448

‫“حزبە ئیسالمییەكان‬ ‫هیچ ئومێدێكی گەشەسەندنیان نییە”‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬نوسەرو روناكبیر‪ ،‬ب��ەرزان ف��ەرەج‪ ،‬پێیوایە ئیسالمی سیاسی لە كوردستاندا هیچ ئومێدێكی‬ ‫گەشەسەندنیان نییە‌و هەمیشە لە حاڵەتی چەقبەستویی خۆیاندا دەمێننەوە‪ ،‬چونكە بەشی هەرە فراوانی كۆ‌مەڵی‬ ‫كوردی خۆی لەناو ئەو رەوتەی جیهاندا دەبینێتەوە كە خوازیاری‌ زیندەگیكردنە لەژێر سایەی سیستمێكی دەسەاڵتی‬ ‫دیموكراسی‌و عەلمانیدا‪ .‬ناوبراو‪ ،‬لەبەشی سێیەم‌و كۆتایی دیالۆگێكدا لەگەڵ "چاودێر"‪ ،‬خوێندنەوە بۆ رەوتی ئیسالمی‬ ‫سیاسی لەكوردستان دەكات‌و دەڵێت "ئیسالمی سیاسی لە كوردستاندا بزوتنەوەیەكە كە واقیعی كوردستان بە زەرورەت‬ ‫نەیخوڵقاندوە‌و پێویستیشی پێنەبوە"‪ .‬رونیشیدەكاتەوە‪ ،‬ئیسالمی سیاسی لە كوردستاندا بەبێ هاوكاری‌و‬ ‫بەبێ تیشكی سەوزی ئیسالمی سیاسی لە دەرەوەی كوردستان‪ ،‬لەدایكنەبوە‪.‬‬ ‫‪4‬‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫دوای نۆ ساڵ لەجێبەجێنەكردنی مادەی ‪ ،140‬حزبە كوردییەكان جاڕی پەرتەوازەیی دەدەن‬

‫"دەبوایە بارزانی دور لەبەرژەوەندیی پارتی‬ ‫بە د‪ .‬نەجمەدین رازیبوایە"‬ ‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬نۆ ساڵ بەسەر چەسپاندنی‬ ‫م��ادەی ‪ 140‬لە دەستوری عیراقدا تێپەڕدەبێت‪،‬‬ ‫بەاڵم هێشتا ئەم مادەیە جێبەجێنەكراوەو كەركوك‌و‬ ‫ناوچە دابڕێنراوەكانیش لەنێو چارەنوسێكی نادیاردا‬ ‫خۆیان دەبیننەوە‪ .‬سەرەڕای جێبەجێنەبونی مادەكە‪،‬‬ ‫ناكۆكیی حزبە كوردستانییەكانیش زیانێكی دیكەیەو‬ ‫بەرۆكی كەركوك‌و ناوچەكانی دیكە دەگرێت‪ .‬نوێترین‬ ‫ناكۆكیش بە هەڵوەشاندنەوەی لیستە هاوبەشەكەی‬ ‫سەرجەم حزبە كوردییەكان دەستیپێكردو‪ ،‬یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستانیش ئۆباڵی هەڵوەشاندنەوەی‬ ‫ئەو لیستە دەخاتە ئەستۆی پارتی دیموكرات‪ .‬هاوكات‬ ‫لەبارەی هەڵوەشاندنەوەی لیستە كوردستانییەكەی‬ ‫كەركوك‪ ،‬كادرێكی پێشكەوتوی یەكێتی دەڵێت‬ ‫"بڕواموابو‪ ،‬مەسعود بارزانی لە پرسی كەركوكدا لە‬ ‫دەرەوەی بەرژەوەندیی پارتی بڕیاربدات‌و لە غیابی‬ ‫مام جەاللدا دڵی كەركوك‌و یەكێتی نەشكێنێت"‪.‬‬ ‫دوای ئەوەی بڕیاردرا‪ ،‬سەرجەم حزبە كوردییەكان‪،‬‬ ‫بۆ هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای كەركوك‪ ،‬بە‬ ‫یەك لیست بەشداری بكەن‪ ،‬بەاڵم بەهۆی رازینەبونی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان بە كاندیدكردنی د‪.‬‬ ‫نەجمەدین وەك سەرۆكی ئەو لیستە‪ ،‬لیستەكە‬ ‫هەڵوەشایەوە‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە‪ ،‬كادرێكی پێشكەوتوی یەكێتی‪،‬‬

‫لەوتارێكیدا كە لەگۆشەی مانشێت ‪-‬ی ئەم ژمارەیەی‬ ‫"چ��اودێ��ر"دا ب�ڵاوك��راوەت��ەوە‪ ،‬بڕوایوایە‪ ،‬دەبوایە‬ ‫مەسعود بارزانی لەپرسی كەركوكدا ل��ەدەرەوەی‬ ‫بەرژوەندییەكانی پارتی بڕیاربدات‌و لە غیابی مام‬ ‫جەاللدا دڵی كەركوك‌و یەكێتی نەشكێنێت‌و سەرەڕای‬ ‫بەرژەوەندییە ج��ی��اوازەك��ان‌و خواستی جیاوازی‬ ‫سەركردایەتیی پارتی‪ ،‬رازیبوایە بە كاندیدكردنەوەی‬ ‫د‪ .‬نەجمەدین وەك پارێزگاری كەركوك‌و سەرۆكی‬ ‫لیستەكە‪.‬‬ ‫سڵێمان عەبدوڵاڵ یونس‪ ،‬لەو وتارەیدا‪ ،‬ئەوەش‬ ‫بە بیری پارتی دیموكراتی كوردستان دەهێنێتەوە‪،‬‬ ‫كە كاتی خۆی مام جەالل گوێی بە بەرژەوەندیی‌و‬ ‫خواستە حزبییەكانی یەكێتی نەداو بڕیاریدا نێچیرڤان‬ ‫بارزانی لەسەر پشكی یەكێتی لە نیوەی دوەمی‬ ‫كابینەی پێنجەم بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە‪ ،‬دوێنێ بەرپرسی مەڵبەندی‬ ‫نەینەوای یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬رایگەیاند‪،‬‬ ‫كە بەهۆی ئەو ناهاوسەنگییانەی لە دابەشكردنی‬ ‫پۆستە ئیدارییەكانی پارێزگای نەینەوادا بونی هەیە‪،‬‬ ‫یەكێتی بڕیاریداوە لە هەڵبژاردنی پارلەمانی عیراقدا‬ ‫بە لیستێكی سەربەخۆ بەشداری بكات‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫شاره‌زایه‌کی یاسایی‪:‬‬

‫مەال بەختیار‪:‬‬

‫دەبێت كورد دیاریكردنی‬ ‫سنوری كوردستان بكاتە‬ ‫ستراتیژی نوێ‬ ‫‪2‬‬

‫هەڵنەبژاردنی رێكخەری گشتیی‬ ‫گۆڕان له‌کۆنگره‌دا‪ ،‬جێگەی گومانە‬ ‫‪3‬‬

‫بزوتنەوەی ئیسالمی‪:‬‬

‫‪10‬‬

‫خەباتمان هێندە كەم نییە‬ ‫یەكگرتو لەسەر مێزی گفتوگۆ هەڕاجی بكات‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬لەگەڵ دانوستانەكانی‬ ‫نێوان الیەنەسیاسییەكانی هەرێم بۆ‬ ‫پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی حكومەتی‬ ‫هەرێم‪ ،‬یەكێك لە مەرج‌و لێدوانەكانی‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی ئەوەبو كە نابێت‬ ‫ئەو حزبانەی یەك كورسییان هەیە‬ ‫وەزارەتیان پێبدرێت‪ ،‬ئەم لێدوانانەی‬ ‫یەكگرتوش بزوتنەوەی ئیسالمی كە‬

‫خ��اوەن ی��ەك كورسییە ت��وڕەك��ردوەو‬ ‫بەرپرسێكی ئ��ەو ح��زب��ەش دەڵێت‬ ‫"یەكگرتو كۆنەقینی لەگەڵ بزوتنەوەدا‬ ‫هەیە‪ ،‬بۆیە ئەو هەوڵە دەدات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫خەباتی بزوتنەوەی ئیسالمی هێندە‬ ‫كەم نییە‪ ،‬تاكو یەكگرتو بیەوێت لەسەر‬ ‫كورسی‌و مێزی گفتوگۆ هەڕاجی بكات"‪.‬‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتیی بزوتنەوەی‬

‫“هه‌مو شاعیره‌کان مرۆڤ نین”‬ ‫‪3‬‬ ‫چاوپێکه‌وتنی بێکه‌س‬

‫ئیسالمی‪ ،‬ب��ە"چ��اودێ��ر"ی راگەیاند‪،‬‬ ‫خەباتی بزوتنەوەی ئیسالمی هێندە‬ ‫كەم نییە‪ ،‬تاكو یەكگرتو بیەوێت لەسەر‬ ‫كورسی‌و مێزی گفتوگۆ هەڕاجی بكات‪.‬‬ ‫ناسیح مەجید‪ ،‬رونیشیكردەوە‪،‬‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی دەیەوێت بزوتنەوە‬ ‫لە حكومەت بێبەش بكات‪ ،‬ئەوەش‬ ‫پەیوەندیی بەو كۆنەقینەوە هەیە‪ ،‬كە‬

‫یەكگرتو لەگەڵ بزوتنەوەدا هەیەتی‪.‬‬ ‫بە وتەی ناسیح مەجید‪ ،‬نێچیرڤان‬ ‫ب��ارزان��ی راس��پ��ێ��ردراوی پێكهێنانی‬ ‫كابینەی هەشتەم‪ ،‬بە بزوتنەوەی وتوە‪،‬‬ ‫پێدانی وەزارەت لەسەر حسابی كورسی‬ ‫نابێت‪.‬‬

‫سوکایه‌تی‌ به‌ئێزیدییه‌کان‬ ‫الی د‪.‬عه‌بدولواحید‬

‫باندەكانی لەشفرۆشی‬ ‫ژنە بێنەواكان راودەكەن‬

‫‪3‬‬

‫‪1‬‬

‫وێنه‌کانی مام جه‌الل و‬ ‫وێنه‌کانی یه‌کێتی‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫تایبه‌ت‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪2‬‬

‫مەال بەختیار لەدیدارێكدا لەگەڵ كەناڵی (‪:) Ronahi tv‬‬

‫ئەگەر دەستور‌و یاسا‌و رێكەوتنی سیاسی سودی نییە‪ ،‬دەبێ‬ ‫كوردایەتی كۆتایی بەكێشەی كەركوك‌و سنوری كوردستان بهێنێت‬ ‫(‪)2- 2‬‬

‫لەچاوپێكەوتنێكی تەلەفزیۆنی كەناڵی ئاسمانیی روناهیدا‪ ،‬مەال‬ ‫بەختیار‪ ،‬لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی مەكتەبی سیاسیی یەكێتیی‬ ‫نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬وەاڵمی چەندین پرسی هەستیار لەسەر ڕۆژئاوای‬ ‫كوردستان‌و پرسی ئاشتی باكوری كوردستان‌و پارتەكانی ڕۆژئ��اواو‬ ‫ئامادەكارییەكانی كۆنگرەی نەتەوەیی و كۆنگرەی (جنێف‪ )2-‬دەكات‌و‬ ‫هەندێك ئاماژەی وردیش دەخاتەبەرچاو‪ ،‬كە پەیوەستن بەكێشەی‬ ‫كەركوك‌و ناوچە جێناكۆكەكان‌و سنوری كوردستان‪.‬‬ ‫لەبەر گرنگیی ئەو پرس‌و تەوەرانە‪« ،‬چاودێر» بەباشیزانی تەواوی‬ ‫چاوپێكەوتنەكەی مەال بەختیار لەگەڵ (‪ )Ronahi t.v‬باڵو بكاتەوە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬ئێوە وەك یەكێتیی نیشتیمانی‪ ،‬وەكو ئەوەی ئێمە‬ ‫بیستومانە لەپشت كەوالیسی ئامادەكاری بۆ جنێف دو‪ ،‬هەندێك هێزی‬ ‫نێو نەتەوەیی‪ ،‬دەڵێن دۆزی كورد‪ ،‬پێویستە ئێستا گفتوگۆی لەسەر‬ ‫نەكرێت؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬ئەوەمان نەبیستوە‪ ،‬هەندێك هێزی واڵتی عەرەبی هەیە‬ ‫ئەو قسەیە دەكەن‪ ،‬بەاڵم ئێمە ئەو قسەیەمان لەئەمەریكا نەبیستوە‪،‬‬ ‫لەفەرەنسا‌و لەبەریتانیاشمان نەبیستوە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬لەكۆنفرانسی جنێف دو؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬بۆ كۆنفرانسی جنێف دو‪ ،‬ئێمە ئەو واڵتانەشمان دیوە‌و‬ ‫قسەی ئەوانیشمان بیستوە‪ ،‬ئەوان دەڵێن دەبێ ئامانجی كورد رۆشنبێ‌و‬ ‫یەكگرتوبن‪ .‬ئەوان رەنگە ئەوە قبوڵ نەكەن یان پێیان باش نەبێت كە‬ ‫بەسەربەخۆیی بڕۆیت‪ ،‬بەاڵم زۆر الیان ئاساییە‌و ئامانجی یەكگرتویی‬ ‫رۆشنی كورد لەكۆنگرەی جنێف دو باس بكرێت‪ .‬ئێمە ئەمەمان بیستوە‪.‬‬

‫بەرن‪ ،‬ئێستا كەجەنابی كاك مەسعود دەچێ بۆ ئامەد‪ ،‬سەرۆك وەزیرانی‬ ‫توركیا دەیبینێت‪ ،‬ئەم توركیایە بەمام جەالل‌و كاك مەسعود‪-‬یان دەوت‬ ‫سەرۆك عەشیرەت! ئێستا گۆڕانكارییەكان وایلێهاتوە‪ ،‬باشە بۆ توركیا‪،‬‬ ‫كامە خراپە؟ ئێستا ئێمە ‪ 13‬ملیار دۆالر پەیوەندی بازرگانیمان هەیە‬ ‫لەگەڵ توركیا‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬بۆ توركیا لەو راستیە تێناگات بۆ رۆژئاوای كوردستان؟!‬ ‫لەكاتێكدا ئەزمونی لەگەڵ باشور هەبو‪ ،‬ئایا هەمان ئەو دۆخە لەرۆژئاوای‬ ‫كوردستان دوبارە دەبێتەوە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬هەمیشە ئەم دەوڵەتانە‪ ،‬بەرژەوەندی سیاسی‌و ئابوری‬ ‫رێگەیان لێدەگرێت‪ ،‬كە زۆر فراوانتر بیر بكەنەوە‪ ،‬ئەمە كێشەیەكی‬ ‫گەورەیە‪ ،‬دەوڵەت جۆرێك لەسیستم‌و بەرژەوەندیی‌و هاوكێشەی سیاسی‬ ‫ناوچەیی‌و هەرێمایەتی هەیە‪ .‬كە كەمتر ئازایە لەجێبەجێكردنی بڕیاری‬ ‫مێژوییدا‪ ،‬هەمو دەوڵەتێك لەدنیادا وایە‪ ،‬چما بەریتانیای عوزما‪ ،‬یەكەم‬ ‫دەوڵەتی دیموكراتی لەدنیا كێشەی ئایرلەندای تا چەند ساڵێكی تر‬ ‫هێشتبۆوە‪ ،‬چما لەئیسپانیا ئێستا كێشەی باسكەكان چارەسەرناكرێت‪،‬‬ ‫چما لەواڵتانی عەرەبی ئەو هەمو كێشە نەتەوەییە هەیە‌و باش چارەسەر‬ ‫ناكرێت‪ .‬ئەم حكومەتانە‪ ،‬ئەم سیاسەتانە‪ ،‬سیاسەتی محافزكارانەیان‬ ‫لەسەلماندنی مافی دیموكراسی گەالندا بەبەردەوامی هەیە‪ ،‬كەمن پێم‬ ‫وابێ ئەگەر (‪ )40-30‬ساڵ لەمەوبەر ئەم سیاسیەتە خواردبێتی‌و زیانی‬ ‫هەبوبێت‪ ،‬بەاڵم ئێستا لەسەردەمی جیهانگیری‪ ،‬لەوەی كە دیموكراتی‪،‬‬ ‫كە دیموكراتی ستونی نییە‪ ،‬دیموكراسی ئاسۆییە‪ ،‬شەپۆلەكانی‬ ‫دیموكراسی بەهەمو الیەكدا باڵودەبێتەوە‪ ،‬ل��ەم كاتەدا بێگومان‬ ‫حكومەتەكان پێویستیان بەگەالنە‪ ،‬ئێستا حكومەتەكانن دەبێ لەگەالن‬ ‫بترسن!‪ ،‬دەوڵەتە گەورەكانیش ئیتر نابێت وەك سەردەمی جەنگی‬ ‫ساردو پێش جەنگی دوەم‪ ،‬لەچاوی حكومەتەكانەوە سەیری خەباتی‬ ‫گەالن بكەن‪ .‬ئێستا دەبێ لەچاوی دیموكراسی‌و خەباتی گەالنەوە سەیری‬ ‫حكومەتەكان بكەن‪ .‬حكومەتە گەورەكانمان بینی چیان بەسەرهات!‬

‫هەیە بانگی بكات‌و دەعوەتی بكات بەتەنیا قسەی لەگەڵ بكات‪ .‬كاك‬ ‫ساڵح موسلیم‪-‬ش دەبێ ئەوە بكات‪ .‬بەاڵم ئێمە وەك یەكێتی نیشتیمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬سەرەڕای هەمو تێبینیەكانمان ئێمە پشتیوانی سەرخستنی‬ ‫ئەو ئەزمونەین‪ ،‬پشتگیری دەكەین‪ .‬با من لێرە كراوەتر قسە بكەم‪،‬‬ ‫ئەگەر قسە ئەوەیە پەیەدە‌و هێزەكەی شەری دەوڵەتی سوریا ناكات‪،‬‬ ‫شەڕی سوپای سوریا ناكات‪ ،‬ئەگەر قسە ئەوەیە بۆچی سوپای سوریا‬ ‫لەفڕۆكەخانەی قامیشلۆ‪ ،‬لەمالو لەوال ماوە؟! ئەگەر ئەمە تانەیە‪ ،‬ئەی‬ ‫یەكێتی‌و پارتی لەساڵی (‪)1991‬ەوە‪ ،‬هەتا سەدام روخاوە‪ ،‬لەكەركوك‬ ‫ش�����ەڕی ح��ك��وم��ەت��م��ان‬ ‫دەك����رد؟ ئێمە ج��ارج��ار‬ ‫شەڕمان لەگەڵ حكومەتی‬ ‫عیراق دەب��و‪ ،‬گفتوگۆمان‬ ‫ن��ەدەك��رد لەگەڵیاندا؟‪،‬‬ ‫ج���ار ج���ار ه��ات��وچ��ۆم��ان‬ ‫نەبو لەگەڵیاندا؟ ئەوان‬ ‫نەدەهاتن بۆ الی ئێمە؟‬ ‫فیدراڵیشمان هەبو‪ .‬ئێمە‬ ‫فیدراڵمان هەبو ئەوەمان‬ ‫دەكرد‪ ،‬ئێران‌و دەوڵەتانی‬ ‫دنیاو نەتەوەیەكگرتوەكان‬ ‫پشتیوانی دەكردین‪ ،‬بنكەی ئینجەرلیك پشتیوانی دەكردین‪ ،‬فڕۆكەی‬ ‫ئەمەریكا پشتیوانی دەكردین‪ ،‬ئینجا لەگەڵ حكومەتی عیراقی گفتوگۆمان‬ ‫هەر دەكرد‪ ،‬بۆ چارەسەركردنی ئەم كێشەیە‪ ،‬حەزیشمان نەدەكرد لەگەڵ‬ ‫حكومەتی عیراقی توشی شەڕی سەربازی ببین‪ .‬باشە پەیەدەو ئەو‬ ‫ئەزمونە‪ ،‬پشتیوانی نێودەوڵەتییان نییە‪ ،‬بنكەی ئینجەرلیكیان نییە‪،‬‬ ‫هێشتا دۆخی ئەمنییان خراپە‪ ،‬شەری جەبهەی نوسڕەشیان لەدژ‬ ‫دەكرێت‪ ،‬داعش‪-‬یش دێت‪ ،‬كێشەی ناوخۆیان هەیە‪ .‬بۆ بیانومان ئەوە‬ ‫بێت یان ئەوەمان پێ ناخۆش بێت‪ ،‬كە بارودۆخەكە رابگیرێت‪ ،‬بۆیە‬ ‫راگرتنی بارودۆخەكەم پێ خراپ نییە‪.‬‬

‫روناهی ‪ :t.v‬رۆڵی توركیا چۆن دەبینن؟ بەتایبەتی بۆ شۆڕشی‬ ‫سوریا‌و شۆڕشی رۆژئاوای كوردستان‌و رێگە گرتن لەوەی كە كورد‪ ،‬ببێتە‬ ‫دەنگێك لەكۆنفرانسی جنێف دو؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬توركیا جارێ خۆی لەگفتوگۆدایە لەگەڵ پەكەكەو‬ ‫لەگەڵ ئەو بزوتنەوە شۆڕشگێرییەی لەباكوردا هەیە‪ .‬بەداخەوە تاكو‬ ‫ئێستا ئەم گفتوگۆیە‪ ،‬وەك پێویست نەچۆتە پێشەوە‪ ،‬بونی گرنگە‪،‬‬ ‫كردنەوەی دەرگ��ای گفتوگۆ كارێكی گەورەیە‪ ،‬بەاڵم بەپێی زانیاری‬ ‫ئێمە بیست ساڵە ئەم گفتوگۆیە هەیە‪ ،‬لەساڵی (‪)1993‬وە تا ئێستا‬ ‫هەیە‪ ،‬یەكەمینجار ئەم گفتوگۆیەو یەكەمین ئاگربڕ لەنێوانی پەكەكەو‬ ‫دەوڵەتی توركیا بەدەستپێشخەری جەنابی مام جەالل كراوە‪ ،‬لەبیقاعی‬ ‫لوبنان كۆنگرەی رۆژنامەوانی بۆ بەستراوە‪ ،‬دوایین وەستانی شەڕیش‬ ‫دیسانەوە هەر مام جەالل دەوری تێدا بینیوە‪ ،‬ئاخر وەستانی شەڕ‪،‬‬ ‫كە ئەمە ساڵێك زیاترە شەڕ وەستاوەو گفتوگۆ دەستی پێكردوە‪،‬‬ ‫خۆتان دەزانن ساڵێك‌و دومانگە ئەم گفتوگۆیە هەیە لەنێوانیاندا‪ ،‬ئەم‬ ‫كێشەیە بەنسبەت توركیاوە‪ ،‬كێشەیەكی گرنگە‪ ،‬بەبۆچونی من توركیا‬ ‫مەحاڵە بتوانێ لەهەلومەرجی گۆڕاوی ئێستادا‪ ،‬توركیای ئێستا بباتە‬ ‫توركیای ئایندە‪ ،‬بۆقۆناغێكی تر ئامادەی بكات‪ ،‬باشی بكات‌و بگونجێت‬ ‫لەگەڵ گۆڕانكارییەكاندا‪ ،‬رەنگە كێشەی كورد چارەسەر نەكات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫مافی سیاسی دیموكراسی كورد نەسەلمێنێت‪ ،‬ئەمە لەبەرئەوەی ئەو‬ ‫كێشەیەی چارەسەر نەكردوە‪ ،‬لەبەرئەوەی مافی سیاسیی دیموكراسی‬ ‫ناسەلمێنێت‪ ،‬بێگومان بەگومانیشەوە تەماشای رۆژئاوای كوردستان‬ ‫دەكات‪ ،‬زۆر بەگومانەوە سەیری دەكات‪ .‬كە بەشبەحاڵی خۆم پێم وایە‬ ‫ئەگەر توركیا چارەسەری كێشەی باكور بكات‌و پشتیوانی بەدیهێنانی‬ ‫مافی رۆژئ��اوا بكات‪ ،‬وەك چۆن ئێستا لەباشوری كوردستان قازانج‬ ‫دەكات‪ ،‬لەوێش ئاوا قازانج دەكات‪ ،‬بەڵكو قازانجی گەورەش دەكات‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬لەسەرەتاشدا بەرامبەر باشور وانەبو؟ یان هەڵوێستی‬ ‫جیابو؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬زۆر خراپ بو‪ ،‬ئێمە كەفیدراڵیمان راگەیاند ساڵی‬ ‫(‪ ،)1992‬توركیا‪ ،‬سوریا‪ ،‬عیراق بەیەكەوە دادەنیشتن بۆ ئەوەی لەناومان‬

‫لەنەبونی دیموكراسیدا‪ ،‬حوسنی موبارەك‌و قەزافی چیان بەسەرهات؟‬ ‫قەزافی گاڵتەی بەئەمەریكا‌و بەئیسرائیل‌و بەهەمو دەوڵەتانی دنیا دەكرد‪،‬‬ ‫لەنەتەوەیەكگرتوەكان گوتاری دەخوێندەوە رێزی بۆ دو سەد سەرۆكی‬ ‫دنیا نەبو‪ ،‬كاغەزەكەی فڕێدەدا‪ ،‬چونكە دیموكراسی نەبو‪ ،‬میللەتەكە‬ ‫چی بەسەرهێنا‪ ،‬هەر حكومەتێك لەحكومەتەكانی دنیاو لەرۆژهەاڵتی‬ ‫ناوەراستدا‪ ،‬بیەوێ‌و نەیەوێ‪ ،‬یان دەبێ دیموكراسی بێت‪ ،‬یان گۆڕانكاری‬ ‫گەورە روبدات روبەروی دەبێتەوە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬دەكرێت شرۆڤەی بەڕێوەبەری كاتی رۆژئاوای كوردستان‪،‬‬ ‫بۆ ئێمە بكەن؟ بەتایبەتی كە هەڵوێستی یەكێتی نیشتیمانی‌و لێدوانی‬ ‫رەسمییەكانیان دەزانین‌و پارلەمانتاران‌و بەرپرسانی ئەم حزبەش‪،‬‬ ‫بەڕەسمی پشتیوانی بۆ ئەو بەڕێوەبردنە كاتییە دەردەبڕن‪ .‬بۆیە ئێستا‬ ‫دەخوازم جارێكی تر لەزمانی خۆتانەوە‪ ،‬پێویستی‌و گرنگی رۆڵی ئێوە‬ ‫وەك یەكێتی‪ ،‬بۆ پشتیوانی ئەو بەڕێوەبەرەییە ئاشكرا بكەنەوە!؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬ئێمە لەسەرەتاوە زۆر قسەمان كردوە‪ ،‬كە گەرمتر‪،‬‬ ‫باشتر‪ ،‬كێشەكانی نێوان هێزەكانی رۆژئاوای كوردستان چارەسەر بكرێت‌و‬ ‫زۆربەی هێزەكان بچنە ناوی‪ ،‬ئێمە لەدانیشتنەكانمان لەگەڵ پەیەدە‪،‬‬ ‫هەمو حزبەكانی تر وابوە‪ ،‬تا دو ڕۆژ بەر لەم چاوپێكەوتنە‪ ،‬كۆبونەوەی‬ ‫رەسمیمان هەبوە‪ ،‬داوامانكردوە چارەسەرێكی كێشەكان بكەن‪ ،‬دو رۆژ‬ ‫لەمەوبەر لەكوردستان‪ ،‬قسەكانیشمان لەرۆژنامەی (كوردستانی نوێ)‬ ‫باڵوكرایەوە‪ ،‬چارەسەرنەكردنی ئەو كێشانە‪ ،‬مەزندەم وایە لەقازانجی‬ ‫دوژمنەكانییانە‪ ،‬كلیلی چارەسەر (‪ )%70-60‬لەدەست پەیەدەدایە‪ ،‬بۆ؟‬ ‫لەبەرئەوەی هێزەكە‌و ئیدارەكە لەدەست ئەودایە‪ .‬مەبەستم پەیەدەو‬ ‫هێزەكانی رۆژئاوای كوردستانە‪ .‬لەبەرئەوە داوادەكەم پەیەدە نەرمتر‬ ‫بێت‪ ،‬سیاسەتێكی باشتر بۆ چۆنیەتی چارەسەركردنی كێشەكان‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەمو هێزەكانی رۆژئاوای كوردستان بەكاربهێنێت‪ ،‬ئەگەر هێزێك هەیە‬ ‫نایكات‌و بەنەرمی پەیەدەش سودی نییە! ئەوا ئەوە بابەتێكی ترە‪ ،‬مرۆڤ‬ ‫ناتوانێ ئۆباڵی كەللەرەقی حزبێك یان دو حزب لەئەستۆ بگرێت‪ .‬ئەمە‬ ‫هیچ سودی نییە‪ ،‬بەاڵم حزبی تریش هەیە‪ ،‬كە دەتوانین ئیشەكە فراوانتر‬ ‫بكرێت‪ .‬ئێمە بەشبەحاڵی خۆمان پشتیوانی ئەو ئەزمونە دەكەین‪،‬‬ ‫رەخنەشمان لەالیەنی كەموكوڕی هەیە‌و تێبینیشمان هەیە‪ .‬پێشتریش‬ ‫قسەم كرد‌و وتم دەبێ بەڕێز ساڵح موسلم‌و پەیەدە بچن دیسانەوە بۆ‬ ‫الی سەرۆكی هەرێم‪ ،‬ئەگەر قسەیەك هەبێ ڕوبەرو لەگەڵ خۆی بیكەن‪،‬‬ ‫هیچ پێویست ناكات ئێمە‌و ئەوان لەسەر رۆژنامە‪ ،‬ناحەزەكان بەخۆمان‬ ‫شاد بكەین‪ .‬هەم جەنابی سەرۆكی هەرێم پێویستە ئەگەر قسەیەكی‬

‫روناهی ‪ :t.v‬دوایین بابەت‪ ،‬بابەتی كۆنگرەی نەتەوەیی كوردییە‪.‬‬ ‫ئێوە وەك (ی‪.‬ن‪.‬ك) گرنگی بەڕێوەچونی ئەو كۆنگرەیە چۆن دەبینن‌و‬ ‫هۆكاری ئەنجامنەدانی ئەو كۆنگرەیە چییە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬گفتوگۆ لەسەر كۆنگرە‪ ،‬كۆبونەوەی هێزە سیاسییەكان‬

‫توركیا قازانجی گەورە دەكات‪ ،‬گەر پشتیوانی‬ ‫به‌دیهێنانی مافەكانی رۆژئاوای كوردستان بكات‬

‫داوادەكەم پەیەدە نەرمتر‬ ‫بێت‪ ،‬سیاسەتێكی باشتر بۆ‬ ‫چۆنیەتی چارەسەركردنی‬ ‫كێشەكان‪ ،‬لەگەڵ هەمو‬ ‫هێزەكانی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان بەكاربهێنێت‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬واتە خاڵی هەرە گرنگ ئەوەیە‪ ،‬كورد بەیەك دەنگی‪،‬‬ ‫یەكێتی خۆی دروست بكات‌و لەژێر باڵی هێزێك ئۆپۆزسیۆنی سوریا‬ ‫بەشداری كۆنگرەكە نەكات؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬پاشكۆیەتی هیچ هێزێك نەكەن‪ ،‬لەهەمو حاڵەتێكدا‬ ‫مافی دیموكراسی سیاسی بەڕێككەوتن‌و بەئیمزاكردنی ڕێككەوتن‪ ،‬پرسی‬ ‫سەرەكی بێت لەالیان‪.‬‬

‫سیاسەتی كوردایەتیم لەو ناوچە كێشە لەسەرانە‪ ،‬ئەگەر دەستور‌و یاسا‪،‬‬ ‫رێكەوتنی سیاسی سودی نییە‪ ،‬دەبێ كوردایەتی كۆتایی بەم پرسە‬ ‫بهێنێت‪.‬‬

‫روناهی ‪ :t.v‬سەرەڕای هەمو كەموكوڕییەكان‪،‬‬ ‫ئیوە وەك یەكێتی نیشتمانی‪ ،‬ئامادەن پشتیوانی‬ ‫لەم پڕۆژەیە بكەن‪ ،‬بۆ ئەوەی بەهێزترو بەرفراوانتر‬ ‫بێت؟‬ ‫م��ەال بەختیار‪ :‬بەڵێ ئامادەین‪ ،‬هەڵەكانیان‬ ‫چارەسەر بكرێت پشتیوانیان بكەین‪ ،‬ئامادەین‪،‬‬ ‫هەمو هێزەكان بەشداری بكەن‪ ،‬رۆڵیان هەبێت‌و‬ ‫لێپرسراوێتیان هەبێ‪ ،‬پشتیان هەبێ‪ ،‬ئامادەین‬ ‫ئەمە پەرەپێبدرێت‪ ،‬بەهیوای ئەوەی كۆی هەمو‬ ‫كێشەكان‪ ،‬بەهەمومان بتوانین چارەسەری بكەین‪.‬‬ ‫رون��اه��ی ‪ :t.v‬ل��ەب��اش��ور‪ ،‬ی��ەك��دەن��گ�ی‌و یەك‬ ‫هەڵوێستییەك نییە بەرامبەر شۆڕشی رۆژئ��اوا؟‬ ‫ئێستا یەكێتی نیشتمانی‌و هێزەكانی تر‪ ،‬ناویان‬ ‫ناهێنم‪ ،‬ب��ەاڵم هاوبەشی ستراتیژین‪ ،‬هەڵوێستی‬ ‫ئێوەو ئەوانیش جیایە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬هەڤاڵ گیان! لەسەر كێشەكانی‬ ‫ب��اش��ور‪ ،‬ل��ەس��ەر كێشەكانی ع��ی��راق‌و ناوچەكە‪،‬‬ ‫ه��ەر ناكۆكیمان هەیە‪ ،‬لەسەر پەكەكە‪ ،‬لەسەر‬ ‫رۆژهەاڵتی كوردستان‪ ،‬خۆ هاوپەیمانی ستراتیژی‪،‬‬ ‫بۆ ناو عیراق‌و بۆ كوردستانە‪ .‬ئێمە نەهاتوین لەسەر‬ ‫بەشەكانی كوردستان‪ ،‬هیچ بڕگەیەك لەبڕگەكانی‬ ‫هاوپەیمانی ستراتیژی باسی بەشەكانی كوردستان‬ ‫ناكات‪ .‬پێمانخۆشە لەسەر ئەوەش رێكبكەوین‪ ،‬جار‬ ‫جار ئەم ناكۆكییە دەكەوێتە نێوانمان‪.‬‬

‫روناهی ‪ :t.v‬باسی ناكۆكیت كرد‪ ،‬كەركوك نابێتە قوربانی ئەو‬ ‫ناكۆكییە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬نەبوە‪ ،‬ب��ەاڵم كێشەمان هەیە‪ .‬بۆ نمونە دوێنێ‬ ‫كەتیرۆریستەكان چونەتە كەركوك‌و شەڕیان كردوە‪ ،‬پارتی‌و یەكێتی‬ ‫بەیەكەوە هێرشیان كردۆتە سەر تیرۆریستەكان‪ ،‬ئەمەش هەیە ئاخر‪.‬‬ ‫زۆر گرنگە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬باسی كەركوك‪-‬مان كرد‪ ،‬پاشەڕۆژی كەركوك لەناو‬ ‫ئەو مەرجانەدا چییە؟ بەتایبەت لەناو ناكۆكییەكانی نێوان هێزە‬ ‫سەرەكییەكانی باشوری كوردستان؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬ئەو ناكۆكییە زیانی هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم بۆ پاشەرۆژی‬ ‫كەركوك‪ ،‬چەند جارێك وتومەو ئێستاش بۆ مێژو دەیڵێمەوە‪ ،‬وتنەوەی‬ ‫ئەم قسانەش زیانی نییە‪ .‬پێموابێت ئێمە دەبێ پیاچونەوەیەك بكەین‬ ‫بەسیاسەتی ئەوەی ئەگەر بڕگەكانی دەستورو مادەی (‪ )140‬جێبەجێ‬ ‫دەبێت یان نا؟ جارێ مادەی (‪ )140‬لەساڵی (‪)2004‬ەوە تا ئێستا‬ ‫دەبوایە دەمێك بوایە جێبەجێ بكرایە‪ .‬ئەوە نۆ ساڵەجێبەجێ نەكراوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا دەبو لەدو ساڵدا جێبەجێ بكرێت‪ ،‬كرا بەسێ ساڵ‪ ،‬نەخێر چوار‬ ‫ساڵ‪ ،‬ئەوا نۆ ساڵە‌و هەر جێبەجێش نەكراوە‪ .‬رای من ئەوەیە دەبێت‬ ‫ستراتیژی ئەو گفتوگۆیە لەسەر كەركوك‌و ناوچە كێشە لەسەرەكان‬ ‫بگۆڕین‪ .‬دەبێت ئیش لەسەر سنور بكەین‪ ،‬لەگەڵ دەوڵەتی عیراق سنور‬ ‫دیاری بكەین‪ ،‬سەبارەت بەكەركوك ئەمالو ئەوالی نییە‪ ،‬كەركوك لەسەر‬ ‫دانیشتو گفتوگۆ ناكەین‪ ،‬كەركوك لەسەر جوگرافیا گفتوگۆ بكەین‪.‬‬ ‫بەجوگرافیا لەسنوری كوردستاندایە‪ ،‬ئێمە كەدەچین لەگەڵ بەغدا‬ ‫گفتوگۆ دەكەین‪ ،‬دەڵێن ئەوە نەخشە‪ ،‬ئەوە بەڵگە‪ ،‬كەركوك‪ ،‬خانەقین‪،‬‬ ‫مەندەلی‪ ،‬شەنگار‪ ،‬حەتا حەویجەو تەلەعفەریش لەسنوری جوگرافیای‬ ‫كوردستاندایە‪ .‬لەبەرئەوە بەبڕوای من دەبێ شێوەی دانوستانمان لەگەڵ‬ ‫حكومەتی عیراق بگۆڕین‪ ،‬دەبێ سنوری كوردستان دیاری بكەین‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬تائێستا لەوبارەیەوە گفتوگۆتان نەكردوە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬تائێستا دوا بڕیارمان لەسەر ئەوە ن��ەداوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گفتوگۆمان لەسەر ئەوە هەیە‪ .‬گفتوگۆ لەنێوانی كوردو چاوەڕوانی‬ ‫ئەو هەڵبژاردنەین‪ ،‬بزانین بەرەو كوێ دەڕوات؟ لەوانەیە كورد دوای‬ ‫ئەم هەڵبژاردنە خۆی باشتر كۆبكاتەوە‪ ،‬بەشێوەیەك لەشێوەكان‬ ‫سیاسەتێكی تر دابڕێژرێت بۆ كۆتایی هێنان بەو كێشەیە‪ .‬من لەگەڵ‬

‫لەسەر كۆنگرە‪ ،‬پێشوازیكردنی هەمو هێزە سیاسییەكان بەپەكەكە‪-‬‬ ‫شەوە‪ ،‬لەسەرۆكایەتی هەرێم‪ ،‬لەالیەن سەرۆكی هەرێمەوە‪ ،‬خۆی لەخۆیدا‬ ‫پێشكەوتنە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬ئەمە پێشكەوتنە؟‬ ‫ێ ئ���ەوە پێشكەوتنە‪ .‬ج���اران بەنهێنی‌و‬ ‫م��ەال بەختیار‪ :‬ب��ەڵ� ‌‬ ‫بەچرپەچرپیش نەماندەوێرا یەكتر ببینین‪ .‬بەاڵم ئێستا بەئاشكرا هەمو‬ ‫حزبەكان كۆدەبینەوە دادەنیشین‌و لیژنە دروستدەكەین‪ ،‬گفتوگۆ دەكەین‪،‬‬ ‫رۆژنامە باسی دەكات‪ ،‬تەلەفزیۆن باسی دەكات‪ ،‬دەوڵەتەكان روناهی‬ ‫‪ t.v‬دەكەن‪ ،‬لەسەرۆكایەتی هەرێم دادەنیشن‪ .‬ئەمە پێشكەوتنە‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەداخەوە نەمانتوانی هەندێك گرێ هەیە بیكەینەوە‪ .‬بەداخەوە‪ ،‬گرێكان‬ ‫هەندێ لێكدانەوەی جیاواز جیاوازی هەیە‪ ،‬بۆچونی پەكەكە بۆ گرێكان‪،‬‬ ‫جیاوازە لەگەڵ بۆچونی پارتی‪ .‬بۆچونی پارتیش جیاوازە لەگەڵ بۆچونی‬ ‫یەكێتیی‪ .‬ئەمە دەلیلی ئەوەیە كە ئاسان نیە چاوەڕوان بكەین بەدو‬ ‫كۆبونەوەو بەدە كۆبونەوە‪ ،‬بۆیەكەمینجار لەدوای یەكەمین كۆنگرە‬ ‫كەساڵی (‪ )1880‬شێخ عوبەیدواڵی نەهری قارەمان‪ ،‬ئەنجامیداوە‬ ‫لەكوردستانی باكوردا‪ .‬ئێستا ئێمە بتوانین لەدوای (‪ )1880‬كە (‪)133‬‬ ‫ساڵ دەكات‪ ،‬بەچەند دانیشتنێك بتوانین ئەمە كۆتایی پێبهێنین‪ ،‬یان‬ ‫ساڵ‌و نیوێك‪ ،‬یان دو ساڵی دەوێ تا بتوانین كۆنگرەیەكی سەركەوتو‬ ‫ببەستین‪ .‬تۆزێك ئارام بگرین باشە‪ ،‬ئەگەر نەشگەیشتۆتە ئەنجامێكی‬ ‫دڵخۆشكەر‪ ،‬بەاڵم بادڵی خۆمان ناخۆشتر نەكەین‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬هیوایەك هەیە؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬بەڵێ‌‪ ،‬هیوامان هەیە‪ ،‬دەڵێم ئەگەر نەگەیشتۆتە‬ ‫ئەنجامێكی دڵخۆشكەر‪ ،‬با دڵی خۆمان ناخۆش نەكەین‪ ،‬با ئەوە نەكەینە‬ ‫ماڵ لەسەر خۆمان كە بڵێن كورد‌و هێزە كوردستانییەكان‪ ،‬ناتوانن‬ ‫كۆبونەوەیەك سەربخەن‪ ،‬پەلەنەكەین تۆزێك‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬ئەگەر ئەم كۆنگرەی نەتەوەییە ئێستا هەبوایە‪ ،‬بۆ‬ ‫رۆژئاواش رەوشەكە جوداتر دەبو؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬شتێك باشتر دەبو‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬دەمانەوێت دواهەمین وتەی ئێوە‪ ،‬بۆ گەلی ئێمە‬ ‫لەرۆژئاوای كوردستان‌و هێزە سیاسییەكان‪ ،‬سەبارەت بەكۆنگرەی‬ ‫جنێف‪ -‬دو بزانین؟‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬دیسانەوە دەیڵێمەوە‪ ،‬كۆنگرەی جنێف دو‪ ،‬زۆر زۆر‬ ‫گرنگە‪ .‬هیوادارین ئەگەر كورد بەرەو سەربەخۆیی دەڕوات یان ناڕوات‪،‬‬ ‫ق��ەدەری ئێمە بەشێوەیەك لەشێوەكان كە دەكەوێتە سەر دەستی‬ ‫دەوڵەتە گەورەكان‪ ،‬ئەو دەوڵەتە گەورانە خۆیان بەخاوەنی ئەم مەسەلە‬ ‫دیموكراسییە‌و ئەم نەتەوە بێ بەش لەمافە بزانن‪ .‬ئەگەر وەك هێزە‬ ‫كوردستانییەكان‪ ،‬رێكیش ناكەوین لەنێوانی خۆماندا‪ ،‬وابزانین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫با دەوڵەتە گەورەكان رێكەون‪ ،‬خۆ ئەوان ئەزمونێكی زۆریان هەیە‪،‬‬ ‫با رێكبكەون‌و مافی سیاسی ئێمە بسەلمێنن‪ .‬نەك ئەوان دوایی بڵێن‬ ‫هێزەكانی كورد رێكنەكەوتن بۆیە نەمانكرد‪ .‬ئەمە قبوڵ ناكەین‪ ،‬كە هەر‬ ‫قۆناغێك‪ ،‬بەبیانویەك مافەكانمان نەسەلمێنن‪.‬‬ ‫ئێمە بڕۆین‌و نەڕۆین‪ ،‬لێپرسراوێتی سەلماندن‌و دەستەبەركردنی‬ ‫مافی دیموكراسی كورد‪ ،‬لەكۆنگرەی جنێف دو‪ ،‬دەخەینە سەر ئەو‬ ‫دەوڵەتانەی لەو كۆنگرەیە بەشداری دەكەن‪ .‬بڕۆین‌و نەڕۆین‪ ،‬گفتوگۆ‬ ‫لەباكوری كوردستان سەرناگرێت‪ ،‬بەشێكی لێپرسراوێتیەكە دەكەوێتە‬ ‫سەر دەوڵەتانی ئەوروپا‌و ئەمەریكا‪ ،‬مافی دیموكراسی كورد لەرۆژئاوای‬ ‫كوردستان نەسەلمێنرێت‪ ،‬لێپرسراوێتییەكەی دەكەوێتە سەر سیاسەتی‬ ‫نێودەوڵەتی‌و دەوڵەتە گەورەكان‪ .‬باشوری كوردستان ئەگەر كێشەی‬ ‫گەورەی توشبێت بەشێكی لێپرسراوێتییەكە هەر دەكەوێتە سەر دەوڵەتە‬ ‫گەورەكانی دنیا‪ .‬ئەوانیش ناتوانن وەك جاران خۆیان لەكێشەی كورد‬ ‫دوربخەنەوە‪ .‬لەبەرئەوە هیوادارین لەو كۆنگرەی جنێف دو‪ ،‬لێپرسراوانە‬ ‫بیر لەكێشەی رۆژئ��اوای كوردستان‌و لەدابینكردنی مافی دیموكراسی‬ ‫بكەنەوە‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬لێپرسراوی دەستەی كارگێڕی‪ ،‬مەكتەبی سیاسی‬ ‫یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‪ ،‬بەڕێز مەال بەختیار‪ ،‬بەناوی هەمو‬ ‫كارمەندانی رۆناهی تیڤی‪ ،‬زۆر سوپاستان دەكەین‪ ،‬كە كاتی خۆتان بۆ‬ ‫ئێمە تەرخان كردو وەاڵمی پرسیاره‌کانی ئێمەتان دایەوە‪.‬‬ ‫مەال بەختیار‪ :‬منیش زۆر خۆشحاڵبوم‪ ،‬بێگومان ساڵی (‪)1995‬‬ ‫هاتوم بۆ ئێرە‪ ،‬لەوكاتەوە تائێستا نەهاتوم بۆ ئێرە‪ )18( ،‬ساڵ دەكات‪.‬‬ ‫روناهی ‪ :t.v‬سوپاس‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫راپۆڕت‬

‫كۆنگرەی گۆڕان خۆی لەهەڵبژاردنی‬ ‫رێكخەری گشتی دەدزێتەوە‬ ‫چاودێر‪ -‬رێبین حەسەن‪:‬‬

‫یاساناسێك‪:‬‬ ‫هەڵنەبژاردنی‬ ‫رێكخەری گشتی‬ ‫جێگای گومانە‬ ‫نوێنەرەكانی خۆیان بۆ كۆنگرە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو‪ ،‬رون��ی��ش��ی��ك��ردەوە‪ ،‬بەپێی‬ ‫رینماییەكانی ئێستای بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لەكۆنگرەدا رێكخەری گشتی‌و جڤاتی‬ ‫نیشتیمانی هەڵنابژێردرێت‪ ،‬بەاڵم كۆنگرە‬

‫یەكگرتو هەوڵی‬ ‫بێبەشكردنی بزوتنەوە‬ ‫لەحكومەت دەدات‬

‫بزوتنەوە بۆ یەكگرتوو‪:‬‬ ‫كۆنە قینتان لەگەڵمان هەیە‬

‫ب��ڕی��ارە ‪26‬ی ئ��ەم مانگە یەكەم‬ ‫كۆنگرەی بزوتنەوەی گۆڕان بە بەشداری‬ ‫نزیكەی ‪ 700‬ئەندام ببەسترێت‌و ماوەی‬ ‫دو رۆژ ب��ەردەوام��ب��ێ��ت‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی‬ ‫جێگەی پرسیاری چاودێرانە ئەوەیە كە‪،‬‬ ‫كۆنگرەكە هەڵبژاردنی ئەندامانی جڤاتی‬ ‫نیشتمانی‌و رێكخەری گشتیی بزوتنەوەكە‬ ‫ناگرێتەوە‪ ،‬یاساناسێكیش بەگرنگی‬ ‫دەزان��ێ��ت كەسی یەكەمی ح��زب لەناو‬ ‫كۆنگرەدا هەڵبژێردرێت‪ ،‬هەڵنەبژاردنی‬ ‫رێكخەری گشتیی گۆڕانیش لەیەكەمین‬ ‫كۆنگرەی حزبەكەدا جێگای گومانە‪.‬‬ ‫«كۆنگرە هەمو دەسەاڵتێكی هەیە»‬ ‫رێكخەری ژوری هەڵبژاردنی بزوتنەوەی‬ ‫گ���ۆڕان‪ ،‬ب��ۆ «چ��اودێ��ر» رایگەیاند‪،‬‬ ‫ئامادەكارییان بۆ كۆنگرەی نیشتیمانیی‬ ‫ب��زوت��ن��ەوەی گ���ۆڕان ك���ردوەو هەینیی‬ ‫رابردوش نوێنەرایەتییەكانیان لەسەرجەم‬ ‫قەزا‌و ناحیەكان لەرێگای هەڵبژاردنەوە‬ ‫دیاریكردوە‌و هەڵسوڕاوانی گۆڕان لەبازنە‌و‬ ‫رایەڵەكاندا بەپێی رێژەی دەنگەكان‌و هەر‬ ‫‪ 1500‬كەسێك‪ ،‬دەنگیان بەنوێنەرێك‬ ‫لەقەزاكاندا داوە‪ ،‬بۆ دەستنیشانكردنی‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫چاودێر‪ -‬سەرخێڵ هاشم‪ :‬‬ ‫لەگەڵ دانوستانەكانی نێوان الیەنەسیاسییەكانی هەرێم بۆ پێكهێنانی كابینەی هەشتەمی‬ ‫حكومەتی هەرێم‪ ،‬یەكێك لەمەرج‌و لێدوانەكانی یەكگرتوی ئیسالمی ئەوەبو كە نابێت ئەو‬ ‫حزبانەی یەك كورسییان هەیە‪ ،‬وەزارەتیان پێبدرێت‪ ،‬ئەو هەوڵەی یەكگرتوش‪ ،‬ئەگەر‬ ‫مەبەست لێی چەند الیەنێكی عیلمانی وەك «شیوعی‌و زەحمەتكێشان‌و سۆسیالیست» بێت‪،‬‬ ‫ئەوا الیەنێكی ئیسالمیش دەگرێتەوە‪ ،‬كە بزوتنەوەی ئیسالمییە‪ .‬بەرپرسێكی بزوتنەوەش‪،‬‬ ‫دەڵێت «یەكگرتو كۆنەقینی لەگەڵ بزوتنەوە هەیە‪ ،‬بۆیە ئەو هەوڵە دەدات‌و پێدانی‬ ‫وەزارەتیش بەپێی كورسی پارلەمانی نابێت»‪.‬‬

‫كۆنەقین‬

‫کۆبونه‌وه‌یه‌کی جڤاتی نیشتمانی گۆڕان‬ ‫بەرزترین دەس��ەاڵت��ی هەیە‌و كۆنگرە‬ ‫هەر شتێكی بوێت خۆی بڕیاری لەسەر‬ ‫دەدات‪.‬‬ ‫ئ��ەو بەرپرسەی گ��ۆڕان‪ ،‬وتیشی «‬ ‫هەڵنەبژاردنی رێكخەری گشتی گۆڕان‌و‬ ‫ئەندامانی جڤاتی نیشتیمانی هیچ‬ ‫كاریگەرییەكی بۆ داه��ات��وی سیاسیی‬ ‫بزوتنەوەی گۆڕان نییە»‪.‬‬

‫ئارام شێخ محەمەد‪:‬‬ ‫هەرچەندە رێكخەری گشتی هەڵنابژێرێت‪،‬‬ ‫بەاڵم كۆنگرە بەرزترین دەسەاڵتی هەیە‬ ‫سەبارەت بەهەڵنەبژاردنی رێكخەری‬ ‫گشتی‪ ،‬ن��اوب��راو‪ ،‬راشیگەیاند‪ ،‬نازانم‬ ‫هەڵنەبژاردنی رێكخەر ترسە‪ ،‬یان هەر‬ ‫هۆكارێكی ت��ری لەپشتەوەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەوانیش دەتوانن رێكخەری گشتی بخەنە‬ ‫دەنگدانەوە لەكۆنگرەدا‪ ،‬ئەگەر هەر‬ ‫خۆی بو‪ ،‬با كۆنگرە هەڵیبژێرێت‪ ،‬ئەگەر‬ ‫خەڵكی تریش هەبو‪ ،‬با هەڵبژێردرێن‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا ئ��ەوان باسی دیموكراسی‬ ‫دەكەن‪ ،‬با لەخۆیانەوە دەستپێبكەن‪.‬‬

‫«با دیموكراسی هەر دروشم نەبێت»‬ ‫الیخۆشیەوە‪ ،‬پارێزەر خەلیل عەبدوڵاڵ‪،‬‬ ‫بۆ «چاودێر»‪ ،‬ئاماژەی بۆ ئەوەكرد‪،‬‬ ‫گ��ۆڕان پاساوی هەڵنەبژاردنی جڤاتی‬ ‫نیشتیمانی بەوە دەهێنێتەوە كە ئەوان‬ ‫سااڵنە ب��اژێ��ڕوان��ەك��ان هەڵبدەبژێرن‌و‬ ‫ئۆتۆماتیكی دەبنە ئەندامی جڤات‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەڵێن چی پێویستدەكات‪ ،‬جارێكی تر‬ ‫ئێمە ئەمانە هەڵبژێرینەوە‪.‬‬ ‫ئەو یاساناسە‪ ،‬وتیشی «هەڵنەبژاردنی‬ ‫رێكخەری گشتیی گۆڕان جێگای گومانە‪،‬‬ ‫«رێكخەری گشتی‌و رێكخەری‬ ‫چونكە پێویستە لەناو كۆنگرەدا رێكخەری‬ ‫ژورەكان تەعینكراون»‬ ‫گشتی ه��ەڵ��ب��ژێ��ردرێ��ت‪ ،‬لەمەسەلەی‬ ‫هەر لەمبارەیەوە‪ ،‬لە ئەڵقەی شەوی‬ ‫حزبایەتیدا دەبێت كە هەمیشە كەسی‬ ‫یەكەم بەهەڵبژاردن بێت‌و ماوەیەكی بۆ هەینیی ب��ەرن��ام��ەی (دی���وی دوەم��ی‬ ‫دیاریبكرێت‪ ،‬ئەگەر ركابەری نەبێت‪ ،‬ه���ەواڵ)ی تەلەڤزیۆنی (‪)NRT‬ی���دا‪،‬‬ ‫كارێكی ئاساییە با كۆنگرە هەڵیبژێرێت»‪ .‬رێكخەری ژوری هەڵبژاردنی حزبەكە‪،‬‬

‫ه��ۆك��اری ئەنجامنەدانی هەڵبژاردنی‬ ‫رێكخەری گشتی‌و جڤاتی نیشتمانی لە‬ ‫كۆنگرەكەیاندا بۆ ئەوە گەڕاندەوە گوایە‬ ‫ئەوان هەمو ساڵێك جڤاتی نیشتمانی‬ ‫ه��ەڵ��دەب��ژێ��رن‪ ،‬لەكاتێكدا ب��ە وت��ەی‬ ‫چاودێرێكی سیاسی‪ ،‬بزوتنەوەی گۆڕان‬ ‫لە م��اوەی چ��وار ساڵی ئیعالنكردنیدا‬ ‫تەنها هەڵبژاردنی بۆ نوێنەری قەزا‌و‬ ‫ناحییەكان ك��ردوە‌و رێكخەری گشتی‌و‬ ‫رێكخەری ژورەك���ان بەبێ هەڵبژاردن‬ ‫ئەو بەرپرسیارێتییەیان پێدراوە‪ ،‬واتە‬ ‫«تەعینكراون»‪.‬‬

‫ئەندامێكی سەركردایەتیی بزوتنەوەی ئیسالمی‪ ،‬بە»چاودێر»ی راگەیاند‪ ،‬خەباتی‬ ‫بزوتنەوەی ئیسالمی هێندە كەم نییە‪ ،‬تاكو یەكگرتو بیەوێت لەسەر كورسی‌و مێزی گفتوگۆ‬ ‫هەڕاجی بكات‪.‬‬ ‫ناسیح مەجید‪ ،‬رونیشیكردەوە‪ ،‬یەكگرتوی ئیسالمی دەیەوێت بزوتنەوە لە حكومەت‬ ‫بێ‌ بەشبكات‪ ،‬ئەوەش پەیوەندیی بەو كۆنە قینەوە هەیە‪ ،‬كە یەكگرتو لەگەڵ بزوتنەوە‬ ‫هەیەتی‪.‬‬ ‫بەوتەی ناسیح مەجید‪ ،‬نێچیرڤان بارزانی راسپێردراوی پێكهێنانی كابینەی هەشتەم‪،‬‬ ‫بەبزوتنەوەی وتوە‪ ،‬پێدانی وەزارەت لەسەر حسابی كورسی نابێت‪.‬‬

‫‪ 5‬كورسی بۆ ‪ 1‬وەزارەت‬

‫لەبەرانبەردا حاجی كاروان‪ ،‬ئەندامی پارلەمانی كوردستان‪ ،‬لەسەر فراکسیۆنی یەكگرتوی‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬دەڵێت «بەپێی بەركەوتە هەر پێنج كورسییەك وەزارەتێكی بەردەكەوێت‌و‬ ‫ئەو قسەیەش ل��ەوەوە هاتوە كە ئەوانەی یەك كورسین‪ ،‬وەزارەتیان بەرناكەوێت»‪.‬‬ ‫رونیشیكردەوە‪ ،‬ئەوە مەرجی یەكگرتو نییە‪ ،‬تەنها قسەیەكەو كراوە‪.‬‬ ‫بەپێی زانیاریەكانی «چاودێر»‪ ،‬لەدانوستانی پارتی‌و بزوتنەوەدا‪ ،‬بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫داوای وەزارەتی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی كردۆته‌وه‌ كە ماوەی چوار ساڵە لەالیەن كامیل‬ ‫حاجی ئەندامی مەكتەبی سیاسی بزوتنەوە بەڕێوەدەبردرێت‪.‬‬

‫ل��ە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‬ ‫هێنا‌و كۆمپانیای وشەی دروستكرد‌و بە‬ ‫لیستێك بەشداری لە هەڵبژاردنی ‪2009‬ی‬ ‫پارلەمانی كوردستان كرد‌و ‪ 25‬كورسی‬ ‫بەدەستهێنا‪ ،‬ئیعالنیكرد‪.‬‬ ‫حزبەكە‪ ،‬دوای چوار ساڵ لە كاركردن‌و‬ ‫بەشداریكردنی لە سێ هەڵبژاردندا‪،‬‬ ‫سیاسەتی دوفاقی‬ ‫بزوتنەوەی گ��ۆڕان‪ ،‬حزبێكی نوێی دواج����ار ب��ری��اری بەستنی یەكەمین‬ ‫گۆڕەپانی سیاسیی هەرێمی كوردستانە‪ .‬كۆنگرەی خۆی دا‪.‬‬ ‫یەكەمین كۆنگرەی گ���ۆڕان‪ ،‬پاش‬ ‫نەوشیروان مستەفا دوای ئەوەی وازی‬

‫رەخنەی زۆری چاودێرانی سیاسی دێت‬ ‫لەسەر حزبەكە‪ ،‬كە لەماوەی چوار ساڵی‬ ‫رابردودا كۆنگرەی نەبەستبو‪ ،‬بەو پێیەی‬ ‫گۆڕان وەك هێزێكی ئۆپۆزسیۆن هەمیشە‬ ‫باسی شەفافیەت‌و دیموكراسی دەكات‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم سەرەتایترین پرەنسیپەكانی‬ ‫دیموكراسی لەناو حزبەكەدا پیادە ناكات‪،‬‬ ‫كە هەڵبژاردنی رێكخەرەكەیەتی‪ .‬لەناو‬ ‫فەرهەنگی سیاسیشدا ئەمە بە سیاسەتی‬ ‫دوفاقی ناودەبرێت‪.‬‬

‫ناوچە دابڕێنراوەكان كوردی لەیەك دابڕاند‬

‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬لەبری ئەوەی كورد بەیەكلیستی بەرەو بەغداد بڕوات‪ ،‬یەكتری دەشكێنن‬ ‫چاودێر‪ -‬ئاودێر نەسرەدین‪:‬‬ ‫ك��ێ��ش��ەك��ان��ی ه��ێ��زە ك��وردی��ی��ەك��ان‬ ‫ل��ەن��اوچ��ەك��ان��ی دەرەوەی ه��ەرێ��م‬ ‫قوڵتردەبنەوەو لەهەریەكە لەپارێزگای‬ ‫موسڵ‌و ك��ەرك��وك زۆرب��ەی��ان بەلیستی‬ ‫جیاواز بەشداریی هەڵبژاردنی پارلەمانی‬ ‫عیراق دەكەن‪ ،‬پارلەمانتارێكی پارتیش‪،‬‬ ‫كێشەكە دەخاتە ئەستۆی پارێزگاری‬ ‫ك��ەرك��وك‪ .‬ه��اوك��ات پارلەمانتارێكی‬ ‫یەكێتی‪ ،‬ئۆباڵی هەڵوەشانەوەی لیستە‬ ‫كوردستانییەكان دەخاتە ئەستۆی پارتی‪.‬‬ ‫پەرتەوازەبونی كورد‬

‫جێگری‌ مەڵبەندی‌ موسڵی‌ یەكێتی‌‪ ،‬هێما‬ ‫بۆ ئەوەدەكات‪ ،‬بەهۆی‌ بێبەشكردنی‌ یەكێتی‌‬ ‫لەپۆستەكانی‌ پ��ارێ��زگ��ای‌ م��وس��ڵ ل���ەدوای‌‬ ‫هەڵبژاردنی‌ ئەنجومەنی‌ ئەو پارێزگایە‪ ،‬یەكێتی‌‬ ‫ئامادەنەبوە بچێتە ناو هاوپەیمانێتییەكەوە‬ ‫ئیستحقاقی‌ هەڵبژاردنەكەی‌ پێنەدرێت‪.‬‬ ‫عارف روشدی‪ ،‬باسلەوەشدەكات‪ ،‬هۆكاری‬ ‫ئ���ەوەی بەلیستێكی سەربەخۆ بەشداریی‬ ‫لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق‬ ‫ل��ەپ��ارێ��زگ��ای ن��ەی��ن��ەوادا دەك����ەن‪ ،‬ئ��ەوەی��ە‬ ‫لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگای نەینەوادا‬ ‫كە هەشت حزبی كوردی یەكیانگرت‌و لیستێكی‬ ‫هاوبەشیان لەژێر ناوی برایەتی‌و پێكەوەژیان‬

‫پێكهێنا‪ ،‬دوای سەركەوتنی لیستەكەش‪،‬‬ ‫لەدابەشكردنی پۆستەكاندا پەراوێزخران‪.‬‬

‫بەرژوەندیی حزبی‬

‫ئەندامێكی پارلەمانی عیراق لەسەر لیستی‬ ‫پارتی‪ ،‬ئاماژە بۆ ئ��ەوەدەك��ات‪ ،‬بارودۆخی‬ ‫سیاسیی ناوچەكانی كەركوك‌و موسڵ وایكردوە‪،‬‬ ‫هێزە كوردییەكان بەشێوەی جیاواز بەشداریی‬ ‫هەڵبژاردنەكان بكەن‪.‬‬ ‫رەوەز مەهدی‪ ،‬باسی لەوەشكرد‪ ،‬نەدەبو ئەو‬ ‫بارودۆخە بەو شێوەیە بوایەو كورد لەو ناوچانە‬ ‫پەرتەوازە بوایە‪ ،‬دەبو هێزە كوردییەكان‪،‬‬ ‫ب��ەرژەوەن��دی��ی ح��زب��ی پێش ب��ەرژەوەن��دی��ی‬ ‫نەتەوەیی نەخەن‪ ،‬بەاڵم لەكەركوك كێشەی‬ ‫حزبی بەسەر دۆخەكەدا زاڵە‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو‪ ،‬وت��ی��ش��ی «ئ�����ەوەی جێگەی‬ ‫نیگەرانییە‪ ،‬پ��ارێ��زگ��اری ك��ەرك��وك‪ ،‬ك��ار بۆ‬ ‫حزبێكی دی��اری��ك��راودەك��ات‌و بەشێوەیەكی‬ ‫حزبییانە كاردەكات‪ ،‬ئەمەش هۆكاری سەرەكیی‬ ‫دروستبونی ئەو كێشەیەیە»‪.‬‬

‫«لەئەستۆی پارتییە»‬

‫ه��اوك��ات پارلەمانتارێكی عیراق لەسەر‬ ‫لیستی یەكێتی‪ ،‬ئ��ام��اژە ب��ۆ ئ��ەوەدەك��ات‪،‬‬ ‫یەكێتی یەكەمجار نامەی نارد بۆ هەمو الیەنە‬ ‫سیاسییەكان‪ ،‬ئ��ەم��ەش ل��ەب��ەر یەكڕیزیی‌و‬ ‫یەكهەڵوێستیی كورد لەبەغداد بوە‪.‬‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ ،‬باسلەوەش دەكات‪ ،‬یەكێتی‬ ‫مەبەستی ب��وە‪ ،‬ك��ورد ل��ەك��ەرك��وك‌و ناوچە‬

‫ ‬ ‫که‌رکوک ده‌بێت ‌ه قوربانی ملمالنێ حزبییه‌کان‬

‫داب��ڕاوەك��ان یەكلیست بێت‌و لەم پێناوەشدا‬ ‫هەوڵێكی زۆری��داوە‪ ،‬بەاڵم ئۆباڵی فرەلیستی‬ ‫كورد لەكەركوك‌و ناوچەكانی دیكە لەئەستۆی‬ ‫هێزەكانی دیكەیە بەتایبەتی پارتی‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫لیستەكانی دیكەش نەیانویست تەرەفگیری‬

‫ب��ك��ەن‪ ،‬بۆیە پ��رۆژەك��ە ل��ەب��ارچ��و‪ ،‬ئەمەش‬ ‫دەبێتە پەرتەوازەیی دەنگی كورد بەرامبەر‬ ‫نەیارەكانمان‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬جەختیشدەكاتەوە‪ ،‬لەبری ئەوەی‬ ‫ك��ورد بەیەكلیستی هەڵمەتی هەڵبژاردن‬

‫بەڕێوەببات‌و بەرەو بەغداد بڕوات‪ ،‬كورد دەكەونە‬ ‫گیانی یەكتری‌و یەكتری ناشیرین دەك��ەن‌و‬ ‫دەشكێنن‪ ،‬ئەمەش زیانێكی زۆر بەپێگەی كورد‬ ‫دەگەیەنێت‪ ،‬رەنگە ئەمەش ببێتەهۆی ئەوەی‬ ‫كوردەكان دەنگ بەحزبەكوردییەكان نەدەن‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬سۆران‬

‫تاقەتی دەنگدانی نەبێت‪ .‬وتیشی «یەكێتی‬ ‫بەلیستی جیا لەژمارەی دەنگەكاندا زەرەرمەند‬ ‫نابێت‪ ،‬رەنگە لەلیستی یەككگرتو زەرەرمان‬ ‫بكردایە‪ ،‬بەاڵم بەرژەوەندیی نەتەوەكەمان پێش‬ ‫بەرژەوەندیی حزبیمان خستبو»‪.‬‬

‫ديالؤط‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫بەرزان فەرەج‪ ،‬نوسه‌ر و روناکبیر‪ ،‬بۆ «چاودێر»‪:‬‬

‫ئیسالمییەكانی كوردستان ئومێدی گەشەسەندنیان نییە‌و‬ ‫لەحاڵەتی چەقبەستویی خۆیاندا دەمێننەوە‬ ‫هەمو مێژوی كوردیان پێكەوە‬ ‫سازدانی‪ :‬داستان ئاسۆ‬ ‫ن��وس��ی��وەت��ەوەو ب��ڕی��اردەری‬ ‫هەمو ساتە وەختە گرنگ‌و‬ ‫نوسەرو روناكبیر‪ ،‬ب��ەرزان ف��ەرەج‪،‬‬ ‫پێیوایە چارەنوسسازەكانی بون‪ ،‬كە‬ ‫ئیسالمیە سیاسیەكانی ك��وردس��ت��ان‬ ‫هیچ ه��ەر بەتەنیا جێیان بهێڵن‬ ‫ئومێدێكی گەشە‬ ‫سەندنیان نییە‌و هەمیشە ‌ب��ەو شێوەیە ب����ەردەوام بن‬ ‫لەحاڵەتی‬ ‫چەقبەستویی خۆیاندا دەمێننەوە‪ ،‬ل��ەس��ەر پ��ی��ادەك��ردن��ی ئ��ەم‬ ‫چونكە‬ ‫بەشی‬ ‫هەرە‬ ‫فراوانی‬ ‫ك‬ ‫ۆ‬ ‫‌مەڵی كوردی بەشەی كوردستان‌و جەماوەرو‬ ‫خۆی‬ ‫لەناو‬ ‫ئەو‬ ‫رەوت��ەی جیهاندا دەبینێتەوە ئاییندەكەی ل��ەس��ەر هێڵی‬ ‫ستراتیژی‬ ‫كە خ��وازی��اری‌ زیندەگیكردنە لەژێر سایەی رێككەوتنێكی‬ ‫سیستمێكی دەسەاڵتی دیموكراسی‌و عه‌لمانیدا‪ ،‬ك��ە ت��ائ��ێ��س��ت��اش س��ەرب��اری‬ ‫كە پرسی ئایین بەسەر تاكدا نەسەپێنێت‪.‬‬ ‫ئاشكرابونی‪ ،‬هێشتا ئامانج‌و‬ ‫ناوبراو كە نوێنەری یەكێتییە لەفرەنسا‪ ،‬لە هێڵەسەرەكیەكانی بەنهێنی‬ ‫بەشی سێیه‌م و کۆتایی ئەم دیالۆگەیدا لەگەڵ ماونەتەوە‪ ،‬بۆیە گرنگە كە‬ ‫هەمو كۆمەڵگەی كوردی بەهێزە‬ ‫«چ��اودێ��ر» ئ��ام��اژەب��ەوەش��دەك��ات‪ ،‬لەحاڵەتی‬ ‫سیاسیە سەرەكیەكانیەوە‪،‬‬ ‫ئێستادا پێكهێنانی حكومەتێكی بنكەفراوان بۆ‬ ‫بەپێكهاتەكانی كۆمەڵگەوە‪،‬‬ ‫خستنەسەرڕێی راستیی گوتاری سیاسیی كوردی‬ ‫هۆشیارەكانیەوە‪،‬‬ ‫بەتوێژە‬ ‫ئاسۆیەك دەكاتەوە لەبەردەم كۆمەڵی كوردیدا‪.‬‬ ‫بەڕۆشنبیرانیەوە‪ ،‬بەبەشەكانی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی م��ەدەن��ی��ەوە‬ ‫بەشداری بكەن لەبنیاتنانی‬ ‫ئەم ساتە وەختە مێژویەی كورد كە ئێستا‬ ‫نییە بەڵكو ب��ەرده‌وام��ی زی��اد لەسەدەیەك‬ ‫(‪)3- 3‬‬ ‫فۆڕمەلەبونی گوتاری سیاسی كورد بونەو‬ ‫ناكرێت چارەنوسی ئەو ئاییندەیە تەنها بۆ دو‬ ‫چاودێر‪ :‬بەڕەچاوكردنی واقیعی ئەمڕۆی حیزبی سیاسی جێبهێڵرێت‪ ،‬بۆیە بێگومان‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ،‬بەبۆچونی ئێوە كامە لەحاڵەتی ئێستادا پێكهێنانی حكومەتێكی‬ ‫جۆرەی كابینە بۆ حكومەتی داهاتوی هەرێم بنكەفراوان بۆ خستنە سەر ڕێی ڕاستی گوتاری‬ ‫گونجاوە‌و دەتوانێت وەاڵمی قۆناغەكە بێت؟ سیاسی كوردی ئاسۆیەك دەكاتەوە لەبەردەم‬ ‫ب��ەرزان ف��ەرەج‪ :‬ئێستا هەمو ئەو هێزە كۆمەڵگی كوردیدا كە هێزە سیاسیەكانیش‬ ‫سیاسیانەی بەشداری پڕۆسەی هەڵبژاردنیان لەنێو بازنەی داخراو بەسەرخۆیاندا‌و هەمیشە‬ ‫ك��ردوە‪ ،‬ه��اوڕان لەسەر ئەوەی كە دەشێت وەستانەوە لەسەنگەری بەرامبەر یەكدیدا‬ ‫پێكهێنانی حكومەتێكی ب��ن��ك��ەف��راوان بێنێتە دەرێ‪ ،‬بێگومان حكومەتێكی بنكە‬ ‫وەاڵم���دەرەوەی ئەم واقیعەی ئەمڕۆ بێت‌و ف��راوان چ��ارەس��ەرە‪ ،‬ب��ەاڵم حكومەتێك كە‬ ‫هەلی بەشداربونی زۆرینەی نوێنەرانی خەڵكی تەنیا لەبەر رۆشنایی ئیستحقاقی هەڵبژاردن‌و‬ ‫كوردستان مسۆگەر بكات‪ ،‬پێموایە ئێستا ژم��ارەی دەنگەكان پێكنەهێنرێت‌و وەك‬ ‫ئەمە نەك هەر خواستە بەڵكو داواك��اری دەیبینین لەئێستاوە هێزە براوەكان لەسەر‬ ‫هەمو الیەنەكانە‪ ،‬ك��ەوات��ە چارەسەرێكی ئاستی دەنگی بەدەستهێنراویانەوە نماییشی‬ ‫لۆژیكیە بەالی هەمو هێزەكانەوە‪ ،‬پێشتریش ب��ازوی خۆیان نەكەن‪ ،‬بەڵكو كۆمەڵگەی‬ ‫لەسەرەتای خۆپیشاندانەكانی ‪ 17‬شوبات‌و كوردی‌و ئەم ئەزمونەی ئێستای كوردستان‬ ‫ئەو دی��اردەی��ەی كە ئومێدی ئ��ەوەی هەبو پێویستی ب��ەدام��ەزران��دن��ی سیستەمێكی‬ ‫ب��ەه��اری ك���وردی بخوڵقێنێت‌و لەڕێگەی راستەقینەی دەس���ەاڵت هەیە ك��ە ئیدی‬ ‫شۆڕشێكی س��ەرت��اس��ەری جەماوەرییەوە تیایدا پێكهاتە دەس��گ��اك��ان��ی دەس���ەاڵت‬ ‫سیستەمی سیاسی‌و دەسەاڵتی كوردستان لەماناو ناسینەوەی حیزبی دابماڵرێن‌و تەنها‬ ‫بگۆڕێت‪ ،‬ڕام وابوەو پێموایە كە كۆمەڵگەی بونێكی مانایی بێ شوناسیان هەبێت واتە‬ ‫كوردی تەنیا لەبەردەم هەڵبژاردەی خواستی ببنە دەسگایەكی ئ��ەوەی پێی دەوترێت‬ ‫پێكەوە بنیاتنانی ئەو شێوازە سیستەمە حكومەت‌و فەزایەك كە ئیدی تەنیا تیایدا‬ ‫سیاسی‪ ،‬دەسەاڵتی كۆمەاڵیەتیەدایە كە هێزە سیاسیەكان دەستاودەستكردنی‬ ‫لەئاییندەدا شوناسێكی پێ دەبەخشێت‪ ،‬دەسەاڵتی تیادا جێبەجێبكەن نەك بیكەنە‬ ‫چونكە هێشتا گەلی ك��ورد لەئەزمونی دەسگای ناساندنی پێناسەی خۆیان‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێكهێنانی شوناسی خۆیدایە وەكو نەتەوە پێموایە كە ئەر‌كێكی سەرەكی پێكهێنانی‬ ‫بە‌پێكهاتەكانیەوە لەجوگرافیاو دەسەاڵت‌و حكومەتی بنكە فراوان بریتیە لەدامەزراندنی‬ ‫زم��ان‌و كەلتورو سایكۆلۆژیای هاوبەشەوە‌ ئەو پێكهاتەو دەسگایانەی مانای راسەقینە‬ ‫كە سیفەتی ت��ەواوی نەتەوە (‪ )nation‬بەبونی دەوڵەت دەبەخشن‌و لەهەمو پێناسەو‬ ‫ی پێببەخشێت‪ ،‬كورد كە هێشتا لەئەزمونی موڵكێكی حیزبیان دابماڵێت‪ .‬ئەوانەش‬ ‫خودبنیاتناندایە‪ ،‬ئەستەمە كە تەنها هێزو دەسگاكانی دادو جێبەجێكردنی یاسان‪،‬‬ ‫پێكهاتەیەكی ناو كۆمەڵگەی كوردی بتوانێت دەسگاكانی بەرگریكردنن لەخودی دەوڵەت‌و‬ ‫بەتەنیا ببێتە بەرجەستە كار‌و پێكهێنەری ن��ەت��ەوە‌و ل��ەك��ورد ب��ون‪ ،‬وەك��و دەسگای‬ ‫ئەو شوناسە‪ .‬ئەزمونی دورودرێ��ژی نێوان پێشمەرگەو ئاساییش‌و پۆلیس كە ناكرێت‬ ‫دو هێزی سیاسی سەرەكیی كوردستان كە چیدی حیزب لەڕێگەی ئەم دەسگایانەوەو‬ ‫لەهەمانكاتیشدا هەڵگری جیاوازی پێكهاتەیی لەڕێگەی ئینتیمای حیزبیەوە بەرگری‬ ‫كۆمەڵگەی كورد لەسەر ئاستی توێژ‌و چین‌و لەكورد بون بكات‪ ،‬پێویستە دەسگاكانی‬ ‫ناوچە‌و جوگرافیا‪ ،‬تێڕوانین‌و كەلتوری‌و مسۆگەركردنی بژێویو ئابوری‌و ئاییندەی‬ ‫دیالێكتی جیاوازبون‪ ،‬مێژوی پێكەوەژیانی حكومەت یان دەوڵ��ەت لەژێر دەسەاڵتی‬ ‫ئەم دو هێزە‌و شەڕی خودكوژەو كوردكوژەیان‬ ‫لەسەر دیاریكردنی شوناسی ئەم بەشەی‬ ‫كوردستان‌و‪ ،‬پێكدادانی بەردەوامیان تائاستی‬ ‫بەناچاری كەوتنەوە نێو بازنەی خواستی‬ ‫پێكەوە هەڵكرن‌و پێكەوە بنیاتنانی شوناسە‬ ‫كە خۆگرێدانیان بەڕێكەوتنی ستراتیژیە‬ ‫دوای بێهودەیی مێژویەكی پڕ لەملمالنێی‬ ‫نێوان ئەم دو هێزە‪ ،‬پاشان بێهودەیی بون‬ ‫بەئۆپۆزسیۆن‌و سەنگەرگرتن لەو دەسەاڵتەی‬ ‫ئ��ەم دو هێزە دژەی پێكەوە ك��ۆك��ردەوە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەو پێكهاتە تایبەتیەی كۆمەڵگەی‬ ‫ك��وردی‌و بەدوپاتكردنەوەی كە ئەو هێشتا‬ ‫خۆی لەقۆناغی بنیاتنانی سیستەمێكدایە بۆ‬ ‫ئاییندە‪ ،‬هەموی هۆكارو پاڵپشتی سەرەكین‬ ‫بۆ ئ��ەوەی كە هۆشیاری پێكەوە بنیاتنان‬ ‫ببێتە ستراتیژی هەمو هێزە سەرەكیەكان‪،‬‬ ‫پێشتر وتومە كە مەترسیەكی گەورە لەسەر‬ ‫ئاییندەی كورد خۆیی‌و ه��ەروا لەسەر ئەم‬ ‫دو هێزە سەرەكیەش هەیە كە تا ئێستا‬

‫ب��زوت��ن��ەوەی��ەك��ی‬ ‫ئیسالمی سیاسی‬ ‫ب���ەب���ێ ه����اوك����اری‌و‬ ‫ب�����ەب�����ێ ت��ی��ش��ك��ی‬ ‫س�����ەوزی ئیسالمی‬ ‫سیاسی لەدەرەوەی‬ ‫ك�������وردس�������ت�������ان‪،‬‬ ‫لەدایكنەبوە‬

‫حیزب‌و لەگیرفانی حیزب دەربهێنرێتەوە‪،‬‬ ‫�ەت‬ ‫وات��ە دارای���ی‌و داه���ات‌و ب��ودج��ەی دەوڵ� ‌‬ ‫لەهەمو موڵكداریەتێك دابماڵرێت جگە‬ ‫لەموڵكداری گەل‌و نیشتمان نەبێت لەڕێگەی‬ ‫دەسگا حكومیەكەیەوە كە سەر بەحیزب‬ ‫نەبێت‪ ،‬چونكە ناكرێت كە حیزب بودجە‬ ‫بەدەوڵەت ببەخشێت لەكاتێكدا ئەوە كاری‬ ‫دەوڵەتە بەپێی یاسا هاوكاری حیزب بكات‪،‬‬

‫ئیسالمی بونە‪ ،‬لەكاتێكدا كە ئیسالم بون وەكو شوناسێكی جیا لەوانی دی كردۆتە‬ ‫ك��ورد دەكاتە هاوبەشێكی كەلتوری‌و تا ستراتیژی ئەو بزوتنەوانە‪ ،‬بیرخستنەوەی‬ ‫رادەیەكیش شوناسی لەگەڵ ئەوانی دیدا ئەم مێژوە ئەوەمان پێ دەڵێت كە تا ئەم‬ ‫وەك��و (ت��ورك‌و ع��ەرەب‌و ف��ارس)‪ ،‬گوتاری ساتە وەختەش گوتاری سیاسی ك��وردی‬ ‫سیاسی كوردبون‪ ،‬زیاتر رۆدەچێتە مێژوەوەو گوتارێكی ئایینی نییە‪ ،‬دروستتر واتە‬ ‫بەشوێن ڕەگەزێكی دی خۆیدا دەگەڕێت كە گوتارێكی ئیسالمی نییە كە لەچوارچێوەی‬ ‫لەگەڵ ئەوانی دیدا تیایدا بەشدار نەبێت‪ ،‬ئەو ستراتیژە ئیسالمگەراییەدا كاربكات‬ ‫ئ��ەوەش بێگومان رەگ��ەزی گەڕانەوەیە بۆ كە لەساتی سەرهەڵدانی ئایینی ئیسالم‌و‬ ‫ساتە وەختە گەشەكانی دەسەاڵتیداو تا‬ ‫لەدەستدانی دەسەاڵتی‌و تا دەگاتە ئێستا‌‬ ‫هەڵگر‌ی ستراتیژی كۆكردنەوەی ئ��ەوەی‬ ‫پێی ئەڵێن ئوممەتی ئیسالمە لەژێر سایەی‬ ‫یەك سیستەمی دەسەاڵتی ئایینی‌و ئیالهیدا‬ ‫كەشوناسی نەتەوەكانی تێدا دەسڕێتەوە‪.‬‬ ‫دەشێت لەم مەترسیەوە بێت كە هەرچەندە‬ ‫كۆمەڵگەی كوردی كۆمەڵگەیەكی ئیسالمیە‌و‬ ‫راب��ەری شۆڕشەكانیشی هەمو ئیماندارو‬ ‫نەوەی شێخ‌و مەال بون‪ ،‬بەاڵم ستراتیژێكی‬ ‫دیناستی‌و گروپە ئەتنیەكانی پێش ئیسالم‪ ،‬جیاواز ل��ەوەی ئیسالمی بۆ بزوتنەوەكەی‬ ‫ئەمە خاڵێكی جەوهەری‌و كودەتایی گوتاری خۆی هەڵبژاردوە كە لەپێش هەمو شتێكدا‬ ‫سیاسیی ك��وردە بەرامبەر ئەوانی دی كە شوناسی نەتەوەبونی بپارێزێت‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ئێستا‌ خستویەتە شوێنی ملمالنێ‌و پێكدادان خاڵی جیاوازی بزوتنەوەی سیاسی نەتەوەیی‬ ‫لەگەڵیاندا‪ ،‬ئەوەی لەمەشدا گرنگە ئاماژەی كوردیە لەبزوتنەوەی سیاسی ئیسالمی كوردی‬ ‫پێبكرێت سەرهەڵدانی بزوتنەوە‌و یاخیبون یان كە لەم ملمالنێی كوردەدا لەگەڵ ئەوانی دیدا‬ ‫شۆڕشەكانی كوردە لەسەرەتاوە تا ئەمساتە‪ ،‬جێی خۆی نادۆزێنتەوەو یان جێی نابێتەوە‪.‬‬ ‫كە ه��ەر چەندە لەنێو ن��اوه‌ن��دە ئایینی‌و بۆیە پڕكێشی دەكەم كە بڵێم بزوتنەوەی‬ ‫ئیسالمی سیاسی ك��وردی بەئاراستەیەكی‬ ‫زۆر جیاواز لەستراتیژی گوتاری سیاسی‬ ‫ك��وردی رەوت دەك��ات‌و هەمیشە بەنامۆیی‬ ‫بەرامبەری دەوەستێتەوە‪ ،‬چونكە لەساتێكدا‬ ‫تا ئێستا ستراتیژی گوتاری سیاسیی كوردی‬ ‫كە بریتییە لەچەسپاندنی كوردبون بەرامبەر‬ ‫ئەوانی دی‌و وەرگرتنی دانپیانان لەوانی دی‬ ‫بەرامبەر ئەم شوناسەو وەرگرتنی هەقی‬ ‫خ���وراوی مێژوی خ��ۆی لێیان كە دواج��ار‬ ‫بەئاراستەی جیاكردنەوەی جوگرافیای خۆی‬ ‫لەوانی دی كۆتایی دێت‪ ،‬بزوتنەوە سیاسیە‬ ‫ئیسالمیەكانی كوردستان لەساتەوەختێكدا‬ ‫لەدایك بون‌و سەریان هەڵداوە یان دروستر‬ ‫دروستكران كە هاوتای ئ��ەو ستراتیژەی‬ ‫كوردبونە نابێتەوە‪ ،‬چونكە ستراتیژی هێزە‬ ‫ئیسالمیە كوردیەكان كاركردنە لەنێو ئەو‬ ‫ستراتیژە كۆسمۆپۆلیتیەی خەونی ئیسالمیدا‬ ‫دەوڵ��ەت��ی‬ ‫بەبنیانتنانی‬ ‫پێكهێنانی‬ ‫خ����ودای����ی‌و‬ ‫ئوممەتی ئیسالم لەسەر‬ ‫زەوی‪ ،‬هەمو كاركردنێكی‬ ‫بەرزان فەرەج‬ ‫ب��زوت��ن��ەوە ئیسالمیەكان‬ ‫بەكالۆریۆس لەیاسا‌و رامیاری‪ -‬زانكۆی بەغداد‪1983 -‬‬ ‫ل��ەپ��ش��ت��ی خ��ۆش��اردن��ەوە‬ ‫ئەندامی دەستی نوسەرانی رۆژنامەی (كوردستانی‬ ‫بەكورد بونیانەوە دەبێتە‬ ‫نوێ) بوە‬ ‫رێ��گ��ر ی��ان دوچ��ارب��ون��ی��ان‬ ‫دەس��ت��ەی دام��ەزرێ��ن��ەر‌و ستافی ه��ەردو گۆڤاری‬ ‫ل���ەه���ەڵ���ب���ژاردن ل��ەن��ێ��وان‬ ‫(ئازادی)‌و (رەهەند) بوە‬ ‫دو س��ت��رات��ی��ژی ج��ی��اوازدا‬ ‫لە ‪ 2005‬ەوە نوێنەری یەكێتییە لەفرەنسا‬ ‫ك���ە ئ���ەوی���ش ك���وردب���ون‌و‬ ‫چەندین كتێبی فكری‌و سیاسی هەیە‪ ،‬وەك‪( :‬ئایا‬ ‫ئ��ی��س�لام ب���ون���ە‪ ،‬چونكە‬ ‫گۆڕانكاری لەعیراقدا دەبێت؟‪ ،‬حزب‌و پاراستنی چۆنایەتی‪،‬‬ ‫ك��وردب��ون هێشتا بۆ كورد‬ ‫پارتی سۆسیال دیموكراتی فەرەنسایی‌و مێژ‌و و‬ ‫سەرەكییەو‬ ‫كێشەیەكەی‬ ‫كۆنگرەی ئەو پارتە)‬ ‫ب��ەش��ێ��ك��ە ل����ەو ج��ەن��گ‌و‬ ‫ئێستایی‌و‬ ‫ملمالنێیانەی‬ ‫ئاییندەشی كە بەناچاری‬ ‫ئیمانداریەكاندا سەریهەڵداوەو رابەرەكانی خەباتێكی ناسیۆنالیزمی بەسەر ك��وردا‬ ‫ئەم بزوتنەوەیەوە خۆیان راب��ەری ئایینی سەپاندوە‌و ناتوانێت دەستبەرداری بێت‪،‬‬ ‫ناو كۆمەڵگەی كوردی بون‌و هەر ئەم پێگە ئیدی خەباتی ئیسالمی كە بەئاراستەی‬ ‫دینیەشیان هۆكارێك بوە كە ببنە كەسێتیی دیاری ئەو ستراتیژەی هەمو بزوتنە سیاسیە‬ ‫كاریزمی‌و جەماوەرێكی فراوانی كوردستان ئیسالمیەكان پێكەوە كۆدەكاتەوە ڕەوت‬ ‫دوای پەیامەكەیان بكەوێت‪ ،‬بەاڵم لەهەمان دەكات‪ ،‬ناتوانێت خۆی بكاتە ئەڵتەرناتیڤی‬ ‫كاتدا ئەم بزوتنەوانە لەگەڵ سەرهەڵدانیاندا خەبات بۆ كوردبون‪ ،‬لێرەوەیە دەبێت لەوە‬ ‫دابڕانێكی تەواویان لەگەڵ شوناسی ئایینی تێبگەین كە چۆن پارلەمانتارێكی ئیسالمیی‬ ‫یاخود ئیسالمیبونی بزوتنەوەكاندا كردوە‪ .‬ك��ورد‪ ،‬زۆر بێمنەتانە س��رودی ئەی ڕەقیب‬ ‫واتە سەرباری ئەوەی كە زۆربەی رابەرەكانی نەك نایخاتە سەرپێ بەڵكو تۆزێكیش ویژدانی‬ ‫شۆڕش‌و بزوتنەوە كوردیەكان تا ئەو ساتەش كوردبونی ئەو ناجوڵێنێت‪ ،‬چونكە لەیادوەری‬ ‫كە ئیدی بزوتنەوەی سیاسی كوردی‌و گوتاری ئەودا مێژوی ئەو گوتارە سیاسیە كار ناكات‬ ‫سیاسی كوردی لەفۆرمی حیزبی سیاسیدا كە شوناسی كوردی شۆڕدەكاتەوە بۆ میدیاو‬ ‫خ��ۆی بەرجەستە دەك���ات‪ ،‬هەمویان یان كەیخوسرەو زەرەدەش��ت‪ ،‬بەڵكو لەیادەوەری‬ ‫زۆربەیان رابەری ئایینی‌و شێخی تەریقەت‌و ئ��ەودا كوردبون هاوتابونە بەئیسالم بون‌و‬ ‫ن��ەوەی بنەماڵەئایینیە گرنگەكان بون‪ ،‬هیچی تر‪ .‬بۆیە قسەكردن لەسەر ئەوەی كە‬ ‫هەر لەشۆڕشی شێخ عوبەیدواڵی نەهری‪ ،‬ئێستا هێزە ئیسالمیەكانی كوردستان هەست‬ ‫شێخ سەعیدی پ��ی��ران‪ ،‬سمكۆی شكاك‪ ،‬بەبەدەستهێنانەوەی ئومێدو هەلێكی دی‬ ‫شێخ مەحمودی حەفید‪ ،‬ق��ازی محه‌م ‌هد‌و مێژوی دەكەن كە جارێكی دی ئەو تەوژمە‬ ‫ت��ا شێخانی ب����ارزان‌و مستەفا ب��ارزان��ی‪ ،‬ئیسالمیەی ن��اوچ��ەك��ە پێگەی ئەمانیش‬ ‫ب��ەاڵم ئەمانە هەمویان لەناو ئەو گوتارە لەكوردستاندا پتەوبكات‪ ،‬پێویستە ئاماژەی‬ ‫سیاسیەدا راب��ەری بزوتنەوەیەكیان كردوە ئەوە بكەین كە خودی دروستبونی ئیسالمی‬ ‫كە كورد بون‌و خواستی نەتەوەیی كوردیان سیاسی لەكوردستان لەناو ستراتیژ‌و ئەو‬

‫ئ��ی��س�لام��ی س��ی��اس��ی ل���ه‌ ك���وردس���ت���ان‪،‬‬ ‫ب��زوت��ن��ەوەی��ەك��ە ك��ە واق��ی��ع��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫بەزەرورەت نەیخوڵقاندوە‌و پێویستیشی پێ‬ ‫نەبوە‬ ‫بۆیە تائێستا ئەم خااڵنە‌ تەحەدی سەرەكین‬ ‫لەپێكهێنان‌و سەرخستنی حكومەتی بنكە‬ ‫ف��راوان‌و سەرخستنی ئەزمونی دەسەاڵتی‬ ‫كوردیدا‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬ل��ەدوای راپەڕینەكانی واڵتانی‬ ‫ع��ەرەب��ی ك��ە پێی دەوت��رێ��ت «ب��ەه��اری‬ ‫عەرەبی» ئیسالمییەكانی هەرێمی كوردستان‬

‫دەیانەوێت دەسەاڵتی ئیسالمی بەهێز بكەن‪،‬‬ ‫بەبڕوای ئێوە تاچەند هاواڵتیانی كوردستان‪،‬‬ ‫ئیسالمی سیاسییان وەك دەسەاڵت قبوڵە؟‬ ‫ب�����ەرزان ف�����ەرەج‪ :‬خ��وێ��ن��دەوەی��ەك��ی‬ ‫توێژینەوەگەرای گەتاری سیاسیی كوردی‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی لەمیانەی بزوتنەوە سیاسیەكانی‬ ‫میللەتی كوردا لەسەرەتای خودنماییشكردنی‬ ‫سیاسیانەیەوە بەرامبەر ئەوی دی‪ ،‬تا ئەم‬ ‫ساتەوەختە لەسەر دروستكردنی وێنەیەك‬ ‫كاریكردوە كە ئەویش بەخشینی فۆڕمێكی‬ ‫شوناسیە بەخۆیی‌و راگرتنیەتی بەرامبەر‬ ‫ئەوانی دی‪ ،‬كە ئەویش فۆڕمی نەتەوەو‬ ‫شوناسێكی ج��ی��اوازە‪ .‬ن��ەت��ەوەی ك��ورد‬ ‫بەدرێژایی ئەو مێژوە تا ئەم ساتەوەختە‬ ‫هەمو ی��ادەوەری‌و ئینتیمای چەندین سەدە‬ ‫دێرینەكانی خۆی هێناوەتە ناو ساتەوەختە‬ ‫هەنوكەییەكانی هەمو قۆناغێكی خەباتیەوە‌و تا‬ ‫ئەم ساتە بەرگری لەم گوتارە سیاسیەكردوە‪،‬‬ ‫لەبەردەم هەڕەشەكانی ئەوانی دیدا‌و لەنێوان‬ ‫مان‌و نەماندا قوربانی بۆداوە‪ ،‬هەر بۆنمونە‬ ‫ئ��ەو ی��اده‌وەری��ە مێژویەی ك��ە ب���ەردەوام‬ ‫خۆراكی گوتاری سیاسی كوردبون بوە‪،‬‬ ‫بێ دابڕان‌و بێوچان دەستبەرداری پێكهاتە‬ ‫رەگەزیەكانی كورد نەبوەو نابێت‪ ،‬كە ئەویش‬ ‫گەڕانەوەیە بۆ ڕەگەزەكانی پێش ئیسالمبونی‬ ‫كورد‌و گرێدانی شوناسی ئێستای نەتەوەی‬ ‫كورد بەمادو زەردەشتیەكانەوە‪ .‬ئەم باسە‬ ‫لێتوێژینەوەی زۆرهەڵئەگرێت‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫دەمەوێت بیڵێم ئەوەیە كە لەستاوەختێكدا‬ ‫ئیدی گوتارێكی سیاسی ك��ورد لەدایك‬ ‫دەبێت‌و پێویستە كورد شوێن‌و پێناسەی‬ ‫خ��ۆی لەنێوان ئ��ەوان��ی دی��دا دیاریبكات‌و‬ ‫جیایبكاتەوە‪ ،‬لەو ساتەوە خاڵی دابڕانی‬ ‫خۆی لەگەڵ ئەوانی دی��دا جیادەكاتەوەو‬ ‫بۆ مێژویەكی زۆر دێرینتر دەگەڕێتەوە كە‬ ‫لەپەیوەندیە هاوبەش‌و هاومێژویەكەی لەگەڵ‬ ‫ئەوانی دیدا جیای بكاتەوە كە پەیوەندی‬

‫پ����ێ����وی����س����ت����ە‬ ‫دەس����گ����اك����ان����ی‬ ‫م��س��ۆگ��ەرك��ردن��ی‬ ‫ب��ژێ��وی و ئ��اب��وری‌و‬ ‫ئاییندەی حكومەت‬ ‫یان دەوڵەت لەژێر‬ ‫دەسەاڵتی حیزب‌و‬ ‫لەگیرفانی حیزب‬ ‫دەربهێنرێتەوە‬ ‫بزوتنەوە جیهانییەی ئیسالمی سیاسیدا‬ ‫سەریهەڵداوە كە لەپێشدا ئیخوان موسلمین‬ ‫لەمیسر دەستپێدەكەن‪ ،‬واتە ئیسالمی سیاسی‬ ‫كوردی راستەوخۆ لەناو ئامانجێكی ئیسالمی‬ ‫سیاسی جیهانگەریدا‌و بەپێشنیار‌و لەژێر‬ ‫چاودێری ئەو بزوتنەوەیەدا سەر هەڵئەدات‪،‬‬ ‫وات��ە بزوتنەوەیەكە كە واقیعی كوردستان‬ ‫ب��ەزەرورەت نەیخوڵقاندوە‌و پێویستیشی پێ‬ ‫نەبوە‪ ،‬ئەمەش ت��ەواو هاوتای ئەو دروشمە‬ ‫نێو نەتەوەییەی مانیفێستی پارتی كۆمۆنیست‬ ‫دەبێتەوە (ئەی كرێكارانی جیهان یەكگرن) كە‬ ‫حیزبەكۆمۆنیستەكانی جیهانی لەسەر بنیاتنرا‪،‬‬ ‫وەك��و بزوتنەوەیەكی خ��اوەن یەك ئامانج‌و‬ ‫ستراتیژی جیهانگەرایی‪ ،‬لێرەوە بزوتنەوە‬ ‫ئیسالمیەكانی كوردستانیش وەاڵم��ی ئەو‬ ‫بانگەشە ستراتیژیە‌و دروشمی (ئیسالمیەكانی‬ ‫جیهان یەكگرن) كە ئیخوانەكان بنیاتیان نا‪،‬‬ ‫ئیدی لەو ساوە هیچ بزوتنەوەیەكی ئیسالمی‬ ‫سیاسی بەبێ هاوكاری‌و بەبێ تیشكی سەوزی‬ ‫ئیسالمی سیاسی ل���ەدەرەوەی كوردستان‪،‬‬ ‫لەدایك نەبوە‪ ،‬پێویستە تایبەتمەندییەكی دیش‬ ‫بۆ كوردستان زیادبكەین كە ئەویش بەشێكی‬ ‫جێبەجێكردنی ئەو سیاسەت‌و پالنەیە كە‬ ‫هەوڵی ئەوەی داوە بەدورخستنەوەی بەشێكی‬ ‫كۆمەڵگەی كوردی لەبزوتنەوە نەتەوەییەكان‬ ‫خاوبونەوەیەك بەڕەوتی بزوتنەوەی سیاسی‬ ‫كوردی‌و گوتاری كوردبون بدات كە ئەمەش‬ ‫دەوڵەتانی دراوس��ێ‌و ه��ەروا ناسیۆنالیستی‬ ‫پانعەرەبیزم كاری لەسەركردوە‪ ،‬دوا خاڵیش‬ ‫ك��ە ئەتوانین بیخە‌ینە س��ەر هۆكارێكی‬ ‫دروستبونی ئیسالمی سیاسی لەكوردستاندا‪،‬‬ ‫خودی دابەشبونی گوتاری سیاسیی كوردییە‬ ‫لەهەرێمی كوردستاندا بەسەر دو ئاراستەی‬ ‫دژ بەیەكدا كە هەردوكیشیان لەناو هەمان‬ ‫ئامانجدا كاریان كردوە بۆ بەخشینی رابەری‬ ‫بەخۆیان كە لەمەشدا دو دڵ نەبون لەبەهێز‬ ‫كردنێكی كاتیی ئیسالمی سیاسی كوردی‪،‬‬ ‫بەئامانجی الوازكردنی هێزە دژەكەی بەرامبەری‌‬ ‫ئەگەر چی لەدواییشدا سەرئێشەشیان بۆ‬ ‫دروستبكات‪ .‬بێگومان ئێستا ئەوەی دەیبینین‬ ‫گۆڕانی بەهاری عەرەبیە بەپاییزی عەرەب‌و‬ ‫بێئومێد بونی ئاستێكی ف��راوان��ی توێژ‌و‬ ‫چینەكانی ئەو كۆمەڵگایانەیە كە شۆڕشیان‬ ‫بەرپاكرد لەبەدیهێنانی ژیانێكی ئاسودەو‬ ‫بەدەستهێنانەوەی بەشێك لەئازادیەكانیان‪،‬‬ ‫بەتایبەتی بێ ئومێدی نەوەی نوێ كە هەرگیز‬ ‫چاوەروانی ئەوەی نەكردوەو ئامادەش نییە‬ ‫كە لەكاتێكدا ئەو خەونی ئ��ەوەی دەبینی‬ ‫ببێتە بەشێك لەجیهانی م��ۆدێ��رن‌و ئەم‬ ‫كۆمەڵگە دابڕاوانە بگەڕێنێتەوە باوەشی دنیا‪،‬‬ ‫بەاڵم جارێكی دی خۆی لەژێڕ دەسەاڵتێكی‬ ‫تۆتالیتاری ئایینیدا ببینێتەوە ك��ە زۆر‬ ‫بەڕەحمترنییە لەسیستەمە دیكتاتۆریەكان‪،‬‬ ‫بۆیە شكستی تەواوی هێزە ئیسالمیەكان كە‬ ‫ئێستا ناتوانن ببنە فریادرەسی كۆمەڵگەكانی‬ ‫دوای بەهاری عەرەبی ئاماژەشە كەهێزە‬ ‫ئیسالمیە سیاسیەكانی كوردستانیش هیچ‬ ‫ئومێدێكی گەشەسەندنیان نییە‌و هەمیشە‬ ‫لەحاڵەتی چەقبەستوی خۆیاندا دەمێننەوە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫ناوخؤ‬

‫كۆنكرێت سەوزایی دادەپۆشێت‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫سەوزایی سلێمانی ‪%9‬یە‌و پێشبینیدەكرێت ساڵی داهاتو بگاتە ‪%12‬‬

‫چاودێر‪ -‬ناهیدە ئەحمەد‪:‬‬ ‫ئەگەرچی پێش���بینیدەكرێت لەساڵی‬ ‫داهات���ودا بگات���ە ‪ ،%12‬بەاڵم ئێس���تا‬ ‫رێژەی س���ەوزایی لەپارێزگای سلێمانی‬ ‫‪%9‬یە‪ ،‬ئەمەش رێژەیەكی كەمە‪ ،‬هاوكات‬ ‫بەناوی پرۆژەو لەالیەن هاواڵتیانیشەوە‬ ‫ژمارەیەك���ی زۆری دار دەبڕدرێن���ەوە‪،‬‬ ‫كە لێپرس���ینەوەی پێویس���تیان لەسەر‬ ‫ناكرێت‪ ،‬ش���ارەزایانی بوارەكەش رەخنە‬ ‫لەحكومەت دەگرن‪ ،‬لەو روەوە بودجەی‬ ‫پێویست دابینناكات‌و كار بۆ زیادكردنی‬ ‫رێژەی سەوزایی ناكات‪.‬‬ ‫رێگەی تر بگرنەبەر‬ ‫فاروق عەزی���ز‪ ،‬هاواڵتییەكی تەمەن‬ ‫‪ 47‬ساڵی شاری س���لێمانییە‪ ،‬بەوتەی‬ ‫خۆی لەمنداڵییەوە لەگەڵ دارو درەختدا‬ ‫گەورەبوە‪ ،‬هەمیش���ە عاشقی سەوزایی‌و‬ ‫دارودرەخت بوە‪ ،‬بەپێویس���تی دەزانێت‬ ‫لیژنەی تایبەتی حكومەت خۆیان بەسەر‬ ‫ماڵەكاندا بگەڕێن‌و داریان پێبدەن‪ ،‬تاكو‬ ‫بیڕوێنن‪ ،‬كە س���ودەكەی ب���ۆ هەموان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئەو هاواڵتییە‪ ،‬دەشڵێت "پێویستناكات‬ ‫هەر پڕۆژەیەك جێبەجێبكرێت‪ ،‬دەس���ت‬ ‫بەبڕین���ەوەی دارەكان بكەن‪ ،‬كە رێگەی‬ ‫تر هەیە‪ ،‬دەتوانن بیگرنەبەر"‪.‬‬ ‫كاریگەریی تەندروستی‬ ‫د‪ .‬دان���ا هەمەوەن���دی‪ ،‬پس���پۆڕی‬ ‫نەخۆشییەكانی سنگ‪ ،‬ئاماژە بەوەدەدات‬ ‫ئەگەر بویسترێت ژینگەیەكی تەندروست‬ ‫هەبێ���ت‪ ،‬دەبێ���ت رێژەی س���ەوزایمان‬ ‫‪ %50‬بێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم رێژەی س���ەوزایی‬ ‫لەمەترسیدایە‌و زۆر كەمە‪ ،‬جگە لەبونی‬ ‫دەیان كارگە‪ ،‬ك���ە دوكەڵێكی ژەهراوی‬ ‫بێش���ومار دەكەنە هەواوە‪ ،‬س���ەرباری‬ ‫دوكەڵی جگەرە‪ ،‬كە چوار هەزارماددەی‬ ‫زیانبەخشی تێدایە‌و زیان بەتەندروستی‬

‫م���رۆڤ دەگەیەنێت س���ەرەڕای ئەوەی‬ ‫كرداری هەناس���ەدان ق���ورس دەكات‌و‬ ‫هەروا توشی نەخۆش���ی شێرپەنجەمان‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫مۆڵەتی بڕینەوەی دار‬ ‫س���ەبارەت بەبڕینەوەی ه���ەر دارێك‬ ‫لێپرسراوی بەشی دارستان لەشارەوانی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬دەڵێت "بڕیاری بڕینەوەی دار‬ ‫ێ دەدرێت‪ ،‬لەسەر شەقامەكان بێت‌و‬ ‫كات ‌‬ ‫فراوان بكرێت‪ ،‬چونكە بەردەوام شارەكان‬ ‫لەفراوانبوندان‪ ،‬بەاڵم داوایان لێدەكرێت‬ ‫لەبەرامبەر بڕینەوەی هەردارێكدا‪ ،‬دەبێت‬ ‫داری زیاتر بڕوێننەوە"‪.‬‬ ‫خەلیل رەزا مەحمود‪ ،‬رونیشیكردەوە‬ ‫ئەگەر ماڵێك داری بەردەرگاكانیان یاخود‬ ‫ماڵەكانی���ان ببڕن���ەوە‪ ،‬غەرامەدەكرێن‌و‬ ‫بەهی���چ جۆرێ���ك مۆڵەت���ی بڕینەوەی‬ ‫دارمان نییە‪ ،‬مەگ���ەر پڕۆژەیەك بێت‌و‬ ‫لەبەرژەوەندیی گش���تیدا بێت‪ .‬ناوبراو‪،‬‬ ‫ئام���اژە بەوەش���دەكات‪ ،‬هەركەس���ێك‬ ‫بیەوێ���ت دارو درەخ���ت بڕوێنێ���ت‬ ‫لەماڵەكەیدا‪ ،‬یاخود لەبەردەرگاكانیاندا‬ ‫نەمامیان بێبەرامبەر دەدرێتێ‪.‬‬ ‫الیخۆشیەوە‪ ،‬بەڕێوەبەری باخچەكانی‬ ‫سلێمانی‪ ،‬باسلەوەدەكات‪ ،‬لیژنەیەكیان‬ ‫پێكهێناوە بۆ ئەوەی پش���كنین بۆ ئەو‬ ‫مااڵنە بكەن‪ ،‬لەكات���ی نۆژەنكردنەوەی‬ ‫خانودا‪ ،‬ئەگەر دارودرەخت بەربكەوێت‪ ،‬رابردودا‪ ،‬كە ب���ەرای هاواڵتیان زیانێك ‪ 46‬هەزار نەماممان رواندوە‪ ،‬رەنگە تاكو رێژەی سەوزایی هەرچەندە لەسلێمانی‬ ‫هەوڵدەدەی���ن نەخش���ەی خانوەك���ەی ب���وە لەژینگ���ەی ش���ارەكە‪ ،‬كامەران كۆتایی س���اڵ بگاتە ‪ 150‬هەزار دار‪ ،‬كە زۆركەم���ە‌و ‪%9‬یە‪ ،‬بەاڵم رەنگە كۆتایی‬ ‫پێبگۆڕین‪ ،‬ئەگەر نەش���كرا‪ ،‬بەڵێننامە حەمەس���اڵح‪ ،‬رونیكردەوە‪ ،‬بڕینەوەی رێژەی سەوزایی بەش���ێوەیەكی بەرچاو س���اڵ بگاتە ‪ ،%12‬حكومەتیش لەمڕووە‬ ‫بەج���دی كار بۆ ئ���ەم بابەت���ە ناكات‌و‬ ‫وەردەگیرێ���ت‌و داری ت���ری پ���ێ ئەو دارانە لەبەرژەوەندیی گش���تیدابوە‌و بەرزدەكاتەوە‪.‬‬ ‫رێ لەبڕین���ەوەی دارەكان ناگرێ���ت‌و‬ ‫بودجەیەكی باشی بۆتەرخانناكات‪.‬‬ ‫ئارارات زەردەشتی‪ ،‬وتیشی لەهەرێمی‬ ‫كوردستان رێژەی س���ەوزایی لەهەندێ‬ ‫گون���د لەهەورامان‌و ش���ارباژێڕ دەگاتە‬ ‫‪ ،%90‬ب���ەاڵم لەگەرمیان گون���د هەیە‪،‬‬ ‫رێژەی س���ەوزایی ناگات���ە ‪ ،%2‬بەپێی‬ ‫دەڕوێنرێتەوە‪ ،‬جگە لەوەی بەپێی جۆرو دارەكانی ش���ەقامی مەولەویش وەرزی‬ ‫س���تانداردی جیهانیش‪ ،‬نابێت رێژەی‬ ‫رێژەیی سەوزایی كەمە‬ ‫تەمەنی دارەكە غەرامەشی بۆ دەكرێت‪ .‬بون‪ ،‬كە ئێس���تا داری هەمیشەس���ەوز‬ ‫بەڕێوەب���ەری كارگێ���ڕی كۆمەڵ���ەی سەوزایی ‪ %15‬كەمتربێت"‪.‬‬ ‫س���ەبارەت بەبڕین���ەوەی دارەكان���ی لەجێگایان روێنراون‪.‬‬ ‫ش���ەقامی مەول���ەوی لەچەند س���اڵی‬ ‫ناوبراو‪ ،‬راشیگەیاند‪ ،‬لەماوەی رابردودا كوردستانێكی سەوز‪ ،‬ئاماژە بەوەدەدات‪،‬‬

‫پزیشكێك‪ :‬دەبێت رێژەی سەوزایی ‪ %50‬بێت‬

‫حكومەت لێپرسینەوە لەگەڵ داربڕەكان ناكات‬

‫فەیسبوك دەچێتە ژێر رەحلەی خوێندنگەكانەوە‬ ‫پەروەردە بۆ مامۆستایان‪ :‬پۆلەكان كۆنترۆڵ بكەن‬

‫چاودێر‪ -‬تابان رەزا‪:‬‬

‫كۆنتڕۆڵكردنی پۆلەكەی نییە‪ ،‬بەنهێنی‬ ‫لەژێر رەحلەكەوە فەیسبوك دەكاتەوە‪،‬‬ ‫تاكو ئێستا مامۆستا هەستی پێنەكردوە‪.‬‬ ‫خوێندكارەكە‪ ،‬جەختی لەوەشكردەوە‪،‬‬ ‫بەكارهێنانی مۆبایل لەخوێندنگەكەیان‬ ‫ئاساییە‪ ،‬بەاڵم دەبێت لەكاتی وانەكاندا‬ ‫ك��وژاوە بێت‪ ،‬لەگەڵ ئەمەشدا خۆی‌و‬ ‫ێ خوێندكارانی هاوڕێی بەنهێنی‬ ‫لەهەند ‌‬ ‫كار بەمۆبایلەكانیان دەكەن‌و ئینتەرنێتی‬ ‫م��اڵ��ەك��ان��ی ن��زی��ك قوتابخانەكەیان‬ ‫ه��اك��ك��ردوە‪ ،‬ب��ۆی��ە بەئاسانی ك��اری‬ ‫پێدەكەن‪.‬‬

‫بەكارهێنەران���ی ئینتەرنێ���ت رۆژ‬ ‫ب���ەرۆژ رولەزیادب���ون دەكات هەم���و‬ ‫چی���ن‌و توێژەكانی كۆمەڵ لەئێس���تادا‬ ‫پێ���وەی س���ەرقاڵن‪ ،‬ئێس���تا هەندێك‬ ‫خوێن���دكار لەخوێندنگ���ەكان لەرێگەی‬ ‫هاككردن���ی پاس���ۆردی ئینتەرنێت���ی‬ ‫كاریکردۆت ‌ه سەر وانەكانی‬ ‫خوێندنگەكەیانەوە‪ ،‬ی���ان مااڵنی نزیك‬ ‫خ��وێ��ن��دك��اری��ك ك���ە ل���ەب���ەردەم‬ ‫خوێندنگەی���ان ئینتەرنێ���ت لەكات���ی‬ ‫وانەوتن���ەوەدا بەنهێن���ی بەكاردەهێنن‪ ،‬خوێندگاكەی دانیشتبو‪ ،‬جانتاكەی‬ ‫توێژەرێك���ی كۆمەاڵیەتی���ش‪ ،‬ئام���اژە لەپەنا خۆیدا دانابو‪ ،‬بەمۆبایلەكەی‬ ‫ب���ەوەدەكات‪ ،‬بەكارهێنان���ی ئینتەرنێت خەریكی بەكارهێنانی فەیسبوك بو‪،‬‬ ‫لەناو پۆلدا بەنهێن���ی كاریگەریی خراپ خۆی بەنامۆ ناساند‪ ،‬باسی لەوەدەكرد‪،‬‬ ‫دروس���تدەكات‌و چواردەورەكەش���ی ه��ەرچ��ەن��دە كاتی دەوام���ی خوێندن‬ ‫بەخۆیەوە سەرقاڵ دەكات‪ .‬بەڕێوەبەری تەواوبوە‪ ،‬بەاڵم لەبەردەم خوێندنگەكەی‬ ‫پ���ەروەردەش‪ ،‬دەڵێ���ت "پێویس���تە بەوایەرلێس ئینتەرنێت بەكاردەهێنێت‪.‬‬ ‫نامۆ‪ ،‬وتیشی "ه��ەن��دێ رۆژ زیاتر‬ ‫مامۆستاكان بەباشی كۆنتڕۆڵی پۆلەكان‬ ‫بك���ەن‌و تەنه���ا س���ەرقاڵی وانەوتنەوە لەسەعاتێك لەدوای تەوابونی خوێندنگە‬ ‫دادەنیشم ل��ەب��ەردەرگ��ای خوێندنگەو‬ ‫نەبن"‪.‬‬ ‫لەرێگەی ئینتەرنێتی خوێندنگەكەمەوە‬ ‫بێزاری لەوانەكانی وای لێدەكات رو فەیسبوك دەكەمەوە‪ ،‬ئەمەش كاریگەری‬ ‫لەسەر وانەكانم كردوە‌و درەنگ دەگەمە‬ ‫ئینتەرنێت بكات‬ ‫خوێندكارێك‪ ،‬كە نەیویست ناوی ماڵەوە"‪.‬‬ ‫خەبات جەزاش‪ ،‬كە خوێندكارێكی‬ ‫ئ��اش��ك��راب��ك��رێ��ت‪ ،‬ئ��ام��اژەی ب���ەوەدا‪،‬‬ ‫لەهەندێك لەوانەكانیدا ك��ە ح��ەزی دوان��زەی ئامادەییە‪ ،‬باسی لەوەكرد‪،‬‬ ‫پێی نییە‪ ،‬یان مامۆستاكەی توانای هەندێجار بەمۆبایلەكەی ئینتەرنێت‬

‫پەروەردەیی‌و كاروباری خوێندنگەكان‬ ‫بێت‪ ،‬بەاڵم ئەگەر كارەكە بەدەر لەو‬ ‫رێنماییانە بێت‪ ،‬بەهیچ شێوەیەك قبوڵ‬ ‫ناكرێت‪.‬‬ ‫كەمال نوری‪ ،‬باسیش لەوەدەكات‪،‬‬ ‫رێ��گ��ەن��ادەن بەهیچ ش��ێ��وەی��ەك هەر‬ ‫كەسێك یان خوێندكارێك ئینتەرنێت‬ ‫لەخوێندنگە بەكاربهێنێت‌و ببێتەهۆی‬ ‫بێئاگابونی خوێندكارانی چ��واردەوری‬ ‫خۆی لەپۆلدا‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو‪ ،‬وت��ی��ش��ی "پێویستە‬ ‫ به‌کارهێنانی ئینته‌رنێت‪ ،‬خوێندکاران له‌ خوێندن دورده‌خاته‌وه‌‬ ‫مامۆستاكانیش كەسێتیی خۆیان‬ ‫ب��ەوای��ەرل��ێ��س��ی خ��وێ��ن��دن��گ��ەك��ەی ئینتەرنێتەی خوێندكاران هاكیانكردوە‪ ،‬ب��پ��ارێ��زن‌و نەهێڵن ئ��ەم حاڵەتانە‬ ‫بەكاردەهێنێت‪ ،‬هەرچەندە لەماڵەوە هی ئەو مااڵنەی نزیك خوێندنگەكەیە‪ ،‬دروستبێت‪ ،‬ئ��ەوی��ش ب���ەوەی ت��ەواو‬ ‫ئینتەرنێتی هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم هەندێجار نەك ئیدارەی خوێندنگە‪ ،‬چونكە وەكو كۆنتڕۆلی پۆلەكان بكەن"‪.‬‬ ‫فەیسبوكەكەی دەكاتەوە بۆ ئەوەی ئینتەرنێتەكەمان كۆدێكی وامان بۆداناوە‬ ‫هیچ خوێندكارێك ناتوانێت هاكی بكات‪.‬‬ ‫بزانێت چی هاتوە بۆ ئەكاونتەكەی‪.‬‬ ‫لەحاڵەتەوە بۆ دیاردە‬ ‫ئەوەشیخستەڕو‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرە‪،‬‬ ‫ئەو‬ ‫توێژەرێكی كۆمەاڵیەتیش‪ ،‬پێیوایە‬ ‫لێپرسینەوە دەكەن‬ ‫وەك��و ئ��ی��دارەی خوێندگەكەیان هەر بەكارهێنانی ئینتەرنێت لەرێگەی‬ ‫بەڕێوەبەری خوێندنگەیەكی ئامادەیی خوێندكارێك بزانین ئینتەرنێت بەكار وایەرلیسەوە لەخوێندنگەكان وای لێدێت‬ ‫سلێمانی‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات‪ ،‬رێنماییمان دەهێنێت‪ ،‬ئیجرائاتی بەقورسی لەگەڵدا لەحاڵەتەوە ببێتە دی���اردە‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ل���ەالی���ەن وەزارەت������ی پ������ەروەردەوە دەكرێت‌و بەڵێننامەی پێ پڕدەكرێتەوە‪ ،‬کاریگەریی خ��راپ لەسەر خوێندكار‬ ‫پێگەشتوە‪ ،‬دەبێت ئینتەرنێتمان هەبێت ئ��ەگ��ەر ئ��ەم حاڵەتە دوب��ارەب��ۆی��ەوە بەجێدەهێلێت‌و سەرقاڵی دەك��ات‌و‬ ‫بۆ كارو باری ئیداری‪ ،‬چونكە زۆربەی كەسوكاری بانگ دەكرێت بۆ ئەوەی بەخۆشیەوە ناوەستێت‪ ،‬چواردەوریشی‬ ‫ئیشەكانمان لەرێگەی ئیمێڵەوە دەبێت‪ .‬جارێكی تر دوبارەنەبێتەوە‪.‬‬ ‫سەرقاڵدەكات‪.‬‬ ‫ئ��اری محەمەد‪ ،‬باسی لەوەشكرد‪،‬‬ ‫هێمن ئەحمەد‪ ،‬رونیشیكردەوە‪،‬‬ ‫زیاتر‬ ‫دەبێت‬ ‫مامۆستایان‬ ‫ئاگاداركردۆتەوە‪،‬‬ ‫خوێندكارەكانمان‬ ‫چەندین حاڵەتی لەمشێوەیە رۆژان��ە‬ ‫چاوكراوەبن‬ ‫نابێت بەهیچ ش��ێ��وەی��ەك مۆبایل‌و‬ ‫دێ��ت��ەالی‪ ،‬ت��اك��و ب��ت��وان��ن بەگفتوگۆ‬ ‫ئینتەرنێت بەكاربهێنن‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر‬ ‫بەڕێوەبەری پ���ەروەردەی رۆژئ��اوای رێ��ن��م��ای��ی��ان دەك�����ەن ب���ۆ ئ����ەوەی‬ ‫دانانی‬ ‫بەوەدەكات‪،‬‬ ‫ئاماژە‬ ‫سلێمانی‪،‬‬ ‫شتێكی ل���ەوەش هەبێت‪ ،‬بەنهێنی‬ ‫دوبارەینەكەنەوە‪ ،‬بۆ كۆنتڕۆڵكردنی ئەم‬ ‫لەهەمو‬ ‫�دراوە‬ ‫�‬ ‫�ێ‬ ‫�‬ ‫�ەپ‬ ‫�‬ ‫�گ‬ ‫�‬ ‫رێ‬ ‫ئینتەرنێت‬ ‫بەبێ ئاگاداری ئێمە بەكاریدەهێنن‪،‬‬ ‫حاڵەتەش دەبێت ئیدارەی خوێندنگەكان‬ ‫لەئێستادا هەستمان ب��ەوەك��ردوە ئەو خوێندنگەكان‌و بەمەرجی بۆ مەبەستی زو زو پاسۆردەكەیان بگۆڕن‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫خراپیی رێگاوبان‌و‬ ‫کاریگه‌رییه‌کانی‬ ‫هۆكاری خراپیی رێگاوبان لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا چەند هۆكارێكی جیاوازی‬ ‫هەیە ل��ەڕوی تەكنیكی‌و ئەندازیاری‌و‬ ‫ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ك��ەرەس��ت��ەی خ���راپ‌و‬ ‫خواركوالێتیی جیهانی بۆ دروستكردنی‬ ‫رێ��گ��اوب��ان��ەك��ان‪ ،‬ك��ە ل���ەڕوی ئ��اب��وری‌و‬ ‫زیانگەیاندن بەژێرخانی ئابوریی واڵت‬ ‫ساڵ لەدوای ساڵ ئەم گرفتە گەورەترو‬ ‫زیانەكانیشی زیاتردەبێت‪.‬‬ ‫لەڕوانگەی ئابوریی هەرێمەوە رێگاوبان‌و‬ ‫ه��ۆك��ان��ی گ��واس��ت��ن��ەوە بەهۆكارێكی‬ ‫سەرەكی پێشكەوتنی واڵتانی جیهان‌و‬ ‫كەرەستەكانی پیشەسازی‌و بازرگانی‌و‬ ‫گەشتوگوزار دادەنرێت‪ ،‬بەاڵم لەم هەرێمەدا‬ ‫رێگرە ل��ەب��ەردەم ئ��ەم پێشكەوتنەداو‬ ‫سااڵنە بەبڕی چەندان ملیۆن دۆالر زیان‬ ‫بەئابوری هەرێم دەكەوێت بەهۆی خراپی‬ ‫رێگاوبانەكان‪.‬‬ ‫رێگاكانی گ��واس��ت��ن��ەوە لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا دیاریكراوو سنوردارەو ‪%90‬‬ ‫بریتییە لەرێگای وشكانی بەپێی شوێنی‬ ‫جوگرافیی هەرێم رێگای گواستنەوەی‬ ‫دەری��ای��ی نییەو رێگای گواستنەوەی‬ ‫ئاسمانیش تاڕادەیەك سەرەتایی‌و تازەیە‬ ‫ل��ەم هەرێمەداو هێشتا لەبوارەكانیی‬ ‫پیشەسازی‌و بازرگانیدا بەكارنایەت‌و تەنها‬ ‫بۆ گواستنەوەی هاواڵتیان‌و گەشتی نێوان‬ ‫واڵتان بەكاردەهێنرێت‪ ،‬بۆیە تاكە رێگا‬ ‫لەبواری گواستنەوەو گەیاندندا هەمان بێت‬ ‫وشكانییەو لەوەش زیاتر كە بوەتەهۆی‬ ‫گرفت ل��ەب��ەردەم پێشكەوتن‌و گەشەی‬ ‫ئابوریدا نەبونی هۆكارە جۆربەجۆرەكانی‬ ‫گواستەوەی وشكانییە وەك شەمەندەفەر‪،‬‬ ‫كە بەخێراترین‌و هەرزانترین هۆكاری‬ ‫گواستنەوەی وشكانی دادەنرێت‌و چەندان‬ ‫گرفتی هاتوچۆی هاواڵتیان‌و گواستنەوەی‬ ‫كەلوپەل‌و سوتەمەنی‌و چەندان جۆركااڵی‬ ‫تر بەكاردێت كە تاكو ئێستا لەهەرێمی‬ ‫كوردستاندا بونی نییە‪.‬‬ ‫كاریگەریی رێگاكانی گواستنەوە‬ ‫‪ %100‬پەیوەندیی ب��ە ب��ەره��ەم��داری‌و‬ ‫گ��ەش��ەی ئ��اب��وری��ی��ەوە ه��ەی��ە لەهەمو‬ ‫كەرتە جیاوازەكانداو بەتایبەت لەكەرتی‬ ‫كشتوكاڵدا‌و هەرێمی كوردستان زەوی‌و‬ ‫ئاووهەوای بەپیتی هەیە‪ ،‬بەاڵم گرفت‌و‬ ‫كێشەی رێگاوبان‌و هۆكاری گواستنەوەی‬ ‫گونجاو‌و دروستی نییە‪ ،‬بۆیە گەورەترین‬ ‫كێشەی جوتیاران لەم هەرێمەدا نەبونی‬ ‫هۆكاری گواستنەوەی خێراو هەرزانە بۆ‬ ‫بازاڕەكان‪ ،‬چونكە بەرهەمی كشتوكاڵی‬ ‫بەخێرایی خراپ دەبێت‌و لەناودەچێت‬ ‫ئەگەر بەزویی نەگاتە دەستی بەكاربەر‬ ‫لەبازاڕەكاندا‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەك��ەرت��ی گەشتیاری‪،‬‬ ‫هۆكاری گواستنەوە بەگەورەترین گرفت‬ ‫دادەن��رێ��ت‪ ،‬چونكە هەرچی گەشتیارو‬ ‫میوان هەیە‪ ،‬كە رو لەشارەكان دەكەن‪،‬‬ ‫پێویستیان ب��ەه��ۆك��اری گواستنەوەو‬ ‫رێگاوبانی گونجاوو هێماكانی سەر‬ ‫شەقامەكان هەیە‪ ،‬ئەمەش خۆی لەخۆیدا‬ ‫یەكێكە لەرەگەزەكانی ژێرخانی ئابوری‌و‬ ‫گەشەی ئابوری‌و دوبارەنەبونی هۆكاری‬ ‫گواستنەوەی وشكانیی خێراو گونجاوو‬ ‫ه��ەرزان وەك تۆڕی شەمەندەفەر لەناو‬ ‫شارو دەرەوەی شارەكاندا بەربەستێكی‬ ‫گەورەیە لەبەردەم كەرتی گەشتوگوزاردا‪.‬‬ ‫خراپیی رێگاوبانەكان كاریگەریی خراپی‬ ‫هەیە لەسەر سامان‌و بودجەی واڵت‪،‬‬ ‫چونكە ئێمە دەزانین لەم واڵتەی ئێمەدا‬ ‫سااڵنە پارەیەكی زۆر بۆ دروستكردنی‬ ‫جادەو شەقامەكان خەرجدەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەگەر سەیربكەین شەقامەكە ئۆتۆمبێلی‬ ‫بەسەردا نەڕۆشتوە‪ ،‬خراپبوە‪ ،‬یاخود‬ ‫ب��ەرگ��ەی م��اوەی��ەك��ی ك��ورت��ی گ��رت��وە‪،‬‬ ‫ئ��ەم��ەش ه��ەم��وی ب��ەزی��ان ب��ۆ ئابوریی‬ ‫ێ‬ ‫واڵتەكەمان دەشكێتەوە‌و دوب��ارەو س ‌‬ ‫بارە پارە بۆ سەرفكردنەوەی رێگاكان‬ ‫زی��ان بەبوجەی واڵت‌و گەشەی واڵت‌و‬ ‫بەپێشكەوتن‌و فراوانبونی كەرتی ئابوریی‬ ‫واڵت دەگەیەنێت‪.‬‬ ‫یاد نەوزاد عەبدوللەتیف‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫َ‬ ‫هةوال‬ ‫ل َيكدانةوةى‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪8‬‬

‫وێنەكانی مام جەالل‌و وێناكانی یەكێتی‬

‫دەینوس���م‌و بەرگری لێدەكەم شتێك نیە‬ ‫ئینسان ئیفلیج‌و دەسە‌وستان بكات‪ ،‬رێی‬ ‫لێبگرێ���ت‌و نەهێڵێت هی���چ بكات‪ ،‬بەڵكو‬ ‫هاوڕێ توانا مێرگەسەری‬ ‫ئەوەی بێس���نورو پڕ‌وزە‌و چاالكی بكات‪،‬‬ ‫بەاڵم هاوكات گەش���بین‌و خۆشباوەڕییش‬ ‫گرنگ���ە س���ەركردایەتیی یەكێتی لەو نەبێت‪ .‬ئ���ەم دیدە فۆكۆییە بەكاردەهێنم‬ ‫راستییە تێبگات‪ ،‬كاتێك لەگەاڵ نیشاندانی بۆ ئەوەی بیڵێم دۆخی ئێس���تای یەكێتی‬ ‫دوا وێنەكانی مام ج���ەالل‪ ،‬یەكێتیەكان‬ ‫كە دەڕژێنە سەرشەقام‪ ،‬لەزاتی خۆیاندا‬ ‫ویس���تیانە وێنە تەڵخەكانی هەڵبژاردنە‬ ‫پارلەمانییەك���ەی ‪9/21‬ی ئەمس���اڵیان‬ ‫بۆ س���اتێك چەندە كورتخایەنیش بێت‪،‬‬ ‫بیرچێت���ەوە‪ ،‬یەكێتیی���ەكان بەئەندازەی‬ ‫دڵخۆش���ی‌و هیواب���ون بەباڵوكردنەوەی‬ ‫وێنەی م���ام ج���ەالل‪ ،‬دڵ تەنگ���ن بەو‬ ‫وێنەی ئێس���تای دۆخی یەكێتی‪( .‬دواین‬ ‫وێنەی مام جەالل) و (وێنەی ئێس���تای‬ ‫یەكێتی) ئ���ەم دو ئایكۆنەن‪ ،‬كە پانتایی‬ ‫شرۆڤەكارییەكانی ئێس���تای ناو میدیای‬ ‫كوردی���ن بۆ دوان‌و قس���ەكردن لەس���ەر‬ ‫ئایندەی یەكێتی‪.‬‬ ‫یەكەم‪ :‬نیش���اندانی چەن���د دانەیەك‬ ‫وێنەی مام جەالل ئاماژەی باشبونی دۆخی‬ ‫تەندروستی دەگەێنێت‪ ،‬ئەگەر وێنەكان‪،‬‬ ‫دڵنیاییدان بێ���ت بۆ جەماوەری یەكێتی‪،‬‬ ‫ێ بخوێنتەوە‪،‬‬ ‫كە بەڵ���ێ‌ م���ام دەتوان��� ‌‬ ‫س���ەیری ‪ tv‬بكات‪ ،‬گفتوگۆ ئەنجامبدات‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫ئ���ەوا هەموم���ان دڵنیابوین ك���ە بەڵ ‌‬ ‫ێ‬ ‫ێ دەتوان ‌‬ ‫تاڵەبانی ئەگەر خودا نیازمەندب ‌‬ ‫ماوەیەكیت���ر بگڕێت���ەوە‪ .‬بەدیوەك���ەی‬ ‫تردا وێنەكانی م���ام جەالل‪ ،‬كۆتایی بەو‬ ‫گریمان���ە خ���راپ‌و درۆ ئامانجداران���ەش‬ ‫هێنا كە ش���ەڕی سایكۆلۆجییان بەرانبەر‬ ‫یەكێتییەكان پێدەكرا‪.‬‬ ‫دوه���ەم‪ :‬ب���ۆ دروس���ت نیش���اندانی‬ ‫وێنەی یەكێتی‪( ،‬فۆك���ۆ) بەكار ئەبەم‌و‬ ‫لەنوس���ینێكدا‪ ،‬مشێل فۆكۆ بەم شێوەیە‬ ‫باس لەتێگیشتنی خۆی بۆ كارە فیكری‌و‬ ‫تیۆرییەكان���ی دەكات (ئ���ەو خاڵەی من‬ ‫دەمەوێ���ت بیڵێم‌و بیس���ەلمێنم ئەوە نیە خراپ نیە‪ ،‬بەڵكو ترس���ناكە لەناو خۆیدا‬ ‫ك���ە بڵێم هەمو ش���تەكان خراپن‪ ،‬بەڵكو بەوەی كە توان���ای تێپەڕاندن‌و بەرگرتن‬ ‫ئەوەی بڵێم هەمو ش���تەكان ترس���ناكن‪ ،‬بەشكستەكانی نیە‪ ،‬دەكرێ‌ بڵێین ئەگەر‬ ‫دیارە خراپبون‌و ترسناك بونیش دوشتی لەئامادەبونی مام‪-‬دا‪ ،‬یەكێتی دۆخی خراپ‬ ‫ێ لەقۆناغی غیابی تاڵەبانی دۆخەكە‬ ‫جیاوازن‪ ،‬چونكی ئەگەر هەمو ش���تەكان بوب ‌‬ ‫ترس���ناك بن ئەودەم هەمیش���ە ئەركێك رو لەترسناكییە‪ ،‬هەڵبژاردنەكانی ئەیلول‬ ‫لەئارادایە كە ئێمە (وەك مرۆڤ) پێویست دابەزینی گرێڤی دەنگ‌و كورس���ییەكانی‬ ‫بێ���ت ئەنجامی بدەی���ن‪ .‬بۆیە ئەوەی من یەكێتی پێویس���تی دەك���رد كە هەرچی‬

‫زوە دەست بۆ چاكس���ازیی‌و چارەكردنی‬ ‫قەیران���ەكان بب���رێ‌‪ ،‬چونك���ە قەیران‪،‬‬ ‫بانگهێش���تێكی عەقاڵنیە بۆ‌وەئاگاهاتن‌و‬ ‫وێزگەی بەخۆداچونەوە‪ ،‬بەاڵم نەك هەر‬ ‫ئەوە نەك���را تەنانەت هیچ بەرپرس���ێك‬ ‫ئامادەی هەڵگرتنی س���ەرەتای ئەخالقی‬ ‫بەرپرسیارێتی نەبو شەهامەتیان نەنواند‬

‫بۆ دەستهەڵگرتن لەپلەو وەزیفەی حزبی‪،‬‬ ‫وەك خۆس���زادانێك‌و ئارامكردن���ەوەی‬ ‫س���ایكۆلۆجییەتی ئەندام‌و الیەنگرانیان‪.‬‬ ‫هەرچەندە حەملەیەكی باش���ی رەخنەی‬ ‫ێ لەماوەی‬ ‫بەجێ‌‌و هێندێك جاریش نابەج ‌‬ ‫راب���ردو بەرامب���ەر یەكێتی ك���را‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەزمونی رابردوی نیش���انیداوە‪ ،‬كە هیچ‬ ‫رەخنەگرێك ویستراو نیە الی دەستڕۆیشتو‬

‫و ئەوانەی پلەی بەرپرسیاریەتیان هەیە‪،‬‬ ‫بەاڵم خۆشبەختانە یەكێتییەكان ناتوانن‬ ‫بۆ ئەبەد دەس���تبەرداری ئ���ەو مەبدەئە‬ ‫زێڕینەبن‪ ..‬كە ئازادی‌و وشیاری‪ ،‬رەخنەی‬ ‫دوانەی خوگرتویی یەكێتیەكانە‪ ،‬ئەندام‌و‬ ‫كادیرانی یەكێت���ی‪ ،‬وێچوی هیچ هێزێكی‬ ‫ترنین‌و وش���یارن بەوەی سەركردایەتی‌و‬

‫ێ پابەندی پرانسیپە‬ ‫نمایندەكانیان‪ ،‬لەكو ‌‬ ‫فیكرو شوناس���ی سۆس���یااڵ دیموكرات‬ ‫نابێ���ت‪ ،‬ئیدی لەویا دەن���گ هەاڵدەبڕێ‌‌و‬ ‫ئەگەر دەنگی كپكرا‪ ..‬سزای دەدات وەك‬ ‫سزایدا‪ ..‬سەردەمی ئەو میتۆدە بەسەرچو‬ ‫بتوانی���ن بە(حەی���ران) قەیرانەكان���ی‬ ‫یەكێتی بالوێنیەوە‪ .‬ئیتر كاتی بەرگرتنە‬ ‫بەترسناكی‪.‬‬

‫كەركوك لەبەردەم لیستی هێزەكاندا‬ ‫عەزیز رەئوف‬ ‫س���ەرباری ئ���ەوەی ش���اری كەركوك‬ ‫جی���اوازە لەش���ارەكانی ت���ر ل���ەڕوی‬ ‫پێكهات���ەی نەتەوەكان���ەوە‪ ،‬بەاڵم دیدی‬ ‫هێ���زە كوردییەكانی���ش ب���ۆ هەڵكردن‌و‬ ‫دروستكردنی لیستێكی هاوبەش جیاوازە‪،‬‬ ‫ئەمەش دۆخێكی دروس���تكردوە كە هێزە‬ ‫كوردییەكان س���ەرباری ئەوەی هەڵگری‬ ‫دروش���می گەورەن بۆ ئەم ش���ارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەو دروش���مانەیان نەكەنە ئەمری واقیع‌و‬ ‫نەتوان���ن تەن���ەزول بۆ یەكت���ری بكەن‬ ‫لەپێناوی ئەو شارەدا‪.‬‬ ‫ئەو دۆخەی ئێس���تای شاری كەركوك‬ ‫دۆخێكی ت���ەواو ئاڵ���ۆز‌و پ���ڕ قەیران‌و‬ ‫پ���ڕ هەڵك���ردن‌و پێكەوەژیان���ە ئەوەش‬ ‫پەیوەندی بەدو خاڵی سەرەكییەوە هەیە‬ ‫كە پێویستە هەڵوێستەی لەسەر بكەین‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬هێزە كوردیی���ەكان‪ ،‬هەڵگری‬ ‫پرۆژەیەكی ناسیۆنالیس���تی عەقاڵنی نین‬ ‫لەو ش���ارەدا‪ .‬لەدە س���اڵی رابردودا كە‬ ‫كەرك���وك كەم تا زۆر لەژێر دەس���ەاڵتی‬ ‫هێ���زە كوردییەكاندای���ە‪ ،‬نەیانتوانی���وە‬ ‫وێنەیەكی جوانی كوردبون پیش���انبدەن‌و‬ ‫وەك ك���ورد هەڵگری پرۆژەیەكی جیدی‌و‬ ‫هەوڵ���ی جی���دی ب���ن ب���ۆ بەڕێوەبردنی‬ ‫ش���ارەكە‪ .‬تەنها لەئاستی خزمەتگوزاریدا‬ ‫نەبێت ئ���ەم چەند س���اڵەی پارێزگاری‬ ‫كەركوك بۆ ئەو ش���ارە هەندێك جوڵەی‬

‫په‌رتبونی حزبه‌ کوردییه‌کان له‌ که‌رکوک‪ ،‬شاره‌که‌ به‌ره‌و چاره‌نوسێکی نادیار ده‌بات‬ ‫دروس���تكردوە ك���ە جێدەس���تی دیارە‪.‬‬ ‫ئەگینا لەئاس���تی بەڕێوەبردن‌و ئەمنی‌و‬ ‫پ���رۆژەی جدییەوە ئەم ش���ارە جۆرێك‬ ‫لەفرەكوێخای���ی‌و پاڵەوان���ی مقەب���ای‬ ‫دروستكرد كە لەس���ەر جەستە‌و خوێنی‬ ‫ئەم ش���ارە خۆیان كردە پاڵ���ەوان یان‬ ‫خۆیان دەوڵەمەند كرد‪ .‬نەبونی ئەم دیدە‬ ‫بۆ بەڕێوەبردن‌و بۆ پیش���اندانی كەركوك‬

‫وەك شارێكی كوردی‪ ،‬وایكردوە كە كەم‬ ‫ت���ا زۆر كەركوك ببێـت���ە هێزێكی تەواو‬ ‫ماندو ‌و هیالك بەدەس���ت ئ���ەم هێزانە‬ ‫لەالیەك‌و تیرۆرستان‌و دوژمنانی كەركوك‬ ‫لەالیەكی ترەوە‪.‬‬ ‫دوەم‪ :‬بەو پێیەی كەركوك ش���ارێكی‬ ‫فرە نەتەوەیە‪ ،‬ئەگەر نەتوانرا وێنەیەكی‬ ‫جوان���ی كوردب���ون پیش���انبدرێت‪ ،‬خۆ‬

‫ێ رابردودا وێنەیەك‬ ‫دەتوانرا لەدە س���اڵ ‌‬ ‫بۆ پێك���ەوە ژی���ان‌و هەڵك���ردن لەگەڵ‬ ‫ئەوان���ی ت���ردا بكرایە‪ .‬ب���ەو پێیەی ئەم‬ ‫ش���ارە زیاد لەنەتەوەیەك���ی تێدایە دەبو‬ ‫بكرایەتە شاری پێكەوە ژیان‌و هەڵكردن‌و‬ ‫گونجان لەگەڵ ئەوی تردا‪ .‬بەش���ێوەیەك‬ ‫دەكرا كەركوك وەك شاری فرە نەتەوە‌و‬ ‫فرە بیركردن���ەوە‌و جیاوازی وێنا بكرایە‌و‬

‫وێنەكانی تاڵەبانی‬ ‫ئەحمەد عەبدواڵ‬

‫دەركەوتنەوەی جارێكی دیكەی‬ ‫مام جەالل لەچەند وێنەیەكدا‪ ،‬كە‬ ‫وەك باڵوكراوەت���ەوە لەچەند رۆژی‬ ‫راب���ردودا لەواڵتی ئەڵمانیا گیراون‌و دوای س���اڵێك‬ ‫لەنەخۆش���كەوتنی دێت‪ ،‬بەس���تەڵەكی ئەو گومان‌و‬ ‫گریمانان���ەی تواندن���ەوە‪ ،‬كە باس���یان لەبێهزبونی‬ ‫یەكێتی‌و ناكاریگەریی تاڵەبانی لەگۆڕەپانی سیاسی‬ ‫كوردس���تان‌و عیراقدا دەك���رد‪ ،‬بەتایبەتی لەماوەی‬ ‫س���اڵێكی دوركەوتنەوەی تاڵەبانیدا عیراق‌و هەرێمی‬ ‫كوردس���تان بەزۆر قۆناغی هەس���تیاری سیاس���ی‌و‬ ‫ئەمنی���دا تێپەڕبون‌و بەئاش���كراش غیابی تاڵەبانیان‬ ‫پێوەدیاربوەو هەیە‪.‬‬ ‫باس���كردنی كەس���ێتی جەالل تاڵەبانی‪ ،‬چ وەك‬ ‫سەرۆككۆماری عیراق‪ ،‬یان سكرتێری گشتیی یەكێتی‬ ‫بەب���ێ‌ ئاوڕدانەوەی لەمێژوی النیكەمی ‪ 60‬س���اڵەی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان‌و بزوتنەوەی شۆڕشگێری كورد‬ ‫ناكامڵ���ە‪ ،‬چونكە تاڵەبانی لەماوەی زیاتر لەش���ەش‬ ‫دەیەی رابردوی كوردستانی عیراقدا رۆڵی میحوەری‌و‬ ‫ئەساس���ی لەڕوداوە مێژویی‌و سیاسییەكاندا بینیوە‌و‬ ‫هەڵگ���ری جۆرێك���ی جی���اواز لەخەباتی سیاس���ی‌و‬ ‫چەكداری بوە‪ ،‬بەتایبەتی لەناوەڕاس���تی هەفتاكانی‬ ‫س���ەدەی رابردوەوە كاتێك شۆڕشی كورد دوچاری‬ ‫نس���كۆ ه���ات‌و دوژمنان���ی كوردی���ش لەوپ���ەڕی‬ ‫بەهێزیداب���ون‪ ،‬تاڵەبانی جاڕی س���ەردەمێكی نوێی‬ ‫شەڕی چەكداریدا‌و دواتریش شۆڕشی كورد گەیشتە‬ ‫بڕێكی باشی خواستە نەتەوەیی‌و نیشتمانییەكانی‪.‬‬ ‫دەركەوتن���ەوەی جارێكی تری تاڵەبانی لەمكاتەدا‬ ‫هەڵگ���ری زۆر ئام���اژە‌و لێكدانەوەی جی���اوازە‪ ،‬كە‬ ‫بەكورتی دەتوانرێت لەس���ەر ئاستی هەرێم‌و پێگە‌و‬ ‫داهات���وی یەكێت���ی‪ ،‬چی لەس���ەر ئاس���تی عیراق‌و‬ ‫ناوچەكە‪ ،‬چونكە یار‌و نەیارەكانی ش���ایەتی ئەوەی‬ ‫بۆ دەدەن‪ ،‬كە تاڵەبانی تەنها كەس���ی راگری هەمو‬ ‫بااڵنس���ە ناوخۆیی‌و عیراقییەكان���ە‌و دەتوانێت لەزۆر‬ ‫ڕوەوە‪ ،‬رۆڵی یەكالیكەرەوە بگێڕێت‌و زۆر گرێی نەكراوە بكاتەوە‪ ،‬كە دیارترینیان‪.‬‬ ‫‪-1‬ناوخۆیی‪ :‬باڵوبونەوەی وێنە نوێیەكانی تاڵەبانی لەمكاتەدا‪ ،‬لەسەر ئاستی‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و بەتایبەتی بەنسبەت یەكێتیەوە‪ ،‬كە تازە لەهەڵبژاردنەكان‬ ‫بەئەنجامێكی خراپەوە بوەتەوە‌و بڕیارەیش���ە نزیك���ەی ‪ 40‬رۆژی تر كۆنگرەی‬ ‫چوارەم ببەستێت ئێجگار گرنگە‪ ،‬چونكە نزیكەی ‪ 38‬ساڵە تاڵەبانی سكرتێری‬ ‫یەكێتییەوە‌و هیچ كەسێكیش ناتوانێت بەهەمان هێز‌و رۆڵەوە جێگای بگرێتەوە‌و‬ ‫لەغیاب���ی ئەویش���دا ڕەنگە نەكۆنگڕە‌و ن���ە هیچ دەس���ەاڵتێكی دیكە دەرمانی‬ ‫دەردەكان���ی یەكێتی نەك���ەن‌و هیچ جۆرێكی چاكس���ازیش لەمكاتەدا ئەوەندی‬ ‫هەبونی تاڵەبانی بۆ یەكێتی گرنگ نەبێ‌‪ ،‬بۆیە بۆ ئەم قۆناغە مانەوەی تاڵەبانی‬ ‫زامنی پاراس���تنی یەك قەوارەی یەكێتییە‌و ئ���ەو گریمانانەیش بەتاڵدەكاتەوە‪،‬‬ ‫كە باس لەتێكچونی ش���یرازەی یەكێتی دەكات‪ ،‬چونكە ئەو حزبە بەهەمو باڵ‌و‬ ‫پێكهاتەكانیەوە لەسەر كەسێتی سكرتێرەكەی رێكن‪.‬‬ ‫‪-2‬عیراق���ی‌و ناوچەیی‪ :‬گرنگی تاڵەبانی لەنێو عیراق‌و ناوچەكەیش���دا هیچی‬ ‫لەناوخۆی هەرێمی كوردس���تان كەمترنیە‪ ،‬لەسەرو هەمویانەوە بەنسبەت پرسە‬ ‫نیش���تیمانی‌و نەتەوەییەكانەوە‪ ،‬بەتایبەتی دوای زەقبونەوەی زیاتری تەنگەژە‌و‬ ‫قەیران���ە ئەمنی‌و سیاس���ییەكانی عیراق‌و پرس���ی خۆكاندیدكردنەوەی مالكی‌و‬ ‫ئەگەری بەشداری كورد لەحكومەتی نوێی عیراقدا‌و ناكۆكی هێزە سیاسییەكانی‬ ‫كورد لەس���ەر چۆنیەتی‌و یەكڕیزی بەشداری سیاس���ی‪ ،‬جگە لەخەستبونەوەی‬ ‫زیاتری ق���وڕی ملمالنێ تایفییەكانی ناوچەكە‌و مەترس���ییەكانی س���ەر كورد‌و‬ ‫قوڵبونەوەی ناكۆكی هەندێ‌ لەهێزە سیاس���ییەكانی ك���ورد‌و زیاتربونی مەدای‬ ‫ملمالنێی حزبی‪ ،‬ك���ە ڕەنگە بەگەڕانەوەی تاڵەبانی س���ەرەتای كۆتاییەكانیان‬ ‫دەستپێبكات‪.‬‬

‫لەسەر ئاس���تی ئەو شارە هێزە كوردی‌و‬ ‫عیراقیی���ەكان لەئاس���تی عیراقی���ش‬ ‫ئەزمونیان لەكەركوك وەربگرتایە‪ .‬بەاڵم‬ ‫نەك هەر ئەوەش نەك���را‪ ،‬بەڵكو ئەوەی‬ ‫بەقەراغی ئەو شارەدا بڕوات هەست ناكات‬ ‫ك���ە كەركوك زیاد لەنەتەوەیەكی تێدایە‪،‬‬ ‫بەڵكو هەس���ت دەكەیت شارێكە جۆرێك‬ ‫لەدەس���ەاڵتی ئەمنی‌و جۆرێك لەقەیرانی‬ ‫پێكەوەژیان‌و ش���ێوەیەك لەنائەمنیەت‌و‬ ‫نائیس���تقراری پێوە دیارە‪ ،‬كە وێنەیەكی‬ ‫خراپی بەدەرەوەی خۆی بەخشیوە‪ .‬ئەم‬ ‫ج���ۆرە لەهەڵنەك���ردن بمانەوێـت یان نا‬ ‫وێنەی هەمو عیراقم���ان پێ دەدات‪ ،‬كە‬ ‫بچوكك���راوەی هەمو عیراق���ە بەو پێیەی‬ ‫عی���راق زی���اد لەنەتەوەیەك���ی تێدایە‌و‬ ‫ئێستاش هیچیان دان بەوەی تردا نانێت‬ ‫ئەگەر دۆخێكی ناچاری نەبێت‪.‬‬ ‫گومان���ی تێدا نیە ئ���ەوەی لەكەركوك‬ ‫دەگوزەرێ���ت چ لەس���ەر ئاس���تی هێزە‬ ‫كوردیی���ەكان‌و چ لەئاس���ت نەتەوەكانی‬ ‫تر‌و چ لەئاست تەداخولكردنی دەوڵەتانی‬

‫ئیقلیمی‪ ،‬دۆخێكی ناهەمواری دروس���ت‬ ‫كردوە ك���ە تەنها ئ���ەوەی زەرەرمەندی‬ ‫یەكەم���ە كەركوكییەكان خۆیانن‪ .‬ئەوەی‬ ‫لەدە س���اڵی رابردودا باج���ی ئەو هەمو‬ ‫كێش���ە‌و ملمالن���ێ‌‌و تەقین���ەوە‌و خوێن‌و‬ ‫توندوتیژی دەدات تەنها كەركوكییەكانن‪.‬‬ ‫بەمەش كۆمەڵێك لەس���ەر جەستەی ئەو‬ ‫ش���ارە وەك پاڵەوان دەركەوتون كە ئەو‬ ‫ش���ارە دەپارێزن‪ ،‬كە لەهەناویاندا جگە‬ ‫لەمرۆڤگەلێكی بچوك‌و مقەبائاس���ا هیچی‬ ‫تر نین‪.‬‬ ‫بۆ پاراستنی كەركوك پرۆژەی جیدی‌و‬ ‫عەقاڵنیمان دەوێت‪ 10 .‬س���اڵی رابردووی‬ ‫ئێمە بۆ بەڕێوەبردنی ئەو شارە سەركەوتو‬ ‫نەبو‪ .‬دەبێت پرۆژە‌و هەنگاوەكانمان لەو‬ ‫ش���ارە بگۆڕین‪ ،‬ئەگینا دەبێت هەمیشە‬ ‫كەركوكێكی نا ئیس���تقرار‌و پ���ڕ قەیران‬ ‫ببینین‪ .‬كەركوكێك كە سامانەكەی بۆتە‬ ‫بەاڵیەكی گەورە بۆی‌و ئەوەندەی كێشەی‬ ‫بۆ دروستكردوە ئارامی بۆ نەهێناوە‪.‬‬

‫كوردستان سةرانسةر‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫سڕی ساكك‪:‬‬ ‫سكااڵ لەسەر نوسەرانی‬ ‫فاشیست تۆماردەكەم‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫هیچ شتێك لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا وەك جاران نابێت‬ ‫كۆنفرانسی كارای كورد لەژێر ناوی‪ :‬رۆڵی كورد لە بنیاتنانەوەی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫هێژا دڵشاد‬

‫س���ڕی س��اك��ك پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری‬ ‫ب‪.‬د‪.‬پ‪ ،‬رایگەیاند‪ :‬دوای ئ��ەوەی‬ ‫وش���ەی ك��وردس��ت��ان��م ل��ە پ��ەرل��ەم��ان‬ ‫ب��ەك��اره��ێ��ن��اوە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك ن��وس��ەر‌و‬ ‫رۆژنامەنوس بەهەڵوێستی فاشیست‌و‬ ‫نەژادپارستانەوە روبەروی من بونەتەوە‪.‬‬ ‫من لەسەر ئەم نەژادپەرستیە‌و لەسەر‬ ‫ئ���ەوەی س��وك��ای��ەت��ی ب��ە كەسێتیم‬ ‫ك��راوە‪ ،‬سكااڵ لەسەر ئەو نوسەرانە‬ ‫تۆماردەكەم‪.‬‬

‫ئۆرهان كەمال جەنگیز‪:‬‬ ‫‪ 30‬ساڵ جەنگ‪ ،‬بێویژدانییەكی‬ ‫گەورەی لەتوركیا دروستكردوە‬

‫ئۆرهان كەمال جەنگیز‪ ،‬نوسەری‬ ‫ناوداری تورك دەڵێت ‪ 30‬ساڵ شەڕ لە‬ ‫توركیا زیانی گەورەی بە ویژدانی مرۆڤ‬ ‫لەم واڵتە گەیاندوە‌و ئیتر وای لێهاتوە‬ ‫هەندێك كەسایەتی تەنها بۆ ئەوەی‬ ‫خۆیان ب��ەڕەوا‌و بەرهەق دەربخەن‪،‬‬ ‫تەنانەت حاشا لە هەڵەكانی خۆشیان‬ ‫دەكەن‌و ئەمەیش بێوژدانییەكی یەكجار‬ ‫گەورەیە‪.‬‬

‫مەحمود شوكری‪:‬‬ ‫دەبێ ئەنجومەنی كوردی دەرفەت‬ ‫بە دەستەی بااڵی كوردی بدات‬

‫م��ەح��م��ود ش���وك���ری ئ��ەن��دام��ی‬ ‫س��ەرك��ردای��ەت��ی��ی پ��ارت��ی یەكێتی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی ك����وردی‪ ،‬رای��گ��ەی��ان��د‪:‬‬ ‫هەندێك لە هەڵوێستەكانی ئەنجومەنی‬ ‫نیشتمانیی كوردی باشن‌و هەندێكیشی‬ ‫م��رۆڤ نائومێد دەك���ەن‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫ئەوەی لەسەر ئیدارەی زاتی‪ ،‬دەستەی‬ ‫ب��ااڵی ك���وردی‌و كۆنگرەی (جنێڤ‬ ‫‪ )2‬ك��ردوی��ان��ە‪ ،‬زۆر خ��راپ �ە‌و دەب��وا‬ ‫ئەنجومەنی نیشتمانی كوردی دەرفەتی‬ ‫بە دەستەی بااڵی كوردی بدایە‪.‬‬

‫ل��ە رۆژی ‪2‬ی ئ��ەم م��ان��گ��ە‪ ،‬ل��ەالی��ەن‬ ‫ئەنستیتۆی ف��ی��ك��ری س��ت��رات��ی��ج��ی��ەوە‪،‬‬ ‫كۆنفرانسێك لەژێر ن��اوی « رۆڵ��ی كورد‬ ‫لەبنیاتنانەوەی رۆژه��ەاڵت��ی ناوەڕاستدا»‬ ‫لە ئەنقەرەی پایتەختی توركیا‪ ،‬بەسترا‪.‬‬ ‫نوێنەری پارتە سیاسیەكانی توركیا لەوانەش‬ ‫(پارتی ئاشتی‌و دیموكراتی‪ ،‬پارتی دۆزی‬ ‫ئازاد‪ ،‬هەق پار‪ ،‬ئاك پارتی‪ ،‬پارتی كۆماری‬ ‫گەل‪ ،‬نوێنەری پالتفۆرمی دیموكراتی كوردی‪،‬‬ ‫كەسایەتییە دی��ارەك��ان‪ ،‬رۆژنامەنوسان‌و‬ ‫ئ��ەن��دام��ان��ی رێ��ك��خ��راوە م��ەدەن��ی��ی��ەك��ان‬ ‫بەشداربون‪ .‬لەكۆنفرانسەكەدا سەبارەت بە‬ ‫چارەسەری پرسی كورد‌و قۆناغی پڕۆسەی‬ ‫دیالۆگ لەتوركیا هەڵسەنگاندنی جۆراوجۆر‬ ‫كرا‪.‬‬

‫ێ تەوەری گرنگ‬ ‫س‌‬ ‫ك��ۆن��ف��ران��س��ەك��ە ب��ۆ گ��ف��ت��وگ��ۆك��ردن‌و‬ ‫ڕاگ��ۆڕی��ن��ەوەی الیەنەكانبو دەرب���ارەی‬ ‫چارەسەری پرسی كورد بەگشتی‌و هاوكات‬ ‫پ��ڕۆس��ەی ئاشتی لەتوركیا‪ .‬ن��اوەڕۆك��ی‬ ‫كۆنفرانسەكە لەسێ‌ ت��ەوەری سەرەكی‬ ‫پێكهاتبو‪ .‬یەكەم‪ :‬مێژوی قۆناغەكانی‬ ‫خەباتی كورد لە ئێران‪ ،‬سوریا‪ ،‬توركیا‌و‬ ‫ع��ێ��راق‪ .‬دوەم‪ :‬پ����ڕۆژەی چ��ارەس��ەری‬ ‫پارتە سیاسییەكانی توركیا دەرب��ارەی‬ ‫چارەسەری پرسی كورد لەتوركیا‪ .‬سێیەم‪:‬‬ ‫چاوپێكەوتنەكانی ئەمدواییەی دیاربەكرو‬ ‫ك��اردان��ەوەی مێژویی‌و سیاسی‌و لەگەڵ‬ ‫پێشنیارو بۆچونەكانی الیەنەكان لەسەر‬ ‫سەردانەكە بو‪.‬‬ ‫وەرچەرخانێكی نوێ‌ دەسیپێكردوە‬ ‫س��ەرەت��ای كۆنفرانسەكە بەوتارێكی‬ ‫پڕۆفیسۆر یاسین ئاكتای دەسیپێكرد كە‬ ‫ئەندامی ئەنجومەنی بااڵی ئاك پارتییە‪.‬‬ ‫ئاكتای رایگەیاند‪ :‬لەئێستادا جوڵەیەكی‬ ‫نادیار سەرانسەری رۆژهەاڵتی ناوەڕاستی‬ ‫گرتۆتەوە كە ناسەقامگیری ناوچەكەی‬ ‫لێكەوتۆتەوە‪ .‬ئ��ەم ناسەقامگیرییەش‬ ‫زۆر جار قەیرانی گەورەی بەدوای خۆیدا‬ ‫هێناوە‪ .‬ئەمەش نیشانەی ئ��ەوەی��ە كە‬ ‫ئیتر ل��ە رۆژه��ەاڵت��ی ن��اوەڕاس��ت��دا هیچ‬ ‫شتێ‌ وەك ج��اران نابێت‪ .‬دونیا بەدوای‬ ‫رێ��گ��ەچ��ارەی��ەك��دای��ە‪ .‬ل��ەالی��ەن سایكس‬ ‫بیكۆوە بەبێ‌ ئەوەی حساب بۆ كولتورو‬ ‫سۆسیۆلۆجی بكرێ‌ سنورەكان بەشكراون‪.‬‬ ‫وادەبینرێ‌ ئەو سنورە دەسكردانەی كە ‪100‬‬ ‫ساڵ لەوەوپێش بەشكراوە لەمڕۆدا بونیان‬ ‫نەبێت‪ ،‬ل��ەب��ەرئ��ەوەی وەرچەرخانێكی‬ ‫بەپشتیوانی ئیرادەی خەڵكانی ناوچەكە‬ ‫دەسیپێكردوە‪ .‬لەم وەرچەرخانەدا كورد‬ ‫رۆڵێكی ب��ەرچ��او دەبینێت‪ .‬توركیاش‬ ‫لەپڕۆسەیەكی سەرتاسەری نوێدایە‪ ،‬ئەویش‬ ‫بەپڕۆسەی دیموكراتی‌و توركیای نوێ‌‬ ‫وەسفدەكرێت‪ .‬توركیای نوێ‌‪ ،‬دیموكراسی‪،‬‬ ‫دادپ��ەروەری‪،‬ئ��ازادی‌و لەهەموشی گرنگتر‬ ‫دەستورێكی مەدەنی لەخۆدەگرێت‪ .‬كاتێ‌‬ ‫ك��ار بۆ ئ��ەوە دەك��ا ناكرێ‌ مافی كورد‬ ‫نەدرێ‌‪ ،‬هیوادارم پڕۆسەی دیالۆگ ببێتە‬ ‫جێی ئاشتی‌و سەقامگیری بۆ توركیا‌و بۆ‬ ‫ناوچەكە‪.‬‬ ‫هاوپەیمانیی كوردو تورك‬ ‫ئ���ۆره���ان م��ی��رئ��ۆغ��ل��و‪ ،‬رون��اك��ب��ی��رو‬ ‫سیاسەتكاری پێشوی كورد‪ ،‬لەهەمانكاتدا‬ ‫یەكێك لە ئەندامانی دەستەی پسپۆڕانی‬ ‫ناوەندەكەیە‪ .‬لەوتارەكەیدا وتی «پارتە‬ ‫كوردییەكانی توركیا هەندێكیان داوای‬ ‫سەربەخۆیی دەك��ەن‪ ،‬هەندێكیتر داوای‬ ‫مافی یەكسانی یاخود سیستەمی فیدراڵی‬ ‫یان سیستمی ویالیەتی دەك��ەن‪ .‬ئەمانە‬ ‫هەموی لەجێی خۆیەتی‌و دەكرێ‌ گفتوگۆی‬ ‫لەسەر بكرێت‪ .‬گرنگ ئەوەیە ئیتر كورد‬ ‫لەڕێگەی سیاسەتەوە داوای ئەو مافانە‬ ‫بكات‪ .‬ئەمەش بەپڕۆسەیەكی دیموكراسیدا‬ ‫تێدەپەرێت‪ .‬پێموایە بەسیاسەتكردن‬ ‫دەكرێ‌ بەئەنجامی ئەم خواستانە بگەین‪،‬‬ ‫نەوەك لەرێگەی چەكەوە‪ ،‬دەشبێ‌ ئێمەی‬ ‫ك��ورد كولتوری سیاسەتمان فراوانتر‬

‫‪ - 2013/12/2‬هۆڵی ئه‌نستیتۆی فیکری ستراتیجی ‪ -‬ئه‌نقه‌ره‌ ‬

‫ ‬

‫بكەین»‪.‬‬ ‫میرئۆغلو باسی ل��ەوەش��ك��رد ك��ورد‬ ‫خاوەنی فرمێسكی قوڵ‌و ئەزمونی تاڵە‪.‬‬ ‫كورد دەتوانێ‌ لەو دۆخەی كە ئەمڕۆ تێیدایە‬ ‫هەنگاوی باشتر‌و پێشتر بنێت‪ .‬ئەویش‬ ‫بە یەكریزی‌و تێگەیشتنمان لەیەكتری‬ ‫دەتوانین ئەوە بكەین‪ .‬لەمدۆخەدا كورد‬ ‫لە نەخشەی نوێی رۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا‬ ‫رۆڵێكی گرنگ دەگێڕێت‪ .‬سەردانەكەی‬ ‫بەڕێز بارزانی بۆ ئامەد گفتوگۆی مەسەلەی‬ ‫كوردو كوردستانی لە توركیا زیاتر كردوە‪.‬‬ ‫ب��ۆ بەرەوپێشچونی نەخشەی سیاسی‬ ‫كوردستان پێشوەچونی ب��اری ئابوری‬ ‫مەرجی س��ەرەك��ی دەب��ێ��ت‪ .‬ك��ورد مافی‬ ‫خۆیەتی پیترۆلی كوردستان لەرێگەی‬ ‫توركیاوە بنێرێتە واڵتانی دەرەوە‪ .‬پێموایە‬ ‫هاوپەیمانی ك��ورد و ت��ورك زۆر چۆتە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬لەمڕۆدا پەیوەندی كورد لەگەڵ‬ ‫تورك وەك لە پەیوەندی عەرەب‌و كورد‪،‬‬ ‫یاخود عەرەب‌و فارس‪ ،‬تۆكمەترە‪ .‬پێموایە‬ ‫پەرەپێدانی زی��ات��ری ئ��ەم پەیوەندیانە‬ ‫لەقازانجی هەردوال دەبێت‪.‬‬

‫گرنگیی یەكڕیزیی كورد‬ ‫لەپاش ئەوەی بانگهێشكراوانی الیەن‌و‬ ‫پ��ارت��ە سیاسییە ك��وردی��ی��ەك��ان وت��اری‬ ‫خۆیان پێشكەشكرد‌و پشتیوانی خۆیان بۆ‬ ‫پڕۆسەی دیالۆگ لەتوركیا نیشاندا‪ .‬یەك‬ ‫لەباسە گرنگەكانی كۆنفرانسەكە قسەوباس‬ ‫بو لەسەر ئەوەی پرسی كورد پێویستی‬ ‫ب��ە یەكهەڵوێستی‌و ی��ەك��ڕی��زی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫سەرجەمیان هاوڕا بون بەوەی كە پرسی‬ ‫كورد لەتوركیا لە ئاستێكدایە كەئیتر دەبێ‌‬ ‫الیەنە كوردییەكان گوێ‌ لەیەكتری بگرن‪،‬‬ ‫جەخت ل��ەوەش كرایەوە تاكو ئاڵوگۆڕی‬ ‫بیروبۆچونیان بەتایبەتیش بۆ یەكریزیی‬ ‫كورد لەباكورو لەپارچەكانتری كوردستان‬ ‫گرنگە‪ .‬ی��ەك ل��ەو كێشە سەرەكییانەی‬ ‫كە تاكو ئێستاش بونی هەیە ئەوەیە‬ ‫پارتە سیاسیە كوردییەكانی توركیا تاكو‬ ‫ئ��ەم ساتەش دیالۆگی ت��ەواوی��ان لەمەڕ‬ ‫بەیەكگەیشتن‌و یەكریزی نێوانیان نییە‪.‬‬ ‫ئەمە ئیتر نابێ درێژەی هەبێت‌و دەبێ‌ كورد‬ ‫خۆی لەناو ماڵی خۆیدا خۆی رێكبخاتەوەو‬ ‫زیاتر دەرفەتی دیالۆگ لەگەڵ یەكتری بۆ‬ ‫لەیەكگەیشتن دروسبكەن‪.‬‬ ‫لەمێژە كورد‬ ‫خۆی بۆ ئاشتی یەكالكردۆتەوە‬ ‫ل��ەك��ۆن��ف��ران��س��ەك��ەدا ب���ەن���دە وەك‬ ‫رۆژنامەنوسێك لەهەرێمی كوردستانەوە‬ ‫بەشداربوم‪ .‬گوتارێكم بەتوركی پێشكەشی‬ ‫ئامادەبوان كرد‪ .‬كە ئەمە دەقەكەیەتی‪:‬‬ ‫« پێشەكی ساڵو و رێزم بۆ هەموتان‬ ‫ه��ەی��ە‪ .‬م��ن رۆژن��ام��ەن��وس ه��ێ��ژا دڵشاد‬ ‫لەسلیمانییەوە هاتوم‪ .‬لەرۆژنامەی چاودێر‬ ‫كاردەكەم‪ .‬سەرەتا دەمەوێ‌ سوپاسی ئەوانە‬ ‫بكەم كە ئەم كۆنفرانسەیان رێكخستوە‪.‬‬

‫لەحزوری ئێوەی ئازیزدا زۆر سوپاسی‬ ‫ئوستادی بەڕێزم ئۆرهان میرئۆغلو دەكەم‪.‬‬ ‫بەستنی ئەم كۆنفرانسە لەدوو ڕوەوە‬ ‫بەهاوكاتێكی گرنگ دەزان��م‪ .‬یەكەمیان‪:‬‬ ‫پەیوەندییەكانی هەرێمی كوردستان‌و‬ ‫دەوڵەتی توركیا لەساڵی ‪2014‬وە دەچێتە‬ ‫قۆناغێكی ن��وێ��وە‪ ،‬واچ����اوەڕێ‌ دەك��رێ‌‬ ‫لەگەڵ گۆڕینەوەی وزە ئەم پەیوەندییانە‬ ‫پتەوتر ببێ‌و بەرەو پێشتر بچێت‪ .‬ئێمە‬ ‫بەپۆزەتیفەوە دەڕوانینە ئەو پەیوەندییانە‪.‬‬ ‫دوەم��ی��ان‪ :‬ل��ەم��اوەی ساڵێكدا پرۆسەی‬ ‫دایالۆگ (ئاشتی) لەتوركیا لەئارادایەو‬ ‫درێژەی هەیە‪ .‬بەهیوام پڕۆسەی دیالۆگ‬ ‫سەربخرێت‌و ئاشتیی بەرجەستە بكەین‪.‬‬ ‫سەبارەت بەپێشنیارەكانی پارتە سیاسیە‬ ‫كوردییەكانی توركیا‪ ،‬بۆ چارەسەری پرسی‬ ‫كورد‪ ،‬دەبینین پارتە كوردییەكانی توركیا‬ ‫ل��ەس��ەر ی��ەك پێشنیار ی��ان مۆدێلێكی‬ ‫چ��ارەس��ەری ه���اوڕا نین‌و ل��ەوب��ارەی��ەوە‬ ‫بیرورایان ج��ی��اوازە‪ .‬هەندێكیان لەمێژە‬ ‫سیستەمی فیدڕاڵی دەخ��وازن‪ .‬لەئێستادا‬ ‫هێڵی پ‪.‬ك‪.‬ك جەخت لە مافی یەكسانی بۆ‬ ‫كورد دەكا‪ ،‬بە پێناس‌و خوێندن بەزمانی‬ ‫دایك‌و هتد‪ ..‬ئەویش لەرێگەی دەستورێكی‬ ‫مەدەنی دیموكراتییەوە بەرجەستە دەبێت‪.‬‬ ‫لە ‪ 2009‬بەڕێز عەبدوڵاڵ ئۆجەالن‬ ‫نامەیەكی بۆ عەبدوڵاڵ گوڵ‪ ،‬سەرۆككۆماری‬ ‫توركیا نوسیوە كە تێیدا چەندین رێگە‌و‬ ‫مۆدێلی چارەسەری بنەڕەتی پرسی كورد‬ ‫لەتوركیا پێشنیاركردووە‪ .‬ئەمە گرنگە‌و‬ ‫دەك���رێ حاڵی ح��ازر قسە ل��ەس��ەر ئەو‬ ‫پێشنیارانەی ئۆجەالن بكرێت‪.‬‬ ‫بەداخەوە هەفتەی راب��ردو‪ ،‬كارەكانی‬ ‫كۆمیسیۆنی داڕش��ت��ن��ەوەی دەس��ت��ور‬ ‫لەپارلەمانی توركیا كۆتایی پێهات‪.‬‬ ‫كۆمیسیۆن نەیتوانی بگاتە رێكەوتنێك بۆ‬ ‫ئەوەی دەستورێكی مەدەنی رابگەیەنرێت‪.‬‬ ‫دەبوایە بەهاوتەریبی لەگەڵ پڕۆسەی ئاشتی‬ ‫ئەوە بكرابایە‪ .‬هۆكاری پەكخستنی ئەوەش‬ ‫ئەندامانی هەندێك لە الیەنە سیاسیەكان‬ ‫بون كە خەتی سوریان بۆ داڕشتنەوەی‬ ‫دەستور هەبوە‪ .‬لەگەڵ ئەوەشدا ئاك پارتی‬ ‫توانیوێتی هەندێ‌ هەنگاوی ئەرێنی بنێ‌‌و‬ ‫هەندێ‌ بڕیاری ئیداریش بگۆڕێت‪ .‬ئەمە‬ ‫تاچەند لەجێی خۆی بوە جێی گفتوگۆیە‪،‬‬ ‫هێشتا توركیا نەیتوانیوە خۆی لەدەستورە‬ ‫سەربازییەكەی ‪ 1982‬رزگاربكات‪.‬‬ ‫مۆدێلی فیدراڵی كە هەندێ‌ لەپارتە‬ ‫سیاسیەكانی پێشو و ئێستا پێشنیاری بۆ‬ ‫دەكەن‌و وەك مۆدێلێكی چارەسەری پرسەكە‬ ‫دەبینن‪ .‬بەڕای من ئەم مۆدێلە لەبەر چەند‬ ‫هۆكارێ‌ بە زەحمەت دەبینم‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫تاكو ئێستا حكومەت یاخود دەوڵەتی‬ ‫توركیا گفتوگۆی لەسەر سیستمی فیدراڵی‬ ‫لەتوركیا نەكردوەو بگرە پاشەكشە لەوەش‬ ‫دەك��ات‪ .‬گەر هەرێمێكی فیدراڵی بدرێتە‬ ‫كورد‪ ،‬ئەوكات پێدەچێ‌ كەمایەتییەكانیتری‬ ‫ناو خاكی توركیا داوای هەمان مۆدێل‬

‫بۆ بەرجەستەكردنی مافەكانیان بكەن‪،‬‬ ‫وات��ە توركیا بەسەر چەند هەرێمێكی‬ ‫فیدراڵیدا دابەشدەبێت‪ .‬ئەمەش بۆ توركیا‬ ‫بە كارێكی حەتمی دەبینرێت‪ .‬لەكاتێكدا‬ ‫لەالیەن دەسەاڵتدارانی توركیاوە تەنها‬ ‫پێدانی هەرێمێك وەك جیابونەوەیەك‌و‬ ‫مەترسییەك بۆ سەر خاكەكەی دەبینێت‪.‬‬ ‫كاتێیش باشوری رۆژه��ەاڵت��ی توركیا‬ ‫هەرێمێكی فیدراڵی بۆ ك��ورد دروس��ت‬ ‫بێت‪ ،‬مناڵێكی ك��ورد لەئامەد بەكوردی‬ ‫بخوێنێت‪ ،‬ئەی كوردەكانی شارەكانیتر‬ ‫چۆن دەتوانن سود لەو مافانە وەربگرن؟‬ ‫لەكاتێكدا لە ئەستەنبۆل زۆرترین كوردی‬ ‫لەخۆگرتوە‪ .‬كوردەكانی ئیزمیر‪ ،‬ئەنقەرەو‬ ‫هتد‪ ..‬كێشەكە لەوەدایە كوردان لەتوركیا‬

‫پڕۆفیسۆر یاسین ئاكتای‪:‬‬

‫سنورە دەستكردەكانی‬ ‫(سایكس ‪ -‬بیكۆ)‬ ‫بونی نەماوە‬

‫هێژا دڵشاد‬

‫ده‌سته‌ی نوسه‌رانی «چاودێر» ل ‌ه کۆنفرانسه‌که‌‬

‫ئاشتی دەسیپێكردوە‪ ،‬ئەندامانی ب‪.‬د‪.‬پ‬ ‫چەند جارێك هاتونەتە باشور‌و چاویان بە‬ ‫گشت پارتەسیاسیەكان كەوتوە‪ .‬پارتەكانی‬ ‫باشوریش بە یەكێتی‪ ،‬پارتی‪ ،‬گۆڕان‌و پارتە‬ ‫ئیسالمییەكانیشەوە پشتیوانی خۆیان بۆ‬ ‫پرۆسەی ئاشتی لەتوركیا دوپاتكردۆتەوە‪.‬‬ ‫تەنانەت جگە ل��ە دەس��ت��ەی ب‪.‬د‪.‬پ ‪،‬‬ ‫هەندێك لە الیەنەكانی باشوریش سەردانی‬ ‫قەندیلیان كردوە‪ .‬بەهیوام سەردانەكەی‬ ‫بارزانی تینێك بەپرۆسەی ئاشتی بدات‪.‬‬ ‫ئ��ەم پشتیوانییەی پارتە كوردییەكان‬ ‫شتێكی نوێ‌ نییە‪ .‬كورد لەمێژە خۆی بۆ‬ ‫ئاشتی یەكالكردۆتەوە‪ .‬ئازیزان لەپێش ‪22‬‬ ‫ساڵ لەمەوبەر لە ‪14‬ی حوزەیرانی ‪1991‬‬ ‫بەرێز مام جەالل یەكەم سەرۆكی كورد بوە‬ ‫بەمەبەستی دەسپێشخەری بۆ ئاشتی چۆتە‬ ‫كۆشكی چانكایا‌و چاوی بە تورگوت ئۆزال‬ ‫سەرۆككۆماری ئەوكاتە ك��ەوت��وە‪ .‬ئێوە‬ ‫خۆتان باش دەزانن كە دۆخی ئەوكاتەی‬ ‫توركیا چەند دژوار بوە‪ .‬لەمڕۆشدا دەبینین‬ ‫كە هەوڵ‌و تەقەالی سەركردەكانی كورد‬ ‫بەردەوامە‪ .‬بەهیوام هەمو ئەو هەواڵنەمان‬ ‫بەئاشتی بگات‌و حكومەتی توركیاش ئەو‬ ‫هەواڵنە بەهەل بزانێت‌و ئیتر لەجدییەتی‬ ‫چارەسەری پرسەكە بگات‪ .‬كاتێ‌ هەوڵی‬ ‫دۆستانە لەگەڵ كوردی باشور دەدەیت‪،‬‬ ‫دەب��ێ‌ لەگەڵ ك��وردی واڵت��ەك��ەت ئاشت‬ ‫ببیتەوە‌و لەگەڵ رۆژئ���اواش بەئاشتی‌و‬ ‫رێكەوتن بگەیت‪ .‬پێشموایە بەو شێوەیە‬ ‫زوتر بەئاشتی دەگەین‪ .‬رێزو خۆشەویستیم‬ ‫بۆ ئێوە‪.‬‬

‫دەربارەی ئەنستیتۆی‬ ‫فیكری ستراتیجی‬

‫دەرب�����ارەی چ���ارەس���ەری پ��رس��ی ك��ورد‬ ‫بەمۆدێلێكی هاوبەش نەگەیشتون‌و هاوڕا‬ ‫نین‪ .‬بۆیە دەستورێكی مەدەنی كە مافی‬ ‫یەكسان بۆ هەمو هاواڵتییەكی توركیا‬ ‫دەستەبەر بكات باشترینە‪ .‬دواج��ار هەر‬ ‫كورد قازانج ناكات‪ ،‬كەمایەتییەكانیتریش‬ ‫سودمەند دەبن‪.‬‬ ‫سەردانەكەی بەرێز مەسعود بارزانی‬ ‫بەگرنگ دەزانم‪ .‬راگەیاندنەكان بەتینەوە‬ ‫باسیان لێوە دەكرد‪ .‬هەندێ‌ رەخنە‌و تێبینش‬ ‫هەبوە‪ .‬دواجار كێ‌‌و چ سەركردەیەكی كورد‬ ‫هاوكاری پرۆسەی ئاشتی دەك��ات‪ ،‬ئەوە‬ ‫لەالیەن خەڵكەوە جێی دڵخۆشی دەبێت‪.‬‬ ‫ئێستا لەهەرێمی كوردستانی عێراق‬ ‫مەسەلەی پرسی ك��ورد بۆتە بابەتێكی‬ ‫گرنگی رۆژانە‌و بەتینەوە بەدواداچونی بۆ‬ ‫دەكەن‪ .‬لەماوەی ئەمساڵدا كە پرۆسەیەی‬

‫دەزگ���ای���ەك���ی ف��ی��ك��ری��ی سڤیلە كە‬ ‫ن��اوەن��دەك��ەی لە ئەنقەرەیە‌و لە مارتی‬ ‫‪ 2009‬دام������ەزراوە‪ .‬ب��ۆ لێكۆلینەوەو‬ ‫بەدوادچون لەسەر دۆسیەی نێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫سیاسەتی ن��اوخ��ۆ‪ ،‬سیستەمی ئابوری‬ ‫كاردەكات‪ .‬بۆ ئەو مەبەستەش مانگانە‬ ‫كۆنفرانس‌و كۆبونەوە سازدەكات‪ .‬یەك‬ ‫لەئامانجەكانیتری ئەم ناوەندە‪ ،‬پەرەپێدانی‬ ‫دیموكراسی‌و پتەوكردنی ئیرادەی گەل‌و‬ ‫مافەكانی م���رۆڤ‌و چ��اره‌س��ه‌ری پرسە‬ ‫چەقبەستوەكانە‪ .‬ناوەندەكە لەسەر ئاستی‬ ‫ناوخۆ و نێودەوڵەتیدا بە بەشداریپێكردنی‬ ‫كەسایەتی‌و الی��ەن��ی پ��ەی��وەن��دی��دار بەو‬ ‫كۆنفرانس‌و پڕۆژەو سیمیناری نێودەوڵەتی‬ ‫ب���ەڕێ���وەدەب���ات‪ .‬س��ەرۆك��ی ن��اوەن��دەك��ە‬ ‫پرۆفیسۆر یاسین ئاكتاییە‪ .‬لەدوای ئەوەوە‬ ‫دەستەیەكی ئەكادیمی لە ‪ 32‬راوێژكارو‬ ‫‪ 22‬پسپۆر پێكهاتوە‪ .‬ئەنجام‌و توێژینەوەی‬ ‫نوێی ه��ەر كۆنفرانسێ‌ كە لەالیەن ئەم‬ ‫ناوەندەوە دەبەسترێت‪ ،‬پاشان لەرێگەی‬ ‫كتێب‌و گۆڤارەوە بۆ رایگشتی ‌و الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار ئاشكرادەكرێت‪.‬‬

‫كؤمةآليةتى‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫باندەكانی لەشفرۆشی تۆڕ بۆ ژنە بێ‌ پەناكان هەڵدەدەن‬

‫‪10‬‬

‫لیژنەی مافی مرۆڤ‪ :‬سەرۆكی باندەكانی لەشفرۆشی ئازاد دەكرێن‬

‫س����ەرۆكی لیژنەك����ەی ماف����ی مرۆڤ‬ ‫رونیدەكاتەوە‪ ،‬لەگەڵ پارێزگاری كەركوك‬ ‫كەركوك‪ -‬نێرگز قادر‪:‬‬ ‫رێككەوتون كە كۆنگرەیەكی نیش����تیمانی‬ ‫بەهۆی نەبونی ش����ێڵتەرێك لەش����اری ئەنجامبدەن بۆ نەهێش����تنی بازرگانیكردن‬ ‫كەركوك‪ ،‬ژنە بێ‌ پەناكان‪ ،‬دەكەونە داوی بەمرۆڤەوە‪.‬‬ ‫باندەكانی لەشفرش����یەوە‌و س����ەرۆكی ئەو‬ ‫پۆلیس هاواڵتیان ئاگادار دەكاتەوە‬ ‫باندانەش كڕین‌و فرشتنیان پێوە دەكەن‪،‬‬ ‫الی خۆیش����یەوە لیوا جەم����ال تاهیر‪،‬‬ ‫بەوتەی س����ەرۆكی لیژن����ەی مافی مرۆڤ‬ ‫لەئەنجومەنی پارێزگای كەركوك‪ ،‬لەكاتی فەرمان����دەی هێزەكان����ی پۆلیس����ی‬ ‫دەستگیركردنیشیاندا س����ەرۆكەكان ئازاد كەرك����وك‪ ،‬هاواڵتیانیش ئاگادار دەكاتەوە‬ ‫دەكرێن‪ ،‬بۆیە لەگەڵ پارێزگار رێككەوتون لەهەرش����وێنێك هەس����تیان بەبون����ی‬ ‫كە كۆنگرەیەكی نیش����تیمانی ئەنجامبدەن بازرگانیكردن ب����ە مرۆڤەوە كرد‪ ،‬دەتوانن‬ ‫پۆلیسی لێئاگادار بكەنەوە‪.‬‬ ‫بۆ نەهێشتنی بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە‪.‬‬ ‫ناوبراو رونیش����یدەكاتەوە‪ ،‬بە مادەی‬ ‫‪ 8‬س����اڵی ‪ 1988‬ماوەی ‪10‬ساڵ زیندانی‬ ‫نەبونی شێڵتەر دەیانداتە دەست‬ ‫هەركەس����ێكە بازرگانی بەمرۆڤەوە بكات‪،‬‬ ‫باندەكان‬ ‫س����ەرۆكی لیژن����ەی ماف����ی م����رۆڤ لەكاتێكیش����دا ئەگەر كەس����ەكە بازرگانی‬ ‫لەئەنجومەن����ی پارێ����زگای كەرك����وك‪ ،‬بەخێزان����ی خۆیەوەب����كات‪ ،‬ئ����ەوە ب����ە‬ ‫رونیدەكات����ەوە‪ ،‬بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە مادەی ‪ 34‬ئەنجومەنی ش����ۆڕش س����زای‬ ‫بۆت����ە دیاردە‌و هەم����و عیراقی گرتۆتەوە‪ ،‬لەسێدارەدانە‪.‬‬ ‫لەب����ارەی وتەكانی س����ەرۆكی لیژنەی‬ ‫چەن����د هۆكارێكی����ش هەی����ە بۆئ����ەوەی‬ ‫لەكەرك����وك رێژەكە بەرزبێت����ەوە‪ ،‬وەك ماف����ی مرۆڤ����ی ئەنجومەن����ی پارێزگای‬ ‫بون����ی چەن����د دەروازەی����ەك لەس����نوری كەركوك جەمال تاهیر‪ ،‬وتی «ئەگەر ئەو‬ ‫شارەكەو هاتنی هەندێك خێزانی دەرەوەی لیژنەیە زانیاریان هەیە بائێمەی لێ‌ ئاگادار‬ ‫كەركوك‪ ،‬كەبێكارو هەژارن‌و رەنگە ئەمە بكەن����ەوە بۆ ئەوەی لێكۆڵینەوەی خۆمان‬ ‫پاڵنەربێ����ت بۆئ����ەوەی بازرگانی بەگیانی دەست پێبكەین»‪.‬‬ ‫خۆیانەوە بكەن‪.‬‬ ‫دەبێت حكومەت پالنی هەبێت‬ ‫جوان حەس����ەن‪ ،‬دەڵێ����ت ‪،‬رێژەیەكی‬ ‫پارێزەرێكیش رونیدەكاتەوە‪ ،‬هەژاری‌و‬ ‫زۆر س����واڵكەر لەش����ارەكەدا بونی هەیە‪،‬‬ ‫هەندێ����ك كچیش كە لەش����ارەكانی ترەوە خراپی����ی ب����اری ئابوری����ی هۆكارێكە بۆ‬ ‫هەڵهات����ون‌و لەكەركوك گیرس����اونەتەوە‌و بازرگانیك����ردن بەمرۆڤ����ەوە‪ ،‬پەروەردەی‬ ‫بەه����ۆی نەبونی ش����ێڵتەرێك كەوتۆنەتە خێزانی����ش كاریگەری����ی ت����ەواوی هەیە‪،‬‬ ‫دەس����ت باندەكان‌و ئەوانی����ش بازرگانیان هەرچەن����دە باری ئاب����وری هۆكارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێوە دەكەن‪ ،‬جگ����ە لەوەش بەپێی ئەو خێ����زان زیاتر كاریگەریی دەبێت لەس����ەر‬ ‫زانیاریان����ەی دەس����تمانكەوتون باندەكان ئاراس����تەكردنی منداڵەكان����ی ب����ەرەو‬ ‫دەسگیركراون‌و كەسانی ناو باندەكە بەزۆر ئاسۆیەكی رونتر لەناو كۆمەڵدا‪.‬‬ ‫دڵشاد رەحیم‪ ،‬جەختدەكاتەوە‪ ،‬كاتێك‬ ‫كاری لەشفرۆش����یان پێكراوە ئەوان سزا‬ ‫دراون‌و لەبەندیخانەدان‪ ،‬بەاڵم س����ەرۆكی منداڵ باوكی لەدەستدەدات‌و ئەو خێزانە‬ ‫روب����ەڕوی قەیران����ی ئابوری����ی دەبنەوە‪،‬‬ ‫باندەكە ئازاد كراوە»‪.‬‬

‫پێویس����تە من����داڵ رانەس����پێردرێت ب����ۆ‬ ‫كاركردن‪ ،‬دەبێت حكومەت پالنی هەبێت‬ ‫بۆ ئەوەی لەو رێگەیەوە دیاردەی دزێوی‬

‫لەو شێوەیە پەرەنەسێنێ‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫یاس����ای كارك����ردن هەبێ����ت‌و جێبەج����ی‬ ‫بكرێت‪ ،‬كە منداڵی خوار تەمەن ‪ 15‬ساڵ‬

‫كار ن����ەكات‪ ،‬لیژن����ەی تایبەتیش هەبێت‬ ‫بۆ نەهێش����تنی دی����اردەی س����واڵكردن‌و‬ ‫لەهۆكارەكان����ی بكۆڵێت����ەوە‌و موچ����ە‌و‬

‫بڕیارە لەكەركوك كۆنگرەیەكی نشتیمانی بۆ‬ ‫كەمكردنەوەی بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە ببەسترێت‬

‫شوێنیحەوانەوەیان بۆ دابینبكات‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تریشەوە هەندێك لەخێزانەكان ناهۆشیارن‬ ‫پێویستە رێكخراوەكانی كۆمەڵی مەدەنیی‬ ‫رۆڵببینن لەهۆش����یار كردنەوەی كۆمەڵ‪،‬‬ ‫بەاڵم بەداخەوە تائێس����تا بەپێی پێویست‬ ‫بەو ئەركە هەڵنەس����اون‪ ،‬لیژنەی ئەمنیش‬ ‫پالن����ی هەبێت رێگەن����ەدات كۆچەریەكان‬ ‫بەهەر بیانویەكبێت روبكەنە س����نورەكە‪،‬‬ ‫بۆئ����ەوەی رێگ����ری بكرێت لەدی����اردەی‬ ‫بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە‪.‬‬

‫ژیانی عاشقان لەمەترسیدایە‬

‫رێكخراوی ترافیك‪ :‬زۆربەی روداوەكانی هاتوچۆ بەهۆی بەكارهێنانی مۆبایلەوە بوە‬ ‫سلێمانی‪ -‬ناهیدە ئەحمەد‪:‬‬ ‫زۆرێ����ك لەعاش����قان‌و ئەو كەس����انەی‬ ‫پەیوەندی����ی خۆشەویس����تیان هەی����ە‪،‬‬ ‫لەكاتی لێخوڕین����ی ئۆتۆمبێلدا خەیاڵیان‬ ‫الی عاس����قەكانە‌و بەو هۆیەشەوە مۆبایل‬ ‫زۆر بەكار دەهێن����ن‪ ،‬بەتایبەتیش ناردنی‬ ‫كورت����ە نام����ە‪ ،‬بەپێی وتەی پس����پۆڕانی‬ ‫هاتوچۆش كورتە نامە زۆر مەترسیدارترە‬ ‫لەقسەكردن بەمۆبایل‪ ،‬چونكە لەیەككاتدا‬ ‫مێش����ك‌و دەست پێوەی س����ەرقاڵدەبێت‪،‬‬ ‫ئەمەش لەكاتێكدایە بەپێی بەدواداچونی‬ ‫رێكخراوی ترافی����ك‪ ،‬زۆربەی روداوەكانی‬ ‫هاتوچۆ لەهەرێمی كوردس����تاندا هۆكاری‬ ‫سەرەكی بەكارهێنانی مۆبایلە‪.‬‬ ‫كورتە نامە روداوی لێدەكەوێتەوە‬ ‫ش����یالن ئەك����رەم‪ ،‬تەمەن ‪ 37‬س����اڵ‪،‬‬ ‫فەرمانب����ەرە‪ ،‬باس ل����ەوەدەكات‪ ،‬ناردنی‬ ‫كورتەنانە ت����ام‌و چێژێكی تایبەتی هەیە‪،‬‬ ‫زۆرجار لەكات����ی لێخوڕین����ی ئۆتۆمبیلدا‬ ‫واڵمی كورتەنامەكان دەداتەوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫مەترسیش����ی هەی����ە‪ ،‬ب����ەو هۆیەش����ەوە‬ ‫خەریكبوە توشی روداوی دڵتەزێن ببێت‪.‬‬ ‫توشی روداوی دەكات‬ ‫مینا محەمەد‪ ،‬پیش����ەی مامۆس����تایە‪،‬‬ ‫ب����اس لەوەدەكات‪ ،‬م����اوەی دو مانگ بوە‬ ‫ئۆتۆمبێل����ی كڕی����وە‪ ،‬كاتێ����ك ل����ەدەوام‬ ‫رۆیشتۆتەوە هاوڕێیەكی نامەی بۆ ناردوە‬ ‫ئەویش واڵمی داوەتەوە‪ ،‬بەو هۆیەش����ەوە‬ ‫توش����ی روداوی هاتوچ����ۆ ب����وە‪ ،‬منداڵ‌و‬ ‫باوكێكی بەسەختی برینداركردوە‪.‬‬ ‫وتیشی «هەرئەوەندە ئاگام لەخۆم بوە‬

‫كە هاوارمكرد‪ ،‬كاتێك هۆش خۆم هاتمەوە‬ ‫لەنەخۆشخانە بوم‪ ،‬برینێكی زۆر بەسەر‌و‬ ‫دەموچاومەوە بوە‪ ،‬كەویس����تم هەس����تم‬ ‫نەمتوانی دەس����تمكرد بەگری����ان‪ ،‬ماڵەوە‬ ‫بەدیارمەوەب����ون‪ ،‬لەو كاتە ناخۆشەش����دا‬ ‫پۆلیس����ەكان هات����ن وتەی����ان لێوەرگرتم‬ ‫ئەوەندە ترس����ام جارێكیتر لەهۆش خۆم‬ ‫چوم»‪.‬‬ ‫نامەیەك دەیكاتە قوربانی‬ ‫هی����وا عوس����مان‪ ،‬دوكان����دارە‪ ،‬ب����اس‬ ‫لەوەدەكات‪ ،‬چەندینجار لەكاتی لێخوڕینی‬ ‫ئۆتۆمبێل����دا نام����ەی ن����اردوە‪ ،‬ئەم����ەش‬ ‫دیاردەیەوە لەالی زۆربەی هاواڵتیان هەیە‬ ‫بەتایبەت لەالی كوڕانە رێژەكەی زۆرترە‪،‬‬ ‫ناردنی نامەش لەالی كوڕان دەگەڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی كە دەتوانن كۆنترۆڵی بارودۆخەكە‬ ‫دەك����ەن‪ ،‬بەاڵم بەپێچەوانەوە كارەس����ات‬ ‫بەدوای خۆیدا دەهێنێت‪.‬‬ ‫هی����وا بەدڵێك����ی پڕ گریانەوە باس����ی‬

‫دەكات‪ ،‬گیانی خۆیان‌و هاواڵتیان نەخەنە‬ ‫مەترسییەوەو لەكاتی لێخوڕینی ئۆتۆمبیلدا‬ ‫واڵمی نام����ەو تەلەفۆن نەدەن����ەوە‪ ،‬یان‬ ‫دەتوان����ن البدەن����ە الیەكی ش����ەقامەكەو‬ ‫پەیوەندیەكە وەربگ����رن‪ ،‬ئەوەش لەپێناو‬ ‫سەالمەتی هەموالیەكدایە‪.‬‬

‫لەوەك����رد‪ ،‬كە هاوڕێیەكی دوكانداری چوە‬ ‫بۆ س����نور بۆ ئەوەی ئەو شمەكانەی بۆی‬ ‫هات����وە چاودێریان بكات‪ ،‬ب����ەاڵم لەكاتی‬ ‫گەڕانەوەیدا بەهۆی بەكارهێنانی مۆبایلەوە‬ ‫كۆنترۆڵی ئۆتۆمبێلەكەی لەدەستدەدات‌و‬ ‫وەردەگەڕێت‪.‬‬ ‫دەست‌و مێشكیان مەشغوڵ دەكات‬ ‫خۆشەویستی بێ‌ زیان نین‬ ‫ئەفس����ەرێكی هاتوچۆ جەختدەكاتەوە‪،‬‬ ‫الی خۆیشیەوە توێژەرێكی كۆمەاڵیەتی‬ ‫رۆژانە ‪ 20‬بۆ ‪ 30‬كەس لە شۆفێران لەسەر‬ ‫بەكارهێنان یاخود ناردن����ی نامە غەرامە ئاماژە بەوەدەكات‪ ،‬هەركەسێك ویژدانیانە‬ ‫دەك����ەن‪ ،‬هەرچەندە س����ەرەتا ئاگاداریان یاخود یاساییانە مامەڵە بكات ئەوە نابێت‬ ‫دەكەنەوە‪ ،‬ب����ەاڵم هەرئەوەندەی كەمێك لەكاتی لێخوڕینی ئوتومبیلدا كورتە نامە‬ ‫لێی����ان دوردەكەون����ەوە مۆبایلەكانی����ان بنێرێ����ت‪ ،‬یاخود واڵمی نام����ە‌و تەلەفۆن‬ ‫دەگرنەوە بەدەس����تیانەوە‪ ،‬لەوكاتەش����دا بداتەوە‪ ،‬چونك����ە ژیانی خۆی‌و خەڵكیش‬ ‫شۆفێرەكان بەس����ەر ش����ۆفێرییەكەیاندا دەخاتە مەترسییەوە‪.‬‬ ‫دڵشاد حەمەس����اڵح‪ ،‬جەختدەكاتەوە‪،‬‬ ‫زاڵناب����ن‌و ئاگایان لەش����ۆفێری نامێنێت‬ ‫بەتایبەت لەكاتی ناردنی نامەدا دەس����ت‌و ئ����ەوەی لەكات����ی لێخوڕین����ی ئۆتۆمبیلدا‬ ‫زۆرتر واڵم����ی نامەو تەلەف����ۆن دەداتەوە‬ ‫مێشكیان مەشغواڵ دەكات‪.‬‬ ‫ش����یروان ق����ادر‪ ،‬داوا ل����ە ش����ۆفێران زیات����ر ئەوان����ەن ك����ە خۆشەویس����تیان‬

‫هەیە‪ ،‬هەرچەندە خۆشەویس����تی شتێكە‬ ‫كەناتوانرێ����ت هی����چ یاس����ایەكی دەرەكی‬ ‫بۆدابنرێت‪ ،‬بەاڵم كۆمەڵێك یاسای ناوەكی‬ ‫هەیە ك����ە مرۆڤ����ەكان خۆی����ان دەتوانن‬ ‫رێكی بخەن‪ ،‬بەش����ێوەیەك كە نەخۆیان‌و‬ ‫نەچواردەورەكەیان زیانی پێبگات‪.‬‬ ‫نابێت لەچركەیەك زیاتر ئۆتۆمبێل‬ ‫پشگوێ بخرێت‬ ‫خاوەن����ی نوس����ینگەیەكی راهێنان����ی‬ ‫ش����ۆفێری ئام����اژە ب����ەوەدەكات‪ ،‬یەكێك‬ ‫لەوبابەتە سەرەكیانەی كە ئەوان لەكاتی‬ ‫فێركردنی هەر فێرخوازێكدا گرنگی زۆری‬ ‫پێ����دەدەن بەكارنەهێنانی مۆبایلە لەكاتی‬ ‫ش����ۆفێریدا‪ ،‬چونك����ە بەكارهێنان����ی ئەم‬ ‫ئامێرە وادەكات مرۆڤ نەتوانێت سەرنجی‬ ‫تەواو لەسەر شۆفێرییەكەی بدات چ جای‬ ‫ئەوەی كە نامە بنێرێت‪.‬‬ ‫دیلم����ان حەمەن����ادر‪ ،‬رونیدەكات����ەوە‪،‬‬

‫نابێت لەچركەیەك زیاتر پێشی ئۆتۆمبیل‬ ‫پش����تگوێ‌ بخرێ����ت‪ ،‬نەك ه����ەر مۆبایل‌و‬ ‫نامەناردن بەڵكو نابێت بە تەس����جیل یان‬ ‫رادیۆی ناو ئۆتۆمبیلەكەشەوە مەشغوڵبیت‬ ‫تەنانەت ئاوڕدان����ەوەش بۆ ناوچەی كوێر‬ ‫نابێ����ت‪ ،‬لەچركەیەك زیات����ری پێبچێت‪،‬‬ ‫چونكە ئەگەر زیاتری پێبچێت مەترس����ی‬ ‫دروستدەبێت‪.‬‬ ‫زۆربەی روداوەكان بەهۆی‬ ‫بەكارهێنانی مۆبایلەوە بوە‬ ‫س����ەرۆكی رێكخ����راوی ترافی����ك‬ ‫بۆكەمكردن����ەوەی قوربانیانی روداوەكانی‬ ‫هاتوچۆ‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات‪ ،‬رێكخراوەكە لە‬ ‫‪2011‬وە لەسەر دەستی كۆمەڵێك كەسانی‬ ‫خەمخۆرو شارەزاوە دامەزراوە كەچەندین‬ ‫گرت����ەی ڤیدۆی����ی‌و كتێبیان س����ەبارەت‬ ‫بەروداوەكان����ی هاتوچۆ باڵوكردۆتەوە‪ ،‬كە‬ ‫ئامانج لێ����ی كەمكردن����ەوەی قوربانیانی‬ ‫روداوەكان����ی هاتوچۆی����ە‪ ،‬چونكە لەكۆی‬ ‫‪ 30‬واڵت‪ ،‬عیراق لەپل����ەی چوارەمدایە لە‬ ‫روداوەكانی هاتوچۆ تەنه����ا لە پارێزگای‬ ‫سلێمانی لە ماوەی شەش ساڵی رابردو بۆ‬ ‫هەر رۆژێك كەسێك گیان لەدەستدەدات‪.‬‬ ‫سەربەست حس����ێن‪ ،‬وتیشی «یەكێك‬ ‫ل����ەو گرت����ە ڤیدۆییان����ەی ك����ە باڵویان‬ ‫كردۆتەوە لەسەر تەلەفۆنە چ بەقسەكردن‬ ‫یاخ����ود ناردنی كورت����ە نامەبێت لەكاتی‬ ‫ش����ۆفێریدا‪ ،‬چونكە یەكێك لە ئامارەكان‬ ‫ئەوە رونكراوەتەوە كە زۆربەی روداوەكان‬ ‫بەهۆی بەكارهێنانی مۆبایلەوە بوە لەالیەن‬ ‫شۆفێرانەوە چ بەقسەكردنبێت یان ناردنی‬ ‫كورتەنامەبێت بۆیە ئەركی ئەم رێكخراوە‬ ‫تەنیا ئامۆژگاری كردنی شۆفێرانە لەرێگای‬ ‫سیمینارو چاوپێكەوتن‌و باڵوكراوەوە‪.‬‬

