڕانەوە بۆ هایدێگەر‬ ‫و مێرلۆپۆنتی و هەندێك لە بیرمەندان‬ ‫و گروپە چاالكەكانی یوگسالڤیا)‪ ،‬و‬ ‫بەردەوامپێدانی نەریتی ماركۆزەیی لە‬ ‫ئەمەریكا‪ ،‬زیندووكردنەوەى بۆچوونەكانی‬ ‫گرامشی لەسەر بنەماى خوێندنەوەیەكی‬ ‫ج��ی��اواز لە خوێندنەوەى كۆمۆنیزمی‬ ‫ئەوروپایی ‪ ،P.C.I‬و‪ ...‬بوو‪ .‬بەاڵم ئەو‬ ‫شتە بزرەى لە تیلۆسدا هەستی پێدەكرا‪،‬‬ ‫یەكێكیان بیركردنەوەى بونیادگەرا و‬ ‫پاش بونیادگەرای فەرەنسی‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لقە ماركسیستییەكەى‪ ،‬واتا ئاڵتووسێر و‬ ‫رەوتی ئاڵتووسێری بوو‪ ،‬و یەكێكی دیكە‬ ‫ماركسیزمی مێژوویی – ئەزموونگەرایی‬ ‫ئینگالندی بوو‪ ،‬كە ئی‪ .‬پی‪ .‬تۆمسۆن‪،‬‬ ‫رایمۆند ویلیامز‪ ،‬رۆل��ف میلی باند و‬ ‫نەوەى یەكەمی بەڕێوەبەرانی وەرزنامەى‬ ‫ن��ی��و لێفت ری��ڤ��ی��و (‪New Left‬‬ ‫‪« )Review‬روانگەى چەپی نوێ» لە‬ ‫نوێنەرە سەرەكییەكانی بوون‪ .‬ئەوكاتەى‬ ‫ب��ەئ��ەن��دازەی��ەك زۆرێ��ك ل��ە چەپگەرا‬ ‫بریتانییەكان‪ ،‬بەتایبەت گەنجانی وەكو‬ ‫پێری ئەندەرسۆن‪ ،‬نیگەران و بێ هیوا‬ ‫بووبوون لە ترادیسیۆنی ئەزموونگەرا و‬ ‫دژەتیۆریی پێشینیانی زیاد لەپێویستی‬ ‫بریتانیایی خۆیان‪ ،‬بەرەو الی تیۆرییە‬ ‫رادیكاڵە فەرەنسییەكان وەرچەرخان‬ ‫و ماركسیزمی ئاڵتووسێری لەناكاو لە‬ ‫ئینگالند خۆشەویستی و گرنگییەكی‬ ‫زۆری پەیدا كرد‪ ،‬تاكە بەرهەمی ئەوەش‪،‬‬ ‫لە روانگەى پەیوەندی نێوان ئەم دوو‬ ‫باڵوكراوەیەدا‪ ،‬وتووێژى توندی تیۆریی‬ ‫و زمانی و رەخنەى وێرانكارانەى پۆل‬ ‫پەیكونە‪ ،‬سەرنووسەری تیلۆس بوو لە‬ ‫دوالیزمەكان‪ ،‬وەرچەرخانە تیۆریی و‬ ‫سیاسەتە بازرگانی و باڵوكراوەییەكانی‬ ‫وەرزنامەى نیو لێفت ریڤیو‪ ،‬كە پەیكونە‬ ‫گوتەنی «پشكی لە چ��ەپ ب��وون زۆر‬ ‫ناچیز و لە نوێبوون بە رەهایی هیچە!»‪.‬‬ ‫(تەنانەت بوونی مارتین ج��ەی لەم‬ ‫بوارەدا هیچ شتێكی نەگۆڕی)‪.‬‬ ‫ج��ودای��ی و فرەئاراستەیی دوات��ری‬

‫هەڵبەت زەمینە و هۆكاری سەرەكی هەموو‬ ‫ئەم ناكۆكی و جیاوازییانە‪ ،‬لە راستیدا‬ ‫برێتی بوو لە هەژموونی تا ئاستێك‬ ‫كاملی نیۆلیبەرالیزم‪ ،‬هەمەگیربوونی‬ ‫پۆستمۆدێرنیزم وەكو «لۆژیكی كولتووری‬ ‫كەپیتالیزمی دوایین»‪ ،‬لەسیاسەتخستنی‬ ‫كۆمەڵگا خۆرئاواییەكان دواى رەیگان‬ ‫و ت��ات��چ��ەر‪ ،‬و ل��ە ه��ەم��ووی گرنگتر‪،‬‬ ‫بەجیهانیبوونی كولتوور و پەیوەندییەكان‬ ‫و ئ��اب��ووری «ئ��ازاد» لەمیانەى دوو‬ ‫دەی��ەى راب��وردوودا و پاشەكشەكردنی‬ ‫بیركردنەوەى رەخنەگرانە لەبەرانبەر‬ ‫هێرشی هەمەالیەنی دوژمن لە بوارە نوێ‬ ‫و نەناسراوەكان بۆ ئەم بیركردنەوەیە‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم بڕین و تەنانەت دوژمنایەتی‬ ‫هەندێك لە سیما دیارەكانی تیلۆس‬ ‫ل��ەگ��ەڵ م��ارك��س��ی��زم��دا‪ ،‬زی��ات��ر ل��ەوەى‬ ‫نیشانەى تەسلیم بوون بێت‪ ،‬نیشانەیەك‬ ‫بوو لەسەر زەروورەتێكی راستەقینە‬ ‫ب��ۆ دۆزی��ن��ەوەى ئایدیا و س��ەرچ��اوە‬

‫كە لەگەڵ حەقیقەتدا خەریك دەبن‪،‬‬ ‫شتێك ئامادەیی نییە بەناوی كۆنبوون‬ ‫و رەتكراوە و بێ بەهابوو! ناوونیشانی‬ ‫دووەمی وتارەكەى ئاراتۆ «بەرگریكردنی‬ ‫نائایدیالیستیانە لە سەبژێكتیڤیتە»یە؛‬ ‫مەبەستی ئ��ەو‪ ،‬ب��ەوج��ۆرەى گوتمان‪،‬‬ ‫بەرگریكردنی كەسانێكی وەكو ڤێبەر و‬ ‫زیمیل و ریكەرت و هوسەرلە لە «سوژە»‬ ‫لە بەرانبەر بە پۆزەتیڤیزم و ناتورالیزم‬ ‫و بەزانستكردنی جیهانی پیشەسازی‬ ‫و مۆدێرنی كۆتاییەكانی س��ەدەى ‪.19‬‬ ‫بەاڵم‪ ،‬دواى سەد ساڵ‪ ،‬لە كۆتاییەكانی‬ ‫س��ەدەى بیستەم و لە جیهانی پاش‬ ‫پیشەسازی پۆستمۆدێرنیشدا «سوژە»‬ ‫لە روانگەیەكی دیكەوە و تەنانەت دژبەردا‬ ‫رووب��ەڕووی هێرش ب��ووەت��ەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫بەو ج��ۆرەى سالڤۆی ژی��ژەك لە ساڵى‬ ‫‪ 1999‬لە پێشەكی یەكێك لە كتێبەكانیدا‬ ‫دەرب��ارەى «تارمایی دێكارتی»‪ ،‬كە‬ ‫ئەمڕۆكە ئامادەییە ترسناكەكەى لە‬

‫و تۆتالیتاری سەرمایە و دەستەاڵتەوە‬ ‫خراونەتەڕوو؛ هەرچەند دەرخستنەكانیان‬ ‫لە فۆرمە ئەدەبی و ئەخالقی و هەندێكجار‬ ‫دژە سیاسییەكاندا‪ ،‬رادیكاڵیزمێكی‬ ‫ناڕوون و ئاڵۆزی الی ئەوان دروستكردووە‬ ‫(ب��ۆ ن��م��وون��ە‪ ،‬دەت��وان��ی��ن ئ��ام��اژە بە‬ ‫هەندێك لە بەرهەمە دواییەكانی دێریدا‬ ‫بكەین‪ ،‬كە لەژێر كاریگەری لێڤیناس و‬ ‫بە ناوەرۆكێكی «ئەخالقی‪-‬سیاسیی‪-‬‬ ‫ئایینی» نووسراون)‪.‬‬ ‫ژمارەیەك لەم هێرشە پۆستمۆدێرنەیە‬ ‫ب��ۆس��ەر س��وژەى دێ��ك��ارت��ی‪ ،‬ب��ە ڕوون‬ ‫و ئاشكرایی بەرگرییان لە رەوشی باو‬ ‫كردووە‪ .‬ئەوان لەژێر ناوونیشانگەلێكی‬ ‫وەك��و «ن��ەف��ی��ك��ردن��ی گ��ێ��ڕان��ەوە‬ ‫بەرباڵوەكان»‪« ،‬ستایشی شیزۆفرینی‬ ‫و دەروون��پ��ەرێ��ش��ان��ی»‪« ،‬پلۆرالیزمی‬ ‫ك��ول��ت��ووری��ی» و «چ��ەن��دان چەمكی‬ ‫دیكەى لەم چەشنە‪ ،‬خ��ودی س��وژە و‬ ‫نەك سەبژێكتیڤیزم وەك��و بنەمایەكی‬

‫ژمارەیەك لەم هێرشانە پۆستمۆدێرنە بۆ سەر سوژەى دێكارتی‪،‬‬ ‫بە ڕوون و ئاشكرایی بەرگرییان لە رەوشی باو كردووە‬ ‫فكرییە تازەكان (كە بووە هۆى ئەوەى‬ ‫ئ��ەم ب�ڵاوك��راوەی��ە س��ەرب��اری مەسەلە‬ ‫فەلسەفەییەكانی خۆى‪ ،‬زیاتر رووبكاتە‬ ‫مەسەلە سیاسیی و كۆمەاڵیەتی و‬ ‫كولتوورییەكانی خ��ۆى لە كۆمەڵگاى‬ ‫ئەمەریكادا‪ ،‬بۆ نموونە رەخنەى دەوڵەتی‬ ‫سەنتراڵی و باسی فیدرالیزم و ریشەكانی‬ ‫لەنێو دەستووردا)‪ .‬ئەو كاتەى تیلۆس‬ ‫لە هەنگاوێكی بێ پێشینەدا خەریكی‬ ‫ناساندن و رەخنە و هەڵسەنگاندنی‬ ‫بۆچوونەكانی ك��ارڵ شمیت ب��وو‪ ،‬ئەم‬ ‫كارە زۆر بە خێرایی تۆمەتی راستگەرایی‬ ‫و راسیزمی لێكەوتەوە‪ .‬ب��ەاڵم برەوی‬ ‫شێوازە جۆراوجۆرەكانی بەكارهێنانی‬ ‫بۆچوونەكانی شمیت لەالیەن چەپگەرا‬ ‫رادیكاڵ و رەخنەگرەكان (بەتایبەت‬ ‫رەخنەكانی شمیت لەسەر لیبەرالیزم)‬ ‫و تەنانەت دۆزینەوەى بوونی پەیوەندی‬ ‫فكری و نامەگۆڕینەوەی نێوان شمیت‬ ‫و بێنیامین و هەستی رێ��زگ��رت��ن لە‬ ‫نێوانیاندا (كە پێشووتر لەالیەن ئادۆرنۆ‬ ‫و شولەمەوە‪ ،‬ئیدیتۆرانی بەرهەمەكانی‬ ‫بێنیامین‪ ،‬ش��اردراب��وون��ەوە)‪ ،‬ئ��ەوەى‬ ‫نیشاندا‪ ،‬كە مەسەلەى سەرەكی هەمیشە‬ ‫برێتییە لە داهێنان و ئازایەتی و پایەداری‬ ‫لە بیركردنەوەدا‪ ،‬نەك خۆحەشاردان لە‬ ‫پشتی تابووە سیاسییەكاندا (هەرچەند‬ ‫هەر ئەم ئازایەتییە دەشێت بگۆڕێت‬ ‫بۆ راگەیاندنی بێبەشكردنی سیاسیی‪،‬‬ ‫ئ��ەخ�لاق��ی و ت��ەن��ان��ەت فەلسەفەیی‬ ‫كەسانێك‪ ،‬ك��ە كۆمەكیان ب��ە هێزە‬

