449

‫سەرۆكی نه‌زاهه‌ی هەرێم‪" ،‬‬ ‫بۆ چاودێر"‪:‬‬

‫ناوی ئەو دامەزراوانە ئاشكرادەكەین‬ ‫كە زۆرترین گەندەڵییان تێدایە‬

‫تایبەت‪ -‬چاودێر‪ :‬سەرۆكی دەستەی دەستپاكیی هەرێمی كوردستان‪ ،‬رایدەگەیەنێت‪ ،‬لەداهاتودا ناوی سەرجەم ئەو دامەزراوەو‬ ‫وەزارەتانە ئاشكرادەكەن كە زۆرترین بەڵگەی گەندەڵییان لەسەرە‪ .‬د‪.‬ئەحمەد ئەنوەر‪ ،‬بە"چاودێر"ی راگەیاند‪ ،‬یەكێك لە‬ ‫ئەركەكانی دەستەی دەسپاكیی هەرێمی كوردستان لەداهاتودا ئاشكراكردنی ناوی ئەو وەزارەت‌و دامەزراوانەیە كە زۆرترین‬ ‫گەندەڵی تیدابێت‪ .‬ناوبراو‪ ،‬دەشڵێت "ئاشكراكردنی ناوی گەندەڵترین دامەزراوەی حكومەت پێویستی بە توێژینەوەو‬ ‫بەدواداچون هەیە‪ ،‬بەاڵم تائێستا هیچ توێژینەوەیەكی مەیدانی ئەنجامنەدراوە‪ ،‬بۆیە ناتوانین لەئێستادا ناوی گەندەڵترین‬ ‫دامەزراوە ئاشكرابكەین"‪.‬‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫" ناوەندێك لەناو حزبە ئیسالمییەكاندا كار بۆ په‌روه‌رده‌کردنی گەنجی توندڕەو دەكات"‬

‫قاعیدە دەیەوێـت‬ ‫لەهەرێمی كوردستاندا خۆی رێكبخات‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست‬ ‫"چاودێر" كەوتون‪ ،‬لەناو هەندێ لەو مزگەوتانەی كە‬ ‫ئاسایشی سلێمانی پشكنینی تێدا ئەنجامداون‪ ،‬چەندین‬ ‫بەڵگەنامەی مەترسیدار دەستیان بەسەرداگیراوە‪ ،‬كە‬ ‫ناوی بەرپرس‌و ئەندامانی رێكخراوی قاعیدەی تێدابوە‪.‬‬ ‫لەالیەكی دیكەوە بەشێك لەو گەنجانەی كە بەناوی‬ ‫"جیهاد"وە دەچنە سوریاو دواتر دەگەڕێنەوە هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬گومانی ئەوەیان لێدەكرێت كە لەالیەن‬ ‫"داعش"ەوە مەشقیان پێكرابێت بۆ خۆرێكخستنیان‬ ‫لە هەرێمی كوردستان‪ .‬هاوكات شارەزایەكی ئیسالمی‬ ‫سیاسییش‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‪ ،‬پێویستە چاودێریی‬ ‫لەسەر ئەو شوێنانە چڕبكرێتەوە كە گوماندەكرێت‬ ‫كەسانی تێرۆریستی لێبن‌و بەناوی بانگەوازی ئاینی‬ ‫تێیدا كۆدەبنەوە‪ .‬ئاشكراشیدەكات‪ ،‬ناوەندێك لەناو‬ ‫حزبە ئیسالمییەكاندا هەیە‪ ،‬كە بەگەرمی كاردەكەن‬ ‫بۆ ئامادەكردنی گەنجانی هەرزەكار بە بیروباوەڕی‬ ‫توندڕەویی‪ ،‬تاكو لەخزمەتی ئامانجە سیاسییەكانی‬ ‫خۆیاندا بەكاریبهێنن‪.‬‬ ‫دوای ئەنجامدانی چەند تەقینەوەیەك لەشاری‬ ‫سلێمانی‌و هەولێر‪ ،‬گومانی بونی ئەندامانی رێكخراوی‬

‫قاعیدەو دەوڵەتی ئیسالمی لەعیراق‌و شام (داعش)‬ ‫زی��ات��رب��وەو‪ ،‬لەچەند رۆژی راب��ردوش��دا ئاژانسی‬ ‫پاراستن‌و زانیاریی هەرێمی كوردستان‪ ،‬ئاشكرایكرد‪،‬‬ ‫كە ئەمیرێكی رێكخراوی قاعیدەیان لەشاری سلێمانی‬ ‫دەستگیركردوە‪ .‬ه��ەروەك ئاژانسەكە مەترسیی‬ ‫گەڕانەوەی ئەو گەنجانەی كە بەناوی "جیهاد"وە‬ ‫چونەتە سوریا نیشانداوە‪ ،‬بەوەی كە بەشێوەیەكی‬ ‫رێكخراو گەڕابێتنەوە كوردستان‪.‬‬ ‫ل���ه‌وب���اره‌ی���ه‌وه‌ ح��ەس��ەن ی��اس��ی��ن‪ ،‬ش����ارەزای‬ ‫ئیسالمی سیاسی‪ ،‬لەدیالۆگێكی تایبەتدا لەگەڵ‬ ‫"چاودێر"‪ ،‬ئاماژە بەوەدەكات تائێستا حكومەتی‬ ‫هەرێم‌و بەرپرسانی ب��ااڵی ئەمنی لەزۆنی سەوز‬ ‫كەمتەرخەمیان لەبنەبڕكردنی هۆكارەكانی پشت‬ ‫هەڵخەڵەتاندنی گەنجان‌و چونیان بۆ سوریا هەیە‪.‬‬ ‫دەشڵێت "پێویستە لێرە بەدواوە چاودێریی لەسەر‬ ‫ئەو شوێنانە چڕبكرێنەوە كە گوماندەكرێت كەسانی‬ ‫تێرۆریستی لێبن بەناوی بانگەوازیی ئاینی تێیدا‬ ‫كۆدەبنەوە‌و گەنجان‌و هەرزەكاران ئامادەدەكەن بۆ‬ ‫ئەوەی بیانكەنە كەسانی توندڕە‌و"‪.‬‬ ‫‪3-4‬‬

‫له‌دایکبونی ئامه‌د‬ ‫هیوایه‌ک بۆ بنه‌ماڵه‌ی‬ ‫کاو ‌ه گه‌رمیانی‬

‫یەكگرتو داوای بەڵێنی نوسراو لەپارتی دەكات‬ ‫‪3‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫چاودێر راپرسییەكی یەكگرتو‬ ‫بۆ بەشداریكردن لەكابینەی هەشتەمدا ئاشكرادەكات‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست "چاودێر" كەوتون‪ ،‬لەسەر بەشداریكردنی یەكگرتو لەكابینەی هەشتەمدا باڵی دەعوەكان‌و‬ ‫باڵی سیاسییەكان ناكۆكییان هەیەو راپرسییەكی ناو حزبەكەش دەریدەخات كە ‪%80‬ی كادرە پێشكەوتوەكانی یەكگرتو خواستی‬ ‫بەشداریكردنیان لەحكومەتدا هەیە‪ .‬هاوكات سەركردایەتیی ئەو حزبەش بەڵێنی ئەوەیان بەكادرو رێكخستنەكانیان داوە كە ئەمجارەیان تەنیا بە‬ ‫قسە بەشداریی حكومەت ناكەن‪ ،‬بەڵكو بەڵێنی نوسراویان لەپارتی دەوێت‪.‬‬

‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪" ،‬‬ ‫بۆ چاودێر" ‪:‬‬

‫‪10‬‬

‫پرۆسەی ئاشتی لەتوركیا وەستاوە‬

‫چ���اودێ���ر‪ -‬ت��ای��ب��ەت‪ :‬ه��اوس��ەرۆك��ی‬ ‫پارتی ئاشتی‌و دیموكراتی (ب‪.‬د‪.‬پ)‪،‬‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬پرۆسەی ئاشتی لەتوركیا‬ ‫وەستاوەو مەترسیی پەكخستنی لەسەرە‪.‬‬ ‫دەشڵێت "پێشتر ع��ەب��دوڵ�ڵا ئۆجەالن‬ ‫هۆشیاری داوەت��ە حكومەتی توركیا كە‬ ‫مەترسیی لەسەر پەككەوتنی پڕۆسەی‬ ‫ئاشتی هەیە‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوان گوێیان بەو‬ ‫ئاگاداركردنەوەیە نەداوە"‪.‬‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ ،‬لەدیالۆگێكی‬

‫تایبەتدا لەگەڵ "چاودێر"‪ ،‬رایده‌گه‌یه‌نێت‪،‬‬ ‫لەپەیامەكانی ئەمدواییەیدا‪ ،‬بەڕێز عەبدوڵاڵ‬

‫دالوه‌ر قه‌ره‌داغی‪..‬‬ ‫بۆ کاو ‌ه گه‌رمیانی‬

‫‪8‬‬

‫ئ��ۆج��ەالن هۆشیاری داوەت���ە حكومەتی‬ ‫توركیا تاكو هەنگاوی خێراتر بۆ چارەسەری‬ ‫پرسەكە بنێت‪ ،‬چونكە پێشهاتی ئەوەی‬ ‫دەكرد كە دەوڵەتی سێبەر لەمەڕ پەكخستنی‬ ‫پڕۆسەكە خۆی ئاكتیڤ بكاتەوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫حكومەت بەهێواشی ئ��ەم پرۆسەیەی‬ ‫بەڕێوەبردوەو گوێی لەو ئاگاداركردنەوانە‬ ‫نەبوە‪ ،‬لەبەرئەوەی دەیەویست چارەی‬ ‫پرسەكە بۆ دوای هەڵبژاردن هەڵبگرێت‪،‬‬ ‫بۆیە ئێستا پرۆسەكە تاڕادەیەك وەستاوەو‬

‫مەترسیی پەكخستنی لێدەكرێت‪.‬‬ ‫دەمیرتاش‪ ،‬لەمیانی سەردانێكیدا بۆ‬ ‫سلێمانی لەگەڵ بەرپرسانی بااڵی یەكێتی‬ ‫كۆبۆوەو‪ ،‬خۆیشی ئەو كۆبونەوەیە پێش‬ ‫كۆنگرەی (جنێف دو) بۆ یەكڕیزیی كورد‬ ‫بە گرنگ دەزانێت‌و دەڵێت "یەكگرتویی‬ ‫كورد لە كۆنگرەی (جنێف دو) چارەسەری‬ ‫كێشەكانی رۆژئاوای كوردستان دەكات"‪.‬‬

‫ئاماژه‌ی پشت خه‌ونه‌کانی‬ ‫میری کۆمه‌ڵ‬

‫‪2‬‬

‫"‬ ‫"‬ ‫چاودێر جۆره‌کانی‬ ‫بازرگانیکردن به‌ مرۆڤه‌و ‌ه‬ ‫له‌کوردستان ئاشکراده‌کات‬

‫‪4‬‬

‫گه‌شت به‌ره‌و سه‌رزه‌مینی جیهاد‬ ‫‪2‬‬

‫د‪ .‬عادل باخه‌وان‬

‫‪3‬‬

‫هه‌واڵ و راپۆرت‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪2‬‬

‫«چاودێر» راپرسییەكی یەكگرتو لەسەر‬ ‫بەشداریكردنی لەكابینەی هەشتەمدا ئاشكرادەكات‬ ‫باڵی سیاسی‌و باڵی دەعوەكان لەسەر بەشداریكردنی یەكگرتو لەكابینەی نوێدا ناكۆكن‬

‫چاودێر‪ -‬تایبەت‪ :‬یەكگرتو وەك الیەنێكی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬پێش هەڵبژاردنی پارلەمانی‬ ‫كوردستان خواستی خۆی بۆ بەشداریكردن‬ ‫لەكابینەی هەشتی حكومەت نەشاردەوە‌و‪،‬‬ ‫دوات��ری��ش ل��ەگ��ەڵ ئاشكراكردنی ئەنجامی‬ ‫هەڵبژاردندا ل���ەزاری ئەمیندار‌و بەرپرسە‬ ‫بااڵكانییەوە بەشداریكردنیان لەحكومەتدا بۆ‬ ‫رایگشتی دوپاتكردەوە‪ .‬هاوكات لەئێستادا‬ ‫لەناو ئەو حزبەدا‪ ،‬باڵی سیاسییەكان‌و باڵی‬ ‫دەعوەكان لەسەر بەشداریكردنیان لەكابینەی‬ ‫نوێدا ملمالنێكانیان قوڵتربۆتەوە‌و زۆرینەی‬ ‫یەكگرتو لەگەڵ ئەوەدان لەم پرسەدا خۆیان‬ ‫بەگۆڕان‪-‬ەوە نەبەستنەوە‪ .‬كادرێكی راگەیاندنی‬ ‫حزبەكەش‪ ،‬كە بەنزیك لەئەمینداری گشتی‬ ‫دادەن��رێ��ت‪ ،‬داوای پێدانی پۆست بەكادرە‬ ‫هەولێرییەكان دەكات‪.‬‬ ‫راپرسییەكەی یەكگرتو‬ ‫بەپێی ئەو زانیارییانەی دەست «چاودێر»‬ ‫كەوتون‪ ،‬لەناو یەكگرتوی ئیسالمیدا‌و بۆ پرسی‬ ‫بەشداریكردن یان نەكردن لەكابینەی هەشتدا‬ ‫راپرسییەك ئەنجامدراوە‌و تیایدا لەناو (‪)580‬‬ ‫ك��ادری چاالكیاندا‪)422( ،‬ی���ان‪ ،‬كە دەكاتە‬ ‫رێ��ژەی ‪ %80‬لەگەڵ ئ��ەوەداب��ون «یەكگرتو‬

‫نا‪ ،‬چونكە پێشتر كەسێتییەكانی ئەم باڵەی‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی لەسەردانەكەی عەلی‬ ‫باپیری ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمیدا بۆ الی‬ ‫یەكگرتو لەدوای هەڵبژاردنەكاندا‪ ،‬بەرەسمی‬ ‫پێیانڕاگەیاندبو‪ ،‬ك��ە پێویستە خۆمان‬ ‫وابەستەنەكەین بەبزوتنەوەی گۆڕانەوە‪ ،‬بەو‬ ‫پێیەی هەردو حزبەكە (یەكگرتو‪ ،‬كۆمەڵ)‬ ‫تەنیا (‪ )16‬كورسییان هەیە‌و بزوتنەوەی‬ ‫گۆڕانیش تەنیا خۆی (‪ )24‬كورسی هەیە‪،‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش وتویانە «ئەگەر وەك‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەشداری بكەین‪ ،‬ئ��ەوا ‪%60‬ی‬ ‫پۆستەكانی حكومەت بەر ئەوان دەكەوێت‪،‬‬ ‫لەوكاتەشدا هەرالیەكمان سەربەخۆ بەشداری‬ ‫بكەین كارەكانمان باشتر دەڕوات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پێویستە دوای بەشداریكردنەكە لەحكومەت‌و‬ ‫پارلەماندا یەك بین»‪.‬‬ ‫ه��ەر بەپێی زان��ی��اری��ی��ە تایبەتەكانی‬ ‫«چ���اودێ���ر»‪ ،‬ئ��ەو ب��اڵ��ەی ن��او یەكگرتو‬ ‫ب��اس��ل��ەوەدەك��ەن‪ ،‬ك��ە دەب��ێ��ت ئ��ەم��ج��ارە‬ ‫زۆرترین دەستكەوت بۆ یەكگرتوی ئیسالمی‬ ‫بەدەستبهێنن‪ ،‬بۆ ئەوەش بڕیاریانداوە پێداگری‬ ‫بكەن لەسەر رێژەی پۆستەكانیان لەدەسەاڵتدا‪،‬‬ ‫بەوەی كە نابێت بەشداریكردنەكەیان لەڕێژەی‬ ‫‪ %10‬ك��ەم��ت��رب��ێ�ت‌و دەش��ب��ێ��ت ل��ەس��ەرج��ەم‬ ‫پۆستەكان تاكو بەڕێوەبەری خوێندنگاكانیان‬

‫پرسی به‌شداریکردنی حکومه‌ت‪ ،‬یه‌کگرتو ده‌کات به‌ دو به‌شه‌وه‌‬

‫ب��ەش��داری حكومەت بكات»‪ ،‬ئەمانەش بە‬ ‫«باڵی دەعوەكان» ناسراون‌و تەنیا ‪%20‬یان‬ ‫لەگەڵ ئەوەدانەبون كە بەشداری حكومەت‬ ‫بكەن‪ ،‬یان دەنگیان نەداوە‪ ،‬ئەوانیش «باڵی‬ ‫سیاسییەكان»ی ناو حزبەكەن‪.‬‬ ‫باڵە بەهێزەكە پشتدەكاتە گۆڕان‬ ‫«چاودێر»‪ ،‬ئەوەشی زانیوە‪ ،‬كە «باڵی‬ ‫دەعوەكان» پێیان باشە بەشداری حكومەت‬ ‫بكەن ئەگەر هاتو ئۆپۆزسیۆن بەشداریكرد یان‬

‫پێبدرێت‌و پەیمانیشیانداوە بەڕێكخستنەكانیان‬ ‫كە ئەمە وەك جارەكانی تر تەنها قسە نابێت‪،‬‬ ‫بەڵكو بەنوسین دەینوسن لەگەڵ پارتیدا‪،‬‬ ‫گرنگترین كەسێتییە دیارەكانی ئەم باڵەش‪،‬‬ ‫بریتیین لە‪( :‬فەرهاد مەال ساڵح‪ ،‬هیوا میرزا‬ ‫سابیر‪ ،‬محەمەد ئەحمەد‪ ،‬بارزان ئەحمەد)‪.‬‬ ‫توڕەیی باڵی كەمینە‬ ‫لەالیەكیترەوە‪ ،‬لەئێستادا‌و لەناوخۆی‬ ‫یەكگرتودا لەبەرامبەر ئەو باڵە كە زۆرینە‬

‫كادرێكی یەكگرتو‪:‬‬ ‫ئەگەر بەگوێرەی دەنگەكانی‬ ‫پارێزگای هەولێر بێت‪ ،‬یەكێك‬ ‫لە دو وەزیرەكەی یەكگرتو‬ ‫ئیستیحقاقی هەولێرییەكانە‬

‫شارەزایەكی كاروباری توركیا‪:‬‬

‫هەوڵەكانی یەكێتی‌و بەدەپە‬ ‫وایكردوە كورد لەكۆنگرەی‬ ‫(جنێف دو)دا یەكدەنگ بێت‬ ‫چاودێر_ئاودێر نەسەردین‪:‬‬

‫پێكدێنن‪ ،‬باڵێكی كەمینەش سەریهەڵداوە‪،‬‬ ‫بەاڵم تەنیا ‪%20‬ی كادران‌و ئەندامانی یەكگرتو‬ ‫پشتگیری بۆچونی «باڵی سیاسییەكان»‬ ‫دەكەن‪ ،‬كە بە «باڵێكی توندڕەو» ناسراون‪،‬‬ ‫لەراپرسییەكەی ناو یەكگرتوی ئیسالمیشیدا‬ ‫دەن��گ��ی��ان ن����ەداوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەمانە پێیان‬ ‫ب���اش ن��ی��ە یەكگرتو‬ ‫ب��ەت��ەن��ی��ا ب��ەش��داری‬ ‫حكومەت ب��ك��ات‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەش دەڵێن «ئەگەر‬ ‫بەشداربین پێمان باشە‬ ‫وەك هەر سێ حزبی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن بەشداری‬ ‫ب��ك��ەی��ن»‪ .‬ه��اوك��ات‬ ‫سەاڵحەدین بەهادینی‬ ‫ئ��ەم��ی��ن��داری پێشوی‬ ‫یەكگرتو لەلێدوانێكیدا‬ ‫بەئاشكرا پشتگیری‬ ‫ئ��ەم ب��اڵ��ەی ك���ردوە‌و‬ ‫باسی لەوەكردوە‪ ،‬كە‬ ‫یەكگرتو‬ ‫پێویستە‬ ‫ه��ەڵ��ەن��ەك��ات‌و بەبێ‬ ‫حزبەكانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫ب��ەش��داری حكومەت‬ ‫نەكات‪ ،‬ئەو لێدوانەی‬ ‫ناوبراویش كاریگەری‬ ‫هەبوە لەسەر بۆچونی‬ ‫باڵی سیاسییەكانی ناو‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی‪،‬‬ ‫چونكە یەكەمجارە لەمێژوی كاری سیاسیی ئەو‬ ‫حزبەدا ناوبراو پشتی «باڵی سیاسییەكان»‬ ‫بگرێت‪ ،‬كە كەسێتییە دیارەكانی ئەو باڵەش‬ ‫هەریەك لە‪( :‬مەولود باوەموراد‪ ،‬ئەبوبەكر‬ ‫كاروانی‪ ،‬ئەبوبەكر هەڵەدنی‪ ،‬غازی سەعید‪،‬‬ ‫بێخاڵ ئەبوبەكر‪ ،‬سەمیر سەلیم)ن‪.‬‬ ‫«دەب��ێ��ت یەكێك ل��ە دو وەزی��رەك��ە‪ ،‬بۆ‬ ‫یەكگرتویەكی هەولێر بێت»‬ ‫قوڵبونەوەی ناكۆكییەكانی نێو ئەو حزبە‬

‫لەكاتێكدایە كە بەئاشكرا لەالیەن ك��ادران‌و‬ ‫كەسە نزیكەكانی ئەمینداری ئێستای یەكگرتو‪،‬‬ ‫باس لەپێدان‌و شایستەبونی خۆیان دەكەن‬ ‫لەكاتی وەرگرتنی پۆستەكاندا لەكابینەی‬ ‫هەشتدا‪.‬‬ ‫الیخۆشیەوە كادرێكی دی��اری راگەیاندنی‬ ‫یەكگرتوی ئیسالمی‪ ،‬كە بەنزیك لەمحەمەد‬ ‫فەرەجی ئەمینداری گشتی یەكگرتو دادەنرێت‪،‬‬ ‫لەئەكاونتی خ��ۆی لەفەیسبوك بەئاشكرا‬ ‫باسلەوەدەكات‪ ،‬وەزارەتی پالندانان‌و كشتوكاڵ‬ ‫ت��ا ئاستێك ب��ۆ یەكگرتو یەكالبونەتەوە‪،‬‬ ‫د‪.‬سەاڵحەدین بابەكر یاریدەدەری ئەمینداری‬ ‫گشتی یەكێك دەبێت لەوەزیرەكانی كابینەی‬ ‫هەشتەم‪.‬‬ ‫مەحمود یاسین كوردی‪ ،‬دەشڵێت «بەهەمو‬ ‫پێوەرێك بێت‌و ئەگەر بەگوێرەی دەنگەكانی‬ ‫پارێزگای هەولێر بێت‪ ،‬وەزی��رەك��ەی تری‬ ‫یەكگرتو ئیستیحقاقی هەولێرییەكانە‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویست بە شەرم‌و قسەی ئەمالوال ناكات‌و‬ ‫هەولێریش لەچاو پارێزگاكانی تر دەنگی‬ ‫یەكگرتوی تێدا كەمبوە‪ ،‬بەاڵم هەتا ئێستا‬ ‫ل��ەم��اوەی تەمەنی ‪ 19‬ساڵی یەكگرتودا‪،‬‬ ‫هیچ وەزی��ر‌و پلەیەكی سیاسی بەكەسانی‬ ‫شیا‌و و لێهاتوی ئەم شارە ن��ەدراوە‌و‪ ،‬كاتی‬ ‫ئەوەش هاتوە هاوسەنگی‌و رێز‌و پاراستنی‬ ‫ئیستیحقاقی سەرجەم دەڤ��ەر‌و ناوچەكان‬ ‫بگیرێت لەئیمتیازات‌و دەستكەوت»‪.‬‬ ‫ئەمە لەكاتێكدایە لەكۆنگرەی پێشوی‬ ‫یەكگرتودا‪ ،‬ك��ادران��ی هەولێر‌و ده��ۆك ئەو‬ ‫رەخنەیەیان لەو حزبە هەبو‪ ،‬كە جومگە‬ ‫سەرەكییەكانی یەكگرتو لەالیەن كادرانی‬ ‫هەڵەبجە‌و ه��ەورام��ان‌و‪ ،‬پارێزگای سلێمانی‬ ‫بەگشتی كۆنتڕۆڵكراوە‪.‬‬ ‫یەكگرتو بەگومانەوە لەپارتی نزیكبۆتەوە‬ ‫لەالیەكیترەوە‌و سەبارەت بەئەگەرەكانی‬ ‫بەردەم یەكگرتو بۆ بەشداریكردن لەحكومەت‬ ‫یان مانەوەی وەك ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬زانیارییەكانی‬ ‫«چاودێر» دەریدەخەن‪ ،‬كە لەدواین كۆبونەوەی‬ ‫مەكتەبی سیاسیی یەكگرتودا‪ ،‬بەتێكڕای‬

‫ل��ەدوای سەردانی لەیال زاناو وەفدێكی باكوری كوردستان بۆالی سەرۆكی‬ ‫هەرێم‌و هاتنی سەاڵحەدین دەمیرتاش هاوسەرۆكی (ب‪.‬د‪.‬پ) بۆ شاری سلێمانی‬ ‫بەمەبەستی كۆبونەوە لەگەڵ بەرپرسانی یەكێتی‪ ،‬تا دێت یەكدەنگی كورد‬ ‫نزیك دەبێتەوە لەوەی كە بەیەكگرتویی بەشداری كۆنگرەی (جنێف‪ )2‬بكەن‪.‬‬ ‫هاوكات چاودێرێكی سیاسیش پێیوایە‪ ،‬هەوڵەكانی یەكێتی‌و بەدەپە‪ ،‬وایكرد‬ ‫كورد بەالیەنی كەمەوە لەگۆنگرەی (جنێف‪)2‬دا یەكدەنگ بێت‪.‬‬ ‫لەوبارەیەوە سدیق حەسەن شوكری‪ ،‬شارەزا لەكاروباری توركیا‪ ،‬ئاماژە بۆ ئەوە‬ ‫دەكات كە (جنێف‪ ،)2‬كۆنفرانسێكی نێودەوڵەتییە بۆ چارەسەكردنی كێشەی‬ ‫سوریا‌و پێشتر قەتەر‌و توركیا‌و ئۆپۆزسیۆنی سوریا‪ ،‬هەوڵێكی زۆریاندا كە رژێم‬ ‫بڕوخێت ئەوجا كۆنگرەكە ببەسترێت‪.‬‬ ‫ناوبراو بۆ «چ��اودێ��ر»‪ ،‬باسی لەوەشكرد «كۆنگرەی جنێف دو‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بەئەنجامێكی باش كۆتایی نەیەت‪ ،‬نەك رەوشی سوریا خراپتر دەبێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫كاریگەری خراپی لەسەر ناوچەكەش دەبێت»‪.‬‬ ‫ئەو چاودێرە هێما بۆ ئەوەش دەكات‪ ،‬كە پەیەدە لەرۆژئاوای كوردستاندا‪،‬‬ ‫لەوماوەیەی رابردودا خۆبەڕێوەبردنێكی دروستكردوە‪ ،‬ئەمەش سعودیە‌و توركیا‌و‬ ‫پارتی دیموكراتی زۆر نیگەران كردبو‪ ،‬ئەمەش وایكرد كە ئەمەریكا گوێ بەئێران‌و‬ ‫توركیا‌و سعودییە نەدات‪ ،‬چونكە ئەوەی رۆڵی بنەڕەتی دەگێڕێت‪ ،‬ئەڵمانیا‌و‬ ‫فەرەنسا‌و چین‌و روسیان‪ ،‬روسیاش پاڵپشتێكی باشە بۆ كورد‌و پەیوەندی باشی‬ ‫لەگەڵ پەیەدە هەیە‪.‬‬ ‫سدیق حەسەن‪ ،‬رونیشیكردەوە كە پێشتر بەشێك لەهێزە كوردییەكانی رۆژئاوا‬ ‫دەیانویست لەگەڵ ئۆپۆزسیۆنی سوریا بەشداری كۆنگرەكە بكەن‪ ،‬بەاڵم هەمو‬ ‫ئەو هۆكارانەی پێشتر‌و ئەو هەواڵنەی كە لەهەرێمی كوردستان هەبون‪ ،‬لەالیەن‬ ‫یەكێتی‌و بەدەپەوە‪ ،‬وایكرد كورد بەالیەنی كەمەوە لەكۆنگرەی (جنێف‪ )2‬دا‬ ‫یەك دەنگ بێت‪.‬‬ ‫ئەو چاودێرە پێشیوابو كە یەكگرتن‌و یەكهەڵوێستی كورد‪ ،‬تەنها لەسەر كۆنگرەی‬ ‫(جنێف‪)2‬ەو كێشەكانی دیكە بەهەڵپەسێردراوی ماونەتەوە‪.‬‬ ‫دەنگ بڕیاردراوە‪ ،‬یەكگرتو بەشداری كابینەی‬ ‫هەشت بكات‪ ،‬ئەم بەشداریكردنەش بەمەرجی‬ ‫ئەنجامنەدانی هیچ كارێكی توندوتیژی بوە‬ ‫بەرامبەر بەیەكگرتو‪ ،‬بەتایبەتیش لەناوچەكانی‬ ‫ژێر دەسەاڵتی پارتی دیموكراتی كوردستان‪،‬‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەش نمونەی ك��ارەك��ان��ی پێشوتری‬ ‫بادینان هێنراوەتەوە‪ ،‬چونكە بەردەوام لەكاتی‬ ‫پێكهێنانی هەر كابینەیەكی حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستاندا‪ ،‬بەتایبەت لەالیەن نێچیرڤان‬

‫بارزانییەوە‪ ،‬دەبینین لەالیەن باڵێكی ناو‬ ‫پارتییەوە زی��ان بەیەكگرتوی ئیسالمی‌و‬ ‫حزبەكانی ئۆپۆزسیۆن گەیەندراوە‪ ،‬بەتایبەتیش‬ ‫ج��اری پێشو كاتێك نێچیرڤان بارزانی زۆر‬ ‫لەیەكگرتوی ئیسالمی نزیكبوەوە بۆ پێكهێنانی‬ ‫كابینەی ح��ەوت‪ ،‬بەاڵم لەكۆتاییدا سوتانی‬ ‫بارەگاكانی یەكگرتو لەسنوری بادینان ئەو‬ ‫پەیوەندییەی هەڵوەشاندەوە‌و هیچ ئاكامێكی‬ ‫نەبو بۆ یەكگرتو‌و خودی نێچیرڤان بارزانی‪.‬‬

‫بەردەوامیی شەڕی نێوان گولەن‌و ئەردۆغان‬ ‫ئەم شەڕە كاریگەریی لەسەر پڕۆسەی ئاشتی لەتوركیا دەبێت‬

‫چاودێر‪ -‬میدیاكانی توركیا‪:‬‬

‫دەوڵەت یەك بەیەك لەناوی دەبەین ‌و رێگە‬ ‫نادەین بەسەر ئۆرگانە فەرمییەكانی دەوڵەتدا‬ ‫بااڵدەستبن»‬ ‫گولەن‪ :‬خوا ئاگر بخاتە ماڵتانەوە!‬ ‫فەتحوڵاڵ گولەن‪ ،‬سەرۆكی بزوتنەوەی‬ ‫جەماعەتی نور لەتوركیا‪ ،‬لەڕێگەی میدیاكانی‬ ‫ن��زی��ك ب��ەخ��ۆی��ەوە گ��رت��ەی��ەك��ی ڤیدیۆیی‬

‫نییە‌و لەگەڵ پ��ێ��وەرە دیموكراسی‌و بنەما‬ ‫ێ چاوپۆشی‬ ‫ئاینییەكانیش ناگونجێت‪ ،‬هەركەس ‌‬ ‫لەگەندەڵی دەكا ئەوا خوا ئاگر بخاتە ماڵییەوە‪.‬‬

‫لە گەندەڵی‌و دزی بوە‪ .‬كەچی سەرۆكوەزیران‬ ‫بە چەتە وەسفی دادوەرو و پۆلیسی توركیا‬ ‫دەك���ا‌و تەنانەت ه��ەن��دێ‌ پۆلیسیان لەكار‬ ‫دورخستۆتەوە‪ .‬جێی شەرمەزارییە كە تاكو‬ ‫ئێستا ئەو چوار وەزیرەی كە ناویان بەدۆسیەی‬ ‫گەندەڵی هاتوە دەستیان لەكار نەكێشاوەتەوە‪.‬‬ ‫دەمیرتاش‪ :‬پێویستە حكومەت گەندەڵكاران‬

‫«‬

‫ل���ەدوای دەستپێكردنی ئۆپەراسیۆنی‬ ‫پۆلیسی دژی گەندەڵی لەتوركیا‪ ،‬شەڕی نێوان‬ ‫فەتحوڵاڵ گولەن‌و ئەردۆغان قوڵتربۆتەوەو‬ ‫سیاسییەكانیش بۆچونیان وایە كە ئەم شەڕە‬ ‫دەسەاڵتی ئاك پارتی الوازتر دەكات‪.‬‬ ‫ێ ئەردۆغان سەرۆكوەزیرانی‬ ‫هاوكات دوێن ‌‬ ‫توركیا رایگەیاند‪ ،‬بەرەنگاری شانە نوستوەكانی‬ ‫ناو دەوڵەت (مەبەستی جەماعەتی فەتحوڵاڵ‬ ‫گوالنە) دەبێتەوەو لەالیەكیترەوە بەرپرسانی‬ ‫كورد لەباكور نایشارنەوە كە شەڕی نێوان‬ ‫گولەن‌و ئەردۆغان كاریگەریی لەسەر پڕۆسەی‬ ‫ئاشتی لەتوركیا دەبێت‪.‬‬ ‫ئەردۆغان‪ :‬شانە نوستوەكان لەناو دەبەین‬ ‫س��ەرۆك��وەزی��ران��ی توركیا رەج��ەب تەیب‬ ‫ێ لە پارێزگای گرەیسون‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان دوێن ‌‬

‫كە الیەنی ناوەكی‌و دەوڵەتانیترەوە دژ بە‬ ‫حكومەتەكەیان دەكرێ‪ ،‬وتیشی» ئەو الیەنانە‬ ‫چاویان بەتوركیای دیموكراسی هەڵنایەت‪ ،‬ئەو‬ ‫ێ كۆسپ بخەنە پڕۆسەی‬ ‫الیەنانە دەشیانەو ‌‬ ‫ئاشتییەوە كە ماوەی ساڵێكە درێژەی هەیە»‪.‬‬ ‫ئ��ەردۆغ��ان ئاشكراشیكرد‪ ،‬بەرەنگاری ئەو‬ ‫هێرشانە دەبینەوەو شانە نوستوەكانی ناو‬

‫باڵوكرایەوەو تێیدا گولەن دژی هەمو ئەو‬ ‫ێ لە‬ ‫تۆمەتانە وەستایەوە كە لەالیەن هەند ‌‬ ‫بەرپرسانی حكومەت‌و راگەیاندنەكانی توركیاوە‬ ‫دژی ئەو بانگەشەی بۆ دەكەن‪.‬‬ ‫گولەن لەگرتە ڤیدیۆییەكەدا دەڵێت» گەر‬ ‫لەهەر جێگەیەك دزییەك یاخود گەندەڵییەك‬ ‫هەبێت‌و چاوپۆشی لێبكرێت‪ ،‬ئەمە ئەخالقی‬

‫پ���ارت���ەك���ەی���دا ك���ەم���ال ك��ڵ��چ��دارئ��ۆغ��ل��و‬ ‫س��ەرۆك��ی(ج‪.‬ه‪.‬پ) پشتیوانی پارتەكەی بۆ‬ ‫ئۆپەراسیۆنی پۆلیس خستەڕوو‪ ،‬ئاماژەی‬ ‫بەوەشكرد كە لە توركیا پرسی دیموكراسی‌و‬ ‫كڵچدارئۆغو وتی «‬ ‫بەڕێوەبردن هەیە‪ .‬‬ ‫پۆلیس بەفەرمانی دادوەر لەچوارچێوەی یاسا‬ ‫ئۆپەراسیۆنی كردوە‪ .‬ئەمەش بۆ لێپێچینەوە‬

‫ئه‌ردۆغان‬

‫لەكۆبونەوەیەكی ج��ەم��اوەری��دا س��ەب��ارەت‬ ‫بە درێ���ژەی ئۆپەراسیۆنی پۆلیس بەسەر‬ ‫ئەندامانی پارتەكەیدا‪ ،‬ئاماژەی بەوەكرد‪ ،‬كە‬ ‫ئەم ئۆپەراسیۆنانە هەوڵێكە دژی حكومەت‬

‫ئەردۆغان‪ :‬شانە نوستوەكانی ناو دەوڵەت لەناودەبەین‬ ‫كڵچدارئۆغلو‪:‬‬ ‫حكومەت ‪ 10‬ساڵە گەندەڵ بوە‬ ‫دوێنی لەكۆبونەوەی لەگەڵ ئەندامانی‬

‫فه‌تحوڵاڵ گوله‌ن‬

‫بداتە دادگا‬ ‫ل��ە لێدوانێكیدا تایبەتدا سەاڵحەدین‬ ‫دەمیرتاش هاوسەرۆكی ب‪.‬د‪.‬پ‪ ،‬دەرب��ارەی‬ ‫هەڵوێستی پارتەكەیان بۆ قوڵبونەوەی شەڕی‬ ‫نێوان جەماعەت‌و حكومەتەكەی ئەردۆغان‪،‬‬ ‫بە «چ��اودێ��ر»ی راگ��ەی��ان��د‪ ،‬ئێمە داكۆكی‬ ‫لەدادپەروەریی دەكەین‪ ،‬لەگەڵ لێپێچینەوەی‬ ‫گەندەڵكارانین‪ ،‬پێویستە حكومەتی ئاك پارتی‬ ‫ئەو ئەندامانەی كە بە دۆسیەی گەندەڵی‌و‬ ‫دزی��ی��ەوە ت��ێ��وەگ�لاون‪ ،‬دەسبەجێ‌ راپێچی‬ ‫دادگ��ای��ان بكات‌و چاوپۆشییان لێنەكات‪.‬‬ ‫دەمیرتاش ئاشكراشیكرد درێ��ژەی ئەمجۆرە‬ ‫ئۆپەراسیۆنانە درونییە شكستی حكومەتی‬ ‫ئاك پارتی لێبكەوێتەوە‪.‬‬

‫راپۆڕت‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫تێرۆر هەڕەشە لەهەرێمی كوردستان دەكاتەوە‬ ‫لیژنەیەكی بااڵ بۆ رێگرتن لەچونی گەنجانی هەرێم بۆ سوریا پێكهێنراوە‬ ‫چاودێر‪ -‬ئاودێرو رێبین‪:‬‬ ‫جارێكی دی��ك��ە‪ ،‬ت��ێ��رۆر دەبێتەوە‬ ‫ه��ەڕەش��ە ل��ەس��ەر ئاسایشی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بەتایبەت ل��ەدوای چونی‬ ‫سەدان گەنجی كورد بۆ ناو ریزی گروپە‬ ‫تێرۆرستییەكانی سوریا‌و رودانی چەند‬ ‫تەقینەوەیەك لەشاری هەولێر‌و سلێمانی‌و‬ ‫كەركوك‌و‪ ،‬بەرپرسانی ئەمنییش بونی‬ ‫ئەو هەڕەشانە ناشارنەوە‪ ،‬لەبەرامبەریشدا‬ ‫لیژنەیەكی بااڵ لەهەرێمی كوردستان‬ ‫بۆ رێگرتن لەچونی گەنجان بۆ نێو‬ ‫تێرۆرستان پێكهێنراوە‪.‬‬ ‫دوای هێرشكردنە س��ەر ب��ارەگ��ای‬ ‫ئاسایشی هەولێرو دەزگ��ای هەواڵگریی‬ ‫عیراق لەكەركوك‌و دان��ان��ی دو بۆمب‬ ‫بۆ دو ئەفسەری سەربازی لەسلێمانی‬ ‫لەماوەی چەند مانگی راب��ردودا‪ ،‬شەوی‬ ‫هەینی بۆمبێك لەناو بازاڕی سەرچنار‬ ‫بەئۆتۆمبێلێكدا تەقییەوە‪ ،‬كە بەهۆیەوە‬ ‫چوار پۆلیس‌و هاواڵتییەك برینداربون‪.‬‬ ‫كوردەكانی نێو قاعیدە‬ ‫بەپێی ئ��ەو زان��ی��اری��ی��ان��ەی دەس��ت‬ ‫«چاودێر» كەوتون‪ ،‬لەماوەی رابردودا‬ ‫ن��زی��ك��ەی ‪ 150‬ك���ەس ل���ە ه��ەرێ��م��ی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ەوە بەمەبەستی جیهاد‬ ‫چونەتە سوریا‪ ،‬بەشێكیان ك��وژراون‌و‬ ‫پرسەیان بۆ دانەنراوە‪ ،‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫ترسی خێزانەكانیانەوە ب��وە‪ ،‬هاوكات‬ ‫بەشێك لەو خێزانانەی كە منداڵەكانیان‬ ‫چ��ون��ەت��ە س��وری��ا بێئاگایی خ��ۆی��ان‬ ‫نیشاندەدەن‌و‪ ،‬بەشێكیشیان پەیوەندییان‬ ‫بەخێزانەكانییانەوە نەماوە‪.‬‬ ‫دەستگیركراوەكان ئازاددەكرێن‬ ‫ی‬ ‫ی پاراستن‌و زانیاری ‌‬ ‫بەرپرسی‌ ئاژانس ‌‬ ‫هەرێمی‌ كوردستان‪ ،‬رایگەیاند‪ ،‬خەڵكێك‬ ‫چۆتە سوریا‪ ،‬دەڵێت لەبەرەی نوسرە‬ ‫بوم‪ ،‬كوردم لەوێ كوشتوە‪ ،‬بەاڵم دادوەر‬ ‫دو رۆژ پێش ئێستا‪ 12 ،‬كەس لەوانەی‬ ‫دەستگیرمان ك��ردون لە هەڵەبجە‪ ،‬بە‬ ‫كەفالەتی دو ملیۆن دینار ئازادیكردون‪.‬‬ ‫اله����ور ش��ێ��خ ج��ەن��گ��ی‪ ،‬وت��ی��ش��ی‬ ‫«دادوەرەكان هاوكاریمان ناكەن‪ ،‬ئەگەر‬ ‫بەمشێوەیە ب��ڕوات‪ ،‬دەبێت چاوەڕێی‬ ‫روداوی زیاتر بكەین لە هەولێر‌و سلێمانی‪،‬‬ ‫نازانین چی بكەین‪ ،‬كە خەڵك دەگرین‬ ‫ئەوان‪ ،‬خێرا ئازادیان دەكەن»‪.‬‬ ‫«ئامادەی خۆكوژین»‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئاشكراشیكردوە‪ ،‬لەناوچەی‬ ‫سلێمانی‌و هەڵەبجە زیاتر لە ‪ 100‬گەنج‌و‬ ‫لە هەولێرو بادینان زیاتر لە ‪ 60‬كەس‌و‪،‬‬ ‫لە كەركوك‌و خورماتو نزیكەی ‪70 - 60‬‬ ‫كەس رویان لە سوریا كردوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو ب��ەرپ��رس��ە‪ ،‬ئ���ەوەش���ی وت��وە‬

‫شارەزایەكی ئیسالمی سیاسی‪:‬‬ ‫ناوەندێك لەحزبە ئیسالمییەكان بەگەرمی‬ ‫كاردەکه‌ن بۆ ئامادەكردنی گەنجان‬ ‫بەبیروباوەڕی توندڕەوی‬

‫کورده‌کانی ناو داعش ده‌بنه‌ هه‌ڕه‌ش ‌ه بۆ سه‌ر ئاسایشی هه‌رێمی کوردستان‬ ‫«زانیاریمان هەیە‪ ،‬هەمو ئەو كەسانەی‬ ‫ب��ەن��اوی ج��ی��ه��ادەوە چ��ون��ەت��ە سوریا‬ ‫سەرقاڵی مەشق‌و راهێنانن‌و گروپێكی‬ ‫تایبەتیش كە سەر بەكوردەكانی هەرێمن‬ ‫پێكهێنراوەو لە هەمو بوارەكاندا مەشقیان‬ ‫پێدەكرێت»‪ .‬ئەوەشی خستۆتەڕو‪ ،‬زیاتر‬ ‫ل��ە‪ 25‬ك��ەس ل��ەو كەسانەی مەشقیان‬ ‫پێدەكرێت‪ ،‬ئامادەیی خۆیان بۆ كاری‬ ‫خۆكوژی نیشانداوە‪.‬‬ ‫لیژنەیەك پێكهاتوە‬ ‫ل��ەوب��ارەی��ەوە‪ ،‬وتەبێژی وەزارەت���ی‬ ‫ئەوقاف‌و كاروباری ئاینیی حكومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م��ی ك���وردس���ت���ان‪ ،‬ئ���ام���اژە بۆ‬ ‫ئ��ەوەدەك��ات‪ ،‬ئ��ەو گەنجانەی دەچنە‬ ‫سوریا هەمویان بەناوی جیهادەوە دەچن‪،‬‬ ‫یەكێك بەناوی جیهادەوە بڕوات‪ ،‬دەبێت‬ ‫لەڕوی ئاینییەوە خوێندبێتی‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫لە هەرێمی كوردستاندا خوێندنی ئاین‬ ‫ن��ەم��اوە‪ ،‬هیچ حزبێكیش دی��راس��ەی‬ ‫دینی نەماوە ل��ەدوای ساڵی ‪2007‬ەوە‪،‬‬ ‫چونكە بەرێككەوتنێكی نێوان وەزارەتی‬ ‫ئەوقاف‌و حزبە ئیسالمییەكان هەمو ئەو‬ ‫دیراسانە هاتنەسەر وەزارەتی ئەوقاف‪،‬‬ ‫بۆیە ئاساییە ئەگەر هەندێك لەو گەنجانە‬ ‫لەخوێندنگەكانی وەزارەت���ی ئەوقاف‬ ‫خوێندبێتیان‪.‬‬ ‫م���ەری���وان ن��ەق��ش��ب��ەن��دی‪ ،‬وتیشی‬ ‫«وەزارەت��ی ناوخۆو ئەوقاف راستەوخۆ‬ ‫پەیوەندیدارن بەو بابەتەوە‌و رەنگە لیژنەی‬ ‫فەتواو یەكێتیی زانایانیش ئەندامیان لەو‬ ‫لیژنەیەدا هەبێت كە پێكهێنراوە‪ ،‬داواش‬ ‫لە وەزارەتی ئەوقاف كراوە ئەندامیان لە‬ ‫لیژنەكەدا هەبێت‌و وەزارەتیش منی بۆ‬ ‫ئەو مەبەستە دەستنیشانكردوە»‪.‬‬ ‫وتەبێژەكەی وەزارەتی ئەوقاف‪ ،‬هێما‬ ‫بۆ ئەوەشدەكات‪ ،‬بەپێی ئەو زانیاریانەی‬

‫جێگری سەرۆكی كۆڕبەندی هزری ئیسالمی‪:‬‬

‫ئەو شەڕەی لەسوریا رودەدات جیهاد نییە‬ ‫لەبەردەستدایە‪ ،‬تاكو ئێستا ‪ 150 - 100‬كوردستان دەبێت وابزانین بۆ تێكدانی‬ ‫گەنج بەناوی جیهادەوە چونەتە سوریا‌و هەرێمە‪.‬‬ ‫لەو ژمارەیەش ‪ 30‬گەنج گەڕاونەتەوە‬ ‫لەمزگەوتەكاندا هاندان هەیە‬ ‫هەرێمی ك��وردس��ت��ان‪ ،‬كە هەندێكیان‬ ‫چەند شەوێك لەمەوبەر هێزەكانی‬ ‫لەژیانی ئاسایی خۆیاندان‌و هەندێكیشیان‬ ‫ل��ەژێ��ر ل��ێ��ك��ۆڵ��ی��ن��ەوەدان‌و تائێستاش ئاسایش چەند مزگەوتێكیان لەناو شاری‬ ‫‪ 11‬گەنج لەشەڕی س��وری��ادا‌و لەكاری سلێمانی پشكنی كە وانەی ئاینی تێدا‬ ‫دەخ��وێ��ن��درا‪ .‬ل��ەوب��ارەی��ەوە ئاسایشی‬ ‫خۆكوژیدا كوژراون‪.‬‬ ‫سلێمانی لەرونكردنەوەیەكدا‪ ،‬ئاماژە‬ ‫ب��ەوەدەك��ات‪ ،‬ت��وان��را لەچەند كاتێكی‬ ‫«جێگەی گومانن»‬ ‫هاوكات وتەبێژی حكومەتی هەرێمی جیاوازو لەچەند گەڕەكێكی ناوشاری‬ ‫ی‬ ‫ی ئ��ەو كەسانە ‌‬ ‫كورستان‪ ،‬رایگەیاند‪ ،‬هەرچەندە چونی سلێمانیدا ل��ە ژور ‌‬ ‫گەنجانی ه��ەرێ��م ب��ۆ س��وری��ا نەبوەتە بەنایاسایی لە مزگەوتەكاندا دەمێننەوە‪،‬‬ ‫دی���اردە‪ ،‬ب��ەاڵم هەندێك تاكی ك��ورد پشكنین ئەنجامبدەن‌و دەس��ت بەسەر‬ ‫لەناوچە جیاجیاكانەوە رویان لە سوریا چەندین كۆمپیوتەردا بگرن‪ ،‬كە كۆمەڵێك‬ ‫ك���ردوەو لەگەڵ هێزە توندڕەوەكاندا بەڵگەنامەیان تێدایەو لێكۆڵینەوە‬ ‫بەردەوامە‪.‬‬ ‫بەناوی جیهادەوە شەڕدەكەن‪.‬‬ ‫لەبەشێكی رونكردنەوەكەدا‪ ،‬هاتوە‬ ‫سەفین دزەی���ی‪ ،‬رونیشیكردەوە‪،‬‬ ‫ئ��ەوان��ەی دەچ��ن ب��ۆ س��وری��ا كەسیان «ی��اس��او رێنماییەكان دەس��ەاڵت��ی��ان‬ ‫بەشێوەی رەسمی ناڕۆن‪ ،‬هەر تاكێكیش پ��ێ��داوی��ن‪ ،‬ب��ەت��ون��دی دژ ب��ەم ج��ۆرە‬ ‫لەهەرێم‪ ،‬یان ل��ەدەرەوەی هەرێم ئەگەر كارانە بوەستینەوە‌و رێكاری یاسایی‬ ‫رو لە توندوتیژی بكات‌و داوای یاسایی توندیان بەرامبەر دەگرینەبەر‪ ،‬هەركەس‬ ‫لەسەربێت‪ ،‬ئیجرائاتی لەگەڵدادەكرێت‪ ،‬پشتیوان‌و هاندەرو هاوكاریان بێت بەهەر‬ ‫ب��ەاڵم ئەگەر ئ��ەو كەسانەی دێنەوەو ئامرازێك بەپێی بابەتی یاسایی (‪)2‬ی‬ ‫زان��راب��ێ��ت ل��ەگ��ەڵ هێزێكی ت��ون��دڕەو تێرۆر مامەڵەیان لەگەڵ دەكرێت»‪.‬‬ ‫كاریانكردوە‪ ،‬دەبنە جێگەی گومان‌و‬ ‫بەڵگەی مەترسیدار‬ ‫دەكرێت لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بكرێت‪،‬‬ ‫لەبارەی پشكنینی مزگەوتەكانەوە‪،‬‬ ‫چونكە هاتنی هەر توندڕەوێك بۆ هەرێمی‬

‫ناردنیان‪ ،‬هەڵبەتە لەرێگەی توركیاوە‬ ‫دەیاننێرن‪ ،‬چونكە لەوێش خەڵكیان‬ ‫هەیە‌و یارمەتیدەریانن‪.‬‬ ‫ن���اوب���راو‪ ،‬وت��ی��ش��ی «ب��ەش��ێ��ك ی��ان‬ ‫ناوەندێك لەناو حزبە ئیسالمییەكاندا كە‬ ‫بەشدارن لەپڕۆسەی حكومڕانیی هەرێمدا‬ ‫كاریگەرییان هەیە‌و بەگەرمی كاردەن‬ ‫بۆ ئامادەكردنی گەنجانی ه��ەرزەك��ار‬ ‫بەبیروباوڕی ت��ون��دڕەوی‪ ،‬تاكو دوات��ر‬ ‫خزمەتی ئامانجە سیاسییەكانی خۆیانی‬ ‫پێبكەن»‪.‬‬

‫وت���ەب���ێ���ژی وەزارەت��������ی ئ���ەوق���اف‪،‬‬ ‫بە»چاودێر»ی راگەیاند‪ ،‬ئاسایش چەند‬ ‫بەڵگەنامەیەكی بۆ ناردوین‪ ،‬بەاڵم لەبەر‬ ‫هەستیاری‌و مەترسیداریی بەڵگەنامەكان‬ ‫ناتوانین هیچ زانیارییەك بدەین‪ ،‬تائەو‬ ‫كاتەی لەرێگەی لیژنەیەكی هاوبەشی‬ ‫وەزارەت���ی ئ��ەوق��اف‌و ناوخۆ دەگەینە‬ ‫راستییەكان‪.‬‬ ‫مەریوان نەشبەندی‪ ،‬ئەوەشیخستەڕو‪،‬‬ ‫پێدەچێت لەبەر ئەوەی بەڵگەنامەكان‬ ‫راستەوخۆ لەئاسایشی سلێمانیەوە بۆمان‬ ‫ه��ات��وە‌و ل��ەوەزارەت��ی ن��اوخ��ۆوە بۆمان‬ ‫نەهاتوە‪ ،‬تەنیا بۆ دڵدانەوەمان بێت‌‪،‬‬ ‫«جیهاد لەسوریا ناكرێت»‬ ‫ئێمەش تەنیا مامەڵە لەگەڵ وەزارەتی‬ ‫جێگری سەرۆكی كۆڕبەندی هزری‬ ‫ناوخۆ دەك��ەی �ن‌و لەئێستاشدا دەزگ��ا ئیسالمی‪ ،‬ب��ۆ «چ���اودێ���ر»‪ ،‬دەڵێت‬ ‫ئەمنییەكان كاری خۆیان دەكەن‌و ئێمەش «ئ��ەوەی ئێستا لە سوریادا رودەدات‬ ‫دوای دڵنیابون لەراستیی بەڵگەنامەكان بەهیچ شێوەیەك جیهاد نییە‪ ،‬چونی‬ ‫كە ئاماژە بەهەندێك ن��او‌و جموجۆڵ گەنجانی هەرێمی كوردستانیش بۆ سوریا‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەو كاتە قسەی ترمان دەبێت‪ .‬بەناوی جیهادەوە هەڵەیە»‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬وتیشی «دەبێت بزانین چۆن‬ ‫ئەو بەڵگەنامانە چونەتە ناو مزگەوتەكان‪،‬‬ ‫سەبارەت بەو مامۆستایانەی دەڵێن‬ ‫ئایا چۆن لەناو الپتۆپی ئەو كەسانەدا جەنگ دژی حكومەتی سوریا جیهادە‪،‬‬ ‫دەستی بەسەرداگیراوە‪ ،‬ئەگەر دروستبن‪ ،‬د‪ .‬عەرەفات كەرەم ستونی‪ ،‬رونیكردەوە‬ ‫پێویستە چاوخشاندنەوە بكرێت بەكاری قورئان شیكردنەوەی جیاواز هەڵدەگرێت‪،‬‬ ‫مامۆستای ئاینی‌و مزگەوتەكان‌»‪.‬‬ ‫رەنگە خەڵكێك هەبێت چەند ئایەتێك‬ ‫وەربگرێت‌و بەناوی جیهادەوە بەكاریان‬ ‫بێنێت‪ ،‬ئ��ەو ئایەتانەی لەسەردەمی‬ ‫كاریگەریی ئیسالمی سیاسی‬ ‫ش��ارەزای��ەك��ی ئیسالمی سیاسی‪ ،‬جەنگی پێغەمبەردا هاتونەتەخوارەوە‬ ‫رونیدەكاتەوە‪ ،‬كاریگەریی ئەمانە‪ ،‬هەمان كە شەڕی لەگەڵ كافرەكاندا دەكرد‪ ،‬ئەو‬ ‫كاریگەریی ئەو ئیسالمییە سیاسییانەیە‪ ،‬بارودۆخەی ئەوكات بە بارودۆخی ئێستا‬ ‫كە لێرەن‌و توندڕەون‪ ،‬لەڕوی بانگەوازی بەراوردناكرێت‪ ،‬زۆریش جیاوازە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئاینییەوە بەشێوەیەك ئەندام‌و الیەنگری پێغەمبەر بۆخۆی ئەمیر بو‪ ،‬ئامانجی‬ ‫خۆیان پەروەردەدەكەن‪ ،‬كە دەبێتەهۆی هەبو‪ ،‬واڵتی هەبو‪ ،‬خەڵكی هەبو‪ ،‬هیچ‬ ‫ئ��ەوەی لەداهاتودا ب��ەرەو بەكارهێنانی یەكێك لەو مەرجانەی كە پێشتر هەبو‬ ‫توندوتیژیی ب��ۆ گەیشتن بەمەرامە بۆ جیهاد هیچی لە سوریادا بونی نییە‪.‬‬ ‫ن��اوب��راو‪ ،‬وتیشی «ئ��ەگ��ەر واڵتێك‬ ‫سیاسییەكانی خۆیان بەشداریی لەو‬ ‫هێرشبكاتە س��ەر هەرێمی كوردستان‬ ‫بوارەدا بكەن‪.‬‬ ‫ح��ەس��ەن یاسین‪ ،‬ب��ۆ «چ��اودێ��ر»‪ ،‬لەسەر هەمو كوردێك دەبێتە جیهاد‬ ‫باسلەوەشدەكات‪ ،‬بەشێك لەناو ئەو پ��ارێ��زگ��اری ل���ەواڵت‌و خ��اك‌و ناموسی‬ ‫حزبە ئیسالمییە سیاسییانەی لەناو خۆی بكات‪ ،‬بەاڵم ئ��ەوەی لە سوریادا‬ ‫كوردستاندا هەن‪ ،‬بەشێوازێكی جیاواز دەك��رێ��ت چییە‪ ،‬ب��ۆ كێیە‪ ،‬ئ��ەوان��ەی‬ ‫لەشێوازی رەسمیی كاری حزبییانەیان دێنەسەر دەسەاڵت‌و گەنجی كورد بەناوی‬ ‫دەكەن‪ ،‬رۆڵیشیان هەیە بۆ ئامادەكردنی جیهادیان بۆ دەكەن‪ ،‬هەمو كورد بەكافر‬ ‫ئ��ەو گەنجانە‌و ئاسانكاریی‌و دوات��ر لەقەڵەمدەدەن‌و خوێنی حەاڵڵدەكەن»‪.‬‬

‫ئامەد لەگەرمیان لەدایكبو‬

‫برایەكی كاوە گەرمیانی بۆ «چاودێر»‪:‬‬ ‫لەدایكبونی ئامەد هیوایەكی پێداینەوە‬ ‫گەرمیان‪ -‬ئاوارە جاف‪:‬‬ ‫لەنێو چ���اوەڕوان���ی ئ��اپ��ۆڕای ج��ەم��اوەر‬ ‫لەپێش نەخۆشخانەی شەهید شێرەی نەقیب‬ ‫بۆ ژن��ان‌و منداڵبون ل��ەك��ەالر‌و ج��ەم��اوەری‬ ‫هەرێمی كوردستان بەگشتی‌و رۆژنامەنوسان‬ ‫بەتایبەتی‪ ،‬ئامەد كاوە گەرمیانی لەدایكبو‪،‬‬ ‫ئەوەش دوای زیاتر لەنیو مانگ لەتێرۆركردنی‬ ‫باوكی‪.‬‬ ‫دوای ‪ 16‬ڕۆژ لە شەهیدبونی كاوە گەرمیانی‬ ‫بە دەستی ژمارەیەك چەكدار لە نێو ماڵەكەیی‬ ‫خۆیدا ئەمڕۆ كۆرپە نەدیوەكەی كە كاوە ناوی‬

‫ئامەدی بۆ دانابو‪ ،‬لەدایكبو‪.‬‬ ‫شرین ئەمین هاوسەری كاوە گەرمیانی‪،‬‬ ‫چ��ەن��د س��ەع��ات��ێ��ك پ��ێ��ش ل��ە دای��ك��ب��ون��ی‬ ‫منداڵەكەی‪ ،‬بۆ «چاودێر» ئاماژەی بەوەكرد‪،‬‬ ‫ماوەیەك پێش لەشەهیدكردنی كاوە چەند‬ ‫جارێك باسی لەوەكردوە كە ناوی منداڵەكەمان‬ ‫بنێین ( ئامەد یان ئایدیا) چەند جارێكیش‬ ‫لەگەڵ دایكی باسی ئەو دو ناوەیان دەكرد‪،‬‬ ‫بەاڵم دواجار ئامەدمان هەڵبژارد‪ ،‬بۆ ناوی‬ ‫منداڵەكەمان‪.‬‬ ‫شیرین بەچاوی پڕ لەفرمێسك‌و گریان‌و‬ ‫بەهەڵكێشانی ئاخی تەنیایی‪ ،‬وتی «زۆر‬ ‫بەداخەوە زۆر تامەزۆری ئەم ڕۆژە بوین لەگەڵ‬ ‫كاوە گیان‪ ،‬بەاڵم ئەوەتا ئەوم لەگەڵ نییەو‬

‫ئەو ئەم رۆژەی نەبینی‪ ،‬ئەو دەستە رەشە ئەم‬ ‫رۆژەی لە هاوسەرەكەم كرد‪ ،‬تاكو بەچاوی‬ ‫خۆی هاتنە دنیای كۆرپەكەی ببینێت‪.‬‬ ‫ك���اروان ئەحمەدی ب��رای شەهید ك��اوە‬ ‫گەرمیانیش‪ ،‬بۆ «چاودێر»‪ ،‬باسی لەوەكرد‪،‬‬ ‫لەدایكبونی ئ��ام��ەد دەبێتە چقڵی چ��اوی‬ ‫دوژمنان‌و ئەو كەسە دڵڕەش‌و تاریكبینانەی‬ ‫دەستیان چ��وە خوێنی پەپولەكەی ب��رام‪،‬‬ ‫چونكە لەدەستدانی شەهید كاوە گەرمیانی‬ ‫برامان كارەساتێكی جەرگبڕبو بۆ ئێمەو‬ ‫زۆرێك لە دانیشتوانی ناوچەكەش‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫لەدایكبونی ئامەد تروسكاییەك هیوای بۆ‬ ‫هێناینەوە‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬وتیشی «نەوەی برا شەهیدەكەمان‬

‫ ‬ ‫ئامه‌د کاوه‌ گه‌رمیانی‬ ‫تەنها بۆ ئێمە هیوا نەبو‪ ،‬بۆ زۆربەی خەڵكی‬ ‫ناوچەی گەرمیانیش هیوایەك بو‪ ،‬لە دوای‬

‫ئەو‪ ،‬بەاڵم هەموان چاوەڕوانی لەدایكبونی‬ ‫ئەو هیوایەیان دەكردو هەموان خۆشحاڵبون‌و‬

‫فۆتۆ‪ :‬عه‌لی سه‌اڵح‬ ‫بەشێكی زۆریان شیرینیان دەبەخشیەوە»‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫ديالؤط‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ ،‬هاوسەرۆكی (ب‪.‬د‪.‬پ) بۆ «چاودێر»‪:‬‬

‫ئۆجەالن مەترسیی خۆی لە پەككەوتنی‬ ‫پڕۆسەی ئاشتی بە حكومەتی توركیا راگەیاندوە‬ ‫كوردستان‌و چۆنێتی پێكهێنانی‬ ‫سازدانی‪ :‬هێژا دڵشاد‬ ‫حكومەت قسەمان ك��ردوە‪.‬‬ ‫ل��ەوب��ارەی��ەوە لەبەرپرسانی‬ ‫ه��اوس��ەرۆك��ی پ��ارت��ی ئاشتی دیموكراتی ی‪.‬ن‪.‬ك زانیاریمان وەرگرتوە‪.‬‬ ‫(ب‪.‬د‪.‬پ)‪ ،‬رایدەگەیەنێت‪ ،‬عەبدوڵاڵ ئۆجەالن دەرب��ارەی تەندروستی بەڕێز‬ ‫ه��ۆش��ی��اری داوەت����ە حكومەتی ت��ورك��ی��ا كە م��ام ج��ەالل ه��ەواڵ��ی نوێمان‬ ‫مەترسیی لەسەر پەككەوتنی پڕۆسەی ئاشتی وەرگرت‪.‬‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬چ��وارش��ەم��م��ەی‬ ‫هەیە‪ ،‬هاوكات پێشبینی ئەوەشیكردوە كە ئەم‬ ‫بارودۆخەی ئێستای توركیا بۆ لەكارخستنی راب����ردو م��ەس��ع��ود ب��ارزان��ی‬ ‫سەرۆكی هەرێمی كوردستان‌و‬ ‫پڕۆسەكە بێت‪.‬‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ ،‬لەدیالۆگێكی تایبەتیدا س���ەرج���ەم پ�����ارت‌و الی��ەن��ە‬ ‫ل��ەگ��ەڵ «چ��اودێ��ر»‪ ،‬ئ��ام��اژەب��ەوەش��دەك��ات‪ ،‬س��ی��اس��ی��ەك��ان��ی رۆژئ������اوا‬ ‫ك��ۆب��ون��ەوەو ل��ەس��ەر ئ��ەوە‬ ‫یەكگرتوی ك��ورد لە كۆنگرەی (جنێف دو)‬ ‫رێكەوتون كە ك��ورد بەیەك‬ ‫بەگرنگ دەزان��ی��ن ‌و پێموایە ل��ەو رێگایەوە‬ ‫ب��ەرە بەشداریی كۆبونەوەی‬ ‫چارەسەری كێشەكانی رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫(جنێف دو) ب��ك��ەن‪ ،‬ئەمە‬ ‫دەكرێت ‪.‬‬ ‫تاچەند گرنگە؟‬ ‫س��ەاڵح��ەدی��ن دەمیرتاش‪:‬‬ ‫ئ��ێ��م��ە ه����ەر ل���ەس���ەرەت���ای‬ ‫روداوەكانی رۆژئاوا هەوڵ‌و تەقەالمان بۆ ئەوە‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬سەردانەكەتان بۆ سلێمانی‌و‬ ‫بوە كە كورد لەرۆژئاوا بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫چاوپێكەوتنتان لەگەڵ بەرپرسانی ی‪.‬ن‪.‬ك‬ ‫بەرژەوەندییەكانی‪ ،‬خۆی یەكبخات‪ .‬لەڕاستیدا‬ ‫بابەتە سەرەكییەكانی باستانكردوە چیبون؟‬ ‫دەسپێشخەری لەالیەن پارتی دیموكراتی‬ ‫سەاڵحەدین دەم��ی��رت��اش‪ :‬ئێمە لەسەر‬ ‫كوردستان بەسەرۆكایەتی بەڕێز مەسعود‬ ‫بانگهێشتی بەڕێز مەال بەختیار ‌و ی‪.‬ن‪.‬ك‬ ‫ب��ارزان��ی ب��ۆ ئ���ەوەی س��ەرج��ەم الیەنەكان‬ ‫هاتینە سلێمانی‪ ،‬پێشتر جەنابیان بەشداریی‬ ‫كۆبكاتەوە‌و رازییان بكات كە بە یەك بەرە‬ ‫كۆنگرەی (ب‪.‬د‪.‬پ)ی��ان لەئەنقەرە كردبو‪،‬‬ ‫ب��ەش��داری «جنێف دو» بكەن بەگرنگی‬ ‫ئێمەش بەخۆشحاڵییەوە ئەو سەردانەمان‬

‫ئەگەر هەیە ئۆپراسیۆنەكانی پۆلیس كۆتایی‬ ‫بەدەسەاڵتی ئەردۆغان بهێنێت‬ ‫دوبارە كردەوە‪ ،‬وەفدی پارتەكەمان لەگەڵ‬ ‫ه��ەردو بەڕێزان مەال بەختیار‌و هێرۆ خان‬ ‫چاوپێكەوتنمان ك���ردوە ك��ە ب��ۆ ه��ەردوال‬ ‫جێی بایەخبون بەوەی هەڵسەنگاندنمان بۆ‬ ‫دۆخی هەرچوار پارچەی كوردستان كردوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەسەر مەسەلەی رۆژئاوا گفتوگۆمان‬ ‫هەبوە‪ .‬پاشان مەسەلەی پڕۆسەی ئاشتی‬ ‫لەتوركیا‌و ئەنجامی دوا هەڵبژاردنی هەرێمی‬

‫دەزانین‌و یەك بەرەیی ك��ورد لە «جنێف‬ ‫دو» چارەسەری كێشەكانی رۆژئاوا دەكات‪.‬‬ ‫هەرچەندە ئەم رێككەوتنە دواكەوتبو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دواج��ار بۆ یەكگرتنی كورد لەرۆژئاوا ئەو‬ ‫كۆبونەوەیە كرا‪ .‬بۆ ئەوەی كورد بەیەك بەرە‬ ‫بەشداری جنێفی دو بكەن بەهەنگاوێكی پڕ‬ ‫بایەخی دەزانم‪ .‬پێموایە بۆ چارەسەری پرسی‬ ‫رۆژئاوا ئەنجامێكی باشی لێدەكەوێتەوە‪.‬‬

‫چاودێر‪ :‬م��اوەی هەفتەیەكە لە توركیا‬ ‫ش��ەڕی راگ��ەی��ان��دن‌و ئۆپەراسیۆنی سڤیل‬ ‫لەنێوان جەماعەتی گولەن‌و حكومەتی ئاك‬ ‫پارتی دەسیپێكردوە‪ ،‬هەڵوێستی ب‪.‬د‪.‬پ‬ ‫لەسەر ئەوە چییە؟‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ :‬دەتوانین بە‬ ‫ئۆپەراسیۆنی لێپێچینەوەی گەندەڵی ئیداری‌و‬ ‫دزی��ی ن��اوی ببەین‪ .‬لەئێستادا زەحمەتە‬

‫هەڵبگرێت‪ .‬ئێستا پرۆسەكە ت��اڕادەی��ەك‬ ‫وەستاوەو مەترسی پەكخستنی لێدەكرێت‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬پێتانوایە شەڕی نێوان جەماعەتی‬ ‫گ��ول��ەن ‌و ئ��اك پ��ارت��ی هەوڵێك بێت بۆ‬ ‫پەكخستنی پرۆسەكە؟‬ ‫س��ەاڵح��ەدی��ن دەم��ی��رت��اش‪ :‬ب��ەڵ��ی‪ ،‬هەر‬ ‫لە س��ەرەت��اوە جەماعەتی گولەن ل��ەدژی‬ ‫چارەسەری پرسی كورد وەستانەوە‪ ،‬لەمەڕ‬

‫پ��ڕۆس��ەی ئاشتی‬ ‫تاڕادەیەك وەستاوەو‬ ‫مەترسیی پەكخستنی‬ ‫لێدەكرێت‬ ‫بزانین كاردانەوەی لەسەر زەمینەی سیاسی‬ ‫توركیا‌و پرۆسەی ئاشتی چۆن دەبێت‪ .‬ئێمە‬ ‫وەك ب‪.‬د‪.‬پ پشتیوانی لەو ئۆپەراسیۆنانە‬ ‫دەكەین‌و دەخوازین لێپێچینەوە لەگەندەڵی‬ ‫بكرێت‪ .‬ئەمەش مانای ئ��ەوە ناگەیەنێت‪،‬‬ ‫ئێمە پشتیوانی لەجەماعەت دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫واتە لەگەڵ دادپ��ەروەری‌و مافداین‪ .‬ئەگەر‬ ‫ئاك پارتی بەراستی ئاشتی‌و دادپ��ەروەری‬ ‫دەوێ���ت‪ ،‬ئ��ەوا دەب �ێ‌ ئ��ەو ئەندامانەی كە‬ ‫تێوەگالون بەگەندەڵی راپێچی دادگایان‬ ‫بكات‪ .‬هەنگاوی خێراش بۆ گۆڕینی یاساكان‌و‬ ‫دەستور بهاوێژێت‪ .‬گەر بێت‌و ئەمانە نەكات‪،‬‬ ‫ئەوا پڕۆسەی ئاشتی ئەگەری ئەوەی هەیە‬ ‫پەكبكەوێت‪ .‬لەپەیامەكانی ئەمدواییەیدا‬ ‫بەڕێز عەبدوڵاڵ ئۆجەالن هۆشیاری داوەتە‬ ‫حكومەتی توركیا تاكو هەنگاوی خێراتر بۆ‬ ‫چارەسەری پرسەكە بنێت‪ ،‬چونكە پێشهاتی‬ ‫ئ��ەوەی دەك��رد كە دەوڵ��ەت��ی ق��وڵ لەمەڕ‬ ‫پەكخستنی پڕۆسەكە خۆی ئاكتیف بكاتەوە‪،‬‬ ‫بەاڵم حكومەت بەهێواشی ئەم پرۆسەیەی‬ ‫بەڕێوەبردوەو گوێی لەو ئاگاداركردنەوانە‬ ‫ن��ەب��وەو ل��ەب��ەرئ��ەوەی دەیەویست چ��ارەی‬ ‫پرسەكە ب��ۆ دوای پ��رۆس��ەی هەڵبژاردن‬

‫ل���ە س����ەرەت����اوە‬ ‫جەماعەتی فەتحوڵاڵ‬ ‫گ���ول���ەن ل����ەدژی‬ ‫چ��ارەس��ەری پرسی‬ ‫كورد وەستانەوە‬

‫یەكگرتویی كورد لە (جنێف دو) چارەسەری‬ ‫كێشەكانی رۆژئاوای كوردستان دەكات‬ ‫چاودێر‪ :‬لە هەڵبژاردنی ساڵی ئایندە چۆن‬ ‫بەردەوامی ئۆپەراسیۆنی پۆلیس ئاك پارتی‬ ‫شكستی زۆری دەبێت‪ .‬تادێ‌ دەسەاڵتەكەی بەشداری دەكەن؟‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ :‬لەكوردستان وەك‬ ‫ب‪.‬د‪.‬پ و لەناوچەكانی‬ ‫رۆژئ����اواش وە ه��ـ‪.‬د‪.‬پ‬ ‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‬ ‫ب��ەش��داری ه��ەڵ��ب��ژاردن‬ ‫دەك����ەی����ن‪ .‬ه��ەف��ت��ەی‬ ‫لەدایکبوی ‪ 1973‬ئە لەزی‬ ‫داهاتو كاندیدەكانمان بۆ‬ ‫ئەنقەرە‬ ‫لەزانكۆی‬ ‫بەكالۆریۆسی لە یاسا‬ ‫رایگشتی ئاشكرا دەكەین‌و‬ ‫مرۆڤ‬ ‫مافی‬ ‫رێكخراوی‬ ‫لە‪ 2006‬سەرۆكی‬ ‫دەتوانم بڵێم تارادەیەكی‬ ‫لەئامەد بوە‬ ‫باش ئامادەكاریمان بۆ‬ ‫ئێستا‬ ‫پارلەمانتارەو‬ ‫خولە‬ ‫دو‬ ‫م��اوەی‬ ‫پ��ڕۆس��ەی ه��ەڵ��ب��ژاردن‬ ‫یە‬ ‫ب‪.‬د‪.‬پ‬ ‫هاوسەرۆكی‬ ‫كردوە‪.‬‬ ‫خێزاندارەو خاوەنی دو منداڵە‬ ‫چاودێر‪ :‬ئه‌گه‌ر شتێكت‬ ‫هەبێ‌ بیڵێیت؟‬ ‫س�����ەاڵح�����ەدی�����ن‬ ‫دەم��ی��رت��اش‪ :‬لەڕێگەی‬ ‫ئێوەوە رێزو سوپاسم بۆ‬ ‫سەرجەم هاونەتەوەكانم‬ ‫لەباشوری كوردستان هەیە‪ .‬بەتایبەتی بۆ‬ ‫خەڵكی سلێمانی خۆشەویست‪ .‬سوپاسی‬ ‫بانگهێشتەكەی بەڕێز مەال بەختیارو هێرۆ‬ ‫خان دەك��ەم‪ ،‬هیوای زو چاكبونەوەش بۆ‬ ‫بەڕێز مام جەالل دەخوازم‪.‬‬ ‫الوازتر دەكات‪ .‬بۆئەوەی خۆی لەو شكستییە‬ ‫رزگاربكات‪ ،‬مەرجە شەفاف‌و دیموكراتتر‬ ‫بێت‪ .‬گەر نا ئەم ئۆپەراسیۆنانە كۆتایی‬ ‫بەدەسەاڵتەكەی ئ��اك پارتی دەهێنێت‌و‬ ‫ئەمەش كۆتایی پرۆسەی ئاشتی لەگەڵخۆیدا‬ ‫دەهێنێت‪ .‬لەهەمانكاتیشدا ئەمە مانای ئەوە‬ ‫نیە كە سەرلەنوێ‌ شەڕ لەنێوان پ‪.‬ك‪.‬ك‬ ‫و توركیا دەستپێبكاتەوە‪ ،‬واتە بەجۆرێ‌‬ ‫پرۆسەی ئاشتی‌و گفتوگۆ لەالیەكیترەوە‬ ‫بەردەوامی دەبێت‪.‬‬

‫لەرێگەی «چاودێر»وە‬ ‫س��وپ��اس��ی ب��اش��وری‬ ‫كوردستان‌و بەتایبەت‬ ‫خ��ەڵ��ك��ی سلێمانی‬ ‫دەكەم‬

‫لەناو حزبە ئیسالمیەكاندا‪ ،‬ناوەندی پێگەیاندنی گەنجی تونڕەو هەیە‬ ‫حەسەن یاسین‪ ،‬شارەزا لەبواری ئیسالمی سیاسی‪ ،‬بۆ «چاودێر»‬

‫كەمتربێت‪ ،‬هاوكات بەشێك‬ ‫سازدانی‪ :‬ڕێبین حه‌سه‌ن‬ ‫ل�����ەو ح���زب���ە ئ��ی��س�لام��ی��ە‬ ‫سیاسیانەی كە لەكوردستاندا‬ ‫شارەزایەكی ئیسالمی سیاسی‪ ،‬رایدە‬ ‫گەیەنێت‪ ،‬هەن‪ ،‬بەناڕاستەوخۆ لەپشت‬ ‫لەناو حزبە ئیسالمیەكاندا‪،‬‬ ‫ناوەندی پێگەیاندنی هاندان‌و ناردنی ئەو گەنجانەن‪،‬‬ ‫گەنجی تونڕەو هەیە‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەوان ئامادەن ئەو‬ ‫حەسەن یاسین‬ ‫لە‬ ‫د‬ ‫یالۆگێكی‬ ‫تایبەتدا گەنجانە هانبدەن‪ ،‬بەاڵم خۆیان‬ ‫لەگەڵ «‬ ‫چاودێر»‪،‬‬ ‫ئا‬ ‫ماژەبەوەشدەكات‪ ،‬كە ئامادەنین بچنە سوریا‌و شەڕ‬ ‫ە‬ ‫لێكۆڵینەو ‌و ب��ەدواداچ��ون��ی دامودەزگاكانی بكەن‪ ،‬پاشان ئ��ەو گەنجانە‬ ‫حكومەتی هەرێم‌و بەتایبەتیش بەرپرسانی زۆرب���ەی���ان ك��ە دەن��ێ��ردرێ��ن‬ ‫بااڵی ئەمەنی لەزۆنی سەوزدا الوازە‌و پێویستە لەتەمەنێكی ه��ەرزەك��اری‌و‬ ‫هەوڵەكان لەو روەوە چڕتر بكرێنەوە‪.‬‬ ‫ب��ێ ئ��ەزم��ون��ی��دان‌و دوات��ری��ش‬ ‫كاتێك دەگەنە سوریا دەبینن‬ ‫واقیعی حاڵەكە بەجۆرێكی‬ ‫ترە‌و ئەمەش وایان لێدەكات‬ ‫پەشیمان ببنەوە‪ ،‬بۆیە جارێكی دەگەڕێنەوە‬ ‫چ��اودێ��ر‪ :‬ه��ۆك��ار‌و پاڵنەرەكانی پشت بۆ هەرێمی كوردستان‌و بەشێكیشیان كاتێك‬ ‫هاندان‌و چونی گەنجان بۆ سوریا چییە؟‬ ‫كە دەگ��ەڕێ��ن��ەوە رەنگە بەپێی نەخشە‌و‬ ‫ح��ەس��ەن ی��اس��ی��ن‪ :‬راس��ت��ە ژم��ارەی��ەك پیالنێكی دارێژراو بێت‪ ،‬بۆ ئەوەی لەداهاتودا‬ ‫لەگەنجان هاندەدرێن بۆ ئەوەی بچن بۆ سوریا كاری تیرۆریستی لەم ناوچەیەدا ئەنجامبدەن‪.‬‬ ‫تا لەچوارچێوەی كارو چاالكییەكانی رێكخراوە‬ ‫ئیسالمیە سیاسیەكاندا كە رێكخراون بەرەو‬ ‫چاودێر‪ :‬پێتانوایە دوای گەڕانەوەی ئەو‬ ‫ئەو ناوچانە بڕۆن‪ ،‬بەاڵم پێموانیە تەنیا ئەمە گەنجانە لەسوریاوە‪ ،‬چی كاریگەرییەكیان بۆ‬ ‫لەسلێمانی بێت‪ ،‬بەڵكو ئەم پرسە لەالیەن سەر ئاسایشی هەرێم دەبێت؟‬ ‫راگەیاندنەكانەوە زیاتر لەسەر ئەم پارێزگایە‬ ‫حەسەن جیهاد‪ :‬كاریگەریی ئەمانە‪ ،‬هەمان‬ ‫چ��ڕك��راوەت��ەوە‪ ،‬دەن��ا لەهەولێر‌و دهۆكیش كاریگەریی ئەو ئیسالمیە سیاسیانەیە كە‬ ‫چونە گەنجان بۆ سوریا هەیە‪ ،‬بەاڵم رەنگە لێرەن‌و توندڕەون‪ ،‬ئەمانە لەروی بانگەوازی‬ ‫ئەو كاریگەرییەی لەسلێمانی هەیە بەحكومی ئاینیەوە بەشێوەیەك ئ��ەن��دام‌و الیەنگری‬ ‫ئەوەی سااڵنێك مۆڵگەی حزبە ئیسالمیەكان خۆیان پ��ەروەردە دەك��ەن كە دەبێتە هۆی‬ ‫بوە‪ ،‬كاریگەریەكەی لەناوچەكانی دیكەدا ئ���ەوەی ل��ەداه��ات��ودا ب���ەرەو بەكارهێنانی‬

‫بەشێك لەحزبە ئیسالمیەكان ناراستەوخۆ‬ ‫لەپشت هاندانی گەنجانەوەن بۆ سوریا‬ ‫ت��ون��دوت��ی��ژی��ی ب��ۆ گ��ەی��ش��ت��ن ب��ەم��ەرام��ە‬ ‫سیاسیەكانی خۆیان بەشداریی لەو بوارەدا‬ ‫دەكەن‪ ،‬ئەمەش لەالیەكەوە بەشێك لەناو ئەو‬ ‫حزبە ئیسالمیە سیاسیانەی لەناو كوردستاندا‬ ‫هەن‪ ،‬بەشێوازێكی جیاواز لەشێوازی رەسمی‬ ‫ك��ارك��ردن��ی ئ��ەو ح��زب��ان��ەی��ان ك��اردەك��ەن‪،‬‬ ‫رۆڵیشیان هەیە بۆ ئامادەكردنی ئەو گەنجانە‌و‬ ‫ئاسانكاریی‌و دوات��ر ن��اردن��ی��ان‪ ،‬هەڵبەتە‬ ‫لەرێگەی توركیاوە دەیاننرێن‪ ،‬چونكە لەوێش‬ ‫خەڵكیان هەیە‌و یارمەتیدەریانن‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬چی بكرێت بۆ هۆشیاركردنەوەی‬ ‫ئەو گەنجانەی لەسوریاوە دەگەڕێنەوە بۆ‬ ‫كوردستان‪ ،‬بۆ ئەوەی دواتر لێرەش لەكاری‬ ‫تیرۆریستی دوربكەونەوە؟ یاخود كێ لەو‬ ‫كارەدا بەرپرسیارییەتی دەكەوێتە ئەستۆ ؟‬ ‫ح��ەس��ەن یاسین‪ :‬تائێستا حكومەتی‬ ‫هەرێم‌و بەرپرسانی ب��ااڵی ئەمنی لەزۆنی‬ ‫س��ەوز كەمتەرخەمیان هەیە لەبنبڕكردنی‬ ‫هۆكارەكانی پشت هەڵخەڵەتاندنی گەنجان‌و‬ ‫چونیان بۆ سوریا‪ ،‬بۆیە پێویستە لێرە‬ ‫ب��ەدواوە چاودێریی لەسەر ئەو شوێنانەی‬

‫حەسەن یاسین‬ ‫لە ‪ 1965‬لە هەولێر لە دایكبوە‬ ‫بەكالۆریۆس لە كۆمەڵناسی‌و زانستە‬ ‫سیاسییەكان‬ ‫سەرنوسەری رۆژنامەی رۆژنامەنوس‌و‬ ‫گۆڤاری نۆڤین بوە‬

‫كە گوماندەكرێت كەسانی تیرۆریستی لێبن‬ ‫بەناوی بانگەوازی ئاینی تێیدا كۆدەبنەوە‌و‬ ‫گەنجان‌و ه��ەرزەك��اران ئامادە دەك��ەن بۆ‬ ‫ئ���ەوەی بیانكەن ب��ە ك��ەس��ان��ی ت��ون��دڕە‌و‬ ‫سەرئەنجام كەسانی تیرۆریستیان لێدەربچێت‬ ‫زیاتر لەجاران چڕتر بكرێتەوە‪ ،‬چونكە ئەوەی‬ ‫ئێستا هەیە تارادەیەك ب��ەالوازی دەبینم‬ ‫بۆیە پێویستە هەم لەروی ئەو هۆكارانەی‬ ‫دەبنە هۆی ئەوەی گەنجێك لەجیاتی ئەوەی‬ ‫كارێكی هەبێت‌و پێوەی سەرقاڵبێت‪ ،‬لەبری‬ ‫ئەوە لەبۆشایی فەراغێكدا نەژی‌و كاری بۆ‬

‫بدۆزرێتەوە تا نەبێتە پارویەكی چەور بۆ‬ ‫دەمی ئیسالمیە توندڕەوەكان‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬دەوترێت حزبە ئیسالمیەكان‬ ‫بەتایبەتیش كۆمەڵ‌و یەكگرتو رێگریدەكەن‬ ‫ل��ەوەی ئاسایش لێكۆڵینەوە لەو كەسانە‬ ‫بكات كە لەناو مزگەوتەكان گومانیان هەیە‬ ‫لەپشت هاندان‌و ناردنی گەنجانەوە بن‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەمە دەرخ��ەری ئەوە نییە كە ئەو حزبانە‬ ‫خۆیان لەپشت ئەو بابەتەوە بن؟‬

‫حەسەن یاسین‪ :‬ن��ازان��م ئ��ەوە تاچەند‬ ‫راستە‪ ،‬ب��ەاڵم بەشێك یا ناوەندێك لەناو‬ ‫حزبە ئیسالمیەكاندا كە بەشدارن لەپڕۆسەی‬ ‫حكومڕانی هەرێمدا كاریگەریان هەیە‌و‬ ‫بەگەرمی كاردەن بۆ ئامادەكردنی گەنجانی‬ ‫هەرزەكار بەبیروباوڕی توندڕەویی تا دواتر‬ ‫خزمەتی ئامانجە سیاسیەكانی خۆیانی‬ ‫پێبكەن‪.‬‬

‫ناوخؤ‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫پەنابەرانی رۆژئاوا كەمپەكان جێدەهێڵن‬ ‫كرێی خانو لەهەرێمی كوردستان دوهێندە بەرزدەبێتەوە‬

‫داوادەكرێت حكومەت رێگریی لەبەرزبونەوەی كرێی خانو بكات‬ ‫سلێمانی‪ -‬ناهیدە ئەحمەد‪:‬‬ ‫بەهۆی هاتنی ژمارەیەكی زۆری پەنابەر‬ ‫لەرۆژئاوای كوردستان‌و سوریاوە بەگشتی‌و‬ ‫نیشتەجێبونیان لەشارەكان‪ ،‬نرخی كرێخانو‬ ‫ب��ەرزب��ون��ەوەی ب��ەخ��ۆی��ەوە بینیوە‌و ئەو‬ ‫پەنابەرانە ئاماژە بەوەدەكەن‪ ،‬بەناچاری‬ ‫خ��ان��وی��ان ب��ەك��رێ��گ��رت��وە‪ .‬كرێچییەكانی‬ ‫سلێمانیش‪ ،‬نیگەرانن لەوەی حكومەت پالنی‬ ‫بۆ رێگرتن لەبەرزبونەوەی كرێخانو نییە‪،‬‬ ‫هاوكات نوسینگەكانی كڕین‌و فرۆشتنی‬ ‫خانووزەوی‌و كۆمەڵەی كرێنشینان‪ ،‬جەخت‬ ‫لەبەرزبونەوەی كرێخانو دەكەنەوە‪.‬‬ ‫بەناچاری خانوی گرت‬ ‫كامیل محەم���ەد‪ ،‬هاواڵتییەكی تەمەن ‪46‬‬ ‫س���اڵی كوردس���تانی رۆژئاوای نیشتەجێی‬ ‫ش���اری س���لێمانییە‪ ،‬خاوەنی پێنج منداڵە‌و‬ ‫پێش���تر ماوەی دو مانگ زیاتر لەناو كەمپی‬ ‫عەربەت ژیاون‪ ،‬دەڵێ���ت "لەچادردا ژیانمان‬ ‫نەبوە‪ ،‬بەپێنج منداڵەوە چۆن لەناو چادرێكدا‬ ‫جێگامان دەبێتەوە‪ ،‬بۆیە خانویەكان بەكرێ‬ ‫ێ‬ ‫گ���رت‌و مانگانەش بڕی ‪ 300‬هەزار دینار كر ‌‬ ‫دەدەم"‪.‬‬ ‫هادی بەهادین‪ ،‬یەكێكی ترە لەهاواڵتیانی‬ ‫رۆژئاوای كوردس���تان‪ ،‬كە ئێستا دانیشتوی‬ ‫ش���اری س���لێمانییەو تەمەنی ‪ 35‬س���اڵە‌و‬ ‫خاوەنی س���ێ‌ منداڵە‪ ،‬ئام���اژە بەوەدەكات‪،‬‬ ‫هەندێ كەس���مان خانوی گرتوە‪ ،‬هەرچەندە‬ ‫كرێكەی گرانەو زۆر بەرزبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم ژیان‬ ‫لەنێو چادردا زۆر قورسە‪.‬‬ ‫ئەو پەنابەرەی رۆژئاوا‪ ،‬رونیش���یكردەوە‪،‬‬ ‫بەكرێكاری پارە پەی���دادەكات‌و لەمانگێكدا‬ ‫‪ 10‬بۆ ‪ 12‬رۆژ كاری دەس���تدەكەوێت‌و نیوەی‬ ‫دەدات بەكرێخان���و‪ ،‬كە مانگ���ی ‪ 350‬هەزار‬ ‫دین���اردەدات‪ ،‬بۆیە پێویس���تبو‪ ،‬حكومەت‬ ‫بەش���ێوەیەك كرێخانو دیاریبكات‪ ،‬كرێچی‌و‬ ‫خاوەن خانوش زەرەر نەكات‪.‬‬ ‫كرێچییەكانی سلێمانیش نیگەرانن‬ ‫بێس���تون ئازاد‪ ،‬كە هاواڵتییەكی ش���اری‬ ‫س���لێمانییەو تەمەن���ی ‪ 32‬س���اڵە‪ ،‬خاوەنی‬ ‫دو منداڵ���ە‪ ،‬باس���لەوەدەكات‪ ،‬لەو كاتەوەی‬

‫په‌نابه‌رانی رۆژئاوا به‌هۆی خراپیی گوزه‌رانیانه‌وه‌ کامپه‌کان به‌ره‌و خانوی کرێ چۆڵده‌که‌ن‬

‫كوردانی ئ���اوارەی رۆژئاوا روی���ان لەهەرێم‬ ‫كردوە‪ ،‬كرێی خانو زۆر زیادیكردوە‪.‬‬ ‫ئ���ەو هاواڵتییە‪ ،‬ئاماژە بەوەش���دەكات‪،‬‬ ‫ئەو كەس���ەی خۆی كرێچی نەبێت‪ ،‬بەژیانی‬ ‫كرێنش���ینی نازانێت‪ ،‬كە چۆن دەگوزەرێت‪،‬‬ ‫جگە لەنرخی ئ���اوو كارەبا‪ ،‬ئەگەر حكومەت‬ ‫خۆی ش���وقەی دروس���تبكردایەو بیدایەتەوە‬ ‫بەكرێنش���ینان بەقەرزێك���ی درێژخای���ەن‪،‬‬ ‫حكومەت قازانجێكی دەكردو كرێنش���ینانیش‬ ‫دەبون���ە خ���اوەن خان���وی خۆی���ان‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەوەی لەئێس���تادا رودەدا‪ ،‬پاشاگەردانییە‪،‬‬ ‫چونكە نرخی خان���و دو هێندە زیادیكردوە‌و‬ ‫حكومەتیش پالنی نییە‪.‬‬ ‫خواست زۆرە‬ ‫ئەنوەر قادر‪ ،‬خاوەنی نوس���ینگەی كڕین‌و‬ ‫فرۆش���تنی خانو و زەوی‪ ،‬رایگەیاند‪ ،‬بەتەنیا‬

‫كوردانی رۆژئ���اوا كاریگەریی نییە لەس���ەر‬ ‫بەرزبونەوەی نرخی كرێخانو‪ ،‬بەڵكو كوردانی‬ ‫رۆژهەاڵت‌و باكورو تاكو ناوەڕاست‌و خواروی‬ ‫عیراقی���ش كاریگ���ەری هەیە‪ ،‬ك���ە لەهەرێم‬ ‫كرێی زیاتر دەدەن‬ ‫نیش���تەجێدەبن‪ ،‬زۆربەی���ان خانویان نییەو‬ ‫الی خۆیش���یەوە‪ ،‬بەرپرس���ی بەش���ی‬ ‫بەكرێ‌ دەیگرن‪ ،‬ئەم���ەش نرخی كر ‌‬ ‫ێ خانو راگەیاندنی كۆمەڵەی كرێنشینانی كوردستان‪،‬‬ ‫زیاددەكات‪.‬‬ ‫باس���ی لەوەك���رد‪ ،‬س���ەبارەت بەهاتنی ئەو‬ ‫ناوبراو‪ ،‬ئاماژە بەوەش���دەكات‪ ،‬خەڵكی ئاواران���ەی كە لەن���او كەمپەكاندا دەژیان بۆ‬ ‫بەگش���تی ئەو خانوانە بەك���رێ‌ دەگرن كە ناو ش���ارەكان كاریگەری زۆری لەسەر نرخی‬ ‫نرخەكەی لەنێوان ‪ 200‬بۆ ‪ 300‬هەزار دینارە‪ .‬كرێخانو دروستكردوە‪ ،‬چونكە توانای كڕینی‬ ‫عوم���ەری م���ەال عەزیزیش‪ ،‬ك���ە خاوەن خانویان نییەو تەنیا بەكرێی دەگرن‪.‬‬ ‫نوس���ینگەیەكی دیكەی���ە‪ ،‬ئەوەیخس���تەڕو‪،‬‬ ‫بەرهەم قەرەداغی‪ ،‬ئاماژە بەوەشدەكات‪،‬‬ ‫لەئێس���تادا نرخ���ی كرێخان���و دو بەرامبەر لەبەرئ���ەوەی ئەوان بەدو س���ێ‌ ماڵ دەچنە‬ ‫ێ دەگرن‪،‬‬ ‫زیادیك���ردوە‪ ،‬ئ���ەو كەس���انەی زیاتر داوای خانوی���ەك‪ ،‬كاتێ���ك خانو بەك���ر ‌‬ ‫خانو دەكەن ‪%95‬ی كوردانی رۆژئاوان‪ ،‬بۆیە نرخێكی زیات���ر دەدەن بەهەمویان‪ ،‬ئەمەش‬ ‫ئەگەر لەپێش���ودا خانویەك ب���ە ‪ 300‬هەزار كاریگەری لەس���ەر بەزربون���ەوەی كرێخانو‬ ‫بدرایە بەكرێ‌‪ ،‬ئێس���تا بە ‪ 450‬هەزار بۆ ‪ 500‬دروستكردوە‪.‬‬ ‫هەزار دینارەو بەهۆی زۆری خوستەوە لەسەر‬ ‫خانو‪ ،‬بەاڵم خەڵكی كەمتر خانو دەكڕن‪.‬‬

‫لەگەڵ هاتنی زستاندا‪ ،‬مەرگیش بەدوكەڵی زۆپا دەستپێدەكات‬ ‫پسپۆڕانی بواری كیمیا رێنماییان بۆ رزگاربون لە(‪ )CO‬هەیە‬

‫چاودێر‪ -‬تابان محەمەد‪:‬‬ ‫سااڵنە لەگەڵ هاتنی وەزری سەرماوسۆڵە‪،‬‬ ‫گ��ی��ان ل��ەدەس��ت��دان��ی ه��اواڵت��ی��ان بەهۆی‬ ‫بەكارهێنانی زۆپای نەوتەوە دەستپێدەكات‪،‬‬ ‫پسپۆڕانی بواری كیمیاش‪ ،‬هۆشیاریی ئەوە‬ ‫دەدەن‪ ،‬لەو شوێنەی گەرمكەرەوەی نەوتی‬ ‫تێدایە‪ ،‬دەبێت هەواگۆڕكێی تێدا بێت‪ .‬بەپێی‬ ‫ئامارێكی پزیشكی دادوەری سلێمانیش‪،‬‬ ‫ل��ەم��اوەی ساڵی ‪2012‬دا ‪ 25‬ك��ەس بەو‬ ‫گازە لەسنوری پارێزگای سلێمانی گیانیان‬ ‫لەدەستداوە‪.‬‬ ‫بەپێی ئامارێكی فەرمانگەی پزیشكی‬ ‫دادوەری��ی سلێمانی‪ ،‬كە وێنەیەكی دەست‬ ‫"چاودێر" كەوتوە‪ 25 ،‬كەس لەساڵی ‪2012‬دا‬ ‫بەهۆی گازی زۆپ��اوە لەسنوری پارێزگای‬ ‫سلێمانی گیانیان لەدەستداوە‪ .‬هاوكات بەپێی‬ ‫ئامارە نارەسمییەكان لەمساڵدا نزیكەی ‪10‬‬ ‫كەسی دیكە لەهەرێمی كوردستان هەر بەو‬ ‫گازە گیانیان لەدەستداوە‪.‬‬ ‫كوشتنی بێدەنگ‬ ‫پسپۆڕێكی پرۆژەكانی نەوت‌و گاز‪ ،‬دەڵێت‬ ‫"ی��ەك��ەم ئۆكسیدی ك��ارب��ۆن بەكوشندەی‬ ‫بێدەنگ ن��اس��راوە‪ ،‬ئ��ەم گ��ازە دەتوانێت‬ ‫لەماڵەكەی خۆتدا بتكوژێت‪ ،‬بەبێ‌ ئەوەی‬

‫دوەم ئۆكسیدی كاربۆن زیانێكی ئەوتۆی‬ ‫بۆ مرۆڤ نییە‪ ،‬هەروەها سوتاندنی نەوت‌و‬ ‫غاز لەشوێنی داخراودا‌و گرتنی هەمو كون‌و‬ ‫كەلەبەرێك بەمەبەستی گ��ەرم ڕاگرتنی‬ ‫شوێنەكە دەبێتەهۆی كەمبونەوەی رێژەی‬ ‫ئۆكسجین‌و بەنەبونی ئۆكسجینی پێویستیش‪،‬‬ ‫رەنگی ئاگرەكە دەگۆڕێت لەشینەوە بۆ‬ ‫گڕێكی زەردباوو دروستكردنی گازی یەكەم‬ ‫ئۆكسیدی كاربۆن‪.‬‬

‫بزانیت هەڵتمژیوە‪ ،‬چونكە تام‌و بۆن‌و رەنگی‬ ‫نییە"‪.‬‬ ‫س���ەروەت ئەحمەد‪ ،‬ئەوەشیخستەڕو‪،‬‬ ‫واڵت��ان��ی پێشكەوتو گرنگی تایبەت بەم‬ ‫ب���اب���ەت���ەدەدەن‌و ل��ەم��ی��دی��اك��ان��دا سەنگی‬ ‫ێ بەهاواڵتیان‌و‬ ‫دەدرێ��ت�ێ‌و رێنمایی دەدر ‌‬ ‫سااڵنە لەئەمەریكا نزیكە (‪ )600‬كەس گیان‬ ‫لەدەستدەدەن بەهۆی هەڵمژینی نەخوازراوی‬ ‫بڕێكی زۆر لەم گازە ژەهراویەوە‌و هەزارانی‬ ‫تریش چارەسەریان بۆ دەكرێت‪.‬‬ ‫چارەسەر‬ ‫ناوبراو‪ ،‬لەبارەی نیشانەكانی ژەهراویبون‬ ‫د‪ .‬زاه��ی��ر س���وران‪ ،‬پزیشك‪ ،‬ل��ەب��ارەی‬ ‫بەو گازە‪ ،‬رونیكردەوە‪ ،‬هەڵمژینی بڕێكی كەم‬ ‫سەرچاوەكانی یەكەم ئۆكسیدی كاربۆن چ����ارەس����ەری ه��ەڵ��م��ژی��ن��ی ئ���ەوگ���ازە‪،‬‬ ‫لەم گازە ژەهراوییە وەك هەاڵمەتێكی سوك‬ ‫سەروەت ئەحمەد‪ ،‬ئاماژە بەوەشدەكات‪ ،‬ب��اس��ل��ەوەدەك��ات‪ ،‬پێویستە كەسەكە‬ ‫دەردەك��ەوێ��ت‪ ،‬بەنیشانەكانی سەرئێشەو‬ ‫گێژبون‌و هێڵنجدان‌و سنگ ئێشەو هیالكی‌و نەبونی دوكەڵكێش یەكێكە لەهۆكارە بەخێرایی ببرێتە نەخۆشخانەو كونەلوتەكانی‬ ‫ێ تالێهاتن‌و هەڵمژینی سەرەكییەكانی باڵوبونەوەی گازی یەكەم پاكبكرێتەوە‪ ،‬دوات���ر ئۆكسجینی پاكی‬ ‫كزانەوەی چاو بەب ‌‬ ‫بڕێكی زۆر لەم گازە ژەهراوییە دەبێتەهۆی ئۆكسیدی ك��ارب��ۆن لەشوێنی داخ���راودا‪ ،‬پێبدرێت‪ ،‬بەاڵم هەندێجار بەهۆی هەڵمژینی‬ ‫ب���وران���ەوەو گ��ی��ان��ل��ەدەس��ت��دان‪ .‬وتیشی دروس��ت��ب��ون‌و ب��ەردەوام��ی ئاگر پێویستی بڕێكی زۆری ئ��ەو گ��ازە ژەه��راوی��ی��ە‪ ،‬ئەو‬ ‫"كارتێكردنی ئەم گازە ژەهراوییە لەیەكێكەوە بەدابینكردنی سەرچاوەی وزەو ئۆكسجین رێگەیەش سودی نییەو كەسەكە بەرەو مردن‬ ‫بۆ یەكێكی تر دەگۆڕێت‪ ،‬بە گوێرەی تەمەن‌و ه��ەی��ە‪ ،‬ك��ە لەئەنجامدا گ��ەرم��ی‌و دوەم دەبات‌و رزگاری نابێت‪.‬‬ ‫لەشساغی‌و بڕو ماوەی هەڵمژین"‪.‬‬ ‫ئۆكسیدی كاربۆن (‪ )CO2‬دروستدەكات‪.‬‬

‫ل ‌ه ساڵی ‪2012‬دا ‪ 25‬كەس بە گازی زۆپا‪ ،‬لەسنوری‬ ‫پارێزگای سلێمانی گیانیان لەدەستداوە‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪5‬‬