‫ثشو‬

‫ذمارة (‪ )448‬دو شةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫ماندێال دێته‌و‌ه که‌نار ده‌ریا‬

‫هۆتێلێك تەنیا پێشوازیی‬ ‫لە مردوەكان دەكات‬

‫‪11‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫رۆژن��ام��ەی��ەك��ی ئەلیكترۆنی‬ ‫ئیسپانی باڵویكردەوە‪ ،‬لەكارێكی‬ ‫سەرنجراكێشدا‌و بۆ رێزگرتن لەكۆچی‬ ‫دوای��ی نیلسۆن ماندێال سەرۆكی‬ ‫پێشوی ئەفریقا‪ ،‬ل��ەالی��ەن چەند‬ ‫كەسێكەوە ل��ەك��ەن��ار دەری��اك��ان��ی‬ ‫دی��رب��ان��ی‪ ،‬سێهەم گ���ەورە ش��اری‬ ‫ئەفریقا هەستان بەدروستكردنی‬ ‫چەند پەیكەرێك لە لم بۆ ماندێال‪.‬‬ ‫ئ��ەم ك��ارەش وەك رێزگرتنێك بۆ‬ ‫كەسایەتی ماندێالی به‌ڕێوه‌چو‪.‬‬

‫بەهۆی سه‌یرکردنی وێنە سێكسیەكان‬ ‫لەخوێندن دوردەخرێنەوە‬

‫وش ـ ــةى ي ـ ــةكـ ـت ـ ـ ــرب ـ ـ ـ ـ ـ ِر‬ ‫@@@‪@R@ @Q‬‬

‫@@‬

‫‪@@Q‬‬ ‫‪@@R‬‬ ‫‪@@S‬‬ ‫‪@@T‬‬ ‫‪@@U‬‬ ‫‪@@V‬‬ ‫‪@@W‬‬ ‫‪@@X‬‬ ‫‪@@Y‬‬ ‫‪@@QP‬‬ ‫‪@@QQ‬‬ ‫‪QR‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@S‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@@@@QR@@@@@@QQ@@@@@QP@@@@@@Y@@@@@@X@@@@@@@W@@@@@@V@@@@@@U@@@@@@T‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪-1‬بەچك���ەی گیانلەبەرێك���ە‪ +‬باڵو‪-2 ،‬ژن���ە ئەكتەرو گۆرانبێژێك���ی توركیایە‪،‬‬ ‫ئاش���كرایە‪ +‬پیتێك‪-3 ،‬گ���ەورە (پ)‪ ،‬روناكی كەم تین‪ +‬ج���ەردە‪ ،‬وەك یەكن‪.‬‬ ‫‪-4‬ناوێكی كوڕانەی عەرەبیە‪ ،‬وانە بەتێكەڵی‪ ،‬فڕۆكەیەكە‪-5 .‬ئەكرێ‌‪ ،‬دوان لەحەد‪،‬‬ ‫جۆرە ش���یرێكە‪-6 .‬دو جۆر گیانلەبەرن‪-7 .‬ژمارەیەكە (پ)‪ ،‬شارێكە لەسوریا‪،‬‬ ‫ت���ۆ‪-8 .‬درەختێكە‪ ،‬دوان لەئارا‪ ،‬ئەوس���ا هەبو‪-9 .‬س���ەرە (پ) ‪ ،‬لەتەهادایە‪،‬‬ ‫زیندەوەرێكە‪-10 .‬بەچكەی گیانلەبەرێكە‪ ،‬خواردنێكە‪ ،‬شكار‪-11 .‬تەنیشت (پ)‪،‬‬ ‫پیتێك ‪ +‬جۆرێكە لەشیعر‪ ،‬هار‪-12 .‬جل دەیناسێ‌‪ ،‬ئۆتۆمبیلێكە ‪ +‬پیتێك‪.‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫لەیەكێك ل��ەگ��ەڕەك��ەك��ان��ی ش��اری‬ ‫ی��وك��وه��ام��ای ی��اب��ان��ی‪ ،‬هۆتێلێكی‬ ‫سەرنجڕاكێش ك��ە بەشی پێشەوەی‬ ‫بەگوڵ رازێ��ن��راوەت��ەوە‪ ،‬بەپێچەوانەی‬ ‫سەرجەم هوتێلەكانی تر كار دەكات‌و‬ ‫تەنها پێشوازی لەمردوەكان دەكات‪.‬‬ ‫بەهۆی ئەو پاڵەپەستۆیەی لەسەر‬ ‫ئامێری سوتاندنی مردوەكان هەیە لەشاری‬ ‫یوكوهامای یابان‪ ،‬زۆرێك لەهاواڵتیان بۆ‬ ‫پاراستنی مردوەكانیان تاكو سەرەی‬ ‫سوتاندنیان دێت‪ ،‬مردوەكانیان دەنێرنە‬

‫ێ دەیهێڵنەوەو كفنی‬ ‫ئەو هۆتێلەو لەو ‌‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬بڕی مانەوەی هەر شەوێكیش‬ ‫‪ 157‬دۆالرە‪.‬‬ ‫هوتێلەكە ئ��ام��ادەك��راوە بەچەند‬ ‫ئامێرێكی ساردكەرەوەی تایبەتمەند‌و‪.‬‬ ‫هەر مردویەكیش دەخرێتە ژوری تایبەتی‬ ‫خ��ۆی��ەوەو تاكاتی م��ان��ەوەی مردوەكە‬ ‫رێگە دەدرێ��ت بەكەسوكاری سەردانی‬ ‫بكەن لەهەر كاتێكدا خۆیان بیانەوێت‪،‬‬ ‫سوتاندنی مردو یەكێكە لەدابونەریتەكان‌و‬ ‫هەندێك لەئاینەكان ئەنجامی دەدەن‪.‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫رۆژنامەی دەیلی مەیلی بریتانی باڵویكردەوە‪ ،‬لەلێكۆڵینەوەیەكدا‪ ،‬كە سەبارەت‬ ‫بەهەڵسوكەوتی خوێندكارە بریتانیەكان ئەنجامدراوە‪ ،‬دەركەوتوە بەسەدان‬ ‫خوێندكار‪ ،‬لەنێویاندا مندااڵنی تەمەن پێنج ساڵ هەیە‪ ،‬بەهۆی دەستدرێژی‌و‬ ‫بینینی وێنە سێكسیەكان لەخوێندن دورخراونەتەوە‪ .‬ئاشكراشی كردوە زۆرێك‬ ‫لەو خوێندكارانەی دورخراونەتەوە‪ ،‬لەرابردودا زنجیرەیەك كاری بەدرەوشتی تریان‬ ‫ئەنجامداوە‪ .‬وەك‪ ،‬دەستدرێژی سێكسی‌و دەست بۆ بردن‌و نوسین لەسەر دیواری‬ ‫ناو پۆلی خوێندنگەكان‪ .‬لەلێكۆڵینەوەكەدا هاتوە‪ ،‬لە سااڵنی ‪ 2010‬تا ‪2013‬‬ ‫نزیكەی ‪ 2000‬خوێندكار كە تەمەنیان لەنێوان ‪ 15 -13‬ساڵدا بوە‪ ،‬روبەڕوی ئەم‬ ‫سزایە بونەتەوە‪ ،‬لەنێو ئەو ژمارەیەدا زۆرێك لەمندااڵنی تەمەن چوار ساڵ‌و پێنج‬ ‫ساڵی‪-‬ش روبەڕوی لێپرسینەوەو سەرنجڕاكێشان بونەتەوە‪.‬‬

‫بەكارهێنانی مار بۆ مەساج‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫لەمێژە زانراوە‪ ،‬ژەهری‬ ‫م��ار بەكاردەهێنرێت بۆ‬ ‫پزیشكیەكان‌و‬ ‫زانستە‬ ‫ت��اق��ی��ك��ردن��ەوەی ج��ۆراو‬ ‫ج��ۆری لەسەر دەكرێت‪.‬‬ ‫ئاژانسەكان لەجاكارتای‬ ‫پایتەختی ئەندەنوسیا‬ ‫باڵویانكردەوە‪ ،‬لەیەكێك‬ ‫لەبنكە تەندروستیەكانیدا‪،‬‬ ‫م��ار بەكاردەهێنرێت بۆ‬ ‫م��ەس��اج��ك��ردن‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ‬ ‫ئەوەشدا ئەمە رێگەیەكی‬ ‫نوێیەو دورە لەسروشت‌و‬

‫ستونی‪:‬‬ ‫شاعیرێكی كوردی س���وریایە‪-2 .‬شیعر‪ ،‬یارییەكە‪-3 .‬لەالردایە‪ ،‬گیانلەبەرێكە‪،‬‬ ‫بۆماسییە‪-4 .‬هێلكە‪ ،‬نەخۆش���ییەكە‪ ،‬خواردنەوەیە‪-5 .‬درەختێكە‪ ،‬نیوەی مانا‪،‬‬ ‫هی تایت زیاترە‪-6 .‬گەڕەكێكە لە كەركوك‪-7 .‬بیر ‪ +‬درەختێكە‪-8 .‬سكی گەورە‪،‬‬ ‫ێ (پ)‪-9 .‬سەوزەیەكە‪ ،‬گوندێكە الی پێنجوێن‪،‬‬ ‫ورچی عەرەب (پ)‪ ،‬پارە ئەیناس ‌‬ ‫دوان لەك���ۆرە‪-10 .‬لەبانەدایە‪ ،‬تەقەمەنی���ە‪ ،‬گیانلەبەرێكە‪-11 .‬ناوێكی كوڕانەیە‪،‬‬ ‫یانە‪-12 .‬رۆژنامەنوسێكی كوردە‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫لەوشەی (كەل) ‪ 15‬وشە‬ ‫بنوسە‪ ،‬بەمەرجێك وشەی‬ ‫(كەل) كەوتبێتە سەرەتای‬ ‫وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬كەالك‪ ،‬كلێن‪،‬‬ ‫كەلەپاچە‪ ..‬هتد‬ ‫براوەی پێشو‪ :‬نەجم حەبیب‬

‫ج��ۆری ئەم ك��ارە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمڕۆ بەهۆی باڵوبونەوەی‬ ‫رێگا زۆرو زەوەن��دەك��ان‪،‬‬ ‫چ��ارەس��ەری سروشتی‌و‬ ‫بەبێ‌ بەكارهێنانی داو‬ ‫دەرمان‪ ،‬خەڵكی پەنا بۆ‬ ‫ئ��ەم ج��ۆرە چارەسەرانە‬ ‫دەب�����������ەن‪ ،‬ب���ەپ���ێ���ی‬ ‫ئاژانسەكانی ئەندەنوسیا‬ ‫لەئێستادا بەكارهێنانی‬ ‫م��ار ب��ۆ م��ەس��اج��ك��ردن‪،‬‬ ‫ل��ەزۆرێ��ك ل��ەواڵت��ەك��ان��ی‬ ‫جیهان گرنگی‌و تایبەتی‬ ‫خۆی هەیە‪.‬‬

‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫رێز نیشانبدە تا قاوە بەهەرزان بخۆیتەوە‬ ‫كاور‬ ‫‪4/20-3/21‬‬

‫دوانة‬ ‫‪6/20-5/21‬‬

‫ئ���ەوەن���دە ب��ەخ��ۆت‬‫مەنازە‪ ،‬وریابە زۆرشت‬ ‫الی هاورێكانت مەڵـێ‌‪،‬‬ ‫مدیاكان‪:‬‬ ‫دەبێتە چ��وار ی��ۆرۆ‪ .‬ه��ەروەه��ا ئەگەر خۆشەویستی هەر ئەوە‬ ‫ج��ی��اواز لەگەالنیتر‪ ،‬فرەنسیەكان میوان لەكاتی هاتن‌و رۆیشتنیدا رێز نیە ب��ەل��وغ��ز ب��ەس��ەری‬ ‫بەگەلێكی رۆشنبیرو رێكپۆش ناسراون لەئیدارەو شاگردەكان بگرێت‌و لەكاتی بەریت‪.‬‬

‫پ�����ارەی�����ەك دێ��ت��ە‬‫ێ بزانی‬ ‫دەس��ت��ت‪ ،‬دەب�� ‌‬ ‫چۆن بەكاری دەهێنی‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫لەخۆشەویستیدا دەب ‌‬ ‫سۆزو دڵفراوانی هەبێت‪.‬‬

‫لەجیهاندا‪ ،‬گرنگیەكی زیاد لەپێویست‬ ‫بەخۆیان دەدەن‪ ،‬بەتایبەتی لەكاتی‬ ‫گفتوگۆدا وشەكانی (م��ەدام‪ ،‬مێرسی)‬ ‫وەك رێزگرتنێك بۆ كەسی بەرامبەر‬ ‫بەكاردەهێنن‪.‬‬ ‫كافیتریای بتیت سیرا لەشاری نیس‪،‬‬ ‫یاسایەكی تایبەت بەخۆیان هەیەو بەسەر‬ ‫میوانەكانیدا جێبەجێی دەك���ات‪ ،‬بۆ‬ ‫نمونە‪ :‬نرخی كوپێك قاوە ‪ 7‬یۆرۆیە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم لەكاتی داواك��ردن ئەگەر بڵێیت‬ ‫بێزەحمەت قاوەیەكم بۆ بێنە نرخەكەی‬

‫داواكاریدا‪ ،‬بەرستەیەك بڵێت‪ :‬بەڕێزم‬ ‫دەتوانێت یەك كوپ قاوەم بۆ بێنیت‪،‬‬ ‫ئ��ەوا نرخەكەی دەبێتە ‪ 1.5‬ی��ۆرۆ‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری كافیتریاكە فابریس بیبینو‪،‬‬ ‫بەرۆژنامەی زە لوكاڵ‪-‬ی راگەیاند‪ ،‬زۆرێك‬ ‫لەمیوانەكان سەرسوڕمانیان نیشاندا لەم‬ ‫بیرۆكەیەو كاریگەری هەیە لەسەریان‪،‬‬ ‫وتیشی هەندێك لەمیوانەكان كە پێشتر‬ ‫مامەڵەیان خراپ بوە‪ ،‬ئێستا زۆر گۆڕاون‌و‬ ‫رێز لەشاگردەكان دەگرن‌و بە خاوەنشكۆ‪،‬‬ ‫یان گەورەم بانگیان دەكەن‪.‬‬

‫طا‬ ‫‪5/20-4/21‬‬

‫ێ بەرنامەیەك‬ ‫دەب��� ‌‬‫بۆ رۆژەك��ان��ی هەفتەت‬ ‫ێ‬ ‫داب��ن��ێ��ی‪ ،‬م���رۆڤ دەب � ‌‬ ‫ل��ەه��ەوڵ��دا ب��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەم‬ ‫هەفتەیە دور دەبیت‬ ‫لەسۆزیاری‪.‬‬

‫قرذاأل‬ ‫‪7/20-6/21‬‬

‫كارێك كە لەتواناتدا‬‫نیە مەچۆرە ژێر باری‪،‬‬ ‫ل��ەپ��ی��ش��ەن��وێ��ی��ەك��ەت��دا‬ ‫س��ەرك��ەوت��و دەب��ی��ت‪،‬‬ ‫ئ���ەوەن���دە دڵ���ت پیس‬ ‫نەبێ‌‪.‬‬

‫رَ‬ ‫شي ‪21‬‬ ‫‪8/21-7/‬‬

‫ب�����اری دارای����ی����ت رو‬‫لەباشی دەبێت‪ ،‬سەفەرێك‬ ‫دێ�����ت‌و خ���ێ���ری ه��ەی��ە‪،‬‬ ‫بەرامبەر خۆشەویستەكەت‬ ‫بەسەروەت‌و سامان مەنازە‪.‬‬ ‫فةريك‬ ‫‪9/22-8/22‬‬

‫هەڵگرتنی بەردی زل‬‫نیشانەی نەهاویشتنە‪ ،‬رێز‬ ‫لەخاوەن كارەكەت بگرە‪،‬‬ ‫بەرامبەر خۆشەویستەكەت‬ ‫درۆمەكە‪.‬‬

‫تةرازو‬ ‫‪10/22-9/23‬‬

‫ێ‬ ‫هیچ كەسێك بەب ‌‬‫ك��ارك��ردن پاشەكەوتی‬ ‫نابێت‪ ،‬ئەوەندە راڕا مەبە‬ ‫لەكاركردندا‪ ،‬بەراستی‬ ‫هەڵسوكەوت بكە‪.‬‬ ‫دوثشك‬ ‫‪11/22-10/23‬‬

‫ك��ات بەفیڕۆمەدەو‬‫كەمێك خ��ۆت هیالك‬ ‫ب��ك��ە‪ ،‬ئ���ەم هەفتەیە‬ ‫بەخت یاوەرتە‪ ،‬بەخەندە‬ ‫لەگەڵ خۆشەویستەكەتدا‬ ‫بدوێ‌‪.‬‬

‫كةوان‬ ‫‪12/20-11/23‬‬

‫وشەی لەوانەیە بخەرە‬‫الوەو بەجدی كارەكانت‬ ‫ب���ك���ە‪ ،‬ب����ەراب����ردوت����دا‬ ‫ب���چ���ۆرەوە‪ ،‬ب��ەرام��ب��ەر‬ ‫خۆشەویستەكەت هەڵە‬ ‫دوبارە مەكەرەوە‪.‬‬ ‫طيسك‬ ‫‪1/19-12/21‬‬

‫س����ەب����ر‪ ،‬ی��ەك��ێ��ك��ە‬‫لەسیفەتەكانی م��رۆڤ‪،‬‬ ‫هەڵچون كارێكی خراپەو‬ ‫زی���ان���ی ب����ەدواوەی����ە‪،‬‬ ‫ش���ك م����ەخ����ەرە س��ەر‬ ‫خۆشەویستەكەت‪.‬‬

‫سةتأل‬ ‫‪2/18-1/20‬‬

‫لەگوماندا م��ەژی‪،‬‬‫پ��اش��ەڕۆژت رون��اك��ە‪،‬‬ ‫ب����اری دارای���ی���ت رو‬ ‫لەباشییە‪ ،‬كەسێكی‬ ‫ت����ازە ه��اوڕێ��ی��ەت��ی��ت‬ ‫لەگەڵ دەبەستێ‌‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪3/20-2/19‬‬

‫ب���ەپ���ی���ر ه��ەم��و‬‫گفتەكانەوە مەچۆ‪،‬‬ ‫ل���ەوان���ەی���ە كەسێك‬ ‫بیەوێت ئازارت بدات‪ ،‬تا‬ ‫تەواو شارەزایی پەیدا‬ ‫نەكەی خۆشەویستی‬ ‫مەكە‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبردنى هونةرى‪:‬‬ ‫جةليل حس َين ‪ -‬سؤران عةبدولَآل نةقشبةندي‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫ناونیشان‪:‬‬ ‫سلێمانی – گردی ئەندازیاران‬ ‫نزیك هۆڵی رۆشنبیری‬ ‫ئاسیا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردتێل‪3290668 :‬‬ ‫فانۆس تیلیكۆم‪07480134687 :‬‬ ‫كۆڕەك‪07501147133 :‬‬ ‫دابەشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬ ‫ ‬ ‫چاپخانە‪ :‬كوردستان‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪w w w .c ha w d ernews .com‬‬

‫‪No. (448) 16-12-2013‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

‫سلێمانی دیداری عەالدین سەجادی لەئامێز دەگرێ‌‬ ‫بارزانی‌و‬

‫كەركوك‬

‫تایبەت ‪ -‬چاودێر‪:‬‬

‫لەژێر دروشمی «ع��ەالدی��ن سەجادی‬ ‫هەمیشە ب��ەه��اری ئ��ەدەب��ی ك���وردی»‪،‬‬

‫یەكێتی نوسەرانی كورد‪ ،‬لقی سلێمانی‬ ‫دیدارێك بۆ م��اوەی سـێ‌ رۆژ ‪-19-18‬‬ ‫‪ 2013/12/20‬بەیانیان سەعات (‪‌ )10‬و‬ ‫پاش نیوەڕوان سەعات (‪ ،)2،30‬لەهۆڵی‬

‫ت��ەوار بۆ مامۆستا ع��ەالدی��ن سەجادی‬ ‫رێكدەخات‪.‬‬ ‫ب��ۆ ئ��ەم دی����دارە چ��ەن��دی��ن ن��وس��ەرو‬ ‫كەسێتی ن��اس��راو ل��ەن��اوەوەو دەرەوەی‬

‫هەرێمی كوردستان وەك میوان‌و بەشداربو‬ ‫بانگهێشتكراون‪ ،‬كە باسەكانیان هەریەك‌و‬ ‫الیەنێك لەبەرهەمی عەالدین سەجادی‬ ‫دەگرێتە خۆی‪.‬‬

‫به‌هۆی کێشه‌ی داراییه‌و ‌ه «دیداری چرا» ناکرێته‌ فێستیڤاڵ‬ ‫تایبەت ‪ -‬چاودێر‪:‬‬

‫رۆژان��ی ‪ 20013/12/15-13‬لەهۆڵی‬ ‫ت����ەواری سلێمانی بەسەرپەرشتی‬ ‫وەزارەت�������ی رۆش��ن��ب��ی��ری‌و الوان‪،‬‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی گشتی راگەیاندن‌و چاپ‌و‬ ‫باڵوكردنەوە سێیەمین دیداری چرا بۆ‬ ‫فیلمی دۆكیۆمێنتاری كۆتایی هات‪.‬‬ ‫هاوکات وه‌زاره‌تی رۆشنبیریی ئاماژه‌ی‬ ‫ب �ه‌وه‌دا که‌ به‌هۆی کێشه‌ی داراییه‌وه‌‬ ‫ناتوانین «دی����داری چ���را» بکه‌ینه‌‬ ‫فێستیڤاڵ‪.‬‬ ‫دی���دارەك���ە زی��ات��ر ل��ە ‪ 35‬فیلمی‬ ‫دۆكیۆمێنتاری لەخۆگرتبو‪ .‬لەوتەی‬ ‫وەزارەتی رۆشنبیری‌و الوان دا هاتوە‪:‬‬ ‫ئەمساڵیش لەژێر چەتری خولی سێیەمی‬ ‫(دی���داری چ���را)دا لێرە لەپایتەختی‬ ‫رۆشنبیریدا سەرلەنوێ‌ كۆبوینەتەوە‬ ‫بۆئەوەی نوێترین‌و باشترین بەرهەمی‬ ‫فیلمی دۆكیۆمێنتاری ببینین‌و دیالۆگ‌و‬ ‫گەنگەشە لەسەر رەوشی بەرهەمهێنانی‬ ‫دۆكیۆمێنتاری بكەین‪.‬‬ ‫وەزارەت�������ی رۆش��ن��ب��ی��ری‌و الوان‬

‫ل��ەچ��وارچ��ێ��وەی پ�لان��ی سااڵنەیدایە‬ ‫گ��رن��گ��ی ب��ە ب��ەره��ەم��ه��ێ��ن��ان��ی فیلم‌و‬ ‫بابەتی دۆكیۆمێنتاری ب��دات‪ ،‬چ وەك‬ ‫بەرهەمهێنان بێت لەڕێگای فەرمانگەكانی‬ ‫سینەماو راگەیاندن‌و چ لەرێگەی سندوقی‬ ‫كۆمەكەوە بێت‪ ،‬بێگومان سازدانی‬ ‫(دی���داری چ���را)ش وەك��و هۆكارێكی‬ ‫رێخۆشكەرو هاندەرە بۆ بەرەوپێشچونی‬ ‫رەوشی بەرهەمهێنانی دۆكیۆمێنتاری‌و‬ ‫پیشەسازیی سینەماو بەهێزبونی‬ ‫ژێرخانەكەی‪ ،‬بەتایبەتیش كە هەمو‬ ‫ساڵێك نزیكەی چوار یەكی بودجەی‬ ‫دیدارەكە تەرخانكراوە بۆ خەاڵتەكان‪،‬‬ ‫ئەوەش گەورەترین تەرخانكراوی داراییە‬ ‫بەبەراورد لەگەڵ دیدارو فێستیڤاڵەكانی‬ ‫تری هەرێمی كوردستاندا‪.‬‬ ‫تا ئەوكاتەی لەروی دارای�ی‌و لەڕوی‬ ‫كوالێتیەوە چاالكییەكە دەگاتە ئاستی‬ ‫فێستیڤاڵ‪ ،‬ئەم كارەمان هەر بەناوی‬ ‫(دیدار)دا دەهێڵینەوە‪ ،‬چونكە فێستیڤاڵ‬ ‫ناوێكی مەزنەو كاتێك رەوای��ە ناوی‬ ‫فێستیڤاڵی لێبنێین پێویستە ژێرخانی‬ ‫دارایی‌و مرۆیی تەواوی بۆ دابینكرابێت‪.‬‬

‫كارمەندەكەی شارەوانیی چەمچەماڵ خەاڵت كرا‬

‫سلێمان عەبدوڵاڵ یونس‬

‫بڕوام وابو‪ ،‬بارزانی لەپرسی كەركوكدا لەدەرەوەی بەرژەوەندیی‬ ‫پارتی بڕیار بدات‌و لەغیابی مام جەاللدا دڵی كەركوك‌و یەكێتی‬ ‫نەشكێنێت‪ .‬ئاخر رۆڵی سەرۆكایەتی رۆڵێكی گەورەیە‌و چاوەڕوانی‬ ‫گەورەشی لەسەرە‪.‬‬ ‫هەمومان بینیمان لەكاتی پێدانەوەی پۆستی سەرۆكوەزیران‬ ‫بەنێچیرڤان بارزانی‪ ،‬مام جەالل چۆن ل��ەدەرەوەی بەرژەوەندییە‬ ‫حزبییەكانی یەكێتییەوە هەڵسوكەوتی كرد‌و وێڕای سوربونی هەمو‬ ‫یەكێتی‌و مەكتەبی سیاسی لەسەر ‌وەرگرتنەوەی پشكی یەكێتی‬ ‫لەپارتی‪ ،‬بەاڵم مام كاتێك زانی هەمو پارتی حەزدەكەن كاك‬ ‫نێچیرڤان ب��ەردەوام بێت‌و ئەمەش لەقازانجی پرسی دەوڵەتداری‬ ‫هەرێمە كوردییەكەیە‪ ،‬مام جەالل گوێی بەبەرژەوەندی‌و خواستە‬ ‫حزبییەكانی یەكێتی نەدا‌و بڕیاریدا نێچیرڤان بارزانی لەسەر پشكی‬ ‫یەكێتی لەنیوەی دوەمی كابینەی پێنجەم بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫نایشارمەوە! كاتێك زانیم هەمو یەكێتی حەزدەكەن دوبارە دكتۆر‬ ‫نەجمەدین كاندید بكرێتەوە بۆ سەرۆكایەتیی لیستی كەركوك‪ ،‬من‬ ‫خۆم چاوەڕوان بوم بەڕێز مەسعود بارزانی‪ ،‬لەبەر خاتری خواستی‬ ‫یەكێتی‌و لەبەر بەرژەوەندیی كەركوك‌و یەكڕیزیی كورد‌و لەبەر خاتری‬ ‫غیابی مام جەالل‪ ،‬ل��ەدەرەوەی بەرژەوەندی پارتی بڕیار بدات‌و‬ ‫وەكو سەرۆكی هەمومان لەم پرسەدا الیەنگری خواستی یەكێتی‌و‬ ‫بەرژەوەندی كورد‌و كەركوك بێت‌و بەدەنگی بەرز بڵێت‪ :‬وێڕای‬ ‫تێبینی‌و وێڕای بەرژەوەندییە جیاوازە حزبییەكانی پارتی‌و وێڕای‬ ‫بینینی خواستی جیاوازی سەركردایەتی پارتی لەم پرسەدا‪ ،‬بەاڵم‬ ‫با دكتۆر نەجمەدین دوبارە كاندیدی كورد بێت لەكەركوك‪ .‬ئاخر‬ ‫بەهەمو پێودانگەكان‌و بەلەبەر چاوگرتنی هەمو ئیعتیبارەكان‪ ،‬دەبو‬ ‫بارزانی ئەمەی كردبایە!‬

‫دوای ساڵ‌و نیوێك دابڕان‬

‫شەزا حەسون بەشەش جۆر‬ ‫بەرگەوە دەركەوتەوە‬

‫شەماڵ كەمال‪،‬‬ ‫ئ��ەو كارمەندەی‬ ‫ش���ارەوان���ی كە‬ ‫چ��ەن��د رۆژێ����ك‬ ‫لەمەوبەر بەهۆی‬ ‫زۆری الف���اوەوە‬ ‫لەناحیەی شۆڕش‬ ‫ژی��ان��ی خ��ۆی بۆ‬ ‫رزگ���ارك���ردن���ی‬ ‫م������اڵ������ێ������ك‬ ‫ل��ەالف��او خستە‬ ‫م��ەت��رس��ی��ی��ەوە‪،‬‬ ‫ل��ەالی��ەن ئامانج‬ ‫ك�������ەس�������اس‬ ‫ق��ائ��ی��م��ق��ام��ی‬ ‫چ���ەم���چ���ەم���اڵ‬ ‫خەاڵت كرا‪.‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬

‫پێگەی ئیالف ب�ڵاوی��ك��ردەوە‪ ،‬دوای‬ ‫دابڕانی لەگۆرانی‌و دنیای هونەر بۆ‬ ‫م���اوەی س��اڵ‌و نیوێك خانمە شۆخی‬ ‫گۆرانبێژی عیراقی شەزا حەسون بەڤیدیۆ‬ ‫ێ بەناوی (خطیة) هاتەوە‬ ‫كلیپێكی نو ‌‬ ‫نێو دنیای گ��ۆران��ی‪ .‬لەكلیپەكەشدا‬ ‫هەریەكە لەهونەرمەندی كوێتی عەبدوڵاڵ‬ ‫بوشەهری‌و منداڵێك ب��ەن��اوی ئەلسا‬ ‫بەشداییان تێدا كردوە‪.‬‬

‫ئ��ی�لاف ب�ڵاوی��ش��ك��ردۆت��ەوە‪ ،‬وێنەی‬ ‫كلیپەكە لەدوبەی گیراوەو ماوەی چوار‬ ‫رۆژی خایاندوە‪ .‬لەكاتی وێنەگرتنەكەشدا‬ ‫شەزا بەشەش جۆر جل‌و بەرگ دەركەوتوە‬ ‫لەنێوان كالسیك‌و مۆدێرن‪ .‬بەرهەمی‬ ‫گۆرانیەكە لەالیەن كۆمپانیای رۆتانا كاری‬ ‫بۆكراوەو شیعری گۆرانیەكەشی لەالیەن‬ ‫شاعیر حسین زەعیتەرەوە ئامادەكراوە‪،‬‬ ‫شەزا بەنیازیشە لەناوەڕاستی ساڵی نوێدا‬ ‫ئەلبومی گۆرانیە نوێكەی باڵوبكاتەوە‪.‬‬

‫دوا دیوانی به‌رزان هه‌ستیار‬ ‫ل ‌ه کتێبفرۆشییه‌کاندایه‌‬ ‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیار‪ :‬سامی هادی‬

‫ذمارة (‪ )389‬دوشةممة ‪ 2013/12/16‬ثاشكؤيةكي هةفتانةي رةخنةيي ئةدةبي روناكبرييية‬

‫جارێكى تریش ژنه سكپڕه‌كان‬ ‫ڕه‌خنه‌گره‌كان ده‌رباره‌ى شه‌شه‌مین پێشانگاى تایبه‌تى ئاریان ئه‌بووبه‌كر ده‌دوێن‬ ‫ئا‪ :‬ڕه‌خنه‌ى چاودێر‬ ‫له‌ ڕۆژى ‪ 11/12‬تا ‪ ،11/15‬شه‌ش���ه‌مین پێشانگاى تایبه‌تى‬ ‫ش���ێوه‌كاریى «ئاری���ان ئه‌بووبه‌كر»‪ ،‬له‌ژێر ناونیش���انى (‪)9‬‬ ‫ل���ه‌ هۆڵى مۆزه‌خانه‌ى س���لێمانیدا كرایه‌وه‌‪ ،‬ك��� ‌ه تێیدا ئاریان‬ ‫تازه‌ترین كاره‌كانى خۆى نمایش كردبوو و وه‌ك ڕه‌خنه‌گرانیش‬ ‫ئام���اژه‌ى پێده‌ده‌ن‪ ،‬ئاریان ده‌توانێت ببێته‌ یه‌كێك ل ‌ه دیارترین‬ ‫شێوه‌كاره‌كانى هونه‌رى شێوه‌كاریى كوردى‪.‬‬ ‫ئاریان ئه‌بووبه‌كر‪ ،‬خاوه‌نى پێشانگاكه‌‪ ،‬ب ‌ه ڕه‌خنه‌ى چاودێرى‬ ‫ڕاگه‌یاند‪ ،‬بابه‌تى تابلۆكان وه‌ك پێشانگاى پێشووى له‌سه‌ر‬ ‫بابه‌تى زۆربوون بووه‌و باسى له‌وه‌ش كرد پێشانگاك ‌ه درێژكراوه‌ى‬ ‫هه‌مان بیرۆكه‌یه‌ به‌ شێواز و گۆڕانكاریى جیاوازه‌وه‌‪ ،‬وتیشى‪:‬‬ ‫«به‌تایبه‌ت زۆربوون له‌الى مرۆڤ و ڕووه‌ك و باڵنده‌ و ژماره‌كان‬ ‫كه‌ هه‌موو ئه‌مان ‌ه چه‌ندان مانا و ده‌الله‌تى جۆراوجۆر له‌ خۆ‬ ‫ده‌گرن‪».‬‬ ‫ئاماژه‌ى به‌وه‌ش دا‪ ،‬خاڵێكى ترى پێشانگاك ‌ه بریتى بوو‌ه‬ ‫له‌ گرنگیدان ب ‌ه بینه‌ر‪ ،‬وه‌ك ده‌ڵێت‪« :‬هه‌ر بینه‌رێك ده‌بوو‌ه‬ ‫خاوه‌نى به‌شێك له‌ ئه‌رشیفى تابلۆكان كه‌ پێكهاتبوو ل ‌ه‬ ‫(‪ )DVD‬ك ‌ه ‪ 100‬تابلۆى تێدابوو‪ ،‬هاوكات ده‌لیلێك و چه‌ندان‬ ‫تابلۆى چاپكراو‪».‬‬ ‫له‌م پێشانگه‌یه‌دا ‪ 15‬سپۆنسه‌ر به‌شداربووه‌‪ ،‬سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫به‌شداریپێكردنى ئه‌و سپۆنسه‌رانه‌ش‪ ،‬ئه‌بووبه‌كر وتى‪« :‬هێنانى‬ ‫سپۆنسه‌ر بۆ ناو كاره‌كه‌‪ ،‬خاڵێكى سه‌ره‌تایى بوو‪ ،‬مه‌به‌ستیش‬ ‫لێى هێنانى سپۆنسه‌ر بوو بۆ ناو كارى هونه‌رى‪».‬‬ ‫به‌شێك له‌ هونه‌رمه‌ندانى شێوه‌كارییش‪ ،‬هه‌وڵه‌كانى ئه‌و‬ ‫شێوه‌كار‌ه ب ‌ه گرنگ ده‌زانن و پێیان وای ‌ه ئه‌گه‌ر به‌و شێواز‌ه‬ ‫ب�ه‌رده‌وام بێت‪ ،‬ده‌بێت ‌ه یه‌كێك ل ‌ه شێوه‌كار‌ه دیاره‌كانى ناو‬ ‫هونه‌رى شێوه‌كاریى كوردى‪.‬‬ ‫له‌و باره‌یه‌وه‌‪ ،‬ڕێبوار سه‌عید‪ ،‬شێوه‌كار‪ ،‬وتى‪« :‬ئاریان ل ‌ه‬ ‫كاركردندایه‌ بۆ دۆزینه‌وه‌ى شێوازێكى كاركردن ك ‌ه تایبه‌ت بێت‬ ‫به‌ خۆى‪ ،‬یه‌كێك ل ‌ه هه‌وڵه‌كانیشى دۆزینه‌وه‌ى یه‌كه‌ى بابه‌ت ‌ه‬ ‫و ل ‌ه ئافره‌تێكى سكپڕدا خۆى ده‌بینێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه كردوویه‌تیی ‌ه‬ ‫كۆنسێپتێك و له‌وێو‌ه درێژ‌ه ب ‌ه كاره‌كانى خۆى ده‌دات‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫یه‌كێكه‌ ل ‌ه شت ‌ه گرنگه‌كان و به‌داخه‌و‌ه هونه‌رمه‌ندانى ئێم ‌ه كه‌م‬ ‫له‌سه‌ر یه‌كێتیى بابه‌ت كار ده‌كه‌ن‪».‬‬

‫وتیشى‪« :‬ئه‌م ‌ه هه‌وڵێكى جوان ‌ه نه‌ك ته‌نها له‌ ڕووی بابه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو له‌ ڕووى ته‌كنیكه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه ڕووى به‌كارهێنانى مه‌تریاڵى‬ ‫جیاوازه‌وه‌‪ ،‬ل ‌ه ڕووى ئه‌ندازه‌ى جیاوازه‌وه‌‪ ».‬ئه‌و هونه‌رمه‌ند‌ه‬ ‫باسى له‌وه‌ش كرد‪ ،‬كاره‌كته‌رى ئاریان خۆى زۆر نزیك ‌ه ل ‌ه‬ ‫كاره‌كانییه‌وه‪ .‬سه‌عید ته‌ئكیدى له‌وه‌ش كرده‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر ئاریان‬ ‫له‌و شێوازه‌دا زیاتر قووڵ بێته‌وه‌ ده‌بێته‌ كه‌سێكى دیار ل ‌ه‬ ‫هونه‌رى شێوه‌كاریى كوردیدا‪.‬‬ ‫ده‌شڵێت‪« :‬تێمایه‌ك هه‌یه‌ ك ‌ه هه‌وڵده‌دات سیمبولییان ‌ه كارى‬ ‫له‌سه‌ر بكات‪ ،‬دووباره‌بوونه‌وه‌ى باڵنده‌ یه‌كێك ‌ه له‌و ئاماژانه‌‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫كار‌ه تازه‌كانیشیدا تێكه‌ڵكردنى ئه‌و ژماران ‌ه ئاماژه‌یه‌كى تره‌ بۆ‬ ‫چوونه‌ ناو ئیشكردن له‌ دنیاى سیمبولدا‪».‬‬ ‫له‌الیه‌كى تریشه‌وه‌‪ ،‬وه‌هبى ڕه‌س��وڵ‪ ،‬مامۆستاى زانكۆ و‬ ‫ڕه‌خنه‌گرى هونه‌رى‪ ،‬هێماى بۆ ئه‌و‌ه كرد‪ ،‬ئاریان به‌ ته‌مه‌نێكى‬ ‫كورتى هونه‌ریى خۆیه‌وه‌ توانیویه‌تى ئاماده‌ییه‌كى وه‌ها تۆمار‬ ‫بكات كه‌ خۆلێبواردن و نه‌بینین و نه‌خوێندنه‌وه‌ى شتێك بێت‪،‬‬ ‫گه‌ر نه‌ڵێین ئه‌سته‌م‪ ،‬ئه‌وا بڵێین قورس و گرانه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو وتى‪« :‬هونه‌رمه‌ندێكى الو بتوانێت له‌ ده‌ستپێكى ئه‌و‬

‫قۆناغ ‌ه هه‌ستیاره‌دا و ل ‌ه ماوه‌یه‌كى زه‌مه‌نیى ڕێژه‌یى كورتدا‪،‬‬ ‫خۆ ل ‌ه سنوره‌كانى تایبه‌تمه‌ندبوون نزیك بكاته‌وه‌‪ ،‬وه‌ك تواناى‬ ‫ئه‌و نزیكبوونه‌وه‌یه‌ى (ئاریان ئه‌بووبه‌كر) ل ‌ه بااڵبوونى خۆیدا‬ ‫به‌دیهێناوه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ تایبه‌تمه‌ندبوون ‌ه ل ‌ه بینین و گوتارێكى‬ ‫جیاوازى ته‌كنیكیى هونه‌ریدا‪».‬‬ ‫ئه‌وه‌شى وت‪ ،‬ئاریان ب ‌ه فۆڕمێكى زۆر مه‌ئلووف (ك ‌ه فۆڕمى‬ ‫ژنێكى دووگیانه‌) كۆبنیادى تایبه‌تى كاره‌كانى بنیات ده‌نێت‪،‬‬ ‫به‌اڵم ساتێ ئه‌م كۆبنیاد‌ه به‌ چه‌ندان یه‌كه‌ى ترى تایبه‌ت‬ ‫له‌نێو ده‌ق ‌ه هونه‌رییه‌كانیدا ڕیزبه‌ند ده‌كات‪ ،‬ڕوونیشی كرده‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌م كرد‌ه ئیستاتیكییه‌ی‪ ،‬سیستمێكى بونیادى نامه‌ئلووف‬

‫ده‌خه‌مڵێنێ و به‌مه‌ش تێكشكاندن و بنیاتنانه‌وه‌یه‌كى نوێ ل ‌ه‬ ‫نه‌خشه‌ى ئاسۆى چاوه‌ڕوانیى بینه‌ردا ده‌ئه‌فرێنێ‪ ،‬ك ‌ه چیتر‬ ‫بینه‌ر نه‌توانێت یاخود قایل نه‌بێت ب ‌ه شرۆڤه‌كردنێكى ئاسایى‬ ‫وه‌سفییانه‌ بۆ ئه‌م فۆڕم ‌ه مه‌ئلووفه‌‪.‬‬ ‫ئاریان ئه‌بووبه‌كر‪ ،‬له‌دایكبووى شارى سلێمانیی ‌ه و ساڵى‬ ‫‪ 2008‬په‌یمانگاى هونه‌ر‌ه جوانه‌كانى سلێمانى به‌شى شێوه‌كاریى‬ ‫ته‌واو كردووه‌‪ ،‬ساڵى ‪ ،2012‬به‌شى شێوه‌كاریى كۆلێژى هونه‌رى‬ ‫زانكۆى سلێمانى ته‌واو كردووه‌‪.‬‬

‫كازیوه‌ ساڵح كام خه‌اڵته‌ی نه‌جیب مه‌حفووزی وه‌رگرت؟‬

‫ئه‌مساڵ خه‌اڵتی نه‌جیب مه‌حفووز درا به‌ ڕۆماننووسێكی سووری‬ ‫ئا‪ :‬ڕه‌خنه‌ی چاودێر‬

‫ل ‌ه ماوه‌ی ڕابردوودا و له‌ ڕێگه‌ی ڕه‌خنه‌ی چاودێره‌وه‌‪ ،‬هه‌واڵی‬ ‫ئه‌وه‌ باڵو كرایه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه كازیو‌ه ساڵحی نووسه‌ر‪ ،‬خه‌اڵتی نه‌جیب‬ ‫مه‌حفووزی وه‌رگرتووه‌‪ ،‬دواتریش قسه‌وباس���ی به‌ دوای خۆیدا‬ ‫هێن���ا و وه‌ك باڵویش كرایه‌وه‌‪ ،‬ڕۆماننووس���ێكی س���ووری ئه‌و‬ ‫خه‌اڵت���ه‌ی وه‌رگرتووه‌‪ .‬ڕه‌خنه‌ی چاودێریش ل ‌ه به‌دواداچوونێكدا‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی زانیو‌ه ك ‌ه دوو خه‌اڵت ب ‌ه ن���اوی نه‌جیب مه‌حفووزه‌و‌ه‬ ‫سااڵنه‌ ل ‌ه واڵتی میسڕ ده‌به‌خشرێن‪ ،‬یه‌كێكیان ل ‌ه الیه‌ن ده‌زگای‬ ‫چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی زانك���ۆی ئه‌مریكییه‌وه‌یه‌ له‌ قاهیره‌ (ک ‌ه‬ ‫ناسراوترین خه‌اڵت ‌ه به‌ناوی ناجیب مه‌حفوزه‌وه‌)‌ ته‌نیا بۆ ڕۆمانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ی تریش���یان ل ‌ه الی���ه‌ن ده‌زگای النغمه‌وه‌ی���ه‌ـ به‌ هاوكاریی‬ ‫وه‌زاره‌تی ڕۆش���نبیریی ئه‌و واڵته‌ ده‌به‌خشرێت كه‌ بۆ چیرۆك و‬ ‫ڕۆمانه‌‪ .‬ئه‌و خه‌اڵته‌ی كازیوه‌ ساڵح وه‌ری گرتووه‌‪ ،‬بریتیی ‌ه له‌و‬ ‫خه‌اڵته‌ی ده‌زگای النغمه‌ ده‌یبه‌خشێت‪.‬‬ ‫كازیوه‌ ساڵح‪ ،‬نووسه‌ر‪ ،‬ل ‌ه په‌یوه‌ندییه‌كی ته‌له‌فۆنیدا‬ ‫هه‌واڵه‌كه‌ی بۆ ڕه‌خنه‌ی چاودێر پشتڕاست كرده‌و‌ه و ئاماژه‌ی‬ ‫به‌و‌ه دا‪ ،‬دوو خه‌اڵت ب ‌ه ناوی نه‌جیب مه‌حفووزه‌وه‌ ده‌به‌خشرێن‪،‬‬ ‫ك ‌ه یه‌كیان له‌الیه‌ن ده‌زگای النغمه‌وه‌ ب ‌ه هاوكاریی وه‌زاره‌تی‬ ‫ڕۆشنبیریی ده‌درێ��ت‪ ،‬وه‌ك باسیشی كرد ئه‌وه‌ی ئه‌و وه‌ری‬ ‫گرتووه‌ بریتییه‌ له‌و خه‌اڵته‌یان‪ ،‬ك ‌ه بۆ چیرۆك و ڕۆمانه‌‪.‬‬ ‫هاوكات ڕۆژی چوارشه‌ممه‌ی ڕابردوو‪ ، 2013/12/11 ،‬ده‌زگای‬

‫چاپ و باڵوكردنه‌وه‌ی زانكۆی ئه‌مریكی له‌ قاهیره‌‪ ،‬ڕایگه‌یاند‬ ‫ك ‌ه ئه‌مساڵ خه‌اڵتی نه‌جیب مه‌حفووز درا به‌ ڕۆمانی (چه‌قۆ ل ‌ه‬ ‫مه‌تبه‌خه‌كانی ئه‌م شاره‌دا نییه‌)ـی ڕۆماننووسی سووری (خالید‬ ‫خه‌لیفه‌)‪ .‬ئه‌م خه‌اڵته‌ سااڵنه‌ ل ‌ه ڕۆژی له‌دایكبوونی نه‌جیب‬ ‫مه‌حفووزدا ده‌درێت ب ‌ه ڕۆماننووسێكی عه‌ره‌ب‪.‬‬ ‫رۆماننووسی س��ووری‪ ،‬خالد خه‌لیفه‌‪ ،‬نه‌یتوانی ل ‌ه كاتی‬ ‫پێشكه‌شكردنی خه‌اڵته‌كه‌دا له‌ قاهیره‌ ئ��ام��اده‌ بێت‪ -‬ب ‌ه‬ ‫هۆی بارودۆخی سیاسیی خراپی سوریاوه‌‪ ،‬بۆیه‌ ل ‌ه په‌یجی‬ ‫فه‌یسبووكه‌كه‌یدا نووسیویه‌تی‪« :‬سه‌رباری خه‌می گه‌وره‌ی‬ ‫من و سه‌رجه‌م سوورییه‌كان‪ ،‬به‌اڵم ڕۆمانه‌كه‌م (چه‌قۆ ل ‌ه‬ ‫مه‌تبه‌خه‌كانی ئه‌م شاره‌دا نییه‌) ملوانكه‌ی خه‌اڵتی نه‌جیب‬ ‫مه‌حفووزی به‌ ده‌ست هێنا‪ .‬خۆشه‌ویستیی زۆری ئێو‌ه وای لێ‬ ‫كردم ئاماده‌نه‌بوونم كاریگه‌رییه‌كی كه‌متری هه‌بێت‪».‬‬ ‫ئ �ه‌م خ�ه‌اڵت� ‌ه ل� ‌ه ساڵی ‪1996‬ـ����ه‌و‌ه س��ااڵن� ‌ه و ل�ه‌ ڕۆژی‬ ‫له‌دایكبوونی مه‌حفووزدا له‌ الیه‌ن به‌شی باڵوكردنه‌وه‌ی زانكۆی‬ ‫ئه‌مریكی ل ‌ه قاهیره‌دا‪ ،‬وه‌ك ڕێزلێنانێك بۆ ئه‌و تاقه‌نووسه‌ره‌ی‬ ‫عه‌ره‌ب ك ‌ه ل ‌ه ساڵی ‪1988‬ـدا خه‌اڵتی نۆبڵی وه‌رگرتووه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫ڕۆماننووسێكی داهێنه‌ری عه‌ره‌ب ده‌به‌خشرێت‪.‬‬ ‫د‪ .‬عمر شعراوی‪ ،‬خه‌اڵته‌كه‌ی دا به‌ د‪ .‬فاتمه‌ بوودی‪ ،‬خاوه‌نی‬ ‫ئه‌و په‌خشخانه‌یه‌ی ڕۆمانه‌كه‌ی چاپ كردووه‌ و ل ‌ه بری لیژنه‌ی‬

‫ته‌حكیم وته‌یه‌كی پێشكه‌ش كرد و وتی‪« :‬ئه‌م ڕۆمانه‌ی خالید‬ ‫خه‌لیف ‌ه بارودۆخی ترسناكی ئه‌مڕۆی سوریا‪ ،‬به‌ ته‌كنیكێكی‬ ‫رۆمانئامێزی ن��وێ‌‪ ،‬ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬باسی خێزانێك ده‌كات‬ ‫ك ‌ه ب ‌ه هۆی توندوتیژیی سیاسییه‌و‌ه شه‌اڵڵی خوێن ده‌بن و‬ ‫كه‌رامه‌تیان پێشێل ده‌كرێت‪ ،‬ل ‌ه ڕاستیدا ئه‌م ڕۆمانه‌ سیاسه‌تی‬ ‫نائینسانییانه‌ی ئه‌و واڵته‌ به‌ گشتی ڕیسوا ده‌كات‪».‬‬ ‫خالید خه‌لیفه‌ ك ‌ه ئێستا ته‌مه‌نی ‪ 49‬ساڵ ‌ه و ل ‌ه سوریا ده‌ژی‪،‬‬ ‫ێ ڕۆمانی دیكه‌ی هه‌ن‪ ،‬ب ‌ه ناوه‌كانی (پاسه‌وانی فریودان‪-‬‬ ‫س��� ‌‬ ‫‪( ،)1993‬ده‌فته‌ره‌كانی قربات‪( ،)2000 -‬ستایشی قین‪.)2006 -‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫««‬

‫‪2‬‬

‫شیعر له‌ پاڵ ئێمه‌دا دێت و ده‌چێت‬ ‫د‪.‬نه‌وزاد ئه‌حمه‌د ئه‌سوه‌د‬

‫دو هه‌فت‌ه جارێک ده‌ینوسێت‬

‫ئاپۆریا ‪Aporia‬‬

‫ئاپۆری���ا ‪ ،Aporia‬بە عەرەبی (اللغزی���ە) و (العمایە)‪ ،‬یەكێكە لە‬ ‫زاراوەكانی زانس���تی لۆجی���ك‪ ،‬ئاماژەیە بۆ بابەتی نارۆش���ن و تەماوی‬ ‫و ئاڵۆزو لوغزامێز‪ ،‬ئەم وش���ەیە لە زمانی گریكی���ی كۆندا بەم واتایانە‬ ‫بەكارهاتووە‪ :‬لوغزێكی تاریك‪ ،‬قورس���ییەكی شڵەژێنەر‪ ،‬رێگای داخراو‪،‬‬ ‫كەسێكی ون و سەرلێشێواو‪.‬‬ ‫ئاپۆریا بریتییە لە وروژاندنی بابەتی قورس و پرسیاركردن و دەربڕینی‬ ‫ێ پێشكەشكردنی چارەسەر‪ .‬هەردوو فەیلەسوفی فەرەنسی‬ ‫ناڕەزایی‪ ،‬بەب ‌‬ ‫ج���اك دێریداو پۆل دویمان ئەم زاراوەیەیان بۆ خوێندنەوەی دووس���ەرە‬ ‫«م���زدوج» بەكارهێناوە‪ ،‬كاتێك رەخنە لە فیك���ری خۆرئاوایی دەگرن‬ ‫نایان���ەوێ‌ بگەنە حەقیقەتێكی دیاریك���راو‪ ،‬چونكە حەقیقەتی دیاریكراو‬ ‫ێ بگەنە ناوچەیەكی نیمچەداخراو‪ ،‬ناوچەیەك‬ ‫بوونی نییە‪ ،‬بەڵكو دەیانەو ‌‬ ‫هاوكات مان���ای جیاوازو دژ بەی���ەك بەرهەم دەهێنێت ك���ە تاكمانایی‬ ‫رەتدەكاتەوە‪ ،‬چونكە ئەگەر یەك مانای دیاریكراو هەڵبژێرین و گرنگیی‬ ‫پێبدەین‪ ،‬مانای وایە ماناكانی تر دەش���ارینەوەو رێگە لە باڵوبوونەوەیان‬ ‫دەگرین‪ .‬كەواتە حەقیقەتی راس���تەقینە بریتییە لە بوونی ئاپۆریا‪ ،‬واتە‬ ‫لوغز‪.‬‬

‫لۆگۆس ‪Logos‬‬

‫لۆگۆس ‪ ،Logos‬اللوغوس‪ ،‬یەكێكە لە زاراوە ئاڵۆزو پڕ لە ماناكان‪،‬‬ ‫لەرووی فەلس���ەفی و زمانەوانییەوە دەگەڕێتەوە ب���ۆ گریكە كۆنەكان‪،‬‬ ‫هەندێ‌ كەس پێیان وایە وش���ەی «اللغە»ی عەرەبی لە لوگە و لۆگۆی‬ ‫یۆنانییەوە وەرگیراوە‪ ،‬هەروەها لۆجیك ‪ Logic‬لە لۆگۆس���ەوە هاتووە‪.‬‬ ‫لێرەدا لۆگۆس واتە بیركردنەوەو عەقڵ‪ ،‬لەفیكری مەسیحیش���دا لۆگۆس‬ ‫وات���ە ئەفراندن و خەلق‪ ،‬بۆیە ئینجیلی یوحەننا بەم رس���تەیە دەس���ت‬ ‫پێ���دەكات‪« :‬لەس���ەرەتادا لۆگۆس هەبووە»‪ ،‬كە لێ���رەدا لۆگۆس واتە‬ ‫وشە‪ ،‬وش���ەیش یانی خەلقكردن‪ ،‬س���ەرەتای ئینجیلی یوحەننا دەڵێ‌‪:‬‬ ‫ێ وەرگێڕاندا كراوە بە «فی البد‌و‬ ‫«ف���ی البد‌و كان اللوغوس»‪ ،‬لە هەند ‌‬ ‫كان الكلمە»‪ ،‬پاشان لۆگۆس بەمانا ئەفالتونیەكەی وەرگیرا كە بریتییە‬ ‫لە‪ :‬عەقڵێكی دروستكەر‪ ،‬یان مەعریفەیەكی خوداوەندی‪ ،‬لێرەدا لۆگۆس‬ ‫یەكس���انە بە عەقڵی خودایی و یەكەمین خەلقكردن لە گەردوندا‪ .‬لێرەوە‬ ‫لۆگ���ۆس لەهەر س���ێ‌ رەهەندی فیكری و ئایینی و فەلس���ەفی بەمانای‬ ‫جیاواز ب���ەكار هاتووە‪ .‬لەالی فەلس���ەفەی هیراكلیتس لۆگۆس بریتییە‬ ‫لە هێزێكی سروش���تبەزێنی نامرۆیی كە گ���ەردوون و هەموو جیهان لە‬ ‫ناڕێكی و ئاژاوە دەپارێزێت و رێكیدەخات‪ .‬لەالی رواقیەكانیش بریتییە‬ ‫لە خودی خودایی‪ .‬دواجار دەش���ێت لۆگۆس لە مانایەكدا رابگرین‪ ،‬ئەو‬ ‫مانایەش بریتییە لە عەقڵ‪.‬‬ ‫بەپێی لۆگۆس مرۆڤ ئاژەڵێكی قس���ەكەرە‪ ،‬كەواتە لۆگۆس تایبەتە‬ ‫بە مرۆڤ كە لە س���ەرجەم زیندەوەرەكانی دی جیای دەكاتەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫تەنها مرۆڤ «زمان»ی دۆزییەوەو وش���ەی بۆ گەیاندنی مانا بەكارهێنا‪.‬‬ ‫لۆگۆس بریتییە لە زمان و عەقڵ‪.‬‬

‫هه‌م���وو ش���ته‌كان نهێنی���ی خۆیان هه‌یه‌ و ش���یعر نهێنییه‌ك ‌ه ك ‌ه هه‌موو ش���ته‌كان هه‌یانه‌‪.‬‬ ‫شانبه‌شانی پیاو تێده‌په‌ڕیت‪ ،‬سه‌یری ژنێك ده‌كه‌یت‪ ،‬ورد ده‌بیته‌وه‌ ل ‌ه شێوازی هه‌اڵتنی زیره‌كانه‌ی‬ ‫سه‌گێك‪ ،‬ل ‌ه هه‌ر یه‌ك له‌م شتانه‌دا‪ ،‬كه‌ الیه‌نی مرۆییان هه‌یه‌‪ ،‬شیعر بوونی هه‌یه‌‬

‫و‪ .‬له‌ فارسییه‌وه‌‪ :‬ئازاد به‌هین‬ ‫مانگ����ی ئ����وت‪ ،‬مانگی مه‌رگ����ی لۆركایه‌‪.‬‬ ‫س����ه‌باره‌ت به‌ كاتی دروستی مه‌رگی فدریكۆ‬ ‫گارسیا لۆركا‪ ،‬شاعیری ناوداری ئیسپانیایی‪،‬‬ ‫دوو گێڕانه‌وه‌ له‌ به‌ر ده‌ست دایه‌‪.‬‬ ‫هه‌ندێ����ك ل����ه‌ ژیاننامه‌نووس����ان‪ ،‬مه‌رگی‬ ‫لۆركای����ان رێكه‌وت����ی ‪9‬ی ئوت����ی ‪ 1936‬و‬ ‫هه‌ندێك����ی دیك����ه‌_ له‌وان����ه‌ یان گیبس����ۆن‬ ‫لۆركاناسی ناودار_ رێكه‌وتی مه‌رگی ئه‌ویان‬ ‫به‌ره‌به‌یانی ‪18‬ی ئوتی ‪ 1936‬تۆمار كردووه‌‪.‬‬ ‫ب����ه‌اڵم ئ����ه‌وه‌ی روون و ئاش����كرایه‌‬ ‫تیربارانكردنی له‌ الیه‌ن مه‌ئمورانی ئه‌منییه‌تی‬ ‫ژه‌ن����ه‌ڕاڵ فرانك����ۆ كاتێك رووی����دا كه‌ لۆركا‬ ‫ته‌مه‌نی له‌ ‪ 38‬ساڵ زیاتر نه‌بوو و له‌وپه‌ڕی‬ ‫داهێنانی هونه‌ریی خۆیدا بوو‪.‬‬ ‫له‌ ئاوریل����ی س����اڵی ‪ ،1936‬ته‌نیا چه‌ند‬ ‫مان����گ پێش مه‌رگی ل����ۆركا‪ ،‬فلیپه‌ مۆڕاڵس‬ ‫وتووێژێك����ی له‌گه‌ڵ ئه‌نجام����دا كه‌ لۆركا له‌و‬ ‫وتووێژه‌دا قسه‌ له‌ س����ه‌ر هونه‌ری شاعیری‪،‬‬ ‫له‌س����ه‌ر ش����یعره‌كانی و له‌س����ه‌ر ح����ه‌ز و‬ ‫هۆگرییه‌كانی خۆی به‌رامبه‌ر به‌ شانۆ ده‌كات‪.‬‬ ‫فدریكۆ‪ ،‬شیعر چییه‌؟‬ ‫ش����یعر شتێكه‌ كه‌ له‌س����ه‌ر شه‌قام دێت و‬ ‫ده‌ڕوا‪ .‬ش����تێك كه‌ ده‌ڕوات و ده‌جووڵێت‪ ،‬له‌‬ ‫پاڵ ئێمه‌دا دێت و ده‌چێت‪.‬‬ ‫هه‌موو ش����ته‌كان نهێنی����ی خۆیان هه‌یه‌ و‬ ‫شیعر نهێنییه‌كه‌ كه‌ هه‌موو شته‌كان هه‌یانه‌‪.‬‬ ‫شانبه‌شانی پیاو تێده‌په‌ڕیت‪ ،‬سه‌یری ژنێك‬ ‫ده‌كه‌یت‪ ،‬ورد ده‌بیته‌وه‌ له‌ شێوازی هه‌اڵتنی‬ ‫زیره‌كان����ه‌ی س����ه‌گێك‪ ،‬له‌ هه‌ر ی����ه‌ك له‌م‬

‫ش����تانه‌دا‪ ،‬كه‌ الیه‌نی مرۆییان هه‌یه‌‪ ،‬ش����یعر‬ ‫بوونی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫له‌مڕووه‌وه‌ من شیعر به‌ كارێكی ئه‌بستراكت‬ ‫و ئینتزاعی نازانم‪ ،‬به‌ڵكوو وه‌ك ش����تێك لێی‬ ‫ده‌ڕوانم كه‌ به‌ڕاستی بوونی هه‌یه‌‪ ،‬شتێك كه‌‬ ‫شانبه‌شانی من دێت و له‌ گه‌ڵمه‌‪.‬‬ ‫كه‌سایه‌تییه‌كانی شیعره‌كانی من هه‌موویان‬ ‫بوونی ده‌ره‌كیی����ان هه‌بوو‪ .‬له‌ ش����اعیریدا‪،‬‬ ‫گرینگ ئه‌وه‌یه‌ كه‌ شێره‌ی شیعر بدۆزیته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌وج����ار‪ ،‬رێ����ك ئه‌و كاته‌ی ك����ه‌ به‌ هیچ‬ ‫ش����ێوه‌یه‌ك چاوه‌ڕوانی����ت لێ����ی نییه‌_ له‌‬ ‫چاوتروكاندنێك����دا_ ش����ێره‌كه‌ ده‌كرێته‌وه‌ و‬ ‫ش����یعر به‌ هه‌موو پێكهاته‌ بێ وێنه‌كه‌ی و به‌‬ ‫هه‌موو جوانییه‌كانییه‌وه‌‪ ،‬ده‌ڕژێته‌ ده‌ره‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌م باره‌یه‌وه‌ كه‌ ئاخۆ پیاوێك هه‌ڵخڕێنتره‌‬ ‫ی����ان ژنێك‪ ،‬ناتوان����رێ قس����ه‌یه‌ك بكرێت‪.‬‬ ‫به‌مجۆره‌ وه‌اڵمی پرس����یاره‌كه‌ی تۆ له‌ پێشدا‬ ‫ده‌ده‌مه‌وه‌‪ .‬نا‪ ،‬ناتوانرێ له‌م باره‌یه‌وه‌ شتێك‬ ‫بڵێیت‪.‬‬ ‫هه‌ڵبه‌ت ئاس����اییه‌ كه‌ له‌ ش����یعردا پرسی‬ ‫حه‌ز و ویسته‌ جنسییه‌كان هه‌یه‌‪ ،‬به‌ تایبه‌ت‬ ‫كاتێك كه‌ ئێمه‌ سه‌ر و كارمان له‌گه‌ڵ شیعری‬ ‫عاشقانه‌دا هه‌یه‌‪ .‬پرسی ناموته‌ناهیش كاتێك‬ ‫دێته‌ گۆڕێ كه‌ شیعر هه‌وڵی رووبه‌ڕوبوونه‌وه‌‬ ‫له‌گه‌ڵ دۆزه‌خ ده‌دات‪ .‬له‌ راس����تیدا ش����یعر‬ ‫سنوورێك ناناسێت‪.‬‬ ‫ش����یعر له‌ به‌رده‌م درگای ماڵه‌كه‌ی ئێمه‌‬ ‫ده‌توان����ێ له‌ چاوه‌ڕوانی ئێمه‌دا دانیش����تبێ‪،‬‬ ‫ئ����ه‌و كاته‌ی ك����ه‌ ئێمه‌ ل����ه‌ به‌ره‌به‌یانییه‌كی‬ ‫س����ارددا به‌ قاچه‌ ماندووه‌كان و له‌ كاتێكدا‬ ‫كه‌ یه‌خه‌ی كۆته‌كه‌مان هه‌ڵداوه‌ته‌وه‌ ده‌چینه‌‬ ‫ناو ماڵه‌كه‌مان‪.‬‬

‫ش����یعر ل����ه‌ ئ����اوی كانییه‌ك����دا له‌وانه‌یه‌‬ ‫چاوه‌ڕوان����ی ئێمه‌ بێ����ت‪ ،‬له‌ ش����كۆفه‌كانی‬ ‫دره‌خت����ی زه‌یتوون كه‌ له‌س����ه‌ر پارچه‌یه‌كی‬ ‫سپی له‌ هه‌یوانی سه‌ربانی ماڵه‌كه‌مان دامان‬ ‫ناوه‌ تا له‌ به‌ر هه‌تاودا وش����ك بێت‪ .‬به‌اڵم به‌‬ ‫هیچ ش����ێوه‌یه‌ك ناتوانین به‌و وردبینییه‌یه‌وه‌‬ ‫كه‌ ل����ه‌ ماتماتیكدا ب����ه‌دی ده‌كه‌ین گه‌اڵڵه‌ی‬ ‫شیعرێك داڕێژین كه‌ بۆ نموونه‌ ده‌بێ بڕۆیت‬ ‫و رێك لیترونیوێك نه‌وت بكڕیت‪.‬‬ ‫یه‌كه‌مین شیعره‌كانی من كه‌متر له‌وه‌ی كه‌‬ ‫له‌ ئه‌نده‌لووسییه‌ك چاوه‌ڕوان ده‌كرێت‪ ،‬ئه‌و‬ ‫فه‌زایه‌ی ئه‌نده‌لووس����ی هه‌بوو‪ .‬ئه‌و شیعرانه‌‬ ‫ئه‌نجام����ی كار و هه‌وڵی من ب����وو له‌ بواری‬ ‫په‌خشاندا‪ .‬هه‌مووان ده‌زانن كه‌ من یه‌كه‌مین‬ ‫كتێبم به‌ په‌خشان نووسی‪.‬‬ ‫كاتێك كه‌ من به‌ هه‌موو رۆح و ده‌روونمه‌وه‌‬ ‫و به‌ وردبینییه‌وه‌ سووربووم له‌سه‌ر هۆنینه‌وه‌‬ ‫و نووسینی شیعر‪ ،‬وش����یارانه‌ بڕیارم دا كه‌‬ ‫ئه‌نده‌لووس بكه‌مه‌ بابه‌تی هۆنراوه‌كانی خۆم‬ ‫و «له‌قله‌قه‌كانی ئاویال»م نووسی‪.‬‬ ‫هۆكاری ئه‌م����ه‌ش ده‌توانێ ئه‌وه‌ بێت كه‌‬ ‫من له‌ ئیسپانیا دوور بووم‪ ،‬ده‌ریا و وشكایی‬ ‫تووش����ی ئێمه‌ بب����وو و دڵته‌نگیی دووری له‌‬ ‫نیشتمان‪ ،‬ته‌نیا به‌ زێده‌كه‌م غه‌رناته‌ و باخه‌‬ ‫به‌رباڵوه‌كانی زه‌یتوونه‌كه‌ی قه‌تیس نابێته‌وه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵكوو له‌ به‌ره‌به‌یانییه‌ك له‌ مانگی مارسدا‪،‬‬ ‫بیر له‌ حه‌س����اره‌ گه‌وره‌كانی ش����اری ئاویال‬ ‫ده‌كه‌مه‌وه‌‪.‬‬ ‫كاتێ����ك كه‌ م����ن ل����ه‌ دووره‌وه‌ ده‌ڕوانمه‌‬ ‫ئیس����پانیا‪ ،‬ئ����ه‌و واڵته‌ بۆ من «كاس����تیلی‬ ‫كۆن����ه‌«‪ ،‬ل����ه‌ بێده‌نگی����ی ته‌نیاییه‌ك����ه‌ی و‬ ‫مه‌یدانێك����ی چۆڵ كه‌ پیرێژنێ����ك لێی تێپه‌ڕ‬

‫ده‌بێت تا بگاته‌ ته‌سبیحگێڕی له‌ كڵێسه‌‪.‬‬ ‫ئه‌ی شانۆ‪ ،‬فدریكۆ؟‬ ‫شانۆ هه‌میشه‌ ره‌س����اله‌تی من بووه‌‪ .‬من‬ ‫زۆر له‌ كاته‌كانی ته‌مه‌نم بۆ ش����انۆ ته‌رخان‬ ‫كردووه‌‪ .‬تێگه‌یشتنێك كه‌ من له‌ شانۆ هه‌مه‌‬ ‫ت����ا راده‌یه‌ك شه‌خس����ییه‌ و ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌ركه‌شییه‌كانی من‪.‬‬ ‫ش����انۆ ش����یعره‌ كه‌ له‌ كتێب دێته‌ ده‌ر و‬ ‫ده‌بێت����ه‌ مرۆڤێك كه‌ قس����ه‌ ده‌كات و هاوار‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ده‌گریت و بێ هیوا ده‌بێت‪.‬‬ ‫شانۆ پێویس����تی به‌و كه‌سایه‌تییانه‌ هه‌یه‌‬ ‫كه‌ له‌س����ه‌ر په‌رده‌ی ش����انۆ جلێك له‌ شیعر‬ ‫ده‌كه‌نه‌ به‌ر و هاوكات ئێسكه‌كانی خۆیان و‬ ‫خوێنی خۆیان ده‌خه‌ڕوو‪.‬‬ ‫ئه‌و كه‌س����ایه‌تییانه‌ ده‌بێ ئه‌وه‌نده‌ مرۆیی‬ ‫و ئه‌وه‌نده‌ ترس����ناك‪ ،‬تراژیك بن و به‌ وه‌ها‬ ‫هێز و توانایه‌ك له‌گه‌ڵ ژیان و سه‌رده‌مه‌كه‌ی‬ ‫خۆیان گرێ درابن كه‌ خیانه‌تی ئه‌وان ئاشكرا‬ ‫بكه‌ن و مرۆڤ هه‌س����ت به‌ بونیان بكات و به‌‬ ‫هه‌موو تواناوه‌‪ ،‬وش����ه‌كانی عه‌شق و بێزاری‬ ‫بێته‌ سه‌ر لیوه‌كانیان‪.‬‬ ‫لینكی سه‌رچاوه‌‪:‬‬ ‫‪http://zamaaneh.com/‬‬ ‫‪.503 _post /08 /2008 /literature‬‬ ‫‪html‬‬ ‫برگرفته از کتاب «در سایه ماه و مرگ»‬ ‫گزیده ش����عرهای فدریکو گارس����یا لورکا‪ .‬به‬ ‫انتخاب و ترجمه خسرو ناقد‪ .‬انتشارات کتاب‬ ‫روشن‪ .‬تهران‪،‬‬

‫ئەویدی ‪Other The‬‬

‫ئەویدی ‪ ،Other‬بەعەرەبی (ااڵخر)‪ ،‬لەسادەترین پێناسەیدا بریتییە‬ ‫لە پێچەوانەی «من» یان «خود»‪ ،‬واتە «ئەویدی» و «من» هەمیشە‬ ‫وەك دوو دژ ی���ان وەك دوو هاوش���ێوە لەت���ەك یەك���دا دادەنرێن‪ .‬ئەم‬ ‫زاراوەی���ە لە لێكۆڵینەوەكانی گوتاری كۆلۆنیالی و پۆس���ت كۆلۆنیالی و‬ ‫رەخنەی فێمینیزم و رەخنەی رۆش���نبیری و جێندەرو خۆرهەاڵتناسی و‬ ‫خۆرئاواناسی و ئەنترۆپۆلۆجیادا بەكاردەهێنرێت‪ ،‬هەروەها لە فەلسەفەی‬ ‫فەرەنسیدا بایەخی زۆری پێدراوەو لێكۆڵینەوەی جیاجیای لەسەر كراوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەالی جان پۆل س���ارتەرو میش���یل فۆك���ۆ و جاك الكان و‬ ‫دێریداو ئیمانۆیل لیڤیناس‪.‬‬ ‫ێ «ئەویدی» سەبارەت بە «من» ئەویدییەكی‬ ‫مەرج نییە هەموو جار ‌‬ ‫ێ‬ ‫ێ و ترس و دڵەڕاوك���ێ‌ بوروژێن ‌‬ ‫دژ و نام���ۆو نامەئل���وف و بێگان���ە ب ‌‬ ‫وهەڕەش���ە لە یەكێتیی گروپ بكات‪ ،‬بەپێچەوانەوە ئەویدی لەفەلسەفەی‬ ‫نوێدا هاوش���ێوەی «خود»ەو تەواوكەری یەكدین‪ ،‬لێرەدا تێگەیش���تن و‬ ‫لێكۆڵینەوە لە «ئەویدی» زۆر پێویس���تە بۆ تێگەیش���تن لە «خود»‪،‬‬ ‫جۆلیا كریستیڤا دەڵێ‌ «ئەویدی لە ناوەوەماندا دەژی‪ ،‬ئەویدی رووەكەی‬ ‫ێ «من ئەویدیم»‪.‬‬ ‫تری شوناسەكەمانە»‪ ،‬رامبۆی شاعیریش دەڵ ‌‬ ‫لەفەلسەفەی س���ارتەریزم و الكانیزمدا و هەروەها لە فینۆمینۆلۆجی‬ ‫و فێمینیزم���دا «ئەویدی» بایەخێك���ی زۆر گەورەی هەیە بۆ پێكهێنانی‬ ‫«خ���ود» و ب���ۆ دیاریكردنی شوناس���ی ئەو خودە‪ ،‬چونكە پرس���یاری‬ ‫«ئەویدی» پەیوەستە بە پرسیاری «شوناس»‪ ،‬كە لەراستیدا ئەویدی‬ ‫بەش���دارە لە دامەزراندن و رێنوێنیكردنی سەرەتاكانی خودی كەسی و‬ ‫نەتەوەیی و كولتوری‪ .‬ئەویدی لەالی س���ارتەرو الكان فاكتەرێكی گرنگە‬ ‫ب���ۆ پێكهێنانی خودو بۆ تێگەیش���تن لە خود‪ ،‬چونك���ە ئاگایی خود لە‬ ‫تەماشاكردنی ئەویدییەوە دادەمەزرێت‪ .‬بەاڵم ئەم ئەویدییە لەالی سارتەر‬ ‫ئەویدییەكی ئیجابی نییە‪ ،‬چونكە هەوڵ دەدات دەس���ت لە ئازادییەكانی‬ ‫خود وەربدات و رێگەی لێبگرێت‪ ،‬بۆیە دواجار سارتەر گەیشتە ئەو وتە‬ ‫ناودارەی كە دەڵێ‌‪« :‬ئەویدی دۆزەخە»‪.‬‬ ‫كەچی فۆكۆ پێی وایە «ئەویدی» و «خود» بەش���ێوەیەكی پتەو و‬ ‫لێكهەڵنەوەشاو بەیەكەوە گرێدراون و مومكین نییە جیابكرێنەوە تەنها لە‬ ‫ساتەوەختی مەرگدا نەبێت‪ ،‬لێرەدا فۆكۆ‪ ،‬بەپێچەوانەی سارتەر‪ ،‬پێیوایە‬ ‫كاتێك خود ئەویدی دوور دەخاتەوە ئەوسا خودی مرۆڤەكە خۆی دوور‬ ‫دەخاتەوەو بچوكی دەكاتەوە‪ ،‬واتە دژایەتیكردنی ئەویدی دژایەتیكردنی‬ ‫خ���ودە‪ ،‬دێری���دا دەڵێ‌ «ئەوی���دی جەوه���ەرە‪ ،‬ئەویدی س���ەرچاوەی‬ ‫ێ بەریەككەوتنی خود بە ئەویدی مومكین‬ ‫راس���تەقینەی منە چونكە بەب ‌‬ ‫نییە ئەو خودە لەخۆی تێبگات و ش���ێوە بگرێت»‪ .‬ئیدوارد س���ەعید لە‬ ‫كتێبی خۆرهەاڵتناس���یدا رەخنە ل���ەو چەمكەی «ئەویدی» دەگرێت كە‬ ‫سیس���تمی كۆلۆنیالی خۆرئاوایی لەئاستی خۆرهەاڵتدا دایهێناوە‪ ،‬لەوێوە‬ ‫خۆرئاوا ویس���تویەتی لەمیانی دەرخس���تنی «ئەویدی»ی خۆرهەاڵتیدا‪،‬‬ ‫منی خۆرئاوای خاوەن ئەقڵ بەرجەس���تە ب���كات و رەوایی بە هەژمونی‬ ‫خۆرئاوایی ببەخشێت‪.‬‬ ‫بڕوانە‪ :‬مفاتي��ح اصطالحي��ة جديدة‪-‬معجم مصطلح��ات الثقافة واجملتمع‪،‬‬ ‫ترمجة‪ :‬سعيد الغامني‪ /‬دليل الناقد االدبي‪ ،‬د‪.‬ميجان الرويلي و د‪.‬سعد البازعي‪/‬‬ ‫معج��م املصطلح��ات االدبية‪ ،‬ترمجة‪ :‬د‪.‬حممد محود‪ /‬معج��م املصطلحات االدبية‬ ‫املعاصرة‪ ،‬د‪.‬سعيد علوش‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫‪3‬‬

‫هه‌موو شاعیره‌كان مرۆڤ نین‬

‫««‬

‫چاوپێكه‌وتن له‌گه‌ڵ شێركۆ بێكه‌سدا‬

‫سازدانی‪ :‬سامی داوود‬ ‫و‪ .‬له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪ :‬ئه‌كبه‌ر حه‌سه‌ن‬ ‫ س���امی داوود‪ :‬شیعرنووس���ین ب���ۆ تۆ‬‫جێگه‌ی هه‌ناس���ه‌دانی گرتۆته‌وه‌‪ .‬رۆژانه‌ ب ‌ه‬ ‫كاغه‌زی سپی‌و قه‌ڵه‌می دارو جگه‌ره‌كێشانی‬ ‫به‌رده‌وام���ه‌وه‌ له‌گه‌ڵی���دا ده‌ژی���ت‪ .‬ئ���ه‌م‬ ‫ش���ه‌یدابوونی رۆژانه‌یه‌ ب ‌ه شیعره‌و‌ه ماندووت‬ ‫ناكات؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬نه‌خێر‪ ،‬هه‌رگیز‪ .‬ن ‌ه‬ ‫ماندوێتی‌و ن ‌ه بێزاری‌و ن ‌ه وه‌ستان‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫مانای ئه‌وه‌ی ‌ه من عاشقی خوێندنه‌وه‌‌و‬ ‫ئ��اگ��ادارب��وون ل ‌ه تێكست ‌ه نوێیه‌كانم‪.‬‬ ‫دووه‌میش‪ ،‬من شێتی شیعر نووسینم‪.‬‬ ‫رۆژان��� ‌ه به‌ناو زم��ان��دا سه‌فه‌ر ده‌ك �ه‌م‪.‬‬ ‫سه‌فه‌ر بۆ كۆمه‌ڵه‌ جیهانێك ده‌ك�ه‌م‪،‬‬ ‫ته‌واو جیاوازن له‌م جیهانه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫ناو زماندا ده‌یبینم‌و كه‌شفی ده‌كه‌م‪ ،‬له‌ناو‬ ‫واقیعی رۆژانه‌ماندا نایبینم‌و نایدۆزمه‌وه‌‪.‬‬ ‫من مه‌جاز ده‌ن��ووس �م‌و مه‌جازییانه‌ش‬ ‫ب��ه‌ وێ��ن�� ‌ه س��ه‌ف��ه‌ر ده‌ك�����ه‌م‪ ،‬رووه‌و‬ ‫جیهانه‌كانی تر كیشوه‌ره‌كان ده‌بڕم‪ .‬ئه‌م‬ ‫شه‌مه‌نده‌فه‌ر‌ه هه‌ڵمییه‌ شیعریی ‌ه ناتوانێت‬ ‫به‌بێ دووكه‌ڵی جگه‌ر‌ه ب��ڕوات‪ .‬له‌گه‌ڵ‬ ‫شیعردا هاوسه‌رگیرم كردووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ل ‌ه‬ ‫شه‌یدابوونی رۆژان ‌ه زیاتره‌‪ .‬به‌ڵێ جه‌سته‌‌و‬ ‫رۆح��ی ئه‌م ژن ‌ه هه‌ناسه‌دانی منن‪ .‬ب ‌ه‬ ‫قه‌ڵه‌می دار ده‌ینووسم‪ ،‬ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر‬ ‫هه‌ڵه‌یه‌ك بكه‌م‪ ،‬خێرا ده‌یكوژێنمه‌وه‌‪،‬‬ ‫ن���ه‌وه‌ك وا هه‌ست بكات فه‌رامۆشی‬ ‫ده‌ك���ه‌م‪ .‬ئ �ه‌و داڕشتنانه‌ی ك ‌ه به‌دڵم‬ ‫نین‪ ،‬خه‌تیان به‌سه‌ردا ناهێنم‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ب ‌ه الستێك ده‌یانكوژێنمه‌وه‌‪ .‬هه‌موو‬ ‫شتێك به‌ ره‌نگی سپی ده‌ست پێده‌كات‪،‬‬ ‫پاشان ره‌نگه‌كانی تر ب�ه‌دوای��دا دێن‪.‬‬ ‫شێتی‌و خۆشه‌ویستی‌و شه‌یدایی‪ .‬ته‌نیا‬ ‫شتێك ك ‌ه ده‌توانێك رامبگرێ‪ ،‬مه‌رگه‌‪.‬‬ ‫مه‌رگ ل ‌ه هاتنی خۆی ئاگادارم ناكاته‌وه‌‪،‬‬ ‫مه‌رگ كتوپڕ دێت‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هه‌رگیز‬ ‫نازانم كه‌ی دێت‪ ،‬له‌م نه‌زانینه‌دا شتێكی‬ ‫دڵخۆشكه‌ر ده‌بینمه‌وه‌‪.‬‬

‫ ل���ه‌و كتێب���ه‌ هاوبه‌ش���ه‌ی ك��� ‌ه‬‫سۆسیۆلۆجیس���تی فه‌ڕه‌نس���ایی ئێ���دگار‬ ‫مۆران‌و ستیفن هیس���یل نووسیوویانه‌و ناوی‬ ‫(تووڕه‌بووه‌كان)ه‌‪ ،‬مۆران وا ده‌بینێت شیعر‬ ‫فریادڕه‌سی مرۆڤه‌‪ .‬مه‌به‌س���تی مۆران له‌م ‌ه‬ ‫هونه‌ری ش���یعر نییه‌‪ ،‬به‌ڵك���و ئه‌و ناوه‌ڕۆك ‌ه‬ ‫مرۆڤانه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه ش���یعر بۆ ژیان پێش���نیازی‬ ‫ده‌كات‪ .‬پێت وایه‌ له‌ن���او ئه‌م ئاژاوه‌یه‌دا ك ‌ه‬ ‫باڵی به‌س���ه‌ر جیهاندا كێشاوه‌‪ ،‬شیعر هێشتا‬ ‫ده‌توانێ���ت جیاوازییه‌كی جه‌وهه‌ری له‌ ژیانی‬ ‫مرۆڤی هاوچه‌رخدا بهێنێته‌ كایه‌وه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬مه‌به‌ستی مۆران‬ ‫ئه‌و جه‌وهه‌ره‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه له‌ناو شیعردا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌رائه‌ت‌و پاكی‌و سه‌یروره‌ی بێكۆتای‬ ‫خۆشه‌ویستی‪ .‬شیعر هاوواتایه‌كی تری‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌‪ .‬ده‌ربازبوونی مرۆڤ ل ‌ه‬ ‫رێگای خۆشه‌ویستییه‌وه‌یه‌‪ .‬ئاخۆ ئه‌م ‌ه‬ ‫راست نییه‌؟ ئه‌وه‌ی مرۆڤ ده‌كوژێت‪،‬‬ ‫رق‌و ت��ون��دوت��ی��ژی‌و ت��ون��دڕه‌وی��ی �ه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫رۆژان ‌ه ل ‌ه شوێن ‌ه جیاوازه‌كانی جیهاندا‬ ‫ده‌یبینین‪ .‬رۆحی شیعر خۆشه‌ویستی‌و‬ ‫لێبوورده‌یی‌و ئاشتییه‌‪ .‬ده‌ربازبوونمان ل ‌ه‬ ‫رێگای شیعره‌و‌ه واتا رابوونی به‌هاكانی‬ ‫ب �ه‌رائ �ه‌ت له‌ناوماندا‪ .‬له‌به‌ر ئ �ه‌وه‌ش‪،‬‬ ‫مرۆڤایه‌تی پێویستی به‌ جۆرێكی تری‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ منداڵی هه‌یه‌‌و پێویست ‌ه‬ ‫به‌سه‌ر چاوچنۆكی‌و ده‌سه‌اڵتی ره‌ها‌و‬ ‫ئاڕاسته‌كردنی خوێناویدا زاڵ ببێت‪.‬‬ ‫ه��ه‌روه‌ك ده‌زان��ی��ت‪ ،‬سه‌رجه‌م یۆتۆپیا‬ ‫تیۆرییه‌كان ل ‌ه مێژوودا تێزی شیعرین‪.‬‬ ‫رۆح��ی ئ �ه‌و جیهان ‌ه ن��اس�ك‌و جوانان ‌ه‬ ‫له‌ بنچینه‌دا ل ‌ه شیعره‌و‌ه وه‌رگیراون‪.‬‬ ‫ب����اوه‌ڕم وای��� ‌ه پ��اك��ژت��ری�ن‌و جوانترین‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ شیعرییه‌كان ئه‌وانه‌ن ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫سه‌رده‌می رۆمانتیكی‌و پاشان سوریالیدا‬ ‫سه‌ریانهه‌ڵدا‪ .‬رۆمانتیسیزم قوربانیی‬ ‫جه‌نگه‌ دۆزه‌خ��ی��ی � ‌ه گ��ه‌وره‌ك��ان ب��وو‪.‬‬ ‫سوریالیزم هات تا دزێوییه‌كانی ریالیزمی‬ ‫ده‌سه‌اڵتگه‌رمان پیشان ب��دات‪ .‬ئه‌وه‌ی‬ ‫گرنگ بوو‪ ،‬ته‌قاندنه‌وه‌ی زمان‌و پێكهێنانی‬ ‫رسته‌ی شیعری ب��وو‪ ،‬هه‌ڵگێڕانه‌وه‌ی‬ ‫سه‌رله‌به‌ری زمانی ته‌قلیدی ب��وو‪ .‬ب ‌ه‬

‫هه‌رحاڵ‪ ،‬لێره‌دا مه‌به‌ست له‌م قسه‌ی ‌ه‬ ‫خودی شیعر بۆ گۆڕینی جیهان نییه‌؟‬ ‫له‌ جیهانێكی دڕنده‌ی ئاوادا په‌پووله‌یه‌ك‬ ‫چیی پێده‌كرێت؟‬ ‫ به‌كارهێنان���ی قه‌ڵه‌می دار بۆ نووس���ین‬‫په‌یوه‌ندی���ی ب ‌ه دۆخی منداڵیی نووس���ینه‌و‌ه‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كه‌ خه‌ت به‌س���ه‌ردا هێن���ان‌و البردن‬ ‫جه‌وهه‌ری نووس���ینه‌؟ بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ربكه‌وێت‬ ‫ئه‌وه‌ی ده‌ینووس���ین جوانترین‌و ته‌واوترینه‌؟‬ ‫ی���ان قه‌ڵه‌م���ی دار هه‌س���تێكی كێوی���ت بۆ‬ ‫نووسین پێده‌به‌خش���ێ؟ یان په‌یوه‌ندیی ب ‌ه‬ ‫چییه‌و‌ه هه‌یه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬هه‌موویان پێكه‌وه‌‪.‬‬ ‫ئازادیی په‌نجه‌كانم زۆر گرنگه‌‪ .‬كاتێك‬ ‫ب �ه‌ قه‌ڵه‌می دار ده‌ن��ووس��م‪ ،‬هه‌ست‬ ‫به‌ س�ه‌رش��اری‌و ئ��ازادی ده‌ك��ه‌م‪ .‬به‌اڵم‬ ‫كاتێك قه‌ڵه‌می ج��اف به‌كارده‌هێنم‌و‬ ‫ناتوانم ئ �ه‌وه‌ی ده‌م�ه‌وێ��ت به‌ الستیك‬ ‫بیكوژێنمه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كاته‌ هه‌ست ده‌كه‌م‬ ‫ده‌ستم به‌ستراوه‌‪ .‬ه �ه‌روه‌ك ده‌زانیت‪،‬‬ ‫من هه‌رگیز كۆمپیوته‌ر به‌كارناهێنم‪،‬‬ ‫چونك ‌ه له‌ ساته‌كانی نووسیندا هه‌ست‬ ‫ده‌كه‌م په‌نجه‌ی كه‌سێكی تر ده‌نووسێت‬ ‫نه‌ك په‌نجه‌ی خۆم‪ .‬بێگومان شاعیر و‬ ‫نووسه‌ر هه‌ن به‌ كۆمپیوته‌ر نه‌بێت‪ ،‬تاق ‌ه‬ ‫رسته‌یه‌كیشیان پێ نانووسرێت‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫په‌یوه‌ندیی ب ‌ه راهاتن له‌سه‌ر به‌كارهێنانی‬ ‫شته‌كان ل ‌ه ژیانماندا هه‌یه‌‪ .‬له‌وانه‌ی ‌ه‬ ‫كۆمپیوته‌ر خێراتر بێت‪ ،‬به‌اڵم هه‌روه‌ك‬ ‫ده‌زانیت‪ ،‬ماوه‌یه‌كی زۆری ته‌مه‌نم ل ‌ه‬ ‫لێژاییه‌كاندا به‌سه‌ر ب���ردووه‌و ناتوانم‬ ‫جارێكی تر به‌م شتانه‌دا هه‌ڵبزنێمه‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ش به‌ ده‌س��ت ده‌ن��ووس��م‪.‬‬ ‫ه���ه‌روه‌ك خۆشت ده‌ڵێیت‪ ،‬نووسین‬ ‫ب ‌ه قه‌ڵه‌می دار وام لێده‌كات هه‌ست‬ ‫ب �ه‌و دۆخ��ی منداڵییه‌ بكه‌م‪ .‬منداڵی‬ ‫نه‌مامی یه‌كه‌مه‌‪ ،‬ئێمه‌ش پێویستمان‬ ‫به‌و نه‌مامه‌ی ‌ه بۆ ئ�ه‌وه‌ی شیعری لێو‌ه‬ ‫وه‌ربگرین‌و ژیان وشك نه‌بێت‪ .‬داهێنان‬ ‫په‌یوه‌سته‌ به‌و نه‌مامه‌وه‌‪.‬‬

‫ مه‌حم���ود ده‌روێ���ش ل���ه‌ دواهه‌می���ن‬‫گفتوگۆی���دا ده‌ڵێ���ت‪« :‬ئه‌گ���ه‌ر بتوان���م‬ ‫بگه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ پێش���وتر‪ ،‬ئه‌وا نیوه‌ی ئه‌وه‌ی‬ ‫نووس���یوومه‌‪ ،‬له‌ناویان ده‌ب���ه‌م»‪ .‬هه‌روه‌ها‬ ‫ئه‌دۆنیس هه‌رجارێك ده‌قێك چاپ ده‌كاته‌وه‌‪،‬‬ ‫دایده‌ڕێژێت���ه‌وه‌‪ .‬هه‌مه‌نگوایش پێش ئه‌وه‌ی‬ ‫ده‌قه‌كه‌ی چاپ بكات‪ ،‬دووب���اره‌و چه‌ندبار‌ه‬ ‫ده‌س���تكاریی ده‌كرده‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه پێی وابوو‬ ‫ده‌ق ل ‌ه پاش چاپبوون���ی ده‌بێت ب ‌ه موڵكی‬ ‫خوێنه‌ر‪ .‬الی تۆ كه‌ی ده‌ستكاریكردنی ده‌ق‬ ‫ده‌ست پێده‌كات‌و كۆتایی دێت؟ ئاخۆ ده‌قی‬ ‫وات هه‌ن هه‌س���ت بكه‌یت پێ���ش ئه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫رووی هونه‌ریی���ه‌وه‌ ته‌واویان بكه‌یت‪ ،‬باڵوت‬ ‫كردونه‌ته‌وه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬ن��ازان��م مه‌حمود‬ ‫ده‌روێش چ كاتێك ئه‌و قسه‌یه‌ی كردووه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم من سااڵنێكی زۆر پێش ئێستا هه‌مان‬ ‫قسه‌م ك��ردووه‌‪ ،‬ره‌نگه‌ ب ‌ه ده‌ربڕینێكی‬ ‫جیاوازتر‪ ،‬به‌اڵم به‌ هه‌مان مانا‪ .‬چه‌ندجار‬ ‫دوور له‌ خاكیبوون‌و موجامه‌له‌ی ئه‌ده‌بی‬ ‫ئه‌و قسه‌یه‌م كردووه‌‪ .‬من له‌و نووس ‌هر‌و‬ ‫شاعیرانه‌م تا ئه‌وپه‌ڕی ده‌ستكاری ده‌ق‬ ‫ده‌كه‌م پێش ئه‌وه‌ی بینێرم بۆ چاپخانه‌‪.‬‬ ‫به‌اڵم دوای چاپ هه‌موو شتێك كۆتایی‬ ‫دێت‪ .‬ئه‌و كات ‌ه ده‌بێت ب ‌ه موڵكی خوێن ‌هر‌و‬ ‫ره‌خنه‌گر‪ .‬دواهه‌مین شت ك ‌ه ده‌ینووسم‪،‬‬ ‫بۆ ماوه‌یه‌كی زۆر كه‌م دڵخۆشم ده‌كات‪.‬‬ ‫پاش ئه‌وه‌ له‌بیری ده‌كه‌م‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫بۆ دواجار ماڵئاوایی لێبكه‌م‪ .‬پاش ئه‌و‌ه‬ ‫هه‌ست ئه‌كه‌م بێكارم‪ ،‬وه‌ك ئ �ه‌وه‌ی‬ ‫جاری یه‌كه‌مم بێت بنووسم‪ ،‬وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫پێشتر هیچم نه‌نووسیبێت‪ .‬ل ‌ه خاڵی‬ ‫سفری نووسینه‌وه‌ ده‌نووسم‪ .‬په‌شیمان‬ ‫نیم له‌وانه‌ی پێشتر نووسیوومن‪ ،‬جا ئیتر‬ ‫باش بن یان خراپ‪ .‬ئه‌م ‌ه ل ‌ه ئه‌لبوومی‬ ‫وێنه‌كانم ل � ‌ه قۆناغ ‌ه ج��ی��اوازه‌ك��ان��ی‬ ‫ته‌مه‌نم ده‌چێت‪ .‬هه‌ندێك وێنه‌ هه‌ن‪،‬‬ ‫كه‌ ده‌یانبینم‪ ،‬به‌ خۆم پێده‌كه‌نم‪ .‬به‌اڵم‬ ‫ئه‌م ‌ه هیچ له‌و راستیی ‌ه ناگۆڕێت ك ‌ه ئه‌و‬ ‫وێنه‌ی ‌ه وێنه‌ی من ‌ه كاتێك ئه‌و كه‌س ‌ه‬ ‫بووم‪ .‬ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێمه‌و‌ه بۆ دواوه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫له‌ قه‌سیده‌كانمم نه‌ده‌نارد بۆ چاپخانه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌ش ده‌گه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ئه‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬ژێوار فازیل‬ ‫ئ��ه‌و ش��یعره‌ی ك��ه‌ ل��ه‌ ڕووی هونه‌ری��ی و زمانی‬ ‫ه الوازه‌‪ ،‬پیرۆزیی بابه‌ت یان هه‌ستوسۆز‬ ‫ده‌ربڕینی بااڵو ‌‬ ‫ی��ان هیچ ش��تێكی تر ب��ه‌ فری��ای ناك��ه‌ون‪ .‬زۆر له‌و‬ ‫ه عه‌ره‌ب��ی و كوردییه‌كان‬ ‫قه‌س��یدانه‌ی ب��ۆ شۆڕش�� ‌‬ ‫ه بوون‪،‬‬ ‫ه شیعری ساد ‌‬ ‫نووسران‪ ،‬له‌ ڕووی هونه‌رییه‌و ‌‬ ‫دواتر زیانیان به‌ نیشتیمان و شۆڕشه‌كانیش گه‌یاند‬

‫په‌شیمان نیم له‌وانه‌ی پێشتر نووسیوومن‪ ،‬جا ئیتر‬ ‫ه‬ ‫ه ئه‌لبوومی وێنه‌كانم ل ‌‬ ‫ب��اش بن یان خراپ‪ .‬ئه‌مه‌ ل�� ‌‬ ‫ه‬ ‫قۆناغه‌ جیاوازه‌كانی ته‌مه‌نم ده‌چێت‪ .‬هه‌ندێك وێن ‌‬ ‫ه‬ ‫ه خۆم پێده‌كه‌نم‪ .‬به‌اڵم ئه‌م ‌‬ ‫هه‌ن‪ ،‬كه‌ ده‌یانبینم‪ ،‬ب ‌‬ ‫ه ئ��ه‌و وێنه‌یه‌ وێنه‌ی‬ ‫ه ناگۆڕێت ك ‌‬ ‫هیچ له‌و راس��تیی ‌‬ ‫منه‌ كاتێك ئه‌و كه‌سه‌ بووم‬ ‫په‌له‌په‌لییه‌ی پاڵ ب ‌ه ده‌قه‌و‌ه ده‌نێت بۆ‬ ‫چاپبوون پێش ئه‌وه‌ی دۆخی شیعری الی‬ ‫شاعیر له‌ رووی هونه‌رییه‌و‌ه پێبگات‪،‬‬ ‫یان هێشتا وێنه‌ هونه‌رییه‌كه‌ی ته‌واو‬ ‫نه‌بووه‌‪ ،‬كه‌چی په‌له‌ی ته‌واوكردنێتی‪.‬‬ ‫پاش نووسینی هه‌ر ده‌قێك‪ ،‬هه‌روه‌ك‬ ‫وت��م‪ ،‬بۆ ماوه‌یه‌كی دیاریكراو هه‌ست‬ ‫ب ‌ه كامه‌رانییه‌ك ده‌ك��ه‌م‪ ،‬پ��اش ئه‌و‌ه‬ ‫جارێكی تر ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ تینوێتیی‬ ‫داهێنان‪ .‬باوه‌ڕم وای ‌ه ئه‌مه‌ نیشانه‌یه‌كی‬ ‫رووناك ‌ه له‌ ئه‌زموونی شیعریی مندا‪ ،‬به‌و‬ ‫پێیه‌ی به‌ ته‌واوه‌تی دووری خستمه‌و‌ه‬ ‫له‌وه‌ی قایل بم به‌وه‌ی نووسیوومه‌‪ .‬ب ‌ه‬ ‫پێچه‌وانه‌وه‌‪ ،‬ئه‌م تایبه‌تمه‌ندییه‌ ئه‌وه‌ی‬ ‫پێبه‌خشیم ئاوڕ بۆ دواو‌ه نه‌ده‌مه‌وه‌‌و‬ ‫خۆمی پێوه‌هه‌ڵنه‌كێشم‪ .‬به‌ڵكو هه‌میش ‌ه‬ ‫رووه‌و نادیار پێشبكه‌وم‪ ،‬ب �ه‌ره‌و ئه‌و‬ ‫وێنه‌ی هێشتا نه‌مكێشاوه‌‪ ،‬به‌ره‌و ئه‌و‬ ‫گۆرانییه‌ی هێشتا نه‌مچڕیووه‌‪ .‬بێگومان‬ ‫ده‌قه‌كان هه‌مان ئاستی هونه‌رییان نییه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك ئه‌وه‌ی پۆلێك باڵند‌ه بن‪ ،‬پێكه‌و‌ه‬ ‫بفڕن‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه چه‌ند ئاستێكی جیاوازدا‪.‬‬ ‫دواجار ئه‌وه‌ی ده‌مێنێته‌وه‌‪ ،‬ژماره‌یه‌كی‬ ‫كه‌می ده‌قه‌كانه‌‪ ،‬ل ‌ه میانه‌ی ئه‌م ژمار‌ه‬ ‫كه‌مه‌وه‌ شیعریه‌ت ل ‌ه هه‌موو سه‌رده‌م‌و‬ ‫كاتێكدا ده‌ناسینه‌وه‌‪.‬‬ ‫ ئای���ا ده‌توانین بڵێین داهێنانی هونه‌ری‬‫په‌یوه‌س���ت نیی��� ‌ه ب���ه‌ داخزان���ی بابه‌ت و‬

