561

‫فەرید ئەسەسەرد‪:‬‬

‫«‬

‫حكومەتی تەكنۆكرات‬ ‫چارەسەرێكە بۆ دۆخی‬ ‫ئێستای عیراق‬

‫‪2‬‬

‫رؤذنامةيةكي سياسي‪ ،‬روناكبريي‪ ،‬كؤمةآليةتيي هةفتانةية‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫گەڕانەوەی نەوشیروان مستەفا‪ ،‬پەیوەندییەكانی‬ ‫پارتی‌و گۆڕان ئاسایی دەكاتەوە؟‬

‫گۆڕان‪ :‬ئامادەی دانوستانین لەگەڵ پارتی‪ ،‬بەاڵم دەبێت واز لەمەرجە قورسەكەیان بێنن‬ ‫وتەبێژی سەركردایەتیی پارتی لەسلێامنی‪ :‬دەبێت پارتی بە نەخشەیەكی نوێوە مامەڵە بكات‬

‫لەدوو ساڵ و نیودا‬

‫‪3‬‬

‫مەالكان وەك سەرە ڕمی پاراستنی‬ ‫بەرژەوەندیی ئیسالمگەراكان‬

‫‪700‬‬ ‫‪000‬‬ ‫كەس بێكاربون‬ ‫‪ 24‬ساڵە پارلەمانی‬ ‫كوردستان یاسایەكی‬ ‫دەرنەكردووە‪ ،‬مافی كرێكار‬ ‫بپارێزێت‬

‫‪2‬‬

‫چارەنووسەکان‪:‬‬ ‫کۆنسێرتی هۆڵۆکۆست و‬ ‫نەگبەتی‬ ‫‪5‬‬

‫یەکەم ڕۆمانی فەلەستینی کە خەاڵتی‬ ‫بووکەری عەرەبی دەباتەوە‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫راپۆرت‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪2‬‬

‫كورد بەشداریی سیاسی لەعیراق هەڵدەپەسێرێت؟‬ ‫چاودێر‪ -‬بابان‪:‬‬ ‫پاش روداو و بارگرژییەكانی دو رۆژی‬ ‫رابردو‪ ،‬كە تەنها بەیەك لێدوانی سەرۆكی‬ ‫رەوتی سەدر ئاراستەی خۆپیشاندانەكان‬ ‫پــەڕیــەوە نــاوچــەی ســـەوزو باڵەخانەی‬ ‫پارلەمانی عیراق لەالیەن خۆپیشاندەرانەوە‬ ‫هێرشی كــرایــە ســەرو پارلەمانتارانی‬ ‫كورد بەغدادیان بەجێهێشت‌و گەڕانەوە‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ..‬بارودۆخی سیاسی‌و‬ ‫حكومەتداریی عیراق پێی نایە قۆناغێكی‬ ‫سەختی نوێوە‌و هەرسێ سێ سەرۆكایەتییە‬ ‫بااڵكەی عیراق‪ ،‬سەرۆككۆمارو سەرۆكی‬ ‫ســەرۆكــوەزیــران‌و ســەرۆكــی پارلەمان‪،‬‬ ‫لــەراگــەیــەنــراوێــكــدا ئــەو رواداوانـــەیـــان‬ ‫بــەدەســتــدرێــژیــكــردن بــۆ ســەر شكۆی‌‬ ‫دەوڵەت دایە قەڵەم‌و جەختیشیان لەوە‬ ‫كردەوە كە دەبێت كەسان ‌ی بەرپرسیار‬ ‫ی یاسا بكرێنەوە‪.‬‬ ‫لــەو كــارە روبــــەڕو ‌‬ ‫ئەندامێكی سەركردایەتی یەكێتی نیشتمانی‬ ‫كوردستانیش پێیوایە كە لەئایندەدا چار‬ ‫ئــەوەیــە حكومەتێكی تەنكنۆكرات بۆ‬ ‫عیراق پێكبێت‌و الیەنەكانیش هەر دەبێت‬ ‫بگەڕێنەوە بۆسازان‌و داڕشتەی تەوافوقی‬ ‫سیاسیش بەم چەشنەی ئێستا نامێنێتەوە‪.‬‬ ‫هاوكات ئەگەری ئەوە هەیە كورد بەشداری‬ ‫سیاسی لەعیراقدا هەڵپەسێرێت‌و لە چەند‬ ‫رۆژی داهاتوشدا سەركردایەتی سیاسی‬ ‫كوردستان بڕیار لەسەر ئەو پرسە دەدات‪.‬‬ ‫بەیاننامەی سێ سەرۆكایەتییەكە‬ ‫دوێنێ پاش تەواو بون ‌ی كۆبونەوەكەیان‪،‬‬ ‫ی عــێــراق لە‬ ‫ســێ ســەرۆكــایــەتــیــیــەكــە ‌‬ ‫بەیاننامەیەكدا رایانگەیاند‪ :‬دەبێت هەمو‬ ‫هێزە ئەمنییەكان ئەرك و بەرپرسیارێتی‌‬ ‫خۆیان جێبەجێ بكەن و پارێزگاری‌‬ ‫لە دامــەزراوەكــانــ ‌ی دەوڵـــەت بكەن لە‬ ‫هــەر ج ــۆرە دەســتــدرێــژیــیــەك و پشت‬ ‫ببەسترێت بە جێبەجێكردن ‌ی یاسا و بەندە‬ ‫دەستورییەكان بۆ پاراستن ‌ی سەروەریی‌‬ ‫ی دەوڵەت‪.‬‬ ‫یاسا و شكۆ ‌‬ ‫ی عــێــراق بە‬ ‫ســێ سەرۆكایەتییەكە ‌‬ ‫ی هەڵكوتانە سەر‬ ‫ی روداو ‌‬ ‫ی ئیدانە ‌‬ ‫توند ‌‬ ‫پەرلەمان ‌ی عێراق دەكەن و راشیان گەیاند‪:‬‬ ‫ی دوێن ‌ێ رویدا دەستدرێژیكردن بو بۆ‬ ‫ئەوە ‌‬ ‫ی دەوڵەت و دەبێت كەسانی‌‬ ‫سەر شكۆ ‌‬ ‫ی یاسا‬ ‫بەرپرسیار لــەو كــارە روبـــەڕو ‌‬ ‫بكرێنەوە‪.‬‬

‫لـــە بــەیــانــنــامــەكــەشــدا هــــەر سێ‬ ‫سەرۆكایەتییەكە جەخت لەبەردەوامی‬ ‫گفتوگۆكردن دەكەنەوە لەگەڵ كوتلە و هێزە‬ ‫ی چاكسازی‌‬ ‫سیاسییەكان‪ ،‬تا بتوانن پڕۆسە ‌‬ ‫ریشەیی بەهەمووان ئەنجامبدرێت‪.‬‬

‫فەرید ئەسەسەرد‪ :‬بارودۆخی عیراق لەئێستادا‬ ‫بەهەموو پێوەرەكان هەر هەمان داڕشتەی تەوافوقی‬ ‫دەخوازێت‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ :‬پێویستە سەركردایەتی سیاسی كورد‬ ‫لەئاستی بااڵدا بریاڕ لەسەر پرسی گەڕانەوە بۆ‬ ‫بەغداد بدات‬ ‫ئارام شێخ محەمەد‪ :‬وەك كورد ناچینە ژێر باری‬ ‫ئیرادەی هیچ الیەنێكی سیاسییەوە‬

‫چارەسەر حكومەتێكی تەكنۆكراتە‬ ‫ئەندامێكی ســەركــردایــەتــی یەكێتی‬ ‫نیشتمانی كوردستان پێیوایە لەقۆناغی‬ ‫داهاتوودا پاش ئەوەی رەوتی كێشەكان‬ ‫ئاسایی دەبێتەوە‪ ،‬حكومەتێك لەعیراق‬ ‫پێكدێت‌و كە ئەم حكومەتە لەئایندەدا‬ ‫ناتوانێت وەك حكومەتەكانی پێشوو‬ ‫حكومەتێكی تەوافوقی بێت‪.‬‬ ‫فــەریــد ئــەســەســەرد‪ ،‬پێشیوایە ئەو‬ ‫حكومەتە وەك جاری پێشوو نابێت كە‬ ‫لە الیەنە سیاسییەكان پێكهێنرابێت‪،‬‬ ‫بەواتایەكی تر رەوتــی روداوەكـــان ئەوە‬ ‫دەخوازێت كە حكومەتێكی تەكنۆكرات‬ ‫دروستبكرێت‪ ،‬كە لەناوەڕۆكدا حكومەتێكە‬ ‫ناتوانێت لەم هەل‌ومەرجە پڕشكسەتەی‬ ‫ئێستای عیراق خۆی بپارێزێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەتوانێت بەهۆی ئــەو روداوانـــەی كە‬ ‫ئێستا لەبەغداد دەگــوزەرێــت‪ ،‬شێوەو‬ ‫داڕشتەكەی حكومەت بگۆڕێت‪ ،‬لەجیاتی‬ ‫ئەوەی حزبەكان ئەندامانی سەركردایەتی‌و‬ ‫مەكتەبی سیاسی خۆیان بۆ وەزارەتەكان‬ ‫بنێرن‪ ،‬دەتوانن كادرە تەكنۆكراتەكانی‬ ‫خــۆیــان بــنــێــرن‌و ئــــەوان كــارابــكــەن‪،‬‬ ‫بەمشێوەیە ئەو كادرانەهەم دەتوانن‬ ‫نوێنەرایەتی حزبەكانیان بكەن‌و هەم‬ ‫دەتوانن كاری خۆشیان ئەنجامبدەن‪.‬‬ ‫ئەو ئەندامەی سەركردایەتی یەكێتی‪،‬‬ ‫كــە هــاوكــات بــەڕێــوەبــەری سەنتەری‬ ‫لێكۆڵینەوەی ستراتیجیشە‪ ،‬پێیموایە‬ ‫ئەم حكومەتە جۆرێكی تری حكومەتی‬ ‫تەوافوقییە‪ ،‬بــەاڵم روڵــی حزبەكان‬ ‫بەهێندەی ئێستا بەهێزو زاڵ نابێت‬ ‫تێیدا‪ ،‬ئەمەش ئەگەر دروست بكرێت‌و‬ ‫پێكبهێنرێت بۆكاتێكی دیــاریــكــراوە‪،‬‬ ‫بەواتایەكی تر بۆ ماوەیەكی دوورو درێژ‬ ‫نابێت‪ ،‬بەڵكو ئەوپەڕی هەتا تەواوبوونی‬ ‫خولی ئێستای ئەم پارلەمانەی ئێستا‬ ‫درێژە دەكێشێت‪.‬‬ ‫ئەسەسەرد دەشڵێت‪ :‬بەدڵنیاییەوە‬ ‫پاش هەڵبژاردن نەخشەیەكی نوێ بۆ‬ ‫حوكمی عیراق دروست دەبێت‪ ،‬بۆچونیشم‬ ‫وایە لەپاش هەڵبژاردن دیسانەوە دەبێت‬

‫بگەڕێینەوەبۆ داڕشتەی تەوافوقی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەكرێت ئەمجارەیان حكومەتی تەوافوقی‬ ‫حكومەتێكی تێكەڵەبێت لە تەكنۆكرات‌و‬ ‫حزبی‪.‬‬ ‫ســەبــارەت بــە ئەگەرەكانی كۆتایی‬ ‫تەمەنی سیاسەتی توافوقی لەعیراق‪،‬‬ ‫فەرید ئەسەسەرد وئاماژە بۆ ئەوە دەكات‬ ‫كە بارودۆخی عیراق لەئێستادا بەهەموو‬ ‫پێوەرەكان هەر هەمان داڕشتەی تەوافوقی‬ ‫دەخوازێت‪ ،‬بەاڵم بەشێوازو میكانیزمێكی‬ ‫تر‪ ،‬بەوپێیەی هیچ حزب‌و الیەنێك بەتەنها‬ ‫ناتوانێت حكومەت پێكبهێنێت‌و حكومی‬ ‫عیراق بكات‪ ،‬پێشموایە سازان‌و رێكەوتن‬ ‫لەم بارودۆخەدا هەر دەبێت بەردەوام بێت‪.‬‬ ‫گەڕانەوە بۆ بەغداد‬ ‫ئااڵ تاڵەبانی‪ ،‬سەرۆكی فراكسیۆنی‬ ‫یەكێتی نیشتمانی كوردستانیش لە‬ ‫پارلەمانی عیراق‪ ،‬لەكۆنگرەیەكی هاوبەشی‬ ‫نێوان فراكسیۆنەكانی یەكێتی‌و گۆڕاندا‪،‬‬ ‫كە دوێنێ پاش گەڕانەوەی پارلەمانتارە‬ ‫كــوردەكــان ســازكــرا‪ ،‬ئــامــاژەی بۆ ئەوە‬ ‫كــرد‪ :‬ئـــەوەی دوێــنــێ لــەبــەغــداد رویــدا‬ ‫روداوێكی سیاسی ناخۆش و نادروست‬ ‫بو‪ ،‬كە دورە لە بنەماكانی دیموكراسی‌و‬ ‫جەوهەری دیموكراسییەوە»‪ ،‬سەبارەت بە‬ ‫گەڕانەوەشیان بۆ بەغداد وتیشی «لەسەر‬ ‫گــەڕانــەوە یــان نەگەڕانەوە بۆ بەغداد‪،‬‬ ‫قسەمان دەبێت‌و جارێ زووە بڕیار بدەین‌و‬ ‫پێویست دەكــات سەركردایەتی سیاسی‬ ‫كورد لەئاستی بااڵدا بریار لەسەر ئەو پرسە‬ ‫بدات»‪.‬‬ ‫ئارام شێخ محەمەد‪،‬جێگری سەرۆكی‬ ‫پارلەمانی عیراق‌و پارلەمانتاری گۆڕان‪،‬‬ ‫لەهەمان ئــەو كۆنگرەیەدا ئــامــاژەی بۆ‬ ‫ئەوەكرد كە هەڵپەساردنی بەشداریكردنیان‬ ‫لە پرۆسەی سیاسی عیراق یەكێكە لە‬ ‫بژاردە و پێشنیارەكانیان بۆ سەركردایەتی‬ ‫كورد‪ ،‬چونكە لەژێر پەردەوە شەڕی پشك‬ ‫و پۆست دەكرێت‪.‬‬ ‫ئــارام شێخ محەمەد جەختی كردەوە‬ ‫كــە ئـــەوان ئیدانەی شكاندنی شكۆی‬ ‫پارلەمان دەكــەن و ئــەوەی رویــدا‪ ،‬جگە‬ ‫لە دەستدرێژی بۆ حورمەتی ئەو دەزگا‬ ‫شەرعییە‪ ،‬بۆ سەپاندنی ئیرادەی الیەنێك‬ ‫بو‪ ،‬وەك كورد هەر گۆڕانكاریەكیش بكەین‬ ‫بە ئیرادەی خۆمان دەیكەین و ناچینە ژێر‬ ‫باری ئیرادەی هیچ الیەنێكی سیاسییەوە»‪.‬‬

‫لەدوو ساڵ و نیودا ‪ 700‬هەزار كەس بێكاربون‬

‫‪ 24‬ساڵە پارلەمانی كوردستان یاسایەكی دەرنەكردووە‪ ،‬مافی كرێكار بپارێزێت‬ ‫وتەبێژی یەكێتی وەبەرهێنەران‪ :‬بەئارەزوی خۆمان مامەڵە لەگەڵ كرێكار دەكەین‌و حكومەت لێمان ناپرسێتەوە‬ ‫پارلەمانتارێكی كوردستان‪ :‬ئێستا كار بەیاسایەك دەكرێت‪ ،‬كە كۆمەڵێك كەموكوڕی تێدایەو نەبۆتە هۆی پاراستنی مافی كرێكاران‬

‫«‬ ‫«‬ ‫«‬

‫چاودێر‪ -‬نزار جەزا‪:‬‬ ‫دوێنێ ڕۆژی جیهانی كرێكاران بوو‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەم ڕۆژە وەك هەمیشە گۆڕانكاری‬ ‫لەبارودۆخی ژیانی كرێكاراندا ناكات‌و تاكو‬ ‫ئێستاش یاسایەكی تــەواو كە مافەكانی‬ ‫كــرێــكــاران بپارێزێت لەكوردستان بونی‬ ‫نییەو بەردەوامیش بەهۆی قوڵتر بونەوەی‬ ‫قەیرانی داراییەوە كرێكاران لەكارەكانیان‬ ‫دوردەخرێنەوە‪ .‬بەپێی ئامارێكیش لەماوەی‬ ‫دروستبونی قەیرانی داراییەوە ‪ 700‬هەزار‬ ‫كەس بێكاربوون‌و ‪ 27‬كرێكاریش لەماوەی‬ ‫چوار مانگی ڕابردودا گیانیان لەدەستداوە‪.‬‬ ‫ئەندامێكی لیژنەی یاساییش لەپارلەمانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬باسی لــەوەكــرد‪ ،‬ئێستا كار‬ ‫بــەیــاســایــەك دەكــرێــت كــە نەبۆتە هۆی‬ ‫پاراستنی مافی كرێكاران‪ .‬هاوكات وتەبێژی‬ ‫یەكێتی وەبەرهێنەرانی كوردستان‪ ،‬دەڵێت «‬ ‫لەكەرتی تایبەت مافی كرێكار ناپارێزرێت‌و‬ ‫ئیشكردن لەكەرتی تایبەت زۆر بێ بەرنامەیە‬ ‫و كەس لێمان ناپرسێتەوە‪ ،‬بــەئــارەزاوی‬ ‫خۆمان مامەڵە لەگەڵ كرێكاراندا دەكەین»‪.‬‬

‫‪ 700‬هەزار كەس بێكاربوون‬ ‫وتــەبــێــژی یەكێتی وەبەرهێنەرانی‬ ‫كوردستان‪ ،‬بە»چاودێر»ی ڕاگەیاند‪،‬‬ ‫لــەمــاوەی ‪ 2‬ســاڵ‌و ‪ 5‬مانگی قەیرانی‬ ‫دارایــــیــــدا‪ ،‬كــە لــەســاڵــی ‪2014‬ەوە‬ ‫دەستیپێكردووە‪ ،‬لەكۆمپانیاكانی كەرتی‬ ‫بەڵێندەرایەتی‌و وەبەرهێناندا زیاتر لە ‪350‬‬ ‫هەزار هەلی كاری ناوخۆیی لەدەستچووە‪،‬‬ ‫بەاڵم بەشێوەیەكی گشتی لەسەرتاسەری‬ ‫هەرێمی كوردستان كە زیاتر لە ملیۆنێك‬ ‫كــەس پشتی بــەبــازاڕو كەرتی تایبەت‬ ‫بەستووە‪ ،‬نزیكەی ‪ 700‬هــەزار كەس‬ ‫بێكار بووە‪.‬‬ ‫مــەال یاسین‪ ،‬ئــامــاژەی بەوەشكرد‪،‬‬ ‫كرێكارانی كوردستان لەناڕەحەتترین دۆخی‬ ‫ژیاندان‌و بێكاری لە هەرێمی كوردستان‬ ‫گەیشتۆتە ئاستێك كە چاوەڕواننەكراوبووە‬ ‫و بۆتە هۆی زیادبونی هەژاری‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬باسیلەوەشكرد‪ ،‬نابێت تەنها‬ ‫حكومەت ئــاوڕ لەكرێكاران بــداتــەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو پێویستە كەرتی تایبەتیش ئاوڕ‬

‫جەختیلەوەشكردەوە‪،‬‬ ‫مافەكانیانەوە‪.‬‬ ‫دەیــان كرێكار هەیە لەكاتی كاركردندا‬ ‫كــەمــئــەنــدام بـــووە‪ ،‬بـــەاڵم خانەنشین‬ ‫ناكرێت یان ئەگەر خانەنشینیش بكرێت‬ ‫بەموچەیەكی كەم دەكرێت‪.‬‬

‫لەكرێكاران بدەنەوەو كەمتەرخەمبون‪،‬‬ ‫كۆمپانیاكانی كوردستان زوڵمی گەورەیان‬ ‫لەكرێكارانی هەرێم كـــردووە‪ ،‬چونكە‬ ‫كۆمپانیاكان بوون كرێكارانی بیانییان‬ ‫‪ 27‬كرێكار گیانیان لەدەستداوە‬ ‫هێنایە نــاو هەرێم‌و دەستی كرێكاری‬ ‫لەچوار مانگی یەكەمی ساڵی ‪٢٠١٦‬دا‬ ‫ناوخۆیان فەرامۆشكردووە‪ ،‬بۆیە داوا‬ ‫‪ ٢٧‬كرێكار لە هەرێمی كوردستان گیانیان‬ ‫لەحكومەت دەكات دەستی كاری بیانی‬ ‫لە دەست داوە‪ ،‬كە ‪ ١٩‬كرێكاریان لەشاری‬ ‫كرێكاران داواكارییان هەیە‬ ‫بكات‪ ،‬بۆئەوەی دەستی كاری خۆماڵی‬ ‫مەكتەبی تەنفیزی یەكێتی سەندیكاكانی هەولێر بــوون‪ ،‬پێنج كرێكاریان لەشاری‬ ‫هێندەی دیكە پەكینەكەوێت‪.‬‬ ‫كرێكارانی كوردستان لەڕاگەیەندراوێكدا كە سلێمانی بـــووە‪ ،‬هــەروەهــا لەگەرمیان‬ ‫وتیشی‪ »:‬لەكەرتی تایبەت مافی وێنەیەكی دەست «چاودێر» كەوتووە‪ ،‬كرێكارێك‌و لەسۆرانیش دوو كرێكار‪.‬‬ ‫كرێكار ناپارێزرێت‌و ئیشكردن لەكەرتی داوادەكـــەن‪ ،‬حكومەت یــان خــاوەن كار‬ ‫تایبەت زۆر بێ بەرنامەیەو كەس لێمان مافی ئەو كرێكارانە بدات‪ ،‬كە تاكو ئێستا‬ ‫كەموكوڕی یاسایی‬ ‫ناپرسێتەوە‪ ،‬بەئارەزوی خۆمان ڕۆژانە بەهۆی قەیرانی داراییەوە كرێی كارەكەیان‬ ‫ئەندامێكی لیژنەی یاسایی لەپارلەمانی‬ ‫زیاد لەپێویست كار بەكرێكار دەكەین‌و وەرنەگرتووە‪ ،‬هاوكات داوادەكەن‪ ،‬پاڵپشتی كوردستان‪ ،‬بــە»چــاودێــر»ی ڕاگەیاند‪،‬‬ ‫گرەنتی كۆمەاڵیەتی بۆ كرێكار ناكەین‌و كــردنــی حكومەت بــدرێــتــەوە بــەپــڕۆژە پێشتر یاسایەك هەبوو بەناوی یاسای‬ ‫كاتەكانی پشوو وەك پێویست نادەن بە خزمەتگوزارییەكان‌و هەوڵی جددی بدرێت كار‪ ،‬كە كۆمەڵێك كەموكوڕی‌و پێشلكردنی‬ ‫كرێكاران»‪.‬‬ ‫بەچارەسەركردنی كێشەی نیشتەجێبون مــافــەكــانــی كــرێــكــاری تــێــدابــوو‪ ،‬بۆیە‬ ‫ناوبراو بەپێویستی زانی پێداچونەوە بۆ خەڵكی هەژار‌و كەمدەرامەت‪ ،‬هەروەها ئەمە ڕاگــیــراو لەئێستادا كــار بەیاسای‬ ‫بەیاسای كار‌و دەستەبەری كۆمەاڵیەتیدا داوادەكـــەن لەڕێگەی لیژنەی تایبەتەوە هەمواركراوی خانەنشینی‌و دەستەبەری‬ ‫بكرێت‌و رێنامایی تازە دەربكرێت‪ ،‬بۆئەوەی كۆنتڕۆڵی بازاڕبكرێت‪ ،‬چونكە ئــەوەی كۆمەاڵیەتی كرێكاران ساڵی ‪ 2012‬دەكرێت‪،‬‬ ‫كرێكاران نەناڵێنن بەدەست نەپاراستنی لەماوەی دروستبونی قەیرانی داراییەوە كە ئەمیش كۆمەڵێك كەموكوڕی تێدایە‌و‬

‫لــەبــازاڕدا دەگــوزەرێــت‪ ،‬زۆر السەنگ‌و‬ ‫نەگونجاوە لەبەرامبەر بژێوی خەڵكی هەژار‪.‬‬

‫نەبۆتە هۆی پاراستنی مافی كرێكاران‌و‬ ‫جێبەجێكردنەكەی قورسكراوە‪.‬‬ ‫تــەالر لەتیف‪ ،‬ئەوەشی روونــكــردەوە‪،‬‬ ‫پێویستە لەئێستادا یاسایەكی تەواو هەبێت‬ ‫سەرجەم مافەكانی كرێكاران بپارێزێت‌و‬ ‫ببێتە هاوسەنگییەك لەنێوان پاراستنی‬ ‫مافی كرێكار‌و خــاوەن كــاردا‪ ،‬لەهەردوو‬ ‫كەرتی تایبەت‌و حكومەتدا‪ ،‬بــەاڵم ئەم‬ ‫یاسایە خوێندنەوەی یەكەمی لەپەرلەمان‬ ‫بۆنەكراوە‪ ،‬بەاڵم بەنیازبون لەم خولەدا كار‬ ‫بۆ دەركردنی یاسایەك بكەن بەناوی یاسای‬ ‫كارەوە‪ ،‬كە سەرجەم مافەكانی كرێكارانی‬ ‫تێدا بەرجەستەكرابێت‪ ،‬بــەاڵم بەهۆی‬ ‫پەككەوتنی پەرلەمانی كوردستانەوە‬ ‫نەتوانرا ئەمە بكرێت‪.‬‬ ‫ناوبراو‪ ،‬روونیشیكردەوە‪ ،‬لەئێستادا‬ ‫پڕۆژە یاسایەك هەیە‪ ،‬كە خوێندنەوەی‬ ‫یەكەمی بۆكراوە‪ ،‬ئەویش یاسای سۆشیالە‪،‬‬ ‫كە لەو یاسایەدا كاریان بۆئەوەكرد بەشێكی‬ ‫زۆری ئەو یاسایە تایبەت بێت بەكرێكارانەوە‬ ‫لەهەردوو كەرتی حكومی و تایبەت‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫راپۆرت‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪3‬‬

‫گەڕانەوەی نەوشیروان مستەفا‪ ،‬پەیوەندییەكانی‬ ‫پارتی‌و گۆڕان ئاسایی دەكاتەوە؟‬ ‫گۆڕان‪ :‬ئامادەی دانوستانین لەگەڵ پارتی‪ ،‬بەاڵم دەبێت واز لەمەرجە قورسەكەیان بێنن‬ ‫چاودێر – رێبین حەسەن‪:‬‬ ‫دوابــەدوای گەڕانەوەی نەوشیروان‬ ‫مستەفا‪ ،‬رێكخەری گشتی بزووتنەوەی‬ ‫گـــۆڕان كــە مـــاوەی زیــاتــر لەحەوت‬ ‫مــانــگ بـــوو هــەرێــمــی كــوردســتــانــی‬ ‫بەجێهێشتبوو‪ ،‬لەئێستادا هەموو‬ ‫چــاوەكــان لەسەر ئاساییكردنەوەی‬ ‫پەیوەندییە ناجێگیرەكانی نێوان پارتی‬ ‫دیموكراتی كوردستان‌و بزووتنەوەی‬ ‫گۆڕانە‪ ،‬كە لەمانگی (‪)10‬ی ساڵی‬ ‫رابــردووە سەریهەڵداوە‪ ،‬بەرپرسێكی‬ ‫گۆڕانیش‪ ،‬دەڵێت «تەنیا خاڵێك كە‬ ‫بۆتە كۆسپ لەبەردەم ئاساییكردنەوەی‬ ‫پەیوەندییەكانی نێوان ئەوان‌و پارتی‬ ‫مەرجە قورسەكەی پارتییە‪ ،‬كە داوای‬ ‫گۆڕینی سەرۆكی پارلەمان دەكات»‪.‬‬ ‫هاوكات وتەبێژی سەركردایەتی پارتی‬ ‫لەسلێمانی‪ ،‬دەڵێت «وەك پارتی هیچ‬ ‫كات گفتوگۆ رەتناكەنەوەو ئامادەی‬ ‫گفتوگۆن‪ ،‬واتە پێویستە نەخشەیەكی‬ ‫تازە بۆ حكومەت‌و ئەگەرە تازەكان‬ ‫ئامادەبكەن»‪.‬‬ ‫هەڵوێستی گۆڕان‬ ‫رۆژی پێنج شەممەی رابـــردوو‪،‬‬ ‫نــەوشــیــروان مــســتــەفــا‪ ،‬رێــكــخــەری‬ ‫گشتی بزووتنەوەی گــۆڕان‪ ،‬لەدوای‬ ‫وەرگــرتــنــی چـــارەســـەری پزیشكی‬ ‫لەبەریتانیاوە گەڕایەوە خاكی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ .‬الیخۆشیەوە‪ ،‬د‪.‬شۆڕش‬ ‫حــاجــی‌‪ ،‬وتــەبــێــژی‌ بــزووتــنــەوەی‌‬ ‫گــۆڕان‪ ،‬لەلێدوانێكی‌ رۆژنامەوانیدا‪،‬‬ ‫رایــگــەیــانــد‪ :‬ئاشكرایە نەوشیروان‬ ‫مستەفا‪ ،‬ســەنـگ‌و قوڕسایی‌ خۆی‌‬ ‫هەیەو بەپەرۆشە بۆ چارەسەركردنی‌‬ ‫دۆخی‌ چەقبەستوویی‌ سیاسی‌ هەرێمی‌‬ ‫كــوردســتــان‪ ،‬بــەاڵم دەبــێــت ئــەوەش‬ ‫بزانین كە نــاوبــراو عەسای موسای‬ ‫پێنییە بۆ چارەسەركردنی‌ دۆخەكە‪،‬‬

‫پێویستی بەهەماهەنگی ئەوەیە‪،‬‬ ‫كۆمەڵێك مەلەفی گرنگ كە الی‬ ‫پارتییە‪ ،‬دەبێت بێتە پێشەوە‪.‬‬

‫بەڵكو ئاساییكردنەوەی‌ دۆخی‌ هەرێم‬ ‫بەهەوڵی‌ هەموو الیەنەكان دەبێت‪.‬‬ ‫هــاوكــات‪ ،‬د‪.‬ئــاكــۆ حەمەكەریم‪،‬‬ ‫یــەكــێــك لــەهــەڵــســوڕاوانــی دیـــاری‌‌‬ ‫گۆڕان‪ ،‬بۆ میدیای فەرمی حزبەكەی‬ ‫ئاماژەی بەوەكردووە‪ ،‬ئەو الیەنەی‌ كە‬ ‫بەرپرسیارە لەكێشەكانی‌ هەرێم پارتی‌‬ ‫دیموكراتی‌ كوردستانە‪ ،‬بۆیە پێویستە‬ ‫ئەو حزبە سیاسەتی‌ خۆی‌ بگۆڕێت‌و‬ ‫ئەجێندایەكی‌ نــوێ‌ پێشكەشبكات‪،‬‬ ‫بێگومان‌ گــۆڕانــیــش هــەر هەوڵێك‬ ‫بۆ ئاساییكردنەوەی‌ دۆخ ـی‌ هەرێم‬ ‫رەتناكاتەوە‪.‬‬ ‫گۆڕان‪ :‬پارتی مەرجی هەیەو ئێمە‬ ‫مەرجمان نییە‬ ‫هەر لەوبارەیەوە‪ ،‬باژێڕوانی سلێمانی‬ ‫بزووتنەوەی گــۆڕان‪ ،‬بە(چاودێر)ی‬ ‫راگەیاند‪ :‬پێشتر لەراگەیاندنەكانەوە‬ ‫ئـــەوە بـــاوكـــراوەتـــەوە كــە گــوایــە‬ ‫بزووتنەوەی گــۆڕان بەمەرج لەگەڵ‬ ‫پارتیدا كۆدەبێتەوە‪ ،‬بەاڵم ئێمە هیچ‬ ‫مەرجێكمان نییە‪ ،‬بەڵكو ئەوە پارتیە‬ ‫بەمەرج دەیەوێت دانوستان بكات‪،‬‬ ‫داوادەكــەیــن كە با پارتی مەرجی‬ ‫نەبێت بۆ دانوستان لەگەڵماندا‪،‬‬ ‫چونكە مەرجەكەی پارتی گۆڕانكارییە‬ ‫لەسەرۆكایەتی پارلەمان بەتایبەتی‬ ‫گۆڕینی (د‪.‬یوسف محەمەد) وەك‬ ‫سەرۆكی پارلەمانی كوردستان‪ ،‬بۆیە‬ ‫وەك گــۆڕان تەئكیددەكەینەوە كە‬ ‫ناتوانین ئەم مەرجە قبوڵبكەین‪ ،‬ئەگەر‬ ‫پارتی رازی دەبێت دۆخەكەئاسایی‬ ‫دەبێتەوەو سەرۆكی پارلەمان دەست‬ ‫بەكارەكانی بكاتەوە و وەزیــرەكــان‬ ‫بگەڕێنەوە‪.‬‬ ‫د‪.‬ئاسۆ مەحمود‪ ،‬وتیشی «وەك‬ ‫گــۆڕان رێگرنین كە لەگەڵ پارتیدا‬ ‫جــارێــكــی تــر دەســـت بــەدانــوســتــان‬

‫پارتی چی دەڵێت؟‬ ‫لــەالیــەكــی تـــــرەوە‪ ،‬وتــەبــێــژی‬ ‫ئەنجومەنی سەركردایەتی پارتی‬ ‫لەپارێزگای سلێمانی‪ ،‬بۆ (چاودێر)‬ ‫وتی «لەئێستادا بەهۆی هەستیاری‌و‬ ‫ناجێگریی دۆخی عیراق باشترین شت‬ ‫ئەوەیە كە پێویستمان بەساڵوێكی‬ ‫ناوخۆیی كوردستانییە»‪.‬‬ ‫فــــارس نــــەوڕۆڵــــی‪ ،‬ئـــامـــاژەی‬ ‫بەوەشكرد‪ :‬دوای رووداوەكانی بەغداد‬ ‫سەركردایەتی سیاسی كوردستانی‌و‬ ‫سەركردایەتی حزبەكان پێویستە‬ ‫پێكەوە خــۆیــان ئــامــادەبــكــەن بۆ‬ ‫گۆڕانكارییەكانی تر كە روودەدەن‪.‬‬ ‫هێمای بەوەشكرد‪ :‬وەك پارتی هیچ‬ ‫كات گفتوگۆ رەتناكەنەوەو ئامادەی‬ ‫گفتوگۆن‪ ،‬واتە پێویستە نەخشەیەكی‬ ‫تازە بۆ حكومەت‌و ئەگەرە تازەكان‬ ‫ئامادەبكەن‪.‬‬

‫وتەبێژی سەركردایەتی پارتی لەسلێمانی‪:‬‬ ‫گفتوگۆ رەتناكەینەوە‬ ‫بــكــەیــنــەوەو كــێــشــەو قــەیــرانــەكــان‬ ‫چارەسەر بكەین‪ ،‬ئەگەر ئەوان ئەو‬ ‫مــەرجــە دانــەنــێــن دۆخـــی ئێستای‬ ‫كــوردســتــان زۆر خــراپــە لەهەموو‬ ‫رووەكـــانـــەوە‪ ،‬بــۆیــە لــەبــەرخــاتــری‬ ‫هاواڵتیان ئەگەر مەرجەكەی پارتی‬ ‫نەمێنێت‪ ،‬ئەوا ئامادەی دانوستانین‪،‬‬ ‫چونكە ئەمڕۆش نەبێت هــەر دەبێ‬

‫سبەی پێكەوە دابنیشین»‪.‬‬ ‫ناوبراو رونیشیكردەوە‪ ،‬وەك گۆڕان كە‬ ‫حزبێكی سیاسی كوردستانین هەمیشە‬ ‫دەرگامان كراوەیە بۆ هەموو الیەنەكان‬ ‫بەپارتیشەوە‪ ،‬كە بێنە الی ئێمە یان‬ ‫كاك نەوشیروان‪ ،‬دوژمنایەتیمان لەگەڵ‬ ‫پارتی نییە‪ ،‬بەڵكو نەیارین‪ ،‬بەدەر‬ ‫لەوە نەوشیروان مستەفا نەخشەیەكی‬

‫هەیە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەش پێویستی بەهاوكاری‌و‬ ‫هەماهەنگی لەگەڵ الیەنەكانی تر‬ ‫دەكــرێــت بەتایبەتیش یەكێتی‌و‬ ‫پارتی‪ ،‬پاشان هەردووالیەنی كۆمەڵ‌و‬ ‫یەكگرتوو‪ ،‬قەیرانەكە ئەوەندە گەورەیە‬ ‫لەهەرێمی كوردستان كە ناتوانرێت‬ ‫بەنەخشەیەك چــارەســەر بكرێت‪،‬‬

‫یەكێتی‌و گۆڕان‬ ‫هـــاوكـــات دوێــنــێ نــەوشــیــروان‬ ‫مــســتــەفــا لـــەگـــەڵ ئــەنــجــومــەنــی‬ ‫نیشتمانی حزبەكەى كۆبۆوەو بەپێی‬ ‫زانیارییەكانیش بەشێكی كۆبونەوەكە‬ ‫تایبەت بــوە بەپەیوەندییەكانی‬ ‫گـــۆڕان‌و یەكێتی كــە بـــەرەو ئــەوە‬ ‫بڕوات رێككەوتنی سیاسی یان جۆرێك‬ ‫لەهاوپەیمانی لەگەڵ یەكێتی بكەن‪.‬‬ ‫پێشتریش وەفـــدی دانوستانكاری‬ ‫یەكێتی‌و گۆڕان چەند جارێك لەسەر‬ ‫ئەو پرسە كۆبونەوە‪ ،‬بەاڵم تا ئێستا‬ ‫نەگەیشتونەتە رێككەوتن‪.‬‬

‫داوا دەكەن پارتی دەروازەكان بكاتەوە‬ ‫كۆمەڵێك نوسەرو رۆژنامەنوس‪ :‬داخستنی سنوری رۆژئاوای كوردستان برسێتی باڵودەكاتەوە‬ ‫چاودێر‪:‬‬ ‫ژمــارەیــەك نــوســەرو رۆژنــامــەنــوس‌و‬ ‫هونەرمەند‌و ئەكادیمی لەیاداشتێكدا‬ ‫داوای كردنەوەی دەروازەكانی رۆژئــاوای‬ ‫كوردستان دەكــەن‪ ،‬كە مــاوەی زیاتر لە‬ ‫مانگێكە داخراون‌و بەهۆی خەڵكی رۆژئاوای‬ ‫كوردستان برسیكراون‪.‬‬ ‫لــەو یــاداشــتــەدا‪ ،‬كــە وێنەیەكی بۆ‬ ‫«چاودێر» نێردراوە‪ ،‬هاتووە «بۆ ماوەی‬ ‫مانگێك زیاترە بەبڕیاری پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان خاڵە سنورییەكانی نێوان هەرێم‌و‬ ‫رۆژئاوای كوردستان بە تەواوەتی داخراوە‪،‬‬ ‫بەپێی زانیاری‌و راپۆرتە رۆژنامەوانییە‬ ‫لۆكاڵی‌و نێودەوڵەتییەكان‪ ،‬داخستنی‬ ‫سنورەكان بەسەر ڕۆژئــاوای كوردستاندا‬ ‫ئاكامی ئابوری خراپی لێكەوتوەتەوەو‬ ‫بوەتە هۆی دروستبونی قەیرانی ئابوری‌و‬ ‫ئاستەمكردنی ژیانی ڕۆژانەی هاوواڵتیان»‪.‬‬ ‫لەیاداشتەكەدا ئەوەش هاتوە «بێگومان‬ ‫ئەگەر ئەم ڕەوشە بەم شێوەیە بەردەوام‬ ‫بێت‪ ،‬دەبێتە هۆی باڵوبوونەوەی برسێتی‌و‬ ‫قاتوقڕی‪ ،‬چونكە هەرێمی كوردستان تاكە‬

‫دەروازەیە بەسەر ڕۆژئاوادا‪ ،‬ئەم داخستنەی‬ ‫سنورەكان بەسەر ئــیــدارەی خۆسەری‬ ‫ڕۆژئاوای كوردستاندا لە كاتێكدا دێت‪ ،‬كە‬ ‫هێزە سیاسییەكانی ئەو هەرێمە بۆ ماوەی‬ ‫چەند ساڵێكە ڕوبــەڕوی هێڕشی گروپە‬ ‫تیرۆریستەكانی سوریا بونەتەوەو سەرنجی‬ ‫هەمو جیهانیان لە ڕوبەڕوبونەوەدا دژی‬ ‫داعش بۆ الی خۆیان ڕاكێشاو بە پشتیوانی‬ ‫هاوپەیمانێتی نــێــودەوڵــەتــی توانیان‬ ‫هەرێمەكەیان لە هەڕەشەی داگیركردن‌و‬ ‫مەترسیەكانی داعــش و بــەرەی نوسرەو‬ ‫ئەحراری شام لە جەزیرەو كۆبانی‌و عەفرین‬ ‫دوربخەنەوە»‪.‬‬ ‫لە یاداشتەكەدا ئاماژە بەوەش دراوە‪،‬‬ ‫سنورەكانی توركیا‪ ،‬نەك بەتەنها بەسەر‬ ‫ئیدارەی خۆسەری ڕۆژئـــاوادا داخــراون‪،‬‬ ‫بەڵكو بــوونــەتــە دەرگـــای پــەڕیــنــەوەی‬ ‫تیرۆریستان‌و هێرشی بــەردەوام بۆ سەر‬ ‫دانیشتوان‪.‬‬ ‫ئــەوەش خــراوەتــەڕو‪ ،‬زۆربـــەی ڕێگا‬ ‫وشكانییەكانی نێوان ڕۆژئاواو ناوچەكانی‬ ‫تری سوریا لەالیەن هێزە توندڕەوەكانی‬ ‫سوریاوە كۆنترۆڵ كراون‌و دەرگای بازرگانی‌و‬