‫هەموو زانكۆكانی خۆرئاوادا بووەتەى‬ ‫هۆى مەترسی هەمووان‪ ،‬نووسیویەتی‪:‬‬ ‫«هەموو دەستەاڵتە ئەكادیمییەكان لە‬ ‫یەكێتییەكی پیرۆزدا یەكیان گرتووە‬ ‫تاوەكو سیحری ئ��ەم تارماییە بەتاڵ‬ ‫بكەنەوە و بیخەنە دەرەوەى پەیكەرەى‬ ‫زانكۆوە‪ :‬بیرتەسكەكانی رۆژگاری نوێ‬ ‫(كە دەیانەوێت «پارادایمی دێكارتی» بە‬ ‫بەرژەوەندی رێبازێكی بەرزەخوازانەى نوێ‬ ‫بەركەنار بكەن) و دیكۆنسترەكشنیستە‬ ‫پۆستمۆدێرنەكان (كە الی ئەوان سوژەى‬ ‫دێكارتی ئەفسانەیەكی دیسكورسی‬ ‫(گ��وت��اری) و ئەدگارێكی میكانیزمە‬ ‫تێكستە لەسەنتەرخراوەكانە)؛ تیۆریستە‬ ‫هابەرماسییەكانی كۆمەنیكەیشن (كە‬ ‫جەخت لەسەر تێپەڕین لە سەبژێكتیڤیتەى‬ ‫تاكبێژ ب��ەرەو ئینتەرسەبژێكتیڤێتی‬ ‫دیسكورسی دەك��ەن��ەوە) و الیەنگرانی‬ ‫هایدێگەری ئایدیای بوون (كە ئەوانیش‬ ‫جەخت لەسەر زەروورەتی «رەتبوون»‬ ‫لە سەبژێكتیڤیتەى مۆدێرن دەكەنەوە‪،‬‬ ‫كە لوتكەی دەركەوتنیشی برێتییە لە‬ ‫نیهیلیزمی مۆدێرن)؛ زانستوانانی زانستە‬ ‫زانیارییەكان (كە هەوڵدەدەن لە روانگەى‬ ‫ئەزموونییەوە بیسەلمێنن‪ ،‬كە هیچ‬ ‫كایەیەكی تاك بۆ خود بوونی نییە‪ ،‬و‬ ‫ئێمە لە بنەڕەتدا پەیوەندیمان بە شتێكی‬ ‫ئاڵۆز و ناچوونییەكی هێزەكانەوە هەیە)‬ ‫و الیەنگرانی ئیكۆلۆژیی راستەقینە (كە‬ ‫ماتەریالیزمی میكانیكی دێكارتی وەكو‬ ‫بونیادێكی فەلسەفەیی چەوساندنەوەى‬

‫مۆدێرنیتە و هەموو كێشە و عەیبەكانیان‬ ‫رووبەڕووی هێرش كردۆتەوە‪ .‬هاوكاری و‬ ‫هاوڕایی ئەم جۆرە هێرشانە بۆ هەژموونی‬ ‫نیۆلیبەرالیزم و راستگەرایی سیاسیی و‬ ‫هێرشی كەپیتالیزمی بێ شەرمی جیهانی‪،‬‬ ‫هەمیشە روون و ئاشكرا نەبووە‪ .‬بەاڵم‬ ‫زۆرێك لە رەخنەگرانی پۆستمۆدێرنیست‬ ‫لە سوژەى مۆدێرن‪ ،‬بۆ نموونە‪ ،‬گروپی‬ ‫ناسراو بە «فەیلەسوفانی ن��وێ» لە‬ ‫فەرەنسا‪ ،‬لە راستیدا‪ ،‬بوونە الیەنگر و‬ ‫كارگوزار و نۆكەری دەسەاڵتە سەروەر‬ ‫و حاكمەكان و بە ئاشكراییش شانازیان‬ ‫بەمەوە دەكرد‪.‬‬ ‫بەهەر حاڵ‪ ،‬كۆى رەوشی كولتووریی‪-‬‬ ‫سیاسیی‪-‬ئابووریی سێ دەیەى رابوردوو‬ ‫بەجۆرێك بووە فەزاى گشتی ئەم جۆرە‬ ‫هێرشانە و هەرجۆرە رەخنەیەكی سوژەى‬ ‫دێكارتی – كانتیی م��ۆدێ��رن‪ ،‬كە بە‬ ‫راشكاوی بەرگری لە بوونی حەقیقەت‬ ‫و نێگەتیڤی رێژەگەرایی و ئومێد بە‬ ‫راپەڕین دژ بە كەمتەرخەمی نەدەكرد‪ ،‬بە‬ ‫زەرووری وەكو فەزایەكی كۆنزەرڤاتیڤانە‪،‬‬ ‫نوخبەگەرا و «تەندروستی» یان لە‬ ‫سیاسەتخستن ئ��ەزم��وون دەك��رێ��ت‪.‬‬ ‫هەیمەنە و گشتگیربوونی ئەم فەزایە‬ ‫بەجۆرێك ب��ووە و هەیە‪ ،‬كە تەنانەت‬ ‫مانا و دەاللەتی هەوڵی فكری لێكۆڵەری‬ ‫جدی و داهێنەرانەی وەكو هابەرماس یان‬ ‫فەیلەسوفێكی حەقیقی وەكو دولۆزیش‬ ‫دەگۆڕێت و بەالڕێدا دەبات؛ سەرەنجام‪،‬‬ ‫ئاراستەى رەخنە شیكارییەكانی یەكەم‬

‫بەپێچەوانەى ئۆتۆمبیل و رەنگی جل و رازادنەوەى قژه‌وه‌‪ ،‬له‌ناو بواری‬ ‫فەلسەفەدا‪ ،‬كە لەگەڵ حەقیقەتدا خەریك دەبێت‪ ،‬شتێك بەناوی كۆنبوو و‬ ‫رەتكراوە و بێ بەهابووه‌و ‌ه نیه‌‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەران��ی س��ەرەك��ی تیلۆس‪ ،‬كە‬ ‫سیما درەوشاوەكانی وەك��و پەیكونە‪،‬‬ ‫رەس��ڵ یاكوبی‪ ،‬پۆل برینیس‪ ،‬رەسڵ‬ ‫بێرمەن‪ ،‬ئاندرۆ ئاراتۆ و هتد تێدابوون‪،‬‬ ‫خۆى النیكەم ریشەكەى دەگەڕایەوە بۆ‬ ‫بەشێك الی��ەن لەم ئاڵۆزی و مەسەلە‬ ‫تیۆرییانەدا‪ ،‬كە جۆرێك «دیاریكردنی‬ ‫ئەركی كەسێك»ی لەگەڵ كۆى نەریتی‬ ‫ماركسیستی و س��ەرەن��ج��ام ناسینی‬ ‫وردی هەموو قۆناغ و سەرچاوەكانی‬ ‫بۆ بیركردنەوەى رادیكاڵ بە زەرووری‬ ‫دەبینی (ئەو شتەى تەنانەت تا ئەمڕۆش‪،‬‬ ‫سەربارى ئ��ەوەى یان تەنانەت بەهۆى‬ ‫سەركەوتنی گومان وروژێ��ن��ی كتێبی‬ ‫ئیمپراتۆری نێگری و هارت‪ ،‬هێشتاش‬ ‫لەبەردەم ئێمەدا ئامادەیی هەیە)‪ .‬بەاڵم‪،‬‬

‫خراپەكارەكان كردووە‪ ،‬بەتایبەت كاتێك‬ ‫ئەو كۆمەككردنە لە راستیدا بەشێك بێت‬ ‫لە كرۆكی هەندێك لە بۆچوونەكانیان)‪.‬‬ ‫هەڵبەت زۆرینەى بابەت و خاڵەكانی‬ ‫س��ەرەوە پ��ەی��وەن��دی راس��ت��ەوخ��ۆی��ان‬ ‫بە ن��اوەرۆك��ی فەلسەفەیی وتارەكەى‬ ‫ئاراتۆوە نییە (ئەو خۆى دواتر كتێبێكی‬ ‫گشتگیری دەرب��ارەى «كۆمەڵگای‬ ‫مەدەنی» نووسی‪ ،‬كە بەڕواڵەت نیشانەى‬ ‫زێتر نزیكبوونەوەیەتی لە هەڵوێستی‬ ‫هابەرماسی)‪ .‬كەواتە هێشتا دەتوانین‬ ‫بپرسین بۆچی خوێندنەوەى وتارەكەى‬ ‫ئاراتۆ‪ ،‬كارێكی گرنگ و بەجێیە؟ سەرەتا‬ ‫دەبێت بڵێین بەپێچەوانەى ئۆتۆمبیل و‬ ‫رەنگی جل و بەرگ و رازادن��ەوەى قژ‪،‬‬ ‫دەرب��ارەى بوارگەلێكی وەكو فەلسەفە‪،‬‬

‫بێ رەحمانەى سروشت تاوانبار دەكەن)؛‬ ‫رەخنەییەكان‬ ‫(پۆست)ماركسیستە‬ ‫(كە پێداگرانە باوەڕیان وای��ە ئ��ازادی‬ ‫وەه��م��ئ��اس��ای س��وژەى ب��ی��رك��ەرەوەى‬ ‫دێكارتی ریشەى لەنێو دابەشكردنی‬ ‫چینایەتیدا هەیە) و ئەو فیمینیستانە(ی‬ ‫كە جەخت دەكەنەوە «بیردەكەمەوە»‬ ‫(‪)Cogito‬ی دەرەجێندەری دێكارتی‬ ‫لە راستیدا فۆرمولەبەندییەكی تایبەتی‬ ‫باوكساالری پیاوانەیە)»(‪.)1‬‬ ‫ئەم هێرشانەى دوایی بۆسەر سوژە‪ ،‬لە‬ ‫روانگەى سیاسییەوە خەسڵەتێكی تەواو‬ ‫ناڕوون و چەندالیەنەى هەیە‪ .‬هەندێك‬ ‫لەم هێرشانە لە راستیدا لە روانگەیەكی‬ ‫رادیكاڵ و رەخنەیی و لە دژایەتیكردنی‬ ‫سیستەمی باو و دەستەاڵتی تاكە كەس‬

‫لەالیەن پراگماتیزمی ئەمەریكاییەوە‬ ‫ب��ەه��ی��چ ج��ۆرێ��ك رەچ��او ن��اك��رێ��ت و‬ ‫فەلسەفەى پتەوی دووەمیش‪-‬كە خۆی‬ ‫لەخۆیدا جۆرێكی تاقانە و نموونەیەكی‬ ‫درەوشاوەى «بیركردنەوە»ی حەقیقییە‬ ‫لە كۆتایی سەدەى بیستەمدا‪ -‬بۆ سەر‬ ‫ئاستی چێژوەرگرتن لە «شێتی» و‬ ‫ئەزموونی پراكتیكیی ژمارەیەك‪ ،‬هەرچەند‬ ‫زیاتری فۆرمە جیاوازەكانی پەیوەندی‬ ‫سێكسوالیتە‪ ،‬ك��ورت دەكرێتەوە (كە‬ ‫هاوكات لەگەڵ كولتووری ئاپۆرە و عامەى‬ ‫كۆمەڵگاى مەسرەفی (بەكاربەری) ئەمڕۆ‬ ‫و لۆژیكی سەرمایە بە تەواوی دێتەوە و‬ ‫ملیۆنان كەس لە جیهانی پێشكەوتووی‬ ‫پۆستمۆدێرندا‪ ،‬وەك��و شتێكی ت��ەواو‬ ‫ماندووكەر‪ ،‬دووب��ارەب��ووەوە‪ ،‬مەعقول‪،‬‬