‫فۆرمه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو په‌یوه‌ست ‌ه به‌ مامه‌ڵه‌كردنی‬ ‫بێهاوتا له‌گه‌ڵ باب���ه‌ت‌و بێهاوتایی پێكهاته‌ی‬ ‫تایبه‌تی رسته‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬ئه‌و شیعره‌ی ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫ڕووی هونه‌ریی و زمانی ده‌ربڕینی بااڵو‌ه‬ ‫الوازه‌‪ ،‬پیرۆزیی بابه‌ت یان هه‌ستوسۆز‬ ‫یان هیچ شتێكی تر ب ‌ه فریای ناكه‌ون‪.‬‬ ‫زۆر له‌و قه‌سیدانه‌ی بۆ شۆڕش ‌ه عه‌ره‌بی‬ ‫و ك��وردی��ی�ه‌ك��ان ن��ووس��ران‪ ،‬ل�ه‌ ڕووی‬ ‫هونه‌رییه‌و‌ه شیعری ساد‌ه بوون‪ ،‬دواتر‬ ‫زیانیان ب ‌ه نیشتیمان و شۆڕشه‌كانیش‬ ‫گه‌یاند‪ .‬هه‌رگیز ئه‌م ‌ه به‌و مانایه‌ نیی ‌ه‬ ‫بابه‌ته‌كانی تر قه‌سیده‌ی ئاست به‌رز‬ ‫ده‌خوڵقێنن‪ ،‬شیعری ته‌سه‌وف ب ‌ه پێی‬ ‫فۆرمی كالسیكی هۆنراوه‌ته‌وه‌‪ ،‬سه‌رچڵیی‬ ‫هونه‌ریی‌و داهێنانی فۆرمی تێدا نییه‌‪.‬‬ ‫به‌ڵكو هه‌ر ل ‌ه شێوه‌ی هۆنینه‌وه‌ی ئاسایی‬ ‫شیعردا مایه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی گرنگه‌‪ ،‬زمانی‬ ‫ده‌ربڕ‌و كارامه‌ی ‌ه ل ‌ه رووی هونه‌رییه‌وه‌‪.‬‬ ‫ له‌ ده‌قه‌كانتدا چه‌ن���د ژانرێكی ئه‌ده‌بی‬‫ده‌ژین‌و ده‌توێنه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه ده‌قی ش���اعیره‌كانی‬ ‫تردا پاش چاپكردنی چه‌ند دیوانه‌ ش���یعرێك‬ ‫تێبینم ك���ردووه‌ مه‌یلێكی گ���ه‌ور‌ه هه‌یه‌ بۆ‬ ‫رسته‌ی درێژ‌و گێڕانه‌وه‌ی ریواییانه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پڕكردنه‌وه‌ی هه‌ندێك بۆشایی تێكستییان ‌ه ب ‌ه‬ ‫پێكهات���ه‌ی هزری‪ ،‬ك���ه‌ وا ده‌رده‌كه‌ون وه‌ك‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ده‌قه‌كه‌یان پینه‌ كردبێ���ت‌و به‌زۆر‬ ‫ئاخنرابن���ه‌ ن���او گوته‌ی ش���یعرییه‌وه‌ به‌بێ‬

‫ئه‌وه‌ی ل ‌ه رووی هزرییه‌و‌ه شوێنی خۆیان ل ‌ه‬ ‫كۆنتێكستی ش���ت ‌ه گوتراوه‌كه‌دا وه‌رگرتبێت‪.‬‬ ‫پێت وایه‌ ده‌ره‌نجامی گوته‌ی شیعری رسته‌ی‬ ‫گێڕانه‌وه‌یی درێژه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬خۆت باش ده‌زانیت‬ ‫من ماوه‌ی بیست ساڵێكه‌ ده‌قی شیعریی‬ ‫درێ �ژ‌و ده‌قی ك��راو‌ه ده‌نووسم‪ .‬ئه‌مه‌ی‬ ‫دواتریان‪ ،‬ب ‌ه پێی پێناسه‌ی من‪ ،‬له‌ ته‌نیا‬ ‫ژانرێكی دیاریكراو پێكنایه‌ت‪ ،‬به‌ڵكو ل ‌ه‬ ‫چه‌ند ژانرێكی ئه‌ده‌بیی جیاواز له‌ناو‬ ‫هه‌مان ده‌قدا پێكدێت‪ .‬شیعر‌و چیرۆك‌و‬ ‫په‌خشان‌و شانۆشی تێدایه‌‪ .‬هه‌ندێكیان‬ ‫بۆ زمانی عه‌ره‌بی وه‌رگ��ێ��ڕدراون‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ناویاندا دیوانی (ك��ورس��ی) كه‌ خۆت‬ ‫وه‌رتگێڕاوه‌‌و (دار المدى) له‌ دیمه‌شق‬ ‫ساڵی ‪ 2007‬چاپی ك��ردووه‌‪ .‬هه‌ندێك‬ ‫ده‌ق��ی تریشم هه‌ر بۆ زمانی عه‌ره‌بی‬ ‫وه‌رگێڕدراون‪ .‬باوه‌ڕم وای ‌ه ده‌قی كراو‌ه‬ ‫ده‌قی ئایینده‌ی شیعره‌‪.‬‬

‫ ش���یعر هه‌س���تكردنمان به‌ شته‌كان ل ‌ه‬‫جیهاندا زی���اد ده‌كات‪ .‬هه‌ربۆی��� ‌ه ده‌بینیت‬ ‫ش���اعیر مان���دووه‌و ره‌نگی په‌ڕی���ووه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی مه‌رگ ش���وێنی كه‌وتبێ���ت‪ .‬تۆ ك ‌ه‬ ‫رۆژانه‌ ش���یعر ده‌نووس���یت‪ ،‬چۆن به‌رگه‌ی‬ ‫واقیع ده‌گریت به‌ هه‌م���وو ره‌قییه‌كانییه‌وه‌؟‬ ‫ئاخۆ س���ه‌رقاڵبوونی رۆژانه‌ت ب ‌ه نووسینی‬ ‫ش���یعره‌وه‌ رێگای تۆی ‌ه بۆ ئ���ه‌وه‌ی به‌هۆی‬ ‫واقیعه‌و‌ه نه‌مریت هه‌روه‌ك نیتشه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬شیعر به‌ سروشتی‬ ‫خ��ۆی هه‌سته‌كییه‌‪ ،‬شوێنی شیعر ل ‌ه‬ ‫جوگرافیای جه‌سته‌دا هه‌سته‌كانه‌‪ .‬به‌م‬ ‫مانایه‌ش‪ ،‬شاعیر به‌ هه‌ستناسكییه‌كه‌یه‌و‌ه‬ ‫ل ‌ه جۆالنه‌یه‌ك ده‌چێت‪ ،‬كه‌ له‌ سه‌رده‌مێكی‬ ‫ئاوادا به‌سه‌ر دۆزه‌خدا جۆالنێ بكات‪ .‬ئه‌م‬ ‫جۆالنه‌یه‌ به‌ ده‌وری خۆیدا ده‌هه‌ژێت‪ ،‬تا‬ ‫كه‌مترین جووڵه‌‪ ،‬تا هێواشترین چرپه‌‪.‬‬ ‫شاعیر گه‌اڵیه‌كی پایزیی دره‌ختێكی‬ ‫گ �ه‌وره‌ی��ه‌‌و دڵره‌قیی جیهان سروشی‬ ‫پێبه‌خشیووه‌‪ .‬له‌به‌ر ئ��ه‌وه‌ش شاعیر‬ ‫پابه‌ند‌ه ب ‌ه مرۆڤبوونی خۆیه‌و‌ه (پێویست ‌ه‬ ‫پابه‌ند بێت) وه‌ك ئه‌وه‌ی به‌رپرسیار بێت‬ ‫ل ‌ه كوژرانی هه‌ر باڵنده‌یه‌ك‪ ،‬ژاكانی هه‌ر‬ ‫گوڵێك‌و كوێركردنه‌وه‌ی هه‌ر كانییه‌ك ل ‌ه‬ ‫هه‌موو شوێنێك‪ .‬پێویست ناكات شاعیر‬ ‫له‌ نیشتیمانێكی دیاریكراودا بێت‌و هه‌ر‬ ‫له‌وێدا عه‌شقه‌كه‌ی‌و به‌رپرسیارێتییه‌كه‌ی‬ ‫كۆتایی بێت‪ .‬چ��اوی مندااڵنی جیهان‬ ‫نیشتیمانی ش��اع��ی��ره‌‪ ،‬رشتنی هه‌ر‬ ‫دڵۆپێك خوێن ل ‌ه جیهاندا شاعیر بریندار‬ ‫ده‌كات‪ .‬به‌اڵم هه‌موو شاعیره‌كان مرۆڤ‬ ‫نین‪ .‬پێم وای � ‌ه ن��ووس �ه‌ران‌و شاعیران‬ ‫به‌سه‌ر دوو ده‌سته‌ی سه‌ره‌كیدا دابه‌ش‬ ‫ده‌بن‪ :‬ده‌سته‌یه‌كیان ده‌قی داهێنه‌ران ‌ه‬ ‫ده‌ن��ووس��ن‌و هیچ ناكۆییه‌ك له‌سه‌ر‬ ‫گرنگییه‌كه‌ی نییه‌‪ ،‬به‌اڵم مرۆڤ نین‪ .‬به‌و‬ ‫مانایه‌ی داهێنانه‌كانیان له‌گه‌ڵ هه‌ڵوێست ‌ه‬ ‫ئینسانییه‌كانیاندا یه‌ك ناگرێته‌وه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫مێژوودا نموونه‌ی زۆری ئه‌م ده‌سته‌ی ‌ه‬

‫به‌دی ده‌كه‌ین‪ ،‬وه‌ك ئیزرا پاوه‌ند‌و جۆن‬ ‫شتاینباك‌و محه‌مه‌د ئه‌لماغوت‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫ئه‌لماغوت ب ‌ه ره‌خنه‌گرتن ل ‌ه ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌ستی پێكرد‪ ،‬ب��ه‌اڵم به‌ الیه‌نگری‬ ‫ده‌س �ه‌اڵت كۆتایی پێهێنا‪ ،‬هه‌ڵوێستی‬ ‫له‌ ئاستی دۆزی ك��ورددا نامرۆییانه‌‌و‬ ‫ته‌نانه‌ت نارۆشنبیرانه‌ش بوو‪ .‬ئه‌لماغوت‬ ‫رووی ك��رد‌ه بیركردنه‌وه‌یه‌كی سه‌یر‪.‬‬ ‫خۆت ده‌زانیت هه‌ندێك شاعیر په‌سنی‬ ‫س �ه‌دام حسێنیان كرد هه‌تا دواساتی‬ ‫ژی��ان��ی به‌بێ ئ���ه‌وه‌ی هیچ رێزێكیان‬ ‫بۆ كه‌رامه‌تی قوربانییه‌كانی هه‌بێت‪.‬‬ ‫ل���ه‌والی ت���ره‌و‌ه داه��ێ��ن �ه‌ری مرۆڤمان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ك ‌ه ده‌س��ت��ب �ه‌رداری پابه‌ندیی ‌ه‬ ‫ئینسانییه‌كه‌یان نه‌بوون‌و زۆرینه‌ن‪ .‬ئه‌م‬ ‫نووس ‌هر‌و شاعیرانه‌ چ ل ‌ه رووی هونه‌ری‌و‬ ‫چ له‌ رووی ئه‌خالقییه‌وه‌ داهێنه‌رن‪ .‬تا‬ ‫دواهه‌ناسه‌ی ژیانیان پێداگیرییان له‌سه‌ر‬ ‫ئازادی كرد‌و خه‌باتیان بۆ كرد‪ .‬باوه‌ڕم‬ ‫وایه‌ داهێنه‌ری راسته‌قینه‌ به‌م جۆره‌یه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م رۆژگار‌ه ناخۆش‌و خوێناوییه‌ی ك ‌ه‬ ‫میله‌تی سووریا پێیدا تێده‌په‌ڕێت‪ ،‬چی‬ ‫به‌و نووس ‌هر‌و شاعیر‌و هونه‌رمه‌ندان ‌ه‬ ‫بڵێین كه‌ الیه‌نگیری دیكتاتۆر بوون‪،‬‬ ‫ب���ه‌راورد ب�ه‌و هونه‌رمه‌نده‌ی ك ‌ه دژی‬ ‫سته‌مكاره‌كه‌ وه‌ستایه‌وه‌‌و ل ‌ه ئاكامدا‬ ‫قوڕگیان هه‌ڵدڕی؟ وه‌اڵمه‌كه‌ بۆ خۆیان‬ ‫جێده‌هێڵم‪ .‬ب��اوه‌ڕم وایه‌ ره‌نگپه‌ڕیویی‬ ‫شاعیر ماندووبوونیه‌تی به‌هۆی ئه‌و‬ ‫توندوتیژی‌و تاڵییه‌ی كه‌ واقیعی لێوڕێژ‬ ‫كردووه‌‪ .‬له‌ مێژوودا تێبینیی ئه‌و‌ه كراو‌ه‬ ‫ژیانی شاعیر وه‌ك دۆخی پێچه‌وانه‌ی‬ ‫ئه‌و تاوانباران ‌ه بووه‌‪ ،‬كه‌ ده‌ستیان ب ‌ه‬ ‫خوێنی داهێنان سوور بووه‌‪ .‬به‌اڵم ئه‌م ‌ه‬ ‫چاره‌نووسی ئێمه‌یه‌‪ ،‬ده‌بێت رووبه‌ڕووی‬ ‫واقیع ببینه‌وه‌‌و توندوتیژییه‌كه‌ی پیشان‬ ‫بده‌ین‪ ،‬هه‌وڵ بده‌ین جوانتری بكه‌ین‪.‬‬ ‫نووسینی رۆژان �ه‌ جۆرێكه‌ ل ‌ه به‌رگری‪.‬‬ ‫دوورخستنه‌وه‌ی مه‌رگ نیی ‌ه ل ‌ه خودی‬ ‫خۆم‪ ،‬به‌ڵكو بۆ به‌رگریكردن ‌ه له‌ جوانی‌و‬ ‫ئ���ازادی ل ‌ه هه‌موو شوێنێك‪ .‬م��ردن‌و‬ ‫مانه‌وه‌ی من گرنگ نییه‌‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫وشه‌ی جوان‌و باش بژی‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫له‌م جیهان ‌ه توندوتیژه‌دا ئازادی سه‌ربڵند‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫ پێ���ت وای���ه‌ كام ش���اعیری دوورگه‌ی‬‫عه‌ره‌بی له‌ تۆوه‌ نزیكترینه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬هه‌ندێك شاعیری‬ ‫دوورگ���ه‌ی ع �ه‌ره‌ب��ی (چ ژن چ پیاو)‬ ‫به‌رهه‌می شیعریی خۆیان بۆ ناردووم‌و‬ ‫خۆشمویستوون‪ .‬ب���ه‌اڵم دی��ارت��ری �ن‌و‬ ‫نزیكترین شاعیری دوورگ��ه‌ی عه‌ره‌بی‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه ن��اوه‌ن��دی رۆشنبیری كوردیدا‬ ‫جه‌ماوه‌رێكی گه‌وره‌یان هه‌یه‌‪( ،‬قاسم‬ ‫حداد و سیف الرحبی)ن‪.‬‬

‫ س���ه‌ردانی دوورگه‌ی عه‌ره‌بیت كردووه‌‌و‬‫هیچ ئێوار‌ه شیعرێكت ساز كردووه‌؟‬

‫شێركۆ بێكه‌س‪ :‬به‌ڵێ بێگومان‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ده‌رفه‌تی گونجاوم بۆ بڕه‌خسێت‪،‬‬ ‫پێم خۆش ده‌بێت‌و شه‌ره‌فمه‌ند ده‌بم‬ ‫سه‌ردانی دوورگ �ه‌ی عه‌ره‌بی بكه‌م‌و ل ‌ه‬ ‫ئه‌نجومه‌نی رۆشنبیراندا گوڵبژێرێك ل ‌ه‬ ‫قه‌سیده‌كانم بخوێنمه‌وه‌‪ .‬خۆشحاڵ ده‌بم‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێواره‌ی شیعری ل ‌ه نێوانماندا‬ ‫هه‌بێت‪ .‬له‌ رێگای هه‌ندێك هاوڕێو‌ه‬ ‫بیستووم ‌ه شیعره‌كانم ل�ه‌ دوورگ���ه‌ی‬ ‫عه‌ره‌بیدا خوێنه‌ری زۆریان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫‪ -‬چی له‌باره‌ی ئه‌م وشانه‌وه‌ ده‌ڵێیت‪:‬‬

‫په‌نجه‌ره‌؟‬ ‫* چاوی تر له‌ ژیانماندا‪.‬‬ ‫ گیا؟‬‫* ژێی بێكۆتایی زه‌وی‪.‬‬ ‫ دروشم؟‬‫* هاواره‌ پێویسته‌كانی مێژوو‪.‬‬ ‫ ئاوێن ‌ه په‌رتبووه‌كان؟‬‫* یاده‌وه‌رییه‌ مردووه‌كان‪.‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی ئه‌م وه‌رگێرانه‌‪:‬‬

‫سایتی (جهه‌ الشعر)‬

‫‪http://www.jehat.com/‬‬ ‫‪htm.12-5-29/Jehaat/ar/Ghareeb‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫««‬

‫‪4‬‬

‫فیلم وەك فەنتازی‬

‫تیۆریی الكانیی فیلم‪ ..‬سه‌باره‌ت به‌ فیلمی (ئێستا‪ ،‬موسافیری دەریا)‬ ‫شێن هۆمەر‬ ‫و‪ .‬ل‌ه فارسییه‌وه‌‪ :‬پێشڕەو محەممەد‬ ‫فەنت���ازی بابەتێك���ی ت���ەواو تایبەت���ی نیی���ە؛‬ ‫فەنتازییەكان بە ڕێی میدیاگەلی وەك فیلم‪ ،‬ئەدەبیات‬ ‫و تەلەفزیۆن دێنە نێو بوارى گش���تییەوە‪ .‬فەنتازی‬ ‫«ناوچەیەكی تایبەتی گرنگە‪ ،‬كە تێیدا واقیعییەتی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی و ناخودئاگا گرێدراوی نێو فیگورێكن‪،‬‬ ‫ك���ە بەهەردووكیان���دا هەڵدەش���اخێت»‪( .‬كۆوی‪،‬‬ ‫‪ .)163 ،1990‬فەنت���ازی بریتییە لە میزا‪-‬ن‪-‬س���ێنی‬ ‫ئارەزوو‪ .‬میزا‪-‬ن‪-‬س���ێن بەس���تراوەتەوە بە شوێن و‬ ‫پێگە یان رازاندنەوەى هەر شتێك لەنێو چوارچێوەى‬ ‫فیلمدا؛ واتا‪ ،‬رووناكی‪ ،‬جلوبەرگ‪ ،‬پێداویستییەكان‬ ‫و هەروەها ش���وێنی وەس���تانی كاراكت���ەرەكان و‬ ‫پێداویستییەكان لەنێو چوارچێوەكەدا‪ .‬بەم مانایە‪،‬‬ ‫فەنتازی وەك هۆكاری بەدیهێنانی ئارەزوو پەیوەندیی‬ ‫بە فیلمەوە هەی���ە وەكو روودانی ئارەزووی بینەری‬ ‫فیلم‪ .‬فیلم بەدیهێنەری كۆمەڵێكی ئاڵۆزی پێگەكان‬ ‫و پەیوەندیی���ە هێزەكییەكانە‪ ،‬كە بینەران بەڕێیەوە‬ ‫دەتوانن ئارەزووی خۆی���ان تێر بكەن‪ .‬لێرەدا رۆڵی‬ ‫گێڕانەوە الیەنێكی س���ەرەكی و س���ەنتراڵی هەیە‪،‬‬ ‫چونك���ە بونیادگەلی ش���یاوی دەستنیش���انكردن و‬ ‫یەكگرتن هەم لە ئاس���تی فەنتازی و هەم لە ئاستی‬ ‫فیلمدا دەستەبەر دەكات‪ .‬ئەو چێژەى لە فەنتازییەوە‬ ‫وەریدەگرین لە دەرەنجامدا بریتی نییە لە گەیشتنی‬ ‫فەنتازی بە ئامانج و ئۆبژەى خۆى؛ بەڵكو پەیوەندی‬ ‫بەم���ەوە هەیە‪ ،‬كە ئارەزوو چۆن دەتوانێت خۆى بە‬ ‫ڕێی بونیادی گێڕانەوە بەدیبهێنێت‪.‬‬ ‫لێرەدا بە كورتی باسی شیكاری گشتگیریی كۆوی‬ ‫(‪ )1997‬دەرب���ارەى ئاس���تی جیاوازیی فەنتازی لە‬ ‫فیلمی «ئێس���تا‪ ،‬موس���افیری دەریا» (‪Now,‬‬ ‫‪)Voyager‬دا (‪ )1943‬دەكەین‪ .‬فیلمەكە باس���ی‬ ‫چیرۆكی ش���ارلۆت ڤەیل (بێت���ی داڤیس) دەكات‪،‬‬ ‫كچ���ی ماڵەوەى خێزانێكی دەوڵەمەند‪ ،‬كە دووچاری‬ ‫تێكچوونی دەماری بووە و لەس���ەر دەس���تی دایكە‬ ‫دەسەاڵتخوازەكەى تووشی ئەم نەخۆشییە هاتووە‪.‬‬ ‫بە پێچەوانەى خواستی دایكی‪ ،‬شارلۆت دەنێردرێت‬ ‫ب���ۆ نەخۆش���خانە‪ ،‬لەوێ باش���تر دەبێ���ت و وەك‬ ‫پاداشتێك گەشتێكی دەریایی دەكات‪ .‬لەو گەشتەدا‬

‫شارلۆت پیاوێك دەبێت بەناوی جێری دورانس (پاول‬ ‫هێنرید) و شووی پێدەكات‪ .‬دواى سێ رۆژ لەیەكتر‬ ‫جیادەبنەوە و ش���ارلۆت دەگەڕێتەوە بۆ ماڵەوە الی‬ ‫دایكی‪ .‬لە گەڕانەوەیدا بۆ ماڵەوە ش���ارلۆت دووبارە‬ ‫دەكەوێتەوە بەر رەحمەتی دایكە دەسەالتخوازەكەی‬ ‫و هەمان رەفتاری پێش���ووی لەتەك���دا دەكرێتەوە‪.‬‬ ‫س���ەرەتا شالۆت تەس���لیم دەبێت‪ ،‬بەاڵم سەرەنجام‬ ‫بەرانبەر فش���اری س���ەختی دایكی دەوەستێتەوە و‬ ‫بەرگ���ری دەكات و خودە نوێك���ەى خۆى ئیتر زاڵ‬ ‫دەبێت‪ .‬شارلۆت لەگەڵ پیاوێكی دەوڵەمەنی بۆستنی‬

‫ئ���ارەزوو‪ ،‬پەیوەندیی���ان بە فەنتازیای س���ەرەتایی‬ ‫و س���ەرەكییەوە هەی���ە‪ .‬یەك���ەم‪ ،‬ئارەزوویەك بۆ‬ ‫جەختكردنەوە لەس���ەر ئەو شتە هەیە‪ ،‬كە دەتوانین‬ ‫ناوی بنێین ئاس���تی تێكس���ت ی���ان رووكاری‪ :‬واتا‬ ‫ئارەزووی ش���ارلۆت بۆ ئەوەى پزیش���كەكەى وەك‬ ‫كەس���ێكی بەهادار س���ەیری بكات‪ ،‬یان سەركەوتنی‬ ‫لە گەش���تی دەریای���ی و جیابوون���ەوەى لە دایكی‪.‬‬ ‫گرنگتر لە هەموو شتێكن ئارەزوو بۆ خۆشەویستنی‬ ‫پیاوێك‪ ،‬ك���ە ئەویش ئەزموونی گەش���تی دەریایی‬ ‫دەكات‪ .‬لەالیەك���ی دیك���ەوە‪ ،‬مارەبڕینی ش���ارلۆت‬

‫ك��ۆوی ب��اس ل��ەوە دەكات چەندی��ن ئاس��تی جی��اوازی‬ ‫فەنت��ازی لەم فیلم��ەدا ئام��ادەن‪ ،‬بەتایبەت چ��ۆن فەنتازییە‬ ‫رێكەوتكردەكان��ی پەیوەس��ت ب��ە خەونگەل��ی رۆژان��ە‪ ،‬یان‬ ‫بەدیهێنەری ئارەزوو‪ ،‬پەیوەندییان بە فەنتازیای س��ەرەتایی‬ ‫و سەرەكییەوە هەیە‬ ‫ئەڵق���ە دەگۆڕێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەو كات���ەى دیارییەكی‬ ‫لەالیەن خۆشەویس���تەكەى پێش���وویەوە پێدەگات‪،‬‬ ‫ئەم مارەبڕینە هەڵدەوەش���ێنێتەوە‪ ،‬كە دەبێتە هۆى‬ ‫ناكۆكی لەگەڵ دایكی و دووچاری هێرشی كوشندەى‬ ‫دڵ دەبێت‪ .‬بەهۆى هەستكردن بە گوناهەوە‪ ،‬شارلۆت‬ ‫دەگەڕێتەوە بۆ نەخۆشخانە‪ ،‬لەوێ كچەكەى جێری‪،‬‬ ‫تینا‪ ،‬دەبینێت‪ ،‬كە هەروەها ئەویش بووەتە قوربانی‬ ‫دایكێكی بێ هەست و نابەرپرس‪ .‬فیلمەكە لەكاتێكدا‬ ‫بەكۆتایی دەگات‪ ،‬كە شارلۆت و تینا بەدڵخۆشییەوە‬ ‫وەك دایك و كچ بەیەكەوە دەژین‪ .‬جێری سەردانیان‬ ‫دەكات و ب���اس ل���ەوە دەكات‪ ،‬ك���ە ناتوانێت رێگە‬ ‫بەوە بدات ش���ارلۆت لەبەرخاتری ئەو خۆى بكات بە‬ ‫قوربانی‪ ،‬بەاڵم شارلۆت دەڵێت ئەوان‪ ،‬ئەگەر نا وەك‬ ‫كەسێك‪ ،‬دەتوانن بەڕێگەى منداڵەوە بەیەكەوە بژین‪.‬‬ ‫ك���ۆوی (‪ )1997‬ب���اس ل���ەوە دەكات چەندی���ن‬ ‫ئاس���تی جیاوازی فەنتازی لەم فیلم���ەدا ئامادەن‪،‬‬ ‫بەتایب���ەت چ���ۆن فەنتازیی���ە رێكەوتكردەكان���ی‬ ‫پەیوەس���ت بە خەونگەلی رۆژان���ە‪ ،‬یان بەدیهێنەری‬

‫جۆرێكی دیكەى فەنتازی بەدیهێنەری ئارەزووە‪ ،‬بەو‬ ‫مانایەى دەزگیرانەكەى پێش���تر ئەوی رەتكردبۆەوە‬ ‫و ئێس���تایش دواى گەڕان���ەوەى بۆ نەخۆش���خانە‪،‬‬ ‫دەتوانێ���ت دەزگیرانەك���ەى رەتبكات���ەوە و ب���اوەڕ‬ ‫بە عەش���قی حەقیقی «موتڵ���ەق» بهێنێت‪ ،‬كە بۆ‬ ‫هەمیشە وەك شتێك دەمێنێتەوە‪ ،‬كە پێی ناگەین‪.‬‬ ‫كەواتە‪ ،‬دەش����ێت ئاماژە ب����ەوە بكەین دیمەنەكانی‬ ‫كۆتای����ی فیلمەك����ە‪ ،‬وەك چیرۆك����ی «عەش����قی‬ ‫ش����اراوە‪ ،‬پڕ س����ۆز و جۆش و خرۆش‪ ،‬و رازیكەر‬ ‫وەك ‘واقیعییەت‘ێ����ك‪ ،‬كە هەرگی����ز ئیمكانی نییە‬ ‫رووبدات» نمایش دەكرێت (كۆوی‪.)146 ،1997 ،‬‬ ‫بەاڵم لێرەدا‪ ،‬لە ئاس����تێكی قوڵتردا‪ ،‬فەنتازییەكی‬ ‫بونیادیت����ر دزە دەكاتە ناوەوە‪ ،‬كە لەس����ەر رۆڵی‬ ‫سەرەكی دایك وەس����تاوە‪ .‬شارلۆت جێگەى دایكی‬ ‫خ����ۆى دەگرێتەوە‪ ،‬بەاڵم ب����ەم كارەى دەگۆڕێت بۆ‬ ‫هەموو ئەو ش����تانەى‪ ،‬كە دایكی هەرگیز بۆ ئەو یان‬ ‫تینا وەها نەبووە‪ .‬بە رادەیەك سەیر و سەمەرەیە‪،‬‬ ‫كە ئارەزووی ش����ارلۆت بۆ من����داڵ و بوون بەدایك‬

‫مۆتیڤی جه‌سته‌‬

‫له‌ باره‌ی كتێبی «ده‌نووسم یووسف»ـه‌وه‌‬ ‫حه‌م‌ه مه‌نتک‬ ‫‪2-2‬‬ ‫ئه‌ندامه‌کانی جه‌س���ته‌‪ ،‬ده‌الله‌ت و واتای تایبه‌ت‬ ‫له‌ ده‌ق���دا وه‌رده‌گرن‪ .‬هه‌ر ئه‌ندامێکی جه‌س���ته‌ له‌‬ ‫ژیان���ی ڕۆژانه‌دا ئه‌رکێکی هه‌یه‌‪ ،‬جووڵه‌یه‌ک ده‌کات‪،‬‬ ‫به‌ کۆی جووڵه‌ی ئه‌ندامه‌کان جه‌سته‌یه‌کی ته‌واومان‬ ‫ده‌بێت‪ ،‬به‌اڵم که‌مئه‌ندامێک جه‌س���ته‌یه‌کی ته‌واوی‬ ‫نییه‌‪ ،‬چونکوو نوقس���انییه‌ک له‌ جه‌سته‌یدا هه‌یه‌‪ .‬له‌‬ ‫ده‌قدا هه‌ریه‌ک له‌م ئه‌ندامانه‌ ڕه‌هه‌ندی س���یمۆلۆژی‬ ‫جوایه‌زیان هه‌یه‌‪ .‬جووڵه‌ی هه‌ر یه‌کێکیان ده‌الله‌تێک‬ ‫به‌ ده‌سته‌وه‌ ده‌دات‪.‬‬ ‫له‌ که‌نار زه‌ریا گه‌رمه‌که‌دا‬ ‫وه‌ستام‬ ‫پاژنه‌کانم که‌نارتیان ماچ کرد‬ ‫کراسه‌که‌م تا ئه‌ژنۆکانم هه‌ڵکێشا‬ ‫به‌ یه‌ک شه‌پۆل‬ ‫یه‌ک مرواریت هه‌ڵدایه‌ منه‌وه‌ ‪1‬‬ ‫دوو ئه‌ندامی جه‌س����ته‌ ئاماژه‌یان ب����ۆ کراوه‌‪( .‬پاژنه‌‪،‬‬ ‫ئه‌ژن����ۆ)‪ .‬هه‌ریه‌ک له‌مان����ه‌ ده‌الله‌تێک����ی ئیرۆتیکیان له‌‬ ‫پش����ته‌وه‌‪ .‬ئه‌وه‌ی مه‌به‌س����تمانه‌ پاژن����ه‌ و ئه‌ژنۆی کچه‌‪.‬‬ ‫هه‌ڵکردنی کراس جووڵه‌یه‌که‌‪ ،‬ئاماژه‌یه‌که‌ بۆ جووڵه‌یه‌کی‬ ‫سێکس����ی‪ .‬له‌گه‌ڵ هه‌ڵکردنی کراس����دا چه‌ند ئه‌ندامێکی‬ ‫پێوه‌س����ت به‌ یه‌کتره‌وه‌ ده‌رده‌که‌ون‪( ،‬پێ‪ ،‬الق‪ ،‬ئه‌ژنۆ)‪.‬‬ ‫ده‌بینین جووڵه‌که‌ تا ئه‌ژنۆیه‌ له‌وێدا ده‌وه‌ستێت‪ ،‬ئه‌مه‌یش‬

‫واتای ئه‌وه‌یه‌ جووڵه‌یه‌کی ئیرۆتیکیانه‌یه‌‪ ،‬نه‌ک پۆڕنۆیی‪.‬‬ ‫ئه‌م ئه‌ندامانه‌ی جه‌س����ته‌ ده‌که‌ونه‌ خانه‌ی ئه‌ندامه‌ نیمچ ‌ه‬ ‫سێکسییه‌کانه‌وه‌‪ ،‬چونکوو ئه‌ندامی سێکسی‪ ،‬که‌ بریتین‬ ‫ل����ه‌ مه‌م����ک‪ ،‬ڕان‪ ،‬ئه‌ندامی زاوزێ‪(( .‬کل����ۆد بریمۆن له‌‬ ‫توێژینه‌وه‌یه‌کدا ئاماژه‌ بۆ ئه‌وه‌ ده‌کات‪ ،‬وێنه‌ی جووڵه‌ی‬ ‫ده‌س����ت و الق له‌ هه‌موو ئه‌ندامێکی دیکه‌ زێتر له‌ ده‌قدا‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬چونکوو ئه‌م ئه‌ندامانه‌ هه‌ڵگری زۆرتر‌ین ئاماژه‌‬ ‫و جووڵه‌ن‪ 2)).‬به‌ پله‌ی یه‌که‌م ئه‌م جوواڵنه‌یش ڕه‌وتێکی‬ ‫گێڕانه‌وه‌یی به‌ ده‌ق ده‌به‌خشن‪ .‬هه‌روه‌ها وشه‌ی (زه‌ریا)‬ ‫هاتووه‌‪ ،‬ئه‌وی����ش وه‌کوو دالێک زۆرج����ار واتای توڕه‌یی‬ ‫ده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر ته‌ماش����ای ف����ه‌زای ئه‌م کۆپله‌‬ ‫ش����یعر‌ه بکه‌ین‪ ،‬له‌وێدا زه‌ریا دالێکی ئیس����تاتیکیانه‌یه‌‪،‬‬ ‫دالێکه‌ هه‌ڵگری مروارییه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ (شه‌پۆل) هاتووه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وی����ش جووڵه‌یه‌کی تێدایه‌‪ ،‬ب����ه‌اڵم چونکوو وێنه‌یه‌کی‬ ‫شیعریی ئیرۆتیکی هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌م شپۆله‌ نه‌رم و له‌سه‌رخۆیه‌‪.‬‬ ‫دال����ی (مرواری) له‌ پارچه‌ی دووه‌می س����یحره‌که‌دا زێتر‬ ‫ڕوون ده‌بێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ده‌ستێک ڕایه‌ڵ بکه‌‬ ‫له‌ مندا گه‌شه‌ ده‌که‌یت‬ ‫دوای کوژانه‌وه‌ی گلۆپه‌که‌‬

‫ده‌بین به‌ سێ ‪3‬‬ ‫ڕس����ته‌ی (دوای کوژانه‌وه‌ی گلۆپه‌ک����ه‌)‪ ،‬ئاماژه‌یه‌کی‬ ‫سێکس����ییه‌‪ ،‬چونکوو له‌نێو کورده‌واری����دا به‌هۆی ژیانی‬ ‫هه‌م����وو ئه‌ندامانی خێزان له‌نێو ی����ه‌ک‪ ،‬یان دوو ژووردا‪.‬‬ ‫هه‌روه‌ها نووس����تنیان به‌یه‌که‌وه له‌نێ����و هه‌مان ژووردا‪،‬‬ ‫بۆیه‌ی����ش ک����رداری سێکس����کردن له‌نێ����وان ژنومێرد له‌‬ ‫تاریکیدا ئه‌نجام ده‌درا‪ .‬به‌رهه‌می ئه‌م پرۆسێس����ه‌یه‌یش‬ ‫له‌ دوای گه‌ش����ه‌کردنی ده‌سته‌وه‌ دێت‪ ،‬ئه‌ویش زیادبوونی‬ ‫بوونێکی دیکه‌یه‌‪ .‬لێره‌یش����دا ئه‌ندامی جه‌س����ته‌ هاتووه‌‬ ‫(ده‌س����ت)‪ ،‬له‌هه‌مان کاتدا جووڵه‌یه‌کی����ش له‌ ئارادایه‌‪.‬‬

‫(ده‌س����ت) دالێکه‌ بۆ زۆر ش����ت‪ ،‬وه‌کوو به‌کارهێنانی بۆ‬ ‫هه‌ڕه‌ش����ه‌‪ ،‬بۆ یارمه‌تیدان‪ ،‬بۆ ده‌ربڕینی خۆشه‌ویستی‪...‬‬ ‫تاد‪ .‬ده‌بینین به‌کارهێنانی دالێک خوێنه‌ر ده‌توانێت چه‌ند‌‬ ‫ڕاڤ����ه‌ی بۆ بکات‪ .‬لێره‌وه‌ ده‌زانین جه‌س����ته‌ زمانه‌‪ ،‬جگه‌‬ ‫له‌وه‌ی به‌ جووڵه‌ی ئه‌ندامه‌کانی جه‌س����ته‌ شێوه‌یه‌که‌ له‌‬ ‫په‌یڤین‪ ،‬به‌تایب����ه‌ت بۆ که‌مئه‌ندامانی ک����ه‌ڕ و الڵ‪ .‬هه‌ر‬ ‫جووڵه‌یه‌ک دالێکه‌ ده‌کرێت کۆمه‌ڵێک ڕاڤه‌یان بۆ بکه‌ین‪.‬‬ ‫جه‌سته‌ کۆگای ده‌الله‌ته‌کانه‌‪ ،‬چ له‌ ساتی جووڵه‌دا‪ ،‬چ له‌‬ ‫ساتی وه‌ستاویدا‪.‬‬ ‫جه‌سته‌ له‌ باری وه‌س����تاویدا وه‌کوو دالێک‪ ،‬به‌ واتای‬ ‫چاوه‌ن����ۆڕی دێت‪ .‬چاوه‌ن����ۆڕی واتا و ناوات����ا‪ ،‬جووڵه‌ی‬ ‫عه‌قاڵنی و ناعه‌قاڵنی‪ ،‬چاوه‌نۆڕی مردن و ژیان‪.‬‬ ‫که‌ له‌ ژووره‌که‌می‬ ‫له‌سه‌ر جێم و‬ ‫له‌سه‌ر جه‌سته‌م‬ ‫قووڵتر هه‌ست به‌ ته‌نیایی ده‌که‌م ‪4‬‬ ‫له‌م ش����یعره‌دا وه‌ستانێکی جه‌س����ته‌ هه‌یه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و‬ ‫وه‌س����تانه‌ کۆمه‌ڵێک ده‌الله‌ت له‌ خۆیدا کۆده‌کاته‌وه‌‪ .‬له‌‬ ‫ساتی وه‌ستاویدا کۆمه‌ڵێک گوتنمان پێده‌ڵێت‪ .‬ئاماژه‌ بۆ‬ ‫جه‌سته‌یه‌ک له‌ ته‌نیشت خۆی ده‌کات‪ ،‬به‌اڵم جه‌سته‌یه‌ک‬ ‫توانای جووڵه‌ی نییه‌‪ ،‬توانای گوتنی بۆ جه‌س����ته‌ی ئه‌و‬ ‫نییه‌‪ .‬ئه‌و ڕۆڵه‌ی جه‌سته‌ هه‌یه‌تی لێره‌ لێی سه‌ندراوه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫چونکوو (له‌س����ه‌ر جێم و له‌سه‌ر جه‌سته‌م)‪ ،‬جووڵه‌یه‌ک‬ ‫بوونی نییه‌‪ ،‬به‌ڵکوو ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ دوورییه‌‪ ،‬ئه‌م دوورییه‌‬ ‫بۆشاییه‌ک دروست ده‌کات‪ .‬کاره‌کته‌ر جه‌سته‌یه‌کی پڕ له‌‬ ‫جووڵه‌ی ده‌وێت‪ ،‬جه‌س����ته‌یه‌ک ڕووحێکی سه‌رکه‌شانه‌ی‬ ‫هه‌بێت‪ .‬ئه‌رس����تۆ جه‌س����ته‌ و ڕووح ل����ه‌ یه‌کتری جودا‬ ‫ناکات����ه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکوو ب����ه‌ ته‌واوکه‌ری یه‌کتری����ان داده‌نێ‪.‬‬ ‫هه‌ردووکیان به‌ جه‌وه����ه‌ری مرۆڤ داده‌نێت‪ .‬لێکۆڵینه‌وه‌‬

‫بەبێ بوونی پەیوەندی سێكس����ی‪ ،‬بەدیدێت و رازی‬ ‫دەبێت‪ .‬بەدیدی كۆوی‪ ،‬هێڵێكی روون و ئاش����كرای‬ ‫ئۆدیپ����ی لەگەڵ خولگەیەكی گرن����گ لە فیلمەكەدا‬ ‫بوونی هەیە‪ .‬شارلۆت ئارەزووی خۆى بۆ دایكی‪ ،‬كە‬ ‫یەكەمین ئۆبژەى عەش����قی ئەو بووە‪ ،‬دەگوازێتەوە‬ ‫بۆ ئۆبژەیەكی دیكە‪ ،‬بەاڵم نەك بۆ باوكی‪ .‬شارلۆت‬ ‫دەتوانێت ئەو منداڵە ئیدارە بدات و لە هەمان كاتدا‬ ‫دەتوانێت مەودای لەگەڵ باوكیش هەبێت‪ .‬كەواتە‪،‬‬ ‫فیلمەكە رەوتی باوی هۆلی����وودی ناگرێتەبەر‪ ،‬واتا‬ ‫كۆتایی خۆشی بەیەكگەش����تنی شارلۆت و جێری‪،‬‬ ‫بەڵكو ب����ە ئەڵتەرناتیڤی زەوجی ش����ارلۆت و تینا‬ ‫كۆتای����ی پێدێت‪ .‬بەمجۆرە‪ ،‬فیلم‪ ،‬لەگەڵ س����ەرنج‬ ‫خستنە س����ەر پەیوەندی دایك‪/‬منداڵ و ئارەزووی‬ ‫ب����ۆ دایكی «باش»‪ ،‬هێڵی ئۆدیپ����ی ناگرێتەبەر و‬ ‫بەمجۆرە بۆ خودی خۆى دەگەڕێتەوە‪ .‬پێویس����تە‬ ‫س����ەرنج لەوە بدەین‪ ،‬كە لێ����رەدا پەیوەندییمان بە‬ ‫دەروونش����یكاری كاراكتەرەكانی فیلمەكەوە نییە‪،‬‬ ‫بەڵك����و روودەكەینە دەروونش����یكاری بەش����ێك لە‬ ‫بونیادی گێڕانەوە‪ .‬فیلم كۆمەێك لە فەنتازییاكانی‬ ‫بەدیهێنانی ئارەزوو دەخاتەڕوو و نیش����انی دەدات‪،‬‬ ‫بەاڵم لە ئاس����تێكی قوڵتردا رووب����ەڕووی فەنتازی‬ ‫ئۆدیپی س����ەرەكی سەرچاوەكان دەبینەوە – چۆن‬ ‫دەشێت مندااڵن بەبێ كرداری سێكسی لەدایك ببن‪.‬‬ ‫سوژەى ئەم فەنتازییە ش����ارلۆت نییە‪ ،‬بەڵكو ئەو‬ ‫بینەرەیە‪ ،‬كە دەرگی����ری گێڕانەوەى فیلمەكە بووە‬ ‫و بەڕێی ئەمەیشەوە ئارەزووی خۆى بەدیدەهێنێت‪.‬‬ ‫ئەمڕۆك����ە تیۆریی دەروونش����یكارییانەى الكانیی‬ ‫فیلم لە سەرقاڵییە سەرەتاییەكەى خۆى بۆ قۆناغی‬ ‫ئاوێنەی����ی و جێگربوونی س����وژە دووركەوتووەوە و‬ ‫ب����ەرەو روانینی دوایی و كۆتای����ی الكان دەربارەى‬ ‫ریاڵ‪ ،‬فەنتازی و نیگای زەق (‪ )gaze‬ئاراستەى‬ ‫وەرگرتووە‪ .‬ئ����ەم روانینە تازەی����ە‪ ،‬بەپێچەوانەى‬ ‫زۆرێك ل����ە تیۆریی����ە دەروونش����یكارییە كۆنەكان‬ ‫دەربارەى فیل����م‪ ،‬خوێندنەوەیەك����ی زەقهێنەرانەى‬ ‫فیلمەكان دەس����تەبەر دەكات‪ .‬لەم بوارەدا بڕواننە‬ ‫كتێب����ی نی����گاى زەق و دەن����گ وەك ئۆبژەكان����ی‬ ‫خۆشەویستی(‪ ،)1‬كە لەالیەن سالكێل و ژیژەكەوە‬ ‫ئیدیت ك����راوە (‪ )1996‬و كتێبێك����ی تازە بەناوی‬ ‫الكان و فیلمی هاوچەرخ(‪ ،)2‬لەالیەن مەك گوان و‬ ‫كەنكلەوە ئیدیت كراوە (‪.)2004‬‬ ‫له‌ چییه‌تی و بوونی مرۆڤ به‌بێ ئه‌وانه‌‪ ،‬یان به‌ ته‌نێ له‌‬ ‫یه‌کیان‪ ،‬لێکۆڵینه‌وه‌ی پڕ کێماسی ده‌رده‌چێت‪ .‬ئه‌رستۆ‬ ‫زێتر ماتڕیاالنه‌ بیر ده‌کات����ه‌وه‌‪ .‬وه‌کوو ئه‌فالتوون نییه‌‪،‬‬ ‫ته‌نێ بایه‌خ به‌ ڕووح بدات و جه‌سته‌ فه‌رامۆش بکات‪ .‬له‌م‬ ‫ساتی وه‌ستاوییه‌دا جه‌س����ته‌ ئاره‌زووه‌کانی خۆی به‌یان‬ ‫ده‌کات‪ .‬ئ����ه‌م وه‌س����تاوییه‌ جه‌س����ته‌یه‌کی مردوومان پێ‬ ‫ده‌دات‪ ،‬به‌اڵم شاعیر ئه‌رستۆییانه‌ ده‌دوێت‪ ،‬جه‌سته‌یه‌کی‬ ‫ده‌وێت پڕ له‌ جووڵه‌ بێت‪ ،‬ئاره‌زووه‌کان بجووڵێنێ‪.‬‬ ‫شێوه‌کانی جه‌س����ته‌ ئه‌ویش ده‌الله‌تی خۆی هه‌یه‌‪ .‬به‌‬ ‫درێژایی مێژوو ش����ێوه‌کانی جه‌سته‌ جێی قسه‌ له‌باره‌وه‌‬ ‫کردن بوونه‌‪ .‬مه‌به‌ست له‌ شێوه‌کانی جه‌سته‌‪ :‬جه‌سته‌ی‬ ‫ڕووت‪ ،‬جه‌سته‌ی داپۆش����راو (حیجاب‪ ،‬یان هه‌ر جلێکی‬ ‫دیکه‌)‪ ،‬جه‌س����ته‌ی نی����وه‌ڕووت‪ ...‬تاد‪ .‬لێ����ره‌وه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ئێمه‌ ته‌ماش����ای جه‌س����ته‌ی ده‌ق بکه‌ین‪ ،‬ئه‌ویش هه‌مان‬ ‫شێوه‌کانی س����ه‌ره‌وه‌ی هه‌یه‌‪ .‬له‌به‌رئه‌وه‌ی خوێندنه‌وه‌ی‬ ‫ئێمه‌ س����یمۆلۆژیانه‌یه‌ و قس����ه‌کردنه‌ له‌ب����اره‌ی مۆتیڤی‬ ‫جه‌س����ته‌وه‌‪ ،‬ده‌کارێ ه����ه‌ر ل����ه‌م ڕێیه‌وه‌ قس����ه‌یه‌کیش‬ ‫له‌باره‌ی جه‌س����ته‌ی ده‌قه‌وه‌ بکه‌ین‪ ،‬چونکوو ده‌ق وه‌کوو‬ ‫جه‌سته‌یه‌ک ئه‌ویش بۆشاییه‌کانی نێوان دێڕه‌کان‪ ،‬کورتی‬ ‫و درێژی دێڕ‪ ،‬خاڵبه‌ندی‪ ،‬شێوه‌ی تۆبۆگرافیانه‌ی ده‌ق‪...‬‬ ‫ت����اد ئه‌مانه‌ هه‌موو دالن و ده‌الله‌ت����ی خۆیان هه‌یه‌‪ .‬دوو‬ ‫ش����ێوه‌ی جه‌س����ته‌مان هه‌یه‌‪ ،‬ش����ێوه‌یه‌کی داپۆشراو به‌‬ ‫جلوبه‌رگ و شێوه‌یه‌کی ڕووت‪.‬‬ ‫ل����ه‌ ش����ێوه‌ی یه‌که‌مدا (ب����ه‌ جلوبه‌رگ داپۆش����راو)‪،‬‬ ‫بارێک����ی ڕۆش����نبیریی نیش����ان ده‌دات‪ .‬دۆخێک����ه‌ پڕ له‌‬ ‫گوت����ن و چیرۆکئامێزه‌‪ ،‬چونکوو له‌ڕێی ئه‌م جالنه‌وه‌ ئه‌م‬ ‫جه‌سته‌یه‌ گوزارشت له‌ خۆی ده‌کات‪ .‬جله‌کان گوزارشت‬ ‫ل����ه‌و کلت����ووره‌ ده‌که‌ن‪ ،‬که‌ ئ����ه‌و ش����ێوه‌ جلوبه‌رگه‌یان‬ ‫داهێناوه‌‪ .‬له‌باره‌ی هه‌موو به‌ش����ێکی ژی����ان ده‌په‌یڤێت‪.‬‬ ‫ته‌نان����ه‌ت ئه‌و به‌رگدرووه‌ی ئه‌م ش����ێوه‌ جالنه‌ی درووه‌‪،‬‬ ‫ته‌نانه‌ت ئه‌و بۆن����ه‌ی له‌م جالنه‌وه‌ دێت‪ .‬خوێنه‌ر به‌هۆی‬ ‫ئه‌م جالنه‌وه‌ کات (الزمن)ی ئه‌و جالنه‌ ده‌زانێت‪ ،‬که‌ هی‬ ‫چ س����ه‌رده‌مێکن‪ ،‬یان فه‌زای ئه‌و جالنه‌‪ ،‬به‌وه‌ی خاوه‌نی‬ ‫کێیه‌؟ س����ه‌ر به‌ چ نه‌ته‌وه‌یه‌ک����ه‌؟ ئه‌مانه‌ هه‌موو له‌ ڕێی‬ ‫س����یمۆلۆژیاوه ده‌دۆزرێنه‌وه‌‪ .‬ده‌بینین جه‌س����ته‌ هه‌ڵگری‬ ‫چ چیرۆکگه‌لێک����ه‌‪ ،‬خوێنه‌ر له‌ڕێی����ه‌وه‌ ده‌توانێت گه‌لێک‬ ‫زانیاری ده‌ست بخات‪.‬‬ ‫جه‌سته‌ی ڕووت خاڵییه‌ له‌م شتانه‌ی سه‌ره‌وه‌‪ .‬دۆخێکه‌‬ ‫ئه‌م جه‌س����ته‌یه‌ ده‌یوێت بۆ ئاره‌زووه‌کان����ی بگه‌ڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫دالێکه‌ مه‌به‌ست لێی مردن‪ ،‬یان تازه‌ له‌ دایکبوونه‌وه‌یه‌‪.‬‬ ‫سرووش����ت چۆن ڕووته‌‪ ،‬ئه‌ویش هه‌وڵ����ده‌دا ئه‌و ڕووتیه‌‬ ‫نیشان بدات‪ .‬که‌واته‌ ئاماژه‌یه‌ بۆ چیرۆکه‌کانی گه‌ردوون‪‌.‬‬

‫پەراوێزەكان‬ ‫(‪Gaze and Voice as Love )1‬‬ ‫‪Objects by Salecl and Zizek‬‬ ‫(‪Lacan and Contemporary )2‬‬ ‫‪Film by McGowan and Kunkle‬‬ ‫پەراوێزی نووسەر‬ ‫(‪)1997‬‬ ‫‪Cowie,‬‬ ‫‪E‬‬ ‫(‪)1‬‬ ‫‪Representing‬‬ ‫‪the‬‬ ‫‪Woman:‬‬ ‫‪Cinema and Psychoanalysis,‬‬ ‫‪.London, Macmillan‬‬ ‫لەم دوو سەرچاوەیەوە كراوە بە كوردی‬ ‫‪Sean Homer: Jacques‬‬ ‫‪ .1‬‬ ‫‪Lacan‬‬ ‫‪(Routledge‬‬ ‫‪Critical‬‬ ‫‪Thinkers), Routledge, London‬‬ ‫‪.129-126.pp ,2005 ,and New York‬‬ ‫ش���ون هومر‪ :‬ژاك الكان‪ ،‬ترجمە محمد‬ ‫‪ .2‬‬ ‫علی جعفری و س���ید محمدابراهی���م طاهائی‪ ،‬چاپ‬ ‫دوم‪ ،‬انتشارات ققنوس‪ ،‬تهران‪ ،1390 ،‬ص‪.176-174‬‬ ‫هه‌ر به‌ ڕووتی‬ ‫ل ‌ه تۆڕا‬ ‫دێمه‌ ژووره‌وه‌‬ ‫ئه‌ز و تۆ‬ ‫هیچمان بۆ گوتن نییه‌ هه‌اڵتن نه‌بێت‬ ‫هیچمان بۆ پۆشین نییه‌ ڕووتبوونه‌وه‌ نه‌بێت ‪5‬‬ ‫لێ����ره‌دا ده‌بینین ی����ه‌ک کات و فه‌زام����ان هه‌یه‌‪ .‬کات‬ ‫گوزارش����ت له‌ کاتێکی مێژوویی ناکات‪ ،‬به‌ڵکوو ئاماژه‌یه‌‬ ‫بۆ کاتی ڕووتبوون����ه‌وه‌‪ .‬فه‌زایش ئاماژه‌یه‌ بۆ یه‌ک فه‌زا‪،‬‬ ‫ئه‌ویش فه‌زای جه‌سته‌یه‌کی ڕووته‌‪ .‬ئه‌م ڕووتی جه‌سته‌یه‌‬ ‫هه‌وڵده‌دا هه‌موو ئاره‌زووه‌کانی دیکه‌ی واقیع له‌نێو ببات‪،‬‬ ‫ته‌نێ ئاره‌زووه‌کانی خۆی نه‌بێت‪ ،‬ئاره‌زوویه‌ک گه‌ڕانه‌وه‌یه‌‬ ‫بۆ س����اتی له‌ دایکبوونه‌وه‌ له‌ ڕێی چێژه‌وه‌‪ .‬ئه‌و جه‌سته‌‬ ‫ڕووته‌ بارگاوی به‌ ئایدیۆلۆژیا‪ ،‬کلتوور‪ ،‬دابونه‌ریت نییه‌‪،‬‬ ‫به‌ڵک����وو خاڵییه‌ له‌وانه‌‪ .‬ئه‌م ڕووتی����ه‌ش ئاماژه‌ نییه‌ بۆ‬ ‫ساتی مردن‪ ،‬به‌ڵکوو ئاماژه‌یه‌ بۆ ساتی له‌ دایکبوونه‌وه‌‪،‬‬ ‫چونکوو پێداگری له‌س����ه‌ر ڕووتبوونه‌وه‌ ده‌کات (هیچمان‬ ‫بۆ پۆشین نییه‌‪ ).‬ئه‌مه‌ هه‌اڵتنه‌ له‌ هه‌موو کلتوورێک‪ ،‬له‌‬ ‫ڕووتبوون����ه‌وه‌دا چته‌کان وه‌کوو خۆیان ده‌رده‌که‌ون‪ ،‬هیچ‬ ‫ماسک و په‌رده‌یه‌ک نییه‌ تاکوو مرۆڤ خۆی له‌ پشتییه‌وه‌‬ ‫بشارێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئ����ه‌وه‌ی ماوه‌ته‌وه‌ بلێم جه‌س����ته‌ وه‌ک����وو مۆتیڤێک‪،‬‬ ‫واقیعێک����ی کۆمه‌اڵیه‌تییه‌‪ ،‬ب����ه‌و واتای����ه‌ی دالێکه‌‪ ،‬ئه‌م‬ ‫داله‌یش بابه‌تێک����ه‌ وه‌کوو قه‌باره‌یه‌ک����ی مرۆڤی‪ .‬لێره‌دا‬ ‫جه‌س����ته‌ ده‌بێته‌ نیش����انه‌یه‌ک‪ ،‬نیش����انه‌کانیش ته‌نێ له‌‬ ‫س����اتی به‌کارهێنانیان����دا واتایان ده‌بێ����ت‪ .‬به‌کارهێنانی‬ ‫ئه‌و نیش����انانه‌یش ده‌بێته‌ نه‌س����ه‌قێک‪ ،‬ئه‌و نه‌سه‌قه‌یش‬ ‫ده‌الله‌تێک نیشان ده‌دات‪ .‬له‌م ده‌فته‌ره‌ شیعرییه‌ی (هێرۆ‬ ‫کورده‌)دا هه‌میشه‌ جه‌سته‌ به‌ شێوه‌یه‌کی ڕووت پێداگری‬ ‫له‌س����ه‌ر کراوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌میش����ه‌ مۆتیڤی جه‌سته‌ خاڵی له‌‬ ‫کولتوور‪ ،‬ئایدیۆلۆژی����ا‪ ،‬کراوه‌ته‌وه‌‪ .‬هه‌رچه‌نده‌ بمانه‌وێت‬ ‫و نه‌مانه‌وێت ناتوانین له‌و واقیعه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌ی داببڕین‬ ‫ک����ه‌ تێیدایه‌‪ ،‬به‌اڵم له‌وێدا ده‌توانێت واتایه‌کی دیکه‌ی پێ‬ ‫ببه‌خشین‪.‬‬

‫په‌راوێز و سه‌رچاوه‌کان‪:‬‬

‫سه‌رچاوه‌ی پێشوو‪ ،‬ل‪.49‬‬ ‫‪ .1‬‬ ‫تجلی����ات الجس����د‪ ،‬تجلیات االنس����ان‪ ،‬خالد‬ ‫‪ .2‬‬ ‫مراکشی‪ ،‬مجله‌ ابداع‪ ،‬العدد‪ ،9‬دیسمبر ‪ ،1997‬ص‪.4‬‬ ‫ده‌نووسم یووسف‪ ،‬ل‪.50‬‬ ‫‪ .3‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی پێشوو‪ ،‬ل‪.32‬‬ ‫‪ .4‬‬ ‫سه‌رچاوه‌ی پێشوو‪ ،‬ل‪.40‬‬ ‫‪ .5‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫مه‌حموود نه‌جمه‌دین‬ ‫س���ه‌ره‌تاى ئه‌م رۆمان ‌ه ب��� ‌ه حیكایه‌تى‬ ‫مردنى ش���اعیرى ناسراوى كورد ئه‌حمه‌دى‬ ‫خانى ده‌س���ت پێده‌كات‪ .‬ك���ۆى رۆمانه‌ك ‌ه‬ ‫حیكایه‌ت���ى ژیان���ى ئه‌حم���ه‌دى خانییه‌‪،‬‬ ‫جاندۆس���ت وێنه‌ى چۆنێتى مه‌رگى خانیى‬ ‫و مه‌راس���یمى مردنى نیش���ان ده‌دات و ل ‌ه‬ ‫رێگاى كه‌س���ایه‌تى ئه‌حم���ه‌دى خانییه‌و‌ه‬ ‫روداوه‌كانى ئ���ه‌و رۆژگار‌ه نیش���انده‌دات‪.‬‬ ‫له‌وێنه‌ى ئه‌و مه‌راس���یمه‌و‌ه باس���ى شین و‬ ‫گریان���ى خه‌ڵكى ده‌كات بۆ مردنى خانیى‪.‬‬ ‫وێن���ه‌كان حیكایه‌تى ده‌نگى هاوار و گریان‬ ‫و ش���یوه‌نى ژنان له‌ماڵى مه‌ال قاسمه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫گۆڕستانیش باس���وخواس ل ‌ه سه‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ك ‌ه بۆ كفنى خان���ى به‌و باران ‌ه ته‌ڕ نابێت‪.‬‬ ‫وه‌اڵمى ئه‌وانه‌ى ل ‌ه مه‌راس���یمى ناش���تنى‬ ‫خانیدا ئام���اده‌ن ئه‌وه‌ی ‌ه ك ‌ه كڵپه‌ى ئاگرى‬ ‫عه‌ش���ق واى كردوو‌ه كفنه‌كه‌ى ته‌ڕ نابێت‪.‬‬ ‫ل ‌ه وه‌اڵمى پرسیارێكى ترى ئاماده‌بواندا ك ‌ه‬ ‫ته‌رمى خانیى بۆ ئه‌وه‌ند‌ه س���ووكه‌‪ ،‬ده‌ڵێن‬ ‫وه‌ك ش���ێخێكى نورانى مردوو‌ه و رۆحى ل ‌ه‬ ‫پاقژیدا وه‌ها سووكه‌ڵه‌بووه‌‪.‬‬ ‫وێن���ه‌ى دیمه‌نى ش���ین و گریانى ژنان‬ ‫و تێكه‌ڵبوون���ى كلى چ���اوى ژنان ل ‌ه گه‌ڵ‬ ‫فرمێسك و باران و ده‌س���تبه‌رزكردنه‌وه‌ى‬ ‫پیاوان ب���ۆ ئاس���مان و ته‌لقینخوێندن بۆ‬ ‫خانى تێكه‌ڵ بووه‌‪ .‬باران به‌ئارامى ده‌بارێ‬ ‫و له‌گه‌ڵ ره‌نگى مه‌ره‌ك���ه‌ب تێكه‌ڵ بووه‌‪.‬‬ ‫مه‌ره‌كه‌بى نووس���ه‌رێكى بوێ���ر و ئازا‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫سڵى ل ‌ه ده‌س���ه‌اڵت نه‌كردوه‌ته‌وه‌‪ .‬نووسه‌ر‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌بارانبارین���دا وێنه‌ى مه‌ره‌كه‌ب‬ ‫نیش���ان بدات‪ ،‬مه‌ره‌كه‌بى ن���او ده‌فته‌رى‬ ‫ش���یعره‌كان‪ .‬چیرۆكى عه‌ش���قى خانى بۆ‬ ‫مه‌ره‌كه‌ب و نووسین ده‌گێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫گێڕانه‌و‌ه ل ‌ه مه‌راسیمى مردنى خانییه‌و‌ه‬ ‫ده‌چێت ‌ه سه‌رباسى ژیانى له‌و رۆژگاره‌دا‪.‬‬ ‫ته‌كنیك���ى ئ���ه‌م رۆمان��� ‌ه وه‌هایه‌‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫گێڕان���ه‌وه‌كان جی���اوازن و هه‌ر به‌ش��� ‌ه و‬ ‫كه‌س���ێك‪ ،‬گێڕه‌ره‌وه‌ی���ه‌ك حیكایه‌ته‌ك��� ‌ه‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬هه‌ر كه‌س��� ‌ه به‌پێى دنیابینى‬ ‫خۆى باس ل ‌ه خانى ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌گێڕان���ه‌وه‌ى ته‌یم���ورى فاس���قدا ك ‌ه‬ ‫پیاوێك���ى مه‌یخ���ۆر‌ه و ش���ه‌وانه‌ ل ‌ه كاتى‬ ‫نووس���یندا چووه‌ت��� ‌ه الى خانى‪ ،‬باس���ى‬ ‫دیالۆگ���ى خ���ۆى و خان���ى ده‌كات‪ .‬ل���ه‌و‬ ‫دیالۆگ���ه‌دا ته‌یمور به‌ خان���ى ده‌ڵێ كاتێ‬

‫ده‌خۆمه‌وه‌ ئازادان ‌ه و بوێرانه‌ قس ‌ه ده‌كه‌م‪.‬‬ ‫لێره‌و‌ه دیالۆگ ده‌چێته‌ س���ه‌ر س���ۆفى‬ ‫و مه‌ینۆش���ان‪ .‬مه‌س���تبوون جۆرێك��� ‌ه ل ‌ه‬ ‫رۆحانییه‌ت‪ ،‬جۆرێك���ى ترى زیكره‌‪ .‬خانى‬ ‫ده‌یه‌وێت ش���ه‌راب تێكه‌ڵ ب���ه‌و مه‌ره‌كه‌ب‬ ‫ب���كات‪ ،‬كه‌ مه‌م و زینى پێده‌نووس���ێ‪ .‬تا‬ ‫به‌ خه‌یاڵێك���ى ئاگامه‌ندان��� ‌ه و مه‌ره‌كه‌بى‬ ‫مه‌س���تبوون بینووس���ێته‌وه‌‪ .‬ته‌یم���وور‬ ‫حیكایه‌ت���ى ئه‌و ش���ه‌وان ‌ه ده‌گێڕێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫خانى چۆن مه‌م و زینى نووس���یوه‌‪ .‬خانى‬ ‫باس���ى مه‌س���تبوونى رۆح ده‌كات‪ .‬ئه‌وه‌ى‬ ‫ك ‌ه س���ۆفى و عاریفه‌كان ده‌یكه‌ن‪ .‬لێره‌دا‬ ‫نووسه‌ر كه‌شه‌ك ‌ه ده‌بات ‌ه ناو دنیاى عیرفان‬ ‫و عه‌ش���ق و خۆناس���ییه‌وه‌‪ .‬وێنه‌ى خانى‬ ‫وه‌ك سۆفییه‌ك نیشان ده‌دات‪ ،‬سۆفییه‌كى‬ ‫عاشق‪ ،‬ك ‌ه شه‌راب و ژان و حه‌سره‌تى خۆى‬ ‫تێكه‌ڵ���ى مه‌ره‌كه‌ب ك���ردووه‌‪ ،‬ئه‌م ڕۆمان ‌ه‬ ‫حیكایه‌تى دڵ���ى گڕگڕتووى خانییه‌‪ ،‬كاتێ‬ ‫داس���تانى مه‌م و زین ده‌نووسێ‪ .‬مه‌ره‌كه‌ب‬ ‫ژانێكى قووڵه‌‪ ،‬گوزارش���ت ‌ه ل ‌ه عه‌ش���قێكى‬ ‫پ���ڕ ل ‌ه ئێ���ش و ژان‪ ،‬ل ‌ه هه‌م���ان كاتدا پڕ‬ ‫ل ‌ه چێژ‪ .‬ئه‌و مه‌ره‌كه‌به‌ى خانى دروس���تى‬ ‫ك���ردوو‌ه به‌ فرمێس���كى چ���او و خوێنى‬ ‫دڵى‪ .‬حیكایه‌تێكى عاش���قانه‌ى كوردى لێ‬ ‫خولقاندووه‌‪ .‬مه‌م و زین ئه‌و حیكایه‌ت ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌كرێ وه‌ك به‌ڵگه‌یه‌ك نیش���ان بدرێ ك ‌ه‬ ‫كوردیش میلله‌تێك ‌ه خاوه‌نى شارستانییه‌ت ‌ه‬ ‫و خاوه‌نى تێكس���تى گه‌وره‌یه‌‪ ،‬میلله‌تێك ‌ه‬

‫‪5‬‬

‫ڕۆمانى میرنام ‌ه‬ ‫ملمالنێى ده‌سه‌اڵت و ڕۆشنبیر‬

‫وه‌ك هه‌م���وو میلله‌تان���ى دنیا عاش���ق و‬ ‫ژیاندۆست و پشت له‌شه‌ڕه‌‪.‬‬ ‫یه‌كێك���ى ت���ر ل��� ‌ه حیكایه‌تخوانه‌كانى‬ ‫رۆمانه‌ك��� ‌ه ئۆمه‌ره‌‪ ،‬ك���ه‌ پیاوێكى كوێره‌‪.‬‬ ‫نووس���ه‌ر ل��� ‌ه رێ���گاى خانیی���ه‌وه‌ ئۆمه‌ر‬ ‫ده‌دوێن���ێ‪ ،‬ئۆمه‌ری���ش حیكایه‌تى میرێكى‬ ‫كورد ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬ئۆمه‌رى خه‌زنه‌دار ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫له‌و كاته‌وه‌ى ك ‌ه نابینابووم دووجار حه‌زم‬ ‫ك���ردوو‌ه بیناییم بۆ بگه‌ڕێته‌وه‌ جارێك ئه‌و‬ ‫كاته‌ى ل ‌ه به‌دلیسى زێدى خۆم به‌جێهێشت‪.‬‬ ‫جارى دووه‌مى ئاواتخواستنى كوێره‌ك ‌ه ئه‌و‬ ‫رۆژه‌بوو‌ه ك ‌ه ئه‌حمه‌دى خانییان ناشتووه‌‪،‬‬ ‫ك ‌ه چۆن مه‌ره‌كه‌ب باریو‌ه و حه‌زى كردوو‌ه‬ ‫چاوه‌كان���ى چ���اك بێته‌و‌ه ت���ا مه‌ره‌كه‌ب‬

‫هه‌ڵهاتبوون‪ ،‬چیرۆكى ئابڵوقه‌دانى ش���ارى‬ ‫وان ده‌گێڕێته‌و‌ه له‌ الیه‌ن مه‌لیك ئه‌حمه‌دى‬ ‫وال���ى ش���ارى وان���ه‌وه‌ ئابڵوقه‌دراب���وو‪.‬‬ ‫سه‌ربازه‌كانى والى كۆشكى میر عه‌بدالیان‬ ‫ت���ااڵن ك���ردووه‌‪ .‬حیكایه‌ت���ى تااڵنكردنى‬ ‫كتێبخانه‌ى می���ر ده‌گێڕێته‌و‌ه و باس له‌و‌ه‬ ‫ده‌كات ك ‌ه چۆن ئه‌و نووس���خه‌یه‌ى كتێبى‬ ‫ش���ه‌ره‌فنامه‌ى ل ‌ه تااڵن رزگار كردوو‌ه ك ‌ه‬ ‫شه‌ره‌فخان به‌خه‌تى خۆى پێشكه‌شى میر‬ ‫عه‌بدالى ك���ردووه‌‪ .‬له‌ رێگاى گێڕانه‌وه‌كانى‬ ‫ئۆمه‌ره‌و‌ه نووس���ه‌ر حیكایه‌تى تااڵنكردنى‬ ‫ماڵومڵك���ى میرعه‌ب���دال ده‌كات له‌ الیه‌ن‬ ‫مه‌لیك ئه‌حمه‌ده‌وه‌‪.‬‬ ‫ئۆم���ه‌رى كوێر ل���ه‌ خێڵ���ى میربووه‌ و‬

‫بارینه‌ك��� ‌ه ببین���ێ‪ .‬ده‌ركردن���ى ئۆمه‌ر ل ‌ه‬ ‫به‌دلیس ده‌مانباته‌و‌ه ب���ۆ حیكایه‌تى زوڵم‬ ‫و سته‌م‪ .‬جاندۆست ل ‌ه هه‌موو رۆمانه‌كانیدا‬ ‫كارى له‌سه‌ر مێژووى كورد كردووه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئ���ه‌و نه‌هاتوو‌ه مێژووى ك���ورد وه‌ك خۆى‬ ‫بگێڕێته‌وه‌‪ .‬نووس���ه‌ر نه‌قڵى مێژوو ناكات‪.‬‬ ‫به‌ڵك���و س���وود ل���ه‌ روداو‌ه واقیعییه‌كان‬ ‫وه‌رده‌گ���رێ و جارێك���ى تر ب��� ‌ه زمانێكى‬ ‫ئه‌ده‌بى ده‌یانخولقێن���ێ‪ .‬واقیع ده‌كات ب ‌ه‬ ‫فانتازیایه‌ك‪ .‬ئه‌م رۆماننووس��� ‌ه ل ‌ه رۆمانى‬ ‫میرنام ‌ه و مژئاباد و سێدار‌ه و سێ هه‌نگاو‪..‬‬ ‫حیكایه‌ته‌كان���ى مێ���ژوو ته‌وزیف ده‌كات و‬ ‫له‌ زمانێكى ئه‌ده‌بی���دا ده‌یانخولقێنێته‌وه‌‪.‬‬ ‫زمانى گێڕانه‌و‌ه له‌م رۆمانه‌دا حیكایه‌تێكى‬ ‫نه‌بیستراوى خانى ده‌خولقێنێ‪ ،‬كه‌ خه‌یاڵ‬ ‫و فانتازی���ا و س���ه‌لیقه‌ى نووس���ه‌ر‌ه ب���ۆ‬ ‫چۆنێتى گێڕانه‌وه‌‪ .‬بۆ نموونه‌ ئۆمه‌رى كوێر‬ ‫به‌جۆرێكى تر حیكایه‌تى كوێربوونى خۆى‬ ‫و هه‌ڵهاتنى میره‌كه‌ى باس ده‌كات‪ .‬ساڵى‬ ‫كوێربوونه‌كه‌ى هاوكاته‌ له‌گه‌ڵ مه‌رگى مه‌ال‬ ‫ئه‌لیاس���ى باوكى خانى و باس���ى ئه‌وه‌ش‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه تا ئه‌و ده‌مه‌ش میر محه‌مه‌دى‬ ‫پوربالل���ى می���رى بایه‌زیدب���ووه‌‪ .‬زۆرجار‬ ‫نووسه‌ر ل ‌ه رێگای كارئه‌كته‌رێكه‌و‌ه زه‌مه‌ن‬ ‫و شوێنى گێڕانه‌وه‌ ده‌ستنیشان ده‌كات‪.‬‬ ‫ئۆمه‌ر ئه‌و قورئانخوێنه‌ى ك ‌ه مامۆستاى‬ ‫خانى بوو‌ه و قورئانى فێركردووه‌‪.‬‬ ‫لێ���ره‌دا ئۆمه‌ر ل���ه‌ رێ���گاى خانییه‌و‌ه‬ ‫حیكایه‌تى كوێربوونى خۆى ده‌گێڕێته‌وه‌ و‬ ‫ده‌چێت ‌ه سه‌ر باس���ى هه‌ڵهاتنى میرعه‌بدال‬ ‫و ماڵباته‌ك���ه‌ى ك��� ‌ه چ���ۆن ل ‌ه ش���اره‌و‌ه‬

‫«‬

‫خوێن���دن‪ .‬ك ‌ه چۆن می���ر عه‌بدال خه‌رجى‬ ‫خواردن و خواردنه‌وه‌یانى ده‌دا‪ .‬نووسه‌ر ل ‌ه‬ ‫زارى هۆمه‌ره‌وه‌ ده‌یه‌وێت ئه‌وه‌مان پێ بڵێت‬ ‫كورد خاوه‌نى ئه‌زموونێكى سه‌ركه‌وتوو‌ه ل ‌ه‬ ‫حوكمكردن و ده‌سه‌اڵتدا‪.‬‬ ‫كات���ێ مه‌لی���ك ئه‌حم���ه‌دى داگیركه‌ر‬ ‫پرس���یارى خه‌زێنه‌ى میر عه‌بدال له‌ ئۆمه‌ر‬ ‫ده‌كات و ئه‌ویش ده‌ڵێ نازانم‪ ،‬ئیتر لێره‌و‌ه‬ ‫ئۆمه‌ر به‌دبه‌خت ده‌بێ‪ .‬مه‌لیك توڕه‌ ده‌بێ‬ ‫و كاتێ ئۆمه‌رى به‌دبه‌خت نازانێ خه‌زنه‌ى‬ ‫عه‌بدال له‌ كوێی ‌ه ئیتر چى بكات!‬ ‫مه‌لی���ك ئه‌حمه‌د چاوه‌كانى به‌ س���یخى‬ ‫گه‌رم كوێر ك���ردوو‌ه و ئیتر لێره‌وه‌ ئۆمه‌ر‬ ‫ده‌كه‌وێت ‌ه ناو ده‌ریایى مه‌ره‌كه‌بى ره‌شه‌وه‌‪..‬‬ ‫مه‌ره‌كه‌ب لێره‌دا ره‌نگى كوێربوونى ئۆمه‌ره‌‪.‬‬ ‫مه‌ره‌كه‌بى ژان و نه‌هامه‌تییه‌‪ .‬ئۆمه‌ر ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫چه‌ندێك رووم له‌ قیبل ‌ه بكردایه‌ به‌دلیس���م‬ ‫بیر ده‌كه‌وته‌وه‌‪ ..‬ئه‌م رسته‌ی ‌ه پیرۆزكردنى‬ ‫زێده‌ به‌ق���ه‌ده‌ر قیبل���ه‌‪ .‬ئینتیماى مرۆڤى‬ ‫كورد نیشان ده‌دات بۆ زێدى خۆى‪ .‬مرۆڤ‬ ‫ئه‌و كاتانه‌ى ك ‌ه ل���ه‌ ماڵ ده‌كرێته‌ ده‌ره‌و‌ه‬ ‫عه‌شقى بۆ ماڵ گه‌شه‌ده‌كات‪ .‬ئۆمه‌ر خانى‬ ‫فێ���رى قورئان و زمانى فارس���ى ده‌كات و‬ ‫به‌سه‌رهاتى مێژووى كوردى بۆ ده‌گێڕێته‌و‌ه‬ ‫و باسى به‌دلیس و ش���ه‌ڕه‌ ناوخۆییه‌كانى‬ ‫بۆ ده‌كات‪ ،‬دیس���انه‌و‌ه گێڕان���ه‌وه‌ى ژیانى‬ ‫خانى ده‌بێت ب���ه‌ ده‌رگاى حیكایه‌تێك بۆ‬ ‫گێڕانه‌وه‌ى شه‌ڕى قه‌والیسی و بڵباسه‌كان‬ ‫و ناپاكی���ی میران���ی ك���ورد و ش���ه‌پۆلی‬ ‫قه‌ره‌قۆینلو و ئاققۆینلو‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌ش���ێكى دیكه‌ى ئه‌م رۆمانه‌دا جان‬ ‫دۆس���ت باسى ش���اعیر ش���وكرى بدلیسى‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك��� ‌ه چ���ۆن به‌ كوردی ش���یعرى‬ ‫نووس���یوه‌ و ك���ه‌س نه‌یخوێندوه‌ت���ه‌وه‌ و‬ ‫ئیتر ده‌ست به‌نووس���ین ده‌كات به‌ زمانى‬ ‫فارسی و توركی تا بوو‌ه ب ‌ه ئه‌ستێره‌یه‌كى‬ ‫دره‌وش���او‌ه و ب ‌ه ناوبانگ‪ ،‬به‌اڵم چ سوودى‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ك���ه‌ به‌زمان���ى ره‌س���ه‌نى خۆت‬ ‫نه‌نووس���ى‪ .‬ل ‌ه مێژوودا زۆرن ناوناوبانگى‬ ‫ئه‌و نووسه‌رانه‌ى ك ‌ه كوردبوون و به‌ زمانى‬ ‫بێگانه‌ نووسیویانه‌‪.‬‬ ‫نووس���ه‌ر ل ‌ه س���ه‌ر ئ���ه‌و باس���ه‌ ئه‌و‌ه‬ ‫روونده‌كات���ه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه كوردینووس���ن گرنگى‬ ‫نه‌بووه‌ و زمانى كه‌مینه‌بووه‌ و كه‌س ئاوڕى‬ ‫لێ نه‌داوه‌ته‌و‌ه و ئیت���ر كوردان به‌ناچارى‬ ‫خزمه‌ت���ى زمان���ى بێگانه‌ی���ان ك���ردووه‌‪.‬‬ ‫باسوخواس���ى كوردینووسین له‌م رۆمانه‌دا‬ ‫گرنگ���ى پێدراوه‌‪ .‬به‌گش���تى ئ���ه‌م رۆمان ‌ه‬ ‫حیكایه‌ت���ى ژیانى كوردانه‌ ل ‌ه س���ه‌رده‌مى‬ ‫خانیدا‪.‬‬ ‫ل���ه‌ به‌ش���ێكى دیك���ه‌ى رۆمانه‌ك���ه‌دا‬ ‫شه‌نگێ‪ ،‬مه‌عش���وقى خانى قسه‌ ده‌كات و‬

‫سارددا شه‌نگێ به‌ گێڕانه‌وه‌ى خۆى باسى‬ ‫ئه‌و‌ه ده‌كات‪ ،‬كه‌ چۆن كچێنى به‌ده‌س���ت‬ ‫ئ���ه‌و به‌دفه‌س���اڵ ‌ه له‌ ده‌س���ت دا‪ .‬په‌ڕۆى‬ ‫س���پى زاوایه‌تى و س���وربوونى ل ‌ه خوێندا‬ ‫چیرۆكێكى ت���رى نه‌ریتى كورده‌وارییه‌‪ .‬ك ‌ه‬ ‫نووسه‌ر باس���ى كردووه‌‪ .‬شه‌نگێ چیرۆكى‬ ‫ئه‌و س���یانزه‌ ساڵه‌ى ژیانى ده‌گێڕێته‌وه‌ ك ‌ه‬ ‫ژنى ئه‌و گورگه‌ پیره‌بووه‌‪ .‬بۆساتێك خانى‬ ‫و بۆنى مه‌ره‌كه‌به‌كه‌ى ل���ه‌ بیر نه‌كردووه‌‪.‬‬ ‫ش���ه‌نگێ وه‌ك كارئه‌كته‌ره‌كانى تر به‌شێك‬ ‫له‌ به‌س���ه‌رهاتى خانى ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬ده‌شێ‬ ‫مه‌م و زین هه‌مان عه‌ش���قى پڕ له‌ ناسۆرى‬ ‫خانى و شه‌نگێ بێ‪.‬‬ ‫دیوێكى ترى حیكایه‌تى خانى حیكایه‌تى‬ ‫رۆحى س���ۆفیزمه‌ الى ئه‌حمه‌دى خانى ك ‌ه‬ ‫چۆن ئه‌وه‌ى له‌ مه‌ال ئه‌لیاس���ى باوكى بۆى‬ ‫ماوه‌ته‌وه‌ ده‌یبه‌خش���ێته‌ ماڵ���ى فێرگه‌ و‬ ‫مزگ���ه‌وت و فه‌قێكان‪ .‬ئ���ه‌و كاته‌ى كاتبى‬ ‫میریش بووه‌ هیچى بۆ خۆى نه‌ویس���توه‌‪.‬‬ ‫خانى س���امانى بۆ گرنگ نه‌ب���وو‌ه و هه‌ر‬ ‫ئه‌وه‌ش هۆكاربوون ب���ۆ ئه‌وه‌ى ك ‌ه حاجى‬ ‫زوهدى شه‌نگێى نه‌داتێ‪ .‬زوهدى له‌و جۆر‌ه‬ ‫پیاوانه‌ی ‌ه ك ‌ه مامه‌ڵ ‌ه ب ‌ه شه‌نگێى كچییه‌و‌ه‬ ‫ده‌كات‪ .‬بۆی���ه‌ پێسته‌فرۆش���ێكى ب���ه‌الو‌ه‬ ‫گرنگتره‌ له‌ نووسه‌رێكى وه‌ك خانى‪.‬‬ ‫ل ‌ه به‌ش���ێكى دیكه‌دا گێڕانه‌وه‌ ده‌چێت ‌ه‬ ‫الى بوهارى و باسى مردنى خانى ده‌كات‪.‬‬ ‫بوهارى رۆحێكى پڕ ل ‌ه حه‌ساده‌تى هه‌ی ‌ه و‬ ‫مه‌رگى خانى خۆشحاڵى كردووه‌‪ ،‬هۆكارى‬ ‫ئه‌و رقه‌ش ئه‌وه‌یه‌‪ ،‬كه‌ خانى نووسینه‌كانى‬ ‫ده‌خوێنرای���ه‌وه‌ و گرنگى پێدراوه‌‪ .‬بوهارى‬ ‫گه‌رچى به‌ توركى ده‌ینووسى كه‌چى كه‌س‬ ‫گرنگى پێنه‌داوه‌‪ .‬خانى س���ترانى مه‌ینه‌تى‬ ‫ش���ه‌ڕى ت���ورك و عه‌ج���ه‌م و مه‌ینه‌ت���ى‬ ‫كوردى ده‌نووسییه‌و‌ه و بوهارییش شیعرى‬ ‫ستایشئامێزى بۆ س���وڵتانه‌كان نووسیوه‌‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌مه‌ش��� ‌ه مه‌ره‌كه‌بى خانى حیكایه‌تى‬ ‫زینده‌گ���ى خانییه‌‪ .‬مه‌ره‌كه‌بى س���اخته‌ى‬ ‫بوهاری���ش حیكایه‌تى مه‌رگ���ى خۆیه‌تى‪.‬‬ ‫مه‌ره‌كه‌بى خانى مه‌ره‌كه‌بى ئازایه‌تى بووه‌‪،‬‬ ‫مه‌ره‌كه‌بى ره‌خنه‌گرتن بوو‌ه ل ‌ه ده‌سه‌اڵت‪.‬‬ ‫گوتارى خانى گوتارى بانگه‌شه‌ى كوردبوون‬ ‫بووه‌‪ .‬هه‌ر ئه‌م���ه‌ش بووب ‌ه هۆى ملمالنێى‬ ‫خانى له‌گه‌ڵ میرانى كورد و ل ‌ه س���ه‌ر ئه‌م‬ ‫باسه‌وخواسانه‌ ژه‌هرخوارد كرا و گومان ل ‌ه‬ ‫كه‌سایه‌تى ده‌موچاو هه‌ڵپێچراو ده‌كرێ ك ‌ه‬ ‫خانى ژه‌هرخوارد كرابێ‪.‬‬ ‫له‌ به‌شێكى دیكه‌ى رۆمانه‌كه‌دا ته‌وزیفى‬ ‫حیكایه‌تى قه‌اڵى دمدم و عه‌ش���قى سینه‌م‬ ‫و دۆس���تۆ ك���راوه‌‪ .‬رۆمانه‌ك ‌ه له‌ باس���ى‬ ‫خانیی���ه‌و‌ه ده‌چێت ‌ه س���ه‌ر باسوخواس���ى‬ ‫روداوه‌كان���ى ئه‌و رۆژگاره‌‪ ،‬كه‌ چۆن ش���ا‬

‫ ‬

‫««‬

‫بوو‌ه و له‌خشته‌ى بردووه‌ و ئیتر ده‌كه‌وێت ‌ه‬ ‫ن���او مزگه‌وته‌كان���ه‌وه‌ و لێره‌وه‌ نووس���ه‌ر‬ ‫باس���ى س���ه‌ماى گرووپى مه‌وله‌وى ده‌كات‬ ‫له‌س���ه‌رجاده‌كان‪ .‬ك ‌ه په‌یڕه‌وانى مه‌والناى‬ ‫رۆمی���ن‪ .‬ئه‌م���ه‌ش وه‌ك دیمه‌نێك���ى باوى‬ ‫ئه‌س���ته‌نبوڵ‪ .‬ره‌جه‌ب تێكه‌ڵى ئه‌و گروپ ‌ه‬ ‫ده‌بێ و له‌وێش���ه‌وه‌ بۆ شه‌ڕى عوسمانلى‪..‬‬ ‫جاندۆس���ت ده‌یه‌وێ���ت ل ‌ه رێ���گاى ژیانى‬ ‫ره‌جه‌به‌وه‌ حیكایه‌تێكم���ان بۆ بگێڕێته‌وه‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه رێگاى گێڕانه‌وه‌ى خالیدی چۆالقیشه‌و‌ه‬ ‫دیوێكى ترى حیكایه‌تى ئه‌و رۆژگاره‌ باس‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ك ‌ه حیكایه‌تى ش���ه‌ڕێكى خوێناوى‬ ‫و ماڵوێرانكه‌ره‌‪.‬‬ ‫رووهه‌ڵپێچ���ڕاو‬ ‫كارئه‌كت���ه‌رى‬ ‫حیكایه‌تخوانێكى ترى ئه‌م رۆمانه‌یه‌‪ ،‬باسى‬ ‫ژیانى خۆى ده‌كات ك ‌ه چۆن الى عه‌ره‌بێك‬ ‫فێ���رى جۆره‌كان���ى ژهراویك���ردن بوو‌ه و‬ ‫پاش���ان حیكایه‌تى خ���ۆى ده‌گێڕێته‌و‌ه ك ‌ه‬ ‫دایكى س���ۆزانى بوو‌ه و له‌سه‌ر ئه‌و‌ه باوكى‬ ‫دایكى سه‌رده‌بڕێ و ده‌موچاوهه‌ڵپێچراویش‬ ‫ل���ه‌ ترس���ا هه‌ڵدێ���ت و ده‌ڕوات‪ .‬ئیتر ئه‌م‬ ‫كوڕ‌ه ل ‌ه دۆخێكى خراپ و ناته‌ندروس���تدا‬ ‫گه‌وره‌ ده‌ب���ێ و پیاوان سێكس���ى له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كه‌ن تا شه‌وێك له‌ گه‌ڵ باوكیدا یه‌كترى‬ ‫ده‌بینن‪ ،‬باوكى نایناسێ و سێكسى له‌گه‌ڵ‬ ‫ده‌كات‪ .‬به‌یانى ده‌زانێ كوڕه‌كه‌ى خۆیه‌تى‬ ‫و ده‌بێ به‌ش���ه‌ڕیان دواجار كوڕه‌كه‌ باوكى‬ ‫ده‌كوژێت‪ .‬دواى ئ���ه‌وه‌ى باوكى ده‌كوژێت‬ ‫بێ ه���ۆش ده‌بێ و كاتێ هۆش���ى دێته‌و‌ه‬ ‫سه‌رى له‌باوه‌شى یه‌كێكدای ‌ه ئه‌ویش وه‌ستا‬ ‫خه‌لیلی دیاربه‌كریی���ه‌‪ .‬ئه‌م پیاوه‌ بازرگان‬ ‫بوو و ی���اووزى رزگارك���رد و بردى له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیدا و فێرى هونه‌رى خه‌تخۆش���یى كرد‬ ‫و له‌ هه‌مان كاتدا سێكس���ى له‌گه‌ڵ ده‌كرد‪.‬‬ ‫یاووز پاشان وه‌س���تا خه‌لیلیش ده‌كوژێ‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم دانى پێ���دا ده‌نێ ك ‌ه ئ���ه‌و خانیى‬ ‫نه‌كوش���تووه‌‪ .‬گێڕانه‌وه‌ى ئ���ه‌م حیكایه‌ت ‌ه‬ ‫واته‌ى ئه‌وه‌یه‌ كۆمه‌ڵ���گاى كوردیش وه‌ك‬ ‫ه���ه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كى دیكه‌ مێژووى هه‌ی ‌ه ل ‌ه‬ ‫نێربازیدا‪.‬‬ ‫هێڵى گش���تى ئه‌م ڕۆمان��� ‌ه گه‌ڕانه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ب���ۆ حیكایه‌تى نووس���ه‌رێكى بوێرى وه‌ك‬ ‫ئه‌حمه‌دى خان���ى‪ .‬جاندۆس���ت ده‌یه‌وێت‬ ‫ل ‌ه ڕێ���گاى چیرۆكى زینده‌گی���ى خانییه‌و‌ه‬ ‫حیكایه‌ت���ى ك���ورده‌وارى ب���اس ب���كات‪.‬‬ ‫چیرۆكى نووسه‌رى بوێر و ئازا و ده‌سه‌اڵت‬ ‫ده‌گێڕێت���ه‌وه‌‪ .‬ملمالنێ���ى خان���ى و میر‪،‬‬ ‫ملمالنێیه‌ك ‌ه ت���ا ڕۆژگارى ئه‌مڕۆ ئاماده‌یی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌تى له‌ سیس���ته‌مى حوكمى‬ ‫ده‌وڵه‌تانى ڕۆژهه‌اڵت���دا‪ .‬نه‌مریى خانى ل ‌ه‬ ‫بوێ���رى و ئازایه‌تییه‌كه‌یدایه‌‪ .‬دیوێكى ترى‬ ‫رۆمانه‌كه‌ باسوخواس���ى حیكایه‌تى عه‌شق‬ ‫و گرفته‌كانییه‌ت���ى ل���ه‌ ن���او كورده‌واریدا‪.‬‬ ‫ماوه‌ته‌و‌ه بڵێم ئه‌م رۆمانه‌ له‌الیه‌ن نووسه‌ر‬ ‫و وه‌رگێڕى به‌سه‌لیقه‌ سه‌باح ئیسماعیله‌و‌ه‬ ‫به‌ كوردییه‌كى جوان وه‌رگێڕدراوه‌‪.‬‬ ‫ج���ان دۆس���ت رۆماننووس���ى كوردى‬ ‫رۆژئاواى كوردستانه‌ و ناسنامه‌ى ئه‌ڵمانى‬ ‫هه‌ڵگرتوو‌ه و له‌ س���اڵى ‪ 1965‬له‌ ش���ارى‬ ‫كۆبانى ل ‌ه دایكب���ووه‌‪ .‬كۆمه‌ڵێك به‌رهه‌مى‬ ‫هه‌ی��� ‌ه له‌ بوارى رۆمان و ش���یعر و وتارى‬ ‫ئه‌ده‌ب���ى و سیاس���ى و هه‌روه‌ها كۆمه‌ڵێك‬ ‫به‌رهه‌م���ى وه‌رگێڕان���ى هه‌یه‌‪ .‬ل��� ‌ه بوارى‬ ‫رۆژنامه‌گ���ه‌رى و بێژه‌ری���دا كارى كردووه‌‪.‬‬ ‫خه‌اڵتى ش���یعرى ل ‌ه رێكخراوى نووسه‌ران‬ ‫و رۆش���نبیرانى كوردى سوریا وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫له‌ساڵى ‪ 2013‬خه‌اڵتى دیمه‌شقى وه‌رگرتوو‌ه‬

‫ئ���ه‌م ڕۆمان ‌ه گه‌ڕانه‌وه‌یه‌ بۆ حیكایه‌تى نووس���ه‌رێكى بوێ���رى وه‌ك ئه‌حمه‌دى خانى‪.‬‬ ‫جاندۆس���ت ده‌یه‌وێت ل��� ‌ه ڕێگاى چیرۆكى زینده‌گیى خانیی���ه‌و ‌ه حیكایه‌تى كورده‌وارى‬ ‫باس بكات‪ .‬چیرۆكى نووس���ه‌رى بوێر و ئازا و ده‌سه‌اڵت ده‌گێڕێته‌وه‌‪ .‬ملمالنێى خانى و‬ ‫میر‪ ،‬ملمالنێیه‌ك ‌ه تا ڕۆژگارى ئه‌مڕۆ ئاماده‌یی هه‌یه‪ ‌،‬ب ‌ه تایبه‌تى ل ‌ه سیسته‌مى حوكمى‬ ‫ده‌وڵه‌تانى ڕۆژهه‌اڵتدا‬

‫خه‌زنه‌دارێك بوو‌ه كلیلى خه‌زێنه‌كانى میرى‬ ‫له‌البووه‌ و ئه‌مه‌ش س���ه‌رچاوه‌ى نه‌هامه‌تى‬ ‫ئۆمه‌ر بوو‌ه و سه‌ربازه‌كان به‌ زۆر ده‌یبه‌ن‬ ‫بۆ كۆش���كى مه‌لیك ئه‌حم���ه‌د‪ ،‬ئه‌و كات ‌ه‬ ‫ته‌مه‌نى ‪ 23‬س���اڵ ب���ووه‌‪ ،‬گه‌نجێك ژیر و‬ ‫وریاب���وو‌ه و متمانه‌پێك���راوى میر عه‌بدال‬ ‫بووه‌‪ .‬بۆیه‌ كردویه‌تى به‌خه‌زنه‌دارى خۆى‪.‬‬ ‫نووسه‌ر ل ‌ه گێڕانه‌وه‌كانى ئۆمه‌ردا وێنه‌ى‬ ‫به‌دلیس نیشان ده‌دات‪ ،‬وه‌ك به‌هه‌شتێك و‬ ‫باسى خۆش���ى و له‌زه‌تى ژیان له‌ به‌دلیس‬ ‫ده‌كات‪ ،‬ل ‌ه سه‌رده‌مى میر عه‌بدالدا و وێنه‌ى‬ ‫خانه‌قا و مزگه‌وته‌كانى نیش���انده‌دا‪ .‬وه‌ك‬ ‫ده‌ڵێ ژماره‌یان له‌ دوكانه‌كانى زۆرتربوو‌ه و‬ ‫چیرۆكى ئه‌و فه‌قێیان ‌ه ده‌گێڕێته‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ل ‌ه‬ ‫مه‌الزگرد و خنوس و مووش و دیاربه‌كره‌و‌ه‬ ‫ده‌چوون��� ‌ه مزگه‌وته‌كانى به‌دلیس���ه‌و‌ه بۆ‬

‫گێڕانه‌وه‌كان به‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات كه‌ باوكى‬ ‫چۆن به‌بێ ئاگادارى خۆى داوێتى به‌شوو و‬ ‫ماره‌ییه‌كه‌شى وه‌رگرتووه‌‪ .‬لێره‌دا گێڕانه‌و‌ه‬ ‫ده‌چێته‌ س���ه‌ر باسوخواس���ى دابونه‌ریتى‬ ‫ك���ورده‌وارى ل���ه‌و رۆژگاره‌دا‪ ،‬ك ‌ه چۆن ژن‬ ‫چه‌وس���ێنراوه‌ته‌وه‌ و ماف���ى هه‌ڵبژاردن���ى‬ ‫ژیانى نه‌بووه‌‪ ،‬وه‌ك ش���ه‌نگێ خۆى ده‌ڵێ‬ ‫«ش���ووكردنم مردنێكبوو بۆخۆى‪ ».‬باوكى‬ ‫ده‌یفرۆش���ێ به‌و پیاوه‌ى كه‌ سێ ژنى ترى‬ ‫هه‌ی ‌ه و ته‌مه‌نى ل ‌ه شه‌ست ساڵدایه‌‪ .‬كه‌ ژن‬ ‫الى ئه‌و ته‌نیا ئامێرێكه‌ بۆ سێكس���كردن و‬ ‫منداڵدروستكردن‪.‬‬ ‫شه‌نگێ وه‌ك مردن پێشوازى ل ‌ه شووكردن‬ ‫ده‌كات‪ .‬ئیدى شه‌نگێ ده‌درێ به‌ ئه‌اڵقولی‬ ‫ماكوی���ی و ل��� ‌ه ئه‌حمه‌دى خۆشه‌ویس���تى‬ ‫داده‌ب���ڕێ‪ .‬ئیتر ل ‌ه ش���ه‌وێكى به‌فرانبارى‬

‫عه‌ب���اس خه‌ڵك���ى كوش���تووه‌‪ .‬چیرۆكى‬ ‫گرتنى ژنان و فرۆش���تنیان ل ‌ه الیه‌ن ش���ا‬ ‫عه‌باسه‌وه‌ و چیرۆكى ژنێكى دووگیان باس‬ ‫ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى ل ‌ه فرۆش���تن ده‌رباز بێت‬ ‫كچه‌كه‌ى ده‌كوژێ و خۆشى ب ‌ه كورپه‌كه‌ى‬ ‫ناوس���كییه‌و‌ه ده‌كوژێ و مردنى پێباشتر‌ه‬ ‫ل ‌ه حه‌یاچوون‪.‬‬ ‫ره‌جه‌ب���ى به‌رگ���دروو حیكایه‌تخوانێكى‬ ‫ت���رى رۆمانه‌كه‌ی ‌ه و چیرۆكى ش���ووكردنى‬ ‫خۆشه‌ویس���ته‌كه‌ى ده‌گێڕێت���ه‌وه‌ و ب���ه‌و‬ ‫هۆیه‌وه‌ دڵى له‌ بایه‌زید ده‌ره‌نجێ و سه‌رى‬ ‫خۆى هه‌ڵده‌گرێ و ده‌چێت ‌ه ئه‌س���ته‌نبوڵ و‬ ‫الى به‌رگدوروویه‌ك ده‌بێ ب ‌ه شاگرد و له‌وێ‬ ‫كچێكى بۆسنه‌یى ده‌ناسێ و عاشقى ده‌بێ‬ ‫و ده‌بن به‌دڵ���دارى یه‌كترى‪ .‬ك��� ‌ه دواجار‬ ‫ره‌جه‌ب ب���ۆى ده‌رده‌كه‌وێ ئ���ه‌و كچ ‌ه دز‬

‫ب���ۆ فیكر و داهێنان له‌س���اڵى ‪2000‬ه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬ل ‌ه هه‌رێمى راین ده‌ژى‪.‬‬ ‫دیوانه‌ ش���یعرییه‌كانى بریتین ل ‌ه (قلع ‌ه‬ ‫دم���دم) ق���ه‌اڵى دم���دم – داس���تانێكى‬ ‫ش���یعرییه‌‪ ،‬دیوانى ج���ان‪ ،‬گۆرانییه‌كانى‬ ‫كوردس���تان‪ -‬وه‌رگێڕانه‌كان���ى بریتی���ن ل ‌ه‬ ‫باخچ���ه‌ى ناصریی ‌ه ل ‌ه مێژوو و جوگرافیاى‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬مه‌م و زین‪ ،‬سه‌ره‌تاى زمان‬ ‫فه‌رهه‌نگى كوردى‪ ،‬نامه‌یه‌ك ل ‌ه دابونه‌ریتى‬ ‫ك���ورده‌كان و دابونه‌ریتی���ان‪ ،‬س���روودى‬ ‫باران‪ -‬هه‌ڵبژارده‌یه‌ك له‌ ش���یعرى سه‌یاب‪.‬‬ ‫ته‌فسیرى مه‌م و زین به‌كوردى‪ ،‬فه‌رهه‌نگى‬ ‫كوردس���تانى‪ ،‬هه‌ڵبژارده‌یه‌ك له‌ چیرۆكى‬ ‫كوردى‪ .‬رۆمانه‌كان���ى بریتین له‌ میرنامه‌‪،‬‬ ‫مژئاباد و سێ هه‌نگاو سێداره‌‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫««‬