‫گواستنەوەی خــۆراك‌و پێداویستییەكانی‬ ‫ژیانی رۆژانەی خەڵك بەیەكجاری داخراون‪.‬‬ ‫لەبەشێكی دیكەی یاداشتەكەدا ئەو‬

‫نــوســەرو رۆژنــامــەنــوس‌و هــونــەرمــەنـد‌و‬ ‫ئەكادیمیانە‪ ،‬دەڵێن «جێگای هەڵوێستەو‬ ‫لەسەر ڕاوەســتــانــە‪ ،‬پارتی دیموكراتی‬

‫كوردستان كە لە راگەیاندنەكانیدا پێداگری‬ ‫لەسەر پاراستنی بــەرژەوەنــدیــی گەلی‬ ‫كورد دەكــات‪ ،‬لەم هەلومەرجە ناسكەدا‬

‫ســنــوورەكــان بــەســەر بەشێك لــە گەلی‬ ‫كوردستاندا دادەخــات‌و بەبێ هۆكارێكی‬ ‫ڕون‌و ئاشكرا پەنا دەباتە بەر گەمارۆدان‌و‬ ‫برسیكردنی كــوردانــی ڕۆژئـــاوا‪ ،‬لــەوەش‬ ‫خراپتر ڕازیبونی پارتە سیاسییەكانی‬ ‫ڕۆژئــــاوای ژێــر چــەتــری (پ‪.‬د‪.‬ك)ە بە‬ ‫گەمارۆی ئابوری‌و برسیكردنی خەڵك‪،‬‬ ‫ئەمەش جێگەی ڕەخنەو لەسەر ڕاوەستانەو‬ ‫یادەوەری گەلی ڕۆژئاواو مرۆڤایەتیش ئەم‬ ‫سیاسەتی برسیكردنە لە بیر ناكەن»‪.‬‬ ‫هەروا دەشڵێن «ئێمە وەك ژمارەیەك‬ ‫لــە نــوســەرو ڕۆشنبیرو ڕۆژنــامــەنــوس‌و‬ ‫هونەرمەندو ئەكادیمی لە كوردستان داوا‬ ‫دەكەین‪ ،‬جیاوازی‌و ملمالنێی سیاسی نەبنە‬ ‫هۆی برسیكردنی خەڵك‌و دەرگاكان بەسەر‬ ‫ڕۆژئاوا دا بكرێنەوە»‪.‬‬ ‫جەختیش لــەســەر ئــەوە دەكــەنــەوە‪،‬‬ ‫كە داخستن‌و كردنەوەی سنوری نێوان‬ ‫بــاشــوری كــوردســتــان‌و رۆژئــــاوا نەبێتە‬ ‫بەشێك لەملمالنێی سیاسی‌و وەك كارتی‬ ‫گوشار بەكارنەهێنرێت‌و نەبێتە بەشێك‬ ‫لەئەجێندای هەرێمایەتی‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫دیالۆگ‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪4‬‬

‫«لەگەڵ هاتنی بایدن بۆ هەولێر‬ ‫كورد كۆتایی بەپێشمەرجەكانی هێنا بۆ بەشداریكردن لەگرتنەوەی موسڵ»‬

‫ئەمریكا لەیەك حاڵەتدا پشتگیری جیابونەوەی كوردستان‬ ‫دەكات ئەگەر بە ئاشتی و رێكەوتن بێت لەگەڵ بەغداد‬ ‫سەركەوت شەمسەدین‪ ،‬شارەزا لە كاروباری ئەمریكا‪:‬‬ ‫سازدانی‪ :‬بڕوا بەرزنجی‬ ‫پسپۆڕێكی كــاروبــاری سیاسەتی‬ ‫ئەمریكا‪ ،‬لەبارەی سیاسەتی ئەمریكا‬ ‫بـــەرامـــبـــەر هــەرێــمــی كــوردســتــان‪،‬‬ ‫رایدەگەیەنێت‪ ،‬دۆخی سیاسی و ئابوری‬ ‫هەرێمی كوردستان بۆ ئەمریكا گرنگە‪،‬‬ ‫بــەاڵم نەك بەهۆی ئــەوەی ئەمریكا و‬ ‫كوردستان «هاوپەیمانن» چونكە هیچ‬ ‫دۆكیۆمێنتێكی فەرمی بونی نیە كە‬ ‫ئەمریكا كوردستان وەك هاوپەیمان‬ ‫ئەژمار بكات‪ ،‬بەڵكو وەك «دۆست»‬ ‫ئەژماری دەكات‪.‬‬ ‫سەركەوت شەمسەدین‪ ،‬كە پێشتر‬ ‫راوێژكاری سیاسی و هاریكاری كونسوڵی‬ ‫ئەمریكی بوە لە كونسوڵگەری ئەمریكا‬ ‫لە بــەغــدادو هەولێر‪ ،‬لــەبــارەی پرسی‬ ‫ریفراندۆم كە ماوەیەكە سەركردایەتی‬ ‫سیاسی كوردو بەتایبەتی بارزانی زۆر‬ ‫باسیدەكەن‪ ،‬دەڵێت «ریفراندۆم لەالیەن‬ ‫بارزانییەوە وەك فشار بەكاردەهێنرێت‪،‬‬ ‫كە ئەمەش زۆر مەترسیدارە پرسێكی‬ ‫نەتەوەیی بۆ دەسكەوتی مادی و سیاسی‬ ‫كەم بایەخ بەكاربهێنی و خەونی هەزاران‬ ‫مرۆڤی كورد مایەپوچ بكەیت‪ .‬دەشڵێت‬ ‫«ئەمریكا لەیەك حاڵەتدا پشتگیری‬ ‫جیابونەوەی كوردستان دەكات ئەگەر بە‬ ‫ئاشتی و رێكەوتن بێت لەگەڵ بەغداد‪،‬‬ ‫پێچەوانەكەشی ئەمریكا تا ئەوكاتەی بۆ‬ ‫بكرێت هەوڵی راگرتنی دەدات»‪.‬‬ ‫چــاودێــر‪ :‬كــوردســتــان بەدۆخێكی‬ ‫سیاسی و ئابوری سەختدا دەڕوات‪،‬‬ ‫ئەمە تــا چەند بــۆ ئەمریكا گرنگەو‬ ‫بایەخی پێدەدات؟ چونكە وەك دەزانن‬ ‫سەركردایەتی كورد لە دوای ‪ 2003‬وە‬ ‫باسی هاوپەیمانێتی هەرێم و ئەمریكا‬ ‫دەكات؟‬ ‫سەركەوت شەمسەدین‪ :‬لە ئێستادا‬ ‫بــەهــۆی شـــەڕی داعــشــەوە ئەمریكا‬ ‫بایەخێكی زۆر بە هەرێمی كوردستان‬ ‫دەدات‪ ،‬چونكە هەرێمی كوردستان‬ ‫بەهۆی رۆڵ و قوربانیدانی پێشمەرگەوە‬ ‫توانیەتی ببێت بە بەشێك لە ستراتیژی‬ ‫ئیدارەی ئۆباما بۆ روبەڕوبونەوەی تیرۆر‪.‬‬ ‫بۆ ئەوەی باشتر لەمە تێبگەین ئەبێت‬ ‫تەماشای وردەكاری ستراتیژی ئیدارەی‬ ‫ئۆباما بكەین بۆ روبەڕوبونەوەی تیرۆر‬ ‫كە لە ئایاری ‪ 2014‬لە وێست پۆینت‬ ‫لــەالیــەن ســەرۆك ئۆباماوە خــرایــەرو‪،‬‬ ‫پــوخــتــەی ستراتیژەكە بریتییە لە‬ ‫هــاوكــاریــكــردنــی هــێــزە «دۆســــت» و‬ ‫هاوپەیمانەكانی ئەمریكا بۆ لــەروی‬ ‫سەربازی و تەكنیكی بۆ ئەوەی ئاستیان‬ ‫بەرزبكرێتەوەو خۆیان بتوانن شەری‬ ‫تیرۆر بكەن‪ ،‬نەك ئەمریكا ناچار بێت‬ ‫سوپای واڵتەكەی بەكاربێنێت بۆ شەری‬ ‫تیرۆر‪ .‬دیارە ئەم ستراتیژە هەم تێچوی‬ ‫كەمترەو هەمیش كاریگەرترە بەتایبەت‬ ‫لەماوەی درێژخایەندا‪ .‬لەم روانگەیەوە‬ ‫دۆخی هەرێمی كوردستان لەروی سیاسی‬ ‫و ئابوری بۆ ئەمریكا گرنگە‪ ،‬بەتایبەت‬ ‫لەم قۆناغەدا‪ ،‬چونكە هەرێمی كوردستان‬ ‫لە چوارچێوەی ستراتیژەكەی ئیدارەی‬ ‫ئۆباما شــەری داعــش دەكــات‪ ،‬خراپی‬ ‫دۆخــی سیاسی و ئــابــوری كاریگەری‬ ‫راستەوخۆی لەسەر بەرەكانی جەنگ‪،‬‬ ‫و یەكڕیزی هێزی پێشمەرگە دەبێت‬ ‫بەتایبەت لە روبەڕوبونەوەی داعش دا‪.‬‬ ‫هەربۆیە كە پرسی سەرۆكایەتی هەرێم‬ ‫دێتە پێش‪ ،‬نوێنەری ئۆباما شەونخونی‬

‫هیچ دۆكیۆمێنتێكی فەرمی بونی نیە كە ئەمریكا‬ ‫كوردستان وەك هاوپەیمان ئەژمار بكات‬ ‫تا شەڕی تیرۆ بەردەوام بێت و كوردیش كاراكتەری‬ ‫سەرەكی بێت‪ ،‬ئەوا پشتیوانی ئەمریكا بەردەوام دەبێت‬ ‫دەكــات لەگەڵ الیەنە كــوردیــەكــان و‬ ‫ناچار بە گفتوگۆیان دەكات تا بگەنە‬ ‫رێكەوتن‪ .‬هەروەها لەرویەكی تریشەوە‬ ‫ئەمریكا ئاڵۆزییەكانی رۆژهــەاڵتــی‬ ‫نــاوەڕاســت بە یەكێك لە گرفتەكانی‬ ‫سیاسیەتی دەرەوەی ئەژمار دەكات‪.‬‬ ‫هەرتێكچونێكی دۆخی ناوخۆی هەرێمی‬ ‫كوردستانیش كاریگەری لەسەر ئاڵۆزتر‬ ‫بونی دۆخی ناوچەكە هەیە‪ .‬هەروەها‬ ‫ئێستا ئــاوارەیــەكــی زۆر لــە هەرێمی‬ ‫كوردستان نیشتەجێن‪ ،‬كە هەم ئەمریكاو‬ ‫هەم ئەوروپا ئەمە وەك دەرفەتێكی‬ ‫گرنگ دەبینن كە بەهۆی بونی هەرێمی‬ ‫كوردستان وەك ناوچەیەكی تاڕادەیەك‬ ‫ئــارام‪ ،‬بە ســەدان هــەزار ئــاوارە لەبری‬ ‫ئەوروپا رویــان لە هەرێمی كوردستان‬ ‫كردوە‪ .‬بەمە دەگەینە ئەو دەرئەنجامە‬ ‫كە بڵێین بەڵێ‌ دۆخی سیاسی و ئابوری‬ ‫هەرێمی كوردستان بۆ ئەمریكا گرنگە‪،‬‬ ‫بــەاڵم نــەك بەهۆی ئــەوەی ئەمریكاو‬ ‫كوردستان «هاوپەیمانن» چونكە هیچ‬ ‫دۆكیۆمێنتێكی فەرمی بونی نیە كە‬ ‫ئەمریكا كوردستان وەك هاوپەیمان‬ ‫ئەژمار بكات‪ ،‬بەڵكو وەك «دۆست»‬ ‫ئەژماری دەكات كە ئەمەش زۆر جیاوازە‪.‬‬ ‫چــاودێــر‪ :‬شــەڕی داعــش‪ ،‬وایــكــردوە‬ ‫ئەمریكا بەدایمی لەگەڵ كورد لەسەر‬ ‫خەتە‪ ،‬هەرێمی كوردستان توانیوێتی‬ ‫سود لە بەرەی شەڕی دژە تیرۆر ببینێت‪،‬‬ ‫كە یەكێكە لە ئەكتەرە سەرەكییەكانی‬ ‫ئەو جەنگە‪ ،‬یان بە پێچەوانەوە لەم‬ ‫جەنگەیا كورد الوازییەكانی دەركەوت‬

‫و زیاتر وەك قوربانییەك كە دەبێت‬ ‫بپارێزرێت مامەڵەی لەگەڵ دەكرێت؟‬ ‫سەركەوت شەمسەدین‪ :‬هەڵبەت بەهۆی‬ ‫ئــەوەی پرسی تیرۆرو روبەڕوبونەوەی‬ ‫تیرۆر بەشێكە لە ستراتیژی ئەمریكا‪،‬‬ ‫چونكە تیرۆر وەك هــەڕەشــە لەسەر‬ ‫ئاسایشی نیشتمانی ئەمریكا دەبینرێت‪.‬‬ ‫بۆیە هاوكاریكردنی پێشمەرگەو هەرێمی‬ ‫كوردستان لەالیەن ئەمریكاوە بەشێكە‬ ‫لــەو ستراتیژەی پێشتر باسمكرد»‬ ‫روبەڕوبونەوەی تیرۆر لەرێگەی هێزە‬ ‫ناوخۆییەكانەوە‪ ».‬كــورد لە سوریاو‬ ‫عیراقیش توانی لــەم چوارچێوەیەدا‬ ‫سودی باش لە هاوكارییەكانی ئەمریكا‬ ‫وەربــگــرێــت‪ .‬بــە هـــەزاران پێشمەرگە‬ ‫راهێنانی پیشەیی وەرگــرت‪ ،‬چەك و‬ ‫كەلوپەلی پێشكەوتو گەیشتە دەستی‬ ‫پێشمەرگە‪ .‬دیارە وەزارەتی بەرگری و‬ ‫دەرەوەی ئەمریكا بودجەی تایبەتیان‬ ‫هەیە بۆ روبەڕوبونەوەی تیرۆر لەرێگەی‬ ‫هێزە ناوخۆییەكانەوە كە سااڵنە نزیكەی‬ ‫(‪ )16‬ملیار دۆالرە‪ ،‬دیــارە بۆ شەڕی‬ ‫تیرۆر لەسەرانسەری جیهان‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئەمە بۆ شــەڕی تیرۆر بــو‪ ،‬ئەمریكا‬ ‫زەحمەتە پشگیری كوردستان بكات‬ ‫ئەگەر روبەڕوی هێرشی هێزێكی ئیقلیمی‬ ‫بێتەوە‪ ،‬بۆیە تا شەڕی تیرۆ بەردەوام‬ ‫بێت و كوردیش وەك كاراكتەری سەرەكی‬ ‫و هێزی شەڕكەری كارا بمێنێتەوە‪ ،‬ئەوە‬ ‫پشتیوانی ئەمریكا بەردەوام دەبێت‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬لەناو قەیرانی قوڵی دارایی‬ ‫و سیاسیدا‪ ،‬كــە هــەرێــم نیوموچەی‬

‫فەرمانبەرانیشی بە سێ‌ مانگ جارێك‬ ‫پێدەدرێت و دەرگــای پارلەمانەكەی‬ ‫داخراوەو حكومەت ئیفلیجكراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫گوتارێكی سیاسی هەیە‪ ،‬كە زیاتریش‬ ‫گوتاری پارتی دیموكراتە‪ ،‬ئەویش بابەتی‬ ‫«ریفراندۆم» وەك بارزانی وتی پێش‬ ‫هەڵبژاردنەكانی ئەمریكا ئەنجامدەدرێت‪،‬‬ ‫ئایا ئەمریكا كاردانەوەی چی دەبێت و تا‬ ‫چەند بڕیاری ئەمریكا لەو روەوە گرنگە؟‬ ‫ســەركــەوت شەمسەدین‪ :‬پێمباشە‬ ‫بۆ ئەمە هەندێك زانیاریت پێبڵێم كە‬ ‫لە ئەنجامی گفتوگۆ لەگەڵ هەندێك‬ ‫بەرپرسی ئەمریكی و توێژەر بەدەستم‬ ‫گەیشتوە ســەبــارەت بــە ریــفــرانــدۆم‪.‬‬ ‫بەرپرسانی ئەمریكا هەستدەكەن كە‬ ‫بارزانی ئەم پرسە وەك فشارێك بۆسەر‬ ‫ئەمریكاو بەغداد بەكاردێنێت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئــەوان دەڵێن كە لــەروی لۆجستی و‬ ‫داراییشەوە ناتوانرێت بەر لە مانگی‬ ‫ئۆكتۆبەر راپــرســی بكرێت و دیسان‬ ‫بــارزانــی لەناوخۆی كوردستان خۆی‬ ‫كێشەی یاسایی هەیەو تەنیا پارتی‬ ‫باسی ریفراندۆم دەكــات لەم رەوەوە‬ ‫یەكدەنگی كــورد الوازە‪ .‬هەروەها بۆ‬ ‫ئـــەوەی ریــفــرانــدۆم بكرێت پێویستە‬ ‫پارلەمان چاالك بێت‪ .‬ئەوان دەڵێن هەمو‬ ‫ئەم گرفتانە بونی هەیە‪ ،‬بۆیە ئەوە تەنیا‬ ‫وەك كارتی فشار بەكاردەهێنرێت بۆی‬ ‫ئەوەی ئەمریكا لەروی دارایی و سەربازی‬ ‫هاوكارییەكانی بۆ پێشمەرگەو حكومەتی‬ ‫هەرێم زیاد بكات‪ ،‬و بەغداد ناچار بێت‬ ‫پشكی كورد لە بودجە بگەڕێنێتەوە‪،‬‬ ‫چونكە ئەو شكستە ئابورییە زۆری بۆ‬

‫حكومەتی هەرێم هێناوە‪ .‬منیش هەمان‬ ‫خوێندنەوەی ئەمریكیەكانم هەیە‪ .‬ئەگەر‬ ‫بەبیرتان بێت پێشتر بازرانی مادەی‬ ‫‪ 140‬وەك فشار لەبەرامبەر ئەمریكاو‬ ‫بــەغــداد بەكاردەهێنا بۆ سەلماندنی‬ ‫توانای خۆی‪ ،‬و سەپاندنی مەرج بەسەر‬ ‫بەغداد‪ .‬بەهۆی شــەڕی داعــش پرسی‬ ‫مادەی ‪ 140‬ئەو بایەخەی نەماوە‪ .‬دواتر‬ ‫پرسی روخاندنی حكومەتەكەی نوری‬ ‫مالكی یەكێكی تر بو لەو فشارانە كە‬ ‫بارزانی هەوڵیدا هێزی خۆی بۆ ئەمریكاو‬ ‫بەغداد نیشانبدا كە هــەر ئــەو توانی‬ ‫حكومەتی عیراق دروستبكاتەوە و هەر‬ ‫ئەویش دەتوانێت بیڕوخێنێت‪ .‬كە لەوەی‬ ‫دوەمیاندا شكستیهێنا‪ .‬ئێستاش بۆ‬ ‫رزگاربونی لە پەراوێزخستن و گێڕانەوەی‬ ‫سەرنجی ئەمریكاو بــەغــداد‪ ،‬بارزانی‬ ‫پرسی ریفراندۆم بەكاردێنێت كە لە‬ ‫ئێستادا ئەمریكا نایەوێت كورد لە عیراق‬ ‫جیابێتەوە بەهۆی چەندین هۆكار‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دیارترینیان شــەری تیرۆرو ملمالنێی‬ ‫مەزهەبیە كە بە بۆچونی ئەمریكا‬ ‫جیابونەوەی كوردستان دۆخی ئەمنی‬ ‫ناوچەكە زیاتر ئاڵۆز دەكات و كاریگەری‬ ‫خراپیشی لەسەر شەڕی تیرۆر دەبێت‪.‬‬ ‫ئەگەر بەوردیش لە قسەكانی بارزانی‬ ‫و بەرپرسانی تری پارتی دیموكراتی‬ ‫كوردستان وربیتەوە دەڵێن «ریفراندۆم‬ ‫بەمانای سەربەخۆی نایەت‪ ،‬بەڵكو بۆ‬ ‫زانینی رای خەڵكی كوردستان» دیارە‬ ‫بــارزانــی دەیــەوێــت بڵێت ئــەوە ئەوە‬ ‫دەتوانێت بڕیاری جیابونەوە یان مانەوە‬ ‫لە چــوارچــێــوەی عیراق بــدات‪ ،‬نەك‬ ‫فشاری هەرێمی یان فشارەكانی بەغداد‪.‬‬ ‫لەبەر ئەوە دەبینی ئەمریكا بۆ ئەوەی‬ ‫هەندێك لە نیگەرانیەكانی بارزانی‬ ‫بڕەوێننەوە‪ ،‬هاوكاری سەربازی و دارایی‬ ‫بۆ پێشمەرگە زیاد كردو لەو قەرزەشی‬ ‫كە بە عیراق دەدرێت ئەمریكا فشاری‬ ‫لە بەغداد كــردوە پشكی كوردستان‬ ‫زیاد بكات و لە هاوكاریەكانی گروپی‬ ‫(‪ ،)G7‬كە بڕیارە لەیابان كۆبنەوەی‬ ‫خۆی ئەنجامبدات لەم مانگەدا‪ ،‬بۆ عیراق‬ ‫پشكی هەرێمی كوردستان تێدایە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ریفراندۆم لەالیەن بارزانییەوە وەك‬ ‫فشار بەكاردەهێنرێت‪ ،‬كــە ئەمەش‬ ‫زۆر مەترسیدارە پرسێكی نەتەوەی بۆ‬ ‫دەسكەوتی مادی و سیاسی كەم بایەخ‬ ‫بەكاربهێنی و خەونی هــەزاران مرۆڤی‬ ‫كورد مایەپوچ بكەیت‪ .‬بۆیە ئەمریكا‬ ‫نایەوێت خۆی بە پرسێكەوە سەرقاڵ‬ ‫بكات كە هێشتا «ئــەگــەر»ەو نەبۆتە‬ ‫پراكتیك‪ ،‬ئەمریكا لەیەك حاڵەتدا‬ ‫پشتگیری جــیــابــونــەوەی كوردستان‬ ‫دەكــات ئەگەر بە ئاشتی و رێكەوتن‬ ‫بێت لەگەڵ بــەغــداد‪ ،‬پێچەوانەكەشی‬ ‫ئەمریكا تا ئەوكاتەی بۆ بكرێت هەوڵی‬ ‫راگرتنی دەدات‪ .‬بەنمونە لەرێگەی‬ ‫پێدانی پـــارەو هــاوكــاری ســەربــازی‪،‬‬ ‫چونكە ئەمریكا ئێستا دەستیكراوەیە بۆ‬ ‫هاوكاریكردنی پێشمەرگە بەهۆی ئەوەی‬ ‫بەشێكە لەواڵتێكی دانپێدانراو‪ ،‬بەاڵم كە‬ ‫جیابێتەوە هیچ دەرچەیەكی یاسایی بونی‬ ‫نامێنێت بۆ هاوكاریكردنی كوردستان‪.‬‬ ‫چاودێر‪ :‬لە ماوەی رابردوداو دەتوانین‬ ‫بڵێین لە ساڵی ‪2016‬دا‪ ،‬چەندین بەرپرسی‬ ‫بااڵی ئەمریكی هاتونەتە عیراق‪ ،‬بەاڵم بە‬ ‫پێچەوانەی رابردو نایەنە هەولێرو لەدوا‬ ‫سەر‌داندا وەزیری دەرەوە هاتە بەغدادو‬ ‫وەفدی هەرێم چونە بەغداد بۆ كۆبونەوە‬

‫لەگەڵیدا‪ ،‬چونی بەرپرسانی هەرێم بۆ‬ ‫بەغداد بۆ دیداری ئەمریكاییەكان چی‬ ‫ئاماژەیەكی دیپلۆماسییە؟ نیگەرانی‬ ‫و توڕەییە؟ وەك بەرپرسانی ئەمریكاو‬ ‫هەرێم دەڵێن تەنها كەمی كات بوە؟‬ ‫ســەركــەوت شەمسەدین‪ :‬سەردانی‬ ‫نەكردنی هەریەك لە وەزیری دەرەوەی‬ ‫و بەرگری ئەمریكا بۆ هەولێر دەكرێت‬ ‫خوێندنەوەی دیپلۆماسی گرنگی بۆ‬ ‫بكرێت‪ .‬پێشتر ســەردانــی وەزیــرانــی‬ ‫دەرەوەی و بەرگر و جێگری سەرۆكی‬ ‫ئەمریكا بۆ هەرێمی كوردستان بۆ ئەو‬ ‫بایەخە بو كە هەرێمی كوردستان هەیبو‬ ‫بۆ ئەمریكاو رۆڵبینین كورد وەك بەشێك‬ ‫لە چارەسەر بۆ كێشەكانی عیراق‪ .‬بۆنمونە‬ ‫دروســتــكــردنــەوەی حكومەتی عیراقی‬ ‫كە بە رۆڵگێرانی ئاشتیانەی كــوردو‬ ‫تاڕادەیەكیش سازشكردن لە مافەكانی‬ ‫خۆی لەپێناو رازیكردنی ئەمریكا‪ ،‬پاشان‬ ‫دواخستنی پرسی مــادەی ‪ 140‬لەسەر‬ ‫داوای ئەمریكاو دواخستنی راپرسی‬ ‫لەسەر دەستوری هەرێمی كوردستان‬ ‫لەسەر داوای جۆبایدن‪ ،‬و پێكهێنانی‬ ‫حكومەتی عیراق دوای ‪ 10‬مانگ لە‬ ‫چاوەڕوانی و شكستهێنانی هەوڵەكانی‬ ‫ئەمریكاو ئێران لە ساڵی ‪ .2010‬دواتریش‬ ‫كورد خۆی لەوە پاراستبو ببێتە بەشێك‬ ‫لە شــەڕی مەزهەبی لە عیراق‪ ،‬بۆیە‬ ‫هەولێر وەك پایتەختی بەدیلی عیراق‬ ‫مامەڵەی لەگەڵ دەكــراو قورساییەكی‬ ‫زۆری هــەبــو‪ ،‬پــاش كەوتنی موسڵ‬ ‫ئەمریكا بە هەمان چاوەڕوانی روی كردە‬ ‫هەولێر‪ ،‬بەاڵم بڕیار بەدەستانی هەولێر‬ ‫بە لەخۆبایبونەوە مامەڵەیان لەگەڵ‬ ‫ئەمریكا كردو كێشەكانیان لەگەڵ بەغداد‬ ‫قوڵتر كـــردەوەو لــەشــەڕی داعشیش‬ ‫بە هەمان شێوەی توركیا‪ ،‬گرفتی بۆ‬ ‫ستراتیژی ئەمریكا دروستكرد بەتایبەت‬ ‫لە گرتنەوەی موسڵ‪ .‬بۆیە ئەوە رێكەوتن‬ ‫نیە كە هەردو وەزیری بەرگری و دەرەوە‬ ‫لە كاتێكی وا هەستیاردا رودەكەنە عیراق‬ ‫بەاڵم هەولێر نابینن‪ ،‬و كورد بۆ بەغداد‬ ‫رادەكێشن‪.‬‬ ‫بەاڵم هاتنی جۆبایدن بۆ هەولێر‪ ،‬دوای‬ ‫دیپلۆماسیەتێكی چڕی نێوان هەولێرو‬ ‫باڵیۆزخانەی ئەمریكا هات‪ ،‬كە رەنگە‬ ‫ئەمە دوا سەردانی بایدن بێت بۆ عیراق‬ ‫بەر لەهەڵبژاردنەكانی ئەمریكا‪ ،‬چونكە‬ ‫سەرەتا بڕیاربو بایدن بە تەلەفۆن لەگەڵ‬ ‫بارزانی گفتوگۆ بكات‪.‬‬ ‫هەروەها ئەمە وەك وەاڵمدانەوەیەكیش‬ ‫بو هاتنە پێشەوەی كــورد لەشەڕی‬ ‫موسڵ و تــاڕادەیــەك كــورد كۆتایی‬ ‫بەپێشمەرجەكانی هێنا بۆ بەشداریكردن‬ ‫لەگرتنەوەی موسڵ‪.‬‬ ‫بایدن لەو سەردانەدا بەڵێنی لەبارزانی‬ ‫وەرگرتوە‪ ،‬كە پشتیوانی حكومەتەكەی‬ ‫عەبادی بكات‪ ،‬هەرچەندە بارزانی زۆریش‬ ‫نیگەرانە لەعەبادی‪ ،‬بەاڵم بۆ رێگرتن‬ ‫لەگەڕانەوەی مالكی بۆ دەسەاڵت‪ ،‬بارزانی‬ ‫بەڵێنی بە بایدن داوە كە پشتیوانی‬ ‫عــەبــادی بكات‪ ،‬كە ئەمەیان پێشتر‬ ‫بەتەلەفۆن بارزانی بەڵێنی ئەوەیدا بو‬ ‫كە رێگری لەكەوتنی عەبادی بكات‪،‬‬ ‫ئەمە دیسانەوە گەڕانەوەی كوردە بۆ ئەو‬ ‫دەركەوتنەی وەك بەشێك لەچارەسەرو‬ ‫پشتیوانی لەستراتیژی ئەمریكا‪ ،‬دیارە‬ ‫بەرهەمی ئەمەش بریتیبو لەهاوكاری‬ ‫سەربازی زیاترو ئاسایبونەوەی پەیوەندی‬ ‫دیپلۆماسی هەولێرو واشنتۆن‪.‬‬

‫كوردستان سەرانسەر‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫بایك‪:‬‬ ‫ئاگربەستی یەك الیەنە قبوڵ نییە‬

‫دەمیرتاش‪:‬‬ ‫لەگەڵ راوێژكارانی ئۆباما كۆدەبینەوە‬

‫جەمیل بایك‪ ،‬هاوسەرۆكی كۆما جڤاكێن‬ ‫كوردستان رایگەیاند‪ :‬پەكەكە ئاگربەستی‬ ‫نەشكاندووە تاكو تاك الیانە ئاگربەست‬ ‫رابگەیەنێت‪ ،‬ئەگەر توركیا ئاگربەست‬ ‫رابگەیەنێت ئـــەوا ئێمەش ئامادەین‬ ‫ئاگربەست رابگەیەنین و دانوستان‬ ‫بكەین‪.‬‬

‫سەاڵحەدین دەمیرتاش‪ ،‬هاوسەرۆكی‬ ‫پــارتــی دیموكراتی گــەالن لەمیانەی‬ ‫گەشتەكەی بۆ ئەمریكا رایگەیاند‪:‬‬ ‫لەگەڵ راوێژكارانی ئۆباما كۆدەبێتەوەو‬ ‫وتــیــشــی «داوادەكــــەیــــن ئەمریكا‬ ‫دەستپێشكەری بكات بۆئەوەی پڕۆسەی‬ ‫ئاشتی لەتوركیا دەستپێبكاتەوە»‪.‬‬

‫‪5‬‬

‫وتەبێژی ئاك پارتی‪:‬‬ ‫درێژە بە ئۆپەراسیۆنەكان دەدەین‬ ‫عــومــەر چەلیك‪ ،‬وتەبێژی ئــاك پارتی‬ ‫رایگەیاند‪ :‬ئەوەی لە توركیا دەگوزەرێت‪،‬‬ ‫شـــەڕی نــاوخــۆ نــیــیــە‪ ،‬بــەڵــكــو شــەڕی‬ ‫بەرەنگاربونەوەی تــیــرۆرەو حكومەتی‬ ‫ئ ــاك پــارتــی بــڕیــاریــداوە درێــــژە بــەو‬ ‫ئۆپەراسیۆنانە بدات‪.‬‬

‫كاموران یوكسەك‪ ،‬هاوسەرۆكی پارتی هەرێمی دیموكراتی‪:‬‬

‫ئۆپەراسیۆنە سەربازییەکان بۆ لەناوبردنی سیاسەتی دیموکراتیی کوردانە‬ ‫سازدانی‪ :‬ئۆزگورگوندەم‬ ‫وەرگێڕانی‪ :‬چاودێر‬ ‫هاوسەرۆكی پارتی هەرێمی دیموكراتی‬ ‫(دەبەپە) رایدەگەیەنێـــت‪ ،‬ئۆپەراسیۆنی‬ ‫پۆلیســی لە پارێزگاكانی ماردین‪ ،‬ئامەد‪،‬‬ ‫وان‪ ،‬جزیــرە و چەنــد پارێزگایەكیتــری‬ ‫باكوری كوردســتان بەردەوامە و سەدان‬ ‫ئەندامی پارتەكەیان دەســتگیركراون‪ ،‬كە‬ ‫تیایاندا سەرۆكی شارەوانی تێدایە‪.‬‬ ‫كاموران یوكســەك‪ ،‬دەشڵێت «توركیا‬ ‫بــەم هەنــگاوە دەیەوێــت سیاســەتی‬ ‫دیموكراتی بۆ كورد لەئارادا نەمێنێت»‪.‬‬ ‫لەدیدارێكــی رۆژنامەوانیــدا لەگــەڵ‬ ‫رۆژنامــەی «ئۆزگــور گونــدەم»‪،‬‬ ‫هاوســەرۆكی دەبەپــە‪ ،‬ســەبارەت بــە‬ ‫وتەكــەی ئەحمەد داودئۆغڵــو كە وتبوی‬ ‫ئامــادەی گفتوگۆیــن لەگــەڵ پەكەكەدا‪،‬‬ ‫دەڵێت «ســەرۆكوەزیران لەژێر فشــاری‬ ‫ســەرۆككۆمار لــەو وتەیــەی پەشــیمان‬ ‫بۆتــەوە‪ ،‬لەبەرئــەوەی ئەردۆغــان رێگرە‬ ‫لەوەی حكومەتــی ئاك پارتی هەنگاو بۆ‬ ‫پڕۆسەی ئاشتی بنێت»‪.‬‬

‫پرســیار‪ :‬ماوەیەكــی زۆرە ئەندامانــی‬ ‫شــارەوانییەكانتان دەستگیردەكرێن‪ ،‬ئایا‬ ‫ئەمە نەبۆتە رێگری لەوەی كاری سیاسی‬ ‫بكەن؟‬ ‫كامــوران یوكســەك‪ :‬لــە ‪24‬ی‬ ‫تەممــوزی ‪ 2015‬وە شــەڕ لــە باكــوری‬ ‫كوردســتان دەســتپێكردووە‪ ،‬هــاوكات‬ ‫ئۆپەراسیۆنی پۆلیسی بۆ دەستگیركردنی‬ ‫ئەندامانمان دەســتیپێكرد‪ .‬تائێســتا ‪22‬‬ ‫ســەرۆكی شارەوانیمان دەســتگیركراون‪.‬‬ ‫هەندێكیشــیان لێپێچینەوەیــان لەگــەڵ‬ ‫كراوەو لەسەر كارەكەیان دورخراونەتەوە‪.‬‬ ‫ئامانــج لــەم ئۆپەراســیۆنانە بــۆ‬ ‫شكستپێهێنانی شارەوانییەكانمانە‪ ،‬ئەمە‬ ‫هاوشێوەی ئۆپەراسیۆنەكانی كەجەكە یە‬ ‫كە لە ســاڵی ‪ 2009‬ئەنجامــدرا‪ ،‬ئەوكات‬ ‫بۆ پەكخســتنی پڕۆســەی ئاشتی بو‪ ،‬كە‬ ‫بــە ( پڕۆســەی ئۆســلۆ ) ناودەبرێــت‪.‬‬ ‫ئێســتاش توركیا درێژە بەو سیاســەتەی‬ ‫پێشوی دەدات و ئۆپەراسیۆنی سەربازی‬ ‫و پۆلیســی درێژەی هەیە‪ ،‬لەبەرئەوەشە‬ ‫كە هیچ ئەگەرێكی راگرتنی شــەڕ لەئارادا‬ ‫نییە‪.‬‬ ‫پرسیار‪ :‬دەتوانین بڵێین هیچ ئەگەرێك‬ ‫بــۆ پڕۆســەی ئاشــتی نەمــاوە لەالیــەن‬

‫حكومەتی توركیاوە؟‬ ‫كاموران یوكسەك‪ :‬دۆخی شەڕ تادێت‬ ‫بەرەو گرژتر دەچێت‪ ،‬ئەمەش مەترســی‬ ‫زۆری لەســەر رەوشــی سیاسی و ئاشتی‬ ‫پێكەوەژیــان لە توركیا دروســتكردووە‪.‬‬ ‫حكومەتی توركیا دەربارەی چارەســەری‬ ‫پرسی كورد هەنگاوی جەسورانەی نەناوە‪،‬‬ ‫ئێســتاش جگە لە سیاســەتی شەڕ هیچ‬ ‫پڕۆژەو پێشــنیارێكیان بۆ هێوربونەوەی‬ ‫دۆخەكە نییــە‪ .‬هەفتەی رابردوو ئەحمەد‬ ‫داودئۆغڵــو وتــی «ئەگــەر پەكەكــە‬ ‫بگەڕێتــەوە دۆخــی ئــازاری ‪ ،2013‬ئەوا‬ ‫ئامادەیــن گفتوگۆ بكەین»‪ .‬بەاڵم لەپاش‬ ‫‪ 24‬ســەعات لەو وتەیەی پەشیمان بۆوە‪،‬‬ ‫لەبەرئــەوەوی ســەرۆككۆمار وتی «هیچ‬ ‫شــتێك لەئارادا نییە تاكو قسەی لەسەر‬ ‫بكەیــن و تاكە رێگە درێژەپێدانی شــەڕە‬ ‫لــەدژی پەكەكــە»‪ .‬دەبینیــن حكومەت‬ ‫هەڵوێســتێكی جدی و رونی نییە و بگرە‬ ‫لەژێــر فشــاری ســەرۆككۆماری توركیــا‬ ‫سیاســەت دەكات‪ ،‬واتە ئەردۆغان رێگرە‬ ‫لەوەی حكومەتی ئاك پارتی پڕۆسەیەكی‬ ‫ێ دەســتپێبكات‪ .‬حكومــەت ئیرادەی‬ ‫نو ‌‬ ‫خــۆی بەتــەواوی داوەتە ســەرۆككۆمار‪،‬‬ ‫بۆیــە ناتوانێــت هیــچ هەنگاوێــك بــۆ‬

‫بزوتنــەوەی سیاســیی كــورد دەخوازێــت بلۆكی‬ ‫دیموكراتخوازان فراوانتــر بكات و لەگەڵ چەند‬ ‫پارتێكــی سیاســی و رێكخراوەكانــی كۆمەڵی‬ ‫مەدەنی دا پێكەوە كار بۆ ئەوە بكات‬

‫كاموران یوكسەك‬‫ ‪ 1980‬لــە ئــەرزروم‬‫لەدایك بووە‬ ‫لــە ‪ 1998‬وە لەنــاو‬‫بزوتنەوەی سیاســەی‬ ‫كورد خەبات دەكات‬ ‫لە ‪ 2009‬بــۆ ماوەی ‪5‬‬‫ساڵ زیندانی كراوە‬ ‫ لە كۆنگرەی سێیەمی‬‫‪DBP‬وەك هاوسەرۆكی‬ ‫پارتەكە هەڵبژێردراوە‬

‫داودئۆغڵو هەڵوێستێكی رونی بۆ پرسی‬ ‫كورد نییە و لەژێر فشاری سەرۆككۆماری‬ ‫توركیا سیاسەت دەكات‬ ‫هێوركردنەوەی پڕۆسەكە بدات‪.‬‬ ‫پرســیار‪ :‬پارتــە ئۆپۆزســیۆنەكانی‬ ‫توركیــا‪ ،‬چ كاردانەوەیەكیــان لەهەمبــەر‬ ‫دۆخی شەڕ هەیە؟‬ ‫ێ هەڵوێست‬ ‫كاموران یوكســەك‪ :‬هەند ‌‬ ‫لەالیــەن چەند پارتێكی ئۆپۆزســیۆنەوە‬ ‫هەبو كە رەخنەی توندیان لە سیاســەتی‬ ‫حكومــەت گــرت‪ ،‬بــەاڵم ئەردۆغــان زۆر‬

‫بەتوندی وەاڵمی دانەوەو تاوانباری كردن‪،‬‬ ‫ئەمەش وایكردووە ئۆپۆزســیۆن بێدەنگ‬ ‫بــكات و بەپێی پێویســت هەڵوێســتیان‬ ‫نەببــت لەهەمبەر رووداوەكان‪ .‬بەتایبەتی‬ ‫پارتی كۆماریی گەل هیچ كاردانەوەیەكی‬ ‫جدییان نەبوە لەسەر گرژییەكانی باكوری‬ ‫كوردســتان‪ .‬ئێمــە وەك بزوتنــەوەی‬ ‫سیاســیی كــورد دەخوازیــن بلۆكــی‬

‫دیموكراتخــوازان فراوانتــر بكەین لەگەڵ‬ ‫چەند پارتێكی سیاســی و رێكخراوەكانی‬ ‫كۆمەڵــی مەدەنی دا پێكەوە كار بۆ ئەوە‬ ‫بكەیــن‪ ،‬دەبێت گەلی كــورد لەهەموكات‬ ‫یەكگرتوتر بــن‪ ،‬تاكو بتوانین بەرەنگاری‬ ‫ئەم سیاســەتە چەوتە ببینەوەو بەســەر‬ ‫كۆسپەكاندا سەربكەوین‪.‬‬