‫ب��ەس��وود و ت��ەن��دروس��ت‪ ،‬وات��ا وەك��و‬ ‫سەرگەرمییەكی سالم و ژیانی رۆژانە‪،‬‬ ‫ئەزموونی ئەم شتە دەكەن)‪ .‬ئەم جۆرە‬ ‫هێرشكردنە بۆسەر سوژە و عەقڵ هیچ‬ ‫پەیوەندییەك یان لێكچوونێكی لەگەڵ‬ ‫ئایدیای درەوشاوەى ئادۆرنۆ دەربارەى‬ ‫«بەكارهێنانی توانستەكان و جوانییە‬ ‫ناوەكییەكانی سەبژێكتیڤیتە دژ بە خودی‬ ‫سوژە و كۆمەڵگاى بەشتبوو»ـەوە نییە‪.‬‬ ‫ئ��ەوەى ل��ێ��رەدا ئێمە پێویستمان‬ ‫پ��ێ��ی ه��ەی��ە‪ ،‬ب��ەرگ��ری��ی��ەك��ی ت��ەواو‬ ‫نائایدیالیستیانەیە ل��ە س��وژە‪ ،‬كە‬ ‫درزەك��ان و پارادۆكسەكان و ناكۆكییە‬ ‫تاكەكەسییەكانی لەگەڵ «گشتێتی‬ ‫كۆنكرێتی» كۆمەڵگادا یەكدەگرێتەوە‪.‬‬ ‫ژی��ژەك گ��وت��ەن��ی‪ ،‬واق��ی��ع��ی��ەت وەك��و‬ ‫«پ��ەرەس��ەن��دن و دەرك��ەوت��ن��ی رۆح��ی‬ ‫رەها» شتێك نییە جگە لە تێپەڕینی‬ ‫هەمان سوژەكانی دێكارتی بۆ یەكتری‬ ‫و پەرەسەندنی ناكۆكی و پارادۆكسی‬ ‫تاكەكەسی و دوایەكیهاتووەكانی‪ .‬دوالیزمە‬ ‫دێكارتی و كانتییەكانی نێوان سوژە و‬ ‫ئۆبژە‪ ،‬فێنۆمێن و نۆمێن‪ ،‬یان جیاوازی‬ ‫نێوان جیهانی ئەزموونی (ناونشینی) و‬ ‫جیهانی ترانسێندێنتاڵی (دەرنشینی)‪ ،‬لە‬ ‫راستیدا لەنێو دوالیزم و درزی ناوەكی‬ ‫خ��ودی س��وژە‪ ،‬فێنۆمێن‪ ،‬یان جیهانی‬ ‫ئەزموونی واقیعیەتی مرۆییدایە‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەوە لە راستیدا واقیعیەتێك لە پشتی‬ ‫واقیعیەتی ئەزموونییەوە یان زمانێك‬ ‫ل��ەودی��و زم��ان��ی سروشتییەوە بوونی‬ ‫نییە‪ ،‬یان تەنانەت بوونێك لەودیوی‬ ‫ب��وون��ەوەران��ەوە‪ ،‬لەئارادا نییە‪ .‬ئەگەر‬ ‫بمانەوێت بە زمانی فەلسەفەى هایدێگەر‬ ‫بدوێین‪ ،‬پێویستە بڵێین ب��وون خۆى‬ ‫بەرهەمی «جیاوازیی ئۆنتۆلۆژییانە»ی‬ ‫نێوان بوون و بوونەوەرە‪ .‬لە راستیدا‪،‬‬ ‫هەر ئەم جیاوازییەیە‪ ،‬كە جەمسەرە‬ ‫جیاوازەكان دروس��ت دەك��ات‪ ،‬نەك بە‬ ‫پێچەوانەوە‪ .‬ب��ەاڵم ئ��ەم جیاوازییە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەى تێڕوانینی هایدێگەر‪،‬‬ ‫ئۆنتۆلۆژییانە نییە‪ ،‬بەڵكو‪ ،‬نەبوون‪،‬‬ ‫كەموكورتی‪ ،‬یان درزێكی هەبووە لەنێو‬ ‫هەمان واقیعیەتی ئەزموونیدا‪ .‬ئەمە‬ ‫ه��ەر «ج��ی��اوازی��ی النیكەم»ی هەموو‬ ‫شتێكە لەگەڵ خۆیدا‪ ،‬كە حەقیقەتی‬ ‫گشتی و یونیڤێرسەل یان «روانگەى‬ ‫یونیڤێرسەل»ی حەقیقەت دروست دەكات‬ ‫و بە «س��ەرچ��اوە تایبەتی»یەكەیەوە‬ ‫دەیبەستێتەوە‪ .‬بە گوتنێكی دیكە‪،‬‬ ‫دەگمەنی دروستكەری رێسا‪ ،‬بە مانایەكی‬ ‫تایبەتی‪ ،‬هەر خودی رێساكەیە‪ .‬تێپەڕین‬ ‫ل��ە كانتەوە ب��ۆ هێگل‪ ،‬ل��ە بنەڕەتدا‬ ‫بەمانای قبوڵكردنی ئاگامەندانی بوونی‬ ‫پەیوەندی نێوان سوژەى تاكەكەسی و‬ ‫«رۆحی رەها»یە (وەكو «گشتێتییەكی‬ ‫كۆنكرێتی» واقیعیەت)؛ جۆرێك تێپەڕین‬ ‫«لەخۆدا»وە بەرەو «بۆخۆ» لە كۆى‬ ‫فەلسەفەى س��وژە و بەتایبەت لەم‬ ‫ب��وارەدا‪ .‬وەسفكردنی ئاراتۆ بۆ ریشە‬ ‫نیۆكانتییەكانی فكری لۆكاچ و كۆى‬ ‫ماركسیزمی خۆرئاوایی‪ ،‬و رۆڵی تێپەڕین‬ ‫لە كانتەوە بۆ هێگل لە بە ماركسیستبوونی‬ ‫لۆكاچ و شیكاری بلیمەتانەى ئەوە بۆ‬ ‫«بەشتبوون» لە كتێبی مێژوو و ئاگایی‬ ‫چینایەتیدا‪ ،‬بە راستی دەشێت كۆمەك بە‬ ‫«دیاریكردنی ئەرك»ی ئێمە بۆ ماركس‬ ‫و ماركسیزم بكات؛ هەرچەند لەوانەیە‬ ‫خاڵی گرنگتری رۆڵی ئەو لە خەریكبوونی‬ ‫بە «ماركسیزمی خۆرئاوا»ییەوە بەهۆى‬ ‫كۆمەكی بەرگریكردنی نائایدیالیستیانەى‬ ‫سەبژێكتیڤیتە بێت‪.‬‬ ‫سەرچاوەى ئەم وەرگێڕانە‪:‬‬ ‫مراد فرهادپور‪ :‬دفاع غیرایدئالیستى از‬ ‫سوژە‪ ،‬در‪ :‬اندرو آراتو‪ :‬تفكر نوكانتی‪:‬‬ ‫حلقە مفقودە نظريه انتقادی‪ ،‬ترجمە امید‬ ‫مهرگان‪ ،‬كتابهاى كوچك گام نو‪ ،‬چاپ‬ ‫دوم‪ ،‬تهران‪.25-11 ،1388 ،‬‬ ‫پەراوێزەكان‬ ‫تێبینی‪ :‬پەراوێزەكان لەبەر ئاڵۆزی و زۆریان‬ ‫البراون‬ ‫‪(1) Slavoj Zizek, The Ticklish‬‬ ‫‪Subject,‬‬ ‫‪Verso,‬‬ ‫‪London,‬‬ ‫‪2000, p.1.‬‬

‫‪7‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫ڕونكردنەوەی بەشێك لە تێنەگەیشتنەكان‬ ‫بە حەپەسانەوە وەاڵمێك بۆ‪ :‬نوام چۆمسكی‬

‫سالڤۆی ژیژەك‬ ‫و‪ :‬وەلید عومەر‬ ‫(‪)2-2‬‬ ‫ئەمڕۆ هەموومان دەزانین ئەو تۆمەتانەی‬ ‫درابوونە پاڵ خمیرە س��ورەكان ڕاس��ت‬ ‫بوون‪ .‬دیارە وەاڵمەكەی چۆمسكی ئەمەیە‬ ‫كە‪ ،‬دەبوو ئەم تۆمەتانە لەس��ەر بنەمای‬ ‫فاكت��ی ئەزموونیی ورد بنی��ات بنرایە‪،‬‬ ‫لە كێشەی كامبوجیش��دا(كەمبۆدیا) لە‬ ‫كۆتاییەكانی دەیەی حەفتادا ئەم فاكتانە‬ ‫دەگمەن بوون‪ .‬گەرچی ڕاس��تییەك لەم‬ ‫ئیدیعایەدا هەی��ە (بەتایبەت دەربارەی‬ ‫ئەو وێرانكارییەی كە پێش��تر س��وپای‬ ‫ئەمریكا لە كامبوجدا جێی هێش��تبوو)‪،‬‬ ‫بەاڵم دیس��ان قس��ە و ڕەخنەی خۆمم‬ ‫هەی��ە‪ .‬هێڵێك��ی باریك هەی��ە لەنێوان‬ ‫گومانی پاساوداردا سەبارەت بە ڕاپۆرتی‬ ‫میدی��اكان و ئەو گومانگەراییە س��ادە و‬ ‫تەمەڵ��ەی ك��ە دەبێتە مای��ەی بێباكی‬ ‫ی��ان كەمباك��ی دەره��ەق بە ت��اوان و‬ ‫كارەس��اتەكان‪ .‬بە ئاسانی دەتوانین ئەو‬ ‫شێوازی ئەرگۆمێنتە بێنینە بەرچاومان‪،‬‬ ‫س��ەبارەت ب��ە تاوان��ی نازیی��ەكان‬ ‫ی��ان كوش��توبڕی س��تالینییەكان ل��ە‬ ‫كۆتاییەكانی دەیەی ‪1930‬دا‪ :‬ئێمە فاكتی‬ ‫متمانەپێكراوی تەواومان لەبەردەس��تدا‬ ‫نی��ە‪ ،‬نابێ��ت وا خۆم��ان دەربخەین كە‬ ‫ئاگادارین ل��ەم واڵتانەدا چی ڕوودەدات‪،‬‬ ‫كەواتە دەتوانین بڵێین پێویس��تە گومان‬ ‫ل��ە ڕاپۆرت��ی ئاژانس��ە ڕۆژئاواییەكان‬ ‫بكەین‪(...‬ل��ەم دوو حاڵەت��ەدا و‪،‬‬ ‫لە دۆس��یەی خمی��رە سورەكانیش��دا‪،‬‬ ‫زانیارییەكان��ی دواترمان جەختیان لەوە‬ ‫دەكردەوە كە دۆخەكە لەوە خراپتریشە)‪.‬‬ ‫هەر بەم جۆرە دەتوانین ئیدیعای ئەوەش‬ ‫بكەی��ن كە هەمان تاكتی��ك لەالیەن ئەو‬ ‫كۆمپانیا و دامەزراوانەوە بەكاردەهێنرێت‬ ‫كە دەیانەوێت مەترس��ییە ژینگەییەكان‬ ‫و كێشەی س��ەالمەتی كەمبایەخ پیشان‬ ‫بدەن(زانیاری��ی ئێم��ە س��ەبارەت بە‬ ‫گەرمبوون��ی گۆی زەوی جێ��ی دڵنیایی‬ ‫نیە‪ ،‬هەروەها سەبارەت بە مەترسییەكانی‬ ‫جگەرە بۆ س��ەر تەندرووس��تی و ‪.)...‬‬ ‫س��ەرەنجام‪ ،‬لەم جۆرە حاڵەتانەدا چۆن‬ ‫بڕیار بدەی��ن؟ لێرەدایە كە خوێندنەوەی‬ ‫ئایدۆلۆژیا دەكەوێتە فریامان‪-‬ئەو خاڵەی‬ ‫كە من لە وەاڵمە كتوپڕەكەمدا سەبارەت‬ ‫بۆ چۆمسكی ئاماژەم بۆ كرد‪:‬‬ ‫بۆ نمونە‪ ،‬س��ەبارەت بە س��تالینیزم‪،‬‬ ‫كێش��ەكە ئەوە نیە كە پێویس��تە خۆت‬ ‫بیزانی‪ ،‬تۆ كۆمەڵێ��ك وێنەت دەربارەی‬ ‫{كارەس��اتی}گۆالك یان هەر ش��تێكی‬ ‫ت��ر هەیە یان نا‪ .‬ئ��ای خوایە‪ ،‬بەس بۆ‬ ‫ئەوەی تێبگەیت كارەس��اتێكی ناماقوڵ‬ ‫و تۆقێن��ەر لەوێ��دا دەگوزەرێت‪ ،‬هێندە‬ ‫ێ لە قس��ەكانی خەڵك بگریت‬ ‫بەسە گو ‌‬ ‫دەرهەق بە ڕژێمی ستالین یاخود خمیرە‬ ‫سورەكان‪ .‬بۆ نمونە سەبارەت بە خمیرە‬ ‫س��ورەكان‪ :‬تەنان��ەت گ��ەر ئێمە هیچ‬ ‫زانیاری و دراوێكیشمان نەبێت دەربارەی‬ ‫زیندان��ەكان و ئەوانی ت��ر‪ ،‬ئایا ئەمە بۆ‬ ‫خۆی ش��تێكی س��ەرنجڕاكێش نیە كە‪،‬‬ ‫ب��ە ش��ێوەیەكی نەخۆش��انە لەبەردەم‬ ‫ڕژێمێكداین لە دوو ساڵی سەرەتادا(واتە‬ ‫‪ 75‬ت��ا‪ )77‬لەگەڵ خۆیدا وەك ڕژێمێكی‬ ‫نایاس��ایی مامەڵەی دەكرد؟ دەزانن ئەم‬ ‫ڕژێمە ناوی نەب��وو! ناوەكەی بریتی بوو‬ ‫لە ڕێكخ��راوی (‪-)Angka‬نەك حیزبی‬ ‫كۆمۆنیس��تی كامبوج‪-‬بەڵكو ڕێكخراوێك‬ ‫بوو‪ ،‬سەركردەكانیشی بێناو بوون‪.‬‬ ‫تێ��زی بنەڕەتیی من لێ��رەدا ئەوەیە‬ ‫ك��ە هی��چ ئایدۆلۆژیایەك��ی كاریگەر بە‬ ‫تەواوی درۆ ن��اكات‪ :‬ئایدۆلۆژیا هەرگیز‬ ‫ل��ە تەموم��ژاوی كردنێك��ی س��ادەدا‬ ‫كورت نابێت��ەوە كە واقیعی ش��اراوەی‬ ‫دەس��ەاڵت و چەوس��انەوە لە تۆپەڵێك‬ ‫تەمومژ بپێچێت‪ ،‬ئ��ەو واقیعە چەپەڵ و‬ ‫كارەساتبارەی كە ئایدۆلۆژیا لە تۆپەڵێك‬ ‫تەمومژی دەپێچێت‪ ،‬بەناچاری ش��وێنپێ‬ ‫و ش��وێنەوارەكانی خ��ۆی ل��ە هەناوی‬ ‫ئایدۆلۆژیادا بە ئاش��كرا جێده‌کاته‌وه‌‪-‬لە‬ ‫قاڵب��ی درز و كەلەبەرەكاندا‪ ،‬پارادۆكس‬ ‫و دژیەكەكانیدا‪ .-‬بێگومان دادگا نمایشی‬ ‫و ناچارییە ستالینییەكان گاڵتەجاڕییەكی‬ ‫دڵڕەقان��ە ب��وون دەرب��ارەی عەدالەت‬ ‫ك��ە دڵڕەقی و دڕندەیی حەپەس��ێنەری‬