‫‪6‬‬

‫هارۆڵد پینته‌ر‪ ,‬بۆ ڕۆژنامه‌ی تایم ئاوت‪:‬‬

‫هۆڵیوود جۆرێکه له گووخانه‬ ‫و‪ .‬له ئینگلیزییه‌وه‪ :‬ماردین ئیبراهیم‬

‫تایم ئاوت‪ :‬تۆ له هاکنی له س���ااڵنی س���ییه‌کان و چله‌کاندا گه‌وره‬ ‫بوویت‪ .‬ئای���ا فیلم بۆ تۆ وه‌ک منداڵێک یاخ���ود وه‌ک نه‌وجه‌وانێک‪،‬‬ ‫گرنگ بوو؟‬ ‫هاڕۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬ئۆه به‌ڵ���ێ‪ ،‬بۆ من وه‌ک کوڕێک هه‌مو ش���تێک‬ ‫بوو‪ .‬زۆر گرنگتر بوو بۆ من له ش���انۆ‪ .‬من زۆر به زه‌حمه‌ت ده‌چووم‬ ‫بۆ ش���انۆ‪ .‬تاکه ش���انۆیه‌ک بینیم هی شکس���پێر بوو‪ .‬ئێمه له الیه‌ن‬ ‫مامۆس���تای ئینگلیزیمانه‌وه بردراین‪ .‬ب���ه‌اڵم فیلم بوو به خولیام هه‌ر‬ ‫زۆر له ته‌مه‌نێکی زووه‌وه‪ .‬من ده‌رباره‌ی سااڵنی چله‌کان ده‌دوێم‪ ،‬ئه‌و‬ ‫ده‌مه‌ی هێش���تا جه‌نگ به‌رده‌وام بوو‪ ،‬وه من «ڕێگا به‌ره‌و پێش» و‬ ‫«ڕێگا به‌ره‌و ئه‌ستێره‌کان»م بینی‪ ،‬شتی له‌و بابه‌تانه‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ئه‌وده‌م سه‌رده‌می زێڕینی فیلم بوو‪.‬‬ ‫هاڕۆڵ���د پینت���ه‌ر‪ :‬ئه‌وانه فیلم���ی گه‌له‌ک باش ب���وون‪ .‬به‌اڵم من‬ ‫که‌وتبوومه عه‌ش���قی سینه‌مای فه‌ڕه‌نسییه‌وه‌‪ .‬ئه‌وه ئه‌و کاته بوو که‬ ‫من پانزه یان ش���انزه س���ااڵن ب���ووم‪ .‬وه من چوومه ن���او یانه‌یه‌کی‬ ‫فیلمه‌وه – چ���ۆن توانیم ئه‌وه بکه‌م‪ ،‬نازانم‪ .-‬من و چه‌ند هه‌ڤاڵێکی‬ ‫که‌مم ڕاهاتبووین بچین بۆ س���ه‌یرکردنی ‹بونوێ���ڵ›‪‹ ،‬کارنی›‪‹ ...،‬‬ ‫کۆکتیو› و ‹بونێڵ› س���ه‌ر به سوریالیزم بوون‪ .‬من زۆر گه‌شاوه بووم‬ ‫به‌وه‪ .‬به‌تایبه‌تی به «ئون چەێن ئه‌ندالو»‪.‬‬ ‫تای���م ئاوت‪ :‬تۆ چێ���ژت له هاوه‌ڵی���ی نزیکت له‌گ���ه‌ڵ هاوڕێیانی‬ ‫قوتابخانه‌ت وه‌رده‌گرت؟ باسی سینه‌ماتان ده‌کرد؟‬ ‫هاڕۆلد پینته‌ر‪ :‬ئۆه به‌ڵ���ێ‪ .‬یه‌ک له هاوه‌اڵنم کردبووی به عاده‌ت‬ ‫پێم بڵێ‪« ،‬بۆ خاتری مه‌سیح‪ ،‬ئێمه نه‌چین بۆ بینینی یه‌کێکی تر له‌و‬ ‫پارچه پۆخڵه سوریالیس���تیانه‌ت‪ ،‬ده‌چین دیسان؟ منیش ده‌مگوت‪،‬‬ ‫«به‌ڵێ ده‌چین‪ ،‬سبه‌ینێ‪».‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬دیاره تۆ سه‌رده‌سته‌یان بوویت؟‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬به‌ڵ���ێ‪ ،‬وابووم‪ ،‬من له پێش���یانه‌وه بووم‪ .‬ئێمه‬ ‫ده‌مانزان���ی ک���ه نیش���ته‌جێی هه‌رێمێک���ی زۆر ده‌وڵه‌مه‌ن���دی ژیانی‬ ‫هونه‌رمه‌ندانه‌ین‪ .‬نابێت تۆخمێکی زۆر گرنگی تر له یاد بکه‌م ئه‌ویش‬ ‫ب‪-‬فیلم ‌ه ئه‌مریکییه‌کان بوون‪ ،‬فیلمه پۆلیس���ییه ڕه‌ش و سپییه‌کان‪.‬‬ ‫ش���تی نایاب بوون‪ .‬که‌واته خه‌یاڵی من هه‌ر له ته‌مه‌نێکی زووه‌وه به‬ ‫فیلم زاخاو درا‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬یانه‌ی فیل له هاکنی هه‌بوو؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬له هاکنی‪ ،‬ئا‪ .‬بیرم دێت عاشقی ئه‌و کچه بووم که‬ ‫به‌ڕێوه‌ی ده‌برد‪ .‬نامه‌یه‌کی عاش���قانه‌م بۆ نووسی‪ .‬چوارده یان پانزه‬ ‫س���ااڵن بووم‪ .‬بۆی نووس���یمه‌وه و وتی‪« :‬ته‌مه‌نی سه‌قه‌ت و گه‌نج‬ ‫ناتوان���ن پێکه‌وه بژین»‪ .‬ئه‌و کچه منی برده ناو س���ه‌رجه‌م جیهانی‬ ‫سینه‌ماوه‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ئه‌وکاته‌ی تۆ ئه‌کته‌ر بوویت له ش���انۆ‪ ،‬وابزانم سینه‌ما‬ ‫له هیچ شوێنێکی ئاسۆی تۆوه دیار نه‌بوو‪ .‬ئێستا تێکه‌ڵییه‌کی زیاتر‬ ‫هه‌یه له نێوان جیهانی فیلم و جیهانی شانۆ‪.‬‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬ئۆه مه‌س���یح‪ ،‬به‌ڵێ‪ .‬زۆر ڕاسته‪ .‬من قه‌ت خه‌ونی‬ ‫له‌و بابه‌ت���ه‌م نه‌بوو‪ .‬قه‌ت ڕووی نه‌دا له‌من که بزانم من هیچم له‌گه‌ڵ‬ ‫س���ینه‌ما هه‌یه‪ .‬وه‌لێ ل���ه‌والوه ش���تێکی دی ڕووی ده‌دا‪ .‬کاتێک له‬ ‫ئایرله‌نداوه گه‌ڕامه‌وه بۆ له‌ن���ده‌ن‪ ،‬زۆر کاری نوواندنم له ڕادیۆ کرد‪،‬‬ ‫وه چه‌ند شانۆنامه‌یه‌کم چه‌ند ساڵێک دواتر نووسی‪ ،‬له ساڵی ‪،١٩٥٧‬‬ ‫وه یه‌کێک له‌و ش���انۆنامانه کاره‌س���اتێکی ته‌واو ب���وو‪ « ،‬ئاهه‌نگی‬ ‫له‌دایکبوون»‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬هه‌ر له بنه‌ڕه‌ته‌وه کاره‌سات بوو‪...‬‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬نا‪ ،‬ده‌بێت ئه‌وه بڵێم‪ ،‬وه‌ک کاره‌س���ات نه‌مایه‌وه‪.‬‬ ‫به‌اڵم پرس���یارم له‌خۆم ده‌کرد ئه‌رێ ئه‌وه من له‌م دنیایه‌دا خه‌ریکی‬ ‫چ���ی دۆزه‌خێکم‪ .‬زۆر به زه‌حمه‌ت ده‌کرا پێم بوترێت که ده‌توانم هیچ‬ ‫پاره په‌یدا بکه‌م‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬گومانت ده‌رباره‌ی نووسینی خۆت هه‌بوو؟‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ ...:‬ده‌رب���اره‌ی ڕۆڵنوواندنیش���م‪ .‬من هه‌رچۆنێک‬ ‫بێت وه‌ک ئه‌کته‌ر‪ ،‬هیچ کارێکم ده‌س���ت نه‌ده‌که‌وت‪ .‬کارێکی زۆر نا‪.‬‬ ‫ئینجا‪ ،‬له ساڵی ‪ ،١٩٥٣‬کاتێک چوومه کۆمپانیای شکسپێریی دۆناڵد‬ ‫ووڵفیت‪ ،‬ده‌س���تم کرد به هه‌ندێک ڕۆڵ و دوواتر چوومه ناو ش���انۆ‪،‬‬ ‫شانۆیه‌کی ته‌واو ناوچه‌یی‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬سه‌فه‌رکردن کاریگه‌ری له‌سه‌ر نووسینت دانا؟‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬من به‌رده‌وام ش���یعرم ده‌نووس���ی‪ .‬له‌و کاته‌وه‌ی‬ ‫نزیکه‌ی دوانزه س���ااڵن بووم شیعرم ده‌نووسی‪ .‬به‌اڵم ده‌وڵه‌مه‌ندترین‬ ‫به‌شی ژیان وه‌ک ئه‌کته‌رێکی گه‌ڕۆک له ئایرله‌ندا بوو‪ .‬ئه‌وه ئه‌و شوێنه‬ ‫بوو که به‌ته‌واوی ژیانێک���ی دیکه‌م دۆزییه‌وه‪ .‬بابم به‌رگدروو بوو؛ له‬ ‫سه‌عات حه‌وتی سبه‌ینانه‌وه تا سه‌عات حه‌وتی ئێواران کاری ده‌کرد‪.‬‬ ‫هه‌رچۆنێک بوو که ده‌هاته‌وه ماڵێ‪ ،‬دایکم هه‌میشه خواردنێکی باشی‬ ‫ب���ۆ لێده‌نا‪ .‬په‌تاته‌ی زۆر‪ ،‬بیرم دێ���ت؛ بابم چاکی ده‌خواردن‪ .‬دیاره‬ ‫ئه‌و دوای دوانزه سه‌عات کارکردن‪ ،‬پێویستی به‌وه بوو‪ .‬که‌واته ئێمه‬ ‫وه‌زعمان زۆر باش نه‌بوو– بابم کارکه‌رێک بوو‪ ،‬ئیتر ئه‌وا بوو‪ .‬ئینجا‬ ‫دواتر‪ ،‬کاتێک چوومه ئایله‌ند‪ ،‬هه‌ژاریه‌کم دۆزیه‌وه قه‌ت نه‌مده‌زانی که‬ ‫ئاوا هه‌یه‪ .‬من دڵنیات ده‌که‌مه‌وه چوون بۆ کۆنێمارا و گالوه‌ی و مایۆ‬ ‫له ساڵی ‪ ١٩٥٠‬به‌ته‌واوی جیهانێکی تری پیشان ده‌دایت‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ش���انۆنامه‌ی ‹کاره‌که‌ره‌که› یه‌ک���ه‌م کارت بوو که بۆ‬ ‫سینه‌ماش ئاماده‌کرا‪.‬‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ ‹ :‬کاره‌که‌ره‌که‌‹مان بۆ سێسه‌د هه‌زار پاوه‌ند کرد‪،‬‬ ‫که ئه‌وه به‌ڕاستی پاره‌یه‌کی باش بوو‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ئینجا ‹خزمه‌تکاره‌که›ت نووس���ی؛ چۆن ده‌ستت به‌کار‬

‫کرد له‌گه‌ڵ جۆزیف لۆسی؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬شانۆنامه‌م ده‌نووسی له‌و ده‌مه‌یدا و پێشکه‌شکردنی‬ ‫ش���انۆنامه‌کانم له کۆمپانیای شه‌کسپیری ش���اهانه له الیه‌ن ‹پیته‌ر‬ ‫هاڵ›ـه‌وه ده‌ستی پێکردبوو‪ .‬به‌هه‌رحاڵ‪ ،‬جۆ داوای کرد بچم بیبینم و‬ ‫وتی‪« :‬که‌یفم به فیلمنامه‌کانت دێت»‪ .‬وتم‪« ،‬ئۆه سوپاس»‪ .‬ئینجا‬ ‫وتی‪« :‬به‌اڵم هه‌ندێک شت هه‌یه تێیاندا حه‌زم لێیان نییه‪ ».‬من وتم‪:‬‬ ‫«کام ش���تانه؟» و پێی وتم‪ .‬ئینجا وتم‪« ،‬باشه که‌واته‪ ،‬بۆ ناچیت‬ ‫فیلمێکی دیکه بکه‌یت؟» و جێم هێش���ت‪ .‬دوو ڕۆژ دواتر‪ ،‬ته‌له‌فۆنی‬ ‫بۆ کردم و وتی‪« ،‬س���ه‌یرکه‪ ،‬بۆ جارێکی دیکه هه‌وڵ نه‌ده‌ین ده‌ست‬ ‫پێبکه‌ینه‌وه؟» و من وتم‪« ،‬باش���ه»‪ .‬پێکه‌وه بۆ ماوه‌ی س���ی ساڵ‬ ‫کارمان کرد و هه‌رگیز وشه‌یه‌کی ناخۆش له نێوانماندا ڕووی نه‌دایه‌وه‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬هیچ گه‌رانتییه‌ک نییه له سینه‌مادا که فیلمێک ده‌کرێت‪.‬‬ ‫کاری تۆ له‌س���ه‌ر ‹گ���ه‌ڕان له‌ دووی زه‌مه‌نی وونبوو›ـی پرۆس���ت تا‬ ‫ئه‌مڕۆش نه‌کرا به فیلم‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬من به‌ختم زۆر باش بووه ک���ه ته‌نیا له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫ده‌رهێنه‌ران���ه‌دا کارم کردووه که ڕێ���زم لێگرتوون‪ .‬من له ماوه‌ی ئه‌و‬ ‫س���ااڵنه‌دا ‪ ٣٠‬کارم نووس���یوه‪ ،‬س���ێ دانه‌یان هه‌رگیز ئاماده نه‌کران‬ ‫و س���ێ دانه‌ش���یان تڕۆ کران‪ .‬ناوی خۆم له‌س���ه‌ر یه‌کێک البرد و به‬ ‫دوودڵییه‌وه ناوی خۆم له‌س���ه‌ر دانه‌یه‌کی دی دانا‪ .‬ئه‌وه‌ی ناوی خۆم‬ ‫له‌س���ه‌ر البرد «پاش���ماوه‌کانی ڕٶژێک» بوو‪ ،‬ئه‌وه‌بوو که بردیان و‬ ‫جارێکی دی نووس���یانه‌وه‪ .‬وه‌لی راستیه‌که‌ی ئه‌وه‌یه که نزیکه‌ی ‪١٨‬‬ ‫له‌و فیلمانه‌ی ئاماده‌م کردوون هیچ ده‌س���تکاری نه‌کراون‪ .‬ڕێک چۆن‬ ‫نووسیوومن ئاوا کراون به فیلم‪ .‬من ته‌نیا باسی دیالۆگ ناکه‌م‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫مه‌به‌س���تم ستراکتۆریشه‪ .‬ئه‌ز هه‌میش���ه ڕه‌زامه‌ند بووم‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ش���ت به نه‌رمی بڕوات‪ ،‬بۆ ووتووێژ ده‌رباره‌ی س���تراکتۆر‪ .‬به‌ڕاستی‬ ‫س���تراکتۆری فیلم کارێکی زۆر هه‌س���تیاره‪ ،‬وانیی���ه‌؟ چی ڕووده‌دات‬ ‫ئه‌گه‌ر دیمه‌نێ���ک له‌وێنده‌ر نه‌بێت و دوو ده‌قه دواتر بێت؟ گه‌ڕانێکی‬ ‫بێکۆتایی و ئه‌به‌دییه‪ ،‬که زۆر حه‌په‌سێنه‌ره‪ .‬هه‌ر به‌ڕاستی وایه‪.‬‬

‫تایم ئاوت‪ :‬تۆ وتووته نووس���ینی ش���انۆنامه‌کانت زۆرجار به یه‌ک‬ ‫تاکه وێنه ده‌ست پێده‌کات؟ ئه‌وه به‌ته‌واوی جیاوازه له کردنی کارێک‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینت���ه‌ر‪ :‬ئ���ه‌وه جۆرێکی دیاریک���راوه ل���ه په‌یوه‌ندی‪.‬‬ ‫پێناسه‌کردنی س���ه‌خته‪ .‬ئه‌وکاته‌ی کارم له‌سه‌ر پرۆست ده‌کرد‪ ،‬سێ‬ ‫مانگ س���ه‌رقاڵی کارکردن بووم له‌گه‌ڵ جۆوه له‌گه‌ڵ باربارا برای که‬ ‫که‌سێکی قسه‌ڕۆیش���تووه له بواری پرۆستناس���یدا‪ .‬ئێمه یه‌کترمان‬ ‫ده‌بینی و قس���ه‌مان ده‌ک���رد‪ .‬ئینجا ڕۆژێک جۆ پێی وتم‪« ،‬باش���ه‪،‬‬ ‫هارۆڵ���د‪ ،‬ده‌بێت بڕۆیت و ش���تێکی نه‌فره‌تی بنووس���یت‪ ».‬من وتم‪،‬‬ ‫«چی؟ بۆ خاتری عیس���ای مه‌س���یح‪ »....‬ڕۆیش���تمه‌وه ماڵێ و بۆ‬ ‫س���به‌ی یان دووس���به‌ی ته‌له‌فۆنم بۆ کرد و وتم‪« ،‬ته‌ماش���اکه‪ ،‬من‬ ‫ئێس���تا له‌به‌رده‌م کاغه‌زێکی زه‌رد دانیشتووم و هه‌موو ئه‌و تێبینییه‬ ‫نه‌فره‌تییانه‌ی قسه‌مان له‌باره‌وه کردن له‌به‌ر ده‌ستمایه و ناتوانم یه‌ک‬ ‫وشه بنووسم‪ .‬ناتوانم ده‌ستپێبکه‌م‪ ».‬وتی‪« ،‬سه‌یرکه‪ ،‬بۆ پیاسه‌یه‌ک‬ ‫به ده‌وری پارکه‌که‌دا ناکه‌یت و دواتر ته‌له‌فۆنم بۆ بکه‌یته‌وه‌؟ تۆزێک‬ ‫ه���ه‌وای پاک هه‌ڵمژه‪ ».‬منی���ش وام کرد و دوای چه‌ند س���ه‌عاتێک‬ ‫ته‌له‌فۆنم بۆ کرده‌وه و وتم‪ :‬ناتوانم ده‌س���ت پێبکه‌م‪ .‬ناتوانم ده‌ست‬ ‫پێبک���ه‌م‪ .‬ئه‌وه‌تا پارچه‌یه‌کی به‌تاڵی کاغ���ه‌ز و نازانم دیمه‌نی یه‌که‌م‬ ‫چییه‌‪».‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬که‌س���ی هاوتای جۆ لۆسی له پشتت نه‌بوو کاتێک بۆ‬ ‫شانۆت ده‌نووسی؟‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬ئۆه‪ ،‬تۆ زۆر ڕاس���ت ده‌که‌ی���ت‪ .‬ئه‌وه به ته‌واوی‬ ‫مه‌س���ه‌له‌یه‌کی جیاوازه‪ .‬به هه‌رحاڵ‪ ،‬جۆ وتی‪« ،‬باش���ه‪ ،‬بۆ ناچیت‬ ‫بخه‌ویت؟ بچۆ بخه‌وه و س���به‌ینێ ته‌له‌فۆنم بۆ بکه‌ره‌وه‪ .‬ئینجا‪ ،‬وتم‬ ‫«باشه»‪ ،‬هه‌ندێکم خوارده‌وه‪ ،‬چووم خه‌وتم‪ ،‬ئینجا له خه‌و هه‌ڵسام‬ ‫و ده‌وروبه‌ری کاتژمێر یانزه‌ی س���ه‌رله‌به‌یانی ته‌له‌فۆنم بۆ کرد و وتم‪،‬‬ ‫«سه‌یرکه جۆ‪ ،‬ناتوانم ده‌ست پێبکه‌م‪ ».‬و پێی وتم‪« ،‬له‌و حاڵه‌ته‌دا‪،‬‬ ‫یه‌ک ش���ت هه‌یه بیکه‌یت‪ ».‬وتم‪« ،‬چی؟» وتی‪« ،‬ده‌س���تپێبکه» و‬ ‫ده‌ستم پێکرد‪.‬‬

‫نازان���م‪ ،‬به‌اڵم کاتێکم زانی س���ه‌یری ده‌که‌م‪ -‬ناوی فیلمه‌که ناوی «‬ ‫ب���ۆرن ئۆلتیماتیوم»‪ ،‬وه بیرم کرده‌وه‪ :‬ئۆی نه‌فره‌ت! ئه‌و پیاوه به‬ ‫دڵنیایی���ه‌وه به‌هێزترین پیاوه له دنیادا‪ .‬ئ���ه‌و ده‌توانێت له ماوه‌ی‬ ‫س���ی و پێنج س���انیه‌دا دووانزه که‌س ببه‌زێنێت و نیوه‌یان بکوژێت‬ ‫و سه‌رجه‌می ش���ته‌که‌ به ته‌واوی ناڕاسته‌قینه‌یه! یه‌ک ووشه‌م بڕوا‬ ‫پێنه‌کرد‪ .‬له ڕاس���تیدا‪ ،‬م���ن به‌وه گه‌مژێنرام‪ ،‬ئ���ه‌وه خاڵی بوو له‬ ‫زیره‌کی و به ته‌واوی له واقیع دابڕابوو‪.‬‬

‫تایم ئاوت‪ :‬تۆ ئه‌وه‌ت له سینه‌ما بینی؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬من چوومه سینه‌ما‪ ،‬خوا فرسه‌تم بدات‪ ،‬که ئه‌وه‬ ‫ئه‌زموونێک���ی دڵنش���ین نییه بۆ من‪ ،‬بچییه س���ینه‌ما‪ ،‬به هۆی ئه‌و‬ ‫هه‌موو ڕیکالم و ڕیکالمکاریی���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌چمه وێنده‌ر له‌ناو ئه‌و هه‌موو‬ ‫قه‌ره‌باڵغیی���ه‪ ،‬بیر ده‌که‌مه‌وه‪ :‬ئه‌رێ من چی ده‌که‌م لێره‪ ،‬کاس ببم‬ ‫و بۆمب���ارد بکرێم به‌و هه‌موو ده‌نگه؟ ئیتر ئه‌و وه‌زعه فڕێت ده‌داته‬ ‫ده‌ره‌وه‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ده‌رهێنه‌ری فیلمی «دوائاگادارکردنه‌وه‌ی بۆرن» به‌الی‬ ‫زۆر که‌س���ه‌وه وه‌ک ئوستادی ڕیالیزمی دراماتیکی ده‌ژمێردرێت‪ .‬ئه‌و‬ ‫فیلمی «یه‌کشه‌ممه‌ی خوێناوی» دروست کردووه‪.‬‬ ‫هارۆلد پینته‌ر‪ :‬مه‌به‌س���تت ‹پۆڵ گرینگراس›ه؟ بێگومان‪ ،‬ده‌زانم‬ ‫تۆ باس���ی کێ ده‌که‌یت‪ .‬من «یه‌کش���ه‌ممه‌ی خوێن���اوی»م بینی‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها «‪ ٩٣‬یه‌کگرتوو»ش���م بینی‪ :‬ئه‌و که‌س���ه گه‌مژه نییه‪ .‬من‬ ‫شتێکت پێده‌ڵێم‪ ،‬وه ڕاستیشه‪ :‬من قه‌ت نه‌متوانیوه فیلمێک بنووسم‬ ‫که ڕێزم بۆی نه‌بێت‪ ،‬من قه‌ت ناتوانم وا بکه‌م‪ .‬من گه‌له‌ک دڵخۆش���م‬ ‫به‌ هه‌موو ئه‌و فیلمانه‌ی دروستم نه‌کردوون‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬وتاری خه‌اڵتی نۆبڵه‌که‌ت س���اڵی ‪ ٢٠٠٥‬باس���ی ئه‌رکی‬ ‫سیاس���ی هونه‌رمه‌ندت کرد‪ .‬ک���ه‌س هه‌یه له س���ینه‌ما ئه‌و ئه‌رکه‌ی‬ ‫جێبه‌جی کردبێت؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬زه‌حمه‌ته بۆ من وه‌اڵمی ئه‌و پرسیاره به‌و شێوه‌یه‬ ‫بده‌م���ه‌وه‪ .‬ئ���ه‌وه‌ی ده‌توانم بیڵێم ئه‌وه‌یه که من سه‌رس���ام بووم به‬ ‫«ژیانی ئه‌وانی دی» – ناوی فیلمێکه‪ -‬که من پێم وابوو که به‌ڕاستی‬ ‫ده‌رباره‌ی مه‌سه‌له‌یه‌که و زۆر به جوانی دروست کرابوو‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬زۆر له کۆشش���ه ئه‌مریکییه‌کان که هه‌وڵ بۆ گوتارێکی‬ ‫سیاس���ی ده‌ده‌ن‪ ،‬وا ده‌رده‌ک���ه‌ون دوای بیروبۆچوونێک بده‌ن‪ ،‬نه‌ک‬ ‫دژی بن‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬پێم وایه تۆ زۆر ڕاس���ت ده‌که‌ی���ت‪ .‬وای ده‌بینم‬ ‫خوڵ���ق و خوویه‌کی گومانکارانه هه‌یه به‌رامبه‌ر ئه‌و ش���ته‌ی ده‌بێته‬ ‫مۆدی���ل‪ .‬منیش هه‌روه‌ها‪ ،‬سه‌رس���امم به جۆرج کلوون���ی‪ ،‬پێم وایه‬ ‫ئ���ه‌و گه‌مژه نیی���ه‪ .‬من ڕێزی ده‌گرم‪ ،‬با به‌ره‌وڕووی ئه‌و مه‌س���ه‌له‌یه‬ ‫ببینه‌وه‪ ،‬ڕاستیه‌که ئه‌وه‌یه که هۆڵیوود هه‌میشه شوێنێکی بێئه‌ندازه‬ ‫نه‌فره‌تی بووه‪ .‬هه‌میشه‪ .‬هۆڵیود‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌کی سه‌ره‌کی‪ ،‬جۆرێکه له‬ ‫گووخانه‪ ،‬فیلمی یه‌کجار چاوه‌ڕینه‌کراویان به‌رهه‌مهێناوه‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬ڕاش���کاوییه‌که‌ت ئێستا زۆرتر قبووڵ کراوه‪ .‬من ئێستا‬ ‫بیر له‌و ڕه‌خنانه ده‌که‌مه‌وه که س���ااڵنی هه‌شتاکان ئاراسته‌ت کران‪،‬‬ ‫به‌هۆی ئه‌وه‌ی گرووپێکی وتووێژت له‌ناو هاوڕێیاندا دامه‌زراندبوو‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬تۆ زۆر ڕاس���ت ده‌که‌یت‪ ،‬ئه‌وه زۆر ده‌قیقه‪ .‬له‌و‬ ‫ڕۆژانه‌دا‪ ،‬له س���االنی هه‌ش���تاکاندا‪ ،‬ئێم���ه گرووپێکمان له خه‌ڵکانی‬ ‫ڕۆشنبیر دروستکرد‪ ،‬که ده‌مانه‌ویست قسه‌وباس ده‌رباره‌ی ئه‌و شتانه‬ ‫بکه‌ین که له‌م واڵته‌دا رووی ده‌دا‪ .‬ئه‌وه هه‌موو شته‌که بوو‪ .‬وه خه‌ڵک‬ ‫ئه‌وه‌ی وه‌ک شتێکی بێزه‌وه‌ر هاته به‌رچاو! له‌وه‌ش واوه‌تر خه‌ڵک زۆر‬ ‫به‌الیه‌وه پێکه‌نینهێنه‌ر بوو که خه‌ڵکی ڕۆش���نبیر یه‌کتر ببینن و قسه‬ ‫ده‌رب���اره‌ی کۆمه‌ڵگایه‌ک بکه‌ن که تیایدا ده‌ژی���ن‪ .‬پێم وایه‪ ،‬ڕه‌نگه‪،‬‬ ‫گۆڕانێک له‌وه‌دا روویدابێت‪ ،‬چونکه با پێت بڵێم له‌و کاته‌وه‌ی من له‬ ‫کاتی خه‌اڵتی نۆبڵدا قس���ه‌م کردووه‪ ،‬هه‌زاران نامه‌م پێگه‌یشتووه و‬ ‫ژماره‌یه‌کی زۆریان له ئه‌مه‌ریکاوه‌ هاتوون‪.‬‬

‫تایم ئاوت‪ :‬په‌یوه‌ندییه‌کی باشت هه‌بوو؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬جۆرێک له تێگه‌یشتن هه‌بوو له نێوانمان‪ ،‬جۆرێک‬ ‫ل���ه حه‌دس‪ .‬من که‌یفم به هه‌موو ئه‌و ش���تانه ه���ات که بۆی کردم‪،‬‬ ‫دیاره «ڕووداو» ئه‌و فیلمه بوو که له هه‌موو ئه‌و ش���تانه‌ی پێکه‌وه‬ ‫کردمان الم خۆشه‌ویس���تتر بوو‪ .‬بیرم دێت گرته‌یه‌ک هه‌بوو له فیلمی‬ ‫«ڕووداو» ئه‌وکاته‌ی دیرک بۆگره‌ید خانووه‌که جێده‌هێڵێت‪ :‬ده‌رگاکه‬ ‫داده‌خرێ���ت و جۆ گرته‌که ده‌وه‌س���تێنێت‪ ...‬و چ���اوه‌ڕێ ده‌کات‪...‬‬ ‫ئینجا ده‌یبڕێت‪ .‬هیچی دیکه‌ی نه‌کرد‪ ،‬ش���ته‌که زۆر ساده بوو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ده‌نگدان���ه‌وه‌ی زۆر بوو و من ده‌مزانی ئ���ه‌و چی ده‌کات‪ ،‬وه ئه‌ویش‬ ‫ده‌یزانی که من ده‌یزانم‪ .‬به‌ش���ێوه‌یه‌کی ئاس���ایی‪ ،‬ل���ه‌و ڕۆژانه‌دا‪ ،‬با‬ ‫ب���ه‌ره‌وڕووی ببین���ه‌وه‪ ،‬له زۆربه‌ی ئه‌و ش���تانه‌دا ک���ه ده‌یبینیت –‬ ‫نه‌ک هه‌موو ش���تێک‪ ،‬هێش���تا فیلمی چاک هه‌یه‪ -‬به‌اڵم تا راده‌یه‌کی‬ ‫باش‪ ،‬که‌س���ێک ژووره‌که جێده‌هێڵێت‪ ،‬ده‌رگاکه داده‌خرێت و ته‌قه‌ی‬ ‫لێهه‌ڵده‌ستێت‪ !.....‬یه‌کسه‌ر ده‌یوه‌ستێنن‪ .‬ناتوانن پشوو بده‌ن‪.‬‬

‫تای���م ئاوت‪ :‬چاالکبوونی ت���ۆ به دڵنیاییه‌وه ئێس���تا که‌متر وه‌ک‬ ‫شتێکی بێمانا سه‌یر ده‌کرێت‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬ئه‌وه ڕاس���ته‪ .‬به‌اڵم هێش���تا جاروب���ار ئاماژه‌ی‬ ‫ناڕه‌زامه‌ندی���م بۆ دێت‪ .‬من له‌گه‌ڵیا ڕاهاتووم‪ .‬دوێنێ س���توونێک له‬ ‫«ئیڤینین س���تاندارد»ی نه‌فره‌تی بالوکرابۆوه که که‌سێک شیعرێکی‬ ‫منی وه‌رگرتبوو و ناونیشانه‌که‌ی دانه‌نابوو‪ ،‬که زۆر گرنگ بوو دایبنێت‪:‬‬ ‫«دیموکراسی»‪ .‬من هه‌ر ڕێک پێش شه‌ڕه‌که نووسیبووم‪ ،‬ڕێک پێش‬ ‫داگیرکردنه‌که‪ ،‬به‌م ش���ێوه‌یه بوو‪« :‬هه‌اڵتن نییه‪ .‬کاتی وه‌ش���اندنه‬ ‫گه‌وره‌کانه‪ .‬هه‌موو شتێک به ئاشکرا ده‌گێن‪ .‬سه‌یری دواوه‌ت بکه‪».‬‬ ‫ئه‌و که‌س���ه به‌شێکی له‌و ش���یعره وه‌رگرتبوو و نووسیبووی‪ « ،‬ئه‌و‬ ‫براده‌ره به‌مه ده‌ڵێت شیعر؟» سه‌یر بکه مه‌به‌ستم چییه؟ ئه‌وه‌نده‌ی‬ ‫من بزانم‪ ،‬ش���یعره‌که باش بوو! من ئه‌و ش���تانه به ئیسراحه‌تی خۆم‬ ‫وه‌رده‌گرم‪ .‬به‌اڵم ئێستا زۆر که‌متره‪ ،‬تۆ ڕاست ده‌که‌یت‪ ،‬زۆر که‌متره‬ ‫له ده یان بیست سال پێش ئێستا‪.‬‬

‫تایم ئاوت‪ :‬دوێنێش���ه‌و جارێکی دی س���ه‌یری فیلمی «ڕووداو»م‬ ‫کرده‌وه‪.‬‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬ئۆه‪ ،‬وات کرد؟‬

‫تایم ئاوت‪ :‬ئێستا شته‌کان به هێمنانه‌تر وه‌رده‌گریت؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬دوو شتم هه‌یه له‌و باره‌یه‌وه بیڵێم‪ .‬یه‌که‌م ئه‌وه‌یه‬ ‫که م���ن زۆر نه‌خۆش بووم له‌ماوه‌ی پێنج س���اڵی ڕابردوودا‪ ،‬زۆر به‬ ‫جددی نه‌خۆش بووم‪ ،‬به‌اڵم هێش���تا لێره‌م‪ ،‬ئه‌وه‌ش به‌ختێکه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫جگه له‌وه‪ ،‬دید و بی���ره‌کان ناگۆڕێن‪ ،‬ئه‌وه‌نده‌ی وزه‌م هه‌بێت بتوانم‬ ‫له‌سه‌ر کورسییه‌که‌م هه‌ستم‪...‬‬

‫تایم ئاوت‪ :‬فیلمه‌که ده‌رفه‌تمان ده‌داتێ بۆ بیرکردنه‌وه‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬ئۆی کوڕه‪ ،‬ڕێک وایه‪ .‬فیلمێکم بین – بۆ بینیم‪،‬‬

‫م���ن چووم���ه س���ینه‌ما‪ ،‬خوا‬ ‫فرس���ه‌تم ب���دات‪ ،‬ک���ه ئ���ه‌وه‬ ‫ئه‌زموونێک���ی دڵنش���ین نیی���ه‬ ‫ب���ۆ م���ن‪ ،‬بچیی���ه س���ینه‌ما‪ ،‬به‬ ‫ه���ۆی ئ���ه‌و هه‌م���وو ڕیکالم‬ ‫و ڕیکالمکاریی���ه‌وه‌‪ ،‬ده‌چم���ه‬ ‫وێن���ده‌ر له‌ن���او ئ���ه‌و هه‌م���وو‬ ‫قه‌ره‌باڵغییه‪ ،‬بی���ر ده‌که‌مه‌وه‪:‬‬ ‫ئ���ه‌رێ م���ن چی ده‌ک���ه‌م لێره‪،‬‬ ‫کاس بب���م و بۆمب���ارد بکرێم‬ ‫به‌و هه‌م���وو ده‌نگه؟ ئیتر ئه‌و‬ ‫وه‌زعه فڕێت ده‌داته ده‌ره‌وه‬ ‫تای���م ئاوت‪ :‬ده‌بێت زۆر ش���انازی به‌وه‌وه بکه‌یت که س���اڵی پار‬ ‫کردووته «دوواهه‌مین شریتی کراپ»‪.‬‬ ‫هارۆڵ���د پینته‌ر‪ :‬به‌ڵێ‪ ،‬حه‌زم لێبوو‪ .‬ئه‌وه وه‌کو ترووس���که‌یه‌کی‬ ‫ڕاس���ته‌قینه بوو له تاریکیدا‪ .‬ئه‌وه چییه‌؟ بڕۆ و بیکه! ده‌بێت بڵێم‪،‬‬ ‫دواش���ت‪ :‬کاتێکی مه‌زنم هه‌بوو له نووس���ین به‌م دوواییه «پۆلیسی‬ ‫نهێنی»‪ .‬خه‌ڵکێک هه‌یه مه‌یلیان له‌وه‌یه ش���تێکی بچووک ده‌رباره‌ی‬ ‫من له‌یاد بکه‌ن‪ ،‬ئه‌ویش ئه‌وه‌یه که من چێژ له نووس���ین وه‌رده‌گرم‪.‬‬ ‫چێژ له‌وه وه‌رده‌گرم خۆش���یم هه‌بێت‪ .‬چێژ له زمان وه‌رده‌گرم‪ .‬چێژ‬ ‫له‌و جۆره‪ ....‬ملمالنێ کۆمیدیانه وه‌رده‌گرم‪.‬‬ ‫تایم ئاوت‪ :‬به دڵنیاییه‌وه ئه‌وه یه‌که‌‌م ش���ته خه‌ڵک به مێشکیاندا‬ ‫دێت کاتێک بیر له‌تۆ ده‌که‌نه‌وه – زمان؟‬ ‫هارۆڵد پینته‌ر‪ :‬نایزانم‪ ....‬پێ���م وایه‪ .‬وام لێده‌کات به‌رده‌وام بم‪،‬‬ ‫ئه‌زانی؟ له ڕاستیدا به زیندوویی ده‌مهێڵێته‌وه‪.‬‬ ‫کاره‌کانی پینته‌ر له‌سه‌ر شاشه‬ ‫کاره‌که‌ره‌که ‪١٩٦٣‬‬ ‫خزمه‌تکاره‌که ‪١٩٦٣‬‬ ‫کووله‌که‌خۆر ‪١٩٦٤‬‬ ‫ڕووداو ‪١٩٦٧‬‬ ‫ئافره‌تی لیوتینانتی فه‌ڕه‌نسی ‪١٩٨١‬‬ ‫خیانه‌ت ‪١٩٨٣‬‬ ‫ئیسراحه‌تی غه‌ریبان ‪١٩٩٠‬‬ ‫پۆلیسی نهێنی ‪٢٠٠٧‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫زیاتر له‌ باران‬ ‫هه‌ڵكه‌وت محه‌ممه‌د‬

‫تێكستى شانۆییه‌ك ‌ه‬

‫ئه‌م گروپه‌ تێكستى ش���انۆییه‌كه‌یان ل ‌ه‬ ‫ده‌ق (ن���ه‌وره‌س)ی ( ئه‌نت���ۆن پاڤڵۆڤیچ‬ ‫چێخه‌ڤ) وه‌رگرتووه‌‪.‬‬ ‫شانۆییه‌كه‌ ده‌رباره‌ی مه‌سه‌ل ‌ه هه‌ره‌ باو و‬ ‫هه‌نووكه‌یی و هه‌تاهه‌تاییه‌كانى ژیانن‪.‬‬ ‫ناوه‌ڕۆك���ى ش���انۆییه‌ك ‌ه پێكدادان���ی‬ ‫نێوان ن���ه‌وه‌ى نوێ و كۆن���ه‌‪ ،‬پێكدادانێك‬ ‫ك ‌ه تێكش���كاندنى ئه‌قڵى چه‌قبه‌س���توو و‬ ‫په‌نگخواردووی نه‌وه‌ى كۆن ده‌رئه‌نجامیه‌تی‪،‬‬ ‫ن���ه‌وه‌ى ك���ۆن به‌ه���ۆى ناوبانگ���ی كۆن و‬ ‫له‌خۆباییبوونێك���ی ب���ێ بنه‌م���اوه‌‪ ،‬ناو و‬ ‫ناودارییان وای لێكردوون بكه‌ون ‌ه هه‌ڵدێر و‬ ‫چاڵی ده‌به‌نگییه‌وه‌‪ ،‬نه‌وه‌ی كۆن نه‌وه‌ى نوێ‬ ‫به‌ شكستخواردوو و به‌ فاشیل و هیچنه‌زان‬ ‫و داماو ده‌زانێت‪ .‬خۆیش���ی بێئاگایه‌ له‌وه‌ی‬ ‫كه‌ سه‌رده‌می به‌س���ه‌رچووه‌ و ئێستا ته‌نیا‬ ‫له‌سه‌ر ناوبانگی جارانی ده‌ژیت‪.‬‬ ‫پێوه‌ندی���ی س���ه‌رجه‌م‬ ‫كا ر ه ‌كت���ه ‌ر ه ‌كا ن‬ ‫پێوه‌ندییه‌ك���ى هونه‌رییه‌و‬ ‫كاردانه‌وه‌ی له‌س���ه‌ر ژیانى‬ ‫رۆژانه‌ی���ان هه‌ی���ه‌‪ .‬هه‌موو‬ ‫خه‌ونی���ان هه‌ی��� ‌ه و هه‌وڵ‬ ‫ئه‌ده‌ن به‌ره‌و ئاواته‌كانیان‬ ‫بفڕن‪ ،‬به‌اڵم هیچ كامیان ب ‌ه‬ ‫خ���ه‌ون و ئاواته‌كانی خۆی‬ ‫ن���اگات‪ ،‬خۆشه‌ویس���تى و‬ ‫جیابوونه‌و دابران و جه‌نگى‬ ‫نێوان نه‌وه‌ى نوێ و نه‌وه‌ی‬ ‫كۆنه‌‪.‬‬ ‫دیار‌ه ده‌قه‌ ئه‌سلییه‌ك ‌ه‬ ‫به‌بێ ده‌ستكاری ئه‌كرێت وا‬ ‫بخوێنرێته‌و‌ه و لێكدانه‌وه‌ى‬ ‫بۆ بكرێت‪ ،‬له‌م شانۆییه‌شدا‬ ‫زۆرینه‌ی ئ���ه‌و په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫ئاڵۆزان��� ‌ه و ناكۆكیه‌كان���ی‬ ‫نێ���وان كاره‌كت���ه‌ره‌كان ل ‌ه‬ ‫بارودۆخ���ى تایبه‌تیی���ه‌و‌ه‬ ‫كراب���وون ب��� ‌ه بارودۆخى‬ ‫سیاسی و جه‌نگ‪ ،‬جه‌نگ ل ‌ه‬ ‫پێناوى كورسی و ده‌سه‌اڵت‬ ‫و پله‌وپای���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وان ئه‌م‬ ‫ش���انۆییه‌یان كردب���وو ب ‌ه‬ ‫بابه‌تێك���ى گه‌رماوگه‌رم���ی‬ ‫ئه‌م���ڕۆ و مه‌س���ه‌له‌یه‌كی هه‌نوكه‌ی���ی و‬ ‫س���ه‌رده‌میانه‌‪ ،‬ش���ێوازی خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫تیپ ‌ه شانۆیی ‌ه بۆ ئه‌م ده‌قه‌ زۆر سه‌رده‌میان ‌ه‬ ‫و ئێستایان ‌ه بوو‪.‬‬

‫مۆس���یقا دابرێژێ���ت‪ ،‬له‌ نمایش���ی «زیاتر‬ ‫ل���ه‌ باراندا» ئه‌م ش���قڵ ‌ه بب���وو به‌ مۆركی‬ ‫نمایشه‌كه‌‪.‬‬ ‫«زیات���ر ل���ه‌ باراندا» ئ���ه‌وه‌ى بۆ ئێم ‌ه‬ ‫س���ه‌لماند‪ ،‬ك��� ‌ه ئه‌گه‌ر جه‌س���ته‌ى ئه‌كته‌ر‬ ‫له‌و ئاماده‌باش���ییه‌دا بێت‪ ،‬راهێنرابێت به‌و‬ ‫ش���ێوه‌یه‌ی كه‌ مییرهولد‪ ،‬پێ���ش ئارتۆ و‬ ‫كرۆتۆڤس���یكی و پێش باربا‪ ،‬ل ‌ه ئه‌كته‌ری‬ ‫داوا ده‌ك���رد‪ ،‬ئه‌و‌ه گومان���ى تیادا نییه‌ ك ‌ه‬ ‫په‌یامه‌كه‌ى گه‌یش���تووه‌ له‌س���ه‌ر ئاس���تی‬ ‫هونه‌رییشدا داهێنان ئه‌نجام ده‌دات‪.‬‬

‫له‌س���ه‌ر ئه‌م چه‌مكه‌‪ ،‬چه‌مك���ی جووڵه‌ ب ‌ه‬ ‫میتودی مییرهولد‪.‬‬ ‫ه���ه‌ر بۆی��� ‌ه م���ن ل��� ‌ه یه‌ك���ه‌م خاڵ���ی‬ ‫ده‌س���تپێكردنیانه‌و‌ه ت���ا كۆتایی هه‌س���تم‬ ‫به‌ رۆح���ى مییرهولد‪ ،‬هه‌س���تم به‌ و وزه‌و‬ ‫كاریگه‌ریی ئه‌م ریژیس���ۆره‌ مه‌زن ‌ه ئه‌كرد ل ‌ه‬ ‫كاری ده‌رهێنه‌ر و نمایشی ئه‌كته‌راندا‪.‬‬ ‫هه‌م���وو وه‌س���تانه‌كان و جووڵه‌كان���ى‬ ‫ئه‌كت���ه‌ر و س���ه‌رجه‌می میزانس���ینه‌كان و‬ ‫كۆمپۆزیس���یۆنه‌كان و په‌یوه‌ندیی فیزیكیی‬ ‫ئه‌كت���ه‌ره‌كان پێبه‌ن���د ب���وون به‌چه‌مك���ی‬ ‫پالستیكای رێیاز وئێس���تاتیكای هونه‌ریی‬ ‫پانتایی نمایش و سینۆگرافیا‬ ‫مییرهولده‌وه‌‪.‬‬ ‫پانتای���ی نمایش ل ‌ه «زیات���ر له‌ باراندا»‬ ‫ئه‌كته‌ران به‌بێ ئه‌وه‌ى وشه‌یه‌ك ده‌رببڕن‪،‬‬ ‫ته‌نیا له‌ میان ‌ه گوزاره‌ی فیزیكییانه‌وه‌ بینه‌ر پانتاییه‌ك���ی چۆڵ ب���وو‪ ،‬جگ ‌ه ل��� ‌ه چه‌ند‬ ‫ل ‌ه ناوه‌ڕۆك وپه‌یامیان تێئه‌گه‌یشت و چێژی كورس���ییه‌ك هیچ شتێكی تری تیادا نه‌بوو‪،‬‬ ‫ئ���ه‌و كورس���ییانه‌ش هێم���ا‬ ‫بوون بۆ س���نوری ده‌س���ه‌اڵت‬ ‫و پێگ���ه‌ی ه���ه‌ر ی���ه‌ك ل��� ‌ه‬ ‫ئه‌كته‌ران و كه‌سایه‌تییه‌كه‌یان‪.‬‬ ‫ناكۆكیه‌كانى نێوان نه‌وه‌كان و‬ ‫خێ���زان و كۆمه‌ڵگا و ملمالنێ‬ ‫له‌سه‌ر ده‌س���ه‌اڵت بابه‌تیانه‌ و‬ ‫سه‌رده‌میانه‌ بوون‪ ،‬راسته‌وخۆ‬ ‫پێوه‌ندیی���ان ب���ه‌ ئه‌م���ڕۆ و‬ ‫نه‌وه‌كان���ی ئێس���تاوه‌ هه‌بوو‪،‬‬ ‫دی���اره‌ هه‌میدس���ان (پاڤێل‬ ‫ئاده‌مچی���كاو) له‌م نمایش���ه‌دا‬ ‫میتودى مییرهول���دى كردبوو‬ ‫ب ‌ه هێڵی س���ه‌ره‌كی كاركردنى‬ ‫چ وه‌ك ده‌رهێن���ان و چ وه‌ك‬ ‫په‌روه‌رده‌كرنى ئه‌كته‌ره‌كانیشی‬ ‫له‌ بواری سینوگرافیا و پانتایی‬ ‫ش���انۆوه‌‪ ،‬هه‌ڵبه‌ت ‌ه ئه‌وه‌ى ك ‌ه‬ ‫مییرهولد باس���ى ئ���ه‌كات ك ‌ه‬ ‫ته‌نیا جه‌س���ته‌ی ئه‌كته‌ر مانا‬ ‫و ئ���ه‌رك و وه‌زیف���ه‌ی دیكۆر‬ ‫و س���ینوگرافیا ده‌ستنیش���ان‬ ‫ده‌كات و هه‌ندێ���ك جاری���ش‬ ‫ده‌توانێت ببێت به‌ جێگره‌وه‌ى‬ ‫دیك���ۆر‪ ،‬ئه‌مه‌ زۆر به‌ روونی و‬ ‫ئاشكراتر ل ‌ه شێوازی دیكۆری‬ ‫( بینائییه‌ت)دا ده‌رده‌كه‌وێت‪،‬‬ ‫ك���ه‌ چه‌مكێك���ی ت���ه‌واو‬ ‫له‌ ئاستی به‌رزی نمایشیان ده‌بینی‪ ،‬پێوه‌ندی مییرهولدیه‌‪ ،‬هه‌روه‌ها ئه‌و هه‌ر له‌ سه‌ره‌تای‬ ‫و ملمالنێی دژ به‌ی���ه‌ك و به‌ره‌نگاربوونه‌و‌ه ئه‌زموونگه‌رای���ی خۆیدا بریاى ئه‌وه‌ى دا ك ‌ه‬ ‫ودژاودژی ل ‌ه كێشه‌ی ده‌سه‌التدا‪ ،‬ب ‌ه ئاماژ‌ه بگه‌ڕێته‌و‌ه بۆ ش���انۆ كۆن���ه‌ و دێرینه‌كان‪،‬‬ ‫و ب ‌ه جوڵه‌ و ب ‌ه پالستیكا‪ ،‬هه‌موو ئه‌مان ‌ه ب ‌ه ش���انۆی ئاسیایی له‌وانه‌ش ش���انۆی نوێی‬ ‫یاب���ان و كابوكی هین���دى بوو‪ ،‬ك ‌ه چه‌مكی‬ ‫روونی ئه‌گه‌یشتن ‌ه بیر وهزری بینه‌ر‪.‬‬ ‫جووڵه‌كانى ئه‌كته‌ر به‌ ته‌واوه‌تى مۆركی پانتایی چۆڵ ده‌كات به‌ بنه‌مای بینائیه‌ت‪.‬‬ ‫ئه‌م نمایش��� ‌ه ئه‌وه‌ی سه‌لماند كه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫سه‌مایان پێوه‌ دیار بوو‪ ،‬نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه‬ ‫به‌ڵك���و زۆربه‌ی جووڵه‌كانیان له‌ ش���ێوه‌ی ئه‌كته‌ر جه‌س���ته‌ى وه‌كو پێویس���ت به‌كار‬ ‫س���ه‌ماى مۆدێرن���دا بوو‪ ،‬ه���ه‌ر وه‌ك چۆن بهێنی���ت و بتوانێ���ت فۆرم���ی هونه‌ری ب ‌ه‬ ‫مییرهولد ل��� ‌ه قۆناخه‌كانی ئ���ه‌م دواییه‌ی پالستیكای جه‌ست ‌ه دابهێنێت‪ ،‬به‌و شێوه‌ی‬ ‫ره‌وتی هونه‌ری خۆیدا ئه‌یویست سه‌رتاپاى ك ‌ه مییرهولد ناوی لێ ناوه‌«په‌یكه‌رتاشیی‬ ‫نمایش���ه‌كه‌ى ب ‌ه جوڵه‌ و هێماو ریتمه‌كانى جه‌س���ته‌« و وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ب���ه‌ راده‌یه‌كی‬

‫ئه‌م نمایش���ه‌ ئ���ه‌وه‌ی س���ه‌لماند‬ ‫ك���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر ئه‌كت���ه‌ر جه‌س���ته‌ى‬ ‫وه‌ك���و پێویس���ت ب���ه‌كار بهێنیت‬ ‫و بتوانێ���ت فۆرم���ی هون���ه‌ری ب��� ‌ه‬ ‫پالستیكای جه‌س���ت ‌ه دابهێنێت‪ ،‬به‌و‬ ‫ش���ێوه‌ی ك���ه‌ مییرهولد ن���اوی لێ‬ ‫ناوه‌«په‌یكه‌رتاش���یی جه‌س���ته‌« و‬ ‫وه‌ك ئ���ه‌وه‌ی ب��� ‌ه راده‌یه‌كی به‌رز‬ ‫له‌م نمایشه‌دا ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌وه‌ هیج‬ ‫شتیك رێگر نیی ‌ه ل ‌ه پێشگه‌یاندنى‬ ‫په‌ی���ام و ئامانجه‌كه‌یدا‪ ،‬جا ئامانجى‬ ‫ده‌ق یا ریژیسۆر بێت‬

‫(جووڵه‌ جووڵه‌ جووڵه‌) ئه‌م ‌ه گرنگترین‬ ‫و زۆرترین وش���ه‌ى دووباره‌بووی ریژیسۆرى‬ ‫مه‌زن (مییرهولد) بوو‪ ،‬ك ‌ه هه‌میشه‌ له‌ كاتى‬ ‫پرۆڤه‌دا به‌ ئه‌كته‌ره‌كانى ئه‌وت‪ ،‬نمایش���ى‬ ‫«زیات���ر له‌ب���اران» ب ‌ه دیدی م���ن به‌ردی‬ ‫بناخه‌ی پرۆڤ��� ‌ه و كاركردن���ى ده‌رهێنه‌ر‌ه‬

‫د‪ .‬ئازاد حه‌م‌ه ده‌ینوسێت‬

‫دووچاری نەخۆشیی فەلسەفە بوون‬ ‫بەشی سێهەم‬

‫(تێگه‌یش���تن ل ‌ه ب���اران ئاس���انتره‌ ل ‌ه‬ ‫تێگه‌یشتن ل ‌ه خه‌ڵك‪ ،‬خه‌ڵك ل ‌ه سه‌رده‌مى‬ ‫ئه‌نت���ۆن چێخۆڤدا وابوون‪ ،‬له‌ س���ه‌رده‌مى‬ ‫ئێستاشدا به‌ هامان شێوه‌یه‌‪).‬‬ ‫ئه‌م ‌ه په‌یامى گروپى شانۆی بیاڵرووسیا‬ ‫بوو‪ ،‬كه‌ بانگێشتى س���ێیه‌مین فیستیڤاڵى‬ ‫نێوده‌وڵه‌تی���ى هه‌ولێر بۆ ش���انۆ كرابوو‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ب���وو بۆ ماوه‌ی زیاتر له‌ (‪ )90‬خوله‌ك‬ ‫ب��� ‌ه نمایش���ی بێده‌نگ بینه‌ری���ان بێده‌نگ‬ ‫و سه‌رس���ام ك���رد‪ ،‬هه‌ریه‌ك ل��� ‌ه (زۆریا‬ ‫بیالخستیك‪ ،‬هاننا س���ێمیانیاكا‪ ،‬تاتسیانا‬ ‫چاردینس���تاڤا‪ ،‬ئارس���تیم كورێ���ن‪ ،‬پاڤێل‬ ‫ئاده‌مچیك���ۆ‪ ،‬ئه‌ندرێى هالدك���ی‪ ،‬ئیڤا پاتا‬ ‫پا و نیك���ۆى كریچیكنۆ) وه‌ك ئه‌كته‌ر له‌م‬ ‫نمایشه‌دا به‌شداربوون‪.‬‬ ‫(پاڤێ���ل ئاده‌مچی���كاو) ده‌رهێن���ه‌ری‬ ‫نمایشه‌كه‌ بوو‪.‬‬

‫ده‌رهێنان و ئه‌كته‌ر له‌م شانۆییه‌دا‬

‫««‬

‫‪7‬‬

‫به‌رز له‌م نمایش���ه‌دا ده‌بینرێت‪ ،‬ئه‌و‌ه هیج‬ ‫شتیك رێگر نییه‌ ل ‌ه پێشگه‌یاندنى په‌یام و‬ ‫ئامانجه‌كه‌یدا‪ ،‬جا ئامانجى ده‌ق یا ریژیسۆر‬ ‫بێت!‬ ‫ڕووناكى‬

‫هه‌ر چه‌ند به‌ نه‌بوون���ى ئامێری ته‌واوى‬ ‫رووناكی و سیسته‌م و پیداویستییه‌كانی‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌گه‌ر هه‌بوایه‌ پێم وایه‌ نمایش���ه‌كه‌ له‌مه‌ی‬ ‫ئێس���تاش ئه‌فس���وناویتر ده‌بوو‪ ،‬رووناكى‬ ‫ئه‌م نمایش���ه‌ به‌و پالنه‌ى ك ‌ه ل ‌ه شانۆیه‌كی‬ ‫هه‌ژاری وه‌كو شانۆی هۆڵی گه‌ل نمایشكرا‪،‬‬ ‫هێشتا له‌ ئاس���تێكی به‌رزدابوو‪ .‬ئه‌وه‌ى ك ‌ه‬ ‫ره‌نگه‌گان چۆن چۆنى كار له‌س���ه‌ر هه‌ست‬ ‫و نه‌س���تى بین���ه‌ر ئه‌كه‌ن‪ ،‬ب ‌ه ش���ێوازێكی‬ ‫هونه‌ری���ی و ه���اوكات س���ایكۆلۆژی به‌كار‬ ‫هاتبوو‪ ،‬ئه‌وان به‌ به‌كارهێنانى رووناكى زۆر‬ ‫جار دروس���تكردنى سێبه‌رو ل ‌ه زۆر شوێنی‬ ‫تردا تاریكی و له‌ هه‌ندێك كاتیشدا رووناكى‬ ‫گش���تى‪ ،‬په‌یامه‌كه‌یان ئه‌گه‌یان���د و ته‌واو‬ ‫خزمه‌تی فۆرم ‌ه پالستیكییه‌كانی جه‌سته‌ی‬ ‫ئه‌كته‌ری ده‌كرد‪.‬‬ ‫مۆس���یقا و گۆران���ى وه‌ك ته‌واوك���ه‌ری‬ ‫نمایش و بنه‌ما و ئه‌گه‌ری گرنگی ده‌رهێنان‬ ‫به‌ درێژایی نمایشه‌كه‌ ئاماده‌ییان هه‌بوو‪.‬‬ ‫وه‌ك ل ‌ه س���ه‌ره‌تادا باس���م ك���رد‪ ،‬له‌م‬ ‫نمایش���ه‌دا ك ‌ه ئه‌كت���ه‌ر تاك ‌ه یه‌ك وش��� ‌ه‬ ‫به‌كار ناهێنن‪ ،‬وات���ه‌ جووڵه‌یكى به‌رده‌وام‬ ‫ده‌بینرێ���ت‪ ،‬ب���ه‌اڵم ل��� ‌ه زۆر شوێنیش���دا‬ ‫وه‌ستانى ته‌واو‪ ،‬سكونى ته‌واو له‌ جه‌سته‌ى‬ ‫ئه‌كته‌ر و میزانیس���ینه‌كاندا به‌كارهێنراوه‌‪.‬‬ ‫ئه‌م دۆخه‌ش پێویستى ب ‌ه مۆسیقا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫دیاره‌ ئ���ه‌م ده‌رهێنه‌ر له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‬ ‫مۆس���یقاى له‌ هه‌موو حاڵه‌ت ‌ه جیاوازه‌كاندا‬ ‫س���ه‌ركه‌وتووانه‌ به‌ كارهێناوه‌‪ ،‬له‌ هه‌ندێك‬ ‫شوێنیش���دا گۆرانى تێكه‌ڵی ئه‌م نمایش��� ‌ه‬ ‫بوون و ببونه‌ ته‌واوكه‌ری نمایشه‌كه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫بری���ا ئه‌م مۆس���یقاو گۆرانیانه‌ ب ‌ه زیندویی‬ ‫بوای���ه‌‪ ،‬ئه‌و ج���ا چ هیزی ئه‌فس���وناوی و‬ ‫كاریگه‌ری ل ‌ه دڵی بینه‌ردا دروست ده‌كرد‪.‬‬ ‫ئاكام و ده‌رئه‌نجام‬

‫ئ���ه‌م نمایش���ه‌ دواب���ه‌دواى ته‌واوبوونى‬ ‫كاردانه‌وه‌یه‌كی باش���ی هه‌بوو‪ ،‬یه‌كێك بوو‬ ‫له‌ ه���ه‌ر‌ه كار‌ه ناوازه‌كانى فیس���تیڤاڵه‌كه‌‪.‬‬ ‫دوات���رش ه���ه‌ر وه‌ك چۆن پ���اش بینینی‬ ‫پێش���بینیم ده‌ك���رد‪ ،‬خه‌اڵت���ى باش���ترین‬ ‫به‌رهه‌مى ئه‌م فیستیڤاڵه‌ى له‌الیه‌ن لیژنه‌ى‬ ‫داوه‌رانى فیستیڤاڵكه‌و‌ه پێ به‌خشرا‪.‬‬ ‫ب���ه‌ هیواى ئ���ه‌وه‌ی له‌ چه‌ش���نی ئه‌م‬ ‫ش���انۆییه‌ و ب���ه‌م جۆر‌ه كوالیته‌ نمایش���ی‬ ‫تر ل���ه‌م هه‌رێم و ش���ارانه‌ى كوردس���تاندا‬ ‫دووباره‌ببێت���ه‌وه‌ چونك���ه‌ كاردان���ه‌و‌ه و‬ ‫كاریگه‌ریی خۆی ده‌بێت له‌سه‌ر شانۆكاران‬ ‫و ره‌وتی ش���انۆییماندا‪ ،‬هه‌روه‌ها له‌س���ه‌ر‬ ‫چێژی هونه‌ریی بینه‌رانیشدا‪.‬‬

‫دووچاری نەخۆشی فەلسەفەبوون كێشەێ بووناویە پێش ئەوەی كێشەێ‬ ‫پاتۆلۆژی بێ‪ .‬كێش���ەیەكە لەگەڵ بوونی بوونەوەر وەك مرۆڤ دروستبووە‬ ‫نەك نەخۆشیناسی‪ .‬چونكە نە فەلسەفە بەمانا كالسیكیەكەی بۆ نەخۆشی‬ ‫نەخۆشیە‌و نەش دەكرێ مرۆڤ خۆی لەفەلسەفە بەدووربگرێ تا چارەسەر‬ ‫بۆ دووچاری نەخۆش���ی فەلسەفەبوون بدۆزێتەوە چونكە ئەو تاكە رێگایەی‬ ‫م���رۆڤ دەیگرێتەبەر بۆئ���ەوەی دووچاری درمێ دیاریكراو یان بەگش���تی‬ ‫دووچ���اری هی���چ درم‌و پەتاێ نەبێ ئەوەیە كە خۆی ل���ەو درم یان پەتایە‬ ‫بەدوورگرێ‌و هەمیشە لەو ژینگەیە دووركەوێتەوە كە شیاوی دووچاربوونی‬ ‫ئ���ەو درمە ی���ان پەتای���ەی تیابەدیدەكرێ‪.‬بەاڵم ئەمە لەگەڵ فەلس���ەفەدا‬ ‫مەحاڵە‪.‬ل���ەالێ لەبەرئەوەی هەروەك لەمەوبەریش ووتمان فەلس���ەفە وەك‬ ‫پەتا لەگەڵ مرۆڤ هاتوەتەدونیاوە‌و بەبوونی مرۆڤیشەوە گرێدراوە‌و لەالێتر‬ ‫بوونی م���رۆڤ گەورەترین مانای بەماهیەتی فەلس���ەفە داوە‪ .‬نەكهەرئەوە‬ ‫بەڵك���و خۆ گالنی مرۆڤ بەفەلس���ەفەوە بۆئەوەیە تا خۆی لەدووچاربوونی‬ ‫گشت درم (پەتا‪ ,‬نەخۆشی) ێك بپارێزێ‪ .‬بەمجۆرەبێ فەلسەفە چارەسەر‌و‬ ‫دەرمانە‪.‬ئەوەش كە فەلس���ەفە نەخۆش���ی نییە‌و بگرە چارەسەرە(تیراپی‬ ‫یان عیالج) لەم روەوە فەلس���ەفەی رۆژئاوا وەاڵم���ێ زۆری الیە‌و بەدرێژای‬ ‫مێژووی فەلس���ەفە ئەوەی پێیدەڵێن فەلسەفە ئیشی بۆئەوەكردووە كاری‬ ‫دەرمانسازیبكا‌و فەیلەسوفیش رۆلی دەرمانسازكەر ببینێ‪.‬بەاڵم جیاوازیەكە‬ ‫تەنیا لەوەدایە چۆن فەیلەسوفان كاریان بۆئەمە كردووە‌و چەند فەلسەفەیان‬ ‫بەدەرمان شوبهاندوە‌و كارەكەشیان (فەلسەفەكردنەكەیان) بەدەرمانسازی‬ ‫ش���وبهاندووە‪ .‬بەاڵم نووسەرێ وەك جێنس س���ۆنەرید رونكردنەوێ ترمان‬ ‫لەم روەوە بەرچاودەخا‌و جەغتلەوەدەكا كە گوایە بەش���ێ لەفەیلەسوفانی‬ ‫رۆژئاوا بەشداریان لەخراپكردنی فەلسەفیدا كردووە‪.‬ئەو فەیلەسوفانەش كە‬ ‫ئەم كارەیان كردووە ئەمانەن‪ )1:‬لودڤیگ ڤێتگنشتاین‪ )2‬مارتین هایدگەر‪)3‬‬ ‫فردریك نیچە ‪ )4‬ژاك دێریدا‪ )5‬ریكارد رورتی‪.‬‬ ‫ئێم���ە بەب���ێ ئ���ەوەی بێین���ە س���ەر ش���ێواز‌و رێ���رەوی كاركردن���ی‬ ‫هەری���ەك ل���ەم بیریاران���ە هەوڵدەدەین ئ���ەو الیەنان���ە روونكەینەوە بەو‬ ‫ئارگومێنتانەمان(بەڵگانەم���ان) دەگەێینن كە ئەوی ئەم بیریارانە كردویانە‬ ‫خراپكاری فەلس���ەفی نەبووە بەڵكو ش���ێوازێكە لەدۆزینەوەی چارەسەر‌و‬ ‫پێشنیاركردنی شیكار بۆ نەخۆشی‌و ئێشەكان‪ .‬چونكە ناشێ ئێمە پێمانوابێ‬ ‫كێش���ە بەكێش���ە‪،‬درم بەدرم یان نەخۆش���ی بەنەخۆش���ی چارەسەركرێ‌و‬ ‫فەلس���ەفە دژ بەخۆی بەكارببرێ تا چارەسەری پێیبۆزرێتەوە‪ .‬لەپزیشكیدا‬ ‫بۆ دۆزینەوەی چارەس���ەر شیاوی بۆ چوونە ناو پزیشكی هەیە نەك ئەوەی‬ ‫خودی پزیشكی دژ بەپزیشكی بۆ دۆزینەوەی چارەسەر بەكارببرێ‪.‬هەروەها‬ ‫لەپزیشكیدا چارەسەرەكان زگماك نین بەڵكو كار بۆ دۆزینەوەیان دەكرێ‪.‬‬ ‫هەروەها نەخۆش���یەكان ئەگەرچی دووبارەن بەاڵم گەلێ لەنەخۆش���یەكان‬ ‫جۆراوج���ۆر‌و تایبەتیش���ن‌و بگرە زۆر دەگم���ەن‌و نادوبارەش���ن‪ .‬بۆنموونە‬ ‫ش���ێرپەنجەكان (كانسێر)‪ ،‬چ س���ەرهەڵدان‌و چش گەش���ەیان زۆر سەیر‌و‬ ‫ناهاوشێوەن‪ .‬لەوالتی سوید باوترین جۆری شێرپەنجە ئەڵبەتە شێرپەنجەی‬ ‫پرۆس���تاتە بەاڵم لەئەمەریكا جۆری شێرپەنجەی پێست لەگشت جۆرەكانی‬ ‫تری شێرپەنجە باوە‪ ..‬هتد‪ .‬بەاڵم لێرەدا ناشێ نكوڵی لەوەكرێ كە ئەوەی‬ ‫پێوەندی بەنەخۆشی‌و جەستەوە هەیە ئەوەیە كە توانای لەش‌و هێزی ئەو‬ ‫ئادەمیزادەی دووچاری ئەو نەخۆش���یە دەبێ مانای خۆی بۆ س���ەركەوتن‌و‬ ‫ژێرخس���تنی نەخۆش���یەكە‌و راگرتنی پرۆسەی نەش���ونمای ئەو نەخۆشیە‬ ‫هەیە‪ .‬هەرلەم روەوە دەشێ مرۆڤ خەیاڵی بۆ شتی دیش بڕوا لەوانە‪:‬ڕۆلی‬ ‫زوو و خێ���را دۆزینەوە‌و ئاش���كراكردنی نەخۆش���یەكە‌و ئەمج���ار رێگاكانی‬ ‫چارەس���ەركردن‪ .‬بەاڵم ئەم الیەنە لەفەلسەفەدا جوداوازە‪.‬چونكە فەلسەفە‬ ‫لەگەڵ كێشەكان لەدایكدەبێ‌و لەمیانەی كاركردن لەگەڵ كێشەكان دەتوانێ‬ ‫چارەس���ەر بدۆزێتەوە‪ .‬هەروەها فەلسەفە نە ئیشی ئەوەیە پەتا باڵوكاتەوە‬ ‫نەش ئامرازە بۆ دروستكردنی ئەوە‪.‬بەاڵم پێوەندبوون بەفەلسەفەوە دەشێ‬ ‫بەوە بش���وبهێنرێ كە پێوەندب���وون بەفەلس���ەفەوە پێوەندبوونە بەجۆرە‬ ‫ئەڤینێكەوە ناش���ێ لەو پێناسە ترادیس���یۆنیە رۆژئاواییە دوورخرێتەوە بۆ‬ ‫فەلس���ەفە دەكرێ (واتە ئەوەی كە فەلس���ەفە ئەڤینە ب���ۆ دانایی یاخود‬ ‫زانین)‪ .‬ئەم جۆرە ئەڤینەش دۆس���تایەتیە لەنێ���وان ئەڤین‌و دانای یاخود‬ ‫زانین كە ئەمەش بەهۆی ئاخاوتنەوە مەیس���ەردەبێ ئەم ئاخاوتنەش دەبێ‬ ‫ئاشكرا‌و كراوە بێ نەك شاراوە‌و نهێنی‪ .‬چونكە بوونە مرۆییەكەی فەلسەفە‬ ‫ئەو خۆشەویس���تیەیە مرۆڤ لەنێوان زانین‌و خودی خۆیدا دروس���تیدەكا‪.‬‬ ‫ئەم خۆشەویس���تیە بەبێگومانەوە لەئاكامی پێویس���تیێ بووناویەوە دێتە‬ ‫دروس���تبوون نەك لەبۆش���اییەوە‪ .‬چونكە دروس���تكردنی پێوەندی لەتەك‬ ‫فەلس���ەفە دەب���ێ ئامانج‌و هیواێ مرۆیی لەپش���تەوەبێ كە ئەمەش ئەرك‌و‬ ‫بەرپرسیاری ئەو كەسەیە كە ئەم ئەڤینەی لەكۆڵگرتووە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم گرینگە ئام���اژە بەوەبكەین كە ئەو ئاڵۆزیان���ەی لەباس لەبارەی‬ ‫فەلس���ەفەوە دروس���تدەبێ زۆربەی زۆریان پێوەندیان بەس���ەختی خودی‬ ‫كاری فەلس���ەفەكردنەوە هەیە‪.‬ئەمەش دیس���انەوە بەوەوە بەستراوەتەوە‬ ‫كە فەلس���ەفە ئەو ش���وێنەیە بیریاری تیادەكرێ‌و ئەو بوارەش���ە كە بیری‬ ‫تیا بەرهەمدێ‪ .‬ئەمەش بەو مانایە ناێ كە فەلس���ەفەكردن كارێ ئاس���انە‬ ‫یان فەلس���ەفەكردن واتە قس���ەكردن‌و دواتر نووس���ینەوەی ئەو قس���انە‪.‬‬ ‫فەلس���ەفەكردن ئەگەر ئەو الیەنەش بگرێتەبەر بەاڵم مەرجیشە ئەوە بزانین‬ ‫چۆن فەلس���ەفە قسەدەكا؟ قسەی فەلس���ەفە چ جۆرە قسەێكە؟ هەروەها‬ ‫فەلس���ەفە كەی‌و بۆ قس���ەدەكا؟ رەنگە لەم روەوە فەیلەس���وفی لۆزیكی‬ ‫نەمساوی‪-‬بەریتانی ڤیتگنشتاین زۆر بەباشی لەو تاكە كتێبەی پێش مەرگی‬ ‫بەناوی تراكتاتۆس لۆژیكۆ فیلۆسۆفیكۆس���ەوە(تێزی لۆژیكی فەلس���ەفی)‬ ‫نووس���یویەتی ئەوەی رونكردۆتەوە ئەوەی دەووترێ دەبێ ووتراوئامێزبێ‪.‬‬ ‫واتە ووتراوێبێ یان قس���ەێبێ بەهادار‌و بەمانابێ نەك پووچ‌و بێكەڵك‪ .‬بۆیە‬ ‫ڤیتگنش���تاین ئەو كارە لۆژیكییە فەلس���ەفییە ناودارەی خۆی بەگوزارەێ‬ ‫سەرنجڕاكێش���انە كۆتای پێهێناوە كە تائەمڕۆش لەناو بیریاران‌و لەنێوەندە‬ ‫فەلس���ەفییەكان بووە بەوێردی س���ەرزمان كە بەمجۆرەیە‪ :‬ئەوەی ناتوانین‬ ‫لەبارەی���ەوە بدۆێین پێویس���تە لەوبارەیەوە بێدەنگبین‪ .‬لێرەدا زۆرش���یاوە‬ ‫ئەم دەڕبڕینە فەلسەفییە وەك بەش���ێ لەدانای ئەم بیریارە تەماشاكەین‌و‬ ‫هەروەه���ا وەك ئەوەش كە فەلس���ەفە كارێ جیای هەی���ە لەوەی هەندێ‬ ‫بەجۆرێتر تەماش���ایدەكا‪.‬بەاڵم هەموو ئەوەی ووتمان ئەوە ناس���ڕێتەوە كە‬ ‫ڤیتگنش���تاین لەو كارە فەلسەفیەیدا كۆشش���ی بۆ ئەوە نەكردووە كۆتای‬ ‫بەفەلسەفە نەهێنێ‌‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )389‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/16‬‬

‫‪8‬‬

‫ئۆتۆمبێل‬ ‫قاچ‪،‬‬ ‫قاچ‪ ،‬ئۆتۆمبێل‬

‫ب ‌ه پاڵ ئۆتۆمبێلێكى قه‌ب ‌ه ده‌كه‌م ‌ه ناو‬ ‫نووسینێكه‌وه‌‬ ‫سه‌الجه‌ ده‌كه‌م ‌ه ناو مجه‌میده‌وه‌‬ ‫فۆتۆى فۆتۆ ده‌گرم‬ ‫ل ‌ه به‌رده‌م سه‌گێكدا هه‌زار جار ده‌ڵێم‪ :‬وه‌و وه‌و!‬ ‫ب ‌ه باوه‌ش ئۆتۆمبێل ده‌به‌مه‌و‌ه بۆ گه‌راج‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫سه‌ر زه‌وى بووه بة كةراج‬ ‫پشیله‌یه‌كم هه‌بوو بوو به‌ژێر ئۆتۆمبێله‌وه‌‬ ‫سه‌گێكم هه‌بوو بوو به‌ژێر ئۆتۆمبێله‌و‌ه‬ ‫مێشێكم هه‌بوو بوو به‌ژێر ئۆتۆمبێله‌و‌ه‬ ‫ئۆتۆمبێلێكى مندااڵنه‌م هه‌بوو‬ ‫بوو به‌ژێر ئۆتۆمبێله‌وه‌‬ ‫سێبه‌رێكم هه‌بوو ڕۆژى هه‌زار جار بوو به‌ژێر‬ ‫ئۆتۆمبێله‌و‌ه‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫فیل ل ‌ه شۆفڵ جوانتره‌‬ ‫مار ل ‌ه قیتار جوانتره‌‬ ‫كیسه‌ڵ له‌ تاكسى جوانتره‌‬ ‫فنس ل ‌ه ته‌یار‌ه جوانتره‌‬ ‫داڵه‌كه‌رخۆر‌ه ل ‌ه سارووخ جوانتره‌‬ ‫قه‌له‌باجك ‌ه ل ‌ه پاسكیل جوانتره‌‬ ‫نه‌هه‌نگ و حووت و ماسى له‌ پاپۆڕ جوانترن‬ ‫ده‌نگى سه‌گ و كه‌نارى و جووچك له‌ ده‌نگى‬ ‫هۆڕین خۆشتره‌‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫بيرم نه‌چێت ئۆتۆمبێلى جوان و باش و شازيش‬ ‫هه‌ن‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫مرۆڤێك ئۆتۆمبێل لێ ده‌خوڕێت‬ ‫گوڵێك ل ‌ه باخچه‌ك ‌ه كێشه‌ى هه‌یه‌‬ ‫كێڵگه‌یه‌ك كراوه ب ‌ه گه‌راج‬ ‫مرۆڤێك ئۆتۆمبێل لێ ده‌خوڕێت‬ ‫مرۆڤێك ئۆتۆمبێل ده‌شوات‬ ‫گوڵێك تینوویه‌تى‬ ‫ئوتۆمبیلێك هه‌وا پیس ده‌كات‬ ‫گوڵێك هه‌واى لێ بڕاوه‌‬ ‫مرۆڤێك ئۆتۆمبێل ناشوات و ئۆتۆمبێلیش لێ‬ ‫ناخوڕێت‬

‫خه‌ون ب ‌ه ئۆتۆمبێله‌وه‌ ده‌بینێت‬ ‫باخچه‌ك ‌ه گوڵى تێدا نه‌ماوه‌‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫مێشوول ‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل جوانتره‌‬ ‫سه‌ر زه‌وی بوو‌ه ب ‌ه گه‌راج‬ ‫شه‌ش‪ -‬حه‌وت ئۆتۆمبێل جوانن‬ ‫یه‌كه‌م‪ :‬ئیسعاف‬ ‫دووه‌م‪ :‬حه‌ریق‬ ‫سێیه‌م‪ :‬فریاكه‌وتن‬ ‫چواره‌م‪ :‬تره‌كتۆر و هه‌ندێك ئۆتۆمبێلى تر‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫سه‌ر زه‌وى خه‌ریكه‌ ده‌بێت ب ‌ه گه‌راج‬ ‫مێرووله‌ جوانتر‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بووه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫ل ‌ه خه‌یاڵمدا‬ ‫ئۆتۆمبێلم لێ ده‌خوڕى‬ ‫ئۆتۆمبێلت لێ ده‌خوڕى‬ ‫ڕۆیشتم‬ ‫ڕۆیشتیت‬ ‫هاتم هاتیت‬ ‫كێشامان ب ‌ه یه‌كدا‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كان ڕووشان‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كان قوپان شكان‬ ‫من ماوم تۆ باشیت؟‬ ‫تۆ باشیت؟ سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل تۆ‬ ‫باشیت؟‬ ‫سه‌ر زه‌وی پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫ئۆتۆمبێلێك دروست كراو‌ه ب ‌ه وشه‌‬ ‫له‌سه‌ر وشه‌ى كورسى داده‌نیشم‬ ‫پاڵێك ب ‌ه وشه‌ى شووشه‌و‌ه ده‌نێم‬ ‫كردارى كردنه‌وه‌ى جام جێبه‌جێ ده‌كه‌م‬ ‫گوێم له‌ ده‌نگى هۆڕینه‌‬ ‫وشه‌ى هۆڕین دێت ‌ه گوێچكه‌مه‌وه‌‬ ‫بیرم ده‌كه‌وێته‌وه‌‬ ‫ده‌بێت دابه‌زم‬ ‫ده‌بێت دابه‌زم‬ ‫هیچ شاره‌زا نیم‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫هیچ هیچ شاره‌زا نیم‬ ‫ته‌له‌فۆنێك ده‌كه‌م‬ ‫ده‌ڵێم‪ :‬من وا گه‌یشتووم‬ ‫ئه‌ویش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ب ‌ه نینۆك هه‌زار وشه‌م له‌سه‌ر جامى ئۆتۆمبێله‌ك ‌ه‬ ‫نووسى تۆ تێنه‌گه‌یشتى‬ ‫پاش چل په‌نجا ساڵ من هه‌ر ته‌نیا بووم‬ ‫وینه‌ى ئۆتۆمبێلێكم دروست كرد؛‬ ‫دوو كه‌سى تێدا بوون‬ ‫وام ده‌زانى هه‌موو دنیا هیى منه‪....‬‬ ‫ئه‌ویش ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫ڕقم ل ‌ه هۆیه‌كانى گواستنه‌وه‌یه‌‬ ‫بێجگ ‌ه ل ‌ه قاچ و قۆنه‌ر‌ه و دارشه‌ق و عه‌ره‌بان ‌ه و‬ ‫ئه‌سپ و حوشتر و كه‌ر‬ ‫ب ‌ه كورتى ڕقم ل ‌ه ئۆتۆمبێل و قیتار و فڕۆك ‌ه و‬ ‫سارووخه‌‬ ‫ئۆتۆمبێل نه‌بوای ‌ه مرۆڤ بیرى له‌وه‌ ده‌كرده‌و‌ه‬ ‫باڵى لێ بڕوێت‬ ‫ئۆتۆمبێل نه‌بوای ‌ه مرۆڤ هه‌وڵى ده‌دا خێراتر‬ ‫ڕابكات‬ ‫مرۆڤ ده‌توانێت تیژڕه‌وتر بێت ل ‌ه سارووخ‬ ‫مرۆڤ ده‌توانێت خێراتر بێت ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫مرۆڤ ده‌توانێت ل ‌ه ته‌یار‌ه به‌رزتر بێته‌وه‌‬ ‫قاچه‌كان هه‌موو ئۆتۆمبێلى دنیا دێنن‬ ‫قاچ زۆر گرنگه‌‬ ‫هه‌موو پاسه‌كانى دنیا هه‌موو سارووخه‌كانى دنیا‬ ‫هه‌موو قیتاره‌كانى دنیا هه‌موو پاسكیل و ماتۆڕه‌كانى‬ ‫دنیا ناتوانن هێنده‌ى نینۆكى یه‌ك په‌نجه‌ى قاچ‬ ‫گرنگ و جوان بن‬ ‫ته‌یار‌ه و سارووخ و پاسه‌كان ده‌كڕدرێن به‌اڵم قاچ‬ ‫ناكڕدرێت‬ ‫ئه‌گه‌ر تۆ دره‌خت بوویتای ‌ه و كه‌سێك بهاتای ‌ه ب ‌ه‬ ‫مشار قاچه‌كانتى ببڕیایه‌ته‌و‌ه‬ ‫تۆ هه‌ستت ب ‌ه چى ده‌كرد‬ ‫بێگومان هه‌ستت ب ‌ه ئازار ده‌كرد‬ ‫ئه‌گه‌ر تۆ چۆله‌ك ‌ه بوویتای ‌ه‬ ‫ب ‌ه تاپڕ بپێكرایتای ‌ه هه‌ست ب ‌ه چى ده‌كرد‬ ‫بێگومان به‌ ئازار‬ ‫مرۆڤ ئازارى ڕووه‌ك ده‌دات‬ ‫مرۆڤ چۆله‌كه‌ ده‌كوژێت‬ ‫مرۆڤ مرۆڤ ده‌كوژێت‬ ‫پێویست ‌ه مرۆڤ وا نه‌كات‬ ‫مرۆڤ بۆ وا ده‌كات‬ ‫مرۆڤ‬ ‫بۆ‬ ‫وا‬ ‫ده‌كات‬ ‫بۆ ماوه‌ى یه‌ك ده‌ق ‌ه ئۆتۆمبێله‌كان ده‌ژمێرم‬ ‫ژماره‌م پێ نامێنێت‬ ‫ژماره‌یه‌كم ب ‌ه قه‌رز بده‌رێ‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كان هه‌وایان پیس كرد‬ ‫ئۆتۆمبێله‌كان هه‌وایان پیس كرد‬ ‫ئه‌م هه‌موو مرۆڤ ‌ه نه‌خۆشه‌ چین‬ ‫هه‌موو ژماره‌كانى دنیام ب ‌ه قه‌رز بده‌رێ‬ ‫سه‌ر زه‌وى پر بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‪....‬‬ ‫سه‌ر زه‌وی بوو‌ه ب ‌ه گه‌راج‬ ‫مرۆڤ ده‌چێت ‌ه ناو سه‌یاره‌و‌ه‬ ‫سه‌یاره‌ ده‌چێت ‌ه ناو مرۆڤه‌و‌ه‬ ‫مه‌به‌ستم ئه‌وه‌ی ‌ه باسى شوێن ده‌كه‌م‬ ‫مرۆڤ و سه‌یاره‌ ده‌چن ‌ه ناو گه‌راجه‌وه‌‬ ‫من باسى شوێن ده‌كه‌م‬ ‫سه‌ر زه‌وى پر بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‪....‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ری‪ :‬سۆران نه‌قشبه‌ندی‬ ‫‪soranmail@yahoo.com‬‬

‫««‬ ‫من ب ‌ه كه‌ڵكى شۆفێرى نایه‌م‬ ‫ك ‌ه جاده‌كانى عاتیفه‌ خه‌یاڵم ده‌به‌نه‌وه‌‬ ‫ب ‌ه كه‌ڵكى فڕین نایه‌م‬ ‫ك ‌ه جوانیى باڵى مێشوول ‌ه من شێت ده‌كات‬ ‫ب ‌ه كه‌ڵكى ئیر‌ه نایه‌م‬ ‫هۆكارێكم هه‌ی ‌ه بۆ ئه‌مه‌یش‬ ‫هۆكارێكیش هه‌ی ‌ه بۆ ئه‌وه‌ى ك ‌ه ئینجانه‌یه‌ك كرا‬ ‫ب ‌ه قوتووى ده‌ڕنه‌فیز و بزمار‬ ‫پێم خۆش نییه‌‬ ‫وێنه‌ى ئۆتۆمبێلێك به‌ كواڵتى ‪ hd‬ل ‌ه‬ ‫حه‌وشه‌كه‌ماندا هه‌ڵواسم‬ ‫سه‌ر زه‌وى پر بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫میزم دێت‬ ‫له‌به‌ر ئۆتۆمبێل ڕێ نیی ‌ه زوو بگه‌م ‌ه ‪wc‬‬ ‫سه‌ر زه‌وى پڕ بوو‌ه ل ‌ه ئۆتۆمبێل‬ ‫غیاباتم خوێنده‌وه‌‬ ‫تۆم غیاب دا‬ ‫تۆ قه‌ت لێر‌ه نیت‬ ‫تۆ له‌ناو ته‌مه‌نى مندا غیابیت‬ ‫ئۆتۆمبێلم گرت‬ ‫ئۆتۆمبێلم كڕى‬ ‫سوارى قیتار بووم‬ ‫قیتارم ب ‌ه قیست كڕى‬ ‫چووم ‌ه ناو ته‌یاره‌وه‌‬ ‫قیتاره‌كه‌م گۆڕییه‌و‌ه ب ‌ه ته‌یاره‌‬ ‫هه‌ر نه‌گه‌یشتم به‌ تۆ‬ ‫تۆ له‌ناو ته‌مه‌نى مندا غیابیت‬ ‫خۆم فێرى شۆفێریی مانگى ده‌ستكرد كرد‬ ‫ك ‌ه وابزانم پێی ده‌ڵێن كه‌شتیی ئاسمانى‬ ‫چووم ‌ه سه‌ر مانگ‬ ‫نزیك بوومه‌و‌ه ل ‌ه مه‌ریخ‬ ‫هاتمه‌و‌ه سه‌ر زه‌وى‬ ‫پیاسه‌م ب ‌ه هه‌موو جاده‌كاندا كرد‬ ‫تۆ هه‌ر نه‌هاتى‬ ‫تۆ چه‌ند بێوه‌عدى‬ ‫هه‌موو ئۆتۆمبێل و قیتار و ته‌یار‌ه و سارووخه‌كان‬ ‫ببه‌ بۆ خۆت‬ ‫ته‌نها ئینجانه‌یك گوڵى ڕاستیم بۆ بنێر‌ه بۆ ماڵه‌وه‌‬ ‫ل ‌ه ماڵه‌و‌ه‬ ‫ب ‌ه كوڕه‌كه‌م ده‌ڵێم‬ ‫ئه‌گه‌ر ل ‌ه مه‌كته‌ب ده‌رچێت‬ ‫ئۆتۆمبێلێكى گاڵتینه‌ت بۆ ده‌كڕم‬ ‫ب ‌ه كچه‌كه‌م ده‌ڵێم ئه‌گه‌ر ل ‌ه مه‌كته‌ب ده‌رچوویت‬ ‫به‌شى باخچه‌یه‌ك گوڵت بۆ ده‌كرم‬ ‫دوور كه‌وتوومه‌ته‌و‌ه ل ‌ه باخچ ‌ه‬ ‫نزیك كه‌وتوومه‌ته‌و‌ه له‌ جاده‌‬ ‫من له‌ناو ئۆتۆمبێلدا دانیشتووم‬ ‫من ئۆتۆمبێلم كڕى‬ ‫من ئۆتۆمبێلم كڕى‬

‫ئاریان ئه‌بووبه‌كر‬

‫تێبینی‪:‬‬ ‫ئه‌م تێكسته‌‪ ،‬له‌ حه‌ڤده‌‌یه‌مین فێستیڤاڵی‬ ‫گه‌الوێژدا‪ ،‬براوه‌ی خه‌اڵتی دووه‌می شیعر بوو‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪180‬‬ ‫سوكایەتی و بێبەریكردنی ئێزیدیەكان‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫لە وتارێكی "د‪.‬عەبدولواحید"دا‬

‫هاوژین ئەبوبەكر‬ ‫د‪.‬عەبدولواحید وەكو بانگخوازێك و وتاربێژێكی‬ ‫ئاینی دەركەوتووە و میدیای ئیسالمییەكان بە‬ ‫گشتی و میدیای كۆمەڵی ئیسالمی بە تایبەتی‬ ‫گرنگی پێدەدەن‪ .‬لە سەرەتاوە تەنها بە ئامۆژگاری‬ ‫و رون��ك��ردن��ەوەی الی��ەن��ە ئاینیەكانەوە خۆی‬ ‫خەریكدەكرد‪ ،‬هەروەها هەوڵی دەدا ئاین و زانست‬ ‫پێكەوە بگونجێنێ‌‪ ،‬بەاڵم لە چەند گرتەیەكی‬ ‫ڤیدیۆییدا لەم دوو ساڵی دواییدا جۆرێك لە فتوادان‬ ‫و تەكفیر و تەنانەت سوكایەتیش بە وتارەكانیەوە‬ ‫دەبینرێت‪ .‬پێشتر لە چەند وتارێكدا لەبارەی جەژنی‬ ‫كریسمسەوە لێدوانی گرژی باڵوكردەوە كە خزمەت‬ ‫بە رەوشی لێبوردەیی و پێكەوەژیان ناكات‪ ،‬لەم‬ ‫ماوەیەشدا لە تۆڕە كۆمەاڵیەتیەكاندا وتارێكی د‪.‬‬ ‫عەبدولواحید كۆمێنتی لەسەر دەدرێت و گفتوگۆی‬ ‫لەسەر دەكرێت‪ ،‬پێدەچێت زۆر نوێ‌ نەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بابەتەكەی و ئەو ستایڵەی كە ئەو گرتوویەتیە بەر‬ ‫بۆ قسەكردن و بڕیاردان لەسەر پێكهاتەی ئاینی‬ ‫و كۆمەاڵیەتیی ئێزیدیەكان كۆن نییە‪ .‬لەوێدا جگە‬ ‫لە تەكفیركدن‪ ،‬سوكایەتیان پێدەكات و تەنانەت‬ ‫بێبەرییان دەكات لەوەی كە كوردبن‪ .‬تەنانەت بە‬ ‫گاڵتەپێكردنەوە رێگەخۆشدەكات بۆ ئەوەی كە‬ ‫كاریان پێنەكرێت و لە كاتی كاركردن و پاش‬ ‫كاركردنیش لە پێدانی پارەكەشیاندا سوكایەتیان‬ ‫پێبكرێت!! ئەو دەربڕین و تەوەرانەش لەو چەند‬ ‫خولەكەی گرتە ڤیدیۆییەكەدا هەن‪ ،‬ئەمانەن‪:‬‬ ‫بێبەریكردنی ئێزیدیەكان لە كورد‪ ،‬لەوەی كە‬‫ئێزیەكان بە هیچ شێوەیەك برامان نین ئەگەر‬ ‫كوردیش بین حاشایان لێبێت‪.‬‬ ‫ئەوان شەیتان دەپەرستن‪.‬‬‫ئێزیدی خۆیان ناشۆن و حەمامیان نییە‪.‬‬‫سەرەتا كاتێك لەرووی مێژوویەوە دەدوێت‪ ،‬وەكو لە كورد و كرمانجی دەدوێ��ن و بیردەكەنەوە و‬ ‫ئێزیدی ژن نادەن بە كورد‪.‬‬‫میژوناسێك و گەلناس و زمانەوان و نەتەوەناسێك رەفتاردەكەن‪ ،‬تەنانەت هەمووشیان خۆیان بە‬ ‫ئێزیدی شیرك و جاهیلیەتە‪.‬‬‫باس لە ئێزیدیەكان دەكات و دەیانكات بە عەرەب كورد دەزان��ن و باجی كوردبونیان بە زی��ادەوە‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەوان قەڵس دەبن بە دەستەواژەی و فارس و بە هەموو شێوەیەك بێبەرییان دەكات داوە و تەنانەت كوردی رەسەنیشن‪ .‬كاتێك ئەم‬‫(اعوذ باهلل من الشيطان الرجيم) ئەوا لە رقی ئەوان لەوەی كە كوردبن‪ ،‬بەاڵم ئەو بەڕێزە نەمانبیستوە پیاوە بەمجۆرە تێنیشتووە‪ ،‬تەنانەت نەك لەبەر‬ ‫هەر كە ئێزیدییەكتان بینی بیڵێن‪ .‬تەنانەت بە نە مێژوناس‪ ،‬نە زمانەوان نە هیچ پسپۆڕییەكی سوكایەتیەكانی‪ ،‬كە دواتر ئاماژەیان پێدەكات‪،‬‬ ‫گاڵتەپێكردنەوە ئاماژە ب��ەوە دەك��ات ئەگەر لەو بوارانەدا هەبێت‪ ،‬كە خۆی تێهەڵقورتاندووە و بەڵكو تەنها لەبەر ئ��ەم خاڵەشبێت ناكرێت‬ ‫ویستتان ئێزیدییەك توڕە بكەن كاتێك ئیشتان ئەو خەڵكە رەشۆكیەی دانیشتووە لە بەردەمیدا بەسەریدا بچێت و بێدەنگی لێبكرێت‪.‬‬ ‫دواتر ئاماژەبەوە دەكات‪ ،‬كە ئەوان «شەیتان‬ ‫ێ و زانیاری هەڵە و ئامۆژگاری‬ ‫بۆ دەكات‪ ،‬ئەوا تا ئێوارە پارەكەی مەدەنێ‌ و هەڵدەخەڵەتێن ‌‬ ‫لە كۆتاییدا بڵێن (ئای شەیتان بە نەعلەت بیت نابەجێیان دەك��ات‪ .‬ئەمە لە كاتێكدا نەك لە دەپ��ەرس��ت��ن»‪ ،‬ئ��ەم دەربڕینە یەكالیەنەیە و‬ ‫پارەكەم بیرچوو)‪ ،‬تاكو سوود لە پارەكە نەبین ‌‬ ‫ێ رووی مێژوویی و كلتوری و زمانیەوە كە بەشێكن كاتێك لە خۆیان دەپرسیت‪ ،‬یان دەقەكانیان‬ ‫و «قوڕ بكەن بە سەریانا»‪.‬‬ ‫ئ��ەم پیاوە كە بە دكتۆر ن��اس��راوە‪ ،‬كاتێك‬ ‫قسە لە ئێزیدیەكان و ئاینەكەیان دەكات‪ ،‬ئەگەر‬ ‫سەرەتا باس لە شێواز و دەربڕین و تەنانەت‬ ‫جۆری پێكەنین و ئاماژەكانی چاو و سەرلەقاندنی‬ ‫ئ��ەو ب��ەرێ��زە بكەین‪ ،‬ئ��ەوا پ��ڕە لە سوكایەتی‬ ‫و گاڵتەپێكردن‪ .‬لەوێدا بە پێكەنین و بە كەم‬ ‫سەیركردنەوە باس لە باوەڕ و رەفتار و تەنانەت‬ ‫كەسایەتی ئێزیدیەكان دەكرێت وەكو گشتێك و‬ ‫ێ نابوێردرێت‪.‬‬ ‫كەسیان ل ‌‬

‫دەخوینیتەوە‪ ،‬بە هیچ شێوەیەك بەوجۆرە‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو ئەو وێنە و دەربڕینە هی نەیار و‬ ‫ناحەزەكانیانە و د‪.‬عەبدولواحید بە ت��رش و‬ ‫خوێوە‪ ،‬هەروەها وەكو ئەوەی كە دوژمنی كورد‬ ‫بن باسی دەكات و دواتر دەیەوێت لەو رێگەوە رق‬ ‫و بوغز الی گوێگران و موسڵمانان بەرامبەریان‬ ‫دروس��ت��ب��ك��ات‪ .‬بابەتێكی ل��ەم��ج��ۆرەش بەهیچ‬ ‫شێوەیەك ناكرێك بەو شێوەیەی د‪.‬عەبدولواحید‬ ‫باسبكرێت‪ ،‬چونكە ناكرێت لە رێگەی جیهانبینی‬ ‫و باوەڕی ئاینێكەوە بڕیار لە جیهانبینی و باوەڕی‬ ‫ئاینێكی دیكە بدرێت‪.‬‬

‫وتاری لەمجۆرە جگە لە وەی كە لە راستی و تێگەشتنی زانستی و‬

‫تەنانەت پێوانەی ئاینیشەوە دورە‪ ،‬پڕە لە بوغز و رق و رێگەخۆشكردن‬ ‫بۆ توندوتیژی و تێكدانی پێكەوەژیان و ئاشتیی كۆمەاڵیەتی و ئاینی‬

‫لةذمارةى داهاتودا‬ ‫چاوپێكەوتنێكی تایبەتی پڕۆفیسۆر دكتۆر‬ ‫یاسین ئەکتای نوسەر و سۆسیۆلۆژستی‬ ‫ن���اوداری توركیا دەخوێنن���ەوە‪« ،‬ڕوانگە‬ ‫و ڕەخنە» پرس���ەكانی ڕەوتی ئیس�ل�امی‬ ‫سیاس���ی لە توركیا و ش���ەڕی مەزهەبی‬ ‫لە ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاستدا لەگەڵ ئەقتای‬ ‫تاوتوێده‌کات‪.‬‬

‫ڕووبەری بیركردنەوەی ئیسالمیی‬ ‫سیاسی لە ناو چوارچێوەیەكدا‬ ‫قەتیسماوەتەوە و‬ ‫ناویان ناوە پیرۆزیی‬

‫‪3‬‬

‫ئاراس رەفیق‬

‫باسكردن ل��ەوەی كە ئێزیدیەكان ل��ەوەی كە‬ ‫خۆناشۆن و حەمامیان نییە‪ ،‬درۆیەكی شاخدار و‬ ‫گەورەیە‪ ،‬جگە لەوەی سوكایەتی و كەم سەیركردنە‬ ‫و بە گاڵو كردن و تەنانەت دەركردنیانە لە مرۆڤبوون‬ ‫شارستانێت و بە كێوی سەیركردنیانە‪ .‬ئەمە لە‬ ‫كاتێكدا چەند پیر و میرێكیان وەكو پەرستشێك‬ ‫كە درەنگ خۆیان دەشۆن‪ ،‬د‪.‬عەبدولواحید بەو‬ ‫جۆرە باسیدەكات‪ ،‬كە ئەو مەزهەبە و خەڵكەكانی‬ ‫وەكو كێوی ناشارستانییەك خۆیان ناشۆن و‬ ‫تەنانەت شوێنێكیان نییە پێیبگوترێت حەمام‪.‬‬ ‫قسەی لەمجۆرە لە پێناوی ئەوەدایە كە كەسایه‌تی‬ ‫موسڵمان بیانبغوزێنی و تەنانەت نزیكیان‬ ‫نەبێتەوە و ئامادەنەبێت بە مرۆڤیان بزانێت‪،‬‬ ‫ئەمەش هەموو رێگە خۆشدەكات بۆ ئ��ەوەی‬ ‫بەهیچ شێوەیەك زەمینەی گفتوگۆ و پێكەوەژیان‬ ‫لەنێوان ئاین و مەزهەبەكانی نەتەوەیەكدا نە‬ ‫لە ئاستی كۆمەاڵیەتی و نە لە ئاستی ئاینیشدا‬ ‫فەراهەمنەبێت و دواتر بە ئاسانی ئاراستەبكرێت‬ ‫بۆ توندوتیژی و گرژی و پشێوی‪.‬‬ ‫هەر لەو وتارەدا جگە لەوەی كە ئێزیدیەكان‬ ‫بە جاهیل و موشریك ناودەبات‪ ،‬وەكو ئەوەی‬ ‫ئەم پیاوە «دكتۆر» نەبێت و وەكو ئەوەی كە‬ ‫«ئامۆژگاریكەر» و «رێنیشاندەر» و «بانگخواز»‬ ‫نەبێت‪ ،‬دەست دەكات بە قسەی بازاڕی و نەشیاوی‬ ‫وا كە رەنگە لەو كەسانە بوەشێتەوە كە قسەیان‬ ‫لێ ناگیرێت‪ .‬بۆیە دەڵێت لە رقی ئێزیدیەكان‬ ‫بە دەربڕین (اعوذ باهلل‪ )...‬سەغڵه‌تیان بكەن و‬ ‫سوكایەتیان پێبكەن و «قوڕبكەن بە سەریانا»‪.‬‬ ‫ئەم وتە و دەربڕینانە نەك هەر هی بانگخواز و‬ ‫دكتۆر و ئامۆژگاریكەر و ناو میحراب و سەر شاشە‬ ‫و میدیا نین‪ ،‬بەڵكو لە قسەی سەرجادەش خوارتر‬ ‫و نەشیاوترن‪ .‬دەبێت بەزەییمان بەوانەشدا بێتەوە‬ ‫كە پێیان دەخەڵەتێ‌ و گوێیان لێدەگرێت‪.‬‬ ‫وەكو بیستومانە و لە پەیجەكاندا باڵوبوەتەوە‪،‬‬ ‫ئەم گرتە ڤیدیۆییە و چەند دانەیەكی تریش‬ ‫دەخرێنە بەردەم لیژنەی تایبەتی نێو وەزارەتی‬ ‫ئ��ەوق��اف و ل��ەوێ��ش��ەوە دەدرێ��ن��ە ب��ەر دەستی‬ ‫داواكاری گشتی‪ .‬ئەمەش هەنگاوێكی دروستە و‬ ‫پێویستە وەزارەتی ئەوقاف پێش داواكاری گشتی‬ ‫و تەنانەت پێش تۆڕە كۆمەاڵیەتی و میدیاكان و‬ ‫یاسا و پێش ئەوەی كە ئێزیدییەكان خۆیان بە‬ ‫دەنگ بێن‪ ،‬ئەو وەزارەت��ە چاودێریی خروقات و‬ ‫وتار و لێدوانی لەمجۆرە بكات و خاوەنەكەی بخاتە‬ ‫بەردەم لێپرسینەوەی یاسایی و ئەخالقی‪ .‬چونكە‬ ‫وت��اری لەمجۆرە جگە لە وەی كە لە راستی و‬ ‫تێگەشتنی زانستی و تەنانەت پێوانەی ئاینیشەوە‬ ‫دورە‪ ،‬پڕە لە بوغز و رق و رێگەخۆشكردن بۆ‬ ‫توندوتیژی و تێكدانی پێكەوەژیان و ئاشتیی‬ ‫كۆمەاڵیەتی و ئاینی‪ ،‬لە كۆتاییشدا دژایەتیكردنی‬ ‫پرۆژەی نەتەوەیی و كوردبوونە و دژ بە بەهاو‬ ‫چەمكەكانی هاواڵتیبوون و مافە م��ەدەن��ی و‬ ‫ئازادیەكانە‪.‬‬