‫شەڕی قامیشلۆ و هەڵوێستی الیەنی كوردی‬

‫هۆزان عەفرینی‬ ‫لــــەڕۆژی ‪ 2016-4-12‬لــە شــاری‬ ‫قامیشلۆی پایتەختی رۆژئــــاوای‬ ‫كوردستان‪ ،‬شەڕ و پێكدادانێكی دژوار‬ ‫و بێ وێنە لەنێوان هێزەكانی ئاسایشی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان وهێزەكانی رژێمی‬ ‫سوریادا رویدا‪.‬‬ ‫لەئەنجامی شەڕەكەدا زیاتر لە ‪100‬‬

‫دیلی رژێم كەوتنە دەستی هێزەكانی‬ ‫دژە تــیــرۆری رۆژئــــاوای كوردستان‬ ‫و زیندانی عاالیەی رژێــم و بارەگای‬ ‫ئەنەكەسی و زۆر لەدام و دەزگاكانی‬ ‫ڕژێــم كەوتنە ژێر دەستی هێزەكانی‬ ‫ئاسایشی رۆژئاوای كوردستان و لەگەڵ‬ ‫كوژرانی زیاتر لە ‪ 45‬سەربازی رژێم كە‬ ‫لە ناویاندا جێگری بەرێوەبەری زیندانی‬ ‫عاالیە تێدابوەو ژمارەیەك بەرپرسی‬ ‫دیكەی رژێم بە دیلگیران‪.‬‬ ‫وەك چاودێران ئاماژە بەوە دەكەن‬ ‫كە رژێمی سوریا دەستی بەو پیالنە‬ ‫كرد لە دوای دیــداری نهێنی لەگەڵ‬ ‫وەفدێكی حكومەتی توركیا لە الزقییە‬ ‫و دواتر لە شام بەپاڵپشتی حكومەتی‬ ‫جەزائیر ئەنجامداوە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كە لــەدوای راگەیاندنی‬ ‫سیستەمی فیدراڵیەتی رۆژئـــاوای‬ ‫كـــوردســـتـــان هـــەم رژێــــم و هــەم‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سوریا زۆر دڵگرانی‬ ‫خۆیان نیشانداوە و توركیاش زۆر‬ ‫هــەڕەشــەی داگیركردنی عەفرین و‬ ‫ناوچەكانی سەربە شەهبای كردووە‬

‫و دەست بە دامەزراندنی بزوتنەوەی‬ ‫توركمانەكان كــردوە لە حەڵەب و‬ ‫گەڕەكی شێخ مەقسودی كوردنیشینی‬ ‫حــەڵــەب بــەتــەواوی دەڕوخــێــنــێــت و‬ ‫كیمیابارانیشی دەكات و تائێستاش ئەو‬ ‫شەڕە لەدژی شێخ مەقسود بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئاشكرایە كە رژێمی دیكتاتۆری سوریا‬ ‫بەدەستێوەردانی توركیا رازیــیــە و‬ ‫لەبەرئەوەی كە تەنها لەدژی مافەكانی‬ ‫كورد جموجۆڵ و هەڵسوكەوت دەكەن‪.‬‬ ‫روداوەكـــانـــی قامیشلۆ هەندێك‬ ‫راستییەكانی ئۆپۆزسیۆنی ئیخوانی‬ ‫سوریا ئاشكرا كردووە و بە تایبەتی‬ ‫پەیوەندی نهێنی رژێم لەگەڵ ئیتیالفی‬ ‫سوریا لەڕێگەی ئەنجومەنی نیشتمانی‬ ‫كــــوردی بــــووە‪ ،‬وەك هــەنــدێــك لە‬ ‫الیەنگرانی ئەنەكەسە‪ ،‬ئاماژەبەوە‬ ‫دەكــەن كە تا دەستپێكردنی شەڕی‬ ‫رژێم و حكومەتی ئیدارەی كوردی لە‬ ‫قامیشلۆ بارەگای سەرەكی ئەنەكەسە‬ ‫لە چوارچێوەی پاراستنی ئەمنی رژێمدا‬ ‫بووە و ئێستا كە كەوتۆتە ژێر كۆنتڕۆڵی‬ ‫ئیدارەی كوردی‪ ،‬ئەنەكەسە ناڕەزایەتی‬

‫خۆی نیشانداوە و راگەیاندوە كە ئەم‬ ‫شەڕە لە خزمەتی خەڵكی سوریادا نیە‬ ‫و پێویستە بوەستێت‪.‬‬ ‫زۆر سەیرە كە بارەگای ئۆپۆزسیۆنی‬ ‫رژێــم بەئاشكرایی لەژێر چاودێری‬ ‫رژێمدایە كە واتە پەیوەندییەكانی رژێمی‬ ‫سوریا و ئیتیالفی ئیخوانی سوریا لە‬ ‫ئیستانبوڵ لەڕێگەی ئەوانەوەیە وەك‬ ‫چاودێرانی سیاسی ئاماژە بەوە دەكەن‪.‬‬ ‫هەر لەدوای راگەیاندنی فیدراڵیەتی‬ ‫رۆژئاوای كوردستان لەالیەن ئیدارەی‬ ‫زاتی یەكسەر سەركردەكانی ئەنەكەسە‬ ‫زیاتر لە رژێم و ئیخوانەكانی سوریا‬ ‫دژایەتی خۆیان نیشانداوە و بە تایبەتی‬ ‫ئەو دوو كەسەی كە وەك نوێنەری‬ ‫ئــەوان لەنێو ئیتیالفی ئیخوانەكانی‬ ‫سوریا كە بە ناوی ئۆپۆزسیۆن كار‬ ‫دەكەن‪.‬‬ ‫رۆژانــە سەركردەكانی ئەنەكەسە‬ ‫داوای البـــردنـــی پــەیــكــەری حافز‬ ‫ئەسەدیان دەكــرد و رەخنەیان لە‬ ‫پــەیــەدە دەگـــرت كــە بــۆ چــی شەڕ‬ ‫لـــەدژی رژێــم نــاكــات‪ ،‬بــەاڵم كاتێك‬

‫شەڕ دەستی پێكرد‪ ،‬یەكسەر لەالیەن‬ ‫ئەوانەوە شەرمەزار كرا‪ ،‬هەتا لەكاتی‬ ‫شەڕیش خەڵكی ئەوان پێیان خۆشبوو‬ ‫شەڕ بەردەوامبێت لەدژی رژێم‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەشیان وت « ئەمە شەڕی ڕاستەقینە‬ ‫نیە بەڵكو شانۆگەرییە»‪.‬‬ ‫ئەمەش بۆتە هۆكاری لەدەستدانی‬ ‫زۆر لە دۆست و الیەنگیرانی خۆیان‬ ‫و ئێستاش دەڵــێــن پێویستە ئێمە‬ ‫لەو خەوە قوڵە هەڵسین و با كار و‬ ‫ئیشی خۆیان لە دژی پەیەدە بكەن!‬ ‫بەاڵم مەبەستی ئەو كەسەی كە وەك‬ ‫شێوەرمەندی ئەنەكەسە لە یەكێك‬ ‫لە كەناڵە كوردیەكان قسەی كردووە‬ ‫‪،‬واتای چییە‪.‬؟؟ لە دواڕۆژدا ئاشكرا‬ ‫دەبێت كە ئەو مەبەستی چییە؟‬ ‫هــەر لـــەدوای راوەســتــانــدنــی شەڕ‬ ‫لــە قامشلۆ شــەڕی نــاوچــەی عەین‬ ‫دەقنەی نزیكی ئەعزاز‪ ،‬لەالیەن گروپی‬ ‫تێرۆریستەكانی جەیشی سونەی سەربە‬ ‫واڵتــی قــەتــەر كــە خەڵكی حومسی‬ ‫سوریان و بەرەی نوسرە و ئەحراری‬ ‫شام و احفاد صالح الدین ( كورد)‬

‫هێرشی بۆ سەر سنوری عەفرینیان‬ ‫كردوە بە پشتیوانی توركیا‪ ،‬بەاڵم لە‬ ‫ئەنجامدا شەڕڤانانی یەپەگە و سوپای‬ ‫شۆڕشگێڕانی ســەر بــە هێزەكانی‬ ‫سوریای دیموكراتیك وەاڵمیان بەتوندی‬ ‫دایــەوەو و ‪ 66‬تەرمی تیرۆریستیان‬ ‫كەوتووە دەستی سوپای شۆڕشگێڕانی‬ ‫سەربە كانتۆنی عەفرین‪.‬‬ ‫چەكدارەكانی سەربە ئیتیالفی‬ ‫ئۆپۆزسیۆنی سوریا‪ ،‬ئەحرار شام‪،‬‬ ‫بــەرەی نوسرە‪ ،‬احفاد ص�لاح الدین‬ ‫ئەیوبی زۆر شوێنی خۆیان رادەستی‬ ‫داعشیان كردووە وەك ناحیەی دوودیان‬ ‫لە رۆژهەاڵتی ئەعزاز و حەوت گوندی‬ ‫دیكە و بەرەو عەفرین هەڵهاتوون‪.‬‬ ‫لەخورماتوش هەمان پیالن هەبووە‬ ‫كە بە بۆچونی خۆم شەڕی قامشلۆ و‬ ‫شێخ مەقسود و خورماتو و ئێستای‬ ‫عەفرین هــەمــوویــان بــەســتــراون بە‬ ‫یەكەوە‪.‬‬ ‫ئەمەش وەك نامەیەكە بۆ الیەنە‬ ‫سیاسییەكانی كوردستان و الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫ناوخۆ‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪6‬‬

‫پااڵوگە نایاساییەكان خراپترین بەنزین دەخەنە بازاڕەوە‬ ‫لەمەرزەكانەوە بە واستەی بەرپرسان بەنزینی كوالێتی خراپ دەرباز دەكرێت‬

‫چاودێر‪ -‬تابان رەزا‪:‬‬ ‫بەهۆی فرۆشتنی بەنزینی خراپەوە‬ ‫تائێستا لــەشــاری سلێمانی هەشت‬ ‫بەنزینخانە داخـــراون‪ ،‬هــاوكــات چەند‬ ‫هۆكارێك هــەن كە بۆتە فرۆشی ئەو‬ ‫بەنزینە خراپە لەوانە هێنانی بەنزینی‬ ‫خراپ لەخاڵە سنوریەكانەوە بەواستەی‬ ‫بەرپرسان‪ ،‬هەروەها بونی ژمارەیەكی‬ ‫زۆری پااڵوگەی نایاساسی لەناوخۆدا‬ ‫هۆكارێكی دیكەیە بۆ باڵو بونەوەی ئەو‬ ‫بەنزینە خراپە كە ژمارەیان دەگاتە ‪41‬‬ ‫پااڵوگەی نایاسایی‪.‬‬ ‫خراپی كوالێتی بەنزین‬ ‫ئۆتۆمبێلەكەیان لەكار دەخات‬ ‫دابــــان عــەلــی‪ ،‬شــۆفــێــر‪ ،‬ئــامــاژە‬ ‫بەوەدەكات‪ ،‬نیازی سەفەركردنی بۆ‬ ‫شارێكی هەرێمی كوردستان هەبوە‪،‬‬ ‫لەناكاو ئۆتۆمبێلەكەی لەناوەڕاستی‬ ‫شەقامی ئیبراهیم پاشا لەكاردەكەوێت‪،‬‬ ‫هەتاوەكو فیتەر نەهاتبوو نەیزانیوە‬ ‫(فیول پەمپ)ی بەهۆی خراپی كوالێتی‬

‫تائێستا (‪ )8‬بەنزینخانەیان داخستوە‪،‬‬ ‫كەلەسەر داوای دادوەری گشتی ئەو‬ ‫بەنزینخانانە الفیتەی داخستنیان‬ ‫بــۆهــەڵــدەواســرێـت‌و غــەرامــە دەكــرێــن‪،‬‬ ‫لەكاتی سەرپێچیشدا خاتری هیچ كەسو‬ ‫الیەنێك ناگیرێت‪.‬‬ ‫بـــەخـــتـــیـــار عـــەبـــدولـــڕەحـــمـــان‪،‬‬ ‫رونیشیكردەوە‪ ،‬هۆكاری خراپبونی بەنزین‬ ‫بۆ ئەوە دەگەڕێتەوە كەالیەن كۆمەڵێك‬ ‫پااڵوگەوی الوەكــی لەشارەكان بەنزین‬ ‫بەرهەمدەهێنرێت‪ ،‬كە كوالێتیەكەی زۆر‬ ‫خراپە‪.‬‬ ‫بەنزینە باش‌و خراپەكان‬ ‫تێكەڵ دەكرێن‬ ‫سەرۆكی لیژنەی سامانەسروشیتیەكان‬ ‫لەئەنجومەنی پــارێــزگــای سلێمانی‬ ‫بــە»چــاودێــر»ی رایــگــەیــانــد‪ ،‬خراپی‬ ‫ئۆكتانی بەنزین بەهۆی هاتنی ئەو جۆراو‬ ‫جۆری بەنزینەوەیە كەلە ئێران‌و توركیا‌و‬ ‫ناوخۆوە بەرهەمدێت‪ ،‬ئەمانە تێكەڵ‬ ‫دەكرێن‌و دەفرۆشرێت بەخەڵك بەبێ‬ ‫ئەوەی كۆنتڕۆڵی بەنزینخانەكان بكرێت‪.‬‬ ‫غالیب محەمەد‪ ،‬جەختی لەوەكردەوە‪،‬‬

‫قایمقامی سلێامنی‪:‬‬ ‫لێپرسینەوە دەستیپێكردوە‌و هەشت‬ ‫بەنزینخانەمان داخستووە‬ ‫بەنزینەوە وەستاوە‪ ،‬هەر بەوهۆیەشەوە‬ ‫سەفەرەكەیان بۆ رۆژێكی تر دواخستوە‪.‬‬ ‫ناوبراو وتیشی «بەوپێیەی نیازی‬ ‫سەفەری هەبوە لەباشترین جۆری بەنزینی‬ ‫تێكردوە‪ ،‬بەاڵم نەیزانیوە ئەو بەنزینە‬ ‫ێ‬ ‫ئەوەندە خراپە كەبەشی نیوسەعات ر ‌‬ ‫ناكات‌و ئۆتۆمبێلەكەی لەئێش دەخات»‪.‬‬ ‫هەشت بەنزینخانەیان داخستوە‬ ‫قایمقامی پــارێــزگــای سلێمانی‪،‬‬ ‫بــۆ «چــاودێــر» دەڵــێــت «لەئێستادا‬ ‫لێپرسنەوەی تــەواویــان دەستپێكردوە‬

‫لــەســەر خــراپــی كــوالــێــتــی بــەنــزیــن‬ ‫كــۆبــونــەوەیــەك ئەنجام دەدەن‪ ،‬كە‬ ‫تێیدا بیر لەچۆنێتی كۆنتڕۆڵكردنی‬ ‫بەنزینخانەكان بكەنەوە‌و رێگری بكەن‬ ‫لەفرۆشتنی بەنزین بەكوالیتی خراپ‪،‬‬ ‫ێ ئەو‬ ‫هــەروەهــا باشترین چــارەســەر ب ‌‬

‫مەبەستە ئەوەیە كەسەرچاوەی بەنزینەكە‬ ‫بكرێت بەیەك دانە‌و بازرگانەكان لەوێوە‬ ‫بەنزین بهێنن‪.‬‬ ‫نــاوبــراو وتیشی «لــە نــاوخــۆدا ‪41‬‬ ‫پــااڵوگــەی نایاسایی هەیە كــە نــەوت‬ ‫بەهەم دەهێنن‌و لــەدەرەوەش بەنزین‬ ‫دەهێن‌و تێكەڵ دەكرێت‪ ،‬ئەوەش دەبێتە‬ ‫هۆی دروستبونی كێشەو گیروگرفت بۆ‬ ‫هاواڵتیان»‪.‬‬ ‫چی مادەیەك تێكەڵ بە بەنزینەكە‬ ‫دەكرێت‪ ،‬كە وەرزی هاوین فیولپەمپ‬ ‫دەسوتێت‬ ‫سەرچاوەیەك لــەوەزارەتــی سامانە‬ ‫سروشتیەكان كە نەیویست ناوی ئاشكرا‬ ‫بكرێت بە «چاودێر»ی راگەیاند‪ ،‬ئەو‬ ‫سوتەمەنیەی كەلەئێستادا لەالیەن‬ ‫بازرگانەكانەوە دێت‌و حكومەت خۆی گازو‬ ‫بەنزین دابەش ناكات‪ ،‬لەبەرئەوەی بۆتە‬ ‫بازرگانی‌و بەنزینخانەكان‌و وێستگەكان‬ ‫كۆمپانیاكانەوە‬ ‫خــۆیــان لــەڕێــگــەی‬ ‫دەیهێنن‪ ،‬ئــەگــەر هــەمــوو لیژنەكان‬ ‫لەكاتی خۆیدا لەسەرچاوەكان بەئاگابن‬ ‫لەهێنانی سوتەمەنی‌و پشكنینیان‬ ‫بۆبكەن‪ ،‬ئەم حاڵەتە روونــادات‪ ،‬یان‬ ‫هەندێك لەوكۆمپانیانەی كەسوتەمەنی‬ ‫دەهــێــنــن‪ ،‬رەنــگــە دەربـــــازی بــكــەن‌و‬ ‫پشكنینی بۆنەكەن‌و بەخشیشی نەچێتە‬ ‫سەر كەدەیهێنە نــاوەوە بەوەشێوەیە‬ ‫نرخەكەی هەرزانترە‪ ،‬یاخود ئەو پااڵوگە‬ ‫نایاسایانە بەنزینەكەیان وەك پێویست‬ ‫نیە و نەگەیشتۆتە بەرهەمی كۆتایی بۆیە‬ ‫تێكەڵ بەبەنزینی تر دەكرێت‪ ،‬لەبەرئەوە‬ ‫بەهەرزان دەفرۆشرێت‪.‬‬ ‫سەرچاوەكە وتیشی «ئەو حاڵەتە بۆیە‬ ‫زیاتر لەوەرزی هاویندا روودەدات‪ ،‬چونكە‬ ‫ئەو موادەی كە تێدەكرێت كەدەكرێتە‬ ‫بەنزینەوەكەوە مــادەی «باشتەر»ی‬ ‫پێدەوترێت بەپلەی گەرمای زیاتر‬

‫لیژنەی سامانە رسوشیتیەكان لە سلێامنی‪:‬‬ ‫لەناوخۆدا ‪ 41‬پااڵوگەی نایاسایی هەن‬

‫كاریگەری لەسەر ئۆتۆمبێلەكە دەبێت»‪.‬‬ ‫لــەالیــەكــی دیــكــەوە‪ ،‬بــە پێی ئەو‬ ‫زانیاریانەی دەست «چاودێر» كەوتون‪،‬‬ ‫لەخاڵە سنوریەكانەوە بەنزینی كوالێتی‬ ‫خراپ دەهێنرێتە ناوخۆوە‪ ،‬ئەگەرچی‬

‫لەخاڵە سنوریەكاندا كۆنترۆڵ هەیە‌و‬ ‫پشكنین بۆ بەنزینەكە دەكرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫هەندێجار كە بەنزینەكە لەپشكنیندا‬ ‫دەرناچێت‪ ،‬بەوتەی بەرپرسان بەنزینەكە‬ ‫دەهێننە ناوەوە‪.‬‬

‫پرۆژەی بچووك‌و رۆڵی لە باشتركردنی ئابوریدا‬ ‫بەهجەت عەبدولكەریم عەزیز‬ ‫بەشی یەكەم‬ ‫ئــەم رۆژگـــارە سەختەی حكومەتی‬ ‫هەرێم‌و خەڵكی باشوری كوردستانی‬ ‫پێدا تێپەڕدەبێت‪ ،‬رەنــگــە یەكێك‬ ‫لەهۆكارەكانی‪ ،‬یــان راستتر بڵێین‬ ‫هۆكاری سەرەكی بۆ ئەوە بگەڕێتەوە كە‬ ‫سەرچاوەی داهاتی حكومەت فرە نیەو‬ ‫زیاتر بۆ فرۆشتنی نەوت دەگەڕێتەوە‌و‬ ‫كەمتر پشت بە سەرچاوەی یارمەتیدەری‬ ‫وەك پیشەسازی‌و كشتوكاڵ‌و پرۆژەكان‬ ‫بەتایبەت پرۆژەی بچوك‪ ،‬بەستراوە‪،‬‬ ‫بۆیە لێرەدا‌و لەم بــارودۆخــەدا پێمان‬ ‫باشبوو بە چەند بەشێك وردەكاریی‌و‬ ‫گرنگیەكانی یەكێك لەسەرچاوەكانی‬ ‫داهــــات‌و ئــابــوری واڵت كــە ئەویش‬ ‫«پرۆژەی بچوك»ە‪ ،‬بخەینەڕوو‪.‬‬ ‫پــــرۆژە (رێـــكـــخـــراو) بــریــتــیــە لە‬ ‫چوارچێوەیەكی یاسایی نا فەرمی بۆ‬ ‫ژمارەیەك مرۆڤ (كەم بن یا زۆر) پێكەوە‬ ‫كار دەكەن بۆ بەدیهێنانی ئامانجێكی‬ ‫دیـــاری كــــراو‪ ،‬پــــرۆژەی ئــابــووریــش‬ ‫سستمێكە لە بنەڕەتدا بۆ ئەوە دامەزراوە‬ ‫كە كارو چاالكیی دیاریكراو ئەنجام بدات‬ ‫وەك بەرهەمهێنان‪ ،‬پارەدان‪ ،‬بازاڕكاری‌و‬ ‫فرۆشتن ‪...‬‬

‫پڕۆژە (رێكخراو) گەورە یان بچووك‬ ‫بێت پێویستە هەوڵبدات بۆ بەدیهێنانی‬ ‫ئامانجێكی دیاریكراو‌و ئەم ئامانجە لە‬ ‫ستراتیژێتی پرۆژەكەدا دیاریكراو‌و روون‬ ‫كرابێتەوە چ ئەو پرۆژەیە بەرهەمهێن‬ ‫شمەك بێت یا خزمەتگوزاری ناوخۆیی‬ ‫بێت یا جیهانی‪ ،‬گــەورە یان بچووك‬ ‫بێت‪ ،‬دەبــێــت ئــەوە بزانین كــە لەم‬ ‫سەردەمەدا مانای بەرهەمهێنان جیاوازە‌و‬ ‫لەشێوە تەقلیدیەكەی دەرچووە‪.‬‬

‫پرۆژە لەڕووی قەبارەوە بەم شێوەیە‬ ‫پۆلێندەكرێت‬ ‫‪ -1‬پـــرۆژەی بــچــووك‪ .‬ئــەم بابەتە‬ ‫لەسەر ئەم جۆرە پرۆژەیە ئامادەكراوە‌و‬ ‫مەبەست لێی خستنەڕووی جۆرەكانیەتی‬ ‫بــەوهــیــوایــەی ســودێــك بگەیەنێت‬ ‫بەباشتركردنی بــارودۆخــی ئــابــوری‬ ‫هەرێم‪ ،‬پــرۆژەی بچوك ئەو پڕۆژانەن‬ ‫كە ژمــارەی كــارگــەران‌و سەرمایەكەی‬ ‫كەمە‪ ،‬بەپێچەوانەوە پــرۆژەی گەورە‬ ‫ژمــارەی كــارگــەران‌و سەرمایە‌و جۆری‬ ‫بەرهەمەكەی زۆرە‪ ،‬پێناسەی پرۆژەی‬ ‫بــچــووك‌و مــام نــاوەنــدی‌و گـــەورە لە‬ ‫زۆربــەی كاتدا لە واڵتێك بۆ واڵتێك‬ ‫دەگــۆڕێــت‪ ،‬ئـــەوەش بەپێی توانا‌و‬ ‫بارودۆخی ئابوری‌و كۆمەاڵیەتی‌و پلەی‬ ‫گەشەسەندن‌و پەرەسەندن‌و ئەو ئاستەی‬

‫كە پێی گەیشتووە‪ ،‬پــرۆژەی بچووك‬ ‫لە واڵتــە یەكگرتووەكانی ئەمەریكاو‬ ‫بەریتانیاو یابان دەشێت لە واڵتیكی تازە‬ ‫پێگەیشتوو پرۆژەیەكی مام ناوەند یان‬ ‫گەورەبێت‪ ،‬ئەم جیاوازییە دەشێت لەناو‬ ‫یەك واڵتدا‌و لە كەرتێك بۆ كەرتێكی تر‬ ‫بەرچاو بكەوێت‪ ،‬بەشێوەیەكی گشتی‬ ‫چەند پێوانەیەك هەیە بۆدیاریكردنی‬ ‫جــۆری پــرۆژەی بچووك‪ ،‬مامناوەند‌و‬ ‫گەورە‪:‬‬ ‫یەكەم‪ :‬پێوانەی ژمارەی كرێكار یا‬ ‫كارمەندان‪ .‬دووهەم‪ :‬پێوانەی سەرمایە‬ ‫یان قــەوارەی بونەوەرەكان‪ .‬سێهەم‪:‬‬ ‫پــێــوانــەی بــڕی فــرۆتــەنــی‪ .‬چـــوارەم‪:‬‬ ‫پێوانەی بڕی سپاردەكان‪.‬‬

‫ئەم پێوانانە لە واڵتێك بۆ واڵتێكی‬ ‫تر جیاوازە‪ ،‬ئەمەش بەهۆی‬ ‫أ‌‪ -‬ئــاســتــی پــێــشــكــەوتــنــی واڵتــە‬ ‫پێشكەوتووە دەوڵەمەندەكان جیاوازە‬ ‫لە دەوڵەتە گەشاوە هەژارەكان‪ .‬ب‪ -‬ئەو‬ ‫ڕژێمی ئابوورییەی كە واڵتەكە پەیڕەوی‬ ‫دەكات ئایا ڕژێمی ئابووری ئازادە یاخود‬ ‫دەوڵـــەت دەســت وەردەداتــــە چاالكی‬ ‫ئابووری !‪ .‬ج‪ -‬هەروەها بەپێی ئاستی‬ ‫گەشەسەندنی تەكنەلۆژیا لەنێوان واڵتە‬ ‫پێشكەوتووەكان‌و واڵتە گەشاوەكاندا‬ ‫جیاوازە‪.‬‬

‫یەكەم پێوانەی ژمارەی كرێكار‬ ‫یان كارمەندان‬ ‫ئـــەم پــێــوانــەیــە بــە گــرنــگــتــریـن‌و‬ ‫بــەربــاوتــریــن پــێــوانــە دادەن ــرێ ــت بۆ‬ ‫پۆلێنكردنی پرۆژەكان لەڕووی قەبارەوە‬ ‫بەاڵم لە واڵتێك بۆ واڵتێكی تر جیاوازە‪،‬‬ ‫لــە گرنگترین ئــەو پۆڵینكردنانەش‬ ‫پۆڵینی (بۆتش‌و هیمنز)ـە كە پرۆژەیان‬ ‫دابەشكردووە بۆ (‪ )4‬قەبارە‪:‬‬ ‫أ‌‪ -‬خێزانی‪ :‬لەنێو ماڵدا‪ ،‬یان پیشەیی‪،‬‬ ‫ئەو پرۆژانەیە كە لەنێوان (‪ )9 -1‬كرێكار‬ ‫كاری تێدا دەكەن‪ ،‬زۆر جار بەم پرۆژانە‬ ‫دەوترێت پڕۆژەی نێو ماڵ‪.‬‬ ‫ب‌‪ -‬پــرۆژەی بچووك‪ :‬ئەوپرۆژانەی‬ ‫كــە لــە (‪ )50‬كارمەند كەمتر كــاری‬

‫تێدا دەكــات لە (‪ .)49 – 10‬واڵتانی‬ ‫بــازاڕی بەشدارەكی ئەوروپا پشت بە‬ ‫پۆڵێنكردنی ڕێكخراوی بازرگانی جیهانی‬ ‫دەبەستێت‌و ئەویش بەم شێوەیە پۆلێنی‬ ‫پرۆژەی بچووك دەكات‪ :‬ئەوپرۆژانەن كە‬ ‫لە نێوان (‪ )99 -1‬كرێكار كاری تێدا‬ ‫دەكــات‪ .‬بەاڵم لەعێراقدا‪ ،‬پەرتووكی‬ ‫سااڵنەی ئاماری عێراقی ئەو پرۆژانەی‬ ‫كە سااڵنە (‪ )10-1‬كرێكار كاریان تێدا‬ ‫دەكات پرۆژەی بچووكن‪.‬‬ ‫ج‌‪ -‬پرۆژەی مام ناوەند‪ :‬ئەوپرۆژانەی‬ ‫كە لە (‪ )100‬كارمەند كەمتر كاری تێدا‬ ‫دەكات لە (‪ )99 – 50‬بەپێی ئاماری‬ ‫عێراقی‪ ،‬بەاڵم لە واڵتە یەكگرتووەكانی‬ ‫ئــەمــەریــكــا پـــــرۆژەی مـــام نــاوەنــد‬

‫ئەوپرۆژانەی كە لە (‪ )499-100‬كارمەند‬ ‫كاری تێدا دەكات‪.‬‬ ‫د‌‪ -‬پــــرۆژەی گــــەورە لــەعــێــراقــدا‪:‬‬ ‫ئــەوپــرۆژانــەی كە لە (‪ )100‬كارمەند‬ ‫زیاتر كاری تێدا دەكات‪ .‬بەاڵم لە واڵتە‬ ‫یەكگرتووەكانی ئەمەریكا پرۆژەی گەورە‬ ‫ئەوپرۆژانەن كە لە (‪ )500‬كرێكار زۆرتر‬ ‫كاری تێدا دەكات‪ .‬ڕێكخراوی بازرگانی‬ ‫جیهانی ئەم پۆلێنە لەبەرنامەی هاندانی‬ ‫ناردەنی كە ئاراستەی پرۆژە بچووكەكان‌و‬ ‫مامناوەند لە واڵتە گەشاوەكان‌و واڵتە‬ ‫پێشكەوتووەكان كــــراوە‪ ،‬پــەیــڕەو‬ ‫دەكات‪ .‬لە یابان مانای پرۆژەی بچووك‌و‬ ‫مامناوەند بەپێی پێوەری كارگەران لە‬ ‫كەرتە جۆربەجۆرەكاندا جیاوازە‪ ،‬بۆ‬ ‫نموونە‪ :‬لە كەرتی پیشەسازیدا پرۆژەی‬ ‫بچووك‌و مامناوەند ئەوپرۆژانەن كە لە‬ ‫(‪ )300‬كارمەند كەمتر كاری تێدادەكەن‪،‬‬ ‫لە كەرتی بازرگانی كۆ دا پــرۆژەی‬ ‫بچووك‌و مامناوەند ئەوپڕۆژانەن كە لە‬ ‫(‪ )300‬كارمەند كەمتر كاری تێدادەكەن‪،‬‬ ‫بەاڵم لە كەرتی بازرگانی وردەدا پرۆژەی‬ ‫بچووك‌و مامناوەند ئەو پرۆژانەن كە لە‬ ‫(‪ )50‬كارمەند كەمتر كاری تێدادەكەن‪.‬‬ ‫ئەوەمان لە بیر نەچێت كە بەرهەمی‬ ‫ئـــابـــووری نیشتمانی یــابــانــی ‪90%‬‬ ‫پشت بەپرۆژەی بچووك‌و مام ناوەند‬ ‫دەبەستێت‪.‬‬

‫وەرزش‬

‫ذمارة (‪ )561‬دو شةممة ‪2016/5/2‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫‪7‬‬

‫«بۆ دەرەوە»‬ ‫چاودێر‪:‬‬ ‫هــانــدەرانــی یــانــەی ئــارســنــاڵ‪ ،‬یارییەكەی‬ ‫ئەم هەفتەیەیان قۆستەوە بۆ ئەنجامدانی‬ ‫«راپــەڕیــن»ێــك لە دژی ئارسن ڤینگەری‬ ‫راهێنەری یانەكە و بەیەك دەنگ هاواریان‬ ‫دەكرد «بۆ دەرەوە»‪.‬‬ ‫هاندەرانی تۆپچییەكان نوسینی جیاواز و‬ ‫سەرنجڕاكێشیان بــەرزدەكــردەوە و داوایــان‬ ‫دەكـــرد ئــیــدارەی یانەكە بــەزووتــریــن كات‬ ‫ئارسن ڤینگەری تەمەن ‪ 66‬ساڵ لەكارەكەی‬

‫دوربخەنەوە‪ ،‬كە ‪ 14‬ساڵە ئەركی راهێنەرایەتیی‬ ‫یانەكەی وەرگرتووە‪.‬‬ ‫لەدەرەوەی یاریگاش ڤینگەر لە رەخنە بەدەر‬ ‫نەبوو‪ ،‬پێر مۆرگان میدیاكاری بەناوبانگی‬ ‫بریتانیا‪ ،‬راهێنەرە فەرەنسییەكەی بە كیم‬ ‫یۆنگ ئول‪-‬ی سەرۆكی كۆریای باكور چواند‪.‬‬ ‫مــۆرگــان‪ ،‬كــە خــاوەنــدارێــتــیــی بەشێك لە‬ ‫پشكەكانی یانەی ئارسناڵ دەكـــات‪ ،‬وتی‬ ‫«ڤینگەر دیكتاتۆرە»‪.‬‬ ‫ئــەو لە تویتەر نوسیویەتی «ئێمە تەنها‬

‫وشەی یەکتربڕ‬

‫یانەین‪ ،‬كە دیكتاتۆرەكەمان ‪ 14‬ساڵە لەسەر‬ ‫كورسییە»‪.‬‬ ‫مــیــدیــاكــارە بریتانییەكە‪ ،‬لــە لێدوانێكی‬ ‫رۆژنامەنوسیشدا‪ ،‬وتی «ڤینگەر وەك كیم‬ ‫یۆنگ ئول سەرۆكی كۆریای باكور مامەڵە‬ ‫دەكات»‪.‬‬ ‫ئارسن ڤینگەری فەرەنسی ‪ 14‬ساڵە راهێنەری‬ ‫ئارسناڵە‪ ،‬بەاڵم لەئێستادا توڕەیی هاندەران‬ ‫گەیشتۆتە لوتكە پاش ئەوەی ‪ 12‬ساڵە نازناوی‬ ‫پریمەرلیگیان نەبردۆتەوە‪.‬‬

‫بابیربكەینەوە‬ ‫ێ وشەی «اڵن»‪ ،‬كەوتبێتە‬ ‫لەوشەی «اڵن»‪ 20 ،‬وشە بنوسە‪ ،‬بەمەرج ‌‬ ‫كۆتایی وشەكەوە؟‬ ‫بۆ نمونە‪ :‬گۆخاڵن‪ ،‬تااڵن‪ ،‬بەردەاڵن‪.‬‬ ‫وەاڵمەكانتان بۆ ئەم ئیمەیڵە بنێرن‪:‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫وشەی ونبو‬

‫مەتەڵ‬ ‫مەتەڵ ئەمجارەش تەنیا دە پیتە‬ ‫باڵندەیەكەو هەزار جار دیوتە‬ ‫پیتی شەش‌و حەوت لەگەڵ پیتی چوار‬ ‫شلەمەنییەو نۆشیوتە زۆرجار‬ ‫پیتی هەشت‌و دو لەگەاڵ پیتی نۆ‬ ‫بۆ قاورمەیەو لەفەیە بۆ تۆ‬ ‫پیتی سێ‌‌و پێنج‌و یەك‌و حەوت‌و دە‬ ‫ئەگەر تۆ شێخی لەوێ‌ البدە‬ ‫پیتی شەش‌و دە‪ ،‬یەك لەگەڵ چوارا‬ ‫هەڤاڵی چایەو بونەتە برا‬ ‫پیتی شەش‌و هەشت‪ ،‬دوش هاتە بانی‬ ‫شارێكی كوردە ناشێ‌ نەیزانی‬ ‫باڵندەكەمان نازدارو جوانە‬ ‫لەنزیكمانەو هەردەم میوانە‬

‫وەاڵمەكانی ژمارەی پێشو‬ ‫وشەی ونبو‪ :‬ویسكی‬ ‫مەتەڵ‪ :‬دەربەندیخان‬

‫ئاسۆیی‬ ‫‪-1‬زانایەكی كۆچكردوی كــوردە بەب ‌ێ‬ ‫پیتی كۆتایی‪.‬‬ ‫‪-2‬نیوەی سایە‪ ،‬وەك یەكن‪ ،‬مراوی و‬ ‫خڕ‪ ،‬وەك یەكن‪.‬‬ ‫‪-3‬لەیەك دەچن‪ ،‬ئاگرەكەی زۆرە‪ ،‬دوان‬ ‫لەجرج‪.‬‬ ‫‪-4‬وەك یەكن‪ ،‬نیوەی ســەرە‪ ،‬نیوەی‬ ‫كەرە‪ ،‬داد هەیەتی‪.‬‬ ‫‪-5‬بۆ تاشینە‪ ،‬سەركردەیەكی كۆچكردوی‬ ‫كوردە‪ ،‬زیندەوەرێكە‪.‬‬ ‫‪-6‬بازو ئەیناسێ‌‪ ،‬بۆچون‪ ،‬دوان لەدار‪.‬‬ ‫‪-7‬تایبەتە بۆ چێشت‪.‬‬ ‫‪-8‬دەبێتە خزم «پ»‪ ،‬ئاوی تیایە‪ ،‬زۆر‬ ‫بچوك‪.‬‬ ‫‪-9‬زەوی‪ ،‬ئالیكی ئاژەڵە‪ ،‬رەقی ب ‌ێ سەر‪،‬‬ ‫نیوەی كاسۆ‪.‬‬ ‫‪-10‬فاڵ هەیەتی‪ ،‬هەوا‪ ،‬درەختێكە‪.‬‬ ‫‪-11‬بەبێ‌ ماركس‪ ،‬درەختێكە‪.‬‬ ‫‪-12‬هەویرو رۆن‪ ،‬داری باریكی درەخت‪.‬‬

‫ستونی‬ ‫‪-1‬شیكردنەوە‪ ،‬شوێنێكە لەسنوری‬ ‫پێنجوێن‪.‬‬ ‫‪-2‬نێرەی گیانلەبەرێكە‪ ،‬لوس‪.‬‬ ‫‪-3‬پێداویستی ماڵە‪ ،‬نیوەی كورە‪.‬‬ ‫‪-4‬لەسەرخۆیی‪ ،‬پێداویستی خانوە‪،‬‬ ‫رۆژنامەیەكی كوردییە‪.‬‬ ‫‪-5‬ئارەزو‪ ،‬لێهاتو‪.‬‬ ‫‪-6‬خواردنێكە‪ ،‬بەرگ «پ»‪.‬‬ ‫‪-7‬ئاوی هەیە‪.‬‬ ‫‪-8‬ناوێكی كوردییە‪ ،‬دواكەوتن‪.‬‬ ‫‪-9‬دایـــــە پ ــی ــرە‪ ،‬خـــواردنـــەوەیـــە‪،‬‬ ‫لەخەستەخانە زۆرە‪.‬‬ ‫‪-10‬درەختێكە‪ ،‬رێوییەو داماو بوە‪.‬‬ ‫‪-11‬روت‪ ،‬سەندی «پ»‪ ،‬قەبە‪.‬‬ ‫‪-12‬دەزگـــایـــەكـــی رۆشــنــبــیــریــیــە‪،‬‬ ‫باڵندەیەكە‪.‬‬

‫ناوی گوڵێكە‬ ‫بۆدرە – كەستانە – بازە – كەوانتەر – پەژارە – گوگڵ –‬ ‫داسەپاو – چەو – دۆڵەمیران – جولەكان – قەزم – فەندی –‬ ‫مەنمی – شیالنە – پۆشتە – فەقیانە – چزو – سیس – فنس‬ ‫– هەرزەكاری – پەتری پۆت – بلكیان – فەرش – چلورە – شوت‬ ‫– پۆڕ‪.‬‬

‫ناوةندي رؤشنطةريى ضاود َير دةريدةكات‬ ‫خاوةنى ئيمتيازو سةرنوسةر‪ :‬مةال بةختيار‬ ‫ستافى كارا‪ :‬سامى هادى ‪ -‬بةهمةن تاهير نةريمان ‪ -‬رزطار فايةق‬ ‫بة ِر َيوةبةرى هونةرى‪ :‬جةليل حس َين‬ ‫يةكةمني ذمارةى‬

‫لة ‪ 2004/10/4‬دةرضوة‬

‫‪No. (561) 02-05-2016‬‬

‫‪info_chawder@yahoo.com‬‬

‫ێ نكوڵیی لێبكەین‬ ‫ناب ‌‬ ‫زۆر پەیوەستن بەئێمەوە‪،‬‬ ‫ئەدی ردێنی درێژو‬ ‫شەرواڵی كورت‪،‬‬ ‫ئەوان نەبون‬ ‫هێنایانە هەرێمەوە؟‬ ‫زۆرشتی نوێیان داهێنا‬ ‫منداڵی كورد‬ ‫ناوی عەرەبییان لێنا‪.‬‬

‫ناونیشان‪:‬‬ ‫سلێمانی – گردی ئەندازیاران ‪ -‬گەڕەکی ‪ ،١٠٥‬کۆاڵنی ‪٤١‬‬ ‫نزیك هۆڵی رۆشنبیری‬ ‫ئاسیا‪07701959999 :‬‬ ‫كوردتێل‪3302158 :‬‬ ‫فانۆس تیلیكۆم‪07480134687 :‬‬ ‫كۆڕەك‪07501147133 :‬‬ ‫دابەشكردن‪07701517533 :‬‬ ‫نرخ‪ 500 :‬دینار‬ ‫ ‬ ‫چاپخانە‪ :‬كوردستان‬