‫ڕژێمەكەیان دەشاردەوە ‪ ،‬بەاڵم بۆ بینینی‬ ‫ئەم دڵڕەقییە ش��اراوەیە پێویست ناكات‬ ‫ئاگامان لە واقیعی پش��تەوەی پەردەكە‬ ‫بێت‪-‬ڕواڵەت��ی ئاش��كرای دادگاییەكان‪،‬‬ ‫نمایش��كاری و س��اختەكاریی ترسناكی‬ ‫دانپیانان��ی تۆمەتب��اران ب��ە بەرچاوی‬ ‫هەمووان��ەوە و هت��د‪ ،‬ئ��ەم دڵڕەقییەی‬ ‫ئاش��كرا دەك��رد‪ .‬ب��ە هەمان ش��ێوە‪،‬‬ ‫پێویست ناكات كەس بزانێت جولەكەكان‬ ‫چۆن بوون تاكو ل��ەوە تێبگات تۆمەتی‬ ‫نازییەكان دەرهەق بەوان چەند س��اختە‬ ‫بوون‪-‬گ��ەر نیگایەك��ی ورد بگرینە ئەم‬ ‫تۆمەتان��ەش‪ ،‬ئ��ەوا بە ئاش��كرا دیارە‬ ‫لەبەردەم ‪-‬فەنتازیایەكی پارانۆیایی‪-‬داین‪.‬‬ ‫هەمان ش��ت سەبارەت بە توندوتیژیی‬ ‫س��ەرمایەداریی لیبراڵیش هەر ڕاس��تە‪-‬‬ ‫من زۆرم نوس��یوە دەرب��ارەی درۆزنیی‬ ‫دەس��ت تێوەردانە مرۆڤدۆس��تییەكان‪.‬‬ ‫پێویس��ت ناكات كەس بزانێت لە پشتی‬ ‫ئ��ەم ج��ۆرە دەس��ت تێوەردانان��ەوە‬ ‫چ واقیعێك��ی توندوتی��ژ هەی��ە‪ ،‬وات��ە‬ ‫ل��ەو بەدواداچوون��ە س��ینیكییەی*‬ ‫بەرژەوەندیی��ە سیاس��ی و ئابورییەكان‬ ‫ئ��اگادار بێتەوە ك��ە لە ژێ��ر پەردەی‬ ‫خەمی ئینساندۆستانەدا شاراوەتەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی لە درۆزنیی ئەم جۆرە هاوكاری و‬ ‫دەست تێوەردانانە تێبگات‪-‬نایەكانگیری‬ ‫و درز و بێدەنگیی��ەكان ب��ە ڕواڵەت��ی‬ ‫ئایدۆلۆژی��اوە دیارە چ��ی دەگوزەرێت‪.‬‬ ‫هەڵبەت ب��ە هیچ ش��ێوەیەك ئەمە بەو‬ ‫مانایە نیە كە هەڵماڵین و شیكردنەوەی‬ ‫واقیع گرنگ نەبێ��ت‪ :‬دەبێت وردەكاریی‬ ‫تاوان��ە دڕندانەكانی��ان و داگیركاری��ی‬ ‫بێڕەحمانە و ش��تەكانی تریشیان ڕوون‬ ‫بكرێتەوە‪-‬ئ��ەوكارەی ك��ە چۆمس��كی‬ ‫ب��ە باش��ی ئەنجام��ی داوە‪ .‬گەرچی بۆ‬ ‫ڕوونكردن��ەوەی ئ��ەوەی ك��ە زۆرج��ار‬ ‫خەڵكی{هێش��تاش هەر} لە چوارچێوەی‬ ‫ئایدۆلۆژییەكانیان��دا دەمێننەوە تەنانەت‬ ‫ئەو كاتانەش��ی كە ناچار دەكرێن دان بە‬ ‫ڕاس��تییەكاندا بنێن‪ ،‬وەكو تەواوكەرێك‪،‬‬ ‫دەبێت لەگەڵ ئاش��كراكردن و پشكنینی‬ ‫فاكتەكاندا ئایدۆلۆژیاش ش��ی بكەینەوە‪،‬‬ ‫ئایدۆلۆژیایەك كە نەك تەنیا وا لە خەڵك‬ ‫دەكات ترسی گەورەی فاكتەكان نەبینن‪،‬‬ ‫بەڵكو ئ��ەو توانایەیان پێدەبەخش��ێت‬ ‫دەرگیری هەندێك چاالكی بن كە دەبێتە‬ ‫ه��ۆی ڕووداوگەلێك��ی تاوانكارانەی لەم‬ ‫جۆرە‪ ،‬لەكاتێكدا هەرچۆنێك بێت ڕووی‬ ‫ئینسانییانەی خۆیان دەپارێزن‪.‬‬ ‫پێویس��ت ‌ه لێرەدا ئام��اژە بۆ خاڵێكی‬ ‫ناسكتر بكەین‪ :‬زۆرجار ناتوانین تووشی‬ ‫ش��ۆك نەبین لە بەرامب��ەر بینینی ئەو‬ ‫ڕێ��ژە بێباكیی��ەدا دەرهەق ب��ە ئازاری‬ ‫ئینسانەكان‪-‬تەنانەت و بە ئەنقەستیش‪،‬‬ ‫ئەو دەمەی ك��ە میدیاكان ب��ە فراوانی‬ ‫دەیش��ارنەوە و مەحكومی دەكەن‪-‬وەك‬ ‫بڵێی خودی ئەم پەشێوییەی دەرهەق بە‬ ‫ئازارەكەیە كە مەفتون و دەستەوەسانمان‬ ‫دەكات‪ .‬ب��ا س��ەرەتاكانی ‪ 1990‬بی��ری‬ ‫خۆم��ان بێنینەوە‪ ،‬واتە گەمارۆی س��ێ‬ ‫س��اڵەی س��ارایەڤۆ‪{ ،‬گەمارۆیەك}ب��ە‬ ‫ێ‬ ‫خەڵكێك��ی برس��ییەوە‪ ،‬خەڵكێكی ب ‌‬ ‫ێ ئامانی‬ ‫دیف��اع لە بەرامبەر هێرش��ی ب ‌‬ ‫فیشەكەكاندا‪ .‬مەتەڵە گەورەكە ئەمەیە‪:‬‬ ‫س��ەرباری ئ��ەوەی میدی��اكان پڕ بوون‬ ‫ل��ە وێنە و ڕاپۆرت��ی ڕووداوەكە‪ ،‬بۆچی‬ ‫هێزەكانی نەت��ەوە یەكگرتووەكان‪ ،‬ناتۆ‬ ‫یان ویالیەت��ە یەكگرتووەكان نەیانتوانی‬ ‫تەنان��ەت گەمارۆك��ەش بش��كێنن تاكو‬ ‫ڕاڕەوێك درووست بكەن بۆ گواستنەوەی‬ ‫ئازادان��ەی خەڵ��ك و ئازوقە و خۆراك؟‬ ‫هی��چ خەرجی و تێچوونێكی نەده‌بوو‪ :‬بە‬ ‫فشارێكی كەم بەاڵم جدییانەی هێزەكانی‬ ‫سرب‪ ،‬نمایش��ی دوور و درێژی گەمارۆی‬ ‫سارایەڤۆ‪ ،‬ش��ارێك لە بەردەم ترسێكی‬ ‫بەردەوامدا‪ ،‬كۆتایی دەهات‪ .‬ئەم مەتەڵە‬ ‫تەنیا یەك وەاڵم��ی هەیە‪ ،‬ئەو وەاڵمەی‬ ‫كە ڕۆنی براومەن دایەوە‪ ،‬ئەو كەس��ەی‬ ‫كە لە الیەن خاچی س��ووری جیهانییەوە‬ ‫وەك ڕێكخەری هاوكارییەكان نێردرابوو‪:‬‬

‫دميةن َيكى ثاش جةنط‬

‫كێش��انی وێنەی قەیرانەكەی س��ارایەڤۆ‬ ‫وەك قەیرانێكی «مرۆیی»‪ ،‬قس��ەكردن‬ ‫لەسەر ملمالنێ سیاسی و سەربازییەكان‬ ‫بە هەندێك وشەی مرۆڤدۆستانە‪ ،‬لەسەر‬ ‫هەڵبژاردنێكی هێجگار سیاسی بەند بوو‬ ‫(واتە ل��ە بنەڕەت��ەوە الیەنگری كردنی‬ ‫سربەكان لە جەنگدا)‪ .‬فرانسوا میترانیش‬ ‫لێ��رەدا ڕۆڵێكی ش��ووم و فریودەرانەی‬ ‫دەگێڕا‪:‬‬ ‫ڕێزگرت��ن ل��ە «دەس��ت تێوەردانی‬ ‫مرۆڤدۆس��تانە» لە یۆگۆس�ل�اڤیا‪ ،‬بوو‬ ‫ب��ە ئەڵتەرناتیڤ��ی گوتارێكی سیاس��ی‬ ‫و پێش��وەختیش هەم��وو گفتوگۆیەكی‬ ‫ناكۆك بە خۆی‪ ،‬بێبایەخ پیش��ان دەدا‪.‬‬ ‫‪ /.../‬وا دەهات��ە بەرچاو كە فرانس��وا‬ ‫میت��ران ناتوانێت جەنگی یۆگۆس�ل�اڤیا‬ ‫شی بكاتەوە‪ .‬میتران بە كاردانەوەیەكی‬ ‫تەواو مرۆڤدۆس��تانەوە س��ەرچاوەیەكی‬ ‫چاوەڕواننەك��راوی ب��ۆ دەربڕین��ی‬ ‫مەبەس��تەكەی خ��ۆی دۆزیی��ەوە‪ ،‬یان‬ ‫ڕاستتر بڵێین بۆ ئەوەی هەڵوێستی خۆی‬ ‫ماكیاژ بكات‪ .‬میتران الیەنگری ئەوە بوو‬ ‫كە یۆگۆسالڤیا لە ناو سنورەكانی خۆیدا‬ ‫بمێنێتەوە و گەیشتبووە ئەو قەناعەتەی‬ ‫تەنیا دەس��ەاڵتێكی بەهێزی «س��ربی»‬ ‫دەتوانێت ئارامی لەم ناوچە پڕ ش��ەڕ و‬ ‫شۆڕەدا مسۆگەر بكات‪ .‬ئەم هەڵوێستەی‬ ‫{میتران} الی هاواڵتیانی فەڕەنس��ا زۆر‬ ‫ب��ە زووی��ی متمانەی خۆی لە دەس��ت‬ ‫دا‪ .‬ئ��ەم چاالكییە پڕ ه��ەرا و هوریایە‬ ‫و ئ��ەم دەنگەدەنگە مرۆڤدۆس��تانەیە‪،‬‬ ‫ئ��ەو مۆڵەتەی��ان پێدا تاك��و پەیمان و‬ ‫پابەندبوون��ی فەڕەنس��ا ب��ە مافەكانی‬ ‫مرۆڤ��ەوە دووپات بكات��ەوە و ناكۆكییە‬ ‫ڕووكەش��ەكەی لەگەڵ فاشیزمی گەورەی‬ ‫س��ربەكاندا پیش��ان بدات‪-‬ئەمەش هیچ‬ ‫ئەنجامێكی نەبوو جگە لە هێش��تنەوەی‬ ‫ئازادانه‌ی سربەكان‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كە تێگەیشتنی من بۆ جەنگی‬ ‫یۆگۆس�ل�اڤیا جی��اوازە لە تێگەیش��تنی‬ ‫چۆمس��كی‪ .‬هەڵبەت م��ن لەگەڵ هێڵی‬ ‫گش��تیی ئەرگۆمێنتەكەی ئەودا كۆكم كە‬ ‫دەبێت دیوە لەسیاس��ەت‪-‬داماڵراوەكەی‬ ‫سیاسەتی مرۆڤدۆس��تانەی «مافەكانی‬ ‫م��رۆڤ» وەك��و ئایدۆلۆژیای دەس��ت‬ ‫تێوەردانی س��ەربازی ش��ی بكەینەوە‪.‬‬ ‫دەست تێوەردانێك لە خزمەتی مەبەست‬ ‫و بەرژەوەندیی��ە ئاب��وری و سیاس��ییە‬ ‫دیاریكراوەكان��دا ‪ .‬ه��ەروەك وەن��دی‬ ‫براون‪ ،‬سەبارەت بە بۆچوونەكانی مایكڵ‬ ‫ئیگناتیڤ‪ ،1‬پیشانی داوە‪:‬‬ ‫خ��ۆی دەخات��ە قاڵب��ی ج��ۆرە‬ ‫ێ‬ ‫ب�� ‌‬ ‫دژەسیاس��ەتێكەوە‪-‬بەرگریی‬ ‫چەندوچ��ون ل��ە بێگوناه��ان و الوازانی‬ ‫بەرامب��ەر دەس��ەاڵت‪ ،‬بەرگری��ی ب��ێ‬ ‫چەندوچ��ون لە تاك ل��ە هەمبەر دام و‬ ‫دەزگای گەورە و ناوەكیی ستەمكار یان‬ ‫س��تەمكاری كەلت��ور‪ ،‬دەوڵەت‪ ،‬جەنگ‪،‬‬