‫جیهانی ئیسالمی لە‬ ‫سەردەمی سەدەكانی‬ ‫ناوەراستدا دەژی‬ ‫‪5‬‬

‫ئازاد قەزاز‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫ئيسالمى سياسى‬

‫‪2‬‬

‫مردنە تەمومژاوییەكانی سوریا‬ ‫ڕایان عوسمان‬ ‫مردن هەمیشە ئاڵۆز كەوتووەتەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر كۆتایی‌و م��ردن��ی ئێستا وەك‬ ‫ڕووداو‌و ئامادەگی ئێستاییانەی ژیان‬ ‫بێت یاخود سەرەتا‌و دەسپێكی ئایین‬ ‫باوەڕییانەش بۆ مردن‪ ،‬هەر ئیستێكی‬ ‫گەورەیان بەدواخۆدا هێناوە‪ .‬مردن خۆی‬ ‫تەمو مژاوییە‪ ،‬یانی دەبێت لەكۆتایی‬ ‫خاوەندارێتیدا بۆ مردن بگەڕێیین‪ ،‬دەبێت‬ ‫لەچوارچێوەی ئەو وەسف‌و ستایشانەدا‬ ‫بەدوای بكەوین كە دەیهێڵنەوە‪ .‬ڕەنگە وەك‬ ‫بەختیار عەلی دەڵێت مردن لەو دووبارە‬ ‫بەكارهێنانەوە‌و بەگەڕخستنانەوانەشدا‬ ‫ببینرێت‪ ،‬كەگروهێكی سیاسی‌و دینی‬ ‫بۆ دەسكەوت‌و جەنگی ئێستا بەكاری‬ ‫دەهێننەوە‪ .‬مردن هەرچی بێت ترسناكە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی وادەك���ات ئ��ەم ترسە لەمردن‬ ‫بكاتەوە‪ ،‬ڕەنگە دەسكەوت‌و پاداشتی‬ ‫نەمری بێت‪ .‬ڕەنگە ب��اش بكەوێتەوە‬ ‫لێرەوە بچینە سەر ئەو مردنانەی لەسوریا‌و‬ ‫لەئانوساتێكی تەمومژاوییانەتری وەك‬ ‫ئێستادا بەدیار دەك��ەون‪ .‬ئەم مردنانە‬ ‫تۆزێك وەستان لەسەریان قورسە ئەگەر‬ ‫لەسەر ئەو ئامانجە هاوبەشە نەوەستین‬ ‫كە مردنەكە دەكاتە دەس��ك��ەوت‪ .‬ئەم‬ ‫جۆرە مردنانە هەمیشە لەسەر كوشتن‌و‬ ‫بێنرخكردنی ژی��ان وەس��ت��اون‪ .‬لەهەر‬ ‫كوێیەك ژیان پانتایی‌و ئامادەگی هەبێت‬ ‫ئەم نرخە ناتوانێت بچەسپێ‪ .‬كەواتە‬ ‫جیهاد گ��ەڕان��دن��ەوەی ش��ەرەف‌و نرخی‬ ‫ژیانە‪ ،‬بەاڵم بەمردن دەیگەینێ‌‪ .‬كوشتن‌و‬ ‫فەرامۆشكردنی ژیانی ئێستایە بۆ كڕینی‬ ‫نەمری ئەوێ‌‪ .‬ئەگەر مردن تەمو مژاوی‬ ‫بێت‪ ،‬مردنەكانی سوریا ئاڵۆزتر لەوەن‪،‬‬ ‫كە ئێمە بەسانایی لەچوارچێوەیان بگرین‪.‬‬ ‫جەرەیانی سوریا مردنی زۆر تەمو مژاوی‬ ‫لەخۆگرتووە‪ .‬لەالیەك ئەوانەی بەشداری‬ ‫دەكەن لەپێناو سەندنەوەی ماف‌و ژیانی‬ ‫هاواڵتیانی ئەوێدا‪ ،‬بابەتەكە دەخەنە نێو‬ ‫گوتاربەندی جیهاد وەك ئەوەی بەرانبەر‬ ‫ستەمكارێك بجەنگێن‪ ،‬كە دژی یاسای‬ ‫خواوەند كار بكات‌و لەالیەكی دیكەشەوە‬ ‫م��ردووەك��ان دی��ار نییە شەهیدن یان‬ ‫م��ردووی ڕووت‪ ،‬چونكە مردنی ئەوان‬ ‫بەرانبەر نەیارەكانیان مردن‌و جەنگانێكی‬ ‫ڕوون نییە‌و دیار نییە كە چۆن‌و لەبەرانبەر‬ ‫چ ب��ەرەی��ەك��دا ڕوودەدات‪ .‬بۆ ئ��ەوەی‬ ‫مردنەكان ڕوون بكەینەوە‪ ،‬دەبێت لەسەر‬ ‫مەسەلەی ئامانجە هاوبەشەكان بوەستین‬ ‫كە جیهاد‌و كۆكردنەوەی ئەم مردنانەیە‬ ‫بەیەكەوە‪ ،‬ئەوجا لەسەر كارابوونی‬ ‫جیهاد لەكۆمەڵگە‌و كایە پشێوەكان‌و‬ ‫دواتر لەسەر شیكردنەوەی ئەم مردنانە‬ ‫لەژێر جیاوازی دژیەكبوونی پێوەرەكانی‬ ‫جیهاد‌و لەهەمووی گرنگتر یەكنەگرتنەوی‬ ‫مردنەكان خۆیان لەگەڵ ڕەزامەندی‌و ئەو‬ ‫مردنانەی كە خودا دەیەوێن‪.‬‬ ‫جیهاد‌و سەركەوتنی مردن‬ ‫هەمیشە مردن سەردەكەوێت‪ ،‬ژیان‬ ‫كۆتاییەكی پڕوپووچە ئەگەر بەنەمری‬ ‫ڕەن��گ رێ��ژ نەكرێت‪ .‬واتاكانی مردن‬ ‫هەمیشە نابینرێنەوە ئەگەر دێڕەكانی‬ ‫نەمر ن��ەب��ن‪ .‬ك��ەوات��ە جیهاد لێرەوە‬ ‫دەتوانێت خ��ۆی رێ��ك بخاتەوە‪ .‬لەم‬ ‫كەلێنەوە دێتەوە ناومان‪ .‬جیهاد هەمیشە‬ ‫دەگ��ەڕێ ب��ەدوای ئەو پانتاییانەدا كە‬ ‫نرخ لەژیان دەستێننەوە‪ .‬بێنرخكردنی‬ ‫ژیان ئەو شتەیە كە بانگخوازانی جیهاد‬ ‫بەشوێنیەوەن‪ .‬جیهاد هەمیشە مەیدانێكی‬ ‫پێویستە‪ .‬كێڵگەی جیهاد پشێوی‌و‬ ‫هەرج‌و مەرجی كۆمەاڵیەتی‌و تێكشكانی‬ ‫كۆمەڵگایە‪ .‬جیهاد لەشوێنێكدا گەشە‬ ‫ناكات ئەگەر نائارامی‌و پشێوی بوونیان‬ ‫نەبێت‪ .‬كەواتە ئەو دۆخەی كە ئێستا‬ ‫سوریای تێكەوتووە ژینگەیەكی پشێوی‬ ‫لەبارە بۆ دەستپێكردنەوەی جیهاد‪.‬‬ ‫ئەو پەیامەی كە بەگوێی موسافیرانی‬ ‫ئ��ەو رێگە تاریكەدا دەدرێ���ت‪ ،‬ڕەنگە‬ ‫خ��ۆی لەكرانەوەی ئاسۆیەكی سەیر‌و‬ ‫دەسكەوتنی پێگەیەكی باشتر بێت‪،‬‬ ‫ێ قوربانیدان‬ ‫كە مرۆڤی ئەم شوێنە ب ‌‬

‫سوریا گۆڕه‌پانی مردنه‌ ته‌مومژاویه‌کان به‌ناوی جیهادو شه‌هید بونه‌وه‌‬ ‫نەیگاتێ‌‪ .‬دەبێت ئەو پەیامانە چی لەخۆ‬ ‫بگرن كە مرۆڤ ئەوەندە عەشقی مردن‬ ‫بكەن؟ كەواتە پەیامەكان رێگە دەكەنەوە‬ ‫بۆ جیهاد كە وەك جەنگی دژ بەژیان‬ ‫خۆی پێناسە بكات‪ .‬جیهادی سوریا‬ ‫جەنگێك نییە دژی نەیارانی خ��ودا‪،‬‬ ‫نەخێر هیچكات لەوە ناچێت بۆ ئەوە‬ ‫مەبەستەش بكرێت‪ ،‬جەنگی بێهێزكردنی‬ ‫ژیان خۆیەتی‪ .‬چونكە سوریا لەئانوساتی‬ ‫ێ بەواتا‌و رەنگی‬ ‫دەسپێكی ژیانێكی نو ‌‬ ‫جیاوازەوەیە‪ .‬لێرە دوو جۆر مردن هەن كە‬ ‫هەردووكیان ژیان وێران دەكەن‪ .‬مردنێك‬ ‫كە ئۆتۆریتە هێناویەتی‌و مردنێكیش كە‬

‫لەبیركردنی خودا‬ ‫مردنەكانی سوریا لەوەشدا ناكۆكن كە‬ ‫ڕەزامەندی خودا بەدەست بهێنن‪ .‬دیار‬ ‫نییە لەوێ‌ كێ‌ بەرانبەر كێ‌ دەكوژرێ‌‪،‬‬ ‫ئەوانەی دەنێردرێنە ئەو شوێنە هەر‬ ‫دەبێت بمرن‌و نەگەڕێنەوە‪ .‬ئەمە ئەو دێڕە‬ ‫بەناوبانگەیە‪ ،‬كە بۆیان دەخوێنرێتەوە‪.‬‬ ‫من دەبێت هەر بمرم‌و شەهید ببم‪ .‬ئیتر‬ ‫گرنگ نییە چۆن‌و بەرانبەر كێ‌‪ .‬واتە‬ ‫لەوێ‌ مردن گرنگە‪ ،‬نەگەڕانەوە گرنگە‪.‬‬ ‫مردن الی خودا كاتێك مردنی نەمرانەیە‪،‬‬ ‫بكەوێتە ناو ئەو چوارچێوە‌و رێسایانەوە‪،‬‬ ‫كەدیاریكردون‪ ،‬بكەوێتە ناو ئەو بارودۆخ‌و‬

‫الیەنێكی دیاریكراویشی هەیە‪ .‬هەروەك‬ ‫چۆن لەسەر مرۆڤ پێویست دەبێت كە‬ ‫نیەت‌و مەبەستی ئەوە بێت كە بۆ خودا‌و‬ ‫لەپێناوی وی دا بیكات‪ .‬خ��ودا مردن‬ ‫بەسانایی‌و لەنیۆ تەمومژدا وەك مردنێك‬ ‫كە خ��وێ‌ ن��اوی هێناوە‪ ،‬وەرناگرێت‪.‬‬ ‫لێرەوە نییەتی مردووان ڕەنگبێت لەسەر‬ ‫ێ كە خودا‬ ‫ئ��ەو چوارچێوەیە نەوست ‌‬ ‫ویستی لەسەر هەیە‪ .‬پرسیارێك لێرەدا‬ ‫س��ەره��ەڵ��دەدات كە ئاوێزانبوونەوەی‬ ‫ویستی خ���ودا‌و نییەتی قوربانیكار‬ ‫لەخۆدەگرێت‪ .‬دەڵێن ئ��ەوەی بمرێت‬ ‫بەنیەتێكەوە كە مەبەستی بەدەستهێنانی‬

‫تێكچوون‌و هەڵوەشانەوە نەبێت‪ .‬جیهاد‬ ‫ه��ەل��وم��ەرج‌و دۆخ��ە ك��ە لەتێكچوون‌و‬ ‫نائارامیی‌و پشێویەوە دۆخ وەرناگرێت‌و‬ ‫بگرە زۆرجار ئەو خۆی دۆخ بەدەرەوەی‬ ‫خۆی دەبەخشێت‪ .‬بەپێی ئەم دیدە بێت‪،‬‬ ‫نابێت ئێمە بەشدارییەكانی سوریا وەك‬ ‫جیهاد‌و مردنەكانیش وەك مردنی خودایی‬ ‫لێكبدەینەوە‪ .‬ئەگەر سوریا گونجاوە بۆ‬ ‫جیهاد‌و م��ردن��ی ستایشكەرانە‪ ،‬ئەی‬ ‫بۆچی تێكچوونی بارودۆخی سەرجەم‬ ‫واڵتانی عەرەبی‌و هاتنی بەهاری عەرەبی‬ ‫لەزۆربەی واڵتانی دراوسێدا پێویستبوونی‬ ‫بەشداریكردنی دەرەكییانەی ب��ەدواوە‬

‫مردن الی خودا كاتێك مردنی نەمرانەیە‪ ،‬بكەوێتە ناو ئەو چوارچێوە‌و‬ ‫رێسایانەوە‪ ،‬كەدیاریكردون‪ ،‬بكەوێتە ناو ئەو بارودۆخ‌و هەلومەرجانەوە‪،‬‬ ‫كەپێویست‌و خوازراون‬ ‫هەم وەك پاڵپشت‌و مانەوەی ئەم مردنە‬ ‫یان دژیشی دەوەستێتەوە‪ .‬جیهاد لێرە‬ ‫بۆ سەندنەوەی ژی��ان یاخود وەستان‬ ‫لەهەمبەر دژایەتی كردنی مرۆڤدۆستی‌و‬ ‫ئایین نییە‪ ،‬بەڵكو تێكەڵكردنەوەی‬ ‫ئ��ەم بێنرخ ك��ردن��ەوەی��ە ك��ە هەیە‌و‬ ‫درێژەپێدەریەتی‪ .‬جیهاد كەڵك لەم دۆخە‬ ‫نالەبارە وەردەگ���رێ بۆ دروستكردن‌و‬ ‫هێنانە پێشەوەی نیەت‪ .‬نیەتخستنە‬ ‫سەر هێڵی ئەو خەڵكانەیە كە كەمتر‬ ‫ژیان بەسەریاندا زاڵە‪ .‬نیەت شتێكە كە‬ ‫لەزاڵبوونی ژیان بەسەر مردنەوە نایەتە‬ ‫بوون‪ .‬جیهاد ئەگەر كێڵگەیەكی پشێو‬ ‫نەبێت‪ ،‬ناتوانێت نیەتەكان یەك بخات‌و‬ ‫بەرهەمیان بهێنێت‪ .‬كەواتە ئەم جەنگە‬ ‫ئەكتیڤ كردنی نیەتەكانە بەمژدەی‬ ‫گ���ەورە گ���ەورە كاتێك ڕووش����دەدات‪،‬‬ ‫ژی��ان وەك ناچیزێك زیاتر نەبینێت‪.‬‬ ‫جیهاد گەڕاندنەوەی نرخە بۆ مردن‪.‬‬ ‫سەندنەوەیەتی لەگوشاری ژی��ان‌و ئەو‬ ‫پووچیانەی كەبەسەریدا دەیهێنێت‪.‬‬

‫هەلومەرجانەوە‪ ،‬كەپێویست‌و خوازراون‪.‬‬ ‫وات���ە هەمیشە ج��ی��ه��اد لەدۆخێكی‬ ‫خ���وازراوی خ��ودا دا ئەنجام دەدرێ��ت‪،‬‬ ‫نەك مرۆڤ خۆی‪ .‬خودا مردنێك وەك‬ ‫م��ردن وەردەگ��رێ��ت كە بەرانبەرەكەی‬ ‫ێ پەنجەی بخەینە‬ ‫ڕوون بێت‪ .‬بتوانر ‌‬ ‫س��ەر‪ .‬ئێمە ناتوانین لەتەمومژدا ئەو‬ ‫مردنە بمرین كە خودا دەیهەوێ‌‪ .‬مردنی‬ ‫ێ دووجار دەكەوێتە ناو ئەم تەمو‬ ‫ئەو ‌‬ ‫م��ژاوی��ەوە‪ ،‬یەكەم لەوساتەوە دەبێت‬ ‫كە لەهەلومەرج‌و چوارچێوەی مردنی‬ ‫خودایی دەردەچێ‌و دووەم لەو ساتەوە‬ ‫دەست پێدەكات كە بارودۆخەكە خۆی‬ ‫ێ‬ ‫تەمومژاوییە‌و ب��ەرەك��ان هەموو لەو ‌‬ ‫تێكەڵن‌و ئەوەی دەستی لەبارودۆخەكە‬ ‫ك��ورت بێت‪ ،‬س��وری��ا خ��ۆی��ەت��ی‪ .‬لێرە‬ ‫پەیامەكە ڕەنگ نییە پەیامی خودا خۆی‬ ‫بێت‪ .‬ئەگەر لەخوداشەوە دەرنەچووبێت‪،‬‬ ‫هەر بۆی دەم��رن‪ .‬كەواتە ئەو مردنەی‬ ‫كە خودا دەیەوێ‌‪ ،‬مردنێكە كە بارودۆخ‌و‬ ‫هەلومەرج‌و دۆخی خۆی هەیە‌و بەرانبەر‌و‬

‫ئەو مردنە بێت كە خودا دەیەوێت‪ ،‬لەم‬ ‫مردنەوە تێدەپەڕێتە سەر ئەو مردنەی‬ ‫كە خودا ناوی هێناوە‪ ،‬واتە رەزامەندی‬ ‫خودای وەرگرتووە‪ .‬دەشێت ئەم مردنانە‬ ‫ب���ەراورد بكرێن بەمردنێك كە لەسەر‬ ‫شتێكی ڕووتی دونیایی‌و بۆ مەبەستێكی‬ ‫كەسی رووب��دەن‪ ،‬بەاڵم لەخۆوە بكرێنە‬ ‫مردنێكی شایستە‪ .‬واتە من نیەتم هەیە‬ ‫بمرم نازانم لەسەر چی دەبێت بمرم‪،‬‬ ‫بەاڵم نیەتمە بۆ خودا بمرم‪ .‬ئەوەی ئێستا‬ ‫لەسوریا هەیە‪ ،‬لەم چەشنەیە‪ .‬نیەتەكان‬ ‫ڕەن��گ��ە نیەتی م��ردن��ی خ��ودای��ی بن‪،‬‬ ‫پەیامەكانیش ئەگەرچی دەسكاریكراون‌و‬ ‫ئ��اڵ��ۆزك��راون‪ ،‬ه��ەر دەچ��ن��ەوە ن��او ئەو‬ ‫چوارچێوەیە‪ ،‬كە خودا ناوی لێهێناون‪.‬‬ ‫بەاڵم هەلومەرجەكە لەوە ناچێ كە جیهاد‬ ‫وەك جیهادی ڕاستەقینە بناسێنێت‪.‬‬ ‫جیهاد خ��ۆی نابەستێتەوە بەگرفتی‬ ‫تێكچوونی سیستەمی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫یاسایی‌و گەندەڵی واڵتێكەوە‪ .‬جیهاد‬ ‫ڕەن��گ��ە ه��ەر پێویستیشی ب��ەف��ەوزا‌و‬

‫ن���ەب���وو؟ ل���ێ���رەوە پ��ەی��ام��ی گ��روپ��ە‬ ‫ێ‬ ‫جیهادییەكانیش جێگەی گومانن‪ .‬لەو ‌‬ ‫ئەگەر چی بارودۆخ جیاوازە‌و مردنەكانیش‬ ‫تەم‌و مژاوی‌و ناڕوونن‪ ،‬نیەتەكانیش هەر‬ ‫ل��ەوە ناچن كە بێخەوش بكەونەوە‪.‬‬ ‫كەواتە ڕوون نییە نیەت‌و بەشداریكردن‬ ‫یەكسانە بەرەزامەندی خودا یان نا‪ .‬روون‬ ‫نییە ئەو بەشدارییانە دژی ویستی خودا‌و‬ ‫ئاوەژووكردنەوەی ئەو چوارچێوەیەش‬ ‫نین كە خودا خۆی دیاری نەكردوون‪.‬‬ ‫لێرەوە مردنەكان رەنگ بێت لەبیركردنی‬ ‫خودا‌و لەژێر ناو‌و ویستی ئەودا هاتبێتنە‬ ‫دەرەوە‪ .‬یانی جیهاد ئ��ەم��ڕۆ ڕەنگە‬ ‫لەسوریا لەتایپێكی نوێدا خۆی بەئێمە‬ ‫بناسێنێت‪ .‬ئەمڕۆ دەگەینە ئەوەی كە‬ ‫ن��اوی خ��ودا تەنیا بۆ هەڵگیرساندنی‬ ‫جەنگ‌و لێدانی ستراكتۆری ئەوی تری‬ ‫پشێو كەڵكی لێوەردەگیرێت‌و دوور نییە‬ ‫ئەم نیەتانە لەبیركردنی خودا خۆی نەبن‪.‬‬ ‫ێ الی ئێمە بەوە خۆیان‬ ‫مردنەكانی ئەو ‌‬ ‫زیندوو دەكەنەوە كە نیەتێكی باش‌و‬

‫ئەگەر سوریا گونجاوە بۆ جیهاد‌و مردنی ستایشكەرانە‪،‬‬ ‫ئەی بۆچی تێكچوونی بارودۆخی سەرجەم واڵتانی عەرەبی‌و‬ ‫هاتنی بەهاری عەرەبی لەزۆربەی واڵتانی دراوسێدا پێویستبوونی‬ ‫بەشداریكردنی دەرەكییانەی بەدواوە نەبوو؟‬

‫خوداویستی لەپیشتیانەوە ئامادەگی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەاڵم ئێمە نازانین كە ئاخۆ ئەم‬ ‫نیەتانە لەگەڵ تەواوی ئەو پێشمەرجانە‬ ‫یەك دەگرنەوە كە بۆ مردنێكی شایستە‬ ‫دان����راون‪ .‬ل���ەوەش ج��ی��اوازت��ر‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫كێڵگەی گ��ەورەت �ر‌و گونجاو‌و لەبارتر‬ ‫هەن كە بۆ جیهاد‌و ئەو چەشنە مردنانە‬ ‫دەس��ت��دەدەن‪ ،‬ب��ەاڵم ئ���ارەزووی مردن‬ ‫لەسوریا زۆر سەرسامكەرانە لەهەموو‬ ‫شوێنێك زیاتر دەبینرێت‪ .‬مردن لەسوریا‬ ‫دەس��ك��اری��ك��ردن��ێ��ك��ی دی��ك��ەی م��ردن��ی‬ ‫خوداییانەیە‪ .‬مردنێكە لەهوشیاری‬ ‫موجاهیددا نیەتی مردنی خوداییانەی‬ ‫لێهێنراوە‪ ،‬بەاڵم ڕوون نییە ئاخۆ خودا‬ ‫وەك مردنی خۆی تەماشای دەكات یان‬ ‫نا‪ .‬ڕەنگ نییە ئەوەش گرنگ بێت الی‬ ‫ئەوانەی ئ��ارەزووی ف��راوان كردنی ئەم‬ ‫مردنانە دەكەن‪ .‬كەواتە دەبێت ئەم دوو‬ ‫جۆرە مردنە لەیەك جیا بكەینەوە‪ .‬مردنی‬ ‫سوریا مردنێكە كە زێدەتر پەیام‌و دەستی‬ ‫گرووهە تایبەتییەكان لەپشتییەوە بوونی‬ ‫هەیە‪ .‬ئ��ەوان بۆ ستایشی ئەم مردنە‌و‬ ‫هاندانی دێن لەهێڵە خواوەندییەكە كەڵك‬ ‫وەردەگرن‪ .‬مردنی ئەمڕۆی سوریا زیاتر‬ ‫ویستی گرۆهیانە بەنیەتێكی خواییەوە‬ ‫بەڕێوەی دەبات‪ .‬گەنجانی ئێمە دۆخیان‬ ‫لەكەشوهەوا خوداییەكە وەرگ��رت��ووە‪،‬‬ ‫بەاڵم لەوە ناچێت مردنەكەیان مردنێك‬ ‫بێت ك��ە خ��ودا وەك م��ردن��ی جێگەی‬ ‫ویستی خۆی تەماشای بكات‪ .‬كەواتە‬ ‫نیەتی مردن بۆ خودا بەبەدەسكاریكردن‌و‬ ‫ه��ێ��ن��ان��ەئ��ارای دۆخ‌و ه��ەل��وم��ەرج��ی‬ ‫مرۆییانەوە زیاتر لەدژیەكییەوە نزیكە‬ ‫ێ گرووهی‬ ‫تا ئاوێزانبوون‪ .‬بوونی هەند ‌‬ ‫چەشنی دەوڵەتی دەوڵەتی ئیسالمی‬ ‫عیراق‌و شام دژایەتیكردنی ژیانی نوێ‌‌و‬ ‫لێدانی بەهاكانی دونیای نوێن‌و وەك‬ ‫مەترسیی ونارامی بۆسەر ئەم دنیا نوێیە‬ ‫بەناوی جیهاد‌و پێویستبوونی لەم واڵتە‬ ‫سەر بەكێشانەدا خۆیان تەیار كردووە‪.‬‬ ‫ئەوان پەیامەكانیان هیچ لەپەیامی خوایی‬ ‫ناچێت‪ ،‬هەروەك چۆن مردنەكانیشیان‬ ‫مردنی خوایی نین‌و بەسانایی لەم جۆرە‬ ‫مردنانە جیادەكرێنەوە‪ .‬م��ەودای نیەت‬ ‫هێنانەكانیش زۆر لەیەكەوە دوورن‪.‬‬ ‫كەلێنێكی گ���ەورە لەویستی خ��ودا‌و‬ ‫مردنێكی لەچەشنی مردنی خوایی لەتەك‬ ‫ئ��ەم مردنانەدا ه��ەن كە لەئانوساتی‬ ‫جێگیربوونیان لەناوچە پشێوەكاندا وەك‬ ‫پێویستبوونی جیهاد خۆیان دەناسێنن‪.‬‬ ‫ێ بەپشتگوێخستنی‬ ‫ئەمڕۆ جیهادێكی نو ‌‬ ‫خودا خەریكە پەیدا دەبێت‪ .‬جیهادێك‪،‬‬ ‫كە مەبەستی نییە رێك ئەو ئامانجە‬ ‫بپێكێ كە خودا ناوی هێناوە‪ .‬مردنەكانی‬ ‫سوریا ناچنەوە ب��ەردەم خ��ودا‪ .‬ئەوان‬ ‫هەر لەدونیای خۆیاندا ستایش‌و نەمری‬ ‫وەردەگرنەوە‪ .‬رەنگ بێت ئەمە فێڵێكی‬ ‫ێ بێت لەمردنە ڕاستەقینەكە‪ .‬ئەم‬ ‫نو ‌‬ ‫مردنانە دیار نییە بۆچی بەم كۆتاییە‬ ‫تەمومژاوییەدا ڕەت��دەب��ن‪ .‬لێرە مردن‬ ‫كڵێشەیەكی ت��ەواو ن��ەك��راوە‪ .‬نەمری‌و‬ ‫ستایشی ئێرە‪ ،‬نەخشەی ئ��ەم مردنە‬ ‫دەكێشێت‪ .‬ئەمڕۆ گرووهە تایبەتییەكان‬ ‫خاوەندارێتی ئەم مردنانە دەكەن‪ .‬هەر‬ ‫ئەوان لێزانانە دەیانكەنە مردنی خودا‌و‬ ‫ێ هاندەدەن‪ ،‬كە هیچ نەبێت‬ ‫ئێمەی ل ‌‬ ‫وەك مردنی خودایی بیانخوێنینەوە‪.‬‬ ‫ئەم مردنانە ناشچنە نێو یادەوەریییەكی‬ ‫دەستەجەمعییەوە‪ ،‬بەڵكو ب��رەودان‌و‬ ‫ك��اراب��وون��ی ه��ێ��زەك��ان��ی��ان‌و ژینگە‬ ‫پشێوەكان وا دەكەن بمێننەوە‪ .‬مردنی‬ ‫ئەمان مردنی كۆتایی هەموو شتێكیانە‪.‬‬ ‫ئەم گرووهانە كە هەڵگری ئایدۆلۆژیای‬ ‫ل��ەم چەشنەن‪ ،‬كاتێك دەت��وان��ن ئەم‬ ‫مردنانە لەئێستادا ئامادە بكەنەوە كە‬ ‫پشێوی هەبێت‪ .‬بۆیە مردن بەو چەشنە‬ ‫مردنێكی گوماناوی مەترسیدارە‪ .‬مردنێك‬ ‫ناچێتەوە كە دڵنیایی لەپشت سەریەوە‬ ‫بێت‪ .‬مردنێكە زۆر سەیرو خێرا‌و دوور‬ ‫لەهەموو چاوەڕوانی‌و چاودێرییەكی خودا‬ ‫بەئەنجام دەگ��ات‪ .‬شەهیدەكان ناچنە‬ ‫ناو ئەلبوومی نەمرانەوە‌و ‪ ،‬دیار نییە‬ ‫بۆكوێش بەڕێوەن‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫دياردةى ئاينى‬

‫ئیشكالیەتی گوتاری ئاینی و مانەوەی لە ڕابردو و ئێستادا‬ ‫ئاراس رەفیق‬ ‫ب��زاوت��ی ئیسالمی سیاسی لەمڕۆدا‬ ‫لەسەر ت��ەرزی ئ��ەو فەرمان و واعیزە‬ ‫ئاینیانە دەژی كە دیرۆكێكی كۆنیان‬ ‫هەیە‪ .‬ئەم نەریتە لە چاالكیی سیاسی‬ ‫هەموو پنتەكانی ژیانی ئەوانی تەنیوە‪،‬‬ ‫لەكایەكانی بانگەوازو كایەی سیاسیدا‬ ‫جوانتر ڕەنگیداوەتەوە‪ ،‬گ��ەڕان��ەوە بۆ‬ ‫ڕاب���ردوو ك��ردەوەی��ەك��ی گ��ون��ج��اوە‪ ،‬جا‬ ‫ئ��ەو گ��ەڕان��ەوەی��ە ل��ە ك��ای��ەی فكری و‬ ‫مێژوویی و تەنانەت ڕامیاریشدا بێت‪،‬‬ ‫بەمەرجێك لەسەر بنەمای سۆز نەبێت‬ ‫و تەنها خەوبینین نەبێت بە وێستگەكانی‬ ‫س��ەرك��ەوت��ن��ەوە و خ��ۆ بەستنەوە بە‬ ‫ڕاب����ردووی ق��ارەم��ان��ەك��ان��ەوە‪ ،‬دەبێت‬ ‫گەڕانەوە بۆ ڕابردوو لەسەر بنەمای لۆژیك‬ ‫بێت و بە جۆرێك كەڵكی لێوەربگیرێت‬ ‫هیچ ئاماژەیەك نەمان گێڕێتەوە بۆ‬ ‫ئەو چاالكیانەی مرۆڤ بۆ ئەمڕۆ تەنها‬ ‫وەكو حیكایەتێكی مێژوویی دەستیان بۆ‬ ‫دەبرێت‪ ،‬بەتایبەت لە كایەی سیاسیدا‪.‬‬ ‫ئیسالمی سیاسی لەسەر ئەم پاشخانە‬ ‫دەژی‪ ،‬بەجۆرێك ئەو تێڕوانین و میتۆد‬ ‫و بیركردنەوانەی لە (سەلەفی ساڵح)‬ ‫ەوە بۆیان بەجێماوە‪ ،‬وەك��و هۆنراوە‬ ‫فۆلكلۆریەكانی لێهاتووە بە دەماودەم بۆ‬ ‫یەكی دەگێڕنەوە‪ ،‬بەبێ‌ ئەوەی لەسەر‬ ‫تەنها یەك ڕستە لەو ڕابردووە بوەستن‬ ‫و تێی ڕامێنن و ل��ە حیكمەتەكانی‬ ‫تێبگەن‪ ،‬بتوانن شیكارو تەفسیراتی‬ ‫ئەمڕۆیی بۆ بكەن‪ ،‬تەنها لە ڕێگەی‬ ‫سەرچاوەكانی ب���اوەڕەوە ب��ڕی��اردەدەن‬ ‫باوەڕێك هیچ دەرفەتێك بۆ بیركردنەوە‬ ‫و لۆژیك ناهێڵێتەوە دەخالەت لە فەرمان‬ ‫و واعیزەكاندا بكات‪ .‬ئەم باوەڕبوونەش‬ ‫زۆرجار لە دەقە پیرۆزەكانی قورئان و‬ ‫سونەتەوە وەرنەگیراوە‪ ،‬بەڵكو زیاتر لە‬ ‫گێڕانەوەو وتەكانی زانایەكی ئاینی یان‬ ‫سەركردەیەكی ئیسالمییەوە سەرچاوەی‬ ‫گرتووە‪ ،‬ئەمە ب��اوەڕی زۆرب��ەی زۆری‬ ‫ئەندامانی ئەو ڕەوتانەیە كە بە ئیسالمی‬ ‫سیاسی ن��اودەب��رێ��ن بەتایبەت هێزە‬ ‫جیهادی و توندڕەوەكان‪ ،‬ئەم دەردە لە‬ ‫ێ ئاگایی‬ ‫جیهانبینی ئیسالمی سیاسیدا ب ‌‬ ‫و دورەپ��ەرێ��زی ئ��ەم ڕەوت��ە ئایینیانە‬ ‫نیشاندەدات‪ ،‬لە جەوهەری ئایین و بنەما‬ ‫فكریەكانی ئایین‪.‬‬ ‫ئ��ەگ��ەر گ��روپ��ێ��ك ی���ان ڕەوت��ێ��ك��ی‬ ‫ئ��ای��دۆل��ۆژی ب���ەم خ��ەون��ان��ەوە ب��ژی‬ ‫ێ‬ ‫لەسەر ئەو میتۆدە ئاینیانە بژی بەب ‌‬ ‫دەستكاریكردن‪ ،‬ئیدی ناتوانرێت وەكو‬ ‫دیاردەیەكی ئەمڕۆیی بناسرێت‪ ،‬بۆ ناسین‬ ‫و گوزارشتكردن لەم جۆرە لە جیهانبینی‬ ‫پێویستە بگەڕێیتەوە بۆ پاشخانی ئەم‬ ‫ڕەوتانە كە دیرۆكی چەند سەدەیەكی‬ ‫لەمەوبەرە‪ ،‬لە سیحری ئەو ج��ۆرە لە‬ ‫ئەفكارو كردەی كۆمەاڵیەتی و سیاسی‬ ‫ئ��ەو قۆناغە بگەیت‪ ،‬دی��ارە ج��ادووی‬ ‫ئەم جۆرە ڕەوتانە كە شوێنكەوتوانی‬ ‫كوێردەكات‪ ،‬بریتیە لە هێزی ئاسمانی‪،‬‬ ‫هێزی ئاسمانی بۆ كەسانێك لە ڕێگەی‬ ‫باوەڕەوە بارگاوی بكرێن‪ ،‬هێزی ئەوەیان‬ ‫نەبێت بوونی خۆیان بپارێزن لەناو‬ ‫ئەو دەری��ا ترسناكەی ئایندا‪ ،‬نەتوانن‬ ‫خوێندنەوەی خۆیان هەبێت بۆ ئاین‬ ‫دواج���ار ئەمانە هێزێكی مەترسیدار‬ ‫دروستدەكەن كە پڕیەتی لەڕق بەرانبەر‬ ‫بە مرۆڤ بەرانبەر بە دونیا‪ ،‬بەرانبەر بە‬ ‫هەموو داهێنانێك‪ ،‬وەكو ئەوەی ئەمڕۆ‬ ‫گرووپە توندڕەوەكان پیادەی دەكەن‪،‬‬ ‫كە لە ئێستادا بەیەكێك لە مەترسیەكان‬ ‫ب��ۆ س��ەر مرۆڤایەتی دەبینرێن‪ ،‬ئەم‬ ‫مەترسیەش لەوەوە سەرچاوەی گرتووە‬ ‫هیچ دەرفەتێك نەماوەتەوە بۆ دیالۆگ و‬ ‫ئارگیومێنت‪.‬‬ ‫لە دنیای ئێمەدا ئیسالمی سیاسی لە‬ ‫زۆربەی كایەكانی ژیاندا تێڕوانینەكانی‬ ‫ناڕۆشن و ئاڵۆزن‪ .‬بەو مانایەی ناتوانیت‬ ‫لە نیەتەكانیان بگەیت‪ ،‬بەچ پێوەرێك‬ ‫بكەویتە دی��ال��ۆگ لەگەڵیاندا‪ ،‬ئ��ەدای‬ ‫سیاسی ئەم پارتە ئیسالمیانە دوو ڕوی‬ ‫هەیە‪ ،‬ئەمەش بەتەواوی لە گوتاریاندا‬

‫ڕق لەوانی تر نەریتێكی ترسناكی ئیسالمی سیاسیە‬

‫ئیسالمییەكان باس لە كۆمەڵگەی مەدەنی و دیموكراسیەت و ماف‬ ‫و ئازادییەكانی تاك دەكەن‪ ،‬لە كاتێدا نەك هەر باوەڕیشیان پێی نییە‪،‬‬ ‫بەڵكو بۆ سەر بیركردنەوەی ئێستاو داهاتووی جیهانی ئیسالمی بە‬ ‫مه‌ترسییه‌کی گەورەشی دادەنێن‬ ‫بەدیدەكرێت‪ .‬لەسەر دوو ڕەوت كاردەكات‪،‬‬ ‫لەسەر پاشخانی ڕاب���ردووی ئیسالمی‬ ‫سیاسی و ئێستای پارتە عەلمانیەكان‬ ‫كاردەكەن‪ ،‬ئەم كاركردنەش تەنها لە‬ ‫فۆڕمدا بەدیدەكرێت‪ ،‬بەهیچ شێوەیەك‬ ‫نەتوانراوە لە مانا و قواڵییەكانی ئەم‬ ‫دوو ئاڕاستەیە لە كاركردن بگەن‪ ،‬وەك‬ ‫ئەوەی كە هەن‪.‬‬ ‫ئەو ڕابردووەی كە پارتە ئیسالمیەكانی‬ ‫ئەمڕۆی دنیای ئێمە كردوویانە بە پاشخانی‬ ‫حكومداری و جموجوڵی سیاسیان‪ ،‬زۆر‬ ‫لەپێشترە لە ڕووی گوتار و تێڕوانینیان‬ ‫بۆ هەموو پرسەكانی ناو كۆمەڵگە‪ ،‬بە‬

‫كۆمەڵگاكەی خۆیان بوو‪ ،‬ئەو جۆرە لە‬ ‫گوتار و ئەدای سیاسی بۆ ئەو ژینگەیە لە‬ ‫ڕووی كات و شوێنەوە تاڕادەیەك گونجاو‬ ‫بووە‪ ،‬بەاڵم بۆ ئێستاو لەكۆمەڵگەیەكی‬ ‫جیاوازو لە زەمەنێكی وەك ئەمڕۆدا كاری‬ ‫زۆر س��ادەو دواكەوتوانەیە‪ ،‬بەبەڵگەی‬ ‫ئەوەی لە ئێستادا ئەزموونێكی سیاسی‬ ‫ئیسالمیمان دەستناكەوێت بە تێڕوانینێكی‬ ‫كالسیكیانەوە لە كۆمەڵگە بڕوانێت‬ ‫و بتوانێت لە دەس��ەاڵت��دا بمێنێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم سەرباری ئەوەش ئیسالمیەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی ئێمە خۆیان بەمیراتگری ئەو‬ ‫جۆرە لە حكومڕانی دەزانن و نایانەوێت‬

‫پێگەیەكی جەماوەریی زۆر الوازی هەیە؟‬ ‫لەالیەكی ترەوە هەیمەنەو بااڵدەستی‬ ‫ئێستاو داه��ات��ووی��ەك��ی سیكۆالر كە‬ ‫سەرچاوەكەی ڕۆژئاوایە بەخێراییەكی‬ ‫چاوەڕواننەكراو لە گەشە سەندندایە‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا زۆربەی زۆری ناوەڕۆكی ئەو‬ ‫میتۆد و تیۆریانەی گوزارشتن لە شێوازی‬ ‫حكومڕانی و سیستەمی بەڕێوەبردن‬ ‫بۆ بەدیهێنانی دنیایەكی باشتر ناتەباو‬ ‫پێچەوانەی ئەو ڕابردووەیە كە ئیسالمی‬ ‫سیاسی بۆی دەگەڕێتەوە‪ ،‬بەو مانایەی‬ ‫بەدیهاتنی دنیایەكی باشتر تەنها بەوە‬ ‫دەبێت دین و ئایدۆلۆژیا لە بەڕێوەبردنی‬

‫بەدیهاتنی دنیایەكی باشتر تەنها بەوە دەبێت دین و‬ ‫ئایدۆلۆژیا لە بەڕێوەبردنی خەڵكدا‬ ‫مانایەكی تر‪ :‬هەڵوێست و بیركردنەوەكانی‬ ‫ئەوان ڕۆشن دەبینرێن‪ ،‬ئەوان بەڕاستی‬ ‫خۆیان بەنوێنەری پەیامێكی ئاسمانی‬ ‫دەزانی‪ ،‬هەموو وەعزو فەرمانەكانیان لە‬ ‫دەقە ئاینیەكانەوە هەڵدەگۆزی‪ ،‬هەموو‬ ‫پاوانخوازییەكانیشیان لەوێوە شەرعیەت‬ ‫پێدەدەن‪ ،‬جا ئەو ڕابردووە لە قۆناغەكانی‬ ‫خیالفەی ئیسالمیەوە یان لە قۆناغی‬ ‫دروستبوونی ئیخوان مووسلیمینەوە‬ ‫دەستپێبكات جیاوازیی نییە‪ ،‬ڕابردووی‬ ‫ك���اری س��ی��اس��ی ئ����ەوان ه��ەڵ��ق��واڵوی‬ ‫ن��او واقیعی سیاسی و كۆمەاڵیەتی‬

‫پانتاییەكانی بیركردنەوەیان لە دەرەوەی‬ ‫ئەو ڕووبەرانەدا بترازێنن‪ ،‬بەهەمان نەریت‬ ‫و بە هەمان تێڕوانینەوە هاتوونەتەوە‬ ‫مەیدان‪ ،‬بەفریادڕەسی دنیاو دواڕۆژی‬ ‫دەزانن‪ ،‬ئەمەش توشی ئیحراجی سیاسیی‬ ‫كردوون لەبەردەم كۆمەڵگەدا‪ ،‬چوونكە‬ ‫ئەو پرسیارە هەمیشە لەبەردەمیاندا‬ ‫ێ وەاڵم سەرهەڵدەداتەوە كە چۆن لە‬ ‫بەب ‌‬ ‫كۆمەڵگەیەكدا زۆربەی ڕێوڕەسم و بۆنە‬ ‫و نەریتە كۆمەاڵیەتیەكانی هەڵهێنجراوی‬ ‫ناو ئاینی پیرۆزی ئیسالمە‪ ،‬بەاڵم پارتی‬ ‫ئیسالمی سیاسی لەم جۆرە كۆمەڵگەیەدا‬

‫خەڵكدا ب��ەدوورب��ن‪ .‬ئ���ەوەی ل��ەم��ڕۆدا‬ ‫دەگ��وزەرێ��ت مۆدێلی ڕۆژئ��اوای��ە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫زۆرجار نیفاقی سیاسی لە گوتاری ئەم‬ ‫پارتە ئیسالمیانەدا بە ئاشكرا دەبینرێت‪،‬‬ ‫هەڵوێستی سیاسی لەو شوێنەدا دەبێتە‬ ‫نیفاق كە دیوێكی ئەجێندای سیاسیان‬ ‫دەشارنەوە‪ ،‬ئەو شاردنەوەیە بەو مانایە‬ ‫نییە ناوبنرێت سیاسەتكردن‪ ،‬بەڵكو‬ ‫بەرانبەر ڕای گشتی ڕووی ڕاستەقینەی‬ ‫خۆیان دەشارنەوە و ئیسالمییەكان باس‬ ‫لە كۆمەڵگەی مەدەنی و دیموكراسیەت‬ ‫و ماف و ئازادییەكانی تاك دەك��ەن‪،‬‬

‫لە كاتێدا نەك هەر باوەڕیشیان پێی‬ ‫نییە‪ ،‬بەڵكو بۆ س��ەر بیركردنەوەی‬ ‫ئێستاو داه��ات��ووی جیهانی ئیسالمی‬ ‫بە مه‌ترسییه‌كی گەورەشی دادەنێن‪،‬‬ ‫مەبەست لەم گوتارە ساختەیە ئەوەیە‬ ‫دیوێكی ترسناكی بیركردنەوەی خۆیان‬ ‫دەش��ارن��ەوە ك��ە دی��وی ڕاستەقینەی‬ ‫خۆیانە بۆ ئێستای كۆمەڵگە‪ ،‬چونكە‬ ‫باش ئەوە دەزانن كۆمەڵگە بیركردنەوە‬ ‫ترسناكەكانی ئەوان ڕەتدەكاتەوە‪.‬‬ ‫ل��ەم نێوەندەدا ئیسالمی سیاسی‬ ‫خاوەنی هیچ گوتارێك نین كە هەڵقواڵوی‬ ‫ناو پارت و گرووپە سیاسیەكانی خۆیان‬ ‫بێت‪ ،‬ئەوەی هەیە ڕابردووێكی دەسكاری‬ ‫ن��ەك��راوە‪ ،‬لەگەڵ داهاتوویەكدا نە بە‬ ‫خواستی ئەوانە و نە دەستی ئەوانیشی‬ ‫تێدایە‪ .‬ئ��ەم دوالیزمیە ل��ە گوتاری‬ ‫سیاسیاندا دواج��ار چەندین دی��اردەی‬ ‫سەیرو توندی لێبەرهەم هاتووە‪ ،‬ڕقی‬ ‫بەرهەم هێناوە‪ ،‬ڕوونتر بڵێین ئامانج و‬ ‫ستراتیژی دروستبوونی هەر پارتێكی‬ ‫سیاسی ئیسالمی گەیشتنە بە دەسەاڵت‬ ‫كە هەموو هەیكەلی ئەو دەسەاڵتەش‬ ‫ل��ە چ��وارچ��ێ��وەی دەق��ە ئایینیەكاندا‬ ‫بێت‪ .‬ب��ەاڵم كاتێك دەزان��ن بۆ ئێستا‬ ‫گونجاو نییە‪ ،‬بۆ ماوەیەك دەیشارنەوە‬ ‫ێ ئەوەی بتوانن بیر لەوە بكەنەوە‬ ‫بەب ‌‬ ‫بۆچی گونجاونییە؟ دیارە كات و شوێن‬ ‫دوو پاڵنەرن بۆ ئ��ەوەی هیچ دەقێكی‬ ‫نوسراو بەیەك پێناسەوە نەمێنێتەوە و‬ ‫بەردەوام تەفسیری نوێی بۆ بكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم ڕووب��ەری بیركردنەوەی ئیسالمی‬ ‫س��ی��اس��ی ل��ە ن���او چ��وارچ��ێ��وەی��ەك��دا‬ ‫قەتیسماوەتەوە و ناویان ناوە پیرۆزی‪.‬‬ ‫دواج��ار نەبوونی چوارچێوەیەكی ڕوون‬ ‫لە گوتاری سیاسیدا كە بەرهەمی ناو‬

‫بیركردنەوەی خۆیان بێت لەبری ئەوە‬ ‫ڕق بەرهەمهاتووە‪ .‬هەر ئەمەش وای‬ ‫كردووە لەم سەردەمەدا نەتوانین دەست‬ ‫بۆ هیچ سیستمێكی ئەزموونكراوی ئاینی‬ ‫سەركەوتوو ڕابكێشین‪.‬‬ ‫ڕق لە دەرەنجامی ئەو دۆخەوە دروست‬ ‫ب��ووە كە ب��ەت��ەواوی ب��واری بۆ ئ��ەوان‬ ‫نەهێشتووەتەوە كە دەستیان هەبێت‬ ‫لە نەخشاندنی وێنەیەكی دیاریكراوی‬ ‫ئاینی بەو شێوەیەی خۆیان دەیانەوێت‪،‬‬ ‫واتا دڵنیانین لە خودی بیركردنەوەكانی‬ ‫خۆیان‪ ،‬گەیشتوون بە یەقینێك بوونی‬ ‫ئەوان لە ئێستادا بەو گوتارە سیاسییە‬ ‫الوازەوە جگە لەكات بەڕێكردن هیچی‬ ‫تر نییە‪ ،‬یەقینێك ئەوەی لە دەرەوەی‬ ‫ڕوبەرەكانی بیركردنەوەی ئ��ەوان دایە‬ ‫دژیانە‪ ،‬بۆیە بەئەركی دەزانن‪ ،‬بە درووشمی‬ ‫ێ كەڵككردنی داهاتووی ئەو‬ ‫سڕینەوە و ب ‌‬ ‫پەیامە سیكۆالرانە بۆ دواڕۆژی مرۆڤ‬ ‫دەستیان پێكرد‪ ،‬سڕینەوەی ئەوانەی‬ ‫وەك��و ئ���ەوان بیرناكەنەوە‪ ،‬ئ��ەوان��ەی‬ ‫لە ڕووبەرەكانی بیركردنەوەی ئەواندا‬ ‫جێگەیان نابێتەوە‪ ،‬ئەم سڕینەوەیە لە‬ ‫كاتی ك��رداردا شێوازەكەی دەگۆڕێت‪،‬‬ ‫وات��ە بەپێی بۆ ڕەخسانی ئەو هێزانە‬ ‫جۆری سڕینەوەكەش گۆڕانی بەسەردا‬ ‫دێت‪ ،‬لەوانەیە لە ساتەوەختێكدا تەنها‬ ‫لەسنووری هەڕەشەو ئیهانەكردندا بێت‪،‬‬ ‫ێ پێشنیازی تەسلیم بوون بێت‪،‬‬ ‫دەش ‌‬ ‫تەسلیم ب��وون وات��ای كۆیلەبوون یان‬ ‫دەشێ‌ بگاتە كوشتن یان دواجار لەوانەیە‬ ‫بیركردنەوەیان بگاتە ئاستێك خۆیان لە‬ ‫ناوببەن بۆ ئەوەی بەرانبەر بسڕنەوە‪،‬‬ ‫وەكو ئەوەی ئەمڕۆ لە ئێراق و هەندێك‬ ‫واڵتانی تردا بووە بەدیاردە‪.‬‬ ‫ڕق لەوانی تر نەریتێكی ترسناكی‬ ‫ئیسالمی سیاسیە‪ ،‬ئەم نەریتە بووە بە‬ ‫ێ‬ ‫پێویستییەكی نكووڵی لێنەكراو‪ ،‬دەش ‌‬ ‫ڕق لەوانی تر لەبەرانبەر خۆشەویستكردنی‬ ‫خۆیاندا بەرهەمهاتبێت‪ ،‬یان لەوانەیە‬ ‫نەبوونی ت��وان��ای گفتوگۆو نەبوونی‬ ‫ێ لە دیالۆگ و دۆڕانیان لەم‬ ‫ئەدایەكی نو ‌‬ ‫مەجاالنەدا بووبێتە هۆی بەرهەمهێنانی‬ ‫ئەم ڕقە‪ ،‬ڕق هەمیشە پێچەوانەیەكی‬ ‫ه��ەی��ە ك��ە خۆشەویستییە‪ ،‬دەك��رێ��ت‬ ‫دابەشكردنێكی موتڵەق هەبێت لەم‬ ‫كایەدا‪ ،‬دابەشكردنێك لە نێوان ڕقلێبوون‬ ‫و خ��ۆش��وی��س��ت��ن��دا‪ ،‬ه���ەر وەك چ��ۆن‬ ‫جیاكارییەكی موتڵەق لەبەینی كوفرو‬ ‫تەوحیدا بەشێكە لە كلتوری ئیسالمی‬ ‫سیاسی‪ ،‬ئیدی ئ��ەوە لە ن��او پەیامی‬ ‫هەمو ئایدۆلۆژییەكدا دەبێتە بەشێك لە‬ ‫سروشتی ئەو ئایدۆلۆژیایە‪ ،‬ئەم جۆرە لە‬ ‫بیركردنەوە دەقی ئاینی لەسەرە ( ئەگەر‬ ‫كەسێكت خۆشویست‪ ،‬ئەوا دەبێت لەبەر‬ ‫ێ و ڕقت لەكەسێك بوو‬ ‫خودا خۆشت بو ‌‬ ‫دەبێت لەبەر خودا ڕقت لێی بێت)‪.‬‬ ‫ئیسالمییەكان بۆ چاوگی ئیلهامی‬ ‫س��ی��اس��ی��ان ك��ە پێشینەی ئاینییە‬ ‫دەگەڕێنەوە‪ ،‬كاتێك گروپێكی ئیسالمی‬ ‫سیاسی بیەوێت شەرعیەت بە كاری‬ ‫سیاسی خۆی ب��دات لەسەر ئەم پنتە‬ ‫ك��اردەك��ات‪ .‬لەكاتی بوونی ئینتیمای‬ ‫سیاسیدا ڕق و خۆشەویستی دوو‬ ‫هێزی بااڵدەستن بۆ بڕیاردان‪ ،‬هاوكات‬ ‫بۆ پێوانی پلەی ئیمانی ه��ەر تاكێك‬ ‫پێویستە لە بەر چاوبگیرێن‪ .‬دەبێت تۆی‬ ‫تاك پارتی ئیسالمیت خۆشبووێت‪ ،‬شوێن‬ ‫كارو بەرنامەی ئ��ەوان بكەویت‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئ��ەوەی ئ��ەوان س��ەرچ��اوەی ئەجێندای‬ ‫سیاسییان لە شەریعەتەوە وەرگرتووە‪،‬‬ ‫شەریعەتیش ل��ە ه��ێ��زی ب��ااڵدەس��ت��ی‬ ‫ئاسمانەوە فەرمانەكان نازڵدەكات‪،‬‬ ‫خۆدەبێت لەبەرانبەر خۆشیاندا ئیدی‬ ‫ئەو بەرانبەرە هەركەسێك بێت تەنها‬ ‫بە بەرنامەی ئیسالم كارنەكات‪ ،‬ببێتە‬ ‫هێزێكی ناڕاست‪ ،‬ئەم ڕقەش لەو كاتەوە‬ ‫دەستپێدەكات كار لەسەر چەسپاندنی‬ ‫بنەماكانی دەك��ات لە ناو كۆمەڵگەدا‪،‬‬ ‫هەر ڕێگریەك یان هەر هێزێكی تر لە‬ ‫دەرەوەی سنوری ئەو ئایدۆلۆژییەوە‬ ‫ببێتە ب��ەرب��ەس��ت‪ ،‬تەنها سڕینەوەی‬ ‫دەكەنە بەرنامەی كاریان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫ئاينناسى‬

‫‪4‬‬

‫شێواندنی ئایینی ئێزدی و هاندان بۆ توندوتیژی دژی ئێزدیان الی هه‌ندێك ل ‌ه ئیسالمیه‌كان‬ ‫ده‌رباره‌ی لێدوانی بانگخوازی ئیسالمی (عه‌بدولواحید محه‌مه‌د ساڵح) له‌سه‌ر ئێزدیه‌كان‬ ‫سه‌روه‌ر پێنجوێنی‬ ‫به‌شی یه‌كه‌م‬ ‫ل��ه‌ س���ه‌رده‌م���ی ئێستای جیهانی‬ ‫ئیسالمیدا دیارده‌ی واعیزی ته‌له‌ڤیزیۆنی‬ ‫و بانگخوازی ته‌له‌ڤیزیۆنی كۆمه‌ڵگای‬ ‫ئیسالمیی ت��ه‌ن��ی��وه‌ت��ه‌وه‌ و ب��وه‌ت � ‌ه‬ ‫دیارده‌یه‌كی سه‌رنجڕاكێش ك ‌ه تێڕامان و‬ ‫هه‌ڵوێسته‌ی زۆر هه‌ڵده‌گرێت‪ .‬كۆمه‌ڵێك‬ ‫واعیز و وتاربێژی ئیسالمی ك ‌ه كه‌مترین‬ ‫شاره‌زاییان ل ‌ه ئایینه‌كه‌ی خۆیشیان هه‌ی ‌ه‬ ‫و ل ‌ه بیری هاوچه‌رخ و كولتوره‌كان و‬ ‫ئایینه‌كانی تر بێئاگان؛ زاڵ بون به‌سه‌ر‬ ‫ڕاگه‌یاندنی ئیسالمی و هۆشیاریی میللیی‬ ‫ئیسالمیدا و ئاڕاسته‌كردنی عه‌قڵی‬ ‫مرۆڤی موسوڵمانیان به‌ده‌سته‌‪ .‬ئه‌م‬ ‫واعیزه‌ ته‌له‌ڤیزیۆنیانه‌‪ ،‬ل �ه‌وه‌دا له‌گه‌ڵ‬ ‫واع��ی��زه‌ كۆنه‌كانی س �ه‌ره‌ت��ای مێژوی‬ ‫ئیسالمی یه‌ك ده‌گرنه‌وه‌ ك ‌ه هه‌میش ‌ه‬ ‫وت� ‌ه و وتاره‌كانیان كه‌مترین متمان ‌ه‬ ‫و بناخه‌ی زانستییان هه‌یه‌‪ ،‬هه‌رچی‬ ‫ببیستن و ببینن ده‌یگێڕنه‌و‌ه بۆ خه‌ڵك‬ ‫(هه‌روه‌كو چینی واعیزه‌كان « ُو ّعاظ» و‬ ‫چیرۆكبێژه‌كان « ُق ّصاص» ی سه‌ره‌تای‬ ‫م��ێ��ژوی ئیسالمی ك�ه‌ هه‌مو چیرۆك ‌ه‬ ‫ئه‌فسانه‌یی ُ‬ ‫«خرايفّ» ـه‌كانی كه‌له‌پوری‬ ‫ئیسالمی ئه‌مانه‌ په‌ره‌یان پێ داون و‬ ‫باڵویان كردونه‌ته‌وه‌)‪ .‬هه‌رچی شایع ‌ه‬ ‫و پرۆپاگه‌ندا هه‌ی ‌ه و ب ‌ه كه‌ڵكی وتار‬ ‫و بیركردنه‌وه‌كانی خۆیان و هۆشیار‌ه‬ ‫ئه‌فسانه‌ییه‌كه‌یان بێت؛ ده‌یخه‌نه‌ گه‌ڕ و ب ‌ه‬ ‫ناوی دین و عه‌قڵ و زانسته‌و‌ه ده‌رخواردی‬ ‫خه‌ڵكی ده‌ده‌ن‪ ،‬له‌گه‌ڵ نه‌زانی و بێئاگایی‬ ‫و به‌دحاڵیبون و ساده‌ییه‌كانی خۆیان‪،‬‬ ‫سه‌رباری ت��ون��دڕه‌وی و ده‌مارگیرییان‬ ‫به‌رامبه‌ر هه‌مو ته‌وژم ‌ه فیكریه‌كانی تر‬ ‫و كولتور و ئایینه‌كانی تر و ڕێباز و‬ ‫گروپه‌كانی تری ئایینه‌كه‌ی خۆیشیان‪.‬‬ ‫هه‌مو ئه‌مه‌ش به‌ زم��ان و شێوازێكی‬ ‫هانده‌ران ‌ه كه‌ گوێگره‌كانی خۆیان ـ ك ‌ه‬ ‫موسوڵمانی ساده‌ و ته‌قلیدین و زۆربه‌یان‬ ‫گه‌نج و تازه‌پێگه‌شتون ـ پڕ ده‌كه‌ن ل ‌ه ڕق‬ ‫و ده‌مارگیری و توندڕه‌وی و به‌كه‌مزانین‬ ‫به‌رامبه‌ر شوێنكه‌وتوانی ئاڕاسته‌ فیكری‬ ‫و ئایینیه‌كانی تر‪ .‬له‌ هه‌مان كاتیشدا‬ ‫ئ��ه‌م واع��ی��ز‌ه نوێیه‌ ته‌له‌ڤیزیۆنیان ‌ه‬ ‫ب �ه‌و‌ه له‌ چینی واعیز‌ه كۆنه‌كان جیا‬ ‫ده‌ب��ن �ه‌و‌ه كه‌ ئ �ه‌م واع��ی��زه‌ نوێیانه‌ ب ‌ه‬ ‫ه��ۆی داگیركردنی كه‌ناڵه‌ ئاسمانی ‌ه‬ ‫ئایینیه‌كان و وتاری بینراو و بیستراوی‬ ‫ئایینیه‌و‌ه ناوبانگی زۆری���ان په‌یدا‬ ‫ك��ردو‌ه و هه‌ندێكیان وه‌كو ئه‌ستێره‌ی‬ ‫سینه‌مایی و هونه‌ری ناوبانگیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫و هه‌ندێكیشیان پیشه‌كه‌یان كردوه‌ت ‌ه‬ ‫بزنس و پاره‌په‌یداكردن و له‌و ڕێگه‌و‌ه‬ ‫سه‌روه‌تی زۆر و زه‌به‌ندیان پێكه‌و‌ه ناوه‌‪،‬‬ ‫چونكه‌ كااڵ و شمه‌كه‌كه‌یان له‌و كۆمه‌ڵگا‬ ‫خۆرهه‌اڵتی ‌ه دواكه‌وتوانه‌دا هێشتا بره‌وی‬ ‫هه‌یه‌ و داواكاریی له‌سه‌ره‌‪.‬‬ ‫په‌تای ئه‌و دیارده‌یه‌ كوردستانیشی‬ ‫گ��رت��وه‌ت �ه‌وه‌‪ .‬چ�ه‌ن��د «ب��ان��گ��خ��واز» و‬ ‫واعیزێكی ئیسالمی ته‌له‌ڤیزیۆن و وتار‌ه‬ ‫ئایینی ‌ه په‌خشكراوه‌كانیان داگیر كردو‌ه‬ ‫و بونه‌ت ‌ه ڕوخسار و ڕواڵه‌تی ڕاگه‌یاندنی‬ ‫ئیسالمی كه‌ عه‌قڵه‌ ئیسالمی ‌ه میللیه‌ك ‌ه‬ ‫ئاڕاست ‌ه ده‌كات‪ .‬ئه‌م واعیزانه‌ ن ‌ه زانای‬ ‫ئایینی (مه‌ال) ن و نه‌ له‌ ئاستی هۆشیاریی‬ ‫چینی ڕۆشنبیریشدان‪ ،‬ن ‌ه شاره‌زاییان ل ‌ه‬ ‫زانسته‌ ئایینیه‌ ته‌قلیدیه‌كان هه‌یه‌‪ ،‬و ن ‌ه‬ ‫هۆشیارییه‌كی زانستی و نوێیشیان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫به‌پێی تێگه‌یشتن و ئاره‌زوی خۆیان ده‌م‬ ‫ل ‌ه ئایین و له‌ هه‌مو بواره‌كانی تریش‬ ‫ده‌كوتن و ل ‌ه هه‌مو ئه‌م بوارانه‌شدا هه‌ڵه‌ی‬ ‫ئابڕوبه‌ره‌ش ده‌ك�ه‌ن و چه‌مكی چه‌وت‬ ‫و تێگه‌شتنی ناقۆاڵ باڵو ده‌كه‌نه‌وه‌‪ ،‬و‬ ‫زۆر جار جه‌ماوه‌ریش هان ده‌ده‌ن بۆ‬ ‫توندڕه‌وی و ڕق به‌رامبه‌ر نه‌یار‌ه فیكری‬ ‫و ئایینیه‌كانیان‪ .‬ڕه‌نگ ‌ه دیارترینی ئه‌مان ‌ه‬ ‫لێر‌ه ئ�ه‌وان�ه‌ بن ك ‌ه پێیان ده‌وترێت‬ ‫(حاجی ك��اروان) و (مامۆستا هاوڕێ)‬ ‫و (مامۆستا عه‌بدولواحید)‪ .‬سااڵنێك ‌ه‬ ‫ئه‌مان ‌ه جه‌ماوه‌رێكی ئیسالمی و ئاییندار‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی له‌ چینی الوی ئاییندار‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫وتاره‌كانیان ئاڕاسته‌ ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬و بێ‬ ‫گومان به‌رپرسیارن له‌و ڕق ‌ه ئایینیه‌ی‬ ‫الی گه‌نجانی ئیسالمی و ئاییندار هه‌ی ‌ه‬

‫به‌رامبه‌ر هه‌مو ئه‌وانه‌ی له‌ بیركردنه‌وه‌دا‬ ‫جیاوازن‪ ،‬و به‌رپرسیارن له‌ گه‌لێك له‌و‬ ‫لێكدانه‌وه‌ و تێگه‌شتن ‌ه چه‌وتانه‌ی ده‌ق‬ ‫و چه‌مك ‌ه ئایینیه‌كان كه‌ باڵو ده‌بنه‌وه‌ و‬ ‫هه‌ندێك جار فه‌توای ناقۆاڵ و نابه‌رپرسان ‌ه‬ ‫و توند و نه‌شیاویش باڵو ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫هه‌مویان دیارتر له‌ نه‌شاره‌زایی و توندی و‬ ‫ده‌ركردنی فه‌توای ناقۆاڵ و باڵوكردنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌مك و فێركاریی چ �ه‌وت و هه‌ڵ ‌ه و‬ ‫سوكایه‌تیكردندا به‌ بیر و ئایینه‌كانی‬ ‫تر؛ ناوبراو به‌ (مامۆستا عه‌بدولواحید)‬ ‫ه‌ كه‌ به‌ (دكتۆر عه‌بدولواحید) یش‬ ‫ناو ده‌برێت‪ ،‬ك ‌ه دكتۆرایه‌كی پزیشكیی‬ ‫له‌ س��ودان (قیبله‌ی خوێندنی بااڵی‬ ‫گه‌لێك له‌ ئیسالمیه‌كان) هێناوه‌ته‌وه‌‪ ،‬و‬ ‫له‌ هه‌مان كاتیشدا وتاری ئایینیی زۆری‬ ‫په‌خش كردوه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ل ‌ه ماوه‌ی ڕابردودا چه‌ند جار‬ ‫ب ‌ه وت��ار و فه‌توا ناقۆاڵكانی كێشه‌ی‬ ‫دروست كردوه‌ و بوه‌ته‌ جێی ڕه‌خنه‌ و‬ ‫ڕه‌تكردنه‌و‌ه و به‌ڵكو تانه‌ و ته‌شه‌ر و‬ ‫گاڵته‌ی زۆربه‌ی خه‌ڵكیش‪ .‬له‌م دواییه‌شدا‬ ‫له‌ وتارێكیدا له‌سه‌ر ئێزدیه‌كان هه‌وڵی‬ ‫داو‌ه ئێزدیه‌كان ل ‌ه بازنه‌ی كوردبون ببات ‌ه‬ ‫ده‌ره‌وه‌ و بڵێت ئێزدیه‌كان كورد نین‪،‬‬ ‫و هه‌وڵ ده‌دات جه‌ماوه‌ری موسوڵمان‬ ‫ل ‌ه ئێزدیه‌كان و كرێكار‌ه ئێزدیه‌كان‬ ‫هان بدات‪ ،‬و به‌ هه‌مو شێو‌ه و بیانو و‬ ‫به‌ڵگه‌یه‌كی ڕاست و ناڕاست هه‌وڵ ده‌دات‬ ‫ئایینی ئێزدی و مرۆڤی ئێزدی ناشیرین‬ ‫بكات‪ .‬ئێم ‌ه ل�ه‌م وت���اره‌دا هه‌ڵوێست ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر گرنگترین جومگه‌كانی وتاره‌كه‌ی‬ ‫ده‌كه‌ین و نه‌زانیه‌كانی ئاشكرا ده‌كه‌ین‪:‬‬ ‫بنچینه‌ی ناوی ئێزدیه‌كان و‬ ‫كوردبونیان‬ ‫ئیسالمیه‌كان به‌گشتی نایانه‌وێت كورد‬ ‫ل ‌ه ده‌ره‌وه‌ی ئیسالم و له‌ پێش ئیسالم و‬ ‫له‌ پاش ئیسالم بون و كیانێكی هه‌بوبێت‬ ‫ی��ان هه‌بێت‪ .‬ب �ه‌الی ئ �ه‌وان �ه‌وه‌ ئیسالم‬ ‫ك��وردی دروس��ت ك��ردوه‌‪ ،‬و كورد پێش‬ ‫ئیسالم ئه‌گه‌ر وه‌كو گروپێكیش هه‌بوبێت؛‬ ‫هیچ نه‌بون و هیچ‌كار‌ه نه‌بون و نوسینیان‬ ‫نه‌بوه‌ و ده‌وڵه‌تیان نه‌بوه‌‪ ،‬ئیتر گوایه‌ ك ‌ه‬ ‫ئیسالم هاتوه‌ و كوردستانی داگیر كردوه‌؛‬ ‫كورد هیچی نه‌بو‌ه له‌ ده‌ستی بدات و ل ‌ه‬ ‫دوای ئیسالمه‌وه‌ ئینجا كورد شارستانێتی‬ ‫و نوسین و ده‌وڵه‌تی هه‌بوه‌‪ .‬به‌م شێوه‌ی ‌ه‬ ‫كورد ته‌نها ل ‌ه قاڵبی ئیسالمدا ده‌بینن و‬ ‫نایانه‌وێت كه‌س باسی كوردی زه‌رده‌شتی‬ ‫و كوردی یه‌زدانپه‌رست و كوردی مه‌سیحی‬ ‫و كوردی یه‌هودی بكات‪ ،‬و پێیان خۆش‬ ‫نی ‌ه كه‌س باسی ك��وردی پێش ئیسالم‬ ‫و كولتوری ك��وردی��ی پێش ئیسالم و‬ ‫ئایینی كوردیی پێش ئیسالم بكات‪.‬‬ ‫دڵیان ده‌تۆقێت له‌وه‌ی كورد بگه‌ڕێته‌و‌ه‬ ‫بۆ ڕه‌گ‌وڕیشه‌ و پێشینه‌ پێش‌ئیسالمی‬ ‫و نائیسالمیه‌كانی‪ ،‬ئه‌گه‌ر گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی‬ ‫هێمایی و ئه‌ده‌بی و هونه‌ری و ئیحتیفالی‬ ‫و زانستییش بێت‪ .‬و لێره‌و‌ه ب ‌ه هه‌مو‬ ‫شێوه‌یه‌ك دژایه‌تیی ئایینیانه‌ی توندی هه‌ر‬ ‫ڕه‌گه‌زێكی پێش‌ئیسالمی و نائیسالمیی‬ ‫كولتوری ئێسته‌ی كوردیش ده‌ك �ه‌ن‪.‬‬ ‫ئه‌م دیارده‌یه‌ی فیكری ئیسالمیه‌كانی‬ ‫كوردستان ده‌ركه‌وت ‌ه و ته‌جه‌للیی زۆر‌ه و‬ ‫له‌ هه‌مو هه‌ڵوێسته‌كانیاندا سه‌باره‌ت ب ‌ه‬ ‫پرسی كورد و مێژوه‌كه‌ی و كولتوره‌كه‌ی‬ ‫ڕه‌نگ ده‌داته‌وه‌‪ ،‬هه‌ر له‌ بابه‌تی جه‌ژنی‬ ‫(ن���ه‌ورۆز) ه‌وه‌ هه‌تا ده‌گ��ات به‌ هه‌ر‬ ‫باسێكی مێژوی كورد له‌ پێش ئیسالم‬ ‫و له‌ كاتی هاتنی ئیسالم و دواتریشدا‪.‬‬ ‫ڕاستیه‌كه‌ی ده‌بێت لێكۆڵینه‌وه‌یه‌كی‬ ‫تێروته‌سه‌ل بۆ شیكردنه‌و‌ه و به‌دواداچونی‬ ‫ئه‌م دیارده‌ی ‌ه ته‌رخان بكرێت‪ ،‬و لێره‌دا‬ ‫مه‌به‌سته‌كه‌مان هه‌ر ئه‌وه‌ند‌ه بو كه‌ ئه‌م‬ ‫هه‌وڵه‌ی واعیزی ناوبراو بۆ سه‌لماندنی‬ ‫كوردنه‌بونی ئێزدیه‌كان له‌و دیارده‌یه‌ی‬ ‫فیكری ئیسالمیه‌كانی كوردستانه‌و‌ه‬ ‫سه‌رچاو‌ه ده‌گرێت‪ ،‬و ته‌نها نمونه‌یه‌كی‬ ‫ئه‌و دیارده‌یه‌یه‌‪.‬‬ ‫ناوبراو ب ‌ه ڕاڤه‌یه‌كی هه‌ڵه‌ و ناڕاست و‬ ‫ب ‌ه پشتبه‌ستن به‌ چه‌ند لێكدانه‌وه‌یه‌كی‬

‫درهه‌مێكی زیو‌ ك ‌ه ساڵی (‪ ٧٠‬ك‪ ).‬له‌ (گه‌رم) ی (كه‌رمان) لێ‌دراوه‌‬

‫ئه‌گه‌رومه‌گه‌ر بۆ ناوی «ئێزدی» هه‌وڵ‬ ‫ده‌دات بیسه‌لمێنێت ئێزدیه‌كان كورد نین‬ ‫و ئه‌و كورد‌ه ڕه‌سه‌نه‌ نین كه‌ ده‌وترێت‪.‬‬ ‫پێش هه‌مو شتێك‪ ،‬له‌بریی «ئێزدی»‬ ‫و «ئێزیدی»‪ ،‬ئه‌و ناوه‌كه‌ ب ‌ه شێوه‌ هه‌ڵ ‌ه‬ ‫باوه‌كه‌ی ده‌خوێنێته‌و‌ه كه‌ «یه‌زیدی»‬ ‫ـه‌‪ ،‬و ئینجا چه‌ند لێكدانه‌وه‌یه‌كی هه‌ڵ ‌ه‬ ‫هه‌ڵده‌ڕێژێت و ناتوانێت هیچیشیان‬ ‫بسه‌لمێنێت‪ ،‬ته‌نها بۆ ئه‌وه‌ ده‌یانهینێته‌و‌ه‬ ‫كوردنه‌بونی ئێزدیه‌كان پێشان بده‌ن‪:‬‬ ‫ـ سه‌ره‌تا ده‌ڵێت ناوی (ئێزدیه‌كان)‬ ‫له‌ ناوی (یه‌زیدی كوڕی موعاویه‌) و‌ه‬ ‫هاتوه‌! و ئه‌م لێكدانه‌وه‌ میللیه‌ ده‌كات ‌ه‬ ‫به‌ڵگه‌ی ئ��ه‌وه‌ی ك ‌ه ئێزدیه‌كان كورد‬ ‫نین! هه‌تا ئه‌گه‌ر ئێسته‌ ئێزدیه‌كان‬ ‫خۆیان باسی (سوڵتان یه‌زید) بكه‌ن و‬ ‫بیشڵێن ئه‌و‌ه (یه‌زیدی كوڕی موعاویه‌)‬ ‫یه‌؛ ئه‌مه‌ ته‌نها كاریگه‌ریی كه‌له‌پوری‬ ‫ئیسالمیه‌ به‌سه‌ریانه‌و‌ه و داڕشتنه‌وه‌ی‬ ‫چه‌مك و زاراوه‌كانی خۆیانه‌ ل ‌ه قاڵبی‬ ‫هه‌ندێك چه‌مك و زاراو‌ه و ناوی ئیسالمی‬ ‫و عه‌ره‌بیدا‪ .‬ئیتر لێكدانه‌وه‌ی ناوی‬ ‫ئێزدی یاخود ی �ه‌زدی ب �ه‌وه‌ی ل ‌ه ناوی‬ ‫(«یه‌زید»ی كوڕی موعاویه‌) وه‌ هاتوه‌؛‬ ‫له‌ لێكدانه‌وه‌یه‌كی میللیی هه‌ڵ ‌ه زیاتر نیه‌‪.‬‬ ‫هه‌تا ئه‌گه‌ر گریمان مه‌به‌ست ئه‌وه‌ بێت‬ ‫یه‌زیدی كوڕی موعاویه‌یه‌ و ئێزدیه‌كان‬ ‫ئه‌م یه‌زیده‌یان پیرۆز كردوه‌ و كردویان ‌ه‬ ‫ب� ‌ه كه‌سێتیی پ��ی��رۆزی سه‌ره‌كییان؛‬ ‫هێشتا ئه‌مه‌ نابێت ‌ه به‌ڵگه‌ی ئه‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫ئه‌مان ‌ه كورد نین و نه‌وه‌ی یه‌زیدی كوڕی‬ ‫موعاویه‌ن‪ .‬هه‌تا ئه‌گه‌ر گریمان ئه‌و‬ ‫قسه‌یه‌ش ڕاست بێت ك ‌ه گوای ‌ه كۆمه‌ڵێك‬ ‫ئومه‌وی دوای كه‌وتنی خیالفه‌تی ئومه‌وی‬ ‫و زاڵبونی عه‌بباسیه‌كان په‌نایان بردو‌ه‬ ‫بۆ ئه‌و ناوچه‌یه‌؛ هێشتا گه‌ڕاندنه‌وه‌ی‬ ‫كۆمه‌ڵێكی ئومه‌وی بۆ یه‌زید به‌ته‌نها هیچ‬ ‫پاساوێكی نیه‌ و هیچ به‌ڵگه‌یه‌كیش نابێت‬ ‫بۆ سه‌لماندنی ئه‌وه‌ی ك ‌ه ئێزدیه‌كان ل ‌ه‬ ‫ن �ه‌وه‌ی ئه‌وان ‌ه بن‪ .‬هه‌تا ئه‌گه‌ر شێخ‬ ‫(عه‌دیی كوڕی موسافیر) ـ وه‌كو وتراو‌ه‬ ‫ـ ئومه‌وییش بوبێت و ئه‌م ڕه‌چه‌ڵه‌ك ‌ه‬ ‫ڕاس��ت بێت؛ هێشتا ناتوانرێت هه‌مو‬ ‫ئێزدیه‌كان ب ‌ه نه‌وه‌ی ئه‌و دابنرێن (ته‌نها‬ ‫چینی «شێخ» و چینی «میر» كه‌ هه‌ر‬ ‫لقێكن له‌ چینی شێخ‪ ،‬ده‌توانرێت ب ‌ه‬ ‫نه‌و‌ه یان هاوڕه‌چه‌ڵه‌كی ئه‌و دابنرێن)‪،‬‬ ‫چونكه‌ ده‌زانین ك ‌ه پێش شێخ عه‌دییش‬ ‫ئێزدیه‌كان هه‌بون و ئایینه‌كه‌یان ڕه‌گه‌ز‬ ‫و پێكهێنه‌ری زۆر كۆنی تێدایه‌‪ ،‬و شێخ‬ ‫عه‌دی ته‌نها سۆفییه‌كی موسوڵمان بو‌ه و‬ ‫هه‌تا (ئیبن ته‌یمییه‌) ستایشی خۆی و‬ ‫شوێنكه‌وتوانی كردوه‌‪ ،‬و خه‌ڵكی ناوچه‌ك ‌ه‬ ‫شوێنی كه‌وتون و ئێزدیه‌كان كه‌وتونه‌ت ‌ه‬ ‫به‌ر كاریگه‌ریی ئه‌و و خۆیان داوه‌ته‌ پاڵی‬ ‫و دوای ئه‌و ئایینی ئێزدی تا ڕاده‌یه‌ك‬ ‫له‌گه‌ڵ ئیسالم تێكه‌ڵ بوه‌ و شێخ عه‌دییش‬ ‫بوه‌ته‌ كه‌سێتییه‌كی سه‌ره‌كیی پیرۆز ل ‌ه‬ ‫ئایینه‌كه‌دا‪ .‬ڕه‌چه‌ڵه‌كی ئومه‌ویی شێخ‬ ‫عه‌دییش دور نی ‌ه دوای لكانی ناوه‌كه‌ی‬ ‫به‌ ناوی ئێزدیه‌كانه‌وه‌ و لێكدانه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫ناوه‌ به‌ نه‌وه‌ی (یه‌زید) دروست بوبێت‪.‬‬ ‫ـ جارێكی تر ناوبراو ده‌ڵێت ناوی‬ ‫(ئ��ێ��زدی) ل� ‌ه ن��اوی «ی���ه‌زد» یاخود‬ ‫«یه‌زدان» ـه‌وه‌ هاتو‌ه ك ‌ه بۆ پێناسه‌ی‬ ‫ئه‌مه‌ش ده‌ڵێ‪ :‬ناوی دێیه‌ك ‌ه له‌ ئێران!‬ ‫ج��ارێ هیچ كاتێك ش��اری «ی��ه‌زد»‬ ‫ڕیشه‌ و پێشینه‌ی وشه‌ی «یه‌زدان»‬ ‫ب � ‌ه «ی����ه‌زدان» ن��او ن��ه‌ب��راوه‌‪ ،‬ئینجا‬ ‫وشه‌ی (یه‌زدان)‪ ،‬هه‌رچه‌ند ئێسته‌ ل ‌ه‬ ‫«ی��ه‌زد» هه‌مو كاتێك ه�ه‌ر ش��ار بو‌ه‬ ‫و دێیه‌ك نه‌بو‌ه وه‌كو ئه‌م نه‌شاره‌زای ‌ه كوردیی نوێدا ب ‌ه واتایه‌كی تاك (مفرد)‬ ‫ده‌ڵێت‪ .‬ل ‌ه س�ه‌رده‌م��ی ساسانیه‌و‌ه و به‌كار دێت [وه‌كو وشه‌ی «ئێلۆهیم» ی‬

‫هه‌تا ئێسته‌ش شاری یه‌زد بنكه‌یه‌كی‬ ‫گرنگی ئایینی زه‌رده‌شتیه‌‪ ،‬و ئێستاش‬ ‫سه‌نته‌ری پارێزگای ی �ه‌زده‌ ل ‌ه ئێران‪.‬‬ ‫ئینجا لێكدانه‌وه‌ی ناوی «ئێزدی» ب ‌ه‬ ‫ناوی شاری یه‌زد؛ بیروڕایه‌كی زۆر الواز‬ ‫و ناڕاسته‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌رچه‌ند ه�ه‌ردو‬ ‫ناوه‌ك ‌ه ده‌گه‌ڕێنه‌و‌ه بۆ وشه‌ی «یه‌زد»‬ ‫ی په‌هله‌وی ك ‌ه به‌ وات��ای خواوه‌ند‌ه‬ ‫(به‌رامبه‌ری «یه‌زه‌ته‌» ی ئه‌وێستایی‪،‬‬ ‫وه‌ك��و دوات��ر به‌تێروته‌سه‌لی له‌سه‌ری‬ ‫ده‌ڕۆین)‪ ،‬به‌اڵم ناوی شاری یه‌زد له‌وه‌و‌ه‬ ‫هاتوه‌ كه‌ ئه‌م شار‌ه په‌یوه‌ست بوه‌ ب ‌ه‬ ‫ناوی پاشای ساسانی («یه‌زده‌گیرد»‬ ‫ی یه‌كه‌م) ـ �ه‌وه‌‪ ،‬یان ڕه‌نگ ‌ه له‌ ناو‌ه‬ ‫كۆنه‌كه‌یه‌و‌ه هاتبێت كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫سه‌رده‌می ئیمپراتۆرێتیی ماد و له‌سه‌رچاو‌ه‬ ‫كالسیكه‌كانه‌وه‌ به‌ چه‌ند شێوه‌یه‌كی وه‌كو‬ ‫‪ Yazatis‬و ‪ Ysatis‬و ‪Issatis‬‬ ‫گه‌یشتوه‌‪ ،‬و دیار‌ه هه‌ر ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ‬ ‫وش ‌ه ئێرانی ‌ه كۆنه‌كه‌‪ ،‬وات ‌ه «یه‌زه‌ته‌»‪.‬‬ ‫ل ‌ه الك �ه‌ی تریشه‌و‌ه ن��اوی ئێزدیه‌كان‬ ‫(«یه‌زدیه‌كان») ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ئه‌مان یه‌زدانپه‌رست (یه‌زه‌ته‌په‌رست)‬ ‫ـ��ن‪ ،‬وات � ‌ه له‌ بنه‌ڕه‌تدا په‌رستشكاری‬ ‫خواوه‌ند‌ه ئێرانیه‌كانی ئایینی ‌ه ئێرانی ‌ه‬ ‫كۆنه‌ك ‌ه (پێش‌زه‌رده‌شتیه‌كه‌) بون‪،‬‬ ‫ه��ه‌رچ��ه‌ن��د دوات����ر ك �ه‌وت��ون �ه‌ت �ه‌ ژێ��ر‬ ‫كاریگه‌ریی ئایینی زه‌رده‌شتی و یه‌هودی‬ ‫و مه‌سیحی و ئیسالمی و هه‌تا ئایین ‌ه‬ ‫عێراقیه‌ كۆنه‌كانیش‪ .‬كه‌واته‌ په‌یوه‌ندیی‬ ‫ئێزدیه‌كان به‌ ش��اری ی���ه‌زده‌وه‌ ته‌نها‬ ‫ل ‌ه ڕیشه‌ی ناوه‌كه‌یاندایه‌ و هیچی تر‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ئێزدیه‌كان له‌ بنه‌ڕه‌ته‌وه‌ ل ‌ه شاری‬ ‫ی �ه‌زده‌و‌ه هاتبێتن؛ ده‌بوای ‌ه ئێزدیه‌كان‬ ‫زه‌رده‌شتی بونایه‌ نه‌ك بگه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ‬ ‫ئایینه‌ ئێرانی‪-‬كوردیه‌ كۆنه‌كه‌‪.‬‬ ‫ـ جارێكی تر ده‌ڵێت‪ :‬ناوی (ئێزدی)‬ ‫ل ‌ه «ی���ه‌زدان» ـ�ه‌وه‌ هاتوه‌ و ئه‌مه‌ش‬ ‫وشه‌یه‌كی فارسیه‌!‬ ‫ئه‌م بێئاگایه‌ نازانێت وشه‌ی «یه‌زدان»‬ ‫هه‌ر پێش ده‌ركه‌وتنی زمانی فارسیی‬ ‫نوێ ل ‌ه زمانه‌ ئێرانی ‌ه خۆرئاواییه‌كه‌ی‬ ‫قۆناغی ناوه‌ڕاستدا هه‌بوه‌‪ ،‬ب ‌ه په‌هله‌ویی‬ ‫ئه‌شكانی (ك��وردی��ی ن���اوه‌ڕاس���ت) و‬ ‫په‌هله‌ویی ساسانی (فارسیی ناوه‌ڕاست)‬ ‫ـ�ه‌وه‌‪ ،‬بۆیه‌ تایبه‌ت نیه‌ ب ‌ه فارسیه‌و‌ه‬ ‫و‪ ،‬ك��وردی و فارسی و زمان ‌ه ئێرانی ‌ه‬ ‫خۆرئاواییه‌كانی تریش تێیدا هاوبه‌شن‪.‬‬ ‫دوای ئ����ه‌وه‌ش ن���اوب���راو ت��ك��ا ل ‌ه‬ ‫موسوڵمانانی ئێست ‌ه ده‌ك��ات وشه‌ی‬ ‫«یه‌زدان» ل ‌ه بریی ناوی (الله) به‌كار‬ ‫نه‌هێنن‪ ،‬ل�ه‌ كاتێكدا موسوڵمانانی‬ ‫عه‌ره‌بی ده‌سه‌اڵتداری سه‌ده‌ی یه‌كه‌می‬ ‫كۆچی وشه‌ی «یه‌زد» ـیان له‌جێی ناوی‬ ‫(الله) داناوه‌ كاتێك ڕسته‌ی (ال إله إال‬ ‫الله‪ ،‬محمد رسول الله) یان وه‌رگێڕاو‌ه‬ ‫بۆ په‌هله‌وی (دوات��ر درێ��ژه‌ به‌م باس ‌ه‬ ‫ده‌ده‌ین)‪ .‬به‌اڵم ئه‌م واعیزه‌ نه‌شاره‌زای ‌ه‬ ‫ده‌یه‌وێت له‌ سه‌ده‌ی پازده‌هه‌می كۆچیدا‬ ‫موسوڵمانان ناوی «ی�ه‌زدان» ب ‌ه كوفر‬ ‫بزانن! وه‌كو هاوڕێکانی ل ‌ه لیست ‌ه گۆڕانۆ‪-‬‬ ‫ئیسالمیه‌كانی پارله‌مانی كوردستان‪.‬‬ ‫لێره ب���ه‌دواو‌ه تیشك ده‌خه‌ینه‌ سه‌ر‬ ‫‌‌‬ ‫وش�ه‌ی «ی��ه‌زد» و ده‌یسه‌لمێنین ك ‌ه‬ ‫موسوڵمانانی سه‌ده‌ی یه‌كه‌می كۆچییش‬ ‫له‌جێی ناوی (الله) به‌كاریان هێناوه‌‪.‬‬

‫عیبری كه‌ هه‌رچه‌ند ئامڕازی كۆ «یم»‬ ‫ی پێوه‌یه‌ به‌اڵم ل ‌ه ده‌قی ته‌وڕاتدا ب ‌ه‬ ‫وات��ای خواوه‌ندی تاك به‌كار هاتوه‌]‪،‬‬ ‫به‌اڵم ل ‌ه بنه‌ڕه‌تدا شێوه‌ی كۆی وشه‌ی‬ ‫(یه‌زد) ه‌‪ ،‬ك ‌ه ئه‌م وشه‌یه‌ (ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫یز‌د‌ت» |یه‌زه‌ت| و |یه‌زه‌د| و |یه‌زد|)‬ ‫«‌‬ ‫ل ‌ه په‌هله‌وی (زمانی ئێرانیی خۆرئاوایی‬ ‫قۆناغی ناوه‌ڕاست) ـه‌و‌ه هاتوه‌ ب ‌ه واتای‬ ‫(خودا)‪ ،‬شێوه‌ی كۆیشی (یه‌زدان) هه‌ر‬ ‫ی‌زد‌ا‌ن»‬ ‫ل ‌ه په‌هله‌ویدا (به‌ شێوه‌ی « ‌‬ ‫|ی��ه‌زه‌ت��ان| و |ی �ه‌زت��ان| و |ی���ه‌زدان|)‬ ‫هه‌یه‌ ب ‌ه وات��ای (خودایان) یان ڕۆح ‌ه‬ ‫خواییه‌ گه‌وره‌كان‪ .‬وش ‌ه په‌هله‌ویه‌كه‌ش‬ ‫ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ وش�ه‌ی «یه‌زه‌ته‌» ی‬ ‫ئه‌وێستایی به‌ هه‌مان واتا‪ ،‬ل ‌ه ڕیشه‌یه‌كه‌و‌ه‬ ‫ب ‌ه واتای (په‌رستن‪ ،‬پیرۆزكردن‪ ،)..‬بۆی ‌ه‬ ‫واتای ڕیشه‌یی وشه‌ك ‌ه ده‌بێت ‌ه (په‌رستراو)‬ ‫یان (شایه‌نی په‌رستن)‪ .‬وشه‌ك ‌ه به‌گشتی‬ ‫ل ‌ه ئه‌ده‌بیاتی زه‌رده‌شتیدا ناوێكی گشتی‬ ‫بو‌ه به‌ واتای هه‌ر خواوه‌ندێكی الوه‌كی‬ ‫ك�ه‌ ناگات ‌ه پله‌ی خ��واوه‌ن��دی گ �ه‌ور‌ه‬ ‫(ئ��ه‌ه��ور‌ه م����ه‌زده‌)‪ .‬ب��ه‌م پێیه‌ش ل ‌ه‬ ‫چه‌مكی (فریشته‌) ی ئایین ‌ه ئیبراهیمی‬ ‫(یه‌هودی ـ مه‌سیحی ـ ئیسالمی) ه‌كان‬ ‫نزیك ده‌بێته‌وه‌‪ ،‬چۆن هه‌ر فریشته‌یه‌ك‬ ‫له‌و سێ ئایینه‌ به‌ناو یه‌كتاپه‌رستیه‌دا‬ ‫فرمانێكی هه‌ی ‌ه كه‌ له‌ژێر سه‌رپه‌رشتیی‬ ‫(خوای گه‌وره‌) دا جێبه‌جێی ده‌كات؛ ب ‌ه‬ ‫هه‌مان شێوه‌ (یه‌زه‌ته‌) كانیش ل ‌ه ده‌ق ‌ه‬ ‫زه‌رده‌شتیه‌كاندا كۆمه‌ڵێك ڕۆحی گه‌وره‌ی‬ ‫وه‌ك��و (فریشته‌) ن كه‌ هه‌ر یه‌كه‌یان‬ ‫فرمانێكی هه‌ی ‌ه له‌ژێر سه‌رپه‌رشتیی‬ ‫خوای گه‌وره‌دا كه‌ (ئه‌هور‌ه مه‌زده‌) یه‌‪.‬‬ ‫ئیتر هیچ كاتێك ناوی كه‌سی (اسم العلم)‬ ‫ی هیچ خواوه‌ندێك نه‌بوه‌‪ ،‬به‌ڵكو ناوێكی‬ ‫گشتی بوه‌ ب ‌ه واتای خواوه‌ند یان وه‌كو‬ ‫كه‌سێتیی فریشته‌‪ .‬هه‌ر له‌ ئه‌ده‌بیاتی‬ ‫په‌هله‌ویدا ب ‌ه واتای خوا به‌ڕه‌هایی به‌كار‬ ‫هاتوه‌‪ ،‬بۆ نمونه‌‪ :‬له‌ سه‌ره‌تای كتێبی‬ ‫(ئ��ه‌ردا وی��راز نامه‌گ) ی په‌هله‌ویدا‪،‬‬ ‫هاتوه‌‪« :‬په‌د نامی یه‌زدان»‪ ،‬واته‌‪« :‬ب ‌ه‬ ‫ناوی خوا»‪.‬‬ ‫دانانی وشه‌ی «یه‌زد» له‌جێی‬ ‫ناوی «الله» الی موسوڵمانانی‬ ‫سه‌ده‌ی (‪ 1‬ك‪).‬‬ ‫كاتێكیش له‌ كارخانه‌كانی دراولێدانی‬ ‫ئێراندا دی��ن��اری زێ��ڕ و دره �ه‌م��ی زیو‬ ‫(نیوه‌ ساسانی و نیوه‌ ع�ه‌ره‌ب��ی) ل ‌ه‬ ‫الیه‌ن ده‌سه‌اڵت ‌ه ئیسالمیه‌كه‌و‌ه ـ دوای‬ ‫داگ��ی��رك��اری��ی ئیسالمی ـ ل��ـ��ێ��دراوه‌ و‬ ‫ده‌سته‌واژ‌ه و ناونیشانه‌ ئیسالمیه‌كان‬ ‫(وه‌ك��و‪« :‬ال إل��ه إال الله» و «محمد‬ ‫رس��ول الله») ی له‌سه‌ر هه‌ڵكه‌نراوه‌؛‬ ‫ناوی «الله» ب ‌ه هه‌مان وشه‌ی «یه‌زد»‬ ‫یاخود «یه‌زه‌د» دانراوه‌ته‌وه‌‪ :‬ئه‌وه‌ش ل ‌ه‬ ‫دو دراوی لێدراوی نیوه‌ی دوه‌می سه‌ده‌ی‬ ‫(‪ 1‬ك‪ ).‬دا ده‌بینینه‌وه‌‪:‬‬ ‫ـ یه‌كه‌میان ـ ك ‌ه كۆنترین وه‌رگێڕانی‬ ‫په‌هله‌وی بۆ ڕسته‌ی «محمد رسول الله»‬ ‫له‌ خۆ ده‌گرێت ـ‪ :‬درهه‌مێكی زیوه‌ ك ‌ه‬ ‫ساڵی (‪ 70‬ك‪ ).‬ل ‌ه (گه‌رم) ی (كه‌رمان)‬ ‫لـێدراوه‌‪ ،‬له‌ ڕوه‌كه‌ی («شێر» ه‌كه‌ی)‬ ‫وێنه‌ی پاشای ساسانی خوسره‌وی دوه‌م‬ ‫(په‌روێز) ه‌‪ ،‬له‌به‌رده‌م ڕوی پاشادا ب ‌ه‬ ‫پگ‌ت‌ام‌ب‌ل‬ ‫په‌هله‌وی نوسراو‌ه « ‌مه‌م‌ت ‌‬ ‫یز‌د‌ت›» |مه‌همه‌د په‌یگامبه‌ر‪-‬ی یه‌زه‌د|‪،‬‬ ‫‌‬ ‫ئه‌مه‌ش وات ‌ه «موحه‌ممه‌د په‌یامبه‌ری‬ ‫خوا» (محمد رسول الله)‪ ،‬له‌ پشتی‬ ‫سه‌ری پاشایشه‌و‌ه به‌ په‌هله‌وی نوسراو‌ه‬ ‫«گ‌د‌ه اب‌زوت» |خوه‌رره‌هـــ ئه‌بزود|‬ ‫وات ‌ه «شكۆمه‌ندی [ی پاشا] زیاتر و‬ ‫ب �ه‌رده‌وام بێت» ك ‌ه ئه‌م ده‌سته‌واژه‌ی ‌ه‬ ‫داب‌ونه‌ریتێك ‌ه ب��ۆ پاشاكانی ئێران‬ ‫بوترێت‪ ،‬ل ‌ه خواریشه‌وه‌ به‌ عه‌ره‌بیی‬ ‫كوفه‌یی نوسراو‌ه «بسم الله ولي األمر»‪.‬‬ ‫ل ‌ه پشته‌كه‌ی («خه‌ت» ـه‌كه‌ی) یشی‬ ‫چه‌ند شتێك هه‌ن‪ :‬ئاگردانی زه‌رده‌شتی‬ ‫و دو پاسه‌وانی ئاگره‌كه‌ له‌ هه‌ردو الیه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئینجا له‌ الی ڕاس��ت �ه‌وه‌ ب ‌ه په‌هله‌وی‬ ‫شوێنی لێدانی درهه‌مه‌ك ‌ه ن��وس��راوه‌‪:‬‬ ‫گل‌م ك‌ل‌م‌ان» |گ���ه‌رم‪ ،‬ك�ه‌رم��ان|‪،‬‬ ‫«‌‬

‫ئیسالمیه‌كان به‌گشتی نایانه‌وێت كورد له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئیسالم و ل ‌ه پێش ئیسالم و ل ‌ه پاش ئیسالم بون و كیانێكی هه‌بوبێت‬ ‫یان هه‌بێت‪ .‬دڵیان ده‌تۆقێت له‌وه‌ی كورد بگه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ڕه‌گ‌وڕیش ‌ه و پێشین ‌ه پێش‌ئیسالمی و نائیسالمیه‌كانی‪ ،‬ئه‌گه‌ر‬ ‫گه‌ڕانه‌وه‌یه‌كی هێمایی و ئه‌ده‌بی و هونه‌ری و ئیحتیفالی و زانستییش بێت‬