‫كوالێتی‌و جۆری شمەك‌و‬ ‫كااڵكان لەهەرێمی كوردستان‬ ‫یاد نەوزاد عەبدوللەتیف*‬ ‫ئەگەر بێینە سەر باسكردنی باش‌و خراپیی جۆری شمەك لەهەرێمی‬ ‫كوردستان گرنگی خۆی هەیە‪ ،‬ئەم گرنگیە لەوەوە سەرچاوەی گرتوە‬ ‫كە بەشێكی زۆر لەم ش���مەكانە گرنگن‌و پێویستن بۆ مانەوەی مرۆڤ‬ ‫لەژیاندا‪ ،‬بۆیە كڕیار ناچارە بیكرێت‪ ،‬كەواتە ژیانی مرۆڤ پەیوەس���تە‬ ‫بەبەكارهێنان‌و جۆری ئەو شمەكانەی كە بەكاریاندەهێنێت‌و كاریگەریی‬ ‫باش‌و خراپی دەبێت لەسەر تەندروستی مرۆڤەكان‌و كڕیارەكان‪ .‬لێرەدا‬ ‫شمەكەكان دەكەم بەدو بەشەوە‪:‬‬ ‫تەوەری یەكەم س���ەبارەت بەش���مەكی دەرەكی‪ :‬لەساڵی ‪ 2003‬وە‬ ‫پ���ۆل بریمەر حاكمی مەدەنی ئەوكاتەی عیراق بڕیاریدا بەنەهێش���تنی‬ ‫باجی گومرگی لەس���ەر كااڵو ش���مەكی هاوردە بۆ هەرێمی كوردستان‬ ‫بەتایبەتی‌و عیراق بەگش���تی‪ ،‬ئەم بڕیارە بوەهۆی كردنەوەی دەرگای‬ ‫بازاڕی كوردستان بەڕوی شمەكی هاوردەی واڵتانی دەرەوە بۆ هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەم بڕیارە كاریگەرییەكی دوالیەنەی هەبو لەسەر ئابوریی‬ ‫كوردس���تان‪ ،‬الیەنە باشەكەی ئەوەیە ش���مەكێكی زۆر رژاوەتە بازاڕی‬ ‫كوردس���تان‌و مرۆڤ هەر شمەكێكی بوێت دەستی دەكەوێت بەنرخێك‬ ‫كەمتر لەو نرخەی ئەگەر باج دابنرایە لەسەر ئەم شمەكانە‪ ،‬بەجۆرێك‬ ‫ئەگەر سەیری بازاڕی ئۆتۆمبێل بكەیت لەهەرێمی كوردستان‪ ،‬بەرهەمی‬ ‫زۆر لەكۆمپانیا گەورەكانی ئۆتۆمبێلی جیهانی دەبینیت وەك (تۆیوتا‪،‬‬ ‫فۆرد‪ ،‬كیا‪ ،‬هیوندای‪ ،‬نیس���ان‪ ،‬ش���یفرولیە‪ ،‬هت���د)‪ ،‬لەكاتێكدا بچیتە‬ ‫ژاپ���ۆن بەزۆری ئۆتۆمبێلی تۆیۆت���ا دەبینیت‪ ،‬بچیتە كۆریا ئۆتۆمبێلی‬ ‫هیوندای دەبینیت‪ ،‬بچیتە ئەمری���كا ئۆتۆمبێلی فۆرد زۆرتر دەبینیت‪.‬‬ ‫ئ���ەم زۆری ژمارەو جۆری ئۆتۆمبێالنە هۆكارە س���ەرەكیەكەی نەبونی‬ ‫باجی پێویس���تە لەهێنانی ئەم ئۆتۆمبێالنە‪ ،‬الیەنە باش���ەكەی ئەوەیە‬ ‫نرخی ئۆتۆمبێل هەرزانە لەكوردس���تان بەب���ەراورد لەگەڵ زۆر واڵتی‬ ‫جیه���ان‪ ،‬الیەنە خراپەكەی ئەوەی���ە ژمارەیەكی یەكجار زۆر ئۆتۆمبێل‬ ‫هاوردەكراوە بۆ كوردستان كە بۆتەهۆی قەرەباڵغی جادەكان‌و زۆربونی‬ ‫كێش���ەی هاتوچۆو گیانلەدەستدانی س���ەدان كەس بەهۆی كارەساتی‬ ‫هاتوچۆوە‪ .‬ئەگەر زیاتر باسی شمەكی هاوردەبكەین دەبینین چەندەها‬ ‫كێش���ەی تری ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی‌و تەندروستی لەگەڵ خۆیداهێناوە‬ ‫لەوانە نەهێش���تنی باج‌و كردنەوەی دەرگای خاڵە س���نوریەكان بەڕوی‬ ‫شمەكی هاوردەدا بۆتە هۆی داخستنی سەدان كارگەی بلۆك‌و كاشی‌و‬ ‫مەڕمەڕو‪...‬هتد كە لەكوردستان دانرابون‪ ،‬چونكە ئەم كارگانە ناتوانن‬ ‫كێبڕكێ���ی كارگە گەورەكانی چین‌و توركیا‌و ئێران‌و س���وریا بكەن‪ ،‬كە‬ ‫ئەمەش بۆتەهۆی زۆربونی دیاردەی بێكاری لەهەرێمی كوردس���تان كە‬ ‫كێشەیەكی كۆمەاڵیەتی‌و ئابوریە‪.‬‬ ‫لەهەمانكاتدا الیەنێكی تری خراپی ش���مەكی ه���اوردە ئەوەیە كە‬ ‫بەش���ێكی زۆریان زیان بەتەندروس���تی مرۆڤ دەگەیەن���ن بەتایبەتی‬ ‫ش���مەكی خۆراكی‪ ،‬رۆژانە لەمیدیاكان دەبینین كە دەیان تەن شمەك‬ ‫دەسوتێنرێت‌و لەناودەبرێت‪ ،‬چونكە ماوەی بەكاربردنی بەسەرچوە كە‬ ‫زیانێكی زۆری هەیە بۆ تەندروستی مرۆڤ‪ ،‬بەچاالكیەك لەچاالكیەكانی‬ ‫بەڕێوەبەرایەتیە پەیوەندیدارەكان دەژمێردرێت‪ ،‬لەڕاستیدا نابێت رێگە‬ ‫بدرێ���ت ئەم ش���مەكانە بێنە هەرێمی كوردس���تانەوە نەك بێت‌و دوای‬ ‫ماوەیەك بس���وتێنرێت‪ ،‬كە ئەمە ئەرك���ی دەزگای كوالێتی كۆنترۆل‌و‬ ‫الیەنە پەیوەندیدارەكانی ترە‪ ،‬لەڕاس���تیدا ماوەی بەسەرچونی شمەك‬ ‫رێس���ا‌و یاس���ای خۆی هەیە ك���ە ئەبێت پەیڕەو بكرێت بەمەبەس���تی‬ ‫قەدەغەكردنی هێنانی شمەكی بەسەرچو یاخود بەسەرچونی شمەكەكە‬ ‫لەناوخۆی هەرێمی كوردس���تان‪ ،‬بۆنمونە بەروبومی ش���یرەمەنی كاتی‬ ‫بەس���ەرچونی كەمە‪ ،‬دەبێت كاتێكی ت���ەواوی مابێت كە دێتە هەرێمی‬ ‫كوردس���تانەوە‪ ،‬نەك تەنها ‪ 10‬رۆژ ماوەی بەس���ەرچونی مابێت‌و بێتە‬ ‫هەرێم���ی كوردس���تانەوە‪ ،‬چونك���ە لەماوەی ‪ 10‬رۆژدا س���ەرجەم ئەو‬ ‫ش���مەكانە نافرۆش���رێت‌و دەبێتە ه���ۆی بەس���ەرچونی ماوەكەی‪ ،‬كە‬ ‫شمەكێك بەسەردەچێت‌و دەس���وتێنرێت مانای فرۆشیارێكی ناوخۆی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان زیانێكی گەورەی كرد نەك ئەو كۆمپانیا بیانیەی‬ ‫كە شمەكەكەی فرۆشتوە بەفرۆشیارەكەی كوردستان‪ ،‬ئەمەش زیانێكە‬ ‫لەئابوری كوردس���تان‪ ،‬بۆیە دەبێت چاودێریكردنی هاوردەی ش���مەك‬ ‫بۆ ناوخۆی هەرێمی كوردس���تان زیاتر بكرێت‪ .‬یەكێك لەراپۆرتەكانی‬ ‫نەت���ەوە یەكگرتوەكان باس لەوە دەكات كە ب���ازاڕی عیراق‌و هەرێمی‬ ‫كوردس���تان یەكێكە لەب���ازاڕە گەورەكانی جیهان بۆ س���اغكردنەوەو‬ ‫فرۆشتی بەرهەمی دروستكراوی زۆر لەوالتانی جیهان‪ ،‬بۆیە دەبێت زۆر‬ ‫بەوریاییەوە مامەڵەی لەگەڵدا بكرێت‪.‬‬ ‫ت���ەوەری دوەم تایبەت بەش���مەكی ناوخۆ‪ :‬خۆش���بەختانە لەچوار‬ ‫س���اڵی رابردودا بەرهەم���ی ناوخۆی هەندێك ش���مەك زیادی كردوە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی مریش���ك‌و سەوزەو میوەو چیمەنتۆو شیش‌و ‪...‬هتد بەهۆی‬ ‫سیاس���ەتە ئابوریەكانی حكومەتی هەرێم بەپێدانی قەرز لەبانكەكانی‬ ‫كشتوكاڵ و پیشەس���ازی‌و بازرگانی‪ ،‬بەاڵم هێشتا لەئاستی پێویستدا‬ ‫نی���ە‪ ،‬چونكە بەش���ێكی زۆری ش���مەكەكانی بازاڕ ه���اوردەی واڵتانی‬ ‫دەرەوەیە‪ ،‬بەاڵم كێش���ەی باش‌و خراپی ش���مەك لەبازاڕی كوردستان‬ ‫تەنها ش���مەكی دەرەوە نیە‪ ،‬بەڵكو شمەكی ناوخۆش هەندێك جار پڕ‬ ‫كێش���ەیە بۆ نمونە كڕیارێك باس لەمریش���كی دەواجنەكان دەكات كە‬ ‫مادەی پرۆتین‌و خۆراكی تایبەتی پێدەدرێت بۆئەوەی زو گەورە ببێت‌و‬ ‫كێشی زیادبكات‌و بەهەمان شێوە لەزەردكردنی مۆز‌و میوەكانی تریشدا‬ ‫هەمان جۆر لەكاری نەشیاو ئەنجام دەدرێت كە زەرەر لەباری ئابوری‌و‬ ‫تەندروس���تی‌و ژینگەی هاواڵتی دەدات‪ ،‬بۆیە لێرەوە لەسەر حكومەتی‬ ‫هەرێم پێویس���تە یاس���ای پاراس���تنی بەكاربەر دەربكەین‌و چاودێری‬ ‫بازاڕ بكەین‌و كڕیار بپارێزین لەش���مەكی خراپی ناوخۆیی‌و دەرەكی كە‬ ‫سودی هەیە بۆ س���ەرجەم هاواڵتیان ئەمەش ئەركی دەزگای كوالیتی‬ ‫كۆنت���رۆڵ‌و وەزارەتی بازرگانی‌و بەرێوەبەرایەت���ی چاودێریی بازرگانیە‬ ‫لەپارێزگاكاندا‪.‬‬ ‫* مامۆستای ئابوری لەزانکۆی سلێمانی‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫َ‬ ‫هةوال‬ ‫ل َيكدانةوةى‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪8‬‬

‫بارزانی دڵی كوردستانی هەر بۆ جەستەی پارتی دەوێت؟‬ ‫سلێمان عەبدواڵ یونس‬ ‫من هەتا ئەوپەڕی الیەنگری رێكەوتنی‬ ‫س���تراتیژی نێوان پارتی‌و یەكێتیم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بەڕاس���تی برادەرانی پارتی هەر خەریكە‬ ‫زۆر ناخۆش���ی دەك���ەن!‌و هەموم���ان‬ ‫لەهاوپەیمانێتی لەگ���ەڵ خۆیان نائومێد‬ ‫دەكەن!‬ ‫م���ن بەش بەحاڵی خ���ۆم زۆر ناهەقی‬ ‫س���ەركردایەتی پارتی ناگ���رم‪ ..‬كاتێك‬ ‫دەبینم دەرفەتێكی زێڕینیان لەڕێكەوتنی‬ ‫س���تراتیژی بۆ پارتی وەرگرتوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەڕاس���تیدا سیاسەت ئاوایە‪ .‬بۆیە كاتێك‬ ‫بنك���ەی جەم���اوەری یەكێت���ی دەبینم‪،‬‬ ‫كە هەس���ت بەو غوبن‌و غ���ەدرە دەكات‬ ‫لەڕێكەوتن���ی س���تراتیژیدا‪ ..‬گلەی���ی‬ ‫سەرەكیم لەبەشێك لەتیمی دەسەاڵتداری‬ ‫ن���او یەكێتیە‪ ،‬كە بەڕاس���تی نەیانتوانی‬ ‫ئیدارەی رێكەوتنی ستراتیژی بەقازانجی‬

‫یەكێتی بدەن‌و دواجار كارێكی وایان كرد‬ ‫قازانج س���ەری مایە بخوات‌و س���ەرەنجام‬ ‫لەبری بنیاتنانی شەراكەتی راستەقینە‪..‬‬ ‫یەكێتی ببێتە میوان���ی پارتی لەزۆربەی‬ ‫جومگە گرنگەكانی بەڕێوەبردنی هەرێمدا!‬ ‫ئەوەی س���ەرنجی گلەییەكەمان بەالی‬ ‫پارتی���دا وەردەچەرخێنێ���ت‪ ،‬مامەڵەی‬ ‫ئ���ەو هێزەی���ە لەئیدارەدانی سیاس���ەتی‬ ‫دەرەوەدا (بەناوچ���ە كوردس���تانییە‬ ‫دابڕاوەكان���ی دەرەوەی هەرێمیش���ەوە)‪،‬‬ ‫چونكە ئەگەر وەك���و چاودێرێك دیقەت‬ ‫بدەی���ن‪ ،‬دەبینی���ن ل���ەم روەوە پارتی‬ ‫سیاس���ەتێكی مۆنۆپۆڵكاران���ە پەی���ڕەو‬ ‫دەكات‌و بەرنامەیەك���ی دۆزەخی هەیە بۆ‬ ‫دەستبەسەرداگرتنی كۆی گشتی جومگە‬ ‫گرنگەكان���ی سیاس���ەت‪ ،‬ل���ەدەرەوەی‬ ‫جوگرافی���ای هەرێم���ی كوردس���تان‪،‬‬ ‫سیاس���ەتێك كە لەپێش هەمو هێزەكانی‬ ‫ت���ردا ئامانج���ی بەدەرنان���ی یەكێتییە‬ ‫لەسێكتەرێكی هەرە گرنگی بەڕێوەبردندا‪،‬‬ ‫ك���ە س���ێكتەری پەیوەندیی���ە دەرەكی‌و‬ ‫دیبلۆماسییەكانی هەرێمی كوردستانە‪.‬‬

‫ئ���ەم سیاس���ەتی مۆنۆپۆڵكاریی���ە‪،‬‬ ‫بەجۆرێكە كە پارت���ی لەبەغداد‪ ،‬زۆربەی‬ ‫پۆستەكانی بۆخۆی دەس���تەبەركردوە‌و‬ ‫ێ‬ ‫خەریك���ە بەهێواش���ی یەكێت���ی ل���ەو ‌‬ ‫فڕێدەداتە دەرەوەی بازنەكەوە‪ .‬لەموسڵ‌و‬ ‫سەاڵ‌حەدین لەدەرەوەی هەر ئیعتیبارێكی‬ ‫هاوپەیمانییەوە مامەڵەی كرد‌و واخەریكە‬ ‫نەخش���ەش ب���ۆ دەستبەس���ەرداگرتنی‬ ‫كەركوكیش بەدور لەگیانی هاوپەیمانێتی‬ ‫ستراتیژی دادەڕێژێت‪.‬‬ ‫لەڕاس���تیدا پارتی لەهەر جێگایەك‬ ‫بەهانەیەك���ی هەبوبێ���ت‪ ..‬بۆ كەركوك‬ ‫نیەت���ی‪ .‬ئاخ���ر لەكەرك���وك ك���ورد‬ ‫توانیویەتی لەڕێگ���ەی ئیدارەی دكتۆر‬ ‫نەجمەدین‪-‬ەوە س���ەردەمێكی ئاڵتونی‬ ‫بنیات بنێت‌و كەرك���وك لەوێرانەترین‌و‬ ‫پڕ كێشەترین شاری دنیاوە بۆ یەكێك‬ ‫لەشارە جوانەكانی عیراقی نوێ لەڕوی‬ ‫خزمەتگوزاری‌و ئاشتەوایی كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫یەكتر قەبوڵكردنی ئەتنیكە جیاوازەكان‬ ‫بگۆڕێ���ت‪ ،‬كە بێگوم���ان ئەمەش چەندە‬ ‫بۆ ناوبانگ���ە حزبییەك���ەی یەكێتی‌و بۆ‬

‫ناوبانگە شەخسییەكەی دكتۆر نەجمەدین‬ ‫گرنگە‪ ،‬دو ئەوەن���دە‌و بگرە زیاتریش بۆ‬ ‫ناوبانگ���ە ك���وردی‌و بۆ پرس‌و كەیس���ە‬ ‫كوردستانییەكەی كەركوك گرنگە‪.‬‬ ‫كش���انەوەی پارت���ی لەلیس���تی‬ ‫كەركوك���ی كوردس���تانی‪ ،‬وێ���ڕای‬ ‫ئەوەی ئۆباڵێك���ی مێژویی گەورەیە‪،‬‬ ‫دروست پێچەوانەی نەهجی بارزانیشە‬ ‫لەڕابردوەوە بۆ ئێستا‪ .‬هەروەك چۆن‬ ‫پێچەوانەی ئەو خەون‌و بەڵێنانەشە‪،‬‬ ‫ك���ە بەڕێ���ز بارزان���ی لەب���ارەی‬ ‫دروس���تكردنی دەوڵەتی كوردییەوە‬ ‫هەمومان���ی پێ سەرمەس���ت كردوە‪.‬‬ ‫ئاخ���ر بەداخ���ەوە ئەم هەن���گاوەی‬ ‫پارتی پێم���ان دەڵێت‪ :‬پارتی لەهەر‬ ‫كوێیەكی دنیابێت‪( ،‬با ئەو ش���وێنە‬ ‫كەركوكی دڵی كوردس���تانیش بێت)‬ ‫سیاسەتی هەر بۆ بەرژەوەندیی خۆی‬ ‫دەوێت! ك���ورد لەه���ەر لەحزەیەكی‬ ‫چارەنوسس���ازی ژیاندابێت‪ ،‬بارزانی‬ ‫سەرۆكی هەمومان‪ ،‬دڵی كوردستانی‬ ‫هەر بۆجەستەی پارتی دەوێت!‬

‫بەڵـێ‌ بۆ نەوت فرۆشتن‪ ،‬نا بۆ یەكلیستیی لەكەركوك!‬ ‫ئەحمەد فاتیح محەمەد‬ ‫وێڕای ئەوەی چەندین سەرنج‌و تێبینیم‬ ‫هەبو‪ ،‬لەس���ەر ئ���ەوەی چ���ۆن نەوتی‬ ‫هەرێمی كوردس���تان بەتوركیا بفرۆشین‪،‬‬ ‫ئەم گرێبەس���تە وەك س���ەرەتایەك بێت‬ ‫بۆ ئ���ەوەی س���ەربەخۆییەكی ئابوریمان‬ ‫هەبێت‪ ،‬س���ەرەنجام بەو ئاراس���تەیەدا‬ ‫بڕوات خۆمان وەك هەرێمی كوردس���تان‬ ‫مافی ئەوەمان هەبێت دەوڵەتێكی كوردی‬ ‫لەنەخشەی سیاسی رۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫دابمەزرێنین‪ .‬بەاڵم چەند رۆژێك لەدوای‬ ‫ئ���ەم روداوە‪ ،‬ك���ە جێ���گای بایەخێكی‬ ‫گ���ەورەی نێوەندی سیاس���ی‌و ئابورییە‪،‬‬ ‫ن���ەك لەهەرێم���ی كوردس���تان‪ ،‬بەڵكو‬ ‫لەسەر ئاس���تی دەوڵەتانی هەرێمایەتی‌و‬ ‫تەنانەت نێودەوڵەتیش‪ ،‬گرنگی گەورەی‬ ‫خۆی هەبو‪ .‬بینیمان خەونی دروستبونی‬ ‫دەوڵەتێك ب���ەم بیركردنەوە‌و ئەقڵییەتە‬ ‫سیاس���ییەی كە ئێس���تا هەیە‪ ،‬شتێكە‬ ‫لەمەحاڵ نزیكدەبێت���ەوە‪ .‬بەاڵم دەزانین‬ ‫‪ 2014/4/31‬هەڵبژاردن���ی پارلەمان���ی‬ ‫عی���راق ئەنجامدەدرێ���ت‪ ،‬لەكەرك���وك‬ ‫كوردەكان لەخۆئامادەكردنبون بۆ ئەوەی‬ ‫بەیەك لیس���ت بەشداری ئەم هەڵبژاردنە‬ ‫بكەن‪ ،‬تا زۆرترین رێژەی دەنگ‌و كورسی‬ ‫بەدەس���تبهێنن‪ ،‬بااڵدەس���تی‌و كەركوكی‬

‫كوردس���تان بس���ەلمێنرێت‪ ،‬ب���ەاڵم چی كەركوك هەڵبوەش���ێتەوە‪ ،‬دیارە لێرەدا‬ ‫رویدا‪.‬‬ ‫ئەوەی زەرەرمەندە كوردە وەك نەتەوە‪.‬‬ ‫هەڵوەشاندنەوەی یەك لیستی‬ ‫ئەگەرچی جێگای خۆش���حاڵی تەواوی‬ ‫كەركوكییەكان‌و خەڵكی كوردستان بو‪،‬‬ ‫لەكەركوك‌و ناوچ���ە دابڕێنراوەكان كورد‬ ‫بەی���ەك لیس���ت بەش���داربن‪ ،‬نیگەرانی‬ ‫زۆری دەوڵەتان���ی ئیقلیم���ی‌و تەنانەت‬ ‫الیەن���ە عەرەب���ی‌و توركمانیەكانیش بو‪،‬‬ ‫چونك���ە دەزانن كورد زۆرترین كورس���ی‬ ‫بەدەستدەهێنا‪ .‬بەاڵم لەناكاو بەبیانویەك‬ ‫ك���ە ن���ە لۆژیك‌و ن���ە هزری سیاس���ی‌و‬ ‫حزبایەت���ی ئەوە قب���وڵ دەكات‪ ،‬پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردس���تان هەڵوێستی خۆی‬ ‫لەمەڕ ئەو لیس���تە راگەیاند‪ ،‬كەوا ئەگەر‬ ‫نەجمەدین كەریم س���ەرۆكی لیست بێت‪،‬‬ ‫ئەوا دەكشێنەوە‪ .‬دیارە ئەمەش بەهۆی‬ ‫ئەوەی دكتۆر نەجمەدین وەك پارێزگار‬ ‫ئامادەنەبو بچێتە ژێ���ر هەژمونی حزبی‬ ‫تەنه���ا وەك كەس���ایەتییەكی حكوم���ی‬ ‫كاردەكات‪ .‬ئەمەش بۆت���ە هۆی ئەوەی‬ ‫پارت���ی هەڵمەتێكی فراوان���ی راگەیاندن‬ ‫بكەنە س���ەر پارێزگار‪ ،‬ئەوەیان بیرچۆتە‬ ‫كە وەك پارت���ی هەمیش���ە لەبۆنەكاندا‬ ‫باس لەبون���ی دەوڵەتی كوردی‌و گوتاری‬ ‫نەتەوەی���ی كوردایەت���ی دەك���ەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دێن‌و هەمو ئەو گوتارەی خۆیان دەخەنە‬ ‫نێو زبڵدان‌و دەبنە هۆی ئەوەی لیس���تی‬

‫نەوت گرنگترە یان یەكڕیزی؟!‬ ‫زۆر بەس����ادەیی‪ ..‬ت����ەواوی خەڵكی‬ ‫هەرێم بەحزبەكانیش����ەوە دەڵێن‪ :‬بەڵێ‌‬ ‫یەكڕیزی زۆر گرنگترە‪ ،‬بەاڵم ئەمە لەسەر‬ ‫ئ����ەرزی واقیع لەكەرك����وك دەركەوت‪،‬‬ ‫ئەوە ئاشكرابو كە هزری سیاسی ئێمە‬ ‫هزرێك����ی پاوانخ����وازی‌و پراگماتیكییە‪،‬‬ ‫هێندەی بی����ر لەبەرژەوەندی حزبایەتی‬ ‫دەكەینەوە‪ ،‬بیر لەكوردایەتی ناكەینەوە‪.‬‬ ‫پارتی پشكی شێری بەردەكەوێت لەوەی‬ ‫رێگربو لەدروستبونی ئەم لیستە‪ ،‬رەنگە‬ ‫زۆرێك بڵێ����ن بۆچی؟ چونك����ە پارتی‬ ‫هێزی براوەی یەكەمی هەڵبژاردنەكانی‬ ‫هەرێمی كوردس����تانی ‪2013/9/21‬یە‪،‬‬ ‫چونك����ە بارزان����ی س����ەرۆكی هەرێمی‬ ‫كوردس����تانە‪ ،‬چونكە بەبۆنە‌و بێ‌ بۆنە‬ ‫ئ����ەم هێزە زۆر باس لەدەوڵەتی كوردی‬ ‫دەكات‪ ،‬ب����ەاڵم لەهەمب���ەر بچوكتری���ن‬ ‫كێش���ەدا‪ ،‬هەم���و گوتارەكان���ی خۆیان‬ ‫بیردەچێتەوە‪ ،‬تەنانەت سەرۆكی هەرێم‌و‬ ‫سەرۆكی حكومەت ئامادەنین لەمبارەیەوە‬ ‫هیچ لێدوانێك بدەن‪ ،‬ئامادەنین دەخالەت‬ ‫بك���ەن‌و بڵێ���ن كەركوك هێڵی س���ورە‌و‬ ‫ئێم���ە دەبێت هەوڵ���ی ئەوەبدەین هەمو‬ ‫نەتەوەكانیتریش دەنگ بەو لیستە بدەن‪،‬‬ ‫نەك خۆیان بەدور بگرن‌و زۆر بەئاس���انی‬

‫ئەو لیستە هەڵبوەشێننەوە‪ .‬ئیتر دەبێت‬ ‫چ���ۆن باس لەوە بكەین نەوت لەخزمەتی‬ ‫س���ەربەخۆیی ئابوریدایە؟ ئەم پرسیارە‬ ‫لەمێژودا تۆماركراوە!‬ ‫ێ كەركوك‬ ‫كوردستان ب ‌‬ ‫ت���ەواوی گفتوگۆكان���ی ك���ورد لەگەڵ‬ ‫حكومەتەكانی عیراق‪ ،‬لەس���ەر ش���اری‬ ‫كەركوك تێكچ���وە‪ ،‬واتە كەركوك خاڵی‬ ‫جەوهەری بەئاكام نەگەیشتنی گفتوگۆكان‬ ‫بوە‪ ،‬بەاڵم ئێستاش كە باس لەدەوڵەتی‬ ‫ك���وردی دەك���رێ باس لەس���ەربەخۆیی‬ ‫ئابوری دەكرێت‪ ،‬سیاس���ەتێكی دو سەرە‬ ‫ب���ەدی دەكەی���ن‪ ،‬لەالی���ەك ئامادەنین‬ ‫دەس���تبەرداری فرۆش���تنی ن���ەوت‌و‬ ‫سەربەخۆیی ئابوریی ببین‪ ،‬لەالیەكیتریش‬ ‫ئامادەنین بەش���داری یەك لیستی ببین!‬ ‫ئ���ەوەی ل���ەم هەلومەرجەدا ب���ۆ ئێمەی‬ ‫هەرێمی كوردستان‌و ناوچە دابڕێنراوەكان‬ ‫گرنگ���ە‪ ،‬رێكخس���تنی ماڵ���ی كوردییە‪،‬‬ ‫بەتایبەتی لەكەركوك‌و موسڵ‌و خانەقین‌و‬ ‫ناوچ���ە دابڕێنراوەكان‪ ،‬چونكە لەناوخۆی‬ ‫هەرێم هەرچی هەبێت دەگەینە دەرەنجام‌و‬ ‫یەكین‪ ،‬بەاڵم لەسەرئاس���تی ئەو ناوچانە‬ ‫عەرەب بەشیعە‌و سونەوە توركمان‌و كەمە‬ ‫نەتەوایەتیەكانیت���ر لەبەرامبەرمانن‪ ،‬بۆیە‬ ‫پێویس���تمان بەیەك لیس���تی هەیە نەك‬ ‫جیابونەوە‪.‬‬ ‫لێرەدا كاریگەریی دەوڵەتانی ئیقلیمی‬

‫ئارامی‬ ‫یان بێدەنگكردنی شەقام؟‬ ‫فەهمی بورهان‬ ‫سەرباری بونی س���ەرەنجی زۆر لەسەر ئەدای چوارساڵی ئۆپۆزسیۆن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەمیش���ە جوڵەی شەقام دیاردەیەكی تەندروس���تی كۆمەڵی ئێمە بوە‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ش���ەقامێكی زیندوی خاوەن ئیرادەو بۆچون‪ ،‬لەشەقامێكی سەركزو كۆیلە جیا‬ ‫دەكاتەوە‪ ،‬قس���ەكردنە‪ ،‬لەیەكەمیاندا نیگەرانییەكانی دروس���تبونی دەوڵەتێكی‬ ‫پۆلیس���ی‌و گەندەڵ‌و خراپەكار‪ ،‬تادێت روبەری كاركردنی بەرتەسك دەبێتەوە‪،‬‬ ‫بەپێچەوانەوە تەنها قسە نەكردن بەسە‪ ،‬بۆ ئەوەی حكومەتێكی ملهوڕی بێباك‬ ‫بەرامب���ەر بەماف‌و ئازادییەكانی تاك‌و پاش���ان كۆمەڵ دروس���تبێت‪ ،‬ماوەیەكە‬ ‫لەئاس���تی بەرزدا لەناو هێزەكانی ئۆپۆزسیۆن بەتایبەتی گۆڕان‪ ،‬باس لەئارامی‬ ‫ش���ەقام دەكات بۆ چوار س���اڵی فەرمانڕەوای حكومەت���ی هەرێم‪ ،‬وەك ئەوەی‬ ‫ێ بەرژەوەندی‬ ‫كلیلی قس���ەو كۆدی جواڵندنی شەقام لەالی ئەمان بێت‌و هەركات ‌‬ ‫حزبیان پێویس���تیبو‪ ،‬ئەمان ئەم كۆدانە دەكەنەوە‌و رێگەدەدەن ش���ەقام قسە‬ ‫بكات‌و ئارامی بش���ێوێنێت‪ ،‬لەكوێش بەرژەوەندییەكانیان لەبەشداری حكومەت‌و‬ ‫كوردستان‌و دەسەاڵت پارێزرا‪ ،‬راست لەوێ‌ سنورێك بۆ قسەی شەقام دادەنێت‌و‬ ‫ئەمەش یەكسان دەكەن بەئارامی كۆمەاڵیەتی‪.‬‬ ‫پێش هەرشتێك قسەی شەقام مەرجی سەرەكیبونی سیستەمێكی دیموكرات‌و‬ ‫ئازادە‪ ،‬هەرگیز قسەی شەقام یەكسان نیە بەتێكدانی ئارامی‪ ،‬ئەوە شەقام نیە‬ ‫ئاش���تی كۆمەاڵیەتی تێكداوە‪ ،‬هێندەی ئەوەی نەخشە‌و پالنی ژورە تاریكەكانی‬ ‫ئۆپۆزسیۆن‌و بەتایبەت گۆڕانە‪.‬‬ ‫پاش���ان ش���ەقام هەرگیز بێدەنگ ناكرێ���ت‌و كۆدی دەنگی ش���ەقام لەدڵی‬ ‫ش���ەقامدایە‪ ،‬هیچ هێزێكیش فاڵی نەگرتۆتەوە تابزانێت چوار س���اڵی ئایندەی‬ ‫شەقام چۆن دەبێت‪.‬‬ ‫لێرەدا جێی خۆیەتی بپرس���ین‪ :‬چۆن ش���ەقام ئارام دەبێت هێش���تا كێشەی‬ ‫دەستور یەكال نەبۆتەوە چۆن شەقام ئارام دەبێت هێشتا النیكەمی دادپەروەری‌و‬ ‫حكومەتی خۆشگوزەران دروس���ت نەبوە‪ ،‬لەكاتێكدا ئەم هەرێمە بەسەرچاوەی‬ ‫وزە دەوڵەمەن���دە‪ ،‬كێ‌ بڕیاریداوە ش���ەقام ئارام بێت؟ كە هێش���تا بۆچونەكان‬ ‫لەس���ەر ئایندەی كەركوك‌و ئیدارەی رۆژئاوای كوردس���تان لەناو شەقامدا وەك‬ ‫یەك نین‪ ،‬رەنگە گۆڕان پێی وابێت مادام ئەمان بەش���داری دەسەاڵت دەكەن‪..‬‬ ‫ئیتر شەقام ئارام دەبێت‪ .‬لەكاتێكدا بەشداری ئەمان یەكسان نیە به‌ بەدیهاتنی‬ ‫خواستەكانی خەڵك‪.‬‬ ‫ئەگەر گۆڕان پشتی لەمەسەلەی دەستور كێشەی نەوت‌و موچەی كابانی ماڵ‌و‬ ‫ماف‌و ئازادییەكان كردوە‪ ،‬لەبەرامبەر وەرگرتنی ش���وێنی باش���تر لەحكومەتدا‪،‬‬ ‫ئەوا شەقام هیچ جۆرە كورسی‌و دەسەاڵتێكی وەرناگرێت‪ ،‬چونكە ئەمان چاوی‬ ‫فش���ارن لەسەر دەسەاڵت‪ ،‬بۆیە باشتروایە هیچ هێزێك ئارامیی شەقام یەكسان‬ ‫نەكات بەبەشداری خۆیەوە لەحكومەت‪.‬‬ ‫ێ بەس���تراوە بەجوڵەی ش���ەقامەوە هەركاتێك‬ ‫چونكە زیندوێتی هەر كۆمەڵـ ‌‬ ‫ش���ەقام بێدەنگبو‪ ،‬بێماناترین قس���ە ئەوەیە بڵێن‪ :‬ئێمە لەواڵتی ئازادییەكاندا‬ ‫دەژین!‬ ‫بەسەر سیاس���ەتی زۆرێك لەحزبەكانی س���ایكۆلۆژی كاریگەریی نەرێنی هەبو‬ ‫كوردس���تانەوە دەردەكەوێت‪ .‬باش���ە! لەس���ەر كۆمەاڵنی خەڵكی كوردستان‪،‬‬ ‫پارتی كش���ایەوەو گرفتەك���ەی دكتۆر بۆی���ە دەس���تەبژێری رۆش���نبیری‬ ‫نەجمەدی���ن ب���و‪ ،‬دەپرس���م گ���ۆڕان‌و كوردی���ش دەبێت ئەم راس���تیانە وەك‬ ‫یەكگرتو كۆم���ەڵ چ گرفتێكیان هەبو؟ خ���ۆی بخوێنێت���ەوە‪ ،‬ن���ەك هەموان‬ ‫ئ���ەم هەڵوێس���تە ل���ەروی سیاس���ی‌و بەچاویلكەیەك تەماشا بكات‪.‬‬

‫لەچاوەڕوانی (جنێف‪ )2‬دا‪ ،‬كورد خەریكە هەمان هەڵە دوبارەدەكاتەوە‬ ‫مەشخەڵ كەوڵۆسی‬ ‫ئێستا‪ ..‬كوردیش وەكو پێكهاتەكانی‬ ‫تری ناوچەك���ە‪ ،‬لەچاوەڕوانی كۆنگرەی‬ ‫(جنێف ‪ )2‬دەژی‪ ،‬ك���ە بریارە لە‪22‬ی‬ ‫كانونی دوەمی س���اڵی داهات���ودا‪ ،‬واتە‬ ‫كتوم���ت ی���ەك مانگ‌و رۆژێ���ك لەدوای‬ ‫نوس���ینی ئەم ش���یكارە ئەنجامبدرێ‌‪.‬‬ ‫هەڵبەت ئەم كۆنگرەی���ە بایەخی خۆی‬ ‫هەی���ە‌و ت���ەواوی الیەن���ەكان دەیانەوێ‌‬ ‫بەوپ���ەڕی تەكامولەوە بەش���داری تێدا‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫ئ���ەو پێكهاتان���ەی ك���ە دەوڵەتانیان‬ ‫لەپش���تە‪ ،‬وەك���و عەلەویی���ەكان‪ ،‬یان‬ ‫وەكو س���وننەكان‪ ،‬راوێژو راگۆڕینەوەو‬ ‫پشتیوانی لەدەوڵەتەكانەوە وەردەگرن‪،‬‬ ‫بەردەوام لەكۆنتاكتدان لەگەڵ مەرجەعە‬ ‫بااڵكانی���ان ب���ۆ ئ���ەوەی مەرجەكان���ی‬ ‫بەشداریكردن‌و ئەجێندای وتوێژكردنیان‬ ‫لەناو كۆنگرەكەدا رێكبخەن‪.‬‬ ‫ك���ورد بەحوكمی ئ���ەوەی دەوڵەتی‬ ‫نیە‌و لەالیەن دەوڵەتێكیشەوە بەتەواوی‬

‫پشتیوانی ناكرێ‌‪ ،‬دەبێ‌ بەكام ستاندارد‌و‬ ‫بەگوێ���رەی كام هەلومەرج‪ ،‬مەرجەكانی‬ ‫خ���ۆی ب���ۆ كۆنگرەك���ە رێكبخ���ات؟‬ ‫بەرپرس���یارێتی تێپەڕاندنی ئەم قۆناغە‬ ‫زیاتر لەئەستۆی كام الیەنی كوردیدایە؟‬ ‫چ���ی بكەین بۆ ئ���ەوەی ئەو س���ەنگە‬ ‫دیموگرافی‌و جوگرافییەی كورد هەیەتی‬ ‫پڕ بەپێس���ت لەو كۆنگرەیەدا بۆی ببنە‬ ‫دەستكەوتی سیاسی؟‬ ‫پێموایە بەرلەه���ەر جوڵەیەك‪ ،‬كورد‬ ‫دەبێ‌ ئ���ەوە بزانێ‌ كاتێك���ی زۆر كەمی‬ ‫لەبەردەمدا ماوە بۆ جموجوڵ‪ .‬لەالیەكی‬ ‫تریش���ەوە رەچ���اوی ئەو راس���تییەش‬ ‫بكات كە پارتی دیموكراتی كوردستان‌و‬ ‫پەكەك���ە‪ ،‬زۆرترین بەرپرس���یارێتییان‬ ‫دەكەوێتە ئەس���تۆ‪ ،‬لەهەر جۆرە بڕیارو‬ ‫ئاس���ەوارێك كە لەكۆنگرەك���ەدا كورد‬ ‫روبەڕوی ببێتەوە‪ ،‬ئەمەش لەبەر هەندێ‌‬ ‫هۆكار لێرەدا بواری باس���كردنیان نیە‪.‬‬ ‫خاڵێكی ت���ری یاریدەدەریش بۆ ئەوەی‬ ‫س���تراتیژێكی كوردی س���ەركەوتو وێنا‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬سودوەرگرتنە لەئەزمونی كوردی‬ ‫باش���ور لەرۆژانی ب���ەر لەلێدانی رژێمی‬

‫سەدام لەكۆتاییەكانی ‪‌2002‬و سەرەتاكانی‬ ‫‪ ،2003‬واتە لەوكاتانەدا كە كۆنگرەكانی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆنی عیراق لەس���ەاڵحەدین‌و‬ ‫لەندەن بەستران‪ .‬كوردی باشور نەیتوانی‬ ‫درك بكات بەقەبارەی ئەو گۆڕانكاریەی‬ ‫كە ناوچەكە لەچاوەڕوانیدا بو‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫چارەسەری زۆرینەی كێشەو دۆسیەكانی‬ ‫خۆی دواخس���ت‌و نەهات لەكۆنگرەكانی‬ ‫ئۆپۆزس���یۆندا كۆتایی���ان پ���ێ‌ بهێنێ‌‌و‬ ‫الیەنەكانیت���ر ناچار ب���كات بەوەی دان‬ ‫بەهەم���و مافەكانیدا بنێن‪ ..‬لەبەرانبەردا‬ ‫الیەنەكانیت���ر لەبەرئ���ەوەی راوێ���ژی‬ ‫دەوڵەتییان لەپش���تەوەبو‪ ،‬دۆسیەكانی‬ ‫كوردی���ان بەڕێك���رد ت���ا بەئێس���تاش‬ ‫دەگات هەر یەكالی���ی نابنەوەو بەنادیار‬ ‫سپێردران‪.‬‬ ‫ئێمە لەدیدگایەكی ش���یكارییەوە دو‬ ‫خاڵی ئەرێنی‌و دوخاڵ���ی نەرێنیش لەم‬ ‫چركەس���اتەی ئەدای كورد دا دەبینین‪،‬‬ ‫كە بریتین لە‪:‬‬ ‫یه‌که‌م‪ :‬خاڵە ئەرێنیەكان‪:‬‬ ‫‪-‬پارت���ی دیموكرات���ی كوردس���تان‌و‬

‫پەكەكە گەیش���تنە رێكەوتنی سەرەتایی‬ ‫بۆ كارس���ازی كردن پێك���ەوە‪ .‬ئەمەش‬ ‫جێگ���ەی دەستخۆش���یە ب���ۆ ه���ەردو‬ ‫الیان‌و پێمانوای���ە هەنگاوێكی گرنگە بۆ‬ ‫ئامادەكردن���ی یەكگوت���اری هاوبەش بۆ‬ ‫كۆنگرەكە‪ ..‬بەپێی زانیارییەكانی ئێمە‪..‬‬ ‫س���ەرۆكی هەرێمی كوردستان ئامادەیە‬ ‫چ���او لەتێبینیەكانی خۆی س���ەبارەت‬ ‫بەكردارەكانی پەیەدە لەرۆژئاوا بپۆشێ‌‬ ‫لەپێن���اوی تێپەڕاندن���ی پۆزەتیفان���ەی‬ ‫قۆناغەكەدا‪.‬‬ ‫جموجوڵەكانی س���اڵح موس���لیم چ‬‫لەبرۆكسل‌و چ لەمۆسكۆ‪ ،‬بۆ رونكردنەوەی‬ ‫هەڵوێست‌و داخوازییەكانی كورد‪ ،‬گرنگ‌و‬ ‫پێویستن‪ .‬ئەركێكە لەكاتی خۆیدا كورد‬ ‫جێبەجێی دەكات‪.‬‬ ‫دوه‌م‪ :‬خاڵە نەرێنییەكان‪:‬‬ ‫بەش���داری ك���ورد بەی���ەك ش���اند‬‫(عەبدولحەم���دی‬ ‫بەس���ەرۆكایەتی‬ ‫دەروێ���ش) ش���تێكی باش���ە‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫لەچوارچێوەی ئۆپۆزس���یۆنی سوریادا‪،‬‬ ‫خاڵێكی زۆر نێگەتیڤە‌و كێشەو قەبارەی‬

‫كورد دەش���ارێتەوە‌و دەیتوێنێتەوە لەناو‬ ‫كۆی كێش���ەكانی سوریادا‪ .‬بۆچی كورد‬ ‫بەش���اندێك نوێنەرایەتی كێشەی خۆی‬ ‫ناكات؟ ئەگەر رێگەی پێ‌ نادرێ‌ كەواتە‬ ‫چ ئومێدێك���ی ب���ەو الیەنان���ە هەیە كە‬ ‫لەم چركەس���اتە مێژویی‌و هەستیارەشدا‬ ‫رێگەی نادەن نوێنەری كێش���ەی خۆی‬ ‫بێت؟ ئەگەر خۆیش���ی ئەم بڕیارەیداوە‪،‬‬ ‫نیش���انەی نەبونی وریاییەك���ی تەواوە‬ ‫بەرانبەر بەبایەخی كۆنگرەكەو پێویستە‬ ‫زوبەزو ئ���ەو هەڵەیە چارە بكرێ‌و كورد‬ ‫نوێنەرایەتی كێش���ەی خۆی بكات نەك‬ ‫بەشێك بێت لەكێشەی سوریا‪.‬‬ ‫ئەحم���ەد جەرب���ا‪ ،‬لەتازەتری���ن‬‫س���ەردانیدا بۆ هەرێم‪ ،‬هیچی تازەی بۆ‬ ‫چارەس���ەری كێش���ەی كورد پێ‌ نەبو‪،‬‬ ‫بەگوتەی ئەوانەی لەگەڵیدا دانیش���تون‪،‬‬ ‫وەاڵمی زۆرینەی هەرەزۆری پرسیارەكانی‬ ‫ك���وردی نەداوەت���ەوە‪ .‬ئەم���ەش گەر‬ ‫بەڵگەبێ‌ لەس���ەر ش���تێ‌‪ ،‬بەدڵنیاییەوە‬ ‫بەڵگەیە لەس���ەر ئەوەی ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫س���وریاش دەیەوێ‌ وەك ئۆپۆزس���یۆنی‬ ‫عیراق هەر بەدواخس���تنی چارەس���ەر‌و‬

‫دەس���تی دەس���تی پێكردن چارەسەری‬ ‫كێشەی كورد بەنادیار بسپێرن‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەوان لەماوەی ئەم چەند ساڵەدا نەیان‬ ‫ویستبێ‌ چارەس���ەرێ‌ بۆ كێشەی كورد‬ ‫گەاڵڵەبك���ەن‪ ،‬بێگومان لەم���اوەی ئەم‬ ‫مانگ���ەی بەر لە(جنێ���ف ‪ )2‬دا ناتوانن‬ ‫ئەو چارەس���ەرە گەاڵڵەبكەن‌و كۆدەنگی‬ ‫بۆ وەربگرن‪..‬‬ ‫ئەگەر كورد زۆر بەپەلە بەهەڵوێستی‬ ‫خ���ۆی‌و الیەنەكانی تردا نەچێتەوە‪ ،‬ئەوا‬ ‫خەریكە ئ���ەو هەڵەیە دوبارە دەكاتەوە‪،‬‬ ‫كە كوردی باش���ور بەر لەروخانی رژێمی‬ ‫س���ەدام تێیكەوتن‪ .‬بەوەی چارەسەری‬ ‫كێش���ەكانی خۆیان هێش���تەوە بۆ دوای‬ ‫روخان���ی س���ەدام‪ ...‬گ���ەر كوردان���ی‬ ‫خۆرئاواش هەمان هەڵە دوبارە بكەنەوەو‬ ‫پەند لەئەزمونی باشور وەرنەگرن‪ ،‬كەواتە‬ ‫ئەقڵی سیاس���ی كورد زۆری ماوە بێتە‬ ‫ئاستی بەرپرسیارێتی مومارەسەكردنی‬ ‫سیاس���ەت‌و دروس���تكردنی ئایندە‪ .‬زۆر‬ ‫دورە لەوەی كێشەی كورد لەسەردەستی‬ ‫ئەم نەوە سیاسییەی ئێستادا چارەسەر‬ ‫ببێت‪ ..‬كە هیوادارین وانەبێ‌‪.‬‬

‫كوردستان سةرانسةر‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫بوالنت ئەرنج‬ ‫هەوڵی پەكخستنی حكومەت‬ ‫دەدرێت‬

‫كۆبونەوەكانی هەولێر‌و ئەنجامە خوازراوەكان‬ ‫حاجی عەفرینی‬

‫ب��والن��ت ئ���ەرن���ج‪ ،‬ی���اری���دەدەری‬ ‫سەرۆكوەزیرانی توركیا رایگەیاند‪:‬‬ ‫ئۆپەراسیۆنەكانی ئەمدواییە هەوڵێكە‬ ‫بۆ پەكخستنی حكومەت‌و لەوبارەیەوە‬ ‫پرۆپاگەندەی نادروست هەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەخولی ئاك پارتیدا هەمیشە حكومەت‬ ‫بەرەنگاریی گەندەڵی بۆتەوە‪ .‬بۆیە‬ ‫داوا لە گشت پارتەكانی پارلەمانی‬ ‫توركیا دەكەم بەدواداچون لە راستی‬ ‫مەسەلەكە بكەن‪.‬‬

‫موراد یەتكین‬ ‫ئۆپەراسیۆنەكان كاردانەوەی‬ ‫لەسەر دەنگی ئاك پارتی دەبێت‬

‫م��وراد یەتكین نوسەری ن��اوداری‬ ‫ت��ورك��ی��ا رای��گ��ەی��ان��د‪ :‬ل���ەدرێ���ژەی‬ ‫ئۆپەراسیۆنی پۆلیسی‌و تێوەگالنی‬ ‫وەزیرەكانی حكومەتی ئ��اك پارتی‬ ‫بەگەندەلی ‪ ،‬ك��اردان��ەوەی بەرچاوی‬ ‫لەسەر كەمكردنەوەی دەنگەكانی ئاك‬ ‫پارتی بۆ هەڵبژاردنی ساڵی ئایندە‬ ‫دەبێت‪.‬‬

‫ئاڵدار خەلیل‬ ‫( ی‪.‬پ‪.‬گ)‪ ،‬هێزێكی‬ ‫نەتەوەییە‬

‫ئاڵدار خەلیل‪ ،‬ئەندامی دەستەی‬ ‫بااڵی كورد سەبارەت بەدیدارەكانی‬ ‫نێوان ئەنجومەنی گەلی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان‌و ئەنجومەنی نیشتیمانی‬ ‫ك�����ورد ل���ەس���وری���ا‪ ،‬رای��گ��ەی��ان��د‪:‬‬ ‫لەكۆبونەوەكانماندا باس لە ی‪.‬پ‪.‬گ‬ ‫نەكراوە‪ ،‬بەوەی ئیتر ئەوان لەرۆژئاوا‬ ‫وەك تاقە هێزی نەتەوەیی دەبینرێن‪.‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪9‬‬

‫هەولێر پایتەختی هەرێمی كوردستان‬ ‫لەم رۆژانەی دواییدا كۆمەڵێك كۆبونەوەی‬ ‫یەكبەدوای هەردو ئەنجومەنی نیشتمانی‬ ‫كوردی‌و ئەنجومەنی گەلی بەسەرپەرشتی‬ ‫راستەوخۆی مەسعود بارزانی سەرۆكی‬ ‫هەرێمی كوردستانی بەخۆیەوە دیوە‪ .‬ئەم‬ ‫هەنگاوەش بۆ دەربازكردنی ئەو كێشانەیە‬ ‫كە ماوەی ساڵێكە لەنێوان دەستەی بااڵی‬ ‫كوردیدا هاتۆتەكایەوە‌و بۆ ئەوەشە كە‬ ‫دەرویەكی چارەسەری بۆ بدۆزرێتەوە‌و‬ ‫سەرەنجامیش سیغەیەكی هاوبەش بۆ‬ ‫چۆنێتی ب��ەش��دارب��ون ل��ە ك��ۆن��گ��رەی )‬ ‫جنێڤ ‪ (2‬س���ەب���ارەت ب��ە ت��ەن��گ��ژەی‬ ‫سوریای لێبكەوێتەوە‪ .‬لەوە واوەتریش‬ ‫بۆ ئەوەشە كە لەمەڕ ئ��ی��دارەی كاتیی‬ ‫خۆرئاوای كوردستان ئالیەتێكی هاوبەشی‬ ‫لێبكەوێتەوە كە بەمدواییە لە خۆرئاوا‬ ‫راگەیەنراوە‪.‬‬ ‫ك��ۆب��ون��ەوەك��ان��ی ه��ەول��ێ��ر ب��ۆخ��ۆی‬ ‫هەنگاوێكی پۆزەتیڤە‌و ل��ەالی��ەن هەمو‬ ‫چاالكی سیاسی‪ ،‬كولتوری‌و كۆمەاڵیەتی‬ ‫خۆرئاوای كوردستانەوە جێگەی پێزانینە‪.‬‬ ‫ئەم قۆناغەی كە خۆرئاوای كوردستان‌و‬ ‫س��وری��ای پ��ێ��دا ت��ێ��پ��ەڕدەب��ێ��ت‪ ،‬بەهیچ‬ ‫شێوەیەك تەحەمولی ناكۆكی لەسەر‬ ‫بەرژەوەندییە حیزبییەكان ناكات‪ .‬لەبەر‬ ‫ئەمەش پێویستە تێكڕای ئەم ناكۆكیانە‬ ‫دەرب��ازب��ك��رێ�ن‌و بۆ ئایندەی خ��ۆرئ��اوای‬ ‫كوردستان هەموالیەك لەسەر سیغەیەكی‬ ‫هاوبەش رێبكەون‪ .‬لەالیەن خۆمانەوە‬ ‫ئ���ەوپ���ەڕی رێ����زی‌و س��وپ��اس��ی خ��ۆم��ان‬ ‫ئاراستەی برایانمان لە هەرێمی كوردستان‌و‬ ‫پارتی ئاشتی‌و دیموكراسی دەكەین بۆ ئەو‬

‫دەسپێشكەریەی كە بۆ لێكنزیككردنەوەی‬ ‫ه��ەردو ئەنجومەنی نیشتمانی ك��وردی‌و‬ ‫ئەنجومەنی گەلی رۆژئ��اوای كوردستان‬ ‫خستویاننەتەرو‪ .‬ئەم هەنگاوە نیشانەی‬ ‫دڵسۆزی ئەو الیەنانەیە بۆ ئایندەی كورد‬ ‫لە خۆرئاوای كوردستان‪ .‬لەگەڵ ئەمەش‬ ‫ئایا باشتر نەدەبو ئەم كۆبونەوانە لە‬ ‫خۆرئاوای كوردستان بەڕێوەبچونایە؟‬ ‫ئەو خاڵەشی كە زۆرتر مایەی سەرنجە‪،‬‬ ‫ئەوەیە لەكاتێكدا لە هەولێری پایتەخت‬ ‫هەردو ئەنجومەنەكە هەوڵی چارەسەركردنی‬ ‫ناكۆكییەكانیان دەدەن‌و دەی��ان��ەوێ‬ ‫بەسیغەیەكی هاوبەش بگەن‪ ،‬شارەكە‬ ‫شایەتی كۆمەڵێك كۆبونەوە‌و دیداری گرنگی‬ ‫الیەنە ناوچەییەكانیشە‪ .‬م��اوەی رابردو‬ ‫هاوكات لەگەڵ كۆبونەوەكانی هەولێر‪،‬‬ ‫سەردانی ئەحمەد داودئۆغڵو كۆمەڵێك‬ ‫پرسیاری دروستكرد‪ .‬لەم كاتەشدا دیسان‬ ‫سەردانی ئەحمەد جەربا سەرۆكی ئیتیالفی‬ ‫نیشتمانی سوریا بۆ هەولێر لەكاتێكدا كە‬ ‫كۆبونەوەی نێوان هەردو ئەنجومەنەكە لە‬ ‫هەولێر بە سەرپەرشتی مەسعود بارزانی‬ ‫بەڕێوەدەچێت‪ ،‬گەلێك نیشانەی پرسیار‬ ‫كۆدەكاتەوە‪ .‬ئەمە لەكاتێكدایە كە ئەم‬ ‫كابرایە (ئەحمەد جەربا) بەراشكاوی‬ ‫هەڵوێستی خۆی ل��ەدژی ئیدارەی كاتی‬ ‫خۆرئاوای كوردستان راگەیاندوە‪ .‬دیسان‬ ‫لەناو دڵی كوردستانیش ئەم هەڵوێستەی‬ ‫خۆی دوبارەكردۆتەوە‪ .‬لێرە دەبێ بپرسین‬ ‫ئەم كابرایە بەپاڵپشتی كێ دەتوانێ‌ ئەم‬ ‫هەڵوێستەی خۆی دوبارەبكاتەوە؟‬ ‫دوای سێ رۆژ كۆبونەوەی ب��ەردەوام‬ ‫لەنێوان ئەنجومەنی گەلی رۆژئ���اوای‬ ‫كوردستان‌و ئەنجومەنی گەلدا‪ ،‬هەردوالیان‬ ‫لەسەر كۆمەڵێك بەند رێكەوتون كە‬ ‫لەسەروی هەموشیانەوە بەشداریكردنی‬ ‫كورد بەشاندێكی سەربەخۆ لە كۆنگرەی‬

‫کۆبونه‌وه‌ی نێوان سه‌رۆکی هه‌رێمی کوردستان و شاندی هاوبه‌شی ئه‌نجومه‌نی نیشتمانی کوردی و پ‪.‬ی‪.‬د ‪ -‬هه‌ولێر‬ ‫جنێڤ ‪‌2‬و چاالككردنەوەی دەستەی بااڵی‬ ‫ك��وردی‌و كردنەوەی دەروازەی سێمالكا‬ ‫دێت‪ .‬لەوەش گرنگتر بەشداریكردنی كورد‬ ‫بە كارتی هاوبەش‌و داواكردنی سیستەمی‬ ‫ف��ی��دراڵ��ی ب��ۆ س��وری��ای��ە‪ ,‬تائێستاش‬ ‫ك��ۆب��ون��ەوەك��ان‌و گفتوگۆكان ب��ۆ ج��ۆرە‬ ‫بەشداریكردنی ئەنجومەنی نیشتمانی‬ ‫ك���وردی ل��ە ئ��ی��دارەی زات���ی رۆژئ����اوای‬ ‫كوردستان درێژەیان هەیە‪.‬‬ ‫ئێستا لێرەی ئەو پرسیارەی كە خۆی‬ ‫زەقدەكاتەوە ئەمەیە‪ :‬چی رویدەدا ئەگەر‬ ‫پارتی كرێكارانی ك��وردس��ت��ان‌و پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان لەسەر رەوش��ی‬

‫خۆرئاوای كوردستان رێكنەوكەوتنایە؟ ئایا‬ ‫هەردو ئەنجومەنەكە بەپێی بەرژەوەندی‬ ‫بەرتەسكی حزبی خۆیان بەڕێوەدەچون؟‬ ‫لێردا پێویستە جەخت ل��ەوە بكەینەوە‬ ‫كە ئەم هەلەی بۆ ك��ورد لە خۆرئاوای‬ ‫ك��وردس��ت��ان ه��ات��ۆت��ەپ��ێ��ش��ەوە زوب���ەزو‬ ‫دوبارەنابێـتەوە‌و خەڵكیش ئەو الیەنە‬ ‫نابەخشن كە بیەوێ یاری بە چارەنوسیان‬ ‫بكات جا ئەمە چی بزوتنەوەی سیاسی‬ ‫خ��ۆرئ��اوای كوردستان بێت‌و چی هێزە‬ ‫كوردستانییە سەرەكییەكان‪ .‬مێژوش‬ ‫درەنگ یان زو ئەوانە دادگایی دەكات كە‬ ‫لەپێناو ئەجێندای دەرەكی‌و بەرژەوەندی‬

‫بەرتەسكی حیزبی‌و شەخسی خۆیان‬ ‫ك��اردەك��ەن‪ .‬لێرەشدا گەلێك نمونەی‬ ‫مێژویی هەن كە تائێستاش بەر لەعنەت‬ ‫دەك���ەون كە ب��ەرژەوەن��دی نیشتمانیان‬ ‫نەخستۆتە پێش بەرژەوەندی خۆیانەوە‪.‬‬ ‫مایەی دڵخۆشیە كە ئەمجارەیان كورد‬ ‫ل��ە خ��ۆرئ��اوای ك��وردس��ت��ان پ��ێ لەسەر‬ ‫ئەوە دادەگرن كە بەبڕیاری یەكالكەرەوە‬ ‫ئەم قۆناغە دەربازبكەن‪ .‬كۆبونەوەكانی‬ ‫ئەمدواییە لەنێوان هەردو ئەنجومەنەكە‬ ‫لە هەولێر پایتەختی هەرێمی كوردستان‬ ‫بەڵگەی حاشاهەڵنەگری ئەم بڕیارەیە‪.‬‬

‫ئاڕاستەی باكەی توركیا پێچەوانەی‬ ‫كەشتیەكەی ئەردۆغان هەڵیكردوە‬ ‫شنۆ هیرانی‬ ‫ت��ورك��ی��ا ل��ەس��اڵ��ی ‪ 2014‬دا‪،‬چ��ەن��د‬ ‫خ��اس��ی��ەت��ێ��ك��ی چ��ارەن��وس��س��از لەخۆ‬ ‫دەگرێت! ئەم خاسیەتەش ئەوەیە كە‬ ‫سێ هەڵبژاردنی یەك لەدوای یەكی تیا‬ ‫ئەنجام دەدرێن‪ ،‬یەك لەوانە هەڵبژاردنی‬ ‫سەرۆككۆمارییە‪ ،‬كە هەر ح��ەوت ساڵ‬ ‫ج��ارێ لەڕێگەی پ��ەرل��ەم��ان��ەوە دی��اری‬ ‫دەكرێت‪ ،‬بەپێی دەستوری ئەو واڵتە زیاتر‬ ‫پۆستێكی تەشریفاتییە‪ ،‬بەاڵم ئەم پۆستە‬ ‫واتای سیمبۆلی ئایدۆلۆژی‌و ناسنامەیەكی‬ ‫میللی دەگەیەنێت‪ .‬لەمێژوی هاوچەرخی‬ ‫توركیادا ئەم پۆستە ناسنامەی توركیای‬ ‫عەلمانی‌و مۆدێرن بوو‪ .‬لە ساڵی ‪2007‬‬ ‫‌و دوای بەدەسهێنانی زۆری��ن��ەی ڕەها‬ ‫لەالیەن ئاك پارتی بەدەنگی زۆرینەی‬ ‫پەرلەمانتارانی توانی عەبدوڵاڵ گول بباتە‬ ‫كۆشكی چانقایا‪ ،‬ئەمەش بە یەكەم هەنگاو‬ ‫دادەنرێ‌ بۆ گۆڕینی تۆبۆگرافیای توركیای‬ ‫عەلمانی ب��ۆ ئیسالمیی میانڕە‌و كە‬ ‫لەگەڵ بزوتنەوەی عەلمانیەكاندا بكەوێتە‬ ‫ركابەریەوە‪ .‬لەو كاتەوە گول‌و ئەردۆغان‬ ‫هەمیشە وەك دوو دی��وی ی��ەك دراو‬ ‫كاریان بۆ بەسیستەمكردنی هزر‌و رامانەی‬ ‫سیاسی‌و ئایدۆلۆژیەكەی خۆیان كرد‌وە‪.‬‬ ‫ئێستاش جارێكیتر لەدوای دروستبونی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنێكی بەهێز لەناو پەرلەمان‌و‬ ‫ه��ەب��وون��ی ژم��ارەی��ەك ك��ورس��ی ك��ورد‪،‬‬ ‫ئایا ئ��ەردۆغ��ان‌و پارتەكەی جارێكیتر‬ ‫دەتوانێ ئەو پۆستە مسۆگەر بكاتەوە؟‬ ‫ئەگەر چی دەرئەنجامەكانی هەڵبژاردنە‬ ‫پەرلەمانیەكەی كە بڕیارە هەر لە ‪2014‬‬

‫ئەنجام بدرێت ئەم چارەنووسە دیاری‬ ‫دەكات‪ ،‬بەاڵم پێشهاتە سیاسی‌و رەوشی‬ ‫ناوخۆی توركیا لە ئێستادا ئەوە نیشان‬ ‫دەدات كە ئەردۆغان‌و پارتەكەی لەسەر‬ ‫زەمینەیەكی خلیسكێنەردا پێ دەكەن‌و‬ ‫ئەگەر لە ووردە حیساباتەكانی سیاسەت‬ ‫كردندا وری��ا نەبن ئەگەری هەڵخزانیان‬ ‫هەیە!‬ ‫سێ ت��ەوەری گرنگ ه��ەن‪ ،‬ئەردۆغان‬ ‫بەدرێژایی ‪ 10‬ساڵی ڕاب��ردودا هەمیشە‬ ‫گرەوەی هەڵبژاردنەكانی بردۆتەوە‪.‬‬ ‫یەكەمیان‪ :‬پەرەپێدانی باری ئابوری‌و‬ ‫بوژانەوەی واڵتە‪ .‬مەسەلەی بەئەندامبون‬ ‫لەیەكێتی ئەوروپا كە بەپێی رێكەوتنەكەی‬ ‫ساڵی ‪ 2005‬دەبوایە حكومەتی توركیا‬ ‫تەواوی پێوەرەكانی كۆپنهاگن جێبەجێ‬ ‫بكاتو تاساڵی ‪2014‬ش دەستبكرێت‬ ‫بەهەنگاوەكانی بەئەندامبوونی یەكجارەكی‬ ‫لەیەكێتی ئ��ەوروپ��اوە ئێستاكەش كە‬ ‫پێدەنینە ساڵی ‪2014‬وە زیاتر لەسێ ساڵە‬ ‫دانوستانەكانیان لەگەڵ یەكێتی ئەوروپا‬ ‫كەوتۆتە س��وڕی متبونەوە كە ئەمەش‬ ‫لەڕووی دابەزینی ئاستی جەماوەرییەوە‬ ‫كاریگەریی خ��ۆی هەیە و بەخاڵێكی‬ ‫شكست بۆ ئەردۆغان لەقەڵەم دەدرێت‪.‬‬ ‫تەوەری دووەم‪ :‬چۆنیەتی پەیڕەوكردنی‬ ‫سیاسەتەكانی ب��وە ل��ەس��ەر ئاستی‬ ‫دەرەوە‪ .‬بەتایبەتی دوای سەرهەڵدانی‬ ‫تەوژمە ئیسالمیەكان كە لەدەرئەنجامی‬ ‫خۆپیشاندانەكانی دوای بەهاری عەرەبی و‬ ‫شەڕی سوریا و دەستوەردانی راستەوخۆی‬ ‫توركیا لەژێر چەمكی پان ئیسالمیزم و‬ ‫بەڕوەكەیتری مەبەست لەبوژاندەوەی‬ ‫هەژموونی دەوڵەتی عوسمانی جاران بوە‬ ‫بەسەر واڵتە ئیسالمیەكانی ناوچەكە‪ .‬لەم‬

‫ئه‌ردۆغان خۆی بۆ پۆستی سه‌رۆککۆماری ئاماده‌ ده‌کات‬ ‫ڕوەشەوە نەیتوانی دەستكەوتێكی ئەوتۆی‬ ‫بگرێتە دەس���ت‪ ،‬دەت��وان��ی��ن مەسەلەی‬ ‫دەس��ت��ێ��وەردان��ی لەسوریا وەك نمونە‬ ‫بهێنینەوە‪ .‬بەبێ پاڵپشتی دەوڵەتە‬ ‫زلهێزەكانی ناوچەكە توركیا لەناو ئەو‬ ‫شەڕەدا بەتەنیایی ماوەتەوە‪.‬‬ ‫ت��ەوەری سێیەم‪ :‬بارودۆخی ناوخۆی‬ ‫توركیایە‪ ،‬ئەویش چارەسەركردنی پرسی‬ ‫كوردە‪ ،‬كە هێشتا هەنگاوێك بۆ پێشەوە‬ ‫و دوو هەنگاو بۆ دواوە دەنێت‪ .‬هەرچەندە‬ ‫حكومەت دەیەوێت ئەم پرسە لە ناودەستی‬

‫خۆیدا بهێڵتەوە‪ ،‬چونكە كێشەیەكی‬ ‫دو س��ەرەی��ە س��ەب��ارەت بە ئ��ەردۆغ��ان‌و‬ ‫حوكومەتەكەی ڕەنگە بە فەراهەمكردنی‬ ‫بەشێك لە ئازادیەكانی زم��ان‌و كولتور‬ ‫بتوانێ‌ سۆزی دەنگدەری كورد بۆ خۆی‬ ‫ڕابكێشێت‪ ،‬بەاڵم داواكارییەكانی كورد لە‬ ‫گۆڕینی یاسا‌و دەستورێكی مەدەنیدا خۆی‬ ‫دەبینێتەوە‪ ،‬لەالیەكیتریشەوە ترسێكی‬ ‫زۆر لەئارادایە بەوەی هەوڵی پەكخستنی‬ ‫پڕۆسەی ئاشتی دەدرێ��ت‪ .‬حكومەتی‬ ‫ئاك پارتی تاڕادەیەكی باش نەیتوانیوە‬

‫زەمینەیەك لەگەڵ پ‪.‬ك‪.‬ك و ب‪.‬د‪.‬پ‪،‬‬ ‫دروستبكات بۆ دۆزینەوەی رێگەچارەیەكی‬ ‫موتڵەق بەچارەی پرسی كورد لە توركیا‪،‬‬ ‫ئ��ەم نیگەرانییە لە وتەكانی عەبدوڵاڵ‬ ‫ئۆجەالنیش ئاماژەی پێكراوە‪ .‬كەواتە‬ ‫هەڵە نیە ئەگەر بڵێین حكومەتەكەی‬ ‫ئەردۆغان‌و سیاسەتەكانی لەسەر ئاستی‬ ‫دەرەكی‌و ناوخۆیدا لە قەیرانێكی جدیدایە‬ ‫‌و ئاڕاستەی باكەی توركیا پێچەوانەی‬ ‫كەشتیەكەی ئەردۆغان هەڵیكردوە‪.‬‬

‫كؤمةآليةتى‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫«چاودێر» جۆرەكانی بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە لەكوردستان ئاشكرادەكات‬

‫رێكخراوەكان داوا دەكەن یاسایەكی مۆدێرن بۆ روبەڕوبونەوەی بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە دەربچێت‬ ‫هەولێر‪ -‬ئارام بۆرە‪:‬‬ ‫بازرگانیك����ردن بەمرۆڤ����ەوە چەندەها‬ ‫ج����ۆرو ش����ێواز لەخۆدەگ����رێ‌‪ ،‬بەپێ����ی‬ ‫لێكۆڵینەوەكانی����ش چەن����د ش����ێوازێك‬ ‫لەهەرێمی كوردس����تان هەستی پێكراوە‪،‬‬ ‫كە تیایدا بازرگان����ی بەمرۆڤەوە دەكرێ‌‪،‬‬ ‫بەتایبەت بازرگانیك����ردن بەمنداڵ‌و ژنان‌و‬ ‫كرێكاری بیانی‪ ،‬ه����اوکات رێکخراوه‌کانی‬ ‫کۆمه‌ڵی مه‌ده‌نی داوای یاسایه‌کی مۆدێرن‬ ‫ده‌که‌ن ب����ۆ روبوڕوبون����ه‌وه‌ی دیارده‌که‌‪.‬‬ ‫به‌پێی زانیارییه‌کانیش له‌ سه‌رتاس����ه‌ری‬ ‫جیهان����دا زیات����ر ل����ه‌ ‪ 29‬ملی����ۆن مرۆڤ‬ ‫بازرگانییان پێوه‌ ده‌کرێت‪.‬‬

‫هەندێ‌ باند كرێ����كار لەواڵتانی رۆژهەاڵتی‬ ‫ئەوروپاو واڵتانی ئاس����یاو عەرەب دەهێنن‬ ‫وەك����و فەرمانبەر بۆ هوتێل����ەكان كەچی‬ ‫لەشفرۆشیان پێوە دەكەن‪.‬‬ ‫ناوبراو دانانی یاسایەك بۆ رێگریكردن‬ ‫لەبازرگانیكردن بەم����رۆڤ رایدەگەیەنێت‪،‬‬ ‫پێویستە یاسایەكی هاوشێوەی حكومەتی‬ ‫فدرالی عی����راق دابنێین ئەویش یاس����ای‬ ‫بازرگانیك����ردن بەمرۆڤ ی����ا روبەروبونەی‬ ‫بازرگانیك����ردن بەمرۆڤ‪ ،‬س����اڵی رابردو‬ ‫لەبەغدا دەرچوە‪.‬‬ ‫رەمزی����ە زان����ا‪ ،‬وتیش����ی «چەندی����ن‬ ‫رێكخراوی����ش وەكو هارتالند و «‪»IOM‬‬ ‫و ێونام����ی كاری����ان كردوە لەس����ەر ئەم‬ ‫پرسە كە یاس����اكە تایبەتمەندی تێدابێ‌‪،‬‬ ‫چونكە هەرێمی كوردستان بەرەوكرانەوە‬ ‫دەڕوا هەركۆمەڵگایەكی����ش بەرەو كرانەوە‬ ‫ب����ڕوا چەندان حاڵ����ەت‌و دی����اردەی تێدا‬ ‫رودەدا‪ ،‬چونك����ە لەئێس����تادا چەندی����ن‬ ‫حاڵەت����ی بازرگانیكردن هەی����ە لەهەرێمی‬ ‫كوردستان بۆیە پێویس����تە روبەروی ئەم‬ ‫حاڵەتان����ە ببینەوە ئەمەش لەرێگای بونی‬ ‫یاسایەكەوە»‪.‬‬ ‫ئامارێكی ورد لەبەر دەستدا نیە‬ ‫رەمزی����ە زانا‪ ،‬بەڕێوەب����ەری رێكخراوی‬ ‫لێكۆڵین����ەوەو جێن����دەر نیگەرانە لەوەی‪،‬‬ ‫لەهەرێمی كوردستان‌و عیراقیش تائێستا‬ ‫هی����چ ئامارێكی ورد لەبەر دەس����تدا نیە‪،‬‬ ‫تەنها لەسەر ئاستی رێكخراو هەیە‪ ،‬ئەگەر‬ ‫یاسایەك نەبێ‌ ئەوا ئەو حاڵەتانەی هەیە‬ ‫بەرەو زیادبون دەڕوات‪ ،‬بەاڵم پێویس����تە‬ ‫بەر لەوەی یاساكە دەربچێ‌ زەمینە خۆشی‬ ‫بۆبكرێ‌‪ ،‬هاواڵتیان هۆشیاربكرێنەوە‪.‬‬

‫جۆرەكانی بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە‬ ‫لەكوردستان‬ ‫بەڕێوەب����ەری رێكخ����راوی لێكۆڵینەوە‌و‬ ‫جێندەر لە هەولێر بۆ «چاودێر» تیش����ك‬ ‫دەخاتە س����ەر جۆرەكان����ی بازرگانیكردن‬ ‫بەم����رۆڤ‌و رایدەگەیەن����ێ‌‪ ،‬چەندی����ن‬ ‫جۆر‌و ش����ێواز هەیە كە بەپێ����ی پێوەرە‬ ‫نێودەوڵەتی����ەكان دەكەوێت����ە خان����ەی‬ ‫بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە‪.‬‬ ‫رەمزیە زانا‪ ،‬باس لەوەدەكات‪ ،‬هێنانی‬ ‫كرێ����كاری بیان����ی ك����ە كارێك����ی زۆریان‬ ‫پێدەكەن‌و پارەیەك����ی كەمیان پێدەدەن‪،‬‬ ‫هەن����دێ‌ كاتی����ش پاس����پۆرتەكانیان لێ‌‬ ‫دەس����ێنن‪ ،‬هەروەها ئ����ەو ژنانەی لەماڵ‌و‬ ‫كۆمپانی����اكان كاردەك����ەن هەن����دێ‌ كات‬ ‫دەس����تدرێژی سێكس����یان كراوەتە سەر‬ ‫نەیانوێ����راوە باس����ی بك����ەن‪ ،‬یاخود ژن‌و‬ ‫من����داڵ دەهێنرێ‌ لەس����ەر ش����ەقامەكان‬ ‫بازرگانیكردن بەمرۆڤەوە تایبەت نیە‬ ‫سواڵیان پێدەكرێ‌‪ ،‬هەندێ‌ كات باند هەیە‬ ‫بە هەرێمێك‬ ‫لەپش����تیانەوە كە ئەو كارەیان پێ دەكەن‬ ‫پارێ����زەری رێكخ����راوی هارتالن����د‬ ‫رایان دەهێن����ێ‌ لەكۆتایش پارەكانیان لێ‌‬ ‫دەس����ێنن‪ ،‬جۆرێكی تریش ئەوكەسانەی ئەالی����ەن رایدەگەیەن����ێ‌ كاری ئ����ەوان‬ ‫بازرگان����ی بەئەندامەكان����ی لەش����یانەوە دەركردنی یاس����ایەكە بۆ ئەم مەبەس����تە‬ ‫دەك����رێ‌ ك����ە لەبەرامبەر پ����ارە ئەندامی یاخود ئەویاس����ایەی لەعی����راق دەرچوە‬ ‫لەشیان دەفرۆش����ن‪ ،‬زۆركات ئەو باندانە پێداچونەوەی پێدا بكرێ‌ و كاری پێبكرێ‌‪،‬‬ ‫بەڵێنی پارەیەكی زۆر بەو كەسانە دەدەن بەب����ێ‌ یاس����اش هیچ ناك����رێ‌‪ ،‬لەهەرێمی‬ ‫بۆكڕینی ئەندامی لەش����یان كەچی دواتر كوردس����تان بازرگانیك����ردن بەمرۆڤ����ەوە‬ ‫فێلێان لێدەك����رێ‌‌و پارەیەكی كەمیان پێ دەمێكە لەحاڵەت����ەوە بۆتە دیاردە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەدرێ‌‪ ،‬ی����ان ئەو باندان����ەی ژن لەخوارو لەنەبونی یاساش ناتوانرێ‌ ئاماری فەرمیت‬ ‫ناوەڕاست دەهێنن بۆ لەشفرۆشتن‪ ،‬یاخود دەستبكەوێ‌‪.‬‬

‫«لەسەرتاسەری جیهاندا ‪ 29‬ملیۆن‬ ‫هاواڵتی بازرگانییان پێوەدەكرێت»‬

‫رێزان جەوهەر‪ ،‬ئاماژە بەوەش����دەكات‪،‬‬ ‫لەبەر ئەوەی پێ����وەرەكان نێودەوڵتین و‬ ‫بازرگانیكردن بەمرۆڤی����ش تەنها تایبەت‬ ‫نی����ە ب����ە هەرێمێك ی����ا واڵتێ����ك بەڵكو‬ ‫تاوانێك����ی نێودەوڵەتی����ە‪ ،‬بۆیە عیراقیش‬ ‫یەكێك����ە لەو واڵتانەی پەیوەس����تبوە بەو‬ ‫یاس����ا نێودەوڵەتی����ەوە‪ ،‬بۆی����ە هەرێمی‬ ‫كوردس����تانیش لەگەڵ عیراقە پەیوەستە‬ ‫پێوەی‪ ،‬ئەو یاسایەش����ی لەعیراق دەرچو‬ ‫بەناوی رێگری كردن و پاراس����تنی مرۆڤ‬ ‫لەبازرگانیك����ردن پێ����وەی ب����ەاڵم ماوەی‬ ‫ساڵێكی كار پێوە نەكراوە‪.‬‬ ‫حاڵەتی بازرگانیكردن بەژنانەوه‌‬ ‫لە زیادبوندایە‬ ‫بەڕێوەب����ەری هەرێم����ی لەپرۆگرام����ی‬ ‫گەیش����تن بەدادپەروەری سەر بەئاژانسی‬ ‫ئەمەریك����ی بۆ گەش����ەپێدانی نێودوڵەتی‬ ‫«‪ »USAD‬باس لەوەدەكات‪ ،‬لەماوەی‬

‫چەند س����اڵی رابردو كۆمەڵێك حاڵەتیان‬ ‫تێبینی كردوە‪ ،‬لەوان����ەش بازرگانیكردن‬ ‫بەژنانەوە‪ ،‬بەپێی ئەو واقیعە ئابوریەشی‬ ‫لەهەرێم هەیە ئەو حاڵەتانە لەزیادبوندان‪،‬‬ ‫ب����ەاڵم زیاتر ئەوەی پەیوەندی بەكرێكاری‬ ‫بیانی����ەوە هەی����ە زۆر لەزیادبوندای����ە‬ ‫هەرچەن����دە كۆمەڵێك رێنمیایی وەزارەتی‬ ‫كارو كاروباری كۆمەاڵیەتی باش هەیە بۆ‬ ‫رێكخستنی كارەكانی كۆمپانیاكان كە لەو‬ ‫بوارەدا كاردەكەن‪ ،‬ب����ەاڵم ئەم حاڵەتانە‬ ‫لەنەبونی یاسایەك لەزیادبوندان‪.‬‬ ‫س����ەاڵح س����دیق‪ ،‬رونیدەكات����ەوە‪ ،‬ئەو‬ ‫كرێ����كارە بیانیان����ەی دەهێنرێن مامەڵەی‬ ‫خراپی����ان لەگەڵدا دەك����رێ‌‪ ،‬یان جۆرێك‬ ‫لەكڕی����ن‌و فرۆش����تنیان پێ����وە دەكرێ‌‪،‬‬ ‫هەروەها منداڵەكانی����ش بەكرێ‌ دەهێنرێ‌‬ ‫بۆ سواڵكردن‪.‬‬ ‫س����ەبارەت ب����ەو تێبینیانەی لەس����ەر‬ ‫كەم‌و كوڕیەكانی یاسای ژمارە ‪ 28‬ساڵی‬

‫‪ 2012‬دژ بەبازرگانیك����ردن بەمرۆڤ����ەوە‬ ‫هەیانە‪ ،‬بەڕێوەبەری هەرێمی لەپرۆگرامی‬ ‫گەیش����تن بەدادپ����ەروەری «‪»USAD‬‬ ‫رونیدەكات����ەوە‪ ،‬لەیاس����اكەدا هیچ جۆرە‬ ‫تایبەتمەندیەك����ی ن����ەداوە بەمن����داڵ‌و‬ ‫خوار تەمەنی ‪ 18‬س����اڵ‪ ،‬ك����ە بازرگانیان‬ ‫پێ����وە دەكرێ‌‪ ،‬ئەمەش خاڵێكی س����لبیە‬ ‫لەیاس����اكەدا هەیە‪ ،‬خاڵێكی سەرەكی كە‬ ‫زۆر بەالوازی باسكراوە ئەویش ناسینەوەو‬ ‫دیاریكردن����ی ج����ۆری قوربانیەكەی����ە‪،‬‬ ‫جگە لەپێناس����ەیەك ك����ە لەرێككەوتنامە‬ ‫نێوەدەوڵەتی����ەكان هێناویەت����ی هی����چ‬ ‫رونكردنەوەیەكی تێدا نیە كەچۆن دادورەو‬ ‫دەزگا ئەمنیەكان ج����ۆری ئەو قوربانیانە‬ ‫لەیەك جیا بكەنەوە‪ ،‬خاڵێكی تر باس����ی‬ ‫قەرەبوكردن����ەوەی ئەو قوربانیانە نەكراوە‬ ‫كە پێویس����تە قوربانی ل����ەڕوی ماددی‌و‬ ‫مەعنەویەوە قەرەبو بكرێنەوە كە لەیاسای‬ ‫واڵتانی دەوروبەر ئاماژەی پێكراوە‪.‬‬

‫كچانی تەمەندار‪ ...‬لەسوچی ژورەكانەوە بەرەو ژیانێكی نوێ‌‬ ‫سلێمانی‪ -‬ناهیدە‪:‬‬ ‫لەچەند مانگی راب����ردودا كۆمەڵەیەكی‬ ‫تایب����ەت بەكچان����ی تەمەن����دار دامەزرا‌و‬ ‫بەوتەی بەرپرسی كۆمەڵەكەش ئامانجیان‬ ‫ئاش����تكردنەوەی كچان����ی تەمەن����دارە بە‬ ‫كۆمەڵگە‪ ،‬چونكە بەش����ێك ل����ەو كچانە‬ ‫توش����ی گرفت����ی دارای����ی‌و كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫دەرونی بونەتەوە‪ ،‬هاوكات كۆمەڵەكە داوا‬ ‫دەكات حكومەت هاوكاریان بكات‪ ،‬بەڕای‬ ‫توێژەرانی كۆمەاڵیەت����ی‌و دەرونیش بونی‬ ‫كۆمەڵەیەكی لەو ش����ێوەیە هۆكار دەبێت‬ ‫بۆ ژیانێكی نوێی كچانی تەمەندار‪.‬‬ ‫داوای موچە دەكەن‬ ‫بەهار عەلی‪ ،‬تەمەن ‪38‬س����اڵ‪ ،‬یەكێكە‬ ‫لەو كچانەی ل����ە كۆمەڵی ئایندەی كچانی‬ ‫تەمەندار ناوی خ����ۆی تۆمار كردوە باس‬ ‫ل����ەوە دەكات‪ ،‬كاتێ����ك س����ەردانی ئ����ەو‬ ‫كۆمەڵی كردوە‪ ،‬بێ‌ بەرامبەر ناوی تۆمار‬ ‫كردوە‪ ،‬كاتێكیش بەدایك‌و باوكی دەڵێت‬ ‫« ل����ە كۆمەڵی ئایندە كچان����ی تەمەندار‬ ‫ناوم تۆمار كردوەو سودی بۆ كچان هەیەو‬ ‫خولی جۆراو جۆریان بۆ دەكاتەوەئەوانیش‬ ‫رێگریان لێنەكردوم»‪.‬‬ ‫بەه����ار‪ ،‬داواكاریش����ە حكومەت بەدەم‬ ‫داواكاریەكان����ی ئ����ەم كۆمەڵ����ەوە بچێت‌و‬ ‫موچەیەكی شیاویان بۆ دابین بكات‪ ،‬چونكە‬ ‫كۆمەڵگەك����ە لەس����ەرەتای كارەكانیدایە‪،‬‬ ‫لەالیەكی تریش����ەوە ئ����ەو كچانەی دەبنە‬ ‫ئەندام پێویستیان بەموچە هەیە‪ ،‬چونكە‬ ‫رۆژگار وای لێكردون تەمەنیان گەورەبێت‌و‬ ‫ژیانی هاوسەرگیری پێك نەهێنن‪.‬‬

‫ئ����ەم كۆمەڵەیە خولی‬ ‫بەس����ودیان بۆ بكاتەوە‬ ‫بێگومان زۆر كاریگەری‬ ‫لەس����ەر ژیان����ی ئ����ەو‬ ‫كچانە دەكات‌و ژیانیان‬ ‫دەگۆڕێت‪.‬‬

‫باری دەرونیان ئارامدەكاتەوە‬ ‫س����نور محەم����ەد‪ ،‬یەكێك����ی ت����رە‬ ‫ل����ەو كچان����ەی ك����ە تەمەنی ‪ 35‬س����اڵی‬ ‫تێپەڕاندوە‪ ،‬خۆشحاڵی خۆی بەكردنەوەی‬ ‫كۆمەڵەیەكی لەم ش����ێوەیە دەربڕی‌و باس‬ ‫لەوەدەكات‪ ،‬كۆمەڵەك����ە بۆ ئەو كچانەی‬ ‫زیاتر لە ‪ 200‬كچ‬ ‫كە نەخوێندەوارن‌و هیچ س����ەرچاوەیەكی‬ ‫ناویان تۆماركردوە‬ ‫دارایی����ان نی����ە زۆر پێویس����تە‪ ،‬چونكە‬ ‫ل����ەو بارەی����ەوە‬ ‫دەتوان����ن بەهرەكانیان بخەنەڕو‪ ،‬لەالیەكی‬ ‫تریش����ەوە ئەوانەی باری دەرونیان خراپە س����كرتێری ئاین����دەی‬ ‫كچان����ی تەمەن����دار‬ ‫لەو رێگەیەوە ئارام دەبنەوە‪.‬‬ ‫وتیشی «لەماوەیەكی نزیكدا سەردانی ب����اس ل����ەوەدەكات‪،‬‬ ‫كۆمەڵەی����ە دەك����ەم‌و ناوی خ����ۆم تۆمار ل����ە ‪2013/8/28‬دا‬ ‫دەك����ەم‪ ،‬هیواداریش����م ك����ە حكوم����ەت كۆ مە ڵە كە ی����ا ن‬ ‫پاڵپش����تی تەواومان ب����كات‌و موچەیەكی دامەزراوە‪ ،‬ئ����ەو كچە‬ ‫ش����یاومان ب����ۆ دابی����ن ب����كات‪ ،‬هەروەها تە مە ند ا ر ا نە ش����ی‬ ‫پاڵپش����تی كردنەوەی خول����ی درومانی‌و ناوی����ان تۆمارك����ردوە‬ ‫دەس����ت رەنگینی بكات‪ ،‬بەتایبەت بۆ ئەو ‪ 200‬ك����چ زیات����رە‬ ‫كچانەی كە نەخوێندەوارن زۆر پێویس����تە مەرجی����ش بۆ ناونوس����ین دەبێت تەمەنی‬ ‫تا فێری پیش����ەیەك ببن‌و سەرچاوەیەكی لەس����ەرو ‪30‬س����اڵیەوە بێ����ت‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئامان����ج لەدامەزراندنی ئ����ەم كۆمەڵەیەش‬ ‫داراییان هەبێت»‪.‬‬ ‫ئاش����تكردنەوەی كچان����ە ك����ە داب����ڕاون‬ ‫لەكۆمەڵگاكەی����ان‌و بێ‌ ئومێ����د‌و بێ‌ هیوا‬ ‫ژیانیان دەگۆڕێت‬ ‫تانی����ا ئەحم����ەد‪ ،‬تەمەن ‪ 48‬س����اڵ‪ ،‬بون‌و ماوەی ش����وكردنیان بەس����ەرچوەو‬ ‫فەرمانب����ەرە‪ ،‬رەخن����ە لەوەدەگرێ����ت كە تێی����ان پەڕاندوە‪ ،‬داواكاریش����ە حكومەت‬ ‫دره‌نگ ئەو ج����ۆرە كۆمەاڵنە دەكرێنەوە‪ ،‬موچەیەكی باش‌و ش����یاو ب����ۆ ئەو كچانە‬ ‫دەبوای����ە زوت����ر بكرانایەت����ەوە‪ ،‬چونكە دابین بكات‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا ئەو كچانەی‬ ‫خزمەتكردن����ە بەچینێك����ی كچ����ان ك����ە النەی����ان نیە بتوانرێت النەی����ان بۆ دابین‬ ‫لەچوارچێ����وەی دی����وارو ماڵەكاندا كاتی بكرێت‪.‬‬ ‫ئامین����ە عەلی حمەس����اڵح‪ ،‬ئەوەش����ی‬ ‫ش����وكردنیان تێپەڕی����وە بەه����ەر هۆیەك‬ ‫بێ����ت‪ ،‬ئەمەش وادەكات ج����ۆرە بێزاری‌و رونكردەوە‪ ،‬لەگەڵ وەزیری تەندروس����تی‬ ‫بێتاقەتییەك رویان تێبكات‪ ،‬بەردەوام لەو راوێژیك����ردوە ك����ە ئ����ەو كچان����ەی ل����ە‬ ‫چوارچێوەیەدا بس����وڕێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئەگەر كۆمەڵەك����ەدا ناوی����ان تۆم����ار ك����ردوە‪،‬‬

‫كچانی تەمەندار‬ ‫كۆمەڵەیەكی‬ ‫تایبەت‬ ‫دادەمەزرێنن‌و‬ ‫داوای هاوكاریش‬ ‫لەحكومەت‬ ‫دەكەن‬ ‫كاتێك نەخۆش كەوت����ن بەنیوە بەرامبەر‬ ‫چارەسەری نەخۆشیەكەیان بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو جەختدەكاتەوە‪ ،‬تاكە هاوكاری‬ ‫بۆ كۆمەڵەكەیان لەالیەن هێرۆ خانەوە بوە‬ ‫كە بینای بۆ گرتون‌و كرێی س����اڵێكی بۆ‬ ‫داون‪.‬‬ ‫كچان خۆیان بەرپرسیارن‬ ‫توێژەرێك����ی كۆمەاڵیەت����ی پێیی وایە‪،‬‬ ‫كاتێك كچان لەتەمەنی ئاسایی دەردەچن‌و‬ ‫ژیان����ی هاوس����ەرگیرییان پێكنەهێن����اوە‬ ‫لەكۆمەڵگ����ە داخراوەكاندا رێ����گا نادرێت‬ ‫ئەو كچان����ە كاربكەن‪ ،‬بۆی����ە كردنەوەی‬ ‫كۆمەڵەیەكی لەوشێوەیە بەباش دەزانرێت‬ ‫بۆ ئاشتكردنەوەی ئەو كچانە بەدەوروبەر‪،‬‬ ‫چونكە ئەوانە ماوەیەكی زۆرە لەكۆمەڵگا‬

‫داب����ڕاون‌و توش����ی چەندی����ن گرفت����ی‬ ‫كۆمەاڵیەتی‌و ئابوری‌و دەرونی بونەتەوە‪،‬‬ ‫ئەمەش ئەركی حكومەتە جۆرە یاسایەكی‬ ‫كۆمەاڵیەتی پتەوی هەبێ����ت‌و ئەم كچانە‬ ‫بخاتە ژێر چاودێری داراییەكی باشەوە‪.‬‬ ‫دڵشاد حەمەساڵح‪ ،‬ئاماژە بەوەشدەكات‪،‬‬ ‫هەندێ‌ كچ هەیە ك����ە بەهۆی خوێندنەوە‬ ‫توانیویەت����ی س����ەرچاوەیەكی داهات بۆ‬ ‫خۆی دەس����تەبەر ب����كات‪ ،‬ب����ەاڵم زیاتر‬ ‫مەبەس����ت لەو كچانەیە كە نەخوێنەوارن‌و‬ ‫لەچوارچێ����وەی ماڵەكاندان‪ ،‬چونكە زیاتر‬ ‫ئەو كچان����ە دەمێننەوە كە نەیانخوێندوە‪،‬‬ ‫هیچ سەرچاوەیەكی داراییان نیە‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەگەر كارێكی هەبێت زیاتر ئاشنا دەبێت‬ ‫بەكەسانی دەوروبەر‪.‬‬

‫‪10‬‬

‫بەر؟ مۆدای‬ ‫كوردستان‬ ‫وشەجاڕ‬ ‫الس�ل�ام علیك���م خۆشەویس���تانم‬ ‫هەواڵ���ی ئەم���ڕۆ بۆ هەم���و خەڵكی‬ ‫جیه���ان‌و ش���اری س���لێمانی‌و ب���ۆ‬ ‫وەزارەتی تەندروس���تی كوردس���تان‌و‬ ‫عی���راق‌و هەمو جیه���ان‪ ،‬چونكە منی‬ ‫بەندە خەڵكی س���لێمانیم زۆر خۆش‬ ‫ێ بۆی���ە ئاگاداریان دەكەمەوە لە‬ ‫دەو ‌‬ ‫هەرناخۆشیەك تا بەسەریان نەیەت‪،‬‬ ‫كوا وەزارەتە تەندروستیەكانی هەمو‬ ‫جیه���ان؟! من ش���ەیتانی گەورەم لە‬ ‫سێگ‪ ،‬لە چوارگ‪ ،‬ببورن لە بەرمودای‬ ‫كوردستان دۆزیوەتەوە خۆشەویستانم‬ ‫ب���ااڵی ‪ ١٦٠‬س���انتیمەترە‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫ئیرادەی ئەو خودا هیچكەس‌و تەنانەت‬ ‫حەزرەتی یا؟س���ا؟!ی سەر؟ژێروەرو‬ ‫بااڵ؟دەست؟ی پێشێلكراویش دەستی‬ ‫ناگاتە تاجەك���ەی‪ ،‬تاجێكی تەپاڵەی‬ ‫لەس���ەرەو دەڵێ تەپاڵە بۆ كەچەڵی‬ ‫باشە‪ ،‬الس�ل�ام علیكم خۆشەویستانم‬ ‫شیاكە بساون بەسەرتاندا با پرچتان‬ ‫نەڕوتێتەوەو ب���ە ئیزنی خوای گەورە‬ ‫دو ملیۆن‌و نیو كەسمان بێ بەرانبەر‬ ‫پێ چارەس���ەر ك���ردوە‪ ،‬چونكە منی‬ ‫بەن���دە بەیانی دەم���رم نامەوێ ئێوە‬ ‫پارە س���ەرف بكەن‪ ،‬بەس برادەرێكم‬ ‫هەیە دەبێ لەالی ئەو دوس���ەد دۆالر‬ ‫ب���دەن بە هەنگ؟ وی���ن و ڕەش؟ كە‬ ‫هەنگ؟وینەكە دەبێ هی مەلەكە بێت‬ ‫واتە دۆڵم���ەی مەلەكە بۆ كەچەڵی و‬ ‫سەڕ؟ەتانی مەمك و شیڕڕڕ؟پەنجەی‬ ‫گەمژێت���ی و ڤایرۆس���ی «كچ‪ .‬ئای‪.‬‬ ‫ڤی» و ئایدزی كوردایەتی باشەو منی‬ ‫بەندە نامەوێ ئەم زانستە بشارمەوە‪،‬‬ ‫لە پێناوی خودا وەعد بێ ئەوەی بزانم‬ ‫دەیساوم بەسەرتاندا بۆ سەرێشەیش‬ ‫زۆر باش���ە‪ ،‬چونك���ە ئەم���ن خەڵكی‬ ‫س���لێمانیم زۆر خۆش���دەوێت‪ .‬ئەها!‬ ‫بیرم چو السالم علیكم خۆشەویستانم‬ ‫عابایەكی س���و‪ ،‬زە‪ ،‬ڕە‪ ،‬ببورن سپی‬ ‫بەخ���ۆدا داوەو تیلماچك���ی عاباكەی‬ ‫دەدات���ە نەخۆش���ان ب���ۆ میفەڕك و‬ ‫دەبێ بە هیدفۆن پێنج سەعات گوێ‬ ‫ل���ە قورئان بگرێ���ت‪« .‬ڤیكتۆر جۆن‬ ‫ئۆلیڤ���ەر»ی جولەكە گوتی ریش���ی‬ ‫شەیتان ئەسپێ تێیداوەو بەناو لمتی‬ ‫ئۆقیانوسی شەریعەت‌و تەریقەت‌و ماڵ‬ ‫مامۆستادا ئەس���پەكەی تاو دەدات‌و‬ ‫كەس ناڵێ خاڵ���ە جەجاڵ كەرەكەت‬ ‫بەچەن! ئ���ەو جۆرەی ك���ە عیفریتە‬ ‫جاسوسی جولەكە‌و قەشە مەسیحییە‬ ‫جنۆكە خۆرەكانی برادەرم‪« ،‬ڤیكتۆر‬ ‫ج���ۆن ئۆلیڤ���ەر» باس���ی دەكات؛‬ ‫شەیتانی گەورە بە فرۆشتنی تەپاڵەو‬ ‫گ‪ ،‬ببورن شەرابەن گهورا بژێوی ژیانی‬ ‫دابیندەكات‌و السایی خوا دەكاتەوە‌و‬ ‫لەس���ەر زەلكاوی كوردستان عەرش‌و‬ ‫كورس���ییەكی تەزوی���ری ب���ۆ خۆی‬ ‫بونیات ناوە! بەرمودای كوردس���تان‬ ‫بۆت���ە پایتەختی ش���ەیتانی گەورە‌و‬ ‫قەش���ە راوچییەكانی جنۆكەو كابرای‬ ‫جل سو‪ ،‬زە‪ ،‬ڕە‪ ،‬س���پی بەنیازە بە‬ ‫هاودەستیی ئۆلیڤەر جولەكەو قەشە‬ ‫جنۆكە خۆرەكان ئاینی ئیس�ل�ام لە‬ ‫ناو كورددا س���وك بكات‌و چاوبەستی‬ ‫لەخەڵك كردوە‌و جنۆكەیەكی باڵداری‬ ‫ناردوە دەمی وەزیری تەندروس���تی‌و‬ ‫سەرۆك وەزیران ببەستێت و خەڵك؟‬ ‫ببورن جنۆكە بەڕێزەكان كەمەنكێش‬ ‫بكات‌و شیاكە بس���اوێ بەسەریاندا‌و‬ ‫می���زە حوش���تریان پێ بفرۆش���ێت‌و‬ ‫دەس���تە چەورەكەی خۆی بس���اوێ‬ ‫بەس���ەر مامۆس���تایانی ئاینی‌و ئاینی‬ ‫ئیسالمدا‪ ،‬السالم علیكم كوا وەزارەتە‬ ‫تەندروس���تیەكانی هەم���و جیه���ان‬ ‫ئامادەم بە ئیزنی خوای بێ بەرانبەر‬ ‫چارەسەری هەمو نەخۆشەكانی ئایدز‬ ‫بك���ەم‌و پزیش���كەكان فێربكەم پیش‬ ‫بم���رم تا ئەم خەڵك���ە لەمردن رزگار‬ ‫بكەین ئەوەش بەڵگە لەخۆمەوە ناڵێم‬ ‫كە ئەم گەنجە ئایدزی هەبو بۆماوەی‬ ‫دو مانگ ش���یفامان بۆ هێنا بەندەی‬ ‫خوای عەلی مەحمود‪.‬‬

‫ثشو‬

‫ذمارة (‪ )449‬دو شةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫بۆ نەهێشتنی گەندەڵی‪ ،‬بەڕوتی وتارەكەی خوێندەوە‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫بەهۆی ئ��ەو گەندەڵیانەی لەبواری‬ ‫بەرهەمهێنانی وزەدا دەكرێت لەمەكسیك‌و‬ ‫وەك ناڕەزایی دەربڕینێك‪ ،‬ئەنتۆنیۆ‬ ‫گارسیا ئەندام پارلەمانی ئۆپۆزسیۆن‬ ‫لەحزبی شۆڕشی دیموكرات‪ ،‬لەكاتی‬ ‫پێشكەشكردنی وتەكەیدا ل ‌ه پارله‌مان‬ ‫تەنها جلوبەرگی ژێ��رەوەی لەبەر خۆی‬ ‫هێشتەوەو بەڕوتی وتەكەی پێشكەشكرد‪.‬‬ ‫گارسیا‪ ،‬لەقسەكانیدا ئاماژەی بەخراپی‬ ‫رەوش��ی بەكارهێنان‌و بەرهەمهێنانی‬ ‫وزە ك����ردوە ل��ەم��ەك��س��ی��ك‪ .‬وتیشی‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫لەشاری دالیان لەسەر دەریای سپی‬ ‫ن��اوەڕاس��ت لەتوركیا‪ ،‬مەلەوانگەیەكی‬ ‫تایبەتی كرایەوە كە لەبری ئاو‪ ،‬قوڕاوی‬ ‫تێدایە‪ ،‬كاتێك مەلەوانەكان دەچنە ناوی‬ ‫هەمو گیانیان دەبێت بەقوڕ‪ ،‬ئەمەش تەنها‬ ‫بۆخۆشی‌و كات بەسەربردنەو خاوەنی‬ ‫مەلەوانگەكەش دەڵێت «سودێكی زۆری‬

‫هەیە بۆ پێستی م��رۆڤ‌و لەچرچبون‌و‬ ‫قڵیشان دەیپارێزێت‪ ،‬سااڵنەش لەوەرزی‬ ‫زستاندا رێژەی مەلەوانان‌و گەشتیاران‬ ‫ب��ەڕێ��ژەی��ەك��ی زۆر س���ەردان���ی ئ��ەم‬ ‫مەلەوانگەیە دەكەن كە لەچەند شوێنێكی‬ ‫جیاوازدا كراوەتەوە‌و ژن‌و پیاو پێكەوە‬ ‫مەلەلەناو قوڕدا دەكەن!‪.‬‬

‫لەئێستادا مەكسیك زۆرت��ری��ن رێ��ژەی‬ ‫وزە بەكاردەهێنێت لەئاستی جیهاندا‪،‬‬ ‫ئێوەش وەك ئەندام پارلەمان ئەم بوارە‬ ‫گرنگەتان فەرامۆشكردوە‪.‬‬ ‫لەنوێترین ك��ۆب��ون��ەوەی خۆیشیدا‬ ‫پارلەمانی مەكسیك بەكۆی ‪ 353‬دەنگ‬ ‫لەدژی ‪ 134‬دەنگ‪ ،‬بڕیار درا گرێبەست‬ ‫ل��ەگ��ەڵ كۆمپانیا بیانیەكان بكرێت‬ ‫بەمەبەستی بەرهەمهێنانی وزە‪ ،‬و‬ ‫چاكسازی بەرفراوان لەو بوارەدا ئەنجام‬ ‫بدرێت‪.‬‬

‫@@@‪@R@ @Q‬‬

‫@@‬

‫‪@@Q‬‬ ‫‪@@R‬‬ ‫‪@@S‬‬ ‫‪@@T‬‬ ‫‪@@U‬‬ ‫‪@@V‬‬ ‫‪@@W‬‬ ‫‪@@Y‬‬ ‫‪@@QP‬‬ ‫‪@@QQ‬‬ ‫‪QR‬‬

‫میدیاكان‪:‬‬ ‫پێگەی ئەلیكترۆنی گڵۆبال تایمز‪-‬ی چین‪ ،‬وێنەی نەشتەرگەرییەكی باڵوكردەوە‪،‬‬ ‫كە بۆ یەكەمجارە لەجیهاندا ئەنجامدەدرێت‪ .‬دوای ئەوەی شیاو وی‪ ،‬كرێكاری‬ ‫كۆمپانیای نەوت لەهەرێمی هینان‪ ،‬دەستی بەر ئامێرێكی ئاسن دەكەوێت‌و‬ ‫دەقرتێت‌و بەزویی دەگەینرێتە نەخۆشخانە‪ ،‬بەمەبەستی زیندو هێشتنەوەی‬ ‫دەستی‪ ،‬پزیشكەكان راستەوخۆ نەشتەرگەری چاندنی بۆ دەكەن لەقاچیدا‪ ،‬بۆ‬ ‫ئەوەی مولولە خوێنیەكان‌و خانەكانی دەستی لەفەوتان بپارێزن‪.‬‬ ‫لەئێستاداو دوای مانگێك‪ ،‬لەچاندنەكە پزیشكەكان دەستی شیاویان گواستۆتەوە‬ ‫بۆ شوێنی سروشتی خۆی‪ .‬تانگ جویو سەرۆكی تیمی نەشتەرگەریەكە بەگلۆبال‬ ‫تایمز‪-‬ی راگەیاند‪ ،‬زوگەیاندنی شیاو بەنەخۆشخانە‪ ،‬هۆكارێكی سەرەكی بوە بۆ‬ ‫ئەوەی بتوانین دەستی لەفەوتان بپارێزن‪ .‬وتیشی‪ ،‬جگە لەچەند نەشتەرگەریەك‪،‬‬ ‫شیاو وەزرشی زۆری پێویستە تاكو دەستی بگەڕێتەوە دۆخی جارانی خۆی‌و كاری‬ ‫ێ بكات‪.‬‬ ‫گرانی پ ‌‬

‫راهێنانی هەمبەرگر مەترسیدارە!‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫ب�ڵاوب��ون��ەوەی وێ��ن��ەی دانیشتنی‬ ‫مامۆستایەك لەسەر پشتی مندااڵنی‬ ‫دایەنگایەك لەتۆڕە كۆمەاڵیەتیەكان‬ ‫لەچین‪ ،‬هەرای زۆری نایەوە‪ ،‬لەو وێنەیەدا‬ ‫نزیكەی ‪ 20‬منداڵ كە تەمەنیان لەنێوان‬ ‫چوار بۆ پێنج ساڵە‪ ،‬لەنێوان سیسەم‬ ‫دانراون‌و مامۆستاكەشیان بەپێكەنینەوە‬ ‫لەبەشی سەرەوە دانیشتوە‪.‬‬ ‫وێنەكە ل��ە ‪27‬ی مانگی راب���ردو‬ ‫لەدایەنگەیەكی ش��اری تشانگشای‬ ‫پایتەختی هەرێمی هونان گیراوە‪ .‬دوای‬ ‫گلەیی‌و نارەزایی زۆرێك لەدایك‌و باوكان‌و‬ ‫بەرپرسانی هەرێمەكە‪ ،‬بەڕێوەبەری‬

‫وش ـ ــةى ي ـ ــةكـ ـت ـ ـ ــرب ـ ـ ـ ـ ـ ِر‬

‫‪@@X‬‬

‫بۆ یەكەمینجار دەستێكی قرتاو‬ ‫دەگەڕێتەوە‬

‫مەلەوانگەی (قوڕ)یش پەیدابو‬

‫‪11‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@S‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@‪@@@@QR@@@@@@QQ@@@@@QP@@@@@@Y@@@@@@X@@@@@@@W@@@@@@V@@@@@@U@@@@@@T‬‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬ ‫@@‬

‫ستونی‪:‬‬ ‫ئاسۆیی‪:‬‬ ‫‪-1‬ش���اعیرێكی كۆچك���ردوی كوردە‬ ‫‪-1‬خۆشەویس���تی‪ ،‬ئاگ���ر هەیەتی‪،‬‬ ‫زۆرجار دێتە دی ‪-2‬ماڵی وەرزشكاران‪-2 ،‬نی���وەی هان���ا‪ ،‬بەرگێك���ە‪ ،‬تایبەتە‬ ‫وەك یەكن‪ ،‬گەڕەكێكی كۆنی سلێمانیە بەئاو ‪-3‬ش���ارۆچكەیەكە لەكوردستان‪،‬‬ ‫‪-3‬خ���ڕەو لینج���ەو بەدرەختەوەی���ە ‪ +‬بازاڕێك���ە لەس���لێمانی ‪-4‬رەگەزەكەی‬ ‫میوەیەكە ‪-4‬ناوێكی پیاوانەیە «پ»‪ ،‬بچوك���ە‪ ،‬تایبەتە بەلێنان���ی خواردن‪،‬‬ ‫پیس���ایی باڵندە ‪-5‬پێگەیشت «پ»‪ ،‬نیوەی قەشە ‪-5‬دواین بەرگ‪ ،‬شاگردی‬ ‫بەشێكە لەلەش���ی گیانلەبەر‪ ،‬دو دانە سایەق «پ» ‪-6‬گوندێكی بەناوبانگە‪،‬‬ ‫«پ» ‪-6‬ژێ���ر «پ»‪ ،‬جۆرە چەكێكە‪ ،‬بۆ هاتوچۆی���ە ‪-7‬رەنگێكە‪ ،‬روەكێكە‪،‬‬ ‫ێ ‪-7‬میهرەجانێكی جیهانیە‪ ،‬وەك یەك���ن ‪-8‬دیانەتێك���ە «پ»‪،‬‬ ‫دەپۆش���ر ‌‬ ‫رەنگێك���ە «پ»‪ ،‬نەخێ���ر «پ» ئەوەش���ێنرێ‌ ‪ +‬كانزایەك���ە «پ»‬ ‫ێ ‪-9‬چیایەك���ە لەكوردس���تان‪ ،‬خەیاری‬ ‫‪-8‬باڵندەیەك���ە «پ»‪ ،‬باخ���ی ت���ر ‌‬ ‫‪-9‬گۆرانیبێژێك���ی كۆچك���ردوی كوردە بچوك ‪-10‬چوو ‪ +‬باڵندەیەكە‪ ،‬بەچكەی‬ ‫‪-10‬مرۆڤ‪ ،‬ش���ازە بۆ زەاڵتە‪ ،‬كەس���ی ب���و‪ ،‬ژمارەیەكە ‪-11‬تەنیش���ت «پ»‪،‬‬ ‫ب���ەدە «پ» ‪-11‬دوان لەبەز‪ ،‬درەخت س���ەرە‪ ،‬خێ���را «پ» ‪-12‬یاریچییەكی‬ ‫هەیەتی‪ ،‬لەس���ینەما هەبو «پ» ‪ -12‬بەناوبانگی ریال مەدرید بو‪.‬‬ ‫درۆ‪ ،‬گوندێكە لەشارباژێر‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫لەوشەی «داو»‪ 15 ،‬وشە‬ ‫بنوسە‪ ،‬بەمەرجێك وشەی‬ ‫«داو» كەوتبێتە كۆتایی‬ ‫وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬سارداو‪ ،‬كەنداو‪،‬‬ ‫گەرداو ‪ ....‬هتد‪.‬‬ ‫براوەی پێشو‪:‬‬ ‫نەجم ئەبوبەكر كەالری‬

‫دای��ەن��گ��ەك��ە ب���ەم ش��ێ��وەی��ە وەاڵم���ی‬ ‫دانەوەو وتی‪ :‬ئەم یاریكردنە ناسراوە‬ ‫بەهەمبەرگر‪ ،‬كە جۆرێكی وەرزش��ەو‬ ‫هاوكاری منداڵەكە دەكات بۆ گەرمبونی‬ ‫الشەی پێش دەستپێكردن بەمەشق‌و‬ ‫راهێنان‌و هەمو رێوشوێنەكانی پاراستنی‬ ‫سەالمەتی مندااڵنی تێدا گیراوەتەبەر‪.‬‬ ‫پسپۆرێكی وەرزش��ی��ی هەرێمەكەش‬ ‫رایگەیاند‪ ،‬راهێنانی هەمبەرگر رێگە‬ ‫پ��ێ��دراوە‌و سیسه‌مەكان نایەڵن زیان‬ ‫بەمنداڵەكان بگات‪ ،‬بەاڵم پێویستە لەو‬ ‫راهێنان‌و وەرزشانە دروبكەوینەوە كە‬ ‫روبەڕوی مەترسیمان دەكەنەوە‪.‬‬

‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫ئاهەنگێك بۆ ‪ 1000‬ژنی تەاڵقدراو‬ ‫كاور‬ ‫‪4/20-3/21‬‬

‫دوانة‬ ‫‪6/20-5/21‬‬

‫ـ كەس بەگێل مەزانە‪،‬‬ ‫س����ود ل��ەه��ەڵ��ەك��ان��ت‬ ‫وەرگرە‪ ،‬خۆشییەك دێتە‬ ‫رێ��ت‌و لەخۆشەویستیدا‬ ‫میدیاكان‪:‬‬ ‫بێتە ه��ۆك��ارێ��ك ب��ۆ ك��ەم��ك��ردن��ەوەی هەواڵێكی زۆر گرنگ‬ ‫كاریگەریشی‬ ‫‌و‬ ‫ن‬ ‫خێزانیەكا‬ ‫گیروگرفتە‬ ‫زۆرینە‬ ‫نەیجیریای‬ ‫كانو‪-‬ی‬ ‫والیەتی‬ ‫دەبیستیت‪.‬‬

‫ـ ش���وێ���ن ك��ڵ�اوی‬ ‫ب����اب����ردو م����ەك����ەوە‪،‬‬ ‫گ��رن��گ ب��ەرن��ام��ەی��ەك��ی‬ ‫نوێیە ب��ۆ ك��ارەك��ان��ت‪،‬‬ ‫لەخۆشەویستیدا شتێك‬ ‫هەیە ناوی راستگۆییە‪،‬‬ ‫وریابە‪.‬‬

‫مسوڵمان‪ ،‬هەستا بەسازدانی ئاهەنگێك‬ ‫بۆ نزیكەی هەزار ژنی تەاڵقدراو‪ ،‬كە زۆرێك‬ ‫لەو ژنانە بەهۆی توندوتیژیەكانی شەڕی‬ ‫ناوخۆوە هاوسەرەكانیان لەدەستداوە‪،‬‬ ‫لەبڕیارێكی نوێی ویالیەتەكەشدا هاتوە‪،‬‬ ‫غەرامەی هەر پیاوێك دەكرێت بەبڕی ‪50‬‬ ‫هەزار نیرەی نەیجیری ئەگەر بەبێ‌ هۆ‬ ‫ژنەكەی تەاڵق بدات‪.‬‬ ‫رەبیعو كوانكاسوا حاكمی ویالیەتی‬ ‫كانو بۆ دەزگاكان رایگەیاند‪ ،‬پێدەچێت‬ ‫دروس��ت��ك��ردن��ی خ��ێ��زان ب��ۆ ئ��ەم ژنانە‬

‫هەبێت لەسەر كەمكردنەوەی رێ��ژەی‬ ‫تاوانكاری‌و بەدرەوشتی‌و بەكارهێنانی‬ ‫مادە هۆشبەرەكان‪ .‬هاوشێوەی هەرێمی‬ ‫كانو‪ ،‬نزیكەی هەشت هەزار ژنی بێوەژنی‬ ‫تر لەوالیەتی زامگار داوایان پێشكەش‬ ‫بەحكومەتی واڵت��ەك��ەی��ان ك���ردوە كە‬ ‫ئامادەن هاوسەرگیری بكەن‪ ،‬بەهۆی‬ ‫خراپی باری ئابوری‌و توندوتیژیەكانەوە‬ ‫سااڵنە زۆرێ��ك لەهاواڵتیانی نەیجیریا‬ ‫دەبنە قوربانی‪.‬‬

‫طا‬ ‫‪5/20-4/21‬‬

‫ـ ئەم ماوەیە سەبرت‬ ‫ه���ەب���ێ‌‪ ،‬پ��ڕۆژەی��ەك��ی‬ ‫كۆن سەرهەڵئەداتەوە‪،‬‬ ‫ێ كە‬ ‫دڵ���ت پ��ی��س ن��ەب�� ‌‬ ‫خۆشەویستەكەت لەگەڵ‬ ‫كەسێكدا دەدوێ‌‪.‬‬

‫قرذاأل‬ ‫‪7/20-6/21‬‬

‫ـ واز لەهەڵچون بێنە‪،‬‬ ‫ئ��ەم هەفتەیە سەفەر‬ ‫ێ‬ ‫مەكە‪ ،‬كەسێك ئەیەو ‌‬ ‫ێ بڵێ‌‪،‬‬ ‫شتێكی گرنگت پ ‌‬ ‫ێ بگرەو سەركەوتو‬ ‫گو ‌‬ ‫ئەبیت‪.‬‬

‫رَ‬ ‫شي ‪21‬‬ ‫‪8/21-7/‬‬

‫ـ كۆتایی بەتوڕەبونی‬ ‫بەیانیان بێنە‪ ،‬كارێكی‬ ‫ێ باری داراییت باش‬ ‫نو ‌‬ ‫دەك��ات‪ ،‬چیت هەیە بۆ‬ ‫خۆشەویستەكەتی باس‬ ‫بكە‪.‬‬ ‫فةريك‬ ‫‪9/22-8/22‬‬

‫ـ ئ��ەوەن��دە م��ەچ��ۆرە‬ ‫ژێر ب��اری قەرزارییەوە‪،‬‬ ‫ئەم هەفتەیە هەواڵێكی‬ ‫خۆش دەبیستی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫خۆشەویستەكەتدا كەمدو‬ ‫مەبە‪.‬‬

‫تةرازو‬ ‫‪10/22-9/23‬‬

‫ێ‬ ‫ـ بڕوا بەقسەی هەند ‌‬ ‫ل��ەه��اوڕێ��ك��ان��ت م��ەك��ە‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫وریابە كەسێك ئەیەو ‌‬ ‫ێ بگەیەنێ‌‪ ،‬ئەم‬ ‫زیانت پ ‌‬ ‫هەفتەیە بەكەسێكی زویر‬ ‫ئاشت ئەبێتەوە‪.‬‬ ‫دوثشك‬ ‫‪11/22-10/23‬‬

‫ـ متمانەی ت��ەواوت‬ ‫ب���ەخ���اوەن ك��ارەك��ەت‬ ‫ه��ەب��ێ‌‪ ،‬ل��ەك��ارك��ردن��دا‬ ‫ت��ەم��ەڵ��ی م��ەن��وێ��ن��ە‪،‬‬ ‫وان��ەی��ەك��ی ن��وێ‌‌و باش‬ ‫لەخۆشەویستیدا فێر‬ ‫دەبی‪.‬‬

‫كةوان‬ ‫‪12/20-11/23‬‬

‫ـ هەرگیز خ��ۆت بەزل‬ ‫م����ەزان����ە‪ ،‬ئ���ەم���ڕۆژان���ە‬ ‫خۆشییەك دێتە رێ��ت‪،‬‬ ‫دڵت پیس نەبێ‌‌و شانازی‬ ‫ب���ەوەوە بكە كەسێكی‬ ‫دڵسۆز هاوڕێتە‪.‬‬ ‫طيسك‬ ‫‪1/19-12/21‬‬

‫ێ‬ ‫ـ پ����ارە ل��ەش��ت��ی ب ‌‬ ‫ك��ەڵ��ك��ا س���ەرف م��ەك��ە‪،‬‬ ‫ك���ەس���ێ‌ م���ژدەی���ەك���ی‬ ‫خ��ۆش��ت دەدات�����ێ‌‪ ،‬الی‬ ‫خۆشەویستەكەت هیچ‬ ‫ێ منەت مەكە‪.‬‬ ‫ێ ب‌‬ ‫شت ‌‬

‫سةتأل‬ ‫‪2/18-1/20‬‬

‫ـ كەر ویستت كارێكی‬ ‫نوێ‌ بگریتە دەست‪ ،‬ئەوا‬ ‫پ��رس‌و را بەهاوڕێكانت‬ ‫بكە‪ ،‬خۆشەویستەكەت‬ ‫لێت كەوتۆتە شكەوە‪،‬‬ ‫وریابە‪.‬‬ ‫نةهةنط‬ ‫‪3/20-2/19‬‬

‫ـ ئ�����ەم م���اوەی���ە‬ ‫ب��ەخ��ت��ەوەری��ت‪ ،‬رێ��ز‬ ‫لەبەرامبەرەكەت بگرە‪،‬‬ ‫ناحاڵی بونێك لەنێوان‬ ‫ت��ۆو ب��ەرام��ب��ەرەك��ەت‬ ‫ب���ەاڵم‬ ‫رودەدات‪،‬‬ ‫ئاساییە‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبردنى هونةرى‪:‬‬ ‫جةليل حس َين ‪ -‬سؤران عةبدولَآل نةقشبةندي‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫ناونیشان‪:‬‬ ‫سلێمانی – گردی ئەندازیاران‬ ‫نزیك هۆڵی رۆشنبیری‬ ‫ئاسیا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردتێل‪3290668 :‬‬ ‫فانۆس تیلیكۆم‪07480134687 :‬‬ ‫كۆڕەك‪07501147133 :‬‬ ‫دابەشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬ ‫ ‬ ‫چاپخانە‪ :‬كوردستان‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫‪w w w .c ha w d ernews .com‬‬

‫‪No. (449) 23-12-2013‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

‫كچە كوردێك دەچێتە هۆڵیود‬ ‫‪..1976/12/21‬‬ ‫یادی لێدانی‬ ‫پارێزگاری سلێمانی‬

‫میدیاكان‪:‬‬

‫دیالن گوێن‪ ،‬كچە كوردێكی دانیشتوی سویدە‌و‬ ‫ئەكتەری شانۆیی‌و سینەمایە‪ ،‬ئەكادیمیای ئەمەریكی‬ ‫بۆ دراما لەلۆس ئەنجلوس تەواو كردوە‪ ،‬تا ئێستا‬ ‫لەچەندین بەرهەمی شانۆیی‌و درامای تەلەفزیۆنیدا‬ ‫رۆڵ��ی بینیوە‪ ،‬بەهۆی ج��وان�ی‌و سەرنجڕاكێشی‬ ‫روخ��س��اری��ی��ەوە ب��ۆ چەندین فیلمی سینەمایی‬ ‫هەڵبژێردراوە‪ ،‬دوایەمین بەشداریكردنی كاندیدە بۆ‬ ‫رۆڵبینین لەفیلمێكی هۆڵیود و لەئامادەسازیدایە بۆ‬ ‫رۆڵ بینین لەو فیلمەدا‪.‬‬ ‫دی�لان گوێن‪-‬لەبارەی ئەو فیلمە بۆ میدیاكان‬ ‫وتی "ئەمە یەكێك بو لەخەونەكانم كە بۆ فیلمێكی‬ ‫هۆڵیود رۆڵ ببینم‪ ،‬تا ئێستا زیاتر لە‪ 15‬فیلم‌و‬ ‫بەرهەمی هونەریی لەسوید‌و ئەمەریكادا رۆڵم بینیوە‪،‬‬ ‫دوایەمین بەشداریكردنیشم هەڵبژێردراوم بۆ رۆڵ‬ ‫بینین لەفیلمێكی هۆڵیود بەناوی (‪Dracula‬‬ ‫‪ ،)year zero‬ئێستاش لەئامادەسازیداین‌و ساڵی‬ ‫داهاتوش دەكەوێتە سەر شاشەی سینەماكان‪".‬‬

‫(‪ )37‬ساڵ لەمەوبەر‪ ،‬دوای مانگێك لە شەهیدكردنی شەهیدانی سەركردە‬ ‫(خاڵە شیهاب‌و جەعفەرو ئەنوەر) وەكو كاردانەوەی تۆڵەسەندنەوەیان‪ ،‬سەعات‬ ‫(‪ )8:37‬دەقیقەی بەیانی‪ ،‬سەرپەرشتی لێدانی پارێزگاری سلێمانیم كرد‪ .‬كە‬ ‫چاالكیەكی بێوێنەی سەردەمی خۆی بوو‪ ،‬لەمێژووی شۆڕشەكانی كوردستاندا‪.‬‬ ‫چاالكیەكە بەمشێوەیە بوو‪:‬‬

‫وه‌اڵمی ئه‌و ده‌ست ‌ه ره‌ش ‌ه درایه‌وه‌ ک ‌ه کێله‌که‌ی شکاند‬

‫عەدنان‌و دیاری‌و كیژان‪ ،‬رۆحی شێركۆ رادەژەنن‬

‫چاودێر‪ :‬زاموا‪:‬‬

‫ئێوارەی هەینی ‪ ،12/20‬بەئامادەبونی‬ ‫ژمارەیەكی زۆر لەهەوادارانی شیعر‌و مۆزیك‬ ‫لەهۆڵی رۆشنبیریی سلێمانی‪ ،‬ئۆركسترای‬ ‫سلێمانی بەهاوكاری وەزارەتی رۆشنبیریی‪،‬‬

‫نمایشی پ��ان��ۆرام��ای «م��ەرگ��ەس��ات��ی»‬ ‫پێشكەشكرد‪ ،‬ئ��ەم ك��ارە سیمفۆنییە‬ ‫ل��ەه��ەردو چامەشیعری (گۆڕستانی‬ ‫چراكان‪ ،‬خاچ‌و مار‌و رۆژمێری شاعیرێك)‬ ‫ی شێركۆ بێكەسەوە وەرگیرابو‪ ،‬بەسۆلۆو‬ ‫دەنگی (عەدنان كەریم‪ ،‬دیاری قەرەداغی‪،‬‬ ‫كیژان ئیبراهیم خەیات) ئاواز‌و مۆزیكی‬

‫غەمگین ف��ەرەج‌و بەڕابەرایەتی مستەفا‬ ‫عەباس‪ ،‬بەهۆی زۆری ئامادەبوانەوە‪،‬‬ ‫ئۆركسترای سلێمانی‪ ،‬دوج��ار لەسەر‬ ‫یەك ئەم بەرهەمەیان بۆ بینەرێكی زۆر‬ ‫پێشكەشكرد‪.‬‬ ‫غەمگین ف���ەرەج‪ -‬ئ���اوازدان���ەری ئەم‬ ‫بەرهەمە ئۆركستراییە بە «چاودێر»ی‬

‫کچه‌ کوردێک و کچه‌ ئه‌ڵمانییه‌ک‬ ‫«دیالۆگی بێده‌نگ» پێشکه‌ش ده‌که‌ن‬ ‫چاودێر‪-‬كامۆ‪:‬‬

‫بۆ دوەمینجار لەم مانگەدا‪ ،‬ئەمڕۆ‬ ‫دوش��ەم��م��ە ‪ ،12/23‬كچە ك��وردێ �ك‌و‬ ‫ئەڵمانییەك لەشاری بەرلین‪ ،‬نمایشێكی‬ ‫شانۆیی ب��ەن��اوی دی��ال��ۆگ��ی بێدەنگ‬ ‫پێشكەش دەك���ەن‪ ،‬شانۆگەرییەكە‬ ‫بەرهەمی ش��اری ده��ۆك�ە‌و لەنواندنی‬ ‫ك��ەڤ��اڵ س��دق��ی –ده�����ۆك‌و ك��ۆری��ن‬ ‫موهیل‪-‬بەرلین‪ ،‬شانۆگەرییەكەش باس‬ ‫لەسەفەر‌و گەشتی كچە كوردێك دەكات‬ ‫لەكوردستانەوە بۆ ئەڵمانیا‪.‬‬ ‫كەڤاڵ سدقی لەبارەی ئەم نمایشەوە‬ ‫بە»چاودێر»ی راگەیاند‪ :‬سەرەتای ئەم‬ ‫مانگە ئەم شانۆگەرییەمان لەبەرلین‬

‫نمایشكرد‪ ،‬ئەمڕۆیش كە دوشەممەیە‪،‬‬ ‫نمایشەكە پێشكەش دەك��ەی��ن��ەوەو‬ ‫ه��ی��واداری��ن دەرف�����ەت ب��ڕەخ��س��ێ�ت‌و‬ ‫لەبەرنامەشماندایە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫ئ���ەم نمایشە ش��ان��ۆی��ی��ە پێشكەش‬ ‫بكەینەوە‪.‬‬ ‫ل��ەب��ارەی چ��ی��رۆك��ی شانۆییەكە‪،‬‬ ‫كەڤاڵ وتی «دەقەكە خۆم نوسیومە‪،‬‬ ‫بەئەڵمانی‌و ك��وردی نواندن دەكەین‪،‬‬ ‫بەشێكی زۆری بەسەرهاتی خۆمە‬ ‫لەهاتنم بۆ ئەڵمانیا‌و مامەڵەی هاواڵتیانی‬ ‫ئەم واڵتە لەگەڵ ژن‌و پەناهەندە‌و چەند‬ ‫الیەنێكی ت��ری كولتوری ژن��ی ك��ورد‬ ‫لەكوردستان‌و ئەوروپا»‪.‬‬

‫مەال بەختیار‬

‫راگەیاند‪ :‬ئەم بەرهەمە لەدو چامە شیعری‬ ‫مامۆستا شێركۆ بێكەسەوە ئامادەكراوە‪،‬‬ ‫هاوكات وەاڵمێكە بۆ ئەو دەستە رەشانەی‬ ‫كە كێلەكەیان شكاند‪ ،‬سوپاسی ئەو‬ ‫جەماوەرە زۆرەی سلێمانی دەكەین‪ ،‬ئەمە‬ ‫پەیامێك بو بۆ خۆشەویستی‌و هونەر‌و‬ ‫مۆزیك لەكوردستان‪.‬‬

‫یەكەم‪ :‬دوو پێشمەرگەی شۆڕش‌و (‪ )4‬كەسی ناوشار بەشداریمان تیا كرد‪.‬‬ ‫دووەم‪ :‬دوای دوو هەفتە نەخشەكێشان‌و بیركردنەوە لە باشترین نەخشەی‬ ‫چاالكیەكە‪ ،‬كە هیچ هاواڵتیەك بەرنەكەوێ‌‪ ،‬بڕیاری لێدرا‪.‬‬ ‫سێهەم‪ :‬شەهید عەلی عەسكەری‌و كاك ساالر عەزیز‪ ،‬لەسەر داوای من (‪)5‬‬ ‫پێشمەرگەیان هەڵبژاردبوو‪ ،‬كە هاتنە ناو شار‪ ،‬تەنها دوانیان راستیان دەكردو‬ ‫ئەوانی تر هەر دەم بون‌و ناردماننەوە!!‬ ‫چوارەم‪ :‬هەندێك لە بەرپرسانی ناو شار‪ ،‬بەقسە كارەكانیان پێخۆشبوو‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئامادەش نەبون یەك سەعاتیش پێشمەرگەكان داڵدە بدەن‪ .‬بەڵكو كە نزیك‬ ‫كەوتینەوە لە جێبەجێكردنی نەخشەكە‪ ،‬ئەوانە داوایان دەكرد‪ ،‬واز لە نەخشەكە‬ ‫بهێنین‪ ..‬چونكە مەحاڵە!‬ ‫پێنجەم‪ :‬ئەوانەی تەقەیان لە پارێزگار كرد‪ ،‬قارەمانی ئەفسانەیی (سۆران‬ ‫هەورامی)‌و (فاخر‪ -‬كەركوك) بوو‪.‬‬ ‫شەشەم‪ :‬ئەو سەیارەیەی پێشمەرگەكانی گواستەوە‪ ،‬سەیارەی باوكی د‪ .‬رێكەوت‪-‬ی‬ ‫وەزیری تەندروستی‌و سایەقەكەش (عەبەی خورشە)ی قارەمان كە لە پێشمەرگایەتیدا‬ ‫ناوی (ئاسۆ) بوو‪.‬‬ ‫حەوتەم‪ :‬ئەوانەی بەشداریان لە چاالكیەكە كرد‪ ،‬جگە لە دوو پێشمەرگەكە‪،‬‬ ‫ئەم جوامێرانەن‪ - 1 :‬دلێری سەید مەجید‪ - 2 .‬شەهید سەرداری برینپێچ (باوكی‬ ‫سیروان) كە لە ماڵەكەیدا دوای چاالكیەكە‪ ،‬پێشمەرگەكانی هەتا شەو پەنادا‪.‬‬ ‫‪ - 3‬شەهید ئەحمەدی ئەندازیار‪ ،‬كە پێش چاالكیەكە پێشمەرگەكانی حەواندەوەو‬ ‫بەوهۆیەشەوە‪ ،‬گیراو لەسێدارە درا‪.‬‬ ‫هەشتەم‪ :‬لەناو ئەوانەی بڕیار بوو بەشداری چاالكیەكە بكەن‪ ،‬تەنها (‪)2‬‬ ‫كەسیان كە زانییان لە جێبەجێكردنی نەخشەكە نزیك كەوتوینەتەوە‪ ،‬خۆیان‬ ‫دزیەوەو كێشەی گەورەشیان بۆ ناینەوە‪.‬‬ ‫نۆهەم‪ :‬هەموو ئەو كەرەسانەی لە چاالكیەكەدا بەكارهێنران‪ - 1 :‬دوو‬ ‫كاڵشینكۆف‪ - 2 .‬دەمانچەیەك‪ - 3 .‬زەمبیلەیەك بۆ گواستنەوەی چەكەكان‪.‬‬ ‫‪ - 4‬پالیسێك بۆ شكاندنی دەرگای سەرەوەی ئەو مزگەوتەی لەپشتەوە دەیڕوانی‬ ‫بەسەر جادەی مەولەویدا‪ ،‬سەروی فولكەی شەهید قازی محەمەد‪.‬‬ ‫دەهەم‪ :‬هەر ئەو رۆژە‪ ،‬بەرێوبەرایەتی موخابەرات‌و ئیستخبارات‌و ئەمن‪ ،‬لە‬ ‫بەغدادەوە بەكۆپتەر گەیشتنە سلێمانی‪ ،‬بۆ لێكۆڵینەوە‪.‬‬ ‫یانزەهەم‪ :‬دڵسۆزانی سلێمانی‌و كوردستان لەبەر سەركەوتنی چاالكیەكە‪،‬‬ ‫پیرۆزباییان لەیەك دەكرد‪.‬‬ ‫دوانزەهەم‪ :‬ئەوانەی لە ئەنجامدانی چاالكیەكە دەترسان‪ ،‬دوایی دەهاتنەالمان‌و‬ ‫پیرۆزباییان لێدەكردین‪.‬‬ ‫سیانزەهەم‪ :‬ئەوكاتە تەمەنم ‪ 22‬ساڵ بوو‪ ،‬رۆژی چاالكیەكە‪ ،‬دایكم لە خانەقینەوە‬ ‫هاتبووە سەردانم‪ .‬لەماڵی شەهید جەمالە رەش بوم‪ .‬چوم بۆ ئەنجامدانی كارەكەو‬ ‫گەڕامەوە‪ ،‬بەبێئەوەی بهێڵم هەستیپێبكەن‪ .‬بەاڵم شەهید جەمال دوایی زانی‌و‬ ‫ماچیشی كردم‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا دەڵێم‪ :‬چاالكی شۆڕشگێڕانەی ئاوهاو تۆڵەسەندنەوەی شەهیدان‪،‬‬ ‫هەمیشە مایەی شانازین‪ .‬نەك تیرۆركردنی رۆژنامەنوسان‪ ،‬یان بێتاوانان‪ ،‬كە هەتا‬ ‫هەتایە مایەی شەرمەزارین‪.‬‬ ‫لەگەڵ ساڵوم بۆ ئەوانەی جوامێر بون لەئەنجامدانی چاالكیەكەدا‪.‬‬ ‫ساڵو لە ئارامگای خاڵە شیهاب‌و هاوڕێكانی‪..‬‬ ‫كێلی شەهید (سۆران هەورامی)یش‪ ،‬فرمێسكرێژ دەكەم‪.‬‬

‫رۆیشتنێك بەتەنیشت سكارلیت‪-‬ەوە‬ ‫میدیاكان‪:‬‬

‫ل��ەك��ات��ی ب��ەڕێ��وەچ��ون��ی فێستیڤاڵی‬ ‫سینەمایی نێودەوڵەتی ئیمارات (‪)diff‬‬ ‫لەهوتێل ئارمانی بورجی خەلیفە‪ ،‬كە‬ ‫تیایدا چەندین ئەكتەرو سینەماكارو‬ ‫گۆرانیبێژی جیهانی بانگهێشتكرابون‪.‬‬ ‫لەناویشیاندا سكارلیت جوهانسون‪-‬ی‬ ‫گۆرانبێژی ئەمەریكی‪ ،‬لەوئاهەنگەدا‬ ‫زۆرێك لەئامادەبوان هەستان بە بەخشینی‬ ‫ب��ڕێ��ك ه��اوك��اری م���ادی ب��ۆ رێكخراوی‬ ‫ئۆكسفام‪ ،‬هاواڵتیەكی ئیماراتی كە‬ ‫هۆگری دەنگی سكارلیت‪-‬ە ئامادەیی خۆی‬ ‫نیشاندا بە بەخشینی بڕی ‪ 55‬هەزار دۆالر‬

‫بەرێكخراوەكە‪ ،‬بەمەرجێك لەئاهەنگەكەدا‬ ‫لەتەنیشت سكارلیت جوهانسون لەسەر‬ ‫فەرشی سور رێبكات‪.‬‬ ‫ل��ەالی��ەن خۆیشیەوە سكارلیت وەك‬ ‫باڵیۆزی رێكخراوی ئۆكسفام بەمیدیاكانی‬ ‫راگەیاند‪ ،‬زۆر خۆشحاڵم بەپێشكەشكردنی‬ ‫ئەم دیاریە بەنرخە‪ ،‬هیوام وایە بتوانم‬ ‫زۆرترین بڕی هاوكاری بۆ رێكخراوەكە‬ ‫ك��ۆب��ك��ەم��ەوە‪ .‬رێ��ك��خ��راوی خ��ێ��رخ��وازی‬ ‫ئوكسفام‪ ،‬ساڵی ‪ 1942‬دامەزراوە‪ ،‬نزیكەی‬ ‫‪ 15‬رێكخراوی جیهانی لەخۆدەگرێت‌و‬ ‫ل��ەب��وارەك��ان��ی ه������ەژاری‪ ،‬برسێتی‪،‬‬ ‫گەشەپێدان‪ ،‬فریاگوزاریدا كار دەكات‪.‬‬

‫له‌ژماره‌كانى داهاتودا‬ ‫ره‌خنه‌ی چاودێر ده‌قی شیعریی ته‌یب جه‌بار‪ ،‬ئه‌حمه‌دی مه‌ال‪،‬‬ ‫هه‌ردو ده‌قی براوه‌ی خه‌اڵتی سێهه‌می شیعر له‌ حه‌ڤده‌هه‌مین‬ ‫فێستیڤاڵی گه‌الوێژدا باڵو ده‌کاته‌وه‌‬ ‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫سه‌رپه‌رشتیار‪ :‬سامی هادی‬

‫ذمارة (‪ )390‬دوشةممة ‪ 2013/12/23‬ثاشكؤيةكي هةفتانةي رةخنةيي ئةدةبي روناكبرييية‬

‫«هونه‌ر جوانی نییه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ده‌رخه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی بوونه‌»‬ ‫د‪ .‬محه‌مه‌د كه‌مال ده‌رباره‌ی میتافیزیك و كۆتایی هونه‌ر قسه‌ ده‌كات‬ ‫ئا‪ :‬ڕه‌خنه‌ی چاودێر‬ ‫فۆتۆ‪ :‬بیار ره‌شید‬ ‫میتافیزیك و كۆتایی هونه‌ر‪ ،‬ناونیشانی باسێكی د‪ .‬محه‌مه‌د‬ ‫كه‌مال بوو‪ ،‬فه‌لسه‌فه‌كار و مامۆستای زانكۆ له‌ واڵتی ئوسترالیا‪،‬‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه ناوه‌ندی ئه‌ندێش��� ‌ه پێشكه‌ش���ی كرد و تیایدا به‌ دیدێكی‬ ‫بوونگه‌راییان���ه‌ و ل��� ‌ه ڕوانگ���ه‌ی بۆچوونه‌كان���ی هایدگه‌ره‌وه‌‪،‬‬ ‫ده‌رباره‌ی پرسی هونه‌ر و كاریگه‌ریی ته‌كنه‌لۆژیا له‌سه‌ر هونه‌ر‪،‬‬ ‫دوا‪.‬‬ ‫سه‌ره‌تای باسه‌كه‌ی‪ ،‬ده‌رباره‌ی ئێستاتیكا بوو‪ ،‬ئاماژه‌ی به‌و‌ه‬ ‫دا‪ ،‬ئێستاتیكا ب ‌ه مانای جوانی نایه‌ت‪ ،‬به‌ڵكوو بریتییه‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌ستكردن‪ .‬ئاماژه‌ی به‌وه‌ش دا‪ ،‬ئیستاتیكا جه‌ختكردن ‌ه له‌سه‌ر‬ ‫دوانه‌ی خود و بابه‌ت و دروستكردنی هه‌ستێكی ناوه‌كی له‌گه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ند یاخود كار‌ه هونه‌رییه‌كاندا‪ .‬باسی له‌وه‌ش كرد‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئه‌فاڵتوونه‌وه‌ تا ئێستا كه‌س نه‌یتوانیو‌ه و ناتوانێت پێناسه‌ی‬ ‫جوانی بكات‪ ،‬ئه‌م ‌ه ل ‌ه كاتێكدا هه‌موانیش باسی جوانی ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫به‌شێكی زۆری باسه‌كه‌ی د‪ .‬محه‌مه‌د كه‌مال‪ ،‬ده‌رب��اره‌ی‬ ‫بااڵده‌ستی و مه‌ترسیی ته‌كنه‌لۆژیا بوو له‌سه‌ر مرۆڤ و هونه‌ر‬ ‫به‌تایبه‌تی‪ .‬وتی‪« :‬له‌ سه‌رده‌می ته‌كنه‌لۆژیادا هه‌موومان بووین‬ ‫ب ‌ه ئامێر و كه‌لوپه‌ل‪ ،‬به‌ هۆی ئاماده‌یی هه‌موو شتێكه‌و‌ه‬ ‫بیركردنه‌وه‌مان له‌ ده‌ست داوه‌‪ ،‬ته‌كنه‌لۆژیا پرسیاركردنی‬ ‫كوشتووه‌ و داهێنان نه‌ماوه‌ و كولتوورێكی بازاڕی دروست‬ ‫بووه‌‪ ،‬ك ‌ه كارێكی وای كردووه‌ كولتوورێكی ته‌كنه‌لۆژی زاڵ‬ ‫بێت و تیایدا هه‌موو مرۆڤه‌كان ل ‌ه یه‌كتری بچن و جیاوازییه‌كان‬ ‫نه‌مێنن‪».‬‬ ‫ده‌رباره‌ی هونه‌ریش له‌ سه‌رده‌م و كولتووری ته‌كنه‌لۆژیادا‪،‬‬ ‫ئه‌و فه‌لسه‌فه‌كار‌ه وتی‪« :‬له‌م سه‌رده‌مه‌دا هونه‌ریش بووه‌ت ‌ه‬ ‫كه‌لوپه‌ل و ل ‌ه بازاڕه‌كاندا ده‌فرۆشرێت‪».‬‬ ‫ته‌ئكیدی له‌وه‌ش كرده‌وه‌‪ ،‬له‌وه‌ها سه‌رده‌مێكدا و بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫ل ‌ه هونه‌ر تێبگه‌ین‪ ،‬پێویست ‌ه ئیستاتیكا بگۆڕین بۆ فه‌لسه‌فه‌‪،‬‬ ‫چونك ‌ه ب ‌ه ب��ڕوای ئ�ه‌و‪ ،‬ئیستاتیكا هیچ په‌یوه‌ندییه‌كی ب ‌ه‬ ‫هونه‌ره‌وه‌ نییه‌‪.‬‬ ‫وه‌ك د‪ .‬محه‌مه‌د كه‌مال ل ‌ه هایدگه‌ره‌و‌ه گواستییه‌وه‌‪ ،‬هونه‌ر‬ ‫بریتی نییه‌ له‌ جوانی‪ ،‬به‌ڵكوو ده‌رخه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی بوونه‌‪.‬‬ ‫نموونه‌كه‌شی ب ‌ه دوو كاری هونه‌ری هێنایه‌وه‌‪ ،‬یه‌كێكیان تابلۆی‬ ‫جووت ‌ه پێاڵوه‌كه‌ی ڤانكوخ بوو‪ ،‬كه‌ تیایدا ئاماژه‌ی به‌وه‌ كرد‪،‬‬

‫هه‌ر سه‌یری ئه‌و جووت ‌ه پێاڵو‌ه بكرێت‪ ،‬ئه‌و‌ه ده‌رده‌كه‌وێت‬ ‫كه‌ پێاڵوه‌كان هیی كه‌سێكی هه‌ژارن و كه‌سێكی جووتیار ل ‌ه‬ ‫پێی كردوون و زه‌وییه‌كی هه‌یه‌ و سه‌رقاڵی ژیانی هه‌ژارانه‌ی‬ ‫خۆیه‌تی‪ .‬له‌و ڕوانگه‌یه‌شه‌وه‌‪ ،‬ئه‌و كاره‌ هونه‌ریی ‌ه ده‌رخه‌ری‬ ‫ڕاسته‌قینه‌ی بوونه‌‪.‬‬ ‫كاری هونه‌ریی دووه‌میش‪ ،‬كارێكی ڕوشدی ئه‌نوه‌ر بوو‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫هونه‌رمه‌ندێكی كورده‌ و ل ‌ه ئوسترالیا داده‌نیشێت‪ ،‬كاره‌كه‌ی‬ ‫بریتی بوو له‌ دروستكردنی هێالنه‌یه‌ك‪ ،‬به‌اڵم پڕ ل ‌ه بزماری‬ ‫ژه‌نگاوی‪ .‬خوێندنه‌وه‌كه‌ی د‪ .‬محه‌مه‌د به‌و جۆره‌ بوو‪ ،‬كه‌ هێالن ‌ه‬ ‫وات ‌ه ماڵ‪ ،‬یان نیشتیمان‪ ،‬ك ‌ه هه‌میشه‌ گوزارشت ‌ه له‌ ئارامی‬ ‫و ئاسووده‌یی‪ ،‬به‌اڵم ئه‌و بزمارانه‌ له‌ ناویدا‪ ،‬وات ‌ه نائارامی‬ ‫و ئازارچه‌شتن ل ‌ه ڕۆژگ��اری ئه‌مڕۆماندا‪ ،‬له‌ ماڵدا یاخود ل ‌ه‬ ‫نیشتیماندا‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌وه‌ش ده‌رخه‌ری ڕاسته‌قینه‌ی بوونه‌‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌رچی باسی ل�ه‌وه‌ش كرد ك ‌ه ته‌كنه‌لۆژیا س��وودی ب ‌ه‬ ‫هونه‌ر گه‌یاندووه‌‪ ،‬به‌وه‌ی بۆ نموون ‌ه هه‌ر كه‌سێك ده‌توانێت‬ ‫هه‌ر كارێكی هونه‌ری هه‌بێت له‌ ئینته‌رنێته‌وه‌ ڕابكێشێت و‬

‫ل ‌ه ماڵه‌كه‌یدا هه‌ڵیواسێت‪ ،‬به‌اڵم نه‌یشارده‌وه‌ كه‌ ته‌كنه‌لۆژیا‬ ‫مه‌ترسیی گه‌وره‌ی بۆ سه‌ر هونه‌ر هه‌یه‌‪ .‬پێشی وا بوو ناتوانرێت‬ ‫ته‌كنه‌لۆژیا ڕه‌ت بكرێته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم هێمای بۆ ئه‌و‌ه كرد‪ ،‬بۆ‬ ‫ئه‌وه‌ی هونه‌ر ل ‌ه مه‌ترسییه‌كانی ته‌كنه‌لۆژیا دوور كه‌وێته‌وه‌‪،‬‬ ‫یان خۆی له‌گه‌ڵ بگونجێنێ‌‪ ،‬پێویست ‌ه ته‌كنه‌لۆژیا ڕه‌ت بدات‬ ‫نه‌وه‌ك ڕه‌تی بكاته‌وه‌‪.‬‬ ‫به‌شێكی تری باسه‌كه‌ی ده‌رباره‌ی هونه‌رمه‌ند و كاری هونه‌ری‬ ‫بوو‪ ،‬ڕایگه‌یاند‪ ،‬كاری هونه‌ری له‌ نه‌بوونه‌و‌ه ده‌ست پێ ده‌كات‬ ‫و دێته‌ بوون‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌شه‌ هونه‌رمه‌ند داهێنه‌ره‌‪.‬‬ ‫ل ‌ه باسه‌كه‌یدا‪ ،‬كه‌مال بۆچوونی ئه‌فاڵتوون و ئه‌رستۆی‬ ‫ڕه‌ت كرده‌وه‌ ده‌رباره‌ی هونه‌ر‪ ،‬كه‌ پێیان وایه‌ هونه‌ر بریتیی ‌ه‬ ‫له‌ الساییكردنه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ڕای وا بوو‪ ،‬ئه‌گه‌ر هونه‌رمه‌ندێك‬ ‫پۆرترێتی كه‌سێكیش بكێشێت‪ ،‬ئه‌وا پۆرترێك ‌ه كارێكی هونه‌ریی ‌ه‬ ‫و بریتی نییه‌ له‌ كه‌سی پۆرترێ‌ له‌سه‌ر كێشراو‪.‬‬ ‫وتیشی‪« :‬ناكۆكیی زۆر ل ‌ه نێوان زه‌وی و جیهاندا هه‌یه‌‪،‬‬ ‫هونه‌رمه‌ندیش به‌رده‌وام ده‌یه‌وێت زه‌وی بكات به‌ جیهان‪ .‬بۆ‬

‫نموونه‌‪ ،‬هونه‌رمه‌ندێك ل ‌ه به‌ردێك په‌یكه‌ری شاعیرێك ده‌كێشێت‪،‬‬ ‫له‌و كاته‌دا ئێمه‌ به‌رده‌ك ‌ه نابینین‪ ،‬به‌ڵكوو په‌یكه‌ره‌ك ‌ه ده‌بینین‪،‬‬ ‫ئه‌مه‌ له‌ كاتێكدا خودی به‌رده‌كه‌ش ئاماده‌یی هه‌یه‪«‌.‬‬ ‫ده‌رب��اره‌ی بینه‌ر و بایه‌خی له‌سه‌ر كاری هونه‌ریی‪ ،‬ئه‌و‬ ‫لێكۆڵه‌ر‌ه وتی‪« :‬به‌بێ‌ بینه‌ر‪ ،‬هونه‌ریش هیچ بایه‌خێكی نییه‌‪،‬‬ ‫مه‌به‌ست ل ‌ه بینه‌ر كه‌سانی هونه‌رخوازن‪ ،‬ئه‌وانه‌ی ده‌یانه‌وێت ل ‌ه‬ ‫كار‌ه هونه‌ره‌ییه‌كان تێبگه‌ن‪ ،‬ئه‌و بینه‌رانه‌ بڕیار له‌سه‌ر بایه‌خ و‬ ‫نه‌مریی كارێكی هونه‌ری ده‌ده‌ن و هه‌ر ئه‌وانیشن پارێزگاری ل ‌ه‬ ‫هونه‌ره‌كه‌ ده‌كه‌ن نه‌وه‌ك هونه‌رمه‌نده‌كه‪».‬‬ ‫د‪ .‬محه‌م���ه‌د كه‌م���ال‪ ،‬لێكۆڵه‌ر و فه‌لس���ه‌فه‌كارێكی كورده‌‪،‬‬ ‫خزمه‌تێك���ی به‌رچاو و بێوێنه‌ی به‌ بواری فه‌لس���ه‌ف ‌ه كردووه‌‪،‬‬ ‫جگ ‌ه ل���ه‌ كاره‌ ناوازه‌ به‌نرخه‌كانی خۆی‪ ،‬ده‌رباره‌ی به‌ش���ێكی‬ ‫گرنگ ل ‌ه فه‌لس���ه‌فه‌ و قوتابخانه‌كان‪ ،‬هاوكات چه‌ندان شاكاری‬ ‫گه‌وره‌ و كاریگه‌ری فه‌لسه‌فیی وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر زمانی كوردی‬ ‫و ماوه‌یه‌كی زۆریشه‌ ل ‌ه واڵتی ئوسترالیا مامۆستای زانكۆیه‌‪.‬‬

‫مرۆڤ ئاژەڵێکی چاوەڕوانە‬ ‫لە یادی ‪ ٢٤‬ساڵەی مەرگی ساموێل بیکێتی مەزندا‬ ‫ئا‪ :‬ڕەخنەی چاودێر‬ ‫ساموێل بيکێت‪ ،‬لە بەرهەمەکانیدا‪ ،‬بەبێ ئەوەی نیازی‬ ‫گێڕانەوەی چیرۆک‪ ،‬یان گااڵڵەی پالنێکی هەبێت‪ ،‬دەپەرژێتە‬ ‫سەر بارودۆخی هەرزان و پووچی مرۆڤ لە جیهاندا‪ .‬ئەو بە‬ ‫باشی‪ ،‬پێگەی مرۆڤی تەنیای سەردەمەکەی‪ ،‬کە مرۆیەکی‬ ‫تێپەڕیو بە ماڵوێرانییەکانی جەنگە‪ ،‬هەم لە پەیڤ و هەم لە‬ ‫فەزای بەرهەمەکانیدا جێ دەکاتەوە‪ .‬زمانی بەرهەمەکانی‬ ‫بیکێت‪ ،‬هەڵگری تەنزێکی تاڵە‪ ،‬کە هەوڵی بەتاڵکردنەوەی‬ ‫مانای نێوان پەیوەندی و زمان دەدات‪ .‬دنیای ساموێل‬ ‫بیکێت‪ ،‬دنیایەکی بان‪-‬واقیعییە‪ ،‬کە تێیدا مرۆڤێکی‬ ‫گیرخواردوو لە جۆرێک بەتاڵیدا‪ ،‬هەوڵێکی دەبەنگانە بۆ‬ ‫بەردەوامیی پەیوەندییەکان دەدات‪.‬‬ ‫دەکرێت بگوترێت‪ ،‬بەرهەمەکانی بیکێت‪ ،‬درکێکی‬

‫دڵتەزێنن ل��ەو تراژیدییەی ک��ە ه��ام ل��ە شانۆنامەی‬ ‫«دوایاری»ـدا دەڵێت‪« :‬ئێوە لەسەر زەوین‪ ،‬بەبێ هیچ‬ ‫چارەیەک‪».‬‬ ‫ساموێل بیکێت‪ ،‬ئەگەرچی ن��ووس��ەری ڕۆمانەکانی‬ ‫وەک «مۆلۆی» و «مالۆن دەمرێت»ـە‪ ،‬بەاڵم ناوبانگی‬ ‫ئەو زیاتر بە هۆی شانۆنامەکانییەوەیە و بە یەکەمین‬ ‫ئەبسۆردنووس دێتە هەژمار‪ ،‬کە توانیویەتی ناوێک بۆ‬ ‫خۆی دروست بکات‪.‬‬ ‫بیکێت‪ ،‬ل��ە ساڵی ‪١٩٦٩‬ـ����دا‪ ،‬ب��ە ه��ۆک��اری ئ��ەوەی‬ ‫«نووسراوەکانی لە قاڵبی ڕۆمان و شانۆنامەدا‪ ،‬هەژارییە‬ ‫ساموێل بیکێت‪ ،‬لە ‪١٣‬ـی ئەپڕێلی ‪١٩٠٦‬ـدا‪ ،‬لە دبلن‪ -‬ئیرلەندا‬ ‫مەعنەوییەکانی مرۆڤی ئەمڕۆیی دەخەنە ڕوو» خەاڵتی کرد‪ .‬ڕەتکردنەوەی خەاڵتی نۆبڵ‪ ،‬بێمەیلی بۆ قبووڵکردنی‬ ‫نۆبڵی پێ ڕەوا بینرا‪ ،‬کە هەڵبەت بیکێت ئەمەی بە ئەرک و بارپرسیارێتییەک دەخاتە ڕوو‪ ،‬کە پێوەندە بەم لە دایک بوو‪٢٢ .‬ـی دیسەمبەری ‪ ١٩٨٩‬لە هەمان شاردا کۆچی‬ ‫دوایی کرد‪ .‬دوێنێ‪ ،‬کە ڕۆژی لەدایکبوونی بوو‪ ٢٤ ،‬ساڵ بەسەر‬ ‫کارەسات ناوزەد کرد و لە وەرگرتنی‪ ،‬خۆی بە دوور گرت‪ .‬خەاڵتەوە‪.‬‬ ‫مردنی نووسەری «لە چاوەڕوانیی گۆدۆدا» تێپەڕی‪.‬‬ ‫ئەم ڕووداوە بووە هۆی زیاترناسینی و بردنەسەرشانۆی‬ ‫تێکسته‌کانی و چاپی بەرهەمەکانی ڕوویان لە زیادبوون‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫««‬

‫‪2‬‬

‫گفتوگۆ له‌گه‌ڵ نه‌جیب مه‌حفووزدا‬

‫ئاواته‌خواز بووم له‌نێو سینه‌مادا بنووم‬

‫و‪ .‬له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪ :‬توانا حه‌مه‌نووری‬ ‫* ده‌توان���ی وێن���ه‌ی ئ���ه‌و گه‌ڕه‌كه‌مان بۆ‬ ‫بكه‌یت كه‌ تێیدا گه‌وره‌ بوویت؟‬ ‫ـ له‌ س���اڵی ‪ 1911‬ل ‌ه خانووى ژمار‌ه ‪ 8‬ل ‌ه‬ ‫مه‌یدان���ی (بیت القازی) له‌ گه‌ڕه‌كی جه‌مالیی ‌ه‬ ‫ل ‌ه دایك بووم‪ ،‬ئه‌و گه‌ڕه‌ك ‌ه هێشتا ئاسه‌واری‬ ‫ت���ا ئه‌مڕۆیش هه‌ر ماوه‌‪ ،‬ك���ووره‌ی ئاگردان و‬ ‫خانوو‌ه بچووكه‌كان ك ‌ه نه‌خشونیگاری كۆنیان‬ ‫هه‌ب���وو‪ ،‬هه‌ندێكیان ڕووخێن���دران و ته‌الری‬ ‫تازه‌یان ل ‌ه شوێنی دروست كرد‪.‬‬

‫ته‌لعه‌ت تاهیر‬

‫دو هه‌فت‌ه جارێک ده‌ینوسێت‬

‫كێ كۆلن ویلسۆنى‬ ‫بیرماوه‌؟‬ ‫* بیره‌وه‌ری���ی منداڵیت چۆن دێته‌ یاد ك ‌ه‬ ‫ئادگار‌ه سه‌ره‌تاییه‌كانتی ده‌رخست؟‬ ‫ـ له‌گ���ه‌ڵ ه���اوڕێ منداڵه‌كانم���دا‪ ،‬وێنه‌ی‬ ‫گه‌نجه‌كان���ی گه‌ڕه‌كه‌كه‌مانم بی���ر دێت كه‌ ل ‌ه‬ ‫بۆنه‌كانی هاوسه‌رگیری و شه‌ڕه‌كانی گه‌ڕه‌كدا‬ ‫ل���ه‌ په‌نج���ه‌ره‌ی ماڵه‌كه‌مانه‌وه‌ ته‌ماش���ایانم‬ ‫ده‌كرد‪ ،‬ژنی س���اده‌م دێته‌ یاد ك ‌ه كوتاڵێكی‬ ‫ڕه‌ش���ی ل ‌ه خۆیه‌وه‌ ده‌ئااڵند‪ ،‬هه‌روه‌ها ژنانی‬ ‫چین���ی ناوه‌ڕواس���ت‪ ،‬ژنی كه‌س���ایه‌تییه‌كان‬ ‫ك���ه‌ س���واری عاره‌بان��� ‌ه ده‌ب���وون‪ ،‬وێن���ه‌ی‬ ‫خۆپیش���اندانی خوێندكاران���ی ئه‌زهه‌رم دێت ‌ه‬ ‫یاد له‌ دژی ئینگلی���زه‌كان ئه‌نجامیان دا‪ ،‬من‬ ‫ده‌چوومه‌ سه‌ربان و سه‌یریانم ده‌كرد‪ ،‬ئه‌وكات‬ ‫هێشتا شه‌شس���ااڵن بووم‪ ،‬پێم وایه‌ زۆرترین‬ ‫ش���ت گه‌نجه‌كان كاریگه‌رییان كرده‌ س���ه‌رم‪،‬‬ ‫هه‌ر ئ���ه‌وان یه‌كێك ب���وون ل���ه‌و هۆكارانه‌ی‬ ‫كه‌ئاره‌زووی فیلمی كابۆی ئه‌مه‌ریكیم ده‌كرد‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ندییه‌كی زۆر به‌هێزم له‌گه‌ڵ ئه‌و فیلمانه‌دا‬ ‫هه‌بوو‪ ،‬هه‌روه‌ك ئاره‌زووی كه‌س���ایه‌تییه‌كانی‬ ‫(س���ه‌وڵه‌كانی حوس���ه‌ێن) و (ده‌روێشه‌كان)‬ ‫ـم ه‌ه‌ب���وو‪ ،‬بۆی ‌ه ل���ه‌ كاره‌كانم���دا به‌ زۆری‬ ‫ده‌رده‌كه‌ون‪ ،‬هه‌روه‌ها كه‌سایه‌تییه‌كانی (شیخ‬ ‫الح���اره‌) و (المج���زوب)‪ ،‬ك ‌ه ت���ه‌واوی ناوچ ‌ه‬ ‫میللییه‌كانی گه‌ڕه‌كی جه‌مالییه‌یان پڕ كردبوو‪،‬‬ ‫جگه‌ له‌وانه‌یش پیاوانی خاوه‌ن پیش���ه‌كان‬ ‫كه‌ له‌و گه‌ڕه‌كه‌دا بوون‪.‬‬ ‫* هه‌رچه‌ن���ده‌ (الحاره‌) گه‌ڕه‌كه‌كه‌‪،‬‬

‫چیرۆكێكی ئه‌ده‌بی فیرعه‌ونییه‌وه‌ بوو؟‬ ‫ـ هه‌مووم���ان س���ه‌ره‌تا گه‌ن���ج بووی���ن‪،‬‬ ‫سه‌رس���ام بووین ب ‌ه س���ه‌رده‌می فیرعه‌ونی و‬ ‫شارس���تانییه‌ته‌كه‌یان‪ .‬ب���ه‌ تایبه‌تی له‌ دوای‬ ‫دۆزین���ه‌وه‌ی گ���ۆڕی ت���وت عه‌ن���خ ئاموون‪،‬‬ ‫بیرۆكه‌ی ئه‌وه‌م بۆ ه���ات‪ ،‬زنجیره‌یه‌ك ڕۆمان‬ ‫له‌سه‌ر مێژووی میسر بنووسمه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم دوای‬ ‫ماوه‌یه‌ك بی���رم ك���رده‌وه‌ و تێبینیم كرد ك ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و جۆر‌ه ڕۆمانان ‌ه به‌و ش���ێوه‌یه‌ی نیی ‌ه ك ‌ه‬ ‫بتگوازێته‌و‌ه بۆ مێژوو‪ ،‬هێنده‌ی ئه‌وه‌ی مێژوو‬ ‫بۆتی ده‌گوازێته‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكوو ئه‌وه‌ تیش���كێك ‌ه‬ ‫له‌و ڕاستییه‌ی كه‌ تێیدا ده‌ژین‪.‬‬ ‫* په‌یوه‌ندی���ت ب ‌ه هونه‌ره‌كان���ی دیكه‌و‌ه‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫ـ ئ���ه‌وه‌ی زۆر كه‌س نایزان���ن‪ ،‬له‌ گه‌ڕه‌كی‬ ‫حوسێن هۆڵێكی س���ینه‌مای زۆر كۆن هه‌یه‌‪،‬‬ ‫له‌ كۆنترین هۆڵه‌كانی سینه‌مای میسره‌‪ ،‬ناوی‬ ‫هۆڵی سینه‌مای گاڵپه‌‪ ،‬ته‌مه‌نم نزیكه‌ی پێنج‬ ‫ساڵ ده‌بوو كه‌ بۆ یه‌كه‌مجار چووم ‌ه ناوییه‌وه‌‪،‬‬ ‫فیلم���ی كاب���ۆی نمایش ده‌ك���رد و به‌ فیلمی‬ ‫كۆمیدی‪ -‬ئه‌مه‌ریكی و چارڵی چاپڵن كۆتاییان‬ ‫ب ‌ه نمایش���ه‌كان ده‌هێنا‪ ،‬هه‌میشه‌ ئاواته‌خواز‬ ‫بووم له‌نێو سینه‌ماكه‌دا بخه‌وم‪.‬‬ ‫* به‌ بۆچوونی تۆ كێ باشترین ڕۆماننووسی‬ ‫میسره‌؟‬ ‫ـ ل��� ‌ه رووی‬

‫ئه‌و هون���ه‌ر‌ه ئاماده‌ی پێش���انگه‌ك ‌ه ده‌بوون‪،‬‬ ‫وه‌كوو سه‌اڵح ناشد و ناجی مه‌حموود سه‌عید‬ ‫و چه‌ندانی تری���ش‪ ،‬له‌ ڕێگه‌ی كتێبه‌وه‌ فێری‬ ‫جیاوازیی نێوان هونه‌ری فیرعه‌ونی و ئه‌غریقی‬ ‫و هونه‌ره‌كانی سه‌رده‌می ناوه‌ڕاست و هونه‌ری‬ ‫سه‌رده‌م بووم‪ ،‬چه‌ندین سه‌رچاوه‌یشم له‌سه‌ر‬ ‫(هون���ه‌ری ته‌جری���دی و س���وریالی) هه‌یه‌‪،‬‬ ‫ل���ه‌ الیه‌ك���ی تره‌و‌ه من عاش���قی مۆس���یقای‬ ‫رۆژهه‌اڵتیم ب ‌ه هه‌موو جۆره‌كانییه‌وه‌‪ ،‬گوێم ل ‌ه‬ ‫كالسیكه‌كان و تازه‌كان و عه‌بدولوه‌ه‌اب و ئوم‬ ‫كه‌لس���وم گرتووه‌‪ ،‬كاتی خۆی ویستم موسیقا‬ ‫بخوێنم‪ ،‬پشتم به‌ كه‌ره‌ست ‌ه و كتێب و به‌رنام ‌ه‬ ‫به‌ست‪ ،‬وه‌كوو به‌رنامه‌كانی حوسێن فه‌وزی ك ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵێك زانیاریی زۆری پێ دام‪ ،‬پێش���م وای ‌ه‬ ‫به‌ شێوه‌یه‌ك له‌ش���ێوه‌كان توانیم سه‌ركه‌وتن‬ ‫به‌ ده‌ست بێنم‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه ڕاستیدا پێویستی ب ‌ه‬ ‫خوێندنی له‌و‌ه قووڵتر هه‌یه‌‪.‬‬ ‫* نووسینی یه‌كه‌م سیناریۆت چۆن بوو؟‬ ‫ـ س���یناریۆی (هاوس���ه‌رگیریی عه‌نتر‌ه و‬ ‫عه‌بله‌) یه‌ك���ه‌م ئه‌زموونم بوو بۆ نووس���ینی‬ ‫س���یناریۆ‪ ،‬بێگومان له‌ چیرۆكی خۆم نه‌بوو‪،‬‬ ‫چونكه‌ به‌رهه‌مه‌ێنه‌ره‌كانی سینه‌ما ئاره‌زووی‬ ‫ڕۆمانی میس���رییان نه‌ده‌كرد‪ ،‬به‌ڵكوو په‌نایان‬ ‫بۆ فیلمی بیانی ده‌برد‪ ،‬به‌بێ سه‌ركێشیكردن‬ ‫ئیقتیباسیان ده‌كرد‪ ،‬پرۆسه‌یه‌كی شه‌رمن بوو‪،‬‬ ‫به‌اڵم نموونه‌یه‌كی زیندوو بوو و سه‌ركه‌وتنیشی‬ ‫به‌ ده‌ست هێنا‪.‬‬

‫س���ه‌رچاوه‌ی ت���ۆ بوو‪ ،‬ئای���ا ل ‌ه‬ ‫ش���ێوه‌یهیچ (بین‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ق‬ ‫خوێندنه‌وه‌یه‌ك���ی ت���ردا‪،‬‬ ‫رص‬ ‫ین‬ ‫م‬ ‫و‬ ‫ا‬ ‫كه‌سایه‌تیی خۆتت تێدا بینیوه‌؟‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی پێنج س رص ال‬ ‫ـ بێگومان هه‌موومان سه‌رسام‬ ‫ش‬ ‫و‬ ‫ق‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫ڵ‬ ‫چ‬ ‫بوین به‌ مه‌نفه‌لوتی‪ ،‬ب ‌ه تایبه‌تی‬ ‫ا‬ ‫و‬ ‫و ق�صر الش��وق و‬ ‫ل‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ل��� ‌ه (ماجدۆلی���ن)‪،‬‬ ‫السكریه‌)‬ ‫ناومانه‌‪،‬نا ج كه‌ من فه‌ر خایاند تاكوو سكریه‌)‬ ‫‌و‬ ‫ه‬ ‫ڕووناكبوون���‬ ‫س���ه‌رده‌می‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ماوه‌ی پێنج ساڵی‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ب‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ر‬ ‫س‬ ‫‌كانی‬ ‫ه‬ ‫نووسین‬ ‫‌ی‬ ‫ه‬ ‫زۆر وابه‌ست‬ ‫ی‬ ‫خایاند تاكوو نووسیم‪،‬‬ ‫ب‬ ‫م‪،‬‬ ‫نو‬ ‫وو‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫س‬ ‫و‬ ‫‌لمازن���ی‬ ‫ه‬ ‫ئ‬ ‫و‬ ‫ئه‌لعه‬ ‫ی‬ ‫ك‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫چونك���ه‌ م���ن فه‌رمانبه‌ر‬ ‫‌ه���ا‌ق���ادحس���ێن و هه‌یكه‌ل ه‌‬ ‫ی‬ ‫چ‬ ‫س‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ته‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ت‬ ‫ب‬ ‫ب���ووم و چه‌ندی���ن ج���ار‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫��ڕا‬ ‫و‬ ‫بووم‪،‬‬ ‫مووسا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌الم‬ ‫ه‬ ‫س���‬ ‫س‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫ل��� ‌ه نووس���ینی داب���ڕاوم‪،‬‬ ‫ل‬ ‫‪،‬‬ ‫ن‬ ‫وب���ه‌ تایبه‌تی س���ه‌الم‌ه ه‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫چ‬ ‫ا‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫كه‌س���ایه‌تیی‬ ‫چه‌ندی���ن‬ ‫د‬ ‫ین‬ ‫مووسا‪ ،‬چونكه‌ یه‌كێك كه‌ سایه‌تییانه‌ م بیر‬ ‫سینه‌ماییم بیر دێت نزیكن له‌و‬ ‫د‬ ‫ێ‬ ‫بوو ل��� ‌ه گه‌وره‌ترین‬ ‫سای‬ ‫كه‌س���ایه‌تییانه‌ی دامڕشتوون‪،‬‬ ‫ی دامڕش ت نز‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ت‬ ‫ك‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ئ���ه‌و كه‌س���انه‌ی‬ ‫ت‬ ‫وه‌ك���وو كه‌س���ایه‌تیی ئه‌حمه‌د‬ ‫ئ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ب‬ ‫وو‬ ‫ح‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ن‬ ‫ڕ‬ ‫م‬ ‫‪،‬‬ ‫با نگخو ا ز ی���ی‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫عه‌بدولج���ه‌واد كه‌ به‌ڕاس���تی ل ‌ه‬ ‫و‬ ‫س���ه‌رد ه‌میانه‌ی ئ ستی له‌ یه‌ د عه‌بدولج ه‌كوو‬ ‫یه‌حیا ش���اهیندا ده‌یبینم و ئه‌مین ‌ه‬ ‫حی‬ ‫ده‌ك���رد ب���ۆ ه‌م‬ ‫ا‬ ‫ه‌و‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫له‌ ئامال زایددا ده‌یبینم‪ ،‬كاتێك (بین‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ل‬ ‫ك‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫پیشه‌س���ا ز ی‬ ‫ه‌‬ ‫القرصین و قرص الش��وق و السكریه‌)م‬ ‫ئامال زا هیند‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫و زانس���ت و‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ل ‌ه جیهانی نووس���ینه‌و‌ه گواسته‌و‌ه بۆ‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ن‬ ‫د‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫‌ری���ی‬ ‫دادپه‌رو ه‬ ‫و‬ ‫سینه‌ما‪ ،‬بوو به‌ نووسینی من و حه‌سه‌ن‬ ‫ده‌‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ی‬ ‫‌تی‪.‬‬ ‫كۆمه‌اڵیه‬ ‫ن‬ ‫م‬ ‫ئیمام‪ ،‬ئه‌و الیه‌ن ‌ه پرشنگداره‌كانی زۆر ب ‌ه‬ ‫* بۆچی سه‌ره‌تای داهێنانی ڕۆمانی تۆ‪ ،‬ل ‌ه‬

‫* گرنگتری���ن بیره‌وه‌رییه‌كان���ت له‌گ���ه‌ڵ‬ ‫س���ێیینه‌كه‌ت (بی��ن القرصی��ن و قرص‬ ‫الشوق و السكریه‌)؟‬ ‫ـ (بین القرصین‬

‫مێژوویی���ه‌وه‌‪،‬‬ ‫رۆمان���ی میس���ری باوكی‬ ‫زۆره‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم ئێم ‌ه باس���ی ئه‌لعه‌قاد و‬ ‫هه‌یك���ه‌ل و ته‌ها حوس���ێن ده‌كه‌ی���ن‪ ،‬تا ئه‌و‬ ‫كات���ه‌ی ته‌وفیق حه‌كیم هات و س���ه‌رده‌مێكی‬ ‫ت���ازه‌ی بۆ رۆمان ده‌س���ت پێ ك���رد‪ ،‬وه‌كو‬ ‫ئه‌وه‌ی ل ‌ه شانۆدا رووی دا‪ ،‬نووسینه‌كانی زۆر‬ ‫كاریگه‌ریی له‌سه‌رم هه‌بوو‪.‬‬ ‫* سروش���تی تۆ له‌گه‌ڵ مۆسیقا و گۆرانیدا‬ ‫چۆنه‌؟‬ ‫ـ ئه‌لعه‌قاد بیرۆكه‌یه‌ك���ی پێداین له‌ باره‌ی‬ ‫هه‌ماهه‌نگیی هونه‌ره‌كان و لێكچوونیان‪ ،‬فێری‬ ‫كردی���ن كه‌ هونه‌ر پێویس���تی به‌كۆكردنه‌وه‌ی‬ ‫هه‌م���وو ه‌ونه‌ره‌كان���ه‌‪ ،‬ئه‌و له‌س���ه‌ر هونه‌ری‬ ‫شێوه‌كاریی جیهانی و موس���یقای نووسیوه‌‪،‬‬ ‫ئامانج���ی ئێم ‌ه ئه‌و‌ه بوو بخوێنین و له‌س���ه‌ر‬ ‫هه‌موو ش���تێك فێر ببین‪ ،‬من بۆ خۆم حه‌زم‬ ‫ب ‌ه هونه‌ری شێوه‌كاری كرد‪ ،‬هه‌میشه‌ ئاماده‌ی‬ ‫وانه‌كان���ی هون���ه‌ری ش���ێوه‌كاری ده‌ب���ووم‪،‬‬ ‫ئاماده‌ی پێشانگه‌كانی سااڵنه‌ی میسر ده‌بووم‬ ‫ك ‌ه ل ‌ه ماڵێكی به‌ناوبانگدا ل ‌ه شه‌قامی ئیبراهیم‬ ‫پاشا نمایش ده‌كران‪ ،‬هه‌موو هونه‌رمه‌نده‌كانی‬

‫دڵ بوو‪ ،‬ئه‌مه‌ش وای كرد (بین القرصین و‬ ‫قرص الش��وق و السكریه‌) به‌ باشترین شێو‌ه‬

‫ده‌ربچێت و خه‌ڵكیش به‌و ش���ێوه‌ی ‌ه خۆش���ی‬ ‫ویست‪.‬‬

‫* س���ه‌باره‌ت به‌ فیلم‪ ،‬بۆچی س���یناریۆی‬ ‫كاره‌كانت خۆت نه‌تنووسین؟‬ ‫ـ ئه‌مه‌ ش���تێكی نامۆ نییه‌‪ ،‬چونك ‌ه كاتێك‬ ‫كه‌سێك س���یناریۆی كارێكی من ده‌نووسێت‪،‬‬ ‫كاریگه‌ری���ی رووداو و كه‌س���ایه‌تییه‌كان دوور‬ ‫ده‌بێ���ت له‌وه‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه هه‌میش��� ‌ه كاریگه‌ری‬ ‫له‌س���ه‌ر نووس���ه‌ره‌كه‌ی ده‌بێ���ت‪ ،‬زۆرب���ه‌ی‬ ‫ڕۆمانه‌كانم بوون ب ‌ه فیلم‪ ،‬به‌اڵم كه‌س���انی تر‬ ‫سیناریۆكه‌یان نووسی؛ ئه‌وانه‌ی ل ‌ه سینه‌ماییان ‌ه‬ ‫بیر ده‌كه‌نه‌وه‌‪ .‬ئه‌گه‌ر خۆم س���یناریۆی كار‌ه‬ ‫س���ینه‌ماییه‌كانم بنووسیبایه‌ شكستم دهه‌ێنا‪.‬‬ ‫داوام لێ كرا چیرۆكی سیناریۆیه‌ك بنووسم بۆ‬ ‫سینه‌ما‪( ،‬ریا و سكینه‌ و ده‌رب ئه‌لمه‌هابیل)م‬ ‫نووسی‪ ،‬ئه‌وانه‌یش چیرۆكی سینه‌مایی بوون‪.‬‬ ‫گوتوبێژكار‪ :‬حه‌سه‌ن شه‌مسه‌دین‬ ‫ڕادیۆی ده‌نگی ئه‌مه‌ریكا‬

‫به‌ درێژایى ده‌یان ساڵ‪ ،‬س���ه‌دان جار‪ :‬خودى كۆلن ویلسۆن باسى ئه‌و‬ ‫غه‌دره‌ى دنیاى كردووه‌ ك ‌ه به‌رانبه‌ر داهێنه‌ران كراوه‌‪ ،‬ل ‌ه كۆتاییشدا له‌گه‌ڵ‬ ‫خۆیشى كرا‪ :‬غه‌درى مردن‪.‬‬ ‫س���ه‌دان جار ل ‌ه ده‌یان كتێب‪ :‬باسى ئه‌و ناهه‌قیانه‌ى ده‌كرد ك ‌ه ده‌رهه‌ق‬ ‫به‌ نووس���ه‌ران كراو‌ه ك ‌ه چۆن ده‌بێ واڵتێكى وه‌كوو ئه‌مریكا نه‌توانێ رێگ ‌ه‬ ‫له‌وه‌ بگرێ ش���اعیرێكى وه‌كو ئه‌دگار ئاالن پۆ له‌سه‌ر جاد‌ه و ل ‌ه شه‌وێكى‬ ‫به‌سته‌ڵه‌كدا به‌ هه‌ڵكوڕماوى ره‌ق ببێته‌و‌ه و بمرێ؟‬ ‫چۆن كرا واڵتێكى وه‌كو فه‌ره‌نس���ا سه‌د فره‌نك بۆ بۆدلێر دابین نه‌كات‬ ‫و له‌س���ه‌ر به‌رگرییه‌كانى ل ‌ه جوانى و س���تاتیكا دوو سه‌د و په‌نجا فره‌نكى‬ ‫پێ قه‌رز بكا و له‌ به‌رانبه‌ر نووسینى پێنج شیعرى ناوازه‌دا بیداته‌ دادگاى‬ ‫پاریس ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ى زیندانى نه‌كرێ؟‬ ‫فه‌ره‌نس���یه‌كان چ���ۆن ده‌س���تیان چ���ووه‌ قاشقاش���كردنى الپه‌ڕه‌كانى‬ ‫(گوڵه‌كانى خراپه‌)ـى بۆدلێر‪ :‬وه‌ك ئه‌وه‌ى گندۆره‌یه‌ك قاش بكه‌ن؟‬ ‫كه‌س نه‌بوو لێنه‌گه‌ڕێ ئارتۆر رامبۆ واز له‌ شیعر بێنێ و نه‌ڕواته‌ حه‌به‌ش ‌ه‬ ‫و بازرگانیى چه‌ك نه‌كات و به‌ قاچبڕاوى بێته‌وه‌؟‬ ‫كه‌س نه‌بوو پاره‌ى پاكه‌ت ‌ه جگه‌ره‌یه‌كى ئه‌لدۆس هكسلى بدا؟‬ ‫هه‌موو ئه‌م ناهه‌قیان ‌ه به‌رانبه‌ر خودى كۆلن ویلسۆنیش كرایه‌وه‌‪ :‬ب ‌ه چه‌ند‬ ‫دێڕێك له‌ رۆژنامه‌ى گاردیان خه‌به‌رى وه‌فاتى باڵوكرایه‌و‌ه ك ‌ه ل ‌ه پێنجى ئه‌م‬ ‫دیسه‌مبه‌ره‌دا مرد و‪ ...‬ته‌واو‪.‬‬ ‫كۆلن ویلس���ۆن ل ‌ه س���ه‌ره‌تاى نیوه‌ى دووه‌مى س���ه‌ده‌ى رابردوودا‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ته‌مه‌نى بیس���ت س���اڵیدا كتێب ‌ه نایابه‌كه‌ى خۆى به‌ ن���اوى (بێ ئینتیما)‬ ‫باڵوكرده‌وه‌‪ ،‬وه‌كو ئاگرى ناو پووش ته‌ش���ه‌نه‌ى س���ه‌ند‪ ،‬ل���ه‌ دوكانه‌كاندا‬ ‫چه‌شنى ته‌ماته‌ و په‌تاته‌ ده‌فرۆشرا‪ ،‬روانگه‌یه‌كى نوێ بوو بۆ خوێنده‌نه‌وه‌ى‬ ‫ئ���ه‌ده‌ب و ئه‌دیبان‪ ،‬ل ‌ه گه‌رمه‌ى چه‌ندوچوونى نێوان بیرى سۆسیالیس���تى‬ ‫و سه‌رمایه‌دارى‪ ،‬ده‌ربه‌س���تبوون و یاخیبوونى ئه‌ده‌ب‪ ،‬هونه‌ر بۆ هونه‌ر و‬ ‫هونه‌ر بۆ گه‌ل‪ ،‬شه‌قێكى مزر بوو بۆ هه‌موو ئایدۆلۆژیاكان و ئایدۆلۆژییه‌كان‪.‬‬ ‫گورزێ���ك بوو له‌وان���ه‌ى ره‌خنه‌ى ئه‌ده‌بیی���ان وه‌ك موعه‌له‌بات به‌ خوێنه‌ر‬ ‫ده‌فرۆش���ته‌وه‌‪ ،‬س���ه‌ره‌تا پێش هه‌مووان ئه‌كادیمییه‌كان لێى هاتن ‌ه ده‌ست‬ ‫و كه‌وتن��� ‌ه وێزه‌ى كتێبه‌كه‌ ك ‌ه ده‌یس���ه‌لماند ب ‌ه درێژای���ى هه‌موو مێژووى‬ ‫ئه‌ده‌بی���ات ئه‌وه‌ى هه‌موو ئه‌دیبه‌كان كۆده‌كاته‌و‌ه ته‌نیا نووس���ینه‌وه‌ى بێ‬ ‫جه‌دواییه‌‪ ،‬ده‌یس���ه‌لماند ئه‌ده‌ب ته‌نیا باسكردنى ئاوه‌‪ :‬ده‌نا له‌ ژیاندا كه‌س‬ ‫مه‌له‌ نازانێت‪ .‬ده‌یس���ه‌لماند ئێمه‌ نه‌ك هه‌ر له‌ چاوه‌ڕوانیى گۆدۆدا ده‌ژین‪:‬‬ ‫به‌ڵك���و گۆدۆ خۆمانین ك ‌ه ق���ه‌ت ناگه‌ین ب ‌ه خۆم���ان‪ ،‬ئه‌كادیمییه‌كان ب ‌ه‬ ‫پۆپی���ۆن و بۆینباخه‌و‌ه بۆیان هه‌زم نه‌ده‌ك���را ك ‌ه چۆن ده‌كرێت ئه‌و كۆلن‬ ‫ویلسۆنه‌ى ل ‌ه شانزه‌س���اڵیدا خوێندنگاى جێهێشتبوو كتێبه‌كه‌ى بێجگ ‌ه ل ‌ه‬ ‫كتێبخانه‌كان‪ :‬ته‌نانه‌ت ل ‌ه واجیهه‌ى دوكانى میوه‌فرۆشه‌كانیش���ه‌و‌ه نمایش‬ ‫بكرێت؟ ئه‌دیبه‌كانى ناو س���الۆن و كۆڕه‌ ئه‌ده‌بیه‌كان له‌وه‌ نه‌ده‌گه‌یش���تن‬ ‫چۆن ده‌كرێ گه‌نجێك ل ‌ه ته‌مه‌نى بیست ساڵیدا به‌ جینزێكه‌و‌ه له‌ گه‌ڕه‌كى‬ ‫س���ۆهۆو‌ه بێت و هه‌موو هۆڵه‌كان و قیژه‌ى ناو مایكه‌كان یه‌كسان بكاته‌و‌ه‬ ‫ب ‌ه سفر؟‬ ‫له‌ ته‌مه‌نى نۆزد‌ه ساڵیمدا بۆ یه‌كه‌م جار كتێبى (بێ ئینتما)ـم خوێنده‌وه‌‪،‬‬ ‫پێشتر رۆمانم زۆر خوێندبۆوه‌‪ ،‬به‌ تایبه‌تى ئه‌رنست هیمنگواى‪ ،‬ئه‌لبێر كامۆ‪،‬‬ ‫س���ارته‌ر‪ .‬له‌ زۆربه‌ى رۆمانه‌كاندا ش���تێك هه‌بوو نه‌مده‌زانى چییه‌؟ تامێك‬ ‫هه‌بوو ده‌مناسیه‌و‌ه به‌س ناویم نه‌ده‌زانى‪ ،‬دۆزه‌خه‌كه‌ى هه‌نرى باربۆسم ب ‌ه‬ ‫باش���ى خوێندبۆو‌ه (بێ ئینتیما ب ‌ه باسكردنى ئه‌و رۆمانه‌ ده‌ست پێده‌كا)‪،‬‬ ‫هه‌س���تم ده‌كرد ئ���ه‌وه‌ى ده‌یخوێنمه‌و‌ه له‌ ئه‌ده‌بى ك���وردى ناچێ‪ ،‬ئه‌ده‌بی‬ ‫كوردى‪ :‬ئه‌ده‌بیاتى ناس���یۆنالیزمى سه‌ره‌تایى بوو‪ :‬بریتى بوو له‌ پاراستنى‬ ‫زمانى پاراوى كوردى‪ ،‬كۆكردنه‌وه‌ و ئاماده‌كردن و پێش���ه‌كى نوس���ین بۆ‬ ‫ش���اعیر‌ه ون و بزره‌كانى كورد‪ ،‬گوڵ ل ‌ه شیعره‌كانى نالى‪ ،‬خاوێنكردنه‌وه‌ى‬ ‫زمان له‌ وش���ه‌ بێگانه‌كان‪ :‬قه‌ده‌غه‌كردنى كتێب و ناوهێنانى ب ‌ه په‌رتووك‪،‬‬ ‫حه‌رامكردنى قه‌ڵه‌م و ناوهێنانى به‌ پێنووس و هتد‪ ..‬ئه‌م ‌ه وێرانه‌ى شیعرى‬ ‫مه‌قاوه‌م ‌ه و شۆڕش���گێڕانه‌یش له‌والو‌ه بوه‌ستێ‪ :‬تا گه‌رمیى كوره‌ نه‌چێژێ‬ ‫كه‌سته‌ك‪ ..‬نابێ به‌ كه‌رپووچ كاكى ب ‌ه په‌سته‌ك! كتێبه‌كه‌ى كۆلن ویلسۆن‬ ‫تێیگه‌یاندم كه‌ گرفته‌كانى ئینسان زۆر له‌و‌ه قووڵترن‪ ،‬ئه‌و تام ‌ه نه‌ناسراوه‌ى‬ ‫بۆ پێناس ‌ه كردم كه‌ بریتیی ‌ه ل ‌ه بێجه‌داویى ئینسان و هه‌وڵه‌كانى‪ ،‬گرنگترین‬ ‫خ���اڵ ئه‌وه‌ بوو كه‌ چۆن ئێم ‌ه تاز‌ه س���ه‌رقاڵى دروس���تكردنى مه‌عناین ل ‌ه‬ ‫كاتێكدا هه‌موو ئه‌و تێكس���تانه‌ى زیندوون و ماونه‌ته‌و‌ه باس ل ‌ه بێمه‌عنایى‬ ‫ده‌كه‌ن‪ ،‬ئێم ‌ه تازه‌ فێره‌بین زمان ده‌پارێزین له‌ كاتێكدا زمان خۆى زیندانه‌‪،‬‬ ‫زم���ان بۆ ئێم ‌ه ده‌رمانى ده‌ردى كۆمه‌ڵگای ‌ه و الى ئه‌وانیش په‌تایه‌ و ئاژاو‌ه‬ ‫ده‌نێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌ده‌ب بۆ ئێمه‌ چارس���ه‌ره‌ و الى ئه‌وانیش نه‌خۆش���ى‪ ،‬ئێمه‌ ب ‌ه‬ ‫ئه‌ده‌ب وه‌اڵم ده‌ده‌ینه‌وه‌‪ ،‬كه‌چى تێكس���ت ‌ه زیندووه‌كان پرس���یار و گومان‬ ‫ده‌كه‌ن‪ .‬تێیگه‌یاندم كه‌ قس��� ‌ه ئاڵۆزه‌كانى هه‌نرى باربۆس زۆر مه‌زنتره‌ ل ‌ه‬ ‫هه‌موو ئه‌و ئه‌ده‌بیاته‌ى ئاین و ئایدۆلۆژییه‌كان ده‌ینووس���نه‌وه‌‪ ،‬شیعره‌كانى‬ ‫بۆدلێر زۆر گرنگترن له‌ هه‌موو ئه‌و فه‌رده‌ شیعر‌ه داخسوورانه‌ى شیوعییه‌كان‬ ‫ب���ه‌ ناوى مافخوراوانه‌و‌ه ده‌رد (ن���ه‌ك ده‌ر)خواردیان ده‌داین‪ ،‬ئیتر له‌وێو‌ه‬ ‫دنیابینی���ى من بۆ ئه‌ده‌ب په‌یوه‌ن���دى به‌ نه‌ته‌و‌ه و كۆمه‌ڵگاوه‌ نه‌ما (وه‌ك‬ ‫په‌ش���ێو و ش���ێركۆ بێكه‌س و له‌تیف هه‌ڵمه‌ت هه‌یانب���وو) ئه‌ده‌ب الى من‬ ‫هاته‌وه‌ الى ئینس���ان‪ ،‬ئه‌و ئینسانه‌ى خۆیشى نازانێ بۆچى هاتۆته‌ دنیاوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌ى سورین كركیغارد باوكى وجودییه‌كان ده‌یگوت‪ :‬گه‌ر من له‌سه‌ر دنیا‬ ‫ئه‌كته‌رم ئه‌ى كوا ده‌رهێنه‌ر‪ ،‬كوا خوا؟ ده‌مه‌وێ بیبینم‪ .‬تێگه‌یشتم ئه‌ده‌بى‬ ‫توندوتیژى هه‌ر یه‌ك ش���ته‌ جا عه‌ره‌بێك بینووسێت دژى ئینسانى كورد‪،‬‬ ‫یان كوردێك بینووس���ێت دژى ئینس���انى عه‌ره‌ب‪ ،‬تێگه‌یشتم فاشیه‌ت ئه‌و‬ ‫كات ‌ه ده‌س���ت پێده‌كا ك ‌ه ئینس���ان ده‌خات ‌ه ناو ئه‌درێسێكه‌وه‌‪ ،‬ده‌نا ئه‌وه‌ى‬ ‫نیك���ۆس كازانتزاكى خه‌ونى پێو‌ه ده‌بینى قه‌ت نایه‌دى‪ :‬ئاش���تكردنه‌وه‌ى‬ ‫نیتش ‌ه و مه‌سیح‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫‪3‬‬

‫ئەو پرسیارانە بداتەوە‪ ،‬کە لەنێو ڕۆمانەکەیدا دەیانخاتە ڕوو‬

‫بەیان سەلمان‪:‬‬ ‫مەرج نییە ڕۆماننووس وەاڵمی هەموو‬

‫ئا‪ :‬ئارام سدیق‬ ‫«ل���ه‌ به‌رزایی ش���ووراكانه‌و» دواڕۆمانی‬ ‫چاپك���راوی به‌ی���ان س���ه‌لمانه‌ و ل���ه‌ الیه‌ن‬ ‫به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ی چ���اپ و باڵوكردن���ه‌وه‌ی‬ ‫سلێمانییه‌و‌ه چاپ و باڵو كرایه‌وه‌‪ .‬ڕۆمانه‌ك ‌ه‬ ‫كاركردنه‌ له‌س���ه‌ر ه���ه‌ردوو چه‌مكی عه‌قڵ و‬ ‫ش���ێتی و دانانه‌وه‌ی ئ���ه‌م دوو چه‌مكه‌یه‌ ل ‌ه‬ ‫به‌رامبه‌ر یه‌كت���ری و ڕوانینی كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی‬ ‫نه‌ریتی بۆ ئه‌م چه‌مكه‌‪ .‬بۆ قسه‌كردن له‌سه‌ر‬ ‫چه‌ن���د ڕه‌هه‌ندێكی ئه‌م ڕۆمان���ه‌ «ڕه‌خنه‌ی‬ ‫چاودێر» ئه‌م دیداره‌ی له‌گه‌ ‌ڵ نووسه‌ردا ساز‬ ‫كرد‪.‬‬ ‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬ئەگەر س���ەرەتا لەسەر‬ ‫بیرۆک���ەی ڕۆمانی لە بەرزایی ش���وراکانەوە‬ ‫قسە بکەین‪ ...‬بیرۆکەی ئەم ڕۆمانە لە کوێوە‬ ‫سەرچاوەی گرتووە؟‬ ‫بیرۆکەکە لەو جەدەلەوە سەرچاوەی‬‫گرتووە‪ ،‬کە لەنێوان عەقڵ و شێتیدا لە‬ ‫کۆمەڵگەدا هەیە و مامەڵەیەکی تایبەتی‬ ‫لەگەڵ شێتدا دەکرێت‪ .‬ئەم مامەڵەکردنە‬ ‫تێڕوانینێکی الی من دروست کرد‪ ،‬کە ئەوەی‬ ‫پێی دەوترێت شێت بیخەمەوە بەرامبەر عەقڵ‪.‬‬ ‫لێرەوە دیسان بچەمەوە بەم دوو چەمکەدا و‬ ‫تێبگەم لەوەى کاتێک ئێمە دەڵێین عەقڵ و‬ ‫خۆمان بە عاقڵ دادەنێین‪ .‬هەروەها کاتێک‬ ‫دەڵێین شێت‪ ،‬شێت کێیە و عاقڵ کێیە؟‬ ‫هەروەها وەکو روئیایەکی فیکریی خودی‬ ‫شێتی بریتییە لە چی؟ هەروەها لە رووی‬ ‫کۆمەاڵیەتییەوە چۆن چۆنی تەماشای شێت‬ ‫دەکرێت و بەتایبەتیش ئەگەر ئەو شێـتە ژن‬ ‫بێت‪ .‬هاوکات دەستدرێژی کرابێتە سەر‪ .‬واتە‬

‫دوو مەسەلە روون دەبێـتەوە‪ ،‬کە مەسەلەی‬ ‫شێتی‪ ،‬کە کەسەکە بێ دەسەاڵتە‪ .‬هەروەها‬ ‫مەسەلەی دەستدرێژیکردنە سەریشی‪.‬‬ ‫شێت لەنێو کۆمەڵدا کەمایەتییە‪ ،‬لەنێو‬ ‫کەمایەتییەکانیشدا ژن کەمایەتیی دووەمە‪.‬‬ ‫لەنێو کەمایەتییەکانیدا‪ ،‬کە شێتە و هاوکات‬ ‫ب ‌ه کۆمه‌ڵ دەستدرێژی کراوەتە سەر‪ ،‬ئەوە‬ ‫دەبێتە چوارجار‪ .‬واتە چوار پلەبەندیت هەیە‬ ‫لە مەسەلەی ئەو شێتیەی من لێی دواوم‪.‬‬ ‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬واتە بیرۆکەی ڕۆمانەکە‬ ‫تەنها بۆ خس���تنەڕووی ئەم جەدەلە بووە و‬ ‫دانانی عەقڵ ‌ه لە بەرامبەر شێتیدا؟‬ ‫بەڵێ بەزۆری ئیشەکە لەسەر ئەمەبووە‪.‬‬‫ل��ەب��ەرئ��ەوەی ب��ەدرێ��ژای��ی م��ێ��ژوو شێـت‬ ‫شوێنی سەرنجڕاکێشان ب��ووە‪ .‬لە رۆمانی‬ ‫یەکەمیشمدا‪ ،‬کە بەعەرەبی باڵوبۆتەوە‪،‬‬ ‫بەناوی (ب��وراق) یەکێک لە کاراکتەرەکان‬ ‫شێتێکە ناوی موزەفەرە و سەری دەخەنە‬ ‫بەرئاو بۆ ئەوەی سەری ساردبکەنەوە‪ .‬واتە‬ ‫شێت بۆمن جێگای تێڕامان و بیرکرنەوەیە‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێ���ر‪ :‬ئەگەر ئێم���ە وێنای‬ ‫کۆمەڵگەی���ەک بکەین بەبێ ش���ێت‪ ،‬ئایا ئەو‬ ‫کۆمەڵگایە نوقس���انە‪ ،‬یان ئەگەر شێتی تێدا‬ ‫بێت نوقس���انە‪ ،‬تۆ لە رۆمانەکەتدا خۆت لەم‬ ‫پرسیارە نەداوە؟‬ ‫کۆمەڵگە دەسەاڵتی ل��ەوەدا نییە‪ ،‬کە‬‫کەسێک شێـتە‪ ،‬ی��ان شێت نییە‪ .‬بۆیە‬ ‫لە شوێنێکدا باس لەوە دەک��ەم‪ ،‬کە ئێمە‬ ‫ناتوانین ڕقمان لەو کەسانە بێتەوە‪ ،‬کە‬ ‫دەستدرێژی لە شێتێک دەکەن‪ ،‬چونکو هۆی‬ ‫کۆمه‌اڵیه‌تی و سه‌رکوتکردنی جنسی هه‌یه‌‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم رەنگە خوێنەر رقی لێیان بێـتەوە‬ ‫ل��ەوەی ئ��ەو کەسانەی لەنێو کۆمەڵگەدا‬ ‫دەستدرێژی دەکەنە سەر شێت‪ .‬بە درێژایی‬ ‫مێژوو شێت ه��ەب��ووە‪ .‬وەک��و حاڵەتێکی‬ ‫پاتۆلۆژی‪ ،‬واتە نەخۆشی‪ .‬شێت حاڵەتێکە و‬ ‫ناکرێت ئینکاری بکەین کە هەیە‪ .‬بەوەی کە‬ ‫ژن لە ماڵەوە دەشاردرێتەوە کە شێتە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ئەمە هیچ کاریگەرییەکی لەسەر حاڵەتەکە‬ ‫نابێت‪ ،‬چونکە ژنی شێت و پیاوی شێت‬ ‫هەیە‪ .‬بەاڵم پیاوە شێـتەکان دەکرێت بەرەاڵ‬ ‫بکرێن و ئەگەر دەستدرێژییان بکرێـتە سەر‬ ‫سکیان پڕ نابێت‪ ،‬بەاڵم ژنی شێت سکی پڕ‬ ‫دەکرێت و منداڵ دێنێته‌ دونیاوه‌‌‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬فیگۆری س���ەرەکیی‬ ‫رۆمانەک���ە (زەکیە)یە‪ ،‬ب���ەاڵم رۆمانەکە بە‬ ‫کوش���تنی ئەو دەس���تپێدەکات‪ ،‬بۆچی ئەم‬ ‫دەس���تپێکەت بۆ رۆمانەک���ەت هەڵبژارد‪ ،‬کە‬ ‫رۆمان���ە پۆلیس���یەکانمان بی���ر دەخاتەوە‪،‬‬ ‫ب���ۆ لەکاتی دۆزینەوەی زەکییەوە دەس���تت‬ ‫بەگێڕان���ەوە نەک���رد‪ ،‬ک���ە می���م خونچ���ە‬ ‫دەیدۆزێتەوە؟‬ ‫ لەبەرئەوەی حاڵەتی کوشتنەکە زۆر‬‫مەبەستم بوو‪ ،‬کە زەق بکرێتەوە‪ .‬ئەگەر‬ ‫تێبینیت کردبێـت لەسەرەتای رۆمانەوە‬ ‫ت��اک��ۆت��ای��ی زووزوو ب���اس دەک��رێ��ت��ەوە‪.‬‬ ‫هەروەها دەستپێکەکە بەهاتنی قەسابەکە‬ ‫و چەقۆگەورەکەی دەستپێدەکات و لەگەڵ‬ ‫سەربڕینی یەکەم حەیواندا هەواڵی کوشتنی‬ ‫زەکیەش دێته‌پێشێ‪ ،‬واتە ویستوومە ئەمە‬ ‫بەیەکەوە گرێبدەم‪ .‬هەروەها ناکرێت ئێخەی‬ ‫قەسابێک بگرن و بڵێن مادام خوێنی حەیوان‬ ‫دەڕێژێت ئ��ەوا خوێنی زەکیەش هەر ئەو‬ ‫رشتویەتی‪ .‬بۆیە مەسەلەکە بۆ ئەوەیە‬ ‫سەرنجی خوێنەر رابکێشم و بیخەمە نێو‬ ‫پرۆسەیەکی گ��ەڕان لەنێو رووداوەک��ان��دا و‬ ‫خوێنەر ببێتـە هاوسەفەری حیکایەتخوان‪،‬‬ ‫کە خۆی هەموو رووداوەک���ان دەگێڕێتەوە‬ ‫و هەندێکجاریش دەسەاڵتی گێڕانەوە بە‬ ‫فیگۆرەکان دەبەخشێت‪ ،‬ئه‌گه‌رچی خۆشی‬ ‫ب� ‌ه بێبه‌ر ل� ‌ه کوشتنی زه‌ک��ی�ه‌ دانانێت‪.‬‬ ‫وات��ە کۆی ئەمە بۆ ئەوەیە‪ ،‬کە خوێنەر‬ ‫بەشداربێت لەنێو پرۆسەی گەڕان بەدوای‬ ‫بکوژی زەکیەدا‪ ،‬چونکو له‌ ژیانی ڕاستیدا‬ ‫شێت ون ده‌بێ‪ ،‬قه‌د هه‌واڵی مردنی سروشتی‬ ‫نابیستین‪ ،‬شته‌کان له‌ ده‌وروخولیدا په‌نهانن‪.‬‬ ‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬فیگۆری مامۆستا وەردی‬ ‫کە مامۆستای ماتماتیکە‪ ،‬یان دەتوانین‬ ‫بڵێین (لۆژیک)‪ ،‬بەاڵم لە رۆمانەکەدا دەبێتە‬ ‫فرۆشیاری شێتی‪ .‬چۆن کەسێکی خاوەن‬ ‫لۆژیک دەبێتە فرۆشیاری شێتی؟‬ ‫ مامۆستا وەردی لە حاڵەتێکدا دەبێتە‬‫فرۆشیاری شێتی‪ ،‬کە تووشی بێئومێدی‬ ‫دەبێت ل��ەوەی کە نەیتوانی به‌ڵێنه‌که‌ی‬ ‫بباته‌سه‌ر و زەکییە بپارێزێت‪ ،‬بۆیە دەیەوێت‬ ‫بکوژی زەکییە بدۆزێتەوە‪ .‬مامۆستا وەردی‬ ‫بەتەنها ئەرکی پاراستنی زەکییەى لەئەستۆ‬ ‫گرتبوو‪ .‬ب��ەاڵم لەبەرامبەر ئەوانەی تردا‬ ‫نەیتوانی ئ��ەوک��ارە بکات‪ .‬بۆیە بۆخۆی‬ ‫س��زای��ەک دروس���ت دەک����ات‪ ،‬ک��ە ئەویش‬ ‫باڵوکردنەوەی شێتییە‪ .‬مامۆستا وەردی‬ ‫دەیەوێت ئەوە روون بکاتەوە‪ ،‬کە ئەگەر‬ ‫کەسێکی عاقڵ بچێتە شوێنی شێتێک چۆن‬ ‫مامەڵە دەکات‪.‬‬

‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێ���ر‪ :‬ل���ە الپ���ەڕە ‪76‬ى‬ ‫رۆمانەکەدا دەنووس���یت‪( :‬کەس���مان نەبوو‬ ‫زەکییە وەها تەماش���ا ن���ەکات‪ ،‬کە هەرچی‬ ‫هێزی بااڵیە لەناو لنگیدایە) پرس���یار ئەوەیە‬ ‫ئای���ا ئافرەت لەنێ���و کۆمەڵگ���ەی نەریتیدا‬ ‫هەرچەندە شێتیش بێت‪ ،‬هێزێکی بااڵی هەیە‬ ‫کە سێکسە؟‬ ‫ ته‌ماشاکردنی کۆمه‌ڵ وه‌ه��ای�ه‌‪ ،‬ئه‌و‬‫کۆمه‌ڵه‌ی باسی لێده‌که‌م وه‌ها ته‌ماشای‬ ‫ژن ده‌کات‪ ،‬با شیتیش بێت‪ ،‬گرنگ ئه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک ‌ه له‌زه‌تبه‌خشه‌‪ ،‬قسه‌ لێر‌ه له‌سه‌ر مه‌یل‬ ‫و ئ��اره‌زووه‌ که‌ ئه‌و پیاوانه‌ بۆ شێتێکیان‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬ئه‌و سه‌رکوتکردن ‌ه جنسیی ‌ه به‌وجۆر‌ه‬ ‫ی‬ ‫ده‌خه‌ن ‌ه «فیعل»ـه‌وه‪ .‬ئه‌مجۆره‌ کۆمه‌ڵه‌ ‌‬ ‫باسی ده‌ک��ه‌م‪ ،‬ک ‌ه شێت به‌الیانه‌وه‌ هیچ‬ ‫نییه‌‪ ،‬که‌چی نکۆڵی ل �ه‌و‌ه ناکه‌ن‪ ،‬با ب ‌ه‬ ‫نهێنییش بێت‪ ،‬زه‌کی ‌ه ئه‌و هێزه‌ی پێی ‌ه ئه‌وان‬ ‫سوجده‌ی بۆ به‌رن‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێ���ر‪ :‬ل���ە رۆمانەک���ەدا‬ ‫پێش���نیاری چارەسەرکردنی شێتی بە شێتی‬ ‫دەکرێ���ت و بەڵگ���ەی ئەمەش ش���ێتبوونی‬ ‫مامۆس���تا وەردییە‪ ،‬ئایا بۆ چارەسەرکردنی‬ ‫شێتی پێویستمان بە عەقڵە‪ ،‬یان شێتی؟‬ ‫کە لەنێو کۆمەڵگەیەکدا بیت و ژنێکی‬‫شێت هەبێت و دەستدرێژی کرابێتە‬ ‫س��ەر‪ ،‬تاکەچارەسەر ئەوەیە سزای‬ ‫ئەو کۆمەڵگەیە بدەیت ئەویش بە‬ ‫شێتى‪ .‬شێتی حاڵەتێکە و لەنێو‬ ‫کۆمەڵگەدا باڵوە و ئەو کەسانەشی‬ ‫دەستدرێژیان ک��ردووه‌ت��ە سەر‬ ‫زەکییە‪ ،‬ب��ەت��ەواوی عەقڵەوە‬ ‫ک��ارەک��ەی��ان ئ��ەن��ج��ام��داوە‪.‬‬ ‫بەگشتی بیرۆکەکە ئەوەیە‪،‬‬ ‫ک��ە شێتبوونی ت��ر هەیە‬ ‫بەرامبەر ئ��ەم شێتییەی‬ ‫زەک��ی��ی��ە و ک��ە رەن��گ��ە‬ ‫ج��ی��اواز بێت‪ ،‬چونکە‬ ‫مومکین نییە کەسێک‬ ‫ع��ەق��ڵ��ى ه��ەب��ێ��ت و‬ ‫دەستدرێژی بکاتە‬ ‫س����ەر ش��ێ��ت��ێ��ک‪.‬‬ ‫فرۆشیاری شێتی‬ ‫ک���ۆم���ەڵ���ێ���ک‬ ‫د ە خو لقێنێت ‪،‬‬ ‫ک��ە س��زای��ان‬ ‫و‬ ‫دەدات‬ ‫بەو شێوەیە‬ ‫س�����زای�����ان‬ ‫دەدات ک��ە هەموویان‬ ‫ب��ک��ات ب��ە شێت ل��ە پرۆسەیەکی‬ ‫شێتبووندا قسەی دڵ��ی خ��ۆی��ان بکەن‪،‬‬ ‫نهێنیه‌کانیان ئاشکرا بکه‌ن‪ .‬واتە کێشەکە‬ ‫ل���ەوەدا نییە‪ ،‬کە بە عەقڵ چ��ارەس��ەری‬ ‫حاڵەتەکە بکەین‪ ،‬چونکە لە کۆمەڵگەیەکی‬ ‫نەریتیدا شتەکان بە لۆژیک چارەسەر‬ ‫ناکرێن‪ .‬شێتیبوونی مامۆستا وه‌ردی فر‌ه‬ ‫جیاوازه‌ ل ‌ه شێتبوونی ئه‌وانی تر‪.‬‬

‫مامۆس���تای هون���ەره‌‪ ،‬ب���ەاڵم دوو فیگۆری‬ ‫دژبەی���ەک‪ ،‬یەکەمیان پارێ���زەری زەکیەیە‬ ‫و دووەمیان دەس���تدرێژیکەرە‪ ،‬مەبەس���تت‬ ‫بوو ئ���ەوە بخەیتەڕوو‪ ،‬کە لەنێو سیس���تمی‬ ‫پ���ەروەردەی کۆمەڵگەی نەریتیدا کەس���انی‬ ‫دەستدرێژیکار بوونیان هەیە؟‬ ‫ زەکییە بەتەنها ل��ەالی��ەن کەسانی‬‫نێو ب��ازاڕ و شەقامەکانەوە دەستدرێژی‬ ‫ن��ەک��راوەت��ەس��ەر‪ ،‬بەڵکو یەکێک لەوانە‬ ‫مامۆستای هونەرە‪ .‬کە هونەر خۆی لە خۆیدا‬ ‫شتێکی بااڵیە‪ ،‬ک ‌ه ل ‌ه جوانی و ئیستاتیک‬ ‫ده‌دوێ‪ ،‬که‌چی مامۆستای هونەر بەشداریی‬ ‫دەستدرێژییەکان دەکات و پانتایی خوێندنگە‬ ‫و نێو پۆل دەبێتە شوێنی دەستدرێژی‪.‬‬ ‫ئ��ەم��ەش ل��ە کاتێکدا ک��ە ب��ە تەباشیری‬ ‫رەن��گ��اوڕەن��گ زەکییە هەڵدەخەڵەتێنێت‬ ‫بۆ ئ��ەوەی دەستدرێژی بکاتەسەر‪ .‬ئەگەر‬ ‫بازرگانەکان و فرۆشیارەکان بە نوقڵ و‬ ‫چوکلێت زەکییە هەڵدەخەڵەتێنن‪ ،‬ئەوا‬ ‫مامۆستای هونەر بە تەباشیری رەنگاوڕەنگ‪،‬‬ ‫کە کەرەستەی فێربوونی زانستە‪ .‬بۆیە لە‬ ‫کۆمەڵگەی نەریتیدا زۆرێک لە لۆژیکەکان‬ ‫ئاوەژوو دەبنەوە و لە زۆرجێگادا عەقڵەکان‬ ‫سفر دەبنەوە‪.‬‬

‫فیگۆرێکی عاقڵە‪ ،‬بەاڵم دواجار ئەویش شێت‬ ‫دەبێت‪ .‬لەم شێوەی شێتبوونەدا‪ ،‬زەکییە‬ ‫دەبێتە کەمایەتی کەمایەتی کەمایەتی‬ ‫لەبەر ئ��ەوەی یەکەم ژن��ە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫دەستدرێژیکردنە سەر ژن قورستترە لە‬ ‫پیاو‪ .‬دووەم شێتە‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬کێ بکوژی زەکییەیە‪،‬‬ ‫هەرچەن���دە وەاڵم���ی ئەمە ل���ە رۆمانەکەدا‬ ‫نەدراوەت���ەوە‪ ،‬بەاڵم وەک���و بۆچوونی خۆت‬ ‫وەکو خوێنەرێ���ک‪ ،‬کۆمەڵگەیە یان تاکێکی‬ ‫دیاریکراو؟‬ ‫الی من کۆمەڵگەیە‪ ،‬کۆمەڵگەیەکی‬‫نەریتی هەیە‪ ،‬کە بەشدار بووە لەو کوشتنەدا‪.‬‬ ‫لە شوێنێکدا‪ ،‬کە پرسیار لەسەر بکوژەکەی‬ ‫زەکییە دەخرێتەڕوو‪ ،‬لە وەاڵمەکەدا دەڵێم‬

‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬دوو فیگۆری مامۆس���تا‬ ‫هەیە‪ ،‬مامۆس���تا وەردی و مامۆس���تا ئەوس‬

‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬چەمکی دەس���تدرێژی‬ ‫الی ت���ۆ لە رۆمانی بەس���ەرهاتەکانی خەزنە‬ ‫مەمل���ووک و ل���ە بەرزای���ی شوراکانیش���دا‬ ‫دووبارە دەبێتەوە‪ ،‬ئەم���ە جەختکردنەوەیە‬ ‫لەس���ەر دەس���تدرێژی بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە‪،‬‬ ‫ک���ە لە کۆمەڵگ���ەی نەریتیدا دەس���تدرێژی‬ ‫ه���ەر بەردەوام���ە و ه���ەردوو رەگەزەکەش‬ ‫دەگرێتەوە؟‬ ‫ دەستدرێژیکردن لە هەموو کۆمەڵگەیەکدا‬‫هەیە و هیچ کۆمەڵگەیەک بەدەر نییە لە‬ ‫دەستدرێژی‪ ،‬به‌اڵم له‌ واڵتانی رۆژئاوا یاسا‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬دیموکراسی هه‌یه‌ و مافی مرۆڤی الواز‬ ‫و که‌مئه‌ندام پارێزراو‌ه و ب ‌ه که‌شفبوونی‬ ‫ده‌ستدرێژیی که‌سه‌کان سزای توند ده‌درێن‪.‬‬ ‫ئه‌گه‌ر ڕێم پێ ب��ده‌ی کاک ئ��ارام‪ ،‬ئه‌م‬ ‫ڕوونکردنه‌وه‌یه‌ ده‌خه‌م ‌ه به‌رچاو‪ ‌.‬له‌ شیکاری‬

‫ڕه‌خنه‌ی چاودێر‪ :‬ئەگ���ەر باس لە چاوی‬ ‫سێیەمی زەکییە بکەین‪ ،‬کە یەکێک‬ ‫لە فیگۆرەکان دەڵێت‪:‬‬ ‫ل���ە کاتی‬

‫مەبە‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫م‬ ‫بو‬ ‫و‬ ‫قا‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ا‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫ک‬ ‫سااڵ ن بک‬ ‫ل‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫م‬ ‫‪،‬‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫لە‬ ‫نی‬ ‫چ‬ ‫ک‬ ‫ش‬ ‫ە‬ ‫ۆ‬ ‫ە‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ک‬ ‫س‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫ڵگە‬ ‫دێ �‬ ‫تەکا‬ ‫«ه���ەم���ووم���ان‪».‬‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫‪،‬‬ ‫و‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫ح‬ ‫وات����ە ک��ۆم��ەڵ��گ��ە‪.‬‬ ‫ەفتاکاندا‪ ،‬ریتیی‬ ‫له‌ پیا ە لە‬ ‫ه‬ ‫دووج������ۆر ک��وش��ت��ن‬ ‫ی‬ ‫ه���ەی���ە‪ ،‬ی��ەک��ەم��ی��ان‬ ‫فیگ وانی ڕژێم چ کەسێک کەسێ‬ ‫ک‬ ‫رەمزییە و ئەویتریان‬ ‫ش‬ ‫نات‬ ‫ۆرێک‬ ‫ر‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫س‬ ‫ت‬ ‫ێ‬ ‫ڕ‬ ‫ر‬ ‫فیعلییە‪ .‬واتە کە وەکو‬ ‫ز‬ ‫ت‪،‬‬ ‫سێ‬ ‫دەس �ەاڵت گارک‬ ‫ت‬ ‫ە‬ ‫‪.‬‬ ‫ر‬ ‫شێت مامەڵەی لەگەڵدا‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫دەکرێت هەر لەسەرەتاوە‬ ‫ڕادەو �دار‬ ‫خەڵکە لە ەهاب‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫�‬ ‫ی‬ ‫کوشتنێکی رەم��زی زەکییە‬ ‫ە‬ ‫ڕژ‬ ‫ک����وژراوە‪ ،‬ب��ەاڵم دواج��اری��ش‬ ‫کۆمەڵ ستێت و فی ێ �م و دژی دەست‬ ‫کۆمەڵگە به‌ڕاستی دەیکوژێت‪.‬‬ ‫گ‬ ‫ئ‬ ‫گە‬ ‫هه‌موا یەکی نەریت ۆری جوانیی �ەوان‬ ‫ی‬ ‫ە‬ ‫ن‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬ل���ە الپەڕە‬ ‫به‌ دوای وێ دا‪ .‬ئه‌و که‌ لەنێو‬ ‫‪203‬دا دەنووس���یت‪ ،‬ک���ە (عەق���ڵ‬ ‫نەبوو جەستەش نییە)‪ ،‬بەاڵم زەکییە‬ ‫سه‌ی‬ ‫نه‌ک‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫شێتە‪ ،‬کەچی جەس���تەیەکی بەپیتی‬ ‫وێڵن‬ ‫بۆ پیاوان هەیە‪ ،‬ئایا ئەمە دژەبۆچوون‬

‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێ���ر‪ :‬کوش���تنی زەکییە‬ ‫تاڕادەیەک وەکو ناهەقییەک هاتە بەرچاوم‪،‬‬ ‫چ���ۆن رێگەتدا ئ���ەم فیگ���ۆرە بکوژرێت لە‬ ‫کاتێکدا هی���چ فیگۆرێکی تری نێو رۆمانەکە‬ ‫ل���ەو بەریئتر نییە‪ ،‬یان کە رێگەتدا بکوژرێت‬ ‫بۆ ناهەقییەکی ترت لێک���رد کە بکوژەکەت‬ ‫ئاشکرا نەکرد‪.‬‬ ‫من حوکمم بەسەردا نەداوە‪ ،‬کە زەکیە‬‫شێتە‪ .‬چونکە شێتی حاڵەتێکە و لەنێو‬ ‫کۆمەڵدا هەیە‪ .‬ئ��ەوە ن��ووس��ەر نییە کە‬ ‫بڕیاری کوشتنی زەکییەی داوە‪ ،‬بەڵکو ئەمە‬ ‫کۆمەڵگەیەکی نەریتییە ئەم بڕیارەی داوە‪.‬‬ ‫بۆیە ئەوە کۆمەڵگەیە‪ ،‬کە ژنێکی شێت‪ ،‬کە‬ ‫دەستدرێژی کراوەتە سەر دەکوژێت‪ .‬میم‬ ‫خونچە و مامۆستا وەردی کە دوو فیگۆری‬ ‫تری سەرەکین چەندجارێک ئەوە دووبارە‬ ‫دەکەنەوە‪ ،‬کە ویستویانە زەکییە بکوژن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم نەیانتوانیوە‪ .‬میم خونچە دەڵێت‪:‬‬ ‫دەمخواست سەرینێک بخەمە سەردەمی‬ ‫و بیکوژم‪ .‬ئەم کوشتنە لەپێناو ئ��ەوەدا‬ ‫نییە‪ ،‬کە رقی لەزەکیەیە‪ ،‬بەڵکو ئەمە بۆ‬ ‫رزگارکردنی زەکییەیە لەو ناهەقیانەی لە‬ ‫کۆمەڵگەی نەریتیدا بەرامبەری دەکرێت‪.‬‬ ‫مامۆستا وه‌ردییش ل ‌ه جێیه‌کدا هه‌مان شت‬ ‫ده‌ڵێ‪ ،‬ل ‌ه بێهیوایی ئه‌وه‌ی به‌رده‌وام ناتوانێت‬ ‫بیپارێزێ ئه‌ویش ئه‌و خواسته‌ی هه‌یه‪.‬‬ ‫لە کۆمەڵگەی نەریتیدا چارەنووسی‬ ‫شێت نادیارە‪ ،‬بۆیە لە رۆمانەکەی منیشدا‬ ‫هەر بەنادیاری م��اوەت��ەوە‪ ،‬بکوژی شێت‬ ‫هەرگیزاوهەرگیز نادۆزرێتەوە‪ .‬بۆیە مەرج‬ ‫نییە رۆم��ان��ن��ووس وەاڵم���ی ه��ەم��وو ئەو‬ ‫پرسیارانە بداتەوە‪ ،‬کە لەنێو رۆمانەکەیدا‬ ‫دەیانخاتەڕوو‪ ،‬چونکە هەندێک پرسیار‬ ‫ه��ەر وەاڵم ن��ادرێ��ت��ەوە‪ ،‬بۆیە بەکراوەیی‬ ‫دەمێنێتەوە‪.‬‬