‫‪w w w.ch awder n ews. com‬‬

‫هەناسەكەم‬ ‫اسەكەم‬ ‫ن‬ ‫ە‬ ‫اسەكەم‬ ‫ه‬ ‫هەن‬

‫پیاویان فێركرد‬ ‫گوێڕایەڵی‬ ‫وەلی ئەمری ستەمكار بێ‪،‬‬ ‫ژنیان هاندا‬ ‫حیجابدار بێ‪.‬‬

‫كولتوری حیجازیان هێنا‬ ‫فەتوای (كوڕی باز)یان هێنا‪.‬‬ ‫كامیان مامۆستای رەوشتبو‬ ‫ئەویان لەبەد ئاكاریدا‬ ‫یەكەم دەرچو‪.‬‬

‫سكانداڵی‬ ‫مەالی بانگخوازی مەدخەلی‬ ‫كارەساتێ بو هەزەلی‪،‬‬ ‫كە دەیگوت من‬ ‫لەماڵە خەزورانی خۆم‬ ‫هەم پێاڵوم بۆ دادەنێن‬ ‫هەم فەرشی سور‬ ‫ڕادەخەن بۆم‪،‬‬ ‫بەاڵم بەخوا هەناسەكەم‬ ‫بنی كەوشی باوانی تۆ‬ ‫تێر ماچ دەكەم‪.‬‬

‫‪2016/4/23‬‬

‫(*) كوڕی باز‪ :‬عەبدولعەزیز بنباز‪ )١٩٩٩–١٩١٠( :‬موفتیی سعودستان بو‪.‬‬ ‫(**) سكانداڵ‪ :‬رسوایی‪.‬‬ ‫(**) مەدخەلی رێبازێكی سەلەفییە‪ ،‬نە بڕوای بەحزبایەتی هەیە‪ ،‬نەبەگژ دەسەاڵتدا دەچێتەوە‬

‫«تەپڵ‌و بەرد»‬ ‫ریكۆردی شكاند‬ ‫شوان عەتوف‪ :‬شانۆگەریەكە بەخشینەوەی ئیرادەیە بەمرۆڤی كورد‬ ‫چاودێر‪-‬تایبەت‪:‬‬ ‫شانۆگەری «تەپڵ‌و بەرد»‪ ،‬لەنواندن‌و دەرهێنانی‬ ‫هونەرمەند «شوان عەتوف»‪ ،‬لە ‪15‬ی نیسانی‬ ‫‪ 2006‬ەوە لەهۆڵی كۆمەڵەی هونەرە جوانەكانی‬ ‫كورد دەستی بەنمایشكردن كردوەو‪ ،‬تا ئێستاش‬ ‫بەردەوامە‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ دوشەممە ‪2‬ی ئایاری ‪ ،2016‬نمایشكردنی‬ ‫شانۆگەری «تەپڵ‌و بەرد» پێدەنێتە ‪ 17‬یەمین‬ ‫رۆژو دەرهێنەری شانۆگەرییەكەش رایدەگەیەنێت‬ ‫هەتا بینەر مابێت بەردەوام دەبن لەنمایشكردن‪.‬‬ ‫شــوان عەتوف لــەبــارەی ئــەم شانۆگەرییەوە‬ ‫بــە»چــاودێــر»ی راگــەیــانــد‪« :‬تــەپ ـڵ‌و بــەرد»‪،‬‬ ‫یـــادەوەری بەندبێژێكی كــورد دەگێڕێتەوە كە‬

‫لەرۆژگاری شەڕی ناوخۆ بەرەو واڵتانی ئەوروپا‬ ‫كۆچ دەكات‌و دواتر دەگەڕێتەوە بۆ نیشتیمان وەك‬ ‫مرۆڤێكی بێ‌ شوناس‪.‬‬ ‫وتیشی‪ :‬پەیامی من بۆ بینەران ئەوەیە كە زۆرترین‬ ‫كەس لەكوردستان ئەم شانۆگەرییە ببینێت‪ ،‬چونكە‬ ‫شانۆگەرییەكە پەیامی بەخشینەوەی ئیرادەیەو هیوا‬ ‫دەبەخشێتەوە‪ ،‬بەتایبەت بەگەنجانی كوردستان‪.‬‬ ‫عەتوف باسی لەوەیشكرد‪ :‬شانۆگەرییەكە‬ ‫كارێكی سیاسی كۆمەاڵیەتییەو بەخشینەوەی‬ ‫ئێرادەیە بەمرۆڤی كورد‪ ،‬بڕیاریشە لەشارەكانی‬ ‫هەولێرو دهۆك‌و كەركوكیش نمایشی بكەین‪.‬‬ ‫بلیتی ئەم شانۆگەرییە بۆ پێشمەرگەو گەریالو‬ ‫شەڕڤانان‌و كەسوكاری شەهیدان بێ‌ بەرامبەرە‪.‬‬

‫فۆتۆگرافەرێك ئازارەكانی كورد‬ ‫دەگەیەنێتە ئەرجەنتین‬ ‫چاودێر‪ -‬تریفە حەسەن‪:‬‬ ‫بڕیارە لەم مانگەداو لەشاری سانتاكرۆزی‬ ‫ئەرجەنتین‪ ،‬لەفێستیڤاڵێكی جیهانیدا‬ ‫پیشانگەیەكی تایبەت بەفۆتۆ بكرێتەوە‪،‬‬ ‫كە تێیدا ‪ 20-17‬نەتەوەی جیاجیا لەسەر‬ ‫ئاستی جیهان بە «‪ »200‬كاری فۆتۆیی‬ ‫بەشداری بكەن‪.‬‬ ‫هونەرمەند زەردەشت عوسمان‪ ،‬یەكێكە‬ ‫لەو فۆتۆگرافەرە بەشداربوە كوردانەی كە‬

‫بەشداری ئەم پێشانگە جیهانییە دەكات‪.‬‬ ‫ســـەبـــارەت بــەبــەشــداریــكــردنــی لــەم‬ ‫فێستیڤاڵەدا بــە»چــاودێــر»ی راگەیاند‪:‬‬ ‫‪ 20-17‬نــەتــەوەی جیا لــەســەر ئاستی‬ ‫جیهان بە «‪ »200‬كار بەشداری دەكەن‪،‬‬ ‫هەمو كارەكان لەڕێگەی لیژنەی تایبەتی‬ ‫فێستیڤاڵەوە دەستنیشانكراون‪ ،‬منیش‬ ‫چانسی بەشداربونم پێبەخشراو كارەكانم‬ ‫لەسەر ئاستی لیژنەكە پەسەند كرا‪.‬‬

‫دەربــــارەی ئـــەوەی كــە چــۆن هەواڵی‬ ‫بەشداریكردنی پێ‌ راگەیەندرا وتی‪ :‬لەڕێگەی‬ ‫ئیمەیڵەوە لەالیەن بەرپرسی رۆشنبیری‬ ‫«ریۆگالیكۆس» لەسانتاكرۆر‪ ،‬پەیوەندیم‬ ‫پێوەكرا‪ ،‬كە رەزامەندییان نیشانداوە‬ ‫لەسەر بەشداریكردنم لەو پیشانگەیەدا‪،‬‬ ‫بۆیە تەواو خۆشحاڵ بوم كە بتوانم وەك‬ ‫كــوردێــك ئــەو ئــەركــەی لەسەرشانمە‪،‬‬ ‫لەرێگەی هونەرەكەمەوە بیگەیەنم بەهەمو‬

‫جیهان‪ ،‬بۆیە دەڵێم‪ :‬پەیامی من‪ ،‬ئەو ئازارو‬ ‫نەهامەتیانەیە كە بەسەر نەتەوەكەمدا‬ ‫هاتوە‪ ،‬چۆن دوای چەندین ســاڵ‪ ،‬تاكو‬ ‫ئێستا ئــازارەكــانــی جــەنــگ بــەرۆكــمــان‬ ‫بــەرنــادات‪ ،‬لەگەڵ ئەوەشدا میللەتێكین‬ ‫ئاشتی خوازو دۆستی ژیان‌و ژینگەو خاكی‬ ‫خۆمانین‪ ،‬هەمیشە دەڵێن كەس لەجەنگ‬ ‫ناباتەوە‪ ،‬بەاڵم لەئاشتیدا دەتوانین هەوێنی‬ ‫خەونی داهاتومانی پێ‌ بنوسینەوە‪.‬‬

‫‪Political, Educational & Social Weekly Press‬‬

‫یەكی ئایار و‬ ‫خەمی كرێكار‬

‫رەنج قەرەداغی‬

‫ســەرەڕای ئــەوەی ئەم رۆژە وەك ناسنامەیەكی كرێكاریی‌و چركەساتی‬ ‫بەرەنگاربونەوەی ستەمەكانی سەر ئەم چینە ناسراوە‪ ،‬هاوكات وەك بۆنەیەكی‬ ‫گشتی‌و جۆرێك لەرێزگرتن بۆ ماندوێتی‌و ئارەقەی تاقەتپڕوكێنی ئەم چینە‬ ‫یاددەكرێتەوە‪.‬‬ ‫لــەدونــیــادا ئــەم رۆژە بــەرز رادەگــیــرێ‌‌و لەهەر واڵتێكیشدا بەجۆرێك‬ ‫لەیادكردنەوە‪ ،‬ئەم یادە دەناسرێتەوە‪ ،‬بەنمونە لەواڵتانی پێشكەوتو لەو‬ ‫واڵتانەی زۆرترین دەستكەوتی بەدیهاتوی چینی كرێكار هەن‪ ،‬سااڵنە ئەم یادە‬ ‫جگە لەدەربڕینی خۆشی‌و شادی دەستكەوتەكانی ساڵێكی رێكخراو و سەندیكا‬ ‫كرێكارییەكانی تێدا بەیاندەكرێت‪ ،‬دەبێت بڵێین لەم واڵتانەدا بەئەندازەیەك‬ ‫كار لەسەر بەرژەوەندیو مافەكانی كرێكاران كراوە كەتا ئەندازەیەكی زۆر‬ ‫لەئاستی چاوەڕوانی‌و خەمەكانی ئەو چینەدایەو بۆنەكە وەك جەژن‌و رۆژی‬ ‫دەستكەوتەكانیان دەبینن‪.‬‬ ‫هەر ئەمڕۆژە لەهەندێك لەواڵتانی دیكەی پاشكەوتو یان تازەپێگەیشتو‪،‬‬ ‫لەئاستی پێویستدانییەو النیكەم لەنمونەی پێشو جیاوازو پاشكەوتوترە وەك‬ ‫هەر بوارو بەرهەمێكی دیكەی كۆمەڵ‪.‬‬ ‫لەالی خۆمان‌و واڵتانی هاوشێوە‪ ،‬جێیداخە كە ئەتوانین ئەم یادەو دۆخی‬ ‫كرێكاران زۆر بەسانایی لەنمونەی دوەمدا ببینینەوە كەتێیدا نەكرێكاران‬ ‫لەدۆخێكی شایستەی ژیان‌و گوزەراندان‪ ،‬نەالنیكەمی مافە بنەڕەتییەكانیان‬ ‫بەدەستهاتوە‪.‬‬ ‫ئــەوەی گرنگە قسەیەكی لەبارەوە بكەین ئەوەیە كە دۆخی كرێكاران‌و‬ ‫بزوتنەوەی كرێكاریی لەهەرێمی كوردستان چۆن‌و بۆچی نەیتوانیوە‪ ،‬نە‬ ‫لەخزمەت دۆزە رەواكەی خۆیدا بێت‪ ،‬نە وەك زۆربەی واڵتانی دونیا هۆكارو‬ ‫داینەمۆی گۆڕانكارییە گەورەكانی كۆمەڵ‌و واڵت بێت؟‬ ‫دیارە سەختە لەوەها رەشنوسێكداو بەم سادەییە قسە لەرەهەندە جیاجیاكانی‬ ‫پشت ئەم پرسیارە بكەین‪ ،‬كە تــەواوی وەاڵمەكانی لەخۆیدا بەرجەستە‬ ‫كردبێت‪ ،‬بەاڵم دەبێت ئەو راستیە لەبیر نەكەین كە ئەو هۆكارانەی دۆخی‬ ‫كرێكارو بزوتنەوەی كرێكارییان لەم بارەی ئێستایدا هێشتۆتەوە كەمنین‌و‬ ‫بەتەنها هۆكارێك‌و دوان نین‪.‬‬ ‫رەنگە گرنگترینیان پەیوەستی ئاستی گەشەسەندن‌و قۆناغی بەرەوپێشچونی‬ ‫كۆمەاڵ بێت‪ ،‬پاشان ئەوەی شایستەی هەڵوەستە لەسەركردنە‪ ،‬هۆكارێكی‬ ‫دیكەیە كە لەپاش ئەو هۆكارەی سەرەوە دێت‪ ،‬ئەویش هۆكاری سستی‪،‬‬ ‫یان الوازی یاخود وابەستەیی‌و تاڕادەیەكی ئەوتۆ ناكارایی رێبەران‌و خودی‬ ‫بزوتنەوە كرێكارییەكانە لەواڵتی ئێمەو واڵتانی هاوشێوەماندا‪ ،‬بەتێنەگەیشتن‬ ‫لەئەركە بنچینەییەكانی خۆیان‌و خواستەكانی كرێكاران‪.‬‬ ‫بۆ سەلماندنی ئەمە‪ ،‬ئەگەر وەك بەراوردێك بڕوانینە دۆخی كرێكارانی‬ ‫واڵتانی پێشكەوتو لەگەڵ كرێكارانی واڵتی خۆمان‪ ،‬چەندین جیاوازی گەورە‬ ‫دەبینین كە شایستەی بەراورد نین‪ ،‬هەم لەئاستی گوزەرانی خودی كرێكار‬ ‫لێرەو لەوێ‌‪ ،‬هەم لەكاریگەری بزوتنەوە كرێكارییەكان لەسەر ژیانی كرێكاران‌و‬ ‫تەنانەت كۆمەڵ‌و سیستمی حوكمڕانیش‪.‬‬ ‫بۆیە جێی خۆیەتی كرێكارانی ئەم هەرێمە چاوی زیاتریان لەكۆمەڵەو‬ ‫سەندیكاكانیان بێت‌و زیاترو زۆرتر لەمەی ئێستایان لێچاوەڕوان بكەن‪ ،‬بەاڵم‬ ‫بێگومان بەم پێكهاتەو كەرەستەو پەیڕەوەی ئێستا ئەم چاوەڕوانییە هیچی‬ ‫لێ سەوز نابێت‪.‬‬

‫ژ‬

‫مارەی‬

‫دەقێکی نوێی جەمال غەمبار‬

‫دا‬ ‫هاتوو‬

‫«داوود» دەگەڕێتەوە !‬

‫سه‌رپه‌رشتیار‪ :‬سامی هادی‬

‫‪r a k h n a c h a w d e r@ g m a i l . c o m‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )٥٠2‬دووشةممة ‪2016/5/2‬‬

‫ثاشكؤيةكي هةفتانةي ِرةخنةيي ئةدةبي ِرووناكبرييية‬

‫چارەنووسەکان‪ :‬کۆنسێرتی هۆڵۆکۆست و نەگبەتی‬

‫یەکەم ڕۆمانی فەلەستینی کە خەاڵتی بووکەری عەرەبی دەباتەوە‬ ‫ڕەخنەی چاودێر‬ ‫ڕۆمانــە تازەکــەی ڕەبعــی ئەلمەدهــوون‪-‬‬ ‫«چارەنووســەکان‪ :‬کۆنســێرتی هۆڵۆکۆســت‬ ‫و نەگبەتــی» لەبــەر نیشــاندانی ژیانــی‬ ‫تاقەتپڕووکێنــی فەلەســتینییەکان لــە کاتــی‬ ‫داگیرکراویــدا و بە هۆی فۆرمێکی تازەوە وەک‬ ‫براوەی خەاڵتی نێودەوڵەتیی باشترین ڕۆمانی‬ ‫عەرەبــی‪ -‬کە بە بووکەری عەرەبی ناســراوە‪،‬‬ ‫هەڵبژێردرا‪.‬‬ ‫بە پێی هەواڵێکی گاردیان‪ ،‬کتێبە تازەکەی‬ ‫ڕەبعی ئەلمەدهوون لە چوار بەش پێک هاتووە‬ ‫و هەر بەشێکی باس لە بزووتنەوەیەک دەکات‪.‬‬ ‫بۆ نموونە لە ســەرەتادا باســی هۆڵۆکۆســت‬ ‫دەکات‪ ،‬پاشان لە دەرچوونی فەلەستینییەکان‬ ‫لــە ئیســرائیل لە ســاڵی ‪ ١٩٤٨‬دەدوێت و لە‬ ‫کۆتاییدا بــاس لە مافی فەلەســتینییەکان بۆ‬ ‫گەڕانەوەی بەرەو زێدی خۆیان دەکات‪.‬‬ ‫ئامینــە تیبــان‪ -‬شــاعیری ئیماڕاتــی و‬ ‫مامۆســتای زانکــۆ‪ ،‬کــە ئەندامــی لیژنــەی‬ ‫داوەرانــی خەاڵتەکەیە‪ ،‬ســەبارەت بەم ڕۆمانە‬ ‫دەڵێــت‪« :‬نووســەر بــۆ دەربڕینــی کێشــەی‬ ‫فەلەســتینییەکان فۆرمێکی تــازە دەخوڵقێنێ‬ ‫و بــە دیدگایەکــی مرۆیییــەوە تەماشــای‬ ‫کێشمەکێشەکان دەکات‪».‬‬ ‫ئــەم ڕۆمانــە فرەدەنگییــە و خەمناکــە‪،‬‬ ‫ســوود لــە ســیمبولی پارچەکانی موســیقا و‬ ‫بزووتنەوەکانــی وەردەگرێــت تــا جیاوازیــی دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆژگاری پێشوو‪ -‬بۆ سەردەمی دەســتوپەنجەی لەگەڵــدا نــەرم دەکەن بخاتە ســاڵی ‪ ١٩٤٥‬لە فەلەســتین لە دایک بووە‪ .‬لە‬ ‫زانکۆی ئەلکســاندریا لە میســڕ خوێندوویەتی‬ ‫چارەنووســی مرۆڤەکان لە فەلەستیندا نیشان دەرچوونــی فەلەســتینییەکان لــە واڵتەکەیان ڕوو‪.‬‬ ‫ئەلمەدهوون‪ -‬نووســەر و ڕۆژنامەنووس‪ ،‬لە و پاشــان بووە بــە ئەندامی حزبــی «بەرەی‬ ‫بــدات‪ .‬نووســەر بــۆ ئەنجامدانــی ئــەم کارە تا دۆخ و ئەو کێشــانەی کە فەلەســتینییەکان‬ ‫دیموکراتیک بــۆ ئازادی فەلەســتینییەکان‪».‬‬ ‫ئەو لە ساڵی ‪١٩٨٠‬دا بە مەبەستی نووسین لە‬ ‫چاالکییە سیاسییەکانی دوور کەوتەوە‪.‬‬ ‫ڕۆمانــی «چارەنووســەکان‪ :‬کۆنســێرتی‬ ‫هۆڵۆکۆســت و نەگبەتــی» ســێیەمین کتێبی‬ ‫ئەلمەدهوون و یەکەمین ڕۆمانی فەلەســتینییە‬ ‫کە خەاڵتی بووکەری عەرەبی دەباتەوە‪ .‬پێش‬ ‫ئــەم ڕۆمانــە خەاڵتەکە دراوە بە نووســەرانی‬ ‫واڵتی‪ ،‬میســڕ‪ ،‬سعوودییە‪ ،‬مەراکیش‪ ،‬لوبنان‪،‬‬ ‫(منداڵەکان گوڵەگەمنەکان دەدزن)‬ ‫کوەیت‪ ،‬عێراق و توونس‪.‬‬ ‫ئەلمەدهوون ســەبارەت بەم ڕۆمانە تازەیەی‬ ‫ڕۆمانەکە کارکردنە لەسەر ڕۆژگارێکی‬ ‫دەڵێت‪ :‬من هەرگیز نەمتوانیوە ژیانێکی ئاساییم‬ ‫ڕەخنەی چاودێر‬ ‫تاریك و ونبوو کە مرۆڤ تیایدا دەکەوێتە‬ ‫هەبێت و هەمیشە تێکەڵی کێشەکانی خەڵکی‬ ‫بەردەم شــااڵوی برسێتی لەالیەک و لە‬ ‫فەلەســتین بووم‪« .‬چارەنووس‪ »...‬کتێبێکە‬ ‫گونــدە خۆڵەمێشــییەکان‪ ،‬نوێترین الیەکیش پەالماری دەوڵەتی عوسمانی‬ ‫کــە جەخت لــە دەرچوونی فەلەســتینییەکان‬ ‫ڕۆمانــی نەجات نوورییە کە بەم زووانە ئەو ڕۆژگارەی کە گوند و شار و مرۆڤ‬ ‫و ژیــان لــە دوورخراوگە دەکاتــەوە‪ .‬یان ئەو‬ ‫باڵو دەبێتەوە‪.‬‬ ‫پێکــەوە تیایدا وێران دەبوون‪ ،‬بەشــی‬ ‫فەلەستینییانەی کە لە واڵتەکەیاندا ماونەتەوە‬ ‫نووســەری ڕۆمانەکــە ئامــاژە بەڕای مــرۆڤ لــەم ڕۆمانــەدا دەردەســەرییە‬ ‫مامۆســتا شــێرزاد حەســەن دەکات لەگــەڵ خاك و دوژمندا تا بەوە دەگات‬ ‫و لەژێر ســتەمی ئیســرائیلییەکاندا دەژین‪ .‬بە‬ ‫کە ســەبارەت بەم ڕۆمانــە وتوویەتی‪ :‬کــە برســێتیی خەڵــك و دوژمنیــش‬ ‫گشــتی ڕۆمانەکەی من دەربارەی سەندنەوەی‬ ‫(کارێکــی جیــاواز و دەگمەنە‪ ،‬چونکە پێکەوە لەناو دەبات‪.‬‬ ‫مافی ژیانی فەلەستینییەکانە‪.‬‬ ‫کــەس تاکو ئێســتا ئاوڕی لــەم بابەتە‬ ‫ڕۆمانەکــە ‪ ٣٥٠‬الپەڕەیــە دەزگای‬ ‫ئەلمەدهــوون کە لە ئێســتادا لــە بەریتانیا‬ ‫قورس و گرانە نەداوەتەوە‪).‬‬ ‫سەردەم چاپ و باڵوی دەکاتەوە‪.‬‬ ‫دەژی و بــۆ گۆڤــاری الشــرق االوس��ط کار‬

‫ڕۆمانی گوندە‬ ‫خۆڵەمێشییەکان‬

‫دەکات‪ ،‬پێــی وایــە‪ :‬چیرۆکەکانــی مــن بــە‬ ‫گشــتی کۆتایییەکی ڕوونیان نییــە‪ ،‬نەک بەو‬ ‫هــۆکارەی کــە مــن بــە فۆرمێکی لــەم جۆرە‬ ‫دەنووســم‪ ،‬بەڵکــوو لەبــەر ئەوەی کــە ژیانی‬ ‫خەڵکانــی واڵتەکەی من هێشــتا کۆتایییەکی‬ ‫دیاریکراوی نییە و کارەســاتەکە درێژەی هەیە‬ ‫و فەلەســتینییەکانیش هێشــتا لە شــەڕدان و‬ ‫داوای مافی خۆیان لە ئیسرائیلییەکان دەکەن‪.‬‬ ‫شــایەنی باسە خەاڵتی بووکەری عەرەبی لە‬ ‫الیەن دامــەزراوەی خەاڵتی مــەن بووکەرە لە‬ ‫لەندەن پشتگیریی دەکرێت و سپۆنسەرەکەشی‬ ‫دامــەزراوەی گەشــتیاریی ئەبووزەبــی و‬ ‫بەرپرســانی فەرهەنگیی ئیماڕاتی یەکگرتووی‬ ‫عەرەبییە‪.‬‬ ‫ڕۆمانــی «چارەنووســەکان‪ :‬کۆنســێرتی‬ ‫هۆڵۆکۆســت و نەگبەتی» بڕیارە بە هۆی ئەم‬ ‫خەاڵتــەوە بۆ زمانی ئینگلیزی وەربگێڕدرێت و‬ ‫ڕەوانەی بازاڕی جیهانیی کتێب بکرێت‪.‬‬ ‫کتێبەکانی تری ڕەبعی ئەلمەدهوون‬ ‫بریتین لە‪:‬‬ ‫خانێک لە تەلئەبیب‬ ‫گێلەکەی خان یوونس‬ ‫حیکایەتەکانی چێژی دابڕان‬

‫ژمار ‌ه (‪ )٥٠2‬دووشه‌مم ‌ه ‪2016/5/2‬‬

‫‪2‬‬

‫چۆن بتوانیت حەزت لەم کتێبە بێت؟‬ ‫تیم پارکس‬ ‫و‪ .‬لە ئینگلیزییەوە‪ :‬ڕەوا ئازاد‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫ی‬ ‫زۆر ده‌گمه‌نه و تێشــدا ماوم ک ‌ه بۆچ ‌‬ ‫خه‌ڵکانــی تر ئــەو کتێبانه‌یــان ال خۆش‬ ‫نییه‌ ک ‌ه من حه‌زم لێیانە‪.‬‬ ‫هێنــری گریــن‪ ،‬هاوڕێیه‌کــی کۆنــی‬ ‫خۆشه‌ویســتمه‌‪ ،‬نزیــک بــوو لــ ‌ه‬ ‫بتپه‌رســتییه‌وه‪ ،‬هه‌رگیز بــۆ خوێندنه‌وه‬ ‫ئاســان نه‌بوو‌ه و قه‌تیش ب ‌ه ڕاســته‌وخۆ‬ ‫یان یه‌کســه‌ری پیالنێکی پیشان نه‌داوه‌‪.‬‬ ‫«لێره‌دا لێدانێکی ڕاسته‌وخۆی ته‌واومان‬ ‫نییه‌« ئه‌و ل ‌ه یه‌کێک ل ‌ه چاوپێکه‌وتنه‌کاندا‬ ‫پێی درا و وه‌رگیرا‪.‬‬ ‫ئێلسا مۆرانت زۆر جوان و ئه‌ندێشه‌یی‬ ‫بــوو‪ .‬لــ ‌ه ڕه‌وانبێژیــدا زۆر زیاده‌ڕۆیــی‬ ‫کردبــوو‪ .‬ئــه‌و پێویســت بوو له‌ســه‌ری‬ ‫که‌مێک ڕێگه‌ی به‌ره‌و لوتک ‌ه بگرێت‪.‬‬ ‫تۆمــاس بێــرن هــارد‪ ،‬پێشــنیاری‬ ‫خه‌وێکــی ناخۆشــی کرد کــ ‌ه دواتر بوو‌ه‬ ‫هــۆی پێداهاتنه‌خواره‌وه و به‌ره‌نگاری ل ‌ه‬ ‫ڕه‌وانبێژیدا‪« .‬ئه‌و‌ه سروشت ‌ه که‌وا گومان‬ ‫ده‌کا ک ‌ه ئه‌و کــوڕ‌ه ده‌توانێت زیادەڕۆیی‬ ‫تێدا بکات‪».‬‬ ‫کریســتینا ســتێد زۆر که‌للەڕه‌قه‌‪ ،‬زۆر‬ ‫بێباکانــ ‌ه ب ‌ه گژ هه‌موو الیه‌کدا ده‌چێت و‬ ‫ئاژاو‌ه ده‌نێته‌وه‌‪ .‬له‌م جۆره‌مان هه‌ر ده‌بێ‬ ‫ببــێ‪ ،‬چونک ‌ه ب ‌ه هــۆی ئه‌مانه‌و‌ه هه‌ندێ‬ ‫خوێنــه‌ر بــ ‌ه ماندوویی گه‌شــ ‌ه ده‌که‌ن و‬ ‫‌زۆری تریشمان هه‌یه‌‪.‬‬ ‫هه‌رچه‌ند‌ه ئه‌و‌ه بۆ من کارێکی ئاسان ‌ه‬ ‫که تێ بگه‌ ‌م بۆچی زۆربەی خه‌ڵک له‌سه‌ر‬ ‫ڕێــڕه‌وی ئــه‌م نووســه‌ران ‌ه نیــن‪ ،‬له‌بــه‌ر‬

‫««‬

‫ئــه‌وه‌ی ب ‌ه ڕێکه‌وت هه‌ســت بــ ‌ه هه‌ندێ‬ ‫ڕێگ ‌ه ده‌که‌م له‌الیه‌ن خودی خۆمه‌وه‌‪ .‬من‬ ‫وای بــۆ ده‌چم ک ‌ه له‌وانه‌یــ ‌ه ئه‌و‌ه ڕۆمان ‌ه‬ ‫فریوده‌ره‌کان بن ك ‌ه زیاتر وا ئاماد‌ه کراون‬ ‫ک ‌ه ب ‌ه شــێوه‌یه‌کی پڕمه‌ترســی تووڕه‌ت‬ ‫بکــه‌ن‪ .‬فۆکنــه‌ر دێت ‌ه ناو مێشــکمان ك ‌ه‬ ‫به‌زۆری له‌ســه‌ر لێــواری نێوان زیره‌کی و‬ ‫چه‌نه‌بازیدا ده‌وه‌ستێ‪.‬‬ ‫کارلۆ ئیمیلۆی ئیتاڵی ک ‌ه نووسه‌رێکه‌‪،‬‬ ‫موریــڵ ســپارک ‌و هه‌نــدێ جــار هه‌تــا‬ ‫کافــکاش؛ به‌رگریکــردن له‌م نووســه‌ران ‌ه‬ ‫هه‌رگیز چاوه‌ڕوانکراو نه‌بووه‌‪.‬‬ ‫بــ ‌ه شــێوه‌یه‌کی تــر بڵێــم چه‌ندیــن‬ ‫کاتژمێــری بێکۆتام به‌ســه‌ر بــردووه‌‪ -‬ب ‌ه‬ ‫دیــار بیرکردنــه‌و‌ه لــ ‌ه نهێنیــی ئــه‌وه‌ی‬ ‫خه‌ڵکانی تر حه‌ز ب ‌ه چی ده‌که‌ن؟ دووبار‌ه‬ ‫و ســێبار‌ه پرســیاره‌ک ‌ه دەردەکەوێتەوە‌‪،‬‬ ‫چۆن بتوانین؟‬ ‫من باســی به‌رهه‌می ئه‌ده‌بیــی ڕۆمان‬ ‫ناکه‌م‪ .‬ل ‌ه شــوێنێک خۆیشــی ئاشکرایه‌‪،‬‬ ‫ئەوەنــدە به‌ســه‌‪ .‬بــ ‌ه چاوخشــانێک به‌و‬ ‫کارانــه‌ی چه‌ند ســاڵێک له‌مه‌وبه‌ر کراون‬ ‫وام لــێ ده‌کــه‌ن کــ ‌ه ســتیگ الرســۆن‪،‬‬ ‫ئــی ئێــڵ جه‌یمــس ‌و تۆمــاری جــۆرج‬ ‫سیمینۆن ماگرێت بخوێنمه‌وه‌‪ .‬یه‌که‌مجار‬ ‫تــۆ ده‌بێ بــه‌و‌ه ڕازی بیت کــ ‌ه بنچینه‌ی‬ ‫خوێندنه‌و‌ه ب ‌ه چێژوه‌رگرتنه‌‪ .‬پالنه‌کانیان‬ ‫و وێنــ ‌ه کێشــراو‌ه ڕه‌نگاوڕه‌نگه‌کانیــان‬ ‫و که‌ســایه‌تیی ‌ه دراماتیکییه‌کانیــان بــ ‌ه‬ ‫خێرایــی تــۆ کێش ده‌که‌ن‪ .‬هــه‌ر چه‌ند‌ه‬ ‫«هه‌رزه‌کار» که‌ره‌ســته‌كه‌یه‌‪ ،‬یه‌کێکیان‬ ‫بــۆ بیرهێنانــه‌وه‌ی ڕێگه‌که‌یــه‌‪ ،‬یه‌کێکی چاوچنۆکی لــوول بکه‌‪ .‬ئه‌وه‌نــد‌ه لوولی ماگرێتــی دڵــڕه‌ق ب ‌ه خۆی و پێشــه‌کیی ‌ه بکه‌یتــه‌و‌ه و تێی په‌ڕێنــی‪ ،‬له‌به‌ر ئه‌وه‌ی‬ ‫تریــان ب ‌ه منداڵــی خوێندووت ‌ه بۆ ئه‌وه‌ی بکــ ‌ه هه‌تا زه‌رداوی لــێ ده‌رده‌چێ— ب ‌ه بێزارکه‌ره‌که‌یه‌وه‌‪ ،‬درێژ‪-‬ئه‌شکه‌نجه‌‪-‬براوه‌‪ ،‬چیــرۆک بۆ تۆ وه‌ک قوالپێک ‌ه به‌ره‌و الی‬ ‫به‌دواداچوونێکی سێکســواڵ ل ‌ه الرسۆن‪ ،‬تــۆ ده‌توانی ب ‌ه ئاســانی بازی به‌ســه‌ردا خۆی ڕاتده‌کێشێت‪.‬‬ ‫بزانی ک ‌ه چی ڕوو ده‌دات‪.‬‬ ‫تــۆ ئه‌گــه‌ر بتــه‌وێ ده‌توانــی بیبینی‬ ‫تــۆ ئه‌و په‌ڕان ‌ه ب ‌ه خێرایــی و هه‌تا ب ‌ه یــان کارتۆنــی که‌رێتیــی جه‌یمــس‪ ،‬یان بده‌یــت و بــ ‌ه خێرایــی لــ ‌ه کــۆڵ خۆتی‬

‫کــ ‌ه بۆچی خه‌ڵکــی حه‌زیان لــه‌م جۆر‌ه‬ ‫کتێبانه‌یه‌‌‪ ،‬ل ‌ه ســه‌رووی هه‌مووشــیانه‌و‌ه‬ ‫حــه‌ز بــ ‌ه خوێندنــه‌وه‌ی زۆرێــک له‌وان ‌ه‬ ‫ده‌کــه‌ن‪ .‬هــه‌ر ئه‌وه‌شــ ‌ه هانیــان ده‌دات‬ ‫خووی پێو‌ه بگرن‪ .‬دووباره‌بوونه‌وه‌ی ئه‌م‬ ‫پرۆســه‌یه‌ش دڵخۆشــکه‌ره؛‪ -‬دیاریکردن‪،‬‬ ‫دڵه‌ڕاوکێ‪ ،‬دوودڵی‪ ،‬چه‌ســپاندن‪ .‬تۆ وای‬ ‫دابنێ ئه‌م نووســه‌ران ‌ه ڕاسته‌قینه‌خوازن‪،‬‬ ‫لــه‌ ڕاســتیدا ئــه‌وان ئێم ‌ه کێــش ده‌که‌ن‬ ‫به‌ره‌و جیهانێکی دوور ل ‌ه جیهانی ڕاستیی‬ ‫خۆمان و به‌گشــتی له‌و جیهانه‌دا جێمان‬ ‫دێڵــن‪ ،‬بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ســت بکه‌ین ژیانمان‬ ‫لــه‌و جیهانــه‌دا کــ ‌ه ئــه‌وان دروســتیان‬ ‫کردوو‌ه پاشه‌که‌وت کراوه‌‪ .‬ئه‌مه‌ش زیاتر‬ ‫میلۆدرامای ‌ه ک ‌ه خوێنه‌ر حه‌زی پێ ده‌کات‬ ‫بیخوێنێته‌وه‪.‬‬ ‫به‌اڵم ده‌رباره‌ی به‌رهه‌م ‌ه به‌بایه‌خه‌کانی‬ ‫هارۆکی موراکامی‪ ،‬یان سه‌لمان ڕوشدی‪،‬‬ ‫جۆناســان فرانزین‪ ،‬جێنیفیر ئیگان‪ ،‬یان‬ ‫کاڕڵ ئۆڤ کناوســگاردی هه‌میشــه‌نه‌مر‪،‬‬ ‫چــی بڵێیــن؟ ئه‌مانــ ‌ه هه‌موویــان تــا‬ ‫ڕاده‌یه‌کی زۆر نووســه‌ری سه‌رکه‌وتوون‪.‬‬ ‫بــ ‌ه شــێوه‌یه‌کی تــر بڵێــم بمانــه‌وێ و‬ ‫نه‌مانــه‌وێ ئه‌مان ‌ه نووســه‌ری لێهاتوون‪.‬‬ ‫بەس کناوســگارد شــتی جــوان و نوێی‬ ‫پێیــه‌‪ ،‬هه‌ر بۆی ‌ه ئه‌وم ال په‌ســه‌نده‌‪ .‬من‬ ‫زیاتــر ل ‌ه هــه‌زار پــه‌ڕه‌م خوێندووەته‌و‌ه‬ ‫و دامناوه‌تــه‌وه‪ .‬نه‌متوانیو‌ه له‌و هه‌ســت ‌ه‬ ‫دڵڕفێنــه‌ی تــێ بگــه‌م‪ .‬نا ئه‌و‌ه ڕاســت‬ ‫نییــه‌‪ ،‬بێگومــان من جوانــی و دڵڕفێنیم‬ ‫لــ ‌ه کاره‌کانیدا بینیوه‌‪ ،‬بــه‌اڵم تێ ناگه‌م‬ ‫بۆچی جیهانێک ده‌مدات ‌ه ده‌ست پاشکۆی‬ ‫چه‌نده‌هــا الپــه‌ڕه‌ی زۆر‪ .‬ئه‌م ‌ه شــتێکی‬ ‫جوان نییه‌‪ ،‬بۆیه‌ ئه‌مه‌م به‌سه‌ بۆ ئه‌وه‌ی‬ ‫داوام کردووه‌‪.‬‬

‫فه‌یله‌ســوف ده‌كات‪ ،‬یــان وه‌ك ئه‌وه‌ی الی‬ ‫تۆمــاس هۆبــز وایــه‌ و بــاس لــه‌ حاكمی‬ ‫ئه‌ژدیهــا (لیفیتــات) ده‌كات‪ ،‬یاخــود وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی الی مایكاڤیلــی وای ‌ه ك ‌ه ئامۆژگاری‬ ‫میر ده‌كات‪ .‬الی فۆكۆ ده‌ســه‌اڵت له‌ هه‌مو‬ ‫شوێنێكه‌وه‌و ل ‌ه هه‌مو شتێكه‌وه‌ ده‌رده‌چێت‬ ‫و ته‌نهــا كورتناكرێتــه‌وه‌ بــۆ به‌كارهێنانی‬ ‫سه‌ركوتكردن و توندوتیژی‪ .‬بگره‌ ده‌سه‌اڵت‬ ‫مه‌عریف ‌ه و حه‌قیقه‌تیــش به‌رهه‌مده‌هێنێت‪.‬‬ ‫فۆكۆ چه‌مكی ده‌سه‌اڵتی فراوانتر كردو له‌و‬ ‫چوارچێوه‌ ته‌ســكه‌ ده‌ریهێنا ك ‌ه ل ‌ه فیكری‬ ‫سیاســی كالســیكدا‪ ،‬له‌ســه‌ری ڕاهاتبوین‪.‬‬ ‫له‌ فیكری سیاســی كالســیكدا ئاوا باس ل ‌ه‬ ‫ده‌سه‌اڵت ده‌كرا‪ :‬سیستمێك ‌ه په‌یوه‌سته‌ ب ‌ه‬ ‫ڕایكردنی كاروباری بواری گشتی میلله‌تێكی‬ ‫دیاریكــراو‪ ،‬له‌الیه‌ن ده‌ســته‌یه‌كی ســیادی‬ ‫تایبه‌تــه‌وه‌‪ ،‬لــ ‌ه ناوچه‌یه‌كــی جوگرافیــای‬ ‫تایبــه‌ت و دیاریكراودا‪ .‬فۆكۆ ئه‌م تێڕوانین ‌ه‬ ‫كالســیكییه‌ی بۆ ده‌ســه‌اڵت گۆڕی و كاری‬ ‫له‌ســه‌ر دۆزینه‌وه‌و ئاشكراكردنی ئالییه‌ت و‬ ‫میكانیزمه‌ هه‌ر‌ه ورده‌كانی ده‌ســه‌اڵت كرد‪،‬‬ ‫ل ‌ه به‌شــه‌ هــه‌ره‌ بچووكه‌كانی ده‌ســه‌اڵتدا‪.‬‬ ‫ده‌ســه‌اڵت الی فۆكۆ‪ ،‬توانــای ئه‌وه‌ی هه‌ی ‌ه‬ ‫ڕۆبچێت ‌ه نێو قواڵیی ســه‌رجه‌م په‌یوه‌ندیی ‌ه‬ ‫كۆمه‌اڵیه‌تییه‌كانــه‌وه‌‪ .‬ده‌ســه‌اڵت ل ‌ه نێوان‬ ‫دوو دڵــداردا‪ ،‬لــه‌ نێــوان كرێــكارو خاوه‌ن‬ ‫كار‪ ،‬لــه‌ نێوان دایك و بــاوك و مناڵه‌كان‪،‬‬ ‫لــه‌ نێــوان ســۆزانی و مشــته‌رییه‌كانی‪ ،‬ل ‌ه‬ ‫نێوان مامۆســتاو قوتابی‪...‬هتد‪ ،‬ئاماده‌یی‬ ‫هه‌یــه‌‪ .‬ده‌ســه‌اڵت ئــه‌و په‌یوه‌ندییانه‌ی ‌ه ك ‌ه‬ ‫له‌ســه‌ر ئه‌رزی واقیعدا‪ ،‬به‌ ته‌كنیكێكی زۆر‬ ‫ئاڵۆز‪ ،‬پیاده‌ده‌كرێت‪ .‬ده‌ســه‌اڵت الی فۆكۆ‬ ‫موماره‌س ‌ه ده‌كرێت نه‌ك ته‌ملیك‪ .‬ده‌سه‌اڵت‬ ‫بریتیی ‌ه له‌ ئیراده‌ی هێزو له‌ كوێكدا ملمالنێ‬ ‫هه‌بێت‪ ،‬ده‌سه‌اڵتیش له‌وێدا هه‌یه‌‪.‬‬ ‫لێره‌وه‌ ده‌سه‌اڵت ته‌نها له‌ ده‌ستی هه‌ندێ‬ ‫كه‌سدا نییه‌‪ ،‬یان ته‌نها ل ‌ه نێوان ژماره‌یه‌كی‬ ‫كــه‌م ل ‌ه خاوه‌ن پله‌وپایه‌كاندا نییه‌ له‌ســه‌ر‬ ‫حســابی ئه‌وانی دیكه‌‪ .‬هه‌روه‌ها ده‌ســه‌اڵت‬ ‫تایبه‌ت نیی ‌ه ب ‌ه چینێكی كۆمه‌اڵیه‌تی‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫ده‌سه‌اڵت ئه‌و (میتاڵه‌یه‌‪-‬العنصر) ك ‌ه ب ‌ه نێو‬