‫له‌ الی چه‌پیشه‌و‌ه به‌ په‌هله‌وی ساڵی‬ ‫لێدانه‌كه‌ی ب ‌ه مێژوی كۆچی نوسراوه‌‪:‬‬ ‫«ه‌پ‌ت‌اد›» |هه‌فتاد| وات ‌ه ساڵی (‪70‬‬ ‫ك‪.)2().‬‬ ‫دوه‌میان ـ كه‌ كۆنترین وه‌رگێڕانی‬ ‫په‌هله‌وی بۆ جوت ‌ه ڕسته‌ی «ال إله إال‬ ‫الله‪ ،‬محمد رسول الله» له‌ خۆ ده‌گرێت‬ ‫ـ‪ :‬درهه‌مێكی زیوی تره‌ ك ‌ه ساڵی (‪72‬‬ ‫ك‪ ).‬له‌ سیستان ل ‌ه الیه‌ن فه‌رمانڕه‌وی‬ ‫سیستانه‌وه‌ ك ‌ه (عبد العزیز بن عبد‬ ‫الله بن عامر) بوه‌‪ ،‬لـێدراوه‌‪ .‬جا له‌سه‌ر‬ ‫ڕوه‌ك���ه‌ی دی��س��ان وێ��ن �ه‌ی خ��وس��ره‌وی‬ ‫په‌روێزه‌‪ ،‬له‌به‌رده‌م ڕوی پاشادا ناوی‬ ‫فه‌رمانڕه‌وای ناوبراو ب ‌ه په‌هله‌وی ب ‌ه‬ ‫شێوه‌ی «اپ‌دول‌اج‌ی‌ج ی اپ‌دول‌ا ی‬ ‫ا ‌می‌ل» |ئه‌بدولعزیز‪-‬ی ئه‌بدوڵاڵ‪-‬ی ئامیر|‬ ‫نوسراوه‌‪ .‬له‌پشتی سه‌ری پاشایشه‌و‌ه‬ ‫ب ‌ه په‌هله‌وی ب ‌ه هه‌مان شێوه‌ نوسراو‌ه‬ ‫گد‌ه اب‌زوت» |خوه‌رره‌هــــ ئه‌بزود|‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫«‌‬ ‫خواریشه‌وه‌ ب ‌ه عه‌ره‌بیی كوفه‌یی نوسراو‌ه‬ ‫«بسم الله العزيز»‪ .‬ل ‌ه پشته‌كه‌یشی ب ‌ه‬ ‫په‌هله‌وی ئه‌م پێنج دێڕ‌ه نوسراوه‌‪:‬‬ ‫«دو ه‌پ‌ت‌ات» |دۆ هه‌فتاد|‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫ساڵی (‪ 72‬ك‪.).‬‬ ‫«ی‌زدت›ی ب‌را ۆل‌ێ» |یه‌زه‌د‪-‬ئێو بێ‬ ‫ئۆی|‪ ،‬واته‌‪« :‬خوایه‌ك جگ ‌ه ل ‌ه ئه‌و»‪.‬‬ ‫«اه‌رن ی‌زدت› ل‌ۆی‌ت›» |ئه‌نی یه‌زه‌د‬ ‫نێست|‪ ،‬واته‌‪ :‬خوای تر نیه‌‪ .‬ئه‌م دو دێڕ‌ه‬ ‫سه‌رجه‌م ده‌كات ‌ه «ال إله إال الله»‪.‬‬ ‫«م‌ه‌م‌ت پ‌گ‌ت‌ام‌ب‌ل ی ی‌زدت»‬ ‫|مه‌همه‌د په‌یگامبه‌ر‪-‬ی یه‌زه‌د|‪ .‬ئه‌مه‌ش‬ ‫ده‌كات ‌ه «محمد رسول الله»‪.‬‬ ‫«س‌ك»‪ .‬ئه‌مه‌ش یانی سه‌كه‌ستان‬ ‫«سجستان» (سیستان)(‪.)3‬‬ ‫دوات��ر ل ‌ه ك��وردی و فارسیدا وشه‌ی‬ ‫(ی��ه‌زدان) ـ به‌تایبه‌تی به‌ كاریگه‌ریی‬ ‫ب���اوه‌ڕی ئیسالمی ـ ب �ه‌ت �ه‌واوی وات��ای‬ ‫خواوه‌ندی تاك و جیهانیی وه‌رگرتوه‌‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫شێوه‌یه‌ك ده‌كرێت بكرێت ‌ه وه‌رگێڕانێكی‬ ‫ك��وردی و فارسی ل ‌ه به‌رامبه‌ری ناوی‬ ‫(ال��ل��ه) دا‪ .‬ه �ه‌ر بۆی ‌ه ئ���ه‌وه‌ی ده‌ق��ی‬ ‫س��وێ��ن��د‌ه ی��اس��ای��ی �ه‌ك �ه‌ی پ��ارل�ه‌م��ان��ی‬ ‫کوردستانی داناو‌ه و نوسیویه‌تی (سوێند‬ ‫ده‌خۆم ب ‌ه یه‌زدانی مه‌زن‪)..‬؛ ل ‌ه ڕاستیدا‬ ‫به‌م ‌ه ده‌قه‌ك ‌ه عه‌ره‌بیه‌كه‌ی (أقسم بالله‬ ‫العظيم‪ )..‬وه‌رگێڕاوه‌‪ .‬به‌اڵم ئیسالمیه‌كان‬ ‫ل ‌ه سركی و الوازی و نه‌زانیی خۆیان‬ ‫ب�ه‌دگ��وم��ان��ن ل �ه‌ وش���ه‌ی (ی����ه‌زدان) و‬ ‫ڕاده‌ك����ه‌ن����ه‌وه‌ ب��ۆ وش���ه‌ی (خ����ودا)‪.‬‬ ‫ئه‌م ‌ه الی ئ�ه‌ن��دام پارله‌مانه‌ گۆڕانۆ‪-‬‬ ‫ئیسالمیه‌كان(!)‪ ،‬الی واعیزه‌كه‌یش‬ ‫وای ‌ه كه‌ نابێت وشه‌ی «یه‌زدان» به‌كار‬ ‫بهێنرێت چونك ‌ه فارسیه‌!! و ده‌بێت هه‌ر‬ ‫«الله» به‌كار بێت! وه‌كو ئه‌وه‌ی ناوی‬ ‫الله زۆر كوردی بێت! ل ‌ه كاتێكدا نه‌ك‬ ‫هه‌ر ته‌نها له‌ عه‌ره‌بیه‌وه‌ بۆمان هاتو‌ه‬ ‫به‌ڵكو له‌ عه‌ره‌بییشدا ڕه‌سه‌ن نی ‌ه و ـ‬ ‫وه‌كو ئه‌لفۆنس مینگانا ده‌ری خستو‌ه ـ‬ ‫له‌ «ئه‌ڵاڵها» ی سوریانیی الی مه‌سیحی ‌ه‬ ‫نێستۆریه‌كانی پێش ئیسالمه‌و‌ه چوه‌ت ‌ه‬ ‫عه‌ره‌بیه‌وه‌‪ ،‬و پێش ئیسالمیش هه‌بو‌ه و‬ ‫ئینجا چوه‌ته‌ قورئانه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل �ه‌ ب �ه‌ش��ی دوه‌م����ه‌وه دێینه‌ سه‌ر‬ ‫ڕه‌گ‌وڕیشه‌ی كوردیی ڕه‌سه‌نی ئێزدیه‌كان‪،‬‬ ‫و داگیركردنی ناوچه‌كه‌یان ل ‌ه هه‌ڵمه‌تی‬ ‫داگ��ی��رك��اری (ف��ت��وح��ات) ی ع�ه‌ره‌ب��ی‪-‬‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬و ئینا جینۆساید و پاكتاوی‬ ‫ڕه‌گه‌زیی ئێزدیه‌كان له‌الیه‌ن ده‌سه‌اڵت ‌ه‬ ‫ئیسالمیه‌كانه‌وه‌‪ ،‬و شێوازه‌كانی تری ئه‌و‬ ‫واعیز‌ه نه‌زانه‌ی ناومان برد بۆ شێواندن‬ ‫و ناشیرینكردنی ئایینی ئێزدی و هاندانی‬ ‫خه‌ڵك دژی ئێزدیه‌كان‪.‬‬ ‫په‌راوێز‪:‬‬ ‫(‪ )1‬بڕوانه‌‪ :‬فه‌رهه‌نگی په‌هله‌ویی مه‌كه‌نزی‪ ،‬مادده‌ی‬ ‫‪:yazd‬‬ ‫‪Mackenzie, D. N., A Concise‬‬ ‫‪Pahlavi Dictionary. Oxford University‬‬ ‫‪Press. 1986. P. 97.‬‬ ‫فه‌رهه‌نگی په‌هله‌ویی نیبێرگ‪ ،‬مادده‌ی ‪:yazet‬‬ ‫‪Nyberg, Henrik Samuel, A Manual‬‬ ‫‪of Pahlavi. II: Ideograms, Glossary,‬‬ ‫‪Abbreviations, Index, Grammatical‬‬ ‫‪Survey, Corrigenda to Part I.‬‬ ‫‪Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1974.‬‬ ‫‪P. 226.‬‬ ‫(‪ )2‬بڕوانه‌‪ :‬باغ‌بیدى‪ ،‬حسن رضائى (استاد دانشگاه‬ ‫ت��ه��ران)‪« ،‬درب����ارهء چند مهرنوشت ‌ه و سكه‌نوشته‌ء‬ ‫ساسانی و عرب‌ساسانی»‪ .‬آیینه‌ (میراث)‪ ،‬شماره‌ء ‪،48‬‬ ‫‪ 10/4/1390‬ه‪ .‬ش‪ .‬ص‌ص‪.86 ،85 .‬‬ ‫(‪ )3‬بڕوانه‌‪ :‬باغ‌بیدى‪« ،‬درب��ارهء چند مهرنوشت ‌ه و‬ ‫سكه‌نوشته‌ء ساسانی و عرب‌ساسانی»‪ .‬ص‌ص‪.87 ،86 .‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪5‬‬

‫خو َيندنةوةى ئاين‬

‫ڕۆحیگەری و پۆستمۆدێرنیزم‬ ‫ئایینێك ڕەوایەتی خۆی وەردەگرێتەوە‬ ‫و ب��وار دەل��وێ��ت تا ئایین خ��ۆی وەك‬ ‫ئایدیۆلۆژیایەكی ڕەوادار نیشانبداتەوە‪.‬‬ ‫ه��ەر ل��ەب��ەر ئ��ەم هۆیەیە ئ��ەو دەڵ��ێ؛‬ ‫پۆستمۆدێرن دۆخێك دەهێنێتەئاراوە‪،‬‬ ‫تیایدا ئایین جێگەی بێتەوە‪ ،‬ئەو ئایینەی‬ ‫كە مۆدێرنە فەرامۆشی كردبوو(‪.)5‬‬ ‫دەبێت ئەوەمان ال ئاشكرا بێت كە ئایین‬ ‫لە بۆچوونی ئەو زانا و فەیلەسوفانەدا‪،‬‬ ‫ئایینێكی تایبەت و ناسراو ناگرێتەوە‪،‬‬ ‫ئایین لە ڕووە فراوانەكەیەوە دەگرێتەوە‪،‬‬ ‫ئایین بەو مانایەی كە مرۆڤ بە دووی‬ ‫شتێكی سەروو خۆیەوە وێڵە‪ ،‬ئایین وەك‬ ‫ڕێبازێك بۆ ژیان كە مرۆڤ بە دەرەوەی‬ ‫خۆیەوە دەبەستێتەوە‪ ،‬مەبەست لەو‬ ‫خۆزگەیەی مرۆڤە‪ ،‬كە وەك دەڵێن بیری‬ ‫مۆدێرنە لە چوارچێوەیەكی ئەقڵگەرایی‬ ‫و زانستی ئەوتۆدا گیری داب��وو‪ ،‬هیچ‬ ‫بوارێكی بۆ ئەو خۆزگەیەی مرۆڤ وەك‬ ‫مرۆڤ نەهێشتبۆوە‪ .‬واتە لێرەدا مەبەست‬ ‫لە ئایین‪ ،‬قسەكردنە لەسەر شوێنێكی‬

‫ئازاد قەزاز‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫بۆ ئێمە ئیمڕۆكە‪ ،‬لەم سەردەمەدا كە بە‬ ‫پۆستمۆدێرن دەناسرێت‪ ،‬گرنگە لە شوێن‬ ‫و جێگەی ڕۆحیگەری وردبینەوە‪ ،‬لەوە‬ ‫تێبگەین‪ ،‬تا چ ئاستێك الیەنێكی گرنگی‬ ‫مرۆڤ كە ڕەنگە گرنگترین بنەمای بوونی‬ ‫مرۆڤی لە خۆی گرتبێت‪ ،‬لەم دۆخەدا‬ ‫بایەخی مابێت‪ ،‬یان بە پێچەوانەوە ئەم‬ ‫دۆخە وای لە مرۆڤ كردبێت‪ ،‬كە گرنگترین‬ ‫توخمی مرۆڤبوونی خۆی لە دەستدا بێت‪.‬‬ ‫دەبێ ئەو ڕاستییەش لەبەرچاوبگرین‪،‬‬ ‫پۆستمۆدێرن وەك دۆخێك كە زۆر الیەنی‬ ‫تاك و كۆمەڵگە و كەلتوور و سیاسەتی‬ ‫ئەوروپای گرتۆتەوە‪ ،‬مانای ئەوە نییە‬ ‫ئیدی سەرتاپای جیهانی گرتبێتەوە‬ ‫و بە گشت كۆاڵن و قوژبنێكی دنیادا‬ ‫وەك یەك باڵوبووبێتەوە‪ .‬ئەمە نەك‬ ‫تەنها بۆ واڵتانی غەیرە ئەورپی ڕاستە‪،‬‬ ‫بەڵكو بۆ ئەوروپا خۆیشی هەر ڕاستە‪،‬‬ ‫چونكی م��ەرج نییە گشت ئەروپییەك‬ ‫لەدۆخێكی پۆستمۆدێرنیسمیدا بژی‪.‬‬ ‫خۆ ئەگەر لە كۆمەڵگەی واڵتانی لەمەڕ‬ ‫خ��ۆم��ان ب��ڕوان��ی��ت‪ ،‬دەبینیت ن��ەك نە‬ ‫گەشتۆتە دۆخێكی پۆستمۆدیرنیتی‪،‬‬ ‫ب��ەڵ��ك��و هێشتا ن��ەگ��ەش��ت��ۆت��ە دۆخ��ی‬ ‫مۆدێرنیتیش‪ ،‬بەواتایەكی تر‪ ،‬جیهانی‬ ‫ئیسالمی ل��ە س��ەردەم��ی سەدەكانی‬ ‫ناوەراستدا دەژی‪ .‬دەبێ ئەوەش بڵێم‬ ‫و زۆری��ش بە گرنگی دەزان��م ئیمڕۆكە‬ ‫جیهانی ئیسالمی لە ڕووی ماریفیشەوە‬ ‫لە ئاستی سەدەكانی ناوەڕاستی جیهانی‬ ‫ئیسالمیدا ناژی‪ .‬دەتوانین لەو سەردەمە‬ ‫ئاماژە بۆ چەندین زان��ا و بیرمەندی‬ ‫مەزن بكەین كە تیا دەركەوتوون‪ ،‬وەلێ‬ ‫ئێستا جیهانی ئیسالمی ئەوەش بەرهەم‬ ‫ناهێنیت‪ .‬جیهانی ئیسالمی ئیمڕۆكە‬ ‫و سەدەی ناوەڕاست تەنها لەو ڕووەوە‬ ‫لەیەكتر دەچن‪ ،‬كە ئایینی ئیسالم وەك‬ ‫هەقیقەتێكی ڕەها دەبینن و ئایینەكانی‬ ‫تر وەك هەقیقەتێك لەبەرچاوناگرن‪.‬‬ ‫ڕەنگە ئەم وتارەمان بۆ ئەو كەسانە‬ ‫دەستبدات كە توانیبێتیانە بە كۆششی‬ ‫خۆیان‪ ،‬تاكانە خۆیان گەیاندبێتە ئاستی‬ ‫پۆستمۆدێرنیسمی‪،‬‬ ‫بیركردنەوەیەكی‬ ‫ئاستی ب��ی��رك��رن��دن��ەوەی ب��ە كۆمەڵی‬ ‫كۆمەڵگەی خۆیان جێهێشتبێت‪ ،‬بتوانن‬ ‫لە ناوەڕۆكی ئەم وتارە و وتاری پێشوو‬ ‫كە بەناوی (كەلتووری خودا) هەر لەم‬ ‫ڕۆژنامەیەدا باڵو بۆوە‪ ،‬سوودببینن‪.‬‬ ‫گرنگە لە سەرەتادا بزانین ئەو دوو‬ ‫تێرمە واتە ڕۆحیگەری و پۆستمۆدێرن‪،‬‬ ‫لە پشتیانەوە چ مەبەستێك دەبێ هەبێت‬ ‫و بەهۆی چییەوە داهاتبن‪ .‬بۆ ئەوەی لەو‬ ‫مەبەستە تێبگەین‪ ،‬بە پێویستی دەزانم‬ ‫ئەو پرسیارەی فەیلەسوفێكی هۆڵەندی‬ ‫ناسراو بە (ب��ارت فۆرسالوس) لێرەدا‬ ‫بخەمە بەرچاو؛ كاتێ كە دەپرسێت‪:‬‬ ‫ئەگەر پێناسەی ب��اوی پۆستمۆدێرن‬ ‫ئ��ەوەب��ێ��ت ك��ە ك��ۆت��ای��ی ب��ە چیرۆكە‬ ‫مەزنەكان هاتبێت‪ ،‬دەبێ ئەم چەمكە چ‬ ‫پەیوەندییەكی بە ڕۆحیگەرییەوە هەبێت؟‬ ‫ڕۆحیگەری پۆستمۆدێرنانە‪ ،‬چ واتایەك‬ ‫ب��ە ئێمە دەخشێت؟ ه���ەروەك خۆی‬ ‫لە وەاڵم��ی خۆیدا دەڵێت‪ :‬ئەمەشیان‬ ‫وات��ە پۆستمۆدێرنیسم پەیوەندی بە‬ ‫مۆدێرنیسمەوە هەیە‪ .‬ئاخۆ ئەمەیان چ‬ ‫مانایەك ببەخشێت؟(‪)1‬‬ ‫ئەگەر ئێمە توانیمان لە مۆدێرنە‬ ‫بگەین‪ ،‬هەڵبەت لە پۆستمۆدێرنەش‬ ‫باشتر تێدەگەین‪ .‬هەرچەندە مۆدێرنە‬ ‫سەردەمێكی تایبەت لە مێژووی فكردا‬ ‫دەگرێتەوە‪ ،‬بەاڵم؛ بۆیە ئەو ناوەی بە‬ ‫بااڵیدا هەڵگرتووە‪ ،‬لەبەر ئەوەیە‪ ،‬كە‬ ‫ئەو سەردەمە سروشتێكی تایبەتی لە‬ ‫خۆی گرتووە‪ .‬كەواتە ئەگەر مۆدێرنە‬ ‫سەردەمێكی تایبەت بێت و ئەدگاری خۆی‬ ‫هەڵگرتبێت‪ ،‬بنەڕەتی ناسینەوەی ئەو‬ ‫سەردەمە لە كوێدا و بە چیدا دەردەكەوێ؟‬

‫ئەوەی كە زۆر باوە و دەوترێ سەبارەت‬ ‫بە مۆدێرنە‪ ،‬ئەوەیە كە‪ :‬سەردەمێكە‬ ‫پ��اش س��ەدەی ن��اوەڕاس��ت لە ڕۆژئ��اوا‬ ‫سەرهەڵدەدات‪ ،‬ئەو سەردەمە تیایدا بە‬ ‫چەشنێكی ئەوتۆ زانست گەشەدەكات‬ ‫و پەرەدەستێنێت‪ ،‬بەتایبەتی زانستی‬ ‫سروشتی بەجۆرێك سەردەردەهێنێ‪،‬‬ ‫ك��ە گشت ك��ای��ە و ب��وارەك��ان��ی ژی��ان‬ ‫داگیردەكات‪ .‬وەك دەڵێن گەشەسەندنی‬ ‫زانست بە ئاستێكدا دەڕوات‪ ،‬كە پەردە‬ ‫لەسەر ئەفسانەی هەقیقەت الدەبات‪ ،‬یان‬ ‫بە واتایەكی تر ئازادبوون لە وەهم بەرپا‬ ‫دەك��ات(‪ .)2‬لەم سەردەمەدا زانست بە‬ ‫چەشنێك دەسەاڵتدار دەبێت‪ ،‬كە نەك‬ ‫هەر دەست وەردەداتە سروشت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ئەودیو سروشتیش بۆ خ��ۆی دەكاتە‬ ‫جێگەی مشتومڕ و دەستی بۆ دەبات‪ .‬بە‬ ‫واتایەكی دی‪ ،‬زانستی سروشتی هێندە‬ ‫پ��ەل دەه��اوێ��ت‪ ،‬ئایین و فەلسەفەش‬ ‫دەخاتە ژێر ڕكێفی خۆیەوە‪ ...‬فەلسەفە‬ ‫و ئایین لە نێوەندی تەوژمی مۆدێرنەدا‬ ‫بە چەشنێك كەوتبوونە ژێر كاریگەریی‬ ‫زانستی سروشتییەوە‪ ،‬تا بۆ ئەوەی مافی‬ ‫بوونیان لە دەست نەدەن‪ ،‬بە ناچاری لە‬ ‫تەك ئەو جۆرە ئە‌قڵگەراییە زانیستییەدا‬ ‫خۆیان دەگونجاند و دەستیان لە هەندێ‬ ‫مافی خۆیان هەڵدەگرت(‪ .)3‬پێویستە‬ ‫لەوەش ئاگاداربین كاریگەریی زانستی‬ ‫سروشتی پەلی بۆ جیهانی ئیسالمییش بە‬ ‫جۆرێك هاویشتبوو‪ ،‬كە زانا و بیرمەندانی‬ ‫جیهانی ئیسالمیی ناچاركردبوو‪ ،‬ئیعجازی‬ ‫زان��س��ت��ی ب��ۆ ق��ورئ��ان و حەدیسیش‬ ‫بەرهەمبهێنن‪.‬‬ ‫ئەگەر مۆدێرنە ئەو سەردەمە بێت كە‬ ‫لەپێشەوە ئاماژەمان پێدا‪ ،‬ئەی دەبێت‬ ‫مەبەست لەوە چی بێت كە پۆستمۆدێرنە‬

‫كۆتایی هێنانە بە چیرۆكە مەزنەكان؟‬ ‫چیرۆكە مەزنەكان چین؟ بەڵێ؛ هەر‬ ‫ك��ەس بیویستایە ن��اوی پۆستمۆدێرن‬ ‫بهێنێت‪ ،‬واتە مەبەستی ئەوە بووە كە‬ ‫كۆتایی بە ئایدیۆلۆژییە مەزنەكان هاتووە‪.‬‬ ‫«چیرۆكە مەزنەكان كۆتاییان هاتووە»‬ ‫گوتەیەكە لە دەمی فەیلەسوفی فەرەنسی‬ ‫(لیۆتارد)ەوە داهاتووە‪ .‬واتە‪ :‬كۆتایی‬ ‫هاتن بووە بەو لێكدانەوە گشتگیریانەی‬ ‫وەك ماركسیزم‪ ،‬مەسیحیەت و ڕۆشنگەری‬ ‫كە بۆ هەقیقەتیان ئەنجامداوە‪ .‬مەبەست‬ ‫لەوەیە كە هەقیقەت بەتایبەتی هەقیقەتی‬ ‫مێژوویی‪ ،‬لەم ئایدیۆلۆژیایانەدا‪ ،‬وەك یەك‬ ‫یەكەی واتا بەخش شرۆڤەكراوە‪ ،‬ڕەوتی‬ ‫مێژوو بە ئاڕاستەیەكی دیاریكراودا جواڵوە‬ ‫و دەجووڵێ و ئامانجێكی سەرتاپاگیر‬ ‫بەدەستدەهێنێت‪ .‬پۆستمۆدێرن پێی‬ ‫وایە‪ ،‬كە ئەو یەكە پڕ واتایەی مێژوو‪،‬‬ ‫ل��ە ش��رۆڤ��ەك��ردن��ی پۆستمۆدێریندا‪،‬‬ ‫كۆتایی هاتووە‪ ،‬ب��ەاڵم لە هەمانكاتدا‬ ‫پۆستمۆدیرنیسم ئەو باوەڕەشی بووە كە‬ ‫مرۆڤ بە هۆی ئەم دۆخەوە‪ ،‬لە قەیرانێكدا‬ ‫خۆی بینیوەتەوە؛ قەیرانێك كە بەها‬ ‫مەزنەكان‪ ،‬بەهای خۆیان لەدەستداوە‪.‬‬ ‫هوشیاربوونەوە لەم قەیرانە‪ ،‬لەتەك ئەو‬ ‫بۆچوونەی فەیلەسوفی ئەڵمانی نیچەدا‬ ‫پێكدێتەوە كە بە (نیهیلیسمی) ناوی‬ ‫دەبرد‪ ،‬چونكی لەو سەردەمەدا هەروەك‬ ‫ئامانج ل��ە م��ێ��ژوودا ن��ەم��ا‪ ،‬وەاڵم بۆ‬ ‫پرسیاری (بۆچی؟)ش‪ ،‬ونكرا‪ .‬ئەمەش‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەو خەیاڵەی‪ ،‬كە گوایە‬ ‫هەقیقەت مانایەكی هەیە و م��رۆڤ لە‬ ‫ڕێگەی فەلسەفەوە دەتوانێ بەشوێنیدا‬ ‫بگەڕێ و لێی بكۆڵێتەوە‪ ،‬كە جێگەیەكی‬ ‫گرنگی لە فكری ڕۆژئ����اوادا گرتبوو‪،‬‬ ‫كۆتایی هات‪.‬‬

‫بناغەی هەقیقەت هەر لە دێ��رەوە‬ ‫واب��ووە لە میتافیزیكادا بۆی گ��ەڕاون‪.‬‬ ‫هەر جۆرە بیركردنەوەیەك كە یەكەیەكی‬ ‫واتاداری هەڵگرتبێت‪ ،‬ناوی میتافیزیكای‬ ‫لێنراوە‪ .‬هەر لەبەرئەوەشە ئەو ناوەی بە‬ ‫بەرا بڕاوەتەوە‪ ،‬چونكی پرسیارەكانی‬ ‫میتافیزكا‪ ،‬ب��ە گشتی پرسیارگەلێ‬ ‫بوون كە لە بنەڕەتی هەقیقەت یان لە‬ ‫هەقیقەتی هەقیقەت كۆاڵونەتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پرسیاری لەم چەشنە كە مرۆڤ دەریان‬ ‫دەبڕێت‪ ،‬بە پرسیاری بناغەیی دانراون‪.‬‬ ‫پوختەی قسە ئەوەیە ئەو میتافیزیكایەی‬ ‫كە ڕەگوڕیشەكەی لە فكری كالسیكی‬ ‫یۆنانی‪ ،‬ئایینی مەسیحی و زانستی‬ ‫نوێگەرییدا دەبینێتەوە‪ ،‬پۆستمۆدێرنیسم‬ ‫دەستی بەسەردا گرت(‪.)4‬‬ ‫لێرەوە ئیتر دەبێت پرسیار لە ڕۆحیگەری‬ ‫بكەین و دەبێت بزانین چ پەیوەندییەكی‬ ‫ب��ە پۆستمۆدێرنەوە هەبێت؟ ئەگەر‬ ‫پۆستمۆدێرنە ئەو دۆخە بێت كە تیایدا‬ ‫یەك ئایدیۆلۆژیای م��ەزن نەمابێت تا‬ ‫هەقیقەت بۆ خۆی قۆرخبكات‪ ،‬هەروەك‬ ‫ئایینە مەزنەكانی جیهان قۆرخیان‬ ‫كردووە‪ ،‬ئەگەر زانستیش ئەو دەسەاڵتەی‬ ‫لەدەستدابێت كە بتوانێ دەس��ت بۆ‬ ‫هەموو شوێنێكی مرۆڤ بەرێت‪ ،‬مانای‬ ‫وایە ڕێژەگەری(ڕێالتیڤیسم) دێتەئاراوە‬ ‫كە گشت بۆچونێك یان ئایدیۆلۆژیایەك‪،‬‬ ‫دەتوانێ مافی بوونی خۆی هەبێت و‬ ‫ل��ەم دۆخ��ە ڕێ��ژەگ��ەری��ی��ەدا‪ ،‬ڕەوای��ەت��ی‬ ‫خۆی وەربگرێت‪ .‬بە مانایەكی تر ئەم‬ ‫ڕێژەگەرییە‪ ،‬فرەییگەریش(پلورالیسم)‬ ‫دەخ��ات��ە ن��او ب���ازاڕی ئایدیۆلۆژیاوە‪.‬‬ ‫لێرەوەیە‪ ،‬كە فەیلەسوفێكی ئینگلیزی‬ ‫وەك (پەیتەر بێرگەر) باوەڕی وایە لە‬ ‫س��ەردەم��ی پۆستمۆدێرنیسمیدا گشت‬

‫بە مرۆڤ و مرۆڤیش لەو كاتەدا بە خودا‬ ‫دەبێتەوە‪ ،‬ئەوە ئەو ساتانەیە كە خودا‬ ‫بە دیوێكدا و مرۆڤیش بە دیوەكەی تردا‬ ‫خۆی تێدا دەبینێتەوە‪.‬‬ ‫بەڵێ لە زەمەنێكی وەك ئیمڕۆكە‬ ‫ه��ەروەك (فولفجانج شترۆڤە) دەڵێ‪:‬‬ ‫«لە سەردەمێكداین ئامێر دایپۆشیوە‪،‬‬ ‫تەكنەلۆژیا سەرتاپای گرتووە‪ ،‬خێرایی‬ ‫ل��ە پ��ەل��ووپ��ۆی خ��س��ت��ووە‪ ،‬ڕووك��ەش��ی‬ ‫دایگرتووە‪ ،‬چەنەبازیی و زۆربڵێیش‬ ‫بێزاریكردووە‪ .‬ئاخۆ لەم زەمەندا مرۆڤ‬ ‫چەندە ئاتاجی بڵندبوونی لەو چەشنەی‬ ‫ڕۆحیگەری دەبێ هەبێت! پێویستمان‬ ‫ب��ەوە هەیە كە ئاڕاستەی ژیانمان بە‬ ‫بارێكدا بگۆڕین تا بەرەو ئەوێ بگەڕێینەوە‬ ‫و لەوێ لەو بڵندییەوە نزیكبینەوە»(‪.)6‬‬ ‫(شترۆڤە) هەر لەم كتێبەیدا پشتگیری‬ ‫لە فەیلەسوفێكی بوونگەری سەردەمی‬ ‫پۆستمۆدێرنی وەك (كیركیگارد) دەكات‬ ‫كە بەره‌و ڕووی فەیلەسوفێكی سەردەمی‬ ‫مۆدێرنەی وەك هیگڵ دەبێتەوە‪ ،‬بەوەی‬

‫فەیلەسوفێكی ئینگلیزی وەك‬ ‫(پەیتەر بێرگەر) باوەڕی وایە لە‬ ‫سەردەمی پۆستمۆدێرنیسمیدا‬ ‫گشت ئایینێك ڕەوایەتی خۆی‬ ‫وەردەگرێتەوە و بوار دەلوێت تا‬ ‫ئایین خۆی وەك ئایدیۆلۆژیایەكی‬ ‫ڕەوادار نیشانبداتەوە‬ ‫م���رۆڤ‪ ،‬ی��ان چاوگرتنە ل��ە دۆخێكی‬ ‫مرۆڤ كە تیایدا مرۆڤ هەست بە بوونی‬ ‫خۆی دەك��ات وەك م��رۆڤ‪ ،‬ئەو الیەنە‬ ‫ش��اراوەی��ەی مرۆڤە كە م��رۆڤ لەوێوە‬ ‫خۆی دەناسێتەوە‪ ،‬مرۆڤ لە وێدا خۆی‬ ‫دەبینێتەوە‪ .‬بێگومان مەبەستمان لەو‬ ‫شوێنەی مرۆڤە كە ناوی ڕۆحی لێنراوە‪،‬‬ ‫بۆیە مەبەستمان لەوەیە‪ ،‬كە لە كەش‬ ‫و هەوای پۆستمۆدێرنەدا ڕۆحیگەری كە‬ ‫بنەڕەتی مرۆڤە‪ ،‬دەژیێتەوە‪ .‬ئیتر لێرەوە‬ ‫گرنگە بزانین‪ ،‬ڕۆحیگەری چییە؟‬ ‫ڕۆحیگەری خەریكبوونی مرۆڤە بە‬ ‫شوێنێكی خۆیەوە‪ ،‬كە بەردەوام چاوی‬ ‫لە شوێنێكی ت��رە‪ ،‬شوێنێك هەمیشە‬ ‫دەیبات بەرەو دەرەوی یان سەرەوەی‬ ‫یان ئەو دیو خۆی‪ ،‬ئەزموونێكی بێدەنگی‬ ‫مرۆڤە‪ ،‬كە پەیوەندیی جەستە و ڕۆحی‬ ‫م��رۆڤ دی��اری��دەك��ات‪ ،‬مێشك و ئەقڵی‬ ‫مرۆڤ لەوێدا گەمەی خۆی دەكات‪ ،‬لەو‬ ‫گەمەیەدا م��رۆڤ هەستێك بە بوونی‬ ‫خۆی دەك��ات‪ ،‬چونكی لەو گۆڕەپانەدا‬ ‫كە مێشك و ئەقڵ گەمەدەكەن‪ ،‬یەزدان‬ ‫لەوێدا خۆی ئاشكرادەكات‪ ،‬مرۆڤ لە وێدا‬ ‫لە بوونی خۆی هوشیاردەبێتەوە و بە‬ ‫بوونی خۆی دەگاتەوە‪ ،‬خودا لە وێندەرێ‬

‫لە سەردەمێكداین ئامێر دایپۆشیوە‪ ،‬تەكنەلۆژیا سەرتاپای گرتووە‪،‬‬ ‫خێرایی لە پەلووپۆی خستووە‪ ،‬ڕووكەشی دایگرتووە‪ ،‬چەنەبازیی و‬ ‫زۆربڵێیش بێزاریی كردووە‬

‫ئااڵی بڵندبوون وەك گوتەیەكی پڕ سۆز‬ ‫و زیندوو و ڕاستگۆیی‪ ،‬بەرزدەكاتەوە‪.‬‬ ‫ه��ەر ل��ەو س��ات��ەوە ئ��ەو ل��ە بڵندبوون‬ ‫نەوەستاوە‪ ،‬لەتەك بیرمەندانی بوونگەری‬ ‫شێوە و فۆرمی جیاوازیان وەرگرتووە جا‬ ‫لە بیری بوونگەری الی (مارتن هایدگەر)‬ ‫بووبێت یان لە فەلسەفەی بوونگەری الی‬ ‫(كارڵ یاسپەرز) بووبێت‪ ،‬ئەوان لەو ڕێگە‬ ‫بڕینەدا كۆڵیان نەداوە(‪ .)7‬هەرچەندە‬ ‫بڵندبوون لە ڕووی زمانەوانییەوە مانای‬ ‫ئ���ەوە دەدات ك��ە م���رۆڤ س��ەرك��ەوێ‬ ‫ب��ەرەو شوێنێك‪ ،‬ب��ەاڵم بڵندبوون لە‬ ‫ڕۆحیگەریدا داچ��وون��ە بە شوێنێكدا‪،‬‬ ‫ڕۆچوونە لە شتێكدا‪ ،‬ڕامانە لە ساتێكدا‬ ‫و بیركردنەوەیە لە قوواڵییدا‪ ،‬ئەویش‬ ‫ئەو شوێنەیە‪ ،‬كە لە مرۆڤ خۆیدایە‪،‬‬ ‫ئەو شوێنەیە‪ ،‬كە ئەقڵ و ڕۆح گەمەی‬ ‫تێدا دەك��ەن‪ ،‬مێشك و جەستە لەوێدا‬ ‫خۆیان وندەكەن‪ ،‬هەقیقەت لەوێدا خۆی‬ ‫ئاشكرادەكات‪ ،‬یەزدان لەو دۆخەدا خۆی‬ ‫نیشاندەدات‪.‬‬ ‫پەراوێزەكان‪:‬‬ ‫‪Bart Voorsluis، Spiritualiteit‬‬ ‫‪en‬‬ ‫‪postmodernisme،‬‬ ‫‪Amsterdam، p.7.‬‬ ‫الب��ردن��ی پ��ەردە لەسەر ئەفسانە یان ‪2‬‬ ‫سیحری هەقیقەت‪ ،‬پێناسەیەکە ل��ە ماکس‬ ‫وێبەرەوە داهاتووە‪ ،‬لەبەرامبەر وشەی ئنگلیزی‬ ‫و وشەی هۆڵەندی )‪(Disenchantment‬‬ ‫‪.‬دانراوە )‪(Onttovering‬‬ ‫ئازاد قەزاز‪ ،‬فەلسەفە و خەم‪ ،‬سلێمانی‪3 ،‬‬ ‫‪ ،٢٠١٢.‬پ‪٢٥٤ .‬‬ ‫‪4 Bart Voorsluis، Spiritualiteit‬‬ ‫‪en‬‬ ‫‪postmodernisme،‬‬ ‫‪Amsterdam، p.8.‬‬ ‫‪Steve Bruce، God is Dead،‬‬ ‫‪Oxford 2003، p.233. 5‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫ئەنتی ئۆدیپ‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪6‬‬

‫دەروازەیەك بۆ ژیانێكی نافاشیستی‬ ‫بخوێنرێتەوە‪ .‬پشت بەستن بەو تێگانەی‬ ‫ك���ە ل���ە ڕواڵەتدا ب���ە ئەبس���تراكتی بۆ‬ ‫فرەیی���ەكان‪ ،‬هەڵقواڵنەكان‪ ،‬پێكهاتەكان‬ ‫و دابەش���بوونی لقەكان‪ ،‬ش���یكردنەوەی‬ ‫پەیوەندی ئارەزوو بە حەقیقەتی واقیعی‬ ‫و ب���ە (ماكین���ە)ی س���ەرمایەدارییەوە‬ ‫دەردەكەوتن‪ ،‬بووە مایەی بەرهەمهێنانی‬ ‫وەاڵم ب���ۆ پرس���یارە زین���دووەكان‪.‬‬ ‫پرس���یارگەلێك كەمت���ر بایەخیان دەدا‬ ‫ب���ەوەی ئەمە و ئەوە (بۆچی)ـی وەهان‪،‬‬ ‫بەڵكو زیاتر بایەخی دەدا بەوەی (چۆن)‬ ‫دەڕوات بەڕێ���وە و كار دەكات‪ .‬چۆن بۆ‬ ‫مرۆڤ دەلوێت ئارەزوو بەرێتە نێو هزر و‬ ‫نێو گوتار و نێو كردەوە؟ چۆن دەكرێت‬ ‫و بگرە چۆن دەبێت ئارەزوو هێزی خۆی‬ ‫لەنێو كایەی سیاس���یدا باڵوبكاتەوە و بە‬ ‫چڕییەكی زۆرترەوە لە نێو پرۆس���ەكانی‬ ‫هەڵگێڕانەوەی سیس���تەمە جێگیرەكەدا‬ ‫گەش���ە بكات؟ ‪ars theoretica,‬‬ ‫‪ars erotica, ars politica‬‬ ‫ێ دوژمن هەیە ك���ە (ئەنتی‬ ‫بەوەدا س��� ‌‬

‫میشێل فۆكۆ‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬هاوار محەمەد‬ ‫ل���ە س���ااڵنی ‪ 1965-1945‬ڕێگای���ەك‬ ‫هەب���وو ب���ۆ بیركردنەوەیەكی ڕاس���ت و‬ ‫ڕێك‪ ،‬ش���ێوازێك بۆ گوتاری سیاس���ی‪،‬‬ ‫ئەخالقییەتێ���ك بۆ ڕۆش���نبیران‪ ،‬دەبوو‬ ‫مرۆڤ چەمكەكانی خۆی لەگەڵ ماركسدا‬ ‫تەب���ا بكات���ەوە و خەونەكانیش���ی ل���ە‬ ‫فرۆی���د زۆر دوور نەكەونەوە‪ .‬دەش���بوو‬ ‫سیس���تەمی هێم���اكان –دال���ەكان‪ -‬بە‬ ‫ێ‬ ‫ڕێزێكی زۆرەوە تاوتوێ‌ بكات‪ .‬ئەمە س ‌‬ ‫داواكارییەكە بوون كە ئەم سەرقاڵبوونە‬ ‫سەیروسەمەرەیەی بە نووسین و قسەوە‬ ‫كردە پێوەری قەبووڵك���راوی حەقیقەت‬ ‫لەبارەی مرۆڤ و سەردەمەكەی‪.‬‬ ‫ج���ا دوای ئەوە‪ ،‬پێنج س���اڵی كورتی‬ ‫پڕ گوڕوتی���ن و جۆش و خرۆش و ئاڵۆز‬ ‫هاتن‪ .‬لە بەردەم دەرگای دنیاكەی ئێمەدا‬ ‫ڤێتنام هەبوو‪ .‬هەڵب���ەت یەكەمجار ئەو‬ ‫هێزانە تووشی شۆكێكی قورس بوون كە‬ ‫لەو كاتەدا لە ئارادا بوون‪ .‬بەڕاست ئەی‬ ‫لێرە‪ ،‬لەنێو چواردیوارەكانماندا‪ ،‬كتومت‬ ‫چی دەگوزەرا؟ تێكەڵكردنی سیاس���ەتە‬ ‫شۆڕشگێرانەكان و دژە سەركوتكارەكان؟‬ ‫جەنگێ���ك كە لە دوو ب���ەرەوە بەرپا بوو‬ ‫ب���وو‪ :‬دژی قۆس���تنەوە و بەكارهێنانی‬ ‫كۆمەاڵیەت���ی ب���ۆ مەرام���ی تایب���ەت و‬ ‫چەپاندنی دەروونی؟ شەپۆلێك لیبیدۆیی‬ ‫ێ‬ ‫كە ب���ە ملمالنێی چینایەت���ی گوڕی ل ‌‬ ‫بڕابوو؟ خۆ ڕەنگ���ە وایش بێت‪ .‬بە هەر‬ ‫ح���اڵ ئەمە ڕاڤە باو و ئاس���اییەكە بوو‪.‬‬ ‫وەها لێكدانەوەیەكی دوو سەرە پێشەنگی‬ ‫بانگەشەی ڕووداوەكانی ئەو سااڵنە بوو‪.‬‬ ‫ئەو خەون���ەی لەماوەی نێ���وان جەنگی‬ ‫یەكەمی جیهانی و فاشیزمدا بە سیحری‬ ‫خۆی ئەو بەشانەی ئەوروپای داپۆشیبوو‬ ‫ك���ە خەونێك���ی ئەوتۆیان هەب���وو –لە‬ ‫ئەڵمانیا ویلیەم ڕایش و لە فەرەنس���ایش‬ ‫س���وریالییەكان‪ -‬دیس���انەوە گەڕایەوە و‬ ‫گڕی لە حەقیقەتی واقیعی بەردا‪ :‬ماركس‬ ‫و فرۆید لە لە هەمان پرش���نگی ڕووناكی‬ ‫بوون‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم تۆ بڵێی ڕێك ئەمە ئەو ش���تە‬ ‫بێ���ت كە ڕوویدا؟ تۆ بڵێ���ی ئەمجارەیان‬ ‫پرۆژەی یۆتۆپیایی س���ااڵنی س���ییەكان‬ ‫لەسەر ئاس���تی مومارەس���ەی مێژوویی‬ ‫خۆی دووپ���ات كردبێت���ەوە؟ یاخود بە‬ ‫پێچەوانەی ئەمە ڕوویدا و بزووتنەوەیەك‬ ‫هاتب���ووە ئ���اراوە ڕووی ل���ە خەباتێكی‬

‫كە هەموو فرەییەك بۆ دووانەی بونیاد و‬ ‫نوقسان كورت دەكەنەوە‪.‬‬ ‫دوژمنێكی تر ن���ا‪ ،‬بەڵكو دوا‬ ‫• ‬ ‫دوژم���ن و گرنگترین دوژمن س���تراتیژی‬ ‫ڕكەبەرانەی فاش���یزمە (وێ���ڕای ئەوەی‬ ‫بەرهەڵستیكردنی ئەنتی ئۆدیپ بۆ ئەوانی‬ ‫تر لە ئیلیتزامێكی تەكتیكی زیاتریشە)‪.‬‬ ‫نەك تەنیا فاشیزمی مێژوویی‪ ،‬فاشیزمی‬ ‫هیتلەر و مۆسۆلینی –كە دەیانتوانی بە‬ ‫گوڕوتینەوە ئارەزووی جەماوەر بجوڵێنن‬ ‫و بەكاریبهێن���ن‪ -‬بەڵكو ئەو فاش���یزمەی‬ ‫ك���ە لەنێ���و هەمووماندایە‪ ،‬ل���ە كەللە و‬ ‫ڕەفتاری ڕۆژانەی هەر یەكێكماندایە‪ ،‬ئەو‬ ‫ێ كردین عاش���قی‬ ‫فاش���یزمەی كە وای ل ‌‬ ‫دەس���ەاڵت بین و ئارەزووی هەر شتێك‬ ‫بكەین كە هەژموونمان لەس���ەر دەكات و‬ ‫بەكارمان دەهێنێت‪.‬‬ ‫م���ن دەڵێ���م ئەنتی ئۆدی���پ (ڕەنگە‬ ‫نووس���ەرەكانی ئەم كتێبە بمبەخش���ن)‬ ‫كتێب���ی بنچینەكان���ی ئ���اكارە‪ ،‬كتێبی‬ ‫یەكەمی ئاكار‪ ،‬كە هەر لە س���ەردەمێكی‬

‫پ���اك دەكردەوە كە ب���ە قووڵی لەنێویدا‬ ‫ئۆقرەیان گرتبوو‪ .‬دولۆز و گواتاریش الی‬ ‫خۆیانەوە ئەو شوێنەوارانەی فاشیزمیان‬ ‫لەنێ���و برد كە ئیهانەبوون بۆ جەس���تە‪،‬‬ ‫ستایش���ێكی میانڕەوانەیشیان بەخشییە‬ ‫قەدیس فرانسیس دوسال‪ ،‬دەكرێت بڵێین‬ ‫ئەنتی ئۆدیپ (پێشەكییەكە بۆ ژیانێكی‬ ‫دوور لە فاشیزم)‪.‬‬ ‫ئ���ەم هون���ەرەی ژی���ان دژی هەموو‬ ‫جۆرەكانی فاش���یزمە‪ ،‬ئێستا یان ئەوەی‬ ‫ل���ە س���ەروەختی ئێس���تادایە‪ ،‬چەن���د‬ ‫پرەنس���یپێكی جەوه���ەری لەگەڵ خۆیدا‬ ‫هەڵدەگرێ���ت‪ ،‬ئەگەر ئ���ەم كتێبە مەزنە‬ ‫بكەم���ە كورتە و ڕێنیش���ندەرێكی ژیانی‬ ‫ڕۆژنە‪ ،‬ه���ەوڵ دەدەم وەك ئەمانەی الی‬ ‫خوارەوە كورتی بكەمەوە‪:‬‬ ‫ئازادكردنی كردەی سیاس���ی‬ ‫ ‬‫ل���ە پارانۆی���ای تاكڕەوی و گش���تگیریی‬ ‫(‪.)totalizing‬‬ ‫گەش���ەدان بە كردە و هزر و‬ ‫ ‬‫ئارەزووەكان‪ ،‬لە ڕێگەی جەمس���ەرگیریی‬

‫سیاس���ی كردبوو كە ئیدی جووت نەبوو‬ ‫لەگ���ەڵ ئ���ەو نموونەیەدا ك���ە تەقلیدیی‬ ‫ماركس���ی س���ەپاندبووی؟ ڕوویش���ی لە‬ ‫ئەزم���وون و تەكنیكێكی ئ���ارەزووی نا‪-‬‬ ‫فرۆیدییانە بوو؟ كتومت وا بوو‪ ،‬ئەگەرچی‬ ‫ئااڵ كۆنەكان چەقێنرا بوون‪ ،‬وەلێ‌ جەنگ‬ ‫ب���ە ناوچەگەلێكی نوێ���دا گوازرایەوە و‬ ‫باڵوبووی���ەوە‪ .‬كتێبی (ئەنت���ی ئۆدیپ)‬ ‫ئەو ناوچانە پیشان دەدات كە دووچاری‬ ‫ئەم دۆخە هاتبوون‪ ،‬بەاڵم لەمەش زیاتر‬ ‫دەڕوات‪ :‬كات بە بەدرۆخس���تنەوەی بتە‬ ‫كۆنەكانەوە بەخەسار نادات‪ ،‬ئەگەر چی‬ ‫لەگەڵ فرۆیددا بڕێك لە گاڵتەجاڕیی تێدا‬ ‫بوو‪ .‬هەر بەوەندەش���ەوە نەوەستا بەڵكو‬ ‫ێ دەكات دوورتریش بڕۆین‪.‬‬ ‫داوام���ان ل��� ‌‬ ‫هەڵەیە (ئەنتی ئۆدیپ) وەك مەرجەعێكی‬

‫زۆرجاران كتێب مرۆڤ دەگەیەننە ئەو بیركردنەوەی كە ئەو هیچ نییە‬ ‫جگە لە گاڵتەوگەپ و گەمە‪ ،‬بەاڵم لێرەدا شتێكی گرنگ ڕوودەدات‪،‬‬ ‫شتێكی تا ئەوپەڕی جیدی‪ :‬ڕاوكردنی هەموو جۆرە فاشیزمەكان‪،‬‬ ‫هەر لەو فاشیزمە زۆر و زەوەندانەی دەورەیان گرتووین و تێكمان‬ ‫دەشكێنن تا ئەو وردە فاشیزمەی دەبێتە مایەی پێداگرییەكی‬ ‫ستەمگەرانەی ژیانی ڕۆژانەمان‬ ‫نوێی تیۆری���ی بخوێنینەوە (تۆ دەزانیت‬ ‫زۆرین���ەی ئەو تیۆران���ەی مژدەیان پێیە‬ ‫و ب���ە زۆریش پێمان دەڵێ���ن «بۆ ئەوە‬ ‫هاتووە هەموو ش���تێكمان پێ‌ بڵێت» و‬ ‫بە ڕەهایی گشتگیر و یەقینخوازین و لەم‬ ‫سەردەمی بێ‌ سەروبەریی و تایبەتیكردنە‬ ‫ئومێدبڕەدا‪ ،‬پێویستمان پێیەتی)‪ .‬نابێت‬ ‫نێوەندێكی ن���اوازەی لێكەوتنەوەی هزرە‬ ‫نوێیەكان و چەمكە سەرس���وڕهێنەرەكان‬ ‫لە (فەلسەفە) چاوەڕوان بكەین‪( :‬ئەنتی‬ ‫ئۆدی���پ) هێگڵ���ی ڕۆش���نكەرەوە نییە‪.‬‬ ‫پێموایە باش���ترین ڕێگە بۆ خوێندنەوەی‬ ‫(ئەنت���ی ئۆدیپ) ئەوەیە ل���ە مانایەكی‬ ‫گواستراوەدا بۆ نموونە بە ڕێگەی تێرمی‬ ‫(هون���ەری ئیرۆتیكی)ـدا‪ ،‬وەك (هونەر)‬

‫ێ‬ ‫ئۆدیپ) بەڕوویاندا دەوەس���تێتەوە‪ :‬س ‌‬ ‫دوژمن���ی نا هاوس���ەنگ لە هێ���زدا‪ ،‬هەر‬ ‫یەكەی���ان ب���ە پلەیەكی جی���اواز مایەی‬ ‫هەڕەشەن كە كتێبەكە لە چەندین رێگای‬ ‫جیاوازەوە بەرەنگاریان دەبێتەوە‪:‬‬ ‫خەڵوەتی سیاسی‪ :‬جەنگاوەرە‬ ‫• ‬ ‫داماوەكان‪ ،‬تیرۆریستەكانی تیۆر‪ ،‬ئەوانە‬ ‫پارێ���زگاری ل���ە مان���ەوەی سیس���تەمە‬ ‫پەتییەكە دەكەن بۆ سیاسەت و گوتاری‬ ‫سیاس���ی‪ ،‬بیرۆكراتەكان���ی ش���ۆڕش‪،‬‬ ‫فەرمانبەرە مەدەنییەكانی حەقیقەت‪.‬‬ ‫تە كنیككا ر ە كا ن���ی‬ ‫• ‬ ‫ئ���ارەزوو‪ ،‬ئەوانەی ش���ایەنی بەزەیین‪-‬‬ ‫دەروونش���یكارەكان‪ ،‬سیمۆلۆژیستەكانی‬ ‫هەر هێمایەك یان نیشانەیەكی نەخۆشی‪،‬‬

‫زووەوە لە فەرەنس���ا نووسراوە (ڕەنگە‬ ‫ئەم���ە ڕاڤ���ەی ئ���ەوە بكات ك���ە بۆچی‬ ‫س���ەركەوتنەكەی تەنیا لە س���نوورێكی‬ ‫بەرتەس���كی خوێنەران���ی تایبەتدا گیری‬ ‫نەخوارد‪ :‬لەوەی كە ئەنتی ئۆدیپ ببێتە‬ ‫شێوازی ژیان‪ ،‬ڕێگای بیركردنەوە و ژیان)‬ ‫م���رۆڤ چ���ۆن ڕێگری لە خ���ۆی دەكات‬ ‫ببێتە فاشیست‪ ،‬تەنانەت و بەتایبەتیش‬ ‫كاتێك پێی وای���ە دەبێتە جەنگاوەرێكی‬ ‫شۆڕشگێڕ؟ چۆن گفتار و ڕەفتارمان‪ ،‬دڵ‬ ‫و چێژەكانمان لە فاشیزم پاك بكەینەوە‬ ‫و ئ���ازاد بكەین؟ چۆن ئەو فاش���یزمەی‬ ‫كەوتۆتە نێو ڕەفتارمانەوە دەربكێش���ینە‬ ‫دەرەوە؟ مەس���یحییە ئەخالقگ���ەراكان‬ ‫ڕۆحی���ان لەو ش���وێنەوارانەی جەس���تە‬

‫و بەرامبەرگیری���ی و لێك دووركەوتنەوە‪،‬‬ ‫نەك بە یەكێتی و ڕیزبەندیی س���توونی و‬ ‫بەشەكی و قوچەكی‪.‬‬ ‫لێس���ەندنەوە وەالئ���ـ ل���ە‬ ‫ ‬‫كاتگیۆرییە كۆنە نێگەتیڤەكان (یاس���ا‪،‬‬ ‫سنوور‪ ،‬خەساندن‪ ،‬نوقسانی‪ ،‬ناتەواوی)‬ ‫كە ه���زری ئەوروپایی بۆ ماوەیەكی درێژ‬ ‫وەك موقەدەس بۆ ش���ێوازی دەسەاڵت‬ ‫ی���ان دەروازەی حەقیقەتی واقیعی لێیان‬ ‫تێگەیش���تبوو‪ .‬بەدیوەك���ەی تریش���دا‬ ‫نرخاندن���ی ئەوەی پۆزەتی���ڤ و فرەیە‪،‬‬ ‫جی���اوازی لەس���ەرووی هاوچەش���نی‪،‬‬ ‫پەرتەوازەكان لە س���ەرووی یەكێتیەكان‪،‬‬ ‫پێكهات���ە ب���زۆزەكان لەس���ەرووی‬ ‫سیس���تەمەكان‪ .‬تۆ ب���ڕوات بەوە هەبێت‬

‫بەرەنجام���ەكان وەس���تاو نی���ن بەڵك���و‬ ‫كۆچەریین‪.‬‬ ‫پێ���ت وا نەبێ���ت دەبیت���ە‬ ‫ ‬‫جەنگاوەر‪ ،‬بەڵكو دەبێت دەستەوەستان‬ ‫بیت‪ ،‬تەنانەت ئەگەر ئەو شتەی لەگەڵی‬ ‫دەجەنگی���ت ش���تێكی بێزراوی���ش بێت‪.‬‬ ‫ئەمەش لەبەرئەوەی پەیوەندی ئارەزوو بە‬ ‫حەقیقەتی واقیعییەوە خاوەنی توانایەكی‬ ‫شۆڕشگێرانەیە‪ ،‬نەك پوكاندنەوەی لەنێو‬ ‫هاوشێوەییدا‪.‬‬ ‫ه���زر بۆئ���ەوە بەكارمەهێنە‬ ‫ ‬‫ت���ا بەهایەك���ی حەقیقەت ببەخش���یت‬ ‫بە مومارەس���ەیەكی سیاس���ی‪ ،‬كردەی‬ ‫سیاس���ییش بەكارمەهێنە ب���ۆ گالندنی‬ ‫هزرێ���ك وەك تێڕامانێك���ی پەت���ی یان‬ ‫هێڵیك���ی ه���زر ل���ە تاوان���ەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫مومارەسی سیاس���ی وەك چڕكەرەوەی‬ ‫ه���زر بەكاربهێنە‪ ،‬ش���یكردنەوەیش وەك‬ ‫میكانیزمی زۆركردنی شێوەكان و كایەكان‬ ‫بۆ بەیەكداچوونی كردەی سیاسی‪.‬‬ ‫داوا ل���ە سیاس���ەت مەك���ە‬ ‫ ‬‫«ماف»ـ���ە تاكەكەس���ییەكانت ب���ۆ‬ ‫بڕەخس���ێنێت وەك ئەوەی لە فەلسەفەدا‬ ‫پێناسە كراوە‪ ،‬تاك بەرهەمی دەسەاڵتە‪،‬‬ ‫ئ���ەوەی پێویس���تیمانە (ش���كاندنی‬ ‫ئیندیڤیدوالیزەكردن)ـ���ە‪ ،‬لەڕێگ���ەی‬ ‫ئامرازەكان���ی الوازك���ردن‪ ،‬هەڵكۆڵی���ن‬ ‫و پێكهات���ە فرەجۆرەكان���ەوە‪ .‬نابێ���ت‬ ‫كۆمەڵەك���ە خاوەن���ی وابەس���تەییەكی‬ ‫ئۆرگانیكی بێت و تاكەكانی پۆڵێنبەندییە‬ ‫جیاوازەكان یەك بخ���ات و كۆ بكاتەوە‪،‬‬ ‫بەڵك���و دەبێت گاس���نی ڕاماڵین بێت بۆ‬ ‫شكاندنی ئیندیڤیدوالیزەكردن‪.‬‬ ‫لە ئ���ارەزووی دەس���ەاڵتەوە‬ ‫ ‬‫مەگلێ‌‪.‬‬ ‫خۆ دەكرێت بڵێی���ن دۆلۆز و گواتاری‬ ‫بایەخێك���ی زۆر كەمی���ان بە دەس���ەاڵت‬ ‫داوە‪ ،‬لەبەرئ���ەوەی هەوڵیان داوە خۆیان‬ ‫ل���ە ه���ەر كاریگەرییەكی ب���ەدوور بگرن‬ ‫ك���ە بش���ێت كار بكات���ە س���ەر گوتارە‬ ‫تایبەتییەكەیان‪ .‬لێرەش���ەوەیە ئەو گەمە‬ ‫و تەاڵنەی ب���ە كتێبەكەدا باڵوكراونەتەوە‬ ‫وەرگێڕانەك���ەی دەكەن���ە كارێكی ناوازە‬ ‫و چێژێكی ڕاس���تەقینە‪ .‬ب���ەاڵم ئەمانە‬ ‫تەڵەی ڕەوانبێژانەی باو و ئاس���ایی نین‬ ‫بۆ (دەستخس���تنی ئەوپەڕی دەسەاڵت)‪،‬‬ ‫ك���ە خوێنەر فری���و دەدات ب���ێ ئەوەی‬ ‫دەرك ب���ە گەمەكە ب���كات‪ ،‬كە هەمووی‬ ‫ب���ۆ بەرژەوەندی ئەو دەس���ەاڵتە و دژی‬ ‫ئیرادەی خۆی بەدەس���تی دەهێنێت‪ .‬لە‬ ‫ئەنتی ئۆدیپدا تەڵەك���ە گاڵتەجاڕانەیە‪،‬‬ ‫تەنان���ەت زۆربەی بانگەش���ەكان مرۆڤ‬ ‫دەخەن���ە پێكەنی���ن و وای لێدەك���ەن‬ ‫ێ بهێڵێت‪ ،‬واز لە دەقەكە‬ ‫ش���وێنەكەی ج ‌‬ ‫بهێنێت و دەرگاك���ە بە تووندی لە دوای‬ ‫خۆیەوە دابخات‪ .‬زۆرجاران كتێب مرۆڤ‬ ‫دەگەیەننە ئەو بیركردنەوەی كە ئەو هیچ‬ ‫نیی���ە جگە لە گاڵتەوگەپ و گەمە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لێرەدا شتێكی گرنگ ڕوودەدات‪ ،‬شتێكی‬ ‫ت���ا ئەوپەڕی ج���ددی‪ :‬ڕاوكردنی هەموو‬ ‫جۆرە فاش���یزمەكان‪ ،‬هەر لەو فاشیزمە‬ ‫زۆر و زەوەندان���ەی دەورەیان گرتووین و‬ ‫تێكمان دەشكێنن تا ئەو وردە فاشیزمەی‬ ‫دەبێتە مایەی پێداگرییەكی ستەمگەرانەی‬ ‫ژیانی ڕۆژانەمان‪.‬‬ ‫سەرچاوە‬ ‫فۆك���ۆ ئەم وتارەی وەك پێش���ەكی بۆ كتێبی‬ ‫«ئەنت���ی ئۆدی���پ» (‪Anti-Oedipus-‬‬ ‫‪)Capitalism and Schizophrenia‬‬ ‫ـ���ی ژیل دولۆز و فیلیكس گواتاری نووس���یوە‪..‬‬ ‫من ئ���ەم وەرگێڕان���ەم لە دەق���ە عەرەبییەكە و‬ ‫ئینگلیزییەك���ەوە دەس���ت خس���تووە‪ .‬كە ئەمە‬ ‫سەرچاوەكانیانن‪:‬‬ ‫‪ -1‬میش���یل فوك���و‪ ،‬جاك دری���دا‪ :‬حوارات و‬ ‫نصوص‪ ،‬ترجمە‪ :‬محمد میالد‪ ،‬دار الحوار للنش���ر‬ ‫و التوزیع‪.2011 ،‬‬ ‫‪Gilles Deleuze and -2‬‬ ‫‪Felix Guattari: Anti-Oedipus‬‬‫‪Capitalism and Schizophrenia,‬‬ ‫‪Trans. Robert Hurley. Mark‬‬ ‫‪seem and Helen R. Lane,‬‬ ‫‪University of Minnesota Press‬‬ ‫‪.Minneapolis‬‬

‫‪7‬‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫فه‌یسبووک‪ ،‬شوێنی دیاره نادیاره‌کان‬ ‫مه‌رگی ئێر‌ه که‌س نایناسێت‪ ،‬مه‌رگی ئێر‌ه‬ ‫گه‌لێ نامرۆڤانه‌یه‌‪ ،‬تکایه‌ ه‌اوڕێ ل ‌ه مه‌رگ ‌ه‬ ‫ئاش���کرا نه‌ێنییه‌که‌ی ئێ���ر‌ه ئاگاداربه‌‪،‬‬ ‫تکایه‌ هاوڕێ ئێر‌ه شوێنێکی ئه‌مان نییه‌!‬ ‫فریو مه‌خۆو خۆت ونبکه‌یت ب ‌ه کۆمێنتو‬ ‫الیکه‌کانی���ان‪ ،‬بگه‌رێو‌ه ناوخۆتو بزان ‌ه ل ‌ه‬ ‫کوێ ونبووی���ت ب ‌ه ئاش���کرایی‪ .‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌وێ ونبوونێکی ئاشکرایه‌‪.‬‬

‫هه‌‌رێم عوسمان‬ ‫ه‌اوڕێیه‌تی له‌وێ و لێر‌ه‬ ‫له‌ فه‌یسبوکدا ه‌اوڕێکان زۆرن‪ ،‬ژماره‌ی‬ ‫ئه‌وانه‌ی لێر‌ه هاوڕێتن چه‌ند ژیانی ده‌وێت‬ ‫تا له‌ واقيعدا بتوانیت ده‌س���تیان بخه‌یت‪،‬‬ ‫دۆس���ته‌کانی ئێ���ره‌ گه‌ل���ێ زۆرن چۆن‬ ‫راده‌گه‌یت ئه‌و ه‌ه‌موو دۆسته‌ بگریت! به‌اڵم‬ ‫لێ���ره‌ ده‌توانیت فریای���ان بکه‌ویت! لێر‌ه‬ ‫ه‌اوڕێیه‌تی مه‌رجی نییه‌‪ ،‬خۆشه‌ویس���تی‬ ‫ناوێ‪ ،‬به‌رپرس���یارێتی ناوێ‪ ...‬دۆس���ت ‌ه‬ ‫س���اخته‌کان تا دێ���ن زۆر ده‌بن‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌وان ده‌یانه‌وێت که‌ش���فی ت���ۆ بکه‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌وان به‌رژه‌وه‌ندیخ���وازن‪ .‬به‌اڵم ئێمه‌ش‬ ‫له‌وێدا ب���ۆ خۆ نواندنو خۆده‌رخس���تن‪،‬‬ ‫خۆبااڵک���ردن‪ ،‬دڵخۆش���کردن‪ ،‬نازکردن‬ ‫خۆمان ده‌رده‌خه‌ین بۆیان‪ ،‬پێیان ده‌ڵێین‬ ‫ئه‌مڕۆ چووی���ن‪ ،‬بۆ کوێ له‌ کوێ بووین‪،‬‬ ‫چیمان خوارد‪ ،‬چیم���ان وت‪ ،‬چیمانکرد‪،‬‬ ‫چه‌ند بێزاربووین‪ ،‬چه‌ند دڵخۆشبووین‪...‬‬ ‫ئه‌وان به‌ ده‌مامکه‌کانیانه‌وه‌‪ ،‬ده‌مامک ل ‌ه‬ ‫ئێم ‌ه داده‌ماڵن‪ ،‬ئێم��� ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی پێیان‬ ‫بڵێین ئاه‌ا چیم ک���ردو چیم خوێنده‌وه‌و‬ ‫چیم وت‪ ،‬کێ���م بینیو وێنه‌م له‌گه‌ڵ کێدا‬ ‫گرت‪...‬خۆمان ده‌رده‌خه‌ین‪ ،‬بۆ ئه‌وانێکی‬ ‫دی���اری نادیار‪ ،‬ئێم ‌ه چاوه‌ڕوانیمان له‌وان‬ ‫ه‌ه‌یه‌‪ ،‬الیک���و کۆمێنتمان بۆ بنووس���ن‪،‬‬ ‫ئ���ه‌وان س���ۆزمان ده‌ده‌نێ ب���ه‌اڵم ئێم ‌ه‬ ‫ه‌ه‌ستی پێناکه‌ین! ئه‌وان دڵخۆشنو ئێم ‌ه‬ ‫دڵخۆش نین‪ ،‬به‌اڵم وا خۆ نیشان ده‌ده‌ین‬ ‫دڵخۆش���ین‪ ،‬ده‌نووس���ین(ها‌ها‌ها‌ها‌)‪،‬‬ ‫ده‌نووس���ین‪ ،‬وێن���ه‌و نووس���ینه‌که‌ت‬ ‫زۆرجوانه‌و به‌اڵم جواننییه‌‪ ،‬تا بێت خۆمان‬ ‫ده‌شارینه‌و‌ه ب ‌ه ئاشکرایی‪ ،‬ئه‌وانیش زیاتر‬ ‫ه‌انمان ده‌ده‌ن ب ‌ه زیاتر خۆ ده‌رخس���تنی‬ ‫ساخته‌یان‪ ،‬تا ئێمه‌ ه‌انبده‌ن!‬ ‫ماڵه‌کانی ئه‌وێ وه‌ک ئێر‌ه نییه‌‬ ‫ئ���ه‌وان چاوه‌ڕوانیان ل���ه‌ ئێم ‌ه ه‌ه‌یه‌‪،‬‬ ‫بزان���ن چۆن ده‌ژین‪ .‬ئێم���ه‌ بۆ حه‌ز‌ه تێر‬ ‫نه‌بووه‌کانی خۆم���ان له‌ رێگه‌ی ئه‌وانه‌و‌ه‬ ‫ده‌مانه‌وێ���ت خۆم���ان ببینی���ن‪ ،‬خۆمان‬ ‫ب���ااڵ بکه‌ین‪ ،‬ئه‌وانیش ب���ۆ ره‌واندنه‌وه‌ی‬ ‫ئاره‌زووه‌کانیان لێمان ده‌روانن‪ ،‬کۆمێنت‬ ‫ده‌نووس���نو پێده‌که‌ن���ن‪ ،‬ئێمه‌ ده‌روازه‌ی‬ ‫ماڵو ژیان���و بوونی خۆم���ان ده‌که‌ینه‌و‌ه‬ ‫بۆیان‪ ،‬ئه‌وانیش دێنو بۆچونی خۆیانمان‬ ‫پێده‌ڵێن‪ ،‬ئێم ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی پێیان بڵێین ئاه‌ا‬ ‫ئێمه‌ چه‌ند گرنگین‪ ،‬ئه‌و ه‌ه‌موو شته‌مان‬ ‫ه‌ه‌یه‌و له‌ ماڵی خۆماندا ئه‌و ه‌ه‌موو کار‌ه‬ ‫ده‌که‌ین‪ ،‬ئ���ه‌ی ئێوه‌ چی ده‌که‌ن! له‌وێدا‬ ‫ه‌ه‌موومان خۆمان ده‌رده‌خه‌ین به‌ لێڵی ب ‌ه‬ ‫شێواویو به‌ ساخته‌یی‪ ،‬له‌وێدا غه‌ریزه‌کان‬ ‫تێرده‌که‌ین‪ ،‬ویس���ت ‌ه تێر نه‌بووه‌کان تێر‬ ‫ده‌که‌ی���ن‪ ،‬ئه‌وێ ش���وێنێکه‌ ب���ۆ خاڵی‬ ‫بوونه‌وه‌‪.‬‬ ‫براکه‌م ب ‌ه ئێو‌ه خۆی تێرده‌کات‬ ‫براکه‌م په‌یجێک���ی کردۆته‌وه‌و ه‌ه‌موو‬ ‫رۆژێ ده‌ڵێت ژماره‌ی ه‌اوڕێکانم گه‌یشت ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌نده‌‪ ،‬ئه‌و لێده‌خوڕێت به‌س���ه‌رمانداو‬ ‫ده‌ڵێ���ت ئه‌وه‌ن���ده‌ موعجیب���م ه‌ه‌ی���ه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ن���ده‌ کۆمێنت���و الیکم ب���ۆ ه‌اتووه‌‪،‬‬ ‫بزانم تا ئیس���تا هیچ بابه‌ت���و وێنه‌یه‌کی‬ ‫ت���ۆ ئه‌وه‌نده‌ الیکی بۆ ه‌ات���ووه‌‪ ،‬ده‌بینن‬ ‫من چه‌ند سه‌رس���امکه‌رم‪ ،‬ئ���ه‌وه‌ ئێوه‌ن‬ ‫لێ���ره‌ به‌ه‌یچم داده‌نێ���ن‪ ،‬گه‌ر بێنه‌ ئه‌وێ‬ ‫ده‌زانن من چی���م! براکه‌م خه‌وو خۆراکی‬ ‫بووه‌ به‌ تۆ(فه‌یس���بووک) ئه‌و بۆ ئێوه‌ی‬ ‫ته‌موم���ژ‪ ،‬بۆ ئێوه‌ی نادی���ار‪ ،‬ب ‌ه ئێوه‌ی‬ ‫تێرنه‌بوو‪ ،‬خۆی دیارو تێر ده‌کات‪ .‬براکه‌م‬ ‫وایلێه‌ات���وو‌ه ه‌اورێ فه‌یس���بووکییه‌کانی‬ ‫چاوه‌ڕوانی���ان لێ���ی ه‌ه‌یه‌‪ ،‬ئ���ه‌و ده‌بێت‬ ‫زۆرکات له‌وێ بێت���و که‌مکات الی خۆی‬ ‫بێت‪ ،‬ئه‌و ژیانی بوو‌ه ب ‌ه رازیکردنی ئێوه‌و‬ ‫خۆی ل ‌ه یادکردووه‌‪ ،‬ئه‌و خه‌و ب ‌ه زیاترین‬ ‫هاوڕێو کۆمێنتو الیکه‌و‌ه ده‌بینێت‪ ،‬تۆخوا‬ ‫بێ به‌شی مه‌که‌ن!‬ ‫یه‌کسانییه‌ک ب ‌ه کۆیله‌کراوی‬ ‫فه‌یس���بووک وه‌ک مه‌یدانێکو شارێکی‬ ‫گه‌وره‌ی���ی لێهاتووه‌‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی که‌س���ێ‬ ‫بدۆزیته‌وه‌‪ ،‬بناسیته‌وه‌ ده‌بێت بچیته‌ الی‬ ‫ئه‌و‪ ،‬تاکه‌ مه‌یدانێکه‌ زۆرترینی لێیه‌‪ ،‬ئه‌و‬

‫بێئومێدت ناکات‪ ،‬به‌ دوایی ه‌ه‌رکه‌سێکدا‬ ‫بگه‌ڕێیه‌ت له‌وێ ده‌یبینیته‌وه‌‪ ،‬نمایشه‌ک ‌ه‬ ‫له‌وێیه‌‪ ،‬ئه‌وێ شوێنێکی کراوه‌یه‌‪ ،‬بلیتی‬ ‫ناوێ بۆ چوون��� ‌ه ژووره‌وه‌‪ ،‬بڕۆ بۆ ئه‌وێ‬ ‫که‌ ه‌ه‌م���وو کاتێ کراوه‌یه‌‪ ،‬ش���ه‌وو رۆژ‬ ‫نمایش���ه‌که‌ به‌رده‌وام���ه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت کاتی‬ ‫خه‌ویش ئه‌وێ بێداره‌‪ .‬ئێم ‌ه له‌وێ ده‌رگا‬ ‫ن���اوه‌وه‌ی خۆمان داده‌خه‌ین���و ده‌چین ‌ه‬ ‫ده‌رێ‪ ،‬ئێمه‌ زۆربه‌ی کات له‌وێینو خۆمان‬ ‫جێده‌ه‌ێڵین‪ ،‬چوونک ‌ه ئه‌وێ ش���وێنی خۆ‬ ‫به‌تاڵکردنه‌وه‌و به‌دیه‌اتن���ی خه‌ونه‌کانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وێ ش���وێنی ناس���ینی نه‌ناسراوه‌کانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وانه‌ی ناتوانن به‌ روو یه‌کدی بناس���ن‬ ‫ل���ه‌وێ یه‌کدی ده‌ناس���ن‪ ،‬ل���ه‌و ه‌ه‌رێم ‌ه‬ ‫ه‌اوڕێیه‌تی زۆری ناوێت‪ ،‬زۆر به‌ئاس���انی‬ ‫دۆس���ت ده‌گیرێت‪ ،‬ه‌اوڕێیه‌تی له‌وێدا تا‬ ‫راده‌یه‌ک جیاوازییه‌کان ده‌س���ڕێته‌وه‌‪ ،‬تۆ‬ ‫ده‌توانی���ت له‌وێ پیاوه‌ بچوکو گه‌وره‌کان‬ ‫بناسیت‪ ،‬له‌وێ ده‌توانیت شانازی بکه‌یت‬ ‫ک��� ‌ه گ���ه‌وره‌کان ه‌اوڕێتن‪ .‬له‌م ش���اره‌دا‬ ‫به‌ناوی ئازادییه‌وه‌ خۆت کۆیله‌ ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫لێره‌ که‌س لێپرس���ینه‌وه‌ت له‌گه‌ڵ ناکات‬ ‫ب ‌ه ئ���اره‌زووی خۆت کۆمێنت بنووس���ه‌‪،‬‬ ‫هی���چ حاکمێک لێر‌ه نیی���ه‌‪ ،‬حاکمه‌کانی‬ ‫ئێ���ره‌ش وه‌ک ت���ۆ ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬ش���ارێکی‬ ‫خۆش���ه‌‪ ،‬که‌س نییه‌ بڵێ بۆ وا ده‌که‌یت‪،‬‬ ‫ب���ۆ وات وت‪ ،‬ل���ه‌م ش���اره‌دا که‌ش���فی‬ ‫یه‌ک���دی ده‌که‌ی���ن‪ ،‬جواڵنه‌وه‌کانی یه‌کتر‬ ‫ده‌بینی���ن‪‌ ،‬هه‌ڵه‌کانی یه‌کت���ر ده‌بینینو‬ ‫جوانو ناش���رینییه‌کانی یه‌کتر ده‌بینین‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ه‌ی���چ ناکه‌ین‪ ،‬ه‌ی���چ ناڵێین! له‌م‬ ‫کۆمه‌ڵگه‌یه‌دا ه‌ه‌موان یه‌کدی ده‌ناس���نو‬ ‫به‌اڵم که‌سیان ناس���نامه‌یان نییه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫یه‌کتریش ده‌ناسن‪ .‬لێره‌ دیموکراسییه‌کی‬ ‫ره‌ه‌ا ه‌ه‌یه‌‪ ،‬یه‌کسانییه‌کی ره‌ه‌ا سه‌روه‌ره‌‪،‬‬ ‫ئه‌ندامه‌کانی ئێره‌ ه‌ه‌موو ده‌س���ه‌اڵتدارن‪،‬‬ ‫ه‌ه‌موویان خه‌ریکی یه‌کسانییه‌کی کۆیله‌و‬

‫مردووه‌کان له‌وێدا‬ ‫زیندوو ده‌کرێنه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وێ شوێنی پڕکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئاماده‌نه‌بوونته‌‪ ،‬گه‌ر‬ ‫له‌وێش نه‌بیت ده‌توانیت‬ ‫له‌وێ بیت‬ ‫دیموکراسییه‌کی فه‌وزه‌وین‪.‬‬

‫له‌ خۆمان! ل���ه‌وێ بانگه‌وازی ه‌ه‌موو ئه‌و‬ ‫شتانه‌ ده‌که‌ین که‌ ونی ده‌که‌ین‪ ،‬ه‌ه‌مووان‬ ‫ب���ه‌ دڵفراوانییه‌وه‌ دێن ب���ه‌ پیرمانه‌و‌ه تا‬ ‫زیاتر ونمان بکه‌ن!‬

‫رۆژی له‌دایکبوون‬ ‫ه‌اوڕێکانی ئه‌وێ ه‌ه‌ندێجار ل ‌ه خه‌وێکی‬ ‫خ���ۆش به‌ ئاگات دێنن���و پیرۆزباییت لێ‬ ‫سیحری الوبوونه‌وه‌‬ ‫ده‌ک���ه‌ن‪ ،‬تۆش ده‌ڵێیت ب���ۆ چی بووه‌؟‬ ‫زۆرکات ئه‌وێ بۆ به‌ پیر‌ه گه‌نجه‌کانمان‬ ‫هه‌م���ووان ده‌یکه‌ن ‌ه چه‌پڵ���ه‌و ده‌ڵێن بۆ‬ ‫نه‌تزانی���و‌ه ئه‌مڕۆ رۆژی ل��� ‌ه دایکبوونته‌! ش���وێنی یاده‌وه‌ری���و دانان���ی وێنه‌کانی‬ ‫ئه‌وێ شوێنی خۆونکردنو دۆزینه‌وه‌کانه‌‪ ،‬الوییه‌‪ ،‬ئێم ‌ه و ئه‌وان له‌وێدا نهێنییه‌کانی‬ ‫ل���ه‌وێ کاتێ خۆم���ان ونده‌که‌ی���ن جاڕ خۆمان ده‌رده‌خه‌ین‪ ،‬بۆ ه‌ه‌مووانی ئاشکرا‬ ‫ده‌ده‌ی���ن‪ ،‬کات���ێ مرۆڤ���ێ ونده‌که‌ی���ن‪ ،‬ده‌که‌ین‪ ،‬ک���ه‌ چ نه‌به‌ردو دلێ���ر بووین‪.‬‬ ‫بانگه‌وازی بۆ ده‌که‌ین‪ ،‬کاتێ وش���ه‌یه‌ک ئه‌وان له‌وێدا خۆی���ان زیندوو ده‌که‌نه‌وه‌‪،‬‬ ‫ونده‌که‌ی���ن‪ ،‬داوا ل���ه‌ ه‌ه‌م���وان ده‌که‌ین ئه‌وه‌ی به‌ الوییه‌تی نه‌یانکردووه‌ ده‌یکه‌ن‪،‬‬ ‫کۆمه‌کم���ان بکه‌ن بۆ دۆزین���ه‌وه‌‪ ،‬له‌وێ ئه‌وان حه‌زه‌ چه‌پێنراوه‌کانی په‌نجا ساڵ‬ ‫کۆمه‌کی ‌هه‌موو دۆزینه‌وه‌یه‌ک ه‌ه‌یه‌ جگ ‌ه له‌مه‌وپێش لێر‌ه تێر ده‌که‌ن‪ ،‬ئه‌وان لێر‌ه‬

‫که‌مترین دۆس���ته‌کانی ئه‌وێی���ان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫زۆرتری���ن هاوڕێکانی ئێره‌یان الوه‌‪ ،‬ئه‌وان‬ ‫بێزاربوون ل ‌ه دۆست ‌ه پیره‌ واقیعییه‌کانیان‪.‬‬ ‫ریکالم‬ ‫ئه‌وێ ئه‌رک���ی سه‌رش���انی ‌هه‌مووانی‬ ‫ئاس���ان کردووه‌‪ ،‬پێویس���ت ناکات خۆت‬ ‫ماندووکه‌ی���ت بۆ ریکالمو بانگه‌ش���ه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫نه‌تزانیو‌ه ئه‌وێ ش���وێنی بانگه‌شه‌کارانه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وێ ش���وێنی نمایش���کردنی ئاگاداریو‬ ‫چاالکییه‌کان���ه‌‪ ،‬ئ���ه‌وێ ش���وێنی‬ ‫مردووه‌کانه‌‪ ،‬م���ردووه‌کان له‌وێدا زیندوو‬ ‫ده‌کرێنه‌وه‌‪ ،‬ئه‌وێ ش���وێنی پڕکردنه‌وه‌ی‬ ‫ئاماده‌نه‌بوونت���ه‌‪ ،‬گ���ه‌ر له‌وێ���ش نه‌بیت‬ ‫ده‌توانی���ت له‌وێ بیت‪ ،‬گه‌ر نه‌ش���چویت‬ ‫بۆ ئه‌وێ ده‌توانیت لێ���ره‌وه‌ ئاماده‌بیت‪،‬‬ ‫قه‌ره‌بووی دواکه‌وتنت بکه‌یته‌وه‌‪ ،‬لێره‌و‌ه‬ ‫ده‌توانیت قه‌ره‌بووی کات بکه‌یته‌وه‌‪ .‬ئێر‌ه‬ ‫شوێنی بانگه‌ش���ه‌ی گروپه‌کانه‌‪‌ ،‬هه‌موان‬ ‫لێره‌وه‌ گروپ سازده‌که‌ن‪‌ ،‬هه‌موان لێره‌و‌ه‬ ‫ه‌ێ���ز س���ازده‌که‌ن‪ ،‬لێره‌و‌ه بانگه‌ش���ه‌ی‬ ‫په‌یامه‌که‌یان ده‌که‌ن‪ ،‬لێره‌و‌ه سنوورێکی‬ ‫ک���راوه‌ ب���ۆ نه‌یاره‌کانیان س���ازده‌که‌ن‪،‬‬ ‫لێره‌و‌ه کاتی جه‌نگ راده‌گه‌یه‌نن‪ ،‬خودای ‌ه‬ ‫له‌و شه‌ڕه‌ فریادمان که‌یت!‬ ‫نهێنی له‌ناو ئاشکراییدای ‌ه‬ ‫ئێر‌ه ش���وێنی جدیه‌تو ‌هه‌زه‌لیاته‌کانه‌‪،‬‬ ‫شوێنی خه‌نده‌و گریانه‌کانه‌‪ ،‬جێگه‌ی زاناو‬ ‫نه‌زانه‌کانه‌‪ ،‬جێگه‌ی دۆستو دوژمنه‌کانه‌‪.‬‬ ‫ئێره‌ ئه‌و ش���وێنه‌ی ‌ه دوژمنه‌که‌ت ده‌بێت ‌ه‬ ‫ه‌اوڕێ���ت‪ ،‬ب ‌ه ناوی ه‌اوڕێیتییه‌و‌ه ش���وێن‬ ‫پێکان���ت هه‌ڵده‌گرێ���ت‪ .‬ئێر‌ه ب��� ‌ه ناوی‬ ‫ئه‌مانه‌و‌ه خۆتوماڵ���ت ده‌بات‪ ،‬لێره‌و‌ه ب ‌ه‬ ‫ئاش���کرایی نه‌ێنی سازده‌که‌ن‪ ،‬به‌ ئاشکرا‬ ‫هه‌وڵی تیرۆرکردن���ت ده‌ده‌ن‪ ،‬ئێر‌ه وه‌ک‬ ‫مه‌رگ وایه‌ ئاش���کرا دێتو ده‌تبات‪ ،‬به‌اڵم‬

‫هه‌مووان ده‌یکه‌نه‌ چه‌پڵه‌و ده‌ڵێن بۆ نه‌تزانیو ‌ه‬ ‫ئه‌مڕۆ رۆژی له‌ دایکبوونته‌!‬

‫ئه‌زموونێک له‌ رێگه‌ی کلیکه‌وه‌‬ ‫زمان���ی ئ���ه‌وێ لێ���ر‌ه جی���اوازه‌‪ ،‬بۆ‬ ‫هاوڕێیه‌تی ئ���ه‌وێ پێویس���تت به‌ زمان‬ ‫نییه‌‪ ،‬پێویس���تت ب��� ‌ه کلکێک���ه‌‪ ،‬له‌وێ‬ ‫هه‌موو ش���تێک ئاس���انه‌‪ ،‬دانامێنیت گه‌ر‬ ‫زمانی���ش نه‌زانی���ت‪ ،‬ب���ڕۆ ماڵه‌که‌یه‌و‌ه‬ ‫ده‌زانیت ئ���ه‌و کێیه‌‪ ،‬کاری چییه‌‪ ،‬رۆژان ‌ه‬ ‫چی ده‌کات‪ ،‬حه‌زی ل��� ‌ه چییه‌‪ ،‬ده‌زانیت‬ ‫ئه‌و که‌س���ێکی ناکه‌سه‌‪ ،‬له‌وێ تێده‌گه‌یت‬ ‫تۆ که‌س���ێکت ناسیوه‌‪ ،‬ک ‌ه ناکرێت رۆژێ‬ ‫بتوانی���ت به‌ زمانی ده‌م قس���ه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫بکه‌یتو بیناس���یت‪ ،‬به‌اڵم له‌وێ ترس���ت‬ ‫نییه‌ ل ‌ه ناس���ینی ئه‌وان‪ ،‬رۆژان ‌ه به‌زمانی‬ ‫کلیک زیاتر ده‌یانناس���یت‪ ،‬ده‌یانبینیت‪.‬‬ ‫ئه‌زموونه‌کان���ی تۆ له‌وێدا ب��� ‌ه کلیکێک‬ ‫س���ازده‌بن‪ .‬ئیدی پێویست ناکات لێره‌دا‬ ‫به‌ترس���و گومانو نادڵنیاییه‌و‌ه ئه‌زموون‬ ‫بکه‌ی���ت‪ .‬زمانی ئه‌وێ زمانی ئێره‌ش���ی‬ ‫داگیرک���ردووه‌‪ ،‬دوو ک���ه‌س کۆنابنه‌وه‌و‬ ‫باسی تۆ نه‌که‌ن‪ ،‬گه‌رمو گوڕی باسه‌کانی‬ ‫ئێر‌ه بووه‌ت ‌ه باسی تۆ‪ ،‬رۆژانه‌ به‌م زمانه‌ی‬ ‫خۆمان باس���ی تۆ ده‌که‌ینو سوپاس���ی‬ ‫ت���ۆ ده‌که‌ین‪ ،‬ک ‌ه بوویت ‌ه رێنیش���انده‌ری‬ ‫ماڵه‌کانمان‪ ،‬لێره‌ نه‌ماندۆزنه‌و‌ه بێگومان‬ ‫الی تۆ ده‌ماندۆزنه‌وه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌دره‌سی‬ ‫تۆ گه‌لێ ئاسان ‌ه ه‌ه‌موان پێده‌زانن‪ ،‬منیش‬ ‫مناڵی ت���ۆ نیم‪ ،‬له‌به‌رئه‌و‌ه به‌ ئاس���انی‬ ‫ده‌ماندۆزنه‌وه‌‪.‬‬ ‫حه‌قیقه‌ت له‌وێیه‌‬ ‫دواج���ار ئه‌وێ بوارێک���ی کراوه‌یه‌ بۆ‬ ‫خۆنمایش���کردنی حه‌قیقه‌ت���ی بوونمان‪،‬‬ ‫ئێم���ه‌ لێ���ره‌دا خۆده‌ش���ارینه‌وه‌و له‌وێ‬ ‫خۆده‌رده‌خه‌ی���ن‪ ،‬چوونک ‌ه لێ���ر‌ه چاوی‬ ‫راس���ته‌قینه‌مان له‌س���ه‌ره‌و له‌وێ چاوی‬ ‫درۆین���ه‌‪ ،‬ل���ه‌وێ له‌گ���ه‌ڵ ه‌ه‌موانداین���و‬ ‫ب��� ‌ه ته‌نیاین بۆی���ه‌ حه‌قیقه‌ت���ی خۆمان‬ ‫ده‌رده‌خه‌ین ب��� ‌ه مه‌کیاجکراوی تا ئه‌وان‬ ‫جوانتر بمانبین���ن‪‌ ،‬هه‌رکاتێکیش زانیمان‬ ‫خه‌ریک���ه‌ که‌ش���فده‌بین‪ ،‬به‌رگێک���ی دی‬ ‫ده‌پۆشینو دێینه‌وه‌ ناوه‌و‌ه تا ئه‌وه‌ی لێر‌ه‬ ‫ناتوانین بیکه‌ین ل���ه‌وێ بیکه‌ین‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫که‌س نیی ‌ه بمانوه‌س���تێنێت‪ ،‬رامانگرێت‪،‬‬ ‫لێپرسینه‌وه‌مان له‌گه‌ڵ بکات‪ ،‬له‌وێ ته‌واو‬ ‫ئازادین له‌ ئه‌وان به‌اڵم ته‌واو کۆیله‌ین ل ‌ه‬ ‫خۆمان‪ .‬لێره‌ ل��� ‌ه خۆمان زیاتر نابین ب ‌ه‬ ‫که‌س���ی تر‪ ،‬به‌اڵم ل���ه‌وێ ده‌توانین ببین‬ ‫ب ‌ه چه‌ندین که‌س‪ ،‬ل���ه‌وێ خۆمان که‌رت‬ ‫ده‌که‌ین‪ ،‬چه‌ندین ناس���نام ‌ه ‌هه‌ڵده‌گرین‪،‬‬ ‫لێ���ره‌ ب���واری ئ���ه‌وه‌ت پێنادرێ���ت‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫خ���ۆت زیاتر بیت‪ ،‬ل��� ‌ه گه‌مه‌که‌ی ئه‌وێدا‬ ‫ه‌ه‌میش���ه‌ براوه‌یه‌کی دۆڕاویت‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه‬ ‫گه‌مه‌که‌ی ئێره‌ دڵنیانیت ده‌یبه‌یته‌وه‌ یان‬ ‫ده‌دۆڕێیت‪ ،‬گریمان���ه‌ی دۆڕاندنی ئێره‌ت‬ ‫ب ‌ه بردنه‌وه‌ی ئ���ه‌وێ پڕده‌که‌یته‌وه‌‪ ،‬ئه‌و‬ ‫بردنه‌وه‌ی���ه‌ی دۆڕاندنی ئێر‌ه خه‌س���تترو‬ ‫تۆختر نیش���ان ده‌دات‪ .‬م���ن تۆی ئه‌وێ‬ ‫باشتر ده‌ناس���م تا تۆی ئێره‌‪ ،‬تۆی ئێر‌ه‬ ‫گه‌لێجار خۆ ده‌شارێته‌وه‌‪ ،‬شه‌رم ده‌کات‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم تۆی ئه‌وێ ش���ه‌رمێ ن���اکات‪ ،‬تۆ‬ ‫له‌وێ روونت���ر ده‌رده‌که‌ویت تا ئێره‌‪ ،‬تۆ‬ ‫پێشنیاز ده‌که‌یت تۆی ئه‌وێ بناسم‪ ،‬نه‌ک‬ ‫تۆی ئێره‌‪ ،‬تۆ له‌وێ خۆت بنیاد ده‌نێیت‬ ‫بۆ ئه‌وه‌ی ئێره‌ت ب��� ‌ه ه‌ێزبێت‪ ،‬مه‌یدانی‬ ‫جه‌نگی تۆ لێر‌ه نیی��� ‌ه له‌وێیه‌‪ ،‬ئه‌وانه‌ی‬ ‫له‌وێ نه‌بن ناتوانن تۆ بناسن‪ ،‬من ئیستا‬ ‫ب ‌ه البردنی ده‌مامکه‌که‌ت تێگه‌یشتم تۆی‬ ‫ئێ���ره‌و ئه‌وێ���ت چه‌ند‌ه گرگنن! ئیس���تا‬ ‫تێگه‌یش���تم ئێم ‌ه ه‌ه‌موو گرنگین(ببور‌ه‬ ‫گرگنین)‪ ،‬بۆی��� ‌ه ده‌توانین له‌وێ پێکه‌و‌ه‬ ‫کۆبینه‌وه‌‪ ،‬ئ���ه‌وێ بووه‌ت��� ‌ه کۆمه‌ڵگه‌ی‬ ‫گرگنه‌کان‪ ،‬ئاخ���ۆ ئێره‌ش نه‌بووه‌؟ ئه‌ی‬ ‫ئێم ‌ه ئیستا سه‌رقاڵ نین کۆمه‌ڵگه‌ی ئێر‌ه‬ ‫به‌ نه‌خشه‌ی ئه‌وێ دیزاین ده‌که‌ین؟‬

‫ذمارة (‪ )180‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪8‬‬

‫قورئان و ئەفسانە‬ ‫سیمای‬ ‫سەرەكی‬ ‫ئەفسانەش‬ ‫كۆنێتی‬ ‫چیرۆك و‬ ‫ڕوداوەكانیەتی‬ ‫و گێڕانەوەی‬ ‫بەردەوامیانە‬ ‫لەدێر‬ ‫زەمانەوە‬

‫خەسرەو میراودەلی‬ ‫پێش ئ���ەوەی بێمە ن��او ن��اوەرۆك��ی‬ ‫باسەكەوە‪ ،‬بە پێویستی دەزان��م ئەوە‬ ‫بخەمەڕوو‪ ،‬كە مەبەست لە (ئەفسانە)‬ ‫لێرەدا‪ ،‬شتی بەتاڵ و بێماناو پڕوپوچ‬ ‫نیە‪ ،‬واتە مەبەست لەوە نیە كە زۆرێك‬ ‫لە خەڵكی لەگەڵ (خورافە)دا تێكەڵی‬ ‫دەك��ەن‪ ،‬كە پێشتریش ئاماژەمان بەم‬ ‫مەسەلەیە كردووە ‪ .‬بەڵكو مەبەست لە‬ ‫(ئەفسانە)لێرەدا‪ ،‬ئەو خواستە مەعنەوی‬ ‫و ڕۆحیانەی مرۆڤن‪ ،‬كە مرۆڤیان وەك‬ ‫بونەوەرێكی ب��ااڵی ڕۆح��ان��ی پێ جیا‬ ‫دەكرێتەوەو‪ ،‬مەیلی هەمیشەیی مرۆڤە بۆ‬ ‫گەڕان بەدوای نامەئلوف و‪ ،‬دەرچوون لە‬ ‫دنیای بەرهەست و بەردەست ‪ .‬كەواتە‬ ‫مەیلی ئەفسانەیی‪ ،‬مەیلی دەرچوونی‬ ‫مرۆڤە لە چوارچێوەی ماددەو‪ ،‬لە بازنەی‬ ‫واقیعی ژیانی مرۆڤ بە مانا سادەكەی ‪.‬‬ ‫دیارە ئەگەر بەم پێیە بێت‪( ،‬ئاین)یش‬ ‫هەمان خواست و خولیای هەیە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫هەمان خ��ەم و ئامانجی مەعنەوی و‬ ‫ڕۆحی و نامەئلوفە ‪ .‬بیگومان دەرچوون‬ ‫لە لۆژیكی زانست و ئەقڵ لە گوتاری‬ ‫قورئانی و ئاینیدا بەگشتی‪ ،‬بەڵگەیەكی‬ ‫ڕوونە لەسەر دەرچوون لە تواناو خواستە‬ ‫زانستی و ئەقڵیە مەئلوفەكان ‪ .‬بەاڵم‬ ‫دەبێت ئ��ەوەش بڵێین كە مەبەست لە‬ ‫دەرچ��وون لە لۆژیكی زانست و ئەقڵ‪،‬‬ ‫دژایەتیكردنی زانست و ئەقڵ‪ ،‬یاخود‬ ‫باوەڕنەبوون نیە پێیان‪ ،‬بەڵكو دەرچوونە‬ ‫بەرەو بازنەیەكی فراوانترو‪ ،‬دنیایەكی‬ ‫بااڵترو‪ ،‬ژیانێكی دەوڵەمەندتر ‪.‬‬ ‫ئ��ەم لێكچونەش لەنێوان لۆژیكی‬ ‫ئەفسانەو لۆژیكی قورئاندا بەدیوێكدا ‪،‬‬ ‫ئەو راستیە دەسەلمێنێت كە دەشێت‬ ‫ئ���ەوەی ل��ە ق��ورئ��ان��دا ب��ە (ئەفسانەی‬ ‫پێشینان) واتە (اساطري األولني) ناوبراوەو‬ ‫قورئانیش نكووڵی لێ كردووە مەبەست‬ ‫پێی (خورافە) یاخود (خرافات األولني)‬ ‫بێت‪ .‬ئەگەر نا كۆمەڵێك لە ئەفسانە‬ ‫سەرەكیەكان لە مێژووی ئەفسانەكاندا‪،‬‬ ‫لەناو قورئاندا ئامادەنەدەبون‪ ،‬لە نمونەی‬ ‫ئەفسانەی دروستبوونی مرۆڤی یەكەم‪،‬‬ ‫ی��اخ��ود یەكەمین م��رۆڤ ل��ە مێژووی‬ ‫نەوەی مرۆڤدا‪ ،‬كە (ئادەم)ە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەفسانەی (كەشتی نوح) و (دروست‬ ‫بوونی گەردون) و ‪ ....‬تاد ‪.‬‬ ‫ئەمە سەبارەت بە خودی ئەفسانەكان‬ ‫خۆیان ‪ .‬دەربارەی بوونی خولیا و هەستی‬ ‫ئەفسانەییش‪ ،‬یاخود دیدو جیهانبینی‬ ‫ئەفسانەیی‪ ،‬ئەوا سەرجەم ئەو چیرۆك‬ ‫و بابەتانەی لەناو ئەم كتێبە پیرۆزەدا‬ ‫(قورئان) بوونیان هەیەو‪ ،‬كەوتونەتە‬ ‫دەرەوەی توانا ئاساییەكانی مرۆڤ و‪،‬‬ ‫ئەودیو یاسا فیزیكی و گەردونیەكان‪،‬‬ ‫واتە كۆی ئەو بابەتانەی دەچنە بازنەی‬ ‫نامەئلوفەوە‪ ،‬بەڵگەن لەسەر بوونی مەیل‬ ‫و خەونی ئەفسانەیی‪ ،‬بەڵكو ئەوەی لە‬ ‫بنەڕەتدا مەیلی ئاینی بەگشتی لە مەیلی‬ ‫زانستی و مەیلی لۆژیكی جیادەكاتەوە‪،‬‬ ‫بوونی ئەو مەیلە ئەفسانەییەیە ‪ .‬بەندە‬ ‫پێشتر هەر لەم پاشكۆیەدا (ڕوانگە‬ ‫و رەخ��ن��ە)‪ ،‬چەند بابەتێكم لەبارەی‬ ‫پەیوەندی نێوان ئاین و هونەرو‪ ،‬بابەتی‬ ‫مەجاز لە قورئانداو‪ ،‬ماهیەت و پێكهاتەی‬ ‫چیرۆك و ئەفسانەییبوونی لە قورئاندا‬ ‫نوسیوە‪ ،‬كە كۆی ئەم بابەتانە‪ ،‬مەیل‬ ‫و رەه��ەن��دە ئەفسانەییەكانی قورئان‬ ‫دەسەلمێنن‪ ،‬سەرەڕای كتێبێكیش كەبە‬ ‫ناوی(ئاین و ئیستاتیكا) باڵومكردۆتەوە‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوە لێرەدا بە پێویستی نازانم‬ ‫بچمەوە سەر ئەو بەڵگەو بابەتانەی لەو‬ ‫وتارانەو لە كتێبی ناوبراودا باسمكردون ‪.‬‬ ‫ئ���ەگ���ەر ق���ورئ���ان ب���ۆ دەرب��ڕی��ن��ی‬ ‫مەبەستەكانی بەردەوام وێنەی هونەری‬ ‫بەكارهێنابێت‪ ،‬وێنەگەلێك كەلەسەر ڕەمزو‬ ‫مەجاز بەندن‪ ،‬بەهۆیانەوە ویستبێتی‬ ‫هەست و نەستی وەرگرانی بهەژێنێت و‬ ‫خەیاڵیان بخاتەگەڕ‪ ،‬هەر لەم پێناوانەشدا‬ ‫بونەوەران بەگیاندارو بێگیانەوە بهێنێتە‬ ‫گۆ‪ ،‬هەروەها ڕەهەندی كات و شوێن‬

‫نامەئلوفانە تەوزیف بكات‪ ،‬ئەمە جگە لە‬ ‫باسكردنی فریشتە و جنۆكەو بەهەشت‬ ‫و دۆزەخ بە بابەت و ڕوداوو پێكهاتە‬ ‫نائاسایی و ناسروشتیەكانیانەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫لە راستیدا سەرجەم ئەمانە پێكهاتەی‬ ‫بنەڕەتی دەق��ی ئەفسانەیی و ف��ەزاو‬ ‫بابەتی ئەفسانەیین‪ ،‬لەو سۆنگەیەوە‬ ‫كە ئەفسانەش هەر لەسەر ئەم بابەت‬ ‫و پێكهاتانە بەندە ‪ .‬لەالیەكەوە لەڕووی‬ ‫چۆنیەتی بەكارهێنانی زمان و‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫دیكەشەوە لەڕووی هەڵبژاردنی بابەتەوە‬ ‫‪.‬‬ ‫بێگومان پەیوەندی ئاین بەگشتی‬ ‫و بە ئیسالمیشەوە بە ئەفسانەوە زۆر‬ ‫ئاشكرایە‪ ،‬بەاڵم جەختكردنی ئێمە لێرەدا‬ ‫لەسەر قورئان‪ ،‬لەو ڕووەوەیە كە كتێبی‬ ‫تایبەت و سەرەكی ئەم ئاینەیە‪ ،‬واتە‬ ‫گەورەترین سەرچاوەیەتی ‪ .‬ڕەنگە لێرەدا‬ ‫بگوترێت قورئان كتێبێكە باسی دنیاشی‬ ‫كردووەو یاسا و رێسای بۆ الیەنی ماددی‬ ‫و دنیایی مرۆڤەكان دان���اوەو‪ ،‬گرنگی‬ ‫بە بەكارهێنانی ئەقڵ و ژیریی داوەو‪،‬‬ ‫هانی مسوڵمانانی داوە بۆ بەردەوامی‬ ‫لە ئیجتیهادو نوێكردنەوەی ئایندا ‪.‬‬ ‫دیارە ئەم قسانە راستن‪ ،‬بەاڵم ئەوەی‬ ‫س��ەب��ارەت ب��ەم بابەتەی ئێمە گرنگە‬ ‫ئەوەیە كە بابەتە ئەفسانەییەكانی قورئان‬ ‫بە زۆریی ئەو بابەتانەن كە لەسەردەمی‬ ‫سەرەتای س��روش و قۆناغی مەككیدا‬ ‫دابەزیون‪ ،‬كە پەیوەستن بە بابەتەكانی‬ ‫ع��ەق��ی��دەوە ‪ .‬وەك دی���ارە عەقیدەش‬ ‫بناغەی بابەتەكانی دیكەیەو‪ ،‬بابەتە‬ ‫دنیاییەكان و ئەحكامەكانی بە بابەتی‬ ‫الوەكی دادەنرێن بە بەراورد بە بابەتە‬ ‫ئیمانیەكان‪ ،‬لێرەشەوەیە كە زانایان بە‬ ‫بابەتەكانی عەقیدە دەڵێن (اصول الدین‬ ‫ بنەماكانی ئاین)‪ ،‬بە ئەحكامیش دەڵێن‬‫( فروع الدین – لقەكانی ئاین) ‪.‬‬