‫««‬

‫د ە س���تد ر ێژ یە کا ند ا‬ ‫هەرچەند چاویشیم دادەپۆشی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەس���تم دەک���رد زەکییە بە چاوی س���ێیەم‬ ‫ئاگای لە هەموو شێتکە‪ .‬چۆن شێتێک چاوی‬ ‫سێیەمی هەیە؟‬ ‫زەکییە خۆی نییە‪ ،‬کە باس لە چاوی‬‫سێیەم دەکات‪ ،‬واتە ئەوە خۆی نییه‌‪ ،‬ن ‌ه‬ ‫حیکایەتخوان نییە کە ئ��ەو تێڕوانینەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬بەڵکو ئ��ەوە ئ��ەو کەسانەن کە‬ ‫دەستدریژیان ک��ردووەس��ەر و ئەوانە ئەو‬ ‫هەستەیان هەیە‪ ،‬کە لەگەڵ داپۆشینی‬ ‫چاویشیدا هێشتا ئەو هەستەیان هەیە کە‬ ‫ئاگای لەوانە و چاوێکی ناوەوەی هەیە‪ .‬هەر‬ ‫لەنێو رۆمانەکەدا ئەوەش خراوەتەڕوو کە‬ ‫زەکییە بۆ ژنەکانیان فریشتەیە و ژنەکانی‬ ‫ئەو کەسانەی دەستدرێژی لە زەکییە دەکەن‬ ‫زۆرجار پێشبینییەکانی بەهەند وەردەگرن‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم بۆ پیاوەکان مایەی پڕکردنەوەی‬ ‫بۆشایی سێکس بووە و بۆ منداڵەکان مایەی‬ ‫گەمەبووە‪.‬‬ ‫ڕه‌خنه‌ی چاودێ���ر‪ :‬وات���ە دەکرێت بڵێن‬ ‫ئەو چاوی س���ێیەمە ویژدانی بەئاگاهاتووی‬ ‫ئەوکەسانە بووە‪ ،‬کە دەستدرێژی دەکەن؟‬ ‫بەڵێ‪ ،‬بەاڵم من تەنها ئەوکەسانە مەحکوم‬‫ناکەم‪ ،‬کە بەرامبەر زەکییە تاوانبارن‪ ،‬بەڵکو‬ ‫کۆمەڵ هەمووی تاوانبارە‪ ،‬ئێمە بەشێکین‬ ‫لە هەموو کۆیەکان کەواتە تاک لەنێو کۆدا‬ ‫ئیشکردنەکە بەمشێوەیەیە‪ :‬کۆمەڵگەیەک‬ ‫هەیە خەڵک دەکوژن و مەسەلە نەریتییەکان‬ ‫تێیدا باوە و سێکس بەشێوەیەکی ئاسایی‬ ‫تێیدا روون��ادات و بۆ ئ��ەوەی سێکس روو‬ ‫بدات پێویستە پیاو ژن بهێنێت و لە حاڵەتی‬ ‫خۆشەویستیدا سێکس نییە‪ .‬وات��ە هیچ‬ ‫شتێک بەشێوەیەکی سروشتی ئینسانەکان‬ ‫بەیەکەوە نابەسترێنەوە‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬زەکییە ژنە‪ ،‬ش���ێتە‬ ‫دەس���تدرێژی کراوەتە س���ەر‪ ،‬ئ���ەم هەموو‬ ‫کەمایەسیە بۆ لەم فیگۆرەدا کۆکراوەتەوە؟‬ ‫لەبەرئەوەی ئەم کەسایەتییە گرنگترین‬‫و سەرەکیترین کەسایەتیی نێو رۆمانەکەیە‪.‬‬ ‫بۆیە زۆرت��ری��ن قورسایی خ��راوەت��ەس��ەر‪.‬‬ ‫لەبەرامبەر زەکیەدا مامۆستا وەردی هەیە‪ ،‬کە‬

‫نییە؟‬ ‫ مه‌به‌ستم ل �ه‌و وته‌یه‌ی ‌ه ک ‌ه ده‌ڵێ‬‫«العقل السلیم فی الجسم السلیم»‪ ،‬به‌م‬ ‫واتایه‌ زه‌کی ‌ه حاڵه‌تێکی جیاوازە‪ ‌.‬کەسێک ‌ه‬ ‫له‌ڕوانگه‌ی کۆمه‌ڵ‌ له‌ ده‌ره‌وه‌ی ئه‌قڵه‌‪،‬‬ ‫که‌چی جەستەی بۆ کۆمەڵێک خەڵک سه‌لیم ‌ه‬ ‫کێشه‌ی نییه‌‪ .‬زەکییە کە شێتە‪ ،‬واتە سەری‬ ‫لێبۆتەوە‪ ،‬بەاڵم دەستدرێژیکارەکان ئیشیان‬ ‫بە جەستەیەتی‪ .‬لەم جەستەیەدا شتێکی‬ ‫بەپیتی تێدا دۆزراوەت���ەوە‪ .‬لە شوێنێکدا‬ ‫دەڵێم یەکێک لە پیاوەکان بۆیە لەگەل‬ ‫زەکییە ج��ووت دەبێت تا پیاوەتی خۆی‬ ‫تاقیبکاتەوە‪ .‬ئەمە ترسی ئەم پیاوەیە لە‬ ‫کۆمەڵگە و لە ترسی نەبوونی به‌پیاو ئەوە‬ ‫دەک��ات‪ ،‬بۆیە جەستەی زەکییە پانتایی‬ ‫تاقیکردنەوەیە‪ .‬بەاڵم ئەوەمان لە بیر نەچێت‬ ‫فەزای رۆمانەکە باس لە ساڵی شەستەکان‬ ‫و حەفتاکان دەک��ات و ئ��ەوەش روون��ە لە‬ ‫دوای هەشتاکانەوە بایی ئه‌وه‌نده‌ گۆڕانکاری‬ ‫روویداوە‪.‬‬

‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬ونبوونی ش���ەهاب و‬ ‫دەرکەوتن���ی خەی���ام‪ ،‬بۆچی ش���ەهاب ون‬ ‫دەبێت‪ ،‬هەروەها وەزیفەی دەرکەوتنی خەیام‬ ‫چییە؟‬ ‫ئەمە زیاتر کارکردنێک ب��ووە لەسەر‬‫ئیستاتیکا و مەبەستم بووە کارێک لەسەر‬ ‫چەمکی ق��ارەم��ان بکەم‪ .‬لە کۆمەڵگەی‬ ‫نەریتیی سااڵنی شەستەکان و حەفتاکاندا‪،‬‬ ‫ک��ەس��ێ��ک دێ���ت‪ ،‬ک��ە ل��ە ه��ی��چ کەسێک‬ ‫ناترسێت‪ ،‬ل ‌ه پیاوانی ڕژێمش ناترسێت‪.‬‬ ‫شەهاب فیگۆرێکی ڕزگارکەری خەڵکە لە‬ ‫دەست دەسەاڵتدارانی ڕژێم و دژی ئەوان‬ ‫ڕادەوەستێت و فیگۆری جوانییە لەنێو‬ ‫کۆمەڵگەیەکی نەریتیدا‪ .‬ئه‌و که‌سه‌ی ‌ه ک ‌ه‬ ‫هه‌موان به‌ دوای وێنه‌که‌یدا وێڵن‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬وات���ە دەکرێت بڵێت‬ ‫فیگۆری ش���ەهاب بااڵنس���ی نێوان عەقڵ و‬ ‫شێتییە؟‬ ‫بەڵێ دەتوانین وا بڵێین‪ .‬بۆیە کاتێک‬‫شەهاب دەکوژرێت کۆمەڵ پێویستی بەوەیە‬ ‫جارێکی تر فیگۆرێکی لەو شێوەیەی هەبێت‪.‬‬ ‫هەروەها فیگۆری خەیامیش فیگۆرێکی تری‬ ‫جوانییە‪ ،‬کە عاشقە و دەگەڕێتەوە نێو‬ ‫کۆمەڵگە‪.‬‬

‫ده‌روونییشدا چۆن ته‌ماشای ئه‌م کرده‌وه‌ی ‌ه‬ ‫ک��راوه‌‪ :‬سێ حاڵه‌تی دیاریکراو هه‌ی ‌ه ل ‌ه‬ ‫ده‌ستدرێژیی سێکسیدا‪ :‬یه‌که‌م پێی ده‌وترێ‬ ‫(شکستی ‪ .)Effraction‬له‌م قۆناغه‌دا‬ ‫خه‌رقێک هه‌یه‌‪ ،‬ب ‌ه مانای چوونه‌ ناوه‌وه‌ی‬ ‫موڵکییه‌تێکی تایبه‌تی که‌سێک‪ ،‬واته‌ دۆخی‬ ‫چوون ‌ه ناوه‌وه‌ی مولکییه‌تی له‌شی زه‌کیه‌‪ .‬ل ‌ه‬ ‫قۆناغی دووهه‌مدا (گرتن ‪.)Captation‬‬ ‫لێر‌ه به‌کڕینی باوه‌ڕی که‌سه‌ک ‌ه ده‌یگرن و لێره‌دا‬ ‫زه‌کی ‌ه جۆره‌‌ بارمته‌یه‌که‌ له‌ژێر ده‌ستیاندایه‌‪،‬‬ ‫ئ�ه‌و ب��اوه‌ڕ‌ه (ل��ێ��ره‌دا زه‌کیه‌ ب ‌ه شیرینی‬ ‫ب��اوه‌ڕی ک��ڕدراوه‪ ،‬یان هه‌ڵخه‌ڵه‌تێندراوه‌‌)‪.‬‬ ‫ل�ه‌ قۆناغی سێهه‌مدا (به‌رنامه‌داڕشتن‬ ‫‪ .) La programmation‬لێره‌دا‬ ‫ب ‌ه نێوه‌ندی چاالککردنی بیره‌وه‌ری‪ ،‬یان‬ ‫زه‌ینی که‌سه‌ک ‌ه ل ‌ه ساتێکی دیاریکراودا‬ ‫کرده‌وه‌یه‌ک دووباره‌ ده‌کرێته‌وه‌‪ .‬واته‌ ساتی‬ ‫دستدرێژییه‌کان به‌رنامه‌ی مه‌ساسه‌پێدان‬ ‫ل ‌ه زه‌ینی زه‌کی ‌ه چاالکده‌کرێته‌وه‌‪ .‬ئەگەر‬ ‫بشگەڕێینەوە ب��ۆ کۆنتێکستنی خەزنە‬ ‫مەملووک دەبینین خەزنە کوڕێکی مەملووکی‬ ‫غەریبە ب��ووە لە سەردەمێکی کۆندا‪ ،‬کە‬ ‫فرۆشراوە و ژن و پیاویش دەستدرێژیان‬ ‫کردۆتە سەر‪ .‬لە رۆمانى بەسەرهاتەکانی‬ ‫خەزنە مەملووک ژنان بەستراونەتەوە لەنێو‬ ‫ماڵدا‪ ،‬پیاوان لەگەڵ غوالم و جارییەکاندا‬ ‫دەخەون و ژنەکانیش دەیانەوێت دژی پیاوان‬ ‫له‌ پشتیانه‌وه‌ هه‌مان کار بکه‌ن‪ .‬ئه‌م ‌ه جۆرێک ‌ه‬ ‫له‌ سزادانی پیاوان له‌الیه‌ن ژنانه‌وه‌‪ ،‬وه‌لێ ب ‌ه‬ ‫ناڕه‌وایی هه‌قی خۆیان ده‌که‌نه‌وه‌‪ ،‬چونکو‬ ‫ته‌عدا ده‌که‌ن ‌ه سه‌ر که‌سێکی ژێرده‌سته‌‪.‬‬ ‫هەروەها لە رۆمانی لە بەرزایی شوراکانیشدا‬ ‫ژنێک هەیە‪ ،‬کە ناوی زەکییەیە و پیاوان‬ ‫دەستدرێژی دەکەنەسه‌ر‪ ،‬کە هەردووال بەهۆی‬ ‫لێکەوتەکانی کۆمەڵگەی نەریتییەوەیە کاری‬ ‫ناڕه‌وا ده‌که‌ن‪ .‬هه‌ر نووسه‌رێک ڕوانگه‌یه‌کی‬ ‫بۆ ڕووداوه‌کان هه‌یه‌‪ ،‬منیش له‌م ڕوانگه‌یه‌و‌ه‬ ‫موعاله‌جه‌ی ئه‌م مه‌سه‌له‌یه‌م کردووه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌خن���ه‌ی چاودێر‪ :‬بەالی منەوە خەزنە و‬ ‫زەکیی���ە هەردووکیان لە یەکدەچن هەرچەند‬ ‫لە دوو رەگەزی جی���ان‪ ،‬چونکە هیچیان لە‬ ‫کاتی دەس���تدرێژییەکاندا چێژ لە س���ێکس‬ ‫وەرناگرن‪ ،‬ئەم لێکچوونەی ئەم دوو فیگۆرە‬ ‫جیایە رێکەوتە یان نا؟‬ ‫ من ئیشم لەسەر ئەوە نەکردووە‪ ،‬چونکە‬‫جارێک خەزنە لەگەڵ ژنێێکی جاریی ‌ه بەناوی‬ ‫تاوس سێکس دەکات و چێژ وەردەگرێت‪.‬‬ ‫ب��ەاڵم زەکییە بەهۆی ئ��ەوەی شێتە هیچ‬ ‫چێژ وەرناگرێت‪ .‬ڕوونیشه‌ ک ‌ه ده‌ستدرێژی‬ ‫ده‌کرێته‌ سه‌ر که‌سێک پیاو بێت یان ژن چێژ‬ ‫نابینێت له‌و په‌یوه‌ندییه‌‪ .‬گرنگه‌ ئاماژ‌ه به‌و‌ه‬ ‫بکه‌ین ک ‌ه له‌ ڕووی شیکاری ده‌روونییه‌و‌ه‬ ‫کردار یان خۆشی قوربانیی دۆخێکه‌‪ ،‬یاخود‬ ‫دڕنده‌یه‌ و ڕقی له‌ بکه‌ره‌که‌یه‌‪ .‬له‌م دوو‬ ‫ڕۆمانه‌مدا ئێمه‌ له‌ناو دۆخێکی ئاڵۆزداین‪،‬‬ ‫له‌به‌رده‌م حاڵه‌تێکی زۆره‌ملێیت و که‌سێکی‬ ‫وه‌ک خه‌زنه‌ مه‌یلی نییه‌ له‌و کردار‌ه و ملکچی‬ ‫باره‌که‌ی ‌ه چونکو له‌ژێرده‌ستی ئه‌وانیتره‌‪،‬‬ ‫ئه‌وجا وه‌ر‌ه که‌سه‌ک ‌ه شێتیش بێت‪ .‬ئه‌م‬ ‫به‌ڕه‌هایی ده‌سه‌اڵتی نییه‪ ،‬وه‌لێ خه‌زنه‌ ک ‌ه‬ ‫ئازاد ده‌کرێت‪ ،‬هه‌ر ل ‌ه ترسی ئه‌ودۆخه‌ی ک ‌ه‬ ‫تێیدا بوو‪ ،‬بۆ چاککردنه‌وه‌ی بڕیار ده‌دات‬ ‫ئه‌ویش ببێت ‌ه بازرگان‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫««‬

‫‪4‬‬

‫یاداشتێك سه‌باره‌ت به‌ كتێبفرۆشتن و ژیانی نووسه‌رێتی‬

‫ئێستا کتێبفرۆشییه‌کم هه‌یه‬

‫عه‌باس مه‌عرووفی‬ ‫و‪ .‬له فارسییه‌وه‪ :‬به‌ختیار ئه‌حمه‌دی‬ ‫عه‌ب���اس مه‌عرووف���ی‪ ،‬نووس���ه‌ری «س���ه‌مفۆنیای‬ ‫مردووه‌کان» و «س���اڵی ئاش���ووب» و به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫ده‌زگای په‌خشی «گه‌ردوون»‪ ،‬یه‌کێکه له نووسه‌رانی‬ ‫ناسراوی ئێرانی که وا چه‌ند ساڵێک ده‌بێت له به‌رلین‬ ‫وه‌ک کۆچه‌رێک ژیان به‌سه‌ر ده‌بات‪ .‬ئه‌و بۆ گوزه‌رانی‬ ‫ژیانی خۆی له ده‌ره‌وه‌ی واڵت‪ ،‬ده‌ستی داوه‌ته چه‌ندین‬ ‫کار و ه���ه‌ر له به‌ڕێوه‌به‌رایه‌تی���ی هوتێله‌وه بگره هه‌تا‬ ‫‪...‬ـی ئه‌زموون کردووه و س���ه‌ره‌نجام ڕووی کردووه‌ته‬ ‫کتێبفرۆشی و «ماڵی هونه‌ر و ئه‌ده‌بیاتی هیدایه‌ت»ـی‬ ‫له به‌رلین دامه‌زراندووه‪ ،‬تاکوو له‌و س���ه‌نته‌ره‌دا‪ ،‬هه‌م‬ ‫به کاری کتێبفرۆشییه‌وه سه‌رقاڵ بێت و هه‌م خه‌ریکی‬ ‫ڕاپه‌راندنی كۆرس���ه‌كانی چیرۆکنووسی بێت‪ .‬داوامان‬ ‫لێکرد ک���ه باس���ێکی ئه‌زموونه‌کانی خ���ۆی له کاری‬ ‫کتێبفرۆش���یمان بۆ بکات‪ .‬ئه‌وه‌ی له خواره‌وه هاتووه‪،‬‬ ‫نووسراوی ئه‌وه‪.‬‬ ‫بی بی سی فارسی‬ ‫قه‌ت ب���ووه به ق���ه‌راخ چۆمی «رای���ن»دا هێنده‬ ‫بڕۆی که نه‌زانی چه‌ن���د کاتژمێر تێپه‌ڕیوه و خۆر ئاوا‬ ‫بووه و تاریکی ش���انی داداوه و پاکه‌ته جگه‌ره‌که‌شت‬ ‫خرتوخاڵی ماوه‌ته‌وه؟‬ ‫ق���ه‌ت بووه مل���ی جاده‌ی���ه‌ک بگری���ت و بێ هیچ‬ ‫مه‌به‌س���تێک‪ ،‬هێنده ب���ڕۆی که نه‌زانی گه‌یش���توویته‬ ‫چ ش���ارێک و ده‌ب���ێ ب���ه کام الدا بیپێچی���ت و چۆن‬ ‫بگه‌ڕێیته‌وه؟‬ ‫جارێکیان له ش���اری «کۆڵن»ـه‌وه به‌ره‌و «دۆڕن»‬ ‫که‌وتمه رێ و س���ه‌رم له ش���ارێکی نائاشنای به‌لجیک‬ ‫هه‌ڵێنا‪ .‬ش���ه‌و ب���وو و م���ن هه‌رچییه‌ک���م ده‌کرد که‬ ‫بگه‌ڕێمه‌وه‪ ،‬نه‌ده‌کرا‪ ...‬له شارێکی دیکه‌ی به‌لجیکاوه‬ ‫خۆم ئه‌دیی���ه‌وه‪ .‬به ده‌وری خۆمدا ده‌خوالمه‌وه و گێژ‬

‫بووبووم‪ .‬نیوه‌شه‌و بوو که توانیم جاده‌که بدۆزمه‌وه و‬ ‫بگه‌ڕێمه‌وه‪ .‬ه���ه‌ر له‌و رۆژانه‌دا بوو‪ ،‬که بۆم ده‌رکه‌وت‬ ‫جیاوازییه‌کی گه‌وره ل���ه نێوان روانینی کۆچه‌ره‌کان و‬ ‫په‌نابه‌راندا به‌رامبه‌ر به ژینگه‌که‌یان هه‌یه‪ .‬نه‌مده‌توانی‬ ‫له‌گه‌ڵ سروش���ت و ش���اره‌ تازه‌که‌م���دا پێوه‌ندییه‌کی‬ ‫س���ۆزدارییانه‌ به‌رقه‌رار بکه‌م‪ .‬هه‌میشه پرسیارێک له‬ ‫زه‌ینمدا داده‌گیرسا‪ :‬من چۆن فڕێ دراومه‌ته ئێره؟ به‬ ‫تایبه‌ت ئه‌و کاتانه‌ی که له خه‌و هه‌ڵده‌ستام‪.‬‬ ‫هه‌ر له‌و س���ه‌ره‌تای هاتنمه‌و‌ه ب���ۆ ئه‌ڵمانیا‪ ،‬په‌ند‬ ‫و ئامۆژگاریی���ه‌کان ده‌س���تیان پ���ێ کرد‪ :‬دانیش���ه و‬ ‫ڕۆمانه‌که‌ت بنووس���ه‪ .‬به‌اڵم من هه‌میش���ه که‌س���ێکی‬ ‫س���ه‌رکێش بووم‪ .‬هه‌رگیز له ژیانمدا به قسه‌ی که‌سم‬ ‫نه‌کردووه‪ .‬هه‌میش���ه کاری خۆم کردووه‪ ،‬خۆم هه‌ڵه‌م‬ ‫کردووه‪ ،‬خۆم به‌رهه‌مێکم پێک هێناوه‪ ،‬خۆم که‌وتووم‬ ‫و خۆیش���م هه‌س���تاومه‌ته‌وه‪ .‬دۆس���ته‌کانم ل���ه رووی‬ ‫خۆشه‌ویستییه‌وه پڕکێشییان ده‌کرد و ناحه‌زانیش به‬ ‫ڕاوبۆچوونه سنوورخوازه‌كانیان ئاگاداریان ده‌کردمه‌وه‬ ‫که پێ نه‌خه‌مه جه‌غزی ئه‌وانه‌و‌ه و هه‌موو به یه‌کده‌نگ‬ ‫ئامۆژگاریان ده‌کردم که‪ :‬ئازیزم! دابنیشه و رۆمانه‌که‌ت‬ ‫بنووسه‪.‬‬ ‫له کوێ دانیش���م و چی بنووس���م؟ بۆچی زۆربه‌ی‬ ‫هاونیشتمانییه‌کانم ده‌یانه‌وێ که نووسه‌ره‌که‌یان بخه‌نه‬ ‫ناو ئه‌کواری���ۆم و گێژوخولدانه‌وه‌ی ل���ه‌و چواردیواره‬ ‫به‌رته‌س���که شووش���ه‌ییه‌دا ته‌ماش���ا بکه‌ن؟ بۆ که‌س‬ ‫تێناگات که من هه‌موو ئ���ه‌م کارانه ده‌که‌م که بتوانم‬ ‫دانیشم و رۆمانه‌که‌م بنووسم؟‬ ‫س���ه‌ره‌ڕای ئه‌مانه‌ش‪ ،‬ئه‌ی چۆن‬ ‫ژیان دابی���ن بک���ه‌م؟ کرێ¬خانوو‬ ‫و خه‌رجوباجه‌کان���ی دیک���ه‌ی چ���ی‬ ‫لێبکه‌م؟ بگره من زۆر به‌ختیشم بووه‬ ‫که له دوو س���اڵی یه‌که‌مدا‪ ،‬سێ کتێبم‬ ‫به زمانی ئه‌ڵمانی باڵو بوونه‌ته‌وه‪ .‬به‌اڵم‬ ‫به ده‌س���که‌وتی نووس���ینی سێ کتێب‬ ‫ناک���رێ خێزانێکی پێنجکه‌س���ی بژیێنی‪.‬‬ ‫ده‌بوو بیرێك���ی بنه‌ڕه‌تی���م بكردایه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫ئه‌مانه به‌ش���ێک له کێشه‌کانی من بووه و‬ ‫ل���ه هه‌ر جێیه‌کیش که زه‌مینه‌یه‌کی باش���م‬ ‫له‌و دوورخراوگه‌یه‌دا بۆ ده‌ڕه‌خس���ا‪ ،‬به‌ر له‬ ‫هه‌مووش���تێک‪ ،‬غرووری خۆم نه‌یده‌هێشتم که‬ ‫مل بۆ دۆست و ئاش���نا‪ ،‬یاخود بۆ سه‌نت ‌هر‌ی‬ ‫یارمه‌تیی���ه‌ کۆمه‌اڵیه‌تییه‌کان‪ ،‬ک���ه‌چ که‌م‪ .‬به‬ ‫کڕووزانه‌وه هێڵنجم ده‌هات‪ .‬به‌ڕاستی رۆژگارێکی‬ ‫سه‌ختیشم رابوارد‪.‬‬ ‫پێم خۆش نه‌بوو له شیش���ه‌دا دانیشم و رۆمان‬ ‫بنووس���م‪ ،‬س���ه‌عاتکار لێ ب���ده‌م و بڵێ���م ئه‌مڕۆ‬ ‫مه‌سه‌له‌ن چل الپه‌ڕه‌م نووسیوه‪ .‬پێم خۆش نه‌بوو‬ ‫مووچه‌یه‌كی نه‌مرنه‌ژی وه‌ربگرم و به جانتایه‌کی پڕ‬ ‫ل���ه کتێبه‌وه‪ ،‬له کۆڕوکۆمه‌اڵن���دا ده‌ربکه‌وم و تکا له‬ ‫حازران بکه‌م که کتێبه‌کان���م لێبکڕن‪ .‬حه‌زم نه‌ده‌کرد‬ ‫قس���ه‌ له دڵ���ی خۆمدا بهێڵم���ه‌وه و ب���ۆ راپه‌ڕاندنی‬ ‫کاره‌کان‪ ،‬یا بۆ ش���اباش و ده‌سخۆشانه‌ی ئه‌م¬وئه‌و‪،‬‬ ‫ش���ه‌رمن و نه‌رمه‌لیقه بم‪ ،‬ش���تێک بم وه‌ک پاستیل و‬ ‫پالستیک و لهناو ده‌ستاندا وه‌ک مێو نه‌رم بم‪.‬‬ ‫هه‌میشه س���ه‌رکێش بووم‪ ،‬کێوی بووم‪ .‬منداڵیم له‬ ‫کوێس���تاناندا خه‌ماڵوه‪ .‬له‌ژێر ده‌س���تی باوه‌گه‌وره‌مدا‬ ‫په‌روه‌رده‌ کراوم‪ ،‬ئه‌و مرۆڤه‌ی که به نانه‌ڕه‌قێک شێوی‬ ‫ده‌کرد و س���ه‌ری بۆ که‌س نه‌وی نه‌ده‌کرد‪ .‬خۆ ره‌نگه‬ ‫هه‌رئه‌ویش ژیانی منی وش���کاندبێ‪ ،‬وا که بۆ هه‌میشه‬ ‫شه‌ق له س���فره‌وخوانی قازانجپه‌ره‌ستی هه‌ڵبده‌م‪ ،‬روو‬ ‫له به‌رژه‌وه‌ندییه‌کانی خۆم وه‌ربگێڕم‪.‬‬ ‫نۆزده س���ااڵن بووم که له‌س���ه‌ر س���فره‌ی ناشتا‪،‬‬ ‫س���فره‌که‌م کێش���ا به رووی باوکمدا و ل���ه ماڵه‌که‌ی‬ ‫رۆش���تم‪ .‬رۆیش���تم و حه‌فته‌یه‌ک دواتر وه‌ک سه‌ربازی‬ ‫س���فر‪ ،‬س���ه‌رم له پادگانی س���فرپێنجی شاری کرمان‬ ‫ده‌رهێنا‪ .‬منێک که له ماڵی باوکمدا به‌رگه‌ی زۆرداریم‬ ‫نه‌ده‌گرت‪ ،‬له پادگان به‌اڵم‪ ،‬کوته‌کیشم خوارد‪ ،‬قسه‌ی‬ ‫س���ووکم پێ گوترا‪ ،‬بێگاریم پێ کرا و زیندانیش کرام‪.‬‬ ‫که سه‌ربازییشم ته‌واو کرد‪ ،‬ئیتر نه‌گه‌ڕامه‌وه بۆ ماڵی‬ ‫باوک���م‪ .‬به‌اڵم فێ���ر بووم که چۆن به کاری قورس���ی‬ ‫دارتاش���ی‪ ،‬پاره په‌یدا بکه‌م‪ ،‬چۆن به کرێکاری خۆم‬ ‫تێر که‌م و چۆن به‌ش���ی ئه‌وه‌ن���ده توانایی له خۆمدا‬ ‫بهێڵم���ه‌وه که بتوانم ش���ه‌وان‪ ،‬چه‌ن���د کاتژمێرێک بۆ‬ ‫خوێندن���ه‌وه و نووس���ین ته‌رخان بک���ه‌م‪ .‬که هاتم بۆ‬ ‫ئه‌ڵمانیا‪ ،‬هه‌لێکم بۆ ره‌خسا بۆ ئه‌وه‌ی یادێک له رۆژان‬ ‫و سااڵنی رابردووم بکه‌مه‌وه‪.‬‬ ‫پێش���نیارێکم ل���ه الی���ه‌ن ئه‌نجوومه‌ن���ی قه‌ڵه‌می‬ ‫سویس���ڕاوه پێکرا که ل���ه ماڵێکدا له ش���اری بێڕن‪،‬‬ ‫ژیانێکی ئارام و خۆش���م ببێ و ت���ا ماوم مووچه‌یه‌كم‬ ‫هه‌بێ و «دانیش���م و رۆمانه‌که‌م بنووس���م»‪ .‬سێ رۆژ‬ ‫له ش���اری بێڕن مامه‌وه و ئه‌وسا هه‌اڵتم‪ .‬حه‌وت مانگ‬ ‫میوانی ماڵی «هاینریش بۆڵ‌« بووم‪ ،‬ساڵێکیش وه‌ک‬ ‫سه‌رپه‌رشتیار‪ ،‬له‌و ماڵه‌دا کارم کرد‪ .‬سه‌روکارم له‌گه‌ڵ‬ ‫هونه‌رمه‌ندانی سته‌مدیتووی هه‌ڵهاتووی جیهانی سێیه‌م‬ ‫بوو‪ .‬وێنه‌کێش���ێکی ئێرانی که مێرده شاعیره‌که‌ی به‬ ‫ته‌ناف خنکاندب���وو‪ ،‬ش���اعیرێکی کووبایی که باوکی‬ ‫ژنێڕاڵێکی پایه‌به‌رزی ئه‌رته‌ش���ی فیدڵ کاس���تڕۆ بوو‪،‬‬ ‫ب���ه‌اڵم ئه‌و له س���ایه‌ی مه‌رگ���دا‪ ،‬خ���ۆی گه‌یاندبووه‬ ‫ئیس���پانیا و پاش���ان ئه‌ڵمانیا‪ ،‬نووسه‌رێکی بۆسنیایی‬ ‫که س���ڕبه‌کان‪ ،‬هه‌زار ج���ار ده‌س���تدرێژیان کردبووه‬ ‫س���ه‌ر ژنه‌که‌ی و م���ن ده‌بوو به داییم ئ���ه‌و و منداڵه‬ ‫نه‌خۆش���ه‌کانیم بگه‌یاندایه نه‌خۆش���خانه‪ ،‬شاعیرێکی‬ ‫گواتماالیی که به‌هۆی خۆش���به‌ختیی زۆره‌وه! زۆر جار‬ ‫س���ه‌ری له ماڵی هاینریش ب���ۆڵ ده‌رهێنابوو؛ جارێک‬ ‫لێم پرس���ی‪« :‬یاس���ین‪ ،‬ئه‌گه‌ر تۆ خۆشبه‌خت بووی‪،‬‬ ‫چ���ی ده‌که‌ی لێره؟» ته‌نیا لێم���ی روانی و لێوه‌کانی‬ ‫به پێکه‌نینێکی تاڵ پش���کوتن‪ .‬وه‌اڵمێکی پێ نه‌بوو‪،‬‬ ‫ره‌نگه ده‌یزانی که هه‌موو ده‌رکراوێک‪ ،‬ئه‌م پرس���یاره‬

‫ل���ه ده‌روونیدا ده‌نگ ده‌داته‌وه‪« :‬که ئه‌گه‌ر به‌خته‌وه‌ر‬ ‫بوومایه‪ ،‬له باوه‌شی تۆدا چیم ده‌کرد؟»‬ ‫راس���تی‪ ،‬من له ئه‌ڵمانیا چیم ده‌کرد؟ یه‌ک س���اڵ‬ ‫کاره‌ک���ه‌م ل���ه خان���ووی هاینریش بۆڵدا ت���ه‌واو بوو‪،‬‬ ‫دیس���انه‌وه ژیان لێم که‌وت���ه‌وه دیانه‌چیڕکه‪ .‬له خوله‬ ‫چڕکراوه‌کانی فێربوونی زمانی ئه‌ڵمانیدا خۆم ناونووس‬ ‫کرد‪ ،‬به‌اڵم فه‌رمانگه‌ی کاری ش���اری «دۆڕن» پێیان‬ ‫گوتم که چون ته‌مه‌نم له سیوپێنج ساڵ زیاتره‪ ،‬ناتوانم‬ ‫له‌م كۆرس���انه‌دا به‌ش���داری بکه‌م‪ .‬بێ���کار مابوومه‌وه‬ ‫و ب���ه مووچه‌ی بێ���کاری‪ ،‬ته‌نانه‌ت کرێخانووش���م بۆ‬ ‫نه‌ده‌درا‪ .‬ئیشێکم له شاری «واندلیتز» دۆزییه‌وه‪ ،‬له‬ ‫شه‌س���ت‌کیلۆمه‌تریی به‌رلینی رۆژهه‌اڵت‪ ،‬هۆتێلێک له‬ ‫قه‌راغ ده‌ریاچه‌دا و بۆ زیاتر له دوو ساڵ‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫شه‌وانه‌ی ئه‌و هۆتێله گه‌وره‌یه‌ بووم‪ .‬زمانی ئه‌ڵمانییش‬ ‫ه���ه‌ر له‌و هۆتێله‌دا فێر بووم‪ .‬به‌اڵم ئیش���ه‌که‌م قورس‬ ‫بوو‪ .‬له نۆی شه‌وه‌وه تا حه‌وتی به‌یانی و رۆژانیش گێژ‬ ‫ی‬ ‫و حۆل و ماندوو بووم‪( .‬هێشتا ئه‌و ئیشه‌م له تاکس ‌‬ ‫و پیتزادروستکردن پێ باشتره‪).‬‬ ‫له‌م ماوه‌یه‌دا هیچ شتێکی وام نه‌نووسی‪ .‬سه‌رجه‌م‬ ‫چوار‪ -‬پێنج وتار و یه‌ک‪ -‬دوو چیرۆک‪.‬‬ ‫نه‌بوون���ی ده‌رفه‌تی نووس���ین‪ ،‬ت���ووڕه و خه‌مۆکی‬ ‫ده‌کردم‪ .‬هه‌ستم به پووچی ده‌کرد‪ .‬له جاده تاریکه‌کاندا‪،‬‬ ‫بیرم ل���ه ڕۆمانه‌که‌م ده‌کرده‌وه‪ ،‬له ئه‌ندێش���ه‌ی‬ ‫خۆمدا ده‌مخه‌ماڵند و تاوتوێم‬ ‫د ه‌ک���رد‪،‬‬

‫رانیدا به‬ ‫شییه‌کی ئێ‬ ‫رۆ‬ ‫خه‌ماوی‬ ‫ماوه‌یه‌ک له کتێبف چیرۆکێکی‬ ‫م کرد‪ ،‬که‬ ‫مندا و له‬ ‫ۆڕایی کار‬ ‫نی ژیانی‬ ‫خ‬ ‫کا‬ ‫ه‌و ڕاده‌ی‬ ‫و ڕه‌شه له الپه‌ڕه‌ که‌م‪ .‬تا ئ‬ ‫ده‌‬ ‫ی به‌رلین‬ ‫کاتی خۆیدا باسی ریتی شار‬ ‫«نه‌‬ ‫م�ی تێدا‬ ‫که به منیان گوت‪ :‬یی دووه‌‬ ‫رۆش‬ ‫له ماڵی‬ ‫نه‌شکێنم و کتێبف من‪ ،‬هه‌ر‬ ‫ه‌بوو ئه‌م‬ ‫م‬ ‫ه‌که‌مه‌وه‪ ».‬ب�ه‌اڵ بووم و د‬ ‫ن‬ ‫ه‌ریتشکێن‬ ‫وکمه‌وه ن‬ ‫با‬ ‫م دابنایه‌‬ ‫بفرۆشییه‌‬ ‫کتێ‬ ‫ب���ه‌اڵم کاتێک‬ ‫ده‌گه‌یش���تمه ش���وێنی ئیشه‌که‌م‪،‬‬ ‫هه‌م���وو به‌نه‌کان���م ده‌بوونه‌وه به خ���وری و پالنه‌کانم‬ ‫ل���ه پێش چ���اوم وه‌ک ته‌مومژێ���ک ده‌ڕه‌وینه‌وه و بزر‬ ‫ده‌ب���وون‪ .‬نه‌مده‌توانی تاکه یه‌ک رس���ته بنووس���م‪.‬‬ ‫ته‌واوی هزروبیرم ده‌بوو سه‌رفی راپه‌ڕاندنی ئه‌رکه‌کانم‬ ‫بک���ه‌م‪ .‬درگاکان‪‌،‬وه‌رگرتن���ی پ���اره له‬ ‫به‌شه جۆربه‌جۆره‌کان‪ ،‬هه‌ڵکردن و‬ ‫کوژاندنه‌وه‌ی س���ۆنا‪ ،‬وه‌اڵمدانه‌وه‌ی‬ ‫میوانیی���ه‌کان‪،‬‬ ‫ته‌له‌فوون���ه‌کان‪،‬‬ ‫جوابدان���ه‌وه‌ی مش���ته‌رییه‌کان و‬ ‫کاره‌کان���ی دیکه‪ .‬به‌یانی���ان که خۆر‬ ‫هه‌ڵده‌هات‪ ،‬ده‌مویس���ت بگریێم‪ .‬گریان‬ ‫له قوڕگمدا په‌نگی ده‌خوارده‌وه و به‌ناو‬ ‫خۆمدا ده‌مباراند‪ .‬هه‌موو رۆژێک کاته‌کانم‬ ‫به ئاشپه‌زی‪ ،‬به خه‌وتن‪ ،‬به راکشان و له‬ ‫په‌نجه‌ره‌وه س���ه‌یر‌کردنی هه‌وره‌کان‪ ،‬به‌ با‬ ‫ده‌دا‪ ،‬هه‌ت���ا ئه‌و کاته‌ی که ش���ه‌و ده‌هات‪.‬‬ ‫چاوێک���م له س���ه‌ر کاتژمێ���ر و چاوێکم له‬ ‫ده‌وروبه‌ر‪ ،‬کاتم ده‌کوشت هه‌تا ببێته کاتژمێر‬ ‫هه‌شت و من بکه‌ومه ڕێ‪ .‬تێکشکام‪ ،‬پیر بووم‬ ‫و ل���ه ئه‌نجامدا چۆک���م دادا‪ .‬به خۆم ده‌گوت‪:‬‬ ‫«ته‌واو بوو‪ ،‬ده‌بێ چاوه‌ڕوان بم فیکه‌ی کۆتایی‬ ‫یارییه‌كه‌ لێ بده‌ن‪».‬‬ ‫چارێکی دیکه‌م نه‌بوو‪ .‬نه‌مده‌ویست خێزانێکی‬ ‫پێنجکه‌س���ی بڕووخێ‪ ،‬هه‌ڵده‌هات���م و ئه‌گه‌رچی‬ ‫مانگانه‌ک���ه‌م‪ ،‬ژیانی دابی��� ‌ن نه‌ده‌کردین‪ ،‬به‌اڵم له‬ ‫جیاتی حه‌فت���ه‌ی چل کاتژمێر‪ ،‬شه‌س���ت کاتژمێر‬ ‫ئیشم ده‌کرد‪.‬‬ ‫خاوه‌نکاره‌که‌م پزیشکێک بوو که هۆتێلیشی هه‌بوو‪.‬‬ ‫ئه‌و ده‌یویس���ت که حه‌وته‌مین شه‌وی حه‌فته‌یش هه‌ر‬ ‫کار بکه‌م‪ .‬به گوێم نه‌کرد و هه‌ر ئه‌م بابه‌ته‌ش بێکاری‬

‫کردم‪.‬‬ ‫ماوه‌یه‌ک له کتێبفرۆش���ییه‌کی ئێرانیدا به‬ ‫خۆڕایی کارم ک���رد‪ ،‬که چیرۆکێکی خه‌ماوی‬ ‫و ڕه‌ش���ه ل���ه الپه‌ڕه‌کانی ژیان���ی مندا و له‬ ‫کاتی خۆیدا باس���ی ده‌که‌م‪ .‬تا ئه‌و ڕاده‌ی‬ ‫که به منیان گوت‪« :‬نه‌ریتی شاری به‌رلین‬ ‫نه‌ش���کێنم و کتێبفرۆش���یی دووه‌می تێدا‬ ‫نه‌که‌م���ه‌وه‪ ».‬به‌اڵم من‪ ،‬ه���ه‌ر له ماڵی‬ ‫باوکمه‌وه نه‌ریتش���کێن ب���ووم و ده‌بوو‬ ‫ئ���ه‌م کتێبفرۆش���ییه‌م دابنایه‌‪ ،‬چونکه‬ ‫رێگه‌یه‌کی دیکه‌م نه‌بوو‪.‬‬ ‫جارجاریش ده‌بوو به بانگێش���تی‬ ‫ش���وێنێک ب���ۆ چیرۆکخوێندن���ه‌وه‪،‬‬ ‫سه‌فه‌رم کردبا‪ ،‬ده‌قێک یا چیرۆکێکم‬ ‫ئام���اده ده‌ک���رد و رێ ده‌که‌وت���م‪.‬‬ ‫زۆرجار له کۆتایی مه‌راس���یمێکدا‬ ‫له ش���ارێکی دیکه‪ ،‬به‌ڕێوه‌به‌ری‬ ‫مه‌راس���یمه‌که لێی ده‌پرسیم که‪:‬‬ ‫«چه‌نده‌م پاره‌ی بلیت داوه؟»‬ ‫بلیته‌که‌م نیش���ان ده‌دا‪« ،‬دووسه‌د مارک»‪.‬‬ ‫«فه‌رموون ئه‌وه دووس���ه‌د مارکه‌که‌تان!» به درێژایی‬ ‫رێگه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌م ب���ۆ ماڵه‌وه‪ ،‬به‌خۆم ده‌گوت‪« :‬ئه‌و‬ ‫هه‌موو کاته‌م س���ه‌رف کرد‪ ،‬ب���ه‌اڵم‪ »...‬نابێ پیاویش‬ ‫نانه‌جیب بێت‪.‬‬ ‫ئه‌مان���ه نموونه‌یه‌ک له ژیانی‬ ‫غه‌ریبایه‌تیی‬

‫نه‌خه‌وی و هه‌ر بنووس���ی و هێشتا فریا نه‌که‌ویت و له‬ ‫ماندوویه‌تیی خۆت بکه‌ویته هه‌ناسه‌بڕکێ و له حاڵێکدا‬ ‫سنگت پڕه له هه‌وا‪ ،‬به‌اڵم جێیه‌کت نه‌بێ هه‌ناسه‌یه‌کی‬ ‫تێدا تازه بکه‌یته‌وه و پشوویه‌کی تێدا بده‌یت؟‬ ‫ئێستا کتێبفرۆشییه‌کم هه‌یه‪ ،‬له شه‌قامی «کانت»ـی‬ ‫ش���اری به‌رلین‪ .‬به ناوی «هیدایه‌ت»ـه‌وه ناوم ناوه‪.‬‬ ‫شه‌ش كۆرسی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری تێدایه‌‪ .‬خۆم كۆرسی‬ ‫چیرۆکنووس���ی به‌ڕێ���وه ده‌به‌م‪ .‬ئێس���تا ته‌نیا له دوو‬ ‫ش���ه‌قام و دوو خاڵدا مانا ده‌کرێم‪« :‬ماڵی هیدایه‌ت»‬ ‫که رۆژی د‌ه کاتژمێر کاری تێدا ده‌که‌م و ماڵی خۆم که‬ ‫شه‌وی چوار کاتژمێر تێیدا ده‌نووسم و دوایی ده‌خه‌وم‬ ‫هه‌تا به‌یان���ی کتێبفرۆش���ییه‌که‌م بکه‌م���ه‌وه‪ .‬رۆمانه‬ ‫نوێیه‌که‌م ت���ه‌واو کردووه و وا چه‌ند مانگێک ده‌بێ که‬ ‫ده‌رفه‌تی پێداچوونه‌وه و پاکنووسکردنیم نییه‪ .‬له‌سه‌ر‬ ‫مێزه‌که‌م که‌وتووه‪ ،‬رێک له الپه‌ڕه‌ی سه‌دونه‌وه‌دوسێدا‪.‬‬ ‫نه ده‌رفه‌تی س���ینه‌ماچوونم هه‌یه‪ ،‬نه مه‌جالێک که‬ ‫ب���ۆ فیالرموونیک بچم و گوێ ب���ه رکۆئیمی مۆتزارت‬ ‫بسپێرم‪ ،‬نه له کافه‌یه‌کدا دیارم و نه‪...‬‬ ‫نا‪ .‬کاتم نییه بچم بۆ الی دکتۆری ددان‪ ،‬کاتم نییه‬ ‫پیاسه بکه‌م‪ ،‬کاتم نییه نه‌خۆش بکه‌وم‪ ،‬چه‌ندین مانگه‬ ‫نه‌خۆش نه‌که‌وتووم‪ .‬هه‌اڵمه‌ت که‌ی نه‌خۆش���ییه؟ سێ‬ ‫رۆژی یه‌که‌م���ی که‌مێک س���ه‌خته و ده‌ڕوات‪ ،‬له‌گه‌ڵیدا‬ ‫رادێیت و ده‌ک���رێ کار بکه‌ی‪ .‬عه‌رزه‌که بش���ۆیته‌وه‪،‬‬ ‫قه‌ف���ه‌زه‌ی کتێبه‌کان پاک که‌یته‌وه‪ ،‬داوای کتێبی‬ ‫تازه بکه‌ی؛ فارسی‪ ،‬ئه‌ڵمانی‪.‬‬ ‫ئ���ه‌وی کتێبێکی ئێرانیی���ه‌کان که له ئه‌ڵمان‬ ‫نووسرابێت‪ ،‬په‌یدام کردووه‪ ،‬به‌اڵم ئێرانییه‌کان‬ ‫خوێن���ه‌ر نیی���ن‪ .‬ئێرانیی���ه‌کان ل���ه مه‌رگ و‬ ‫بوومه‌ل���ه‌رزه‌دا که‌مێک لێ���ک‌ نزیک ده‌بنه‌وه‬ ‫و زووش ل���ه بیریان ده‌چێته‌وه‪ .‬بۆ به‌ش���ی‬ ‫فه‌رهه‌نگی و ئه‌ده‌ب���ی و هونه‌ریی ژیانیان‪،‬‬ ‫هیچ س���ه‌رف ناکه‌ن‪ .‬ئێرانییه‌کان ناتوانن‬ ‫نووس���ه‌ران و هونه‌رمه‌ندان���ی خۆی���ان‬ ‫بپارێزن‪ .‬ئه‌وان ده‌رکی پاڵپش���تیکردنیان‬ ‫نیی���ه؛ ب���ه‌اڵم ده‌س���ه‌اڵتیان هه‌یه‪ .‬ئه‌م‬ ‫حسابه له سه‌رده‌می سادق هیدایه‌ته‌وه‬ ‫هه‌تا هه‌نووکه و به‌یانییش���ی پێوه‌بێ‪،‬‬ ‫درێژه‌ی هه‌یه‪.‬‬ ‫چه‌ن���د رۆژ له‌مه‌وب���ه‌ر دۆس���تێک‬ ‫ده‌یگ���وت‪« :‬ت���ۆ نه‌ده‌ب���وو وه‌ک‬ ‫نووس���ه‌رێک پاره له ده‌ست خه‌ڵک‬ ‫وه‌ربگری���ت‪ .‬ده‌بوو بڕۆش���تیتایه‬ ‫سووچێک و‪»...‬‬ ‫چ���اره‌م نه‌بوو‪ .‬ئێس���تا ده‌بێ‬ ‫رۆژی ده‌ کاتژمێر کتێب بفرۆشم‪.‬‬ ‫حه‌زم ده‌ک���رد له‌ناو خه‌ڵکدا بام ب���ێ ئه‌وه‌ی کتێب‬ ‫بفرۆش���م‪ ،‬دابنیش���م و رۆمانه‌که‌م بنووس���م‪ .‬هه‌میشه‬ ‫هه‌م���وو ش���تێکم ده‌کرد بۆ ئه‌وه‌ی بتوانم دابنیش���م و‬ ‫رۆمانه‌که‌م بنووسم‪ .‬ئێستاش هه‌موو ئه‌م کارانه ده‌که‌م‬ ‫تاکوو‪...‬‬

‫ئه‌ڵمانیا‪،‬‬ ‫تنمه‌وه‌ بۆ‬ ‫ره‌تای ها‬ ‫ن پێ کرد‪:‬‬ ‫ر له‌و سه‌‬ ‫ن ده‌ستیا‬ ‫هه‌‬ ‫ا‬ ‫به‌اڵم من‬ ‫ۆژگارییه‌ک‬ ‫ئام‬ ‫ه‪.‬‬ ‫په‌ند و ڕۆمانه‌که‌ت بنووس م‪ .‬هه‌رگیز‬ ‫بوو‬ ‫و‬ ‫دانیشه ه‌سێکی سه‌رکێش ه‌کردووه‪.‬‬ ‫من‬ ‫هک‬ ‫هه‌میش ا به قسه‌ی که‌س ۆم هه‌ڵه‌م‬ ‫مد‬ ‫خ‬ ‫له ژیان اری خۆم کردووه‪ ،‬ک هێناوه‪،‬‬ ‫هه‌میشه ک‬ ‫ه‌مێکم پێ‬ ‫ه‬ ‫ر‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫اومه‌ته‌وه‬ ‫ک�ردووه‪ ،‬خۆم ب شم هه‌ست‬ ‫ووم و خۆی‬ ‫خۆم که‌وت‬ ‫من���ن‪ .‬ب���ه‬ ‫خ���ۆم ده‌ڵێم قه‌ت ب���ووه چوار‬ ‫مانگ کرێخانووه‌که‌ت دوا بکه‌وێت و هه‌موو س���اتێک‬ ‫ل���ه دڵه‌ڕاوکه‌ی ئ���ه‌وه‌دا بیت ئاخۆ که‌ی ش���ڕه‌ومڕه‌ت‬ ‫هه‌ڵبڕێژنه سه‌ر شه‌قام؟‬ ‫قه‌ت ب���ووه که هه‌رچه‌نده کار بکه‌ی‪ ،‬نه‌وه‌س���تی‪،‬‬

‫جێنیڤه‌ریی ‪٢٠٠4‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫ڕاس���تییه‌که‌ی ماوه‌ی پێشوو (ئه‌رده‌اڵن‬ ‫عه‌بدولاڵ) ل ‌ه پاشگۆی (ئه‌ده‌ب و هونه‌ر)‬ ‫ـی (کوردستانی نوێ)دا له‌باره‌ی ڕۆمانی‬ ‫(کازین���ۆی مندااڵن)ـ���ه‌و‌ه گوتارێک���ی‬ ‫نووس���یبوو‪ ،‬ک ‌ه به‌ پێویستم زانی منیش‬ ‫ل���ه‌م ڕووه‌وه‌ بۆچوونی خ���ۆم بڵێم‪ ،‬بێ‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ئه‌وانه‌ی ئه‌و بس���ڕمه‌وه‌‪ .‬ئینجا‬ ‫به‌و مه‌به‌س���ته‌ی خوێنه‌ر فریو نه‌ده‌م و‬ ‫وا نه‌زانێت ئه‌وه‌ی من کارێکی ڕه‌خنه‌یی‬ ‫و تیۆرییه‌‪ ،‬ل ‌ه ش���ێوه‌ی نامه‌دا نووس���یم‬ ‫و ناوم نا (ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ و من ل ‌ه‬ ‫کازین���ۆی مندااڵندا)‪ .‬ش���ێوازی نامه‌یش‬ ‫به‌ش���ێک ‌ه ل��� ‌ه ئه‌ده‌ب���ی گێڕان���ه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ئه‌م ‌ه بوار‌ه س���ه‌ره‌کییه‌که‌ی خۆمه‌‪ .‬ئه‌و‬ ‫میت���ۆده‌‌ ڕێم ده‌دات باس له‌ بایۆگرافیای‬ ‫خۆم بک���ه‌م و ڕووداوه‌کانی ژیانم لێره‌ و‬ ‫ل���ه‌وێ وه‌ک نموونه‌ بهێنمه‌وه‌‪ .‬به‌ کورتی‬ ‫هه‌وڵم داو‌ه زیاتر ل ‌ه ئه‌ده‌به‌وه‌ نزیک بێت‬ ‫هه‌تاوه‌کو ڕه‌خنه‌‪ .‬له‌به‌ر درێژیی بابه‌ته‌ک ‌ه‬ ‫س���تافی (ڕه‌خنه‌ی چاودێ���ر) وایان ب ‌ه‬ ‫چ���اک زانی وه‌ک نامیلک��� ‌ه چاپی بکه‌ن‪.‬‬ ‫م���ن ڕۆژ ب ‌ه ڕۆژ هه‌رچیم نووس���یبێت بۆ‬ ‫(ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ)م ناردووه‌‪ ،‬چونک ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌م ب ‌ه مافێکی خۆی زانیوه‌‪ .‬به‌رده‌وام‬ ‫له‌ ئیمه‌یله‌کانمدا گوته‌ی له‌م شێوه‌یه‌م بۆ‬ ‫نووس���یوه‌‪(( :‬بۆ باڵوکردنەوەی نانێرم‪،‬‬ ‫تاکو س���ەرنجەکانی تۆم پێ نەگات‪ ،‬بەو‬ ‫مەبەس���تەی ئەگەر وشەیەک شایانی تۆ‬ ‫نەبێ���ت‪ ،‬بیگۆڕم‪ ،‬یان پێ���ت وا بێت بە‬ ‫دروستی ئیش���م بە چەمکێک‪ ،‬یان زیاتر‬ ‫لە چەمکێک نەکردووە‪ ،‬کە لێرە بە کارم‬ ‫هێن���اون‪ ،‬ئ���ەوا ئام���ادەم دوای گفتوگۆ‬ ‫پێیان���دا بچم���ەوە و بە ش���ێوەی دیکە‬ ‫دایانبڕێژمەوە))‪.‬‬ ‫دوای ئه‌وه‌ی ڕه‌زامه‌ندیی ته‌واوی خۆی‬ ‫پێش���ان داوه‌‪ ،‬ئینجا ب���ۆ باڵوکردنه‌وه‌م‬ ‫ن���اردووه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت ب��� ‌ه کارێکی جددیی‬ ‫زانیوه‌ و نه‌یویس���تووه‌ هیچی له‌باره‌یه‌و‌ه‬ ‫بڵێ���ت‪ .‬ئه‌گه‌ر وا نییه‌‪ ،‬با داوای به‌ڵگه‌ی‬ ‫نووسراوم لێ بکات!‬ ‫ئ���ه‌وه‌ی ب���اوه‌ڕم نه‌ده‌کرد ئ���ه‌وه‌ بوو‬ ‫(ئه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ) گوتارێکی له‌م شێو‌ه‬ ‫بنووسێت و من وا به‌ خوێنه‌ر بناسێنێت‪،‬‬ ‫گوایه‌ ئیمه‌یلی ئ���ه‌وم باڵو کردووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫مه‌به‌س���تی ئه‌وه‌ی���ه‌ ل ‌ه س���ه‌ره‌تای نام ‌ه‬ ‫(نامیلکه)ک���ه‌‌‌دا نووس���یومه‌‪(( :‬ئەوەتا‬ ‫پێش ئەوەی باڵوی بکەمەوە‪ ،‬وا بۆ تۆی‬ ‫ئازیزی دەنێرم‪ ،‬بەو مەبەس���تەی ئەگەر‬ ‫س���ەرنجێکت هەبوو‪ ،‬ئاگادارم بکەیتەوە‪.‬‬ ‫خۆزگە تۆی���ش پێش باڵوکردنەوەی بۆت‬ ‫دەن���اردم‪ ،‬چونکە ئێم���ە پێوەندییەکی‬ ‫دۆس���تانەمان هەی���ە و دەتوانین هەموو‬ ‫کاتێ دایەڵ���ۆگ بکەین‪ .‬الم ڕوونە ئەگەر‬ ‫وات بکردایە‪ ،‬ئەم دایەڵۆگەمان دەچووە‬ ‫ئاس���تێکی چاکترەوە‪ .)).‬له‌ په‌راوێزیشدا‬ ‫نووس���یومه‌‪(( :‬دوای ئ���ەوەی نام���ەی‬ ‫یەکەمم���ت خوێندووەت���ەوە‪ ،‬گوتووتە‪:‬‬ ‫(ڕاس���ت دەکەیت دەبوایە من پێش���تر‬ ‫بۆم بناردیتایە‪ ،‬ب���ەاڵم نەمدەزانی کەی‬ ‫باڵویدەکم���ەوە)‪ .‬ئەمە جوانییە لە تۆدا‪،‬‬ ‫کە نکوڵی لەوە ناکەیت ناردنی پێویست‬ ‫بوو))‪.‬‬ ‫که‌وات��� ‌ه خ���ۆی ئاگای لێی��� ‌ه من ئه‌و‬ ‫ئیمه‌یله‌یم به‌ کار هێناوه‌ و ڕه‌زامه‌ندییشی‬ ‫پێش���ان داوه‌‪ .‬ده‌بێت ئه‌و‌ه بڵێم ئێم ‌ه ل ‌ه‬ ‫ماوه‌ی ئه‌و دوو س���اڵه‌دا‪ ،‬ب��� ‌ه تایبه‌تی‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ باڵوبوونه‌وه‌ی ئ���ه‌م گوتاره‌یدا‬ ‫کۆمه‌ڵێ���ک نامه‌مان گۆڕیوه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫هه‌موویان ش���تی گش���تین و من له‌گه‌ڵ‬ ‫باڵوکردنه‌وه‌یان���دام‪ .‬هی���وادارم ئه‌ویش‬ ‫ڕه‌زامه‌ندیی له‌سه‌ر بێت‪ .‬ڕاستییه‌که‌یشی‬ ‫پێویس���ته‌ خ���ۆی داوای باڵوکردنه‌وه‌یان‬ ‫بکات‪ ،‬چونکه‌ ئه‌و منی تۆمه‌تبار کردووه‌‪،‬‬ ‫نه‌وه‌ک به‌پێچه‌وان���ه‌وه‌‪ .‬من باوه‌ڕ ناکه‌م‬ ‫نامه‌ی ئه‌ده‌بی و فکری به‌ شتی پرایڤه‌ت‬ ‫بژمێردرێ���ت‪ ،‬ب��� ‌ه تایبه‌ت���ی ئه‌گه‌ر ب ‌ه‬ ‫مه‌به‌ستی شکاندن نه‌بێت‪ ،‬به‌اڵم بێگومان‬ ‫چاکتره پێش باڵوکردنه‌وه‌ی‌ ڕه‌زامه‌ندیی‬ ‫هه‌ردوو الی له‌س���ه‌ر بێ���ت‪ .‬له‌م ڕووه‌و‌ه‬ ‫مرۆڤ ده‌توانێت ده‌یان نموون ‌ه له‌ ئه‌ده‌بی‬ ‫جیهانیدا بهێنێته‌وه‌‪ .‬من خۆم بایه‌خێکی‬ ‫گه‌وره‌ به‌ نام��� ‌ه ده‌ده‌م و له‌ ماوه‌ی ئه‌و‬ ‫چه‌ند ساڵه‌ی ڕابردوودا کۆمه‌ڵێک نامه‌م‬ ‫له‌گه‌ڵ نووسه‌راندا‪ ،‬به‌ تایبه‌تی له‌گه‌ڵ ئه‌و‬ ‫نووسه‌ر‌ه گه‌نجانه‌ی کاری جوانیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫گۆڕیوه‌ته‌وه‌‪ .‬نایش���ارمه‌وه‌ زۆر س���وودم‬ ‫له‌و ئه‌زموون ‌ه بینیوه‌‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یش���دا‬ ‫جاری وا هه‌ی��� ‌ه ڕه‌خنه‌ی توندم ل ‌ه زمان‬ ‫و میتۆدیان گرتووه‌‪ ،‬به‌اڵم تاکو ئێس���تا‬ ‫یه‌کێکیان کاردانه‌وه‌ی ناشیرینی نه‌بووه‌‪.‬‬

‫ئه‌مجاره‌یان له‌ به‌رانبه‌ر دوو تۆمه‌تدا‬

‫ئه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ و من‬ ‫کاروان کاکه‌سوور‬

‫ل��� ‌ه ژم���ار‌ه (‪)388‬ـ���ی (ڕه‌خنه‌ی‬ ‫چاودێر)دا‪ ،‬ک ‌ه له‌ (‪ )09.12.2013‬چاپ‬ ‫کراوه‌‪( ،‬ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ) بابه‌تێکی‬ ‫نووس���یو‌ه و ناوی ناو‌ه (ڕوونکردنه‌وه‌ و‬ ‫وه‌اڵم بۆ کاروان کاکه‌سوور)‌‪ .‬له‌وێد‌ا دوو‬ ‫تۆمه‌تی گه‌وره‌ و ترس���ناکی خستووه‌ت ‌ه‬ ‫پاڵ���م و من لێ���ره‌دا ه���ه‌وڵ ده‌ده‌م ب ‌ه‬ ‫به‌ڵگه‌وه‌ ل��� ‌ه خۆمی���ان دوور بخه‌مه‌وه‌‪،‬‬ ‫ب���ێ ئ���ه‌وه‌ی بیانخه‌م ‌ه پاڵ که‌س���ێکی‬ ‫تره‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم پێش هه‌ر ش���تێ پێویست ‌ه‬ ‫خوێنه‌ر بزانێت ئه‌و‌ه له‌ چییه‌و‌ه هاتووه‌‪.‬‬

‫««‬

‫‪5‬‬ ‫مه‌به‌س���تم ئه‌وه‌ی ‌ه نه‌هاتوون گفتوگۆک ‌ه‬ ‫به‌ الی ش���تی پێرسۆناڵیدا ببه‌ن‪ ،‬به‌ڵکو‬ ‫ل ‌ه س���نووری دایه‌ڵۆگدا لێی���ان ڕوانیوه‌‪.‬‬ ‫(ئه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ) ئاره‌زووی خۆیه‌تی‬ ‫ئێستا چۆن بیر له‌و دایه‌ڵۆگه‌ی نێوانما ‌ن‬ ‫ده‌کاته‌وه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم من چ ل ‌ه نامیلکه‌که‌ و‬ ‫چ ل���ه‌ ئیمه‌یله‌کانیش���دا پێیم گوتووه ب ‌ه‬ ‫ئه‌زموونێکی گه‌وره‌ی ده‌زانم‌‪.‬‬ ‫تۆمه‌ت���ی دووه‌می ئازیزی���ان ئه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫گوای ‌ه گوتووم ‌ه هه‌ر ده‌بووای ‌ه بابه‌ته‌که‌ی‬ ‫پێ���ش باڵوکردنه‌و‌ه بۆ م���ن بنێرێت‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫کاتێکدا چ نامیلکه‌که و چ ئیمه‌یله‌کانیش‬ ‫ماو ‌ن شتی وام نه‌گوتووه‌‪ ،‬به‌ڵکو گوتووم ‌ه‬ ‫خۆزگه‌ ده‌ینارد‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی گفتوگۆکه‌مان‬ ‫ئاڕاسته‌یه‌کی چاکتری وه‌ربگرتایه‌‪ .‬وه‌ک‬ ‫گوترا خۆیشی گوتوویه‌تی ڕاست ده‌که‌م‬ ‫و ده‌بووایه‌ بیناردایه‌‪ .‬با مه‌به‌س���ته‌که‌م‬ ‫ڕوون بکه‌م���ه‌وه‌‪ .‬بۆچی گوتوومه‌ خۆزگ ‌ه‬ ‫ده‌ین���ارد؟ (ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدول�ڵ�ا) دوو‬ ‫کاره‌کت���ه‌ری س���ه‌ره‌کیی ڕۆمانه‌که‌ی لێ‬ ‫تێکه‌ڵ بووه‌‪ ،‬که‌ هه‌ر یه‌که‌یان به‌ش���ێک‬ ‫ده‌گێڕێته‌وه‪ ،‬له‌ کاتێکدا ڕۆمانه‌که‌ خۆی‬ ‫س���ێ به‌ش���ه‌‌‪ .‬که‌وات ‌ه ئه‌و ئازیزه‌مان ل ‌ه‬ ‫سێ به‌ش دوو به‌ش���ی نه‌خوێندووه‌ته‌وه‬ ‫و بڕیاریشی له‌سه‌ر زۆر شت داوه‌‪ ‌.‬ئه‌گه‌ر‬ ‫بۆ منی بناردایه‌‪ ،‬ئه‌وا ئه‌و سه‌رنجه‌م بۆی‬ ‫ده‌نووس���ی و دڵنیام پێیدا ده‌چووه‌وه‌‪.‬‬ ‫ل���ه‌م بابه‌ته‌ی (ڕه‌خنه‌ی چاودێر)یش���دا‬ ‫ده‌نووس���ێت‪(( :‬ئه‌م ‌ه یه‌که‌مین ڕۆمانی‬ ‫کاکه‌س���ووره‌ ک ‌ه خوێندوومه‌ته‌وه‌‪ ،‬ده‌نا‬ ‫پێش���تر ش���تی تریم نه‌خوێندووه‌ته‌وه‌‪.‬‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ ته‌نها قس���ه‌م له‌س���ه‌ر ئه‌و‬ ‫ڕۆمان ‌ه کردووه‌ و نازانم نووسینه‌کانی تری‬ ‫چۆنن))‪ ،‬که‌چی پێش���تر ل ‌ه گوتاره‌که‌ی‬ ‫(ئ���ه‌ده‌ب و هون���ه‌ر)دا نووس���یویه‌تی‌‪:‬‬ ‫((«کاروان عومەر کاکەسوور» یەکێکە‬ ‫لە قەڵەمە بە تواناکانی ش���اری هەولێر‪،‬‬ ‫دیارە پێشتر لە بواری چیرۆک و رۆماندا‪،‬‬ ‫ئەس���پی خۆی ت���اوداوە و تاڕادەیەکی‬ ‫باشیش سەرکەوتووبووە‪ .)).‬به‌پێی ئه‌و‬ ‫پێوه‌ندییه‌ی له‌گه‌ڵی���م هه‌یه‌‪ ،‬ئاگام لێی ‌ه‬ ‫پێشتریش به‌رهه‌می منی خوێندووه‌ته‌و‌ه‬ ‫و ب ‌ه داهێنانیش���ی زانی���ون‪ .‬ئه‌گه‌ر بۆی‬ ‫بناردمای���ه‌‪ ،‬له‌و دوو ش���ت ‌ه پێچه‌وانه‌یه‌م‬ ‫ئاگادار ده‌کرده‌وه‌‪ .‬من ده‌ڵێم خۆزگه‌ مادام‬ ‫بابه‌ته‌که‌ی هه‌ر ده‌نووسی و تۆمه‌ته‌کانی‬ ‫هه‌ر ده‌خس���ت ‌ه پاڵم‪ ،‬په‌ره‌گرافه‌کانی له‌و‬ ‫نامیلکه‌ی��� ‌ه وه‌ربگرتایه‌‪ ،‬چونکه‌ ئه‌وس���ا‬ ‫ده‌رده‌که‌وت من ن ‌ه به‌بێ پرسی ئه‌و‬ ‫باڵوم کردووه‌ته‌و‌ه و ن ‌ه‬ ‫ویس���تووم ‌ه‬

‫ـه‌و‌ه بۆ ن���اردووم‪ .‬ئیمه‌یله‌ک���ه‌م ماوه‌‪،‬‬ ‫ئه‌گ���ه‌ر داوام ل���ێ کردبێت وش���ه‌یه‌کی‬ ‫بگۆڕێت‪ .‬ماوه‌ی پێش���وو (شکۆ عومه‌ر‬ ‫کاک���ه‌ڕه‌ش) ب���ۆ یه‌که‌مج���ار بابه‌تێکی‬ ‫خۆی له‌ب���اره‌ی چیرۆک���ی (گوڵباران و‬ ‫پی���اوه‌ بۆگه‌نه‌کان)ـه‌وه‌ ب���ۆ ناردبووم‪.‬‬ ‫ئه‌مه‌ به‌ش���ێکه‌ ل���ه‌و‌ نامه‌ی��� ‌هی‌‪ ،‬ک ‌ه ل ‌ه‬ ‫منه‌وه‌ پێی گه‌یش���تووه‌‪(( :‬سوپاس بۆ‬ ‫ناردن���ی ئیمه‌یل و بابه‌ته‌که‌ت‪ .‬ئێس���تا‬ ‫له‌ خوێندن���ه‌وه‌ی لێکۆڵینه‌وه‌که‌ت ته‌واو‬ ‫بووم‪ .‬خۆشحاڵم به‌وه‌ی تێکسته‌که‌ت ب ‌ه‬ ‫وردی خوێندووه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬ئینجا له‌باره‌یه‌و‌ه‬ ‫نووس���یوته‌‪ .‬نه‌ک هه‌ر ئه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵکو وه‌ک‬ ‫بۆم ده‌رکه‌وت به‌رهه‌مه‌کانی دیکه‌ش���مت‬ ‫خوێندووه‌ته‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ پێویس���ته‌‪ .‬کاتێ‬ ‫بمانه‌وێ���ت له‌ب���اره‌ی نووس���ه‌رێکه‌و‌ه‬ ‫بنووس���ین‪ ،‬ده‌بێ���ت به‌ش���ێکی زۆری‬ ‫به‌رهه‌مه‌کانیم���ان خوێندبێته‌وه‌‪ ،‬ئه‌گینا‬ ‫ب��� ‌ه وردی ل��� ‌ه س���تایل و ده‌ربڕینه‌کانی‬ ‫تێناگه‌ی���ن‪ .‬لێت ناش���ارمه‌و‌ه زۆر چێژم‬ ‫ل���ه‌ خوێندن���ه‌وه‌ی بین���ی‪ ،‬چونک ‌ه وام‬ ‫ده‌زانی که‌س���ێکی دی ئه‌و چیرۆکه‌که‌ی‬ ‫نووسیوه‌‪ .‬خۆ ئه‌گه‌ر ڕاستییشت ده‌وێت‬ ‫زۆر ش���تی ئه‌و چیرۆکه‌م له‌ بیر نه‌مابوو‪.‬‬ ‫نامه‌وێت له‌و‌ه زیاترت بۆ بنووسم‪ ،‬مادام‬ ‫لێکۆڵینه‌وه‌ک���ه‌ت پێوه‌ندیی ب ‌ه خۆمه‌و‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌‪ ،‬ب���ه‌اڵم خۆش���حاڵم ب���ه‌وه‌ی ل ‌ه‬ ‫نزیکه‌و‌ه تۆم ناسی‪ .‬پێشتر له‌ ده‌نگه‌کان‬ ‫بابه‌ته‌کانت���م خوێندووه‌ت���ه‌وه‌‪ ،‬که‌ زیاتر‬ ‫له‌باره‌ی ش���انۆ‌وه‌ ده‌نووسیت‪ .)).‬ئه‌گه‌ر‬ ‫ئه‌وی���ش ب���ۆ نموون���ه دوو کاره‌کته‌ری‬ ‫چیرۆکه‌ک���ه‌ی تێک���ه‌ڵ بکردای���ه‌‌‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫سه‌رنجی خۆمم بۆی ده‌نووسی‪ .‬دووباره‌ی‬ ‫ده‌که‌مه‌وه و ده‌ڵێ ‌م ب ‌ه بڕوای من ڕه‌خنه‌گر‬ ‫پێ���ش باڵوکردن���ه‌وه‌ی بابه‌ته‌ک���ه‌ی‪ ،‬وا‬ ‫چاکتره‌ بۆ ئه‌و نووس���ه‌ره‌ی بنێرێت‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی به‌رهه‌مه‌که‌یه‌و‌ه نووسیویه‌تی‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫تایبه‌تی له‌م س���ه‌رده‌مه‌دا‪ ،‬ک ‌ه هۆیه‌کانی‬ ‫گه‌یاندن هه‌م زۆر و هه‌م ئاسانن‌‪.‬‬ ‫نامه‌وێ���ت لێ���ره‌دا له‌ب���اره‌ی ئ���ه‌و‬ ‫بۆچوونانه‌ی (ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ)ـه‌وه‌‪،‬‬ ‫که‌ پێوه‌ندییان ب ‌ه ڕۆمانه‌که‌وه‌ هه‌یه‌‪ ،‬هیچ‬ ‫بڵێم‪ ،‬چونک ‌ه ل��� ‌ه الیه‌ک له‌و نامیلکه‌یه‌دا‬ ‫قس���ه‌ی خۆمم ک���ردوو‌ه و ل���ه‌ الیه‌کی‬ ‫تریشه‌وه وه‌ک گوتر‌ا ئه‌و دوو کاره‌کته‌ری‬ ‫سه‌ره‌کیی لێ تێکه‌ڵ بووه‌‪،‬‬ ‫ک���ه‌ ئه‌گ���ه‌ر‬

‫ه‌وه‌یه‌‪،‬‬ ‫یان ئ‬ ‫تێدای���ه‌؟ ئه‌مه‌یش النی ک���ه‌م دوو خاڵ‬ ‫ئازیز‬ ‫ده‌گرێته‌وه‌‪:‬‬ ‫ووای �ه‌‬ ‫ووه‌می‬ ‫ر ده‌ب �‬ ‫یه‌ک���ه‌م‪ :‬ئایا ئه‌‌و زمان و میتۆده‌ی‬ ‫تی د‬ ‫ه‌ ه��ه‌‬ ‫ل���ه‌م نامیلکه‌ی���ه‌دا ه���ه‌ن ک���ۆن و‬ ‫ن‬ ‫تۆمه‌‬ ‫م‬ ‫ت�ووم�‬ ‫ه‌وه‌ بۆ‬ ‫به‌سه‌رچوو نین؟‬ ‫شتیشی‬ ‫�ه‌ گ�و‬ ‫اڵوکردن‬ ‫دووه‌م‪ :‬ئایا تێیدا مافی ئه‌و وه‌ک‬ ‫و‬ ‫‌ردا‬ ‫به‌ سه‬ ‫گ �وای‬ ‫یلکه‌که‬ ‫نووس���ه‌ر پارێزراوه‌؟ ئایا چ ب ‌ه‬ ‫ب‬ ‫ش‬ ‫بسه‌پێنم ‪،‬‬ ‫ه‌ی پێ‬ ‫چ نام‬ ‫شێوه‌ی ئاشکرا و چ ب ‌ه شێوه‌ی‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫چونکه‌ ه‬ ‫ک‬ ‫م‬ ‫‌رێک���ی بابه‌ته‌‬ ‫ش���اراو‌ه ئاماژه‌یه‌ک هه‌یه‌ بۆ‬ ‫تی وا‬ ‫اتێکدا‬ ‫خوێنه‬ ‫له‌ ک‬ ‫شکاندنی که‌سایه‌تیی ئه‌و؟‬ ‫ون‌ ش‬ ‫ه‌یش‬ ‫د‬ ‫س���ا‬ ‫ێرێت‪،‬‬ ‫من ب ‌ه هه‌موو باوه‌ڕێکمه‌و‌ه‬ ‫ش ما‬ ‫خۆزگه‌‬ ‫د ه ‌ز ا نێ���ت بن‬ ‫ئه‌و پێش���نیاز‌ه ده‌خه‌م ‌ه‬ ‫ی‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ا‬ ‫ک‬ ‫م‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫(خۆزگ ‌ه ده‌تنارد‪،‬‬ ‫و‬ ‫ل‬ ‫گوتو‬ ‫ئیمه‌ی‬ ‫به‌رچ���اوی ئازیزی���ان و‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫ناردنی‬ ‫چونکه‌ به‌‬ ‫م‬ ‫به‌ڵکو‬ ‫وگۆکه‌‬ ‫به‌ڵێن���ی پ���ێ ده‌ده‌م‬ ‫چ‬ ‫ن‬ ‫که‌م���ا‬ ‫د ا یە ڵۆ گە‬ ‫ت‬ ‫پێبه‌ن���دی بڕی���اری‬ ‫ف‬ ‫‪،‬‬ ‫گ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫ی‬ ‫‪.‬‬ ‫و‬ ‫بگرتایه‌‬ ‫دەچووە ئاس���تێکی نه‌گوت‬ ‫ئ�ه‌وه‌‬ ‫لیژنه‌ک��� ‌ه ده‌ب���م‪ ،‬ب ‌ه‬ ‫چاکت���رەوە) هه‌ر زۆر‬ ‫ر‬ ‫ی وه‌‬ ‫مه‌رج���ێ ل��� ‌ه چوار‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫‪،‬‬ ‫د‬ ‫‌ی‬ ‫زۆر جی���اواز‌ه ل���ه‌وه‬ ‫ڕاست‬ ‫‌بووای���‌ه ده‌ینار‬ ‫ک���ه‌س که‌متر ل ‌ه‬ ‫چاکتر‬ ‫بگوترێ���ت (ده‬ ‫ویه‌تی‬ ‫خ���ۆی نه‌گرێت‪.‬‬ ‫ی‬ ‫ک‬ ‫سته‌یه‌‬ ‫بینێریت‪ ،‬ب���ۆ ئه‌وه‌ی من‬ ‫ی گوتو‬ ‫به‌ڵێن���ی پ���ێ‬ ‫ا‬ ‫‌‪،‬‬ ‫ه‬ ‫بڕیار ب���ده‌م باڵو بکرێته‌و‬ ‫ڕ‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ده‌ده‌م ئه‌گه‌ر‬ ‫ئ‬ ‫ی‬ ‫ۆ‬ ‫خ‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ی‬ ‫‌ر‬ ‫ه‬ ‫‌گ‬ ‫ی���ان ن���ا)‪ .‬به‌ڵ���ێ‪ ،‬ئه‬ ‫ک گوترا‬ ‫بیناردا‬ ‫د ه‌ر ک���ه‌و ت‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫‌ک‬ ‫ه‬ ‫تێکست‬ ‫که‌مێک ئاماژه‌ی ب ‌ه‬ ‫بووایه‌‬ ‫مه‌ر جه‌کا نی‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫و‬ ‫بدابووایه‌‪ ،‬ده‌زانرا به‌و شێوه‌ی ‌ه‬ ‫م و ده‌‬ ‫باڵوکردن���ه‌وه‌ ل���ه‌و‬ ‫‌ی‬ ‫نییه‌‪ .‬دیار‌ه ئه‌م ڕوونکردنه‌وه‌یه ده‌که‌‬ ‫نامیلکه‌ی���ه‌دا نیی��� ‌ه و ماف���ی ئه‌و‬ ‫منیش پێویس���ت نه‌ده‌بوو و کاتی‬ ‫خوێنه‌رم نه‌ده‌گرت‪.‬‬ ‫تاکو ئێستا کۆمه‌ڵێک نووسه‌ر‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫له‌باره‌ی به‌رهه‌مه‌کانمه‌وه‌ نووسیویانه‌‪،‬‬ ‫پێ���ش باڵوکردنه‌و‌ه بۆی���ان ناردووم‪ ،‬بێ‬ ‫ئه‌وه‌ی داوای ئه‌وه‌م ل���ێ کردبێتن‪ ،‬یان‬ ‫چ���اوه‌ڕێ بووبم بینێرن‪ ،‬ب���ه‌اڵم بۆ تاق ‌ه‬ ‫جارێکیش به‌ یه‌کێکیانم نه‌گوتووه‌ له‌به‌ر‬ ‫دڵی من وشه‌یه‌ک بگۆڕێت‪ .‬با یه‌کێکیان‬ ‫بێ���ت و ب ‌ه درۆم بخات���ه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌گه‌ر‬ ‫پێویس���ت ب ‌ه هێنان���ه‌وه‌ی به‌ڵگ ‌ه بکات‪،‬‬ ‫ئه‌وا ناوی هه‌موویان ده‌نووسم‪ .‬هه‌ر له‌م‬ ‫کات���ه‌دا‪ ،‬ک ‌ه ئه‌م گوت���اره‌ی (ئه‌رده‌اڵن‬ ‫عه‌بدول�ڵ�ا) ب�ڵ�او کراوه‌ت���ه‌وه‌‪( ،‬حه‌م ‌ه‬ ‫مه‌نتک)ـی هاوڕێم لێکۆڵینه‌وه‌یه‌کی وردی‬ ‫له‌ب���اره‌ی ڕۆمانی (کازین���ۆی مندااڵن)‬

‫جا ر ێک���ی‬ ‫تێکس���ته‌ک ‌ه‬ ‫ت���ر‬ ‫نه‌خوێنێت���ه‌وه‌‪ ،‬ناکرێ���ت به‌ وردی‬ ‫قس���ه‌یان لێو‌ه بکات‪ ،‬ب���ه‌اڵم ده‌مه‌وێت‬ ‫پێش���نیازێک بخه‌م ‌ه به‌رچاوی ئازیزیان‪،‬‬ ‫ئه‌وی���ش ئه‌وه‌یه‪ ،‬که‌ له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یش���دا‬ ‫س���تافی (ڕه‌خن���ه‌ی چاودێ���ر) دوای‬ ‫خوێندنه‌وه‌ی نامیلکه‌ک���ه‌‪ ،‬ئینجا بڕیاری‬ ‫چاپکردنی���ان داوه‌‪ ،‬به‌اڵم ڕێی ده‌ده‌م ب ‌ه‬ ‫ئاره‌زووی خۆی چه‌ند نووس���ه‌رێک‪ ،‬ک ‌ه‬ ‫ت‬ ‫ب���ه‌ داهێنه‌ریان ده‌زانێ���ت‪ ،‬هه‌ڵببژێرێ ‌‬ ‫و تێکس���ته‌که‌یان بخات���ه‌‌ به‌رده‌س���ت‪،‬‬ ‫به‌و مه‌به‌س���ته‌ی هه‌ڵیبس���ه‌نگێنن و لێی‬ ‫بکۆڵنه‌وه‌‪ ،‬ئاخۆ شایانی باڵوکردنه‌وه‌یه‌؟‬ ‫ئایا ب ‌ه ڕاستی مه‌رجه‌کانی باڵوکردنه‌وه‌ی‬

‫ل ‌ه ماوه‌ی ئه‌و بیس���تودوو ساڵه‌ی دواییی‬ ‫ته‌مه‌نمدا ده‌ستم خستبێت ‌ه ناو کاروباری‬ ‫تایبه‌ت���ی ژیانیه‌وه‌‪ ،‬ئه‌گه‌ر باوه‌ڕی خۆمم‬ ‫ب ‌ه س���ه‌ردا س���ه‌پاندبێت‪ ،‬ئه‌گه‌ر نهێنیی‬ ‫نێوانمانم ئاش���کرا کردبێ���ت‪ ،‬ئه‌گه‌ر پێم‬ ‫گوتبێ���ت ده‌بێت وا بکه‌ی���ت و نابێت وا‬ ‫بکه‌یت‪ ،‬ئه‌گه‌ر ڕێم ب ‌ه خۆم دابێت باسی‬ ‫ژیان���ی تایبه‌تی الی یه‌کێکی تر بکه‌م‪ ،‬با‬ ‫به‌ به‌ڵگه‌و‌ه ڕووبه‌ڕووم ببێته‌و‌ه و سکااڵم‬ ‫له‌سه‌ر تۆمار بکات‪ .‬ئه‌گه‌ر وام نه‌کردبێت‪،‬‬ ‫له‌به‌ر ئه‌وه‌ نیی ‌ه فریش���ته‌م‪ ،‬به‌ڵکو ته‌نیا‬ ‫له‌ب���ه‌ر ئه‌وه‌ی ‌ه خۆم وه‌ک ڕۆش���نبیر ب ‌ه‬ ‫خوێنه‌ر ناس���اندوو‌ه و ته‌نی���ا هه‌ر ئه‌و‌ه‬ ‫ڕێی ل���ێ گرتووم ب ‌ه زمانی ڕۆژانه‌ بدوێم‪.‬‬ ‫ده‌مه‌وێت له‌ هه‌موو بارودۆخ و له‌ژێر هه‌ر‬ ‫فشارێکدا خۆم بم‪ ،‬نه‌وه‌ک که‌سێکی تر‪.‬‬ ‫((ماریا ڕیلک ‌ه شاعیر بوو‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌و‬ ‫کاته‌یشدا ده‌سته‌کانی ده‌شووشت))‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫گوته‌ی (ڕۆدۆلف کاسنه‌ر)‌ـی هاوڕێیه‌تی‌‪،‬‬ ‫ک��� ‌ه س���اڵی (‪ )1990‬خوێندم���ه‌و‌ه و ل ‌ه‬ ‫ناخه‌و‌ه هه‌ژام‪ .‬ئایا ده‌بێت ئێم ‌ه ته‌نانه‌ت‬ ‫له‌و کاته‌ی ده‌شنووسین‪ ،‬ل ‌ه بیرمان بچێت‬ ‫نووسه‌رین؟‬ ‫ڕێز و خۆشه‌ویس���تیم ب���ۆ (ئه‌رده‌اڵن‬ ‫عه‌بدول�ڵ�ا)‪ .‬داوای لێب���وردن ل ‌ه خوێنه‌ر‬ ‫خوراوه‌‪ ،‬من نه‌ک هه‌ر به‌رهه‌مه‌ک ‌ه ب ‌ه هیی ده‌ک���ه‌م‪ ،‬ک ‌ه کاتی���م گ���رت‪ ،‬تاکو بۆی‬ ‫خۆم نا‌زانم‪ ،‬به‌ڵکو داوای لێبوردنیشی لێ بس���ه‌لمێنم ئه‌و دوو تۆمه‌ت���ه‌م خراونه‌ت ‌ه‬ ‫ی پاڵ‪ ،‬ده‌نا زۆر لێمه‌و‌ه دوورن‪ ،‬ل ‌ه کاتێکدا‬ ‫ده‌که‌م‪ .‬هه‌م���ان داوا ده‌خه‌م ‌ه به‌رچاو ‌‬ ‫خوێنه‌ر و هه‌مان به‌ڵێنیشی پێ ده‌ده‌م‪ .‬م���ن نه‌متوانی هیچی پێ بده‌م‪ .‬هیوادارم‬ ‫هه‌موو کاتێ خۆش���حاڵ ده‌ب���م‪ ،‬ئه‌گه‌ر نامیلکه‌ک���ه‪ ،‬ک��� ‌ه ب ‌ه هیی (ئ���ه‌رده‌اڵن‬ ‫(ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدول�ڵ�ا) ب ‌ه مه‌به‌س���تی عه‌بدولاڵ)یشی ده‌زانم‌‪ ،‬قه‌ره‌بووی ئه‌وه‌ی‬ ‫دایه‌ڵۆگ یه‌ک یه‌ک ئه‌و چه‌مکان ‌ه بگرێت بۆ بکاته‌وه‪‌.‬‬ ‫و لێیان بکۆڵێته‌وه‌‪ ،‬که‌ من به‌ ش���ێوازی‬ ‫خۆم لێم کۆڵیونه‌ته‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم ئه‌م باس��� ‌ه ‌س���ه‌رنج‪ :‬پێ���ش ئ���ه‌وه‌ی ئ���ه‌م‬ ‫هه‌ر ئاڕاسته‌یه‌کی تر بگرێت‪ ،‬له‌ ئێستاو‌ه ڕوونکردنه‌وه‌یش���م بۆ باڵوکردنه‌و‌ه بنێرم‬ ‫لێ���ی دوورم‪ .‬ئه‌گه‌ر ئ���ه‌و دوو تۆمه‌ته‌ی ب���ۆ (ئ���ه‌رده‌اڵن عه‌بدولاڵ)م ن���ارد‪ ،‬به‌و‬ ‫نه‌خس���تایه‌ت ‌ه پاڵم‪ ،‬هه‌رگی���ز ئه‌م چه‌ند مه‌به‌س���ته‌ی ئه‌گ���ه‌ر ه���ه‌ر تێبینییه‌کی‬ ‫دێڕه‌م نه‌ده‌نووسی‪ .‬هه‌روه‌ها داوا له‌ هه‌ر هه‌یه‌‪ ،‬بۆمی بنووسێت‌‪ ،‬به‌اڵم وه‌اڵمیم پێ‬ ‫که‌س���ێک ده‌که‌م‪ ،‬له‌پێش هه‌موویانه‌وه نه‌گه‌یشت‪.‬‬ ‫ل���ه‌‌ خانه‌واده‌ی خۆم‪ ،‬ئه‌گ���ه‌ر النی که‌م‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫‪6‬‬

‫هەر جارەی کتێبێک‬ ‫دانا رەئووف‬ ‫الش نۆرێن لە ساڵی ‪٢٠٠٨‬ـدا‪ ،‬بەشی یەکەمی یادداشتەکانی‬ ‫خ���ۆی باڵودەکاتەوە و بە توندی هێرش دەکاتە س���ەر ناوەندە‬ ‫کولت���ووری و ڕۆش���نبیرییەکەی س���وێد‪ ،‬تەنان���ەت لە هاوڕێ‬ ‫و هاوپیش���ە و کەس���ە نزیکەکان���ی خۆیش���ی نابوێرێت‪ .‬لەم‬ ‫ماوەیەیشدا‪ ،‬بەش���ی دووهەمی ئەم یادداشتانە باڵودەکاتەوە‪،‬‬ ‫ئەم بەش���ەیان لەوێوە دەس���ت پێ دەکات‪ ،‬کە بەش���ی یەکەم‬ ‫تەواو دەبێت‪.‬‬ ‫ئەم یادداش���تانە بە ش���ێوەیەک لە شێوەکان لەگەڵ شیعر و‬ ‫پرۆسە سەرەتاییەکانی نۆرێندا یەک دەگرنەوە؛ (من)ی شیعرە‬ ‫بەراییەکان���ی لە (من)ی ئەم یادداش���تانەدا گەورە دەبن‪ .‬وێنە‬ ‫ش���یعرییەکان دەبن بە دیمەنی ش���انۆیی و کێشەیەکی ئەبەدی‬ ‫«من»ـەکان‪( .‬م���ن)ی نۆرێن لەم یادداش���تانەدا «من»ێکی‬ ‫کولتووری یان هونەریی نییە‪ ،‬بەڵکو زیاتر «من»ێکی بە هێزی‬ ‫خودگەراییە و بە قووڵی لە فەلسەفە خودگەراییەکەی سارتەردا‬ ‫ڕەگی داکوتاوە‪ .‬نۆرێن دەیەوێت بە شێوەیەکی ساکار لە (من)‬ ‫ی م���رۆڤ بدوێت؛ لەگەڵ دڵەڕاوکێ‪ ،‬نائارامی‪ ،‬ڕووت بوونەوەی‬ ‫ڕۆح‪ ،‬توڕەب���وون و هەندێ���ک جار ئارامییەک���ی قووڵدا دەژی‪.‬‬ ‫ڕۆژگارەکان���ی ئەم شانۆنامەنووس���ە لە گێ���ژاوی ڕووداوەکانی‬ ‫ڕۆژگاردا خۆی دەش���ارێتەوە‪ ،‬تێک���ەاڵوی خەڵکی تر دەبێت و‬ ‫(من���ەکان) لە نێو بازاڕی ژیاندا گۆڕانکارییان بەس���ەردا دێت‪،‬‬ ‫دەستەویەخەی یەکتر دەبن و بەیەکدا هەڵدەشاخێن‪.‬‬ ‫ئ���ەم یادداش���تانە‪ ،‬وەک ڕۆمانێ���ک وای���ە و پاڵەوانەکەی‬ ‫باس���ی ژیانی ڕۆژانەی خۆی دەکات‪ ،‬ئ���ەم پاڵەوانە کێیە؟ بە‬ ‫چییەوە خەریکە؟ ئ���ەو مرۆڤانە کێن مامەڵەیان لەگەڵ دەکات‬ ‫و ئەوانەی���ش ل���ە دەرەوەی بازنەکانی ژیان���ی ئەمەوەن‪ ،‬دەبن‬ ‫ب���ە بابەتی ئەم ڕۆمانە یادداش���تئامێزە‪ .‬ه���ەر وەک ڕۆمانێک‬ ‫باب���ەت و کێش���ە و ناکۆکییەکان���ی دەخاتە ڕوو‪ .‬کێش���ەکان‬ ‫ڕووبەرووی کەس���ی حیکایەتخوانەکە دەبن‪ ،‬چارەسەر دەکرێن‪،‬‬ ‫کارەکت���ەرەکان گۆڕانکارییان بەس���ەردا دێت‪ ،‬گرژی دروس���ت‬ ‫دەبێت‪ ،‬لە زۆر ڕووەوە پاڵەوانی سەرەکی ڕۆمانەکە‪ ،‬کە نۆرێن‬ ‫خۆیەتی ڕووداوەکان دەگەیەنێتە ئاستی ترۆپک و هەندێک جار‬ ‫دەیگەڕێنێتەوە بۆ خاڵی سەرەتا‪.‬‬ ‫نۆرێن لەماوەی ئەم چەند ساڵەدا‪ ،‬بە قووڵی فەلسەفەی هایدگەر‬ ‫دەخوێندێتەوە و ئەم فەلسەفەیەیش دەبێتە چوارچێوەیەک بۆ‬ ‫ئاڕاس���تەکانی ژیانی فیکری نۆرێن و یادداشتەکانی‪ .‬نورێن لەم‬

‫ی‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ۆ‬ ‫ن‬ ‫ا‬ ‫م‬ ‫ە‬ ‫ن‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫س‬ ‫ێ‬ ‫ک‬

‫سەفەرەدا‬ ‫زۆرج���ار ئاماژە بۆ ئەوە دەکات‪ ،‬کە ئەو بە تەواوی لە‬ ‫ڕووی فەلس���ەفییەوە لەگەڵ هایدگەر هاوبیرە و هەست دەکات‬ ‫بەش���ێوەیەک لە ش���ێوەکان ژی���ان و بوونی ئەو پ���ڕ لە جۆرە‬ ‫فەلس���ەفەیەک دەکات‪ ،‬کە ئەو دەبات بەرەو هەڵسەنگاندنێکی‬ ‫وردی نووس���ینەکانی‪ .‬لە هەمانکاتدا بەرەو نەمانیشیان دەبات‪.‬‬ ‫نۆرێن بە بەردەوامی دەگەڕێتەوە بۆ س���ەر هایدگەر‪ ،‬ڕاڤەی بۆ‬ ‫دەکات و ئەوەی دەیخوێنێتەوە قس���ەیان لەس���ەر دەکات‪ .‬ئەم‬ ‫نووسەرە جگە لە هایدگەر دەگەڕێتەوە بۆ سەر بێکێت‪ ،‬تۆماس‬ ‫بێرنه���ارد و هارۆڵد پینتەر و خۆی بە یەکێک لەم نووس���ەرانە‬ ‫دەزانێت‪ ،‬نووس���ینەکانی‪ ،‬لەگەڵ نووسینەکانی ئەواندا بەراورد‬ ‫دەکات و دەیەوێت وەک ئەوان لە پانتاییە قووڵەکانی دەروونی‬ ‫مرۆڤ نزیک ببێتەوە و بچێتە گیان و جەس���تەی هەموومانەوە‪.‬‬ ‫نۆرێن هەست بە پیربوون دەکات و لە خۆئامادەکردندایە بچێتە‬ ‫بەرگی بێکێتێکی پیرەوەو لە مەرگ نزیک دەبێتەوە‪.‬‬ ‫هەندێک لەو بابەتانەیشی بە بەردەوامی دەگەڕێتەوە سەریان‪،‬‬ ‫مەس���ەلەی خۆشەویس���تی‪ ،‬دابڕان و جیابوونەوە لە ژنەکەی‪،‬‬ ‫هەس���تکردن بە بێالنەییە‪ ،‬هەروەها ئەم نووس���ەرە لەوەیشدا‬ ‫س���ەرکەوتووە‪ ،‬کە دەتوانێت خوێنەرەکانی لە هونەرێکی تەواو‬ ‫چڕ و داماڵراو و کەسێنیدا بەرەو ناوەوە‪ ،‬دەرەوە‪ ،‬سەرەوە و‬ ‫خوارەوە بەرێت‪.‬‬ ‫دەقەکانی ئەم یادداش���تانە باسی هەموو شتێک دەکەن‪،‬‬ ‫بۆ نموونە چ���ۆن کتێبێک دەکڕێت یان س���ەفەر دەکات‪،‬‬ ‫جلوبەرگگۆڕی���ن و هەروەه���ا گفتوگۆیەک���ی ق���ووڵ و‬ ‫بێدەنگیش لە نێوان فەلس���ەفە‪ ،‬ژیانی ڕۆژانە‪ ،‬ئەدەب و‬ ‫هون���ەردا‪ .‬ئەوەی لە دەوروبەری خۆیدا ڕووئەدات‪ ،‬ئەو‬ ‫دونیایەی ئەوی تیا دەژی‪ ،‬وەردەگێڕێتە س���ەر زمان‪،‬‬ ‫زمانی «من»ێکی ت���وڕە و ئەدەبێکی بێ خەوش و‬ ‫ژیانێکی ڕۆژانە‪.‬‬ ‫ئەم یادداش���تانە کۆکردن���ەوەی دونیای نۆرێنە‬ ‫لە ئێس���تا و لێرەدا‪ ،‬هەزارەها س���اتەوەخت لە ژیانی‬ ‫بەرجەس���تە دەکات و فۆرمێکی ئەدەب���ی و ژیانێکی ئەزەلییان‬ ‫پێ دەبەخش���ێت‪ ،‬کات دەوەستێت‪ ،‬هەروەک خۆی لە هەندێک‬ ‫شوێندا‪ ،‬یادداشتەکانی بە (وەستانی کات) ناوزەد دەکات‪.‬‬ ‫بەشێکی زۆری ئەم یادداش���تانە باسی ئەو قۆناخە دەکات‪،‬‬ ‫کە نۆرێ���ن بەڕێوبەری هونەری ش���انۆی گەل ب���ووە‪ ،‬هەر بۆ‬ ‫ئەم ش���انۆیەیش سێینە گەورەکەی ئێس���خیلۆس (ئۆرێستێیا)‬ ‫بەسەرکەوتنێکی گەورەوە پێشکەش دەکات‪ .‬لەم یادداشتانەدا بە‬

‫د ە س���تپێکی‬ ‫ژیانمەوە بووە‪ .‬ئێوە دەتوانن لە دونیای مندا بژین‪ ،‬بەاڵم‬ ‫من ناتوانم لە هی ئێوەدا بژیم‪ .‬من لە دەرەوەی ئەو جیهانەوەم‪،‬‬ ‫لەوێدا کەسی لێ نییە‪».‬‬ ‫ئەم نووس���ەرە لەگەڵ هاوڕێ و هاوپیشەکانیش���دا‪ ،‬هەست‬ ‫ب���ە تەنهای���ی دەکات‪ ،‬هیچ کەس���ێک و هیچ ش���تێک هێندەی‬ ‫هایدگەر جێگای س���ەرنجی ئەونین‪ ،‬چەندیش ئەم فەیلەسوفە‬ ‫دەخوێنێت���ەوە‪ ،‬هێندەی���ش تووش���ی ڕەش���بینی و دڵەڕاوکێ‬ ‫دەبێت‪ .‬نۆرێن جۆرە ش���ەڕێک لە نێوان ئێس���تاتیکا و ئێتیک‬ ‫بەرپ���ا دەکات و دەیەوێ���ت دووپاتی ئ���ەوە بکاتەوە‪ ،‬کە ئەوە‬ ‫(زمان���ە) ئێمە دەپەیڤێنێت و (م���ن) تەنها کاریگەرییەکی ئەو‬ ‫زمانەیە‪ ،‬کە ئاڕاس���تەم دەکات‪ .‬ئەم جۆرە شەڕەیش لە نێوان‬ ‫تیۆریی و پراکتیک‪ ،‬ئێس���تاتیکا و ئێتیک‪ ،‬ئەم یادداش���تانە‬ ‫دەکات���ە ئەدەبێک���ی گ���ەورە‪ ،‬کە نووس���ەرێک‬ ‫خوڵقاندوویەت���ی لە جوڵەیەکی بەردەوامدایە؛ بۆ‬ ‫سەرەوە‪ ،‬بۆ خوارەوە‪ ،‬بۆ ناوەوە و بۆ دەرەوە‪ ،‬لە‬ ‫هەمانکاتدا ئەو هەس���تەت لەال دروست دەکات‪ ،‬کە‬ ‫بە هیچ ش���ێوەیەک لە جێگای خۆی ناجوڵێت و لە‬ ‫وەستانێکی ئەبەدیدا گیری خواردووە‪.‬‬ ‫نۆرێن لەم یادداش���تانەیدا‪ ،‬هەروەک یادداشتەکانی‬ ‫چەند ساڵێک لەمەوبەری‪ ،‬هێرش دەکاتە سەر دەسەاڵتی‬ ‫کولتووری لە ش���انۆ و ئەده‌بی سوێدیدا‪ .‬هێرش دەکاتە‬ ‫سەر هاوپیشەکانی‪ ،‬ڕۆژنامەنووس���ەکان‪ ،‬سیاسەتمەدار‪،‬‬ ‫نووسەر و هاوڕێکانی و شتە تایبەتمەند و کەسێنییەکانیان‬ ‫ئاشکرا دەکات و پەردە لەسەر هەموو شتێک ال دەبات‪.‬‬ ‫هەندێ���ک ل���ە ڕەخنەگرەکان ئاماژە بۆ ئ���ەوە دەکەن‪ ،‬کە‬ ‫نۆرێن هەرچەندە بەردەوام هێرش دەکاتە س���ەر ستریندبێرگ‪،‬‬ ‫بەاڵم السایی ئەو دەکاتەوە و دەیەوێت دوژمن بۆ خۆی دروست‬ ‫ب���کات‪ .‬هەر ئەم ڕەخنەگرانە ئاماژەیش ب���ۆ ئەوە دەکەن‪ ،‬کە‬ ‫ستریندبێرگ لەس���ەر بنەمایەکی فیکری و لە نێو گفتوگۆیەکی‬ ‫کۆمەاڵیەتیی قووڵەوە هێرشی دەکردە سەر هەندێک نووسەر و‬ ‫ڕۆژنامەنووس و ئەو دوژمنانەی بۆ خۆی دروست دەکرد‪ .‬بەاڵم‬ ‫الی نۆرێن لە سەرکۆنەکردن و هێرشێکی کەسێنی و دەروونێکی‬ ‫نەخۆش‪ ،‬زیاتر هیچیتر نییە‪.‬‬

‫نۆ‬ ‫ر‬ ‫ێ‬ ‫ن‬ ‫لەم‬ ‫ی‬ ‫ا‬ ‫یاد‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫ه �ێ �ر کانی چەند ەیدا‪،‬‬ ‫ه‬ ‫�‬ ‫ە‬ ‫کولت ش دەک��ات�� ساڵێک لەم روەک‬ ‫ە‬ ‫هێر ووری لە شان ە س��ەر دەس وبەری‪،‬‬ ‫ۆ‬ ‫��‬ ‫ڕۆژن ش دەکاتە و ئەده‌بی س ەاڵت��ی‬ ‫ا‬ ‫نوو مەنووسەکان سەر هاوپی وێدیدا‪.‬‬ ‫ش‬ ‫‪،‬‬ ‫سە‬ ‫ر‬ ‫و‬ ‫ه‬ ‫سیاسە ەکانی‪،‬‬ ‫ا‬ ‫کەسێنییە وڕێک‬ ‫ا‬ ‫ن‬ ‫ت‬ ‫ی‬ ‫م‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ار‪،‬‬ ‫کانیان ئا شتە‬ ‫ت‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ب‬ ‫ە‬ ‫لەس‬ ‫ت‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫م‬ ‫ر‬ ‫ک‬ ‫ە‬ ‫ر‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ا‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫موو شتێک دەکا‬ ‫ت‬ ‫و‬ ‫پ‬ ‫ال دەبات‪ .‬ەردە‬ ‫لە م‬

‫‪٢٣‬ـی فیڤرییەی ‪٢٠١٣‬‬ ‫سالڤۆی ئازیز!‬

‫پوسی ڕیۆت‪ ،‬مارکس و کاپیتالیزمی دره‌نگ‬

‫نامه‌کانی زیندان‬

‫و‪ :‬مه‌نسوور ته‌یفووری‬

‫وردی‬ ‫ڕۆژانی پرۆڤ���ە و مامەڵەی ئەکتەر و چارەس���ەر و‬ ‫گرفت و دیدی ریژی خۆی تۆمار دەکات‪.‬‬ ‫ئەم یادداشتانە تۆنێکی پڕ لە خەمیشی تیایە و دڵەڕاوکێ و‬ ‫پیربوون و نەخۆش���ی‪ ،‬وێنەیەکی تری نۆرێنمان پێشان ئەدات‪:‬‬ ‫«ئەوەی ئێستا من دەینووسم‪ ،‬هیچ تووڕەبوونێک‪ ،‬پەژارەیەک‪،‬‬ ‫ڕقێ���ک‪ ،‬تەنانەت هیچ خۆشەویستییەکیش���ی تی���ا نییە‪ ،‬تەنها‬ ‫دەنگدان���ەوەی ئەزموون���ە دەروونییەکان���ی خۆم���ە‪ ،‬هەروەک‬ ‫چاودێرێکی ورد بەس���ەر تێپەڕین���ی زەمەنەوە‪ »...‬نۆرێن بۆیە‬ ‫ئەم یادداش���تانە دەنووسێت تا «بەڵگە کۆ [بکاتەوە]‪،‬‬ ‫کە [ژیانی] تەنها خەونێک نەبووە‪».‬‬ ‫نورێن بڕوای بە مرۆڤێکی‬ ‫تاک و تەنهایە‪،‬‬