‫پێكدادانە ئەتنییەكان‪ ،‬عەشیرەتگەرایی‪،‬‬ ‫باوكس��االری و هەم��وو میصداقەكات��ی‬ ‫ت��ری خۆئامادەكردن ی��ان پیادەكردنی‬ ‫دەسەاڵتی كۆمەڵ دژی تاكەكان‪.‬‬ ‫بەاڵم پرس��یارەكە ئەمەیە‪« :‬ئەوانەی‬ ‫ك��ە لەپێن��اوی بەرگری ل��ە مافەكانی‬ ‫مرۆڤ��دا تەداخ��ول دەك��ەن‪ ،‬ئ��ەوا بۆ‬ ‫ڕووبەڕووبوونەوەی دەس��ەاڵتە نەیارەكان‬ ‫پش��ت بە چ جۆرە پرۆسەیەكی سیاسی‪-‬‬ ‫س��ازی دەبەس��تن؟ ئای��ا بەرگ��ری لە‬ ‫پۆڵێنبەندییەك��ی تری چەمكی عەدالەت‬ ‫دەكەن ی��ان دژی هەر جۆرە پرۆژەیەكی‬ ‫عەدالەتخوازانەی دەستەجەمعین؟»‪ .‬بۆ‬ ‫نمونە ئاش��كرایە‪ ،‬ڕووخانی س��ەدام لە‬ ‫الیەن ئەمریكاوە‪ ،‬كە لە ژێر ناونیش��انی‬ ‫كۆتایی هێنان بە ئازاری خەڵكی عێراقدا‬ ‫شەرعیەتی خۆی وەردەگرت‪ ،‬نەك تەنیا‬ ‫بە پاڵن��ەری بەرژەوەندیی��ە دیاریكراوە‬ ‫سیاس��ی و ئابوریی��ەكان دەخرایە گەڕ‪،‬‬ ‫بەڵكو پشتبەس��توو بوو ب��ە وێنەیەكی‬ ‫ت��ەواوی بارودۆخی سیاس��ی و ئابوریی‬ ‫پاش سەدامەوە(دیموكراس��یی لیبراڵی‬ ‫ڕۆژئ��اوا‪ ،‬گەرەنتی��ی خاوەندارێتی��ی‬ ‫تایبەتی‪ ،‬تێهەڵكێش��كردنی ب��ە بازاڕی‬ ‫جیهان��ی و هتد)‪ .‬بۆیە ئەو سیاس��ەتە‬ ‫دژەسیاس��ییەی كە لەسەر مرۆڤدۆستیی‬ ‫پەتی بەندە و بانگەش��ەی ئەوە دەكات‬ ‫گوای��ا هی��چ ئامانجێكی نی��ە جگە لە‬ ‫بەرگرت��ن بە ئازاری ئینس��انەكان‪ ،‬ئەوا‬ ‫ل��ە پراكتیكدا بە ش��ێوەیەكی ش��اراوە‬ ‫دەبێتە ڕێگر لەبەردەم بەرەو پێشبردنی‬ ‫پرۆژەی دەس��تەجەمعیی درووستكردنی‬ ‫گۆڕانكاریی��ە پۆزەتیڤ��ە كۆمەاڵیەت��ی‬ ‫و سیاس��ییەكاندا‪ .‬ئەم��ەی خ��وارەوە‬ ‫پێشنیاری «ژاك ڕانسێر»ـی فەیلەسوفە‬ ‫كە بەراوردێك��ی گرنگی مافەكانی مرۆڤ‬ ‫دەكات بە ئیشە خێرخوازییەكان‪:‬‬ ‫‪/.../‬كاتێك مافەكانی مرۆڤ بە كاری‬ ‫هیچ شتێك نایەت‪ ،‬ئیدی ئێوە ئەو كارەی‬ ‫پێدەكەن كە كەسە خێرخوازەكان بە جلە‬ ‫ك��ۆن و بەكارهاتووەكانیانەوە دەیكەن‪.‬‬ ‫ئەوەی كە دەیبەخش��نە خەڵكی هەژار و‬ ‫نەدار‪ .‬ئ��ەو مافانەی وەك بڵێی لە جێی‬ ‫خۆیاندا بێ‌ كەڵك دێنە بەرچاو‪...‬لەگەڵ‬ ‫داودەرمان و جلوبەرگەكاندا دەنێردرێن بۆ‬ ‫ئەو خەڵكانەی كە بێبەشن لە جلوبەرگ‬ ‫و دەرم��ان و مافەكانی تر‪ .‬گەر بە هۆی‬ ‫سەركوتكردنی مرۆییەوە ئازاردەچێژن و‬ ‫ناتوانن س��ود لە مافەكانی مرۆڤ ببینن‬ ‫كە دوایین ڕێگەیانە‪ ،‬ئەوا دەبێت كەسێكی‬ ‫ت��ر ئەو مافانە بە می��رات ببات تاكو لە‬ ‫جێیەكی گونجاودا بەكاریان بێنێت‪ .‬ئەمە‬ ‫ئەو شتەیە كە ناویان ناوە»مافی دەست‬ ‫تێوەردان��ی مرۆڤدۆس��تانە»‪-‬مافێك كە‬ ‫هەندێ��ك واڵت دەیدەنە خۆیان‪ ،‬هەڵبەت‬ ‫ب��ە ڕواڵەتدا لەب��ەر بەرژەوەندیی گروپە‬ ‫قوربانیی��ەكان و‪ ،‬زۆربەی حاڵەتەكانیش‬ ‫ب��ە پێچەوان��ەی ڕێنماییەكان��ی خودی‬

‫ڕێكخراوەكانی مافی مرۆڤەوەیە‪.‬‬ ‫سەرەنجام‪ ،‬مانای ڕاستەقینەی«مافی‬ ‫قوربانیی��ە مەینەتبارەكان��ی جیهان��ی‬ ‫سێیەم» لە گوتاری گشتیی و بااڵدەستی‬ ‫ڕۆژئاوای ئەمڕۆدا‪ ،‬بریتییە لە مافی دەست‬ ‫تێوەردانی (سیاسی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬كەلتوری‪،‬‬ ‫س��ەربازی)ـی دەس��ەاڵتە ڕۆژئاواییەكان‬ ‫خۆیان ل��ە واڵتانی جیهانی س��ێیەمدا‪،‬‬ ‫ئەویش لەسەر بنەمای بەرژەوەندییەكانی‬ ‫خۆیان و بەناوی بەرگ��ری لە مافەكانی‬ ‫مرۆڤەوە‪ .‬ناكۆكیی من لەگەڵ چۆمسكیدا‬ ‫لە جێیەك��ی تردا نوس��تووە‪{ :‬ئەویش‬ ‫بریتییە لە} بێئاگایی و غافڵبوونی ئەو لە‬ ‫چۆنیەتی كاركردی ئایدۆلۆژی‪ ،‬ماهیەتی‬ ‫كێش��ەداری مامەڵەی الیەنگرانەی لەگەڵ‬ ‫واقیعدا ك��ە زۆرجار دەبێتە هۆی ئەوەی‬ ‫دەست بداتە هەندێك شت كە نەیارەكانی‬ ‫ب��ە ئەنجامدان��ی ئەو ش��تانە تۆمەتبار‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫بەاڵم من پێم وایە جیاوازیی هەڵوێستە‬ ‫سیاسییەكانمان هێندە كەمە كە پێویستی‬ ‫نەدەكرد بە ئاوازێكی وەها ڕەتكەرەوەوە‬ ‫پەالمارم بدات‪ .‬لەڕاس��تیدا گفتوگۆكەی‬ ‫ئێمە لەس��ەر ش��تێكی ترە‪-‬الپەڕەیەكی‬ ‫نوێی��ە بۆ ملمالنێی ناكۆت��ای دێوەكانی‬ ‫نێوان فەلسەفەی قاڕەیی لەگەڵ نەریتی‬ ‫ئەزموونگەرای��ی ئەنگڵۆساكس��ۆندا‪ .‬لە‬ ‫ڕەخنەكەی چۆمس��كیدا شتێكی تایبەت‬ ‫نابینرێت‪-‬هەر تۆمەتە سواوەكانە(ناماقوڵ‬ ‫بوون‪ ،‬ناز و نوزەی بۆش و بەتاڵ‪ ،‬گەمە‬ ‫بە وش��ەی وەهماوی) كە س��ەدان جار‬ ‫دژی هیگڵ و هایدگەر و دێرێدا و ئەوانی‬ ‫تریش بیس��تومانە‪ .‬تاكە خاڵی زەق لەم‬ ‫نێوان��ەدا بریتییە لە توندوتیژیی ناقۆاڵی‬ ‫ئەو دەرهەق بە من و هاوشێوەكانی من‪-‬‬ ‫ئەمەی خوارەوە نمونەیەكی وەاڵمی ئەوە‬ ‫كە لە دێسامبەری ‪2012‬دا لە گفتوگۆیەكدا‬ ‫لەگەڵ (ڤیترانز ئانپالگد)دا* داوای لێكرا‬ ‫بۆچوونی خۆی س��ەبارەت ب��ە فیكری‬ ‫الكان و دێرێدا و من دەرببڕێت‪:‬‬ ‫ئێوە ئاماژە بۆ ئەو ش��تە دەكەن كە‬ ‫پێ��ی دەوترێ��ت «تی��ۆر»‪ .‬كاتێك من‬ ‫وتم ئارەزوویەك��ی ئەوتۆم بۆ تیۆر نیە‪،‬‬ ‫مەبەس��تم ئەوە بوو تاقەت��ی خۆتواندن‬ ‫و ناز و ن��وزم نیە‪-‬بەكارهێنانی زاراوەی‬ ‫بریق و باقی وەك وشە چەندهیجاییەكان‬ ‫و خۆدەرخس��تن بەو جۆرەی كە تیۆرت‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەوی��ش لەكاتێكدا هیچ تیۆرێكت‬ ‫لەب��اردا نیە‪ .‬بۆیە لەم جۆرە ش��تانەدا‬ ‫هیچ ج��ۆرە تیۆرێك بوونی نیە‪ ،‬نەك لە‬ ‫چەش��نی ئەو تیۆرانەی كە هەر كەسێك‬ ‫لە پانتایی زانس��تە ئەزمونییەكاندا یان‬ ‫هەر بوارێكی جدیی تردا پێی ئاش��نایە‪.‬‬ ‫هەوڵ بدەن لە هەم��وو ئەو كارانەی كە‬ ‫ناوتان بردن كۆمەڵێ��ك بنەما بدۆزنەوە‬ ‫ك��ە بتوانرێت هەندێ��ك ئەنجامیان لێوە‬ ‫بەره��ەم بهێنرێ��ت‪ ،‬ل��ە بوخچەكەیاندا‬ ‫گوزارەی��ەك نادۆزیت��ەوە ك��ە قابیل��ی‬