‫هه‌موانــدا تێده‌په‌ڕێت تــا هه‌موان پێیكه‌و‌ه‬ ‫بنوســێنێت و لــ ‌ه هه‌مان كاتیشــدا لێكیان‬ ‫جیابكاتــه‌وه‌‪ .‬ده‌ســه‌اڵت هه‌میشــ ‌ه بوون و‬ ‫ئاماده‌یی هه‌یه‌‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌و شوێنانه‌شــدا‬ ‫كــه‌ ســه‌خت و زه‌حمه‌ته‌ ئــاگاداری بوونی‬ ‫ده‌ســه‌اڵت بیــن‪ .‬بــۆ نموونــه‌ وه‌ك بوونی‬ ‫ده‌ســه‌اڵت له‌ تاقیگه‌كانی توێژینه‌وه‌دا یان‬ ‫لــ ‌ه ده‌زگاكانــی باڵوكردنــه‌وه‌دا یاخــود ل ‌ه‬ ‫هۆڵه‌كانــی وانــ ‌ه وتنه‌وه‌دا‪...‬هتد‪ .‬ئێســتا‬ ‫بــا كۆمه‌ڵــێ نمونــ ‌ه بێنینه‌وه‌ كــ ‌ه هه‌ندێ‬ ‫لــ ‌ه میكانیزمه‌كانی ده‌ســه‌اڵتێكی نه‌بینراو‬ ‫ڕوونده‌كاتــه‌وه‌ كــه‌ فۆكــۆ هه‌وڵیــدا بــ ‌ه‬ ‫میكرۆســكۆبه‌ وردبینه‌كه‌یــه‌و‌ه له‌ســه‌ریان‬ ‫ڕابوه‌ستێت‪:‬‬ ‫مه‌شق و ڕاهێنان له‌ گۆڕه‌پانی سه‌ربازیدا‬ ‫ســه‌ربازه‌كان لــه‌م ڕۆژگاره‌دا‪ ،‬ڕوبه‌ڕوی‬ ‫(مه‌شــق و ڕاهێنانێكی ته‌ئدیبی) ســه‌خت‬ ‫ده‌بنه‌و‌ه كه‌ وایان لێده‌كات به‌ ڕێگایه‌كی ئالی‬ ‫گوێڕایه‌ڵ بن‪ .‬ئه‌مــه‌ش ل ‌ه ڕێگه‌ی كاركردن‬ ‫بۆ كۆنترۆڵكردنی هه‌ندێ به‌شی دیاریكراوی‬ ‫جه‌ســته‌وه‌‪ .‬كاتــێ ســه‌رباز فێــری ئــه‌و‌ه‬ ‫ده‌كرێــت به‌ كاڵشــینكۆفه‌كه‌ی ته‌ق ‌ه بكات‪،‬‬ ‫ئــه‌وا ل ‌ه ڕێگه‌ی كۆمه‌ڵێ هه‌نگاوی دووباره‌و‬ ‫دیســپلین كراو‪ ،‬بــ ‌ه مه‌شــق و ڕاهێنانێكی‬ ‫تۆكمــه‌ و ڕێــك و پێكــدا تێده‌په‌ڕێــت‪.‬‬ ‫ئــه‌وه‌ی لــه‌ ســه‌ربازه‌ك ‌ه داوا ده‌كرێــت‪،‬‬ ‫ئه‌وه‌یــ ‌ه چه‌كه‌كه‌ی به‌ شــێوه‌یه‌كی تایبه‌ت‬ ‫و ڕێك و دروســت‪ ،‬ئاراســته‌ی دوژمنه‌كه‌ی‬ ‫بــكات و بــه‌رزی بكاتــه‌وه‌ بۆ شــانی و ب ‌ه‬ ‫شــێوازێكی زۆر تایبــه‌ت و ڕێــك په‌نجه‌ ب ‌ه‬ ‫په‌له‌پیتكه‌كه‌یدا بنێت‪ .‬لێره‌دا ســه‌ربازه‌ك ‌ه‬ ‫گوێڕایه‌ڵی ئیراده‌یه‌كی جه‌ســته‌یی ده‌بێت‪،‬‬ ‫ئــه‌م گوێڕایه‌ڵییــه‌ وای لێــده‌كات هه‌مــو‬ ‫ئه‌وه‌ی داوای لێكراوه‌‪ ،‬ب ‌ه شــێوه‌یه‌كی ئالی‬ ‫جێبه‌جێــی بــكات‪ .‬مه‌ســه‌له‌كه‌ ته‌نها ئه‌و‌ه‬ ‫نییــ ‌ه كه‌ ئــه‌وه‌ی له‌ســه‌ربازه‌كه‌ داواكراوه‌‪،‬‬ ‫ده‌بێ جێبه‌جێی بكات‪ ،‬به‌ڵكو ئه‌وه‌شــ ‌ه ك ‌ه‬ ‫ده‌بێت بــه‌ ڕێگایه‌كی تایبــه‌ت و دیاریكراو‬ ‫جێبه‌جێــی بكات‪ .‬ئامانجه‌ هــه‌ر‌ه گه‌وره‌ك ‌ه‬ ‫ئه‌وه‌یه‌‪ :‬هه‌میشــه‌ جۆرێك ل ‌ه (جه‌ســته‌ی‬ ‫گوێڕایه‌ڵ و ملكه‌چ) دروست بكرێت‪.‬‬

‫چیرۆک بۆ تۆ وه‌ک قوالپێک ‌ه به‌ره‌و الی خۆی ڕاتده‌کێشێت‬

‫میشێل فۆكۆ‪ :‬هه‌یمه‌نه‌ به‌ ناوی عه‌قڵ‪ ...‬پیشه‌سازیی كۆنرتۆڵ‬ ‫محسن المحمدی‬ ‫و‪ .‬له‌ عه‌ره‌بییه‌وه‌‪ :‬هه‌ورامان وریا قانع‬ ‫بەشی یەکەم‬

‫فۆكــۆ لــ ‌ه كتێبه‌كه‌یــدا (چاودێــری و‬ ‫ســزا) و بــه‌ میتــۆد‌ه ئاركۆلۆجییه‌كه‌ی ك ‌ه‬ ‫له‌ســه‌ر بنه‌مــای گه‌ڕان و پشــكنین ب ‌ه نێو‬ ‫ئه‌رشــیفه‌كاندا بنیــاد نــراوه‌‪ ،‬چیرۆكی ئه‌و‬ ‫ســه‌رباز‌ه فه‌ره‌نســییه‌ «رۆبێرت فرانســوا‬ ‫دامیان»ده‌گێڕێتــه‌وه‌ كــه‌ لــ ‌ه ناوه‌ڕاســتی‬ ‫ســه‌ده‌ی هه‌ژده‌هه‌مدا‪ ،‬بــ ‌ه چه‌قۆ په‌الماری‬ ‫پاشــا لویسی پانزه‌هه‌م ده‌دات و به‌ سوكی‬ ‫برینــداری ده‌كات‪ .‬ســه‌ربازه‌ك ‌ه ده‌ســتگیر‬ ‫ده‌كرێــت و بڕیــاری لــه‌ ســێداره‌دانی بــۆ‬ ‫ده‌رده‌چێــت‪ ،‬ســاڵی ‪ 1757‬بــ ‌ه ئاشــكراو‬ ‫بــه‌ شــێوازێكی زۆر دڕندانــه‌ لــه‌ ســێدار‌ه‬ ‫ده‌درێت‪ ،‬ســه‌ربازه‌ك ‌ه به‌ نێو شــه‌قامه‌كاندا‬ ‫ڕاده‌كێشــرێت و الشــه‌ی هه‌ال هه‌ال ده‌كه‌ن‪.‬‬ ‫هــه‌ر هه‌مو ئه‌وه‌ش ب ‌ه به‌رچاوی ژماره‌یه‌كی‬ ‫زۆر ل ‌ه خه‌ڵك ئه‌نجامده‌درێت‪.‬‬ ‫دواتــر فۆكــۆ ل ‌ه هه‌مان كتێبــدا باس ل ‌ه‬ ‫چیرۆكێكــی دیكــ ‌ه ده‌كات كــه‌ لــ ‌ه نیوه‌ی‬ ‫دووه‌مــی ســه‌ده‌ی نۆزده‌هــه‌م ڕویــداوه‌‪.‬‬ ‫واتــ ‌ه ته‌نهــا دوای تێپه‌ڕبوونــی زیاد ل ‌ه ‪80‬‬ ‫ســاڵ به‌ســه‌ر چیرۆكی یه‌كه‌مدا‪ .‬فۆكۆ له‌م‬ ‫چیرۆكه‌یاندا باس ل ‌ه جۆرێكی دیكه‌ی ســزا‬ ‫ده‌كات بــۆ هه‌نــدێ گه‌نــج كــه‌ پێچه‌وانه‌ی‬ ‫یاســای فه‌ره‌نســا ڕه‌فتاریان كردووه‌‪ .‬باس‬ ‫لــه‌و‌ه ده‌كات ئه‌و گه‌نجانــه‌ زیندانی كراون‪،‬‬ ‫ژیانــی ڕۆژانه‌ی نــاو زیندانه‌كه‌یان‪ ،‬ب ‌ه پێی‬ ‫پرۆگرامێكی تۆكمه‌ داڕێــژراوه‌‪ :‬ڕۆژه‌كه‌یان‬ ‫لــ ‌ه وه‌رزی زســتاندا لــ ‌ه كاتژمێر شه‌شــی‬ ‫به‌یانییه‌وه‌ ده‌ستپێده‌كات‪ ،‬به‌اڵم ل ‌ه وه‌رزی‬ ‫هاویندا له‌ كاتژمێر پێنجه‌و‌ه ده‌ستپێده‌كات‪.‬‬ ‫زیندانییه‌كان ڕۆژان ‌ه نۆ كاتژمێر كارده‌كه‌ن‪،‬‬ ‫ڕۆژانــه‌ دوو كاتژمێریــان ته‌رخانكــردوو‌ه‬ ‫بــۆ فێربــوون‪ .‬زیندانییــه‌كان كاره‌كه‌یان و‬ ‫ڕۆژه‌كه‌یان له‌ زســتاندا كاتژمێر نۆ كۆتایی‬ ‫پێدێت و له‌ هاویندا كاتژمێر هه‌شت‪.‬‬

‫فۆكۆ ل ‌ه خستنه‌ڕووی ئه‌و دوو حاڵه‌ته‌وه‌‪،‬‬ ‫هه‌وڵــده‌دا دوو نمون ‌ه له‌ســه‌ر ته‌كنه‌لۆژیای‬ ‫سزا پێشكه‌ش بكات‪ .‬یه‌كه‌میان نمونه‌یه‌كی‬ ‫په‌تییه‌‪ ،‬تێیدا ل ‌ه ڕێگه‌ی سزاوه‌‪ ،‬به‌شێوه‌یه‌كی‬ ‫ڕاســته‌وخۆ‪ ،‬ئازارو ئه‌شــكه‌نجه‌ی جه‌ســت ‌ه‬ ‫ده‌درێت‪ .‬دووه‌میان ســیمایه‌كی شارستانی‬ ‫و مرۆڤانــه‌ی پێوه‌دیــاره‌‪ ،‬واتــه‌ ســزا بــ ‌ه‬ ‫شــێوازێكی جوانتــره‌‪ .‬به‌اڵم فۆكــۆ له‌گه‌ڵ‬ ‫ئه‌وه‌شــدا گومانی هه‌بوو له‌م باشــتربوون ‌ه‬ ‫هه‌ســتپێكراوه‌ی شــێوازی ســزادان‪ .‬ئه‌م ‌ه‬ ‫وای لێكــرد له‌وه‌ ئاگادارمان بكاته‌وه‌‪ :‬به‌ڵێ‬ ‫مۆدێرنه‌ شــێوازی هه‌یمه‌نه‌و كۆنترۆڵكردنی‬ ‫مرۆڤه‌كانــی گۆڕی و له‌ ئاســتی ســزادانی‬ ‫دڕندانــه‌ی بــێ ســنوره‌وه‌‪ ،‬گواســتییه‌و‌ه‬ ‫بۆ ئاســتی ســزای زیندانی (كه‌ باشــتره‌)‬ ‫و مه‌ســه‌له‌ك ‌ه به‌شــێوه‌یه‌كی مرۆڤانــه‌ی‬ ‫پێشــكه‌وتوخواز و پۆزه‌تیــف ده‌رده‌خات‪.‬‬

‫عه‌قاڵنــی هه‌یــه‌ و هــه‌م بــه‌ شــێوه‌یه‌كی‬ ‫تۆكمــ ‌ه مه‌عریفــه‌ی خســتووه‌ت ‌ه خزمه‌تــی‬ ‫ســزاوه‌‪ ،‬به‌تایبه‌ت زانسته‌ مرۆڤایه‌تییه‌كان‪.‬‬ ‫بــۆ نموونــه‌ چیتــر ئــه‌و‌ه دادوه‌ره‌كان نین‬ ‫ده‌ستنیشــانی جــۆری ســزاو ماوه‌كــه‌ی‬ ‫ده‌كــه‌ن‪ ،‬بگــر‌ه مه‌ســه‌له‌كه‌ وای لێهاتوو‌ه‬ ‫ته‌نانــه‌ت پزیشــكانی ده‌رونشــیكاری و‬ ‫پســپۆڕانی كۆمه‌اڵیه‌تــی و ئه‌نجومه‌نــی‬ ‫ئازادكردنی زیندانه‌كان‪ ،‬به‌شدارده‌بن تێیدا‪.‬‬ ‫ئێســتا له‌ بری ســه‌ركوتكردن و ترســاندن‬ ‫و ئه‌شــكه‌نجه‌دانی ڕاسته‌وخۆی جه‌سته‌یی‪،‬‬ ‫په‌نا بــۆ هه‌ندێ شــێوازو میكانیزمی دیك ‌ه‬ ‫ده‌برێت كه‌ ســودیان زیاتر‌ه و كاریگه‌رییان‬ ‫باشتر‌ه و به‌رگریكردنیشی كه‌متره‌‪.‬‬ ‫لێره‌و‌ه وه‌ك فۆكۆ ده‌ڵێ كۆنترۆڵكردن ب ‌ه‬ ‫ته‌واوی ڕووده‌دات‪ ،‬له‌بــه‌ر ئه‌مه‌یه‌ ده‌بینین‬ ‫فۆكــۆ خــۆی بــۆ ئــه‌و‌ه ته‌رخــان ده‌كات‬

‫مرۆڤــی مۆدێــرن‪ ،‬مرۆڤێكی ئــازاد نییــ ‌ه وه‌ك ئه‌وه‌ی‬ ‫پێمان وایه‌‪ ،‬به‌ڵكو مرۆڤێكی ته‌واو كۆتوبه‌ندكراوه‌و‬ ‫له‌وپه‌ڕی ملكه‌چیدا ده‌ژی‬ ‫وه‌لــێ ئه‌گــه‌ر مــرۆڤ زۆر له‌ نزیكــه‌و‌ه ل ‌ه‬ ‫مه‌ســه‌له‌كه‌ بڕوانــێ‪ ،‬بۆیده‌رده‌كه‌وێــت‬ ‫ئامانــج لــه‌و باشــتربوون ‌ه ئه‌و‌ه نیی ‌ه ســزا‬ ‫كه‌مبكرێتــه‌وه‌‪ ،‬به‌ڵكو ئامانج ئه‌وه‌یه‌ ســزا‬ ‫باشتربكرێت و سه‌ركه‌وتوتربێت‪.‬‬ ‫مۆدێرنــه‌ لــه‌ میانــه‌ی ئاســۆ‬ ‫عه‌قاڵنییه‌كه‌یــه‌وه‌‪ ،‬وای لێهات ئاره‌زوویه‌كی‬ ‫زۆری بــۆ كۆنترۆڵكردنــی ته‌واوه‌تــی و‬ ‫ســه‌رتاپاگیر هه‌بێت‪ .‬له‌و ساته‌وه‌خته‌ی ك ‌ه‬ ‫چیتر دیمه‌نی سزا ل ‌ه گۆڕه‌پان ‌ه گشتییه‌كاندا‬ ‫دیار نه‌ماو پاشه‌كشــه‌ی كرد‪ ،‬ده‌سه‌اڵت ل ‌ه‬ ‫كۆمه‌ڵــگای مۆدێرن دا‪ ،‬بــ ‌ه تایبه‌تی دوای‬ ‫ســه‌ده‌ی نۆزده‌هــه‌م‪ ،‬میكانیزمــی تاز‌ه بۆ‬ ‫چاودێــری و كۆنترۆڵ و ســزاو ملكه‌چبون‪،‬‬ ‫به‌كارده‌هێنێت‪ .‬میكانیزمێك هه‌م ســیفه‌تی‬

‫بیســه‌لمێنێت كه‌ مرۆڤی مۆدێرن‪ ،‬مرۆڤێكی‬ ‫ئــازاد نییه‌ وه‌ك ئه‌وه‌ی پێمان وایه‌‪ ،‬به‌ڵكو‬ ‫مرۆڤێكی تــه‌واو كۆتوبه‌ندكراوه‌و له‌وپه‌ڕی‬ ‫ملكه‌چیــدا ده‌ژی‪ .‬كۆمه‌ڵــگای مۆدرێــن تا‬ ‫بینه‌قاقای نوقمی سیستم و دیسپلین بووه‌‪.‬‬ ‫ده‌زگاكانی زیندان و خێوه‌تگا سه‌ربازییه‌كان‬ ‫و نه‌خۆشخانه‌كان و قوتابخانه‌كان‪ ،‬هیچ نین‬ ‫ته‌نها كۆمه‌ڵێ میكانیزم نه‌بێت بۆ هه‌یمه‌ن ‌ه‬ ‫و ماڵیكردن و له‌نابردن‪ ،‬ته‌نانه‌ت له‌ناوبردن‬ ‫و تێكشكاندنی جه‌سته‌‪ .‬هه‌ر هه‌مو ئه‌وه‌ش‬ ‫له‌ پێناو كۆنترۆڵكردن ‌ه ب ‌ه باشــترین شێوه‌‪.‬‬ ‫ڕه‌نگه‌ ئه‌نجامدانی مه‌ســه‌له‌ی توێژینه‌وه‌ی‬ ‫ئامــاری دانیشــتوان و ســه‌رژمێریكردنیان‪،‬‬ ‫یه‌كێــك بێت لــه‌و ئاماژانه‌ی كه‌ لــ ‌ه پێناو‬ ‫پرۆســه‌ی دیســپلین و هه‌یمه‌نــه‌ی زیاتردا‬

‫ئه‌نجامده‌درێت‪.‬‬ ‫فیزیــای وردی ده‌ســه‌اڵت‪ :‬مۆدێرنــ ‌ه و‬ ‫خه‌لقكردنی جه‌سته‌ی ملكه‌چ‬ ‫ئه‌گه‌ر سیاسیی ‌ه ته‌قلیدییه‌كان بایه‌خیان‬ ‫به‌ (ماكرۆ فیزیای ده‌ســه‌اڵت) دابێت‪ ،‬وات ‌ه‬ ‫بایه‌خیان به‌ كێشــه‌ فه‌لســه‌فیی ‌ه سیاسیی ‌ه‬ ‫گــه‌وره‌كان دابێت‪ ،‬له‌ســه‌روی هه‌مویانه‌و‌ه‬ ‫كێشــه‌ی ده‌ســه‌اڵت و حوكمڕانــی‪ .‬ئــه‌وا‬ ‫میشــێل فۆكــۆ بایه‌خــی بــه‌ (مایكــرۆ‬ ‫فیزیــای ده‌ســه‌اڵت) داوه‌‪ ،‬واتــه‌ بایه‌خــی‬ ‫بــه‌و ســتراتیجه‌ وردان ‌ه داو‌ه ك ‌ه ده‌ســه‌اڵت‬ ‫ده‌یانگرێته‌بــه‌ر‪ .‬بــ ‌ه ده‌ربڕینێكــی دیكــ ‌ه‬ ‫ده‌ســه‌اڵت الی فۆكــۆ‪ ،‬چیتر ده‌ســه‌اڵتێكی‬ ‫به‌شه‌خســیكراو (شه‌خســه‌نه‌) نییه‌‪ ،‬وه‌ك‬ ‫ئه‌وه‌ی الی ئه‌فالتون وای ‌ه و باس ل ‌ه حاكمی‬

‫ژمار ‌ه (‪ )٥٠2‬دووشه‌مم ‌ه ‪2016/5/2‬‬

‫««‬

‫‪3‬‬

‫سەبارەت بە دۆستۆیڤیسکی‬ ‫ئاسۆ خالید‬ ‫لە تێڕوانین بە کارەکانی دۆستۆیڤسکیدا‪،‬‬ ‫مرۆڤــی جوان‪ ،‬ئــەو بوونــەوەرەی کە ئەو‬ ‫دەگەڕێ بەدوایدا تاوەکو بەرجەستەی بکات‬ ‫لە ڕۆمانەکانیدا لە سیفەتەکانی کارەکتەری‬ ‫مەسیحدا بەرچاومان دەکەوێت‪ .‬وەک خۆی‬ ‫دەڵێت «مەبەستی من وێنەکردنی ڕۆحێکی‬ ‫بەڕاستەقینە جوانە»‪ .‬دۆستۆیڤسکی لەبەر‬ ‫ئــەوەی لە ســااڵنی زیندانیدا لە ســایبیریا‬ ‫تاکە کتێب کە ڕێگەپێدراوبووە بەردەســت‬ ‫بێت ئەنجیل بووە کە ئیتر وادەکات ئاشــنا‬ ‫بێــت بە ئەو کتێبــەو وەک پەناگای ڕۆحی‬ ‫خــۆی داینێت و بــە کارەکتەری عیســاش‬ ‫هۆگربێــت‪ ،‬کــە ئەوەنــدە ئەکەوێتــە ژێــر‬ ‫کاریگەری و خۆشویســتنییەوە‪ ،‬وەک خۆی‬ ‫دەڵیت‪« :‬ئەگەر کەســێک بۆم بسەلمێنێت‬ ‫کە مەسیح لەدەرەوەی ڕاستیە و بەڕاستیش‬ ‫ڕاســتی لەدەرەوەی مەســیح بێت‪ ،‬ئەوا من‬ ‫پێمخۆشــە لەگەل مەســیح بمێنمەوە وەک‬ ‫لەوەی لەگەڵ ڕاستی»‪.‬‬ ‫دۆستۆیڤسکی زۆربەی سیفەتە پۆزەتیڤ‬ ‫و جوانەکان دەبەخشێت بەو کارەکتەرانەی‬ ‫ڕۆمانەکانــی کــە ڕۆحانیــن وەک شــازادە‬ ‫میشکین لە ڕۆمانی گەمژەو‪ ،‬قەشە زوسیما‬ ‫و ئەلیوشــا لە ڕۆمانــی برایانی کارامازۆڤ‪.‬‬ ‫ئەو تەنانەت تاکە یەک دیمەنی هەســتیاری‬ ‫سێکســیش لــە ڕۆمانەکانیــدا بــاس ناکات‬ ‫وەک وەبیرخــەرەوەی کــە ئەو لەراســتیدا‬ ‫موحافــزکارە و تەنانــەت کاتێــک شــازادە‬ ‫میشــکین ئەیگێڕێتــەوە کە مــاری داماو لە‬ ‫سویسرا ماچ دەکات دەلێت وەک پیاوێک کە‬ ‫ژنێک ماچ بکات وای نەکردوە ئەوەش ئەوە‬

‫دەســەلمێنێت کە دۆستۆیڤســکی پابەندی‬ ‫شــتە ڕۆحیەکانــە و ڕێز لە ئایــن دەگرێت‪.‬‬ ‫لەگــەڵ ئەوەشــدا بــاوەری بــە ئەفســونی‬ ‫جوانــی فیزیکــی هەیە وەک دەیبەخشــیتە‬ ‫کچــە پالەوانی ڕۆمانی برایانــی کارامازۆڤ‬ ‫گروشێنکا و ناستاسیا فیلۆپۆڤنا لە ڕۆمانی‬ ‫گەمــژەدا‪ ،‬بــەاڵم وەک ســەرچاوەیەک بــۆ‬ ‫وروژاندنــی ئارەزوی سێکســی دەریناخات‪.‬‬ ‫هــەر وەک چۆن شــازادە میشــکین دەڵێت‬ ‫کە ئەو هاوسۆزی دەردەبڕێت کە یەکەمجار‬ ‫وێنــەی ناستاســیا فیلۆپۆڤنــا دەبینێــت‬ ‫لەماڵی یاپانچیــن‪ ،‬ئەوەش لەبەرئەوەی کە‬ ‫ئەو ئازارچەشــتنە ئەبینێت کە ناستاســیا‬ ‫ئەزمونی کردوە لەژیانیدا ‪.‬‬ ‫کارەکتــەری ڕۆمانەکانــی ئــەو پەڕگیرن‬ ‫بەتایبەتــی لــە ڕووی ســۆزدارییەوە‪ .‬یــان‬ ‫ئەوەتا ئەوپەڕی دنیایــی و بێدینن یاخوود‬ ‫لە خواترس و ڕۆحانین‪ .‬هەروەها پەڕگیری‬ ‫لە خۆشویســتن ورقلێبونەوەش لەئەوپەڕی‬ ‫ســنوردان تەنانــەت هەســتی تەنهایــش‬

‫ئیمکانــی پیــاو کوشــتنی هەیە‪.‬ئەمــەش‬ ‫بەدەرنیە لەو ئایدیایەی کە ئەو کارەکتەرانە‬ ‫ناڕاســتەوخۆ جەختی لێدەکەنــەوە بەوەی‬ ‫کــە دادپــەروەری جێبەچیدەکــەن بەوەی‬ ‫کــە قوربانیەکان مرۆڤی بەد و بێســوودن‪.‬‬ ‫ئەو لەگــەڵ ئازاری هەژارانیشــیدا هاوبەش‬ ‫وهاوســۆزە ئەوەی کە چارەیەکیان نیە لەم‬ ‫دنیایــەدا و زۆربەیان پەرگیــری ئایینین لە‬ ‫ڕۆمانەکانیدا بەڵکو بکــرێ ژیانی هەتاییان‬ ‫دەســتکەوێت لــە جیهانێکی تردا و ئەوەش‬ ‫لــە دیمەنی هانــا بۆهیێانی هــەژارەکان بۆ‬ ‫قەشــە زوسیما دەردەکەوێت کە چاوەروانی‬ ‫موعجیــزەی لێدەکــەن و دۆستۆڤیســکیش‬ ‫توانــای ئــەوەی پێــداوە کە بە پالپشــتی‬ ‫کەنیســەکەی و خوداوەنــد نەخۆشــەکان‬ ‫چارە ئەکات و ســاغەکانیش پیرۆز دەکات‪.‬‬ ‫ڕەنگە ئــەم پەنابردنە بۆ ئایــن ڕاکردنبێت‬ ‫لــە ونیهلیزمــەی کــە ڕوســیای ئەوکاتەی‬ ‫تیکەوتبوو چونکە ئیتر تەنها ئاین مانایەکی‬ ‫ئەبەخشــیە هەوڵەکانــی مــرۆڤ وئەزمونی‬

‫وهەســت بە بچوکی وبێ دەستەالتی‪ ،‬ئەوی‬ ‫تریــان نامۆیی و پڕبوون لە خۆشەویســتی‬ ‫کەلەکۆتاییــدا ئەوەی یەکەمیــان بێجگە لە‬ ‫دەســت بەتاڵــی ونائارامــی زیاتــرو ئەوی‬ ‫تریشــیان بێجگــە لــە دڵخۆشــیەکی کاتی‬ ‫ودیســانەوە کەوتنــەوە نــاو تەنهایــی هیچ‬ ‫دەســتگیر ناکــەن‪ .‬لەبەرانبــەر پەڕگیــری‬ ‫ئەماندا شازادە میشکین لە ڕۆمانی گەمژەو‬ ‫ئالیوشا لە ڕۆمانی برایانی کارامازۆڤ هەیە‬ ‫کــە نووســەر ســیفاتی باشــی و بەزەیی و‬ ‫لێبوردەیی مەســیحیان بەبــەردا ئەکات کە‬ ‫بــە و دڵ باشــیانەوە دەیانەوێت بەهەشــت‬ ‫لەســەر زەوی دروستبکەن کاتێک لەرۆمانی‬ ‫گەمــژەدا بــە شــازادە میشــکین دەڵێن»‬ ‫خولقاندنی بەهەشــت لەسەر زەوی کارێکی‬ ‫ســەختە‪ ،‬هەرچەنــدە تۆ هیــوات هەیە بە‬ ‫دۆزینەوەی‪ .‬بەهەشــت کارێکی زۆر سەختە‬ ‫شــازادە میشــکین‪ ،‬زۆر لەوە ســەخترە کە‬ ‫دڵــە باشــەکەی تــۆ بەتاســەوەیەتی»‪.‬‬ ‫دۆستۆیڤســکی پیداگری لەســەر دووشــتی‬

‫کارەکتەری ڕۆمانەکانی دۆستۆیڤیسکی پەڕگیرن بە‬ ‫تایبەتــی لە ڕووی ســۆزدارییەوە‪ .‬یــان ئەوەتا ئەوپەڕی‬ ‫دنیایی و بێدینن یاخود لە خواترس و ڕۆحانین‬ ‫هەروایە‪ .‬پەڕگیری ڕاسکۆلینکۆڤ لە تاوان‬ ‫و ســزا و ڕۆگۆژین لە گەمژە و دیمیتری لە‬ ‫برایانی کارامازۆڤ بەرەو تاوانی کوشتنیان‬ ‫ئەبــات ئەگەرچی ئەمەی دوایییان وا ناکات‬ ‫لەگــەل ئەوەشــدا کە شــیتانە دەجوڵێت و‬

‫ژیانیان لەوسەردەمەدا‪.‬‬ ‫هەروەها پاڵەوانی تێبینیەکانی ژێرزەمین‬ ‫و شەوەســپیەکانیش لەئەوپەڕی بەخشینی‬ ‫بەســۆزانانەدان‪ ،‬بەاڵم هەریەکەیان جۆرێک‬ ‫لەسۆز دەیسوتێنیت؛ یەکەمیان ڕقلێبوونەوە‬

‫گرنــگ دەکات کەئەویش باشــی و بەزەییە‬ ‫و لەهەناســەیەکی ئاییــن پەروەرانــەوە‬ ‫سەرچاوەی گرتوە چونکە ئەو ترسی زۆری‬ ‫لــە نەبوونــی خوایەکە کە ســنوردانێت بۆ‬ ‫خراپەکانی ئەم دونیایە و مرۆڤ بگێڕیتەوە‬

‫لــە دەســتێچونی لەکردنــی کاری خــراپ‬ ‫بەرامبەر بە مرۆڤەکانیتر ئەو دەڵێت» ئەگەر‬ ‫باشی و بەزەیی نەبوایە زەوی پارجەپارجە‬ ‫دەبــوو»‪ .‬ئەمــەش ئەوەمــان بــۆ ڕوون‬ ‫دەکاتــەوە کە تاچەندە ئەو پەیوەســتە بە‬ ‫ئایینەوە و بە بناغەیەکی پتەوەی دادەنێت‬ ‫بۆ ژیانێکی چاک و فازیل» ‪.« virtous‬‬ ‫لە ڕاســتیدا دۆستۆیڤسکی خەیال پاڵوە بە‬ ‫ڕۆلــی ئاین لە تەمێکردنی مرۆڤ و ڕاگرتنی‬ ‫لــە بەردەوامبــوون و کردنی کاری خراپ تا‬ ‫ڕادەیــک کە دەڵێــت» ئەگەر خــوا نەبێت‬ ‫هەمــوو شــتێک ڕێگە پێــدراوە» و ئەوەی‬ ‫لەبیــر دەچێت کە چۆن ئایین و ئایینزاکان‬ ‫بۆشای لەنێو مرۆڤەکاندا دروست دەکەن و‬ ‫هەندی جاریش پاســاو بۆ درندەترین کاری‬ ‫مرۆڤ دەهێننەوە‪ .‬ئەوەی کە ئەو ئەیەوێت‬ ‫لــە ئیاینــی دەربهێنێــت ســۆفیگەرێتیە و‬ ‫ســروتە ڕۆحانیەکانیەتی دەنــا وەک خۆی‬ ‫دەلێت «هیچ شــتێک پاساو ناهێنێتەوە بۆ‬ ‫ئەوەی تەنانەت تەمەنای مردنی کەســێکی‬ ‫تر بکەیت»‪.‬‬ ‫ئەمــەش ئەوپــەڕی ئایدیالیزمــە لــە‬ ‫جیهانێکــدا کە واقیــع ئەوەندە ڕەق و تەقە‬ ‫هەموو ڕۆژێک ئەتەقێ بەرووماندا بە هەموو‬ ‫ناشــیرینیاکنیەوە‪ .‬ئــەو واقیعەی کە خۆی‬

‫هارۆكی مۆراكامی لە نێوان ڕاكردن‌ و ڕۆماندا‬ ‫نزار ئاگری‬ ‫و‪ .‬لە عەرەبییەوە‪ :‬شوان ئەحمەد‬ ‫ژاپۆنییەكی شەرمنی وەك هارۆكی مۆراكامی‬ ‫هەرگیز بەبیریدا نەهاتووە ببێتە نووسەر‪ ،‬تەنها‬ ‫ئەوكاتە نەبێت كە تەمەنی دەگاتە سیســااڵن‪.‬‬ ‫مۆراكامــی لەدایكبــووی ســاڵی ‪ .1949‬باوكی‬ ‫كــوڕی قەشــەیەكی بوادایی بووە و دایكیشــی‬ ‫كچــی بازرگانێكــی خەڵكــی ئۆســاكایە‪ .‬لــە‬ ‫باشوری ژاپۆن‌ و لە ناوچەیەكی دوورەدەست‌ و‬ ‫چەپەكــی هەرێمی كیوتۆ‪ ،‬بەدوور لە جەنجاڵی‌‬ ‫و هەراوزەنا و بریقوباقی دنیای مۆدێرن ژیاوە‪.‬‬ ‫ســاڵی ‪ 1978‬لەكاتی یاریەكی بیســبۆلدا‪،‬‬ ‫لەپــڕ بڕیــار دەدات ببێتــە نوســەر‪ .‬دوای ئەو‬ ‫یارییــە دەســت دەداتە قەڵــەم‌ و دەفتەرێك‌ و‬ ‫دەســت بەنوســینی ئــەو كارەدەكات كە دواتر‬ ‫دەبێــت بەیەكەمیــن ڕۆمانــی‪ ،‬بەنــاوی (گوێ‌‬ ‫ڕادێرە با ستران دەچڕێ)‪.‬‬ ‫لەو ڕۆمانەیدا باس لە تەنهایی‌و گۆشەگیری‬ ‫دەكات كە لەدنیایی ئەمڕۆدا‪ ،‬بۆتە مەترسیەك‌و‬ ‫هەڕشــەمان لێــدەكات‪ .‬واتــە گۆشــەگیری‪،‬‬ ‫بابەتی ســەرەكی ئەو ڕۆمانەیەتی‪ .‬دوای ئەوە‬ ‫ڕۆمانگەلێكی دیكە دەنوســێت‌و بۆسەر زۆربەی‬ ‫زمانە زیندووەكانی جیهان وەردەگێڕدرێن‪.‬‬ ‫زۆرنابــات ناوبانگی جیهانــی پەیدادەكات‌و‬ ‫دەبێتە شــوێن بایەخی هەمووالیەك‪ .‬لەهەموو‬ ‫كونجێكــی ئــەم دنیایەدا كەســانێك هەن ئەم‬ ‫بەرهەمانەیــان خوێندۆتــەوە‪( :‬ســەمابكە‪،‬‬ ‫ســەمابكە‪ ،‬ســەمابكە‪ ..‬دارســتانی نەرویژی‪..‬‬ ‫خۆرئــاوای خــۆر‪ ،‬باشــوری ســنور‪ ..‬كافــكا‬ ‫لەكەنار دەریا‌و‪ ...‬هتد)‪.‬‬ ‫خوێنــەر كەئــەو بەرهەمانــە دەخوێنێتەوە‪،‬‬ ‫خــۆی لەبەردەم ئاوێتەبونێكی ســەیر لە واقیع‬ ‫‌و فانتازیدا دەبینێتەوەو ناچاردەبێت‪ ،‬لەســەر‬ ‫خوێندنــەوە بەردەوامبێــت بۆخاتری گەیشــتن‬ ‫بەوەی چاوەڕوان ناكرێت‪ .‬هاوكات نوسینەكانی‬ ‫تێكەڵیەكــە لەیــادەوەری‌و وەهــم‌و جیهانــی‬ ‫واقیعــی ‌و مادیــش‪ ،‬بەتەونێــك لەتێڕامانــی‬ ‫میتافیزیكی داپۆشراوە‪.‬‬ ‫ئێمــە پێشــتر ئــەو شــتانەمان دەزانــی‪،‬‬

‫لەبەرئــەوەی ڕۆمانەكانیمــان خوێندبــووەوە‪،‬‬ ‫بــەاڵم هەنوكــە تــەواو پیــێ‌ ئاشــنادەبین‪،‬‬ ‫چونكــە دەیبیســتین كاتێــك بۆخــۆی هەموو‬ ‫ئەوشــتانەمان لەكتێبی (باســی چــی دەكەم‬ ‫ســەروەختێك لەبــارەی ڕاكردنــەوە دەدوێــم)‬ ‫بۆبــاس دەکات‪ .‬ناونیشــانی ئــەم كتێبــەی‬ ‫ڕێك‌ و ڕاســت‪ ،‬دووبارەكردنەوەی ناونیشــانی‬ ‫چیرۆكێكی ڕیمۆندكارفەرە بەناوی (باسی چی‬ ‫دەكەم كاتێك لەبارەی ئەڤینەوە دەدوێم)‪.‬‬ ‫مۆراكامــی ئەو تێكســتەی بۆخاتــری ئەوە‬ ‫نەنوســیووە تا ڕەواج بۆ ڕاكــردن پەیدابكات‪،‬‬ ‫هەرچەنــدە بۆخــۆی خۆشــحاڵ دەبێــت گــەر‬ ‫كتێبەكــەی خوێنــەران هــان بــدات‪ ،‬دەســت‬ ‫بــەرداری ژیانــی تەمبەڵــی‌ و پاڵدانەوەبــن‌ و‬ ‫دەست بەوەرزش‌و ڕاكردن بكەن‪.‬‬ ‫كتێبەكە دەقێكی حیكایەتئامێزەو سەرشارە‬ ‫بە شــیعریەت‌و جوانناســی‌و تیایدا نوســەر‪،‬‬ ‫بــاس لــە هەنــدێ‌ قۆنــاغ‌ و وێســتگەی ژیانی‬ ‫تایبەتی خۆی دەكات‪ .‬لەڕاستیدا دەقەكە باس‬ ‫لەڕاكــردن دەكات‪ .‬واتــە حیكایەتــی ڕاكردنی‬ ‫ژیانێــك كە بەمەنگی‌ و خاووخلیچكی دەســتی‬

‫ئــەو هاوواڵتیــە گریكیەدا بــڕوات كە بەترس‌و‬ ‫دڵەخورپێــووە ڕایكــردووە‪ ،‬بۆئــەوەی خەڵك‬ ‫‌و خــوا لــە هێــرش‌ و پەالمــاری فارســەكان‬ ‫ئاگاداربكاتەوە‪.‬‬ ‫وســفی ماندوێتی دەكات‪ ،‬ماندوێتی مێشك‬ ‫كاتێــك دەنوســێت‌ و ماندوێتــی جەســتە‬ ‫ســەروەختێك ڕادەكات‪ .‬چــۆن الپەڕەیەكــی‬ ‫ســپی سەرەتا ئاسان دێتە پێش چاو و پاشان‬ ‫دەبێتــە كەڵبەیەكــی جیــڕ و كوشــندە‪ ،‬یــان‬ ‫چــۆن گردۆڵكەیەك لەكاتی ئاســایدا پێمانوایە‬ ‫ئاســان دەیبڕین‌و زوو دەیگەینێ‌‪ ،‬كەچی دوای‬ ‫ڕاكردنێكی زۆر وەك شــاخێكی بەرز و سەختی‬ ‫لێدێت‌و بڕینی وەك كاری نەكردەبێت‪.‬‬ ‫بــەاڵم ئەمــە بۆئــەوە نییــە هانمــان بدات‬ ‫لەبــڕی ڕســك ‌و سەركێشــی‪ ،‬دابنیشــین‌ و‬ ‫پاڵــی لێبدەینەوە‪ .‬ماندوێتــی كەڵكدارە‪ ،‬ئیتر‬ ‫ماندوێتــی جەســتەبێت یــان هیالكی مێشــك‬ ‫بێــت‪ .‬لەهــەردوو حاڵەتەكــەدا پەرۆشــییەكی‬ ‫میســتیكیانەو پەیوەســت بونێكی ئایینی‪ ،‬بەو‬ ‫ســروتەوە هەیە كە لەماندووبــوون دەكەوێتە‪،‬‬ ‫ئەویش چێژی گەیشتنە‪.‬‬