‫««‬

‫رۆژێکی پاییزیی ‪ ،٢٠١٣‬کاتێ دیسان لە مۆسکۆ‬ ‫لەگەڵ دیکەی چاالکانی پووسی ریۆت‌دا دەستبەسەر‬ ‫کرابووم‪ ،‬سەردانم کردن‪ .‬راستە‪ ،‬لە خەوندا‪.‬‬ ‫بە رێکەوت‪ ،‬پووسی ریۆت‪ ،‬بەشێکن لەو هێزەی‬ ‫کە راسپاردەکەی رەخنە‪ ،‬خولقاندن و تاقیکردنەوەی‬ ‫بێوچانە‪ .‬گەر بگەڕێینەوە بۆ داڕشتنە تاقانەکەی‬ ‫نیچە‪ ،‬ئێمە مندااڵنی دیۆنیزۆسین کە بایەوانی خۆمان‬ ‫[لە دەریادا] لە سەر بەرمیلێکی دارین هەڵداوە و گوێ‬ ‫بە چ دەسەاڵتێک نادەین‪ .‬ئێمە سەر بەو هێزەین کە‬ ‫هیچ وەاڵمێکی بنەبڕ ناداتەوە‪ ،‬بانگی چ حەقیقەتێکی‬ ‫رەها نادات‪ .‬تاقە کاری ئێمە پرسیارکردنە‪ .‬لە الیەکەوە‬ ‫مێعمارانی سەقام و جێگیریی ئاپۆلۆنی هەن‪ ،‬لەو الوە‬ ‫سترانبێژانی (پانکەکان) بوونبە و بزۆزێتی‪ .‬الیەک لە‬ ‫الکەی دیکە باشتر نییە‪ .‬بەڵکوو ئەوە تەنیا پێکەوەیە‬ ‫کە گەڕانی هەناسەی بێکۆتای دنیا دەپارێزین‪ ،‬وەک‬ ‫هێراکلیت وتبووی‪« :‬ئ��ەم دنیا هەمیشە ئاگرێکی‬ ‫زیندوو بووە‪ ،‬هەیە و دەشبێت‪ ،‬بە ئەندازە دەگڕێت و‬ ‫ورد و بە بڕ هێور دەبێتەوە‪».‬‬ ‫ئێمە لەو یاخیانەین کە ئ��ارەزووی تۆفان دەکەن‬ ‫(چما تێێدا بۆ ئاشتی بگەڕێن‪ )١‬و الیان وایە کە‬ ‫حەقیقەت تەنیا لە گەڕانێکی بێکۆتادایە‪ .‬نیکۆال‬ ‫بێردیاڤ ‪ ،٢‬لە وت��اری خۆ س��ەرب��وردەی زەینیدا‬ ‫نووسیویەتی‪« :‬حەقیقەت ئۆبژەیەک نییە بە سەرمدا‬ ‫سەپابێت‪ ،‬واقیعێک نییە لە ئاسمانەوە بە سەرمدا‬ ‫ب��درێ��ت‪ .‬حەقیقەت رێگەبڕین و ژی��ان��ە‪ ،‬گرتنێکی‬ ‫زەینییە‪ .‬حەقیقەت لە ئازادی و رێگەی ئازادیدایە فام‬ ‫دەکرێت‪ ».‬هەروەها [دەڵێ]‪ »:‬من لە مەسیحییەت‬ ‫وەک راپەڕینێک دژی دنیا و یاساکەی تێدەگەم‪».‬‬ ‫یان ئەمەی کە‪« :‬هەندێ جار بیرێکی مۆتەکەئاسا بە‬ ‫مێشکمدا دێت‪ :‬ئەگەر ملکەچیی ئۆرتۆدۆکسی و توند‬ ‫راست بێت‪ ،‬دۆڕاوم‪ ،‬بەاڵم خێرا لەم بیرە پاشگەز‬ ‫دەبمەوە‪ ».‬بە پێی ئەم خاڵە‪ ،‬چ جیاوازییەک لە‬ ‫نێوان گوتاری پووسی ریۆت و گوتاری فەیلەسووفە‬ ‫ئایینیە رووسەکەدا نییە‪ .‬ساڵی ‪ ،١٨٩٨‬بێردیۆڤ بە‬ ‫هۆی بەشداری لە بزووتنەوەی سۆسیال دیمۆکراتی‬ ‫خوێندکاریدا گیرا‪ ،‬بەم تۆمەتەی کە «بە نیازی‬ ‫الوازکردنی بنچینەکانی پادشایەتی و کەنیسە» بووە‪.‬‬ ‫ماوەی سێ ساڵ لە کیێیڤەوە بۆ ناوچەی ساراتۆڤ‬ ‫دوورخرایەوە‪ .‬کەوابوو مادام «رۆحی» جیهان دەستی‬ ‫لێدایت‪ ،‬چاوەڕێ مەبە ئازاری نەبێت‪.‬‬ ‫ش��ه��وودەک��ەی ئێوە س��ەب��ارەت بە پەلکێشکێی‬ ‫کوێرەکان‪ ،‬ئێجگار گرنگە‪ ،‬شتی بنچینەییش ئەوەیە‬ ‫لە سەردەمەکە بگەیەنیت کە کوێرەکە خۆتیت‪ .‬ئەم‬ ‫وشیاربوونەوەیه‌ ڕێگە بە مرۆڤ دەدات‪ ،‬ڕەنگە بۆ یەکەم‬

‫یادداشتانەیش���دا‬ ‫ئەو کەس���ە تەنهایە‪ ،‬ش���اعیرە‪،‬‬ ‫شانۆنامەنووس���ە‪ ،‬ریژیسۆرە‪ ،‬باوک و عاشقە‪.‬‬ ‫بەاڵم لەسەرو هەموو ئەمانەیشەوە کەسێکی تەنهایە‪ ،‬خەمبارە و‬ ‫چاوەڕوان���ی م���ەرگ دەکات‪« :‬من ناتوانم ڕاس���تەوخۆ بڵێم چ‬ ‫س���اتێک جیهان منی لە دەس���ت داوە‪ ،‬ب���ەاڵم وابزانم هەر لە‬

‫جار لە مێژوودا‪ ،‬گومان لە هۆگرییە سرووشتییەکانی‬ ‫بکات‪ ،‬هۆگریی ناونشینی جەستە‪ ،‬کە هەمیشە‬ ‫هەڕەشەی خستنەوەی ترس و تۆقین دەکات‪.‬‬ ‫هاندەدرێی وا بیربکەیتەوە ئەو دۆخەی تیرۆر‬ ‫و تۆقین دەخ��ات��ەوە‪ ،‬ب��ن��ەڕەت��خ��وازی یان‬ ‫فەندەمێنتالیزمە‪ .‬لە راستیدا‪ ،‬بنەڕەتخوازان‬ ‫تەنیا بەشی دی��اری کێوە سەهۆڵەکەن‪.‬‬ ‫ئ��ەم دروشمە کۆنە دژە فاشیستیەتان‬ ‫بیر دێنمەوە‪« :‬فاشیستەکان دەکوژن‪،‬‬ ‫دەسەاڵتەکان پشتیان دەگ��رن»‪ .‬بەم‬ ‫ش��ێ��وە کاتێک ب��ە دەسپێشخەریی‬ ‫رێکخراوێکی پارێزکاری ت��ون��دڕەو‪،‬‬ ‫واتە ش��وورای جەماوەری‪ ،‬داوای��ەک‬ ‫دژی هاوڕێم ئاندرێی ئێرۆفیڤ بە‬ ‫ت��اوان��ی دەسپێردنی پیشانگای‬ ‫هونەری ب��ڤ��ە‪( ٢٠٠٦-‬مەترسیی‬ ‫سزای چەند ساڵ کەمپ هەبوو)‬ ‫کرایەوە‪ ،‬حەزی دەکرد بڵێت‪:‬‬ ‫«گ���ەر هاتنە م��ەی��دان��ەک��ەی‬ ‫ش��وورای جەماوەری لەالیەن بونیادە‬ ‫دەوڵەتیەکانەوە پشتگیری نەکرایەت‪ ،‬ئەم دادگاییە‬ ‫چ کات رووی نەدەدا‪ ».‬ئەنجامەکە دەتوانێ ئەمە بێت‬ ‫کە ئەو هۆگرییەی دەتوانێت بە ترۆپکی توندوتیژی‬ ‫بگات لە الیەن «شارەزایان»ی نزیکی دەسەاڵتەوە‬ ‫بەرهەمدێتەوە‪ ،‬ئەو شارەزایانەی کە خۆیان بە شیاوی‬ ‫بڕیاردان لە سەر فاڵن و فیسارە شت دەزانن‪ .‬لۆری‬ ‫ئەندێرسەن لە گۆرانییەکدا دەڵێت‪« :‬تەنیا کەسێکی‬ ‫شارەزا دەتوانێ هەڵسو‌کەوت لەگەڵ گرفت بکات»‪.‬‬ ‫ئێمە قرتەقرتی شارەزاکانمان بڕی و خۆمان دەستمان‬ ‫دایە گرفتەکانمان‪ ،‬چونکوو پێگەی شارەزا چ درگایەک‬ ‫بە سەر هەرێمی حەقیقەتە رەهاکاندا ناکاتەوە‪.‬‬ ‫ئەوانەی ئەم پەندەیان داهێناوە کە دەڵێت‪:‬‬ ‫«قسەی راس��ت لە منداڵ ببیسە» گێل نەبوون‪.‬‬ ‫لە خ��ۆڕاش نییە لە رووسیادا هێند لە ئێمە وەک‬ ‫بێگوناه و تەریکی تەنیا [و جۆرێک شەیدای مەسیح]‬ ‫تێگەییشتوون‪ .‬کاتدراڵی باسێل بۆ بەختەوەران‪ ،‬کە‬ ‫ناوەکەی لە رووسیا لەم [شەیداکانی مەسیح] ‪les‬‬ ‫‪fols en Christ‬ـە بەڕێزەوە هاتووە‪ ،‬لە مەیدانی‬ ‫سوور‪ ،‬چەقی سیاسی پێتەختی رووسیا هەڵکه‌وتووە‪،‬‬ ‫وات��ە ئ��ەو جێگەی کە پووسی ری��ۆت ساڵی ‪٢٠١٢‬‬ ‫چاالکیەکەیان نواند‪ .‬ئێمە چ گوێ بە رۆحی سەردەم‬ ‫و هۆگریە کولتورییەکانی نێو دیپلۆمە زانکۆییەکان‬ ‫یان جانتای کارمەندان نادەین‪ ،‬بەڵکوو‪ ،‬وەک دەڵێن‪،‬‬ ‫بیرمان الی بەختەوەریی بچووکی شانسە‪.‬‬ ‫گاڵتە‪ ،‬مەخسەرەیی‪ ،‬القرتێ دەتوانن گەڕانێک بن بۆ‬ ‫حەقیقەت‪ .‬حەقیقەت چەندین روخساری هەیە‪ ،‬گەڵی‬ ‫کەسی جۆراوجۆر بۆی دەگەڕێن‪ .‬ئەم کەسانەش جیاوازن‪.‬‬

‫ش�ه�‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ک‬ ‫�ەی‬ ‫پ‬ ‫ئ‬ ‫ە‬ ‫ێ‬ ‫ل‬ ‫ک‬ ‫و‬ ‫ێ‬ ‫ە‬ ‫ش‬ ‫ک‬ ‫گرنگ ێی ک �وێ � س �ەب �ا‬ ‫ر‬ ‫ە‬ ‫ت‬ ‫بە‬ ‫ە‪ ،‬شتی بن رەک �ا‬ ‫ن‬ ‫‪،‬‬ ‫سەردەمەکە چینەییش ئ ئێجگار‬ ‫ەو‬ ‫ب‬ ‫خۆتیت‪ .‬ئە گەیەنیت کە ەیە لە‬ ‫م‬ ‫ک‬ ‫بە‬ ‫م‬ ‫وشیاربوونەو وێرەکە‬ ‫ر‬ ‫ۆ‬ ‫ڤ‬ ‫د‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ی‬ ‫د‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫ا‬ ‫ڕ‬ ‫جار‬ ‫ت‪،‬‬ ‫ل‬ ‫ێگە‬ ‫ڕ‬ ‫ە‬ ‫ە‬ ‫ن‬ ‫گ‬ ‫م‬ ‫ێژوو‬ ‫ە بۆ‬ ‫د‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫‪،‬‬ ‫ە‬ ‫سر‬ ‫ک‬ ‫گ‬ ‫و‬ ‫ە‬ ‫و‬ ‫و‬ ‫م‬ ‫م‬ ‫ا‬ ‫ش‬ ‫ت‬ ‫ن‬ ‫ی‬ ‫لە‬ ‫یەکا‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ی‬ ‫ۆ‬ ‫ب‬ ‫گ‬ ‫ک‬ ‫ر‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫یە‬ ‫ت‬ ‫«جیاواز‬ ‫ب���ەاڵم ی��ەک��س��ان»‪،‬‬ ‫ئ��ەو شتەی دروشمێکی‬ ‫دژە فاشیستیی دیکە‬ ‫دەریبڕیوە‪.‬‬ ‫الم وای���ە ئ��ەف�لات��وون‬ ‫هەڵەیە کاتێ دەڵێت مرۆڤ‬ ‫«دوو پێیەکی بێ پەلە»‪.‬‬ ‫م����رۆڤ ب��وون��ەوەرێ��ک��ە‬ ‫ک���ە گ��وم��ان��ەک��ان��ی لە‬ ‫ه����ی ک��ەڵ��ەش��ێ��رێ��ک��ی‬ ‫ئاوەڕووتکراو پترن‪ .‬من‬ ‫ئ���ەم چ��ەش��ن��ەم خ��ۆش‬ ‫دەوێ���ت‪ :‬دیۆنیزیەکان‪،‬‬ ‫خ���رۆش���او‪ ،‬ت���ام���ەزرۆی‬ ‫تێگەییشتن ل��ە شتی‬ ‫ن��وێ و ج��ی��اواز‪ ،‬ئۆگری‬ ‫بزووتن و هیوا بەرامبەر‬ ‫دۆگم و رێسا نەگۆڕەکان‪.‬‬ ‫ب��ە ک���ورت���ی‪ ،‬م��ن��دااڵن��ی‬ ‫هەڵگری حەقیقەت‪ .‬چی ل��ەم ناتەباییەی نێوان‬ ‫مندااڵن و شارەزایان بکەین؟ نازانم‪ .‬بەاڵم دەتوانم‬ ‫بە راشکاوی بڵێم‪ :‬باڵی مندااڵن خۆڕاگریی دەکات‪.‬‬ ‫وەک مووسا‪ ،‬ئێمەش النکەکەی خۆمان دەدۆزینەوە‬ ‫و کچە فیرعەونێک کە یارمەتیمان دەدات‪ .‬لە ژیانی‬ ‫ئەو کەسانەدا کە وەک مندااڵن بڕوایان بە سەرکەوتنی‬

‫حەقیقەت بە سەر درۆدا هەیە‪ ،‬کە بڕوایان بە یارمەتیی‬ ‫یەکتر و مەزنیی چاکە هەیە‪ ،‬هەمیشە موعجیزەیەک‬ ‫روو دەدات‪.‬‬ ‫نادژدای ئێوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫««‬

‫‪7‬‬

‫شاخه‌وان سدیق‬

‫چه‌ند سه‌رنجێك له‌سه‌ر شیعرى (چوونه‌سه‌رمانگ دیوى مۆدێرنه‌ى خودایه‌)ـى پشتیوان عه‌لى‬

‫گه‌مه‌ى زمان له‌ گه‌مه‌ى شیعریدا‬

‫«زمان ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ تێگه‌یشتنمان بۆ دنیا‬ ‫دێریدا‬ ‫ال دروست ئه‌كات‪».‬‬ ‫هه‌میش��� ‌ه ش���یعر یه‌كێك بوو‌ه ل ‌ه هۆكار‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌كییه‌كانى وتنى هه‌موو ئه‌و ش���تانه‌ى‬ ‫ك ‌ه له‌ خه‌یاڵدان���ى مرۆڤدا هه‌ن‌و زه‌حمه‌ت ‌ه ل ‌ه‬ ‫نووس���ین یان له‌ ژانره‌كانى ترى ئه‌ده‌بدا به‌‌و‬ ‫جۆره‌ جوان‌و ئیس���تاتیكیی ‌ه بوترێت‌و بخرێن ‌ه‬ ‫ڕوو‪ ،‬چونك ‌ه وه‌ك ده‌ڵێن ش���یعر وه‌ك قه‌ره‌ج‬ ‫وایه‌و بڕواى ب ‌ه سنور نییه‌‪ ،‬جا ئه‌م سنور‌ه ل ‌ه‬ ‫بیركردنه‌وه‌دا بێت یان ل ‌ه خه‌یاڵ‌و ڕسته‌سازیدا‬ ‫بۆی ‌ه هه‌میش ‌ه دنیاى ش���اعیره‌كان جیاوازه‌و‬ ‫س���ه‌رزه‌مین‌و دنیابینیی ئه‌وان س���ه‌رزه‌مین‌و‬ ‫دنیابینییه‌ك���ى ت���ره‌‪( ،‬بۆرخی���س) ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫«هه‌رمرۆڤێك‪ ،‬ت���ه‌واوى مرۆڤه‌كانى تره‌« بۆ‬ ‫خۆشى شیعر و زمانى شیعرى‌و شاعیربوون‪،‬‬ ‫گۆڕینى به‌رجه‌سته‌ى مرۆڤ ‌ه ل ‌ه تاكبوونییه‌و‌ه‬ ‫بۆ بوون به‌كۆى گش���تییه‌و هه‌میش���ه‌ زمانى‬ ‫ش���اعیر زمانى نوێنه‌رایه‌تی���ى بوونى هه‌موو‬ ‫بووه‌كانى تره‌‪ ،‬هه‌روه‌ك (ڕۆبه‌رت فروس���ت)‬ ‫ده‌ڵێت‪« :‬ش���یعر مۆڵه‌تى ئه‌وه‌مان پێده‌دات‬ ‫ش���تێك بڵێی���ن‪ ،‬ب���ه‌اڵم له‌هه‌م���ان كات���دا‬ ‫مه‌به‌س���تمان له‌ ش���تێكى تره‪ «‌.‬لێره‌شه‌و‌ه‬ ‫من ده‌مه‌وێت چه‌ند س���ه‌رنجێك ل ‌ه ش���یعرى‬ ‫(چوونه‌س���ه‌رمانگ دیوى مۆدێرنه‌ى خودایه‌)‬ ‫ى نوس���ه‌رى الو (پشتیوان عه‌لى) بده‌م‪ .‬ك ‌ه‬ ‫من بۆخۆم ماوه‌ى چه‌ند س���اڵێكه‌ خوێنه‌رى‬

‫نووس���ینه‌كانى ئه‌وم‌و هه‌میشه‌ش ل ‌ه زۆرێك‬ ‫ل ‌ه هاوته‌مه‌نه‌كانى خۆى زیاتر پێم نووسه‌رتر‬ ‫و ش���اعیرتر بووه‌‪ ،‬ئه‌مه‌ش ب���ه‌ده‌ر له‌هه‌موو‬ ‫موجامه‌له‌یه‌كى تایبه‌تى‪ ،‬به‌ڵكو ته‌نها هۆكار‬ ‫ئه‌وه‌بوو‌ه ك ‌ه من جۆرێك ل ‌ه تێڕوانینى تایبه‌تم‬ ‫بۆ ش���یعر هه‌یه‌و پێم وای ‌ه ك ‌ه ش���یعر ده‌بێت‬ ‫به‌ر له‌ خه‌یاڵ‌و ئیس���تاتیكا جۆرێك له‌ فكرى‬ ‫تێدابێت‪ ،‬به‌جۆرێك كه‌ تواناى دروس���تكردنى‬ ‫پرس���یارى هه‌بێت‪ ،‬پێش���م وای ‌ه ك���ه‌ ئه‌گه‌ر‬ ‫ش���یعرێك پاش خوێنه‌وه‌ى نه‌توانێ پرسیار‬ ‫الى خوێنه‌ره‌كه‌ى دروس���ت بكات ئه‌وا جگ ‌ه‬ ‫له‌ پرته‌وبۆڵ ‌ه زیاتر هیچى تر نییه‌‪ .‬بۆ منیش‬ ‫هه‌میشه‌ شیعرى (پشتوان عه‌لى) له‌و جۆر‌ه‬ ‫ش���یعران ‌ه بوو‌ه ك ‌ه پاش خوێنه‌وه‌یان پرسیار‬ ‫به‌جێده‌هێڵن‪ ،‬چونك ‌ه نوسه‌ر ئاقاڵنه‌و ئاگایان ‌ه‬ ‫تێماى تێكسته‌كانى داده‌ڕێژێت‌و وه‌ستایانه‌ش‬ ‫مامه‌ڵ ‌ه له‌گه‌ڵ (خه‌یاڵ‌و زم���ان‌و ماناو واتا‌و‬ ‫ئیس���تاتیكا)دا له‌ناو نوس���ینه‌كانیدا ده‌كات‪.‬‬ ‫ئه‌وه‌ش ك ‌ه س���ه‌رنجى منى له‌م تێكس���ته‌یدا‬ ‫ڕاكێش���ا ئه‌وه‌ی ‌ه كه‌ ئه‌م تێكست ‌ه تێكه‌ڵبوون ‌ه‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ زۆرێك له‌ پرس���ه‌كانى ب���ون‌و ژیان‌و‬ ‫ئ���ه‌وه‌ى له‌ناویان���دا ئه‌گ���وزه‌رێ ئه‌مه‌ش ل ‌ه‬ ‫ڕێگه‌ى گه‌مه‌سازى زمان‌و وشه‌وه‌‪ .‬نوسه‌ر ل ‌ه‬ ‫شیعره‌كه‌یدا ده‌ڵێ‪»:‬‬ ‫ئه‌م باوه‌ڕ‌ه ل ‌ه سه‌رمدا درێژه‌ى هه‌یه‌‬ ‫كه‌ى ئه‌م دیواران ‌ه به‌جێمان ده‌هێڵن؟‬ ‫م���اڵ زنجیرێكى هه‌ڵئاوس���اوه‌‪ ،‬مرۆڤبوون‬ ‫په‌تایه‌كى كوشنده‌یه‌‬ ‫چوون ‌ه سه‌رمانگ دیوى مۆدێرنه‌ى خودایه‌‬ ‫ئه‌گه‌ر ب ‌ه وردى س���ه‌رنج له‌م كۆپله‌ شیعر‌ه‬ ‫بده‌ین ده‌بینین نوسه‌ر ل ‌ه به‌رده‌م پرسه‌كانى‬ ‫(ب���وون‌و ش���وێن)دا ڕامانده‌گرێ���ت‪،‬‬ ‫ك ‌ه ئه‌م دوو پرس���ه‌ش ڕاس���ته‌وخۆ‬ ‫په‌یوه‌ندێك���ى ئه‌زه‌ل���ى پێكیانه‌و‌ه‬ ‫ده‌به‌ستێته‌وه‌‪ ،‬چونك ‌ه ئه‌گه‌ر بوون‬ ‫سه‌پێنراو حه‌تمى بێت‌و كردارێك‬ ‫بێ���ت له‌ ده‌ره‌وه‌ى ده‌س���ه‌اڵت‌و‬ ‫ئیراده‌ى مرۆڤ���ه‌و‌ه بیت‪ ،‬ئه‌وا‬ ‫بۆ مانه‌وه‌ ش���وێن پێویس���ت‌و‬ ‫گرنگ���ه‌‌و ڕاس���ته‌خۆ ده‌بێت ‌ه‬ ‫ته‌واوكه‌رو وه‌اڵم���ده‌ره‌وه‌ى‬ ‫پرس���ى یه‌كه‌م كه‌ (بوون)‬ ‫ـه‌‪ ،‬بۆخۆش���ى شوێن ئه‌و‬ ‫پانتاییه‌ك��� ‌ه ب���ه‌ درێژاى‬ ‫مێژوى فكر‌و فه‌لس���ه‌ف ‌ه‬ ‫قسه‌وباس���ى ده‌ربار‌ه‬ ‫ك���راوه‌‪ ،‬ئه‌م���ه‌ جگ ‌ه‬ ‫ل���ه‌وه‌ى پرس���ى‬ ‫زین���دووى ن���او‬ ‫باب���ه‌ت‌و چیرۆكى‬ ‫كتێب‌و نوس���راو‌ه‬ ‫ئاسمانییه‌كانیش‬ ‫بووه‌‪ .‬ئه‌گه‌رچى پرسى‬ ‫بون‌و ش���وێن پرس���ى ژیان‌و مردنیش‬ ‫به‌دواى خۆیدا ده‌هێنێت‪ ،‬به‌اڵم پرس���ى بون‬ ‫ل ‌ه ناو ئه‌وانه‌دا زیندوترو قوڵتره‌‪( ،‬هایدگه‌ر)‬ ‫ل ‌ه كتێبى (ب���ون‌وكات)دا به‌ڕوونى ل ‌ه باره‌ى‬ ‫بون���ه‌و‌ه ده‌دوێ���ت‌و پێى وای���ه‌«بوون وه‌ك‬ ‫بناغه‌ى كرده‌یی بریتى نیی ‌ه ل ‌ه بوونه‌وه‌ره‌ێك‪،‬‬ ‫واتا ش���تێك نیی ‌ه ك ‌ه ش���یاوى وه‌سفكردن‌و‬ ‫پێناسه‌كردن بێت‪ ،‬به‌اڵم سه‌ربارى ئه‌م ‌ه ئێم ‌ه‬ ‫به‌ڕێ���ى بوونه‌وه‌ره‌وه‌ ده‌گه‌ی���ن به‌بوون‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫مرۆڤ چه‌قى مه‌س���ه‌له‌كه‌یه‌‪ ،‬هه‌ر لێره‌شه‌وه‌‪.‬‬ ‫مرۆڤ بۆ (هایدگ���ه‌ر) پردێك ‌ه ڕووه‌و بوون‪،‬‬ ‫چونك ‌ه مرۆڤ تاك ‌ه بوونه‌وه‌رێك ‌ه كه‌ پرس���یار‬ ‫له‌باره‌ى بوونه‌و‌ه ده‌كات‪ .‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ش��� ‌ه ك ‌ه‬ ‫مرۆڤ تێگه‌یش���تنێكى ده‌رباره‌ى بوون هه‌یه‌‌و‬ ‫واى لێده‌كات له‌و پێگ ‌ه په‌تیی ‌ه تێپه‌ڕبێت ك ‌ه‬ ‫ش���ت یان كه‌لوپه‌ل هه‌یه‌تى‪ .‬الى (پشتیوان)‬ ‫یش پێش هه‌موو شتێك دوو ته‌وه‌ره‌ جێگاى‬ ‫له‌س���ه‌ر وه‌س���تانن ب ‌ه تێڕوانینه‌ (هایدگه‌ر)‬ ‫ییه‌كه‌ى‪ ،‬ئه‌وانیش پرسه‌كانى (مرۆڤ ‪ +‬بوون)‬ ‫ك ‌ه دواجار بیركردنه‌وه‌و له‌سه‌روه‌س���تانى ئه‌م‬ ‫پرسان ‌ه كردارى كوشنده‌بوون دروست ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫(ش���ۆپنهاوه‌ر)ش یه‌كێك��� ‌ه ل���ه‌و بیرمه‌ندو‬ ‫نوسه‌رانه‌ى ك ‌ه به‌شێكى زۆرى فه‌لسه‌فه‌كه‌ى‬ ‫بۆ ئه‌م پرس ‌ه ته‌رخانكردووه‌و ل ‌ه نوسراوێكدا‬ ‫ده‌رباره‌ى (پوچێتیی بوون) ده‌ڵێت‪« :‬ئه‌وه‌ى‬ ‫ك��� ‌ه بوونى هه‌ب���ووه‌ زۆر ناخایه‌نێت و هێند‌ه‬ ‫كه‌م بوونى هه‌ی ‌ه ك ‌ه ه���ه‌روه‌ك ئه‌وه‌ى بڵێى‬ ‫هه‌رگیز بوون���ى نه‌بوبێت‪ ،‬ئه‌وه‌ى ك ‌ه هه‌نوك ‌ه‬ ‫هه‌ی���ه‌ چركه‌یه‌كى تر ئه‌بێ���ت بڵێین هه‌بوو‪.‬‬ ‫چونك ‌ه ئێس���تاكه‌ ڕووى ڕاسته‌قینه‌ى بوونه‌‪،‬‬ ‫په‌یوه‌ن���دى له‌گه‌ڵ ڕابردوو‪ ،‬په‌یوه‌س���تبوونى‬ ‫شتێك ‌ه ب ‌ه هیچ ش���تێكه‌وه‌‪ ».‬الى شاعیریش‬ ‫شوێن پانتایى وه‌س���تانى ڕوانینه‌كانى ئه‌وه‌‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ل ‌ه ناوهێنانى وش���ه‌كانى (جێهێش���تنى‬ ‫دیوار‌و زنجیرى ماڵدا) ئاش���كرا هه‌س���ت ب ‌ه‬ ‫بوونى ئه‌م تێڕوانینه‌ ده‌كه‌ین بۆ شوێن‪.‬‬

‫یه‌كێكی دیك ‌ه ل ‌ه مه‌به‌س���ته‌كانى نوس���ه‌ر‬ ‫له‌م نوس���ینه‌یدا جگه‌ له‌ وروژاندنى پرس���یار‬ ‫ئیشكردنیه‌تى له‌س���ه‌ر یاده‌وه‌رى‪ ،‬به‌تایبه‌ت‬ ‫ئ���ه‌و یاده‌وه‌ریان���ه‌ى ك���ه‌ ده‌كرێ���ت دوبار‌ه‬ ‫نه‌بن���ه‌وه‌‪ ،‬یان ی���اده‌وه‌ری گه‌لێكن كه‌ به‌ره‌و‬ ‫فه‌وتان‌و ل ‌ه ناوچ���وون ده‌ڕۆن‪ ،‬ئه‌و ده‌یه‌وێت‬ ‫ل���ه‌ چوارچێوه‌ى تێكس���تێكدا و بۆ ئه‌به‌د ل ‌ه‬ ‫ناو ئه‌ده‌بدا به‌زیندویى بیانهێڵته‌وه‌‪ .‬به‌ختیار‬ ‫عه‌لیش ده‌رباره‌ى ئه‌م���ه‌ ده‌ڵێ‪« :‬یاده‌وه‌رى‬ ‫چه‌ند ئ���ه‌ده‌ب دروس���ت ده‌كات‪ ،‬ئه‌ده‌بیش‬ ‫هێن���ده‌ یاده‌وه‌رى دروس���ت ده‌كات‪ ».‬به‌اڵم‬ ‫ترس���ى ئه‌و وه‌ك مرۆڤێك ترسى شێواندیان ‌ه‬ ‫بۆی ‌ه ل ‌ه به‌شێكى كه‌ى نوسینه‌كه‌یدا ده‌ڵێ‪:‬‬ ‫به‌ف���ر وه‌ك ڕیش���ۆڵه‌ له‌ش���اره‌كان دوور‬ ‫كه‌وتۆته‌وه‌‬ ‫سروشت ئه‌و ئارایشته‌ى جاران ناكات‬ ‫مرۆڤ به‌خت���ه‌وه‌ر‌ه به‌وه‌ى گه‌ردوون ماڵى‬ ‫ئه‌وه‌‬ ‫بۆ من كۆتاى هه‌فت ‌ه زه‌مه‌نى تێگه‌یش���تن ‌ه‬ ‫ل ‌ه شته‌كان‬ ‫هه‌میش ‌ه ل ‌ه شیعرى (پش���تیوان عه‌لی)دا‬ ‫زمان وه‌ك ڕه‌گه‌زێكى زیندووى به‌رچاو دیاره‌‪.‬‬ ‫الى ئه‌و زۆرجار كه‌متر هه‌س���ت به‌ هه‌وڵدان‬ ‫ب���ۆ جوانكارى یان ده‌ربڕینى خۆشه‌ویس���تى‬ ‫ب ‌ه مان���ا ته‌قلیدیی ‌ه باوه‌ك���ه‌ى ده‌بینینه‌وه‌‪،‬‬ ‫ئیشكردنى ئه‌و له‌ نووس���ینه‌كانیدا هه‌میش ‌ه‬ ‫گه‌ڕان ‌ه بۆ كه‌ش���فكردنى نهێنییه‌ بچووكه‌كانى‬ ‫ى و به‌ زمانى س���اده‌ى‬ ‫ب ‌ه دنیابینییانه‌ى خۆ ‌‬ ‫شیعرییانه‌‪( .‬عه‌تاى نه‌هاییش) ده‌رباره‌ى ئه‌م‬ ‫ش���ێوازى كاركردنى زمانه‌ به‌شیعر پێى وایه‌‪:‬‬ ‫«زمان ل ‌ه شیعردا به‌ر له‌وه‌ى ئه‌ركى ڕاگوێزانى‬ ‫مانا‌و په‌یامى ل ‌ه ئه‌س���تۆبێت‪ ،‬خۆى ماناو‬ ‫په‌یامس���ازه‌‪ ،‬واته‌ زمان ل ‌ه‬ ‫ش���یعر د ا‬

‫نه‌وه‌ك بیربكاته‌و‌ه دواتر ش���یعر بنوسێت‪».‬‬ ‫الى پش���تیوانیش پرۆس���ه‌ى نوسین كردارى‬ ‫وه‌س���تان‌و بیركردنه‌وه‌ى ئ���ه‌وه‌ له‌ (مرۆڤ‌و‬ ‫بوون‌و ژیان‌و مردن) پرس���ه‌كانى ئیستاتیكا‌و‬ ‫جوانیش ده‌روازه‌گه‌لیكن بۆ نزیك بوونه‌وه‌ ل ‌ه‬ ‫مانا ڕاس���ته‌قینه‌كانى ئه‌وان‪ .‬بۆیه‌ نوسه‌ر ل ‌ه‬ ‫به‌شێكى كه‌ى تێكسته‌كه‌یدا ده‌ڵێ‪»:‬‬ ‫دڵى وێران هه‌ر ئه‌م ‌ه بوو‪.....‬‬ ‫وانه‌كانى قوتابخانه‌ هیچیان پێنه‌وتین‬ ‫ئه‌فس���انه‌كان نه‌بوون ‌ه پردێك بۆ په‌ڕینه‌و‌ه‬ ‫له‌ ئاگایى‬ ‫ئه‌و ڕۆژانه‌ چاوه‌ڕوانییه‌كى درێژ ئه‌گوزه‌راین‬ ‫س���وپاس بۆ برس���ێتى كه‌واى كرد جۆرى‬ ‫گیاكان بناسین‬ ‫هه‌میش���ه‌ من ل ‌ه نوس���ینى (پش���تیوان)‬ ‫دا ب���ه‌ر جۆرێك ل��� ‌ه گه‌ڕانه‌وه‌ ب���ۆ ناو خود‬ ‫ده‌كه‌وم ب ‌ه جۆرێك هیچ ش���یعرێكى ئه‌و نیی ‌ه‬ ‫من به‌ش���ێك ل��� ‌ه ژیانى تایبه‌ت���ى خۆى تیا‬ ‫نه‌بینمه‌وه‌‪ ،‬ك ‌ه ڕه‌نگ���ه‌ ئه‌مه‌ش خاڵى هه‌ر‌ه‬ ‫به‌هێزى شاعیربوونى ئه‌و بێت بۆ من‪ ،‬چونك ‌ه‬ ‫به‌ تێڕاوانینى من نوسین ده‌بێت نوسینه‌وه‌ى‬ ‫كه‌سى نوسه‌ر خۆى بێت‪ .‬نه‌ك دنیاى نوسین‬ ‫له‌بانێك‌و دنیاى نوس���ه‌ر ل��� ‌ه بانێكى تربێت‪.‬‬ ‫بۆیه‌ ئه‌وه‌ى ئه‌م ش���اعیره‌ ل ‌ه هاوته‌مه‌نه‌كانى‬ ‫خۆى الى من جیاده‌كاته‌و‌ه ئه‌و ڕاس���تگۆیى‬ ‫نوس���ینه‌یه‌تى له‌گه‌ڵ خودى خۆیدا‪( .‬نیچه‌)‬ ‫ده‌ی���وت (م���ن به‌خوێن���ى خۆم ده‌نوس���م)‬ ‫چونكه‌ نوسین ده‌بیت له‌ناخه‌وه‌ بێته‌ده‌ره‌و‌ه‬ ‫نه‌ك وتنى س���ه‌رزاره‌كیى س���واو باو ب ‌ه ناوى‬ ‫عه‌تف‌و پاڕان���ه‌وه‌و بۆ ڕه‌گ���ه‌زى به‌رامبه‌رو‬ ‫ئه‌وه‌ى پێى ده‌وترێت خۆشه‌ویس���تى‪ .‬ئه‌و ل ‌ه‬ ‫ژیان���ى تایبه‌تى خۆی���دا پۆله‌كانى قوتابخان ‌ه‬ ‫س���ه‌ربازگه‌ ئاس���اكانى ئێم ‌ه به‌جێده‌هێڵت‌و‬ ‫مه‌كته‌ب ته‌واوناكات‪ ،‬به‌اڵم دواتر الشعورى‬ ‫ئه‌م هه‌س���ته‌ى ل ‌ه شیعردا‬ ‫به‌رجه‌ست ‌ه ده‌كات‌و زۆر‬ ‫به‌س���اده‌یى‪ ،‬ب���ه‌اڵم ب ‌ه‬ ‫خه‌مێكى قوڵه‌و‌ه ده‌ڵێت‪:‬‬ ‫«وانه‌كان���ى قوتابخان��� ‌ه‬ ‫هیچیان پێنه‌وتین» ئه‌مه‌ش‬ ‫هه‌س���تێك ‌ه ك���ه‌الى زۆرێك‬ ‫ل ‌ه نوس���ه‌ران‌و هونه‌رمه‌ندانى‬ ‫پێ���ش خۆى هه‌بوو‌ه كه‌ زۆرێك‬ ‫له‌وان ‌ه نه‌فره‌تیان له‌ قوتابخانه‌و‬ ‫كتێبه‌كان���ى ك���ردوه‌و ڕێگ���ه‌ى‬ ‫داهێنانى تاك ‌ه كه‌سیان گرتۆته‌به‌ر‪.‬‬ ‫(فرۆی���د) ده‌ڵێت‪« :‬ش���اعیر ئه‌و‬ ‫كه‌س���ه‌ی ‌ه كه‌ ده‌زانێت چۆن خه‌ون‌و‬ ‫خه‌یاڵه‌كان���ى ده‌كات��� ‌ه به‌رهه‌م���ى‬ ‫هون���ه‌رى‪ ،‬یان حه‌قیقه‌تێكى هه‌س���ت‬ ‫پێك���راو‪ ».‬كه‌ ڕه‌نگه‌ بۆ زۆر كه‌س ئه‌م‬ ‫قسان ‌ه س���واو و دووباره‌ بێت به‌تایبه‌ت‬ ‫بۆ ئه‌وانه‌ى ك��� ‌ه دژایه‌تیى نه‌وه‌ى نوێ‌و‬ ‫قه‌ڵه‌مى نوێ ده‌كه‌ن و پێیان وای ‌ه شیعرى‬ ‫ئێستا ته‌نها وتنه‌وه‌ى شیعره‌كانى ڕابردووه‌‪.‬‬ ‫ب���ه‌اڵم هه‌ڵه‌ن‪ ،‬چونك ‌ه خ���ه‌م‌و ژیانى مرۆڤ‬ ‫به‌تایبه‌ت ش���اعیرو هونه‌رمه‌ن���دان به‌درێژیى‬ ‫س���ه‌رده‌مه‌كان وه‌ك یه‌كه‌و پرسه‌كانیش���یان‬ ‫هه‌ر به‌هه‌مان پرسه‌و‌ه درێژده‌بنه‌وه‌‪ .‬بۆیه‌ الى‬ ‫منیش وه‌ك خوێنه‌رێك هه‌موو ئه‌و پرسیارانه‌ى‬ ‫ئه‌م شاعیره‌ ل ‌ه شیعره‌كانیدا ده‌یان وروژێنێت‬ ‫هه‌مان پرس���یارى نوس���ه‌رانى پێش خۆین‪،‬‬ ‫به‌اڵم ب ‌ه فۆڕم‌و ستایلى تایبه‌ت به‌خۆى نه‌ك‬ ‫به‌شێوه‌ى كۆپى‌و دوباره‌‪ .‬هه‌روه‌ك (به‌ختیار‬ ‫عه‌لى) ل ‌ه وتارى (هه‌ندێ تێبینیى ده‌رباره‌ى‬ ‫ئه‌زمونى ش���یعر)دا ده‌ڵێ‪« :‬ش���یعر بریتی ‌ه‬ ‫له‌هونه‌رى به‌كارهێنان���ى ئه‌زمونى ئه‌وانى تر‬ ‫بۆ ڕاوكردنى س���ێبه‌ره‌كانى خۆت‪ ،‬هه‌میش��� ‌ه‬ ‫ش���اعیرانى دى فێ���رى گه‌ڕانم���ان ده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫به‌اڵم كه‌ ل ‌ه ماڵ چووینه‌ ده‌رێ هه‌رش���اعیره‌و‬ ‫به‌ش���ێوه‌ى خ���ۆى ده‌ڕوات‪ ».‬لێره‌ش���ه‌وه‌ی ‌ه‬ ‫نوسه‌ر له‌به‌شێكى ترى شیعره‌كه‌یدا ده‌ڵێ‪:‬‬

‫ ه‬ ‫ه‬ ‫‌‬ ‫م‬ ‫ی‬ ‫ش‬ ‫‌‬ ‫ه‬ ‫عه‌ل‬ ‫له‌‬ ‫ی‬ ‫)‬ ‫د‬ ‫ش‬ ‫ا‬ ‫ی‬ ‫ع‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫م‬ ‫ان‬ ‫ى (پ‬ ‫به‌رچاو دی��اره‌ وه‌ك ڕه‌گه‌زێكى شتیوان‬ ‫‪.‬‬ ‫ز‬ ‫هه‌ست به‌ هه‌ الى ئه‌و زۆرج یندووى‬ ‫و‬ ‫��ا‬ ‫د ‌هربڕینى خۆش ڵدان بۆ جوان ر كه‌متر‬ ‫كا‬ ‫ه‌‬ ‫باوه‌كه‌ى د ‌هب ویستى به‌ مانا رى یان‬ ‫ت‬ ‫ین‬ ‫له‌ نووسینه‌كا ینه‌وه‌‪ ،‬ئیشكر ‌هقلیدییه‌‬ ‫نی‬ ‫دن‬ ‫كه‌شفكردنى دا هه‌میشه‌ ى ئه‌و‬ ‫ن‬ ‫گه‌‬ ‫دنیابینییانه‌ى هێنییه‌ بچووكه‌ ڕانه‌ بۆ‬ ‫خ‬ ‫كا‬ ‫ۆى‌ و به‌ زمان نى به‌‬ ‫شیعرییا‬ ‫ن‬ ‫ه‬ ‫ى‬ ‫ساده‌ى‬ ‫به‌رل���ه‌وه‌ى كاركردى‬ ‫ڕاگه‌یه‌نه‌ران���ه‌ى ببێ���ت‪ ،‬كارك���ردى‬ ‫داهێنه‌ران���ه‌ى هه‌ی���ه‌« بۆی ‌ه ئه‌گه‌ر س���ه‌رنج‬ ‫له‌و كۆپل ‌ه ش���یعره‌ى سه‌ره‌و‌ه بده‌ین‪ ،‬به‌ڕونى‬ ‫ترس���ه‌كانى نوس���ه‌ر ده‌بینی���ن ل��� ‌ه گۆڕانى‬ ‫كه‌ش���وهه‌واو نه‌مان���ى كۆمه‌ڵێ���ك ئامڕاز ك ‌ه‬ ‫پێده‌چێ���ت ی���اده‌وه‌رى ئه‌وبن ل���ه‌ زه‌مه‌نى‬ ‫ڕاب���ردودا‪ ،‬بۆیه‌ كاتیك باس له‌ سروش���ت‌و‬ ‫ترس���ه‌كانى به‌رامبه‌ر ب ‌ه گۆڕانى ده‌كات وه‌ك‬ ‫نوێنه‌رایه‌ت���ى ت���ه‌واوى مرۆڤ قس���ه‌ده‌كات‌و‬ ‫ده‌بێت��� ‌ه زمانحاڵ���ى ئه‌وانیتر‪ ،‬بۆی��� ‌ه زۆر ب ‌ه‬ ‫س���اده‌ى ده‌ڵێ‪ :‬مرۆڤ به‌خت���ه‌وه‌ر‌ه به‌وه‌ى‬ ‫كه‌ گه‌ردوون ماڵى ئه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش دیس���انه‌و‌ه‬ ‫ده‌ربڕین‌و وروژاندنى خه‌مێكى قوڵى ئینسانی ‌ه‬ ‫به‌ش���یعر‪ ،‬چونك ‌ه ش���یعر تاكه‌ ئامڕازێكه‌ ل ‌ه‬ ‫ژیاندا كه‌ده‌توانێت ڕاستیه‌كانى ناخى ئینسان‬ ‫ده‌ربڕێ���ت وهه‌موو ئ���ه‌و نهێنیه‌ش���اراوانه‌ى‬ ‫ناوه‌وه‌ى مرۆڤ كه‌ش���ف ب���كات‪ ،‬كه‌له‌كاتى‬ ‫ئاسایدا هه‌ستى پێناكرێت‪ ،‬له‌ڕوى ئه‌ركیشه‌و‌ه‬ ‫هه‌میش���ه‌ وه‌زیفه‌كه‌ى ل��� ‌ه ژانه‌ره‌كانى ترى‬ ‫ئه‌ده‌ب قورس���ترو گه‌وره‌تره‌‪ ،‬چونكه‌ ئه‌ركى‬ ‫ش���اعیر ئه‌وه‌نی ‌ه ك���ه‌ڕووداوه‌كان بگێڕێته‌و‌ه‬ ‫ی���ان واقیع كۆپى ب���كات‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌ركى ئه‌و‬ ‫گێڕانه‌وه‌ى ئه‌و شتانه‌یه‌ كه‌ده‌شێت ڕووبده‌ن‪،‬‬ ‫ئه‌و‌ه ش���یعر‌ه ك ‌ه مرۆڤ هه‌میش��� ‌ه ده‌توانێت‬ ‫گه‌مه‌ى خه‌یااڵته‌كانى ناوه‌وه‌ى خۆى تیابكات‬ ‫و هه‌موو ئه‌و شتانه‌ى كه‌ ل ‌ه واقیعدا جێبه‌جێ‬ ‫نابێ���ت له‌ودا دروس���تكردن وداڕش���تنه‌وه‌ى‬ ‫هه‌میش���ه‌ كارێكى ئاس���انه‌‪ ،‬به‌ختیار واته‌نى‬ ‫«بۆئ���ه‌وه‌ى بتوانین به‌ش���عر خ���ه‌و ببینین‬ ‫ده‌بێ���ت بتوانین به‌ش���عر بیربكه‌ینه‌وه‌‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫شیعرنوس���ین بریتى نی ‌ه ل ‌ه نوس���ینى بیر ب ‌ه‬ ‫شیعر‪ ،‬به‌ڵكو پرۆسه‌ى بیركردنه‌وه‌ی ‌ه به‌شیعر‪،‬‬ ‫ش���اعیر كه‌س���ێك ‌ه كه‌به‌ش���یعر بیرده‌كاته‌و‌ه‬

‫چاوه‌كان���ى م���ن ئه‌بین���ن‪ ،‬تێده‌گ���ه‌ن ل ‌ه‬ ‫دۆستێكى بریندا‬ ‫خوێنێك له‌و به‌رزییه‌وه‌ ئه‌ڕژێته‌ دڵم‬ ‫هه‌ور به‌ من نامۆنییه‌!‬ ‫ئاش���نایه‌تیی من به‌مانگ به‌ر ل ‌ه ناس���ینى‬ ‫خودا دێت‬ ‫تێبینى‪ :‬ئه‌م ش���یعر‌ه خه‌اڵتى س���ێیه‌مى‬ ‫یانزه‌هه‌می���ن فێس���تیڤاڵى گه‌الوێژى س���اڵى‬ ‫(‪)2011‬ـ���ی وه‌رگرتووه‌و ل���ه‌ ژماره‌ (‪)54‬ـی‬ ‫گۆڤارى گه‌الوێژى نوێدا باڵوبۆته‌وه‌‪.‬‬

‫د‪ .‬ئازاد حه‌م‌ه ده‌ینوسێت‬

‫دووچاری نەخۆشیی‬ ‫فەلسەفەبوون‬ ‫‪4-4‬‬

‫ئەوی ڤیتگێنش���تاین لە»تراكتاتۆس لۆژیكۆ فیلۆس���ۆفیكۆس» گفتووگۆیدەكا‬ ‫لەبەرهەمەكانی تری دا‪ ،‬كە پاش مەرگی كۆكراونەتەوە‌و پاش���ان باڵوكراونەتەوە‪،‬‬ ‫ئاڕاس���تەی تریان وەرگرتووە‪ .‬مەبەس���ت‪،‬پاش گەڕانەوەی ڤیتگێنشتاین بۆ سەر‬ ‫فەلس���ەفە‪ ،‬كە دەكا ئەو بەرهەمانەی پاش مەرگی ڤیتگێنشتاین باڵوكراونەتەوە‪،‬‬ ‫لەو ش���ێوە بیركردنەوە فەلس���ەفییە جیای���ە لەتراكتات���ۆس كاریتیاكراوە‌و گەلێ‬ ‫لەتوێژەرەوەكانی���ش وایبۆدەچن بەرهەمەكانی پاش تراكتاتۆس جۆرە پەش���یمان‬ ‫بوونەوەیەك���ی پێوەدی���ارە‌و ‪ ،‬نەنانەت لەنێ���و نوێژەرەوەكانی گەل���ێ لەنێوەندە‬ ‫فەلس���ەفییە جیاجیاكانی���ش (ئەس���كەندەناڤیا‪ ،‬ئەنگلۆئەمەریك���ی) تراكتاتۆس‬ ‫بەكاری س���ەردەمی الوی لەقەڵەم���دەدرێ‪ .‬ئێمە پێمانوایە ئەزموونی فەلس���ەفی‬ ‫ڤیتگێنش���تاین جگەلەوەی تایبەتە بەشێكیشە لەدیاردەی دووچاربوون بەنەخۆشی‬ ‫فەلسەفەبوونەوە‪ .‬وازهێنانی ڤیتگێنشتاین لەفەلسەفە‌و دواتر گەڕانەوەی جارێتری‬ ‫بۆسەر فەلسەفە ئەو ئالودەبوونەمان بۆ شیدەكاتەوە دەشێ مرۆڤ جارێ لەجاران‬ ‫دووچاریبێ‪ .‬دووچاربوونەكە بۆ زۆربەی فەیلەس���وفەكان شفابووە لەئالوودەبوونێ‬ ‫گەورەت���ر ك���ە ئ���ەوەش دووركەوتنەوەیە لەفەلس���ەفە ی���ان بێئاگابوونە لەبیری‬ ‫فەلس���ەفی‪ .‬ئالوودەبوون بەفەلسەفەوە ئالوودەبوونە بەشفابوون لەوی تێیناگەین‌و‬ ‫ناتوانی���ن زانینی لەس���ەربدەین‪ .‬فەلس���ەفەكردن خۆ ئالوودەكردن���ە بەزانینەوە‪،‬‬ ‫بەخۆئامادەك���ردن بۆ گەیش���تن بەزانین لەڕێگای نەزانینەوە‪ .‬نەزانین س���ەرەتای‬ ‫دەركەوتنی كردەی فەلس���ەفەكردنە‪ .‬نەزانین وادەكا وێڵی فەلسەفە بین‪ ،‬خۆمان‬ ‫لەو تێنەگەیشتنە دەربازكەین پێوەیبووینە‪.‬‬ ‫گرینگە لێرە ئاماژە بۆ ئەوەش بكەین كە‪،‬تەماشاكردنی فەیلەسوفانی ڕۆژئاوا بۆ‬ ‫فەلسەفە لەتەماشاكردنی فەیلەسوفانی كولتوورە فەلسەفیەكانی دی جیاوازە‪ .‬ئەم‬ ‫جیاوازییە بەو مانایە بەكاردەبەین كە كردەی فەلس���ەفەكردن لەنێوان فەیلەسوفە‬ ‫ڕۆژژئاوای‌و غەیرە ڕۆژئاوایەكان هەمان مەرام‌و مەبەس���تی لەكۆڵنەگرتوە‪ .‬چونكە‬ ‫كردەی فەلس���ەفەكردن لەشارس���تانێكەوە بۆ ئەوی دی ب���ەو چركە كۆمەالیەتی‌و‬ ‫سیاسیانەوە گرێدراوە كە مرۆڤەكانی ئەو شارستانیە دەیژێن‪ .‬ڕاستە تەماشاكردنی‬ ‫بەرهەمهێنەرانی كردەی فەلس���ەفی لەتەماش���اكردنی خەلكی س���ادە‌و بێس���ەواد‬ ‫لەهەردوو كولتوورە فەلس���ەفیەكە جیایە بەاڵم ئەو پرس���یار‌و تێڕامانانەی بوونە‬ ‫بەوێردی س���ەرزمانی خەڵكی سادە‌و بێس���ەواد بۆنموونە لەشارستانی ڕۆژئاوا زۆر‬ ‫لەپرسیار‌و تێڕامانە فەلسەفیەكانی خەڵكی سادە‌و بێسەوادی شارستانی عەرەبی‪-‬‬ ‫ئیس�ل�امی جوداوازە بەاڵم ئەم جوداوازییە بۆ دەربازبوون نییە لەفەلسەفە بەڵكو‬ ‫هەڵشاخانە بەفەلسەفە لەئاستێ كە ویستی فەلسەفی ئەو دەوروبەرە كۆمەاڵیەتی‌و‬ ‫كولتووریە بەرهەمیدێنێ‪ .‬بۆنموونە خوالنەوەی هەریەك لەئەزموونە فەلسەفیەكان‬ ‫بەدەوری پرس���یارە س���ەرەكیەكانی فەلسەفەدا (باش���ە یان بەدی چییە؟ زانین‬ ‫چیی���ە؟ ڕاس���تی چییە؟ بۆ دەبێ هەبین؟ بۆ نەمرین؟ ب���ۆ ئازار دەبێ هەبێ؟‪‌..‬و‬ ‫هت���د) ڕامان‌و س���ێركردنی ناهاوش���ێوە‌و لێكنەچووی دروس���تكردوە كە لەگەلێ‬ ‫ڕوەوە دەشێ بەخودی گەش���ەی واتای فەلسەفاندن‌و ویست بۆ ئەم فەلسەفاندنە‬ ‫ببەس���ترێتەوە‪ .‬هەروەها ئ���ەم جوداوازییە تەنیا بەهەنووكەی���ی بیركردنەوە لەو‬ ‫شارستانیەتانە نەبەستراوەتەوە بەڵكو بەكۆی گشتی كردەی فەلسەفی هەریەك لەو‬ ‫شارستانیەتانەش���ەوە وابەستەیە‪ .‬ئەم وابەستەبوونە‪ ،‬كە مێژووێكی لەپشتەوەیە‪،‬‬ ‫دینامۆی ئەو كردەیەشە كە دواتر وتاری فەلسەفی لێپێكدێ‪ .‬ئەمە بەخۆی ڕوێكی‬ ‫ئ���ەو بیرۆكەیەم���ان بۆ ڕووندەكاتەوە كە خۆی لەس���ەر ئ���ەم بناغەیە دادەڕێژێ‪:‬‬ ‫ویس���ت بۆ خوێندنەوەی فەلسەفە ناتوانێ خۆی لەخوێندنەوەی مێژووی فەلسەفە‬ ‫بەدووربگرێ‪ .‬مرۆڤایەتی كە لەبەردەم دوو ویستی فەلسەفی جیایە دوو مێژوو یان‬ ‫بگرە چەند مێژوویێ فەلسەفی لەبەردەمدایە بۆ گەڕانەوە بۆناو كردەی فەلسەفی‪.‬‬ ‫هی���چ دوورناڕۆین بۆنموونە مێژووی فەلس���ەفەی ڕۆژئاوا تەماش���اكردنی خۆی بۆ‬ ‫زۆربەی پرس���یارە فەلس���ەفییەكان بەباش���ی یەكالكردۆتەوە‌و لەمڕوەشەوە زۆری‬ ‫ئەنجام���داوە‪ .‬ئەمەش كارێئەوتۆیكردووە بەڕۆژئاوایكردنی كردەی فەلس���ەفەكردن‬ ‫س���ەرچاوە لەم الیەنەوە هەڵگرێ‪ .‬واتە زۆركاركردن لەناو فەلسەفە‌و بەرینكردنی‬ ‫ڕووبەڕی پرسیارە فەلسەفییەكان‪.‬‬ ‫بەپێی ئەو بۆچوونانەی الیس���ەرەوە بێ كردەی فەلسەفەكردن كردەێ ناجۆرە‪.‬‬ ‫ئ���ەم ناجۆریی���ەی كردەی فەلس���ەفەكردن دەمانباتەوە س���ەر ئەو هەڵكش���ان‌و‬ ‫داكش���انانەی لەبواری فەلسەفەكردندا لەڕۆژئاوا ڕوویانداوە‪ .‬مەبەست لەمە ئەوەیە‬ ‫فەلسەفەكردن كە ماهیەتێ بێكۆتای هەیە ئەم بێكۆتاییەی بیری فەلسەفە لەسەر‬ ‫بناغەی ناجۆریی دروس���تبووە‪ .‬ئەم ناجۆرییە كە خواردنی بەردەوامی فەلسەفەیە‬ ‫ژیانیشیەتی‪ .‬بۆیە دووچاری نەخۆش���ی فەلسەفەبوون بەشێ پێكدێنێ لەمێژووی‬ ‫فەلسەفە‌و هەمیشەش لەپشت كردە فەلسەفییەكانەوە بووە‪ .‬لەم حاڵەتەدا دووچاری‬ ‫نەخۆش���ی فەلسەفەبوون ویستە بۆ فەلس���ەفەكردن لەژێركاریگەری پێوەری تردا‬ ‫(وەك تێگەیشتن لەماهیەتی بوون‪ ،‬لەڕاستی بونمان‌و ‪ .)..‬هەر تایبەت بەم الیەنە‬ ‫دەشێ هێما بۆ ئەوەش بكەین كە لەفەلسەفەخستنی فەلسەفە لەفەلسەفاندن ئەمە‬ ‫ئەو ناونیش���انەیە زۆرجار دەمانباتەوە ناو زۆنێك لەپرسیاری فەلسەفی كە مانای‬ ‫خۆی بۆ فەلس���ەفەكردن‌و خودی دووچاربوون بەنەخۆشی فەلسەفەبوونەوە هەیە‪.‬‬ ‫بۆ گەلێ لەفەلسەفەخستنی فەلسەفە لەفەلسەفاندن خۆی وەك ناونیشانێ ئاڵۆز‌و‬ ‫گومڕا دەردەخا وەلی لەئاكامی ژێرتوێژینەوەخستنێ ماهیەتی كردەی فەلسەفەوە‬ ‫ئەوەم���ان بۆ ڕووندەبێتەوە كە گش���ت بیریار‌و بیرمەندێ لەچوارچێوەی ویس���ت‌و‬ ‫توانای خۆیدا خۆی ئاوێزانی بینین‌و تەماشاكردنە فەلسەفییەكان دەكا‪ .‬ئەم الیەنە‬ ‫لەبیرمەند‌و بیریارێكەوە بۆ ئەویتر جیایە چونكە خودی پرۆس���ەی فەلسەفەكردن‬ ‫پرۆسەێ خودی‌و تایبەتە‪.‬‬ ‫س���ەرباری ئەوی ووترا‪ ،‬لەفەلسەفەخس���تنی فەلس���ەفە لەفەلس���ەفاندن ئەو‬ ‫ناونیشانەیە كە لەم فۆرمەش���دا دەتوانێ خۆی لەبابەتی دووچاربوون بەنەخۆشی‬ ‫فەلس���ەفەبوونەوە نزدیككاتەوە‪ :‬ئایا فەلس���ەفە لەئێس���تادا لەوەكەوتووە بكارێ‬ ‫بفەلسەفێنێ؟ فەلسەفاندن كە مەرامی سەرەكی فەیلەسوفانە كردەێ ئاسان نییە‌و‬ ‫ش���یاوی دۆزینەوەش لەئەمڕۆدا لەبەردەم فەلسەفاندن پێوەندی بەبینینەوەی ئەو‬ ‫شیاوییانەوەیە لەبەردەم فەلس���ەفەدا ئامادەن‪ .‬گرینگە لێرە بپرسین بۆ؟ چونكە‬ ‫فەلس���ەفەكردن فەلس���ەفە لەمردن دەربازدەكا‪ .‬دەربازكردنی فەلسەفەش لەمردن‬ ‫پێویستێكە بۆ مرۆڤ‌و گەشەی شارس���تانی ئەم مرۆڤە‪ .‬بەشێ لەفەیلەسوفانیش‬ ‫ڕەنگە پێیانوابێ ئەوی هەوەسی‌و یستی فەلسەفەكردن لەخۆیڕا سەوزدەكا پێویستە‬ ‫لەوەبگا ئەمە پاش ئەو مەرگە دەیكا الیس���ەروە باس���كرا‪ .‬وات���ە بابەتی مەرگی‬ ‫فەلس���ەفە كاتێ خۆی لەنەماندەدا‌و بیری فەلسەفی سەرلەنوێ زیندودەبێتەوە كە‬ ‫فەیلەسوفان لەمەترسی مەرگی فەلسەفە دەگەن‪ .‬بەدڵنیاییەوە ئەو دەمە دووچاری‬ ‫نەخۆشی فەلسەفە بوون شیاویێ زۆرتری لەبەردەمدا دەكرێتەوە‪.‬‬

‫ژمار ‌ه (‪ )390‬دوشه‌مم ‌ه ‪2013/12/23‬‬

‫««‬

‫‪8‬‬

‫‪soranmail@yahoo.com‬‬

‫بۆ کا‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫به‌ڕێوه‌به‌ری هونه‌ری‪ :‬سۆران نه‌قشبه‌ندی‬

‫گەرم‬ ‫وە‬

‫ئەوە هەرگیز گوللە نەبوو‬ ‫کە ئەو شەوە‬ ‫سەرپۆشەکەی دایکی کاوەی‬ ‫بڕی بوو‪،‬‬ ‫ئەوە مانگ بوو‬ ‫لە حەژمەتا لەوێدا پەنای گرتبوو‬ ‫ئەوە ئەو بوو‬ ‫لە ترسانا‬ ‫لە شەوی ئەو سەرپۆشە ڕەشەدا‬ ‫بۆ خۆی کروشکەی کردبوو!‬

‫هەتا چەند شەوێک لەمەوبەر‬ ‫مانگ زمانی کوردیی نەئەزانی‬ ‫بەاڵم ئیتر لەم شەوەوە‪،‬‬ ‫بەشی دیدەنی کردن و ساڵوێک‬ ‫خۆی فێری کوردیی کردووە‬ ‫دێت و لە دەرگای ماڵی کاوە ئەدا‬ ‫دایک لەو دیوەوە‪ ،‬بە ترسەوە ئەڵێ‪:‬‬ ‫ئەمجارە کێن؟‬ ‫مانگ لەم دیوەوە‪،‬‬ ‫بەو کوردییە هەژار و غەمگینە‪،‬‬ ‫بە شەرمەوە‪ ،‬وەاڵم ئەداتەوە و دەڵێ‪:‬‬ ‫دایکە گیان‪ ...‬بیکەرەوە‪،‬‬ ‫خۆمم‪ ...‬خۆم‬ ‫هاتووم ببمە کچی بچکۆالنەی ماڵی ئێوە و‬ ‫هەموو شەوێ بە تریفەم‬ ‫زامی کاوەی برام بشۆم!‬

‫یـانی‬

‫مانگ هەر لە ئێوارەوە‬ ‫هەر وەک ئێوارانی ئەنفال‬ ‫وەک ئێوارەی بەر لە هەڵکردنی تاریکیی‬ ‫سووسەی شتێکی کردبوو‬ ‫بە سەر ئاسمانی گەرمیاندا‪،‬‬ ‫دەستی نابووە گیرفان و‬ ‫بە ئەسپایی دەڕۆیشت و دەگەڕایەوە‬ ‫جار جار بۆ خوارێ ئەیڕوانی و‬ ‫جار جار ئاوڕی ئەدایەوە‬ ‫نزیک‪ ...‬نزیک‪،‬‬ ‫لە حەوشە بچکۆلەکەی ماڵی کاوە‬ ‫نزیک بۆوە‬ ‫بەر لەوەی بنیشێتەوە‬ ‫دەنگی دەسڕێژێک گوللەی بیست و‬ ‫وەک چوڕی شیر‬ ‫ڕەنگی سپی‪ ...‬سپی‪ ....‬سپی‬ ‫هەڵگەڕا‪،‬‬ ‫بە ترسەوە‬ ‫وەک با ڕۆیشت و‬ ‫لەنێو سەرپۆشەکەی دایکی کاوەدا‬ ‫خۆی شاردەوە!‬

‫کوردییەک‪ ..‬غەریب وەک نالی‬

‫هەتا چەند شەوێک لەمەوبەر‬ ‫مانگ زمانی کوردی نەئەزانی‬ ‫بەاڵم کاتێ بەو سەرەوە‬ ‫ئەو دایکە گەرمیانییەی بینی‬ ‫چۆن بۆ کوڕە کوژراوەکەی باوەشی‪،‬‬ ‫بەو کوردییە ئەالوێنێتەوە و ئەگری‬ ‫ئیدی‪ ....‬قوتابخانە بە قوتابخانە‬ ‫ماڵ بە ماڵ و گەڕەک گەڕەک‬ ‫بۆ مامۆستایەکی باش ئەگەڕێ‬ ‫کەسێک بەشی دیدەنیکردن و ساڵوێک‬ ‫کوردیی فێر کا‬ ‫بەاڵم هەموو کوردییەک نا‬ ‫بەڵکو کوردییەکی هەژار و بێ نەوا‬ ‫کوردییەکی کراس و کەوا قەترانیی‬ ‫کوردییەکی تازیەبار و ڕەشداگەڕاو‬ ‫کوردییەک وەک‪ ....‬کوردییەکەی دایکی کاوە‬ ‫غەریب و تەنیا و گەرمیانیی!‬

‫مانگ لە سەرپۆشەکەی دایکی کاوەدا‬ ‫دێتە دەرێ و‬ ‫سێ ڕۆژان دەڕوا و دیار نامێنێ‬ ‫بە دوای مامۆستایەکی باشدا دەگەڕێ‬ ‫کوردیی فێربێ‬ ‫تا ئەوەی ئەو شەوە بینیویەتی‪،‬‬ ‫بەو کوردییە‬ ‫بیکاتە قەتارەوئەڵاڵوەیسییەک و‬ ‫بە دەنگێکی غەمگین بیچڕێ‬ ‫بەاڵم هەموو کوردییەک نا‬ ‫بەڵکو کوردییەکی لە خوێندا شەاڵڵ و‬ ‫دڵپێکراو‬ ‫کوردییەکی تۆز و خۆاڵویی و تێکشکاو‬ ‫کوردییەک کە تازە لە ئەنفال هاتبێتەوە‬ ‫کوردییەک‬ ‫کە هەر ئێستا‬ ‫بە پێی پەتی‬ ‫بۆ الی مەوالنای غەریبان‬ ‫سەری هەڵگرتبێ بەرەو شام‬ ‫کوردیی‪ ...‬بەاڵم هەموو کوردییەک نا‬ ‫کوردییەک غەمگین وەک گەنم‬ ‫کوردییەک بێ بۆن وەکو لم‬ ‫کوردییەک مەلوول‪ ...‬وەک شەونم‬ ‫کوردی ‪ ...‬بەاڵم هەموو کوردییەک نا‬ ‫کوردییەک‪ ....‬غەریب وەک نالی‬ ‫کوردییەک عاشق وەک خانی‬ ‫کوردییەک پڕ پڕ لە پیتی دەنگدار و‬ ‫گەروو پڕ لە زریکە و‬ ‫ترساو‬ ‫کوردییەک شەاڵڵ لە ڕیتمی شەرمن و‬ ‫لە مۆسیقای تەزیو و‬ ‫لە وردە تریفەی کوژراو!‬

‫دالوەر قەره‌داغی‬ ‫دیسەمبەری ‪٢٠١٣‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪181‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫د‪ .‬موحسین عەبدولحەمیدو‬ ‫فتوای هەڵوەشاندنەوەی حزبە ئیسالمییەكان‬ ‫بەدەستهێنانی ئامانج و مەبەستە ئاینیەكان‪،‬‬ ‫بۆیە هەموو ئەندامێك كاتێك دەچێتە نێو‬ ‫شانە و ریزەكانی حیزبی ئاینیەوە سەرەتا بە‬ ‫مەبەستی ئاینی و بۆ جێبەجێكردنی ئەركە‬ ‫ئاینیەكان دەبێتە ئەندام‪ ،‬نەكو بۆ بەشداریكردن‬ ‫لە ئەركێكی كۆمەاڵیەتی و مەدەنی و گرنگیدان‬ ‫بە دۆزێكی گشتی كە سیاسەت و گۆڕانكاریی‬ ‫سیاسی و بەدەستهێنانی مافە مەدەنیەكان‪،‬‬ ‫یان ماف و ئەركە نەتەوەیی نیشتمانیەكان‪ .‬هەر‬ ‫لەبەر ئەمەشە كە حیزب و تەنانەت رێكخراوەكانی‬ ‫بزافی ئیسالمی‪ ،‬پاشكۆ و سیفەتی (ئیسالمی)یان‬ ‫بۆ خۆیان داناوە‪ .‬بەاڵم ئەمڕۆ‪ ،‬پاش تێپەڕینی‬ ‫زیاتر لە نیو س��ەدە لە حیزبایەتی‪ ،‬هەروەها‬ ‫پاش ئەوەی زۆرێك لەو حیزبە ئیسالمیانە هاتنە‬ ‫س��ەر دەس���ەاڵت‪ ،‬زۆری��ن��ەی ئامانجەكانیان كە‬ ‫ئامانجی ئاینین بەدەست نەهێناوە‪ ،‬بەڵكو تەنها‬ ‫ئامانجی حیزبی و دەستەییان بەدەستهێناوە‪.‬‬ ‫ئەمە سەرەڕای ئەوەی كە ئەو حیزبە ئیسالمیانە‬ ‫كەوتونەتە ملمالنێیەكی توندی مەزهەبیەوە و‬ ‫لەوێشەوە خەریكە ناوچەكەش بەرەوە جەنگێكی‬ ‫ئەهلی و ئاینی ئاراستەبكەن‪ ،‬ئەمەش خستونیەتە‬ ‫بەردەم قەیرانێكی قورسی ناسنامەكەیانەوە‪.‬‬

‫هاوژین ئەبوبەكر‬ ‫موحسین عەبدولحەمید رێبەرێكی دێرین و‬ ‫نوسەر و رۆشنبیرێكی دیاری نێو ئیسالمیەكانی‬ ‫عێراق و تەنانەت جیهانی ئیسالمییشە‪ .‬ئەم پیاوە‬ ‫تەواوی تەمەنی خۆی لەنێو ئەوەی پێیدەگوترێت‬ ‫«بانگەوازی ئیسالمی‪ -‬الدعوة االسالمیة» و‬ ‫«بزافی ئیسالمی ‪ -‬حركة االسالمیة» بەسەر‬ ‫بردووە و چەندین نوسین و كتێبی لەو پێناوەدا‬ ‫نوسیوە ‪ ،‬دیارترینیشیان كتێبی(نوێكردنەوەی‬ ‫بیری ئاینی)یە‪ .‬ئەمە جگە لەوەی كە پاش روخانی‬ ‫رژێمی سەدام‪ ،‬لەسەر بنەمای ئیخوانی عێراق‪،‬‬ ‫(حیزبی ئیسالمی) دامەزراند و بووە یەكەمین‬ ‫سكرتێری ئەو حیزبە و ئەندامی دامەرزێنەر و‬ ‫سەرۆكی (دەستەی زانایانی موسڵمانی –سوننی)‬ ‫و ئەندامی حوكمی كاتیی عێراقبووە‪ ،‬ئەمە جگە‬ ‫لەوەی كە لە چەند بۆنە و شوێنێكدا ئاماژەی‬ ‫بەوە كردووە كە كوردە و لە ناحیەی ئاغجلەری‬ ‫سەر بە قەزای چەمچەماڵ لەدایكبووە و خوێندنی‬ ‫سەرەتایی و ناوەندیی لە سلێمانی تەواوكردووە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم كاتێك لە پێگە ئەلكترۆنیەكەی خۆی‬ ‫سەیری پرۆفایلەكەی دەكەیت‪ ،‬هیچ ئاماژەیەك بە‬ ‫كوردبوونی خۆی ناكات‪.‬‬ ‫ئەم پیاوە دی��ارەی نێو بزوتنەوەی ئیسالمی‬ ‫عێراقی‪ ،‬چەند ساڵێكە تێبینی لەسەر رەوش و‬ ‫ئەدا و ئاراستەی حیزبی ئیسالمی و هەموو بزاڤە‬ ‫ئیسالمیەكان دەردەبڕێت و تەنانەت رەخنەیشیان‬ ‫لێدەگرێت‪ ،‬بەهەمان شێوە حیزبی ئیسالمییش‬ ‫كاریان كردووە لەسەر پەراوێزخستنی‪ .‬هەر لەم‬ ‫نێوەندەشدا گۆڤاری لڤین چاوپێكەوتنێكیان‬ ‫لەگەڵ كردووە‪ .‬لەوێدا ئەوەی باسكردووە كە(لە‬ ‫ئێستادا بوونی حیزبی ئیسالمی‪ ،‬لەژێر ناوی‬ ‫ئیسالمیدا بە جائیز نازانم) بەهەمان شێوە لە‬ ‫سایتەكەی خۆشیدا نزیك لە هەمان دەربڕین باسی‬ ‫لێوە كردووە‪.‬‬ ‫ئ��ەم دەربڕینە ی��ان ئ��ەم بڕیارە جۆرێكە لە‬ ‫فتوا‪ ،‬ئەم دەربڕینە دەرەنجامی بیركردنەوە و‬ ‫ئەزموون و قوڵبونەوە و وردكردنەوەی كەسێكە‬ ‫كە لە لوتكەی هەرەمێكدایە‪ ،‬لەم لوتكەوە لە‬ ‫پێكهاتە و ئاراستە و راب��ردو و ئێستای بژافی‬ ‫ئیسالمی و حیزبی ئاینی روانیوە‪ .‬لەوێشەوە‬ ‫پێشبینی و پێشنیازێك و ئامۆژگاری و بۆچونێكی‬ ‫دەربڕیوە بۆ ئایندە‪ .‬لەم پێشنیاز و دەربڕینەدا‬ ‫كە لەسەر زمانی خودی رێبەرێكی تەوژمەكەوە‪،‬‬ ‫نەك نەیارەكانیەوە‪ ،‬خراوەتە روو چەندین تەوەر‬ ‫دەخوێنرێنەوە‪ ،‬گرنگترینیان دەكرێت ئاماژە بەوە‬ ‫بكرێت‪:‬‬ ‫حیزبی ئاینی‪ ،‬یان حیزبی ئیسالمی لە‬ ‫قەیرانێكی قوڵی ناسنامەدایە‬ ‫لە بنەمادا ئەو ناسنامەی كە حیزبی ئاینی‬ ‫پێناسراوە ئەوەیە كە حیزب كەرەستەیەكە بۆ‬

‫حیزبی ئیسالمی لە تایتەڵەكەشیاندا‬ ‫كێشەیان هەیە‬ ‫ه��ەر بەپێی ئ��ەم ب��ۆچ��ون و پێشنیارەی‬ ‫د‪.‬عەبدولحەمید بێت‪ ،‬حیزبە ئاینیەكان هەڵە و‬ ‫ناتەواوی لە تایتڵ و ناونیشانی حیزبەكەشیاندا‬ ‫هەیە و پێویستە وەسف و پاشگری (ئیسالمی) لە‬ ‫خۆیان و حیزبەكەشیان بكەنەوە‪ .‬ئەم پێشنیارە‬ ‫لە ئاستی هەندێ‌ رۆشنبیر و نوخبەدا تازە نییە‪،‬‬ ‫بەاڵم بۆ كەسێك كە لە لوتكەی هەرەمەكەدابوبێت‬ ‫تێڕوانینێكی نوێیە‪ .‬واتە ئیستا هەندێك لەنێو‬ ‫خودی ئیسالمیەكانیشدا گەشتونەتە ئەو باوەڕەی‬ ‫كە هەڵەیەكی گەورەیە حیزب و ئاین تێكەڵبكرێن‪.‬‬

‫د‪ .‬موحسین عه‌بدولحه‌مید‬

‫هەر بەمپێیە گەمەكردن بە سیاسەت بەناوی‬ ‫ئاینەوە دواجار بنەما ئاینیەكان دەخرێنە بەردەم‬ ‫رەتكردنەوە و دەخرێنە بەردەم دەنگدانەوە‪.‬‬ ‫پرۆژەی حیزبی ئیسالمی و ئامانجەكانی‬ ‫شكستی خواردووە‬ ‫هەموو دروشمەكانی حیزبە ئیسالمیەكان‬ ‫سەرەتا ئەوە بوو كە خەالفەت و وەحدەی ئیسالمی‬ ‫بگێڕنەوە بۆ گەلە موسڵمانەكان‪ ،‬دواتر كە ئەو‬ ‫حیزبانە شكستیان هێنا لە گێڕانەوەی خەالفەت‬ ‫و ئەوەیان بۆ دەرك��ەوت ئەوە تەنها خەونێكە‬ ‫و وێنەیەكی راب��ردووە و بۆ ئایندە دەستنادات‪.‬‬ ‫دواتر دروشمێكی بەدیلیان بەرزكردووە‪ ،‬ئەویش‬ ‫دروستكردنی (دەوڵەتی ئیسالمی)یە‪ .‬بەاڵم ئەم‬ ‫دروشمەیش پاش دروستبوونی چەند دەوڵەتێكی‬ ‫ئیسالمیی وێنەی سودان و ئێران و ئەفغانستان‪،‬‬ ‫كە هیچ خەونێكی كەسێكی ئاینیان فەراهەم‬ ‫نەهێناوە‪ ،‬تەنانەت بوونە نمونەی دەوڵ��ەت و‬ ‫واڵتێكی چەوسێنەر یان دواكەوتوو و داخ��راو‪.‬‬ ‫بۆیە خەونی (دەوڵەتی ئیسالمی)یش بەتەواوی‬ ‫خەریكە پشتی تێدەكرێت‪ .‬بۆیە ئەمڕۆ زۆرێك لە‬ ‫حیزبە ئیسالمیەكان ئامانجیان تەنها بەشداریكردنە‬ ‫لە دەسەاڵت و گۆرانكاری و ریفۆرمدا‪.‬‬ ‫ه��ەر بۆیە‪ ،‬ئ��ەم بۆچونەی د‪.‬عەبدولحەمید‬ ‫دەربڕی ئەو قەیرانە قوڵەیە كە بزافی ئیسالمی‬ ‫و حیزبی ئیسالمی تێیدایە‪ ،‬هەر ئەم بۆچوونەش‬ ‫ئ��ەوەی لێدەخوێنرێتەوە كە ئەگەر ئەو حیزبە‬ ‫ئیسالمیانەی نەتوانن بە ئاراستەی خۆگونجاندا‬ ‫بڕۆن و پاشكۆ و سیفەتی ئاینی و ئیسالمیبون‬ ‫لە خۆیان نەكەنەوە‪ ،‬ئەوا بەرەو هەڵوەشانەوە و‬ ‫بچوكبونەوە و پوكانەوە دەڕۆن‪.‬‬ ‫بۆ زانیاری زیاتر‪ ،‬بڕوانە‪:‬‬ ‫‪http://drmohsinah.com‬‬‫‪-‬گۆڤاری لڤین‪ ،‬ژمارە ‪254‬‬

‫ئەو حزبە ئیسالمیانە كەوتونەتە ملمالنێیەكی توندی‬ ‫مەزهەبیەوە و لەوێشەوە خەریكە ناوچەكەش بەرەو‬ ‫جەنگێكی ئەهلی و ئاینی ئاراستەبكەن‪ ،‬ئەمەش‬ ‫خستونیەتە بەردەم قەیرانێكی قورسی ناسنامەكەیانەوە‬

‫لةذمارةى داهاتودا‬ ‫چ��اوپ��ێ��ك��ەوت��ن��ێ��ك��ی‬ ‫تایبەت له‌گه‌ڵ تیۆلۆگ‬ ‫(دارا ع �ه‌ب��دول��ڕه‌ح��م��ان)‬ ‫ل����ه‌س����ه‌ر ت���ی���ۆل���ۆژی���ای‬ ‫ئیسالمی‪ ،‬ده‌خوێننه‌وه‌‬

‫ئیسالمییەكان‪،‬‬ ‫بە قاعیدەشەوە‪،‬‬ ‫لە گرژبوون و پووكانەوەدان‬ ‫‪3‬‬

‫ئاراس شێخ یاسین‬

‫خودا مەزنترین مۆنادێكە‬ ‫كە گشت مۆنادەكانی تر‬ ‫لەخۆدەگرێت‬ ‫‪5‬‬

‫ئازاد قەزاز‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫ئيسالمى سياسى‬

‫‪2‬‬

‫ئاماژەی پشت خەونەكانی میری كۆمەڵ‬ ‫«موعەممای خەوبینینی عەلی باپیر لەساڵی ‪1986‬دا»‬

‫رێبوار ئەكرەم‬ ‫عەلی پاپیر لەدوایین دەنگۆی میدیاییدا‬ ‫بووەوە بەسورەی بەر لەشكری نێو پەیجو‬ ‫پۆرتاڵ‌و پۆستەكانی فەیسبوك‌و تویتەرو‬ ‫سایت‌و گۆڤارو رۆژنامەكان‪ .‬ئەو شتێكی‬ ‫نوێی پێنەبوو‪ ،‬ه��ەروەك گۆڤەندەكانی‬ ‫پێشووتر ئەمجارەیان خەونێكی دێرین‬ ‫ێ لەمەبەست‌و حیكمەتدا‬ ‫لەبینینداو نو ‌‬ ‫ب��ی��ن��را‪ .‬ئ��ەم خ��ەون��ەی��ان گ��ێ��ڕان��ەوەی‬ ‫خەوێكبوو كە پێش بیست‌و پێنج ساڵ‬ ‫بەپێغەمبەری خوداوە بینراوەو بەوردی‬ ‫شرۆڤەو شیكاری ك��ردووەو بۆكەسێك‬ ‫ل��ەت��ەواوێ��ك ل��ەخ��ۆن��ەواری��دا ئاشنابێت‬ ‫تێدەگات عەلی باپیر ل��ەو خ��ەون��ەدا‬ ‫پەیامی چیەو دەیهەوێت چ بڵێت؟ ئەو‬ ‫هاتووە راستەوخۆ ساڵی ‪1986‬ی بۆ‬ ‫بینینی خەونەكەی دیاریكردووە‪ ،‬واتە‬ ‫دروست ساڵێك پێش ئەوەی بنەماڵەی‬ ‫مەال عەلی هەڵەبجە باس لەجیهادو كۆچ‌و‬ ‫خەباتی چەكداری‌و دامەزراندنی حزب‬ ‫بكەن‪ .‬شاراوە نییە عەلی باپیر لەبەرگی‬ ‫ئاشتی‌و چ لەبەرگی تەنگژەو ئاشوبدا‬ ‫چۆن بەردەوام بەچەپ‌و بەراستدا لەتمەو‬ ‫لەپ دەدات لەبزووتنەوەی ئیسالمی‌و‬ ‫بنەماڵەی مەال عەلی هەڵەبجە‪ .‬بەراستی‬ ‫س���ەروەری راگ��ەی��ان��دن��ی ب��زووت��ن��ەوەی‬ ‫ئیسالمی‌و پێنوسی كۆڵەرو نوسەرەكان‬ ‫لەو قۆناغەدا هەركە مێژوو دەگەڕێننەوە‬ ‫بۆ هەڵەبجەو ب��اس لەكۆچی زانایان‬ ‫دەكەن بۆ رۆژهەاڵت‌و دروست راگەیاندنی‬ ‫بزووتنەوە لەساڵی ‪1987‬دا‪ ،‬ئیدی عەلی‬ ‫باپیر ك��وردەواری گوتەنی مەرگانیەتی‪.‬‬ ‫ئەو لەچەندین بۆنەدا ئەو حزبە‪ ،‬واتە‬ ‫بزووتنەوەی بەحزبی ماڵی كوڕانی مەال‬ ‫عەلی باسكردووەو تەنانەت لەم رۆژانەی‬ ‫پێشوو لەكەناڵی ئێن ئارتیدا كەباسی‬ ‫لەبرایەتی ئیسالمی دەك���ردو پینەی‬ ‫هەڵە تێگەیشتنی بزووتنەوەی دەكرد‬ ‫لەوەی بۆ وتوویەتی یەك كورسییان بۆ‬ ‫نایەت‪ .‬ئەو وتی من هیچم نەوتووە‪ ،‬تەنها‬ ‫وتوومە ئ��ەوان حزبێكی زۆر بچووكن‪،‬‬ ‫تەنانەت نوكی پەنجەی لەنێو پێچی‬ ‫تەزبیحەكانیدا خشان لەیەكتر‪ ،‬وەك‬ ‫ئەوەی یاری بەموروویەكی بچوكبكات‌و‬ ‫پیشانی بینەری بدات‪ .‬كۆڵەران گوتاری‬ ‫سیاسییەكان دەبێت بەوردی شیبكەنەوە‪،‬‬ ‫ئەو وتانەی عەلی باپیر نەك هەر دیسان‬ ‫دوژمنایەتی هێزی ئیسالمی تر بوو‪،‬‬ ‫بەڵكو گرێی شەخسیشی لێدەخوێنرایەوە‪،‬‬ ‫لەكاتێكدا دەبوو بزووتنەوە چاویان بەم‬ ‫هەڵنەهاتایە‪ ،‬چونكە نەك بەرەكەی لەژێر‬ ‫پێدەرهێنان‪ ،‬گەرەكییەتی پێغەمبەریشیان‬ ‫ب��دات ب��ەگ��ژداو مێژوویشیان بدزێت‪.‬‬ ‫جا دزینی مێژوو نە بەرەوایەتیدانی‬ ‫دۆكیۆمێنتی زانستی‌و نە بەنیشاندانی‬ ‫ئەرشیف‌و بەڵگەی لۆژیك‪ ،‬بەڵكو عەلی‬ ‫باپیر لەجیاتی ئ��ەوەی كتێبێك یان‬ ‫بەڵگەیەك لەكتێبخانەیەدا بێنێتەڕوو‪،‬‬ ‫دروست پێغەمبەر لەئاسمانەوە دەكات‬ ‫بەژوورەكەیدا‪ .‬مەكری ئەو بۆ دنیابینی‬ ‫ئیسالمییەكان زۆر لەجێی خۆیەتی‪ .‬بۆ‬ ‫چی خەون‌و ئەی لەخەونا بۆ پێغەمبەر؟‬ ‫چوون عەلی باپیر حەدیسی سەحیحی‬ ‫پێیە كە هەركەس پێغەمبەر لەخەونا‬ ‫ببینێت وەك ئ���ەوە وای���ە بەراستی‬ ‫بینیبێتی‪ ،‬كەواتە پێغەمبەر ل��ەرووی‬ ‫شەرعەوە بەراستی هاتۆتە الی عەلی‬ ‫باپیرو گ��ەورەی ك��ردووەو نان‌و ترێشی‬ ‫خواردووە‪ .‬پێم وایە لەیادی چوو ئەگین‬ ‫دەی��وت (روخسار خان) خوا عەفووی‬ ‫كات چایەكیشی بۆ دەم��دای��ن‪ .‬ئەوەی‬ ‫ێ‬ ‫سەرێ‌ موعەمای خەوەكە نییە‪ ،‬تەن ‌‬ ‫نیشاندانی ئەغەواتی‌و بڕوا بەخۆبوون‌و‬ ‫خۆبەشتزانی ب��ووە‪ ،‬وەك ئ��ەوەی من‬ ‫دیوەخانم هەبووەو كەسی یەكەم بووم‌و‬ ‫پێغەمبەر گەر بهاتایە من لەنێو عێل‌و‬ ‫عەشرەتەكەمدا كەسی یەكەم ب��ووم‪.‬‬ ‫لەكاتێكدا ئەو ئەوكات هیچ نەبوو جگە‬ ‫لەگەنجێكی تازە پێگەییو‪ .‬بەڵكو لەو‬ ‫دەم��ەدا فرە كەسی تر بوونە كە گەر‬

‫عه‌لی باپیر‪ ،‬ئه‌میری کۆمه‌ڵی ئیسالمی‬ ‫ێ رەوای��ەت��ی��ی��ەو ئ��ەم نەفیری جیهادەم‬ ‫ئ��ەو پەیامەی عەلی باپیر دەیهەو ‌‬ ‫بیڵێ‌ پێغەمبەر بەوانی وتبایە‪ .‬بەاڵم ب����ۆدراوە‪ .‬ئ��ەوەت��ا ساڵی ‪ 1986‬من‬ ‫موعەمای سەرەكی لەخەونەكەدا ئەوەسە چوومەتە دەر بۆ جیهادن لەكاتێكدا مەال‬ ‫ك��ە عەلی باپیرو پێغەمبەر پێكەوە عەلی‌و بزووتنەوە ساڵی ‪ 1987‬چەكیان‬ ‫ێ بۆ جیهاد‪ .‬لەراستیدا هەڵگرت‪ .‬دەیهەوێت بڵێت گەر بزووتنەوە‬ ‫چوونەتە دەر ‌‬ ‫ئ��ەوە ئەسڵی دەعوەتەكە تێكدەدات‪ .‬بەدەسكیسەی ئێران( هەرچەند هەرگیز‬ ‫چونكە عەلی باپیر بۆ خۆبەشتزانینی وش��ەی��ەك��ی ل��ەس��ەر ئ��ێ��ران ن��ەوت��ووە)‬ ‫لەبڕگەی یەكەمدا وتوویەتی پێغەمبەرم دروستبووە‪ ،‬ئ��ەوا من بەدەسكیسەی‬ ‫دەعوەتكردو نانم پێدا‪ .‬بەاڵم ئامانجی پێغەمبەر دروستبووم‌و ئەو هاتووەتە‬ ‫دووەمی عەلی باپیر دەعوەتەكە دەخاتە ماڵەكەم‌و تەكلیفی لێكردووم‪ .‬هەروەها‬ ‫ژێ��ر پ��رس��ی��ارەوە‪ .‬چ���وون ع��ادەت��ەن ل���ەم پ��ێ��ودان��گ��ەی ب��ڕگ��ەی دووەك���ی‬ ‫لەمەراسیم‌و بۆنەی دەعوەتدا كەسێك خەونەكەدا ئەوە دەخاتەڕو كە ئەو ئااڵ‬ ‫كە بانگهێشت دەكرێت پاش نانخواردن‌و هەڵگری جیهادی كوردییەو هیچ پرۆژەو‬

‫كاوە گەرمیانی گەر دروستبێت تەنها‬ ‫س��ەرەداوێ��ك��ی لەگەڵ حزبی شیوعیدا‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئ��ەوا لەنیازی راستەقینەدا‬ ‫ئ��ەوان بۆیان بلوێ‌ دەی��ك��وژن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەنیازی سیاسی‌و رووكەشدا هەروەك‬ ‫لەپەیامدا دەیبینین شیوەنی بۆدەكەن‪.‬‬ ‫بەپێچەوانەوە لەم رۆژانەدا مەال عوسمان‬ ‫بانیشاری‪ ،‬كە لەسوریادا كوژرا‪ ،‬تەواوی‬ ‫الی��ەن��گ��ران‌و ه����ەواداری ئیسالمیەكان‬ ‫بەئاخ ب��وون ب��ۆی‪ ،‬تەنانەت باڵویان‬ ‫ك��ردب��ووی��ەوە ك��ە خ���ودی پێغەمبەر‬ ‫لەخەونیدا تەوقەی لەگەڵكردووە‪ ،‬ئیدی‬ ‫تا ئەورۆژەی كەدەكوژرێت دەسكێشێك‬

‫كوردی لەهەوەڵەوە بۆ كۆتایی لەسەر‬ ‫ب��ەن��دەو ب��ەچ��ەپ‌و ب��ەڕاس��ت��دا ئەتۆمی‬ ‫گەوجی‌و ئەدگارو ئەوینی خەڵەفاندن‬ ‫باڵودەكەنەوە‪.‬‬ ‫ئەنتونی روبنز لەكتێبی هەنگاوە‬ ‫زەبەالحەكاندا(‪)GIANT STEPS‬‬ ‫كە تێیدا زیاد لەسێ سەد بیركردنەوەی‬ ‫ج��ی��اوازی لەسەر چەمك‌و چڕبوونەوە‬ ‫لەتەفسیری خەوندا هێناوە‪ ،‬سەرەكیترین‬ ‫شتان‌و شیمانەیەك كە ئەو بۆ خەونی‬ ‫دروستی كردبێت ئ��ەوەی��ە‪ ،‬كە مرۆڤ‬ ‫بەهەر ئەزموون‌و ئامانجێكی ژیانی بگات‪،‬‬ ‫ئەوە بەدڵنیاییەوە پێشتر لەخەونێكدا ئەو‬

‫ئه‌م ‌ه ئەو سیاسەتە چەواشەكارییەیە كە ئیسالمیزمی كوردی‬ ‫لەهەوەڵەوە بۆ كۆتایی لەسەر بەندەو بەچەپ‌و بەڕاستدا ئەتۆمی‬ ‫گەوجی‌و ئەدگارو ئەوینی خەڵەفاندن باڵودەكەنەوە‬ ‫قسەو باس كابرا بەڕێدەكرێت‪ ،‬ئیدی‬ ‫ئ��ەوە رەس��م نییە تۆیش بچیت لەگەڵ‬ ‫كابرادا‪ .‬كەواتە دەبێت ناوی دەعوەتەكە‬ ‫بگۆڕین بۆ شتێكی تر‪ .‬بەاڵم رۆیشتنی‬ ‫عەلی باپیر لەگەڵ پێغەمبەردا بۆ جیهاد‪،‬‬ ‫هێندە ئامانجەكەی لێرەدا مەزنتر بووە‪،‬‬ ‫كە ویستویەتی بیڵێت‪ ،‬ئیدی بڕگەی‬ ‫یەكەمی قسەكانی ی��ادك��ردووە‪ .‬بیهێنە‬ ‫پێشچاوت لەگەڵ پێغەمبەردا بچیت‬ ‫بۆ جیهادو ئ��ەو هەموو سەحابەشیر‬ ‫بەدەستەیش لەپشت سەرتۆ بن‪ ،‬هەر‬ ‫لەعەشەرەی موبەشەرەوە تا ت��ەواوی‬ ‫گەورەكانی قورەیش‪ .‬مەبەستی بڕگەی‬ ‫دووەمی قسەكان دوو شتە‪ .‬یەكەمیان‬ ‫ب��ەب��زووت��ن��ەوەو م��ێ��ژووی هاوچەرخی‬ ‫ئیسالمی كوردستان بڵێ‌ كە خەباتی‬ ‫چ��ەك��داری‌و جیهاد لەسەردەستی من‬ ‫هاتۆتە كوردستان‪ ،‬نەك لەسەردەستی‬ ‫كوڕانی مەال عەلی‪ ،‬تەنانەت شانبەشانی‬ ‫پێغەمبەرو ل��ەس��ەردەس��ت��ی وی ئەم‬

‫پالنێكی دەرەكی لەپشت چەكداربوونی‬ ‫ئەوەوە دیار نەبووە‪ ،‬بەڵكو ئیلهامێكی‬ ‫ئاسمانی ئەوی راپەڕاندووە دژ بەرژێمی‬ ‫بەعس‪ .‬بەاڵم لێرەدا خاڵێكی دی دێتە‬ ‫پێشەوە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە كەپێغەمبەر‬ ‫بەعەلی باپیری فەرمو بابچین بۆ جیهادو‬ ‫چ��وو‪ ،‬ئیدی بۆ ن��ەچ��وو‪ ،‬بۆ جیهادی‬ ‫نەكرد؟ بۆ چاوەڕێبوو تا لەهەڵەبجەوە‬ ‫وەزعەكە ج��اڕی ب��ۆدرا؟ لێرەدا عەلی‬ ‫باپیر كەوتووەتە هەڵەوە لەداڕشتنەوەی‬ ‫خەونەكەیدا‪ ،‬بەاڵم گرنگ لەهەموو بەالی‬ ‫عەلی باپیرەوە ئەوە بووە‪ ،‬كە ساڵێك‬ ‫پێش ساڵی ‪ 1987‬هەڵبژێرێت‪ ،‬ئیدی‬ ‫شتەكانیتر پاساو زۆرن بۆی‪ .‬بۆ نموونە‬ ‫ێ فاڵن‬ ‫ئ��ام��ادەك��اری‌و دوور م��ەڕۆ بێژ ‌‬ ‫رێكخستن‌و فیسار تەڤگەرم راستەوخۆ‬ ‫دروس��ت��ك��رد‪ .‬شتێكیتر ل��ەم خ��ەون��ەدا‬ ‫گەرەكمە بیڵێم راستەوخۆ دەیلكێنمەوە‬ ‫ب��ەم هاتو ه���اوارەی میدیای كۆمەڵ‌و‬ ‫ئیسالمییەكان ب��ۆ ك��اوە گەرمیانی‪.‬‬

‫لەدەستیدا دەبێت نەكا بۆن‌و بەرامەی‬ ‫دەستی پێغەمبەر كاڵبێتەوە‪ .‬عەلی‬ ‫باپیرو میدیاكەی بۆ خۆیان باوەڕیان‬ ‫بەم ئەدەبیاتە هەیە‪ .‬راستیەك هەیە‪،‬‬ ‫كە بەڵێ‌ خ��وا ی��ان پێغەمبەر دەچنە‬ ‫خ��ەون��ی ش��وێ��ن��ك��ەوت��وان��ی��ان‪ .‬كۆمەڵ‬ ‫بەمیتۆدو بەنیازی دڵ لەگەڵ جیهادی‬ ‫س��وری��ان‪ ،‬م��ەال عوسمانیش بەشەهید‬ ‫دەزانن‪ ،‬بەاڵم لەمیدیایاندا باس لەكاوە‬ ‫گەرمیانی دەكەن‌و راپۆرتێكیان لەسەر‬ ‫م��ەال عوسمان بانیشاری نەبوو‪ .‬ئەو‬ ‫جیهادەی عوسمان بانیشاری بۆی چوو‬ ‫لەشوناسی عەلی باپیردا وەك محەمەد‬ ‫حەكیمیش لەم شەوانەدا وتی دژی حزبی‬ ‫بەعس بوو‪ ،‬رێك ئەو جیهادەی عەلی‬ ‫باپیر دژ بەهەمان حزبی بەعس پێغەمبەر‬ ‫هانی داب��وو‪ ،‬ئەدی بۆ كاوە گەرمیانی‬ ‫مانشێتەو عوسمان بانیشاری لەكولەكەی‬ ‫تەڕدا ناوی نییە؟ ئەمە ئەو سیاسەتە‬ ‫چ��ەواش��ەك��اری��ی��ەی��ە ك��ە ئیسالمیزمی‬

‫ئامانج‌و ئەزموونە بینراوە‪ .‬مامۆستا عەلی‬ ‫باپیر لەئێستادا ریكۆردی لەخەونگەلێكی‬ ‫دەگمەن‌و دانسقەدا شكاندووە‪ .‬دیسانەوە‬ ‫لەیاداشتەكانیدا بانگهێشتی پێغەمبەری‬ ‫خودا دەكات‌و لەتەكیدا ترێی سپی‌و كاڵەك‬ ‫دەخوات‪ .‬خەو بەگوێرەی لێكدانەوەكانی‬ ‫ئەنتۆنی رۆب��ن��ز‪ ،‬م��اج��ەراك��ان��ی ن��اوی‬ ‫لێكدابڕاو پچڕ پچڕن‪ ،‬یاخۆ شتانێك‬ ‫ێ دەبینرێت‪،‬‬ ‫كە بەواقیع نالۆژیكییە لەو ‌‬ ‫بۆنموونە دەكرێت لەخەونیدا بفڕیت‪،‬‬ ‫هەر لەهەمان خەوندا لەچاڵێكدا قەتیس‬ ‫مابی‪ ،‬واتە لەو پەڕی پانتایی ئازادییەوە‬ ‫بۆ زیندان‪ .‬بەاڵم خەونەكانی عەلی باپیر‬ ‫نەپچڕ پچڕن‌و نەهیچ‪ .‬تەنانەت بەوردی‬ ‫دەیگێڕێتەوە‪ ،‬كە چۆن لەگەڵ پێغەمبەر‬ ‫فەرموو فەرموویان لەیەكتریكردووەو‬ ‫باس‌و خواسیان هێناوەتە گۆڕێ‌‪ .‬تەنانەت‬ ‫لەو ئاپۆڕایەی كە لەخزمەت پێغەمبەردا‬ ‫ێ‬ ‫ب��وون‪ ،‬ئ��ەو وەك سەركردەیەك تەن ‌‬ ‫پێغەمبەری وەك كەسی یەكەمیان‬

‫ئەو بەم خەونە جەنگی بزووتنەوە دەكات‌و دەیهەوێت بڵێت من پێش‬ ‫بنەماڵەی مەال عەلی هەڵەبجە پێغەمبەر ئااڵی جیهادی پێدام‪ ،‬چونكە‬ ‫بزووتنەوە ساڵی ‪ 1987‬دامەزراوە‬

‫بینیوەو مامەڵەی لەتە ك��ردووە‪ .‬هەر‬ ‫خۆی باس دەكات‪ ،‬ئەوانی دی كە دیارە‬ ‫سەحابەكان ب��وون نەمدەناسین‪ .‬ئەم‬ ‫وەك جەمسەرێك لەبەرامبەر جەمسەری‬ ‫پێغەمبەردا وەك گ��ردب��وون��ەوەی دوو‬ ‫س��ەرك��ردەی ح��زب ی��ان وەف���دی دوو‬ ‫واڵت‪ ،‬دواتر بڕیاری جیهادیان داوە‪.‬ئەم‬ ‫نەزمی گێڕانەوەیە لەخەوندا هێندەی‬ ‫خ��ودی خەونەكە نالۆژیكییە‪ .‬چونكە‬ ‫من وەك توێژەرێكی ب��واری شیكاری‬ ‫خەون‌و زانستی دەروونی لەخەوندا هیچ‬ ‫پێوانەیەك بۆ دروستی خەونی وانابینم‪.‬‬ ‫بەمەرجێك ئەو خەونە خەونی كەسێكی‬ ‫عاقڵ‌و باڵغ‌و تەندروستبێت‪ .‬ئەو خەونە‬ ‫كاتێك دروستە كە عەلی باپیر یەكێك‬ ‫ێ مەرجەی تێدا نەبێت‪ .‬دیارە‬ ‫لەو س ‌‬ ‫لەئێستادا دەكرێت چەمكێكی تر بۆ ئەم‬ ‫خەونانەی عەلی باپیر بتاشین‪ ،‬چوون‬ ‫ئەم خەونانەی ناچنە قاڵبی خەونەكانی‬ ‫كە پیاوچاك‌و پیرو م��ەالو سەیدەكان‬ ‫بینیویانەو كەراماتیان لەوجۆرە بوارەدا‬ ‫هەبووە‪ .‬بۆیە ناچێت چوون عەلی باپیر‬ ‫بۆخۆی تەواوی كەرامات‌و شێخ‌و سەید‌و‬ ‫سۆفی بەبیدعەو درۆو خورافیات دەزانێت‌و‬ ‫گ��ەر پێویستبووبێت دەستی لەتانەو‬ ‫تەشەردان لێیان نەپاراستووە‪ .‬بەڵكو‬ ‫نوسەری دیارو بەنێوبانگیش هەیە هەر‬ ‫لەدەڤەرەكەی خۆیا بەتۆمەتی بانگەشەی‬ ‫پێغەمبەرایەتی كوژراوە‪ ،‬كە بەدڵنیاییەوە‬ ‫ئەو نوسەرە هێندەی نیازی عەلی باپیر‬ ‫بۆ پێغەمبەرایەتی نیازی نەبووە‪ .‬ئەم‬ ‫كار لەسەر گەوجاندنی خەڵكی دەكات‬ ‫بەشێوەیەكی گشتی‌و بێ باكە لەو توێژە‬ ‫كەمەی كە تێگەیشتوون‪ ،‬ئەوانیشی‬ ‫بەپلەو پایەو مەنسەب كڕ كردووە‪ .‬چوون‬ ‫ێ كە من‬ ‫ێ بڵ ‌‬ ‫ئەو بەم خەونانەی دەیەو ‌‬ ‫پێغەمبەرم بینیوە‪ ،‬چوون بەحەدیسی‬ ‫سەحیح ه��ەرك��ەس پێغەمبەر ببینێت‬ ‫لەخەونیدا ئ��ەوا وەك وای��ە بینیبێتی‪،‬‬ ‫دەیهەوێت جۆرێك دزە بكات بۆ بانگەشەی‬ ‫نبووەت‪ ،‬چوون هەر لەراڤەی ئیسالمیشدا‬ ‫خەون بەشێك لەپێغەمبەرایەتی تیایە‪.‬‬ ‫ێ جار ئەم پرسە وروژێنراوە‪ ،‬كادێری‬ ‫گەل ‌‬ ‫بااڵی كۆمەڵ بووە كە خەونەكانی عەلی‬ ‫باپیری خوێندووەتەوە‪ ،‬دروس��ت لێوار‬ ‫جامەدانەكەی بەئارەق تەڕ بووە‪ ،‬ئەوان‬ ‫ێ هیچكام‬ ‫لەنێو خ��ۆدا نیگەرانن‪ ،‬وەل� ‌‬ ‫جورئەتی ئ��ەوە ناكەن كە پێی بێژن‪،‬‬ ‫كاكە تۆ بویتە مەهزەلەو ئەزانی لەتۆڕی‬ ‫كۆمەاڵیەتیدا چیت لەبارەوە دەوترێت‪.‬‬ ‫بەهەرحاڵ ئەم خەونەی عەلی باپیر گریمان‬ ‫راستن‪ ،‬ئایا لەساڵی ‪ 1986‬وە كە پێش‬ ‫دروستبوونی بزووتنەوەی ئیسالمییە‪،‬‬ ‫عەلی باپیر چی ك��ردووە؟ كام جیهادو‬ ‫كام بەرەی كوفرو ئیمان‪ .‬كەسایەتییەك‬ ‫لەو دەمەدا نەبوو پێغەمبەر بچێتە الی‌و‬ ‫پرسی جیهاد بوروژێنێت‪ ،‬عەلی باپیرێكی‬ ‫نەوجەوان‌و هەرزەی ئەو قۆناغە نەبێت؟‬ ‫ئ��ەدی ئەم هەموو موفەسیرو نوسەرو‬ ‫زاناو حەكیمانە بۆ پێغەمبەر نەیدواندن‪.‬‬ ‫عەلی باپیر كاتێ ئەم خەونەی دیوە‬ ‫هێشتا لەكوردستان پارتی چەكداری‬ ‫ئیسالمی نەبووە‪ ،‬ئەو بەم خەونە جەنگی‬ ‫بزووتنەوە دەكات‌و دەیهەوێت بڵێت من‬ ‫پێش بنەماڵەی م��ەال عەلی هەڵەبجە‬ ‫پێغەمبەر ئااڵی جیهادی پێدام‪ ،‬چونكە‬ ‫بزووتنەوە ساڵی ‪ 1987‬دام���ەزراوە‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫لەالیەكی ترەوە كەس نییە بپرسێت بڵ ‌‬ ‫زیندووترین نیازی عەلی باپیر لەو خەونە‬ ‫پێغەمبەرانەیەوە لەئێستادا بووە بەچی؟‬ ‫ێ‬ ‫بێگومان هەموو الی��ەك دەزان��ێ��ت ك ‌‬ ‫لەهەموو كەس زیاتر سەری دەخورێت تا‬ ‫نێچیرڤان بارزانی دەرگاكەی لێبكاتەوەو‬ ‫دەعوەتی كات بۆ كابینە نوێیەكەی‪.‬‬ ‫پێغەمبەر باسی جیهادی كردو ئەمیش‬ ‫دەچێتە حكومەتێكەوە كە ه��ەر ئەو‬ ‫سااڵنەی خەونەكەی تیابینی بوو ‪ ،‬نامەی‬ ‫بۆ دەناردن ‪ .‬وەك ئەوەی پێغەمبەر بۆ‬ ‫هرقلی نوسیبێت‪ ،‬بۆ نموونە بۆ مام‬ ‫جەاللی نوسی بوو (السالم علی من متبع‬ ‫الهوی)‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫دياردةى ئاينى‬