‫لە ڕەخنەكەی چۆمسكیدا شتێكی تایبەت نابینرێت‪-‬هەر تۆمەتە‬ ‫سواوەكانە(ناماقوڵ بوون‪ ،‬ناز و نوزەی بۆش و بەتاڵ‪ ،‬گەمە بە وشەی وەهماوی)‬ ‫كە سەدان جار دژی هیگڵ و هایدگەر و دێرێدا و ئەوانی تریش بیستومانە‬

‫تاقیكردنەوەی ئەزموونی بێت و لە ماوەی‬ ‫پێنج دەقیقەدا بۆ مناڵێكی دوانزە ساڵەی‬ ‫ش��ەرح نەكەی��ت‪ .‬س��ەیركەن‪ ،‬كاتێك‬ ‫كۆدی وش��ە ناڕوونەكانی��ان دەكەیتەوە‬ ‫ئیدی ش��تێكی ئەوتۆ پەیدا دەكەن؟ من‬ ‫خۆم پەی��دام نەكرد‪ .‬ه��ەر لەبەر ئەمە‬ ‫من هی��چ خولیایەكم نیە ب��ۆ ئەم ناز و‬ ‫نوزانە‪ .‬ژی��ژەك نمونەیەكی تەواوی ئەم‬ ‫كێشەیەیە‪ .‬من هیچ شتێك لە قسەكانیدا‬ ‫نابینم‪.‬‬ ‫ئیدی ب��ەم جۆرە ب��ەردەوام دەبێت‪،‬‬ ‫هەمیش��ەش ئەوە دووبارە دەكاتەوە كە‬ ‫لە قسەكانی مندا ش��تێكی ئەوتۆ پەیدا‬ ‫ناكات‪ ،‬لە نوس��ینەكانی مندا ئاماژەیەك‬ ‫نادۆزێت��ەوە بۆ خوێندن��ەوەی عەقاڵنیی‬ ‫فاكت��ەكان‪ ،‬پێ��ی وای��ە كارەكانی من‬ ‫كۆمەڵێك نوزە و نازی بۆش��ن كە نابێت‬ ‫ب��ە جدی وەربگیرێن و چی و چی‪ .‬ئەمە‬ ‫قسەیەكی سەیر و سەمەرەیە‪ ،‬تەنانەت بە‬ ‫پێی ئەو پێوەرانەش كە چۆمسكی خۆی‬ ‫ئیدیعایان بۆ دەكات ‪ ،‬گوایا ڕێز لە دراوە‬ ‫ئەزموونیی��ەكان و بەڵگ��ە عەقڵییەكان‬ ‫دەگرێت‪ :‬ن��ە هێنان��ەوەی وتەیەك{ـی‬ ‫م��ن}‪ ،‬نە گەڕانەوە و ئاماژەیەك(كە لەم‬ ‫حاڵەتەدا بەخش��راوە چونكە گفتوگۆكە‬ ‫ڕادیۆیی��ە)‪ ،‬تەنان��ەت ئاماژەیەك��ی‬ ‫شاراوەش��ی ب��ۆ هی��چ ئایدیایەكی من‬ ‫نەك��ردووە‪ .‬ئایا كۆدی هی��چ یەكێك لە‬ ‫«وش��ە لێڵ و بریق و باقە»ـەكانی منی‬ ‫كردۆتەوە و دەریخستووە كە لە هەگبەی‬ ‫مندا ش��تێك نادۆزرێتەوە «نەتوانیت لە‬ ‫ماوەی پێنج دەقیقەدا بۆ مناڵێكی دوانزە‬ ‫س��اڵەی ڕوون بكەیتەوە؟»‪ .‬هێرشەكەی‬ ‫سەرەتای‪ ،‬هیچ ئاماژەیەكی سیاسیی تیا‬ ‫نیە (لەم پانتاییەشدا تا ئەو جێیەی كە‬ ‫بەرچاوم دەكەوێت‪ ،‬كۆكم لەگەڵیدا)‪ .‬من‬ ‫چەند كتێبێكی بچوكی سیاسیم نوسیوە‪،‬‬ ‫س��ەبارەت بە یانزەی سێپتامبەر(بەخێر‬ ‫بێن بۆ بیایانی حەقیقەت)‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫جەنگی عێراق(عێراق‪ :‬كتریی قەرزكراو)‪،‬‬ ‫س��ەبارەت بە داڕووخان��ە ئابورییەكەی‬ ‫‪(2008‬سەرەتاكەی تراژیدیا‪ ،‬كۆتاییەكەی‬ ‫گاڵتەجاڕی)‪ ،‬كە پێم وایە بە س��تایلێكی‬ ‫زۆر شەفاف نوسراوە و سەروكاری لەگەڵ‬ ‫كۆمەڵێك فاك��ت و دراوی ئەزموونیدایە‪-‬‬ ‫ئای��ا لەو{كتێب}انەش��دا ناتوانین هیچ‬ ‫بدۆزین��ەوە جگە لە ناز و نوزەی بۆش و‬ ‫بەتاڵ؟ بە كورتییەكەی‪ ،‬ئایا چۆمس��كی‬ ‫ل��ە كاتی ڕەتكردن��ەوەی كارەكانی مندا‬ ‫ه��ەر ئ��ەو كارە ن��اكات ك��ە منی پێ‬ ‫تۆمەتبار دەكات‪ :‬ن��وزە و نازی بەتاڵی‬ ‫ڕەتكردنەوەی تەواو‪ ،‬بەبێ هیچ مشتومڕ‬ ‫و گفتوگۆیەك‪.‬‬ ‫پێ��م وای��ە دەتوانی��ن ب��ە جۆرێكی‬ ‫قەناعەتپێكەر ئەوە بخەینە ڕوو كە نەریتی‬ ‫فەلس��ەفەی قاڕەیی‪-‬گەرچ��ی زۆرج��ار‬ ‫كردنەوەی كۆدەكانی قورسە و‪ ،‬هەندێك‬ ‫جاریش بە زمانێكی ناڕوون و زیاد لە ڕادە‬ ‫لێڵ دەدوێت(من یەكەم كەسم دان بەمەدا‬ ‫دەنێم)‪-‬لە هەن��اوی خۆیدا بە جۆرێك لە‬ ‫بیركردن��ەوە دادەنرێت ك��ە عەقاڵنیەتی‬ ‫تایبەتی��ی خۆی هەیە و‪ ،‬ل��ە ناوەوەش‬ ‫ڕێز لە دراوە ئەزموونیی��ەكان دەگرێت‪.‬‬ ‫وێڕای ئەوەش پێم وایە‪ ،‬بۆ تێگەیش��تن‬ ‫لەو گرفتە قورس��ەی كە ئەمڕۆ تووشی‬ ‫بووین‪ ،‬بۆ بەدەس��تهێنانی نەخشەیەكی‬ ‫فیكریی گونج��او دەربارەی دۆخەكەمان‪،‬‬ ‫نابێت بە هیچ شێوەیەك خۆمان بدزینەوە‬ ‫لە هەموو لقەكانی فەلس��ەفەی قاڕەیی‪،‬‬ ‫ئیدی ل��ە دیالەكتیكی هیگڵ��ەوە بیگرە‬ ‫تا دەگاتە (هەڵوەشانه‌وه‌گەرایی)ـەكەی‬ ‫دێرێدا‪ .‬دیارە كە چۆمس��كی هاوڕام نیە‪.‬‬ ‫لە كۆتاییشدا یەكێكی تر لە ئایدیا ناڕوون‬ ‫و وەهمییەكانی من‪ :‬چۆمسكی ناتوانێت‬ ‫لە كارەكانی مندا ش��تێك بدۆزێتەوە كە‬ ‫«نەتوانی��ت لە ماوەی پێنج دەقیقەدا بۆ‬ ‫مناڵێكی دوانزە ساڵەی ڕوون بكەیتەوە»‪،‬‬ ‫دەزان��ن ب��ۆ؟ ڕەنگە لەبەر ئ��ەوە بێت‬ ‫ه��ەركات بیركردن��ەوەی قاڕەی��ی هاتە‬ ‫گۆڕێ‪ ،‬زەینی ئەو وەكو زەینی مناڵێكی‬ ‫دوانزە س��اڵە ئیش دەكات‪ ،‬زەینێك كە‬ ‫ناتوانێت جیاوازی بكات لەنێوان تێڕامانی‬ ‫جدیی فەلس��ەفی و نوزە و نازی بۆش و‬ ‫گەمەكردن بە وشەی بێ مانا‪.‬‬ ‫* رادیۆیه‌ک��ی سیاس��ی ک ‌ه له‌الی��ه‌ن کۆن ‌ه‬ ‫سه‌ربازێکی ئه‌مریکیه‌وه‌ دانراوه‌‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )167‬دوشةممة ‪2013/9/2‬‬

‫‪8‬‬

‫پرۆفیسۆر ئەحمەد زاید‪ ،‬تایبەت بۆ ڕوانگە و ڕەخنە‪:‬‬

‫بۆ دروستكردنەوەی خەالفەت‪ ،‬ناكرێت بەسەر دەوڵەتی نیشتمانیدا بازبدەیت‬ ‫سازدانی‪ :‬دوعا عه‌بدولعه‌زیز*‬

