cu¢c TRANH CHAP

qu~t ma Lifn-Hifp-Qu6c da pbai tlm ra m§t lf;i thoat trong V\I chifn tranh Cao-Ly. Q\c ntt&c T1y-Phu-a:ng d\fa v~o da s5 ma hoi d6 hQ ntm dt19'C trong B~i-H9i-:.0'ong, da vin d9ng di toi quyet :oghi a 3:)oan kit duy trl boa blnb ) theo do thl ,« :.0ii-HQi-E>ong c6 quyen khuyen cao clc bQi vien ve cac bi~n pbap tip tbl clfi ap d\JDg, kl ca Vi~ SU' dvng l\fC h.rQ'llg quin sv trong trU'o-11g hQ"p c6 nhfrng hanh d9ng gay ban, vi nhU' viy dl duy trl va tai J~p hoa blnh va an qu& ti , .

Dva vao quyit nghi <16, li,c lu-Q'ng

Lien-Hifp - Qu6c ma pban chfnh la HoaKy da c6 the mer met CUQC « hanh quan canh sat I Oe dinh b~ b9n xam lang Bic Cao-Ly.

N6i m9t each kh.ic thl trong V\1 Cao. Ly nam 1951 quyen hanh duy trl an ninb Cla c.buyen tir HQ:-~ng Bao.An . qua ~i - HQi - Bong Lien • Hi€p - Qu6c cbuy~ tir Ngii CU'0"11g sang to¼n thl clc DU'O'C h9i vien.

Cai ti~n le d6 dtr6i tha i Tong Thtt .. Ky Hammavskjoeld da ll}i c~g lam cho ~i-H9i-E>?>ng tb@m r9og quyen hruili. Ong Hammarskjoeld la met ngu-ai nbi~u ca tinh va CU'O"Dg ngbi. Ong ta chi buy

Toa Thu--ky Lien-lii~p-QutSc nhtt m9t thu- quyen b~nh phip si@u.-quoc-gia vA dt}'a vao :E>~i-H9i.£>~ng 8ng ta da hai fan dtra tvc lu-Q'ng quin S1f Li@n-Hifp..Quoc vao hai vung de d9a nen boa blnh the gi6i : £>6 li hai V\2 Suez vl Congo Lu6n luoo Hammarsjoeld ch~ tnro>ng tbu b~p phtJD vi chiin tranb J~nh, va H9i £>wig

Bao,Aa da to ra bat l\fC thl :E>ti H9i

£>~ng clc ntt6c · hei ., vifn phai can thi~p dl tlm l~i tho!t cho stt bit d~ng y kiln coa Ngu CttO'Dg.

Nga-So le t~t nhien da phaa d6i vi kh8ng con sir d\log du-gc quy~n phu quyet cua minh. Va ngu-cri ta hi!u tti sao lttc lU'Q'tlg Lien - HifpQu& du-gc pMi di Congo thang 7 nam 1900 tbi tb~ng g n~m d6 ch{nb

Krouchtcliev di dtt E~i hQi d~ng Lien hi~p quoc, rtit gily ra gO l!n ban am am va d~i 6ng Hammarskjoeld phai tit ChU'C Va dU'Q'C thay th~ bing met t$p doan Tting thtr ky tam dau che, mOt do pbe tU' ban cir I mQt do phe C~ng san va m9t do cac ntr6'c trung I@p, 6ng n~o cung c6 quyen phu quyet. N6i t6m l~i 3:)~i h9i dong da dmh lay quyen cua H¢i-D~ng Blo-An khong cho Nga-So phu quyet thl Nga -So se tranb d!u cho quyen pbu quyit cu.a mlnh ~i xlm nhip vao dtrQ'C ~P doan T~ng Thu--Ky ciia B~i-H¢i·±>e>ng. Nhtrng Krouchtchev da ho b~t ma khong kit qua va Nga-S6 da tir chgi kbong dong g6p vao clc c&t'lg cuOc bao boa blnh kho.ng do H9i-Dong Bao -An v~ Ngo Ctrang quyit airib.

E6 li nguyen nhan cbinh CUQC khung hoang tai chanh cua Lieo.Hi~p-Qu6c. m ngoli la thieu tien vl mOt s6 DU'6'C kh8ng chiu d6ng g6p, nhttng b~ trong chi 1a m9t Stf tranb dlnh anh ht.rO'Og gifra Ngo Ctr&ng.

Hien nay Nga-Sova Hoa-Ky mu6n gi?