‫چەنــد و چونێكــی زۆر لەگەڵ ماســولكەكانی‪.‬‬ ‫قســەی بــۆدەكات‌و هەوڵــدەدات ڕازی بكات‪.‬‬ ‫فرمانــی پێــدەكات‪ ،‬هەڕەشــەی لێــدەكات ‌و‬ ‫ناچاری دەكات مل بدات‌و گوێڕایەڵ بێت‪ .‬پێی‬ ‫ڕادەگەیەنێت كەئەو سەردار و خاوەن بڕیارە‪.‬‬ ‫لــەم ڕووەوە نوســین لەڕاكــردن دەچێــت‪:‬‬ ‫(هەندێ‌ جار دەســت نایەوێــت قەڵەم بگرێت‬ ‫‌و مێشكیش ماندەگرێت لەوەی وتەزاو گوزاشت‬ ‫هەڵڕێژێ‌‌ و خەیاڵیش ناخوارێت وێنە دروســت‬ ‫بــكات‌ و بابــەت بهۆنێتــەوە‪ ،‬بــەاڵم نوســەر‬ ‫بڕیاردەدات بنوسێت‌و لەوپێناوەشدا دەسەاڵتی‬ ‫خۆی بەگەڕدەخات‌و بەهەموان دەڵێت‪ :‬لێرەدا‬ ‫من سەردار و بڕیاردەرم)‪.‬‬ ‫لەم كتێبەدا نوســەرێك دەبینین لەگەرمەی‬ ‫ڕەنجــی ڕۆژانەیــدا‪ ،‬ڕادەكات‌ و بیردەكاتــەوە‪.‬‬ ‫كارەكتەرەكانی مۆراکامی خەڵكانێكن لەوانەی‬ ‫لــەدەور و بەرمانــن‪ .‬فەرمانبەرانێك پەلەیانە‪،‬‬ ‫كرێكارانێــك مانــدوو‌و شــەكەتن‪ .‬بزنســمان‪،‬‬ ‫مامۆســتایان‪ ،‬بەڕێوەبــەر و خوێنــدكاران‪،‬‬ ‫زۆربەی زۆریان بەدەســت كێشــە و گرفتەكانی‬ ‫ڕۆژگارەوە (ماندوێتی‪ ،‬گۆشــەگیری‪ ،‬نیگەرانی‌‬

‫لە کتێبی یادداشتەکانی مۆراکامیدا نووسەرێك دەبینین‬ ‫ت و بیر دەكاتەوە‬ ‫لە گەرمەی ڕەنجی ڕۆژانەیدا‪ ،‬ڕادەكا ‌‬ ‫پێكــردووە‪ ،‬بەاڵم ســەرەنجام بــە ژیانێكی پڕ‬ ‫جوڵەو بەرهەم‌و ئەفراندن‌ و نێوبانگ دەركردن‬ ‫گەیشتووە‪.‬‬ ‫ســەرەتاكانی تەمەنــی لەیانەیەكــی جــازدا‬ ‫دەســت پێــدەكات‌ و هەمــوو ئێوارانێك‪ ،‬خۆی‬ ‫لەگــەڵ كەســانێكی نەدیــوو‌ و نەناســراودا‬ ‫گیركــردووەو خەریكــی بــەزم‌ و ڕەزمــی خۆی‬ ‫بووە‪ ،‬وەلێ‌ دواتر دەبێتە نوســەرێك‌ و خەڵك‬ ‫‌و خوا لەم پەڕبۆ ئەو پەڕی دنیا دەیخوێننەوە‪.‬‬ ‫پاشــان لەوناوچــە چەپەكەی ژاپــۆن دێتە‬ ‫دەرێ‌‌و دەســت بەگەڕانــی دنیــا دەكات‪ ،‬چ‬ ‫بەپیادەڕۆیــی یــان بەڕاكــردن‌و كاردەگاتــە‬ ‫ئەوەی‪ ،‬بگاتە یۆنانســتان بۆئەوەی بەشــداری‬ ‫ماراســۆنی سااڵنەی ئەو واڵتە بكات‌ و بەڕێگای‬

‫گەیشــتن بــەو ســەری دەق ‌و گەیشــتن‬ ‫بەكۆتایــی ڕاكردنەكەمان‪ .‬ڕاكــردن كۆمەكمان‬ ‫پێــدەكات بۆ وردبونــەوەو قوڵبونەوە بەناخدا‪،‬‬ ‫بۆخاتری گەیشــتن بەو شتانەی لەوێدا پەنهان‬ ‫‌و شــاراوەن‪ .‬وەك ئەوەی ڕاكردن ڕەشەبایەك‬ ‫بێــت‌ و ببێتەمایــەی ئــەوەی تــۆزی لەســەر‬ ‫نیشــتوی ڕۆح ڕاماڵــێ‌‌و خاوێنــی بكاتــەوە‪.‬‬ ‫زۆرێك لەوشــتانەی لەڕۆمانەكانــی مۆراكامیدا‬ ‫هەن‪ ،‬لەكاتی ڕاكردندا هاتوون بەمێشكیدا‪ .‬الی‬ ‫ئەو نوسین‌ و ڕاكردن دوانەن‪.‬‬ ‫دەبێــت پەیوەنــدی لەگەڵ جەســتەدا چۆن‬ ‫بێــت كەهەندێ‌ جار‪ ،‬بەویســتی ئــەو ناكات‌و‬ ‫خۆی ماندو نیشــان دەداو توانای نییە لەســەر‬ ‫ڕاكردن بــەردەوام بێت؟ لەوكاتــەدا دەكەوێتە‬

‫و بەتاڵیــەوە) دەنالێنــن‪ .‬لەبەرئــەوە ئەوانــە‬ ‫هەوڵدەدەن بەرامبەر بەو واقیعە تاقەتپڕوكێنە‪،‬‬ ‫هاوســەنگی خۆیــان لەدەســت نــەدەن‌ و‬ ‫هاوســەنگیەكی فانتازی‌و تەنانەت سوریالیش‬ ‫دروست بكەن‪.‬‬ ‫لێرەوە ئــەو پەیوەندییە توندوتۆڵە لەنێوان‬ ‫واقیعی‌و فانتازیدا چۆن دەبێت‪ ،‬لەو تێكستەدا‬ ‫كــە هارۆكی مۆراكامی دەینوســێت‪ .‬مۆراكامی‬ ‫لەدەســتی دێت شتە ئاساییەكان بۆشتی سەیر‬ ‫و نائاســایی بگۆڕێت‌ و پێچەوانەكەشــی بكات‪.‬‬ ‫واتە شــتە سەیر و نائاســاییەكان بكاتە شتی‬ ‫ئاســایی‪ .‬لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا‪ ،‬ئەو شتانە‬ ‫دەگێڕێتــەوە كــە لەناخیــدان‪ ،‬وەك (وێنــە و‬ ‫چیرۆك‌ و بەسەرهات‌و دید و تیڕوانین‌ و خەون‌‬

‫لەزمانی پاڵەوانی تێبینیەکانی ژێرزەمینەوە‬ ‫ئیدانەی دەکات بەوەی کە دەڵێت» جیهان‬ ‫بــا بچێــت بــەرەو دۆزەخ هەتا مــن بتوانم‬ ‫پیاڵــە چاکەی خۆمم هەبێــت بیخۆمەوە»‪.‬‬ ‫ئەوەشــمان بیــر نەچێــت کــە هەنــدێ لە‬ ‫بیرمەنــدە ئێگزستێنشــاڵەکانی ســەدەی‬ ‫بیســتەم کارەکانی دۆستۆیڤســکی ڕیزبەند‬ ‫دەکــەن لەنــاو کارەکانــی خۆیانــدا وەک‬ ‫ئێگزستێنشاڵیســتێک چونکــە لەزۆرینــەی‬ ‫کارەکانیــدا ئیهتمــام ئــەدا بــە تــاک و‬ ‫چارەنوسەکەی و هەروەها ڕوبەرووبونەوەی‬ ‫ژیــان و واقیــع بەتەنهــا و بــێ پاڵپشــتی‬ ‫ئەوانیتر‪ .‬هەروەها بوونی وەک مۆرالیسیتێک‬ ‫و ســەرنجدانی لە ئاکارو کــردەوەی تاک و‬ ‫ئەنجامەکانــی و پرســیارکردنی کارەکتەری‬ ‫ناو ڕۆمانەکانی ســەبارەت بــە مانای ژیان‬ ‫ڕەنگــە ئــەم گریمانەیــە بەهێزتربکــەن‪.‬‬ ‫ئــەوەی کە بــاوەڕو ڕای بەرفراوانە لەســەر‬ ‫دۆستۆیڤســکی ئەوەیــە کــە ئــەو وەک‬ ‫سایکۆلۆجیســتێک وێنا دەکرێت لە کاتێکدا‬ ‫خۆی ئەمــە ڕەتدەکاتــەوە و دەڵێت» پێم‬ ‫ئەڵێــن کە سایکۆلۆجیســتم‪ ،‬ئەوە ڕاســت‬ ‫نیە‪ ،‬مــن بەتەنها ڕیالیســتێکم بەمانایەکی‬ ‫باال‪ ،‬بەوەی کە وێنەی هەموو قوواڵییەکانی‬ ‫ڕۆحی مرۆڤ دەکێشم»‪.‬‬

‫و ئەندێشــە)‌و ئەوشــتانەش مەگــەر تەنها هەر‬ ‫لەخۆی ڕووبدەن‌و بەسەر خۆیدابێن‪.‬‬ ‫لەڕۆمانەكانیدا بەدوای بەسەرهاتی تایبەتی‬ ‫خۆیــدا دەگەڕێت كە لەیادەوەریــدا ماوەتەوە‪،‬‬ ‫وەك ئــەوەی بیەوێــت بەناخی ڕۆحــی خۆیدا‬ ‫ڕۆبچێت‪ ،‬بەرلــەوەی لەناخــی كارەكتەرەكانی‬ ‫نزیــك بێتــەوە‪ .‬ڕۆمــان ئاوایــەو حاڵــی‬ ‫ڕۆماننوســیش بەوجۆرەیە‪ .‬كۆچ‌ و سەفەرێكی‬ ‫ناوەكــی بــەدڵ‌و دەرون قواڵییەكانــی ناخدا‪،‬‬ ‫چونكــە لەوێــدا ژورگەلێكی بێشــومار هەن كە‬ ‫هەرگیز دەرگایان نەكردۆتەوە‪.‬‬ ‫شــایەنی باســە مۆراكامــی جگــە لەڕۆمان ئاڕاســتەیەكدا دەڕوات ‌و بەكــوێ‌ دەگات‪،‬‬ ‫تێكســتی دیكەشــی نوســیووە‪ ،‬بۆنمونــە‪ :‬ئــەوا شــتێكی ناچێــز و بێ‌ تــام دەبێت‪ ،‬هیچ‬ ‫(ژێــرزەوی‪ ،‬هێرش‌ و پەالمار بەگاز لەتوكیۆ و هاندەرێكی گەورە بۆ نوسین نامێنێت‪ .‬شتەكان‬ ‫سروشــتی ژاپۆنیەكان)‪ .‬ئەوەش تێكستی دوور ‌و كارەكتــەرەكان خۆبەخۆ دەردەكەون‌و قوت‬ ‫و درێــژو كۆمەڵێــك بیروبۆچــون‌و گفتوگۆی دەبنــەوە‪ ،‬لەگــەڵ بەردەوامێتــی پرۆســەی‬ ‫لەگــەڵ ئەوانــە تێدایە كە ڕزگاریــان بووە لەو نوســین خۆیدا‪ .‬نوسین بریتییە لە بەسەرهاتی‬ ‫هێرشانەی‪ ،‬چەند كەســێك لەشوێن كەوتوانی تەواونەبــووی هەریەكێك لەئێمە‪ .‬بەبێ‌ چیرۆك‌‬ ‫گروپێكــی ئایینــی بەنــاوی (ئــۆم)ەوە پێــی و گێڕانەوە‪ ،‬ژیان بێ‌ تام‌ و بۆ دەبێت‪ .‬چونكە‬ ‫هەســتان‌ و (شــوكو ئاســا هــارا) ڕابەرایەتی مرۆڤــەكان بۆخاتــری ئەوە دەژیــن‪ ،‬چیرۆك‌ و‬ ‫بەسەرهاتەكان بگێڕنەوەو گوێ‌ بیستیشی بن‪.‬‬ ‫دەكردن‪.‬‬ ‫مۆراكامی لەتەمەنی الوێتیدا یانەیەكی بۆجاز‬ ‫ئاســا هارا دەیویست ئەو ئەفسانە ژاپۆنییە‬ ‫ورد و خــاش بــكات كەدەلێــت‪( :‬كاركــردن دامەزراندو لەنێوان میوزیك‌ و كاسێت‌ و ئەوانەی‬ ‫دەبێتــە مایــەی خۆشــبەختی‌و دەوڵەمەندی)‌ هامشۆو ڕۆتیان دەكرد‪ ،‬ژیانێكی بێ‌ سەروبەری‬ ‫و ئاســۆیەكی دیكــە لەبــەردەم هەوادارانیــدا دەگوزەراند‪ .‬سەروەختێكیش بڕیاریدا بنوسێت‪،‬‬ ‫بكاتــەوەو پێیــان بڵێــت‪( :‬لەبــری كاركردن‪ ،‬لەگەڵ ئەو ناكۆكیە گەورەیەدا ڕووبەڕووبوو كە‬ ‫پێویستە مرۆڤ تەنها خەون ببینێ‌‌و خەریكی لەنێوان كایە كۆمەاڵیەتیە پڕ هەرا و زەنای نێو‬ ‫تێڕمــان بێت‪ ،‬كاركــردن بێهودەیەو پێویســت یانەی جازەكەی‌ و گۆشەگیری لە ژورەكەیدا بۆ‬ ‫نوسین هەبوو‪.‬‬ ‫نییە)‪.‬‬ ‫ســەرەتای دەســت پێكردنــی بەڕاكــردن‪،‬‬ ‫ئەڵبــەت ئەمــە بۆخــۆی پێچكردنەوەیەكی‬ ‫فانتازی ترســناك بــوو‪ ،‬بــۆ كۆمەڵگایەك كە ئەوكاتە بوو كەدەســتی بەنوسین كرد‪ .‬چونكە‬ ‫كار و هەڵســوڕان پیــرۆزدەكات‪ .‬بۆچونێكــی پێیوابــوو نوســین پرۆســەیەكی بێدەنــگ ‌و‬ ‫لەوجۆرە مۆراكامی ئەوقكردو بزواندی‪ .‬ئەوەی گۆشــەگیرانەیەو پێویســتی بەوەیە‪ ،‬ماوەیەكی‬ ‫لەنویســندا مۆراكامی دڵخۆش دەكات ئەوەیە‪ ،‬دوور و درێژ بۆیدانیشــیت‌ و بەم پێیەش بێت‪،‬‬ ‫بنوسێت بێ‌ ئەوەی بۆچونێكی تەواوەتی‌و ڕون ئەوا جەستە پێویستی بە جووڵە دەبێت‪.‬‬ ‫بیــری كــردەوە ڕەنگــە ڕاكردن بۆ نوســین‬ ‫‌و ڕەوانی لەسەر ئەوە هەبێت كە دەینوسێت‪..‬‬ ‫ئەو نایەوێت هەر لەســەرەتاوە شــتەكان تەواو گونجاوبێــت‪ .‬واز لــە جگەرەكێشــان دێنێت‌ و‬ ‫بووبــن‌و یەكالیــی بووبنەوە‪ .‬چونكــە بەهای دەســت بەڕجیمکردن بەدەرلەوانەش ڕادەكات‪.‬‬ ‫ڕۆمانێك لەبنەڕەتدا لەبونگۆڕینی نوســیندایە‪ ،‬ئێســتا لەناخــی ئەودا دووكــەس دەژین‪ :‬یەك‬ ‫نوســەر و ئەوی دیكەشــیان یاریزانی گۆڕەپان‌‬ ‫نەك لە تێكستەكە خۆیدا‪.‬‬ ‫گــەر نوســەر بزانێــت تێكســتەكەی بــەچ و مەیدانە‪.‬‬

‫‪2016/4/25‬‬ ‫‌مم‬ ‫(‪ )٥٠2‬دووش‬ ‫ژمار‌ه‌ه (‪)٥٠1‬‬ ‫ژمار‬ ‫‌مم‌ه‌ه ‪2016/5/2‬‬ ‫دووشهه‬

‫‪4‬‬

‫باران ل ‌ه ژووره‌كه‌م ده‌بارێت‬

‫««‬

‫ئێستا تاریكیی شه‌وه‌كانم ڕژاونه‌ت ‌ه چاوانته‌و ‌ه‬ ‫ئێستا چاكه‌ته‌ ڕه‌شه‌كه‌م بیرى چاكه‌ته‌ سپییه‌كه‌ت‬ ‫ده‌كات‬ ‫ئێستا چاوه‌كانم به‌بێ چاوه‌كانت خیانه‌ت له‌ ڕه‌نگى‬ ‫سوور ناكه‌ن‬ ‫ئێستا به‌ بۆنه‌ى گوڵه‌كاىن ناو كراسه‌كه‌ته‌وه‌‬ ‫هه‌موو گوڵه‌كاىن دونیام خۆش ده‌وێن‬ ‫ب ‌ه گوڵى په‌ڕۆشه‌وه‌‪.‬‬ ‫« باران له‌ ژووره‌كه‌م ده‌بارێت‬ ‫له‌سه‌ر شۆسته‌كاندا چه‌ترێىك گه‌وره‌‬ ‫چه‌ند بێامنایه‪»‌.‬‬

‫غه‌مگین بۆڵى‬

‫باران ده‌بارێت و‬ ‫شۆسته‌كان ب ‌ه یادى ڕووبار‪ ،‬فۆتۆى ئاو ده‌گرن‬ ‫گوڵه‌كاىن حه‌وشه‌ به‌یادى چاوت ته‌ڕن‬ ‫زستان ب ‌ه خه‌یاڵى هه‌وره‌كانه‌و ‌ه ده‌كۆخێت‬ ‫برووســكه‌كان بــه‌ ده‌نگێــى گــه‌وره‌ ســه‌رما باڵو‬ ‫ده‌كه‌نه‌وه‌‬ ‫مریشكه‌كان له‌ كۆڵیته‌كانیاندا دوعا بۆ خۆر ده‌كه‌ن‬ ‫ب ‌ه سه‌المه‌ىت بگه‌ڕێته‌وه‌‬ ‫منیش بێ تۆ‬ ‫ئه‌وه‌نده‌ ته‌زیوى ئه‌و شه‌قامانه‌م‪،‬‬ ‫بیر له‌ به‌تانیی ‌ه گوڵگوڵییه‌كه‌مان ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫ده‌له‌رزم و‬ ‫بیر له‌ مریشىك به‌ستووى ناو ساردكه‌ره‌وه‌ ده‌كه‌مه‌و ‌ه‬ ‫چاوم بێ چاوه‌كانت‬ ‫وه‌ك هه‌وره‌كان ده‌چن ‌ه خه‌یاڵى بارانبارینه‌وه‌‪.‬‬ ‫«باران له‌ ژووره‌كه‌م ده‌بارێت و‬ ‫من ئه‌وه‌نده‌ به‌ غه‌ریبى بیر ل ‌ه باوه‌ىش تۆ ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫هه‌سته‌كانیشم بۆىن فرمێسكیان لێ دێت‪».‬‬ ‫باران ده‌بارێت و‬ ‫من ب ‌ه چاوى بارانه‌و ‌ه سه‌یرى باران ده‌كه‌م‬ ‫من ب ‌ه چاوى بارانه‌و ‌ه بیر ل ‌ه ئه‌ڤینت ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫ئاسامن ده‌نووك له‌ شووشه‌ى په‌نجه‌ره‌ ده‌دات‬ ‫له‌ وێنه‌دانه‌وه‌ى په‌نجه‌ره‌كه‌وه‌‬ ‫سه‌یرى كه‌سێىك نامۆ ده‌كه‌م‬ ‫سه‌یرى كه‌سێىك بێ تۆ ده‌كه‌م‬ ‫سه‌یرى پاییزى پێستى پیاوێك ده‌كه‌م‬ ‫یاریدەدەری سەرپەرشتیار‪ :‬بڕوا بەرزنجی‬ ‫ستاف‪ :‬پێشەوا محەمەد ‪ ..‬شااڵو حەبیبە‬

‫باران ده‌بارێت و‬ ‫من ئه‌وه‌نده‌ غه‌ریبى ئه‌ڤینى تۆم‬ ‫له‌ هیــچ كۆاڵنێكدا ده‌رگه‌یه‌ىك ڕووخســارت كراو ‌ه‬ ‫نییه‌‬ ‫ل ‌ه هیچ شــه‌قامێكدا شۆســته‌یه‌ىك تۆ بۆ هه‌نگاوێكم‬ ‫نییه‌‬ ‫له‌ باغچ ‌ه و كافرتیایێكیشدا‬ ‫تارمایییه‌كاىن تۆ و په‌رۆشییه‌كاىن من‬ ‫هه‌ست به‌ غه‌مگینیى یه‌كرتى ناكه‌ن‪.‬‬ ‫سه‌یرى خۆم ده‌كه‌م‬ ‫«باران له‌ ژووره‌كه‌م ده‌بارێت‬ ‫تۆ ل ‌ه فرمێسىك قه‌تیساموى چاوامندا مه‌ل ‌ه ده‌كه‌یت ئه‌وه‌نده‌ به‌ دڵته‌نگى ده‌بارێت‬ ‫به‌ بۆنه‌ى بارانه‌وه‌‬ ‫ده‌ڵێــى هــه‌ورى ژووره‌كه‌م عاشــقێىك دڵشــكاوى‬ ‫بیر ل ‌ه پیاسه‌ى ژێر بارانه‌كامنان ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫كاشییه‌كانە‪».‬‬ ‫تۆ هه‌ر پێنج په‌نجه‌ى ده‌ستى ڕاستت‬ ‫ده‌خست ‌ه ناو هه‌ر پێنچ په‌نجه‌ى ده‌ستى چه‌پمه‌وه‌ و باران ده‌بارێت و‬ ‫دڵم وه‌ك چۆله‌كه‌یه‌ىك وێڵ ده‌یخوێند‬ ‫مــن بێ تــۆ نامــۆم و به‌ســه‌ر شۆســته‌كانه‌وه‌ خۆم‬ ‫دڵم وه‌ك ده‌ىف ده‌ستى ده‌روێشێىك حاڵگرتووى لێ ناناسمه‌وه‌‬ ‫ده‌هات‪.‬‬ ‫كه‌ تۆ ل ‌ه پیاسه‌كامندا كه‌ىس دووه‌م نه‌بیت‬ ‫شار به‌م هه‌موو تڕۆمبێالنه‌وه‌ كشوماته‌!‬ ‫«باران له‌ ژووره‌كه‌م ده‌بارێت‬ ‫دونیا به‌م هه‌موو جه‌نگانه‌و ‌ه بێده‌نگه‌!‬ ‫من له‌سه‌ر شۆسته‌كان هه‌ست به‌ سه‌رماى بێئه‌ڤینیى من وه‌خته‌ له‌ناو بێده‌نگیی ئه‌و شاره‌دا بخنكێم‬ ‫تۆ ده‌كه‌م‬ ‫ده‌زانم له‌ بێئه‌ڤینیى تۆدا‬ ‫تێ ده‌گه‌م پیاســه‌كردىن ژێر باران به‌ ته‌نیا كارێىك ڕووبــاره‌كان بێده‌نــگ ده‌ڕژێنــه‌ نــاو خه‌تــه‌كاىن‬ ‫چه‌ند گه‌مژانه‌یه‪»‌.‬‬ ‫كراسه‌كه‌ته‌وه‌‬ ‫بارانــه‌كان به‌ چــاوى گریانــه‌وه‌ به‌ســه‌ر گوڵه‌كاىن‬ ‫باران ده‌بارێت و‬ ‫كراسه‌كه‌تدا ده‌بارن‬ ‫من بیر له‌ ئه‌ڤینى تۆ ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫تڕومبێله‌كان ل ‌ه ترافیىك سوور ڕاده‌كه‌ن‬ ‫ئه‌ڤینى تۆ زۆر زۆر زۆره‌‬ ‫ڕووداوى دڵسارد ده‌كه‌وێت ‌ه چیرۆكه‌كاىن شاره‌وه‌‪.‬‬ ‫ته‌نانه‌ت خۆرێكه‌ له‌ناو دڵمدا شه‌وانه‌یش هه‌ڵدێت‬ ‫ئێســتا هه‌ناســه‌م بۆىن غه‌ریبیى لێوه‌كاىن تۆى لێ «باران له‌ ژووره‌كه‌م ده‌بارێت‬ ‫دێت‬ ‫من له‌سه‌ر شۆسته‌كاندا وردوخاش ده‌بم و‬ ‫ئێســتا یاده‌وه‌ریم كراســێك ‌ه پــڕ به‌ بــه‌رى پاییزى كه‌سێك نییه‌ كۆم بكاته‌وه‪»‌.‬‬ ‫چاوه‌كانت‬ ‫ئێستا دڵخۆشــییه‌كانم به‌ناو ئێواره‌كاندا په‌رشوباڵو باران ده‌بارێت و‬ ‫ده‌بنه‌و ‌ه‬ ‫به‌ بیانووى بارانبارینه‌و ‌ه بیر له‌ تۆ ده‌كه‌مه‌وه‌‬ ‫ئێســتا ئێواره‌كانــم ده‌چنــه‌ پرســه‌ى پیاســه‌ تۆ كه‌ ل ‌ه ماڵ و شار و ژیانم دیار نه‌بیت‬ ‫غه‌مگینه‌كامنه‌وه‌‬ ‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )2٩3‬دوشةممة ‪201٦/5/2‬‬ ‫سةرثةرشتيار‪:‬‬

‫بةهمةن تاهري نةرميان‬

‫‪293‬‬

‫‪www.chawdernews.com‬‬

‫ذمارة (‪ )293‬دوشةممة ‪2016/5/٢‬‬

‫‪rwangewrexne@yahoo.com‬‬

‫ثاشكؤيةكة لةسةر ئيسالمى سياسي‪ ،‬ئاينناسى‪ ،‬هزر‬

‫مەالكان وەك سەرە ڕمی پاراستنی‬ ‫بەرژەوەندی ئیسالمگەراكان‬ ‫ئاراس عومەر‬ ‫ئەوەی روویدا چی بوو؟!‬ ‫وەزارەتــی ئەوقاف‌و كاروباری ئاینی‬ ‫ب ــڕی ــاری دوورخــســتــنــەوەی بــۆ سێ‬ ‫مامۆستا‌و مەالی ئاینی شاری هەولێر‬ ‫دەركــرد‪ ،‬رۆژی هەینیش هێزی چەكدار‬ ‫بەجلی مەدەنییەوە پەالماری دوو لەو‬ ‫مزگەوتانەیان دابــوو‪ ،‬كە ئەو مەالیانە‬ ‫وتاری هەینیان تێدا پێشكەشكردبوو‪.‬‬ ‫ئەمە رووداوێكە‪ ،‬كە پێوەندی بەبواری‬ ‫ئیسالمگەرا‌و كۆمەڵگە‌و رووناكبیری‬ ‫ئێمەوە هەیە پێویستە راوەستەی لەسەر‬ ‫بكەین‪.‬‬ ‫دەسپێك‬ ‫سەرەتا گرفتی گــەورەی دەســەاڵت‬ ‫لــەكــوردســتــان لــەگــەڵ كــایــەی ئاین‌و‬ ‫مەالكان بەدیاریكراوی ئەوەیە‪ ،‬كە هیچ‬ ‫سانسۆرێكی ئەوتۆی لەسەر پێگە‌و وتار‌و‬ ‫رەفتارو ناوەڕۆكی ئەو وتارو قسانە نییە‪،‬‬ ‫كە لەمزگەوت‌و لەسەر تیڤی‌و سی دی‌و‬ ‫فەیسبووك‌و تۆڕەكانی نێت‌و سایتەكان‬ ‫پێشكەشی دەكەن‪ ،‬بەجۆرێك وتاری وا‬ ‫هەیە بۆنی خوێنی لێدێت‪ ،‬سی دی وا هەیە‬ ‫كە گوێی لێدەگری وادەزانی لەناو رەقەو‬ ‫موسڵی پایتەختی داعشدایت‪ ،‬وتاری‬ ‫وا هەیە دەڵێی سەردەمی قوڕەیشە!‬ ‫بەپێچەوانەوە حكومەت‌و وەزارەتـــی‬ ‫ئەوقاف نەك مەسەلەی بابەتی وتاری‬ ‫ئاینی‌و مەالكانیان رێكنەخستووە‪ ،‬بگرە‬ ‫جڵەویشیان بۆ شل كردوون‪ ،‬بەداخەوە‬ ‫حزبەكان وەك پێكهێنەری حكومەت لەم‬ ‫دۆخە بەرپرسیاری یەكەمن‪ ،‬كەس نكوڵی‬ ‫لەو هەڵكشانەی سەلەفیزم‌و گوتاری‬ ‫داخـــراو‌و دۆگــم ـا‌و دژە رەوتـــی ژیــان‌و‬ ‫مۆدێرنە‌و مەدەنییەت‌و سێكیۆالریزم‬ ‫نییە‪ ،‬كەچی كە بــەدوای هۆكارەكانیدا‬ ‫دەچــی تێبینی دەكــەی یــان هێزێكی‬ ‫سیاسیی خــاوەن مۆركی سێكیۆالریزم‬ ‫یــان سیاسییەكی ئــاراســتــە نائاینی‬ ‫بەرگری‌و پشتگیریی لێدەكات‪ .‬ئەم باسك‬ ‫بەهێزبوونەوەی مەالكان‌و وتاری ئاینی‬ ‫بەشێوە داخراوی‌و دۆگماییەكەی مایەی‬ ‫زیانی گەورەیە لەسەر كۆی كۆمەڵگە‪.‬‬ ‫مایەی كارەساتێكی ترسناكە لەسەر‬ ‫كۆی سیستەمی پەروەردەیی‌و خوێندن‌و‬ ‫زانكۆش‪.‬‬ ‫بایەخدان بەسێكیۆالریزم‌و مەدەنیەت‬ ‫لەبری پەالماردان‬ ‫لەبارەی ئەم رووداوەوە دیارە پێشتر‬ ‫هــەر لــەشــاری هــەولــێــری پایتەختی‬ ‫هەرێمی كــوردســتــان‌و ژێــر دەسەاڵتی‬ ‫پارتی دیموكراتی كوردستان رووداوی‬ ‫لەم شێوەیە دووبــارە بۆتەوە‪ ،‬ئەڵبەت‬ ‫پێشوەخت وەك رۆشنبیرێك دەڵێت‬ ‫لەبەرئەوەی مەالش فەرمانبەری حكومەتە‬ ‫بۆیە بریاری گواستنەوە‌و فەسڵ‌و هەر‬ ‫رێ‌و شوێنێكی تری ئیداری لەچوارچێوەی‬ ‫خۆیدا بێ هیچ كاریگەریی‌و ئیعتبارێكی‬ ‫تر ئاساییە‪ ،‬بەاڵم ئەوەی نائاساییە ئێمە‬ ‫باسی حوكمی یاسا‌و دابینكرنی ئاسایش‌و‬ ‫ئارامیی‌و رێزگرتن لەمافی مرۆڤ بكەین‪،‬‬ ‫بەاڵم لەكردەوەدا وەك چەتە هەڵبكوتینە‬ ‫ســەر شوێنە گشتییەكان‪ ،‬ئەمە رێك‬

‫پێچەوانەی بنەماكانی سێكیۆالریزم‌و‬ ‫شێوە ژیانی مەدەنییە‪ ،‬ئەم پەالماردانانە‬ ‫بۆسەر مزگەوت‌و مەال‌و نوێژخوێنان نە‬ ‫هیچی لێسەوز دەبێت نەدەشتوانێت‬ ‫كاریگەری لەسەر گەشەی ناسروشتی‬ ‫ئەو جۆرە وتارە ئاینیانە هەبێت كەمایەی‬ ‫مەترسین بۆسەر ئاسایشیی كۆمەاڵیەتیی‌و‬ ‫ئاسایشیی نەتەوەیی‪ ،‬بەڵكو پێشوەخت‬ ‫دەبێت بەیاسا بەشێوە ژیانی مەدەنی بە‬ ‫بایەخدان بەسێكیۆالریزم‪ ،‬بەدروستكردنی‬ ‫شوێنەكانی حــەوانـە‌و پشوو‪ ،‬دونیای‬ ‫مۆدێرن‌و پارك‌و خوێندنگە‌و پەیمانگە‌و‬ ‫زانكۆ كار بكەین‪ ،‬نەك بەم رێ‌و شوێنە‬ ‫ئیداریی‌و ئــەم جــۆرە پــەالمــاردانــە كە‬ ‫لەقاموسی هیچ حوكمێكی دیموكراسیی‌و‬ ‫مــەدەنــی ـی‌و سێكیۆالریزمدا جێگەی‬ ‫نابێتەوە‪.‬‬ ‫كاتی ئەوە هاتووە حكومەتی هەرێمی‬ ‫كوردستان‪ ،‬ئەو حزبانەی كە خۆیان بە‬ ‫نوێنەری رەوتس سێكیۆالریزم دەزانن‪،‬‬ ‫كەسایەتییەكان‪ ،‬دەزگــــا‌و نــاوەنــدە‬ ‫رۆشنگەرییەكان مشورێكی ئەم دۆخە‬ ‫بخۆن‪ ،‬ئێمە پێویستمان پــەالمــاردان‌و‬ ‫سوكایەتیكردن بە ئاین‌و هێما ئاینییەكان‌و‬ ‫خەڵكی نوێژ خوێن‌و باوەڕدار‌و مەالكان‬ ‫نییە‪ ،‬هێندەی ئــەوەی بایەخی زیاتر‬ ‫بەمەدەنییەت‌و رۆشنگەریی‌و رەخنەی‬ ‫ئــازاد‌و دیبەیتی ئەكادیمی هەیە‪ .‬بەر‬ ‫لەوەی پەالماری مزگەوتەكان بدرێت‪ ،‬بەر‬ ‫لەوەی مەالكان دوور بخرێنەوە‌و دەربكرێن‪،‬‬ ‫پێویستە بپرسین چی كراوە بۆ بەرەو‬ ‫پێشبردنی سیماكانی ژیانی مەدەنی‌و‬ ‫دیموكراسیی‌و سێكیۆالریزم؟ چی كراوە‬ ‫بۆ ئەوەی پایەكانی سێكیۆالریزم جێگیر‬ ‫بكرێت؟! ئایا حكومەت‌و دامــو دەزگا‬ ‫پێوەندیدارەكان هیچ رێ‌و شوێنێكیان‬ ‫گرتۆتە بەر بۆ چاودێریكردنی زانكۆ‌و‬ ‫دامو دەزگا پەروەردەییەكان‌و باخچەی‬ ‫ساوایانەكان؟‬ ‫مەالكان وەك سەرە ڕمی بەرژەوەندی‬ ‫ئیسالمگەراگان‬ ‫دیوێكی تری ئەم رووداوە بریتییە لەو‬ ‫نهێنیە شاراوەیەی‪ ،‬كە لەپشتەوەی ئەم‬ ‫رووداوانەوەیە‪ ،‬ئەویش ئەوەیە كە مەالكان‬ ‫بزانن یان نەزانن‪ ،‬ئاگادار بن یان ئاگادار‬ ‫نەبن‪ ،‬بیانەوێت یان نەیانەوێت‪ ،‬مەالكان‬ ‫بوونەتە سەرە ڕمی پاراستنی بەرژەوەندیی‬ ‫ش ــاراوەی حزبە ئیسالمگەراكان‪ ،‬ئەو‬ ‫حــزبــانــەی‪ ،‬كــە تەنها مــەالكــان وەك‬ ‫ئامرازێك بۆ كۆكردنەوەی دەنگ‌و وەك‬ ‫كــەرەســتــەیــەك لەكاتی هــەڵــبــژاردن‌و‬ ‫دەنگدان بەكاردێنن‌و مامەڵەیان لەگەڵدا‬

‫تەنانەت سەركردەی ئیسالمگەرای وا‬ ‫هەیە‪ ،‬پێشتر ئەندام پەرلەمان بووە‪ ،‬كە‬ ‫ئیمتیازاتی مــادی‌و مەعنەوی وەزیریی‬ ‫پێباشتر بــووە بێ یــەك‌و دوو بووەتە‬ ‫وەزیـــرو دەســتــبــەرداری پارلەمانتاری‬ ‫بووە‪ .‬بۆیە دەبێ مەالكان‌و مامۆستایانی‬ ‫ئاینی ئاگاداری بەرژەوەندی‌و ئیمتیازانی‬ ‫ئیسالمگەراكان بن لەپشتیانەوە‪ ،‬ئەوان‬ ‫سەرقاڵی هێنانی ژنی دووەم‌و باخ‌و ڤێال‌و‬ ‫ناردنی مناڵەكانیانن بۆ بەدەستهێنانی‬ ‫بڕوانامەی بەرزی زانكۆكان‪ ،‬یان لەكۆلیژە‬ ‫شاهانە‌و تایبەت‌و زانكۆ ئەهلییەكانی‬

‫گەندەڵكارانن بەقەولی خۆیان؟! ئەی‬ ‫بۆچی جارێك ئــەم مەالیانە جورئەت‬ ‫ناكەن دوو رەخــنــەش ئاراستەی ئەو‬ ‫ســەركــردە ئیسالمیانەی نێو كۆمەڵ‌و‬ ‫یەكگرتوو بكەن‪ ،‬كەئەم پۆست‌و ئەو‬ ‫پۆست ئەكەن‌و ئەم ئیمتیازا دەپچڕن‌و‬ ‫داهاتووی ئەو مناڵیان زامن دەكەن؟‬ ‫هەمیشە مــەال‌و مامۆستایانی ئاینی‬ ‫نوكی رم‌و ریزی پێشەوەیان گرتووە‪،‬‬ ‫بــەاڵم بــۆ خــۆیــان نــا بەڵكو بوونەتە‬ ‫پــارێــزەرو بەرگریكاری بــەرژەوەنــدی‬ ‫ئیسالمگەراكان‪ .‬هەر هەوڵ‌و پرۆژەیەكی‬

‫پــێــویــســتــمــان پـــــەالمـــــاردان‌و‬ ‫سوكایەتیكردن بە ئاین‌و هێما‬ ‫ئاینییەكان‌و خەڵكی نوێژ خوێن‌و‬ ‫بـــاوەڕدار‌و مەالكان نییە‪ ،‬هێندەی‬ ‫ئەوەی بایەخی زیاتر بەمەدەنییەت‌و‬ ‫رۆشنگەریی‌و رەخنەی ئازاد‌و دیبەیتی‬ ‫ئەكادیمی هەیە‬ ‫ئەو سێ وتارخوێنەی لە وتاری هەینی دورخرانەوە‬

‫دەكــەن‪ ،‬لەمجۆرە رووداوانــە‌و ئەوانەی‬ ‫پێشتریشدا ئــەوەی بووەتە قوربانی‌و‬ ‫دەبێتە سوتەمەنی‪ ،‬بریتین لەمەالكان‬ ‫لەبری ئەوەی سیاسییەكانی نێو حزبە‬ ‫ئیسالمگەراگان‪ ،‬ئەندام مەكتەب سیاسی‌و‬ ‫سەركردایەتییەكانی حزبە ئیسالمگەراكان‬ ‫سەرقاڵی چنینەوەی ئیمتیازات‌و ژیانی‬ ‫بــەردەم سپلیت‌و بــاخ‌و ڤێال‌و سەفرە‌و‬ ‫سیاحەت‌و وەرگرتنی پۆستی وەزی ـر‌و‬ ‫پارلەمانتارین تا پۆستی بەڕێوەبەری‬ ‫گشتیی‪ ،‬لەمالشەوە مەالكان لەپۆست‌و‬ ‫پیشەكانیان دوور دەخــرێــنــەوە! كێ‬ ‫بیستویەتی‪ ،‬كــێ بینیویەتی تەنها‬ ‫بــۆ یەكجار ســەركــردایــەتـی‌و مەكتەب‬ ‫سیاسییەكی ئیسالمگەراكان ئامادە بووبن‬ ‫دەستبەرداری ئیمتیازاتی خۆیان بووبن‪،‬‬ ‫ئەوەی سەیرە مناڵی مەالكان بەدەمانچە‬