‫پڕۆ‬ ‫فیسۆر ئه‌حمه‌د زاید‪:‬‬ ‫• لە ‪1948‬‬ ‫لە میسر لەدایكبوە‪،‬‬ ‫• ‪1981‬‬ ‫زانستی ك دك��ت��ۆرای ل��ە‬ ‫ۆم‬ ‫به‌ده‌ستهێن ەڵناسی لە قاهیرە‬ ‫اوە‪،‬‬ ‫• راگری ك‬ ‫قاهیرەیە و ۆلێژی ئادابی زانكۆی‬ ‫ب‬ ‫توێژنەوەی ەڕێوەبەری ناوەندی‬ ‫كۆ‬ ‫مەاڵیەتیە لە هەمان‬ ‫زانكۆ‪،‬‬ ‫• تا ئێستا‬ ‫لەبواری كۆمەڵناسیی‬ ‫سیاسی‬ ‫دا‪ ،‬خاوەنی ‪ 48‬كتێبە‪.‬‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫پ��رۆف��ی��س��ۆر دك��ت��ۆر ئ��ەح��م��ەد زای��د‬ ‫مامۆستای كۆمەڵناسی ل��ە زانكۆی‬ ‫قاهرە ئ��ەوەی ن��ەش��اردەوە كە ه��ەردوو‬ ‫چەمكی «نیشتمانی ونەتەوەیی» دوو‬ ‫ڕووی یەكدراون‪ ،‬و ئیسالمی سیاسی و‬ ‫چەمكی نیشتمانی‪ ،‬بەدوورو نزیك هیچ‬ ‫پەیوەندیەك كۆیان ناكاتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫خەونی ئەو لە ژێر تەیمانی «خەالفەتدا»‬ ‫خۆی حەشارداوە‪.‬‬ ‫رۆژنامەی چاودێر لەبەرپێگەی گرنگی‬ ‫ئ��ەم كەسایەتیە زانستیە و هەبونی‬ ‫وەك تیۆرستێك دەركەوتنی بە كتێبە‬ ‫بەناوبانگەكانی لە ب��واری دەوڵ��ەت و‬ ‫سیستمەكانی دەوڵەت و سۆسیۆلۆژیای‬ ‫سیاسیداو تیۆریا سیاسیەكان بە باشی‬ ‫زان��ی راستەوخۆ ئ��ەم چاوپێكەوتنەی‬ ‫لەگەڵدا سازبكات و پرسی پشێویەكانی‬ ‫میسر و دوا گۆرانكارییەكانی ناوچەكەو‬ ‫بابەتی ئیسالمی سیاسی و دەوڵ��ەت‬ ‫و پ��رس��ی ك��ورد ل��ە س��وری��او واڵت��ان��ی‬ ‫دراوسێدا وەك كەسێكی پسپۆر خاوەن‬ ‫قەڵەمی ئامادە بخاتە بەرباس و ئەم‬ ‫چاوپێكەوتنەی لە گەڵدا سازبكات‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬لە سەدەی رابردودا‬ ‫و لەم ناوچەیەی رۆژهەاڵتی ناوین دوو‬ ‫چەمك زۆر ب�ڵاوو تۆخكراوەبونەوە و‬ ‫پەیوەستكرابون بەشوناسی ئەو واڵتانەوە‬ ‫كە لە ناوچەكەدا درووستكران‪ ،‬واتە‬ ‫رۆڵیان لە درووستكردنی واڵتەكاندا بینی‪،‬‬ ‫ئەوانیش (نیشتمانی ‪patriotism‬‬ ‫نەتەوەیی ‪ )nationalism‬بون‪،‬‬ ‫دیارە چەمكی نەتەوەیی زۆرتر باڵو و‬ ‫بەرچاو بوو‪ ،‬دەمانەوێت بزانین ئەی ڕۆڵی‬ ‫«ئاین» لەو بوارەدا چی دەبێت؟ ئەگەر‬ ‫رۆڵێك بگێڕێت‪ ،‬چۆن ئەمڕۆ دەوڵەتێك‬ ‫لەسەر بنەمای دین دروستدەبێت؟‬ ‫پرۆفیسۆر دكتۆر ئەحمد زاید‪ :‬سەرەتا‬ ‫پێم خۆشە ئەو ڕونكردنەوەیە بدەم كە‬ ‫دوو چەمكی «نیشتمانی و نەتەوەیی»‬ ‫وەرگێڕاوی یەك «وشەو زاراوەن» وە لە‬ ‫بنچینەدا وشەكە «‪»nationalism‬ە‬ ‫و خودی نەتەوەیی هیچ پەیوەندیەكی‬ ‫ب��ە نیشتمانیەوە ن��ی��ە‪ ،‬بەڵكو وەك‬ ‫ئینتما دەردەك��ەوێ��ت‪ .‬ئ��ەو ئینتیما‬ ‫نیشتمانیەش پێویستە الی هەموو‬ ‫هاونیشتمانیەك ئامادەیی هەبێت‪ ،‬خودی‬ ‫هاونیشتمانیانیش دابەشدەبن بۆ دوو‬ ‫جۆر‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم‪ :‬هاونیشتمانیانی س��ادەو‬ ‫ڕەشۆكی‪ ،‬كە دەتوانرێت بە هاونیشتمانیە‬ ‫«نەگەتڤەكان» ناوزەدبكرێن‪ ،‬مەبەست‬ ‫لەنەگەتڤ لێرەدا ئەوەیە كە دەسەپاچەو‬ ‫ێ ك��اردان��ەوەن‪ ،‬ئ��ەوان��ەن ك��ە تەنها‬ ‫ب� ‌‬ ‫هەڵدەستن ب��ە ك��اری خزمەتگوزاری‬ ‫بۆ نمونە تەندروستی و هەڵدەستن بە‬ ‫ئەنجامدانی كاریان لە كاتێكی دیاریكراو‬ ‫بە بەرانبەرێكی دیاریكراو‪ ،‬هەرچی دوەم‬ ‫جۆری هاونیشتمانیشە‪ ،‬هاونیشتمانیە‬ ‫چاالكەكانیان پێدەگوترێت‪ ،‬بەو مانایە‬ ‫ئەمانە پرسیاریان لەسەر بابەتەكان‬ ‫هەیەو بەشداریی كاری سیاسی دەكەن‬ ‫و ئامادەی گفتۆگۆو كۆڕە جەماوەریەكان‬ ‫دەب��ن‪ .‬ج��ۆری یەكەمی هاونیشتمانی‬ ‫س��ەرم��ای��ەی كۆمەاڵیەتی ن��زم��ەو كەم‬ ‫ئاستە‪ ،‬بەاڵم دوەمیان بە پێچەوانەوە‬ ‫بەهێزە‪ ،‬بۆیە واڵتێك پێشدەكەوێت و‬ ‫هەنگاوی سەركەوتن دەنێت و گەشەی‬ ‫سیاسی دەك��ات ك��ە خ��اوەن��ی ج��ۆری‬ ‫دوەم��ی هاونیشتمانی باش بێت‪ ،‬واتە‬ ‫هەركات ج��ۆری دوەم��ی هاونیشتمانی‬ ‫زیاترو پێگەی فراوانتر و دەسكراوەتر بوو‬ ‫ئەوكات دەوڵەت و سیاسەتی ئەو واڵتە‬ ‫لە گەشەسەندندایە‪.‬‬ ‫دیارە ئینتیما دەگونجێت بە جۆرێك‬ ‫یان چەند جۆر الی هەر هاونیشتمانیەك‬ ‫ئامادەیی هەبێت‪ ،‬ئینتیما زیاتردەبێت‬ ‫ب��ەرەو « هەستی دەم��ارگ��ی��ری» و‬ ‫قووڵبونەوە لەنیشتمان و ن��ەت��ەوەدا‬

‫هەندێك وای دەبینن كە ئاین ڕۆڵی لە نەتەوەگەریدا هەبێت‪،‬‬ ‫ئەمە راستی نیه‌‪ ،‬چونكە دورونزیك ئاین هیچ پەیوەندی و‬ ‫پەیوەستیەكی بە نەتەوەوە نیە‬ ‫س��ەره��ەڵ��دەدا‪ ،‬وەك الی ئێمە لە‬ ‫زەمەنی جەمال عەبدولناسردا هەبوو‪،‬‬ ‫ئەم بیرە قووڵە نەتەوەییە دەگونجێت‬ ‫پەیوەستكرابێت بە ئاینەوە ی��ان بە‬ ‫ڕەگەزێكی دیاریكراوەوە‪ ،‬پاشان بە بیری‬ ‫نەتەوەیی ڕوپۆشكرابێت‪ ،‬ئەم بیرە بۆ‬ ‫خۆی جۆرێك بێت لە یەكخستنی واڵت‪،‬‬ ‫وەك بیری « یەكخستنی ن��ەت��ەوەی‬ ‫ع��ەرەب و ك��ۆك��ردن��ەوەی ع��ەرەب لە‬ ‫ژێرسایەی یەك نیشتمان و دەوڵەتدا‬ ‫یان یەك ئایندا یان یەك سوپادا و شتی‬ ‫لەم بابەتە»‪ .‬بۆیە ئەم قووڵبونەوە لە‬ ‫هەستی نەتەوەیی لە سنوری سرووشتی‬ ‫خۆی بەرەو دەمارگیری دەیبات‪ ،‬بیری‬ ‫لیبراڵی دژی ئەم دەمارگیریەیە‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بە هۆی پەیوەستبوون و ئاوێتەبونی‬ ‫بیری فاشیەت و نازیەتەوەیە بەم تەرزە‬ ‫بیركردنەوەیە‪ .‬شایەنی باسە ئەوەش‬ ‫بڵێم كە «سەالمە موسا» داهێنەری‬ ‫بیری نەتەوەییە‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬گەر پرسیارێكیش‬ ‫لە نەتەوەییبون و ئیسالمیبون بكەین‪،‬‬ ‫وەك بەڕێزتان دەزانن جاران ئەم بیرە‬ ‫نەتەوەییە ئەوەندە زاڵ بوو تێكەاڵوی‬ ‫كەسایەتیە ئاینیەكان ببوو‪ ،‬ئاین و دەقە‬ ‫ئاینیەكانیان دەكردە بەڵگە بۆ نەتەوەیی‬ ‫بوون‪ ،‬بە بۆچوونی بەڕێزتان ئایا چەندە‬ ‫ئەم بیرە نەتەوەییە لە ناو ئیسالمی‬ ‫سیاسی و ك��اری ئیسالمی سیاسی‬ ‫ئەمرۆدا و پیاوانی ئاینی ئەمرۆدا جێگەی‬ ‫دەب��ێ��ت��ەوە‪ ،‬پ��اش��ان گەیشتنی رەوت��ە‬ ‫ئیسالمیەكان بە دەسەاڵت تا چەند ئەم‬ ‫چەمكە شوێنگەیەكی دەبێت؟‬ ‫پرۆفیسۆر دكتۆر ئەحمد زاید‪ :‬هەندێك‬ ‫وای دەبینن كە ئاین ڕۆڵی لە نەتەوەگەریدا‬ ‫دەبێت‪ ،‬بەاڵم بە ڕای من ئەمە راستی تیا‬ ‫بەدیناكرێت‪ ،‬چونكە دورونزیك ئاین هیچ‬ ‫پەیوەندی و پەیوەستیەكی بە نەتەوەوە‬ ‫نیە‪ ،‬بەڵكوو ئەو شوێن هەڵگری بیری‬

‫خ��ەالف��ەت��ی ئیسالمیە‪ ،‬خ��ۆ ئ��ەوەش‬ ‫روونە كە رەوتە ئیسالمیەكان لە سەر‬ ‫ئەم بنەماو بیرە سەرچاوەیان گرتووە‪،‬‬ ‫پ��اش فەترەیەكی ك��ەم لە دەسەاڵتی‬ ‫ئیستیعمار لەم ناوچەیەدا‪ ،‬ئەم تەرزە‬ ‫بیركردنەوەیە دژایەتیكرا‪ ،‬ئەوەبوو شێخ‬ ‫عەلی عەبدولڕازق هێرشی كردە سەر ئەم‬ ‫بیركردنەوەیە‪ ،‬لە كتێبەكەیدا «ئیسالم‬ ‫و پایەكانی حوكمداری» هێنابووی كە‬ ‫ئیسالم دەوڵەتە و پرسی خەالفەتی تیا‬ ‫نییە‪ .‬الی ئێمە سەرەتا بە سەرهەڵدانی‬ ‫بیری سۆسیالیستی و پاشان شیوعیەكان‬ ‫و پاشان بیری لیبراڵیی سەری هەڵدا‪،‬‬ ‫ئەگەر میسر وەك نمونە وەربگرین‬ ‫«پ��ارت��ی وەف��د» ه��ەروەه��ا «پارتی‬ ‫نیشتمانی و پارتی گەل» دیارترین پارتی‬ ‫لیبراڵی ئەوكات پارتی وەفد بوو پاشان‬ ‫لە ساڵی ‪ 1928‬لەسەردەستی حەسەن‬ ‫بەننا دامەزرێنەری ئیخوانولموسلمین‬ ‫بیری ئیسالمی سیاسی سەری هەڵدا‪.‬‬ ‫وەك زان��راوە ئ��ەو ب��ی��رەی‬ ‫ئیخوانولموسلمین ك��ە بونیادنانی‬ ‫خ��ەالف��ەت��ی ئیسالمیە تەنها لەبیرو‬ ‫خەیاڵدا مایەوە‪ ،‬هەرچی رەوتەكانی تری‬ ‫ناو گۆڕەپانی سیاسی هەبوون‪ ،‬ئەزمونی‬ ‫خۆیان لە دەسەاڵتدا تاقیكردەوە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە پارتی وەفد لەمیسر و پارتی‬ ‫سۆسیالیستی یەمەنی و ئیخوانیش‬ ‫بینیمان لە میسر‪ ،‬هەموو ئەمانە وەك‬ ‫ئەزمونی حوكمڕانی سەركەوتوو نەبوون‪،‬‬ ‫م��ن ه��ۆك��اری سەرنەكەوتنیشیان بۆ‬ ‫سیستمەكە ناگێڕمەوە بەڵكو لە خراپی‬ ‫جێبەجێكردنیدا بوو‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬وەك بینیمان لە‬ ‫س��ەدەی راب��ردوودا و پاش ئیستیعمار‬ ‫پیاوانی ئاینی و دامودەزگا ئاینیەكان‬ ‫پێگەیەكی باش و بەرچاویان لە دووبارە‬ ‫بونیادنانەوەی فەرمانڕەواییدا نەبوو‪،‬‬ ‫مەگەر ئەمڕۆ لەگەڵ بوونی ڕەوت��ی‬

‫ئیسالمی سیاسی گونجاوە و دەبێت‬ ‫ئاین پنتە دەسەاڵتیەكان پڕبكاتەوە و‬ ‫بونیادی دەوڵەتی لەسەر بنرێت‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەو رەوتە ئاینیە سیاسیانە چەندە لەو‬ ‫بوارەدا سەركەوتوو دەبن؟‬ ‫پرۆفیسۆر دكتۆر ئەحمد زاید‪ :‬راستە‪،‬‬ ‫بەڕای من ئەو رەوتە ئاینیە سیاسیانە‬ ‫سێ رێگر و لەمپەر لەبەردەمیاندایە بۆ‬ ‫گەیشتنیان بەدەسەاڵت و دەستگەشتنیان‬ ‫ب��ەك��اری حوكمڕانی‪ ،‬ك��ە م��ن لێرەدا‬ ‫بەكورتی ئەو لەمپەرانە دەخەمەڕوو‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم��ی��ان ل��ە ت��ەس��ك��ی��ی دی��د و‬ ‫جیهانبینی ئەوان كورتدەبێتەوە‪ ،‬دەبینین‬ ‫الیەنگری و ئینتیمای ئەو رەوتە ئاینیانە‬ ‫كۆرتدەكەنەوەو لەسەر خزم و كەس و‬ ‫كارو عەشیرەت كۆدەكەنەوە نەك لەسەر‬ ‫نیشتمان‪ ،‬هەروەها ئەوان وابیردەكەنەوە‬ ‫كە هاوڕێكەیان لەو گ��روپ وكۆمەڵەی‬ ‫تیایدا كاری سیاسی دەكەن‪ ،‬باشترە لە‬ ‫هەر كەسێكی تر لەهەر پلەو ئاستێكدا‬ ‫بێت‪ ،‬فەزڵی بەسەر هەمو كەسێكی تردا‬ ‫دەدەن‪ ،‬كە ئەمەش بۆ خۆی بەرهەمی‬ ‫دابەشكاری و لێكترازانی كۆمەڵگەی‬ ‫لێدەكەوێتەوە‪.‬‬ ‫دووەم لەمپەر ئەوەیە ئەوان هۆشیارییان‬ ‫بۆ دووش��ت نیە ی��ان ن��زم و ن��ادی��ارە‪،‬‬ ‫ئەوانیش « ك��ات» و «نیشتمان»ن‪،‬‬ ‫یەكەمیان ئاگاییان بە س��ەر ك��ات و‬ ‫كاری سەردەمی ئەمرۆوە نیە‪ ،‬هەردەم‬ ‫ئەوان لە دوێنێدا بۆ ئەمڕۆ دەگەڕێن و‬ ‫بەخەونی دوێنێوە دەژین‪ ،‬پاشان ئەمڕۆ‬ ‫جیهان پشت بە نیشتیمان دەبەستێت‬ ‫كە سنورێكی جوگرافیی دیاریكراوی‬ ‫هەیەو لەگەڵ هاوسێ و هاوشێوەكانی‬ ‫كاروباری بازرگانی و پیشەسازی نەك‬ ‫مەرامی یەكخستنیان لە خەالفەتدا‪ ،‬بۆیە‬ ‫بۆ دروستكردنەوەی خەالفەتی ئاینی‪،‬‬ ‫ناكرێت بەسەر دەوڵ��ەت��ی نیشتمانیدا‬ ‫بازبدەیت و لە خەیاڵی سرینەوەی ئەوانی‬