‫كاتێك كە بێباوەڕانیش قورئان و‬ ‫بابەتەكانیان بە (اساطري األولني) واتە‬ ‫ئەفسانەی پێشینان دان���اوە‪ ،‬كە ئەم‬ ‫چەمكە نۆ جار لە قورئاندا هاتووە‪،‬‬ ‫ئ���ەم هەڵوێستە ل��ەخ��ۆوە ن��ەب��ووە‪،‬‬ ‫گەرچی دەشێت هەندێكجار مەبەستیان‬ ‫خ��وراف��ەش ب��ووب��ێ��ت‪ ،‬بەڵكو ل��ەوەوە‬ ‫ه��ات��ووە ك��ە ئ���ەوان پێشتر ئەمجۆرە‬ ‫باسو خواسانەیان بیستووە‪ ،‬یاخود‬ ‫النیكەم بە هاوشێوەكانیان ئاشنابوون‪،‬‬ ‫كەلەپێش ئیسالمدا ئاینی حەنیفیەت و‬ ‫مەسیحیەت و جولەكە بوونی هەبووە ‪.‬‬ ‫خودی قورئانیش باس لەوە دەكات كە‬ ‫درێ��ژك��راوەی ئاینەكانی پێش خۆیەتی‬ ‫و‪ ،‬چیرۆكی پێغەمبەران و پیاوچاكانی‬ ‫پێشین دەگێڕێتەوە ‪ .‬بە ئاشكراش‬ ‫بە پێغەمبەرەكەی دەڵێت پێیان بڵێ‬ ‫كە من پەیامبەرێك نیم جیاواز لەوانی‬ ‫دی‪ ،‬وات��ە لەمەسەلە ریشەییەكاندا‬ ‫ل��ەوان جودانیە ((ق��ل ماكنت بدعاء‬ ‫من الرسل)) ‪ .‬واتە ‪ :‬بڵێ من نوێیەكی‬ ‫نامۆ نەبووم لە پێغەمبەران ‪ .‬سیمای‬ ‫سەرەكی ئەفسانەش كۆنێتی چیرۆك و‬ ‫ڕوداوەكانیەتی و گێڕانەوەی بەردەوامیانە‬ ‫لەدێر زەمانەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا جیاوازییەك لە ئارادایە كە بریتیە‬ ‫لەوەی قورئان و سەرجەم ئاینەكانیش؛‬ ‫(ئەفسانە)وەك حەقیقەت سەیر دەكەن‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا كە ڕەم��ز و مەجازە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی لێرەدا گرنگە ئەوەیە كە ئەفسانە‬ ‫دەی��ەوێ��ت لەڕێگەی ئ��ەم بابەتانەوە‬ ‫حەقیقەتگەلێكی گرنگ لە ژیانی مرۆڤدا‬ ‫بخاتەڕوو ‪ .‬سروشتی ئاینیش وایە كە‬ ‫هەر دەبێت ئەو چیرۆك و بابەتانە وەك‬ ‫حەقیقەت بخاتەڕوو‪ ،‬چونكە مامەڵەكردنی‬ ‫ئاین لەگەڵ جەماوەردایە بەگشتی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خەڵكانێكدایە كە زۆرینەیان حەقیقەت و‬ ‫مەجازیان بۆ لەیەكتری جیاناكرێتەوە‪،‬‬

‫لەبەر ئەوە گەر وەك حەقیقەت بۆیان‬ ‫باس نەكرێت ئەوا هەرگیز لێی تێناگەن ‪.‬‬ ‫هەروەها لەهەمان كاتدا دەقی ئاینی‬ ‫ب��ەوە ل��ە دەق��ی زانستی و مێژوویی‬ ‫و ئەدەبی و ‪ . . .‬جیادەكرێتەوە كە‬ ‫ب��اب��ەت��ەك��ان وەك حەقیقەتی ڕەه��ا‬ ‫دەخ��ات��ەڕوو‪ ،‬ئەگەرنا لە ئاین دەچێتە‬ ‫دەرەوەو دەچێتە خانەی ئ��ەو جۆرە‬ ‫كایە زانستی و مەعریفیانەوە ‪ .‬بەاڵم‬ ‫گرنگ گەیاندنی كاریگەریی و جێهێشتنی‬ ‫شوێنەوارە لەسەر دەروون و هەست و‬ ‫نەستی مرۆڤەكان‪ ،‬ئیدی وەك حەقیقەت‬ ‫پێیان بگات یان وەك ڕەمز و مەجاز‪،‬‬ ‫لە ه��ەردوو دۆخەكەشدا كاریگەرییەكە‬ ‫مسۆگەرە ‪ .‬وەك لەسەرەتاشدا ئاماژەمان‬ ‫پێكرد‪ ،‬گرنگ ئەوەیە مرۆڤ قەناعەت بە‬ ‫بابەتی ناماددیی بكات لەودیو بوونی‬ ‫ماددییەوە‪ ،‬لەپشت سروشتەوە درك بە‬ ‫بوونی جیهانی ناسروشتی و میتافیزیك‬ ‫بكات ‪ .‬ئەقڵی ئازادترو گیانی كراوەتر و‬ ‫هەستی ناسكتر ببێت ‪ .‬بوون بەرینترو‬ ‫بااڵتر ببینێت بۆ ئەوەی درك بە گەورەیی‬ ‫و نهێنیەكانی خۆی وەك مرۆڤ بكات‪،‬‬ ‫لەڕێگەی درككردن بە گەورەیی زیاترو‬ ‫نهێنی قووڵتری گەردون و هەبووەكانی‬ ‫ناویەوە ‪.‬‬ ‫ئ��ەوەی لێرەدا مایەی سەرسوڕمانە‬ ‫ئ��ەوەی��ە ك��ە ئ��ەوان��ەی ئەفسانە وەك‬ ‫حەقیقەت س��ەی��ر دەك����ەن‪ ،‬س��ادەت��ر‬ ‫لەوانە بۆی دەڕوان��ن كە وەك مەجاز‬ ‫دەیبینن ‪ .‬واتە ئەفسانە لەناو ئایندا‬ ‫بچوك و سادە دەبێتەوە‪ ،‬تەنیا دەبێتە‬ ‫بابەتێك لە خزمەت عەقیدەیەكدا یاخود‬ ‫سروشگەلێكداو هیچی دی‪ ،‬كەواتە‬ ‫دەكرێت بڵێین ئەفسانەكان لەناو دەقە‬ ‫ئاینیەكاندا بەگشتی ئایدۆلۆژیزە دەكرێن‪.‬‬ ‫دەبنە پارێزەری ئایدیا و بۆچونەكانی‬ ‫ئاینێك یاخود چەند ئاینێكی دیاریكراو‪،‬‬

‫لەكاتێكدا ك��ە ئەفسانە ل��ە دۆخ��ە‬ ‫مەجازییەكەیدا نابێتە موڵكی هیچ‬ ‫ئاین و ئایدیایەك‪ ،‬بەڵكو ب���ەردەوام‬ ‫كراوەیە ب��ەڕووی ئایدیاو لێكدانەوەی‬ ‫نوێدا ‪ .‬لێرەشدایە كە فرەڕەهەندی‬ ‫و فراوانیی(مەجاز)دەردەكەوێت‪ ،‬ئەو‬ ‫راستیە روون دەب��ێ��ت��ەوە ك��ە مەجاز‬ ‫گەلێك لە حەقیقەت فراوانترەو‪ ،‬هەموو‬ ‫حەقیقەتێك تەنیا بەشێكە لە مەجاز‪،‬‬ ‫تەنیا خوێندنەوەیەكی دیاریكراوە بۆی و‬ ‫هیچی دی ‪ .‬واتە حەقیقەت ستەمكردنە‬ ‫ل��ە م��ەج��ازو ه��ەوڵ��دان��ە ب��ۆ سەپاندنی‬ ‫دیكتاتۆریەتی ماناو تاكڕەهەندی تەفسیرو‬ ‫لێكدانەوە ‪ .‬مەبەست لە (حەقیقەت)‬ ‫ل��ێ��رەدا‪ ،‬روانینە بۆ خوێندنەوەیەكی‬ ‫دیاریكراو وەك حەقیقەتی رەها و دوا‬ ‫خوێندنەوە‪ ،‬بەم پێیەش بێت هەوڵدان‬ ‫بۆ نوێكردنەوەی تەفسیرو ڕیفۆرمكردن‬ ‫لە ئایندا‪ ،‬ماناكانی ئەفسانە لەناو ئایندا‬ ‫فراوانتر دەكات و بەڕووی خوێندنەوەدا‬ ‫وااڵی دەكات‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا دەڵێین ‪ :‬ه��ەر دەقێك‬ ‫نەزانستی بێت و نە فیكریی و فەلسەفی‪،‬‬ ‫نە پشتگیری لە تیۆرە زانستیەكان بكات‬ ‫و‪ ،‬نە هەوڵی هیچ تیۆریزەكردنێكی فیكری‬ ‫و فەلسەفی بدات‪ ،‬بەڵكو ئامانجی بااڵی‬ ‫ئەو دەق��ە بریتی بێت لە جیاوازبوون‬ ‫ل��ێ��ی��ان و‪ ،‬س��ەپ��ان��دن��ی ئ���ەو سیمای‬ ‫جیاوازبوونە‪ ،‬لەكاتێكدا كە جگە لە بابەتە‬ ‫بنەڕەتیەكانی ئاین‪ ،‬وەك بابەتەكانی‬ ‫عەقیدەو سروتەكانی پەرستش‪ ،‬لە زۆر‬ ‫بابەتی دیكە بدوێت و چۆنیەتی باسكردنی‬ ‫هیچ یەكێك ل��ەو بابەتانەش لەگەڵ‬ ‫زانست و لۆژیكی ئەقڵ و بیركردنەوەی‬ ‫بابەتیدا نەیەنەوە‪ ،‬كەواتە لە لۆژیكی‬ ‫پۆلێنكردنی كایە مەعریفیەكاندا تەنیا‬ ‫لە كایەی ئەفسانەدا خۆی دەبینێتەوە ‪.‬‬ ‫كایەیەك كە پێداویستی گیان و دەروون‬

‫ئەفسانە لەناو ئایندا بچوك و سادە دەبێتەوە‪ ،‬تەنیا دەبێتە بابەتێك خزمەت‬ ‫عەقیدەیەكدا یاخود سروشگەلێكداو هیچی دی‪ ،‬كەواتە دەكرێت بڵێین‬ ‫ئەفسانەكان لەناو دەقە ئاینیەكاندا بەگشتی ئایدۆلۆژیزە دەكرێن‬

‫پڕ دەكاتەوە نەك هی زانست و ئەقڵ‪،‬‬ ‫كایەیەك كە وەك خ��ۆراك و توێشوو‪،‬‬ ‫وەك پشتگیریی و تەواوكاریی‪ ،‬هەمیشە‬ ‫دەقی ئاینی پێویستی پێیەتی و ناتوانێت‬ ‫دەستبەرداری بێت‪ ،‬چونكە بەبێ ئەو‬ ‫نوقسان و ناتەواوە ‪.‬‬ ‫لێرەدا دەبێت هەڵوێستەیەك لەسەر‬ ‫ئەو راستیەش بكەین‪ ،‬كە گەرچی خەڵكی‬ ‫لەسەردەمی پێغەمبەردا بابەتەكانی‬ ‫قورئانیان ب��ە ئەفسانەی پێشینان‬ ‫(اساطري األولني)داناوەو‪ ،‬گوایا ناواقیعی‬ ‫و نابابەتیین‪ ،‬بەاڵم بۆ خۆیشیان هەر‬ ‫نوقمی ئەفسانەو ئایدیاكانی ب��وون‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم جیاوازییەكە لێرەدا ئەوەیە كە‬ ‫ئەوان بە ئەفسانەكانی خۆیان راهاتوون‬ ‫و قەبووڵیان ك���ردووە‪ ،‬ب��ەاڵم توانای‬ ‫قەبووڵكردنی ئەفسانەكانی قورئانیان‬ ‫نەكردووەو ڕەتیانكردۆتەوە‪ ،‬خورافەكانی‬ ‫خ��ۆی��ان ب��ە ح��ەق��ی��ق��ەت زان���ی���وە و‪،‬‬ ‫ئەفسانەكانی قورئانیشیان بە خورافەت‬ ‫دان��اوە!! ئەم هەڵوێستەش لەالیەكەوە‬ ‫بۆ پاراستنی ئەو بەرژەوەندییە سیاسی‬ ‫و ئابوری و كۆمەاڵیەتیانەیان بووە كە‬ ‫پێشتر هەیانبووە‪ ،‬لەالیەكی دیكەشەوە‬ ‫ڕەن��گ��ە هەندێكیشیان ل��ە ب��ن��ەڕەت��دا‬ ‫قەناعەتیان وابووبێت كە ئەفسانەكانی‬ ‫ئاینە بتپەرستیەكەی خۆیان ماقووڵتر‬ ‫و واقیعیترن لەوانەی ناو ئاینە تازەكە‬ ‫كە ئاینێكی نوێ و نامۆیە‪ ،‬دیارە هەموو‬ ‫ئاین و ئایدیایەكی نوێش لەسەرەتاوە‬ ‫ڕەتدەكرێتەوە و دژایەتیی دەكرێت ‪.‬‬ ‫ئەگەرنا نەك تەنیا ئاینی بتپەرستی و‬ ‫ئاینە ئامادەكانی دیكەی ئەو سەردەمە‪،‬‬ ‫بەڵكو تەنانەت فەلسەفەو زانستیش لەو‬ ‫سەردەمانەدا لوانلێو بوون لە ئەفسانەو‬ ‫بابەت و بیركردنەوەی ئەفسانەیی ‪.‬‬ ‫كەواتە بۆ دەبێت ئێمە نكووڵی لەبوونی‬ ‫ئەفسانە لە قورئاندا بكەین لەكاتێكدا‬ ‫كە وەك ئاماژەمان پێكرد كتێبێكی‬ ‫ئاینیە ن��ەك زانستی و فەلسەفی ‪.‬‬ ‫كتێبی عیرفان و مەعنەویاتە نەك هی‬ ‫ماددیات ‪ .‬بەاڵم دی��ارە لەو سەردەمە‬ ‫كۆنانەدا نەك ئاینەكان ناچاربوون لە‬ ‫هەموو شتێك بدوێن‪ ،‬بەڵكو فەلسەفەش‬ ‫خۆی لە هەموو بابەتێكی جیاواز داوە ‪.‬‬ ‫واتە گەرچی قورئان بۆ ڕیفۆرمی سیاسی‬ ‫و كۆمەاڵیەتی و ئابوری و كەلتورییش‬ ‫هاتووە‪ ،‬بەاڵم ئەمانە هیچی لەو راستیە‬ ‫ناگۆڕن كە جەوهەری پەیامەكە مەعنەوی‬ ‫و ڕۆحییەو‪ ،‬ڕاگ��ری ئ��ەم جەوهەرەش‬ ‫(ئەفسانە)یە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )10‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪10‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )10‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر كت َيبى (نه َينيى ثةرستطة)ى سةروةت خةرباوى‬

‫مستةفا مةشهور‪:‬‬

‫ىَ‬ ‫ئيخوان لة سال ‪ 2018‬دةطةنة دةسةآلت‬

‫نوسينى‪ :‬سةروةت خةرباوى‬ ‫وةرطيانى‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‬ ‫رَِ‬

‫كتَيبى (نهَينيى ثةرستطة‪ ،‬نهَينية‬ ‫ش��اراوةك��ان��ى ئيخوان موسلمني)ة‪،‬‬ ‫ضاودَير لةرَيطةى ثاشكؤى (ئيخوانء‬ ‫ئ����ةزم����ون)ةوة ت�����ةواوى ئ���ةو كتَيبة‬ ‫بةضةند زجنريةيةك بآلودةكاتةوة‪ ،‬كة‬ ‫نوسةرو وةرطيرَِ‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‪،‬‬ ‫وةريطيرَِاوةتة سةر زمانى كوردى‪.‬‬

‫بةشى ثانزةيةم‬ ‫طةىل َ‬ ‫هةلبذ َيردراوى خوا‬ ‫نزيكبوونةوة ل��ة (ك��اغ��ةزة ش��اراوةك��ان)ى‬ ‫ِر َيكخستنى ئيخوان بؤم تاوانبوو‪ ،‬نزيككةوتنةوة‬ ‫لةو كاغةزة شاراوانة الى هةر يةك َيك لةكؤمةلَةكان‬ ‫وةك نزيككةوتنةوة لةناوضةيةكى مينر َيذكراوى زؤر‬ ‫ترسناك دادةنر َيت‪ ،‬لةو ِرووةوة‪ ،‬كة هيض كؤمةلَ َيك‬ ‫ىَ‬ ‫هةول شاردنةوةى كاغةزةكانى ناداتء ناياخناتة‬ ‫خانةى لةبريضوونةوةوة‪ ،‬ئةطةر ئةم كاغةزانة ئاماذة‬ ‫بؤ ِراستيطةل َيك نةكةن‪ ،‬كة كؤمةلَةكة حةزبكات‬ ‫لةبةر ضاوانى ونبكات‪ ،‬بةهؤى مةترسييةكانيانةوة‪،‬‬ ‫يان لةبةر ئ��ةوةى ئاراستةطةل َيكى فيكريى يان‬ ‫حةرةكى كةشفدةكةن كة بةرنامةى ِراستةقينةى‬ ‫كؤمةلَةكة دةنو َينن جياواز لةبةرنامة ياخود طوتارة‬ ‫ئاشكراكةى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ه��ةروةه��ا ئيخوانيش وةك هةنديك دةول��ةت‬ ‫دةك���ات‪ ،‬ئةطةر دةولَ��ةت��ان ديكؤم َينتةكانيان‬ ‫بشارنةوةو بةنه َينى دايانثؤشن و ساآلن َيك بؤ‬ ‫دابني‪ ،‬ئةوا ئيخوان هةميشة ىَ‬ ‫ئاشكراكردنيان نَ‬ ‫هةول‬ ‫شاردنةوةى سةرجةم ديكؤم َينتةكانى دةدات‪،‬‬ ‫بةآلم – بة ث َيضةوانةى دةولَةتان‪ -‬هةرطيز ِر َيطة‬ ‫بةئازادكردنى ئةم بةلَطةنامانة ن��ادات‪ .‬كات َيك‬ ‫لةديكؤم َينتة نه َينييةكانى ئيخوان نزيككةومتةوة‬ ‫لةناوضةى مةترسى نزيككةومتةوة‪ ،‬كة بريتيية‬ ‫لةو ناوضةيةى ئةوةى بض َيتة ناويةوة وندةب َيتء‬ ‫ئةوةش ب َيتة دةرةوة لةدايكدةب َيت‪ ،‬بةآلم تؤ َبل َييت‬ ‫َ‬ ‫سةرضليية ضى ب َيت؟! سودى ضى ب َيت‬ ‫سودى ئةم‬ ‫َ‬ ‫كة خةلَكى بةكاغةزة نهينييةكانى ئيخوان ئاشنابن؟‬ ‫ئ��ةو كاغةزانةى ئةندامانى كؤمةلَةكة خؤيان‬ ‫نايانزانن‪ ،‬كة ث َييانواية سوارى كةشتييةك بووبن كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كؤمةلَ َيك ِرةبانيدا كة‬ ‫لةنوور دروستكراب َيت‪،‬‬ ‫بةرةو دةولَةتى لةدةستضووى ئيسالميان دةبات‪،‬‬ ‫ئةوة ك َيية بةرهةلَستيى ئةفسونى ئةم كةشتيية‬ ‫نوورانييةو كؤمةلَة خواناسة دةكات؟ ئةوان ثاكن‪،‬‬ ‫نيازة ب َيطةردةكانيان دةيانبةن بة ِر َيوة‪ ،‬دلَسؤزن‪،‬‬ ‫هةستء نةستى ثاكء خوناسانة دةياجنولَ َين َيت‪،‬‬ ‫هةند َيك جار نيازى ضاكء هةستء نةستى ثاك‬ ‫دةب َيتة دةليلى ِر َيطا‪ ،‬بةآلم جارى واش هةية ضاو‬ ‫كو َير دةكات‪.‬‬

‫كات َيك لةديكؤم َينتة نه َينييةكانى ئيخوان‬ ‫نزيككةومتةوة لةناوضةى مةترسى نزيككةومتةوة‪،‬‬ ‫كةبريتيية لةو ناوضةيةى ئةوةى بض َيتة ناويةوة وندةب َيتء‬ ‫ئةوةش ب َيتة دةرةوة لةدايكدةب َيت‬

‫َ‬ ‫سةرضليى طرنطى خؤى هةية‪ ،‬كة ئةو‬ ‫كةواتة‬ ‫مةترسية كةشفدةكةن كة ِرووب��ة ِرووى هةموومان‬ ‫دةب َيتةو ئةو مةترسيةى ه َيمنانة دزة دةكاتة‬ ‫ذيامنانةوةو بزة دةي طر َيت وةك ئةوةى (بانطخواز)‬ ‫َي��ك ب َيت ئةخالقى ئيسالممان الشريين بكات‪،‬‬ ‫بةآلم لةهةمانكاتيشدا نووكة ِرم َيكى تيذى لةثشتى‬ ‫خؤيةوة شاردب َيتةوةو بيةو َيت مَ‬ ‫لةدلانى بضةق َين َيت‪،‬‬ ‫َ‬ ‫سةرضلييةم ئةو وةهمةش دةردةخات‬ ‫وةك ضؤن ئةم‬ ‫َ‬ ‫كة خاوةن نيازة ثاكةكان لةطةليدا دةذين‪ ،‬خؤزطة‬ ‫تةنيا وةهميش بواية‪ ،‬طةر وا بواية مةسةلةكة‬ ‫ئ��اس��ان دةب���وو‪ ،‬ب��ةآلم ن��ازان��ن ل��ةس��ةر م َيز َيكى‬ ‫تةقةمةنى دانيشتون كة لةسةر دةمى ط ِركان َيكة‪،‬‬ ‫كة بؤمبةكةش دةتةق َيتةوةو ط ِركانةكة هةلَدةض َيت‬ ‫تةنيا بة ِروى ئةوانةوة ناتةق َيتةوةو هةلَناض َيت كة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كؤمةلَة‬ ‫لةسةر كةشتيية نورانييةكةيانء‬ ‫ِرةبانييةكةدا بةمالوالدا دةكةون‪ ،‬بةلَكو بة ِرووى‬ ‫هةمواندا دةتةق َيتةوة‪ ،‬بة ِرووى ميسردا بةطشتى‪،‬‬ ‫لةو كاتةشدا ئيسالم لةضاوى هةموان دا دةب َيتة‬ ‫تاوانبار‪ ،‬هةروةها لةكات َيكدا كة ئةم خةلَكة ثاكة‬ ‫بةرةو ه َينانةوةى دةولَةتى لةدةستضووى ئيسالم‬ ‫مَ‬ ‫مسولانان‬ ‫دةض��ن‪ ،‬كةضى دةولَةتى خ��وازراوى‬ ‫لةدةستدةدةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل هةموو ئةمةشدا من ىَ‬ ‫نكول لةوة ناكةم‬ ‫بةآلم‬ ‫كة لةطرووث َيك لةئيخوانةوة طةل َيك زؤر فيرَ بووم‬ ‫كة ئ َيستاكة وةك شو َينةوارى ل َيهاتووة‪ ،‬قورئامن‬ ‫لةسةردةستى ئةوان خو َيندووةو ِر َيطاكانى زانستم‬ ‫لة ِر َيطةى ئةوانةوة طرتةبةرو لةكانياوى ئةوامن‬ ‫خ��واردةوة‪ ،‬بةآلم لة ِرووى مرؤيىء بريوباوة ِرةوة‬ ‫وةك خ��ؤم م��ام��ةوة‪ ،‬ضونكة خؤ من جاهيليى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوانداو بةهؤى ئةوانةوة هاتبم‬ ‫نةبوومء‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بؤ ئيسالم‪ ،‬توندء دل ِرةقيش نةبوومء دل َيكى نو َيى‬ ‫ل َيوانل َيو لةهةستى ناسكيان بؤ دروستكردمب‪ ،‬ه َيشتا‬ ‫هةر ئةو ذيانةم دةذيم كة خوا لةسةرى دروستى‬ ‫كردوم‪ ،‬طوايا مرؤظ دةتوان َيت كةس َيك ب َيت جطة‬ ‫لةخؤى؟! ئةوان خودى خؤيان بوونء منيش هةر‬ ‫خودى خؤم بووم‪ ،‬ويستم غةيرى خؤم مبء شكستم‬ ‫ث َيه َينا‪ ...‬ضونكة (الطبع يغلب التطبع)‪ ،‬هيض‬ ‫ِرؤذ َيكيش ثياوى ديثلؤماسيةت نةبووم‪ ،‬هةند َيكيان‬ ‫وات َيطةيشنت من شة ِركةرى بكوذو ف َي َلباز بوومب‬ ‫لةكات َيكدا ئةو كوذراوة بووم كة ىَ‬ ‫هةول كةشفكردنى‬ ‫نه َينى بكوذةكةى دةدات!!‬ ‫***‬ ‫بؤمب َيك ئةى ئةمحةد ئةى ِرةبيع!! يان زياتر‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان جار َيكى ديكة بةشى‬ ‫لةبؤمب َيك!‬ ‫يةكةكان (قسم الوحدات)ى بؤ ذيان طة ِراندةوة‪،‬‬ ‫كؤمةلَةكة ِر َيكخستنى لةناو سوثادا هةية‪.‬‬ ‫زياتر لةبؤمب َيك سةروةت‪ ،‬كةتيبةيةكى تةواوى‬ ‫سةربازيية‪ ،‬يان تؤ َبلـآ سوثايةكى سةربازيى‬ ‫ت��ةواو‪ ،‬ئيخوان ب��ةوة زةمةنى زيندوكردنةوةى‬ ‫بةشى يةكةكانيان طة ِراندةوة‪ ،‬كة مةترسيدارترين‬ ‫َ‬ ‫لةطةل بةشى‬ ‫بةشى كؤمةلَةكةية وةك دةزانيت‪،‬‬ ‫يةكةكانيشدا بةشى داوةران بنيادنرا‪ ،‬ئةمانة‬ ‫دةزطا طةل َيكن ئيخوان دةيةو َيت كؤنرتؤلَيان بكات‪،‬‬ ‫ضونكة ئةو ئامرازةن كة بؤ قؤناغى دةسةآلتداريىء‬ ‫(متكني) ياريدةمان دةدةن‪ ،‬بةم ِر َيكخستنةش‬ ‫كؤمةلَةكة ثالن َيكى ت���ةواوى ب��وون ب��ةخ��اوةن‬ ‫دةسةآلتء (متكني)ى دانا‪.‬‬ ‫ضريؤكى بةشى داوةران (قسم القضاة) دةزامن‪،‬‬ ‫كات َيك لةناوضةى زةيتونيش ب��ووم ِراو َي��ذك��ار‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلدا بوو‪ ،‬كة سةرؤكى‬ ‫(الشقريي) لةئوسرةكةم‬ ‫فةرمانطة ب��وو لة (استئناف)دا‪ ،‬دةش���زامن كة‬ ‫ضاالكييةكى لةناوة ِراستى دادوةران��دا مومارةسة‬ ‫دةكرد‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال‬ ‫سةيركة مامة س��ةروةت‪ ،‬ئ َيمة ئ َيستا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةكةم كة لةماوةى‬ ‫‪1999‬ز داين‪ ،‬طرةوت‬ ‫‪ 10‬ىَ‬ ‫َ‬ ‫سال دوات��ردا دةضينة ناو بةريةككةوتنيكى‬ ‫َ‬ ‫بةه َيزةوة لةطةل ِر مَ‬ ‫ذيدا‪.‬‬ ‫خةمآلندنةكانى مستةفا مةشهور لةهى تؤ‬ ‫بؤ ل (‪)4-3-2‬‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ )10‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬ ‫جياوازن‪ ،‬كة ئةو لةطفتوطؤيةكى ِرؤذنامةنوسيدا كة‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال‬ ‫وتت لة ِرؤذنامةى (الشرق االوسط)دا بووة‬ ‫راب���ردودا‪ ،‬وتويةتى‪ :‬ئيخوان دواى بيست سالَ‬ ‫ِ‬ ‫دةطةنة دةسةآلت‪ ،‬واتة ىَ‬ ‫سال ‪ ،2018‬وتوشيةتى‬ ‫ئيخوان خاوةنى ثالن َيكن كة لة ِر َيطةيةوة دةطةنة‬ ‫دةسةآلت‪.‬‬ ‫حاجى مستةفا شتى ل��ةدةم دةردةض� َي��ت كة‬ ‫هةند َيك جار نه َينييةكانى ئاشكرادةكات‪ ،‬لةكات َيكدا‬ ‫لةو كةسايةتيانةية كة نه َينى زؤر دةشارنةوة!‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئ َيمةدا نه َينييةك لةزمانى‬ ‫ساآلن َيك لةمةوبةر‬ ‫دةرضوو لةو ضريؤكةدا كة بؤم طيرَ ِ ايتةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫مةئمونى ِراو َي��ذك��ار ب َيدةنطيكردو نكوولَيى لـآ‬ ‫ك��رد‪ ،‬ب��ةآلم ب َيطومان متمانةم بةنكوولَيكردنى‬ ‫ِراو َي��ذك��ار نةكرد‪ ،‬لةوانةية سةرجنيشت داب َيت‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلاندا نيوة ِرؤى ئةم ِرؤ‬ ‫كة لةدانيشتنةكةيدا‬ ‫قسةيةكى ترسناك لةدةمى دةرضوو كة دةتوانيت‬ ‫بةدانث َينانى تةمةنى دابن َييت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئايا لةكات َيكدا كة ئاماذةى بؤ درومشى كؤمةلةكة‬ ‫ك��ردو ث َيى وتيت‪( :‬وش��ةى (وأع����دوا)ى ن َيوان‬ ‫مششيرَ ةكة نابينيت؟ ئ َيمة ساآلن َيكى دورودر َيذة‬ ‫كارى ث َيدةكةين)؟‬ ‫بةلَـآ‪ ،‬ئةمة ئ��ةو قسةية ب��وو‪ ،‬كة يةكسةر‬ ‫لةقسةكة ت َيطةيشتم‪ ،‬ضونكة من حاجى مستةفا‬ ‫دةناسم‪ ،‬دةزانيت كة من لةكةسانى سةرةتا بووم‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوانةوة لةثار َيزطاى جيزة‬ ‫كة ضوونة ناو‬ ‫لةحةفتاكاندا‪ ،‬يةكةمني بةرثرسى ئيخوانييشم‬ ‫حاجى مستةفا ب��وو‪ ،‬نةقيبم ب��وو لةيةكةمني‬ ‫ئوسرةى ئيخوانيدا كة ثةيوةنديم ث َيوة كرد‪،‬‬ ‫دانيشتنةكانى ئوسرةشم لةبارةطاى ئيخواندا‬ ‫لةشةقامى (س��وق التوفيقية)دا ئةجنامدةدرا‪،‬‬ ‫كة ئ َيمة لةناوضةى جياواز بووين‪ ،‬ه َيشتا حاجى‬ ‫مستةفام هةر لةيادة كة لةيةك َيك لةدانيشتنةكانى‬ ‫ئوسرةدا ث َيى دةطوتني‪ :‬لة ِرؤذ َيكى نزيكى نزيكرت‬ ‫لةوةى ضاوة ِر َيى دةكةن بةشى يةكةكان (قسم‬ ‫الوحدات) جار َيكى ديكة دةطة ِر َينينةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئيخوان بةبآ ئةم بةشة ذيانى نيية‪ ،‬ئايا و َيناى‬ ‫دةولَةت َيك دةك��ةن بةبآ ئاسايشء بآ سوثا؟!‬ ‫ئ َيمة دةولَةتنيء بةلَكو لةدةولَةتيش طةورةترين‪،‬‬ ‫ئ َيمة ئوممةتى ئيسالمني‪ ،‬ث َيويستيشة ئةم‬ ‫ئوممةتة ئاسايشء سوثاى هةب َيت‪ ،‬ئةو ِرؤذةش‬ ‫كة بةشى يةكةكان دةطة ِر َيتةوة‪ ،‬درومشةكةى‬ ‫(واعدوا) دةب َيت‪ ،‬لةياديشمة كة ئ َيمة لةو كاتةدا‬ ‫سةبارةت بةبةشى يةكةكانء هؤكارى دواكةوتنيش‬ ‫لةتةفعيلكردنيدا مشتوم ِرمان لةطةلَدا كردو ئةويش‬ ‫ث َيى وتني‪ :‬كةسان َيك لةئيخواندا هةن ئةم كارة‬ ‫بةتةواويى ِرةتدةكةنةوة‪ ،‬لةترسى كاردانةوةكانى‬ ‫ِرذ َيم‪ ،‬بةآلم حاجى مستةفا قسةكةى بةم ِرستةية‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلاندا كؤتايى ث َيه َينا‪( :‬بةرةى ِرةتكردنةوة‬ ‫ذمارةيان كةمدةب َيتةوةو بةم نزيكانةش ئيخوان‬ ‫دةبنة خاوةنى ه َيز َيك بيانثار َيز َيت)‪.‬‬ ‫دانثيانان َيكى ترسناكة ئةمحةد‪ ،‬بةآلم من ئةم‬ ‫ِر َيبازة لةبريكردنةوةو ثالندانان ِرةتدةكةمةوة‪،‬‬ ‫ئ َيستا من ثةش َيوم‪ ،‬هةرطيز بةدلَيشمدا نةهاتووة‬ ‫بضمة ن��او ِر َيكخستن َيكى ل��ةم ش َيوةية‪ ،‬من بؤ‬ ‫بانطةواز ضوومة ناو ئيخوانةوة نةك بةمةبةستى‬ ‫ه� َي��ز‪ ،‬بةلَـآ ث َيشرت لةبةشى يةكةكان (قسم‬ ‫الوحدات) زؤرم خو َيندبؤوة‪ ،‬بةآلم لةو ب��اوة ِرةدا‬ ‫بووم كة تةنيا لة(ماوةيةك لةماوةكانى) م َيذووى‬ ‫كؤمةلَةكةدا بة بةنديى ماب َيتةوةو هيض يةك َيكيان‬ ‫ئازاديان نةكردب َيت‪.‬‬ ‫طو َيى مةدةية هاو ِرآ‪ ،‬ئ َيمة بة ِر َيبازى خؤمان‬ ‫ئيخوانني ن��ةك هى ئ���ةوان‪ ،‬هةموو كةس َيكيش‬ ‫مومارةسةى ئةوة دةكات كة ث َيى واية طوزارشت‬ ‫لةاليةنى دةروونيى خؤى دةكات‪ ،‬طرنط ئةوةية‬ ‫ل��ةم ج��ؤرة ضاالكيية ل��ةن��اوب��ةران��ةوة نةطل َيني‪،‬‬ ‫سةبارةت بةبةشى يةكةكانيش كة ث َيموابووة (بةند‬ ‫بووة لةم َيذووداو ئازاد نةكراوة)‪ ،‬ئةوا ث َيويستى‬ ‫بةتو َيذينةوةو ل َيكؤلَينةوةية‪ ،‬بةضاوثؤشيى‬ ‫لةم َيذووةكةشى هةر تايبةت بووة بةسةركردايةتى‬ ‫ِر َيكخستنى ئيخوانةوة لةسوثاو ثؤليسدا‪ ،‬لة‬ ‫ِرؤذطارى سةرةتايشدا لةزةمةنى حةسةن بةننادا‬ ‫دراوةتة َ‬ ‫ثال مةمحود لةبيب‪ ،‬دواى ئةوة مامؤستا‬ ‫سةالح شادى طرتويةتية دةست‪ ،‬ئينجا ئةبوملةكاريم‬ ‫عةبدوحلةى‪ ،‬دواتر بةرثرسيار َيتيةكةى جار َيكى‬ ‫ديكة طة ِراوةتةوة بؤ سةالح شادى تا كؤضى دوايى‬ ‫دةكات‪ ،‬لةئ َيستاشدا بةرثرسيار َيتى بةشى يةكةكان‬ ‫دةكةو َيتة سةرشانى مامؤستا ئيرباهيم شةرةف كة‬ ‫لةسوثادا ئةفسةر بووة‪.‬‬ ‫بيستومة دةلَ نَي زؤر نةخؤشةو بؤ لةندةن دةض َيت‬ ‫بؤ ضارةسةر‪ ،‬خوا شيفاى بداتء ضاكيبكاتةوة‪،‬‬ ‫بة ِراستى هةولَ َيكى زؤرى داوة لةث َيناو تةفعيلكردنى‬ ‫ئةم بةشةو شاردنةوةى ضاالكييةكةى‪ .‬بةآلم ث َيت‬ ‫ن��ةومت ثالنى (متكني‪ :‬طرتنةدةستى دةسةآلتى‬ ‫ئيسالميى) ضيية؟‬ ‫ئ َيمة جار َيكيان مشتوم ِرى ئةم ثالنى تةمكينةمان‬ ‫ك��ردووة‪ ،‬منيش بةو ث َييةى ئةندامم لةشوراى‬ ‫ئيخوان دا‪ ،‬ئاطادارى هةند َيك لةبةندةكانى بووم‪،‬‬ ‫ىَ‬ ‫كؤنرتؤل سوثاو ِراطةياندنء داوةرى‬ ‫كة لةسةر‬ ‫(القضاء) دةوةست َيت‪ ،‬ئةمانة سـآ ثايةن طةرهاتوو‬ ‫مَ‬ ‫كؤنرتؤلان كردن ِر َيطاى طةيشتنمان بةدةسةآلت‬

‫مستةفا مةشهور‪ ،‬رابةرى ث َينجةمى ئيخوان‬ ‫ئاسان دةب َيت‪ ،‬بةآلم خو َينةرى ثالنةكة يةكةجمار‬ ‫ث َيى واية كة تةنيا خؤزطةنء لةناو دلَيدان‪ ،‬بةآلم‬ ‫ثالنى ئايندةنء ئيخوان تيرَ ِ وانين َيكيان داناوة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ِرةوت��ى ئةو‬ ‫بؤ ضؤن َيتى تةمكني‪ ،‬ب��ةآلم‬ ‫ِروداوانةدا كة ث َيماندا ت َيثة ِر دةبن ئاشكرا بووة كة‬ ‫ئيخوان ضةند قؤناغ َيكى لة ِر َيطاى ج َيبةج َيكردنى‬ ‫ئةم ثالنةدا ب ِريوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةمحةد‬ ‫كات ثةالماري دام لةكات َيكدا‬ ‫ِرةبيعدا دانيشتبووم‪ ،‬تا ئةو ِرادةيةى لةدوا بةشى‬ ‫ش��ةودا نوسينطةكةيم ج َيه َيشت‪ ،‬ئوتؤمبيلةكةم‬ ‫ل� َي��خ��و ِرى ب� َي��ئ��ةوةى هةست ب��ةو شتانة بكةم‬ ‫كة بةالمدا ت َيثة ِر دةب��ن‪ ،‬لةكات َيكدا كة بةرةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةنطى ش َيخ مستةفا‬ ‫مالَةوة دة ِرؤيشتم‪،‬‬ ‫ئيسماعيليشدا كة سورةتى ئيسراى دةخو َيند‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئايةتةكانى خوادا لةفةزاطةل َيكى واقو ِرماوى‬ ‫َ‬ ‫عاشقانةدا كةومتة تةسبيحاتكردن‪ ،‬لةطةل خؤمدا‬ ‫كةومتة ضةند بريكردنةوةيةكى تةمومذاوى‪ ،‬ئةوة‬ ‫لةناو ئيخواندا ضى طوزةراوة يا ضى لة ناو دلَيدا‬ ‫لب)‬ ‫ِرويداوة؟ دلَيش (القلب) وةك زانايان دةلَ نَي ( ُق َّ‬ ‫ة‪ ،‬واتة زؤر طؤ ِراو و هةلَطة ِراوة‪.‬‬ ‫وما مُ ِ‬ ‫القلب قلب ًا االّ من تقلب ِه‬ ‫س َي ُ‬ ‫وحتويل‬ ‫فاحذر على القلب من قلب‬ ‫ٍ‬ ‫نةبواية َ‬ ‫دل ناوى‬ ‫واتة‪ :‬لةبةر هةلَطة ِرانةوةكةى‬ ‫نةدةنرا َ‬ ‫دل‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫كةواتة وريابة لةدل لةهةلطة ِرانةوةو طؤ ِران‪،‬‬ ‫بةآلم ئيخوان وريا نةبوونء هةند َيكيان ئاطادار‬ ‫نةبونةوة‪ ..‬ثياوانى ث َيطةيشتوويان وريا نةبوونةوة‪،‬‬ ‫ئا ئةوةتا (شةمةندةفةرى ئيخوان) دوور لةوان‬ ‫ِر َي��دةك��اتء هةلَطرى ثياوان َيكة كة نايانناسنيء‬ ‫ناتوانني ِروخساريان خبو َينينةوة‪ ،‬دةبينيت ئةم‬ ‫شةمةندةفةرة لةناوة ِراستى ِر َيطادا طؤ ِرانى بةسةردا‬ ‫د َيت‪ ،‬بةو جؤرة كة بةطةورةترين ثرؤسةى كؤدةتاى‬ ‫فيكريى لةسةردةمى نو َيدا دةناسر َيت‪ ،‬بةآلم ئايا‬ ‫شةمةندةفةرةكة بة ِراستى هةلَطة ِراوةتةوة يان‬ ‫ئةوة ئ َيمةين وةك هةقيقةتى خؤى نايبينني؟!‬

‫هةستم بةطرذبوونء دلَتةنطى لةسنطمدا كرد دواى‬ ‫ئةوةى دةنطى ش َيخ مستةفا ئيسماعيل نةما‪ ،‬تؤ‬ ‫َبل َييت بة ِر َيطاى دروستدا ب� ِرؤم؟ ئةمة قورئانةو‬ ‫بةدةنطى ش َيخ مستةفا ئيسماعيل دةي بيستم‬ ‫وةك ئةوةى لةئامسان دابةز َيتء خةريكيشة هةست‬ ‫بةفريشتة دةكةم دةورى شو َينةكة دةدةن‪ ،‬ئةمة‬ ‫بانطةوازى خؤشةويستييةكة بةخؤشةويستى نةب َيت‬ ‫َ‬ ‫لةئةقلى‬ ‫ِراناطري َيت‪ ،‬بةآلم ضؤن ئةم بانطةوازة‬ ‫ئةمانةدا بؤ بانطةوازى ِرقء كينةو توندوتيذى‬ ‫وةردةضةرخ َيت؟! لةكات َيكدا كة ئوتؤمبيلةكةم‬ ‫لةبةردةم مالَةكةمدا رادةطرت ئةوة مَ‬ ‫لةدلدا ضةسثا‬ ‫ِ‬ ‫ىَ‬ ‫لةكؤمةل ئيخواندا كورت دةب َيت‪ ،‬بةآلم‬ ‫كة تةمةمن‬ ‫لةوةش كورترت بوو كة ث َيشبينيم دةكرد‪.‬‬ ‫***‬ ‫زةم��ةن بةج َيماند َي َل َيتء ئ َيمة ج َيي ناه َي َلني‪،‬‬ ‫بةسةرماندا طوزةردةكاتء بةآلم ئ َيمة بةسةريدا‬ ‫ت َيناثة ِرين‪ ،‬كة بةسةريشماندا ت َيثة ِر دةب َيت‬ ‫ناتوانني بيوةست َينني‪ ،‬ياخود سات َيكى لـآ بطرين‬ ‫كة بةردةوامء بةش َيوةيةكى سةرمةدىء ب َيسةرةتاو‬ ‫ب َيداب ِرانء ب َيكؤتايى ت َييدا بذين‪ ،‬هةموو ئةوةى‬ ‫لةتوانامانداية تةنيا ئةوةية ِروداوةكانى خبةينة‬ ‫ئةرشيفى زةمةنةوة‪ ،‬لةو كاتةدا دةتوانني بةسةر‬ ‫زةمةندا ت َيثة ِرين كات َيك تةمتومان داماندةثؤش َيت‪.‬‬ ‫بةروار‪ :‬رؤذ َيكى نةزانراوى رؤذطارى ىَ‬ ‫سال ‪1972‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫ية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫شوين‪ :‬شارى ئةسكةندةرية‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫هةول‬ ‫الو َيكى ضكؤلةى ِرووسثىء قذ قاوةيى‬ ‫ديدةنى مستةفا مةشهور دةدات بؤ ثرسياركردن‬ ‫سةبارةت بةئيخوانء م َيذوو و فيكريان‪ ،‬ديدارةكة‬ ‫بةرةو قسةو باسى شوكرى مستةفا ِرؤيشت كة‬ ‫ىَ‬ ‫سال ‪1965‬ز لةزيندانداو لةكةيسى سةيد قوتبدا‬ ‫بةند دةب َيت‪.‬‬ ‫الوةكة بةسؤز َيكى َ‬ ‫كلثة سةندووةوة دةلَ َيت‪:‬‬ ‫«حاجى مستةفا من لةبةرخوا خؤمشدةو َييتء‬ ‫بانطةوازى ئيخوانيشم خؤشدةو َيت‪ ،‬لةطةلَتاندا‬

‫زؤر هاوسؤزيش ب��ووم‪ ،‬ل��ة ِرووى دةرونييشةووة‬ ‫لةبةرامبةر ئ��ةو ستةمةى لةكاتى دةسةآلتى‬ ‫عةبدولناسردا ل َيتانكرا ئازارم ضةشت»‪.‬‬ ‫مستةفا مةشهوريش بةدةنطة ه َيمنةكةيةوة‬ ‫وةآلم��ى داي��ةوة‪ :‬ئةو زاتة تؤى خؤش بو َيت كة‬ ‫لةث َيناويدا منت خؤشويستووة برا بةر َيزةكةم‪،‬‬ ‫خؤمت ث َيبناس َينة‪.‬‬ ‫الوةكة بة ِروويةكى طةشاوة لةخؤشيدا وتى‪ :‬من‬ ‫خاليد زةعفةرانى كو ِرمتء دةمةوآ دةربارةى ضةند‬ ‫شت َيك ثرسيارت لـآ بكةم‪.‬‬ ‫حاجى مستةفا ب��زةى ك��رد ب���ة ِرووى الوةك��ة‬ ‫داو‪ ،‬وتى‪ :‬بةئارةزوى خؤت ثرسيار بكة‪ .‬خاليد‬ ‫زةعفةرانى بةئةدةب َيكى بو َيرانةء بو َيرييةكى‬ ‫بةئةدةبةوة وتى‪ :‬ماوةيةكة بةبرايةك ئاشنابووم كة‬ ‫لةمةينةتيى زينداندا لةطةلَتاندا بووةو ناوى شوكرى‬ ‫ئةمحةد مستةفاية‪ ،‬دةمةوآ لةئاينء فيكرى بثرسم‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زؤر َيك لةبراكاندا دادةنيش َيت‪،‬‬ ‫كة ضؤنة؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بةن َيو ثار َيزطاكاندا ديتء دةضيت‪ ،‬ثشتيوان بؤ‬ ‫ئايدياكانى ثةيدا دةكاتء دةمةوآ دلَنيامب لةوةى‬ ‫كة ئيخوانةو لةسةر بةرنامةى ئيخوان دة ِروات‪.‬‬ ‫مستةفا مةشهور ث��رس��ى‪ :‬ئ��ةو شوكرييةى‬ ‫َ‬ ‫كشتوكال دةرضووة؟‬ ‫لةكؤليذى‬ ‫َ‬ ‫خاليد زةعفةرانى‪ :‬بةلـآ خؤيةتى‪.‬‬ ‫مستةفا مةشهور‪ :‬ب َيطومان شوكرى دةناسمء‬ ‫الو َي��ك��ى ن��اي��اب��ةو دةرةوةى وةك ناخيةتى‪،‬‬ ‫بة ِراستى ئاينداريشة‪ِ ،‬راستة هةند َيك توندوتيذىء‬ ‫زيادة ِرؤيى هةية‪ ،‬بةآلم لةئايدياكانى ئ َيمة نةضؤتة‬ ‫دةرةوة‪ ،‬ه َيشتا ثةيوةندييةكيش هةر بةومانةوة‬ ‫دةبةست َيتةوة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خاليد زةعفةرانى‪ :‬ئايا هاو ِرييةتيى بكةمء شتى‬ ‫لـآ وةربطرم؟‬ ‫مستةفا مةشهور‪ :‬قةيناكة ل َيى وةربطرة‪ ،‬ضونكة‬ ‫ئةو يةك َيكة لةبرايان‪.‬‬ ‫َ‬ ‫خاليد زةعفةرانى‪ :‬من بؤ الى زؤريك لةو ئيخوانانة‬ ‫ضووم كة لةزينداندا لةطةلَيدا ب��وون‪ ،‬هةموويان‬

‫هةند َيك لةسةركردةكانى الوان لةئةسكةندةرية زيناى ئافرةتى‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫حةآللكرد‪ ،‬وةك ثراكتيككردنى‬ ‫نامسولانيان‬ ‫بيانىء‬ ‫فةتواطةل َيك كة شوكرى مستةفا دةريكردون‬

‫ستايشى خؤىء ئايدياكانيان دةكرد‪ ،‬بةآلم ضةند‬ ‫كةس َيكيان دةيانطوت‪ :‬كؤمةلَطة تةكفري دةكات‪.‬‬ ‫مستةفا مةشهور‪ :‬نا‪ ،‬لةو ديسثلينانةى تةكفري‬ ‫(ضوابط التكفري) دةرن��ةض��ووة كة دةيانزانني‪،‬‬ ‫لةطةلَي دابةو لةهيض شت َيك مةترسة‪.‬‬ ‫خاليد زةعفةرانى لةمةجليسةكةى مستةفا‬ ‫مةشهور هةلَدةس َيت‪ ،‬لةكات َيكدا كة ب ِريارى تةواوى‬ ‫داوة كة شو َين شوكرى مستةفا بكةو َيتء شتى‬ ‫لـآ وةربطر َيت‪ ،‬ئةو طومانانةش ِرةوي��ن��ةوة كة‬ ‫لةدلَيدا دةهاتنء دةضوون‪ ،‬كات َيك (صك)ى مؤلةتى‬ ‫لةحاجى مستةفا وةرطرت‪.‬‬ ‫ه��ةن��ط��اوةك��ان��ى ش��وك��رى م��س��ت��ةف��ا خ���او و‬ ‫دةستةوةستانانة ن��ةب��وون‪ ،‬بةلَكو ضةندين‬ ‫فرسةخء ميلى دةب ِرى بؤ ث َيكه َينانى كؤمةلَةكةى‬ ‫لةخيرَ اييةكى سةرسو ِره َيندا‪ ،‬ئةم الوةى وةك‬ ‫هةتيو و لةهةلومةرج َيكى طةل َيك سةختء‬ ‫ناهةمواردا ث َيطةيشتووة‪ ،‬باوة ِرى بةوة هةبوو كة‬ ‫دةيطوتء ئةوةشى دةطوت كة باوة ِرى ث َيى هةبوو‪،‬‬ ‫ئايديايةكةى بةخؤى ئاو َيتة ببوو ء ئةويش بةفيكرى‬ ‫خؤى ئاو َيتة‪ ،‬لةبةر ئةوة لةدلَنيايى ئةوةدا دةذيا كة‬ ‫ئةو مةهدى ضاوة ِروانكراوة (حمةمةدى مةهديية)‬ ‫كة دنيا ث ِردةكات لةئيسالمء بة ِرادةى ب ِروابوونيشى‬ ‫بةئايدياكةى خؤى كاريطةريى لةسةر الوانى تينووى‬ ‫ئيمان هةبوو‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫دواى ِرؤذان َيك لةديدارةكةى زةعفةرانى‬ ‫ىَ‬ ‫لةمال خ َيزانةكةيدا كة كةوتؤتة يةك َيك‬ ‫مةشهورداء‬ ‫لةناوضةكانى دةروب��ةرى ئةسكةندةرية‪ ،‬خاليد‬ ‫زةعفةرانى ميوانداريى مامؤستا نو َييةكةى كرد‬ ‫كة شوكرى مستةفا بوو‪ ،‬بؤ ئ��ةوةى ِرؤذ َي��ك يان‬ ‫ماوةيةك لةرؤذةكةى لةطةلَياندا بةسةربةر َيت‪،‬‬ ‫كات َيك (زةعفةرانى) مامى دةيبين َيت ترسى لـآ‬ ‫دةنيش َيتء بةئيرباهيمى كو ِرى دةلَ َيت‪ ،‬كة قوتابى‬ ‫دةب َيت لةكؤليذى ثزيشكى‪ ،‬دواتر دةب َيتة يةك َيك‬ ‫لة ِرةمزةكانى ئيخوان‪ :‬ئةم الوةى خاليدى ئامؤزات‬ ‫ميوانداريى كردووة ئاسودة نيم ث َيى‪ ،‬ئاطات لةخؤت‬ ‫ب َيت كو ِرم لةم الوة‪ ،‬ضونكة ئةو شة ِرو خراثةيةى‬ ‫لة دلَيداية لة ِروخساريدا بة ِروونى دةردةكةو َيتء‬ ‫منيش ِروخسار دةخو َينمةوة‪ ،‬ئ َيوارة طفتوطؤيةكى‬ ‫فيكريى لةن َيوان خ َيزانى زةعفةرانىء شوكرى‬ ‫مستةفاى الودا ب��ة ِر َي��وةض��وو‪ ،‬ش��وك��رى ت َييدا‬ ‫سوربوو لةسةر تةكفريكردنى ئةجنامدةرى تاوانى‬ ‫طةورة‪ ،‬لةكات َيكدا كة هةند َيك لةالوانى خ َيزانةكة‬ ‫بةرثةرضياندايةوةو لةسةرو هةموشيانةوة حةمزة‬ ‫خةليل زةع��ف��ةران��ى ب��وو كة دوات���رء لةجةنطى‬

‫ذمارة (‪ )10‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬ ‫‪1973‬ز شةهيد كرا‪ ،‬بةوةى ئةم فيكرة دروست‬ ‫نيية‪ ،‬ضونكة مرؤظ بةوتنى (ال اله اال اهلل) دةض َيتة‬ ‫ئيسالمةوة‪ ،‬هةر لةئيسالميشدا دةم َين َيتةوة هةتا‬ ‫ب� ِرواى بة (شايةمتان) مب َين َيت‪ ،‬كات َيك تاوان َيكى‬ ‫طةورةش ئةجنامدةدات لةئيسالم ناض َيتةدةرةوة‪،‬‬ ‫بةلَكو ئةو سزاية وةردةطر َيت‪ ،‬كة خوا بةلَ َينى ثآ‬ ‫داوة لةدنياو دوا ِرؤذدا‪ ،‬لة ِرؤذى دواتريشدا شوكرى‬ ‫ىَ‬ ‫لةمال ئال زةعفةرانى هاتة دةرةوةو‬ ‫مستةفا‬ ‫َ‬ ‫كة تةنيا خاليد زةعفةرانى الوى لةطةلدا بوو‪،‬‬ ‫شايةتيةكةى مستةفا مةشهور سةبارةت بةشوكرى‬ ‫مستةفا طرةنتى ئةوة بوو كة بةبارمتةكراو لةطةلَيدا‬ ‫مب َين َيتةوة تا كات َيكى دياريكراو‪ ،‬كات َيكيش كة‬ ‫خوا ب ِرياريدا‪ ،‬خاليد زةعفةرانى لةفيكرى شوكرى‬ ‫مستةفا ضووة دةرةوةو لةدذى وةستا‪ ،‬قةناعةتى‬ ‫بةضةند الو َيكيش ه َينا بةدوركةوتنةوة لةم فيكرة‬ ‫خةوارجيية‪ ،‬لةو الوانةش (صالح الصاوي)ى قوتابى‬ ‫بوو‪ ،‬كة بوو بةدكتؤر لةشةريعةتداو بانطخواز َيكى‬ ‫طةورةي ئيسالمى‪ ،‬دواتريش سةرؤكى زانكؤيةكى‬ ‫ئيسالميى‪ ،‬هةروةها عةبدوجلةواد صاويى قوتابى‬ ‫ثزيشكى ك��ة دوات���ر ب��وو بةئةميندارى طشتى‬ ‫دةستةى ئيعجازى زانستيى قورئان‪ ،‬هةروةها‬ ‫عةبدولَآل سةعدى قوتابىء دواتريش خاوةنى ئةو‬ ‫شو َينانةى َ‬ ‫دل دةكةنةوة لةطوندى ئةوروثيدا‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫شوكرى لةباوةشى سال ‪1977‬ى ز دا دةستيكرد‬ ‫بةثراكتيككردنى ئايدياكانى بةش َيوةيةكى عةمةىل‪،‬‬ ‫ئةو ئ َيستا لةدةولَةت َيكى ب َيو َينةدا دةذى‪ ،‬ءةك‬ ‫َبل َييت دةولَةتى يةكةمى ئيسالم ب َيت‪ ،‬شوكرى‬ ‫خؤى خستة زةمةنى (بانطةوازى نه َينى)يةوةو‬ ‫داب�� ِران لةو كؤمةلَطة نةزانيية كافرة‪ ،‬هةند َيك‬ ‫مَ‬ ‫مسولانبوونى‬ ‫لةهاو ِر َيكانى خؤى ِراسثارد كة‬ ‫خؤيان بشارنةوة‪ ،‬ث َيشى كةوتن كة تةنطةتاويش‬ ‫بووين بؤ يةمةن كؤض بكةن‪ ،‬ئةطةر نةشيانتوانى‬ ‫با بؤ سعودية يان هةر دةولَةت َيكى ديكة كؤض‬ ‫بكةن كة بؤ بنيادنانى دةولَةتى ئيسالم بطوجن َيت‪،‬‬ ‫ئيسالم تةنيا بةكؤضكردن بنياددةنر َيت‪ ،‬ءةك‬ ‫ضؤن لةزةمةنى ثةيامبةردا (د‪.‬خ) بنيادنراوة‪،‬‬ ‫لةثاشاندا شوكرى شة ِرو خراثةيةكى لةناخى خؤيدا‬ ‫حةشاردا‪ ،‬بةباشى زانى كة يةكةمني نيشانة بؤ‬ ‫دةولَةتةكةى دابن َيت‪ ،‬دةولَةتى ئيسالم دانامةزر َيت‬ ‫بةوة نةب َيت كة خو َين لةبةردةرطاكانيدا ب ِرذ َينر َيت‪،‬‬ ‫ئةو خؤ َينةش كة دةي ِر َيذ َيت خو َينى ئةو ب َيباوة ِرةية‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيسالمدا دةجةنط َيتء كت َيب لةدذى‬ ‫كة‬ ‫مَ‬ ‫(مسولانبونةكةى) دةنوس َيت‪ ،‬ئةو ب َيباوة ِرةش‬ ‫ش َيخى (ذه�ب�ي)ى وةزي���رى ئةوقافة‪ ،‬كة دذى‬

‫‪3‬‬

‫ئايدياكانى شوكرى دةجةنطا‪ ،‬ئةو لةاليةيةكةوة‬ ‫كافرةو لةاليةكى ديكةشةوة ن َيضري َيكى طرانبةهاء‬ ‫ئاسان‪ ،‬شوكرى ثالنةكةى خؤى ج َيبةج َيكرد‪،‬‬ ‫ش َيخى ب َيتاوانى ب َيوةى ِرف َينرا‪ ،‬لةثاشاندا فةرمانى‬ ‫بةيةك َيك لةثياوةكانى كرد كة طوللةيةك نَ‬ ‫بني‬ ‫بةسةرى ش َيخةوةو ئيدى كؤتايى بةذيانى د َين َيت‪.‬‬ ‫خاليد زةعفةرانى سوثاسى خواى كرد كة زوو‬ ‫لةمةترسى فيكرى شوكرى ئاطاداربوو‪ ،‬تةنانةت ئةو‬ ‫يةكةمني كةس بوو كة لة ِرؤذنامةكاندا بابةتى نوسى‬ ‫سةبارةت بةو بؤمبةى ئةم ش َيخة ِروكةشة ناشيية‬ ‫هةلَيطرتووة‪ ،‬بؤمبى تةكفري‪ ،‬خاليد بةئاشكرا‬ ‫ِروب���ة ِرووى شوكرى ببويةوةو ث َيى طوتبوو‪ ،‬تؤ‬ ‫خةوارجيىء ئينتيمات بؤ فيكرى خةواريج هةيةو‬ ‫لةسةر فيكرى ئةهلى سوننةتء جةماعةت نيت‪،‬‬ ‫ئايدياكان دورياخنستويتةوةو لة ِر َيطا دروستةكة‬ ‫دةريانه َيناويت‪ .‬ئةوة ض هؤكار َيك بوو واى لةمستةفا‬ ‫مةشهورء كؤمةلَ َيك لةبراكانى كرد كة ستايشى‬ ‫ئايدياكانى شوكرى مستةفا بكةن‪ ،‬ضؤن ئايدياكانى‬ ‫كؤمةل ئيخواندا َ‬ ‫ىَ‬ ‫كلثةيان‬ ‫شوكرى مستةفا لةناو‬ ‫سةند تا ئةو ِرادةيةى كة هةند َيك لةسةركردةكانى‬ ‫الوان لةئةسكةندةرية زيناى ئافرةتى بيانىء‬ ‫مَ‬ ‫نامسولانيان حةآللَكرد‪ ،‬وةك ثراكتيككردنى‬ ‫فةتواطةل َيك كة شوكرى مستةفا دةري��ك��ردون‬ ‫ىَ‬ ‫سةرقال دانانى ثاية فيكرييةكانى‬ ‫لةكات َيكدا كة‬ ‫دةولَةتةكةى بووة؟!‬ ‫***‬ ‫بةروار‪ :‬رؤذى يةكةمى د َيسةمبةرى ىَ‬ ‫سال ‪1977‬ز‪.‬‬ ‫ِ‬ ‫شو َين‪ :‬شةقامى (سوق التوفيقية)‪ ،‬بارةطاى‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان موسلمني‪.‬‬ ‫ثريةميرَ د َيك لةنوسينطةيةك دانيشتووة لةذور َيكدا‬ ‫كة كةلوثةلةكانى سادةن‪ ،‬هةواكةى ت َي َ‬ ‫كةل بةبؤنى‬ ‫م َيذوو ب��ووة‪ِ ،‬روخسارى تو ِرةييةكى بةريئانةى‬ ‫ل َيوة ديارة‪ ،‬بةآلم ئةم تو ِرةبوونة ئةو ثاك َيتيةى‬ ‫نةس ِريوةتةوة كة لةسيمايدا ب��ةدى دةكر َيت‪،‬‬ ‫ثياو َيكى تةمةن مامناوةند دةض َيتة الى ئةم‬ ‫ثريةميرَ دة بةضةند ِرؤذنامةو طؤظار َيكى ث َيضراوةوة‪،‬‬ ‫كة ل��ةب��ةردةم ثياوة ث�يرةك��ةدا داي��ان دةن َيتء‬ ‫دةلَ َيت‪ :‬جةنابى مورشيد ِرؤذنامةو طؤظارةكان‬ ‫هةمويان باس لةو ب ِريارانة دةكةن كة سةبارةت‬ ‫بةمةسةلةى تةكفريو هيجرةتء كوشتنى ش َيخ‬ ‫زةهةبى دةرضوون‪ ،‬سةبارةت بةشوكرى مستةفاء‬ ‫ماهريى خوشكةزاى ئةمحةد تارق عةبدولعةليمء ك��ة م��ذ َي��ك ل��ةج��ط��ةرةك��ةى دةدات‪ :‬م��ن دو َينآ‬ ‫دوانى ديكة‪.‬‬ ‫ب ِريارةكامن زانى ئةى جابر‪ ،‬الو َيك هةية ناوى موختار‬ ‫عومةر تةملةسانى مورشيدى مامؤستا لةكات َيكدا نوحة لةالوانى ثار َيزةرة‪ ،‬كة ئامادةى كةيسةكة‬ ‫دةب َيتء بةدواى وردةكارييةكانيدا دةض َيت‪ ،‬دواى‬ ‫دةرضوونى ب ِريارةكان ئاطادارى ك��ردم‪ ،‬ئةوةى‬ ‫شوكرى كردويةتى بةآليةكى طةورةية جابر طيان‪،‬‬ ‫بةداخةوة كة ثةيوةندى بةهةند َيك لةبراكانيشتةوة‬ ‫هةبووة‪.‬‬ ‫جابر ِرزق وةآلمى دايةوة‪ :‬مامؤستا ئةوانة نَ‬ ‫كي؟‬ ‫عومةر تةملةسانى بؤ م��اوةي��ةك سةير َيكى‬ ‫كاغةزةكانى بةردةمى دةكاتء دواتر ِروو لةجابر‬ ‫ِرزق دةكاتء دةلَ َيت‪ :‬جابر ئةمانة نه َينيطةل َيكن‬ ‫كة ئ َيستا نايانزانيتء دواى م��اوةي��ةك ث َييان‬ ‫ئاشنادةبيت‪.‬‬ ‫جابر ِرزق بةه َينانة ن���اوةوةى ذياننامةى‬ ‫ثةيامبةرةوة‪ ،‬وةآلم دةداتةوة‪ :‬واتة ئةمانة ناوى‬ ‫دو ِروةكانن جةنابى مورشيد‪ ،‬تةواوة‪ ،‬ءايدابنآ من‬ ‫ئةبو عوبةيدةى كو ِرى جة ِراحمء ناوةكامن ثآ َبلـآ‪.‬‬ ‫مورشيد ث َيكةنى‪ :‬ئ��اي��ا ل��ةب��ةر ئ���ةوةى تؤ‬ ‫ِرؤذنامةنوسيتء بةدواى هةوالَدا دةضيت؟ ئةمانة‬ ‫لةو هةواآلنةن بآلويان ناكةينةوة‪ ،‬بةلَكو دةياننيرَ ين‪،‬‬ ‫ئ َيستا ل َيمطة ِرآ با ئةوة بنووسم كة دةمةو َيت‪.‬‬ ‫(ورياى ِر َيكخستنى دةيةها كةس بن كة ئةوانة‬ ‫ئيخوان نني)‪ .‬ئةمة ئةو ئاطاداركردنةوةية بوو كة‬ ‫عومةر تةملةسانى نوسىء ناردى بؤ ش َيخ مةنناع‬ ‫قةتتانى بةرثرسى ئيخوان لةشانشينى عةرةبى‬ ‫سعودييةو بؤ دكتؤر يوسف قةرزاوييش لةقةتةرو بؤ‬ ‫بةرثرسانى ديكةى ئيخوانيش لةخةليج‪ .‬تةملةسانى‬ ‫لةنامةكةدا نوسيبووى‪( :‬ئةمانة ِر َيكخستنى سةيد‬ ‫قوتنب لةخاوةنانى فيكرى تةكفريى كة ‪ 10‬ىَ‬ ‫سال‬ ‫لةزينداندا بردؤتة سةر‪ ،‬كات َيكيش ضوونة دةرةوة‬ ‫ناومان ل َينان (تنظيم العشرات)‪ ..‬ئةمانة سةر‬ ‫بةئايدياطةل َيكن جيا لةهى ئ َيمة)‪.‬‬ ‫ئةو ِروداوانةى ميسر لةو كاتانةدا ث َيياندا ت َيثة ِرى‬ ‫فشاريان لةسةر ىَ‬ ‫دل مامؤستا عومةر تةملةسانى‬

‫ىَ‬ ‫كؤمةل تةكفريء‬ ‫هةبوو‪ ،‬ضونكة ئةو تاوانانةى‬ ‫هيجرة كة ناويان لةخؤيان نا بوو (مجاعة املسلمني)‬ ‫هةموو و َيناكردن َيكى ت َيثة ِراند‪ِ ،‬رفاندنى ش َيخ (ذهيب)‬ ‫ء كوشتنىء تةكفريكردنى سةرجةم كؤمةلَطة‪،‬‬ ‫تةنانةت شوكرى مستةفا بةسةرؤكى دادطا دةلَ َيت‪:‬‬ ‫ب ِروام واية من سةركةوتوانة لةم دادطايةى ئ َيوة‬ ‫دةضمة دةرةوة‪ ،‬خوا بايةكى (صرصراً عاتية)‬ ‫دةنيرَ َيتة سةرتانء لةكوفرو لةزيندانى ئ َيوة ِرزطارم‬ ‫دةكات‪ ،‬فيشةك َيكيش بةضاوى ضةثتةوة دةن َيم كة‬ ‫شةيتانى ت َيدا شاراوةتةوة‪ ،‬جار َيكى ديكة ئيسالم‬ ‫دةطة ِر َينمةوة بؤ دنيا‪.‬‬ ‫َ‬ ‫تةملةسانى لةو ِروداوان��ة بيزار بوو‪ ،‬تةنانةت‬ ‫بةهةند َيك لةكةسة نزيكةكانى دةلَ � َي��ت‪ :‬ئةمة‬ ‫نةطبةتية يةخةى طرتوين‪ ،‬شوكرى ئيخوان بوو‬ ‫كةضى لةناو زينداندا لةدذى ءةستاينةوة كات َيك‬ ‫ىَ‬ ‫بةفةزل‬ ‫ئايديا تةكفرييةكانى خؤى ِراطةياند‪،‬‬ ‫خ��وا توانيمان لةقالَبى بدةين‪ ،‬ب��ةآلم مةخابن‬ ‫كةسان َيك هةبوون ثشتطريييان دةك��ردو غرورو‬ ‫نةزانىء ثة ِرطريييةكةيان ثتةودةكرد‪ ،‬تةملةسانى‬ ‫لةوة دةترسا كة سومعةى ئيخوان لةكةدارب َيتء‬ ‫شوكرى مستةفاء كردارةكانى ث َيوة بلك َيت‪ ،‬كات َيك‬ ‫كؤمةلَةكة طة ِرايةوة لةكات َيكدا كة هيض هةولَ َيكى‬ ‫ن���ةدةدا بؤ ثاككردنةوةى خ��ؤى لةئيغتياالتى‬ ‫سيستمى تايبةت‪ ،‬ئايا دواى ئةمة شوكرى مستةفا‬ ‫ئيسراحةمتان لـآ ت َيكدةدات؟!‬ ‫ىَ‬ ‫هةوال ئةم نامةية طةيشتة مستةفا مةشهور‪،‬‬ ‫زانى كة نامةكة زؤر َيك لةو ناوانةى لةخؤطرتووة‬ ‫كة وةالو طو َي ِرايةلَيان هةية بؤى‪ ،‬كة تةنيا ئةو‬ ‫بةمورشيد دةزان���ن‪ ،‬ض��ؤن عومةر تةملةسانى‬ ‫زي���اد ِرةوى دةرب��ارةي��ان دةك���اتء لةنامةكةيدا‬ ‫دادةبار َيتة سةريان؟! تنظيم العشرات! (تنظيم‬ ‫العشرات) ضييةتى!‬ ‫َ‬ ‫شوكرى مستةفا بةضى تاوانبار دةكةن‪ ،‬بةلـآ‬ ‫لةتريؤركردنى ش َيخ زةهةبيدا نةيث َيكاوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫هةلَة نةبووة‪ ،‬عيربةتةكة بةفيكرى شوكريية نةك‬

‫بةكردارةكةى‪ ،‬لةثاشانيشدا ضؤن مورشيد ناوى‬ ‫مةمحود عيزةتء حمةمةد بةديعء كةسانى تر‬ ‫لةالوة دلَسؤزةكان لةنامةكةيدا دةنوس َيت؟ بؤضى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةشدا‬ ‫خةلَكى ئاطادار دةكاتةوة ل َييان؟‬ ‫عيزةتء بةديع طةشتيان بؤ دةرةوة نةكردووة‪،‬‬ ‫ئيدى تةملةسانى ضؤن ناوةكانيان دادةن َيت؟‬ ‫مشتةفا مةشهور ب ِرياريدا طةشت بؤ دةولَةتانى‬ ‫خةليج بكات لةطة ِران َيكى فراوانيدا بؤ فرياكةوتنى‬ ‫شو َينكارى نامةكةى تةملةسانى‪ ،‬بةآلم نامةكة‬ ‫طةيشتبوو‪ ،‬سةركردةكانى ئيخوان لةكةنداودا‬ ‫ث َييانزانيبوو‪ ،‬ماوةتةوة ئ��ةوةى كة (مةشهور)‬ ‫شو َينةوارى نامةكة لةم َيشكى ئةوانةدا بس ِر َيتةوة‬ ‫كة ث َييان طةيشتووة‪.‬‬ ‫***‬ ‫ب��ةروار‪ :‬سالَ َيك ث َيش شؤ ِرشى بيستء ث َينجى‬ ‫يةناير‪.‬‬ ‫شو َين‪ :‬سةنديكاى ِرؤذنامةنوسان لةشةقامى‬ ‫عةبدوخلالق سةروةت‪.‬‬ ‫مامؤستاى م��ةزن دك��ت��ؤر ق����ةرزاوى لةسةر‬ ‫دوانطة (منصة)ى ىَ‬ ‫هؤل كؤنطرةكان دادةنيش َيتء‬ ‫وتارةكةى خؤى سةبارةت بةفيكرى سةيد قوتب‬ ‫دةدات‪ ،‬ق��ةرزاوى لة وتارةكةيدا دةطاتة ئةوةى‬ ‫كة فيكرى سةيد قوتب وايكردووة عةقيدةكةى‬ ‫لةهى ئةهلى سوننةو جةماعة بض َيتةدةرةوة‪،‬‬ ‫ل��ة ِرؤذى دواترى ئةم كؤنطرةيةشدا ئةهلى ميسر‬ ‫ل َيدوانطةل َيكيان خو َيندةوة كة مةمحود عيزةت‬ ‫ربيبوون سةبارةت ك��ؤ ِرةك��ةى ق��ةرزاوىء‪،‬‬ ‫دةري ِ‬ ‫عيزةت طوتبووى‪ :‬ك َيشةكة لةفيكرى سةيد قوتبدا‬ ‫نيية‪ ،‬بةلَكو ك َيشةكة لةوةداية كة ئةو كةسةى‬ ‫سةيد قوتبى خو َيندؤتةوة –مةبةستى قةرزاوية‪-‬‬ ‫لةوة ت َينةطةيشتووة كة خو َيندوويةتيةوة‪ ،‬ضونكة‬ ‫سةيد قوتب ديارترينى زانايانى ئةهلى سوننةو‬ ‫جةماعةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ضةند ِرؤذيك دواتر‪( ،‬ضياء رشوان)ى تويذةرى‬ ‫ِراطةياندنكار ميوانداريى دكتؤر يوسف قةرزاوى‬ ‫ىَ‬ ‫لةكةنال (الفراعني)ى ئامسانيى بؤ ئةوةى‬ ‫دةكات‬ ‫ثرسيارى لـآ بكات سةبارةت بةوردةكارييةكانى‬ ‫ئ��ةوةى ل��ةك��ؤ ِرى سةنديكاى ِرؤذنامةنوساندا‬ ‫وتويةتى‪ ،‬كاردانةوةكانى سةركردةكانى ئيخوانيش‬ ‫بؤى‪ ،‬قةرزاوى كة ِرادةى كاريطةريى ئةو قسةيةش‬ ‫دةزان َيت كة َ‬ ‫دةيل َيت‪ ،‬وةآلم دةداتةوة‪( :‬سةيد قوتب‬ ‫ىَ‬ ‫ئينتيماى بؤ كؤمةل ئيخوان موسليمني لةسةرةتاى‬ ‫ثةجناكانى س��ةدةى بيستةمدا هةبووة‪ ،‬ضوونة‬ ‫َ‬ ‫ثال ئيخوانيش لةاليةن ئ��ةوةوة لةسةر بناغةى‬ ‫َ‬ ‫حةزو ئارةزوو قةناعةتبوونى بووة بةكؤمةلةكة‪،‬‬ ‫ئايدياكانيشى ل��ةس��ةرةت��ادا مةيليان ب��ةالى‬ ‫تةكفريدا نةبوو‪ ،‬بةلَكو لةكاتى ئةزمونى زينداندا‬ ‫كةوتة قسةكردن لةسةر حاكميةتء جاهيليةت‬ ‫لةكت َيبةكانيدا‪ ،‬بةتايبةتيش ضاثى دووةمى كت َيبى‬ ‫(يف ظالل القرآن)ةكةى‪.‬‬ ‫قةرزاوى لةطفتوطؤ تةلةفزيؤنييةكةيدا بةردةوام‬ ‫دةب َيت‪( :‬برا بة ِر َيزةكةم بؤت هةية ئةوةى كة قوتب‬ ‫نوسيويةتى لةئايديا لةماوةى قؤناغى كؤتايى‬ ‫ذيانيدا بةوة دابن َييت كة بةجؤر َيك لةجؤرةكان‬ ‫جةخت ض��وون��ة دةرةوةى لةئةهلى سوننةو‬ ‫جةماعةت دةكات‪ ،‬كة ئةهلى سوننةو جةماعةت‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫خ��ؤي��ان دةث��ار َي��زن لةتةكفري تةنانةت‬ ‫خةوارجييشدا‪ ،‬بةطو َيرةى ئةوةش كة فيقه لةم‬ ‫بوارةدا ب ِريارى لةسةر داوة دةتوامن َبل َيم مامؤستا‬ ‫سةيد قوتب لةم مةسةلةيةدا لة ِر َيطا ِراستةكةى‬ ‫ئةهلى سوننةو جةماعة دوور كةوتؤتةوة‪.‬‬ ‫ض��ي��اء ِرةش��وان��ى ِراط��ةي��ان��دن��ك��ارى ثسثؤ ِر‬ ‫لةكؤمةلَة ئيسالميةكاندا خؤى طورجء ِر َيككردةوة‬ ‫لةدانيشتنةكةيداو لةقةرزاوى ثرسى‪ :‬ئايا سةيد‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان‬ ‫قوتب بةم ئايديايانةى ئينتيماى بؤ‬ ‫موسليمني دةب َيت؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ق��ةرزاوى لةوةآلمدا دةليت‪ :‬سةيد قوتب لةو‬ ‫كةسانة بوو كة سةرسام بوون بةئيمام حةسةن‬ ‫بةنناى دامةزر َينةرى ئيخوانء وتارة ناودارةكةشى‬ ‫لةبارةيةوة نوسيوة (حسن البنا وعبقرية البنا)‬ ‫(ح��ةس��ةن بةنناو بليمةتيى ب��ن��ي��ادن��ان)‪ ،‬لةم‬ ‫وت��ارةدا باسى لةتواناكانى بةننا لة ِر َيكخستندا‬ ‫لةدامةزراندنى كؤمةلَةكةداء ث َيكه َينانى بونيادةكانى‬ ‫ِر َيكخستنى كؤمةلَةكة ك��ردووة‪ ،‬بةآلم قوتب بةو‬ ‫ش َيوةية لةفيكرى بةنناوة شتى نةطواستؤتةوة‪،‬‬ ‫وةك ئةوةى لةش َيخ ئةبو ئةعالى مةودودييةوة‬

‫شوكرى مستةفا بةسةرؤكى دادطا َ‬ ‫دةل َيت‪ :‬ب ِروام واية من سةركةوتوانة‬ ‫لةم دادطايةى ئ َيوة دةضمة دةرةوة‪ ،‬خوا بايةكى (صرصراً عاتية) رَ‬ ‫دةني َيتة‬ ‫سةرتانء لةكوفرو لةزيندانى ئ َيوة ِرزطارم دةكات‪ ،‬فيشةك َيكيش‬ ‫بةضاوى ضةثتةوة دةن َيم‪ ،‬كة شةيتانى ت َيدا شاراوةتةوة‪ ،‬جار َيكى ديكة‬ ‫ئيسالم دةطة ِر َينمةوة بؤ دنيا‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ )10‬دوشةممة ‪2013/12/16‬‬

‫طواستويةتيةوة‪ ،‬ل��ةو ِرووةوة كة قوتب زؤر‬ ‫كاريطةربووة بةمةودودىء فيكرةى حاكميةتء‬ ‫جاهيليةتى ل َيوةر طرتووة‪ ،‬بةآلم قوتب لةكؤتاييدا‬ ‫بةدةرةجنامطةل َيكةوة سةبارةت بةتةكفريكردنى‬ ‫كؤمةلَطةو جاهيليةتةكةى هاتةدةرةوة كة تةواو‬ ‫جياوازة لةوةى مةودودى وتويةتى‪.‬‬ ‫ضياء ِرةشوان‪ :‬ئةو حاكميةتء جاهيليةتة ضني‬ ‫كة لةفيكرى سةيد قوتبدا بوون بةنيشانة؟‬ ‫ش َيخ ق��ةرزاوى‪ :‬حاكميةت ك َيشةيةكى نييةو‬ ‫بريؤكةيةكى ِرةسةنى ئيسالميية‪ ،‬ماناى ئةوةشة‬ ‫كة مةرجةعيةت بؤ شةريعةتى ئيسالمة‪ ،‬ئيمام‬ ‫مَ‬ ‫مسولانانيش‬ ‫ئةبو حاميدى غةزاىلء زانايانى ترى‬ ‫قسةيان لةبارةوة كردووة‪ ،‬سةبارةت بة(جاهلية)‬ ‫يش‪ ،‬دةاللةتةكةى الى قوتب جياوازة لةوةى‬ ‫لةقورئانى ثريؤزدا هاتووة‪ ،‬كة قوتب لةكت َيبةكةيدا‬ ‫(معامل يف الطريق) واي دادةن َ��ي��ت كة كؤمةلَطة‬ ‫مَ‬ ‫نامسولانة‪ ،‬ئةركى ضاكسازانيش‬ ‫لةبنة ِرةتـةوة‬ ‫َ‬ ‫يةكةجمار طة ِرانةوةى خةلكية بؤ عةقيدةى دروستى‬ ‫ئيسالمىء كةشايةمتان ب َينن بة(ال اله اال اهلل وحممد‬ ‫رسول اهلل)‪ ،‬طومانيشى ت َيدا نيية برا بةر َيزةكةم‬ ‫ضياء‪ ،‬كة قوتب هةلَةى ك��ردووة لةمةسةلةى‬ ‫مَ‬ ‫مسولاناندا‪ ،‬نةك تةنيا‬ ‫تةكفريكردنى سةرجةم‬ ‫َ‬ ‫فةرمان ِرةواو سيستمةكان‪ ،‬هةروةها طومانيشى تيدا‬ ‫نيية كة قوتب هةند َيك لةبةرثرسيار َيتى سةبارةت‬ ‫بةشةثؤىل تةكفري هةلَدةطر َيت‪ ،‬ئايدياى مةودودى‬ ‫وةرطرتووةو دةرةجنامطةل َيكى ل َيوة بةرهةمه َيناوة‬ ‫كة ب� ىَ‬ ‫�ةدل م��ةودودى خؤيدا نةهاتون‪ ،‬ئةمة هةر‬ ‫ئةوةشة كة شوكرى مستةفاش كردويةتى‪ ،‬كة‬ ‫شوكرى ئايدياكانى قوتبى ه َيناو بةئةجنامطةل َيكةوة‬ ‫ل َييان دةرضوو كة بةم َيشكى قوتبدا نةهاتبوو‪ ،‬كة‬ ‫شوكرى ث َيى وا بوو كؤمةلَةكةى كة ناوى (مجاعة‬ ‫املسلمني)ى ل َينا ب��وو‪ ،‬تةنيا هةر ئ��ةوة لةسةر‬ ‫ئيسالمةء ئةوانى دى ب َيباوة ِرن‪.‬‬ ‫ضياء ِرةش��وان‪ :‬دةتوانيت َبل َييت ثةيوةندى‬ ‫لةن َيوان ئايدياكانى سةيد قوتبء ئايدياكانى‬ ‫حةسةن بةننادا هةية؟‬ ‫ش َيخ قةرزاوى‪ :‬ب ِروانة براكةم‪ ،‬بةرنامةكةى سةيد‬

‫قوتب ئةو بةرنامةية نةبوو كة حةسةن بةننا بنيادي‬ ‫نابوو‪ ،‬ضونكة سةيد قوتب لةئيخواندا نةذياوة كة‬ ‫ماوةى مانةوةى لةكؤمةلَةكةدا كةم بووة‪ ،‬من ث َيم‬ ‫َ‬ ‫نَ‬ ‫ناطوجني‪،‬‬ ‫لةطةل فيكرى ئيخواندا‬ ‫واية ئايدياكانى‬ ‫هةموو ئةو ئيخوانانةش ئاطادار دةكةمةوة كة‬ ‫سةيد قوتب دةخو َيننةوة لةوةى نةبنة كؤيلةى‬ ‫ئايدياكانى‪.‬‬ ‫وةك ئةوةى ئاطر لةبارةطاى ئيخوان لة (منيل)‬ ‫بةربووبآ‪ ،‬كؤبونةوةو ديدارو ِر َينمايى بؤ هةند َيك‬ ‫بؤ ئةوةى وتار بنوسنء ت َييدا هيرَ ش بكةنة سةر‬ ‫ق��ةرزاوىء بةرطرى لةفيكرى سةيد قوتب بكةن‪،‬‬ ‫لةثاشاندا طفتوطؤيةكى تةلةفؤنيى لةن َيوان يةك َيك‬ ‫لةطةورة ثياوانى ئيخوانء تو َيذةرى ِراطةياندنكار‬ ‫(ضياء ِرش��وان)دا بة ِر َيوةضوو‪ :‬سةيركة مامؤستا‬ ‫ضياء‪ ،‬لةبةرنامةكةتدا (منابر ومدافع) بوار َيكت‬ ‫كردؤتةوة بؤ هةموو كةس َيك كة هيرَ ش بكاتة سةر‬ ‫فيكرى شةهيد سةيد قوتب‪ ،‬دةمانةو َيت بوار بؤ‬ ‫ئ َيمةش بكةيتةوة بؤ ئةوةى قسةى خؤمان بكةين‪.‬‬ ‫ضياء ِرةشوان‪ :‬بةسةرضاو ء بةخؤشحالَييةوة‪،‬‬ ‫ئةمة شت َيكة ه� ىَ‬ ‫�ةول بؤ دةدةي��نء خؤشنودمان‬ ‫دةكات‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫كةنال (الفراعني) ميوانداريى مةمحود عيزةتء‬ ‫حمةمةد مورسى كرد وةك دوو نو َينةرى كؤمةلىَ‬ ‫ئيخوان بؤ ئ��ةوةى بةرثةرضى يوسف ق��ةرزاوى‬ ‫بدةنةوة‪ :‬لةم ئةلَقة تةلةفزيؤنييةدا مةمحود عيزةت‬ ‫لةوةآلمى ثرسيارى ضياء ِرةشوانى تو َيذةردا وتى‪:‬‬ ‫ئايدياكانى سةيد قوتب بريتني لةئايدياكانى ئيخوان‪،‬‬

‫بةلَطةش ئةوةية كة ذمارةيةك لةئةندامانى مةكتةبى‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان كات َيك لةزينداندا بوون‬ ‫ئريشادى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل سةيد قوتبدا مامؤستا عومةر تةملةسانييان‬ ‫لةن َيوان خؤياندا كربوو بةنو َينةر بؤ ئةوةى مشتوم ِر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل مامؤستا سةيد قوتبدا بكةن سةبارةت‬ ‫َ‬ ‫بةئايدياكانى‪ ،‬سةيد قوتب ث َيى دةل � َي��ت‪ :‬من‬ ‫مَ‬ ‫مسولانان تةكفري ناكةم‪ ،‬ئيدى عومةر تةملةسانى‬ ‫دةض َيتة دةرةوة بؤ الى ئةندامانى مةكتةبى ئريشاد‬ ‫كة بريتني لة‪ :‬عةبدولعةزيز عةتية‪ ،‬ئةمحةد شريت‪،‬‬ ‫حاميد ئةبو نةسرو‪ ،‬ث َييان دةلَ َيت ِروونبؤتةوة‬ ‫كة سةيد قوتب كةس تةكفري ناكات‪ ،‬سةبارةت‬ ‫بةكت َيبى (دعاة القضاة)ى حةسةن هوزةيبييش‪،‬‬ ‫ئةوا كت َيب َيك نيية بؤ ِرةتدانةوى ئايدياكانى سةيد‬ ‫قوتب‪ ،‬بةلَكو بؤ دانانى ث َيوةرو بنةماطةل َيك بووة‬ ‫بؤ ضؤن َيتى ت َيطةيشنت لةئايدياكانى سةيد قوتب‪،‬‬ ‫واتة هةر برايةك لةئيخوان بةر لةوةى سةيد قوتب‬ ‫خبو َين َيتةوة ث َيويستة كت َيبى ث َيوةرةكان (دعاة ال‬ ‫قضاة) لةسةرةتادا موتاآلبكات بؤ ئةوةى مةبةستى‬ ‫سةيد قوتب بفام َيت‪.‬‬ ‫ضياء ِرةش��وان ِرووى لةحمةمةد مورسى كردو‬ ‫ل َيى ثرسى‪ :‬دكتؤر حمةمةد ئايا كت َيبى (معامل يف‬ ‫الطريق) بريتيية لةكت َيبى ئيخوان كة طوزارشت‬ ‫لةئايدياكانيان بكات؟ بةو مانايةى‪ :‬ئايا ئايدياكانى‬ ‫ئيخوان موسليمني لةكت َيبةكانى سةيد قوتبدا‬ ‫ئامادةن؟‬ ‫دكتؤر حمةمةد مورسى كؤكةيةكى كردو دةستى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دكتؤر‬ ‫بةقسةكةى كرد‪ :‬لة ِراستيدا من هاو ِرام‬

‫مةمحود عيزةتدا كة مامؤستا سةيد قوتبى لةذيانى‬ ‫خؤيدا خو َيندؤتةوة‪ ،‬بةآلم من دواى مردنى سةيد‬ ‫قوتبم خو َيندؤتةوة‪ ،‬كات َيكيش خو َيندومةتةوة‬ ‫لةنوسينةكانيدا ذي��اومء ب��وون بة بةش َيك ل َيم‪،‬‬ ‫ِراستيةكةى من كات َيك سةيدم خو َيندؤتةوة‬ ‫ئيسالمم ت َيدا دؤزيوةتةوة‪ ،‬بةو فراوانيىء ديدة‬ ‫طشتطريةيةوة كة بؤ ئيسالم ت َيي داي��ة‪ ،‬ئةوة‬ ‫ِراستة كة سةيد قوتب دةقطةل َيكى تةكفرييى‬ ‫طوتووة‪ ،‬بةآلم ئ َيمة بةتةكفريييان دانان َيني‪ ،‬بةلَكو‬ ‫دةقطةل َيكن وي��ذدان دةخةنة جوولَةو تةحةداى‬ ‫َ‬ ‫ئةقل دةك��ةن‪ ،‬ث َيويستيشة هةر كةس َيك سةيد‬ ‫خبو َين َيتةوة زمانى عةرةبى لةسةرةتادا فيرَ بب َيت‪،‬‬ ‫ق��ةرزاوى عةرةبيى نازانآء لة (الرتكستمانيية)‬ ‫بةوالوة بةباشيى نايزان َيت‪ ،‬خؤ ئةطةر عةرةبيى‬ ‫َ‬ ‫دةيل َيت ئةوة‬ ‫بزانياية دةيزانى ئ��ةوةى قوتب‬ ‫ئيسالم خؤيةتى‪ ،‬من وةك خ��ؤم كات َيك قوتبم‬ ‫خو َيندؤتةوة بةدواى وردةكارييدا طة ِرامء ثرسيارم‬ ‫لةثياوة طةورةكان كرد بؤ ئةوةى لةوة ت َيبطةم كة‬ ‫نوسيويةتى‪.‬‬ ‫ث َيش تةواوبوونى ئةلَقةكةش ضياء ِرةش��وان‬ ‫موداخةلةيةكى بةتةلةفونء ِراستوخؤى دكتؤر‬ ‫حمةمةد بةديعى وةرط��رت كة ت َييدا ثشتطريى‬ ‫لةبةرطرييةكةى دوو هاوةلَةكةى (مورسىء عيزةت)‬ ‫لةسةيد قوتبى مامؤستاو خ��اوةن فيكرةكةيان‬ ‫دةكرد‪.‬‬ ‫سةرساميى الى قةرزاوى طةيشتة لوتكةى خؤى‬ ‫كات َيك ِرةتدانةوى سةركردةكانى ئيخوانى لةسةر‬

‫قوتبطةرايى (القطبية‪ِ :‬ر َيبازةكةى سةيد قوتب) ِر َيطاى دووةم‬ ‫بوو كة ئيخوان دواى ِر َيطاى حةسةن بةننا بةسةريدا ِرؤيشت‬

‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫بؤضوونةكةى خؤى بينى!! كات َيكيش كة‬ ‫حمةمةد سةليم ع��ةواى برييارى ط��ةورةدا ديدار‬ ‫سازدةكةن‪ ،‬سةبارةت بةم مةسةلةية مشتوم ِريان‬ ‫لةن َيواندا ِروودةدات‪ ،‬ق��ةرزاوى بةسةرساميةكى‬ ‫زؤرةوة ل َيى دةثرس َيت‪ :‬ئةرآ دكتؤر حمةمةد ئةوانة‬ ‫ك�َي�نَ ؟! (مةبةستى ئةوةية لةض قوتاخبانةيةكى‬ ‫فيكرييةوة هاتوون‪ ،‬ئايا بة ِراست ئةمانة ئيخواننء‬ ‫بؤضى بةرطرى لةقوتب دةك��ةن؟)‪ .‬دكتؤر سةليم‬ ‫عةوا دةلَ َيت‪ :‬طةورةم ئةوانة لة (تنظيم العشرات)ن‪.‬‬ ‫يوسف قةرزاوى وةآلمى دةداتةوة كة لةواقو ِرماندا‬ ‫دةمى دادةثض ِر َيت‪ :‬ئةرآ ئةمانة ئةوانن؟! ئاخؤ‬ ‫ئ��ةوان��ة بن كة تةملةسانى ئاطاداريكردينةوة‬ ‫ل َييان؟!! ئايا ئ َيستا بوون بةسةركردةى ئيخوان!‬ ‫إنا هلل وانا اليه رِاجعون‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫قةرزاوى ثةستء ب َيزار بوو لةكؤنرتؤل (تنظيم‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخواندا‪ ،‬ئةو‬ ‫العشرات) بةسةر فيكرى‬ ‫كة ثسثؤ ِرو شارةزاية دةزان َيت كة ضةندين نةوة‬ ‫ضوونة ناو ئيخوانةوةو لةسةر حةسريى خةلَكانى‬ ‫تر دانيشتون‪ ،‬نةك حةسريى ئيخوان كة دةيناسنء‬ ‫لةسةرى ث��ةروةردة ب��وون‪ ،‬ئةم نةوانة لةكت َيبى‬ ‫(الظالل)ء لة (معامل يف الطريق) يان هةلَطؤزتووة‪،‬‬ ‫ئةم نةوانة ِرقيان لةو مانا جوانانة بؤتةوة كة‬ ‫لةطةردوندان‪ ،‬مؤسيقايان بةزةنديق َيتىء ئادابى‬ ‫جيهانييان بةمةجنةنيق دان����اوة‪ ،‬هونةريان‬ ‫بةشةيتان َيتى ناوزةد كردووة‪ ،‬ئةم نةوانة لة ِرووى‬ ‫فيكرييةوة لةسةر ئ��ةوة ث���ةروةردة ب��وون كة‬ ‫دميوكراسيةت ح��ةرام��ة‪ ،‬ليرباليةتيش كوفرة‪،‬‬ ‫ئةم نةوانة سةرى خؤيانيان كردؤتةوة بؤ ئةوةى‬ ‫بة ِرقبوونةوة لةسةرجةم ئةو بةرنامة سياسىء‬ ‫كؤمةآليةتيانة بئاخنر َيت ك��ة م��رؤظ ب��ؤ خؤى‬ ‫دايه َيناون‪ ،‬وا ت َيطةيشتوون كة ئ َيمة لةجاهيليةت َيكدا‬ ‫دةذين بةه َيزترة جاهيليةتى يةكةم‪ ،‬ئةو ياسايانةش‬ ‫كة بؤ خؤمامنان دان��اون بؤ ِر َيكخستنى ذيامنان‬ ‫بريتني لةتاغوتء كوفر‪ ،‬وات َيطةيشتوون كة (ان‬ ‫احلكم اال هلل) بةش َيوةيةكة كة دذايةتى ئيجتيهاداتى‬ ‫مرؤظةكان دةكات‪ ،‬بؤمان نيية ئيجتيهاد بؤ خؤمان‬ ‫بكةين‪ ،‬ضؤن ئيجتيهاد بكةين لةكات َيكدا كة خوا‬ ‫خؤى فةرمان ِرةواى دادوةرب َيت (احلاكم احلكم)‪،‬‬ ‫جياواز لةمةبةستى خوا لةخوا ت َيطةيشتوون‪،‬‬ ‫خوا الى ئةوان ئةو زاتةية كة تةنيا ِرةحم بةوان‬ ‫دةكات‪ ،‬تةنيا هةر لةوانيش خؤشدةب َيت‪ ،‬لةوانيش‬ ‫بةو الوة كةس ناض َيتة بةهةشتةوة‪ ،‬سةبارةت‬ ‫بة(ئاطر)يش ئةوا خوا بؤ غةيري ئيخوان دروستى‬ ‫كردووة‪ ،‬ئيخوان طةىل هةلَبذ َيردراوى خوان‪ِ ،‬رةنطة‬ ‫ئةمة لةنوسينةكانياندا نةخو َينيتةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫لةكردارةكانياندا بةدى دةكةيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ه���ةزاران ك��ةس لةئيخوانى ئيستا‪ ،‬لةوانةى‬ ‫لةناوة ِراستى نةوةدةكانةوة ب��ةرةو كؤمةلَةكة‬ ‫ه َينراون‪ ،‬جياوازن لةو ئيخوانانةى ش َيخ يوسف‬ ‫دةيانناس َيت‪ ،‬تةنانةت ئ��ةوان��ةش كة ئايدياى‬ ‫قوتبيةكان ِرةتدةكةنةوة هةر وةك ئةوان دةكةن‪،‬‬ ‫بؤ ئةوةى لةسةر نةخشةى ئيخوان شو َين َيك بؤ‬ ‫خؤيان مسؤطةر بكةن‪.‬‬ ‫قوتبطةرايى (القطبية‪ِ :‬ر َيبازةكةى سةيد قوتب)‬ ‫ِر َيطاى دووةم بوو كة ئيخوان دواى ِر َيطاى حةسةن‬ ‫بةننا بةسةريدا ِرؤيشت‪ ،‬ئ َيستاش تةمومذ دةورى‬ ‫ِر َي��ط��اى س َييةمى داوةو‪ ،‬ئةوانة ِريثؤق ضاوى‬ ‫داثؤشيونء هيض ب��ةدى ناكةن‪ ،‬بةلَكو (زرق��اء‬ ‫اليمامة) دةيبين َيتء دةزان � َي��ت لةباوةمشاندا‬ ‫دانيشتووةو ناشيبينني‪.‬‬ ‫ئ َيستا سيماكانى (بريؤكةى ئيخوان) دةست‬ ‫بةئاشكرا بوون دةك��ةن‪ ،‬بةآلم بةلَطة بؤ بوونى‬ ‫ئةم ِر َيبازى س َييةمة ه َيشتا هةر لةقوآليى ئيخوان‬ ‫حةشارة‪ ،‬ه َيشتا بةدواى دةليل َيكدا دةطة ِر َيم بؤ‬ ‫( ِر َيكخستنى سوثا)‪ ،‬بةلَـآ ئيخوان ِر َيكخستن َيكى‬ ‫لةسوثادا هةية كة ساآلن َيكى دورودر َي����ذ كار‬ ‫دةكات‪ ،‬بةوردبونةوة (استقراء) طةيشتمة ئةمة‬ ‫بةبآ بينينى بةلَطة‪ ،‬لةكاتى طة ِرانيشمدا بةدواى‬ ‫يةقيندا زانيم من وةك (سانتياطؤ) بووم‪ ،‬ثالَةوانى‬ ‫رؤمانى كيمياطةرى ثاولَ َ‬ ‫ؤكؤيلؤ كة بةردةوام بةدواى‬ ‫ِ‬ ‫خةونةكةيدا دةطة ِرا‪ ،‬خةونى طةجنينةى شاراوةى‬ ‫الى ئةهرامةكان‪ ،‬ئةو درةختة ج َيدةه َي َل َيت كة‬ ‫لةمالَة بضوكةكةيدا لةئيسثانيا لةذ َير س َيبةرةكةيدا‬ ‫دةخةو َيتء وآلتان تةى دةكاتء توشى نا ِرةحةتىء‬ ‫سةختيى دةب َيت تا دةطاتة ئةهرامةكان‪ ،‬ئةو‬ ‫شو َينة هةلَدةكةن َيت كة ه� ىَ‬ ‫��ةوال ث � َي��دراوة كة‬ ‫طةجنينةكة لةذ َير خاكة كةيداية‪ ،‬بؤ ئةوةى ئةوة‬ ‫بزان َيت كة لةم شو َينةدا طةجنينةى ت َيدا نيية‪،‬‬ ‫بةلَكو كاغةز َيكى ضكؤلةى ت َيداية كة ئاماذةيةكى‬ ‫ت َيداية بؤ شو َينة ِراستةقينةكةى طةجنينةكة‪،‬‬ ‫موفاجةئةكةى سانتياطؤ ءادةب َيت كة طةجنينةكة‬ ‫ك��ة تاكة خةونييةتى‪ ،‬ل��ةذ َي��ر ئ��ةو درةخ��ت��ةدا‬ ‫دةشاردر َيتةوة كة كة لةذ َيريدا دةخةو َيتء خةون‬ ‫بةطةجنينةكةوة دةبين َيت‪ ،‬خةونةكةى لةذ َير‬ ‫سةريدا دةب َيت لةمالَةكةى خؤيدا لةئيسثانيا‪،‬‬ ‫بةآلم ئاطادارى ئاماذةكانى ىَ‬ ‫دل نةبووة‪ ،‬منيش هةر‬ ‫وابووم‪ ،‬نه َينييةكانى ِر َيكخستنى ئيخوان لةسوثادا‬ ‫ئامادةبوو‪ ،‬لةدورى ضةند بست َيكةوة لةضاوامن بةآلم‬ ‫ئاطادارى ئاماذةكانى نةبووم‪.‬‬