‫لــووت‌و ال چاویان دەشكێنرێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لــەوالوە مناڵی هەندێ بەرپرسی حزبە‬ ‫ئیسالمگەراكان وێنەی سێلفی لەگەڵ‬ ‫گێڵ فرێندەكانیاندا دەگرن‌و لەسەفەری‬ ‫خوێندنی ئەوروپا‌و ئەمریكایان دێنەوە‪،‬‬ ‫یان كلیپی هونەری باڵو دەكەنەوە! بۆیە‬ ‫كاتی ئەوە هاتووە مامۆستا‌و مەالیانی‬ ‫ئاینیش خۆیان لەجوغزی بەرژەوەندیی‬ ‫ئیسالمگەراكان دوور بخەنەوە‪ ،‬چونكە‬ ‫لەهیچ رووداوێكی لەم شێوەیەدا هیچ‬ ‫یەك لەو حزبە ئیسالمگەرایانە ئامادە‬ ‫نەبوون بەرگرییەكی راستەقینە لەمەالكان‬ ‫بكەن‪ ،‬راستە وەك راگەیاندن تا پێیان‬ ‫كرابێت درێغیان نەكردووە لەروماڵكردنی‬ ‫رووداوەكــە بەاڵم ئــەوەش دیسان وەك‬ ‫بەكارهێنان‌و ئیستغاللكردنی كیشە‌و‬ ‫رووداوەكەیان بووە‪.‬‬

‫كوردستان‪ ،‬یاخود سەرقاڵی هێنانی‬ ‫كچی بازرگانە گەورەكانن بۆ كوڕەكانیان‪.‬‬ ‫كاتی ئەوە هاتووە مامۆستایانی ئاینی‬ ‫لەخەمی خۆیان‌و ژیانی مــاڵ‌و مناڵی‬ ‫خۆیاندا ب ـن‌و لەئەجێندای سیاسیی‬ ‫ئیسالمگەراكان وەدوور كــەون‪ ،‬مەگەر‬ ‫بیریان چوو كوڕی سەركردەی یەكێك‬ ‫لەحزبە ئیسالمگەراكان لەگەڵ كوڕی ئەو‬ ‫سەرۆكی حكومەتی هەرێمی كوردستانەی‬ ‫ئێستا‪ ،‬چەند ساڵێك لەمەوبەر بەیەكەوە‬ ‫بەشداری كۆنفرانسی گەنجانیان كرد!‬ ‫ئەگەر ســەرۆكــی حكومەت گەندەڵە‌و‬ ‫ئــەم مامۆستا‌و مــەال ئاینیانە لەبەر‬ ‫رەخــنــەگــرتــن لــەگــەنــدەڵــی حكومەت‬ ‫لەوتاربێژی دوورخراونەتەوە‪ ،‬ئەی بۆچی‬ ‫جارێكیش رەخنە لەمناڵی ئەو سەركردە‬ ‫ئیسالمییانە ناگرن‪ ،‬كە هاوڕێی مناڵی‬

‫مەالكان بوونەتە سەرە ڕمی پاراستنی بەرژەوەندیی شاراوەی حزبە‬ ‫ئیسالمگەراكان‪ ،‬ئەو حزبانەی‪ ،‬كە تەنها مەالكان وەك ئامرازێك‬ ‫بۆ كۆكردنەوەی دەنگ‌و وەك كەرەستەیەك لەكاتی هەڵبژاردن‌و‬ ‫دەنگدان بەكاردێنن‌و مامەڵەیان لەگەڵدا دەكەن‬

‫مامۆستایانی ئاینی دژی گەندەڵی‪ ،‬بۆ‬ ‫بەهێزكردنی پێكەوەژیان‌و پەرەپێدانی‬ ‫ئاشتی كــۆمــەاڵیــەت ـی‌و داكــۆكــیــكــردن‬ ‫لەكێشەی رەوای نەتەوەكەمان جێگەی‬ ‫پێزانینە‪ ،‬بــەاڵم لەهەمان كاتدا هەر‬ ‫هەوڵێك بۆداخرانی زیاتری كۆمەڵگە‪ ،‬هەر‬ ‫وتارێك بەرەو نابوتكردنی كەمایەتییە‬ ‫ئاینییەكان‌و سوك تەماشاكردنیان‪ ،‬هەر‬ ‫لێدوان‌و قسەكردنێك دژی ژیانی نوێ‪ ،‬كە‬ ‫خەڵك خۆی قبوڵی كردووە‌و شوبهاندنی‬ ‫بــەبــەڕەاڵی ـی‌و بێڕەوشتی‪ ،‬كــەزۆرجــار‬ ‫مامۆستایانی ئاینی بەم لەفزە دەریدەبڕن‪،‬‬ ‫جێگەی قبوڵكردن نییە‪ ،‬بۆیە رێڕەوی‬ ‫راست لەم رووداوە‌و هاوشێوەكانیشیدا‬ ‫بریتییە لەپێش ئیجرائات كردن لەگەڵ‬ ‫مـــەال‌و مامۆستای ئاینی‪ ،‬پێویستە‬ ‫دامــــەزراوە ئاینییەكان لــەهــەژمــوون‌و‬ ‫بەرژەوەندییە سیاسییەكان بەگشتی‬ ‫دوور بخرێنەوە بەتایبەت لەبەرژەوەندی‬ ‫ئیسالمگەراكان‪ ،‬پاشان كۆتایی هێنان‬ ‫بــەو جــۆرە مامەڵەكردنانە لەرێگەی‬ ‫هەڵكوتانەسەر مزگەوت‌و نوێژ خوێنان‌و‬ ‫خەڵك دانە بەر كلكە دەمانچەو ترس‌و‬ ‫تۆقاندن‪ ،‬چونكە ئەزمونی حكومڕانیمان‬ ‫ناشیرین دەكات‪ .‬دواجار پێویست ناكات‬ ‫مامۆستایانی ئاینی خۆیان بخەنە ئاستی‬ ‫پێغەمبەر(د‪.‬خ)‌و كێشەكەیان بەكێشەی‬ ‫ئیسالم‌و قورئان لێكبدەنەوە‌و خەڵك‬ ‫هان بدەن‌و رووداوی نەخوازراوی دیكەی‬ ‫لێبكەوێتەوە‪ ،‬بەڵكو باشترین رێگە پەنا‬ ‫بردنەبەر رێ‌و شوێنی یاساییە‪.‬‬

‫ذمارة (‪ )2٩3‬دوشةممة ‪201٦/5/2‬‬

‫‪2‬‬

‫تەکتیکی حاشالێ‌کردن‪ ،‬لە بیری ئیسالمیی داکۆکیکاری نوێدا‬

‫لە چیرۆکی قەسابخانەی (بەنو قوڕەیظە)دا ‪ -‬مشتومڕێک لەگەڵ مامۆستا (ئەیوب زەڵمی)‬ ‫سەروەر پێنجوێنی‬ ‫بەشی نۆیەم‬ ‫بەڵگەسازیەکانی تر‬ ‫بۆ بەزۆرزانینی ژمارەی کوژراوەکان‬ ‫نوسەرە داکۆکیکارە ئیسالمیەکان‪ ،‬هەر‬ ‫لە توێژەرانی وەکو (د‪ .‬بەرەکەت ئەحمەد) و‬ ‫(وەلید عەرەفات)ـەوە‪ ،‬هەتاکو بەنگخوازانی‬ ‫وەکو (د‪ .‬عەدنان ئیبراهیم)‪ ،‬و مامۆستا‬ ‫(ئەییوب زەڵمی) ـ کە مشت‌ومڕەکەمان‬ ‫لەگەڵ بەڕێزیانە ـ‪ ،‬کۆمەڵێک بەڵگە و‬ ‫بیانوی تر دەهێننەوە‪ ،‬بۆ سەلماندنی‬ ‫ئــەوەی ناکرێت ئەو ژمــارە زۆرەی خێڵە‬ ‫یەهودیەکە بگیرێن و بگوێزرێنەوە‪ ،‬و دوایی‬ ‫ژمارەیەکی زۆر لە پیاوەکانیان‪ ٤٠٠ ،‬کەس‬ ‫یان زیاتر‪ ،‬سەر ببڕرێن‪ ،‬و هەر لە مەدینە‬ ‫لە چاڵ بنرێن‪ .‬و ئەمە دەکەنە بەڵگەیەکی‬ ‫سەربار بۆ ڕەت‌کردنەوەی کۆی چیرۆکەکەی‬ ‫نوسراوەکانی «حــەدیــث» و «سیرە»‬ ‫و «تــاریــخ» ی ئیسالمی و داتاشینی‬ ‫شێوەیەکی کورت‌کراوەی سەروگوێ‌کراوی‬ ‫چیرۆکەکە لە دەست‌کردی خۆیان‪.‬‬ ‫ماڵی ڕاگرتنی گیراوەکان‬ ‫مــامــۆســتــا ئــەیــیــوب‪ ،‬لــە نامیلکەی‬ ‫«ئەفسانەی قڕکردنی (بەنو قوڕەيظه)‬ ‫لە مــێــژوودا»دا‪ ،‬بەڵگە و بیانو بەوەش‬ ‫دەهێنێتەوە کە دیل‌کراوەکان لە ماڵێکدا‬ ‫جێیان بوەتەوە‪ ،‬و ئەمە دەکاتە بەڵگەی‬ ‫ئــەوەی کە دیــارە کەم بون و ئەو ژمارە‬ ‫زۆرە نەبون کە هاتوە‪ .‬دوای ئەوەی دەڵێت‪:‬‬ ‫ئەوانەی فەرمانی کوشتنیان بۆ دەرچو؛‬ ‫ژمارەیان لەنێوان (‪ )٢٠-١٥‬کەسدا بو؛ بۆ‬ ‫سەلماندنی ئەمە؛ دەڵێت‪« :‬ئەو ماڵەی‬ ‫ئەوانی تێدا زیندان کرابون؛ تەنها ئەوەندە‬ ‫کەس دەگرێت»! (ال‪ .)١٩ .‬جارێکی تر‬ ‫دەڵێت‪« :‬ئەوان لە ماڵێکدا ـ ماڵی ئەو کاتە‬ ‫ـ زیندانی کرابون‪ ،‬ئایا دەگونجێ ماڵێک ئەو‬ ‫ژمارە زۆرە بگرێتە خۆی؟» (ال‪.)٢١ .‬‬ ‫ئەم جۆرە بەڵگەسازی و بەرگریکاریە‬ ‫ســەرەتــا (د‪ .‬بــەرەکــەت ئــەحــمــەد) لە‬ ‫لێکۆڵینەوەکەی خۆیدا هێناویتیە کایەوە‪.‬‬ ‫نــاوبــراو دەڵــێــت‪ :‬مەدینە لە سەردەمی‬ ‫پێغەمبەردا شوێنێکی تێدا نەبو کە (‪)٥-٤‬‬ ‫هەزار کەس بگرێت(‪.)١‬‬ ‫دوای ئەویش توێژەر (وەلید عەرەفات)‬ ‫یەکێک لە ‪ ١٢‬بەڵگەکەی بۆ ڕەت‌کردنەوەی‬ ‫چیرۆکەکەی ســەرچــاوە ئیسالمیەکان‪،‬‬ ‫ئەمەیە کە چۆن چەند سەد کەسێک لە‬ ‫ماڵێکدا کە موڵکی ژنێک بوە لە (بەنو ئەل‪-‬‬ ‫نەججاڕ) بەند دەکرێن؟(‪.)٢‬‬ ‫هەروەها (د‪ .‬الجمیل) دەڵێت‪ :‬بۆ ئەوەی‬ ‫ئەو ژمــارە زۆرەی بەندکراوەکان جێیان‬ ‫بوبێتەوە؛ پێویستە ڕوبەرێکی گــەورە‬ ‫هەبێت‪ ،‬و پێم وایە مزگەوتەکەی پێغەمبەر‬ ‫لە مەدینە فراوانترین شوێنی ئەو کاتە بوە‬ ‫کە ‪ ٧٠x٦٠‬باڵ بوە‪ ،‬واتە نزیکەی ‪٣٥x٣٠‬‬ ‫مەتر‪ ،‬ئەمەش مانای لەو کاتەدا لە مەدینە‬ ‫نەکراوە ماڵێک دروست بکرێت فراوانتر بێت‬ ‫لە مزگەوتەکە‪ ،‬و ئەو ژمارە زۆرە بگرێت‪،‬‬ ‫هەتا ئەگەر ‪ ٤٠٠‬کەس بوبێتن نە زیاتر(‪.)٣‬‬ ‫هەڵ‌سەنگاندنی ئێمە بۆ ئەم‬ ‫بەڵگەسازیانە‪:‬‬ ‫سەرەتا با بزانین لە سەرچاوەکاندا چی‬ ‫هاتوە‪:‬‬ ‫سەرچاوەکانی «سیرە» ـ ژیاننامەی‬ ‫پێغەمبەر ـ دەڵێن‪ :‬دوای ئەوە خێڵەکە‬ ‫لە قەاڵکانیان دابەزین؛ پێغەمبەر فەرمانی‬ ‫دا برانە دو ماڵ‪ ،‬و فەرمانی دا لە بازاڕی‬ ‫مەدینە چەند خەندەكێکیان هەڵ‌کەند‪ ،‬ئینجا‬ ‫پێغەمبەر خۆی و هاوەڵە پایەدارەکانی‬ ‫دانیشتن‪ ،‬و ئینجا نــاردی پیاوەکانیان‬ ‫دەهێنران‪ ،‬هــەر جــارەی چەند کەسێک‬ ‫دەهێنران و لە ملیان دەدرا‪ ،‬و الشەکەیان‬ ‫دەخــرایــە خــەنــدەکــەکــەوە‪ ،‬و (عــەلــی) و‬ ‫(زوبەیر) لە ملیان دەدان‪.‬‬ ‫دو سەرچاوەی سەرەکیی ئەم باسە؛‬ ‫کتێبی «المغازي» ی (واقیدی)‪ ،‬و «السیر‬ ‫والمغازي» ی (ئیبن ئیسحاق) ـن‪.‬‬

‫(واقـــیـــدی) لــە «الــمــغــازي»ـــدا لە‬ ‫ســەرچــاوەکــانــی خــۆیــەوە دەگــێــڕێــتــەوە‬ ‫دەڵێت‪ :‬پێغەمبەر فەرمانی دا دیل‌کراوەکان‬ ‫«السبي» برانە ماڵی (ئوسامەی کوڕی‬ ‫زەیــد)‪ ،‬و ژن و مناڵەکانیش برانە ماڵی‬ ‫(کچەکەی ئــەل‪-‬حــاریــث)‪ ،‬و پێغەمبەر‬ ‫فەرمانی دا بــارە خورما دابــەش دەکــرا‬ ‫بەسەریاندا‪ ،‬و (چونکە زۆر برسی بون)‬ ‫وەکو گوێ‌درێژ خورماکەیان دەکرۆژت! و ئەو‬ ‫شەوە هەر خەریکی خوێندنەوەی تەوڕات‬ ‫بون‪ .‬و پێغەمبەر فەرمانیشی دا چەک‌وچۆڵ‬ ‫و کەل‌وپەلی ناوماڵ و جل‌وبەرگەکانیشیان‬ ‫هــەر برانە ماڵی کچەکەی ئەل‪-‬حاریث‪،‬‬ ‫وشتر و مەڕەکانیشیان هەر لەو نــاوەدا‬ ‫دەلەوەڕێنران‪ .‬بۆ بەیانیەکەی پێغەمبەر‬ ‫دەرچو بۆ بازاڕی مەدینە‪ ،‬و فەرمانی دا‬ ‫چەند خەندەکێک لە بازاڕەکە‪ ،‬لەنێوانی‬ ‫شوێنی ماڵەکەی (ئەبو جەهم‌ی ئەل‪-‬‬ ‫عـــەدەوی) و نێوانی ئــەو شوێنەی پێی‬ ‫دەوترێت َ‬ ‫(أ ْح َجا ِر ال ّز ْيت) لە [ناوەڕاست]‬ ‫ی بازاڕەکەی مەدینە‪ ،‬هەڵ‌کەنران‪ .‬ئیتر‬ ‫پێغەمبەر لەگەڵ هاوەڵە پایەبەرزەکانی‬ ‫دانیشتن‪ ،‬و بانگی کرد پیاوەکانی بەنو‬ ‫قوڕەيظه بهێنن‪ ،‬ئیتر هەر جارەی چەند‬ ‫کەسێکیان دەهێنران‪ ،‬و لە ملیان دەدرا‪.‬‬ ‫ئیتر بەم شێوەیە کوشتنیان بە ئامادەیی‬ ‫پێغەمبەر بەردەوام بو‪ ،‬و عەلی و زوبەیر‬ ‫ئەو سەربڕین و لەمل‌دانەیان لە ئەستۆ‬ ‫گرتبو‪ .‬ئینجا پێغەمبەر وتــی‪ :‬مامەڵەی‬ ‫بــاش لەگەڵ «ئەسیر»ەکان (ئەوانەی‬ ‫ماونەتەوە) بکەن‪ ،‬و ڕێگەیان بــدەن بۆ‬ ‫نیوەڕۆ بحەوێنەوە‪ ،‬و ئاویان بدەنێ هەتا‬ ‫گەرمایان دەربچێت‪ ،‬و تینی خۆر و تینی‬ ‫چەکیان لەسەر کۆ مەکەنەوە‪ ،‬کە ڕۆژێکی‬ ‫گەرم بو‪ ..‬ئینجا دوایی بیانکوژن‪ .‬دوای‬ ‫حــەوانــەوەکــە پێغەمبەر سەرپەرشتیی‬ ‫کوشتنی ئەوانی تری کــرد(‪ .)٤‬هەرچەند‬ ‫دوایی (واقیدی) لە نەوەیەکی (سەعدی‬ ‫کوڕی موعاذ)ەوە‪ ،‬کە (ئەل‪-‬حوصهین‌ی‬ ‫کوڕی عەبدوڕڕەحمان‌ی کوڕی عەمری کوڕی‬ ‫سەعد) بوە‪ ،‬دەگێڕێتەوە کە وتویەتی‪ :‬دوای‬ ‫ئەوەی پێغەمبەر سەرکردە دیارەکانیانی‬ ‫کــوشــت (حــویــەی ـی‌ی ک ــوڕی ئەخطهب‪،‬‬ ‫نەبباش‌ی کوڕی قەیس‪ ،‬غــەززال‌ی کوڕی‬ ‫سەمەوئەل‪ ،‬و کەعبی کــوڕی ئەسەد)؛‬ ‫هەستا و کوشتنی ئەوانی تری بە سەعد‬ ‫سپارد‪ ،‬سەعدیش کۆمەڵ‪-‬کۆمەڵ دەیهێنان‬ ‫و دەیکوشتن(‪.)٥‬‬ ‫جارێکی تر (واقیدی) دەچێتەوە سەر‬ ‫گێڕانەوە گشتیەکە [کــە بە «وتیان»‬ ‫(« َق����الُ����وا») دەســت‌پــێ‌دەک ــات ــەوە] و‬ ‫داڕشتنەوەکەی خــۆی و دەڵێت‪ :‬ژنانی‬ ‫بەنو قوڕەيظه وەختێک گواسترانەوە بۆ‬ ‫ماڵی (ڕەملەی کچی ئەل‪-‬حاریث) و ماڵی‬ ‫(ئوسامە)؛ دەیان‌وت‪ :‬بەشکو موحەممەد بە‬ ‫چاکە و پیاوەتی پیاوەکانمان ئازاد بکات‬ ‫یان بە «فیدیە» ئازادیان بکات(‪.)٦‬‬ ‫لێرەدا دو زانیاریی بەڕواڵەت پێچەوانە‬ ‫لە دەقەکانی (واقیدی)ـەوە وەردەگرین‪:‬‬ ‫سەرەتا دەڵێت‪ :‬دیل‌کراوەکان «السبي»‬ ‫برانە ماڵی (ئوسامەی کوڕی زەید)‪ ،‬و ژن‬ ‫و مناڵەکانیش برانە ماڵی (کچەکەی ئەل‪-‬‬ ‫حاریث) («فأمر بالسبي فسيقوا إلى دار‬ ‫أسامة بن زيد‪ ،‬والنساء والذرية إلى دار ابنة‬ ‫الحارث»)‪ ،‬ئەمەش ئەوەی لێ دەفامرێتەوە‬ ‫کە پیاوەکان براونەتە ماڵی یەکەم و مناڵ و‬ ‫ژنەکانیش بۆ ماڵی دوەم‪ .‬بەاڵم لە کۆتاییدا‬ ‫دەڵێت‪ :‬ژنەکان برابونە هــەردو ماڵەکە‪،‬‬ ‫کە ئەوەی لێ دەفامرێتەوە کە لە هەردو‬ ‫ماڵەکە تەنها ژن و مناڵی لێ بوە‪ .‬وشەی‬ ‫«السبي» ـیش هەرچەند لە بنەڕەتدا بۆ‬

‫مزگەوتی (مالیکی کوڕی سینان) لە مەدینە لەو شوێنەی بە (أحجار الزیت) ناو براوە کە خەندەکی گۆڕە بەکۆمەڵی خێڵەکە هەتا ئەوێش ڕۆشتوە‬ ‫گرتن و دیل‌کردنی پیاویش دەبێت؛ بەاڵم‬ ‫زیاتر بۆ گرتن و بردنی ژن و مناڵ بەکار‬ ‫هاتوە‪ .‬بۆیە دەکرێت ئەو ئەنجامگیریەی لێ‬ ‫بکەین کە تەنها ژن و مناڵ براونەتە ماڵێک‬ ‫یان دو ماڵ‪ ،‬و پیاوەکان لە شوێنێکی تر‬ ‫ڕاگیراون‪ .‬بەاڵم دەتوانین بەو شێوەیەش‬ ‫هەردو زانیاریەکە بگونجێنین کە بڵێین‪:‬‬ ‫سەرەتا پیاوەکان براونەتە ماڵی ئوسامە‪ ،‬و‬ ‫ژنەکانیش براونەتە ماڵی ڕەملەی کچی ئەل‪-‬‬ ‫حاریث‪ ،‬پاشان وردە‪-‬وردە پیاوەکان براون‬ ‫بۆ کوشتن‪ ،‬هەتا پیاو لە ماڵی ئوسامەدا‬ ‫نەماوە‪ ،‬ئینجا بەشێکی لەو ژنانەی کە‬ ‫سەرەتا لە ماڵی ڕەملە بــون؛ بــراون بۆ‬ ‫ماڵەکەی ئوسامە‪ .‬بەم شێوەیە ژنەکان‬ ‫بێ‌ئاگا بون لە سەرەنجامی پیاوەکان‪ ،‬بۆیە‬ ‫وەکو بێ‌ئاگا تکایان کردوە بۆ سەرەنجامی‬ ‫پیاوەکانیان‪ .‬هەرچەند هەندێک گێڕانەوەش‬ ‫ئاماژە بۆ ئــەوە دەکــەن کە هەندێک لە‬ ‫پیاوەکان‪ ،‬کە (الزبیر بن باطا) ناوی هاتوە‪،‬‬ ‫قسەیان بۆ ژنەکانی خێڵەکە کردوە کە ئارام‬ ‫بگرن‪ ،‬ئەمەش ئەوە دەگەیەنێت کە تێکەڵ‬ ‫بــون‪ .‬گرنگ ئەوەیە بەپێی گێڕانەوە و‬ ‫داڕشتنەوەی واقیدی دو ماڵ تەرخان کراون‬ ‫بۆ ڕاگرتنی بەندکراوەکان‪.‬‬ ‫بێینە سەر گێڕانەوە و داڕشتنەوەکەی‬ ‫(ئیبن ئیسحاق) کــە لــە دوای ئــەوەوە‬ ‫هەمو سەرچاوەکانی «سیره»ی پێغەمبەر‬ ‫پشتیان پێ بەستوە‪ ،‬بۆ نمونە‪( :‬ئیبن‬ ‫کەثیر) لە «السیرة النبویة»کەیدا(‪ ،)٧‬لە‬ ‫حەدیث‌بێژەکانیش (بەیهەقی) لە «دالئل‬ ‫النبوة»ـدا بە سەنەدی خۆی هەتا ئیبن‬ ‫ئیسحاق دەقەکەی دەگێڕێتەوە(‪.)٨‬‬ ‫ئیبن ئیسحاق دەڵێت‪:‬‬ ‫پاشان دابــەزێــنــران لە قەاڵکانیان‪ ،‬و‬ ‫پێغەمبەر لە مەدینە لە ماڵی کچەکەی ئە‪-‬‬ ‫حاریث‪ ،‬کە ژنێک بو لە بەرەبابی (بەنو‬ ‫ئــەل‪-‬نــەجــجــاڕ)‪ ،‬بــەنــدی کـــردن‪ .‬پاشان‬ ‫پێغەمبەر دەرچــو بۆ بــازاڕی مەدینە کە‬ ‫ئێستەش ـ ئیبن ئیسحاق دەڵێت ـ هەر‬ ‫بازاڕی مەدینەیە‪ ،‬و لەوێ فەرمانی دا چەند‬

‫خەندەکێک لێ دران‪ ،‬ئیتر ناردی بیانهێنن‪،‬‬ ‫و بە فەرمانی ئەو لەو خەندەکانەدا لە ملیان‬ ‫درا‪ ،‬و کۆمەڵ‪-‬کۆمەڵ دەهێنرانە دەرەوە بۆ‬ ‫بەردەمی و لە ملیان دەدرا‪ .‬و لەناویاندا‬ ‫(حویەیی‌ی کوڕی ئەخطهب) و سەرۆکی‬ ‫خێڵەکە (کەعبی کوڕی ئەسەد) هەبو(‪.)٩‬‬ ‫لــە داڕشــتــنــەکــەی ئیبن ئیسحاقەوە‬ ‫تێ‌دەگەین کە هەمویان براونەتە ماڵی‬ ‫(ڕەملەی کچی ئەل‪-‬حاریث) ی نەججاڕیی‬ ‫ئەنصاری‪ .‬براونەتە یەک ماڵ‪ .‬ئەوانەش کە‬ ‫ئەم باسە بە جێی گومان دەزانن؛ چاویان‬ ‫لەسەر گێڕانەوەکەی ئیبن ئیسحاقە‪ ،‬کە‬ ‫باسی یەک ماڵی کردوە‪ ،‬نەک واقیدی کە‬ ‫باسی دو ماڵی کردوە‪.‬‬ ‫ئینجا ڕاستە کە دو ماڵیش‪ ،‬ئەگەر‬ ‫ماڵی ئاسایی بن (وەکو مامۆستا ئەییوب‬ ‫نوسیویەتی‪« :‬ماڵی ئەو کاتە»)؛ ناتوانن‬ ‫خێڵێکی وەکــو بەنو قــوڕەي��ظ��ه بگرن‪،‬‬ ‫یان تەنها ژن و مناڵەکانی ئەو خێڵە‪.‬‬ ‫داکۆکیکارەکان دەبێت لە ڕێوە بزانن کە ئەو‬ ‫دو ماڵە ماڵی ئاسایی و ماڵی نیشتەجێ‌بونی‬ ‫خێزانێک و دوان نەبون‪ .‬خۆ ئەگەر ماڵێکی‬ ‫بچوک و ئاسایی بونایە؛ دەبوایە ئەو خێڵە‬ ‫خێڵێکی بچوک بوایە و ژمــارەی ئەوەندە‬ ‫کەم بوایە کە هیچ بایەخ و قورساییەکی‬ ‫نەبوایە‪ ،‬بەشێوەیەک نە ترس هەبێت لە‬ ‫پەیمان‌شکاندنیان‪ ،‬و نە ترس هەبێت لە‬ ‫دەست‌تێکەڵ‌کردنیان لەگەڵ مەککەییەکان‪،‬‬ ‫و نە دەست‌وەشاندنیان لە پشتەوە‪ ،‬و نە‬ ‫پێویست بکات پێغەمبەر بە ‪ ٣٠‬سوار و‬ ‫نزیکەی ‪ ٣٠٠٠‬پیادەوە بۆ ماوەی نزیکەی‬ ‫مانگێک ئابڵوقەیان بدات! داکۆکیکارەکان‬ ‫لــە باسی مەترسیی خێڵەکەدا بۆسەر‬ ‫موسوڵمانەکان زۆر زل و ترسناکیان‬ ‫دەکـــەن‪ ،‬بــەاڵم کاتێک باسی کوشتنی‬ ‫شەڕکەرەکانیان دەکەن؛ چاوەڕوانییان وایە‬ ‫کە لە ماڵێکی ئاساییدا جێیان ببێتەوە و‬ ‫ژمارەیان تەنها (‪ )٤٠-٢٠‬کەسێک بوبێت!‬ ‫بەاڵم لە ڕاستیدا ئەو دو ماڵە‪ ،‬بەتایبەتی‬ ‫ماڵەکەی (ڕەملەی کچی ئەل‪-‬حاریث) کە‬

‫بەخشیبوی بە دەوڵەتەکەی پێغەمبەر‪،‬‬ ‫ماڵی گــەورە و گۆڕەپانی گــەورە بون‪.‬‬ ‫ماڵەکەی ڕەملە‪ ،‬کە هەمو کۆبونەوە و‬ ‫مــیــوانــداری و بــەڕێ‌کــردنــی خێڵەکان و‬ ‫باڵوێزەکان لەوێ دەکرا؛ ئەوەندە گەورە‬ ‫بو کە باخە خورمایشی تێدا بوە‪ .‬ئەمان‪،‬‬ ‫داکــۆکــیــکــارەکــان خەیاڵیان بــۆ ماڵێک‬ ‫چوە کە لە چەند ژورێک پێک‌بێت‪ ،‬ئیتر‬ ‫زانیارییان لەسەر خودی ماڵەکە نەبوە کە‬ ‫چۆن باڵیۆزی خێڵێک لەو ماڵەدا ماوەی‬ ‫زۆر ماونەتەوە و دارخورمای تێدا بوە‪ ،‬و‬ ‫لەم بابەتانە کە لە گێڕانەوە ئیسالمیەکان‬ ‫و مێژوی ئیسالمدا شتێكی زانراوە و ئەمان‬ ‫ئاگاییان لێی نیە‪.‬‬ ‫(ئــیــبــن حــەجــەری عــەســقــەالنــی) لە‬ ‫«اإلصابة يف متييز الصحابة» ماددەیەکی‬ ‫تەرخان کردوە بۆ باسی ئەو ژنە صهحابیە‬ ‫ئەنصاریە کــە ماڵە فــراوانــەکــەی خۆی‬ ‫بەخشیبو بــۆ کــاروبــاری دەوڵــەتــەکــەی‬ ‫مەدینە‪ :‬ڕەملە‌ی کچی ئەل‪-‬حاریث «رملة‬ ‫بنت الحارث»‪ ،‬لە بەرەبابی (بەنو ئەل‪-‬‬ ‫نەججاڕ) بو(‪.)١٠‬‬ ‫سەرچاوەکانی تر زانیاریمان دەدەنــێ‬ ‫ســەبــارەت بە ڕادەی فراوانیی ماڵەکە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە؛ (الکالعي) لە «االكتفاء مبا‬ ‫تضمنه من مغازي رسول اهلل صلى اهلل عليه‬ ‫وسلم والثالثة اخللفاء»ـدا بــاس دەکــات‬ ‫کە‪( :‬واقیدی) بە سەنەدی خۆی باسی‬ ‫«وەفد»ی خێڵی (سەالمان) ی گێڕاوەتەوە‬ ‫کە هاتون بۆالی پێغەمبەر‪ ،‬کە ـ دەڵێت‬ ‫‪ ٧‬کەس بون (سەرچاوەی تریش دەڵێن‬ ‫‪ ،)١٦‬پێغەمبەریش ناردنی بۆ ئەو شوێنەی‬ ‫کە میوانداریی وەفدەکانی تێدا دەکرێت‪،‬‬ ‫جا یەکێک لە وەفدەکە دوایی گێڕاوێتیەوە‪،‬‬ ‫دەڵێت‪( :‬ثەوبان) ی نۆکەری پێغەمبەر‬ ‫ئێمەی برد هەتا گەیشتینە ماڵێکی فراوان‬ ‫کە کۆمەڵێک دارخورمای تێدا بو‪ ،‬و چەند‬ ‫«وەفد»ێکی تری تێدا بو‪ ،‬کە زانیمان‬ ‫ئەمە ماڵی ڕەملەی کچی ئەل‪-‬حاریثی‬ ‫نەججاڕیە(‪.)١١‬‬

‫نوسەرە داکۆکیکارە ئیسالمیەکان‪ ،‬بەڵگە و بیانوی زۆر دەهێننەوە‬ ‫بۆ ڕەت‌کردنەوەی کۆی چیرۆکەکە لە نوسراوەکانی «حەدیث»‬ ‫و «سیرە» و «تاریخ» ی ئیسالمیدا و داتاشینی شێوەیەکی‬ ‫کورت‌کراوەی سەروگوێ‌کراوی چیرۆکەکە لە دەست‌کردی خۆیان‬

‫بەم شێوەیە دەردەکەوێت کە ماڵەکەی‬ ‫ڕەملەی ناوبراو ئەوەندە گــەورە بوە کە‬ ‫چەند سەد کەسێکی دیل‌کراوی تێدا جێ‬ ‫ببێتەوە‪ ،‬مادەم چەند وەفدێکی بە ڕێزەوە‬ ‫تێدا بەڕێ بکرێت‪ ،‬و دارخورمای تێدا بێت‪.‬‬ ‫بــەاڵم دەربـــارەی ماڵەکەی ئوسامەی‬ ‫کوڕی زەید‪ ،‬سەرچاوەکان زانیاریی وا نادەن‬ ‫بە دەستەوە کە چەندە گەورە بوە‪.‬‬ ‫بەڵگەسازیەکەی (د‪ .‬الجمیل)ـیش کە‬ ‫دەڵێت مزگەوتەکەی پێغەمبەر هەر ئەوەندە‬ ‫بوە و دیارە نەکراوە لەوە فراوانتر دروست‬ ‫بکرێت؛ بە ڕای من الوازە‪ ،‬چونکە دیارە‬ ‫دروست‌کردنی مزگەوتەکە بایەخی زیاتری‬ ‫ویستوە و هەر ئەوەندە توانراوە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ماڵەکەی ڕەملە زیاتر گۆڕەپانێک بوە و‬ ‫دەوری گیراوە‪ ،‬بۆیە زۆر گەورە بوە‪.‬‬ ‫پەراوێز‪:‬‬ ‫(‪ )١‬د‪ .‬بركات أمحد‪ ،‬حممد واليهود ـ نظرة جديدة‪.‬‬ ‫ترمجة‪ :‬حممود علي مراد‪( .‬األلف كتاب) الثاني (‪.)٢٢٣‬‬ ‫اهليئة املصرية العامة للكتاب‪ .١٩٩٦ ،‬ص‌‪.١٤٨ .‬‬ ‫(‪ )٢‬بڕوانه‪:‬‬ ‫‪Arafat, W. N., “New Light on‬‬ ‫‪the Story of Banū Qurayẓa and‬‬ ‫‪the Jews of Medina”, Journal‬‬ ‫‪of the Royal Asiatic Society of‬‬ ‫‪Great Britain & Ireland. Volume‬‬ ‫‪108, issue 2, April 1976. P. 105.‬‬ ‫(‪ )٣‬بڕوانە‪ :‬اجلميل‪ ،‬د‪ .‬حممد بن فارس‪ ،‬النيب‬ ‫صلى اهلل عليه وسلم ويهود املدينة‪ :‬دراسة حتليلية‬ ‫لعالقة الرسول بيهود املدينة ومواقف املستشرقني‬ ‫منها‪ .‬مركز امللك فيصل للبحوث والدراسات اإلسالمية‪.‬‬ ‫الطبعة األوىل‪ .٢٠٠٢ ،‬ص‪.٢٤١ .‬‬ ‫(‪ )٤‬الواقدي‪ ،‬املغازي‪ .‬حتقيق‪ :‬مارسدن جونس‪.‬‬ ‫بريوت‪ :‬دار األعلمي‪ .‬الطبعة الثالثة‪ .١٩٨٩ ،‬جـ‪،٢ .‬‬ ‫ص‌ص‪.٥١٤-٥١٢ .‬‬ ‫(‪ )٥‬الواقدي‪ ،‬املغازي‪ .‬حتقيق‪ :‬مارسدن جونس‪.‬‬ ‫بريوت‪ :‬دار األعلمي‪ .‬الطبعة الثالثة‪ .١٩٨٩ ،‬جـ‪،٢ .‬‬ ‫ص‌‪.٥١٦ .‬‬ ‫(‪ )٦‬الواقدي‪ ،‬املغازي‪ .‬حتقيق‪ :‬مارسدن جونس‪.‬‬ ‫بريوت‪ :‬دار األعلمي‪ .‬الطبعة الثالثة‪ .١٩٨٩ ،‬جـ‪،٢ .‬‬ ‫ص‌ص‪.٥١٨ .‬‬ ‫(‪ )٧‬ابن کثير‪ ،‬السرية النبوية‪ .‬حتقيق‪ :‬مصطفى‬ ‫عبد الواحد‪ .‬ب�يروت‪ :‬دار املعرفة للطباعة والنشر‬ ‫والتوزيع‪ .١٩٧٦ .‬جـ‪ ،٣ .‬ص‪.٢٣٨ .‬‬ ‫(‪ )٨‬البيهقي‪ ،‬دالئل النبوة‪ .‬حتقيق‪ :‬د‪ .‬عبد املعطي‬ ‫قلعجي‪ .‬بريوت‪ :‬دار الكتب العلمية‪ -‬دار الريان للرتاث‪.‬‬ ‫الطبعة األوىل‪ .١٩٨٨ ،‬جـ‪ ،٤ .‬ص‌ص‪.٢٣ ،٢٢ .‬‬ ‫(‪ )٩‬ابن هشام‪ ،‬السرية النبوية‪ .‬حتقيق‪ :‬مصطفى‬ ‫السقا‪ ،‬إبراهيم األبياري‪ ،‬عبد احلفيظ الشليب‪ .‬مكتبة‬ ‫ومطبعة مصطفى البابي احلليب وأوالده مبصر‪ .‬الطبعة‬ ‫الثانية‪ .١٩٥٥ ،‬جـ‪ ،٢ .‬ص‌ص‪.»« :)( :٢٤١ ،٢٤٠ .‬‬ ‫(‪ )١٠‬العسقالني‪ ،‬اب��ن حجر‪ ،‬اإلصابة يف متييز‬ ‫الصحابة‪ .‬حتقيق‪ :‬عادل أمحد عبد املوجود‪ ،‬علي‬ ‫حممد معوض‪ .‬ب�يروت‪ :‬دار الكتب العلمية‪ .‬الطبعة‬ ‫األوىل‪ ١٤١٥ ،‬هـ‪ .‬جـ ‪ ،٨‬ص‪ ،١٤٠ .‬الرتمجة رقم‬ ‫(‪( :)١١١٨٩‬رملة بنت احلارث)‪.‬‬ ‫(‪ )١١‬الكالعي االكتفاء مبا تضمنه من مغازي رسول‬ ‫اهلل ‪ -‬صلى اهلل عليه وسلم ‪ -‬والثالثة اخللفاء‪ .‬بريوت‪:‬‬ ‫دار الكتب العلمية‪ .‬الطبعة األوىل‪١٤٢٠ ،‬هـ‪ .‬جـ ‪ ،١‬ص‪.‬‬ ‫‪.٦١٨‬‬