Nga--So trong hire giac thtr ngay 6 thang 7 nam 1:964 gui met s6 ntr6'c h9i vi8n da doi hoi phai tro vl dung v&i cac diiu khoan cua ban Hiln-ChtrO'tlg nghia lA cong viec duy ttl boa blnh va an ninh qU~C t~ tbUQC tblm quyen duy nhit cua HO"i-Dong Bao , An, khong c6 thl chia se v6i cc, quan nao kbac. Ngoai ra Nga-So doi phai cho BQ Tham-MU'U

Ngfi Cttoong ho~t d¢ng trc!r l~ d~ chl huy caC l\J'C lttQ'ttg QUaO Stf tbu~ QtJyffl

H~-E>ong Blo,An. Chi t~i nghiep cho dfi ti Guinzbourg ttr nay se kbong COil th1 gio- SU'U tam cho « Tw kh~n Liin

Hieo Qu6c » m¢t khi de ngbi cua NgaSo dt.rQ'C chap thu~.

Nrurng kh6 long ma d~ ngbi d6 c6 th~ di t&i. Ly do la tit 1951 t&i nay E>~

HQi E>ong Lien Hi~p Qu6c da quen dam nhin vai tro duy trl an ninh v.\ khong sLi ~ng tra ~i vi~c d6 cho Ngii Ctroong.

Thu- nb1t la B,i-H9i,E>ong hi~ nay khong con phai nhu- li h~i m&i tbanb lip Lien-Hiep-Quoc. Cach day 20 nam,

E>~ H¢i Dr,ng g~ 50 ntr6'c, d~ da s~ la cac ntt&c Tly pbltang. Sau the chiin thtr h3i cic ntt6'c A Phi thau ht>i d9e }~p da dtrQ'C nh~n vao lam hQi vim Va da thay d~i d bQ m~t ciia D~-hQi-d~ng.

Hi~ nay Lien-~p~qul>c g~m 115 h¢i vien trong d6 rieng Phi-chau da chiem t6'i 36 ghi. Tir nhfrog ntr6'c ml nttai ta m&i bit dau quen ten tir vAi nam ' nay nhU' Malawi, Tanzania, Mali Uganda, cac d~i bi~U xiem Y ttfC r&, khan mu du mau tiin ve toa nha klnh c, Manhattan, UV SCI Lien-Hi~p--Quoc, vcri tKt cl S\f trinh tr9ng cua nh&ng nguo-i mang n~ng tt~ll bai vai SU' m~ttb zn6'i CUa mlnh.

Nhirng d~ bi~u do khong di dlmg gl m~ tit bo quyen cua E>~i-HQi-D~ng

sAcH BAO MOI

- Hai coi U Minh t~p truy~n cua San-Nam do Heru-~hi xugt ban Va gu-1 t~ng. Sach day 190 trang, gom 4 truy~n, gia soct.

- Vac nga voi tGp truy~n cua Nguy~n-Thvy-Long do Tieng N6i xu~t ban va tac gia glli t~ng. Sach day 124 trang, gom 7 truy~n. b,a do Nguy~n Trung tr,nh bijy1 gia 43d.

_ - Tha den t~p tha trao phung cuh TG Keu do Tieng N6i xuat ban Va tac gia gul t~ng. Sach day tr~n 160 trang, tt1a va bet cua Nguyin ME;tnh Con, Chu 1 t.i, Tran D~ Tl) va Vi~n Linh, gia 4Sd.

- Nghin Khuya t~p thO' cu.a Tuong-Linh do Song O~p xugt ban va tac gia glfi ~ng. Sach day 154 trang khb 15x23 gom 80 bai that gia soa.

dl cottg nhjn cho Ngil-CttO'Dg d~c quyln duy trl an ninh qua HOi-E>ong Bao-An. Ay li cbtra ke hQ COD mang theo ca vao phong nh6m nhieu sue d9ng ve Onb cam, chung t~c, ton giio, be, ~c va ca cai phO'O'Jlg trlnh gian di xtra kia cua E>$.iH~.Bong da bi. nhfrng yeu to d6 lam sao tr~n rat nhieu.