‫تردا بیت‪.‬‬ ‫سێیەمیش ئەو پ��ەروەردەو شێوازی‬ ‫پێگەیاندنەی ڕەوتی ئیسالمی سیاسی‬ ‫هەیەتی ب��ۆ گەنجانی‪ ،‬ك��ە گەنجان‬ ‫ڕادەكێشن و رامیان دەكەن لە سەر ئەو‬ ‫پێگەیاندنە نامۆیەی خۆیان لەبیروباوەڕی‬ ‫تایبەتی گروپەكەیانەوە سەرهەڵدەدات‪،‬‬ ‫ئ��ەوەش ت��ەرزو ش��ێ��وازێ��ك��ی گەنج‬ ‫پەروەردەدەكەن‪ ،‬كە بیری دیموكراتیان‬ ‫تیادا نیە و لەگەڵ ئەو بیركدنەوەی كە لە‬ ‫واقیعی كۆمەاڵیەتیەكەدا هەیە ناگونجێن‪،‬‬ ‫ه��ەر بۆیە ڕوب��ەڕوی كێشەی توانای‬ ‫تێكەاڵویكردنی ناو كۆمەڵگەكەی خۆی‬ ‫بۆ درووستدەبێت‪.‬‬ ‫دوع��ا عەبدولعەزیز‪ :‬وەك دەبینین‬ ‫ئەمرۆ ئەردوغان و پارتەكەی كە هەڵگری‬ ‫بیری ئاینین ‪ ،‬سەركەوتنەكانی لە بواری‬ ‫ئ��اب��ووری و دیبلۆماسی ودەسخستنی‬ ‫متمانەی ج��ەم��اوەری لەمشت گرتنی‬ ‫دەس��ەاڵت��ی توركیادا سەركەوتوو بوە‬ ‫‪ ،‬ئ��ای��ا چ��ۆن توانیویەتی تەوزیفی‬ ‫ئاین بكات ل��ەو ك��اری حوكمرانیەیدا‬ ‫سەركەوتوو بێت ‪ .‬بەشێوازێكی تر گەر‬ ‫بڵێین ئەو توانیویەتی گۆرانكاری بكات‬ ‫لە رووی رەگەزپەرستیەوە دەیەوێت‬ ‫گۆرانكاری بكات هەرچەند تا ئیستاش‬ ‫هێشتا مومارەسەی كەمالیەت دەكات‬ ‫وت��ا ئ��ەم دوای��ی��ەش وەك كەمالیەكان‬ ‫هێرشی دەك��ردە سەر كوردەكان‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەو نمونەیەی ئەردۆغان بۆ دەوڵەتانی‬ ‫عەرەبی پاش بەهاری عەرەبی گونجاوە؟‬ ‫پرۆفیسۆر دكتۆر ئەحمد زاید‪ :‬بەالی‬ ‫منەوە هیچ دودڵ��ی��ەك لەسەر بوونی‬ ‫پارتێك كە دەس��ەاڵت بگرێتە دەست‬ ‫و لەسەر بنەمای ئاین نیە‪ ،‬ئەگەر ئەو‬ ‫پارتە بتوانێت لەسەر یەكێك لەم پایانە‬ ‫كاربكات و ئەم شێوازە پەیڕەو بكات‪:‬‬ ‫یەكەم بنەماو پرانسیپی پارتەكەی لە‬ ‫سەر بەهابەرزەكانی ئیسالم بونیادبنرێت‪،‬‬

‫سەبارەت بە كورد و پەیوەندی بەكوردانی توركیاوە‪ ،‬لەبەر ئەوەی ئەردوغان دەست بۆ‬ ‫ئاین دەبات و بەم شێوازە بیر لە ئاین دەكاتەوە‪ ،‬دەبێت چەمكی یەكسانی كە لە ئاینەوە‬ ‫خواستوویەتی بە بایەخەوە تەماشابكات و هیچ جیاوازیەكی رەگەزی ئەو نەهێڵێت‬

‫ل��ە ڕێ��گ��ەی پێدانی داد و یەكسانی‬ ‫بەهاواڵتیان و ج��ی��اوازی��ی نەخستنی‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬وەك رەجەب تەیب ئەردوغاندا‬ ‫ئەوە بینراوە‪ ،‬بۆ نموونە هەڵناسێت بە‬ ‫جیاكردنەوەی پیاو و ژن‪ ،‬خۆ نمونەی‬ ‫تریش من دەبینم كە لەسەر ئەو بنەمایە‬ ‫توانیویەتی كاربكات‪ ،‬سەرۆكی مالیزیا‬ ‫«ماهاتیر موحەمەد» كە لە ئاینی‬ ‫ئیسالمەوە بەها ئینسانی و جیهانیەكانی‬ ‫دارشتوە بۆ پارتەكەی و مومارەسەی‬ ‫دەسەاڵت‪.‬‬ ‫بەاڵم بە گونجاوی نازانم كە پەیڕەوی‬ ‫دەسەاڵت لە سەر بنەمای ئاینی و مەزهەبی‬ ‫ڕێكبخات و بیەوێ‌ جیاوازیی ئاینەكان و‬ ‫مەزهەبەكان ببنە جیاكردنەوەی هاواڵتیان‬ ‫بۆ پلەی یەك و دوو هەروەها‪ ...‬وەك‬ ‫ئەوەی یەهودیە یان مەسیحیە پلە دوەو‬ ‫دەبێت جزیە بدات و لە دوریشەوە خەو‬ ‫بە پلە و پێگە بااڵكانیشەوە لەم سایەی‬ ‫حوكمرانیە ئاینیەدا نەبینێت‪ .‬بەرای من‬ ‫ئەو كەس و الیەنەی دەیەوێت دەوڵەتی‬ ‫مەدەنی دابمەزرێنێت‪ ،‬ئەوە رێزلێگیراو‬ ‫و شایستەی پیاهەڵدانی كارەكانیەتی‪،‬‬ ‫چونكە بەو كارەی دەیەوێت خزمەت بە‬ ‫ئاین و مرۆڤ بكات‪ ،‬چونكە وەختەكارێك‬ ‫بەناوی ئاینەوە كەسێك كارێك دەكات‬ ‫گەر بكەوێتە هەڵەوەو نەیپێكێت‪ ،‬ئەوە‬ ‫ئاینیشی تووشی شكستەكەی خۆی‬ ‫كردوە‪ ،‬لەو پێگە بەرزە جوانەی ئاینی‬ ‫هێناوەتە ئاستێك زیانی خستۆتەوەو‬ ‫بەر تانەو توانج و نەفرەتی كردۆتەوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوەی دەی��ەوێ��ت دەوڵ��ەت��ی‬ ‫مەدەنی بونیادبنێت‪ ،‬كە دەستیش بۆ‬ ‫بەكارهێنانی ئاین دەبات بۆ خزمەتكردنی‬ ‫مرۆڤەو هێنانی چەمك و بەهاجوانەكانە‬ ‫بۆ رازاندنەوەی دەسەاڵت و بەرژەوەندیی‬ ‫گشتیە‪ ،‬پێگەی ئاینیش لەق ناكات‪.‬‬ ‫چونكە ئاین بۆ خۆی لە پیرۆزەكانە‪،‬‬ ‫كاری سیاسەت و دەسەاڵتیش بۆ خۆی‬ ‫لەكارە ناپیرۆزەكانە‪ ،‬بۆیە تێكەڵكردنی‬ ‫ئ��ەو دوان��ە گرفت بۆ سیاسەت و بۆ‬ ‫ئاینیش دروستدەكات‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ە ك��ورد و پەیوەندی‬ ‫ب��ەك��وردان��ی ت��ورك��ی��اوە‪ ،‬لەبەر ئ��ەوەی‬ ‫ئ��ەردوغ��ان دەس��ت بۆ ئاین دەب��ات و‬ ‫ب��ەم شێوازە بیر لە ئاین دەك��ات��ەوە‪،‬‬ ‫دەبێت چەمكی یەكسانی بە بایەخەوە‬ ‫تەماشابكات كە لە ئاینەوە خواستوویەتی‬ ‫و هیچ جیاوازیەكی رەگەزی ئەو نەیهێڵێت‪.‬‬ ‫دوعا عەبدولعەزیز‪ :‬واڵتانی عەرەبی‬ ‫دوای شۆڕشەكانی ب��ەه��اری عەرەبی‬ ‫بە قۆناغی گ��ۆڕان��ك��اری و ئاڵوگۆڕی‬ ‫دەسەاڵتدا گوزەردەكەن‪ ،‬الی بەڕێزتان‬ ‫ئەو پرانسیپە تیۆریانە كامانەن كە دەبێت‬ ‫ئەم واڵتانەیان لەسەر بونیادبنرێتەوە‪،‬‬ ‫چۆن ئەو دەوڵەتانە بتوانن ئاماژەیەكی‬ ‫تەواوكاریی كۆمەاڵیەتی و كولتووری بن‪،‬‬ ‫دەوڵەتانێكی ئازادو سەقامگیر ئیتر باو‬ ‫بۆرانەكانی توندڕەوی تایفەگەرایی و‬ ‫تیرۆر ئارامییان نەشێوێنێت؟‬ ‫پرۆفیسۆر دكتۆر ئەحمد زاید‪ :‬بەرای‬ ‫م��ن ئ��ەوە تەنها ل��ە رێ��ی بونیادنانی‬ ‫دەوڵەتی مەدەنیەوە دەبێت‪ ،‬ئەو تەنها‬ ‫ك��ۆك��ەرەوی ه��ەم��وو دەن��گ و رەنگە‬ ‫ج��ی��اوازەك��ان��ەو ت��وان��ای ل��ە خۆگرتنی‬ ‫رەوت��ەج��ی��اواەك��ان��ی ه��ەی��ەو ت��ام��ەزرۆی‬ ‫فرەییە‪ ،‬چونكە بنەمای سەرەكی ئەو‬ ‫«فرەییە و هاواڵتی بوونە»‪ ،‬بەو مانایە‬ ‫هەموو هاواڵتیەك ل��ەب��ەردەم ئ��ەرك و‬ ‫مافەكاندا‪ ،‬هەروەها س��ەروەری��ی یاسا‬ ‫و البردنی واسیتە لە بەردەم كاروباری‬ ‫هاواڵتیان‪ ،‬بۆ نەهێشتنی جیاوازیەكان‬ ‫لە نێوان هاواڵتیاندا‪ ،‬پاشان ئەنجامدانی‬ ‫گفتوگۆ و لەبێژنگدانی ڕا جۆراوجۆرەكان‬ ‫بۆ گەیشتن بە باشترین‪ ،‬دوایین شتیش‬ ‫كردنی ئاین بە چەترێك كە هەموو‬ ‫بنەما بەرزو ئینسانیەكانی كۆمەڵگا لە‬ ‫خۆبگرێت و بە بەها بەرزو جوانەكان و‬ ‫دادگ��ەری كۆمەاڵیەتی و بنەما لۆژیكیە‬ ‫بەرزەكان ڕوپۆشبكرێت‪.‬‬ ‫* دوعا عه‌بدولعه‌زیز‪ :‬خانم ‌ه رۆژنامه‌نوسێکی‬ ‫رۆژنامه‌ی (االهرام)ه‌‪.‬‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬روانگه‌و ره‌خنه‌‪.‬‬