‫تیرۆر بەناوی قاعیدەوە!‬

‫بینین‬ ‫گۆشه‌یه‌ک ‌ه مانگی دوجار‬

‫دکتۆر عادل باخه‌وان‬ ‫ده‌ینوسێت‬

‫گەشت بەرەو سەرزه‌مینی جیهاد‬ ‫کار‌ه تیرۆریستییه‌کانی به‌ره‌ی نوسر‌ه سلێمانی ده‌کات ‌ه ئامانج ره‌نگه‌ به‌ره‌ی نوسره‌و داعش له‌ هه‌رێم چڕبکه‌نه‌وه‌‬ ‫ئاراس شێخ یاسین‬ ‫قاعیدە ئەو ڕەوت��ە ناسیونالیستییە‬ ‫ع��ەرەب��ی��ە ت��ون��درەوەی��ی��ە ك��ە ل��ە پشت‬ ‫ئیسالمەوە دەب��زوێ و چاالكی دەكات‪.‬‬ ‫پشت بە ئایەتی (كنتم خیر امة ‪ )....‬كە‬ ‫بەعس بە (امە عربیە واحدە ‪ )....‬ڕاڤەو‬ ‫شیكاری دەك��رد‪ ،‬ئەم ڕێكخراوە لەسەر‬ ‫هەندێ ڕووب��ەری جیهاندا لق و پۆپی‬ ‫هەیە و تەشەنەكردنیشی لە تەشەنەو‬ ‫باڵوبوونەوەی هیچ ئایدیایەكی سەردەم‬ ‫ن��اچ��ێ��ت‪ .‬ه��ۆك��اری پەلكوتانەكەشی‬ ‫پەیوەستە بە ژمارەیەك فاكتەری مادی‬ ‫و سیاسی و دەروونیەوە‪:‬‬ ‫‪ - 1‬كورتهێنانی دەوڵەتان ‪ -‬بە تایبەتی‬ ‫ع��ەرەب��ی و ئیسالمی‪ -‬ل��ە داب��ەزان��دن��ی‬ ‫بەرنامەی پەروەردەیی ئاراستەكراودا بۆ‬ ‫گەشەكردنی گیانی نیشتمانی و ئینتمای‬ ‫نەتەوەیی و برایەتی و دیموكراسی دوور‬ ‫لە دەمارگیریی سیاسی و ئایدۆلۆژیای‬ ‫داخراو‪.‬‬ ‫وات��ە‪ :‬پاراستنی ن��ەوەك��ان لە بیری‬ ‫كاریزماپەرستی و پیرۆزكردن و چەمكی‬ ‫(ئیسالم چارەسەرە)‪.‬‬ ‫‪ - 2‬دەستەوسانی پیاوانی ئاین لە‬ ‫بەرهەمهێنانی ڕاڤ��ەو شیكاری نوێ بۆ‬ ‫قورئان‪ :‬تا ئاین ئاینی خوابێت نەك ئاینی‬ ‫فەتواو مەزەب‪ .‬لە پێناو ئاراستەكردنی‬ ‫موسوڵمانان بە جۆرێك كە ڕێگای خراپە‬ ‫و پشتگیری توند و تییژییان لێبگرێت‪،‬‬ ‫ئەویش بە پشتبەستن بە ئایەتی (ان‬ ‫الصالة تنهی عن الفحشاء و المنكر و‬ ‫البغی‪/‬العنكبوت‪)45/‬كە هەموو ڕۆژێكی‬ ‫هەینی لە پێش نوێژدا دەدرێ بە گوێی‬ ‫نوێژكەرەكاندا‪ ،‬واتە ئەگەر نوێژ بەربەستی‬ ‫خراپە و ملهووڕیی نەكات‪ ،‬سوودی چییە؟‬ ‫پێم وایە كورتهێنانی پیاوانی ئاینی لەو‬ ‫ب��وارەدا هۆی ئەوەیە زۆرب��ەی��ان ئەگەر‬ ‫ئەندامیش نەبن لە ڕێكخراوە ئاینییەكاندا‬ ‫بەالی كەمەوە بە (حەز و سۆز) الیەنگیرن‬ ‫و زۆریشیان مزگەوت و میحراب و پرسە‬ ‫و كۆڕەكان (استغالل) دەكەن بۆ هاندانی‬ ‫خەڵك دژی دیموكراسی و ئازادیی گشتی‬ ‫و تا ئێستاش وەزارەت���ی ئەوقاف(كە‬ ‫وەزارەت��ی ئیسالمی سیاسییە) ڕۆڵێكی‬ ‫وای ن��ەب��ووە ل��ە بەربەستكردنی ئەو‬ ‫دی���اردەی���ەدا‪ ،‬تەنانەت ئ��ەگ��ەر پشتی‬ ‫نەگرتبن لێیان بێدەنگ بووە‪ ،‬چاوپۆشی‬ ‫دەك��ەن لە گواستنەوەی مامۆستاكانی‬ ‫وەزارەتی پەروەردە كە سەر بە ئیسالمی‬ ‫سیاسی بن بۆ خوێندنگاكانی ئەوقاف ‪.‬‬ ‫‪ - 3‬لێنەهاتوویی و بێ ئیرادەیی‬ ‫سیستەمە ڕەفتار تۆتالیتارەكانی واڵتانی‬ ‫ئیسالمی لە دابینكردنی ژیانێكی شیاو بە‬ ‫مرۆڤ بۆ الوانی واڵتەكانیان تا لە فروفێڵی‬ ‫قاعیدە و فریوی هەوادارانی بیانپارێزێت‪،‬‬ ‫گەنجێك كە بە هیوای پاشەرۆژی باش‬ ‫بێ‪ ،‬ئەگەر پێداویستییە ڕەواكانی بۆ‬

‫دابینبكرێت‪ ،‬بۆچی چێژ لە ژیانی ئەمڕۆی‬ ‫خ��ۆی وەرن��اگ��رێ��ت و دەكەوێتە شوێن‬ ‫سوپای تاریكی‪ ،‬كە بێجگە لە كۆمەڵێ‬ ‫قسەڵۆكی میتافیزیكی بێبەش لە هەموو‬ ‫سەرەتایەكی زانستی و مەعریفی هیچی‬ ‫تریان پێ نییە‪.‬‬ ‫‪ - 4‬چاالكی و دارایی لە بننەهاتووی‬ ‫ئیسالمیەكان‪ ،‬كە توانایەكی لە ڕادە بەدەر‬ ‫پیشاندەدەن لە فریودانی خەڵكی هەژار و‬ ‫كاڵفام – مەبەستم هەموو ئەوانەیە كە‬ ‫هەر قسە دەبیستن و لێكی نادەنەوە‬ ‫و ملی پێوەدەنێن‪ -‬بە تایبەتی بۆ ناو‬ ‫كۆڕی الوان و قوتابیانی كەم ئەزموون كە‬ ‫زیاتر لە كوڕی خێزانە كەم دەرامەتەكانن‬ ‫– حەزیان لە هەموو خۆشییەكی ژیانە‬ ‫و هیچی واشیان لەبەر دەستدا نییە‪،‬‬ ‫ئیسالمییەكانیش چەردەیەك یارمەتییان‬ ‫دەدەن��ێ‪ ،‬هیچ ئەركێكیان پێناسپێرن‪،‬‬ ‫تەنها بچن بۆ مزگەوت نوێژبكەن‪ ،‬قورئان‬ ‫بخوێنن‪ ،‬زۆری پێناچێ دەی��ب��ەن بۆ‬ ‫سەنتەرێكی گەشەی الوان‪ ،‬ئینجا دەخرێتە‬ ‫ت��ۆڕی ڕێكخستن و ل��ەوێ��وە پرۆسەی‬ ‫شتنەوەی مێشك دەستپێدەكات‪ ،‬لە‬ ‫ڕێی خۆشەویستكردن و پیرۆزكردنی الو‬ ‫و پیاوە ناودارەكانی ئیسالمەوە(یاسر‪،‬‬ ‫عمر عبدالعزیز‪ ،‬حەمزە‪ ،‬حسن بەننا‪،‬‬ ‫سەید قوتب ‪ ،)......‬بارگاویكردنی‬ ‫ویژدان و هزریان بە فریشتەبوونی ئەوانە‬ ‫كە ئێستا لە باخەكانی بەهەشتدا لەگەڵ‬ ‫(حور و غیلمان) دەست لە مالنن‪ ،‬ڕۆژانە‬ ‫لەسەر حەوزی كەوسەر لەگەڵ پێغەمبەر‬ ‫ن��ان دەخ���ۆن و چ��ارەن��ووس��ی هەموو‬ ‫شەهیدێكیش هەروایە‪ ،‬سەدان داستانی‬ ‫پڕوپووچ و ئەفسانەیی پێچەوانەی قورئان‬ ‫و ئەقڵ‪ ،‬ئینجا ئامادەكردن و ناردنی بۆ‬ ‫(غەزا)‪ ،‬بۆ (جیهاد)‪ ،‬بە خۆتەقاندنەوە‪،‬‬ ‫ت��ەق��ان��دن��ەوەی خوێندنگە‪ ،‬م��زگ��ەوت‪،‬‬ ‫پرسەخانە‪ ،‬ئوتومبیل‪...‬تاد‪ ،‬بێگومان‬ ‫پ��ەروەردە و ئیقناعكردنی كەسێك بۆ‬ ‫خۆكوژی‪ .‬دارایی و پەروەردەی دەروونی‬ ‫و بارمتەكردنی ژیانی خێزانی خۆكوژ تا‬ ‫ناسنامەی ساختە‪ ،‬كارگەی مینڕێژكردنی‬ ‫ئوتومبیل و كەرەسەی تەقاندنەوەی دەوێ‬ ‫كە ئەركی سوپایەكی تێدەچێ‪ ،‬ڕۆژانە‬ ‫سەدان كاری تیرۆرستی پێدەكرێ‪ ....‬كێ‬ ‫ئەم سازمانە زەبەالحە پارەدار دەكات؟‬ ‫ئەی كێ كارگەی بەرهەمهێنانی خودی‬ ‫تیرۆر بەرێدەبات و بەچی؟!‬ ‫‪ - 5‬بانگێشتی باڵوكردنەوەی ئیسالم‬ ‫هەر بە ناوە‪ ،‬ئەگینا ئەوان كە ویستیان‬ ‫كوشتاربكەن گ��وێ ب��ە ك��ەس ن��ادەن‪،‬‬ ‫خۆیان دەبن بە (موشەریع‪ ،‬بە موفتی‪،‬‬ ‫بە موجتەهید) حەاڵڵ و حەرام بەدەستی‬ ‫خۆیانە و هەركەس بكوژن (غەزا)یە و‬ ‫ئەگەر خۆشیان كوژران ئەوا هەر لەسەر‬ ‫ئاوی كەوسەر دەبینرێنەوە‪ .‬ئەم هەموو‬ ‫چەواشەكارییە بەبێ سەنەدی دەقێكی‬ ‫قورئانی‪ ،‬لێرە باشترە بەیادی بخەینەوە كە‬ ‫(نەبیستراوە لە سەختترین دۆخدا یەكێك‬

‫لە ئاوەڵەكانی پێغەمەر خۆی كوشتبێ)‪،‬‬ ‫چونكە خۆكوشتن لە ئیسالمدا تاوانێكە‬ ‫تاوانكار ناتوانێ (تۆبە)ی لێبكات‪ .‬ئەوسا‬ ‫بە پێی قورئان دەخرێتە دۆزەخ و تیایدا‬ ‫دەمێنێتەوە‪ ،‬چونكە مرۆڤێكی كوشتووە و‬ ‫تۆبەی نەكردووە‪ ،‬جا نازانرێ ئەوانەی كە‬ ‫كوڕی خەڵك هاندەدەن بۆ خۆتەقاندنەوە‪،‬‬ ‫خەڵك تەقاندنەوە‪ ،‬كوشتنی ژن و مناڵ‬ ‫ب��ە ن��اه��ەق‪ ...‬ل��ەو دنیا س��زای��ان چی‬ ‫دەبێ‪ ،‬ئەوانە ئەگەر بە ڕاستی باوەڕیان‬ ‫بە دوارۆژ هەیە‪ ،‬چۆن كوشتنی خەڵك‬ ‫حەاڵڵدەكەن؟!‬ ‫پەیوەندیی قاعیدە و ناسیونالیست و‬ ‫ئیسالمی سیاسی‬ ‫ل��ە ه��ەرك��وێ ك��ارێ��ك��ی تیرۆریستی‬ ‫ڕووبدات بە پەلەپەل قاعیدە خۆی دەكات‬ ‫بە بەرپرسیاری‪ ،‬با ئاگاشی لێنەبوبێت‪،‬‬ ‫بەوەش كارتی (بەرائە) دەدات بەو سەدان‬ ‫ڕێكخراوی چەكدار و تیرۆریستانەی كە بە‬ ‫دنیادا باڵوبونەتەوە‪ ،‬ئیتر ئەوانیش چەندان‬ ‫تاوان دەك��ەن‪ ،‬ئەزانن تۆمەتبارناكرێن‪،‬‬ ‫كاری قاعیدەیە‪ ،‬ئەمە وەك بڕگەیەكی‬ ‫ئەو پەیوەندییە‪ ،‬بەاڵم ئایا لە ڕاستیدا‬ ‫قاعیدە بەو ڕادە گەورەیە تۆڕی ڕێكخراو‬ ‫و كەسی ئامادەی هەیە كە ئەو هەموو‬ ‫كارەی بۆ ئەنجامبدات؟ ئەگەر سەیری‬ ‫سەقفی زەمەنی دروستبوونی قاعیدە‬ ‫بكەین‪ ،‬ئەوا ئەو توانا بەرباڵوەی ئەم‬ ‫ڕێكخراوە دەكەوێتە ژێر پرسیارەوە‪ ،‬بە‬ ‫تایبەتی كە دەزانین ڕێكخراوەكە (سوننە‬ ‫مەزەبە) و لەگەڵ مەزەبەكانی دیكەدا‬ ‫سەرو ساغتەی نییە‪ ،‬بەاڵم نهێنییەكە‬ ‫لەوەدایە كە هەموو الیەنە ناسیونالیستی‬ ‫و ئیسالمییە عەرەبەكان – دەسەاڵت یان‬ ‫ئوپوزسیون‪ ،‬عەرەب یان نا عەرەب –‬ ‫پەیوەندیی نهێنییان لەگەڵ قاعیدە هەیە‬ ‫و بۆ چەواشەو گومڕاكردنی خەڵك ناوی‬ ‫قاعیدە دەبەن‪ ،‬تازەترین بەڵگەش لەسەر‬ ‫ئ��ەم بۆچوونە‪ :‬ئ��ەوە ب��وو كە ئەیمەن‬ ‫زەواهری سەرۆكی (القاعیدە) بە دەنگ و‬ ‫ڕەنگی خۆی لە بەیاننامەیەكدا كە فەزائی‬ ‫(الجزیرە) ب�ڵاوی ك��ردەوە‪ :‬كە داعشی‬ ‫هەڵوەشاندەوە‪ .‬چونكە گوایە هەڵەیان‬ ‫كردووە‪ .‬كەچی هەردووكیان فەرمانەكەی‬ ‫زەواهرییان ڕەت��ك��ردەوە‪ .‬دەكرێت ئەم‬ ‫دووالیەنە و قاعیدە پەیوەندییان هەبێ‪،‬‬ ‫بەاڵم كەس كوێخای كەس نەبێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫دەریدەخات كە زوربەی كاری تیرۆر كە لە‬ ‫ئێراقدا ڕوودەدات هەر شۆفێنستەكان و‬ ‫بەعسییەكانی ئێراقن و چەكی شاراوەی‬ ‫سوپای پێشووی ئێراقیان لەبەر دەستدایە‬ ‫و لەگەڵ الیەنە ئیسالمییە سوننەكان بە‬ ‫– ئۆپۆزسیۆن و دەسەاڵت و مانگرەوە –‬ ‫هاوكاری یەكتر دەكەن‪ .‬با بەدناوییەكەش‬ ‫بۆ (قاعیدە)بێت‪ ،‬ئەی ئەگەر وانییە چۆن‬ ‫ئەوانە دەست لە كوشتنی سونییەكانی‬ ‫دەسەاڵت ناپارێزن و لەوالیشەوە سوننەی‬ ‫مانگرتوو داوای مافی (وەهمی) خۆیان‬

‫دەكەن؟ بشێ ئەو تیرۆرستانە (قاعیدە)‬ ‫ی شیعە بن؟!‬ ‫ل��ە ه��ەم��وو دن��ی��ادا‪ ،‬ق��اع��ی��دە خۆی‬ ‫ب���ە دی��ن��ام��ۆی ه���ەم���وو ب��زوت��ن��ەوەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنێكی ئیسالمی سوننە دادەنێ‬ ‫لە چیچان تا باكووری ئەفریقا – ئەگەر‬ ‫ئەمە ڕاست بێت ئەوا هەموو بزوتنەوە‬ ‫ئیسالمییەكانی ناو واڵتانی ئێمەش هەر‬ ‫لقێكن لەو ڕێكخراوە كە خۆیشیان نكوڵی‬ ‫لێناكەن‪ .‬هاندان و ناردنی الوی كورد بۆ‬ ‫سوریا بۆ كوشتنی كورد– بە هێرشەكەی‬ ‫ئەم دواییەی كەركوكیشەوە– بەڵگەیەكی‬ ‫ح��اش��اه��ەڵ��ن��ەگ��رە ل��ەس��ەر پاشكۆیی‬ ‫ئیسالمییەكان لە كوردستاندا بۆ قاعیدە و‬ ‫دواجاریش هەر لە خزمەتی ناسیونالیستی‬ ‫كۆنسەرفاتیڤی عەرەبیدان‪.‬‬ ‫ئاكام و چارەنووسی قاعیدە و‬ ‫هەوادارانی‬ ‫لەبەر ئەوەی ئەم ڕێكخراوە لەبنەمادا‬ ‫لەسەر ویستی (‪ )C.I.A‬بنیادنراوە لە‬ ‫هەر واڵتێ حوكم بگرێتەدەست شكستدێنێ‬ ‫و نایباتە سەر چونكە‪:‬‬ ‫‪ - 1‬حوكمی چەندان سەدەی عەرەبی و‬ ‫خەالفەتەكانیان مێژوویەكی شكۆمەندیان‬ ‫نییەو ئەزموونێكی شەرمەزارییە بۆ خودی‬ ‫ئیسالم‪ ،‬لەبەر ئەوە ئەستەمە خەڵكی‬ ‫هەزارەی سێیەم پێی ڕازی بن و مێژوو بۆ‬ ‫دواوە ناگەڕێتەوە‪.‬‬ ‫‪ - 2‬لە ئیستاشدا ژم��ارەی��ەك واڵتی‬ ‫عەرەبی یان ئیسالمی – سوننە یان شیعە‬ ‫– دەسەاڵتی ئیسالمییان بەرپاكردووە‪،‬‬ ‫بەاڵم ناتوانن وەاڵمێكی ئەوتۆی پرسەكانی‬ ‫س���ەردەم ب��دەن��ەوە و ئەزموونەكەیان‬ ‫بەرەوڕوی شكست بۆتەوە‪.‬‬ ‫‪ - 3‬ئیسالمییەكان – بە قاعیدەشەوە‬ ‫– لە گرژبوون و پووكانەوەدان و خۆیشیان‬ ‫دەیزانن‪ ،‬ئەویش لە ئەنجامی ئەزموونی‬ ‫شكستخواردوی ئ��ەم��ڕۆی حوكمڕانی‬ ‫ئیسالمی سیاسییەوە كە بە كورتی و‬ ‫بە كوردی لەگەڵ دەراوێشتە زانستی و‬ ‫شارستانییەكانی سەردەمدا ناگونجێ و‬ ‫شەقام و جەماوەر ڕەتی دەكاتەوە‪ ،‬هەر‬ ‫لە واڵتانی بە ناو(بەهار و پایزی واڵتانی‬ ‫عەرەبی) تا هەموو دنیا و بە هەرێمی‬ ‫كوردستانیشەوە‪ ،‬لەو الیشەوە وشەی‬ ‫(قاعیدە‪ ،‬ئیسالمی) بۆتە هاومەعنای‬ ‫(تیرۆر)‪.‬‬ ‫‪ - 4‬م��ێ��ژووی س���ەدەی ڕاب���ردوو كە‬ ‫سەدەی دامەزراندنی حزب و ڕێكخراو بوو‬ ‫– دەیسەلمێنێ هەر پارت و بزوتنەوەیەك‬ ‫– سیاسی ئ��ای��دول��وژی – كە لەسەر‬ ‫خاكی واڵتانی خۆی و بەپێی پێویستی‬ ‫قۆناغی نیشتمانی دانەمەزرابێ و بەگیانی‬ ‫نەتەوەیی و نیشتمانپەروەری زاخ��او‬ ‫نەدرابێتەوە‪ ،‬دواجار هەر شكستدێنێت و‬ ‫دەپووكێتەوە‪.‬‬

‫ناردنی الوی كورد بۆ سوریا بۆ كوشتنی كورد– بە هێرشەكەی‬ ‫ئەم دواییەی كەركوكیشەوە– بەڵگەیەكی حاشاهەڵنەگرە لەسەر‬ ‫پاشكۆیی ئیسالمییەكان لە كوردستاندا بۆ قاعیدە و دواجاریش هەر لە‬ ‫خزمەتی ناسیونالیستی كۆنسەرفاتیڤی عەرەبیدان‬

‫ئەوانە كێن كە جیهادیس���تە كوردەكان بەرەو سوریا دەنێرن‪ ،‬بۆ جیهادیستە‬ ‫كوردەكان ڕێگای سوریا دەگرنەبەر؟‬ ‫لە ش���ەش مانگی ڕابوردودا چەندین وت���اری ڕۆژنامەیی‪ ،‬چەندین بەرنامەی‬ ‫تەلەفزیۆنیم لەسەر ئەم دو پرسیارە بینیوە و لە نزیكەوە چاودێریی بەشێكی زۆر‬ ‫لەو گوتارانەم كردوە كە لەسەر ئەم پرسە بەرهەمهاتون‪ .‬یەكێك لەو ڕەگەزانەی‬ ‫كە لەماوەی ئەم شەش مانگەدا سرنجی ڕاكێشاوم بریتیە لە «حزباندنی» ئەم‬ ‫ڕوداوە ك���ە لە بناغ���ەدا پەیوەندی بە پرس���ە «كۆمەڵگەییەكانەوە» هەیە و‬ ‫كردەی «حزباندنی» نەك هەر زیان���ی بۆ لێكدانەوەی بابەتیانە هەیە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫مەترسیشە بەسەر «ئاسایش���ی كۆمەڵگەییشەوە»‪ ،‬چونكە «حزباندن» واتە‬ ‫دروس���تكردنی دی���وار لەنێوان واقی���ع وەك ئەوەی كە هەیە و دروس���تكردنی‬ ‫وێنەیەكی ئایدۆلۆژی كە ڕەنگە هیچ پەیوەندیەكی بە خودی واقیعەكەوە نەبێت‬ ‫و ئەمەش جۆرێك لە «جەهل» دروستدەكات‪ ،‬جەهلێك كە دەتوانێت چەندین‬ ‫هێزی سیاسی و كۆمەاڵیەتی بەرەو بڕیاری هەڵە و بیركردنەوەی هەڵە ببات‪.‬‬ ‫ئەوانەی كە جیهادیستە كوردەكان بەرەو سوریا دەنێرن كێن؟ ئایا بزوتنەوە‬ ‫ئیسالمیستە كوردستانیەكانن (یەكگرتوو‪ ،‬كۆمەڵ‪ ،‬بزوتنەوە)؟ بێگومان نەخێر!‬ ‫ئەو گوتارە سیاس���یەی كە هەر یەكێك لەم سێ گروپە بەرهەمی دەهێنن‪ ،‬ئەو‬ ‫چوارچێوە پراكتیكییەی كە هەر یەكێك لەم گروپانە تیایدا دەجوڵێنەوە‪ ،‬هیچ‬ ‫ئاماژەیەكی كۆنكرێتی تیادانیە كە ئەوان لەپشت ناردنی گەنجانی كوردستانی‬ ‫بۆ س���وریای جیهادیس���تەكانەوە ب���ن‪ .‬كۆی ئەو س���تراتیژی و بەرژەوەندی و‬ ‫گرەوە سیاس���یانەی كە (یەكگرتوو‪ ،‬كۆمەڵ‪ ،‬بزوتنەوە) كاریان لەسەر دەكەن‬ ‫یەك شوناس���یان هەیە كە ئەویش بریتیە لە شوناسی «نیشتمانیبون»‪ .‬واتە‬ ‫ئێمە وەك ڕۆش���نبیر‪ ،‬سیاس���ی‪ ،‬چاالك‪ ،‬ڕۆژنامەنوس‪ ،‬پێمان خۆش���بێت یان‬ ‫نا‪ ،‬هیچ لەو واقیعە بەرجەس���تكراوە ناگۆڕێت كە چیدی ئەم گروپانە هەڵگری‬ ‫شوناس���ی «ئەنتەرناسیۆنالیست» نین و بە گۆشت و ئێسقانەوە دابەزیون بۆ‬ ‫سەر ئاستی نیش���تمان و لەچوارچێوەی نیشتمانیبوندا بەرنامە و پرۆژەكانیان‬ ‫ڕێكدەخەن‪ .‬لێرەوە‪ ،‬ناردنی الوانی كوردس���تانی بۆ س���وریای جیهادیستەكان‬ ‫بەهیچ ش���ێوەیەك نەك هەر لەبەرژەوەندیی ئەوان���دا نییە‪ ،‬بەڵكو ناچێتە نێو‬ ‫چوارچێوەی كاركردنیانەوە‪.‬‬ ‫كەواتە بۆ جیهادیس���تە كوردس���تانییەكان ڕێگای س���وریا دەگرنەبەر؟ بۆ‬ ‫وەاڵمدانەوەی ئەم پرس���یارە دەبێت تێبگەین ل���ەوەی كێن ئەوانەی دەڕۆن بۆ‬ ‫س���وریا و لەو س���ەرزەمینەدا بەدوای ش���ەهیدبوندا دەگەڕێن؟ گەر ئەندامانی‬ ‫بزوتنەوە‪ ،‬كۆمەڵ‪ ،‬یەكگرتوو‪ ،‬لەس���ەر ئاس���تی سۆس���یۆلۆژیای ئیسالمیسم‪،‬‬ ‫بریتیبن لەو ئەكتەرانەی كە بە «فۆندامۆنتالیس���ت» پێناس���ەدەكرێن (واتە‬ ‫گەڕان���ەوە بۆ بەها بنەرەتی���ەكان‪ ،‬بەها فۆندامۆنتالەكان)‪ ،‬ئەوا جیهادیس���تە‬ ‫نوێیەكان لە هەمان سۆسیۆلۆژیادا بە «نێۆ‪-‬فۆندامۆنتالیست» دەناسێنرێن‪.‬‬ ‫نێۆ‪-‬فۆندامۆنتالیس���ت كێیە؟ پ���اش كۆتاییهاتن���ی «پراكتیكی» پرۆژەی‬ ‫ئیسالمیس���م(واتە دروس���تكردنی دەوڵەت لەس���ەر ئایدۆلۆژیای ئیسالمیسم)‪،‬‬ ‫پرۆسێس���ی بەئیس�ل�امیكردنەوەی تاك و گروپەكان لەژێر كۆنترۆڵی بزوتنەوە‬ ‫ئیسالمیس���تەكاندا دێتەدەرەوە و لەالیەن چەندین ئەكتەری جیاوازی دیكەوە‪،‬‬ ‫كە س���ەر بەو گروپە دەزگاییانە نین‪ ،‬ئاڕاس���تەدەكرێت‪ .‬ئەم پرۆسێسە‪ ،‬كە لە‬ ‫زۆربەی هەلومەرجەكاندا لەس���ەر ئاس���تی تاك كاردەكات‪ ،‬دێت و سیستەمی‬ ‫ئامادەباش���ی كەسێكی تاك‪ ،‬كە لەنێو پەروەردە كۆمەاڵیەتیەكەیدا دروستبوە‪،‬‬ ‫وەك الپەرەیەكی ڕەشكراوەی بێكەڵك دەدڕێنێت و لەجێگاكەیدا سیستەمێكی‬ ‫دیكەی ئامادەباش���ی بیناكراو لەس���ەر كۆمەڵێك نۆرم‪ ،‬ڕێكخس���تن‪ ،‬ڕوانین‪،‬‬ ‫بەها و گ���رەوی «ڤیرتیوڵ»‪ ،‬نادنیایی‪ ،‬دەس���تلێنەدراو‪ ،‬ناواقیعی‪ ،‬نافیزیكی‬ ‫دروستدەكات‪ .‬لێرەوە دابڕانێك لەنێوان واقیعی كۆمەڵگەیی و واقیعی دوهەمدا‬ ‫دروس���تدەبێت؛ دابڕانێك كە ئەكتەری نێو‪-‬فۆندامۆنتالیس���ت توشی جۆرێكی‬ ‫تایبەت لە «نامۆبون» دەكات‪ ،‬نامۆ بەرانبەر بە خێزانەكەی‪ ،‬بە گەڕەكەكەی‪،‬‬ ‫ب���ە قوتابخانەكەی‪ ،‬بە هاوڕێكانی‪ ،‬بە چینە كۆمەاڵیەتیەكەی‪ ،‬بە ش���ارەكەی‪،‬‬ ‫بە كۆمەڵگەكەی‪ .‬دابڕانێك كە هەمیش���ە دەیباتەوە س���ەر ئەوەی كە ئێرە ئەو‬ ‫ڕوبەرە نەفرەتلێكراوەیە ك���ە دەرفەتی بەدیهێنانی خەونەكانی ئەوی تیادانیە‪،‬‬ ‫ئێ���رە ئەو جوگرافیا ناش���یرینەیە ك���ە هەلی دەركەوتن���ی جوانیەكانی ئەوی‬ ‫تیادانیە‪ .‬لە چركەس���اتێكی ئاوادا ئەم ئەكتەرە هەست بەوە دەكات كە ناچارە‬ ‫بەدوای ڕوبەرێكی دیكەدا‪ ،‬جوگرافیایەكی دیكەدا بگەڕێت كە پێی وایە دەبێت‬ ‫بە س���ەرزەمینی بەدیهێنانی خودی خۆی‪ .‬بێهودەنیە كە نێۆ‪-‬فۆندامۆنتالیستە‬ ‫كوردس���تانیەكان‪ ،‬ه���ەر چۆن ئەمڕۆ لە س���وریان‪ ،‬لە دوێنێیەك���ی نزیكدا لە‬ ‫ئەفغانستان بون‪ ،‬لە بۆسنیا بون‪ ،‬لە چیچان بون!‬ ‫نێۆ‪-‬فۆندامۆنتالیس���تە كوردس���تانیەكان هەر وەك لە هیچ ش���وێنێك نین‪،‬‬ ‫لەهەمو شوێنێكیش���ن! ئەوەی وا دەكات كە وەك «ش���ەبەح» س���نورەكان‪،‬‬ ‫دەزگا هەواڵگرییەكان‪ ،‬دەس���ەاڵتە ئاسایش���گەراكان تێپەڕێنن و نەكەونە ئەو‬ ‫«داوان���ەی» كە بۆی���ان دادەنرێت سروشتی»شوناس���ەكەیانە» كە تاقواڵیی‬ ‫قواڵیەكان «فەردییە»؛ واتە ڕێكخراوێكی وەك بزوتنەوە‪ ،‬كۆمەڵ‪ ،‬یەكگرتوویان‬ ‫لەپش���تەوە نییە تا بە ئاس���انی كۆنترۆڵبكرێن‪ ،‬بەڵكو هەر لە س���ەرەتاوە تا‬ ‫كۆتایی پرۆسێسێكی بیناكراوە لەسەر «تاك» و بۆ «تاك» و بە «تاك»یشدا‬ ‫تێدەپەڕێت‪.‬‬ ‫لەنێو ئەم پرۆسێس���ەدایە كە (موحەمەد مەرەحی) فەرەنس���ی بە ئەس���ڵ‬ ‫جەزائیری‪ ،‬بەهیچ یەكێك لە دەزگا هەواڵگرییە فەرەنسییەكان كۆنترۆڵناكرێت‬ ‫و لە نێو دڵی شاری (دولوز)ی فەرەنسیدا و بە دەمانچە چەند مناڵێكی جولەكە‬ ‫لەبەردەم قوتابخانەكەیاندا خەڵتانی خوێندەكات‪ ،‬هەر لەنێو ئەم پرۆسێسەدایە‬ ‫كە گەنجێكی هەڵەبجەیی‪ ،‬بەنێو هەمو كۆنترۆڵەكانی دەزگای ئاس���ایش‪ ،‬دژە‬ ‫تیرۆر‪ ،‬دەزگای زانیاری‪ ،‬دەزگای پاراستن و تەنانەت كۆنترۆڵی خێزانكەیشیدا‬ ‫تێدەپەرێت و دوای چەند مانگێك تەرمەكەی لە سوریاوە دەگاتەوە كوردستان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫ئاينناسى‬

‫‪4‬‬

‫شێواندنی ئایینی ئێزدی و هاندان بۆ توندوتیژی دژی ئێزدیان الی هه‌ندێك ل ‌ه ئیسالمیه‌كان‬ ‫ده‌رباره‌ی لێدوانی بانگخوازی ئیسالمی (عه‌بدولواحید محه‌مه‌د ساڵح) له‌سه‌ر ئێزدیه‌كان‬ ‫سه‌روه‌ر پێنجوێنی‬ ‫به‌شی دوه‌م‬

‫(البلدان) دا لة ئاوةدانيةكاني ناوضةي موسأل‪،‬‬ ‫لةطةأل ناوةكاني وةكو (احلديثة) و (نينوى) و‬ ‫(باعذرا) و (ح ّزة) و (باجرمى)‪ ،‬ناوي (الداسن)‬ ‫يش دةب��ات(‪ .)4‬هةروةها ئينب خوردادب َيهـ‬ ‫(اب��ن خ��رداذب��ه) لة (املسالك واملمالك) دا؛‬ ‫كات َيك ئاوةكانيةكاني سةر بة موسأل لةالي‬ ‫خؤرهةآلتي دجيلةوة دةذميرَ َيت؛ ناوي (داسن)‬ ‫يش دةبات(‪.)5‬‬ ‫بةم ش َيوةية لة سةدةكاني ناوة ِراستدا بة‬ ‫(داسنيةكان) ناو دةب��ران‪ ،‬واتة بة عةرةبي‬ ‫دةوت���را (ال��داس��ن��ي��ة) و (ال���دواس���ن)‪ ،‬و الي‬ ‫سوريانيةكانيش دةوترا (دةسنايآ)‪.‬‬ ‫ئ���ةم ن���اوة ه��ةرض��ةن��د وةك���و ن��او َي��ك��ي‬ ‫جيؤطرافيايي ل َيكدراوةتةوة و طواية (داسن)‬ ‫ن��اوي ضيايةكة‪ ،‬و ِرةنطة مةبةست ضياي‬ ‫شةنطار ب َيت (هةرضةند شةنطار دةكةو َيتة الي‬ ‫خؤرئاواي دجيلة نةك خؤرهةآلت)‪ ،‬يان ئةو‬ ‫ضياية ب َيت كة ث َيي دةوتر َيت (تاس)‪ .‬بةآلم‬ ‫ب ِروام واية ئ َيزديةكان ئةو ناوةيان بةخشيوة‬ ‫بة ضياكة نةك بةث َيضةوانةوة‪ ،‬واتة ئ َيزديةكان‬ ‫لة بنة ِرةتدا ث َييان وتراوة يان بة خؤيان وتوة‬ ‫(داسين)‪ ،‬ئينجا ضياكة بة هؤي ئةوةي ئةوان‬ ‫ل َيي نيشتةجينَ ناوي (داسن) ي وةرطرتوة‪.‬‬ ‫ناوةكةش لة وةسفي ئاييين ئ َيزديةكانةوة‬ ‫ه��ات��وة‪ ،‬ضونكة ن��اوةك��ة (داس�ن�ي) ل��ةوةوة‬ ‫هاتوة كة ئةوان دة َيظةثةرست «دة َيظةيةسنة»‬ ‫ـ��ن ن��ةك م��ةزدةث��ةرس��ت «م��ةزدةي��ةس��ن��ة»‬ ‫(=زةردةش�تي) ‪ ،‬ئةمةش ياني بةلَكو لةسةر‬ ‫ئايينة ئيرَ اني‪-‬كوردية كؤنةكة ماونةتةوة‬ ‫و نةبونةتة زةردةش�ت�ي (=ئ��ةه��ورةم��ةزدة‬ ‫ثةرست) (ئةطةرضي دوات��ر كةوتونةتة بةر‬ ‫كاريطةريي ئاييين زةردةش��ت��ي��ي��ش)‪ .‬بةم‬ ‫ش َيوةية دةس��ت��ةواذةي «دة َيظةيةسنة» كة‬ ‫دواتر بوةتة «د َيويةسنا»‪ ،‬و لة كؤتاييدا بوةتة‬ ‫«داسين»‪.‬‬

‫ِرةطء ِريشةي كورديي ِرةسةني ئ َيزديةكان‬ ‫واعيزةكة (مامؤستا عةبدولواحيد)‪ ،‬بة‬ ‫ضةند بيانويةك دةيةو َيت ئ َيزديةكان لة بازنةي‬ ‫كوردبون بكاتة دةرةوة‪ ،‬ئةوانةش‪:‬‬ ‫ـ طواية ناوي «يةزيدي» لة ناوي «يةزيد» ي‬ ‫كو ِري موعاويةوة هاتوة‪ ،‬بةو ث َييةي كة ئةمانة‬ ‫ئةم كةس َيتية دةثةرسنت يان ثريؤزيةكان‬ ‫ك��ردوة‪ ،‬و ئيرت دراون��ةت��ة ثاأل ئ��ةو‪ .‬ل�َي�رَ ةوة‬ ‫دةيةو َيت بطاتة ئ��ةوةي كة ئةمانة سةر بة‬ ‫ئومةويةكانن و كورد نني‪.‬‬ ‫ـ جار َيكي تر هةوأل دةدات ناوي «يةزيدي»‬ ‫بطيرَ ِ َيتةوة بؤ ناوي شاري «يةزد»‪ ،‬بؤ ئةوةي‬ ‫بطاتة ئةوةي كة طواية ئ َيزديةكان فارسن‪.‬‬ ‫ـ جار َيكي تريش ناوي «يةزيدي» لة وشةي‬ ‫«ي��ةزدان» ـةوة هاتوة و ئةمةش وشةيةكي‬ ‫فارسية‪ .‬و طواية ئةمة ئ َيزديةكان دةكات بة‬ ‫فارس‪.‬‬ ‫لة بةشي ث َيشودا لةسةر ثوضي و بةرباديي‬ ‫ئةم سآ ِراظةية دواين‪ ،‬بةآلم ليرَ ةدا سةرةجني‬ ‫ئ��ةوة دةدةي��ن كة ن��اوب��راو ب��ؤي طرنط نية‬ ‫كام لةم ل َيكدانةوانة ل َيكدانةوة ِراستةكةية‪،‬‬ ‫و هةست ب��ةوة ناكات كة ه��ةر يةك َيك لةو‬ ‫ل َيكدانةوانة ئةواني تر هةألدةوةش َين َيتةوة!‬ ‫ئةمةش دةرد َيكة لة بريي ئيسالميي نو َيدا‪،‬‬ ‫كة ج��اري وا هةية ضةند ل َيكدانةوةيةك بؤ‬ ‫دةق َيك دةكةن و لةسةر هةر ل َيكدانةوةيةكيش‬ ‫ضةند ئةجنامطريييةك كةلَةكة دةكةن و هةمو‬ ‫ئةجنامةكانيش وةك��و ئةجنامي سةمل َينراو‬ ‫وةردةطرن! بةبآ ئةوةي هةست بةوة بكةن‬ ‫كة هةر ضةسثاندني ل َيكدانةوةيةك دةب َيتة‬ ‫هةلَوةشاندنةوةي ل َيكدانةوةكاني تر‪ .‬ليرَ ةشدا‬ ‫داطريكردني ناوضةكةيان لة مَ‬ ‫ئةوةندة بؤ واعيزي ناوبراو طرنطة كة بطاتة‬ ‫هةلةتي‬ ‫ئةو ئةجنامةي كة ئ َيزديةكان كورد نني‪ ،‬ئيرت داطريكاري (فتوحات) ي عةرةبي‪-‬ئيسالميدا‬ ‫بة ض بةلَطة و ِر َيطةيةك دةطاتة ئةو ئةجنامة‬ ‫ـ داطريكردني «داس��ن» لةاليةن (عوتبةي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫و كام بةلطةية ِراستة و دةب َيتة بةلطة؛ بؤي كو ِري فةرقةد) ةوة‪:‬‬ ‫طرنط نية!‬ ‫سةرضاوةكاني م َيذوي ئيسالمي و بةتايبةتي‬ ‫م َيذوي داط�يرك��اري (فتوحات) ي ئيسالمي‬ ‫ـ (ئ َيزديةكان) هةمان (داسنيةكان) ـن‪ :‬دةط َيـ ِرنةوة كة ضؤن (عوتبةي كو ِري فةرقةد)‬ ‫ئ���ةوةي ئ��ةو واع��ي��زة و هاوش َيوةكاني ب��ة ف��ةرم��ان��ي (ع��وم��ةري ك���و ِري خةتتاب)‬ ‫ئاطاييان لـآ نية؛ ئةو ِراستيةية كة ئ َيزديةكان‪ ،‬ناوضةطةل َيكي دةوروبةري موسأل داطري دةكات‬ ‫بةتايبةتي ئ َيزديةكاني ش َيخان و شةنطار؛ لة و لةوانةش (داس��ن)‪( .‬ب��ةالذوري) لة (فتوح‬ ‫َ‬ ‫بنة ِرةتدا هةمان (داسين) ـةكانن كة خ َيل َيكي البلدان) دا دةطيرَ ِ َيتةوة‪( :‬سالَي ‪ ،20‬عومةري‬ ‫ِرةس��ةن و كؤني كورد بون لة نزيكي موسلَ‬ ‫كو ِري خةتتاب مةوصيلي سثارد بة «عوتبة»ي‬ ‫و كاتي خؤي (عوتبةي ك��و ِري فةرقةد) لة كو ِري «فةرقةد»ي سولةميي «عتبة بن فرقد‬ ‫لمَ‬ ‫هة ةتي داطريكاري (فتوحات) ي عةرةبي‪ -‬السلمي»‪ ،‬ئيرت خةلَكي نينةوا شة ِريان كرد‬ ‫َ‬ ‫ئيسالميدا ناوضةكةياني داطري كردوة‪.‬‬ ‫لةطةلي‪ ،‬ئيرت قةآلكةي ـ كة دةكاتة قةآلي‬ ‫الي خؤرهةآلت ـ طرت دواي شة ِر‪ ،‬ئينجا لة‬ ‫ـ «داسنيةكان» الي م َيذونوس و‬ ‫دجيلة ثة ِريةوة‪ ،‬ئيرت خةلَكي قةآلكةي تر [واتة‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫موسولانةكان‪:‬‬ ‫جيؤطرافةرة‬ ‫ئةوةي الي خؤرئاوا] لةطةلي ِر َيك كةوتن لةسةر‬ ‫ج��ي��ؤط��راف��ةرة‬ ‫و‬ ‫���ذون���وس‬ ‫ه��ةم��و م��� َي‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫سةرانة «جزية» و هةر كةسيكيش بةجيي‬ ‫ئيسالميةكاني رابردو باسي خ َي َ‬ ‫َ‬ ‫«داسين»‬ ‫ي‬ ‫ل‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫دةهيليت ِريطةي ثآ بدريت ب ِروات‪ .‬هةروةها لة‬ ‫ي كوردييان كردوة‪ ،‬كة ئ َيزديةكاني ئ َيستةش مةوصيل د َيرطةل َيكي ديتةوة‪ ،‬كة خةلَكةكانيان‬ ‫ن��ةوةي ئةوانةن‪ .‬كة دي��ارة واعيزي ناوبراو لةطةلَي ِر َي��ك كةوتن لةسةر سةرانة‪ ،‬ئينجا‬ ‫ئاطايي لةم زانيارية سةرةتايية نية‪.‬‬ ‫ناوضةي «مةرج» [«مةرطا»] ي و طوندةكاني‬ ‫ئيسالميةكان‪،‬‬ ‫م َيذونوس و جيؤطرافةرة‬ ‫طرت‪ ،‬و هةروةها ناوضةكاني «باهةدرآ» و‬ ‫(الداسنية)‬ ‫بة‬ ‫كة‬ ‫باسي خ َي َل َيكي كورد دةكةن‬ ‫«ب��اع��ةدرآ» و «حيبتون» [=«هةفتون»‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ناوي دةبةن و دةلينَ دراونةتة ثاأل ضيايةك «خفتيان»] و «احليانة» و «املعلة» و «داسن»‬ ‫لة نزيكي موسأل بة ناوي (داسن)‪ .‬بؤ منونة‪[ :‬لة ضاثكراوةكةدا نوسراوة «داسري»] و هةمو‬ ‫َ‬ ‫ياقوتي حةمايي دةل َيت‪( :‬داسن‪ :‬ناوي ضيايةكي ضيا قةآلئاساكاني كوردةكان‪-‬ي طرت «ثم‬ ‫طةورةية لة باكوري موسأل لة الي خؤرهةآلتي فتح امل��رج وق��راه وأرض باهذرى وباعذرى‬ ‫دجيلةوة [تا ئيرَ ة (ابن عبد احلق) لة (مراصد وحبتون واحليانة واملعلة وداسري ومجيع معاقل‬ ‫َ‬ ‫االطالع) دا دوب��ارةي دةكاتةوة]‪ ،‬خةلك َيكي األكراد»(‪( .)6‬ابن الفقيه) لة (البلدان) هةمان‬ ‫زؤري ت َيداية لة ه��ؤزة ك��وردةك��ان ث َييان‬ ‫دةوتر َيت داسنيةكان «الداسنية»)(‪( )1‬ت َيبيين‪:‬‬ ‫«داسن» و «داسنية» لة دةقة عةرةبيةكاندا بة‬ ‫|داسني| و |داسينيية| دةخو َينر َيتةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫دي��ارة «ي» ـة بزو َينة كورتةي دواي ثييت‬ ‫«س»‪ ،‬لة عةرةبيدا بؤي ساز بوة‪ ،‬و دةكر َيت‬ ‫بة «داسينَ » و «داس َيين» يش خبو َينر َيتةوة‪.‬‬ ‫ئةطةرنا ناوةكة خؤي لة بنة ِرةتدا «داسن»‬ ‫و «داس�ني» ـ��ة)‪ .‬ه��ةروةه��ا (اب��ن فضل اهلل‬ ‫ري) لة (مسالك األبصار) دا‪ ،‬كات َيك خ َيأل‬ ‫ال ُع َم ّ‬ ‫�َي�رَ‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫و ه��ؤزة كوردةكان دةذم ي��ت؛ يةكيك لةو‬ ‫خ َيآلنةي نزيك موسأل بة‪( :‬الداسنية) ناودةبات‬ ‫[هةرضةند لة ضاثكراوةكةدا بة «الداسنية»‬ ‫هاتوة](‪ .)2‬بة هةمان ش َيوة (ئينب حةوقةل)‬ ‫لة كت َييب (صورة األرض) ناوي ضياكاني داسن‬ ‫(جبال داسن) و ئاوةدانيي داسن (بلد داسن)‬ ‫دةب��ات(‪ .)3‬بة هةمان ش َيوة (ابن الفقيه) لة‬

‫ثةرةطراف دةطيرَ ِ َيتةوة و دةلَ َيت‪ ...( :‬ئينجا‬ ‫مةرج و بانهةدرا و باعةذرا و داسن و هةمو ضيا‬ ‫قةآلئاساكاني كوردةكان و قةردآ و بازةبدآ‬ ‫و هةمو ئاوةدانيةكاني سةر بة مةوصيل‪ ،‬و‬ ‫ئيرت بون بة هي موسولمَ انان) «ثم فتح املرج‬ ‫وبانهذرا وباعذرا وداسن ومجيع معاقل األكراد‬ ‫وقردى وبازبدى ومجيع أعمال املوصل فصارت‬ ‫للمسلمني»(‪ .)7‬و (ابن األثري) يش لة (الكامل)‬ ‫ـدا هةمان ث��ةرةط��رايف (اب��ن الفقيه) دوب��ارة‬ ‫دةكاتةوة(‪.)8‬‬ ‫ـ «ترياهي»‪،‬ناو َيكي تر بؤ ئ َيزديةكان‪:‬‬ ‫هةند َيك جار ئ َيزديةكان بة «ترياهي» ناو‬ ‫دةبر َين‪ ،‬ئةمةش وا ل َيك دةدر َي��ت��ةوة كة لة‬ ‫«تري» ةوة هاتوة بة واتاي تيشك‪ ،‬و مةبةست‬ ‫تيشكي خؤرة‪ ،‬و بةم ش َيوةيةش ئاماذةية بؤ‬ ‫ثامشاوةي ثةرستش َيكي ميرتايي‪ .‬كةواتة ئةم‬ ‫ناوة ئاماذة دةكات بؤ بنة ِرةتي ميرتايي ئاييين‬ ‫ئ َيزدي‪ ،‬و ناو َيكي ئايينيي تةواوة‪ .‬هةند َيكيش‬ ‫دةلَ�َي�نَ «ترياهي» ياخود «ترياهيية» ناوي‬ ‫ضةند خ َي َل َيكي ك��وردي زةردةش�ت�ي بوة‪.‬‬ ‫كة ئةم ل َيكدانةوةية لةطةأل ئةوةي ث َيشودا‬ ‫ث َيضةوانةية‪ .‬بؤية ساخكردنةوةي ئةم اليةنة‬ ‫هةألدةطرم بؤ دةرفةت َيكي تر‪.‬‬ ‫ـ ئ َيزديةكان وزمانة كورديةكةيان‬ ‫واعيزي ناوبراو سةرجني ئةوةي نةداوة كة‬ ‫زؤربةي هةرةزؤري ئ َيزديةكان بة ش َيوةزاري‬ ‫كورماجني (كرماجنيي ب��اك��ور) دةدو َي���ن و‬ ‫ه��ةر ئ��ةم زم��ان��ة ك��وردي��ةش زم��ان��ي سروتة‬ ‫ئايينيةكانيان و كت َيبة ثريؤزةكانيانة‪ ،‬بؤ‬ ‫منونه‪ :‬كت َييب «مسحةفا ِرةش» بة كورماجنية‪،‬‬ ‫هةروةها هةمو (قةول) ـةكانيان ـ كة طةجنينةي‬ ‫ِراستةقينةي كةلةثوري ئايينيي ئ َيزدين ـ هةر‬ ‫بة كورماجنني‪ .‬جا ئةطةر طروث َيك دواي ئةو‬ ‫م َيذوة دورودر َي���ذة و ئةو هةمو طؤ ِرانكارية‬ ‫ه َيشتا هةر بة ش َيوةزار َيكي كوردي بئاخ َيون؛‬ ‫َ‬ ‫دةك��ري بة ع��ةرةب يان فارس لة‬ ‫ئيرت ضؤن‬ ‫قةلَةم بدر َين؟!‬ ‫و ئةطةر بةش َيكيش لة ئ َيزديةكان بة عةرةبي‬ ‫بدو َين‪ ،‬وةكو ئ َيزديةكاني بةعشيقة و بةحزاني؛‬ ‫ئاسايية‪ ،‬ضونكة دةوروبةريان عةرةبن و زماني‬ ‫عةرةبي زاأل بوة بةسةرياندا‪.‬‬ ‫ـ ئ َيزديةكان و ِر َ‬ ‫ةضةلةكي عةرةبي‪-‬ئومةوي‬ ‫ناسنامةي ئ َيزديةكان لة هةمان كاتدا ت َيكةأل‬ ‫بة باسي ئومةويةكان بوة‪ .‬ئةمةش لة ضةند‬ ‫اليةكةوة‪:‬‬ ‫* ناوي«ئ َيزدي» بة (يةزيدي كو ِري موعاوية)‬ ‫ل َيك دراوةتةوة‪ ،‬و طواية ئةو «سولَتان ئ َيزي»‬ ‫ـةي كة ئ َيزديةكان باوة ِريان ث َييةتي و وةكو‬ ‫خواوةندي سةرةكيي ئايينةكةيان واية؛ هةمان‬ ‫يةزيدي كو ِري موعاويةية‪ .‬ئةم بريكردنةوةية‬ ‫ئةطةر لة دابءنةرييت ميلليي ئ َيزديةكانيشدا‬ ‫هةب َيت؛ تةنها كاريطةرييةكي كةلةثوري‬ ‫ئيسالمية و هةولَ َيك بوة بؤ دةرخستين باوة ِر‬ ‫و ضةمكةكانيان لة قالَب و بةرطي كؤمةلَ َيك‬ ‫ناو و زاراوةي ئيسالمي و عةرةبيدا‪ .‬ئةطةرنا‬ ‫ن��اوي «ئ�� َي��زد» و «ي���ةزد» ئاشكراية كة لة‬ ‫هةمان «يةزةتة» و «ي��ةزد» و «ي��ةزدان» ي‬ ‫ئيرَ انيةوة هاتوة و ئاماذة دةكات بؤ خواوةند‬ ‫يان فريشتةكان (لة بةشي داهاتودا كة د َيينة‬ ‫سةر ث َيناسةي تةواوي ئايينةكة؛ زياتر ئةم‬ ‫اليةنة ِرون دةكةينةوة)‪ ..‬ئيرت ل َيكدانةوةي‬ ‫بة ن��اوي (يةزيد) كاريطةريي ل َيكدانةوة و‬ ‫ِريشةناسييةكي ميلليي هةلَةية‪.‬‬ ‫* ش َيخ عةديي كو ِري موسافري‪ ،‬كة ئةو و‬

‫نةوةكاني بة دامةزر َينةري ئاييين ئ َيزديي نوآ‬ ‫دادةنر َين‪ ،‬لة اليةني ِرةضةلَةكةوة بة (ئومةوي)‬ ‫ناوبراوة‪ .‬ئةم وةسفة الي (ئينب خةلليكان)‬ ‫يش هاتوة‪ ،‬كة بةم ش َيوةية ث َيناسةي دةكات‪:‬‬ ‫«الشيخ َعد ِّي بن ُمسا ِفر [بن إمساعيل بن موسى‬ ‫بن احلسن بن م��روان‪ ،‬كذا أملى نسبه بعض‬ ‫ذوي قرابته] اهلكاري مسك ًنا»(‪ ،)9‬هةرضةند‬ ‫ِرةضةلَةكة ئومةويةكة (بن إمساعيل بن موسى‬ ‫بن احلسن بن مروان) لة تةنها دةستنوس َيكي‬ ‫(وفيات األعيان) دا هاتوة‪ ،‬بةآلم ئةمة بوةتة‬ ‫بنضينةيةك بؤ وةسفكردني بة «عةديي»‬ ‫ي ك��و ِري «موسافري» ي (ئ��وم��ةوي)‪ .‬ئينجا‬ ‫ليرَ ةوة دةرطا ئاوةآل كراوة بؤ خةيالَي ئةوةي‬ ‫كة طواية ش َيخ عةدي وةكو ئومةوييةك لة‬ ‫ترسي عةبباسيةكان هةألهاتوة و لة لوبنانةوة‬ ‫هاتوةتة دؤلَي الليش! لة كات َيكدا لةدايكبوني‬ ‫ش َيخ عةدي دةطة ِر َيتةوة بؤ زياتر لة ‪ 3‬سةدة‬ ‫دواي كةوتين ئومةويةكان!‬ ‫* ئةم ِرةضةلَةكة ئومةويةي ش َيخ عةدي؛‬ ‫بوةتة دابءنةريت َيك لة نةوةكانيدا‪ ،‬كة وةكو‬ ‫ضين َيكي ئةريستؤكراتي لةناو ئ َيزديةكاندا‬ ‫خ��ؤي��ان ب��ة ئ��وم��ةوي دةزان�����ن‪ ،‬ك��ة ئةمة‬ ‫ئيدديعايةكي تايبةتة بة ضيين «مري» ةوة‪ .‬و‬ ‫زؤرينةي ئ َيزديةكان لة ضيين «موريد» ن‪ ،‬و‬ ‫ضيين «ش َيخ» و «مري» كةمينةيةكن كة ئةو‬ ‫دابءنةريتةيان ه َيشتوةتةوة‪ .‬جاروبار هةند َيك‬ ‫لة مرية ئ َيزديةكان ئةو ِرةضةلَةكة ئومةويةي‬ ‫خؤيان دوثات دةكةنةوة‪ ،‬و لةم اليةنةشةوة‬ ‫زؤر ج��ار سياسي و ن��وس��ةرة عةرةبضي و‬ ‫عيرَ اقضيةكان هانيان دةدةن‪.‬‬ ‫جينؤسايد و ثاكتاوي ِرةطةزيي ئ َيزديةكان‬ ‫لةاليةن دةسةآلتة ئيسالميةكانةوة‬ ‫ـ كورتةيةك لة جينؤسايد و ضةوساندنةوةي‬ ‫ئ َيزديةكان‪:‬‬ ‫ئ��ةوةي وا دي��ار واعيزي ن��اوب��راو ئاطايي‬ ‫ل َيي نية؛ ئةو م َيذوةي ئ َيزديةكانة كة وةكو‬ ‫ك��وردي ِرةس��ةن و خؤ ِراطر لةسةر ناسنامة‬ ‫و كولتوري خؤيان ‪ ١٤٠٠‬سالَة تالَي و ئازار‬ ‫دةك َيشن بة دةس�تي دةس��ةلاَ ت��ة ئيسالمية‬ ‫يةك‌لةدواي‌يةك‌ـةكانةوة و دةي��ان هةلمَ ةتي‬ ‫جينؤسايد و ثاكتاوكردني ِر َيكخراويان بةسةر‬ ‫هاتوة كة موسولمَ اناني دةوروبةريان (هةر‬ ‫لة عةبباسيةكانةوة هةتاكو‌ عومثانيةكان‬ ‫و ص��ةف��ةوي��ةك��ان و ه��ةت��ا م�ي�رة ك���وردة‬ ‫موسولمَ انةكانيش‪ ،‬هةتا ه��ةر خ َي َل َيكي‬ ‫موسولمَ اني َ‬ ‫ضلكاوخؤري تر لة ع��ةرةب و‬ ‫ك��ورد) بؤيان ِر َيك‌خستون‪ .‬و تا ئ َيستاش‬ ‫لةسةر ئايني و كولتور و زمان و ناسنامةي‬ ‫خؤيان خؤ ِراطرن‪ .‬كوردي ساختة نني وةكو‬ ‫ئةييوبيةكان بضن خ��زم��ةت��ي دةس��ةلاَ ت��ي‬ ‫عةرةبي‪-‬ئيسالميي ميسر و شام بكةن و واز‬ ‫لة هةمو ناسنامةيةكي كوردي به َينن و لة هةمو‬ ‫شت َيكدا ببنة عةرةب‪ .‬بؤية ثةيوةنديي ن َيوان‬ ‫َ‬ ‫موسلمانان و‬ ‫ئيسالم و ئاييين ئ َيزدى‪ ،‬ياخود‬ ‫ئ َيزديان‪ ،‬تيرَ ة لة توندوتيذي و ئةشكةجنة و‬ ‫راوةدون��ان‪ .‬دةسةآلتي ئيسالمي لة رابردودا‬ ‫لة ضةندين هةلمَ ةتدا هيرَ شي كردوةتة سةر‬ ‫ئ َيزديةكان و كوشت و كوشتار و قةساخبانةي‬ ‫دةرهةقيان ئةجنام داوة‪ .‬ئةمةش برين َيكي‬ ‫قولَي ي��ادةوةري��ي ئ َيزدية و الثة ِرةيةكي‬ ‫رةش��ي ثةيوةنديي ئيسالمي ـ ئ َيزدية‪ ،‬كة‬ ‫ئ��ةم�� ِرؤ ناتوانني ل��ة ي��ادي بكةين و باسي‬ ‫نةكةينةوة‪ ،‬ضونكة ئةو هةستةي كة ئ َيستة‬ ‫لة جيهاني ئيسالميدا بة طشيت و لة ناوةندة‬ ‫ئيسالميةكاندا بة تايبةتي دذي ئ َيزديةكان‬ ‫دروست بوة ياخود دروست كراوة بؤنءبةرامي‬

‫ئةو رؤذان��ةي ِراب��ردوي ث َيوةية‪ .‬ئةو هةلمَ ةت‬ ‫و هيرَ شانة‪ ،‬كة تؤماركردنيان ث َيويستيي بة‬ ‫كار َيكي دؤكيوم َينتاريي طةورة هةية‪ ،‬لةم ضةند‬ ‫سةرباسة سةرةكيةدا ئاماذةيان بؤ دةكر َيت‪:‬‬ ‫ـ سالَي (‪ 1254‬ز‪( ).‬ب��در الدين لؤلؤ) ي‬ ‫َ‬ ‫موسل‪ ،‬دواي ئ��ةوةي ب��اج و‬ ‫ف��ةرم��ان�� ِرةواي‬ ‫َ‬ ‫سةرانةي زؤر قورسي لةسةر ئيزديةكان دانا‪،‬‬ ‫هيرَ ش َيكي طةورةي ر َيكخست بؤ سةريان كة‬ ‫جةنطاوةراني ئ َيزدي روبة ِروي بونةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫لة ئةجنامي نابةرامبةريي ه َيزةكاندا ئ َيزديةكان‬ ‫شكان و ذمارةيةكي زؤريان لـآ كوذرا و ئةوانى‬ ‫تر ديل كران‪ ،‬لةمانة سةديان كران بة دارا و‬ ‫سةدي تريان سةرب ِران‪ .‬جطة لةوةي كة طؤ ِري‬ ‫ش َيخ عةدييان هةأل دايةوة و ئ َيسكءثروسكيان‬ ‫سوتاند‪.‬‬ ‫ـ سالَي (‪ 1743‬ز‪( ).‬نادر شا) ي ئةفشاري‬ ‫لة سةردةمي (تةهماسب) شاي صةفةويدا‪،‬‬ ‫هيرَ شي كردة سةر ناوضةي ش َيخان و هةمو‬ ‫ئاوةدانيةكاني ئ َيزدياني لةسةر ز َيي طةورة و‬ ‫لة بةعشيقة و ضياي ش َيخ عةدي روخاند و‬ ‫مريي ئ َيزدياني ديل كرد‪.‬‬ ‫ـ سالَي (‪( )1752‬سولةميان ثاشا) ي‬ ‫بةغداد‪ ،‬بة سوثايةك‪ ،‬كة ثالَثشيت هةند َيك‬ ‫لة مرية كوردةكان و خ َي َلة عةرةبةكاني هةبو‪،‬‬ ‫هيرَ شي كردة سةر ضياي شةنطار و دةسيت‬ ‫طرت بةسةر د َيهاتي ئةو ناوضةيةدا و‪ ،‬زياتر لة‬ ‫هةزار كةسي لة ئ َيزديةكان كوشت‪.‬‬ ‫ـ دلَ ِرةقرتين هيرَ ش َيك‪ ،‬ئةو هيرَ شة بةدناوةية‬ ‫كة سالَي (‪ )1832‬مريي خو َين ِر َيذي رةواندوز‬ ‫(مريي كؤرة) (حمةممةد ثاشا) بة يةكطرتين‬ ‫خ َي َلة كوردةكاني دةوروبةر ر َيكي خستوة بؤ‬ ‫سةر ئ َيزديةكان‪ ،‬لة ش َيخان و شةنطار‪ ،‬بةو‬ ‫َ‬ ‫موسلمان نني و (شةيتانثةرست)‬ ‫ث َيية كة‬ ‫ـن‪ ،‬ئةمةش بة هانداني (مةال يةحياي مزوري)‬ ‫لةو مةال كوردانةي طو َي ِرايةلَيي (خةليفة) ي‬ ‫عومسانييان بة ئةركي ئاييين دةزاني‪ .‬ئةمريي‬ ‫ئ َيزديان لةو كاتةدا (عةلي بةط) شكا و كوذرا‪،‬‬ ‫و ئ َيزديةكاني ش َيخان بةرةو موسأل هةلهَ اتن‪،‬‬ ‫بةآلم كاتةكة بةهار بو و ئاوي روبار هةستابو‬ ‫و ثردةكةيشي داثؤشيبو‪ ،‬بؤية تةنها ضةند‬ ‫كةس َيك توانيان بثة ِرنةوة‪ ،‬ئيرت ئةواني تر‬ ‫لةوبةر مانةوة‪ ،‬تا ه َيزةكاني مريي رةواندوزيان‬ ‫ثآ طةيشت و لة قةساخبانةيةكي ب َيو َينةدا‬ ‫رةشةكوذيان كردن‪َ .‬‬ ‫موسليةكان كة لةوبةرةوة‬ ‫شايةتي رةشةكوذيةكة بون نةضون بة هاناي‬ ‫ه��اوارةك��ان��ي��ان��ةوة‪ ،‬ضونكة مةسيحيةكان‬ ‫َ‬ ‫موسلمانةكانيش لة‬ ‫هيضيان ثآ نةدةكرا و‬ ‫بنة ِرةتدا ث َييان خؤش بو (شةيتانثةرستةكان)‬ ‫لةناوبرب َين‪ .‬س��ةرةجن��ام ضةند ه��ةزار َي��ك لة‬ ‫ئ َيزديةكان كوذران و (‪ )10000‬ي تريش بة ديل‬ ‫طريان كة زؤربةيان ذن و منداأل بون‪ .‬ئةمة جطة‬ ‫لةوةي هةمو ثةرستطا و زيارةتطا ئ َيزديةكان‬ ‫سوت َينران‪ .‬شايةني باسة‪ ،‬مريي كؤرة‪ ،‬كة‬ ‫بة دةم��ارط�يري��ي ئاييين ن��اوي دةرك���ردوة‪،‬‬ ‫ضةندين هيرَ شي ترسناكي ت��ري كردوةتة‬ ‫س��ةر مةسيحيةكان (س��وري��ان) لة ق��وش و‬ ‫تةلكةيف و تةلةسقيف و د َيهاتي دةوروبةري‬ ‫موسأل و هةروةها تورعابيدين و شارؤضكةي‬ ‫بازةبدآ‪ .‬جطة لةوةي لة بنة ِرةتدا مريي كؤرة‬ ‫مرينشينيةكةي خؤي لةسةر حسابي مرينشينية‬ ‫كورديةكاني دةوروبةر فراوان كردوة‪.‬‬ ‫ـ (حافيز ثاشا) ي دياربةكر و (رةشيد‬ ‫ثاشا) ي موسأل‪ ،‬هةولَيان دا ئ َيزديةكاني‬ ‫شةنطار ملكةض بكةن‪ ،‬كة دواي هةند َيك بةرطري‬ ‫سالَي (‪ )1837‬ئةو ئاماجنةيان بةدةست ه َينا‬ ‫َ‬ ‫موسلمانيان بةسةرةوة دانان‪،‬‬ ‫و ضاود َير َيكي‬ ‫دواي ئةوةي (‪ )34‬طوندي ناوضةي شةنطاريان‬

‫پەیوەندیی نێوان ئیسالم و ئایینی ئێزدی‪ ،‬یاخود موسڵمانان‬ ‫و ئێزدیان‪ ،‬تێرە لە توندوتیژی و ئەشكەنجە و راوەدونان‪،‬‬ ‫چونكە دەسەاڵتی ئیسالمی لە رابردودا لە چەندین‬ ‫هەڵمەتدا هێرشی كردوەتە سەر ئێزدیەكان و كوشت و‬ ‫كوشتار و قەسابخانەی دەرهەقیان ئەنجام داوە‬

‫تاآلن كرد و سوتاند‪ .‬سالَي (‪ )1844‬يش حافيز‬ ‫ثاشا هيرَ ش َيكي تري ك��ردةوة‪ .‬ئةمانةش بة‬ ‫ئاماذةي عومسانيةكان‪.‬‬ ‫هةمو هةلمَ ةت َيكيش لةمانة قةساخبانةي لـآ‬ ‫دةكةوتةوة‪ ،‬ئ َيزديةكانيش ثةنايان دةبرد بؤ‬ ‫ئةشكةوتةكان‪ ،‬كة لةو ثةناطانةيشدا بة دوكةأل‬ ‫و بة زةبري تؤث لةناودةبران‪ ..‬ئ َيزديةكان‬ ‫ن��اوب��ةن��او سكاآليان دةب���رد ب��ؤ نو َينةراني‬ ‫دةولَةتة ئورؤثاييةكان‪ ..‬تا لة كؤتاييدا سالَي‬ ‫(‪ )1847‬توانيان سةرجني لؤرد (سرتاتفؤرد)‬ ‫‪ Stratford‬رابك َيشن و لة ِر َييةوة ئيستةنبول‬ ‫دانبن َيت بة ئايينةكةياندا و لة خزمةتي‬ ‫سةربازي هةأل بو َيردر َين‪.‬‬ ‫ـ بةآلم سةخترتين هةلمَ ةتي ئةشكةجنة و‬ ‫رةشةكوذي‪ ،‬ئةوة بو كة ئ َيزديةكاني شةنطار‬ ‫و ش َيخان سالَي (‪ )1892‬توشي هاتن‪ ،‬لةاليةن‬ ‫سةرتيث (ع��وم��ةر ث��اش��ا) ـ��ةوة سةرتيث‬ ‫«ف��ري��ق» ي س��وث��اي ت��ورك��ي‪ ،‬ك��ة لةاليةن‬ ‫سولَتانةوة راسثيرَ درابو بؤ كؤمةلَ َيك كاروبار‬ ‫َ‬ ‫موسلدا‪ ،‬لةوانة‪:‬‬ ‫لة هةردو وياليةتي بةغداد و‬ ‫كؤكردنةوةي باجي ن��ةدراوي بيست ساأل‪،‬‬ ‫راطواستين دةشتةكيةكان و رازيكردنيان بة‬ ‫ذياني طوندنشيين‪ ،‬لةطةأل طؤ ِريين ئ َيزديةكاني‬ ‫شةنطار و ش َيخان لة بتثةرستيةوة بؤ ئيسالم‪.‬‬ ‫عومةر ثاشا كة ثياو َيكي دلَ ِرةق و كةللة ِرةق‬ ‫بو‪ ،‬ذمارةيةك لة سةرؤك و دةم ِراستاني ئ َيزديي‬ ‫بانطه َيشت كرد بؤ موسأل‪ ،‬بؤ دانيشتن َيكي‬ ‫(ئةجنومةني بة ِر َيوةبردن) و بة ئامادةبوني‬ ‫ذم��ارةي��ةك ث َيشةواي ئايينيي ئيسالمي و‬ ‫مةسيحي‪ .‬عومةر ثاشا لة دانيشتنةكةدا ئةو‬ ‫سةرؤكة ئ َيزديانةي سةرثشك كرد‪ :‬ئةطةر واز‬ ‫لة شةيتانثةرسيت به َينن ثلةوثايةي بةرز و‬ ‫رةزامةنديي خوايان دةست دةكةو َيت‪ .‬بةآلم‬ ‫ئةوان وةآلميان دايةوة كة واز ناه َينن‪ .‬ئيرت‬ ‫هةموياني خستة زيندانةوة‪ ،‬كة هةند َيكيان‬ ‫مردن‪ ،‬و هةند َيكيان رايان كرد‪ ،‬و هةند َيكي‬ ‫تريشيان لة ذ َير باري ئازارداندا بة روالَ��ةت‬ ‫شايةمتانيان ه َينا‪ .‬ئينجا سوثايةكي ناردة‬ ‫س��ةر طوندةكانيان و سةرثشكي ك��ردن لة‬ ‫َ‬ ‫موسلمانبون و مردندا‪ ،‬ئيرت نزيكةي‬ ‫ن َيوان‬ ‫َ‬ ‫(‪ )500‬ثياويان لـآ كوذرا و ذن و منالةكانيان‬ ‫بةديل طريان‪ .‬ذمارةيةكي زؤريان لة ترساندا‬ ‫َ‬ ‫موسلمان‪ ،‬و ناضار كران ث َينج فة ِرزةي‬ ‫بونة‬ ‫نو َيذ و ئةركة ئايينيةكاني تر ج َيبةجآ بكةن‬ ‫و‪ ،‬مةاليان بؤ ه َينرا بؤ ئةوةي مندالَةكان فيرَ ي‬ ‫بريوباوة ِري ئيسالمي بكةن‪ .‬جطة لةمانةش‬ ‫مةزارطاكانيان روخ َينران‪ ،‬بة تايبةتي ئةوانةي‬ ‫بةحزاني و بةعشيقة‪.‬‬ ‫هةلمَ ةتي كوشتار و ئةشكةجنة بؤسةر‬ ‫ئ َيزديةكان هةتا سةرةتاي سةدةي بيستةميش‬ ‫ب�����ةردةوام ب��و‪ ،‬ك��ة س��الَ��ي (‪ )1918‬يش‬ ‫عومسانيةكان ه َيز َيكيان بة سةرؤكايةتيي‬ ‫(ئيرباهيم بةط) ناردة سةر ضياي شةنطار‪،‬‬ ‫و لة جةنط َيكي نابةرامبةردا ئ َيزديةكان بة‬ ‫ضةكة ساكارةكاني خؤيان روبة ِرويان بونةوة‪،‬‬ ‫سةرةجناميش (‪ )130‬كةسي ئ َيزدي كوذران و‬ ‫زياني مادديي طةورةشيان لـآ كةوت(‪.)10‬‬ ‫پەراوێز‪:‬‬ ‫(‪ )1‬ياقوت‪ ،‬احلموي‪ ،‬معجم البلدان‪ .‬ب�يروت‪ :‬دار‬ ‫صادر‪ .‬الطبعة الثانية‪ .1995 ،‬جـ‪ ،2 .‬ص‪.432 .‬‬ ‫ابن عبد احلق‪ ،‬مراصد االطالع على أمساء االمكنة‬ ‫والبقاع‪ .‬بريوت‪ :‬دار اجليل‪ .‬الطبعة األوىل‪ 1412 ،‬هـ‪ .‬جـ‪.‬‬ ‫‪ ،2‬ص‪.509 .‬‬ ‫(‪ )2‬العمري‪ ،‬ابن فضل اهلل‪ ،‬مسالك األبصار يف ممالك‬ ‫األمصار‪ .‬حتقيق‪ :‬كامل سلمان اجلبوري‪ .‬بريوت‪ :‬دار‬ ‫الكتب العلمية‪ .‬جـ‪ ،3 .‬ص‪.207 .‬‬ ‫(‪ )3‬ابن حوقل‪ ،‬صورة األرض‪ .‬بريوت‪ :‬دار صادر‬ ‫(أوفسيت عن طبعة ليدن‪ .)1938 ،‬جـ‪ ،1 .‬ص‪،169 .‬‬ ‫جـ‪ ،2 .‬ص‌ص‪.370 ،297 .‬‬ ‫(‪ )4‬ابن الفقيه‪ ،‬البلدان‪ .‬حتقيق‪ :‬يوسف اهلادي‪.‬‬ ‫بريوت‪ :‬عامل الكتب‪ .‬الطبعة األوىل‪ .1996 ،‬ص‪.179 .‬‬ ‫(‪ )5‬ابن خرداذبه‪ ،‬املسالك واملمالك‪ .‬بريوت‪ :‬دار‬ ‫صادر (أوفسيت عن طبعة ليدن‪ .)1889 ،‬ص‪.245 .‬‬ ‫(‪ )6‬البالذري‪ ،‬فتوح البلدان‪ .‬بريوت‪ :‬دار ومكتبة‬ ‫اهلالل‪ .1988 .‬ص‪( :323 .‬فتح املوصل)‪.‬‬ ‫(‪ )7‬ابن الفقيه‪ ،‬البلدان‪ .‬ص‌ص‪.177 ،176 .‬‬ ‫(‪ )8‬ابن األثري‪ ،‬الكامل يف التاريخ‪ .‬حتقيق‪ :‬عمر عبد‬ ‫السالم تدمري‪ .‬بريوت‪ :‬دار الكتاب العربي‪ .‬الطبعة األوىل‪،‬‬ ‫‪ .1997‬جـ‪ ،2 .‬ص‪.349 .‬‬ ‫(‪ )9‬ابن خلكان‪ ،‬وفيات األعيان وأنباء أبناء الزمان‪.‬‬ ‫حتقيق‪ :‬إحسان عباس‪ .‬بريوت‪ :‬دار صادر‪ .‬جـ‪ ،3 .‬ص‪.‬‬ ‫‪.254‬‬ ‫(‪ )10‬بۆ كورتەی مێژوی ئەشكەنجەی ئێزدیان‪،‬‬ ‫بڕوانە‪:‬‬ ‫‪Joseph, Isya, Devil Worship:‬‬ ‫‪The Sacred Books and Traditions‬‬ ‫‪of the Yezidiz. Boston; R.‬‬ ‫‪G. Badger, 1919. Chap. VII:‬‬ ‫‪Persecution, pp. 205-9.‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪5‬‬

‫خو َيندنةوةى ئاين‬

‫ڕۆحیگەری و پۆستمۆدێرنیزم‬ ‫ئازاد قەزاز‬

‫(‪)2-2‬‬ ‫هەر لەم سەردەمەدا كە ئایین لە نێوان‬ ‫ملمالنێی سیاسی و سەلەفی و جیهادی‬ ‫زوقم گرتوویەتی‪ ،‬ئایین بۆ بەرژەوەندیی‬ ‫دەس��ەاڵت��ی سیاسی و كۆمەاڵیەتی و‬ ‫كەلتووری خاپوور ك��راوە‪ ،‬ڕۆحیگەری‬ ‫تیایدا مرێنراوە‪ ،‬تا ئەو ئاستەی خودایان‬ ‫بە مەرگا هێناوە‪ ،‬گرنگە مرۆڤ بۆ الی ئەو‬ ‫شوێنەی خۆی بگەڕێتەوە كە مرۆڤبوونی‬ ‫خۆی پێدەبەخشێتەوە‪ ،‬هوشیارانە بۆ‬ ‫الی خودای دەباتەوە‪ .‬ئەگەر كۆمەڵگەی‬ ‫ئێمە هێشتا نەگەشتبێتە پۆستمۆدیرنەی‬ ‫ڕۆژئاوا و لە سەدەی ناوەڕاستی جیهانی‬ ‫ئیسالمیش دواكەوتووتر بێت‪ ،‬هەر ڕێگەی‬ ‫لێناگرێ تا بۆ الی خۆی بگەڕێتەوە و‬ ‫ب��ەو شوێنەی خ��ۆی كە خ��ودی خۆی‬ ‫تێدایە‪ ،‬ئاشنابێتەوە‪ .‬م��رۆڤ لەوەتی‬ ‫هەیە‪ ،‬ڕۆحیگەری لەگەڵدایە‪ ،‬جەنجاڵیی‬ ‫ژی��ان و خۆزگە زۆر و زەبەندەكانی‪،‬‬ ‫خۆی لەبیر خۆی دەباتەوە و خوداش لە‬ ‫خۆی دووردەخاتەوە‪ .‬دەسەاڵتی سیاسی‬ ‫لەمەڕ خۆمانیش هەر ئەمەی گەرەكە كە‬ ‫مرۆڤ لە خۆی دووركەوێتەوە‪ ،‬تا بیكاتە‬ ‫دابەستە بۆ مەرامەكانی خۆی و خۆی لەو‬ ‫دەسەاڵتەدا بهێڵێتەوە‪.‬‬ ‫دیوێكی ت��ری ڕۆحیگەری بە گرنگ‬ ‫دەزانم لێرەدا بیخەمەڕوو‪ ،‬لەبەر ئەوەی‬ ‫ڕەنگە لەم بۆچوونەی س���ەرەوەدا‪ ،‬وا‬ ‫كەوتبێتەوە كە فەلسەفەی مۆدێرنە‪،‬‬ ‫دژ بە ڕۆحیگەری وەستابێتەوە و هیچ‬ ‫گرنگییەكی پێنەدابێت‪ .‬نا؛ بۆچوونەكەمان‬ ‫نابێت ئ��ەوەی لێبكەوێتەوە‪ ،‬چونكی‬ ‫بنەڕەتی نەك هەر فەلسەفەی مۆدیرن‪،‬‬ ‫بەڵكو فەلسەفە ه��ەر ل��ە س��ەرەت��اوە‬ ‫تاوەكی ئێستاش‪ ،‬گرنگی بەو الیەنەی‬ ‫م��رۆڤ داوە كە م��رۆڤ دەك��ات��ەوە بە‬ ‫م���رۆڤ‪ ،‬م��رۆڤ دەك��ات��ەوە ب��ە خ��ۆی‪.‬‬ ‫مەبەستی پێشەوە لەوەدایە كە فەلسەفە‬ ‫لە ژێر دەستی زانستی سروشتیدا لە‬ ‫ڕێ��ڕەوی سەرەكی خۆی الیدابوو‪ .‬وەك‬ ‫(مارتین هایدگەر) ڕایگەیاند؛ فەلسەفە‬ ‫دەبێت بە میتۆدی خۆی بیربكاتەوە‪،‬‬ ‫نەك بە میتۆدی زانستی سروشتی كە‬ ‫لەسەردەمی مۆدێرنەدا باڵی بەسەر گشت‬ ‫الیەنەكانی ژیاندا كێشابوو(‪.)8‬‬ ‫لە كتێبی ڕۆحیگەریدا‪ ،‬پسپۆڕێكی‬ ‫ئەو بوارە (كەیس وایمان) پڕۆفیسۆر لە‬ ‫زانكۆی (نایمێخن) لە هۆڵەندا‪ ،‬بە درێژی‬ ‫پەیوەندیی نێوان فەلسەفە و ڕۆحیگەری‬ ‫ڕووندەكاتەوە‪ .‬بە بۆچوونی (وایمان) هەر‬ ‫زۆر لە دێرەوە پەیوەندییەكی خۆڕسكانە‬ ‫لە نێوان فەلسەفە و ڕۆحیگەریدا لە‬ ‫ئارادابووە‪ .‬هەر لە بنەڕەتەوە فەلسەفە‬ ‫كۆشاوە تا خۆپارێز بێت كە لە زمانی‬ ‫گریكی كۆندا وشەی (ئێڤسێڤیا)ی بۆ‬ ‫بەكارهێنراوە‪ ،‬هەمان مانا‪ ،‬لە زمانی‬ ‫عەرەبیدا بە وشەی (تەقوا)لێكدراوەتەوە‪.‬‬ ‫هەروەها لە ناو زمانی فەلسەفەی كۆندا‬ ‫هەر لە (ئەفالتونەوە) بیگرە تا دەگاتە‬ ‫(ئەریستۆ) و (پلۆتینۆ) و (پالتۆ‬ ‫نوێكان)‪ ،‬وشەیەكی تری وەك (تیۆریا)‬ ‫بەكارهاتووە كە بۆ بە هەقیقەت گەیشتن‬ ‫ی��ان هەقیقەتناسین بەكارهێنراوە‪،‬‬ ‫بە درێژایی مێژووی میتافیزیكا‪ ،‬ئەو‬ ‫مەبەستە دوا ئامانجیان ب���ووە(‪.)9‬‬ ‫واتە هەر وەك ئایین بۆتە فەلسەفەی‬ ‫گشتەی خەڵكیی‪ ،‬فەلسەفەش بۆتە‬ ‫ئایینێك بۆ دەستەبژێر و بیرمەندان‪،‬‬ ‫ن��ەك وەك ئ��ەوەی كە ب��اوە فەلسەفە‬ ‫بووبێتە دەروازەی����ەك بۆ هەڵڕشتنی‬ ‫ئارەزووەكانیان‪ ،‬فەلسەفە گۆڕەپانێك‬ ‫نەبووە بۆ بەڕەڵاڵبوون‪ ،‬بەڵكو فەزایەك‬ ‫بووە بۆ ئازادبوون‪ ،‬ئازادبوونێك كە لە‬ ‫ناخەوە تەنها فەیلەسوفەكان خۆیان‬ ‫دەركیان پێكردووە‪ .‬بەم مانایە وشەی‬ ‫(ئێڤسێڤا) و (تیۆریا) یان بەكارهێناوە‪،‬‬ ‫كە كارو كردەوە و مەشقی تایبەتییان‬ ‫لە پشت ئەو وشانەشەوە مەبەست بووە‪.‬‬

‫پرۆفیسۆر (وایمان) بڕوای وایە كاتێ‬ ‫كە بە ڕووكار و لەسەر توێژی سەرەوەی‬ ‫فەلسەفەی مۆدێرن بڕوانیت‪ ،‬ناحەزییەك‬ ‫ل��ە ن��ێ��وان ڕۆح��ی��گ��ەری و فەلسەفەدا‬ ‫دەبینیتەوە‪ ،‬وەل��ێ ك��ە ب��ە قوواڵیی‬ ‫فەلسەفەدا شۆڕدەبیتەوە‪ ،‬لە ڕاستیدا وا‬ ‫نییە و تێڕوانینێكی هەڵەیە‪ .‬بەڵێ لە ژێر‬ ‫كاریگەری زانستی سروشتیدا فەلسەفەی‬ ‫مۆدێرن ئەو ڕەنگەی لە خۆی گرتبوو‬ ‫كە گوایە لەگەڵ ئایین و ڕۆحیگەریدا‬ ‫ئاشنایەتی لە نێوانیاندا نەبووبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بە داهێنانی فینۆمینۆلۆژیا‪ ،‬فەلسەفە‬ ‫گەڕایەوە سەر میتۆدی خۆی و هەنوكە‬ ‫لە ڕاڕەوی خۆیدا گ��وزەردەك��ات‪ .‬ئەو‬ ‫پرۆفیسۆرە ل��ەوەش دوورت��ر دەڕوات و‬ ‫دەڵێ‪:‬؛ سۆفیگەری سەدەی ناوەڕاست‬ ‫بەتایبەتی سۆفیانی وەك (ئیكهارت و‬ ‫ڕووسبۆرس و ئەوانی تر) كاریگەریی‬ ‫گ��ەورەی��ان لەسەر فەیلەسوفانی وەك‬ ‫(ن��ی��ك��ۆالس ڤ��ان ك��ی��وس‪ ،‬گ��ی��ۆردان��ۆ‬ ‫ب��رون��ۆ‪ ،‬س��پ��ی��ن��ۆزا‪ ،‬دی��ك��ارت‪ ،‬هیگڵ‬ ‫ت��ا دەگ��ات��ە ه��ای��دگ��ەر) جێهێشتووە‪.‬‬ ‫گرنگیی فینۆمینۆلۆژیا ل��ەوەدای��ە كە‬ ‫ئ���ەم پ��رۆف��ی��س��ۆرە ج��ەخ��ت��ی ل��ەس��ەر‬ ‫دەك��ات��ەوە؛ ئەوەیە كە فینۆمینۆلۆژیا‬ ‫چ��او زۆر دەبڕێتە ئەزموونی م��رۆڤ‪،‬‬ ‫چونكی ه��ەر بیرمەندێك‪ ،‬ئەزموونی‬ ‫ڕۆحیگەرییانەی خ��ۆی‪ ،‬وەك دیوێكی‬ ‫كاریگەری بیركردنەوەی فەلسەفی لەسەر‬ ‫هوشیاریبوون‪ ،‬بە ڕوون��ی دەبینێت‪.‬‬ ‫ب��ۆ ن��م��وون��ە وەك (وای���م���ان) دەڵ��ێ؛‬ ‫هەندێ فەیلەسووفی وەك (بێرگسۆن‪،‬‬ ‫یاسپەرس‪ ،‬هایدگەر) ب��اوەڕی��ان وایە‪:‬‬ ‫هوشیاربوونێكی سۆفیگەرییانە‪ ،‬بڵندترین‬ ‫ج���ۆری ب��ی��رك��ردن��ەوەی��ە‪ .‬ئ��ەم��ە جگە‬ ‫لەوەی كە هەر خودی فەلسەفە خۆی‪،‬‬ ‫بیركردنەوەیە لە ڕێگەی ئەزموونەوە‬ ‫و بیركردنەوەیە بە ئ��ەزم��وون��ەوە‪ .‬بە‬ ‫واتایەكی تر ئەزموونی ڕۆحیگەرییانەی‬ ‫فەلسەفییانە‪ ،‬ئەزموونێكە خ��ۆی لە‬ ‫یەكانەگی‪ ،‬بوونەگیی‪ ،‬بەختەوەری‪،‬‬ ‫خۆشەویستی و مەرگدا دبینێتەوە(‪.)10‬‬ ‫ئەزموونی لەم چەشنە كە بەردەوام لە‬ ‫مرۆڤێكدا خۆی دەرخات‪ ،‬تیا هەڵقوڵێت‪،‬‬ ‫بیوروژێنێت‪ ،‬ئۆقرەی لێدەبڕێت و هەر‬ ‫بڵندی دەكات‪ ،‬وەلێ وەك وتمان بەرەو‬ ‫ئاسمان نا‪ ،‬بەڵكو بەناخی خۆیدا بەسەر‬ ‫گشت شتەكاندا خ��ۆی ب��ەرزدەگ��رێ‪،‬‬ ‫چونكی ب��ەردەوام خۆی دەناسێ‪ .‬وەك‬ ‫نموونەی ئەو مەشق و خۆگرتنەوەیەی كە‬ ‫لە ناو فەیەلسووفان باوبووە‪ :‬خۆڕاهێنان‬ ‫لە سەر فەزیلەت‪ ،‬كەم خواردنی‪ ،‬خۆ‬ ‫دوورگرتن لە زۆركردنی موڵك و ماڵ‬ ‫و ڕاگیركردنی ئارەزووەكانیان‪ .‬تەنانەت‬ ‫فەیلەسووفێكی سەردەمی نوێی وەك‬ ‫(مارتین هایدگەر) ئەوەی ڕاگەیاندووە‪،‬‬ ‫بیركردنەوەش دەبێت خۆپاریزی خۆی‬ ‫هەبێت‪ ،‬ئ��ەوی��ش ب���ەوەی ك��ە پرسیار‬ ‫هەبێت‪ ،‬دەڵێت‪ :‬پرسیاركردن تەقوای‬ ‫بیركردنەوەیە؛‪ ،‬واتە لە پرسیاركردندا‬ ‫بیركردنەوە دەگاتە ئەو شوێنەی كە‬ ‫دەبێت مرۆڤ بیری تێدا بكاتەوە‪ .‬بەم‬ ‫جۆرە مرۆڤ درزێك دەكاتە ئاسۆوە‪ ،‬كە‬ ‫وەك (ئیكهارت) وتەنی‪( ،‬هایدگەر)یش‬ ‫دووبارەی دەكاتەوە‪ ،‬دەڵێ‪ :‬مرۆڤ بەم‬ ‫چەشنە دەگاتە خاوێنبوونێك (صفاء)‬ ‫كە بە پەرۆشەوە ب��ەردەوام لە ناخەوە‬ ‫گوێ لەو دەنگە دەگرێت‪ ،‬هەمیشە بانگی‬ ‫كردووین‪ ،‬داوادەكات كە (ڕازی) بوون لە‬ ‫(ون) بوون ڕزگاربكەن(‪.)11‬‬ ‫ك��ە دەڵێین ئ��ەزم��وون‪ ،‬ه��ەر وەك‬

‫ئایین بێ رۆحیگه‌ری‪ ،‬سته‌مکاری ئاینی به‌رهه‌مده‌هێنێت‬

‫نموونە هەندێ فەیلەسووف دەخەینە‬ ‫بەرچاو تا لەوە تێبگەین ئەوانە چۆن‬ ‫سەرچاوەی بوون یان بنەڕەتی بوونیان‬ ‫ئەزموونكردەوە‪ ،‬لە هەمانكات مرۆڤ‬ ‫بە گشتی ئ��ەو بنەڕەتەی وەك خودا‬ ‫پێشنیازكردووە‪ :‬پڕۆفیسۆر (كەیس‬ ‫وایمان) لە فەلسەفەی كۆنەوە بیگرە‬ ‫تا دەگاتە فەلسەفەی نوێ‪ ،‬هەر یەكە‬ ‫و هەست بە بوونی خودا‪ ،‬بە چەشنێكی‬ ‫تایبەتی خۆیان گوزارشتیان لەو ئەزموونە‬ ‫ك���ردووە‪ .‬بۆ نموونە (هیراكلیتوس)‬ ‫گشت دژە بەشەكان ی��اخ��ود هەموو‬ ‫شتە ج��ی��اوازەك��ان��ی ل��ە یەكبوونێكدا‬ ‫دیوەتەوە‪ ،‬واتە وا هەستی پێكردووە‪،‬‬ ‫كە الی خەڵكی ئاسایی بەجۆرێكی تر‬ ‫دەرك��ەت��ووە‪ ،‬ئەفاڵتوون ئەو خودایەی‬ ‫لە شێوەی چ��اك و خاوێنێكدا دەرك‬ ‫پێكردووە كە هەموو شتێك لە وەوە پەیدا‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەرستۆ وای دەبینێت كە خودا‬ ‫وەك بیركارێكی بیركەرەوە بوونەوەرێكی‬ ‫زەروری‪ ،‬كامڵ و بوونێكی بێ هۆكارە‪،‬‬ ‫كە خۆی پڕ بە بوونی خۆیەتی‪ ،‬دیكارت‬ ‫لە ناخی خۆیەوە هەست بەوە دەكات‬ ‫كە خودا كامڵ و ئاشكرایەكی بێكۆتایە‪،‬‬ ‫الیبنیز لە ئاسۆیەكدا وا دەبینێت كە‬ ‫خودا مەزنترین مۆنادێكە (تاكە گەوهەر)‬ ‫كە گشت مۆنادەكانی تر لەخۆدەگرێت‪،‬‬ ‫سپینۆزا خودا وەك گەوهەرێكی هەبووی‬ ‫خ��ۆڕس��ك دەبینێت‪ ،‬ك��ە بێئەنداز و‬ ‫بێئەژمار وردە بەشی(مۆدی) لە خۆیدا‬ ‫ه��ەڵ��گ��رت��ووە‪ ،‬ك��ان��ت خ���ودا ل��ە شێوە‬ ‫چاكێكی مەزنی ئەوتۆدا دەبینێتەوە كە‬ ‫دوا ئامانجی هەمووانە‪ ،‬الی هیگڵ خودا‬ ‫دەبێتە ڕۆحێكی ڕەها‪ ،‬بەاڵم بۆ بێرگسۆن‬

‫خودا دەبێتە وزەیەكی هەمیشەیی ژیان‬ ‫كە دنیای لێوە هەڵدەقوڵیت‪( ،‬وایتهید)‬ ‫دەبێژێ خودا ئەوەیە كە هەر هەبووە‬ ‫و هەقیقەتیش هەر بەو پڕدەبێتەوە‪،‬‬ ‫(ی���اس���پ���ەرس) وەك ب��ڵ��ن��دی گشت‬ ‫بڵندبووەكان خودا ئەزمووندەكات(‪.)12‬‬ ‫ئ��ەم��ان��ە بەگشتی ن��م��وون��ەی چەند‬ ‫فەیلەسووفێك ب���وون‪ ،‬ل��ە ئەزموونی‬ ‫ڕۆحیگەری خۆیانەوە‪ ،‬خودایان جارێكیتر‬ ‫دیوەتەوە‪ .‬كاتێ كە دەڵێین بەو شێوەیە‬ ‫خودایان دیوە‪ ،‬ئاوها هەستیان بە بوونی‬ ‫خودا ك��ردووە‪ ،‬ئەزموونی خودایان بەو‬ ‫جۆرە كردووە‪ ،‬مەبەست ئەوە نییە كە‬ ‫بەچاوی سەریان خودیان بینیوە یان‬ ‫بەهەقیقی ئەو خودایەیان وەك خۆی‬ ‫دەرك پێكردووە‪ .‬نا نەخێر؛ مەبەستەكە‬ ‫ئەوەیە كە بوونی خودا الی ئەوان وەك‬ ‫هاوكێشیەك كە دەرنجامی ئەزموونی‬ ‫تایبەتی خۆیان جیهانبینییەكیان بۆ‬ ‫دەخوڵقێت كە خودا لەو جیهانبینییەدا‬ ‫بەو شێوەیەی وێنایان كردووە‪ ،‬جێگەی‬ ‫دەبێتەوە و مانایەك وەردەگرێت‪.‬‬ ‫لێرەدا میتافۆرەكەی مەوالنای ڕۆمی‬ ‫دێ��ت��ەوە ی��ادم��ان‪ ،‬كاتێ ك��ە ب��اس لە‬ ‫هەقیقەت دەك��ات‪ ،‬ئ��ەو هەقیقەتە بە‬ ‫فیلێك دەشوبهێنێت‪ .‬مەبەستی ئەو‬ ‫لەو هەقیقەتەیە كە ڕەهایە و مرۆڤ‬ ‫بە ناڕەهایی خۆی‪ ،‬هەر شوێنێكی لەو‬ ‫ڕەهایە بۆ ئەزموون دەكرێت‪ ،‬چونكی‬ ‫توانای ئەوەی نییە تەواوی ئەو هەقیقەتە‬ ‫ئەزموون بكات‪ .‬ڕۆمی لەو میتافۆرەدا‬ ‫چاو وەك دەروازەی��ەك بۆ زانینی ڕەها‬ ‫دەبینێت‪ ،‬كاتێ ئەو چاوە كارا نەبێت یان‬ ‫داخرابێت‪ ،‬ڕەنگە هەر نەشبووبێت‪ ،‬ئیدی‬

‫مرۆڤ بەناچاری بەدەستی لە ڕێگەی‬ ‫هەستی بەركەوتن‪ ،‬دەبێت ئەزموونی‬ ‫فیلێك بكات كە لەبەر دەستیدایە تا‬ ‫بتوانێ بیناسێنێ‪ .‬ئ��ەو كەسەی كە‬ ‫دەستی بەر گوێیەكی فیلەكە دەكەوێ‪،‬‬ ‫ئەزموونی خۆی وا دەگێڕێتەوە دەستی‬ ‫بەر شتێكی پان و نەرموشل بكەوێت‪.‬‬ ‫ئەو كەسەی دەستی بەر كلكی فیلەكە‬ ‫دەكەوێت‪ ،‬ئەزموونی خۆی وا دەگێرێتەوە‬ ‫كە دەستی بەر شتێكی باریكی تووكدار‬ ‫كەوتبێت‪ .‬ئ��ەوەی دەستی بەر قاچی‬ ‫فیلەكە دەكەوێت و ئەوەشی بەر سكی‬ ‫فیلەكە بكەوێت‪ ،‬ئ��ەوا هەر یەكەو بە‬ ‫چەشنێك ئەزموونی خۆیان دەگێڕنەوە‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم ئ���ەوەی ك��ە گرنگە ب��ۆ م��رۆڤ‬ ‫ئەوەیە؛ كاتێ كە هەقیقەت هەرچۆنێك‬ ‫ب��ووە‪ ،‬ئەزموون دەك��ات‪ ،‬پێش هەموو‬ ‫شتێك ئەزموونی خۆی دەكات‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫بەركەوتنی ئەو بۆ هەقیقەت‪ ،‬خۆیشی بەر‬ ‫خۆی دەكەوێت‪ .‬كەواتە ئەگەر خودا ئەو‬ ‫هەقیقەتە بێت كە لە پێشەوە ئاماژەمان‬ ‫بۆ كرد‪ ،‬ئەگەر خودا ناسین ئەو ئەزموونە‬ ‫بێت كە م��رۆڤ لێی دەگ��ەڕێ و بەرەو‬ ‫ئ��ەوێ س��ەردەك��ەوێ‪ ،‬ئەگەر م��رۆڤ بە‬ ‫ناچاری پێویستی بە بناغەیەكی ماریفی‬ ‫هەبێ‪ ،‬تا خۆی لەسەر ڕاگ��رێ‪ ،‬ئەگەر‬ ‫وەك لەپێشەوە وتمان فینۆمینۆلۆژیا ئەو‬ ‫میتۆدە فەلسەفییە بێ كە لە ئەزموونی‬ ‫فەیلەسووفان دەگ��ەڕێ تا لەوێوە لەو‬ ‫هەقیقەتە بگات و ئارام بگرێ‪ ،‬ئیتر بۆ‬ ‫لێرەوە گشت ئەو ئەزموونانە ڕەوایەتی‬ ‫خۆیان وەرنەگرن و پلورالیسم (فرەیی)‬ ‫نە خوڵقێ و رێالتیڤیسم(ڕێژەگەرایی)‬ ‫یش نەبێتە ئەو بناغەیەی پۆستمۆدێرنە‬

‫هەر لەم سەردەمەدا كە ئایین لە نێوان ملمالنێی سیاسی و سەلەفی و‬ ‫جیهادی زوقم گرتوویەتی‪ ،‬ئایین بۆ بەرژەوەندیی دەسەاڵتی سیاسی و‬ ‫كۆمەاڵیەتی و كەلتووری خاپوور كراوە‪ ،‬ڕۆحیگەری تیایدا مرێنراوە‬

‫خوازیارییەتی؟‬ ‫بۆ ئەوەی ناوەڕۆكی بابەتەكەی خۆمان‬ ‫لە نێوەندی ئەو شرۆڤەی س��ەرەوەدا‪،‬‬ ‫وننەكەین‪ ،‬دەگەڕێینەوە الی (نیتچە‬ ‫و هایدگەر) كە بە مێژووی سێ هەزار‬ ‫ساڵەی فكری ڕۆژئ��اوادا دەچنەوە و لە‬ ‫وێوە ڕەخنە ئاڕاستەی مۆدێرنە دەكەن‪،‬‬ ‫كە وەك دەڵێن ئیتر ئ��ەوە سەرەتایە‬ ‫بۆ ناونانی قۆناخێكی نوێ لە فكری‬ ‫ڕۆژئاوا بە پۆستمۆدێرنیسم‪ .‬بەاڵم پێش‬ ‫ئەوەی ئەم سەردەمە بە پۆستمۆدێرنیسم‬ ‫بناسێنرێت‪ ،‬فكری ڕۆژئاوا بە بۆچوونی‬ ‫نیتچە بە ئاڕاستەیەكدا ڕۆشتووە كە‬ ‫تاوەكو ئیمڕۆكە بگاتە نیهیلیسم‪ .‬لە‬ ‫پێشەوە نیتچە پێی وتین نیهیلیسم چ‬ ‫مانایەكی الی ئەو هەیە‪ ،‬وەك (كەیس‬ ‫ڤویك) دەڵێ نیهیلیسم الی نیتچە بە‬ ‫كورتییەكەی دەكاتە ئەزموونێكی بێ‬ ‫مانایی(‪ .)13‬واتە ئەو ئاڕاستەیەی كە‬ ‫فەلسەفەی كۆن بە گشتی و فەلسەفەی‬ ‫مۆدێرن بە تایبەتی گرتبوویە بەر‪ ،‬بە‬ ‫بۆچوونی نیتچە مرۆڤی بەرەو بێ مانایی‬ ‫بردووە‪ ،‬چونكی وەك هایدگەر وتەنی‪،‬‬ ‫فەلسەفە لە ڕاڕەوی تایبەتی خۆی‬ ‫الیدابوو‪ .‬وات��ە هەر وەك لەسەرەتاوە‬ ‫ئاشكرامان كرد؛ هەرچەندە پۆستمۆدێرن‬ ‫جۆرێك لە یاخیبوون بوو لە مۆدیرنیسم‪،‬‬ ‫بەاڵم لە هەمانكاتدا قەیرانێكیش بووە‬ ‫بۆ مرۆڤ‪ ،‬ئەو قەیرانەش ئەزموونێكی‬ ‫ب��ە م���رۆڤ ب��ەخ��ش��ی ك��ە نیتچە بە‬ ‫ئ��ەزم��وون��ی نیهیلیسمی ن���اوی ب��رد‪.‬‬ ‫لێرەوەیە دەڵێن نیتچە سرووش بەخشی‬ ‫پۆستمۆدێرنیسمە بووە‪ .‬بە هەرحاڵ ئێمە‬ ‫لەپێشەوە ئەوەشمان دركاند كە فەلسەفە‬ ‫هەروا فەلسەفەیەك نییە لە بابەتێكی‬ ‫ڕووت بڕوانێت و ئ���ەوەی دەیبینێت‬ ‫لە ڕێ��ی زم��ان هەڵیبێنێتەوە‪ ،‬بەڵكو‬ ‫فەیلەسووف ئەزموونێكیشی هەڵگرتووە‬ ‫كە لەگەڵیدا دیتنەكەی ڕەنگڕێژدەكات‪.‬‬ ‫ئێمە لێرەدا ئەوەمان بۆ ڕووندەبێتەوە‪،‬‬ ‫كە لەوە دەچێت هەندێ فەیلەسووفی‬ ‫سەردەمی پۆستمۆدێرنی وەك هایدگەر‬ ‫و نیتچە و ڕەنگە هەندێكی تر هەبن‪،‬‬ ‫چاوەڕوانی ئاستێكی زۆر بڵند بووبێتن‬ ‫لە مرۆڤی ئەم سەردەمە‪ ،‬ئەگین ئەوان‬ ‫بە بەراورد لەگەڵ چ كۆمەلگە و مرۆڤێ‪،‬‬ ‫وا ئەوان هێندە لە كۆمەڵگەی خۆیان بێ‬ ‫ئومیدبوون! جا ئەگەر بەراوردێ لە نێوان‬ ‫كۆمەڵگەی خۆیان و كۆمەڵگەی لە مەڕ‬ ‫خۆمان بكەن‪ ،‬چ جیاوازییەك لە نێوان‬ ‫ئەم دوو جۆر مرۆڤە دا بەدیدەكەن!‬ ‫ئ��ەگ��ەر چ��ی ڕۆژئ����اوا گەشتبێتە ئەو‬ ‫ئاستەی نەبووبێتە جێگە ڕەزامەندی ئەو‬ ‫فەیلەسووفانە‪ ،‬بەاڵم تا ئیستاش ئێمە‬ ‫هەر جارێ لەوێوە بۆن و بەرامی مرۆڤ‬ ‫دێ بەسەرمانا‪ ،‬لە كۆمەڵگەی لە مەڕ‬ ‫خۆمان‪ ،‬بۆگەنی مرۆڤێ كە دەمێكە لە‬ ‫ناو مەرگا دەژی‪ ،‬دێ بەسەرمانا‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ئەوان بێ مانایی ژیان ئازاریان دەدات‪،‬‬ ‫ئەوا الی ئێمە هەر ژیانی مرۆڤانەمان نییە‬ ‫تا مانای بێ یان نەبێ‪ .‬گومان لەوەدا‬ ‫نییە بێ ماناییترینی بێ ماناكان‪ ،‬ئەوەیە‬ ‫مرۆڤی دەسەاڵتدار مرۆڤەكانی خوار خۆی‬ ‫بە سوكببینێت و لە ئاستی مرۆڤبوونیاندا‬ ‫وەك خۆیان نەیانبینێ‪ ،‬ئەمەیە كێشەی‬ ‫بنەڕەتیی ئێمە‪ ،‬ئەو جیهانەی لە مەڕ‬ ‫خۆمان‪ .‬ئایا ئێمە لە سەدەی ناوەڕاستدا‬ ‫دەژین‪ ،‬یان ئەوالتریش چووین!؟ ئیتر‬ ‫باسی مۆدێرنیسم و پۆستمۆدێرنیسم بۆ‬ ‫كێ بەرین و ڕوو لە كوێ بكەین؟‬ ‫پەراوێزەكان‪:‬‬ ‫دەتوانی ئەو بۆچوونەی مارتین هایدگەر ‪8‬‬ ‫‪ (Fenomenologie en‬ل��ەم کتێبەدا‬ ‫)‪Theologie, Damon 2001‬‬ ‫‪.‬بخوێنیتەوە‬ ‫‪9‬‬ ‫‪Kees‬‬ ‫‪Waaijman,‬‬ ‫‪Spiritualiteit, Kampen 2003,‬‬ ‫ه��ەم��ان س��ەرچ��اوەی پێشوو‪p.3 10 ،‬‬ ‫‪.‬پ‪٣٩٦-٣٩٥.‬‬ ‫هەمان سەرچاوەی پێشوو‪ ،‬پ‪11 95.٣٩٦.‬‬ ‫هەمان سەرچاوەی پێشوو‪ ،‬پ‪12 -٤٢٧.‬‬ ‫‪٤٢٨.‬‬ ‫‪Bart Voorsluis, Spiritualiteit‬‬ ‫‪en‬‬ ‫‪postmodernisme,‬‬ ‫‪Amsterdam, p.68 13‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫فۆكۆ‪:‬‬ ‫هێلن فرایا‬ ‫و‪ .‬مستەفا زاهیدی‬ ‫میش���ێل فۆكۆ ل���ەم وانەی���ەدا كە لە‬ ‫ژێنی���وەری ب���ۆ مارچ���ی ‪ 1976‬واتە لە‬ ‫نێوان باڵوبوونەوەی كتێبی دیس���پلین و‬ ‫س���زا و كتێبی «ویس���ت بۆ زانین» لە‬ ‫كلژدۆفرانس گوتوویەت���ەوە‪ ،‬دەپەرژێتە‬ ‫س���ەر پرس���ی گونجاوبوون���ی مۆدێل���ی‬ ‫جەنگ لە ش���یكاریكردن و لێكدانەوەی‬ ‫پەیوەندییەكانی دەسەاڵت‪ .‬بەم شێوەیە‬ ‫دەس���ت دەكاتەوە بە رەخنەی مێژوویی‬ ‫لە نەریتی مافی سروش���تی‪ ،‬واتە نموونە‬ ‫یاس���ایی حاكمیی���ەت لە س���ەر بنەمای‬ ‫گرێبەس���تی عەقاڵنی‪ ،‬ك���ە وایە ئەوەی‬ ‫كەسەكان مافە س���ەرەتاییەكانی خۆیان‬ ‫لەبەرچاو نەگرن و بیس���پێرن بەو هێزەی‬ ‫رێگە دەدات ئەم مافانە لەبەرچاو نەگرن‪،‬‬ ‫دەداتە بەر رەخنە‪.‬‬ ‫ل���ە روانگ���ەی فۆكۆوە لێ���رەدا باس‬ ‫ل���ە ش���یكاری و لێكدان���ەوەی بەریەك‬ ‫كەوتنەكان‪ ،‬تەنانەت ئەو پارادۆكس���ەی‬ ‫ك���ە ل���ە بوونی ماف���ی ژی���ان و مەرگی‬ ‫كەسەكان دەكەوێتەوە‪ ،‬بابەتی سەرەكی‬ ‫نییە‪ .‬بەڵكو نموون���ەی ناكۆك(تەنانەت‬ ‫بەری���ەك كەوت���ن)ی گریمانەك���راو ل���ە‬ ‫تی���ۆری یاس���ایدا‪ ،‬بابەتێكە كە باس���ی‬ ‫لێدەكرێ���ت‪« :‬ئاخ���ۆ دەب���ێ جەن���گ‬ ‫وەك دۆخێك���ی س���ەرەتایی و بونیادی‬ ‫بناس���رێت كە دیاردەكانی دەس���ەاڵت‪،‬‬ ‫ناكۆكی‪ ،‬پلەزنجی���رەی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬بە‬ ‫دەرئەنجامەك���ەی بزانرێ���ت؟»(ل‪.)239‬‬ ‫بەدەربڕینێك���ی دی‪ :‬ئاخۆ توندووتیژ كە‬ ‫بنەمام و پرس���پێكتیڤی مافی سروشتییە‬ ‫دەرخ���ەری جەوەه���ەری پەیوەن���دی‬ ‫سیاس���ییە؟ ئاخۆ ه���ەر پەیوەندییەكی‬ ‫سیاسی رەنگە دابەزێنرێت بۆ پەیوەندی‬ ‫دەس���ەاڵت؟ بۆ تێگەیش���تنی زیاتر لەم‬ ‫پرسیارە دەبێ هەمان ئەو شێوەیە بەكار‬ ‫ببەین ك���ە فۆكۆ لە كاتی وانەكەی خۆی‬ ‫لەبەرچ���اوی گرت‪ .‬لە راس���تییدا رەنگە‬ ‫بكرێ���ت ئەم بنەمایەی كە ڤیتگنش���تاین‬ ‫باس���ی لێوەكرد لەگەڵ فەلسەفەی فۆكۆ‬ ‫بگونجێنین‪« :‬مانای ئەم پرسیارە شێوەی‬ ‫وەاڵمدانەوەیە پێی» بەاڵم ئەم ش���ێوەیە‬ ‫ب���ەوەوە بەن���دە فۆكۆ پرس���ی مێژووی‬ ‫دەس���ەاڵت بكات بە ئەڵترناتیڤی پرسیار‬ ‫لە چییەتی دەس���ەاڵت‪ ،‬ن���ەك ئەوەی‪:‬‬ ‫«توندووتی���ژی فۆڕمێكی گش���تییە كە‬ ‫هەموو پەیوەندییەكی دەس���ەاڵت لەوەوە‬ ‫س���ەرچاوە دەگ���رن‪ ».‬بەڵكو‪« :‬چۆن و‬ ‫لەكەیەوە ئەم گومانە دروست دەبێت كە‬ ‫جەنگ دەس���ت دەخاتە پەیوەندی نێوان‬ ‫هێز و دەسەاڵتەوەو جەنگێكی بەردەوام‬ ‫بۆ ئاشتی لە ئارادایە‌و سیستەمی مەدەنی‬ ‫لە بنەڕەتدا سیس���تەمی جەنگە‪(.‬ل‪)240‬‬ ‫پرس���یاری «ك���ێ‌؟» و «چ���ۆن؟» لە‬ ‫لێكۆڵینەوەی فەلس���ەفی فۆكۆدا جێگای‬ ‫پرسیار لە س���ەرهەڵدانی گریمانەكراوی‬ ‫توندووتی���ژی وەك نموون���ەی ب���ەرزی‬ ‫دەس���ەاڵت دەگرێت���ەوە‪ .‬هەربۆیە فۆكۆ‬ ‫كوت و پر «سۆڤێرێنی ساختە»ی هۆبز‬ ‫رەت دەكات���ەوەو دەیهێنێت���ەوە بیرمان‬ ‫جەنگ ل���ە روانگەی هۆب���زەوە جەنگی‬ ‫گومانەكان���ە نەك جەنگی راس���تەقینە‪.‬‬ ‫«من الم وایە ئەویدی مەترسییە لەسەر‬ ‫بوونم‪ ،‬بەرلەوەی ئەو هێرش بكاتە سەرم‬ ‫هێ���رش دەكەم و الم وای���ە عاقاڵنەترین‬ ‫كار ئەوەی���ە بەرلەوەی ئەو هێرش بكاتە‬ ‫س���ەرم من هێ���رش بكەمە س���ەری‪».‬‬ ‫بنەم���ای دەوڵەتی هۆب���زی جەنگ نییە‬ ‫بەڵكو بەراوردكردنێكە كە هەركەسەو بە‬ ‫پێی ئ���ەو بەراوردكردنە بیر لە رێگاكانی‬ ‫بەرگرتن بەو مەترس���ییەی لەس���ەریەتی‬ ‫دەكاتەوە‪ .‬كە وایە فۆكۆ زیاتر الیەنگری‬ ‫ئەو مێژووزانانەیە كە ل���ە بەریتانیا یان‬ ‫فەرانس���ە‪ ،‬بە زۆری لەسەرەتای سەدەی‬ ‫هەڤدەهەم���ەوە‪ ،‬بنەماكان���ی دەوڵەتیان‬ ‫وەك دەرەنجامی جەنگەكان لێكداوەتەوە‪.‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪6‬‬