‫‪3‬‬

‫ذمارة (‪ )2٩3‬دوشةممة ‪201٦/5/2‬‬

‫شۆڕشى سۆسياليستيى چين و ڕزگاريى ژنان‬ ‫نوسينى‪ :‬باڵوكراوه‌ى (آتش)‬ ‫وه‌رگێڕانى‪ :‬زه‌رده‌شت نوره‌دين‬ ‫دونياى ئەمڕۆ‪ ،‬تەنیا بریتی‌نیە لەو‬ ‫جەنگانەی کــە لــە زه‌وى و ئاسمان‬ ‫و دەریـــاوە مــرۆڤ قـه‌اڵچــۆ ده‌كـــه‌ن و‬ ‫ژیانیان نائەمن و ناسه‌قامگيردەکەن‪.‬‬ ‫نیوەی کۆ ی مرۆڤەکان تەنانەت لەکاتی‬ ‫نەبوونی جەنگیشدا هەر لە جەنگدان‪.‬‬ ‫ئەو توندوتیژییەی کە ژنان لە جیهانی‬ ‫هاوچەرخدا ئەزموونی دەکەن بێ‌وێنە و‬ ‫بێ‌پێشينه‌یە‪ .‬بەاڵم لە سەردەمانێکی زۆر‬ ‫لەمەوپێش نا‪ ،‬بە سەدان ملیۆن ئافره‌ت‬ ‫لە توندوتیژيی جەستەیی و سایکۆلۆژی‬ ‫کە لەالیەن حکومەت(ده‌وڵه‌ت)‪ ،‬پیاو‪،‬‬ ‫خێزان‪ ،‬تایەفە و دینەوە بەرامبەریان‬ ‫دەکــــرا‪ ،‬ڕزگ ــاری ــان بــوو و گورزێکی‬ ‫گه‌وره‌يان لە نایەکسانيی کۆمەاڵیەتی‪،‬‬ ‫دا‪ .‬لە چینی سۆسیالیستیدا‪ ،‬لە ساڵی‬ ‫‪١٩٤٩‬ــــەوە تا ساڵی ‪ ،١٩٧٦‬شۆڕشی‬ ‫سۆسیالیستيی چــیــن‪ ،‬کــە چــارەکــە‬ ‫سەدەیەک لە دژی حکومەتی محەلی‪،‬‬ ‫شــەڕی ناوخۆيى و نــاوچــەیــی‪ ،‬ســاالر‬ ‫و ســه‌ركــرد‌ه جەنگییەکان و هێزە‬ ‫ئیمپریالیستییەکانی يابان و ئەمەریکا‬ ‫خەباتیکرد و سەرکەوتنی بەدەستهێنا‪،‬‬ ‫شۆڕشێکی ژنانەش بــوو‪ .‬لەبەرئەوەی‬ ‫یەکێک لە ئامانجە گرنگەکانی شۆڕش‬ ‫لەناوبردنی سیستەمی باوکساالری بوو‪.‬‬ ‫حیزبی کۆمۆنیستی چین کۆت‌وبەندبوونی‬ ‫ژنانی لە سیستەمی باوکساالری لە چینی‬ ‫کۆندا بەم شێوەي ‌ه ده‌ربڕيبوو‪ ،‬چوار‬ ‫دەسەاڵت ئافرەتانی کۆت‌وبەند کردووە؛‬ ‫دەســەاڵتــی ده‌وڵــه‌ت‪ ،‬دەســەاڵتــی دین‪،‬‬ ‫دەسەاڵتی باوک‪ ،‬دەسەاڵتی خێزان‪.‬‬ ‫ئــەخــاق و دیــنــی کۆنفۆشیۆسی‬ ‫شەرعیەتی بەم چوار دەسەاڵتە دابوو و‬ ‫پاساوی دەدا‪ .‬کەواتە ئازادی و ڕزگاريی‬ ‫ژنان بەبێ خەباتی يه‌كالكه‌ره‌وه‌(ڕاديكاڵ)‬ ‫و بـــەردەوام لە دژی دیــن و ئەخالقی‬ ‫کۆنفۆشیۆسی شتێكى مومکین نەبوو‪.‬‬ ‫حیزبی کۆمۆنیستی چین بەباشی‬ ‫لەم ڕاستییە تێگەشت و لە دژی دین‬ ‫وەک پاڵپشت و پێگەیەکی گرنگی‬ ‫چینی چەوسێنەر و دەوڵــەتــی حاکم‬ ‫خەباتیکرد‪ .‬بەدرێژایی شۆڕشی چین‬ ‫لە ساڵی ‪١٩٢٧‬ــــەوە کە لە شێوەی‬ ‫جەنگی درێژخایەنی کۆمەاڵنی خەڵک‬ ‫و بەڕێبەرایەتيی حیزبی کۆمۆنیستی‬ ‫چین و ســوپــای ســور لــە گوندەکانی‬ ‫چین‌دا بەردەوام بوو‪ .‬گرنگييه‌كى زۆر بە‬ ‫بەرزکردنەوەی هۆشیاريی جوتیارەکان لە‬ ‫بواری ئازادی و ڕزگاريی ژنان و هەروەها‬ ‫کۆنەپه‌رستيى بيروباوه‌ڕى دينى دەدرا‪.‬‬ ‫ئەم خەباتە بەتایبەتی لە دەیەی ‪ ١٩٣٠‬لە‬ ‫ناوچە گوندییە ئازادکراوەکاندا و هەروەها‬ ‫لە ڕەوتــی خەبات دژی فیۆدالیزمدا‬ ‫ڕۆڵێکی گرنگی لــە بەرەوپێشبردنی‬ ‫بــزووتــنــەوەی شۆڕشگێڕی و ڕزگاريی‬ ‫ژناندا بینی‪ .‬خەبات بۆ ڕزگاريی ژنان‬ ‫بەبێ خەبات لە دژی دین‪ ،‬باوک و خێزان‬ ‫دەرەنجامی نەدەبوو‪ .‬لەبەرئەوەی دین و‬ ‫باوک و خێزان بەشگەلێکی گرنگ بوون‬ ‫لە به‌هه‌ره‌مىكردن و (بەچینایەتیکردن)‬ ‫ـی کۆمەڵگا و درێــژەدان بە سیستەمی‬ ‫حاکم و بــااڵده‌ســت‪ .‬ماوتسی تۆنگ‪،‬‬ ‫ڕێـــبـــەری شـــۆڕشـــی چــیــن بــەبــاشــی‬ ‫لــەم ڕاستيي ‌ه تێگەشتبوو‪ .‬ئــەو هەر‬ ‫لەسەرەتاوە شۆڕشی چینی لەسەر ئەو‬ ‫بنەڕەتە بنیاتنا کە نابێت لەبەرامبەر‬ ‫بیرکردنەوەی دواکەوتوو و کۆنه‌پارێزانەی‬ ‫کۆمەاڵنی خەڵکدا بە چۆکدا بێن بەڵکو‬ ‫ڕزگــاريــی کۆمەاڵنی خەڵک پێویستی‬ ‫بەوەیە کە لە بیرکردنەوەی کۆنەپارێز و‬ ‫تەقلیدی بدرێت‪ .‬ئەم کارە بەهێواشی و‬ ‫لەسەرخۆ نەڕۆيشتەپێش‪ .‬ئەو گوندییانەی‬ ‫کــە يــاســاى جــيــابــوونــه‌وه‌(تــەاڵق) و‬ ‫دابەشکردنی موڵکانەی زه‌ويــيــان بە‬ ‫دژی دینی کۆنفۆشیۆسی دەزانـــی و‬ ‫بەپێچەوانەی بەرژەوەنديی چینایەتيی‬ ‫خۆیانەوە لە دژی حیزب کاریان دەکرد و‬

‫ژنان لە سەردەمی شۆڕشی کەلتوری چین‬

‫تەنانەت زۆرێک لە کادرە حیزبییەکانیان‬ ‫کــوشــت‪ .‬تەنیا لــەبــەرئــەوەی کــە ئەم‬ ‫کۆمەڵە خەڵکانە دەچەوسێنەوە‪ ،‬حیزب‬ ‫پاشەکشەی نەکرد و سەری بۆ هزری‬ ‫کۆنەپارێزيیان نەوی نەکرد‪.‬‬ ‫لە بــزووتــنــەوەی چەپی [ناوچه‌كه‌]‬ ‫و ئێراندا تێگەشتنێکی باو و شه‌عبى‬ ‫هەیە کە پێی‌وایە شۆڕشی دژەفیوداڵی‬ ‫تەنیا لە دژی موڵکداريی ده‌ره‌به‌گايه‌تى‬ ‫و فیوداڵییە‪ .‬لەکاتێکدا فیوداڵیزم‬ ‫سیستەمێکی ئـــابـــوری‪ ،‬ســیــاســی‪،‬‬ ‫کۆمەاڵیەتی‪ ،‬کەلتوری و ئایدۆلۆژییە و‬ ‫باوکساالری و دین پێکهێنەری سەرەکیین‪.‬‬ ‫باوەڕێکی تری شه‌عبى ئەوەیە کە پێی‌وایە‬ ‫شۆڕشی چین بە ڕێبەرایەتيی ماوتسی‬ ‫تۆنگ <<شۆڕشێکی جوتیاری>> بوو‪.‬‬ ‫بــەاڵم بەرنامەی حیزبی کۆمۆنیستی‬ ‫چین‪ ،‬جێگیرکردنی سۆسیالیزم بوو بۆ‬ ‫گەیشتن بەو ئامانجە كه دەبوو لەڕێگەی‬ ‫شۆڕش[ێك]ـی دیموکراسييانه‌ى نوێوە‬ ‫سیستەمی فیوداڵی لەناوببات‪ .‬خەباتی‬ ‫حــیــزبــی کۆمۆنیستی چــیــن لـــەدژی‬ ‫سیستەمی فیوداڵی و بــاوکــســاالری‪،‬‬ ‫دەسکەوتی گــەورەی سەرسوڕهێنەری‬ ‫هەبوو کە شۆڕشی بۆرژوازی بەدرێژایی‬ ‫خەباتی سێ‌سەت ساڵەی خــۆی نه‌ك‬

‫بڕگەی زۆر گرنگی لە سیستەمی فیۆداڵی‬ ‫وەرگــرت و بەدەستکارییەوە تێکەڵ بە‬ ‫سیستەمی سەرمایەداريی کــرد؛ واتە‬ ‫دین و باوکساالری‪ .‬عیدامکردن(اعدام)‬ ‫ـی ژنێک بەناوی «ئۆلیمپ دوگۆژ» لە‬ ‫ڕێگەی دادگــای شۆڕشی فەڕەنسییەوە‬ ‫بە تاوانی ناڕەزايی‌دەربڕین لەدژی یاسای‬ ‫نایەکسانيی پیاو و ژن نمونەیەکی‬ ‫سيمبوڵيي ‌ه بۆ ئەم مه‌سه‌له‌يه‌‪ .‬بەاڵم‬ ‫بەو پێیەی شۆڕشی چین بە ئامانجی‬ ‫جێگیرکردنی سۆسیالیزم و خەبات بۆ‬ ‫جێگیرکردنی کۆمۆنیزم لە سەرانسەری‬ ‫جیهاندا هەنگاوی دەنا‪ ،‬بۆي ‌ه ناچاربوو‬ ‫کە لە خەبات دژی فیوداڵیزمدا‪ ،‬وەها‬ ‫بەتوندی زه‌وييه‌كان بکێڵن کە ده‌رگاکان‬ ‫بــەڕووی سۆسیالیزمدا وااڵ بێت‪ .‬ئەم‬ ‫شۆڕشە لە بــواری خەباتی دژی دیندا‬ ‫نەیدەتوانی وەک شۆڕشە بۆرژوازییەکانی‬ ‫سەدەی هەژدەی ئەوروپا (وەک شۆڕشی‬ ‫فەرەنسا) خۆی کورتبکاتەوە بۆ خەبات‬ ‫دژی کەنیسە‪ ،‬بەڵکو دەبوو خەبات لە‬ ‫دژی بیرکردنەوەی ئاینيی کۆمەاڵنی‬ ‫خەڵکیش بکات و ئــەو بیرکردنەوانە‬ ‫بــگــۆڕێــت بــۆ بــیــرکــردنــەوەی نــوێ‪.‬‬ ‫لەبەرئەوەی بیرکردنەوەی ئاینی لەناو‬ ‫کرێکاران و جوتیاراندا دەبــووە هۆی‬

‫شـــۆڕش) تەنیا لــە ڕیشەکێشکردنی‬ ‫خاوەندارێتيی فیودالیدا کورتنەکرایەوە‬ ‫بەڵکو هاوکات بنەڕەتێکی تری فیوداڵیزم‬ ‫کە باوکساالری بوو کەوتە بەر هێرش‪.‬‬ ‫بۆ نمونە؛ زه‌وى لەنێوان جوتیاری فەقیر‬ ‫و بێ‌ئەرزدا بەیەکسانی لەنێوان پیاو و‬ ‫ژنــدا دابەشبوو‪ .‬بەشێک لەبەرنامەی‬ ‫دژەفـــیـــوداڵـــی‪ ،‬ڕاگــەیــانــدنــی يــاســای‬ ‫هاوسەرگیری بــوو لــەالیــەن دەوڵەتی‬ ‫شۆڕشگێڕییەوە لــە ناوچەکانی ژێر‬ ‫دەستی شۆڕشدا‪ .‬ئەم ياسايه بە ياسای‬ ‫تەاڵق بەناوبانگ بوو‪ .‬لەبەرئەوەی بەدوای‬ ‫ئەو ياسايەدا‪ ،‬ژمارەیەکی زۆر لەو ژنانەی‬ ‫کە بە زۆر درابوون بە شوو‪ ،‬یان بە هۆی‬ ‫ئابوريیەوە پاشكۆى مێرد بوون‪ ،‬هەم‬ ‫پارچه‌زه‌ويیان وەرگرت و هەم تەاڵقيش‪.‬‬ ‫ماوتسی تۆنگ لە وتارێکدا بەناوی‬ ‫<<ڕاپــۆرتــێــک لــەبــارەی بزووتنەوەی‬ ‫جوتیاری هــۆنــان>>(‪ )١٩٢٧‬ئامانجی‬ ‫دەستبەجێی خــەبــات لــە گوندەکانی‬ ‫چیندا(کە نــاوچــەی بەرەوپێشبردنی‬ ‫جەنگی درێژخایەنی کۆمەاڵنی خەڵک‬ ‫لە دژی حکومەتی کۆنە و ئیمپریالیستە‬ ‫پاڵپشتەکانی و زۆرێک لە دانیشتوانی‬ ‫چین لەو ناوچەدا نیشتەجێ بووبوون)‬ ‫بــە خــەبــات لــە دژی چــوار دەســەاڵت‬

‫پرۆلیتاریا‪ ،‬بــەبــێ ڕیشەکێشکردنی‬ ‫سیستەمی باوکساالری و پیاوساالری‬ ‫مومکین نەبوو و لەڕاستیدا تەرجومەی‬ ‫پراکتیکی ئەو واقیعە بوو کە پرۆلیتاریا‬ ‫تەنیا کاتێک دەتوانێت خۆی ڕزگــار و‬ ‫ئازاد بکات کە بۆ ڕزگاريی مرۆڤایەتی‪،‬‬ ‫دژ بــە هــەمــوو جــۆرەکــانــی ســتــەم و‬ ‫چەوساندنەوە خەبات‌بکات و هەموان بە‬ ‫ئاقارى کۆمەڵگای کۆمۆنیستيدا ببات‪.‬‬ ‫لــە کــــاردانــــەوە بــەرامــبــەر ياسا‬ ‫شۆڕشگێڕییەکانی ناوچە ئازادکراوەکان‪،‬‬ ‫حکومەتی چیان کایچک (دەوڵــەتــی‬ ‫کۆنەپارێزی دانراوى ئیمپریالیستەکان)‬ ‫پڕوپاگەندەی دژەکۆمۆنیستيی گەورەی‬ ‫بەڕێخست‪ .‬ڕادیۆکانیان دایمە بانگەشەی‬ ‫ئـــەوەیـــان دەکــــرد کــە لــە هــەرکــوێــدا‬ ‫دەســەاڵتــیــان بــەدەســت هێنابێت ئەوا‬ ‫کۆلێکتیڤیزە(ئيشتيراكى)‬ ‫ژنــانــیــان‬ ‫کــردووە و ئەخالقی خێزان و تایەفە و‬ ‫نەتەوەیان پێشێلکردووە‪ .‬حکومەتی‬ ‫«چیان کایچک» هاوکات لەگەڵ شەڕ لە‬ ‫دژی ناوچە ئازادکراوەکان و حکومەتی‬ ‫شورایی‪ ،‬شەڕێکی بەناوی <<بزوتنەوەی‬ ‫ژیانی نوێ>> بەڕێخست کە ئامانجی‬ ‫گەڕانەوەی ئەخالقی کۆنفۆشیۆسی بوو‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪١٩٤٣‬دا ماوتسی تۆنگ لە‬

‫باوەڕێکی تری شه‌عبى ئەوەیە کە پێی‌وایە شۆڕشی چین بە ڕێبەرایەتيی‬ ‫ماوتسی تۆنگ «شۆڕشێکی جوتیاری» بوو‪ .‬بەاڵم بەرنامەی حیزبی‬ ‫کۆمۆنیستی چین‪ ،‬جێگیرکردنی سۆسیالیزم بوو بۆ گەیشتن بەو ئامانجە‬ ‫كه دەبوو لەڕێگەی شۆڕش[ێك]ـی دیموکراسييانه‌ى نوێوە سیستەمی‬ ‫فیوداڵی لەناوببات‬ ‫بــەدەســتــی نەهێنابوو(به‌ڵكو شانى‬ ‫نه‌ده‌دا ل ‌ه شانيشى)‪ .‬بۆنمونە شۆڕشی‬ ‫بۆرژوازيی ئەوروپا‪ ،‬پاش ئەوەی چینی‬ ‫بۆرژوا دەسەاڵتی سیاسيی بەدەستهێنا‬ ‫و بۆ پتەوکردنی ئەم دەسەاڵتە‪ ،‬دوو‬

‫پەیوەنديی کۆمەاڵیەتيی چەوسێنەرەوە‬ ‫و لە هــەمــووی گرنگتر دەبـــووە هۆی‬ ‫چەوساندنەوەی ژن‪.‬‬ ‫لە شۆڕشی چیندا‪ ،‬لە کاتی شۆڕش‬ ‫لە موڵکدا (کە بەشێک بوو لە بەرنامەی‬

‫نـــاودەبـــات‪ :‬خــەبــات دژی دەســەاڵتــی‬ ‫سیاسی‪ ،‬خەبات دژی دەسەاڵتی تایفە‪،‬‬ ‫خەبات دژی دەسەاڵتی دینی‪ ،‬خەباتی‬ ‫ژنـــان دژی دەســەاڵتــی مــێــرد‪ .‬ب ـه‌الى‬ ‫حیزبی کۆمۆنیستی چینه‌و‌ه ڕزگاربوونی‬

‫مرۆڤایەتی>> بەاڵم ئازاديی هاوسەرگیری‬ ‫کاتێک گرەنتی دەبێت کە ژن و پیاو‬ ‫هەردوکیان ئازاديی سیاسی و ئابوريیان‬ ‫بەدەستهێنابێت‪ .‬شۆڕشی سۆسیالیستی‬ ‫لەڕێگەی بەرنامەکەی خۆیەوە ژنانی‬ ‫فێردەکرد کە نەک تەنیا بەبێ خوا بەڵکو‬ ‫بەبێ پیاویش [بتوانن] بژین‪.‬‬ ‫لە ساڵی ‪١٩٥٠‬دا واتە چەند مانگێك‬ ‫دوای سەرکەوتنی شۆڕش و جێگیربوونی‬ ‫دەوڵەتی کۆماریی کۆمەاڵنی خەڵکی‬ ‫چین بەڕێبەرایەتيی حیزبی کۆمۆنیستی‬ ‫چین‪ ،‬دوو ياسا پێکەوە ڕاگەيه‌نرا‪.‬‬ ‫ياسای چاكسازيى زه‌وى و موڵک و‪،‬‬ ‫ياسای هاوسەرگیری‪ .‬بەتایبەتی ژنانی‬ ‫گونديی چین بەخێرایی لــە گرنگی‬ ‫ڕاگەیاندنی هاوکات و پێکەوەپه‌يوه‌ستى‬ ‫ئەو دوو ياسايە تێگەشتن‪ .‬لەڕاستیدا‬ ‫ئــەم دوو ياسايە بــەدرێــژايــی خەباتی‬ ‫درێژخایەنی کۆمەاڵنی خەڵک لە ناوچە‬ ‫ئــازادکــراوەکــانــدا و لــەژێــر دەســەاڵتــی‬ ‫حکومەتە شوراییەکاندا جێبەجێ‌دەکرا‪.‬‬ ‫بــەاڵم ئیدی بووبوونە ياسای واڵت‪.‬‬ ‫بەگوێرەی ياسای چاكسازيى زه‌وى و‬ ‫مۆڵک‪ ،‬پارچه‌زه‌وى بەسەر خێزانەکاندا‬ ‫دابەشنەدەکرا بەڵکو بەسەر تاکەکاندا‬ ‫دابەشدەکرا‪ .‬واتە بەسەر ژن و پیاودا‬ ‫و لەسەر هەرکەس بەجیا تاپۆ دەکرا‪.‬‬ ‫ياسای هاوسەرگیری‪ ،‬تەاڵقی زۆر ئاسان‬ ‫و خۆشکرد‪ .‬ژنانی گوند بەخۆشحاڵیەوە‬ ‫دەیانوت پاش وەرگرتنی تاپۆی زه‌وى‬ ‫ئەوا داوای تەاڵق دەکەم بۆ ئەوەی ئیدی‬ ‫لە ژێر ستەمی مێرددا نەبم‪.‬‬ ‫پـــاش کــۆتــایــيــهــاتــنــی دەوڵـــەتـــی‬ ‫سۆسیالیستی لــە چین (‪ )١٩٧٦‬و‬ ‫جێگیربوونی بوونی سود لە کارگێڕيیدا‪،‬‬ ‫ژنان جارێکی تر ئاوا بوون و تەنانەت‬ ‫شێوازى ناشيرينترى چەوساندنەوەی‬ ‫ژنان دووبارە سەریهەڵدایەوە‪ .‬گەڕانەوەی‬ ‫سەرمایەداری لە چیندا بووە هۆی ئەوەی‬ ‫کە شۆڕشی مەزنی سۆسیالیستی و‬ ‫دەستکەوتە گرنگەکانی‪ ،‬بەدەستی‬ ‫بــۆرژوازيــی نێودەوڵەتی و ڕەوتەکانی‬ ‫وردەبۆرژوای کورتبین له‌ناوبچێت‪.‬‬

‫ڕاپۆرتێکدا کە ئاراستەی کۆنگرەی‬ ‫نیشتمانيی حکومەتە شوراییەکان کرد‪،‬‬ ‫ئەوەی ڕاگەیاند كه هەرچەندە سیستەمی ‪‌: http://cpimlm.com/‬س ـه‌رچــاوه‬ ‫‪showfile.php?cId=1003&tb=za‬‬ ‫نوێی هــاوســەرگــیــری <<یەکێکە لە‬ ‫‪nan&Id=147&pgn=1‬‬ ‫گەورەترین دەستکەوتەکانی مێژووی‬

‫ذمارة (‪ )2٩3‬دوشةممة ‪201٦/5/2‬‬

‫‪4‬‬

‫دیاردەی شەخسپەرستی سەلەفییەکان لە کۆنەوە تا ئێستا‬ ‫محەمەد هەریری‬ ‫بەشی یەکەم‬ ‫من تێناگەم ئەو جەماعەتەی لە هەموو‬ ‫خەڵك زیاتر گوایە بایەخ بە فەرموودەی‬ ‫پێغەمبەر دەدەن‪ ،‬لە هەموویان زیاتر‬ ‫کــاری پێ ناکەن‪ ،‬ئــەوەی سەلەفیش‬ ‫نەبێت و ئەهلی حەدیسیش نەبێت‬ ‫سەدان جار گوێی لە سەلەفییەکان و‬ ‫حەدیسییەکان بووە کە ئەو حەدیسە‬ ‫دەڵێن‪[ :‬إیاكم والغلو‪ ،‬فإنما أهلك من‬ ‫كان قبلكم الغلو] ئاگادارتان دەکەمەوە‬

‫کوڕی حەنبەل بێت کافرە!‬ ‫أن اإلمام أحمد به یعرف المسلم من‬ ‫الزندیق‪ ،‬مناقب أحمد (‪ )597‬ئیمام‬ ‫ئەحمەدی کوڕی حەنبەل موسڵمان و‬ ‫زەندیقی پێ دەناسرێتەوە!!‬ ‫ئەوە دوو زیادەڕەوەییەی سەرەوە‬ ‫لە ئیمام ئەحمەد‪ ،‬دەبێتە بنەمایەک بۆ‬ ‫هەموو ئیمام و شێخە سەلەفییەکان لە‬ ‫ئیبن تەیمیە و بەربەهاری و محەمەدی‬ ‫کوڕی عبدولوەهاب و ئیبن باز و ئیبن‬ ‫عسیمین و ئەلئەلبانی تا دەگاتە شێخ‬ ‫رەبیع ئەلمەدخەلی‪ ،‬ولەویشەوە دەگاتە‬ ‫شێخ ئەبو لحق عەبدول لەتیفی سەلەفی‬ ‫مەدخەلی! ئەوانە هەمووی دەبنە پێوەر‬ ‫بۆ جیاکردنەوەی کافر وئیسالم و ئەهلی‬ ‫سونە و ئەهلی بیدعە!‬ ‫کار بەوە دەگات خودی خوا بە خۆی‬ ‫هەموو ساڵێك زیارەتی قەبری ئیمام‬ ‫ئەحمەدی کوڕی حەنبەل دەکات! وأن‬ ‫الله عز وجل یزوره فی قبره كل عام‪،‬‬ ‫[‪ ]6‬مناقب أحمد (‪.)550‬‬ ‫ابن کثير له البدایە و النهایە ‪323/12‬‬

‫عەلی مستەفا‬

‫ئەحمەدی کوڕی حەنبەل‬

‫دکتۆر عەبدوللەتیف‪ ،‬رێبەری سەلەفیەکانی کوردستان‬

‫لە زیــادەڕەوی‪ ،‬چونکە ئەوانەی پێش‬ ‫ئێوە بەو زیادەڕەوییە لە سێخەکانیان‬ ‫لەناوچوون‪ ].‬رواه النسائی‪.‬‬ ‫ئەو سەلەفیانە ئەو زیادەڕەوییە تەنها‬ ‫دەدەنە پاڵ ڕافیزەکان و سۆفییەکان‪،‬‬ ‫کە ڕاستە ئەو دوو ئاڕاستەیە زیادەڕۆیی‬ ‫زۆریان تێدایە‪ ،‬بەاڵم کێشەکە ئەوەیە‬ ‫چــاوپــۆشــی دەکـــەن لــە زیــــادەڕەوی‬ ‫خۆیان وەك سەلەفی لە پیاوە ناودار‬ ‫و شێخەکانیان‪ .‬کەچی خۆشیان زۆر‬ ‫خراپ لەو زیادەڕەوییە تێوەگاڵون‪.‬‬ ‫ئەو زیادەڕەوییە بە ڕوونترین شێوە‬ ‫لە کەسی ئەحمەدی کوڕی حەنبەلدا‬ ‫دەردەکەوێت‪ ،‬دەتوانین بڵێین مێژووی‬ ‫زیــادەڕەوی سەلەفییەت لە ئەحمەدی‬ ‫کوڕی حەنبەلەوە دەستپێدەکات‪ ،‬تۆ‬ ‫وەرە ژیان و ئاستی زانستیی کوڕی‬ ‫حەنبەل بخوێنەوە‪ ،‬ببینە چۆن سەدەها‬ ‫ئەفسانەیان لەدەوریدا دروستکردوە‪،‬‬ ‫کە زۆر لە ئەفسانەکانی شیعە لە‬ ‫ئیمامەکانیان و سۆفییەکان لە‬ ‫شێخەکانیان خراپتر نەبێت باشتر نییە‪.‬‬ ‫بۆ نموونە‪ :‬دەڵێن‪( :‬من أبغض أمحد‬ ‫بن حنبل فهو كافر‪ .‬طبقات احلنابلة‬ ‫(‪ )13/1‬ئەوەی ڕقی لە ئەحمەدی‬

‫پۆستی پشتیوانانی مەال عەبدوللەتیف‬

‫ئەم هەمو خۆ بە‬ ‫پێغەمبەر چواندن و‬ ‫تەكفیرە تاكو كەی؟‬

‫دەڵێت‪( :‬ويف صفر سنة ‪ 542‬رأی رجل‬ ‫يف املنام قائ ًال يقول له‪ :‬من زار أمحد بن‬ ‫خاص وال‬ ‫حنبل غفر له‪ .‬قال‪ :‬فلم يبق ٌ‬ ‫عا ٌم إال زاره‪ ،‬وعقدت یومئذ ثم جملسا‪ً،‬‬ ‫فاجتمع فيه ٌ‬ ‫ألوف من الناس)!! [ لە‬ ‫ساڵی ‪ ٥٤٢‬پیاوێك لە خەونیدا یەکێك‬ ‫پێی گووت‪ :‬ئەوەی زیارەتی ئەحمەدی‬ ‫کوڕی حەنبەل بکات خودا لێی خۆش‬ ‫دەبــێــت‪ ،‬کــەســی تــایــبــەت و گشتی‬ ‫نەما زیارەتی نەکات‪ ،‬لەو ڕۆژە لەوێ‬ ‫کۆبوونەوەیەك بەسترا‪ ،‬هەزاران کەس‬ ‫ئامادەی بوون]‪.‬‬ ‫حەنبەلیەك لە خەوندا پرسیاری‬ ‫لە ئەحمەدی کوڕی حەنبەل و یەحیا‬ ‫بن معینی کــرد‪ ،‬وەاڵمیان داوە‪ :‬کە‬ ‫ســەردانــی خــوایــان کــرد و سفرە و‬ ‫خوانیان بۆ ڕازاندۆتەو!‬ ‫وأن أحد الحنابلە سأل فی المنام عن‬ ‫أحمد بن حنبل ویحیی بن معین‪ ،‬فأجابه‬ ‫المسئول‪ :‬بأنهما قد زارا رب العالمین‬ ‫ووضعت لهما الموائد‪ ،‬مناقب أحمد‬ ‫(‪ )562‬وەك سەردانی سەرۆکەکان‬ ‫بۆالی یەکتر!‬ ‫هەر لە مەناقبی ئەحمەدی کوڕی‬ ‫حەنبەلدا؛ حەنبەلیەکی سەلەفی تر‬ ‫خوای لە خەودا دیوە‪ ،‬خوا پێی گووتوە‪:‬‬ ‫ئــەوەی پێچەوانەی ئەحمەدی کوڕی‬ ‫حەنبەلی جواڵیەوە ئەشکەنجەدەدرێت!‬ ‫(وأن أحد احلنابله رأی اهلل فی املنام‬ ‫فقال له اهلل‪ :‬من خالف أمحد بن حنبل‬ ‫عذب)‪ ،‬مناقب أحمد (‪.)563‬‬ ‫دەڵێن قەبرەکەی لە نێو چوار قەبری‬ ‫تردایە کە هەموو بەاڵ و کارەساتێک لە‬ ‫بەغدا دوور دەخەنەوە!‬ ‫و تەبەروكکردن بە قەبری ئەو‬ ‫شەرعیە! کەچی شەو وڕۆژ بە خەڵکی‬ ‫تر دەڵێن قبوری و قەبرپەرست!‬ ‫وأن قبره مــن چمن أربــعــە قبور‬ ‫یدفعون عن بغداد جمیع البالیا‪ ،‬مناقب‬ ‫أحمد (‪.)189‬‬ ‫وأن التبرك بقبر أحمد مشروع‪،‬‬ ‫مناقب أحمد (‪.)191‬‬ ‫لەوەش خراپتر و كۆمیدی تر دەڵێن‬ ‫کە دوو فریشتەکەی مونکەر ونەکیر لە‬ ‫قەبردا پرسیاری (من ربك؟) یان لە‬

‫مێژووی زیادەڕەوی سەلەفییەت لە ئەحمەدی کوڕی حەنبەلەوە دەستپێدەکات‪،‬‬ ‫تۆ وەرە ژیان و ئاستی زانستیی کوڕی حەنبەل بخوێنەوە‪ ،‬ببینە چۆن سەدەها‬ ‫ئەفسانەیان لەدەوریدا دروستکردوە‪ ،‬کە زۆر لە ئەفسانەکانی شیعە لە‬ ‫ئیمامەکانیان و سۆفییەکان لە شێخەکانیان خراپتر نەبێت باشتر نییە‬

‫ئەحمەدی کوڕی حەنبەل کرد‪ ،‬پێیانی‬ ‫گــووت‪ :‬بە من دەگوترێت‪ :‬من ربك‪،‬‬ ‫کێ خواتە؟ ئەوانیش داوای لێبوردنیان‬ ‫کــرد! یانی پێیانی گوتوە ئیحترامی‬ ‫خۆتان بگرن!‬ ‫وأنه غضب علی منكر ونكیر لما سأله‬ ‫فی القبر وقال لهما‪ :‬لمثلی یقال‪ :‬من‬ ‫ربك؟!! فاعتژرا له!![‪ ،]10‬مناقب أحمد‬ ‫(‪.)549‬‬ ‫هەر کتێبی مناقب اإلمــام أحمد ی‬ ‫ابن الجوزی الحنبلی دا ڕیوایەتێکی زۆر‬ ‫سەیر و پڕ موبالەغات هاتوە‪ ،‬لە الپەڕە‬ ‫‪:454‬‬ ‫[ئــەبــوبــەکــر کـــوڕی مــەکــارم‪ ،‬کە‬ ‫دیــارە شێخێکی ساڵحی ‪-‬جەماعەت‬ ‫بــوە‪ -‬ساڵێك بارانی زۆر هــات و لە‬ ‫خەومدا وەك عادەتمە سەردانی قەبری‬ ‫ئەحمەدی کوڕی حەنبەلم کرد‪ ،‬دیتم‬ ‫قەبرەکەی زۆر تەنک بــوە‪ ،‬خەریکە‬ ‫بــە زەویـــەکـــەوە یــەکــســان دەبــێــت‪،‬‬ ‫گووتم لەوانەیە بە کاریگەری بارانەوە‬ ‫قەبرەکەی وای لێهاتبێت‪ .‬کەچی گوێم‬ ‫لێبوو لە قەبرەکەیەوە گووتی‪ :‬نەخێر‪،‬‬ ‫ئەوە لەبەر هەیبەتی حەقەوەیە‪ ،‬چونکە‬ ‫خــودای سوبحانە وتەعاال سەردانی‬ ‫کردم! پرسیارم لێکرد دەربارەی نهێنی‬ ‫زیــارەتــی من هەموو ساڵێك‪ ،‬خوای‬ ‫پــەروەردگــار گووتی‪ :‬ئەی ئەحمەد!‬ ‫چونکە تۆ گووتەکانی منت [قورئان]‬ ‫سەرخست‪ ،‬ئێستا باڵودەبێتەوە و‬ ‫دەخوێندرێتەوە لە میحرابەکان‪ ،‬یەکسەر‬ ‫قەبرەکەیم ماچ کرد‪ ،‬و گووتم‪ :‬گەورەم‬ ‫نهێنی چییە کە هیچ قەبرێك ماچ‬ ‫ناکرێت‪ ،‬جگە لە هی تۆ؟ گووتی‪ :‬کوڕم‬ ‫ئەوە لە کەرامەتی مندا نییە‪ ،‬بـــەڵکو‬ ‫ئــەوە کەرامەتی پێغەمبەر [د‪.‬خ]ە‪،‬‬ ‫چونکە چەند تاڵە موێکی ئەوم الیە!‬ ‫ئــەوەی خۆشی دەوێــم با لە ڕەمــەزان‬ ‫سەردانم بکات! دوو جار دووبــارەی‬ ‫کــردەوە!] ئەوە و سەدەها ڕیوایات و‬ ‫گێڕانەوەی تری پڕ لە زیادەڕەوی‪.‬‬ ‫ئـــەو جـــۆرە ئــەدەبــیــات و قسە‬ ‫سەلەفیانەیە ئەمڕۆ دەیەها شێخی‬ ‫سەلەفی دروستکردوە لە نێو واڵتانی‬ ‫ئیسالمیدا‪ ،‬کە جــەمــاوەری هــەژار و‬ ‫ساویلکەی سەلەفییەکان فریودەدەن‬ ‫لەسەر حیسابی خۆ پیرۆزکردنیان‪،‬‬ ‫لە ڕێی ملسوڕاندنی مانای قورئان و‬ ‫حەدیس و قسەی پێشینان بۆ سەخسی‬ ‫خــۆیــان‪ .‬مــن زگــم بــەو جــەمــاوەرە‬ ‫هەژارە دەسووتێت‪ ،‬کە هەژاری مادی‬ ‫و مەعنەویشن! ڕقم لێیان نابێتەوە‬ ‫ســەرەڕای دەمشڕیان و گەمژەییان و‬ ‫شەڕانگێژیان‪ ،‬بەڵکوو تەنها ڕقم لە‬ ‫سەرانیانە و بۆیە من ئەگەر کارێکم بە‬ ‫چەواشەکاران بێت‪ ،‬کارم بەو جەماوەرە‬ ‫هەژارە و فریوخواردوە نییە‪ ،‬بەڵکو بە‬ ‫سەرانی فریودەریانە!‬

‫ێ مەال عەبدولەتیف بۆ ئەوەی‬ ‫هەر دوێن ‌‬ ‫تۆمەتی ئابڕوچونەكان لــە خــۆی دور‬ ‫بخاتەوە خۆی چوان ‌د بە عایشە كە تۆمەتی‬ ‫بۆ هەڵبەستراوە و هەمو ئەوانەی كە باسی‬ ‫دەكــەن و لەسەری دەنوسن بە دژایەتی‬ ‫كردنی ئیسالم تۆمەتبار كــرد‪ .‬ئەمڕۆش‬ ‫رێبەرێكی دیكەی بزوتنەوەی ئیسالمی‪،‬‬ ‫بەڕێز كامیل مەحمود لە ئەكاونتی خۆی‪،‬‬ ‫ێ مەالكەی مزگەوتەكانی هەولێر‬ ‫وەالنانی س ‌‬ ‫دەچوێنی بە شاربەدەركردنی پێغەمبەر لوت‬ ‫ێ‬ ‫و وەزارەتی ئەوقاف و حكومەت دەچوێن ‌‬ ‫بە دوژمنانی لوت‪ ،‬كە قەومەكەی بون‪.‬‬ ‫ئەمە پرسیارێكی زۆر سادەیە كە ئایا‬ ‫خۆچواندن بە پێغەمبەر لوت و وەزارەتی‬ ‫ئەوقافیش بە خزمەكانی و دوژمنەكانی‬ ‫یانی چی؟ وەاڵمەكەی زۆر رونــە‪ ،‬ئەمە‬ ‫بێجگە لــەوەی تەكفیرە كە زۆربــەی جار‬ ‫پــەنــای پــێــبــراوە بــۆ كەیسی لەمجۆرە‬ ‫لــەالیــەن پیاوانی ئاینی و كەسایەتییە‬ ‫ئیسالمییەكانەوە‪ ،‬زیاد لەوەش بەو مانایە‬ ‫دێت كە وەزارەتــی ئەوقاف و حكومەت‬ ‫بەگشتی هۆمۆسێكسواڵن و لــە هەمو‬ ‫سروشتێكی ئەخالقی دروستی مرۆییانە‬ ‫الیانداوە‪.‬‬ ‫لە بنەڕەتەوە كێشەكە لەسەر پێگە و‬ ‫كار و چوارچیوەی كاری مەال دروستبوە‪،‬‬ ‫كە ئایا مەال لەسەروی هەمو رێنمایی و‬ ‫رێوشوێن و یاسایەكەوەیە؟ مەال كارمەند‬ ‫و موچەخۆری وەزارەتــی ئەوقافە و هەر‬ ‫ئەو وەزارەتــەش دیاریدەكات بۆ مینبەر‬ ‫و مزگەوتێك و هــەر ئەویش دەتوانێت‬ ‫بیگوازێتەوە و لە وتاردان رایبگرێت‪ .‬من‬ ‫پرسیار لەو بەڕێزە و لە مەالكانیش دەكەم‪،‬‬ ‫ئەگەر بەمجۆرە نەبێت دەبێت چۆنبێت؟‬ ‫تەنانەت ئەگەر حكومەتێكی ئیسالمییش‬ ‫لەسەر حوكمبێت دەبێت هەر مەالیەك بە‬ ‫فەرمی بۆ مینبەر و مزگەوتێك دیاریبكرێت‬ ‫و هەر ئەو مەالیانەش لە هەر كات و شوێن‬ ‫و دۆخێكدابێت دەكرێت بگوێزرێنەوە یان‬ ‫رابگیرێن‪.‬‬ ‫هەروەها من پێموایە مەالیەكی كۆلكە‬ ‫خوێنەوار زۆر باشترە لە مەالیەكی لێزانی‬ ‫توندڕەو‪ ،‬جوێندەر‪ ،‬ئایدۆلۆجی‪ ،‬تەكفیری‪،‬‬ ‫دۆگمای سەلەفی‪ .‬مەالیەكی كۆلكە خوێنەوار‬ ‫رەنگە هەندێك زیانی الوەكی هەبێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫مەالی توندڕەو و تەكفیری و سەلەفی هەم‬ ‫ئاینەكەش دەخەنە بەردەم دژایەتیكردنێكی‬ ‫توندەوە بەرامبەر بە كۆمەڵگە و دونیای‬ ‫مۆدێرن و واقیعەوە‪ ،‬هەمیش گەنجانێك‬ ‫دەكەنە توندڕەو و تەكفیری و تیرۆریست و‬ ‫نامۆ بە ژیان و دژاییتیكەری مەدەنییەت و‬ ‫دژایەتیكەری كۆمەڵی كوردەواری‪.‬‬ ‫لــەالیــەكــیــتــرەوە‪ ،‬مــەالكــان و حیزبە‬ ‫ئیسالمییەكان بۆچی دەبێت لەوە تێنەگەن‬ ‫كە مزگەوت و وتاری مینبەر ئەوان خاوەنی‬ ‫نین‪ ،‬بەڵكو مەال كارمەند و موچەخۆرە‬ ‫و دەبێت بەپێی رێنماییەكانی حكومەت‬ ‫و وەزارەتەكەیان بجوڵێنەوە‪ ،‬ئەویش لە‬ ‫چوارچێوەیەكی گشتی ئاینی و مرۆیی و‬ ‫ئاسایشی نەتەوەیی دا‪ .‬ئەگەر مەالیەك‬ ‫بــەدەر لەمە بۆچونی خــۆی هەیە با لە‬ ‫تەلەڤزیۆنێك‪ ،‬یان رۆژنامەیەك یان كۆڕێك‪،‬‬ ‫یان بنكەیەكی حیزبەكەیدا دەریبڕێ‌‪ .‬ئەگەر‬ ‫رەخنە لە حكومەت دەگرێت با وەكو هەمو‬ ‫كەسێكیتر بنوسێت‪ ،‬یان كۆڕ بگرێت‪ ،‬یان‬ ‫لێدوان بۆ میدیاكان بدات‪.‬‬ ‫بەدەر لەمە‪ ،‬خۆچواندن بە پێغەمبەران‬ ‫و نەیارەكان و ركەبەرەكان بە دوژمنی‬ ‫پێغەمبەران تەكفیرێكی بێپەردەیە‪ ،‬بۆیە‬ ‫دەبێت چیتر كەسایەتیی و رێبەرە ئاینی‬ ‫و حیزبییەكان وازی لێبێنن‪ .‬مەالكانیش‬ ‫دەبێت لەوە تێبگەن كە كارمەندی ئەوقافن‬ ‫و لەو چوارچێوەدا و بەپێی رێوشوێنی ئەو‬ ‫وەزارەتــە مزگەوت و مینبەریان دەخرێتە‬ ‫بەردەست‪.‬‬