‫ ئاخۆ سیستەمی شارستانی سیستەمی جەنگە؟‬‫ دەبێ بەرگری لە كۆمەڵگا بكەین‬‫ئ���ەو كاتەی لۆژیكی دەس���ەاڵت لۆژیكی‬ ‫خەب���ات بێت ن���ەك لۆژیك���ی حقووقی‬ ‫بەرلەوەی لۆژیكی یاس���ایی بێت لۆژیكی‬ ‫رووبەڕووبوون���ەوەو جەنگ���ە‪ ،‬دەكرێ���ت‬ ‫بپرسین ئاخۆ دەكرێت رستە ناودارەكەی‬ ‫كلۆزڤیتز بە پێچەوانەوە بڵێن و ئاوەژووی‬ ‫بكەینەوە و بڵێین سیاسەت درێژەدانە بە‬ ‫جەنگ بە ئامرازی دیكە‪.‬‬ ‫ئەم رەچەڵەكناس���ییە پاشماوەیەكی‬ ‫دوالیزمیانەی هەیە‪ :‬یان ئەوەیە مێژووزان‬

‫ك���ە پەیوەن���دی هەیە پێیان���ەوە‪ ،‬لێك‬ ‫بدەینەوە‪ .‬بەرلەوەی لە ش���وێنكەوتوان‬ ‫پرس���یار بكەین چ شتێكیان لە تواناكانی‬ ‫خۆیان پێش���كەش كردووە ب���ۆ ئەوەی‬ ‫ببن ب���ە ملكەچ و ش���وێنكەوتوو‪ ،‬دەبێ‬ ‫بزانین چۆن پەیوەندییەكانی شوێنكەوتن‬ ‫دەتوان���ن ش���وێنكەوتو دروس���تبكەن‪.‬‬ ‫هەروەها بەرلەوەی بە ش���وێن فۆڕمێكی‬ ‫یەكە‪ ،‬یان خاڵێكی سەنتڕاڵدا بگەڕێین كە‬ ‫ش���ێوە جیاوازەكانی دەسەاڵتی هەمووان‬

‫هەڵگری بەهایەكی وەها بێت كە دەرخەر‬ ‫و شرۆڤەكەری پەیوەندییەكانی دەسەاڵت‬ ‫بێت؟‬ ‫ئەم پرسیارە زۆر پرسیاریتر دەگرێتە‬ ‫خ���ۆی‪ :‬ئاخۆ دەكرێت جەنگ وەك بناغە‬ ‫و بنەمای دۆخێك بزانین كە هەرچەشنە‬ ‫هەیمەنەی���ەك‪ ،‬ناكۆك���ی‪ ،‬پلەزنجیرەی‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەوێوە جیابۆتەوە؟‬ ‫ئاخ���ۆ پرۆس���ەی ناكۆكیی���ەكان‪،‬‬ ‫بەریكەكەوتن���ەكان و جەنگ���ی نێ���وان‬

‫جەنگ���ەوە بینیوە؟ كێ لە بش���ێوەی و‬ ‫وێرانی جەنگدا‪ ،‬لەو قوڕ و لیتەی مەیدانی‬ ‫شەڕدا بەشوێن ئەو بنەمایەدا گەڕاوە كە‬ ‫پێویستە سیس���تەمەكان‪ ،‬دامەزراوەكان‬ ‫و مێژوو بناس���ین و لێیان تێبگەین؟ كێ‬ ‫س���ەرەتا بیری لەوە كردۆتەوە سیاسەت‬ ‫درێژەدان بە جەنگە بە ئامرازیتر؟‬ ‫(‪)...‬‬ ‫‪ .1‬س���ەرەتا دەبێ چەن���د حاڵەتێكی‬

‫لە ڕاستییدا پارادایمی حاكمییەت بەر لە هەرشتێك تاك وەك بابەتی‬ ‫مافی سروشتی یان دەسەاڵتە سەرەتاییەكان گریمانە دەكات‪:‬‬ ‫شیكردنەوەی سەرهەڵدانی دەوڵەت دەكاتە ئامانج‪ ،‬سەرەنجام یاسا بە‬ ‫ڕەمزی بنەڕەتی دەسەاڵت دەزانێت‬ ‫بە ناسینی جەنگ وەك هۆكاری بزوێنەر‪،‬‬ ‫جەنگی كۆمەاڵیەتی (خەباتی چینایەتی)‬ ‫هەڵدەبژێرێ���ت ی���ان هەڵس���ووكەوتی‬ ‫بایۆلۆژیان���ە هەڵدەبژێرێ���ت (كە دەبێ‬ ‫بەهۆی سەرهەڵدانی ئەو شتەی فۆكۆ بە‬ ‫بیۆ‪-‬دەسەاڵت ناوی لێدەبات‪ ،‬سەرهەڵدانی‬ ‫رەگەزپەرەستی حكوومەتی)‪.‬‬ ‫دەق‬ ‫بۆ بردنە پێشی شیكاری و لێكدانەوەی‬ ‫ئۆبژەكتیڤی پەیوەندییەكانی دەس���ەاڵت‬ ‫دەب���ێ پاڕادایم���ی دادوەری حاكمییەت‬ ‫بخەین���ە الوە‪ .‬ل���ە راس���تییدا پارادایمی‬ ‫حاكمییەت بەر لە هەرش���تێك تاك وەك‬ ‫بابەتی مافی سروش���تی یان دەس���ەاڵتە‬ ‫س���ەرەتاییەكان گریمان���ە دەكات‪:‬‬ ‫ش���یكردنەوەی س���ەرهەڵدانی دەوڵ���ەت‬ ‫دەكات���ە ئامانج‪ ،‬س���ەرەنجام یاس���ا بە‬ ‫ڕەم���زی بنەڕەتی دەس���ەاڵت دەزانێت‪.‬‬ ‫دەبێ هەوڵبدەین دەسەاڵت نەك بە پێی‬ ‫چەمكە سەرەتاییەكانی پەیوەندی بەڵكو‬ ‫لە س���ەر بنەمای خودی پەیوەندی‪ ،‬لەو‬ ‫رووەوە كە دیاریكەری ئ���ەو توخمانەیە‬

‫لەوەوە س���ەرچاوە دەگرێ���ت بگەڕێین‪،‬‬ ‫دەب���ێ رێگ���ە بدەین بەه���ای خۆیان بە‬ ‫فرەچەشنییانەوە‪ ،‬بە جیاوازییەكانیانەوە‪،‬‬ ‫ب���ە تایبەتمەندییەكانیان���ەوە‪ ،‬دووبارە‬ ‫گەڕانەوەیان���ەوە بدۆزنەوە‪ .‬كەوایە ئەوان‬ ‫دەبێ وەك پەیوەن���دی ئەو هێزانەی كە‬ ‫هەر كامەی���ان رووب���ەڕووی ئەویدكەیان‬ ‫دەبن���ەوە‪ ،‬لەگەڵ یەكت���ر رێدەكەون یان‬ ‫بە پێچەوانە لەگ���ەڵ یەكتر ناكۆك دەبن‬ ‫و دەیانهەوێ���ت یەكتر لەن���او بەرن‪ ،‬لێك‬ ‫بدەینەوەو س���ەرەنجام بەرلەوەی قانون‬ ‫وەك س���ەرچاوەی هێز بە شتێكی باش‬ ‫بزانین‪ ،‬دەب���ێ هەوڵ بدەی���ن رێگاكانی‬ ‫ناچارك���ردن كە یاس���ا بەكاریان دەبات‪،‬‬ ‫بدۆزینەوە‪.‬‬ ‫ئەگ���ەر ل���ە دابەزاندنی ش���یكاری و‬ ‫لێكدانەوەی دەس���ەاڵت ب���ۆ گەاڵڵەیەك‬ ‫ك���ە بونی���ادی حقووق���ی حاكمی���ەت‬ ‫دەیخات���ەروو‪ ،‬خۆمان دووربگرین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ب���ە زاراوەكانی تایبەت بە پەیوەندی هێز‬ ‫بیر لە دەسەاڵت دەكەینەوە‪ ،‬ئاخۆ دەبێ‬ ‫كۆدەكانی بە پێی فۆڕمە گش���تییەكانی‬ ‫جەنگ بكەینەوە؟ ئاخۆ جەنگ دەتوانێت‬

‫كەس���ەكان‪ ،‬گرووپ یان چین���ەكان‪ ،‬لە‬ ‫دوایی���ن لێكدانەوەدا دەرەنجای پرۆس���ە‬ ‫گشتییەكانی جەنگن؟‬ ‫ئاخ���ۆ ك���ۆی ئ���ەو چەمكان���ەی لە‬ ‫رووبەڕووبوونەوەی سەربازی(ستراتیژی)‬ ‫ی���ان تاكتیكیەوە س���ەرچاوەیان گرتووە‬ ‫دەتوان���ن ببن بە كۆمەڵێك كەرەس���ەی‬ ‫بەه���ادار و پێویس���ت ب���ۆ ش���یكاری و‬ ‫لێكدانەوەی پەیوەندییەكانی دەسەاڵت؟‬ ‫ئاخ���ۆ دام���ەزراوە س���ەربازی و‬ ‫جەنگیی���ەكان‪ ،‬بەگش���تی پرۆس���ەكانی‬ ‫بەڕێوەبردن���ی جەنگ‪ ،‬راس���تەوخۆ یان‬ ‫ناڕاس���تەوخۆ‪ ،‬دوور یان نزیك‪ ،‬ناوەكی‬ ‫سەرەكی دامەزراوەی سیاسین؟‬ ‫ئاخۆ ئەو پرس���ەی ك���ە رەنگە بكرێت‬ ‫سەرەتا باسی لێ بكرێت ئەم شتەیە كە‬ ‫چۆن و لەكەیەوە ئەو گومانە دروس���تبوو‬ ‫كە جەنگ دەورێك���ی كاریگەری هەیە لە‬ ‫پەیوەندییەكانی دەس���ەاڵتدا‪ ،‬ش���ەڕێكی‬ ‫بێبڕانەوە بۆ ئاشتی لەئارادایەو سیستەمی‬ ‫مەدەنی لە بنەڕەتدا سیستەمی جەنگە؟‬ ‫ئ���ەم پرس���ە ئەمس���اڵ زۆر باس���ی‬ ‫لێوەكراوە‪ .‬چۆن ئاش���تیان لە پشتەوەی‬

‫سۆڤێرێنی ساختە‪ ،‬بە تایبەت الی هۆبز‬ ‫بخەینە الوە‪ ،‬ئەو شتەی هۆبز بە جەنگی‬ ‫هەم���ووان دژی هەمووان ن���اوی دەبات‬ ‫بە هیچ ش���ێوەیەك جەنگی راستەقینەو‬ ‫مێژووی���ی نیی���ە‪ ،‬بەڵك���وو كایەیە بەو‬ ‫وێنایانەی كە هەركەس���ەو ب���ە یارمەتی‬ ‫ئەو وێنایە ئەو مەترس���ییەی كە كەسانی‬ ‫دی هۆكارەكەی���ن‪ ،‬ئەن���دازە دەگرێ���ت‪،‬‬ ‫ویستی ئەوانی دیكە بۆ رووبەڕووبوونەوە‬ ‫هەڵدەس���ەنگێنێت و ئەو مەترسییەی كە‬ ‫ئەگەر خۆی پەنا بۆ زۆر ببات رووبەڕووی‬ ‫دەبێت���ەوە بەراورد دەكات‪ .‬حاكمیەت‪ -‬چ‬ ‫لە نموونەی «كۆماری بونیادنراو» و چە‬ ‫لە نموونەی «كۆماری بەدەست هاتوو»‪-‬‬ ‫هیچ���كات ب���ە هەیمەنەی ش���ەڕخوازانە‬ ‫دانامەزرێ���ت‪ ،‬بەڵكو ب���ە پێچەوانەوە بە‬ ‫پێی بەراوردێك دادەمەزرێت كە دەرفەتی‬ ‫دووركەوتنەوە لەجەنگ دەخولقێنێت‪.‬‬ ‫ل���ە روانگ���ەی هۆب���زەوە دۆخ���ی‬ ‫«نابۆجەن���گ» ئەو دۆخەی���ە كە دەبێ‬ ‫ب���ە هۆی بونیادنان���ی دەوڵەت و فۆڕمی‬ ‫پێدەبەخشێت‪.‬‬ ‫‪ .2‬گەاڵڵ���ەی مێژووی���ی جەنگ���ەكان‬

‫وەك منداڵدان���ی دەوڵەت���ەكان بێگومان‬ ‫ل���ە س���ەدەی ش���ازدەدا‪ ،‬دوای جەنگە‬ ‫ئایینیی���ەكان‪ ،‬داڕێ���ژرا‪( .‬ب���ۆ وێنە لە‬ ‫فەرانس���ە لە الیەن هۆتمەنەوە) بەاڵم بە‬ ‫زۆری لە سەدەی هەڤدەیەمدا بوو ئەمجۆرە‬ ‫لێكدانەوەی���ە پەرەی س���ەند‪ .‬س���ەرەتا‬ ‫بەریتانیا لە باڵی ئۆپۆزیسیۆنی پەڕلەمان‬ ‫و الی پۆرتاینەكان(‪ ،)Puritains‬بەو‬ ‫بیركردنەوەوە كە كۆمەڵگای بەریتانیا لە‬ ‫س���ەدەی یازدەوە كۆمەڵگایەكی خاوەن‬ ‫هەیمەنە بووە پاشایەتی و ئەرەستۆكراتی‬ ‫بە دام���ەزراوە تایبەتەكانی خۆیانەوە‪ ،‬لە‬ ‫نۆرماندییەوە هاتبوونە ناوەوە لە حاڵێكدا‬ ‫خەڵك‪ ،‬ساكس���ۆنەكان‪ ،‬ئاس���ەوارێك لە‬ ‫ئازادیی���ە س���ەرەتاییەكانی خۆیان‪ ،‬بێ‬ ‫هیچ زەحمەتێك پاراست‪ .‬مێژوونووسانی‬ ‫بەریتانیای���ی لەوان���ە ك���ۆك (‪)coke‬‬ ‫ی���ان س���ێلدێن (‪ )selden‬قۆناغ���ە‬ ‫س���ەرەكییەكانی مێژووی بەریتانیایان لە‬ ‫س���ەر بنەمای ئەم هەیمەنەیە داڕشتەوە‪:‬‬ ‫هەركام لەم دوو قۆناغە وەك دەرەنجامێك‬ ‫ی���ان وەك دەس���تپێكردنەوەی دۆخ���ی‬ ‫جەنگی لە روانگەی مێژووییەوە سەرەتا‬ ‫لە نێوان دوو رەگەزی دژبەر‪ ،‬كە لەباری‬ ‫دامەزراوەی���ی و بەرژوەندییانەوە لەگەڵ‬ ‫یەكتر جیاوازن لێكدانەوەو شیكردنەوەی‬ ‫بۆكرا‪ .‬ئەو شۆڕش���ەی كە مێژوونووسانی‬ ‫هاوچەرخی‪ ،‬ش���ایەت و هەندێجار بكەری‬ ‫س���ەرەكیبوون تێیدا‪ ،‬بەمشێوەیە بوو بە‬ ‫دوایین رووبەڕووبوونەوەو تۆڵەسەندنەوە‬ ‫لەو جەنگە كۆنە‪.‬‬ ‫ش���یكاری و لێكدانەوەی لەمجۆرە الی‬ ‫فیلس���ووفەكانیش دەبیندرێ���ت‪ ،‬ب���ەاڵم‬ ‫ل���ە زۆر كۆنترەوە‪ ،‬بەتایب���ەت لە كۆڕ و‬ ‫كۆمەڵ���ی ئەریس���تۆكراتی كۆتاییەكانی‬ ‫پاشایەتی لۆئی چواردەیەم كە بۆلنڤیلیی‬ ‫بە وردترین ش���ێوە باس���ی لێوەدەكات‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەمج���ارە مێ���ژوو دەگێڕدرێتەوەو‬ ‫وەك س���ەركەتووان داوای ماف دەكەن‪،‬‬ ‫ئەریس���تۆكراتەكانی فەرانسە بەوەی كە‬ ‫بانگەش���ەی ئەوە دەكەن ك���ە رەگەزی‬ ‫جێرمەنی���ان هەی���ە‪ ،‬ماف���ی هەیمەنە و‬ ‫سەرەنجام خاوەندارێتی لەسەر سەرجەم‬ ‫زەوییەكانی واڵت و دەس���ەاڵتداری رەها‬ ‫لە س���ەر س���ەرجەم دانیش���توانی گۆلی‬ ‫یان رۆمییان ب���ۆ خۆیان بەڕەوا دەزانی‪،‬‬ ‫ب���ەاڵم هەروەه���ا ل���ە پەیوەن���د لەگەڵ‬ ‫دەس���ەاڵتی پاش���ا كە هەر لەسەرەتاوە‬ ‫بە رەزامەندی ئ���ەوان دامەزرابوو‪ ،‬دەبوو‬ ‫هەموو كات لە س���نوورێكی دیاریكراودا‬ ‫پارێزراو بمایەتەوە‪ ،‬كۆمەڵێك ئیمتیازیان‬ ‫ب���ۆ خۆی���ان لەبەرچ���او دەگ���رت‪ .‬ئەو‬ ‫مێژووەی كە بەم ش���ێوەیە دەنووس���را‬ ‫ئیت���ر وەك بەریتانیا مێ���ژووی رووبەڕوو‬ ‫بوونەوەی بەردەوامی س���ەركەوتووان و‬ ‫شكس���تخواردوان نییە‪ ،‬بەڵكوو مێژووی‬ ‫داگی���ركاری زاڵمانە ی���ان خیانەتەكانی‬ ‫پاش���ایە بەرامبەر ئەریستۆكراتەكان‪ ،‬كە‬ ‫خۆی بەش���ێك بوو لەوان و دسەترێژییە‬ ‫ناسروشتییەكای بۆ س���ەر بۆرژوا گالۆ‪-‬‬ ‫رۆمەنەكان‪.‬‬ ‫ئ���ەم گەاڵڵەی ش���یكاری و لێكدانەوە‬ ‫ك���ە الی فێرێ���رەو ب���ە تایب���ەت بۆئات‬ ‫نانس���ی دەس���تیان پێكردۆتەوە‪ ،‬بوو بە‬ ‫بابەتی زنجیرەیەك نووس���ین و دەرفەتی‬ ‫خولقان لێكۆڵینەوە مێژووییە گرنگەكان‬ ‫كە تا سەردەمی شۆڕش بوونین هەبووە‬ ‫پێش���كەش بكرێن‪ .‬گرین���گ ئەوەیە بە‬ ‫ش���وێن بنەمای ش���یكاری و لێكدانەوەی‬ ‫مێژووی���ی ل���ە دوالی���زم و جەنگ���ی‬ ‫رەگەزەكان���دا بگەڕێی���ن‪ .‬لێ���رەوەو لە‬ ‫رێگای بەرهەمەكانی ئاگۆسیتن و ئامێدە‬ ‫تییەریەوەی���ە كە لە س���ەدەی ‪19‬دا دوو‬ ‫جۆر كۆكردنەوەی مێژوویی دەردەكەون‪،‬‬ ‫یەكیان دەپەرژێتە سەرخەباتی چینایەتی‬ ‫و ئەیوتر رووبەڕووبوونەوەی بایۆلۆژیكی‪.‬‬ ‫س���ەرچاوە‪ :‬هل���ن فرایا‪ :‬خش���ونت در تاریخ‬ ‫غربی‪ ،‬ترجمە دكتر عباس باقری‪ .‬نشر فرازان –‬ ‫تهران سال ‪1390‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫كلیله‌كانی كه‌لتور‪:‬‬

‫‪7‬‬

‫كؤنت َيكست‬

‫‪ ،Foundamentalism‬فه‌نده‌مێنتاڵیزم‪ ،‬االصولیة‬ ‫جۆن كالرك‬ ‫وه‌رگێڕانی‪ :‬بڕوا عه‌الدین‬

‫(‪)2-1‬‬ ‫س���ه‌ره‌تای س���ه‌ده‌ی بیس���ته‌م‪,‬‬ ‫فه‌نده‌مێنتالی���زم ل���ه‌ بازنه‌ مه‌س���یحی‬ ‫و پرۆتس���تانتیه‌كاندا س���ه‌ریهه‌ڵدا و‬ ‫ده‌س���تیپێكرد‪ ،‬له‌س���ه‌ر ئاس���تێكی‬ ‫به‌رفراوانیش وه‌ك زاراوه‌یه‌كی تاڕاده‌یه‌ك‬ ‫بێزاركه‌ران ‌ه بۆ وه‌س���فكردن و باسكردنی‬ ‫دوژمن��� ‌ه وه‌همی���ه‌كان به‌كارهێن���را ـ ك ‌ه‬ ‫ب��� ‌ه زۆری یا ئایینی یان سیاس���یین ـ ‪،‬‬ ‫نه‌وه‌‌ك بۆ ئه‌وه‌ی مرۆڤ وه‌س���فی خۆی‬ ‫پێ بكات‪ .‬به‌كارهێنانیش���ی ل ‌ه بنچینه‌دا‬ ‫ل���ه‌ناو چوارچێوه‌ی مش���تومڕه‌كانی ناو‬ ‫ته‌وژمی پڕۆتستانتی ئینجیلیدا قه‌تیسبوو‬ ‫(ك ‌ه پش���ت به‌ ئینجیل ده‌به‌ستێت)‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫ئێستایش���دا وه‌ك ئام���اژه‌ بۆ هه‌ر كه‌س‬ ‫و گروپێ���ك ب ‌ه كاردێت ك ‌ه خاس���یه‌ت و‬ ‫سیما تایبه‌تیه‌كانی بریتین ل ‌ه توندڕه‌وی‪،‬‬ ‫هه‌ڵنه‌كردن‪ ،‬نالێبورده‌يى و باوه‌ڕبوون ب ‌ه‬ ‫چه‌ك‪ .‬زاراوه‌ك ‌ه دوو ش���ێو‌ه به‌كارهێنانی‬ ‫هه‌یه‌‪ ،‬كۆنه‌كه‌یان به‌كارهێنانێكی ئه‌رێنی‬ ‫و پۆزه‌تیڤه‌ بۆ وه‌سفكردنی خود‪ ،‬پاشان‬ ‫دووه‌می���ان ده‌گۆڕێت ب���ۆ به‌كارهێنانێك‬ ‫ك ‌ه زیاتر مه‌به‌ستی كه‌مبایه‌خكردن و ب ‌ه‬ ‫بچوك سه‌یركردنی به‌رامبه‌ره‌كه‌یه‌تی‪ ،‬ك ‌ه‬ ‫ئه‌می دواییان له‌ ئێستادا زۆر به‌ناوبانگتر‬ ‫و به‌رباڵوت���ره‌‪ .‬وه‌ك دیارده‌ی���ش‪،‬‬ ‫فه‌نده‌مێنتالیزم بریتیه‌ ل ‌ه دروس���تبوون‬ ‫و قه‌واره‌یه‌ك���ی كولتوری تایبه‌تی‪ ،‬ئاینی‬ ‫\ ئایدیۆلۆژی و سیاس���ی ك���ه‌ ته‌نها ل ‌ه‬ ‫قۆناغه‌كانی دوایی سه‌رمایه‌داریدا گه‌شه‌‬ ‫ده‌كات‪.‬‬ ‫له‌گ���ه‌ڵ ته‌قاندنه‌وه‌ی ((س���ه‌نته‌ری‬ ‫بازرگان���ی جیهان���ی‌)) ی���دا ل��� ‌ه ‪ 11‬ی‬ ‫س���ێپته‌مبه‌ری ‪ ،2001‬ئیدی ئه‌م زاراوه‌ی ‌ه‬ ‫زیاتر باڵو ده‌بێته‌وه‌ و به‌ناوبانگ ده‌بێت‬ ‫‌ی‬ ‫كه‌ به‌گشتی مه‌به‌ست لێی كه‌مكردنه‌وه ‌‌‬ ‫نرخ و به‌های شتێكه‌‪ .‬هه‌ر بۆیه بینیمان‬ ‫ئه‌و باوه‌ڕ‌ه باڵوبۆو‌ه كه‌ به‌رپرسیارانی ئه‌و‬ ‫هێرشه‌ فه‌نده‌مێنتالیسته‌ ئیسالمیه‌كانن‪،‬‬ ‫ل ‌ه كاتێكدا واڵت ‌ه یه‌كگرتوه‌كانی ئه‌مریكا‬ ‫خۆی وه‌ك فه‌نده‌مێنتالیستێكی سیاسی‬ ‫وه‌س���فكرد (‪ .)2002 ,Ali‬دی���ار‌ه ل��� ‌ه‬ ‫پش���تی س���ه‌ركوتكردنی ئیسرائیلیشه‌و‌ه‬ ‫ب���ۆ فه‌له‌س���تینیه‌كان یه‌ه���ودی‬ ‫فه‌نده‌مێنتالیست هه‌ن‪ ،‬ل ‌ه كاتێكدا خودی‬ ‫فه‌له‌ستینیه‌كانیش فه‌نده‌مێنتالیستن‪ .‬ب ‌ه‬ ‫گش���تی فه‌نده‌مێنتالی���زم وه‌ك هاومانای‬ ‫تیرۆری���زم ده‌بینرێت‌‪ ،‬ی���ان النیكه‌م ل ‌ه‬ ‫به‌كارهێنان���ه‌ میللیه‌كه‌یدا ب���ه‌ بنچینه‌ی‬ ‫تیرۆریزم داده‌نرێت‌‪ .‬به‌كارهێنانێكی تری‬ ‫گرنگ���ی فه‌نده‌مێنتالیزمی���ش بریتیه‌ له‌و‬ ‫هه‌ڵوێس���تانه‌ی ك ‌ه لیبراڵیس���ته‌ نوێكان‬ ‫ب ‌ه ناكرده‌ی ده‌زان���ن‪ :‬ل ‌ه دیارترینی ئه‌م‬ ‫دۆخانه‌ش بریتین ل��� ‌ه فه‌نده‌مێنتالیزمی‬ ‫فێمێنیستی و فه‌نده‌مێنتالیستی ژینگه‌یی‪.‬‬ ‫له‌م چه‌ش���ن ‌ه دۆخانه‌دا‪ ،‬فه‌نده‌مێنتالیزم‬ ‫شوێنگۆڕكێ له‌گه‌ڵ «فاشیزم» دا ده‌كات‬ ‫و جێگه‌كانی���ان ده‌گۆڕنه‌وه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش له‌و‬ ‫باوه‌ڕه‌وه‌ س���ه‌رچاوه‌ ده‌گرێ���ت ك ‌ه هه‌ر‬ ‫ش���تێك هه‌ڕه‌شه ل ‌ه كه‌لتوری لیبراڵیزمی‬ ‫خۆرئاوایی بكات‪ ،‬وه‌ك پێناسه‌ فه‌نده‌مێ‬ ‫نتاڵیسته‌‪‌‌‌.‬‬ ‫به‌س���تنه‌وه‌ی فه‌نده‌مێنتالی���زم ب��� ‌ه‬ ‫پاندییه‌ك���ی نائه‌قڵ���ی و ده‌مارگیران���ه‌‪،‬‬ ‫به‌ چه‌ك���داری و تیرۆریزم���ه‌وه‌ ده‌یكات ‌ه‬ ‫زاراوه‌یه‌كی به‌سود‪ .‬ئه‌م چه‌شنه‌ مامه‌ڵه‌ی ‌ه‬ ‫ڕێگه‌ به‌ كه‌لتورێك���ی زاڵی خۆرئاوایی و‬ ‫كۆمه‌ڵگه‌یه‌كی به‌هێز ده‌دات ك ‌ه ئه‌مریكا‬ ‫به‌ش���ێوه‌یه‌كی زۆر شه‌ڕانگێزان ‌ه به‌ڕێوه‌ی‬ ‫ده‌بات‪ ،‬تاوه‌كو به‌سه‌ر دوژمنه‌كانیدا زاڵ‬ ‫بێت‪ :‬دوژمن ب ‌ه مانای ئه‌وان ‌هی‌ به‌ كه‌ڵكی‬ ‫به‌ه���ا باوه‌كانی ئازادی و دیموكراس���ی‬ ‫نای���ه‌ن‪ .‬ئه‌م زاراوه‌ی ‌ه پاس���اوێك ده‌دات ‌ه‬ ‫ئه‌و چه‌وس���اندنه‌و‌ه توندوتیژه‌ی هه‌موو‬ ‫ئه‌و كه‌س���ان ‌ه ڕوبه‌ڕوی ده‌بنه‌وه‌ كه‌ دژی‬

‫ئه‌م جۆره‌ بۆچونه‌ن‪ .‬له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش���دا‪،‬‬ ‫به‌كارهێنان���ی فه‌نده‌مێنتالی���زم بۆ خۆی‬ ‫فێڵی زاراوه‌یه‌ك ‌ه كه‌ ل ‌ه هه‌ناوی كه‌لتوری‬ ‫خۆرئاوای مه‌س���یحیه‌و‌ه دێ���ت‪ .‬هه‌ر ل ‌ه‬ ‫مه‌شه‌وه هه‌ر ڕێچكه‌ و شێوازێك خاوه‌نی‬ ‫چه‌ش���نێك ل��� ‌ه ناكۆك���ی بێ���ت له‌گه‌ڵ‬ ‫مه‌س���یحیه‌تدا ده‌بێت���ه‌ ڕێچكه‌یه‌كیش بۆ‬ ‫ناكۆكی و دژایه‌تی ل ‌ه هه‌ڵوێستی تردا‪ ،‬جا‬ ‫ناكۆكی و دژایه‌تی ئاینی بێت‪ ،‬كه‌لتوری‬ ‫بێت یان سیاسی گرنگ نیه‌‪ .‬ئه‌م چه‌شن ‌ه‬ ‫به‌كارهێنانه‌ش خ���ۆی نمونه‌یه‌كه‌ بۆ ئه‌و‬ ‫ی‬ ‫ه���ه‌وڵ و ڕه‌نجه‌ی ده‌درێت تا ل ‌ه دژایه‌ت ‌‬ ‫تێب���گات و هه‌وڵبدات نكۆڵ���ی ئه‌هه‌ری‬ ‫چاره‌س���ه‌ركردنی ئه‌و دژایه‌تی��� ‌ه بدات‪.‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا زاراوه‌كه‌ وه‌ك وه‌س���فكردنێكی‬ ‫ئه‌رێن���ی ب���ۆ خ���ود ده‌س���تیپێكرد ك ‌ه‬ ‫مێژوه‌كه‌ی ل ‌ه پرۆتس���تانیزمی ئه‌مریكیدا‬ ‫په‌نهان���ه‌ (‪.)1980 ,Marsden‬‬ ‫س���ه‌ره‌تا له‌ س���اڵی ‪ 1920‬دا كیرتس لی‬ ‫الوس ل��� ‌ه گۆڤ���اری (‪Examiner‬‬ ‫باپتیس���ته‌كاندا‬ ‫‪)Watchman‬‬ ‫به‌كاریهێنا و تیای���دا باس له‌وان ‌ه ده‌كات‬ ‫ك��� ‌ه «جه‌نگێكی پادش���ایه‌تیان ‌ه ده‌كه‌ن‬ ‫تاوه‌كو به‌رگری ل���ه‌ بنچینه‌كان بكه‌ن»‪،‬‬ ‫وات���ه‌ ئه‌وانه‌ی‌ باوه‌ڕیان به‌و ش���ته‌ هه‌ی ‌ه‬ ‫كه ل���ه‌ زمانی مۆدێرندا پێ���ی ده‌وترێت‬ ‫بنچینه‌كان���ی ب���اوه‌ڕ‪ .‬ئ���ه‌و ئام���اژ‌ه بۆ‬ ‫زنجیره‌یه‌ك كتێب ده‌كات ك ‌ه ل ‌ه ‪ 12‬په‌ڕاو‬ ‫پێكهاتوه‌ و ل ‌ه نێوان س���ااڵنی ‪ 1915‬بۆ‬ ‫‪ 1920‬دا چاپك���راون و هه‌ندێك ل ‌ه ڕێباز‌ه‬ ‫تایبه‌تیه‌كانی مه‌س���یحیه‌ت نیشانده‌ده‌ن‬ ‫و ده‌رده‌خه‌ن‪ ،‬ئه‌م ‌ه س���ه‌رباری به‌رگری‬

‫جی���ا ل���ه‌ مه‌س���یحیه‌تی ئینجیلیان��� ‌ه‬ ‫(‪ )1998 ,Harris‬كه‌ به زۆری خۆی‬ ‫وه‌ك ((ئینجیلیه‌كی كۆنزه‌رفاتیڤ)) ناو‬ ‫ده‌بات‪ .‬سه‌رباری ئه‌وه‌ی ك ‌ه په‌یوه‌ندیشی‬ ‫ب��� ‌ه هه‌م���وو لك��� ‌ه زیندوگه‌ره‌كانی تری‬ ‫مه‌س���یحیه‌ته‌و‌ه ل ‌ه ئه‌وروپا و ئه‌مریكادا‬ ‫هه‌ی���ه‪ ،‬كه‌چ���ی گومانی ل ‌ه سروش���تی‬ ‫كه‌فوكوڵئاس���ا و هه‌ڵچونئامێ���زی ئ���ه‌و‬ ‫بزوتنه‌وان ‌ه هه‌ی ‌ه كه‌ ل ‌ه ئێس���تادا بریتین‬ ‫له‌ فه‌نده‌مێنتاڵیزمی پێنتیكۆستالیزمی و‬ ‫فه‌نده‌مێنتالیزمی كاریزماتیكی‪.‬‬ ‫فه‌نده‌مێنتاڵیزم���ی مه‌س���یحی ب��� ‌ه‬ ‫ی پێناس ‌ه ده‌كرێت‪ :‬كه‌ڵكه‌ڵه‌ی‬ ‫دژه‌كانیش ‌‬ ‫ڕۆمان���ی‪ ،‬سۆس���یالیزم‪ ،‬بێباوه‌ڕی���ی‪،‬‬ ‫فه‌لسه‌فه‌ی مۆدێرن‪ ،‬كه‌ڵكه‌ڵی ڕۆحخوازی‪،‬‬ ‫داروین و تیۆره‌ی په‌ره‌س���ه‌ندن‪ ،‬الهوتی‬ ‫لیبراڵی (پرۆتس���تانتی) و به‌كارهێنانی‬ ‫میت���ۆد‌ه ڕه‌خنه‌ییه‌كان ل��� ‌ه ڕاڤه‌كردنی‬ ‫كتێبی پی���رۆزدا‪ .‬وه‌ك كاردانه‌وه‌یه‌كیش‬ ‫ئه‌م چه‌شن ‌ه له‌ فه‌نده‌مێنتالیزم باوه‌ڕیان‬ ‫ب���ه‌ ئه‌س���تۆپاكی و بێگوناه���ی كتێبی‬ ‫«كتێبه‬ ‫‌‌‬ ‫پی���رۆز هه‌ی���ه‌‪ ،‬باوه‌ڕیان وای���ه‌‌‬ ‫پیرۆزه‌كانی ئینجیل له‌و فه‌رمایشتانه‌یاندا‬ ‫كه‌ ده‌یده‌ن‪ ،‬هیچ هه‌ڵ���ه‌ و چه‌وتیه‌كیان‬ ‫كردن لێیان ل ‌ه دژی س���نوربه‌زاندنه‌كانی موعجیزه‌كانی‪ ،‬خواوه‌ندیبوونی مه‌سیح‪ ،‬تێدا نی���ه» (‪.)1989:26 ,Boone‬‬ ‫مۆدێرنیزم���ی الهوتییان ‌ه و لیبراڵیزم بۆ‪ :‬هه‌روه‌ها هاتنه‌وه‌ی دووه‌می فه‌ریادڕه‌س ئام���اژه‌ی ئه‌س���تۆپاكیه‌كه‌ش بریتیه ل ‌ه‬ ‫ئه‌ستۆپاكی یان هه‌قیقه‌تی حه‌رفییانه‌ی ل ‌ه كۆتایی مێ���ژوودا‪ .‬فه‌نده‌مێنتالیزمی پشتبه‌س���تن به‌ ده‌ق ك ‌ه ل���ه‌م حاڵه‌ته‌دا‬ ‫كتێب���ی پی���رۆز‪ ،‬له‌دایكبوونی مه‌س���یح مه‌س���یحی وه‌ك ش���تێكی دانس���ق ‌ه و بریتی ‌ه له‌ كتێبی پی���رۆز‪‌‌‌.‬دیاره‌ ئه‌مه‌ش‬ ‫ل��� ‌ه ئافره‌تێكی پاكی���زه‌‪ ،‬فیداكاریه‌كه‌ی ناوازه‌ مای���ه‌وه‌‪ ،‬له‌به‌رئ���ه‌وه‌ ‌‬ ‫ی هه‌ندێك خۆی ه���ه‌وڵ و ته‌قه‌الی ئایدیۆلۆژیایه‌كی‬ ‫مه‌سیح له‌ جیاتی ئێمه‌ وه‌ك قه‌ره‌بویه‌ك‪ ،‬هه‌ڵوێس���تی بێگه‌رد و پاكی هه‌ڵده‌بژارد په‌رت و لێكهه‌ڵوه‌ش���او‌ه و ئه‌نگێزه‌كه‌ی‬ ‫زیندوبوونه‌وه‌ جه‌س���ته‌ییه‌كه‌ی مه‌سیح‪ ،‬و ده‌یگه‌یاند‌ه ئاستی ڕه‌ها‪ .‬ئه‌م چه‌شن ‌ه بریتی��� ‌ه له‌ چه‌ش���نێك كۆنترۆڵكردن ك ‌ه‬ ‫ڕاس���تی و ڕیاڵیس���تیبوونی ئه‌فسون و ل ‌ه فه‌نده‌مێنتاڵی���زم بریتی ‌ه له‌ گروپێكی ڕێگ���ه‌ ب ‌ه هیچ ج���ۆر‌ه الدانێ���ك نادات‪.‬‬

‫فه‌نده‌مێنتالیزم له ئێستادا وه‌ك‬ ‫ئاماژه بۆ هه‌ر كه‌س و گروپێك‬ ‫به كاردێت كه خاسیه‌ت و سیما‬ ‫تایبه‌تیه‌كانی بریتین له توندڕه‌وی‪،‬‬ ‫هه‌ڵنه‌كردن‪ ،‬نالێبورده‌یی و‬ ‫باوه‌ڕبوون به چه‌ك‬

‫وه‌ك زاراوه‌‪ ،‬فه‌نده‌مێنتالیزم له‌سه‌ره‌تادا له چوارچێوه‌ی ملمالنێكانی‬ ‫مه‌سیحیه‌ت پڕۆتسناتیه‌وه ده‌ستیانپێكرد‪ ،‬پاشان گۆڕا و له جیاتی ئه‌وه‌ی‬ ‫وه‌ك تایبه‌تمه‌ندێتی بۆ وه‌سفكردنی خود به‌كاربهێنرێن‪ ،‬بوون به مۆر و‬ ‫تانه‌وته‌شه‌ری خراپ و به دوژمن و نه‌یارانه‌وه لكێنران‬

‫بێگوم���ان فه‌نده‌مێنتالیزمی مه‌س���یحی‬ ‫جۆرێك ل ‌ه كه‌ڵكه‌ڵه‌ی یاسادانه‌رانه‌ش ل ‌ه‬ ‫خۆ ده‌گرێت (وات ‌ه باوه‌ڕكردن ب ‌ه بوونی‬ ‫حه‌وت قۆناغ له‌س���ه‌ره‌تای خه‌ڵقبوونه‌و‌ه‬ ‫تا‌وه‌كو فه‌رمانڕه‌وایه‌تی كۆتایی مه‌سیح)‪،‬‬ ‫هه‌روه‌ها بزوتنه‌وه‌ی «كاس���ویكی» (ب ‌ه‬ ‫مانای س���ه‌ركه‌وتنی تاكه‌كه‌س به‌س���ه‌ر‬ ‫گوناه و داننان ب ‌ه مه‌س���یحدا‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫پاڵپش���تیكردنی موژده‌ده‌ره‌كان)‪ ،‬ئه‌م ‌ه‬ ‫جگ��� ‌ه ل��� ‌ه جه‌ختكردن ‌ه س���ه‌ر چاكه‌ی‬ ‫تاكه‌كه‌س���ی‪ ،‬نوێژ و خوێندنه‌وه‌ی كتێبی‬ ‫پیرۆز به ش���ێوه‌ی ڕۆژانه‌‪ ،‬گه‌شه‌پێدانی‬ ‫كه‌نیس��� ‌ه گه‌وره‌كان‪ ،‬جه‌نگه‌ گشتیه‌كان‬ ‫ل��� ‌ه دژی په‌ره‌س���ه‌ندن و باوه‌ڕكردن ب ‌ه‬ ‫كه‌ڵكه‌ڵه‌ی خه‌ڵقب���وون و ڕه‌تكردنه‌وه‌ی‬ ‫له‌باربردنی مناڵ و سزای له‌ سێداره‌دان‪.‬‬ ‫ئ���ه‌ی كه‌وات��� ‌ه چ���ۆن زاراوه‌ی‬ ‫فه‌نده‌مێنتاڵی���زم ك ‌ه وه‌ك مێژوو تایبه‌ت ‌ه‬ ‫ب��� ‌ه پرۆتس���تانتیزمی ئه‌مریكی‪ ،‬گۆڕا بۆ‬ ‫زاراوه‌یه‌كی س���ه‌راپاگیر تا موس���وڵمان‬ ‫و هین���دۆس و یه‌هودی و فه‌مێنیس���ت و‬ ‫ژینگه‌پارێ���ز و ته‌نانه‌ت ئابوریخوازه‌كانی‬ ‫ئوس���ترالیایش بگرێت���ه‌وه‌؟ ‌س���ه‌ره‌تا‬ ‫به‌كارهێنان ‌ه به‌رفراوانه‌كانی ئه‌م زاراوه‌ی ‌ه‬ ‫له‌ چوارچێوه‌ی ملمالنێكانی مه‌سیحیه‌ت‬ ‫ده‌س���تیانپێكرد‪،‬‬ ‫پڕۆتس���ناتیه‌ته‌و‌ه‬ ‫پاش���ان گ���ۆڕان و ل��� ‌ه جیات���ی ئه‌وه‌ی‬ ‫وه‌ك تایبه‌تمه‌ندێت���ی بۆ وه‌س���فكردنی‬ ‫خ���ود به‌كاربهێنرێ���ن‪ ،‬بوون ب��� ‌ه مۆر و‬ ‫تانه‌وته‌ش���ه‌ری خ���راپ و ب��� ‌ه دوژمن و‬ ‫نه‌یارانه‌و‌ه لكێنران‪ .‬س���ه‌ره‌تای قۆناغی‬ ‫ئه‌م گواس���تنه‌وه‌یه بریتی بوو له‌وه‌ی ك ‌ه‬ ‫وه‌ك سیفه‌تی نێگه‌تیڤ ببه‌خشرێنه‌ بڕێك‬ ‫وێنه‌گه‌ل���ی دیك���ه‌ی ده‌مارگیریی ئاینی‌‪،‬‬ ‫پاشتریش وه‌ك پاشناوێكی خراپ‌ بدرێت ‌ه‬ ‫پا ‌ڵ وێن���ه نائاینیه‌كان���ی ملمالنێكار و‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سیاسی‪.‬‬ ‫كۆنتێكستی كۆمه‌اڵیه‌تی و كه‌لتوری و‬ ‫ئابورییانه‌ی فه‌نده‌مێنتالیزمی مه‌س���یحی‬ ‫خۆی ل���ه‌و قه‌یرانه‌دا نمایش���ده‌كات ك ‌ه‬ ‫به‌ دوای جه‌نگ���ی جیهانی یه‌كه‌مدا هات ‌ه‬ ‫ئاراوه‌‪ .‬هه‌ریه‌كه‌ ل ‌ه قۆناغه‌كانی موزیكی‬ ‫ج���از‪ ،‬سۆڕش���ی ڕوس���ی‪ ،‬ڕادیكاڵیزمی‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تی ل���ه‌ ئه‌مریكای س���ه‌رده‌می‬ ‫جه‌نگ���دا‪ ،‬ئه‌زمونگه‌رایی شۆڕش���گێڕان ‌ه‬ ‫ل ‌ه هونه‌ره‌كانی ته‌الرس���ازی‪ ،‬ئه‌و گۆڕان ‌ه‬ ‫خێرایه‌ی ك ‌ه به‌س���ه‌ر مۆراڵی سێكسیدا‬ ‫ه���ات‪ ،‬هه‌موو ئه‌مان ‌ه ڕۆڵی���ان هه‌بوو ل ‌ه‬ ‫دروستبوونیدا‪‌ .‬مه‌سیحیه‌ت خۆی یه‌كێك‬ ‫ب���وو ل ‌ه ڕێچك���ه‌كان بۆ بایه‌خ���دان به‌م‬ ‫ج���ۆره‌ گۆڕانانه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت���ی الی چین ‌ه‬ ‫ئاس���ت نزمه‌كانی ناوه‌ڕاست و كرێكاران‬ ‫ك ‌ه به‌ زۆری گوندنش���ینن و له‌ ده‌ره‌وه‌ی‬ ‫كه‌نیس��� ‌ه س���ه‌ره‌كیه‌كانی مه‌سیحیه‌تن‪،‬‬ ‫دیار‌ه مه‌به‌ستمان له‌ كه‌نیسه‌ی سه‌ره‌كی‬ ‫ئه‌وانه‌ی���ه‌ كه‌ ئه‌ندامه‌كانیان هه‌س���ت ب ‌ه‬ ‫جۆرێك ل��� ‌ه ئارام���ی و دڵنیایی ئابوری‬ ‫و بڕێك ل ‌ه ده‌س���ه‌اڵت ده‌كه‌ن‪ .‬به‌اڵم بۆ‬ ‫ئه‌وانه‌ی ك ‌ه كه‌متر هه‌س���تیان ب ‌ه بوونی‬ ‫ده‌س���ه‌اڵت ده‌ك���رد‪ ،‬نه‌مان���ی دڵنیایی‬ ‫و تێكچون���ی ب���اری ئارام���ی ئاب���وری ـ‬ ‫قه‌یرانه‌كان���ی پار‌ه و دراو له‌ بیس���ت و‬ ‫س���یه‌كاندا و پاشتریش ده‌ستبه‌رداربوون‬ ‫ل���ه‌ په‌یماننامه‌ی بریتۆن ل ‌ه ‪ 1973‬دا ك ‌ه‬ ‫تایبه‌ت ب���وو ب ‌ه دارس���تانه‌كان ـ له‌گه‌ڵ‬ ‫جیاكردنه‌وه‌ی به‌شه‌ موڵك له‌ زه‌وی‌وزاری‬ ‫گونده‌كاندا‪ ،‬هه‌موو ئه‌مان ‌ه بارودۆخێكیان‬ ‫دروس���تكرد ك��� ‌ه تیای���دا یه‌قینه‌كان���ی‬ ‫فه‌نده‌مێنتالی���زم بوون ‌ه س���ه‌رچاوه‌یه‌كی‬ ‫ئایدیۆل���ۆژی ب���ۆ گۆڕان���ی به‌رده‌وام���ی‬ ‫سه‌رمایه‌داری و له‌به‌ریه‌كهه‌ڵوه‌شان‪ ،‬گه‌ر‬ ‫بكرێت له‌زمانی مانیفێستی كۆمۆنیزمه‌و‌ه‬ ‫گوزارش���تێك قه‌رزبكه‌ین ئ���ه‌وا ده‌ڵێین‪:‬‬ ‫چی ش���تێك ل ‌ه ه���ه‌وادا ڕه‌ق و تۆكم ‌ه و‬ ‫توندوتۆڵ بوو‪ ،‬تواندیه‌وه‌‪ ....‬ماویه‌تی!‬ ‫س���ه‌رچاوه‌‪ :‬طوني بينيت‪ ،‬لورانس غرونس���بيرغ‪،‬‬ ‫ميغ���ان موريس‪ ،‬مفاتي���ح اصطالحية جدي���دة‪ ،‬معجم‬ ‫مصطلح��ات الثقاف���ة والمجتم���ع‪ .‬وه‌رگێڕانی‪ :‬س���عيد‬ ‫الغانم���ي‪ .‬باڵوكراوه‌كان���ی‪ :‬املنظم��ة العربية للترجمة‪.‬‬ ‫ی ‪ 94‬ـ ‪.100‬‬ ‫چاپی یه‌كه‌م‪ ،‬به‌یروت ‪ ،2010‬الپه‌ڕه‌كان ‌‬

‫‪8‬‬

‫ذمارة (‪ )181‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫پڕۆفیسۆر‪ .‬د ‪ .‬یاسین ئاكتای بۆ «ڕوانگە و ڕەخنە»‪:‬‬

‫كۆمەڵگەی توركی كۆمەڵگەیەكی مەدەنییە‪ ،‬بۆیە ئیسالم لەتوركیا كراوەترە‬ ‫سازدانی‪ :‬هێژا دڵشاد _ ئەنقەرە‬

‫پڕۆفایل‬ ‫• ‪1966‬‬ ‫• سۆ لە سیرت لەدایكبوە‪،‬‬ ‫لەئەن سیۆلۆژی لە زانكۆی‬ ‫ڕۆژهەاڵتی ناوەڕاست‬ ‫قەرە تەواوكردوە‪،‬‬ ‫•‬ ‫‪ 2005‬بۆتە پڕۆفیسۆر‪،‬‬ ‫•ئ‬ ‫ەندامی ئەنجومەنی ب‬ ‫•‬ ‫ااڵی (ئاك پارتی) یە‪،‬‬ ‫لە‬ ‫ڕۆ‬ ‫ژن��ام��ەی یەنی‬ ‫شە‬ ‫شەفاك ی توركی‬ ‫نو‬ ‫گۆ سە‪،‬‬ ‫•‬ ‫نو ‪ 20‬كتێبی بەزمانی تو‬ ‫رك‬ ‫ی‪،‬‬ ‫ع‬ ‫ەر‬ ‫ەب‬ ‫ی‬ ‫‌و‬ ‫ئ‬ ‫ین‬ ‫گل‬ ‫یزی‬ ‫سیوە‪ ،‬لەوانەش‪:‬‬ ‫‪96‬‬ ‫‪m ve islam 19‬‬ ‫‪Postmoderniz syolojik imkani‬‬ ‫‪o‬‬ ‫‪Turk Dini nin S‬‬ ‫‪i‬‬ ‫‪1999‬‬ ‫‪e de siyas‬‬ ‫‪iy‬‬ ‫‪rk‬‬ ‫‪u‬‬ ‫‪T‬‬ ‫‪rn‬‬ ‫‪e‬‬ ‫‪d‬‬ ‫‪Mo‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪dusunce 200‬‬

‫سۆسیۆلۆگ‌و ئەكادیمییەكی ناوداری‬ ‫توركیا‪ ،‬ڕایدەگەیەنێت كە ئاك پارتی‬ ‫لەوەرچەرخانێكی ن��وێ��دای��ە‪ ،‬ب��ۆ ئەو‬ ‫م��ەب��ەس��ت��ەش ش��ۆڕش��ێ��ك��ی بێدەنگی‬ ‫دەسپێكردوە ب��ەوەی دەی��ەوێ‌ تابوی‬ ‫كەمالیزمی توركی بشكێنێت‪ .‬پڕۆفیسۆر‬ ‫«یاسین ئاكتای» لەهەمانكاتدا سەرۆكی‬ ‫ناوەندی ئەنستیتۆی فكری ستراتیژییە‪،‬‬ ‫ل��ە دی��دارێ��ك��ی ت��ای��ب��ەت��ی «ڕوان��گ��ەو‬ ‫ڕەخنە»دا باس لە جیاوازیی ئیسالم‬ ‫لەنێو كۆمەڵگەی ع��ەرەب �ی‌و توركیدا‬ ‫دەكات‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬بەڕێزت وەك سەرۆكی‬ ‫ێ‬ ‫ئەنستیتۆی فكریی ستراتیژی‪ ،‬دەكر ‌‬ ‫باس لە ئامانج‌و كارەكانی ناوەندەكەتان‬ ‫بكەن؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬ئەنستیتۆی فكری‬ ‫ستراتیژی ناوەندێكی سڤیلە‌و لە ‪2009‬‬ ‫دامەزراوە‪ ،‬لەالیەن چەند كەسایەتییەكی‬ ‫پ��س��پ��ۆڕەوە ل��ەب��واری تایبەتدا ك��اری‬ ‫لێكۆڵینەوەو ب���ەدواداچ���ون لەسەر‬ ‫دۆسییەی سیاسی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬ستراتیژی‌و‬ ‫بابەتە گرنگەكان دەكەین‪ .‬ئێستا توركیا‬ ‫پڕۆسەیەكی نوێی دەسپێكردوە كە بە‬ ‫ێ ناودەبرێت‪ ،‬ئێمە پشتیوانی‬ ‫توركیای نو ‌‬ ‫ئەو پڕۆسەیە دەكەین‌و بەو ئاڕاستەیە‬ ‫ك��ارو چاالكیمان دەك��ەی��ن‪ .‬پرەنسیبی‬ ‫ناوەندەكەمان دەرگ��ای بۆ هەمو چین‌و‬ ‫توێژێك كراوەیە كە بەئازادانە ڕاوبۆچونی‬ ‫خۆی بڵێت‪ .‬ئێمە جیهانێك دەخوازین‬ ‫كە دیموكراسی‪ ،‬دادپ��ەروەری‪ ،‬ئازادی‌و‬ ‫ئاشتی تیا بەرجەستەبێت‪ .‬لەچوارچێوەی‬ ‫ئەو فیزیۆنە كاردەكەین بۆ توركیایەكی‬ ‫نوێ‌ كە دیموكراسی بكاتە ئامانجێكی‬ ‫سەرەكی‌و بێگومان لەم وەرچەرخانەدا‬ ‫دەستورێكی مەدەنی بۆ توركیا پێویستە‪.‬‬ ‫ل��ەس��ەر ئاستی نێودەوڵەتیشدا‪،‬‬ ‫ناوەندەكەمان هەوڵی بەهێزكردنی پێگەی‬ ‫توركیا دەدات‪ ،‬چ وەك پەیوەندیی‬ ‫دیبلۆماسی‪ ،‬ئابوری‪ ،‬چ بۆ دۆزینەوەی‬ ‫ڕێگا چارە بۆ پرسە هەڵواسراوەكان‪.‬‬ ‫ئێمە لە ڕێگەی بەستنی كۆنفرانس‪،‬‬ ‫لێكۆڵینەوە‌و ب��ەدواداچ��ون‪ ،‬ڕاپۆرتمان‬ ‫بۆ الیەنی پەیوەندیدار ئامادەدەكەین‪.‬‬ ‫لەو ڕێگەیەشەوە دەمانەوێ‌ ڕای گشتی‬ ‫بۆ كرانەوەی دیموكراتی‌و چارەسەری‬ ‫پرسەكان بەگشتی ئامادەبكەین‪ ،‬لە‬ ‫ناوەندەكەماندا نزیكەی (‪)50‬ئ��ەن��دام‬ ‫ك��اردەك��ەن‪ ،‬كە زۆرب��ەی��ان پڕۆفیسۆرو‬ ‫ش��ارەزای بواری تایبەتن‪ .‬بەسەر چوار‬ ‫دەستەدا كارەكانمان دابەشكردوە‪:‬‬ ‫ی��ەك��ەم��ی��ان‪ ،‬دەس��ت��ەی��ەك تایبەت‬ ‫ب���ە ڕۆڵ����ی س��ت��رات��ی��ژی‪ ،‬س��ی��اس �ی‌و‬ ‫دیموكراسییە لەتوركیا‪ ،‬دوەمیان‪ ،‬كار بۆ‬ ‫بەرەوپێشچون‌و پتەوكردنی پەیوەندییە‬ ‫ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی��ەك��ان ل��ەگ��ەڵ ت��ورك��ی��ادا‬ ‫دەكات‪ .‬سێیەمیان‪ ،‬بەهێزكردنی ئابوریی‬ ‫واڵت���ە ل��ەس��ەر ئاستی ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی‪،‬‬ ‫بۆ ئەو مەبەستەش دۆزی��ن��ەوەی ڕێگە‬ ‫ئەلتەرناتیفەكانە‪ .‬چوارەمیان‪ ،‬نەهێشتنی‬ ‫پرسی تیرۆرو سەقامگیریی ئاسایشی‬ ‫توركیایە‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬ئ��ەو ڕاپۆرتانەی‬ ‫لە ڕێگەی سازدانی كۆنفرانسەكانەوە‬ ‫ئ��ام��ادەی دەك���ەن‪ ،‬ئەنجامی یاخود‬ ‫پڕۆژەو پێشنیازتان بە پارلەمان‌و الیەنی‬ ‫پەیوەندیدار داوە؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫ئەنجامی چاالكی‌و كارەكانمان داوەتە‬ ‫الیەنی پەیوەندیداری حكومەت وەك‬ ‫پێشنیازێك‌و دۆزی��ن��ەوەی ڕێگە چارە‬ ‫بۆ كێشەكان‪ .‬بەشێوەیەكی ڕاستەوخۆ‬ ‫نا‪ ،‬بەڵكو لە ڕێگەی میدیاكان‌و ڕای‬ ‫گشتییەوە ئاشكرایان دەكەین‪ .‬جگە‬ ‫ل��ەوەش ناوەندەكەمان مانگانە كتێب‌و‬ ‫گۆڤار چاپ دەكات‪.‬‬ ‫ڕوان���گ���ە و ڕەخ���ن���ە‪ :‬ئ���اك پ��ارت��ی‬ ‫بەسەرۆكایەتی ڕەجەب تەییب ئەردۆغان‪،‬‬ ‫بانگەشە بۆ پڕۆسەی توركیای نوێی‬

‫پرۆفیسۆر د‪ .‬یاسین ئاکتای ‪ -‬سه‌رۆکی ئه‌نیستیتۆی فکری ستراتیژی‬ ‫دیموكراسی دەكات‪ ،‬ئەم پڕۆسەیە چۆن‬ ‫پێناسەدەكەیت؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬سیستمی كەمالیزم‬ ‫هه‌میشه‌ توركیای بەرەو دواوەوە بردوە‪.‬‬ ‫بەو هۆیەشەوە جگە لەتورك نەتەوەكانی‬ ‫تری ئەم واڵتە خاوەنی پێناسی خۆیان‬ ‫نین‌و مافیان پێشێلكراوە‪ .‬ئێستا ئاك‬ ‫پارتی شۆڕشێكی بێدەنگی دەسپێكردوە‬ ‫ب���ەوەی دەی��ەوێ��ت ت��اب��وی كەمالیزم‬ ‫بشكێنێت‪ .‬هێشتا ئاك پارتی ڕێگای‬ ‫زۆری ل��ەب��ەردەم م��اوە بۆ ئ��ەوەی بە‬ ‫تەواوەتی سیستمی كەمالیزم لەتوركیا‬ ‫ێ ئەو‬ ‫نەهێڵێت‪ .‬بەدڵنییاییەوە كات ‌‬ ‫هەنگاوە دەن��ێ��ت ك��ە پشتیوانی ڕای‬ ‫گشتی ب��ۆی گرنگ دەب��ێ��ت‪ .‬هەروەها‬ ‫پشتیوانی ڕێكخراوە مەدەنییەكانیش‬ ‫گرنگە‪ .‬پێویستە هەمو الی��ەك لەسەر‬ ‫پەرەپێدانی پڕۆسەی دیموكراسی كۆكبن‪،‬‬ ‫ئێمە پشتیوانی لەو پڕۆسەیە دەكەین‌و‬ ‫بە پرۆسەی گرنگی دیموكراسی دەزانین‪.‬‬ ‫توركیای نوێ‌ توركیایەكی دیموكراسی‬ ‫دەبێ‌ كە لەناویدا گشت نەتەوەكان لە‬ ‫ڕێگەی دەستورەوە مافیان دەبێت‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬ئ��ەوەی ئیسالمی‬ ‫ت��ورك��ی ل��ە ئیسالمی ع��ەرەب��ی جیا‬ ‫دەكاتەوە چییە؟‬ ‫یاسین ئ��اك��ت��ای‪ :‬ج��ی��اوازی نێوان‬ ‫ئیسالمی ت��ورك��ی – ع��ەرەب��ی زیاتر‬ ‫پەیوەندی بە ڕژێمی توركی‌و ڕژێمی‬ ‫عەرەبییەوە هەیە‪ .‬بەالی ئێمەوە ئیسالم‬ ‫یەكە‪ ،‬لەبەرئەوەی لەتوركیا سیستەمێك‌و‬ ‫جۆرە دیموكراسییەك لەئارادا هەیە كە‬ ‫ئەویش تازەبەتازە خەریكە دێتە سەر‬ ‫ڕەچ��ك��ە‪ ،‬لەتوركیا كۆمەڵی مەدەنی‬ ‫دی��م��وك��رات��ی ه��ەی��ە‪ ،‬ب���ەاڵم لەدونیای‬ ‫عەرەبیدا كۆمەڵی مەدەنی دیموكراتی‬ ‫بونی نییە‪ ،‬هەر لەبەر ئەوەشە ئاژاوەو‬ ‫گێرەشێوێنی لە دونیای عەرەبیدا هەمیشە‬ ‫ك��ارای��ە‪ .‬دواج���ار كۆمەڵگەی توركی‬ ‫كۆمەڵگەیەكی مەدەنییە‪ ،‬بۆیە ئیسالم‬ ‫لەتوركیا كراوەترە‪ ،‬ئەمەش پەیوەندی‬

‫بەرژێمەكانەوە هەیە‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪:‬‬ ‫كرانەوەی ئاك پارتی‬ ‫ب��ەڕوی دونیادا چۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنن؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪:‬‬ ‫ئاك پارتی دونیایەكی‬ ‫ئاشتی سەقامگیریی‬ ‫ده‌خوازێت‪ .‬سیاسەتی‬ ‫دەرەوەی ئاك پارتی‬ ‫ئەوەیە كە دەیەوێت‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��ی لەگەڵ‬ ‫زۆرت�����ری�����ن واڵت����ی‬ ‫دەوروب��ەری ببەستێ‌‪،‬‬ ‫ێ ئەوەی پرسەكان‬ ‫بەب ‌‬ ‫ێ چ���ارەس���ەری‬ ‫ب��ەب�� ‌‬ ‫بهێڵێتەوە‪ ،‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئاڵوگۆڕی بازرگانی‬ ‫پ��ت��ەوت��رب��ك��ات‪ ،‬ل��ەو‬ ‫ڕێگەیەشەوە ئابوری‬ ‫واڵت ل���ەن���اوخ���ۆو‬ ‫بەهێزتر‬ ‫دەرەوەدا‬ ‫بكات‪ .‬زۆر گرنگی بە‬ ‫ڕوی ئابوری دەدات‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ئ���اب���وری‬ ‫بوژانەوەو بەهێزبون‬ ‫دێنێتەكایەوە‪ .‬توركیا‬ ‫بەدوای ئەوەدایە زیاتر‬ ‫بەرەوپێشبچێت‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪:‬‬ ‫لە تونسەوە بەهاری‬ ‫عەرەبی دەسیپێكردو‬ ‫دوات��ر چەند واڵتێكی‬ ‫ع��ەرەب��ی��ی گ��رت��ەوە‪،‬‬ ‫لەگەڵ ئەم بەهارە ئێستا لەسوریا شەڕی‬ ‫مەزهەبی ه��ات��ۆت��ەگ��ۆڕێ‌‪ ،‬ئەمە چۆن‬ ‫دەبینن؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬لەسەرەتادا توركیا‬ ‫نەیویست خۆی لەمەسەلەی سوریاوە‬ ‫هەڵقورتێنێت‪ ،‬بەوەی بەپرسێكی ناوخۆیی‬ ‫ئەو واڵتەی دادەنا‪ ،‬تاكو شەش مانگی‬

‫ی��ەك��ەم ل��ەس��ەرەت��ای‬ ‫شۆڕشی سوریا هیچ‬ ‫كاردانەوەیەكی نەبو‪،‬‬ ‫ت��ەن��ه��ا پ��ەی��ام��ی بۆ‬ ‫ڕژێ��م��ی ئ��ەس��ەد ئ��ەوە‬ ‫بوە كە بەچەك وەاڵمی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی ئەو واڵتە‬ ‫نەداتەوە‪ .‬پاش ئەوەی‬ ‫ئەسەد چەكی بەرانبەر‬ ‫ێ تاوان‬ ‫هاواڵتیانی ب ‌‬ ‫بەكارهێنا‪ ،‬ئیتر توركیا‬ ‫ب��ڕی��اری��دا هەڵوێست‬ ‫وەرب����گ����رێ‌و چیتر‬ ‫پ��ەی��وەن��دی خ��ۆی�ی‌و‬ ‫ڕژێمی ئەسەد درێژە‬ ‫پ��ێ��ن��ەدات‪ .‬س���ەرەڕای‬ ‫ئ����ەوەی ب��ەرەی��ەك��ی‬ ‫ئ���ۆپ���ۆزس���ی���ۆن���ی‬ ‫ف���راوان دژی ئەسەد‬ ‫وەستانەوە‪ ،‬بەاڵم ڕژێم‬ ‫ب��ەچ��ەك توانیوێتی‬ ‫دەس����ەاڵت����ی خ��ۆی‬ ‫درێژە پێبدا‌و بەردەوام‬ ‫هەوڵی كپكردنی ئەو‬ ‫ش��ۆڕش��ەی داوە كە‬ ‫ل��ە دژی ب��ەرپ��اب��وە‪.‬‬ ‫ت���ەن���ان���ەت ب���ۆ ئ��ەو‬ ‫مەبەستەش هاوكاریی‬ ‫ه��ەن��دێ‌ واڵت���ی وەك‬ ‫ئیسرائیلی وەرگرتوە‪.‬‬ ‫دوات����ر ح��ی��زب��وڵ�ڵا و‬ ‫ێ گروپ‬ ‫ئێران‌و هەند ‌‬ ‫ل��ە ئ��ێ��راق��ەوە ب��ەدەم‬ ‫ه����اوك����اری ڕژێ��م��ی‬ ‫ێ‬ ‫ئەسەدەوە چون‪ .‬ئەوەی مایەوە هەند ‌‬ ‫لە سەربازە بااڵكانی ناو سوپای ڕژێم‬ ‫بو هاتنە ناو ب��ەرەی ئۆپۆزسیۆنەوەو‬ ‫و دژی ئەسەد دەجەنگان‪ ،‬توركیا هەر‬ ‫لەسەرەتاوە هاوكاریی سوپای ئازادی‬ ‫بەرەی ئۆپۆزسیۆنی كردوە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫ئیتر توركیا نەیدەتوانی چاوپۆشی‬

‫ئێستا‬ ‫ئاك پارتی‬ ‫شۆڕشێكی‬ ‫بێدەنگی‬ ‫دەسپێكردوە‬ ‫بەوەی‬ ‫دەیەوێت‬ ‫تابوی‬ ‫كەمالیزم‬ ‫بشكێنێت‬

‫لەقەتڵوعامی ڕژێمی ئەسەد بكات‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬دەستێوەردان لەم‬ ‫جەنگەدا‪ ،‬كاردانەوەی مەزهەبی بۆ سەر‬ ‫توركیا هەبوە؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬هیچ ك��ات توركیا‬ ‫خۆی لە شەڕی مەزهەبی نادات‪ .‬لێرەدا‬ ‫مەسەلەكە شەڕی نێوان سونەو شیعە‬ ‫نییە‪ ،‬ڕاستییەك هەیە ئەویش ئەوەیە‬ ‫هەر الیەن‌و دەسەاڵتێك خەڵكی سڤیل‬ ‫بۆ قوربانی بكاتە هەدەف‪ ،‬ئەوا چانسی‬ ‫ێ ماوەیەكی درێ��ژ لەسەر‬ ‫ئ��ەوەی ناب ‌‬ ‫ێ بە «سەدام‬ ‫دەسەاڵت بمێنێتەوە‪ .‬كات ‌‬ ‫حوسەین» دەوترا بڕۆ‪ ،‬كەس ڕەخنەی‬ ‫لەوە نەبو‪ ،‬لەبەر ئەوەی وەك هێرشێك‬ ‫بۆ سەر ب��ەرەی سونە نەدەبینرا‪ .‬ئەو‬ ‫دیكتاتۆرێك بوە كە چەكی كیمیاوی دژی‬ ‫ێ‬ ‫خەڵكی سڤیل بەكارهێناوە‪ .‬زۆردار دەش ‌‬ ‫لە سونە بێت یان شیعە‪ ،‬دادپ��ەروەر‬ ‫دەشێ‌ لەسونە بێت یان شیعە‪ .‬ئەوەی‬ ‫گرنگە بۆ مانەوی دادپەروەرییە‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەشە توركیا هەرگیز لە هەڵبژاردنێكی‬ ‫مەزهەبیدا خۆی نەبینیوەتەوە‪ .‬بگرە‬ ‫لەڕوی ئینسانی‌و دادپەروەرییەوە مامەڵە‬ ‫لەگەڵ ڕوداوەكاندا دەكات‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬بەاڵم لە ڕۆژئاواش‬ ‫كۆمەڵكۆژی بەرانبەر بە ك��وردەك��ان‬ ‫كراوە‪ ،‬ئەمە الی توركیا زۆر نەبۆتە جێی‬ ‫باس‪ ،‬بۆچی؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬بەهیوام كۆبونەوەی‬ ‫جنێف ‪ 2‬ببێتە ئ��ەوەی سەقامگیریی‌و‬ ‫چارەسەری لێبكەوێتەوە‪ .‬لە ڕاستیدا‬ ‫هەڵوێستی توركیا لەسەر ڕۆژئاوا لەبەر‬ ‫بونی ك��ورد ل��ەو ناوچەیەدا نییە‪ ،‬بە‬ ‫پێچەوانەوە زۆر لەو هاواڵتییە كوردانەی‬ ‫ڕۆژئاوا لەدەست پ‪.‬ی‪.‬د ڕایان كردوە‌و‬ ‫پەنایان بۆ توركیا‌و هەرێمی كوردستانی‬ ‫ئ��ێ��راق ب����ردوە‪ .‬پ‪.‬ی‪.‬د ل��ە ڕۆژئ���اوا‬ ‫بەپشتیوانی «ئەسەد» فشار بۆ الیەنە‬ ‫كوردییەكانی تر دەب��ات‌و دەیەوێت لە‬ ‫ناوچەكەدا خۆی تاقە دەس��ەاڵت بێت‪.‬‬ ‫ێ بەالیەنەكانی تر ن��ادات‪.‬‬ ‫هیچ چانس ‌‬

‫لەتوركیا كۆمەڵی مەدەنی دیموكراتی هەیە‪ ،‬بەاڵم لەدونیای عەرەبیدا‬ ‫كۆمەڵی مەدەنی دیموكراتی بونی نییە‪ ،‬هەر لەبەر ئەوەشە ئاژاوەو‬ ‫گێرەشێوێنی لە دونیای عەرەبیدا هەمیشە كارایە‬

‫دونیای ئەمڕۆ سیستەمی یەك پارتی‬ ‫لەخۆناگرێت‪ .‬ل��ە كاتی دروستبونی‬ ‫كۆماری توركیادا تەنها پارتی كۆماری‬ ‫گەل فەرمانڕوایی توركیای دەكرد‪ ،‬مافی‬ ‫كەمایەتییەكانی تر پێشێلكرابون‪ ،‬بەو‬ ‫هۆیەشەوە توركیا باجی ئەو سیستمە‬ ‫تاقە پارتییەی داوە‪ .‬كورد پێویستی‬ ‫بەسیستەمی یەك پارتی نییە‪ ،‬وەكو‬ ‫هەرێمی كوردستانی ئێراق‪ ،‬پێویستە‬ ‫ف��رە پ��ارت��ی ب��ەش��داری��ی بەڕێوەبردنی‬ ‫واڵت بكەن‪ .‬هەمو الیەك بەشدار بێت‌و‬ ‫بیروبۆچونی خۆیان ئ��ازادان��ە بڵێن‪.‬‬ ‫ێ دەست‬ ‫لەتوركیاش پ‪.‬ك‪.‬ك دەی��ەو ‌‬ ‫بەسەر هەمو كوردی ئێرە زاڵ بێت‪ ،‬لەناو‬ ‫ك��وردان��دا ڕێگە بەهیچ بیروبۆچونێكی‬ ‫جیاواز ن��ادات‪ .‬لە ڕۆژئ���اواش پ‪.‬ی‪.‬د‬ ‫ێ وا‬ ‫هەمان سیاسەت پەیڕەوداكات‪ .‬كات ‌‬ ‫دەبێت‪ ،‬ئەوا ڕێگری لەبەردەم داهاتوی‬ ‫ك��وردو ناوچەكە دروستدەبێت‪ .‬ئەم‬ ‫خۆسەپاندنە وەك ه��ەڕەش��ەی��ەك بۆ‬ ‫بەرژەوەندییەكانی كورد دەبینم‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬پەیوەندییەكانی‬ ‫ئێستای هەرێمی كوردستانی ئێراق‌و‬ ‫توركیا چۆن هەڵدەسەنگێنن؟ پێتان وایە‬ ‫كاردانەوەی بۆ مەسەلەی كورد لە توركیا‬ ‫ببێت؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬ئەم نزیكبونەوەی‬ ‫ئێستا لەنێوان هەرێمی كوردستان‌و‬ ‫توركیا دروس��ت��ب��وە هەڵكەوتەیەكی‬ ‫مێژوییەو نابێ‌ لەدەستی بدەین‪ .‬ئەم‬ ‫پەیوەندییە بە گرنگ دەزان��م‪ .‬هەردوال‬ ‫پێویستیان بەهاوكاریی‌و ئاڵوگۆڕی‬ ‫دیبلۆماسی‌و ئابوری هەیە‪ .‬ناردنی نەوتی‬ ‫كوردستان بۆ بەندەرەكانی توركیا دەبێتە‬ ‫سەرچاوەی بوژانەوە بۆ ه��ەردو واڵت‪.‬‬ ‫كاتێ‌ ئەم جۆرە پەیوەندییە دێتەگۆڕ‬ ‫دەبێ‌ ئاگامان لەالیەنەكانی تری ناوچەكە‬ ‫بێت‪ ،‬چونكە ئەگەری ئەوە هەیە كۆسپ‬ ‫بخەنە بەردەم ئەم پەیوەندییەوە‪ .‬باشتر‬ ‫وایە الیەنە ئاكتیفەكانی تر بخرێنە ناو‬ ‫ئەم پڕۆسەیەوە‪ .‬ئەوانش دو الیەنن‪،‬‬ ‫یەكەمیان حكومەتی ناوەندیی عێراقە‪.‬‬ ‫دوەمیان كوردەكانی توركیایە‪.‬‬ ‫كاتی كرانەوە بەڕوی كوردو كوردستاندا‬ ‫هاتۆتە ئ��اراوە‪ ،‬لەئێستادا كوردەكان‬ ‫بەتینەوە دەڕواننە هەوڵەكانی حكومەت‌و‬ ‫پەیوەندیی نێوان كوردستان‌و توركیا‪،‬‬ ‫كاتێ‌ مافی كورد لە ڕێگەی دەستورەوە‬ ‫بەكورد بدرێت كە لێیان زەوتكراوە‪ .‬ئەو‬ ‫كات پرسی ك��ورد پەیوەستدەبێ بەم‬ ‫قۆناغەوە‪ .‬بە دڵنییایەوە پتەوكردنی‬ ‫دۆستایەتی كوردو تورك لە بەرژەوەندیی‬ ‫هەردوال دەبێت‪ .‬ئاڵوگۆڕی وزە‪ ،‬دۆخێكی‬ ‫ێ‬ ‫وا دێنێتەكایەوە كە ئیتر توركیا نەتوان ‌‬ ‫نكۆڵی لەمافی كورد بكات‪ ،‬دان بە گشت‬ ‫مافەكانی كورددا بنێت‪ ،‬مەجبورە پرسی‬ ‫ناوخۆیی چارەسەر بكات‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬ئەو الیەنانە كێن‬ ‫ك��ە ن��ای��ان��ەوێ��ت ئ��ەم لێكنزیكبونەوە‬ ‫دروستببێت؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬زۆر لە دەوڵەتەكان‬ ‫لە نزیكبونەوەی كوردو تورك نیگەرانن‪،‬‬ ‫لەوانەش ئازەرباینجان لەبەر ئەوەی‬ ‫ئەلتەرناتیفی ناردنی نەوتی هەیە لەگەڵ‬ ‫توركیا‪ .‬ئیسرائیل لەبەر بەندەرەكانی‬ ‫ێ‬ ‫باشوری قوبروس وزەی دەستدەكەو ‌‬ ‫و دەیەوێت لە ڕێگەی توركیاوە ساغی‬ ‫بكاتەوە‪.‬‬ ‫ڕوانگە و ڕەخنە‪ :‬لەسەرەتای ئەم‬ ‫مانگەدا لە كۆنفرانسێكدا وتوبوتان‬ ‫نەژادێك(ڕەچەڵەك)ێك بەناوی توركەوە‬ ‫نییە‪ ،‬مەبەستت لەوە چیی بوو؟‬ ‫یاسین ئاكتای‪ :‬مەبەستم لەوەنەبوە كە‬ ‫بڵێم نەژادی تورك نییە‪ ،‬تورك هەیە‪،‬‬ ‫توركیبون لە ن��ەژاد زیاتر میلەتێكە‪،‬‬ ‫پێناسەیە ب��ۆ میلەتێك‪ .‬ك��ات �ێ‌ بە‬ ‫ڕەچەڵەك پێناسی بكەین ئەوە مانای‬ ‫پێناسە بۆ ‪ 80‬ملیۆن هاواڵتی توركیا‪،‬‬ ‫تایبەتیمەندییەكانی ئ��ەو ڕەچەڵەكە‬ ‫ێ كولتورو خاڵی‬ ‫هەڵناگرێت‪ ،‬بەاڵم هەند ‌‬ ‫هاوبەش هەیە‪ ،‬دەكرێت وەك میللەت‬ ‫كۆیان بكاتەوە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )11‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬ ‫بةهمةن تاهير نةريمان‬

‫‪11‬‬

‫ذمارة (‪ )11‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر كت َيبى (نه َينيى ثةرستطة)ى سةروةت خةرباوى‬

‫سةروةت خةرباوى‪:‬‬

‫لة ناو ئيخواندا‪ ،‬هةركةس بريبكاتةوة‪ ،‬توشي‬ ‫دادطاييكردن دةب َيتةوة‬

‫نوسينى‪ :‬سةروةت خةرباوى‬ ‫وةرطيانى‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‬ ‫رَِ‬

‫كتَيبى (نهَينيى ثةرستطة‪ ،‬نهَينية‬ ‫ش��اراوةك��ان��ى ئيخوان موسلمني)ة‪،‬‬ ‫ضاودَير لةرَيطةى ثاشكؤى (ئيخوانء‬ ‫ئ����ةزم����ون)ةوة ت�����ةواوى ئ���ةو كتَيبة‬ ‫بةضةند زجنريةيةك بآلودةكاتةوة‪ ،‬كة‬ ‫نوسةرو وةرطيرَِ‪ :‬خةسرةو مرياودةىل‪،‬‬ ‫وةريطيرَِاوةتة سةر زمانى كوردى‪.‬‬

‫بةشى شانزةيةم‬ ‫د َي َلة طورطة سورةكة‬ ‫‪ +‬دةنطى هةنسكى ش َيخ بةرزبؤوة كة لةكؤتايى‬ ‫نو َيذدا ب��وو‪ ،‬ئ��ةوة مامؤستا بؤ دةطريت؟ ئةوة‬ ‫ناسكيي هةستتة كة ىَ‬ ‫دل تؤى بؤ ئاسؤ ئيمانييةكان‬ ‫هةلَطرتووة‪ ،‬يان دلَ ِرةقى دنياية بةرامبةرت؟‬ ‫َ‬ ‫ سةروةت طيان طةشتدةكةم‪ ،‬ميسر ج َيد َيلمء‬‫ن��ازامن دةط��ة ِر مَي��ةوة ي��ان ط� َ‬ ‫�ل لة دةرةوة دةم‬ ‫ث َيض َيتةوة‪.‬‬ ‫‪ +‬مامة (ئةبو غاىل) هؤكارى طةشتكردنت ضيية؟‬ ‫ ن��اس��ؤرى تامةزرؤيي ب ِرستى لـآ ب ِريوم‪،‬‬‫كضةكةشم طةرضى مَ‬ ‫لةدلدا ئامادةية‪ ،‬بةآلم لةبةر‬ ‫ضاوامن ونبووة‪ ،‬دةم َيكة نةمبينيونء نةشيانبينيوم‪.‬‬ ‫‪ +‬توخوا ميسر ج َيد َي َليتء دةضيت بؤ كةنةداو‬ ‫ئونتاريؤ؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ لةويش ثيويستى ديكةم هةية‪ ،‬خؤ جةستة‬‫الوازبوو‪ِ ،‬را ِرةوى خو َين لةدلَدا تةسكبؤوة‪ ،‬ئيدى‬ ‫كاتى ئةوة هاتووة ثزيشك بيثشكن َيتء كارى خؤى‬ ‫ت َيدا بكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫‪ +‬دةترسم سةرماو بةفر كارت تيبكات‪.‬‬ ‫َ‬ ‫سةهؤل دةتو َين َيتةوة‪.‬‬ ‫ طةرميى دلَةكان‬‫َ‬ ‫‪ +‬بةآلم ئةو دآلنة ج َيد َيليت كة خؤشيانويستويت؟‬ ‫ نةبةخوا‪ ،‬طةرضى ِروخساريشم لةبةر ضاوانيان‬‫ىَ‬ ‫هةول طةيشنت‬ ‫الضوو ب َيت ج َيم نةه َيشتوون‪ ،‬بةآلم‬ ‫بةو دآلنةش دةدةم كة خؤمشويستوونء لةبينينى‬ ‫ش َيوةيان ب َيبةشكراوم‪.‬‬ ‫‪ +‬ب��ةآلم خؤ من ه َيشتا هيضم ل��ةوةى الى تؤ‬ ‫هةلَنةطؤزيوة؟‬ ‫ ىَ‬‫هةول طةيشنت بدة هةر دةطةيت‪.‬‬ ‫‪ +‬ه َيشتا دةستم لةسةر شو َينى نه َينى ئةو‬ ‫مَ‬ ‫مسولانانى بةدبةخت كردووة؟‬ ‫دةردة دانةناوة كة‬ ‫َ‬ ‫ ئ���ةوةى زان��ي��وت��ة بيطةيةنة ب���ةوةى ليى‬‫ت َيناطةيتء دةطةيتة ئةوةى شاراوةية‪ ،‬كة زانيشت‬ ‫دةستى ث َيوة بطرة‪.‬‬ ‫‪ +‬مامؤستا ئةى زانستى دلَةكان؟‬ ‫ ئةوةى َ‬‫بةدل نةيناسيت بةهايةكى نيية‪.‬‬ ‫‪ +‬دةمةوآ خوا بناسم؟‬ ‫ يةكةمني ِر َيطا بؤ ناسينى خوا بريتية لةئازادى‪.‬‬‫‪ +‬دةستم ل َيداو هةستم بةبؤنء بةرامةى كرد‪،‬‬

‫خؤ ئةطةر لةو طو َي ِرايةلَيةى ث َيشوودا مبامايةتةوة‬ ‫دةبومةوة بةندةيةكى ملكةض بؤ دةسةآلتى كةسى‬ ‫خ��اوةن فةرمان جطة لةخوا‪ِ ،‬رازي��ب��ووم بةوةى‬ ‫ِروانينى طوماناوىء طوزارشتى طالَتةجا ِرانةو‬ ‫تةخوينء تةكفريو تةحقريو جو َينء بةدناوكردنء‬ ‫َ‬ ‫قةبوول بكةمء ئازارو‬ ‫زةمكردنى (ذمة القلوب)‬ ‫َ‬ ‫لةطةل زؤر َيكى ديكةش‬ ‫سةختيةكةيان بض َيذم‪،‬‬ ‫لةنا ِرةحةتى‪ ،‬لةث َيناو طةيشنت بةو ِر َيطاى ئازاديةى‬ ‫خوا‪ِ ،‬رؤذ َيكيش د َيت خوا الثة ِرةكانى زةمةن لةذيانى‬ ‫مندا دةث َيض َيتةوة‪ ،‬ناويشم لةبووندا دةس ِر َيتةوة‪،‬‬ ‫بةآلم خةلَكى لةن َيوان سـآ جؤردا دةم َيننةوة‪،‬‬ ‫يةك َيكيان خةلَكى بةكؤتء زجنري دةبةست َيتةوة‪،‬‬ ‫بةناوى ئاينء فةزيلةتةوة‪ ،‬يةك َيكى ديكةشيان‬ ‫بةدواى ئازاديدا دةطة ِر َيت بؤ طةيشنت بة ِر َيطاى‬ ‫خوا‪ ،‬س َييةميشيان لةذ َير سايةى كؤياليةتيدا ئارام‬ ‫دةطر َيتء بةئاينى دةزان َيتء مرؤظة ئازادخيوازةكان‬ ‫ناشريين دةكاتء بةدز َيوترين سيفةت لةكةداريان‬ ‫دةكات‪.‬‬ ‫‪-‬تؤ هيضت نةكردووة‪ ،‬مادامةكى دلَيشت هةر‬

‫ئازار دةض َيذ َيت بةوةى توشت بووة‪ ،‬ئةوا تؤ ه َيشتا‬ ‫ئ��ازادى خؤتت دةست نةكةوتووةو هةر كؤيلةى‬ ‫نةفسى خؤتيت‪.‬‬ ‫‪+‬هةموو نةفسةكان كؤيلةى ئةو شتانةن كة‬ ‫خؤشياندةو َيت‪ ،‬منيش خؤمم خؤشدةو َيت‪.‬‬ ‫ئةطةر دةرونى خؤت كؤتا ئامانج ب َيت‪ ،‬ئةوا‬‫تؤ يان دةبيتة كؤيلةى دنيا يان كؤيلةى بةهةشت‪،‬‬ ‫ئ��ةط��ةر خؤشةويستى خ��واش ل��ةدةرون��ت��دا دوا‬ ‫مةبةست ب َيت‪ ،‬ئةوا تؤ ئازاديت لةبةر ئةوةى تؤ‬ ‫دةبيتة بةندةى خواى ثةروةرطارى نةفسء دونياء‬ ‫بةهةشتيش‪.‬‬ ‫‪+‬دةكةواتة ضى بكةم؟‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خودا بة ئيدى دنياو بابةتةكانى‬ ‫بةتةنها‬‫سادة دةبنةوة‪.‬‬ ‫‪ +‬خوا يار ب َيت كةى طةشت دةكةيت؟‬ ‫كؤتايى د َيسةمبةر ان شاء اهلل‪.‬‬‫‪+‬الى خ��ؤم تؤمارى دةك��ةم كة ج َيته َيشتمء‬ ‫طةشتت كرد لةد َيسةمبةرى ىَ‬ ‫سال ‪ 2004‬ز دا‪ ،‬ئةى‬ ‫كةى دةطة ِر َييتةوة؟‬

‫نازامن بةآلم كات َيك كة خوا ويستى لـآ ب َيت‪.‬‬‫‪+‬بةويستى خوا بةسةالمةتيى دةطة ِر َييتةوة‪.‬‬ ‫مةلآَ بةويستى خوا (مبشيئة اهلل)ء آَ‬‫نةبل (بإذن‬ ‫اهلل‪ :‬بةئيزنء مؤلَةتى خوا)‪ ،‬ضونكة تؤ ويستى خوا‬ ‫نازانيتء ئاطادارى ئيزنى ئةو نيت‪ ،‬بةلَكو َبلـآ (ان‬ ‫شاء‪ :‬طةر بيةو َيت)‪( ،‬إذا إذن‪ :‬طةر ئيزنء مؤلَةتى‬ ‫لةسةر ب َيت)‪ ،‬كارةكة بؤ خوا بطة ِر َينةوة‪.‬‬ ‫‪+‬قسةكردمنان لةسةر ئيخوان ه َيشتا كؤتايى‬ ‫نةهاتبوو‪ ،‬ه َيشتا هةر لةوةش ت َينةطةيشتبووم كة‬ ‫ضؤن تةكفرييةكان بةئيخواندا ِرؤضوون‪.‬‬ ‫لةكاتى طةشتةكةمدا ل��ةط��ة ِرانء ثشكنيندا‬‫بووم‪ ،‬دةضوومة ناو فيكرى ئ َيستاى ئيخوانةوة‪،‬‬ ‫نوسينيامن دةخو َيندةوة‪ ،‬بةراورد بكة‪ ،‬ئةرآ دةبآ‬ ‫ئةمة فيكرى (وسطي)ى ميان ِرةو ب َيت؟‬ ‫‪+‬يةمةن ثةيوةنديى بةتةكفريية خةوارجييةكانى‬ ‫ميسرةوة ضيية؟‬ ‫بؤ خؤت بطة ِرآ‪ ،‬ضاوة ِر َيى ءةآلمة ئاسانةكان‬‫مةكة‪ ،‬كات َيكيش كة زانيت خؤت لةثيسيةكانى‬ ‫مرؤظ ئازاد بكة‪ ،‬خؤت ِرزطاربكة لةثيسيى ئةوانةى‬ ‫دلَ��ي��ان ِرةش ب��ووةو خؤيان ب��ةخ��اوةن كوتةك‬ ‫دةزاننء كوتةك (عصا) دةدةن لةوةى ياخيبووة‬ ‫(من عصى)‪ ،‬خؤت ئازادبكة لةوانةى لةو طومانةدا‬ ‫ب��وون كة خوا فةرمان ِرةواييكردنى خةلَكى ثآ‬ ‫سثاردون‪ ،‬ئةوةش خستنيية ناو (غةزةبى خواوة)‪،‬‬ ‫خؤت ِرزطاربكة لة ثاسةوانانى ئاطر‪ ،‬ئةوانةى‬ ‫دةستبةسةر ىَ‬ ‫دل خةلَكيدا دةطرنء دةياخنةنة ناو‬ ‫ئاطرى ئاواتةكانيان‪.‬‬ ‫‪+‬طو َيم لـآ بووة وتويانة خوا هةرطيز لةفآلنةكةس‬ ‫خؤش ناب َيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةم��ة ب��يَ ئ��ةدةب��ي��ة ل��ةط��ةل خ���وادا‪ ،‬ئايا‬‫لةب ِريارياداندا خؤى كردووة بةهاوبةشى خوا! يان‬ ‫ثةميان َيكى لةخواوة وةرطرتووة؟!‬ ‫‪+‬بةردةوام بةتةلةفون ثةيوةنديت ث َيوة دةكةمء‬ ‫نامةشت بؤ دةنيرَ م‪.‬‬ ‫َ‬ ‫منيش هةر ب��ةردةوام دةمب لةطةلتداو ل َيت‬‫داناب ِر َيم‪ ،‬دوايى دةستم كرد بةطريان‪.‬‬ ‫***‬ ‫َ‬ ‫ساآلن َيك ت َيدةثة ِرنء ساآلنيكيش بةسةردةضن‪،‬‬ ‫زمان َيكى نامؤى ب َيشةرمانة د َيتة فةرهةنطى‬ ‫ئ��ي��خ��وان��ةوة‪ ،‬خ��اوةن��ان��ى ب��ان��ط��ةوازو زي��ك��رو‬ ‫خواثةرستى!‬ ‫(دوذمنانى ئيخوان ِرقيان لةئيسالمة)!!‬ ‫(ئ��ةوان��ةى ج��ي��اوازن لةئيخوان‪ ،‬ض��ارةس��ةرى‬ ‫َ‬ ‫قةبوول ناكةن)‪.‬‬ ‫ئيسالميى‬ ‫(تؤلَةيان لـآ دةكةنةوة لةبةر ئةوةى ب ِروايان‬ ‫بةخواى ىَ‬ ‫زال سوثاسكراو ه َيناوة)‪.‬‬ ‫(السالم عليكم بريتيية لةسآلوكردنى ئيسالم)‪،‬‬ ‫لةبةر ئةوة ناب َيت بةو جؤرة سآلو لةمةسيحييةكان‬ ‫بكر َيت‪.‬‬ ‫(ليرباليستةكانء خاوةنانى بةرنامة زةمينييةكان‬ ‫دوذمنانى خوان)‪.‬‬ ‫(دروس��ت نيية بةزةييمان ب َيتةوة بةمردوانى‬ ‫ئةهلى كيتابء موشريكء كافراندا)‪.‬‬ ‫(مةسيحييةكانت خؤشنةو َيت‪ ،‬ضونكة مرؤظ لةطةلَ‬ ‫ئةو كةسةدا حةشردةكر َييت كة خؤشتدةو َيت)‪.‬‬ ‫ئةندازيار «ئوسامة ف��ةره��وود»ى هاور َيم كة‬ ‫ماوةيةكى زؤر بوو نةم بينيبوو‪ ،‬بةتاسةوة بةرةو‬ ‫ِرووم هات‪ :‬فرياكةوة سةروةت طيان واديارة من‬ ‫دةضمة ئاطرةوة‪.‬‬

‫بةو طومانةى دوذمنى ئةم جةستةيةن‪ ،‬خ ِرؤكة سثييةكانى‬ ‫خو َينى جةستةى ئيخوان كةوتوونةتة هيرَ شكردنة سةر ئةو‬ ‫دلء َ‬ ‫ِرؤآلنةى خؤي كة َ‬ ‫ئةقلى ث َيكد َينن‬

‫ث َيكةنيمء كةومتة طالَتةكردن لةطةلَيدا‪ :‬ئايا وةك‬ ‫(جنيب الرحياني)ت كرد؟‬ ‫لةمةبةستم ت َينةطةيشت‪ :‬تيناطةم!!‬ ‫من لةئاطرى دوارؤذ دةدو َيم‪.‬‬‫‪+‬ضى دةختاتة ناويةوة؟‬ ‫هاو ِر َييةكى لةكاركردندا كة واديار بوو ئيخوانة‬‫يان لةو كةسانةية كة ئيخوانيان خؤشدةو َيت‪ ،‬كات َيك‬ ‫بينيمى ستايشى هاو ِر َييةكى مةسيحى دةكةمء ث َيى‬ ‫دةلَ َيم زؤرم خؤشدةو َييت‪ ،‬ث َيى طومت ناب َيت ئةم‬ ‫مةسيحييةت خؤشبو َيت‪ ،‬بةسةرسامييةوة ث َيم وت‪:‬‬ ‫بؤضى؟ وتى ضونكة ثةيامبةر لةفةرمودةيةكيدا‬ ‫دةف��ةرم��و َي��ت‪( :‬ان امل��رء حيشر مع من حيب)‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئ��ةو كةسةدا حةشردةكر َيت كة‬ ‫(م��رؤظ‬ ‫َ‬ ‫خؤشيدةويت)‪ ،‬مةسيحييةكانيش دةضنة ئاطرةوة‪،‬‬ ‫ب��ةوةش كة من مةسيحييةكم خؤشدةو َيت ئةوا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةودا حةشردةكر َيم‪.‬‬ ‫‪+‬ث َيكةنيمء ث َيم وت‪ :‬خؤ منيش هةر زؤر َي��ك‬ ‫لةمةسيحييةكامن خؤشدةو َيت‪.‬‬ ‫باشة‪ ،‬ئةى ضى تر؟!‬‫‪+‬مامؤستا (ئةمحةد ئةبو غاىل)ت لةيادة كات َيك‬ ‫لة دوان��اوةن��دى بووين وان��ةى ع��ةرةب��ىء ئاينى‬ ‫ث َيدةطوتني؟‬ ‫ب َيطومان لةيادمةء هةرطيز برييشم ناض َيتةوة‪.‬‬‫ىَ‬ ‫‪+‬لةسال ‪ 2002‬ز ييةوة بةديدارى دةطةيشتم تا‬ ‫ىَ‬ ‫لةكؤتايى سال ‪ 2004‬دا كة بؤ الى كضةكةى لةكةنةدا‬ ‫طةشت دةكات (واتة دوو َ‬ ‫سال لةمةوث َيش)‪ ،‬ئةطةر‬ ‫َ‬ ‫مَ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دانيشتنانةماندا لةطةلاندا بايت ئةوا دلت‬ ‫تؤ‬ ‫بةقسةكانى دةطةشايةوة‪.‬‬ ‫ئايا سةبارةت بةم بابةتانة قسةى بؤكردويت؟‬‫‪+‬ئةوةندة بةسة كة بنةما طشتييةكةى ل َيوة‬ ‫بزانيت‪ ،‬دواتر دةبينيت دلَت بةرةو (نور)ت دةبات‪.‬‬ ‫دلَت ضيت ثآ دةلَ َيت؟‬‫‪+‬قسةيةك ب��ةم لةفزة بوونى نيية ئوسامة‪،‬‬ ‫مةحالَيشة قسةو باس َيك بةم ءشةء ثيتانة هةب َيت‪،‬‬ ‫لة ئةزموونى خؤيشمةوة دةزامن كة بانطخوازانى‬ ‫سةلةفىء ئيخوانةكان لةم سةردةمةماندا بابةتء‬ ‫ماناكان دةش َيو َينن‪ ،‬بةآلم ثرسيار َيكت لـ َيدةكةم‪،‬‬ ‫طرميان ئ��ةوةى داويانةتة ث� َ‬ ‫�ال ث َيغةمبةر بةم‬ ‫دةرب � ِري��ن��ان��ة سةحيح ب � َي��ت‪ ،‬ض��ؤن قسةكردن‬ ‫لة (خؤشةويستى) بؤ قسةكردن لة ( ِر َيطرتن‬ ‫لةخؤشةويستى) وةردةضةرخ َيت؟!‬ ‫ئايا ئةمة ناكؤكيى نيية؟! مةطةر مامى ثةيامبةر‬ ‫كافر نةبوو‪ ،‬وا نيية؟‬ ‫بةلَـآ‪.‬‬‫‪+‬بةكافريش مرد‪.‬‬ ‫واية‪.‬‬‫‪+‬ئايا ثةيامبةر خؤشي نةدةويست؟! ئايا ِرؤذى‬ ‫مردنةكةى نةطريا؟! ئايا ىَ‬ ‫سال مردنةكةى ناونةنا‬ ‫ىَ‬ ‫بةسال خةمباريى (عام احلزن)؟! ئايا ثةيامبةر‬ ‫ِر َيطرييمان لـ َيدةكات لة خؤشويستنى ئةهلى كيتاب‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لة ترسى ئةوةى لةطةلَياندا حةشربكر َيني‪،‬‬ ‫ئةمةشدا مامة كافرةكةى خؤيشى خؤشدةو َيت!!‬ ‫بابةتى بةهةشتء دؤزةخ دراونةتة َ‬ ‫ثال خوا ئوسامة‬ ‫طيان‪ ،‬ئةوةش بزانة كة خوا لةسةر هةستء نةستى‬ ‫دلَةكامنان موحاسةبةمان ناكات اَ(ل يُ َكلِّ ُف اللهَُّ َن ْف ًسا‬ ‫إاَِّل ُو ْس َع َها)‪ ،‬مةطةر ثةيامبةر نةيفةرمووة‪( :‬اللهم ان‬ ‫هذا قسمي فيما املك فال حتاسبين فيما ال املك)‪.‬‬ ‫ئايا خ��وا ِرةح��م بةئةهلى كيتاب دةك��ات‪،‬‬‫ئةوانةى باوة ِريان بةئيسالم نةه َيناوة؟‬ ‫‪+‬رةحم بةئةهلى كيتابء كافرانء موشريكةكانء‬ ‫ب��وزي��ةك��انء ب��ةه��ائ��ي��ةك��انء م��وحل��ي��دةك��انء‬ ‫مَ‬ ‫مسولانةكان بةئةهلى سوننةو شيعةو خةواريجء‬ ‫موعتةزيلةو سةرجةم طرووثةكان دةكات‪.‬‬ ‫ئايا ِر َيطرتن لة ِرةمحكردن بوونى نيية؟‬‫‪+‬ك��ات�� َي��ك ل��ةئ��ي��خ��وان��دا ب���ووم ب�� َي��زارب��وون‬ ‫لةبةزةييهاتنةوة بةمردوانى مةسيحييةكاندا‪ ،‬لةبةر‬ ‫ئةوة طوزارشتى ترمان بةكاردةه َينا‪ ،‬ءةك (الراحل‬ ‫الكبري‪ :‬كؤضكردوى طةورة) لةجياتى (املرحوم)‪،‬‬ ‫بؤ ل (‪)4-3-2‬‬

‫‪2‬‬

‫ذمارة (‪ )11‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬ ‫ئ��ةط��ةر ن��اض��ار بوباين لةكؤنطرةيةكدا ن��اوى‬ ‫سياسةمتةدار َيك يان نوسةر َيكى مةسيحى به َينني‪،‬‬ ‫دةمانطوت (ربنا ينحمه) لةجياتى (يرمحه)‪.‬‬ ‫كات َيكيش كة ثاثاى ظاتيكان مردو قةرزاوى وتى‬ ‫ِرةمحةتى خواى لـآ ب َيت‪ ،‬وةجدى غةنيم كوفرى‬ ‫َ‬ ‫خستةثال‪ ،‬ئيخوانء سةلةفييةكان قةرزاويان‬ ‫بةكةميى ئاينء دوو ِروويى تاوانباركرد‪ ،‬قةرزاوييان‬ ‫تاوانباركرد نةك وةج��دى غةنيم‪ ،‬بةفةتواكانى‬ ‫بن بازو ئينب عثيمنيء ئةلبانىء حوينى – يةوة‬ ‫ثابةندبوون كة (ترحم‪ :‬دوعاى خوا ِرةمحى ثآ‬ ‫بكات) دروست نيية!!‬ ‫دةزانيت ئةى ئوسامة‪ ،‬ك َيشةكة ث َيشرت ئةمة بوو‪:‬‬ ‫ئايا دروستة بةزةييهاتنةوة بةئةهلى كيتاب دا يان‬ ‫نا؟ دواتر ضووينة ناو قؤناغ َيكى ديكةوة كة بريتية‬ ‫لة‪ :‬ئايا دروستة بةزةييهاتنةوة بةليرباليستء‬ ‫سؤسياليستء ناسريىء عةملانييةكاندا يان نا؟‬ ‫ئ َيستاش ئ َيمة لةقؤناغى ئةوةداين كة ىَ‬ ‫حال (غةيرى‬ ‫ئيخوانء سةلةفييةكان) ضيية سةبارةت بةداواى‬ ‫ِرةمح��ك��ردن ب��ؤي��ان؟! ئيخوانء سةلةفييةكان‬ ‫لةميسردا لةسةر طةجنينةكانى ِرةمحةتى خوا‬ ‫ِراوةس��ت��اون بؤ ئ��ةوةى بيدةن ب��ةوان��ةى نزيكن‬ ‫ل َييانةوةو لة ِر َيكخستنةكانيانةوةو بؤ بةندةكانى‬ ‫ديكةى خوا ِر َيطةيان ل َيبطرن‪.‬‬ ‫بةآلم ِريشةى مةسةلةى ئةم دروست َيتى داواى‬‫ِرةحم ث َيكردنة ضيية‪ ،‬بؤضى ئةم زانايانة فةتوايان‬ ‫بةوة داوة؟!!‬ ‫‪+‬ئايا من دةتوامن َبل َيم ئةمانة هةمويان هةلَةن‪،‬‬ ‫ئينب بازو (ابن عثيمني)ء ئةلبانىء كةسانى تر‪ ،‬ئايا‬ ‫دةقى فةتواكانيان دةزانيت‪ ،‬بنباز دةلَ َيت‪( :‬هةر‬ ‫كةس َيك لةجولةكةو مةسيحىء ئةوانةى نو َيذنةكةرن‬ ‫مبرن ئةمانة هيضيان داواى ِرةمحةتيان بؤ ناكر َيت‪،‬‬ ‫ب َوالَّذِينَ َآ َم ُنوا‬ ‫بةطو َيرةى ئةم ئايةتة‪َ ( :‬ما َكانَ لِ َّلن يِ ِّ‬ ‫َأ ْن َي ْس َت ْغ ِف ُروا لِ ْل ُم ْش ِر ِك َ‬ ‫ني َو َل ْو َكانُوا ُأولِي ُق ْر َبى)‪،‬‬ ‫َ‬ ‫(ث َيغةمبةرو ب ِرواداران بؤيان نيية داواى ليبوردن بؤ‬ ‫موشريكةكان بكةن تةنانةت طةر كةسى نزيكيش‬ ‫بن)‪ ،‬ئايا ئةمة فيقهة ئوسامة؟! ئةم مةسةلةية زؤر‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةوةشدا من سةبارةت‬ ‫شت دةوروذ َين َيت‪،‬‬ ‫بةضةمكى (شرك) قسةت بؤ ناكةم‪ ،‬مشتوم ِريش‬ ‫ل��ةط� َ‬ ‫�ةل بنبازدا ن��اك��ةم دةرب����ارةى خؤبةخشة‬ ‫ىَ‬ ‫تةكفريييةكةى بةخستنة ثال نو َيذنةكةر بؤ ِريزى‬ ‫كةسانى مةحروم لةرةمحةتى خوا‪ ،‬با واب َيت ئةوةى‬ ‫ل َيي ت َيطةيشتووة لةنادروستى داواى ل َيخؤشبوون‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ناكةم لةسةرى‪ ،‬با‬ ‫ك��ردن‪ ،‬مشتوم ِريان‬ ‫لةسةر بؤريةكانى ل َيخؤشبوون بوةسنت بؤ ئةوةى‬ ‫بة ِرووى خةلَكيدا بيانطرنةوة‪ ،‬بةآلم ئايا نازانن‬ ‫داواى ل َيخؤشبوون (االستغفار) جوداية لةناردنى‬ ‫ِرةمح��ةت (ال�ترح��م)‪ ،‬خوال َيخؤشبووةو لةتاوان‬ ‫دةبور َيت‪ ،‬غةفارء غافرة‪ ،‬ئاخؤ كـآ لةتاوانةكان‬ ‫دةبور َيت لةخوا بةوالوة؟ هاو ِر َيكةم ل َيخؤشبوون‬ ‫لةئيسالمدا لةمانا زمانييةكةى (اللغوي) ناترازآ‪،‬‬ ‫ل َيخؤشبوون (املغفرة) لةقورئانى ثريؤزداء لةميانى‬ ‫ناوة جوانةكانييةوة (غافر‪ -‬غفار – غفور) ماناى‬ ‫ثةردة ثؤشكردنء داثؤشني دةطةيةن َيت‪.‬‬ ‫بةآلم وةك ضؤن خوا غةفارو غافريو غةفورة‬ ‫(رحيمء رمحان)يشة‪ِ ،‬رةمح��ةت��ش ناسكييةكة‬ ‫كة ئيحسانء ضاكة بؤ مةرحومةكة دةخواز َيتء‬ ‫بةل َيبوردنء لوتفء سؤز دةب َيت‪.‬‬ ‫(رمحن)يش ناو َيكة تايبةتة بةخواوة‪.‬‬ ‫(الرمحن) وةسفكراوة بة ِرةمحةتى طشتطري كة‬ ‫ب� ِروادارو ب َيباوة ِرانيش دةطر َيتةوة‪ ،‬لةثاشانيشدا‬ ‫ِرةمحةتى خوا ث َيش غةزةبةكةى كةوتووة‪.‬‬ ‫ليرَ ةدا هيض سةرزةنشتمان لةسةر نيية هاو ِرآ‬ ‫طةر داواى ِرةمحةت بؤ ئةو مردوانة بكةين‪ ،‬لةبةر‬ ‫ئةوةى (مغفرة) جياية لة (رمحة)‪ ،‬خؤ طةر مةغفرية‬ ‫ِرةمحةت بواية‪ ،‬ئةوا خوا ناوة جوانةكانى نةدةبوو‪،‬‬ ‫ث َيويستيشة خوا ثاكء دوور ِرابطرين لةوةى كة ناوى‬ ‫هاوواتا لةخؤى بن َيت‪ ،‬كة ِرةمحان جياية لة ِرةحيم‪،‬‬ ‫غةفور جوداية لةغافريو غةفار‪ ،‬هةر يةكةيان شو َينى‬ ‫خؤيان هةية‪ ،‬سةبارةت بةحةرامكردنى ِرةمحةتيش‬ ‫بؤ مردوانى ئةهلى كيتاب الى ئةم زاناية طواية‬ ‫سةبارةت بةم ئايةتةى خوا ضى دةلَينَ ‪َ ( :‬ورَحمْ َ يِت‬ ‫َو ِس َع ْت ُك َّل َش ْي ٍء) (رةمحةتى من هةموو شت َيكى‬ ‫لةفراوانيدا طرتؤتةوة)‪ ،‬هةموومشان بةجياوازى‬ ‫بريوباوة ِرمانةوة هةر (ش��ت‪ :‬ش��يء)ي��ن!! ئةى‬ ‫دةكةونة كو َيى ئةم ئايةتةوة‪َ ( :‬ك َت َب َع َلى َن ْف ِس ِه‬ ‫الرَّحمْ َ َة)‪ِ ( ،‬رةمحةتى لةسةرخؤى فةرزكردووة)؟!‬ ‫مَ‬ ‫مسولان بوو‪ ،‬دايكء‬ ‫هةروةها ئةطةر مرؤظ َيك‬ ‫باوكى هةر لةسةر ئاينة كيتابيةكةيان يان لةسةر‬ ‫كوفرةكةيان مانةوة طةر كافر بووبن‪ ،‬ئايا بؤى نيية‬ ‫داواى ِرةمحةتيان بؤ بكات بةطو َيرةى ئةم ئايةتة‪:‬‬ ‫اح ُّ‬ ‫( َو ْاخ ِف ْ‬ ‫الذ ِّل ِمنَ الرَّحمْ َ ِة َو ُق ْل ر ِِّب ارْحمَ ْ ُه َما‬ ‫ض هَُل َما َج َن َ‬ ‫ىَ‬ ‫ريا)‪( ،‬بال زةليليى ِرةمحةتيان بؤ‬ ‫َك َما ِربَّ َيا ِني َص ِغ ً‬ ‫ِراخبة‪َ ،‬بلـآ خواية ِرةمحيان ثآ بكة وةك ضؤن‬ ‫بةمندالَيى ثةروةردةيان كردومء بةزةييان ث َيمدا‬ ‫هاتؤتةوة)؟ ئةى سةبارةت بةم فةرمودةيةى‬ ‫ثةيامبةر ضى دةلَينَ ‪( :‬الرامحون يرمحهم الرمحن)‬ ‫(كةسة بة بةزةييةكان بة بةزةييةكة (كة خوداية)‬ ‫ِرةمحيان ثآ دةكات)‪ ،‬فةرموودةى (امنا يرحم اهلل‬ ‫من عباده الرمحاء)‪( ،‬خوا تةنيا بةزةيى بةكةسانى‬ ‫ب��ةزةي��ى لةبةندةكانيدا د َي��ت��ةوةو ِرةمح��ي��ان‬

‫ئةمحةد سةيفوالئيسالم حةسةن بةننا‬ ‫ث َيدةكات)‪ ،‬فةرمودةكان ليرَ ةدا بةطو َيرةى ماناى‬ ‫طشتيى دةرب ِرينةكةن (عموم اللفظ) ئيدى ئاينى‬ ‫كةسانى بة ِرةحم هةرضييةك ب َيت‪.‬‬ ‫طوايا ئيخوان بةب َيباوة ِرمان دادةن�َي�نَ ‪ ،‬ئةوان‬‫شتى ديكة دةلَينَ ‪ ،‬دةقى طوزارشتةكانيان دةلَينَ‬ ‫مَ‬ ‫مسولاناننء كةسيش تةكفري‬ ‫ئةوان كؤمةلَ َيك لة‬ ‫ناكةن؟‬ ‫‪+‬ت��ؤ خب��و َي��ن��ةرةوةو ب��ط��ةرآء ت َيبطة‪َ ،‬‬ ‫ئةقلت‬ ‫ِ‬ ‫بةكاربه َينة‪ ،‬كة خوا داواى لـآ كردوين ذيرميان‬ ‫بةكاربه َينني نةك تةسليمى غةيرى خؤمانى بكةين‬ ‫بؤ ئ��ةوةى لةجياتى ئ َيمة بريبكةنةوة‪ ،‬ئةوةتا‬ ‫خوا دةفةرمو َيت‪(َ :‬أ َفلاَ َي ْع ِقلُونَ )ء َ(أ َفلاَ َي َت َدبَّ ُرونَ )‪.‬‬ ‫ث َيويستة هاو ِر َيكةم تؤ ئ��ةوة خبو َينيتةوة كة‬ ‫َ‬ ‫دةيلينَ بؤ ئةوةى ِروانينيان لةبةرانبةر ئةوانةدا‬ ‫بزانيت كة جياوازن ل َييان‪ ،‬ئةوة بةس نيية طوآ‬ ‫لةبؤضوونى خؤيان دةرب��ارةى خؤيان ببيستيت‪،‬‬ ‫ضونكة مرؤظ دةربارةى خؤى دةلَ َيت كة ذيرترينء‬ ‫داناترينى خةلَكيية‪ ،‬بةلَكو لة كردارةكةى ب ِروانة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لة كردةوةكانيان ب ِروانة‪ ،‬ئايا طوجناون‬ ‫وتةكانياندا؟! ئايا ئةوةت خو َيندؤتةوة كة طؤظارى‬ ‫(املصور) سةبارةت بةديكؤم َينت َيك بآلويكردؤتةوة‬ ‫كة ئيخوان نوسيويانة بةناونيشانى (فتح مصر)؟‬ ‫مَ‬ ‫مَ‬ ‫مسولان فةتح بكات؟!‬ ‫مسولان وآلتى‬ ‫ث َيت واية‬ ‫َ‬ ‫دةزانيت بؤ ئيخوان درؤم��ان لةطةلدا دةك��ةن؟‬ ‫ب�يرك��ةرةوةء ب��ؤ خ��ؤت دةط��ةي��ت��ة وةآلم بةبآ‬ ‫ثةنابردنة بةر هاوةلَ َيك‪ ،‬هاو ِر َييةكةم تؤ الثة ِرةى‬ ‫وتارى سةركردةكانى ئيخوان هةلَبدةوة‪ ،‬دةبينيت‬ ‫ت َيياندا هةية دةرب��ارةى ليرباليستةكان دةلَ َيت‪:‬‬ ‫(ليرباليستةكان ئ��اذاوةض�ين‪ ،‬شو َينةكةوتوانى‬ ‫(مكياظيلي)و ثرنسيثى (الغاية ت�برر الوسيلة‪:‬‬ ‫ئامانج دةب َيتة ثاساوى هؤكار)ن‪ ،‬مةى يان مادة‬ ‫ب َيهؤشكةرةكان‪ ،‬يان الدانى س َيكسىء داو َينثيسى‪،‬‬ ‫ياخود مؤنؤثؤلكردن يان مامةلَة لةهةر جؤر َيك‪،‬‬ ‫ي��ان كشتوكالَكردن لةهةر ج��ؤر َي��ك‪ ،‬خةشخاش‬ ‫يان باجنو‪ ،‬يان بازرطانيكردن بةمرؤظةوة‪ ،‬يا‬ ‫فرؤشتنى شو َينةوار يان خاكى نيشتمان‪ ،‬ياخود‬ ‫دروستكردنى ك َي َلطة بؤ ر َيوىء َ‬ ‫زبلطة بؤ بةرازن‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫مَ‬ ‫مسولان نني با نو َيذيش بكةنء ِرؤذوش‬ ‫ئةمانة‬ ‫ىَ‬ ‫بطرنء حةجى مال خواش بكةن)‪ ،‬هةروةها ئةوة‬ ‫خبو َينةوة كة «مستةفا مةشهور» دةرب��ارةى‬ ‫دميوكراسيةت نوسيويةتىء بةهاوبةشدانان بؤ خوا‬ ‫دايناوة‪ ،‬هةروةها ل َيدوانةكانى «مةمحود غةزالنء‬ ‫حمةمةد بةديعء مةمحود عيزةت»ء كةسانى تر‬ ‫خبو َينةوة‪ ،‬ئايا دةزانيت يةك َيك لةوان دةربارةى‬ ‫ناسرييةكانء دةرب���ارةى حةمدين سةباحىء‬ ‫حيزبةكةى (الكرامة) ضى طوتووة؟ طوتوويةتى‪:‬‬ ‫َ‬ ‫ئةنطلزو‬ ‫(ئةمانة شيوعني‪ ،‬شو َينكةوتوانى ماركسء‬ ‫ليننيء ماوتسى تؤنطء ه َينرى كو ِريدا دامةزر َينةرى‬ ‫َ‬ ‫فيدل‬ ‫حيزبى شيوعيى ميسري (ح ِديّو)ء‪ ،‬طيظاراو‪،‬‬ ‫كاسرتؤ لةئةمةريكاى التينن‪ ،‬ئةمانة موحليدنء خوا‬ ‫لةهةموو ئاين َيكدا بةنةفرةتى كردون)‪ .‬ئوسامة تؤ‬ ‫ب ِروانة هةموو ِرةفتارة سياسيةكانى ئيخوان‪ ،‬هةموو‬ ‫َ‬ ‫لةثال يةكرتا دابنآء‬ ‫ل َيدوانةكانى سةركردةكانيان‬ ‫َ‬ ‫دةبينيت ماناكة لةبةرضاواندا ئاشكرا دةبيت‪.‬‬ ‫ك��ام مانا؟ ئةى تؤ ِرؤذ َي��ك لة ِرؤذان لةوان‬‫نةبوويتء دةزانيت ضؤن بري دةكةنةوة؟!‬ ‫‪+‬لةبةر ئةوة ئةوةت ث َينالَ َيم كة خؤم بةدلَنياييةوة‬ ‫ث َيى طةيشتوم‪ ،‬ضونكة ئةوةى الى من بؤتة يةقني‬ ‫ِرةنطة الى غةيرى خؤم مايةى طومان ب َيت‪ ،‬منيش‬

‫حةزناكةم بؤضوونى خؤم بةسةر كةسدا بسةث َينم‪،‬‬ ‫َ‬ ‫ئةقلء دلَت جبولَ َينة بؤ ئةوةى بطةيتة يةقينى‬ ‫خؤت‪.‬‬ ‫ئةى يةقينى تؤ ضيية؟‬‫‪ِ +‬رؤذ َيك د َيت دةينوسم‪ ،‬بةآلم بةخةلَكى دةلَ َيم‬ ‫بةتةواويى وةريدةطرنء هةمووشى بةيةكجارى ِرةمت‬ ‫ئةكةنةوة‪ ،‬بةلَكو لةسةرةتادا بريى ل َيبكةنةوة‪ ،‬دواى‬ ‫ئةوةش كة بريدةكةنةوةو دةطة ِر َينء مةسةلةكة‬ ‫بةهةموو ديوةكانيدا هةآلوطيرَ ِ دةكةن‪ ،‬ئةو كاتة يان‬ ‫ىَ‬ ‫قةبوول بكةن يان ِرةتيبكةنةوة‪ ،‬كات َيك كت َيبةكة‬ ‫َ‬ ‫لةضاثخانة د َيتةدةرةوة دةب َيتة مولكى خو َينةر نةك‬ ‫نوسةر‪ ،‬بشزانن ئةوةى نوسيومة بةرهةمى طةشتى‬ ‫َ‬ ‫ئةقلى منة‪ ،‬هةموو ئةم شتانةش‬ ‫خؤمء فيكرو‬ ‫ِر َيذةيني‪ ،‬هةلَةو بريضونةو بةشى نةفسء خراثيى‬ ‫هةلَطؤزينيان بةسةردا د َيت‪ ،‬لةخواش دةثا ِر مَيةوة‬ ‫لةو هةلَةيةم ببور َيت كة ت َيى كةوتوم‪.‬‬ ‫نامةو َيت ن��اوض��ةى فيكريان ئ َيستا ب��زامن‪،‬‬‫بةلَكو دةمةو َيت بزامن ضؤن ِر َيكخستنى ثؤآليني‬ ‫بريدةكاتةوة لةكات َيكدا كة دةزطاكةى بة ِر َيوةدةبات‪،‬‬ ‫سةروةت لؤذيكى سةربازييش ضيية؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫‪+‬ث َيم واي��ة تووشى نةخؤشيى دي��ل��ة طورطة‬ ‫سورةكة بوون‪.‬‬ ‫يانى ضى؟‬‫‪+‬ج��ار َي��ك��ي��ان ل��ةب��ارةى ئ��ةم نةخؤشييةوة‬ ‫نوسيبووم وت��ب��وم‪( :‬ت��و َي��ذةرى دةروونناسيي‬ ‫َ‬ ‫كؤمةل‪ -‬هةر كؤمةلَ َيك‪-‬‬ ‫كؤمةلَةكان دةزان َيت كة‬ ‫كات َيك هةست بةمةترسى دةك��ات لة ِر َيطةى‬ ‫ضةند هؤكار َيكةوة ب��ةرط��رى لةخؤى دةك��ات‪،‬‬ ‫ىَ‬ ‫هةول لةناوبردنى هةموو بزوتنةوةيةكى‬ ‫يةكةجمار‬ ‫نو َيطةرييانةى ناوةكيي دةداتء بة ِر َيطاى جياواز‬ ‫لةطةلَياندا دةجةنط َيت‪ ،‬كة لةزانستة ثزيشكيةكاندا‬ ‫بةنةخؤشيي (د َي َلة طورطة سورةكة ناسراوة‪ ،‬كة‬ ‫نةخؤشييةكة توشى جةستة دةب َيت لةدةرةجنامى‬ ‫كةموكوو ِرييةكةوة لةكؤئةندامى بةرطريى جةستةدا‬ ‫كة واي ل َيدةكات لةجياتى ئةوةى لةش لةبةكرتياو‬ ‫ظايرؤسات بثار َيز َيت‪ ،‬هيرَ ش بؤ ئةو لةشة دةبات كة‬ ‫دةيثار َيز َيت‪ ،‬هةروةك لةهةمانكاتدا ىَ‬ ‫هةول كرذبوونء‬ ‫طؤشةطريى دةدات‪ ،‬وةك هؤكار َيك لةهؤكارةكانى‬ ‫بةرطريكردن لةخود كة داب ِراو لةبونيادى ذيارييانةى‬ ‫كؤمةلَطة دةم َين َيتةوة‪ ،‬ديارترين شتيش كة ئةو‬ ‫كؤمةلَةية ت َيى دةكةو َيت كة هةست بةضةوسانةوة‬ ‫دةكات بريتية لةهةولَدان بؤ خؤثاراسنت لة ِر َيطةى‬ ‫ه َيزى دةرةكييةوة – ل���ةدةرةوةى كؤمةلَةكة‬ ‫يا ل���ةدةرةوةى دةولَ��ةت‪ -‬بةضاوثؤشيى لةهةر‬ ‫ئيتعبار َيكى نيشتمانيى‪ ،‬لةوانةشة حةزكردن‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةخؤثاراسنت بةه َيزة دةرةكييةكان‬ ‫هةستكردنى كؤمةلَةكة بةباآلبوونء ب َيو َينةيى‬ ‫بةيةكدا بض َيتء هةستكردنى ب��ةوةى هةلَطرى‬ ‫مؤرةكانى هةقيقةتة‪ ،‬ئ��ةوةش كة اليةتى لة‬ ‫ِراستىء دروس�تي ث َيويستة بةسةر (خاوةنانى‬ ‫طوم ِرايى)دا سةربكةو َيت‪ ،‬لةث َيناو سةرخستنى‬ ‫هةقيقةتيشدا كؤمةلَةكة مافى ئةوةى هةية ئةو‬ ‫هؤكارانة بطر َيتةبةر كة ث َيى واية ئةم (سةركةوتنة‬ ‫خ��وازراوة)ى بؤ دةه َيننةدى‪ ،‬تةنانةت طةر ئةم‬ ‫ِر َيطاية لةناوبردنى ِرؤلَةكانىء ش َيواندنى ئةو ثياوانة‬ ‫ب َيت كة لةبؤضووندا لةطةلَيدا جياوازن‪ ..‬ئيدى‬ ‫هيض بؤضوون َيك بوونى نيية ئةوة نةب َيت كة الى‬ ‫سةركردايةتيية‪ ..‬ئا ئةمةشة لؤذيكى ستةمكاران‬ ‫لةهةموو سةردةم َيكدا‪ ،‬لؤذيكى ئةو فريعةونانةشة‬

‫كة خوا لةبارةيانةوة بؤمان دواوة‪َ ( :‬ق َ‬ ‫ال ِف ْر َع ْو ُن َما‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ِ‬ ‫الرشاد)‪،‬‬ ‫ُأرِي ُك ْم إاَِّل َما َأ َرى َو َما َأ ْهدِي ُك ْم إاَِّل َسبِيل َّ‬ ‫(فريعةون وتى تةنيا ئةوةتان نيشاندةدةم كة‬ ‫دةيبينمء تةنيا بؤ ِر َيطاى ِراستيش ِر َينماييتان‬ ‫دةك���ةم)‪ ،‬ه َينانةوةى ث��اس��او ل��ةالي��ةن هةموو‬ ‫فريعةون َيكةوة بؤ ستةمةكةى بةوةى كة خاوةنى‬ ‫بؤضوونء سامانء سةركردايةتيية َ(أ َل ْي َس لِي ُم ْل ُك‬ ‫ِم ْص َر َو َهذِهِ أْ َ‬ ‫ال ْن َها ُر جَ ْ‬ ‫ْت َأ َفلاَ ُت ْب ِص ُرونَ )‪،‬‬ ‫ترِي ِم ْن تحَ يِ‬ ‫(طواية مولَكى ميسر هى من نييةو مةطةر ئةم‬ ‫ِروبارانةش كة بةذ َيرمدا دة ِرؤن نابينن؟! لةبةر‬ ‫ئ��ةوةش كة سةركردةكانى ئيخوان هاوش َيوةى‬ ‫س��ةرج��ةم فريعةونانى ستةمكارن‪ ،‬ئ��ةوا هيض‬ ‫جياوازييةك لة ِراو بؤضوون لةاليان نيية‪ ،‬بةو ث َييةى‬ ‫جياوازيى فرةيى لة ت َيطةيشتندا ل َيدةكةو َيتةوة‪،‬‬ ‫ديارة لة ئيخوانيشدا فرةيى ت َيطةيشتنةكان بوونى‬ ‫نيية‪ ،‬بةلَكو زؤربةيان مةطةر ئةوةى خوا ِرةمحى‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫ئةقلى يةك ثياودا تةماهى‬ ‫لةطةل‬ ‫ثآ كردب َيت‬ ‫دةكةن كة بريتيية لةو كةسةى كليلى كارةكانيانى‬ ‫بةدةستة)‪.‬‬ ‫لةبةر ئةوة «ئوسامة» دةبينيت هةر كةس َيك‬ ‫َبل َيت (من بريدةكةمةوة) تووشى سزادانء تةشهريو‬ ‫ش َيواندن دةب َيتةوة‪ ،‬طةرضى كة برييشى دةكردةوة‬ ‫لةبةرذةوةنديى ئةواندا بريى دةك��ردةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫ئةوان وةك جةستةيةكى نةخؤش‪ ،‬كارةكةيان تةواو‬ ‫هاوش َيوةى دةزطاى بةرطريى لةشة كات َيك تووشى‬ ‫ك َيشةو كةموكوو ِرى دةب َيتةوة!!‬ ‫ل��ةب��ةر ئ���ةوة ب��ةو ط��وم��ان��ةى دوذم��ن��ى ئةم‬ ‫جةستةيةن‪ ،‬خ ِرؤكة سثييةكانى خو َينى جةستةى‬ ‫ئيخوان كةوتوونةتة هيرَ شكردنة سةر ئةو ِرؤآلنةى‬ ‫دلء َ‬ ‫خؤي كة َ‬ ‫ئةقلى ئةو ث َيكد َينن‪.‬‬ ‫***‬ ‫ل��ؤذي��ك��ى ت��ةك��ف�ير ه���ةر ي��ةك � َي��ك��ة‪ ،‬لؤذيكى‬ ‫ب�يرك��ردن��ةوةش ه��ةر يةك َيكة‪ ،‬ئ��ام��رازةك��ان��ى‬ ‫بريكردنةوة بريتني لة(استقراء)ء (استنباط) و‬ ‫ت َيبينىء تاقيكردنةوة‪َ ،‬‬ ‫ئةقل هةزار جار دةكةو َيتة‬ ‫هةلَةوة بؤ ئةوةى يةكجار بطاتة ِراستىء دروسيت‪.‬‬ ‫ب���ةآلم تةكفري ك��ات� َي��ك دةس��ت��ث � َي��دةك��ات كة‬ ‫ت��ةك��ف�يرك��ةرةك��ة ئ��ام��رازةك��ان��ى ب�يرك��ردن��ةوة‬ ‫ل��ةدةس��ت��دةداتء لةتةكفري ب��ةوالوة هيض شت َيك‬ ‫لةبةردةم خؤيدا بةدى ناكات‪ ،‬لةو ِرووةوة تةكفري‬ ‫كاآلى كةسى نةزانء دةستةوةسانة كة ئاين بؤ‬ ‫بةرذةوةنديي خؤي بةكارد َين َيت‪ ،‬لةبةر ئةوة الو‬ ‫توند ِرةوانة دةست بةئاينداريةكةى دةكات‪ ،‬بةآلم‬ ‫كة ِر َيطاى زانستى طرتةبةر (ئاينةكةى ميان ِرةو‬ ‫دةب َيت)‪.‬‬ ‫لةبةر ئةوة كة بتةو َيت ثشكى هةر كةس َيك لة‬ ‫(وسطية) بزانيت ئةوا بؤ زانستء َ‬ ‫ئةقليان ب ِروانة‪.‬‬ ‫لةبةر ئ��ةوةش كة «شوكرى مستةفا» ثشكى‬ ‫لةزانست نةبوو‪ ،‬توند ِرةوو خةوارجيىء تةكفرييى‬ ‫بوو‪ ،‬سةرة ِراى ئةوةش شوكرى شاعري بوو!! بةآلم‬ ‫ىَ‬ ‫خةيال تةسكء الساييكةرةوة بوو‪،‬‬ ‫شاعري َيك كة‬ ‫باآلترين شيعر كة نوسيب َيتى الساييكردنةوةيةكى‬ ‫قةسيدةيةكى (هاشم الرفاعي) بوو (رسالة يف ليلة‬ ‫التنفيذ)‪ ،‬بةآلم تةقليد َيكى طةمذانة بوو‪ ،‬شوكرى‬ ‫هةر بةزانستى كةمةوة مايةوةو بةدةورى خؤيدا‬ ‫خ��وىل دةخ���وارد‪ ،‬كات َيكيش كة ثايةى هةند َيك‬ ‫لةشو َينكةوتوانى لةزانستدا بةرزبؤوة دةستبةردارى‬ ‫بوون‪ ،‬لةبةر ئةوةش كة ئةوانى ديكةيان مةيليان‬ ‫بةالى تةقليددا هةبوو شو َينى كةوتن‪ ،‬تا ئ َيستاكةش‬ ‫شو َينكةوتون سةرة ِراى ت َيثة ِرينى ضةند دةيةيةك‬ ‫بةسةر لةس َيدارةدانيدا‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال ‪1971‬ز دا شوكرى مستةفا‬ ‫دواى ئةوةى‬ ‫لةزيندان د َيتةدةرةوة‪ ،‬وآلت تةى دةكات بةدواى‬ ‫ثشتيوان بؤ خ��ؤىء ب��ان��ط��ةوازةك��ةي‪ ،‬شوكرى‬ ‫ب���اوة ِرى وا ب��وو كة ئ��ةو (امل��ه��دي املنتظر)ة‪،‬‬ ‫لةيةك َيك لةبالَةخانةكانى ناوضةى ئيرباهيميةشدا‬ ‫لةئةسكةندةريية‪ ،‬ش��وك��رى ل��ةط� َ‬ ‫�ةل هةند َيك‬ ‫لةثشتيوانانيدا دادةنيش َيتء دةكةو َيتة قسةكردن‬ ‫لةئاخر زةمانء مةهدى مونتةزةر‪.‬‬ ‫خاليد زةعفةرانى ث َيى وت‪ :‬ث َيويستة لةئ َيستاوة‬ ‫ج َينشين َيك (اخلليفة) بؤ خؤت ديارى بكةيت‪.‬‬ ‫شوكرى مستةفا بةسارسامييةوة‪ :‬بؤ؟‬ ‫زةعفةرانى‪ :‬لةوانةية بتكوذن‪.‬‬ ‫شوكرى مستةفا‪ :‬كةس نامكوذ َيت‪ ،‬ضونكة من‬ ‫مةهدى ضاوة ِرانكراوم‪.‬‬ ‫بةآلم ناو و سيفاتت وةك ناو و سيفاتى مةهدى‬‫ضاوة ِروانكراو نيية‪.‬‬ ‫هةر من دةمبء كةسى ديكة ناب َيتء دةشضني‬‫بؤ يةمةن‪ ،‬كة ثةيامبةرى خوا (د‪.‬خ) دةربارةى‬

‫تةكفري كات َيك دةستث َيدةكات كة تةكفريكةرةكة ئامرازةكانى‬ ‫بريكردنةوة لةدةستدةداتء لةتةكفري بةوالوة هيض شت َيك لةبةردةم‬ ‫خؤيدا بةدى ناكات‪ ،‬لةو ِرووةوة تةكفري كاآلى كةسى نةزانء‬ ‫دةستةوةسانة كة ئاين بؤ بةرذةوةنديي خؤي بةكارد َين َيت‬

‫ئةوآ قسةى ك��ردووةو وتويةتى دانيشتوانةكةى‬ ‫دلَيان نةرمرتو ناخيان ناسكرتةو ئيمان يةمانييةو‬ ‫حيكمةت يةمانييةو فيقه يةمانيية‪ ،‬ئاشكراكردنى‬ ‫دةركةوتنى مةهدييش تةنيا لةيةمةنةوة د َيتةدى‪.‬‬ ‫مةهدى ضاوة ِروانكراو ناوةكةى يان حمةمةد‬‫ىَ‬ ‫لةمال‬ ‫ي��ان ئةمحةد ياخود مةمحود دةب � َي��ت‪،‬‬ ‫ثةيامبةر َيتيش (بيت النبوة) دةب� َي��ت‪ ،‬كة لةو‬ ‫فةرمودةيةدا كة ئيمام ئةمحةد طيرَ ِ اويةتةوة‪( :‬دنيا‬ ‫لةناو ناض َيت هةتا ثياو َيك دةب َيتة خاوةنى عةرةب‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ناوى مندا‬ ‫لةئةهلى بةيتى من كة ناوةكةى‬ ‫َ‬ ‫ِر َيكدةكةو َيت‪ ،‬ناوى تؤش لةطةل ناوى ثةيامبةردا‬ ‫ِريكناكةو َيت‪.‬‬ ‫ئايا ث َيتواية كة مةهدى يان (حمةمةد) يا‬‫(مةمحود) دةب َيت؟ من مةهديمء هيض مةهديةك‬ ‫نيية لةمن بةوالوة‪ ،‬من ضاوة ِروانكراوةكةم‪ ،‬بةلَ َينم‬ ‫بةهةموو خؤشةويستةكامن داوة‪ ،‬بؤ طةشتكردن بؤ‬ ‫يةمةن‪.‬‬ ‫ئ َيمة خؤشةويستانى تؤينء ثةميانيشت‬‫ث َينةداوين!!‬ ‫ئ� َي��وة هاو ِر َييانى منن‪ ،‬خؤشةويستةكامن‬‫لةزيندانةكاندانء ه َيشتا سادات ل َييان خؤشنةبووة‪،‬‬ ‫دواى دةرضونيان لةزيندان طةشت بؤ يةمةن‬ ‫دةكةن‪ ،‬وةك وةفاكردن َيك بةو ثةميانةى ث َيمداون‪.‬‬ ‫ئةى دواتر؟‬‫ئ��ي��س�لام ب��ؤ ه��ةم��وو دن��ي��ا دةط��ة ِر َي��ت��ةوة‪،‬‬‫دةط��ة ِر َي��ت��ةوة دواى ئ��ةوةى لة مرؤظايةتى ءن‬ ‫ببوو‪ ،‬ل��ةدواى كؤتاييهاتنى خةالفةتى ِراشيدة‪،‬‬ ‫هةموو دنيا بة ِر َيطاى كوفردا دة ِرؤيشت‪ ،‬تةنانةت‬ ‫هاوةآلنى ثةيامبةريش دواى كؤتاييهاتنى خةالفةت‬ ‫كافربوونء لةئيسالم هةلَطة ِرانةوة‪ ،‬ئةوة منم كة‬ ‫طة ِرانةوةى ئيسالم لةيةمةنةوة ِرادةطةيةمنء دنيا‬ ‫ث ِردةكةم لةدادثةروةرى‪ ،‬من شوكرى مستةفامء‬ ‫هيض مةهدييةك نيية لةمن بةوالوة‪.‬‬ ‫بةشى حةظدةهةمء كؤتايي‬ ‫حةقيقةت‬ ‫‪ +‬مامؤستاو ط��ةورةم��ان س��وث��اس ب��ؤ خوا‬ ‫سةالمةتيت‪ ،‬كةى لةسةفةر طة ِرايتةوة‪.‬‬ ‫ضةند ِرؤذ َيكة طة ِراومةتةوةو مةيسائى كضمء‬‫ميرَ دةكةىء كضةزاكانيشم لة طةلَداية‪.‬‬ ‫‪+‬تامةزرؤى خؤتء دانيشتنةكانتني كة نووريان‬ ‫ل َيوة ثةخش دةب َيت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫(بةخوا تةنيا بةجةستة ليتانةوة دور بووم‪،‬‬‫لةغوربةتى جةستةمشدا شيعرةكةى شةوقيم‬ ‫دةوتةوة‪:‬‬ ‫كل املناهل بعد النيل آسنةً‬ ‫ما ابعد النيل إال عن أمانينا‬ ‫مل تنأ عنه وان فارقت شاطئه‬ ‫وقد نأينا وإن كنا مقيمينا)‪.‬‬ ‫(ث َيمواية ماوةيةكت ب ِريوة)‪.‬‬ ‫‪+‬بةلَكو زةمةن منى ب ِريوة‪.‬‬ ‫(زةم�����ةن ه���ةر ن��ادي��ار دةم � َي��ن � َي��ت��ةوة تا‬‫َ‬ ‫بةئةقلى خ��ؤت ناطةيتة‬ ‫هةستدةكةيت كة تؤ‬ ‫طر َييةكةى)‪.‬‬ ‫‪+‬دةى كةواتة ضؤن ل َيى ت َيبطةم؟)‪.‬‬ ‫(بةطيانت)‪.‬‬‫‪(+‬ت��ام��ةزرؤى دي���دارت ب��ووي��ن‪ ،‬ك��ةى بةيةك‬ ‫بطةين؟)‪.‬‬ ‫(بةيانى دواى ن��و َي��ذى ن��ي��وة ِرؤ ض��اوة ِر َي��ت‬‫دةكةم)‪..‬‬ ‫َ‬ ‫س� ىَ‬ ‫َ‬ ‫�ال ‪ 2008‬ى لةهةموو ِرووي��ةك��ةوة ساليكى‬ ‫خؤش بوو‪ ،‬مامؤستا ئةمحةد ئةبو غاىل لةطةشتة‬ ‫دورو در َيذةكةى طة ِرايةوة‪ ،‬لةم سالَةدا دةستم‬ ‫بة نوسينى كت َيبى يةكةمم دةرب��ارةى ئيخوانء‬ ‫بزوتنةوةى ئيسالمى كرد‪ ،‬كةومتة خو َيندنةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫كؤكردنةوةى سةرضاوةو كردنةوةى طفتوطؤ‬ ‫هةند َيك لةسةركردة م َيذووييةكانى كؤمةلَةدا‪،‬‬ ‫مةخابن هةستم كرد زؤرينةى (ثياوة طةورةكانى‬ ‫ئيخوان)ء بةتةمةنةكانيان تةواو لةياد ضوونةتةوةو‬ ‫كةس باسيان ناكات‪ ،‬تةنيا دواى مردنيان نةب َيت‪،‬‬ ‫ىَ‬ ‫هةوال مردنيانةوة كة لةسايتى‬ ‫لة ِر َيطةى طةياندنى‬ ‫ئيخواندا بؤيان دةنوسر َيت‪.‬‬ ‫جار َيكى ديكة طة ِرامةوة بؤ ئةو مالَةى ساآلن َيك‬ ‫بوو ل َيى دوور بووم‪ ،‬لةشةقامى (خنلة املطيعي)‪،‬‬ ‫ئ��ةو شةقامة ك��ؤن��ةى ميسرى ن��وآ ك��ة بؤنى‬ ‫زةمةنى جوانى طرتبوو‪ ،‬مامؤستا ئةبو غاىل ث َيى‬ ‫ومت‪ :‬لةثةجناكانء شةستةكاندا ئةم شةقامة لة‬ ‫طرنطرتينى شةقامةكانى (مصر اجلديدة) بووة كة‬ ‫ثياوة مةزنةكان ت َييدا نيشتةج َيبوونء باآلترينء‬ ‫ث َيشكةوتوترين بالَةخانةى ت َيدا بووة‪ ،‬لةو زانستانةدا‬ ‫كة بة(ئةوديوى سروشت) ناوزةددةكر َين‪ ،‬مرؤظ‬ ‫هةند َيكجار بةشو َينةوة ثةيوةست دةب� َي��تء‬ ‫ثةيوةندييةكى ِرؤحيى لةن َيوانياندا دروستدةب َيت‬ ‫كة كةس ماهيةتةكةى نازان َيت‪ ،‬ئيدى ئةو شو َينةى‬ ‫بةب َيطيان دةيبينني‪ ،‬ذيانى ل َيوة ثةخشدةب َيتء‬ ‫ل َيوانل َيودةب َيت لةهةستء ن��ةس��ت‪ ،‬هةستء‬ ‫نةستى شاعريان بةرةو ئةم ِراستيةى بردوين كة‬ ‫ِرذاندويانةتة ناو هؤنراوةكانيانةوة‪ .‬طؤ ِرانييان‬ ‫بةسةر شو َينةوارو داروث��ةردوةك��ان��دا طوتووةو‬

‫ذمارة (‪ )11‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬ ‫هةلَو َيستةيان لةسةر خانوو مالَةكان ك��ردووة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ضياكانيشدا هةستء نةستيان‬ ‫تةنانةت‬ ‫ط��ؤ ِري��وةت��ةوة‪ ،‬ئةوةتا (قيس بن امللوح) باس‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ك َيوى (توباد)دا دةكات‪:‬‬ ‫لةديدارى خؤى‬ ‫وأجهشت للتوباد حني رِأيته‬ ‫و كرب للرمحن حني رِآني‬ ‫واتة‪ :‬كة توبادم بينى كةومتة هةنسكى طريانةوة‬ ‫ئةويش (اهلل اكرب)ى كرد كة منى بةديكرد‬ ‫خةريكة منيش بطريم بؤ ئ��ةو بالَةخانةيةى‬ ‫مامؤستا ئةبو غاىل ت َيدا دةذي��ا‪ ،‬دةمبينى وةك‬ ‫ئ��ةوةى ب��ةدةم ئةو ِرؤذط��اران��ةوة ث َيبكةن َيت كة‬ ‫سةردانيم دةكرد ت َيياندا‪ ،‬ئاى لة ِرؤذط��ارى ئةبو‬ ‫غاىل‪ ،‬ضةند جوانن!‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بينيمةوة كات َيك زةمةن هيلةكانى خؤى لةسةر‬ ‫ِروخ��س��ارى ك َيشابوو و ك��ارى خؤى لةجةستةى‬ ‫ك��ردب��وو‪ ،‬وةك ئ��ةوةى بيست س� َ‬ ‫�ال ب َيت ل َيمان‬ ‫داب ِراب َيت‪ ،‬ه َي َلةكانى زةمةن ه َيواش ه َيواش لةسةر‬ ‫دةموضاومان دروست دةبن‪ ،‬لةكات َيكدا كة ئ َيمة‬ ‫مندالَني‪ ،‬دواى ئ��ةوةش كة تةمةنى ضل ىَ‬ ‫سال‬ ‫بةج َيد َي َلنيء دةضينة ثريييةوة ئةم ه َيآلنة دةكةونة‬ ‫ثةلةثةل‪ ،‬وةك ئةوةى قةرةبووى ئةوة بكةنةوة‬ ‫كة فرياى نةكةوتون‪ ،‬جةستةكامنان ثريدةبن‪،‬‬ ‫بةآلم زةمةن بةسةر طيانةكامناندا طوزةرناكات‪،‬‬ ‫لةناخةوة هةستدةكةين ه َيشتا هةر مندالَني‪،‬‬ ‫وةك ئ��ةوةى سالَ َيك يان دوو س� َ‬ ‫�ال ب َيت زانكؤم‬ ‫تةواوكردب َيت‪ ،‬طيانى منء تؤش هةر لةشادمانيي‬ ‫الو َيتيدايةو هةرطيز ل َيى داناب ِر َيت‪ ،‬لةبةر ئةوةشة كة‬ ‫ثةيامبةرمان (د‪.‬خ) دةفةرمو َيت جةستةكامنان لة‬ ‫(تةمةنى الو َيتيدا) زيندوو دةكر َينةوةو هيض ثري َيك‬ ‫ناض َيتة بةهةشتةوة (واتة بةثرييى ناض َيتة ناويةوةو‬ ‫طةنج دةب َيتةوة)‪.‬‬ ‫س��ةروةت زؤر لةميسردا نام َينمةوة‪ ،‬تةنيا‬‫سـآ مانط‪ ،‬ئينجا هةوا جار َيكى ديكة بؤ كةنةدا‬ ‫مَ‬ ‫هةلدةطر َيتةوة طةر خوا تةمةنى بؤ ب ِريار دابني‪..‬‬ ‫ومن كانت منيته بأرض‬ ‫فليس ميوت يف ارض سواها‬ ‫واتة‪ :‬ئةوةى ضارةنوسى لةخاك َيكدا ب َيت‬ ‫لةسةر زةمن َيكى تردا هةرطيز نامر َيت‬ ‫( َو َما َت ْدرِي َن ْف ٌ َ َ‬ ‫ض مَُ‬ ‫وت)‪( ،‬هيض كةس َيك‬ ‫ت ُ‬ ‫س بِأ ِّي أ ْر ٍ‬ ‫نازان َيت لةض سةرزةمين َيكدا دةمر َيت)‪.‬‬ ‫هةموومان دةمرين ط��ةورةم‪ ،‬ضةندين دةيةو‬ ‫نةوةء سةدةش ت َيدةثة ِرن‪ ،‬ذيننمامةو و َينةمشان‬ ‫دةس��ردر َي��ت��ةوة‪ ،‬دةضينة رةهةند َيكى ق� ىَ‬ ‫�وول‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬ ‫زةمةنةوة‪ ،‬ئةوةى دةم َين َيتةوة تةنيا بوومنانة الى‬ ‫خواى طةورة‪.‬‬ ‫َ‬ ‫دةبينم زةم��ةن مؤركى خ��ؤى لةسةر دلت‬‫ج َيه َيشتووة‪.‬‬ ‫‪+‬زةم��ةن سةرسامى كردم تا ت َيطةيشتم‪ ،‬ئايا‬ ‫ِرةطةزنامةى كةنةديت دةستكةوتووة‪.‬‬ ‫زةمةن َيك بوو داواى دةستخستنيم كردبوو‪ ،‬دوو‬‫سالَة دةستمكةوتووة‪.‬‬ ‫‪+‬ئةى ميسر؟‬ ‫َ‬ ‫بةطل‬ ‫ك َيم هةية لةميسر الشةكةم هةلَبطر َيتء‬‫دايثؤش َيت كات َيك كاتى خؤى د َيتء ماوةكة بةسةر‬ ‫دةض َيت‪ ،‬ضوومةتة تةمةنيشةوة س��ةروةت‪ ،‬من‬ ‫لةدايكبووى ‪1932‬ى مء لةئةركةكانى ذيامن ب َيزار‬ ‫بووم‪ ،‬وةك شاعري دةلَ َيت‪.‬‬ ‫‪+‬خوا دةست بةتةمةنتةوة بطر َيت‪.‬‬ ‫دةم� َي��ك��ة ياداشتةكامن دةرب����ارةى م��اوةى‬‫زيندانيمء ثةيوةنديم بةئيخوانء شوكرى مستةفاو‬ ‫مَ‬ ‫ىَ‬ ‫مسولانان)ء‬ ‫(كؤمةل‬ ‫ضريؤكى تةكفريو هيجرة يان‬ ‫َ‬ ‫كاريطةرييان بةسةر ئيخوانء كؤمةلة بانطخوازةكان‬ ‫بؤ ئيسالم نوسيوة‪ ،‬كة ل��ةدوو بةشداية‪ ،‬بةشى‬ ‫يةكةم ثةيوةستة بةيادةوةرييةكانةوة كة دوو َ‬ ‫سال‬ ‫دواى دةرضوومن لةزيندان نوسيومة‪ ،‬دوةميشيان‬ ‫ثةيوةستة بةئايدياكانةوة‪ ،‬ئةمةشيان تةنيا ئةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل خؤمدا ضوومة‬ ‫كاتة نوسيم كة لةكةنةدا‬ ‫خةلَوةتةوة‪ ،‬ئةم يادةوةريانةشم الى دكتؤر (اكثم‬ ‫اخلطيب)ى ميرَ دى «مةيسائي كضم» ج َيه َيشتووةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل تؤداو دواى‬ ‫داوام ل َيكردووة بة ِر َيككةوتن‬ ‫مةرطم بآلويان بكاتةوة‪.‬‬ ‫‪+‬ب��ؤ لةئ َيستاوة بآلويانناكةيتةوة؟! من‬ ‫طر َيبةستم ل��ةط� َ‬ ‫�ةل (دار اهل�ل�ال)دا ك���ردووة بؤ‬ ‫بآلوكردنةوةى كت َيب َيك بؤ خؤمء زؤر ث َيشوازيش‬ ‫لةياداشتةكانى تؤ دةكةن‪.‬‬ ‫من تةنيا ئ��ةوةم لةم ياداشتانة دةو َي��ت كة‬‫ببنة زانياريةك كة سووديان لـآ وةربطري َيت‪،‬‬ ‫لةبةر ئةوة حةزم كرد دواى مردمن بآلوببنةوة بؤ‬ ‫ئةوةى ببنة خيرَ َيكى نةب ِراوة (صدقة جارية) بؤم‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫هةولداوة‬ ‫لةم ياداشتانةمدا ه َيندةى توانيب َيتم‬ ‫ِروان� َي��ن��ك��ى ن��وآ ب��ؤ ئ��ةو ب��زاظ��ة خب��ةم��ة ِروو كة‬ ‫بةئيسالمى ناوزةد دةكر َيت‪ ،‬ىَ‬ ‫هةول ِراستكردنةوةى‬ ‫ضةند ضةمك َيكم داوة‪.‬‬ ‫‪+‬دةت�����وامن ل���ةم���اوةى م��ان��ةوةت��دا لةميسر‬ ‫بياخنو َينمةوة؟‬ ‫ ِر َيطر نيم‪.‬‬‫مامؤستا بؤ ماوةى ضةند دةقيقةيةك لةضاو ءن‬ ‫بوو‪ ،‬دوايى بة بةستةيةك لةكاغةزةوة طة ِرايةوة‪.‬‬ ‫ئةمة و َينةيةكى تيشكيى (صورة ضوئية)ى‬‫ياداشتة نوسراوةكامنة بةدةستنوسى‪ ،‬بيخو َينةوة‬

‫بةآلم بؤم بطة ِر َينةوة‪ ،‬سـآ ِرؤذت لةبةردةمداية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةكةمرت لة ِرؤذ َي��ك خو َيندمنةوة‪ ،‬يان تؤ بلـآ‬ ‫مَ‬ ‫هةللوشني‪ ،‬طرنطرتينى ئةوة بوون كة لةذيامندا‬ ‫خو َيندبومنةوة‪ ،‬ث َيشم واية كات َيك بآلودةبنةوة‬ ‫َ‬ ‫ئةقلة وشكةكان ب َيداردةكةنةوة‪.‬‬ ‫ياداشتةكامن دايةوةو ث َيم طوت‪:‬‬ ‫‪+‬كاريطةريى ئ��ةم ياداشتانةت لةسةر دلءَ‬ ‫دةرونء طيانى خؤم ثآ نالَ َيم‪ ،‬بةآلم ئيسالميان‬ ‫ل َيوة ت َيطةيشتم‪ ،‬ث َيشرت لةئيسالم ت َينةطةيشتبووم‪،‬‬ ‫ئ َيمة ث َيمان واب��ووة تةنيا درومش��ى ثةرستشء‬ ‫سروتة‪ ،‬لةتؤوة زانيم كة ئيسالم ئةو ئاوازةية‬ ‫كة خوا لةطةردوندا ثةخشى ك��ردووة بؤ ئةوةى‬ ‫َ‬ ‫كامل بب َيت‪،‬‬ ‫سيمفؤنياى (دروستكراوةكان)ى ثآ‬ ‫ئيسالم ئةو ثةيامى خؤشةويستييةية كة لةوشة‬ ‫بة بةزةييةكانى ت َينةطةيشتوين‪ ،‬خوا ئيسالمى‬ ‫بؤ ناردوينة خ��وارةوة بؤ ئ��ةوةى بب َيتة ثةيامى‬ ‫جيهانةكانء ثةيام َيكى عةرةبى بووة‪ ،‬ئيسالممان‬ ‫تةعريبكردووةو لة ت َيطةيشتنى عةرةبدا كورمتان‬ ‫ك��ردؤت��ةوة‪ ،‬نةريتء تةقاليدى ئ��ةوانء ِر َيطاى‬ ‫بريكردنةوةيامنان خستؤتة ناويةوةو زؤر َي��ك لة‬ ‫ِر َينماييةكامنان ءنكردووة‪ ،‬لةو بةشةى ثةيوةستة‬ ‫بةفيكرةوة لةياداشتةكانت‪ ،‬بؤم ئاشكرابوو كة‬ ‫َ‬ ‫لةئةقلى تةسكء ت َيطةيشتنى‬ ‫ئيسالم فراوانرتة‬ ‫ِرةقى ئ َيمة‪ ،‬كات َيكيش كة خوا داواى لة مرؤظةكان‬ ‫ُو َأ ْن َش َأ ُك ْم‬ ‫بةطشتى كرد كة دنيا ئاوةدان بكةنةوة (ه َ‬ ‫ِمنَ أْ َ‬ ‫ال ْر ِ‬ ‫اس َت ْع َم َر ُك ْم ِفي َها) بةالى بةهاكانى‬ ‫ض َو ْ‬ ‫ئاوةدانكردنةوةدا نةضووين‪ ،‬داواش��ى ل َيكردوين‬ ‫كة ك��ار ب���ةوردى بكةين (ان اهلل حيب اذا عمل‬ ‫مَ‬ ‫هةولان نةدا بةالى‬ ‫احدكم عم ًال ان يتقنه)‪ ،‬بةآلم‬ ‫كاركردندا بضني يان بةورديى كاربكةين‪ ،‬هةروةها‬ ‫بةم ش َيوةية‪ ،‬بةآلم بانطخوازانى سةلةفييةتء‬ ‫وةهابييةتء ئةوانةش كة كاريطةربوون ث َييان‬ ‫لةئيخوانةكان ِرةمجتدةكةن‪ ،‬طةورةم ضونكة تؤ‬ ‫كاآلكةيانت ل َيزةوتكردون كة كاسبى ث َيوةدةكةن‪.‬‬ ‫ض زيان َيكى ه��ةي��ة ب��ؤ ِرةمج��ك��راو ئةطةر‬‫ِرةمجكةرةكة بة بةزةييةكة نابين َيت‪ِ ،‬رةمحةتى‬ ‫ث��ةروةردط��ارم زالَ��ة‪ ،‬باكيشم نيية طةر خةلَكى‬ ‫هةموويان رقيان ل َيم ب َيت مادامةكى مَ‬ ‫دل وابةستة‬ ‫ِ‬ ‫ب َيت بةخواوة‪ ،‬سةرجةم خاوةنانى ثةيامةكان‬ ‫قةومةكانيان شة ِريان لةطةلَدا كردون‪ ،‬ئةمةش هةر‬ ‫بةياساى ذيان دةم َين َيتةوة‪ ،‬ئةو شتانة هةر دةلَينَ كة‬ ‫سةبارةت بةنوحء ئيرباهيمء موساو عيساو حمةمةد‬ ‫(د‪.‬خ) وتويانة‪ ،‬ئةطةر قسةيان بؤ هةلَبةستيت يا‬ ‫ِرةمجيان كرديت‪ ،‬تؤ بةخؤشةويستى ِروبة ِرويان‬ ‫ببةوة‪ ،‬تةنيا َبلـآ (اللهم اهد قومي)ء دلَت بةئيمان‬ ‫ئارام بكةوة‪.‬‬ ‫‪+‬لةياداشتةكانتدا بينم باست لةحمةمةدو‬ ‫مةمحودء جةمال كردووة‪ ،‬ئةمانة كينَ ؟‬ ‫ئيستا ناوةكان طرنط نني‪ ،‬بةلَكو ئةوةى طرنطة‬‫كردارةكانن‪ ،‬ب ِروانة ئةوةى نوسيومةو بةراوردى‬ ‫بكة ب��ةوةى ِروودةدات‪ِ ،‬رةن��ط��ة ضةند ناو َيك‬ ‫لةيادةوةريى خةلَكيدا نةمابن‪ ،‬لةوانةشة كةوتبنة‬ ‫ث َيش ِروداوةكانةوة‪.‬‬ ‫‪+‬ئايا هيض كةس َيكيان بة ِراستى بؤ يةمةن كؤضى‬ ‫كردووة؟‬ ‫هةموويان طةشتيان كرد بؤ يةمةن‪ ،‬ضونكة‬‫سو َينديان لةسةر خ��واردب��وو‪ ،‬سو َيندةكةيان‬ ‫ه َينايةدى‪.‬‬ ‫‪+‬ئايا لةسةركردةكانى ئ َيستاى ئيخواندا ت َيياندا‬ ‫هةية طةشتى بؤ يةمةن كردب َيت‪ ،‬دواى دةرضوونى‬ ‫لةزيندان تةنانةت طةر بةضةند مانط َيك يان ضةند‬ ‫سالَ َيكيش دواى درةضوونى بووب َيت؟‬ ‫تؤ لةمن شارةزاتريت ل َييان‪ ،‬تؤ لةطةلَياندا‬‫بوويتء ذياننامةى هةمويان دةزانيت‪.‬‬ ‫‪+‬ث َيشرت باسى ئ��ةوةت بؤ ك��ردم كة يةمةن‬ ‫لةثرؤذةكانى «حةسةن بةننا» بووة‪ ،‬ضريؤكةكةى‬ ‫ضيية لةطةلَيدا؟‬ ‫س��ةروةت ب��ةدواى نه َينيى يةمةندا بطة ِرآ‬‫لةفيكرى هةموو ئةوانةدا كة تامةزرؤى بنيادنانى‬ ‫حكومةت َيكى ئيسالمى ب��وون‪ ،‬ب��ةآلم سةبارةت‬ ‫بةحةسةن بةننا ئةوا جياواز لةوةى م َيذوونوسان‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال‬ ‫دةي��زان��ن‪ ،‬ثةيوةندى ئ��ةو بةيةمةنةوة‬ ‫يةكةمى دامةزراندنى ئيخوانةوة دةستى ث َيكردووة‪،‬‬ ‫حةسةن بةننا بةم َيذونوسى طةورةى يةمةنى (حممد‬ ‫زبارة) ئاشنابووة‪ ،‬ئةمريى (القصر السعيد) كة بووة‬ ‫ميوانى ئيخوان لةخانووةكةياندا لةئيسماعيليية‪،‬‬ ‫حمةمةد زبارة زؤر سةرسامدةب َيت بةحةسةن بةننا‪،‬‬ ‫بةالو َيك دةيبين َيت كة خو َينطةرمييةكةى َ‬ ‫كلثةى‬ ‫سةندووة بؤ ئيسالم‪ ،‬هةلَطرى فيكر َيكى بةه َيزو‬ ‫ضاو َيكى تيذو ديد َيكى ِريفؤرخموازانة‪ ،‬طةشتكردن بؤ‬ ‫يةمةنى بؤ ث َيشنيازدةكات بؤ هةستانى بةكاروبارى‬ ‫فيرَ كردن ت َييدا‪ ،‬بةآلم ئةم ثرؤذةية شكستد َين َيت‬ ‫بةهؤى ِرةتكردنةوةى ئةم كارة لةاليةن حكومةتى‬ ‫م��ي��س��رةوة ك��ة ح��ةس��ةن بةننا مامؤستا بوو‬ ‫لةقوتاخبانةكانيدا‪ ،‬بؤ بنيادنانى دةولَةتى ئيسالم‬ ‫كة لةخةيالَيدا بوو‪ ،‬لةم َيشكى بةننادا يةمةن خةون‬ ‫َ‬ ‫ئ��ةوةى خاكة طوجناوةكةية‪،‬‬ ‫ب��وو‪ ،‬ث َيى وا بوو‬ ‫لةبةر ئةوة بةئيخوانة شو َينكةوتووةكانى دةطوت‪:‬‬ ‫(سةركةوتنى ئيخوان مسوليمني لةم خاكة ثريؤزةدا‬ ‫دةب َيت‪ ،‬ضونكة دانيشتوانةكةى شايةتى ئيمانء‬

‫‪3‬‬

‫مستةفا مةشهور ‪ -‬رابةرى ث َينجةمى ئيخوان ء مرؤظ َيكى تةكفريي‬ ‫ئةجنامدانى تاوانيان بؤ ئاسان دةكةن‪ ،‬لةهةنطاوة‬ ‫داناييان بؤ دراوة)‪.‬‬ ‫س���ةروةت‪ ،‬ئايا ك��و ِرةك��ةى حةسةن بةننا حةرةكييةكانياندا ثةنادةبةنة بةر ِر َيساى) (تكثري‬‫املصاحل ودرء املفاسد)‪( ،‬زؤركردنى بةرذةوةندىء‬ ‫دةناسيت؟‬ ‫‪+‬ئةمحةد سةيفولئيسالم؟ بةلَـآ دةيناسمء البردنى بابةتة خراثةكان)‪ ،‬الوةكانيان بة بةلَطة‬ ‫طةل َيك لةغةيرى شو َينى خؤياندا تةلَقيندةكةن‬ ‫لةبةرمة‪.‬‬ ‫ك��ةوات��ة ئايا دةزان��ي��ت كة بةننا كو ِرةكةى سةبارةت بةواجبوونى ِر َيكخسنت لةبةر ئةوةى كة‬‫بة(سيف االس�ل�ام) ن��اون��ا‪ ،‬ل��ةذ َي��ر كاريطةريى ئةوة هةر ِر َيكخستنة كة خةالفةت بنياددةن َيت‪ ،‬نةك‬ ‫ناوى ِرؤلَةكانى ئيمامى يةمةندا بوو كة نازناوى شتى تر‪ ،‬لةل َيكؤلَينةوةو وانةكانياندا دةلَينَ ‪:‬‬ ‫(ث َيويستة لةسةرمان ه� ىَ‬ ‫�ةول ج َيبةج َيكردنى‬ ‫هةريةك َيكيان (سيف االس�ل�ام) ب��وو‪ ،‬ئيمامى‬ ‫يةمةن كو ِر َيكى هةبوو ناوى سيف االسالم (امحد فةرزى خةالفةت بدةين بةهةموو هؤكار َيك‪ ،‬تةنانةت‬ ‫محيدالدين) بوو كة دواى باوكى بوو بةئيمامى طةر ئةم هؤكارانة بة ِرووكةش خراثيش بن‪ ،‬ضونكة‬ ‫يةمةن؟ حةسةن بةننا ثةيوةندييةكى باشى بةم (الضرورات تبيح احملظورات‪ :‬حالَةتة زةرورةتةكان‬ ‫ئةمحةدةوة هةبوو‪ ،‬لةبةر ئةوة كو ِرةكةى ناو نا بابةتة حةرامةكان حةآللَدةكةن)‪ ،‬ئةم ِر َيسايةش‬ ‫يةك َيكة لة ِر َيسا هةمةكيية فةرعييةكان (القواعد‬ ‫(سيف االسالم) وةك ثريؤزييةك بةهؤى ئةوةوة‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال ‪1937‬يشدا بةننا ثةيوةندييةكانى خؤى الكلية الفرعية)‪ ،‬هةند َيك لة زانايان خستويانةتة ذيرَ‬ ‫َ‬ ‫الدةبري)‪ ،‬هةند َيكيشيان‬ ‫بةهةند َيك لةو قوتابيية يةمةنيانةوة ثتةوكرد كة ِر َيساى (الضرر يزال‪ :‬زيان‬ ‫لةميسر دةيان خو َيند‪ ،‬كات َيكيش ئةو قوتابييانة لةذ َير ِر َيساى (املشقة جتلب التيسري‪ :‬نارةحةتى‬ ‫طة ِرانةوة وآلتةكةى خؤيان‪ ،‬لق َيكيان بؤ ِر َيكخستنى ئاسانيى دةه َين َيت ب��ةدواى خؤيدا)‪ ،‬يان لةذ َير‬ ‫ئيخوان لةيةمةندا بنيادنا‪ ،‬ئةم قوتابيانة خاوةنى ِر َي��س��اى (إذا ض��اق االم��ر اتسع‪ :‬ط��ةر بابةتةكة‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئ��اراس��ت��ةط��ةىل ضاكسازيى ب��وون ك��ة دذاي��ةت��ى تةسكؤوة فراوان دةب َيت) هةروةها واجب‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ئايدياكانى (االمام حييى)ى ئيمامى يةمةنيان دةكرد دةستةوةستانيدا بوونى نيية‪ ،‬حةراميش‬ ‫كة وآلتةكةى بةش َيوةيةكى دواكةوتوانةو نوقمبوو ث َيويستيدا بوونى نيية!!)‪ ،‬ئا ئةمةية قسة‬ ‫لةنةزانيدا بة ِر َيوةدةبرد‪ ،‬طةرضى ئةو قوتابيانةى لةبةركراوةكانيان كة بةردةوامء نةوة دواى نةوة‬ ‫َ‬ ‫دةيانل َينةوة‪ ،‬مةطةر تؤ ئةم وانانةت نةخو َيندوون‬ ‫يةمةن كة ثةيوةندييان بةئيخوانةوة كردبوو ببوون‬ ‫َ‬ ‫بةنةيارى فةرمان ِرةواكةيان‪ ،‬بةآلم حةسةن بةننا كة لةطةلياندا بوويت؟‬ ‫‪+‬ب��ةلَ��ـ��آ دةخم��و َي��ن��دن‪ ،‬ب���ةآلم بةثراكتيكى‬ ‫لةهةمانكاتدا ثةيوةنديى باشى بةئيمام يةحياو‬ ‫كو ِرةكانييةوة دروستكرد بوو‪ ،‬حةسةن بةننا ئةم تا ِرادةيةك جياوازةوة‪..‬‬ ‫ثةيوةندييةى قؤستبؤوة بؤ هةستان بةر ىَ‬ ‫ل��ةذ َي��ر ِر َي��س��اى (الح���رام مع ض���رورة‪ :‬حرام‬‫ؤل نيوةند‬ ‫ِ‬ ‫َ‬ ‫لةن َيوان فةرمان ِرةواو ئؤثؤزسيؤندا‪ ،‬لة كةلةثورى لةطةل بوونى ث َيويستيدا بوونى نيية)‪ ،‬بازنةى‬ ‫حةسةن بةننادا كؤمةلَ َيك نامة بةدى دةكةيت كة بؤ زةرورةتةكانى ئيخوان فراوان دةبوونء درؤدةكةنء‬ ‫ئيمام يةحياى ناردون‪ ،‬كة ت َيياندا داواى بنيادنانى جو َيندةدةنء لةوانةش زياتر دةكةن‪.‬‬ ‫‪+‬بينيم لةياداشتةكانداو لةبةشى ثةيوةست‬ ‫حوكم َيكى ئيسالمى لةوآلتدا دةكات‪ ،‬حةسةن بةننا‬ ‫هةر بة ر ىَ‬ ‫ؤل ِر َيكخةر مايةوة لةن َيوان بزوتنةوة ب��ةئ��اي��دي��اك��ان��ةوة د َي��ي��ت��ة س��ةر ئ��ةم تةوزيفة‬ ‫ِ‬ ‫ئؤثؤزسيؤنة يةمةنييةكاندا لة ِر َيطةى كةسايةتى زؤردارانةيةى ِر َيسا فيقهيةكان‪ ،‬من دةم زانى كة‬ ‫ميسريىء عةرةبييةوة‪ ،‬لةبةر ئةوة ر َيكخستنى ئةم تةوزيفكردنةية َ‬ ‫ثال بةكؤمةلَةكةوة دةن َيت بؤ‬ ‫ِ‬ ‫ئيخوان لةيةمةندا بةيةكةمني ِر َيكخستنى ئيخوان ئةجنامدانى تاوانةكانى‪ ،‬بةآلم دةم ويست لةتؤوة‬ ‫ِراشكاوانة بيبيستم‪ ،‬ئ َيستا ءةآلمطةل َيكم سةبارةت‬ ‫لةدةرةوةى ميسر دادةنر َيت‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫بةمةتةل‬ ‫‪+‬ماوةيةك ب َيدةنط بووين‪ ،‬دوات��ر ءمت‪ :‬بةآلم بةضةند نه َينييةك دةستكةوتووة كة‬ ‫ثرسيارةكة ب��ةدواى وةآلم��دا دةط��ة ِر َي��ت‪ ،‬بؤضى ش���اراوةى ن��او قوآليى ئةشكةوتان َيكى نه َينيم‬ ‫ئيخوان درؤدةكةن؟ بؤضى الوةكانيان جو َيندةدةنء دةزانى‪ ،‬كةضى ئ َيستاكة تةواو ئاشكرابووة‪ ،‬بةآلم‬ ‫خةلَكى بةبآ بةلَطة تؤمةتباردةكةن؟! ئةمانة تةنيا ث َيويستى بةوردبونةوة هةية‪ ،‬مامؤستاى‬ ‫شتان َيكن لةم ِرؤذطارةدا بوون بةدياردةو زالَبوون‪ ،‬ئازيزم داوايةكم ل َيت هةية‪.‬‬ ‫فةرمو ثرسياربكة‪.‬‬‫دواى ساآلن َيكى كةميش دةبنة ِر َيسايةكى طشتى‪.‬‬ ‫‪+‬ئايا دةتوامن و َينةيةكم لةهةند َيك لةو الثة ِرانة‬ ‫كةواتة ثاساوةكانيان ضيية؟‬ ‫كةلتورى نو َيى تةكفرية كة زالَبووة بةسةر لةال ب َيت كة لةياداشتةكانتدا سةبارةت بةشوكرى‬‫ئ��ي��خ��وان��دا‪ ،‬تاكةكانى ك��ؤم��ةلَ��ةك��ةي��ان لةسةر مستةفاء كؤمةلَةكة خو َيندومنةتةوة؟‬ ‫ئةمانة لةبةشى يادةوةريةكانن نةك ئايدياكان‪،‬‬‫ثةروةردةدةكر َيت‪ ،‬هةموو ضاود َير َيك دةتوان َيت‬ ‫بة ئاسانى لةمة ت َيبطات‪ ،‬بةبآ ئةوةى بةورديى بؤضيتة؟‬ ‫‪ِ +‬رةنطة لةئايندةدا بآلويان بكةمةوة‪ ،‬بةآلم‬ ‫بزان َيت ضى لةناو كؤمةلَةكةدا ِروودةدات‪ ،‬ث َيويستة‬ ‫ضاود َيريى ِرةفتارى تاكةكانيش بكةيت‪ ،‬كات َيكيش لةضوارض َيوةى تو َيذينةوةيةكدا سةبارةت بةم‬ ‫كة دةبينيت ِرةوشتيان ط��ؤ ِراوة‪ ،‬ت َيدةطةيت ضى بابةتة‪.‬‬ ‫ئةمة بؤ تؤ‪.‬‬‫بةشاراوةيى ِروودةدات‪.‬‬ ‫ئيدى طرنطرتينى ئةو زانياريانةم ثاراست كة‬ ‫‪+‬ب��ةآلم ضؤن قةناعةتيان ثآ د َينن كة ئةمة‬ ‫مَ‬ ‫ىَ‬ ‫مسولانان)ى شوكرى‬ ‫(كؤمةل‬ ‫كةس َيك دةربارةى‬ ‫ئاينة؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫بة بةكارهينانى ئامرازةكانى فيقه لةغةيرى مستةفا نوسيبيتى‪.‬‬‫***‬ ‫شو َينى خؤيانداو لة ِر َيطةى (ال��ض��رورات تبيح‬ ‫ئةمانة ضةند الثة ِرةيةك بوون لةيادةوةريةكانى‬ ‫احمل���ظ���ورات)‪( ،‬م��االي��ت��م ال��واج��ب اال ب��ه فهو‬ ‫واج��ب)ةوة‪ ،‬ئةمانة ئةو ئامرازة فيقهيانةن كة مامؤستا «ئةمحةد ئةبو غ��اىل» ك��و ِرةزاى ش َيخ‬

‫تةنتاوى جةوهةرى‪ ،‬كة دوو َ‬ ‫سال دواى دةرضوونى‬ ‫ىَ‬ ‫لةزيندان نوسيونى واتة لةماوةى سال ‪ 1973‬ز دا‪،‬‬ ‫ئيدى تةنيا ئةوة دةم َين َيتةوة كة ئةو كةسةى خوا‬ ‫ئةقلء ىَ‬ ‫َ‬ ‫الس ْم َع َوالْ َب َص َر‬ ‫دل ث َيداوة بريبكاتةوة (إ َِّن َّ‬ ‫ُ‬ ‫َوالْ ُف َؤا َد ُك ُّل أو َل ِئ َك َكانَ َع ْن ُه َم ْس ُئ اً‬ ‫ول)‪( ،‬طو َيضكةو‬ ‫ضاوو و َ‬ ‫دل‪ ،‬هةمو ئةمانة ل َيى بةرثرسن)‪.‬‬ ‫(ئ َيمة لةيةك مةجليسدا دادةنيشتنيء بةيةك‬ ‫ِرةوت دة ِرؤيشتني‪ ،‬بةآلم ئةم شوكرية زؤركةم‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلاندا دادةنيشت‪ ،‬لةكةسايةتيةكةيدا هةستم‬ ‫بة ِرةقييةك دةك��رد‪ ،‬لةبةر ئةوة ئاسودة نةبوم‬ ‫ث َيى‪ ،‬لةبةيانى يةك َيك لةو ِرؤذانةدا كة وةك دو َينىَ‬ ‫لةيادمة‪ ،‬لةيؤليؤى ىَ‬ ‫سال ‪1967‬دا بوو‪ ،‬عةبدولفةتاح‬ ‫ضرغام ث َيى ومت ئةم كو ِرة دةريايةكة لةزانست‪،‬‬ ‫ب��ةآلم وازم لةتةزكيةكةى عةبدولفةتاح ه َينا‪،‬‬ ‫ضونكة نةشوكرى دةريابوو و نة عةبدولفةتاحيش‬ ‫تواناى ث َيوانى مةعريفةى هةبوو‪ ،‬شوكرى الى‬ ‫من لةتةنكاو َيك زياتر نةبوو‪ ،‬بةلَطةشم ئةوةية كة‬ ‫ضةند جار َيك لةطةلَيدا دانيشتم بؤ ئةوةى بةتةواويى‬ ‫بيناسم‪ ،‬كةوتة قسةكردن بؤم لةبارةى ئاخري‬ ‫زةمانء مةهدى مونتةزةرو ضةند فةرمودةيةكى‬ ‫باسكرد س��ةب��ارةت ب��ةي��ةم��ةنء ك��ة ن��ؤب��ةرةى‬ ‫مَ‬ ‫مسولانان دةبين َيت‪ ،‬شةو تا بةرةبةيان دةربارةى‬ ‫ئةم فيكرةى مشتوم ِرم لةطةلَدا كرد‪ ،‬بؤم دةركةوت‬ ‫كة زؤربةى ئةو فةرمودانةى ثشتيان ثآ دةبةست َيت‬ ‫الواز ي��ان هةلَبةسرتاون‪ ،‬ث َيشرتيش لةطةلَيدا‬ ‫دانيشتبووم كة باسى هةند َيك لةئيخوانةكانى‬ ‫دةكرد‪ ،‬كاريطةرييان بؤ سةرى هةبوو و لةو كاتةدا‬ ‫نكوولَيم لةقسةكةى دةكرد‪ ،‬لةبةر ئةوة شوكرى‬ ‫هةولَيدا قةناعةمت ثآ به َين َيت سةبارةت بة ِراستيى‬ ‫بؤضوونةكةى‪ ،‬بةآلم من ث َيم وت كة لةعةقيدةى‬ ‫ئةهلى سوننةو جةماعة ض��ؤت��ةدةرةوة‪ ،‬ئةويش‬ ‫وتى هةموو ئةو سةدانةى بةدواى سةدةى يةكةمدا‬ ‫هاتوون كافرن‪ ،‬كةوتة ِراظةكردنى تةفسريى سةيد‬ ‫قوتب بؤ ئايةتى حاكميةت‪.‬‬ ‫ئ��ي��خ��وان ك��ةوت��ن��ة ن��وس��ي��ن��ةوةى ط��وت��ارى‬ ‫ثؤزشه َينانةوة بؤ جةمال عةبدولناسر‪ ،‬هةريةك‬ ‫لةهاو ِر َييامن ئةمني عةبدوحلةميدء عةبدولفةتاح‬ ‫ضرغامء يونس املطراوي شتيان نوسى‪ ،‬شوكرى‬ ‫مستةفا دواك��ةوت‪ ،‬بةآلم خؤى يةكالييكردةوةو‬ ‫ب ِرياريدا كة ثؤزش بنوس َيت دواى ئةوةى ئامؤذطاريى‬ ‫وةرطرت لةحاجى مستةفا مةشهورةوة‪ ،‬وةك ث َيى‬ ‫ومت كة ث َيى وتبوو‪ :‬ئةمة بؤ خواية‪ .‬شوكرى‬ ‫دةرب���ارةى ثةيوةنديى بةمستةفا مةشهورةوة‬ ‫قسةى بؤ كردمء وتى كة لةفيكرةكةيدا لةطةلَيدا‬ ‫بووة‪ ،‬بةآلم قسةكةى شوكريم بة ِراستى وةرنةطرت‬ ‫كة بةيةكةوة نةمبينيون‪ ،‬باسى ئةوةشى كرد كة‬ ‫كؤمةلَ َيك لةئيخوان وازيان ل َيه َيناوة‪ ،‬لةوانةش عةىل‬ ‫ئيسماعيلء زايد نةمرسىء عةبدولفةتاح‪.‬‬ ‫سكم توشى نةخؤشيةك بوو تا بةهؤى ئارازةوة‬ ‫الوازبووم‪ ،‬برديامن بؤ نةخؤشخانةى زيندان‪ ،‬قةدةرى‬ ‫خوامان بةسةرد َيتء هةست بةمةزنييةكةى ناكةين‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةم نةخؤشييةدا هةستم بةماناى ئةم ئايةتة‬ ‫َ‬ ‫كرد (إ َِّن َم َع الْ ُع ْس ِر يُ ْس ًرا)‪( ،‬لةطةل نا ِرةحةتيدا‬ ‫خؤشيىء ئاسانيى هةية)‪ ،‬خوا نةيفةرموو ( َبعد‬ ‫الْ ُع ْسرِ‪ :‬دواى نا ِرةحةتى) بةلَكو فةرمويةتى لةطةلَيدا‬ ‫َ‬ ‫لةطةل نا ِرةحةتى نةخؤشيةكةدا‬ ‫( َم� َ�ع الْ ُع ْسرِ)‪،‬‬ ‫لةنةخؤشخانةدا خؤشيم بينى كة لةبينينى حةسةن‬ ‫هوزةيبيدا خؤى نواند‪ ،‬كات َيك سةبارةت بةفيكرى‬ ‫شوكرى مستةفا مشتوم ِرم لةطةلَدا كرد كة لةسةيد‬ ‫قوتبةوة وةري��ط��رت��ووة‪ ،‬وت��ى ئةمانة ئ��ةم شتة‬ ‫لةبةرضاوى خؤيان دادةنينَ ء ناميلكةيةك دةنوسنء‬ ‫وةآلمى شوكرىء شو َينكةوتوانى ث َيدةدةنةوة‪،‬‬ ‫هوزةييب كةم قسةى لةطةلَدا كردم‪ ،‬بةآلم جدى‬ ‫بوو و ِرايةكةى يةكالكةرةوة بوو كات َيك وتى قسةى‬ ‫(خ ْ‬ ‫شوكرى َ‬ ‫لف القول)ة‪ ،‬واتة قسةكردنى خراث‪.‬‬ ‫(ج��ال) بؤ ئامادةبوون لةدانيشتنى تايبةت‬ ‫مّ‬ ‫َ‬ ‫لةطةل َشوكريدا بانطى كردمء وتى‪ :‬شوكرى ه َيشتا‬ ‫هةر تةماعى ثشتطرييىء بةيعةتى منى هةية‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل شوكريدا دانيشتمء سو َيندى خ��وارد‬ ‫كة خؤشيدةو َيمء هيواى خ�َي�رَ م بؤ دةخواز َيت‪،‬‬ ‫ئوم َيدى ئةوةى ث َيم بوو كة لةطةلَيدا وةك باران‬ ‫وامب‪ ،‬جةممال قاقاى ل َيداو بةشوكرى وت‪( :‬ئةو‬ ‫بارانى بةرةكةت) (الغيث)ة منيش (غوث)ء (ليث)‬ ‫م‪ ،‬شوكرى وتى خؤت لةطفتوطؤى ن َيوان منء مام‬ ‫ئةمحةد مَ‬ ‫هةلةقورت َينة‪ ،‬كات َيك طةورةكان قسة‬ ‫دةكةن منداآلن ب َيدةنط دةبن‪ ،‬ئةمة يةكةمني جار‬ ‫بوو شوكرى ت َيدا ببينم‪ ،‬لةدانيشتنةكةدا الو َيكى‬ ‫طةجنى زانكؤم بينى لةئيخوان ن��اوى «حمةمةد‬ ‫سامى» بوو‪ ،‬لة ن َيوان ئيخوانةكاندا بةدةنطخؤش‬ ‫ناسرا بوو‪ ،‬الو َيكى ديكةش كة لة كؤتايى خو َيندنيدا‬ ‫بوو ناوى «مةمحود ئيرباهيم» بوو و لةزيندانى‬

‫ئيسالممان تةعريبكردووةو لة ت َيطةيشتنى عةرةبدا كورمتان‬ ‫كردؤتةوة‪ ،‬نةريتء تةقاليدى ئةوانء ِر َيطاى بريكردنةوةيامنان‬ ‫خستؤتة ناويةوةو زؤر َيك لة ِر َينماييةكامنان ءنكردووة‬

‫‪4‬‬

‫ذمارة (‪ )11‬دوشةممة ‪2013/12/23‬‬ ‫«ئةبى زعبل»دا بوو ث َيش ئةوةى ب َيت بؤ المان‪،‬‬ ‫بةهؤى الوازيى زؤريةوة ناومان ل َينابوو مةمحودة‬ ‫لة ِر‪ ،‬س َييةميش ناوى عةبدوملةجيد بوو كة ث َيمان‬ ‫دةطوت عةبدوملةجيدة قةلَةو بةهؤى كةتةييةوة‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل قةلَةو َيكء لة ِر َيكدا بووين‪.‬‬ ‫الوة الوازةك��ة هةوالَ َيكى ث َيداين كة بةئةقلمَ‬ ‫نامؤبوو‪ ،‬هةوالَةكة ئةوة بوو كة مستةفا مةشهور‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئةم دانيشتنةداو ث َيى طوتووة‪:‬‬ ‫هاو ِرا بووة‬ ‫هةر كةس َيك بةيعةت بةشوكرى ب��دات بةيعةتى‬ ‫بةمستةفا داوة‪ ،‬تؤ َبل َييت مستةفا مةشهور دوور‬ ‫لةئيخوان بريبكاتةوةو ب ِرياربدات؟! ئةمة يانى ضى‬ ‫لةكات َيكدا كة مورشيد بؤ خؤى ث َيى ومت كة ئةو دذى‬ ‫ئةو قسة خراثء ثيسانةية كة لةدةمى شوكرييةوة‬ ‫دةردةضن؟‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫شوكرى كةوتة باسوخواسيكى دورو دريذةوة‪،‬‬ ‫وتى ث َيويستة ِر َيطاى ئيسالم بة ِر َيطايةكى دوورو‬ ‫در َي��ذدا ب� ِرواتء ث َيويستة ِر َيطاكة س َيبةر ب َيت بؤ‬ ‫ئةوةى لة ِرةشةباى كوفر مبانثار َيز َيت‪ ،‬هةروةها‬ ‫ث َيويستة ِر َيطاكة قريتاو بكر َيت‪ ،‬ئاماذةشى‬ ‫بةوة كرد كة ئ َيمة ِرؤذ َي��ك لةزيندان دةردةضنيء‬ ‫كات َيكيش كة دةردةض�ين هةر دةب َيت بانطةوازى‬ ‫ئيسالم بآلوبكةينةوة لة ِر َيطةى قةوارةيةكةوة كة‬ ‫كاريطةريى لةسةر خةلَكى طشتى هةب َيت‪ ،‬الو َيكى‬ ‫تازة ث َيطةيشتوو لةوانةى دانيشتبوون ث َيشنيازى‬ ‫ئ��ةوةى كرد كةبضينة ناو ِر َيطاى جةمعيةت َيكى‬ ‫شةرعيةوة‪ ،‬شوكرى وتى‪ :‬جةمعيةتى شةرعيى‬ ‫بوونى ئ َيمة قةبوولَناكات‪ ،‬ناتوانني لة ِر َيطةى‬ ‫ئةوةوة كاربكةين‪ ،‬هةروةها جةمعياتى سوننةش‪،‬‬ ‫هيض شت َيكمان لةبةردةمدا نيية جطة لة ضوونة‬ ‫ىَ‬ ‫كؤمةل ئيخوان‪ ،‬وتيشى مامؤستا مستةفا‬ ‫ناوةوةى‬ ‫مةشهور كارةكةمان بؤ ئاسان دةكات‪ ،‬بةتايبةتيش‬ ‫كة كةسان َيك هةن ِرةمت��ان دةك��ةن��ةوةو فيكرى‬ ‫شةهيد سةيد قوتب دةخةنة الوة‪.‬‬ ‫شوكرى ئةو ثالنةى ِروونكردةوة كةث َيشنيازى‬ ‫دةكات‪ ،‬بريتيية لةوةى كة كؤمةلَةكةى كة بريتيية‬ ‫لة(فرقة املسلمني) ب��ةدوو ئاراستةدا دة ِروات‪،‬‬ ‫يةكةميان ئاشكراو دووةم��ي��ان نه َينى‪ ،‬كؤمةلَة‬ ‫ئاشكراكة (الفرقة العلنيية) لةدوايةوة دة ِرواتء‬ ‫ثشتطرييى دةكاتء بةرطرى ل َيدةكات‪ ،‬دووةميش‬ ‫كة نه َينييةكةية‪ ،‬ئيسالميبونةكةى دةشار َيتةوةو‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫عةقيدةكةى خؤى ئاشكراناكاتء بة ِروالَةت‬ ‫خةلَكيدا دة ِروات‪ ،‬ئةمةش بريتيية لةو (فرقة)‬ ‫يةى بةطو َيرةى قسةكانى دةض َيتة ئيخوانةوة‪،‬‬ ‫ءةك ضؤن ءشرت دةض َيتة كونى دةرزييةوة‪ ،‬ث َيش‬ ‫بةيعةتةكةش شوكرى وتى كة من كانديددةكاتء‬ ‫َ‬ ‫لةطةل دةبن‬ ‫حمةمةد سامىء مةمحودة لة ِريشم‬ ‫لةناو كؤمةلَة نه َينييةكةدا‪ ،‬وتى‪ :‬كارةكة ئاسان‬ ‫دةب َيت‪ ،‬ضونكة ئةمحةد ئيرباهيم ئةبو غاىل ئيخوانةو‬ ‫متمانة ث َيكراوةو ثةيوةنديشى بةمورشيدةوة‬ ‫باشة‪ ،‬حمةمةد مةمحوديش ثةيوةندى (تابع)ء‬ ‫(متبوع) يان هةية بةمامؤستا مستةفا مةشهورةوة‪،‬‬ ‫ئينجا شوكرى دةستى لةسةر (قةفةز َيك) دانا كة‬ ‫بةم َيزى ناخنواردنء مةكتةبى نوسينمان دادةنا‪،‬‬ ‫وتى‪ :‬دةستتان در َيذبكةن‪ ،‬دةستةكامنان خستة‬ ‫س��ةردةس��ت��ىء ئ��ةو سو َيندى خ���واردو ئ َيمةش‬ ‫لةدوايةوة طومتانةوة‪ ،‬بةآلم مَ‬ ‫دل دذى ئةوة بوو كة‬ ‫بةزمامن طومت‪ ،‬لةخوام داواية ل َيم خؤشب َيتء لةئاطر‬ ‫ئازادم بكات‪.‬‬ ‫سو َيندى بةيعةتةكةش بريتى بوو لة (ان اهلل رِبنا‬ ‫وحممداً نبينا والقرآن امامنا ومن كان معنا كنا معه‬ ‫ومن كان علينا كنا عليه‪ ،‬الصاع بالصاع والكيل‬ ‫بالكيل‪ ،‬واعاهد اهلل العلي العظيم الواحد االحد‬ ‫الكبري املتعال على نصرة مجاعة املسلمني‪ ،‬على ان‬ ‫امسع واطيع يف املنشط واملكره لألخ شكري امحد‬ ‫مصطفى عبدالعال ومن ينيبه من االمراء يف سبيل‬ ‫اقامة االسالم واجلهاد يف سبيله واملوت دونه‪ ،‬واعاهد‬ ‫اهلل ان اهاجر الـى اليمن اذا طلب األمري مين ذلك او‬ ‫الـى اي ارض اخرى‪ ،‬او اذا حيل بينى وبني األمري‬ ‫على ان اظل على جهادي يف سبيل اقامة االسالم‬ ‫وأنا يف األرض اليمن واقسم باهلل العظيم على ذلك‬ ‫وابايع عليه)‪.‬‬ ‫***‬ ‫لةم َيذوودا ئةسثى ت���ة ِروادة هةية‪ ،‬هةروةها‬ ‫لةم َيذوودا ِر َيبازة سؤفييةكانيش ه��ةن!! ضؤن‬ ‫ق���ةوارةى ئيخوان بةسوكء ئاسانى بض َيتة ناو‬ ‫سوثاوة بيَ ئةوةى طومان لةو دآلنةدا بةج َيبه َي َل َيت‬ ‫كة ضاود َيريى دةكةنء لةطوماندانء هةناسةكان‬ ‫دةذم�َي�رَ ن؟! طومانى ت َيدا نيية مةسةلةكة وردة‪،‬‬ ‫ي��ان ذي��ان لةمةترسى لةناوضووندا‪ ،‬ي��ان مردن‬ ‫بةدةستى دوذم���ن‪ ،‬ئ��ةوةى خ���وازراوة ئةوةية‬ ‫كؤمةلَةكة لةم ك َيشةية دةربض َيت بةسةركةوتوويىء‬ ‫سةربةرزانة‪ ،‬تةواو وةك (كوبرفيلد)ى جادوطةر كة‬ ‫دةبةسرت َيتةوةو دةخر َيتة سندوق َيكةوة كة بةقاميى‬ ‫دادةخر َيتء ف ِرآ دةدر َيتة قوآليى دةرياوة‪ ،‬دواى‬ ‫ئ��ةوةش داواى ل َيدةكر َيت خ��ؤى ِرزط��ارب��ك��ات‪،‬‬ ‫ئةوةندة دةزانن دواى ماوةيةك د َيتةدةرةوة بؤ‬ ‫سةرئاوةكةو دةستى بةرزدةكاتةوة وةك نيشانةى‬ ‫خؤشيىء دوو ثةجنةكانيشى دةكاتةوة وةك ئاماذة‬ ‫بؤ سةركةوتن‪.‬‬ ‫***‬ ‫ضةند مانط َيك دواى شؤ ِرشى بيستء ث َينجى يةنايةر‬

‫سؤفيطةريي دةمامك َيك بووة بؤ ضاالكييةكانى ئيخوان لةسوثادا‬

‫مةرط هات بؤ ك َيشانى طيانى (عةميد حةسةنةين)‬ ‫ى ه��او ِر َي��م‪ ،‬ئةفسةرى ث َيشووى ئةجنومةنى‬ ‫سةربازيى‪ ،‬مَ‬ ‫ثالدا بةطؤضانةكةمء بةسةرشانى‬ ‫يةك َيك لةثار َيزةرانةوة لةنوسينطةكةمدا بؤ ئةوةى‬ ‫ئامادةى تةرمى عةميد مب كة ل َيى نزيكبوومء‬ ‫ئةويش نزيكبوو ل َيمةوة‪ ،‬لةو كاتةوة كة ِرؤيشتم‬ ‫بؤ الى لةنوسينطةكةيدا لةئةجنومةنى سةربازيى‬ ‫لةماوةى ىَ‬ ‫سال ‪2001‬دا‪ ،‬بؤ ئةوةى داواى كردنةوةى‬ ‫بابى مورافةعة بكةم لةكةيسى سةنديكاكاراندا‪،‬‬ ‫دواى ئةوة عةميد حةسةنني بوو بةهاو ِر َيمء ماوة‬ ‫بةماوة ثةنام دةب��ردة بةرو ثةناى بؤ دةه َينام‪،‬‬ ‫سةيرنةبوو كة ذمارةيةك لةثار َيزةران ئامادةى‬ ‫جةنازةكةى بنب كة ِرةمحةتيى كارى ثار َيزةريى‬ ‫كردووة‪ ،‬هةر وةك كار َيكى سروشتيشة كة هةند َيك‬ ‫لةسةركردةكانى ث َيشووى لقى داوةريى سةربازيى‬ ‫ئ��ام��ادةى جةنازةكةى ب�بن‪ ،‬ب��ةآلم من تووشى‬ ‫موفاجةئة بووم بةئامادةبوونى (ئةشرةف)ى برا‪،‬‬ ‫مَ‬ ‫لةطةلدا بوو لةناوضةى زةيتون‪،‬‬ ‫كة لةئيخوان‬ ‫ث َيشرتيش ئةفسةرى ئةندازيار بووة لةدةرضووانى‬ ‫تةكنيكى سةربازيى‪ ،‬ل��ةدواى شؤ ِرشيش وةك‬ ‫ئيخوان َيك دةرك��ةوت‪ ،‬هةروةها (الرائد هاشم)يش‬ ‫ئامادةى جةنازةكة بوو‪ ،‬كة لةماوةى تةجنيدا‬ ‫ىَ‬ ‫لةسال ‪ 1981‬زدا‪ ،‬كة ماوةيةكى‬ ‫سةركردةم بوو‬ ‫زؤر بوو ئةشرةف ئاطادارى كردبووم كة ئينتيماى‬ ‫بؤ ئيخوان هةية‪ ،‬بةآلم ئةم ه� ىَ‬ ‫�ةوال ئينتيمايةى‬ ‫دةشاردةوة لةبةر هؤكارطةل َيكى ئةمنيى‪ ،‬دواتر بوو‬ ‫بةيةك َيك لةطةورة بةرثرسان لة ِر مَ‬ ‫ذيدا (ب َيطومان‬ ‫َ‬ ‫لة ِروتبةى ِرائيديشدا نةوةستا‪ ،‬بةلَكو ثيطةيةكى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫طةورةى سياسى بةدةسته َينا)‪ ،‬بةآلم ضى‬ ‫عةميد حةسةنةيندا كؤى كردبونةوة؟‬ ‫عةميد حةسةنةين تاسةر ئ َيسقان سؤفى بوو‪،‬‬ ‫بةآلم ئةشرةف ئيخوان بوو ء هامشيش هةروا!!‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ِراستة كة الوازيى كةوتة ئةو ثةيوةندييةى‬ ‫ئيخواندا هةيبوو‪ ،‬بةتايبةتيش لةكاتةكانى ث َيش‬

‫شؤ ِرشدا‪ ،‬بؤ دكتؤر عةبدوملونعيم ئةبولفةتوح‬ ‫خو َينطةرم بوو‪ِ ،‬رقى لةئيخوان هةلَطرت بةهؤى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل كةسانى جياواز‬ ‫ِر َي��ب��ازى مامةلَةيانةوة‬ ‫لةبؤضوون لةطةلَياندا‪ ،‬بةآلم ِر َيكخستنيشى هةر‬ ‫ج َينةه َيشت‪.‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫لةثرسةكةدا لةمزطةوتى ئال ِروشداندا‪،‬‬ ‫ئةشرةفدا كةوتينة الى يةكرتييةوةو بةتةنيا‬ ‫قسةم لةطةلَدا كرد‪ :‬ب ِروانة ئةشرةف‪ ،‬ئ َيمة لةم َيذة‬ ‫يةكرتمان خؤشدةو َيت‪ ،‬من ه��ةر ب��رامت طةرضى‬ ‫ربن‪ ،‬تو ئةو برايةتييةى‬ ‫ِر َيبازةكانيش لةيةكمان داب ِ‬ ‫كؤيكردوينةتةوةو ئةو ذيانء منةكةى بةيةكةوة‬ ‫كردومانة‪ ،‬دةمةو َيت ِراشكاوانة ئةوة ل َيتةوة بزامن‪،‬‬ ‫ئايا هيض ثةيوةندييةك لةن َيوان ئيخوانء عةميد‬ ‫حةسةنةيندا هةبوو‪ِ ،‬رةمحةتى خواى لـآ ب َيت؟‬ ‫م��ةس��ةل��ةى ثةيوةندييت لـآ ناشارمةوة‬‫سةروةتى برام‪ ،‬بةتايبةتيش كة شؤ ِرش هةلَطريسا‪،‬‬ ‫ئةوةى لة ِرؤذطارى ِرةشى موبارةكدا نه َينى بوو‪،‬‬ ‫نةدةبواية بدرك َينر َيت ئ َيستا بؤتة موباح‪ ،‬سةرة ِراى‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا ب��ةآلم وةك‬ ‫خيالفى ئ َيستاشم‬ ‫َ‬ ‫َ‬ ‫خيالفى تؤ نيية‪ ،‬من جياواز بووم لييانء هيشتا‬ ‫هةر لةطةلَيشياندام‪ ،‬بةآلم تؤ جياواز بوويتء بؤ‬ ‫ئاسؤى ديكة بةج َيته َيشتني‪ ،‬ئ َيمة ئ َيستا لةقؤناغى‬ ‫تةمكينداينء هيض لؤمةيةكم لةسةر نيية كة اليةكت‬ ‫لةشتان َيك ث َي َبل َيم كة كةس نايزان َيت‪ ،‬لةبةر ئةوة‬ ‫وةآلم��ى ئةو ثرسيارة دةدةم��ةوة كة نيطةرانى‬ ‫كردويت‪ ،‬بةلَـآ براكةم عةميد حةسةنةين ئيخوان‬ ‫بوو‪ ،‬ئةندامى مةكتةبى ئيداريى بةشى (وحدات)‬ ‫بوو‪ ،‬بةرثرسى ضةند ضاالكييةكى ئيخوانيى بوو‬ ‫لةناو سوثادا‪.‬‬ ‫بةآلم خؤ سؤفيي بوو؟!‬‫ب��ةلَ��ـ��آ سؤفيى ب���وو‪ ،‬ب��ؤ هيض ك َيشةيةك‬‫لةمةدا هةية؟ (مةطةر تؤ لةيةك َيك لةبةرنامة‬ ‫تةلةفزيؤنييةكاندا سةبارةت بةمورشيد دكتؤر‬ ‫حمةمةد بةديع نةتطوت (خاوةنى دلَ َيكى سؤفيانةو‬

‫َ‬ ‫ئةقل َيكى قوتبية)‪ ،‬عةميد حةسةنةينيش خاوةنى‬ ‫َ‬ ‫دلَ َيكى سؤفيانةو ئةقل َيكى ئيخوانيى ب��وو‪،‬‬ ‫نةدةتوانرا كةس َيك لةئ َيمة لةناو سوثادا طوزارشت‬ ‫لةسؤزة ئاينييةكةى خؤى بكات بةبآ ئةوةى‬ ‫خةلَكى ضاويان بض َيتة سةرى ئةطةر سؤفيى نةبوو‬ ‫ب َيت‪.‬‬ ‫ئ��اى خواية‪ ،‬سؤفيطةريي دةمامك َيك بووة‬‫بؤ ضاالكيةكانى ئيخوان ل��ةس��وث��ادا! ِر َي��ب��ازى‬ ‫سؤفيةكان ئةو سندوقة بوون كة (بةشى يةكةكان)‬ ‫ى ت َيدا ش��اردراوةت��ةوةو‪ ،‬دةزطا هةوالَطرييةكان‬ ‫نةيانبينيون!!‬ ‫َ‬ ‫ئاخؤ دةمانتوانى شتيكى ديكة بكةين؟‬‫بؤضى سوثا؟ ض ث َيويستييةك بةزيندوكردنةوةى‬‫بةشى يةكةكان هةبوو؟‬ ‫بؤضى سوثا؟! ئةمة ثرسيار َيكة وةآلمةكةى‬‫الت زانراوة‪ ،‬ئةطةر بةشى يةكةكان (قسم الوحدات)‬ ‫نةبواية شؤ ِرش سةرنةدةكةوت‪.‬‬ ‫ئ��ةم��ة ض��ؤن��ة؟ فيكرى ئيخوان فيكر َيكى‬‫شؤ ِرشطيرَ ِ انة نيية‪ ،‬سوثاش بةتةنيا بؤ خؤى‬ ‫سةرخةرى شؤ ِرش بوو لةسةرةتاوة‪ ،‬لةثاشانيشداو‬ ‫دواى ئةوة ئيستيعابى كرد‪.‬‬ ‫ئةمة طومانى تؤية‪ ،‬فيكرى حةسةن بةننا‬‫شؤ ِرشطيرَ ِ انة نةبووة ئةمة ِراستة‪ ،‬بةآلم لةنو َيوة‬ ‫لةفيكرى سةيد قوتب ب��ك��ؤلَ��ةرةوة‪ ،‬سةروةتى‬ ‫برام‪ ،‬سةيد قوتب فيكرةكةى شؤ ِرشطيرَ ِ انة بوو‪،‬‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا‬ ‫لةثاشانيشدا سوثا بةهاوكاريى‬ ‫سةرخةرى شؤ ِرش بوون‪ ،‬ئيخوانت لةياد نةض َيت‪.‬‬ ‫بةشى يةكةكان يان ئيخوان ثةيوةندييان‬‫ضيية بةوةستانى سوثا بةثشتطرييكةرى شؤ ِرش‬ ‫لةسةرةتاكةيدا؟‬ ‫سةركردةطةل َيك لةسوثادا هةبوون كة نةتؤو‬‫نةمنيش نايانناسنيء لة ِرةطى المل نزيكرتبوون‬ ‫لةئيخوانةوة‪ ،‬طةرضى بة ِروالَةت سةخترتين دوذمنى‬ ‫ىَ‬ ‫هةوال ئةمانةشت بةتةبيعةتى‬ ‫كؤمةلَةكة بوون‪،‬‬

‫َ‬ ‫بؤ بنيادنانى َ‬ ‫لةخةياليدا بوو‪،‬‬ ‫دةولةتى ئيسالم كة‬ ‫َ‬ ‫ئةوةى خاكة‬ ‫لةم َيشكى بةننادا يةمةن خةون بوو‪ ،‬ث َيى وا بوو‬ ‫طوجناوةكةية‬

‫َ‬ ‫حال ث َينالَ َيم‪.‬‬ ‫ئايا ئاطادارى شؤ ِرش بوو بةر لةوادةى خؤى؟‬‫هةموو ئ��ةوةى دةت��وامن ث َيت َبل َيم ئةوةية‬‫ك��ة ي��اري��دةى س��ةرك��ةوت��ن��ي��ان��دا‪ ،‬ل��ةب��ةر ئ��ةوة‬ ‫(عصام العريان) ِراستى كردووة كات َيك وتويةتى‬ ‫ئيخوان ماوةيةكة ث�لان بؤ ش��ؤ ِرش دادةن� َي��ت‪،‬‬ ‫لةسةرةتاشةوة بةشداريى شؤ ِرشيان كردووة‪ ،‬لةو‬ ‫كاتةدا زؤر َيك لةسياسةمتةداران طالَتةيان ثآ كردو‬ ‫تؤش لةوتار َيكتدا هةر طالَتةت ث َيكرد‪ ،‬بةآلم ئةمة‬ ‫هةقيقةتة‪.‬‬ ‫ئ���ةى ناكؤكييةكانى ن � َي��وان ئةجنومةنى‬‫سةربازيىء ئيخوان؟‬ ‫لةبنة ِرةتدا ناكؤكيى بوونى نةبووة‪ ،‬ناكؤكييةكة‬‫َ‬ ‫لةطةل هةند َيك لةسةركردةكانى ئةجنوومةنى‬ ‫تةنيا‬ ‫سةربازييدا بووة‪ ،‬كة خاوةنى (طموحات)ى تايبةت‬ ‫بةخؤيان بوونء ثةيوةندييان بةئيخوانةوة خراث‬ ‫ب��ووة‪ ،‬متمانةشت بةوة هةب َيت كة ئ َيمة ئةوانة‬ ‫ئيستيعاب دةكةين‪.‬‬ ‫يان قووتياندةدةن؟‬‫ ِرةنطة‪.‬‬‫بةمةش (سوثاو ئيخوان دةبنة يةك دةست)‪.‬‬‫نا‪ ،‬دةرب ِرينةكة ورد نيية‪ ،‬سوثاو ئيخوان يةك‬‫جةستةن‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةآلم خؤ عةميد حةسةنةين هاو ِريشم بوو و‬‫هةرطيز هيض شت َيكى لةمة ثآ نةوتووم‪ ،‬بةلَكو زؤر‬ ‫مشتوم ِرى لةطةل َدا دةكردمء هيرَ شى دةكردة سةر‬ ‫ئيخوانء ِرةخنةى لة ِرةفتاريانء لةنقومبوونيان‬ ‫لةسياسةتدا دةطرت‪.‬‬ ‫هةمو ئةوةى كة دةيبينيت ِراستةقينة نيية‬‫سةروةتى برام‪ ،‬ناوةوةى ئيخوان سةختء دذوارةو‬ ‫تاريكييةكانى زؤرن‪.‬‬ ‫ئايا ئ َيوة ئاطادار بوون بةبوونى ثةيوةندى‬‫عةميد حةسةنةينةوة بةمن؟‬ ‫ب َيطومان دةمانزانى‪ ،‬ئةوة براكانيشت بوون‬‫كة كارى قةيدكردنةكةيان لةسةنديكاى ثار َيزةراندا‬ ‫ئاسان كرد‪ ،‬تؤ تةنيا وةرةقةكانت ث َيشكةشكرد‪،‬‬ ‫ئةوانيش بةباقيةكةى هةستان‪.‬‬ ‫ب����ةآلم ث��ةي��وةن��دي��ى م��ن ث�� َي��وةى بةه َيز‬‫نةبووة بةمانا زانراوةكةى‪ ،‬هاو ِر َييةتى بناغةى‬ ‫ثةيوةندييةكة بوو‪.‬‬ ‫ئةو ِرؤذةت لةيادة كة دكتؤر حمةمةد بةديع كة‬‫لةزينداندا بوو داواى ل َيكرديت كة ب ِرؤيت بؤ دادطاى‬ ‫سةربازيىء هةستيار بيتء ب��ةدواى ه� ىَ‬ ‫�ةوال ئةو‬ ‫ب ِريارةدا بطة ِر َييت كة ه َيشتا دةرنةضووة سةبارةت‬ ‫بةكةيسةكةيان (كةيسى سةنديكاكاران)؟‬ ‫بةلَـآ‪ ،‬لةم سةردانةدا بةعةميد حةسةنةين‬‫ئاشنابووم‪.‬‬ ‫َ‬ ‫عةميد حةسةنةين ل��ةو ك��ات��ةدا ض��اوة ِري��ى‬‫ىَ‬ ‫هةوال هةموو‬ ‫سةردانةكةى تؤى دةكرد‪ ،‬دةبواية‬ ‫شت َيكى نو َيشت ثآ بدات سةبارةت بةكةيسةكة بؤ‬ ‫ئةوةى بيطةنيت بةبراكانت لةزيندانةكةياندا‪.‬‬ ‫بةآلم هيضى ثآ نةومت‪.‬‬‫ ِرؤذى سةردانةكةت هيضى نةزانيبوو‪ ،‬بةآلم‬‫ىَ‬ ‫هةوال بةبراكانت دابوو سةبارةت‬ ‫ِرؤذ َيك ث َيش ئةوة‬ ‫بةب ِريارةكة‪.‬‬ ‫ىَ‬ ‫هةوال بةمن نةدا‪.‬‬‫بةلَـآ‪ ،‬بةآلم برايان َيكى ديكةى ئاطادار كردةوة‬‫كة ثةيوةندييان هةبوو ث َيوةى‪.‬‬ ‫َ‬ ‫بةئةقلم دةكةيت! ناكر َيت عةميد‬ ‫وابزامن طالَتة‬‫حةسةنةين ئيخوان بووب َيت! ئةمة بابةت َيكة هةرطيز‬ ‫ناض َيتة َ‬ ‫ئةقلمةوة!‬ ‫سةروةتى برام من باوة ِرت ثآ دةكةمء هةرطيز‬‫درؤشم لةطةلَدا نةكردويت‪ ،‬تؤ دةزانيت من كةم َيك‬ ‫َ‬ ‫لةطةل ئيخواندا‪ ،‬ه��ةر لةسةرةتاوةو‬ ‫ج��ي��اوازم‬ ‫لةسةردةمى حةسةن بةنناوة‪ ،‬ثالنيان بؤ بنيادنانى‬ ‫دةولَةتى ئيسالم دادةنا‪ ،‬طةمذةشة ئةو كةسةى‬ ‫ث َيى واب َيت بنيادنانى دةولَةتى ئيسالم بةدانيشنت‬ ‫دةب َيت لةئوسرةو لقء كةتيبةداو ئيكتيفاكردن‬ ‫بةزيكرو دوعاو زيكرى بةيانيانء ئ َيوارانء وتاردان‬ ‫لةن َيو خةلَكيدا‪ ،‬دةولَ���ةت بةكاركردنء جيهاد‬ ‫د َيتةئاراوة‪ ،‬كاركردنيش بةبوون بةخاوةنى ه َيز‬ ‫دةب َيت‪ ،‬ه َيزيش لةبازوو و ضةكدا دةب َيت‪ ،‬وةك‬ ‫حةسةن بةننا وتويةتى‪ ،‬سوثاش يةك َيكة لةم‬ ‫ئامرازانة‪ ،‬لةبةر ئةوة هةر كةس َيك ث َيى وابوب َيت‬ ‫كة ئيخوان دووربووبن لةسوثاو ضةكء ه َيزةوة ئةوا‬ ‫ط َيلء نةزانة‪.‬‬ ‫بةآلم عةميد حةسةنةين بة ِراستى ثياو َيكى ثاك‬‫بوو‪ ،‬ث َيشم وا نيية هةرطيز سيخو ِرى بةسةرةوة‬ ‫كردمب‪.‬‬ ‫من دةزامن خؤشيدةويستيت‪ ،‬نةشم ووتوة‬‫سيخو ِرى بةسةرةوة كردويت‪ ،‬ضونكة ئيخوان‬ ‫ث َيويستى بةجاسوسيكردن بةسةر تؤوة نيية‪ ،‬بةآلم‬ ‫هاو ِر َيى تؤ بووة بةطو َيرةى فةرمانى برايةتى‪ ،‬خؤ‬ ‫ئةطةر ث َيشيان بطوتباية خؤى بةدوربطر َيت ل َيت‪،‬‬ ‫ئةوا يةكسةر وازى لـآ دةه َينايتء مامةلَةكردنى‬ ‫لةطةلَتدا ِرادةطرت‪.‬‬ ‫ئ��ةم جيهانةى ئ َيوة زؤر سةيرة‪ ،‬جيهانى‬‫ِر َيكخستنة نه َينييةكان‪ ،‬زؤربةى بابةتة ِروكةشةكان‬ ‫َ‬ ‫لةطةل‬ ‫ت َييدا نا ِراستةقينةن‪ ،‬لةوانةية ناكؤكيى تؤش‬ ‫ئيخواندا هةر دروستكراو ب َيت‪ ،‬لةوانةشة هةند َيك‬ ‫(انشقاقات) لةطةلَتاندا وةهميي ب َيت‪.‬‬