£>ieu dang chu y la tuy Hoa Ky doi Ng.a-So phai d6og du phaa g6p va doi ap d1,tng dieu 19 ban H~n ..Chttang, Hoa Ky cung khong yen t~ trao cho ~H9i--D~ng Lien•Hiip-Qu& .nruem Vt,t duy trl an ninh, V1 nhu- v~y trtr6'c hlt Ja tt_r ch~ quyen hfn ciia ml.oh trong khi Hoa.-Ky v6'i tlf each la m9t trong Ngu kh~ng t\u,rc t~. Vi cac nt.rlr c nho, da scS • • hQi vien, khong c6 du pbtrO'ng tifn tai cbanh d~ ma trang trai nhirng kinh phi cung khong CO c.1u lt!C ht(}'ng quan Slf de m.a ph!i t&i nhil-ng ncri xung -yiu > va c6 bjnh Hnh chani nfra thl ciing khang c6 du phi CC1 tau be ma Cbuyen cha ta i nhfrng tr~n tuyln xa xoi . Thieu tat ca nbu-ng dieu ki~n d6. D~i - H9i - £>e> ng c6 cilnh Jay q uyen can thi~p thl cung se chi biet ho bao, keu g9i S\f hi~u bitt cua bai phe tranh chien, ngbia la se chi can thi~p xuong.

Tnr6'c SI/ be tic d6~ Ilhieu ngu-o-i da Jo og~i cho tuang Jai t~ cbt'.'rc Lien Hifp

Qu~c. C6 ngtroi bi quan con cho r~

Lien- Hiip-Qu6c dang c6 nbirng dlu hi~u

X\lP d~ nbt.r H9i. Qu&, Lien tnr6'c day.

Trong nhirog nam tir 1930 tra di, H9i

Quc5c Lien da b6 tay ngt1i nhin Y xam

Hing Ethio pie, da chtrng kiln Nht1t va

Du-c rut lui ra khoi t~ ch<rc. Ngay nay

Liea- Hi~p -Qu6c CU\'lg bit ltJ'C trlt&C nhfrng V\} xam lang nhu- t~i Vi~t Nam

Va Cung Vtra ghi nb$n Sl}' rut 1ui cua

Indonesia va dang bi Trung - C<)ng de d9a thaoh l~p mQt t~ chu-c c ~nh tranh c Lien Hi~p cac Qu6c-Gia Cach-M~ng • .

C6 th11c r1ng Lien-I-Ii~p-Qu6c da di t&i cb6 suy yeu khong thl nao gtrQ'ng

~y dtrQ'C nfra khong '?

Suy lu~ nhtt v~y e r~g qua s&m.

Cb1og phai nhtr co T~ng Thong Kennedy trong m~t phut say Stra hung bi~n da t~ng cho Lien-Hi~p-Qu6c cai danh hi~u m~ mieu la « moi hi VQ0g toi hao Cuoi cung cua nhin lo~ , ngu-o-i ta th1y rtng n cb(rc nay con nhieu ly do d~ t~n t~i

T§c ph ~m th,J, ha; cua nl,a xuat ban

TI~NG N6I aa phat hanh: . .

VAC NGA VOi

T&p t ruyen CUB NGUYEN-THUY LONG

• Ai vac ? Va« di diu? Vac tir bao giCY d~n bao gia? Vac tbl nao, kho hay SU'Ollg ?

• Vac nga voi, ~P truyen tan b~o, kh6c li~t, bu~n ba, the tham, bi thuang..• nhit the ky.

• DQC Vac nga Voi d~ thay khong kht ghe tbm cua nh~ tu, d~ th~y tam tr:)ng dau d&n., qutn qufi cua ki tu tQi e Tt!a Tran-D~-Ttr, bla Nguy~nTrung, 124 tracg gia 34d. B~ V nao den Toa so~n SONG mua, bttbng gia 30d, va ho~t d¢ng mQt each c6 ich. Trong Tai trll'O'Dg hQ'p, Lien-Hifp,Quc,c di tht.rc sv duv trl dtrgc boa blnh bay it ra Cung da dly Jui dtrQ'C vi{a anh chi~n tranh : st; c6 m~t clla do2n quan c mu xanb » tcJi dao Chypre hi~n nay du chu-ng minh dieu d6. Trong mQt the gicri ma s6 nt.r&c c6 v5 khi nguyen tir ngly m9t nhieu ban, Lien Hi~p Qu6c da giup cho ngtra i ta c6 mQt di~n dan d! neu khong thao lu~ on t~n v6'i nhau thi cfing c6 tb~ chu-i b6'i nbau cbo xa hai, khong di . t6'i nhfrng quyet dinh ma co hoi tiic cung kh6ng kip ni'ta.

Cac nt.r6-c nho thl 4i tim thay b Lien Hi~p Qu6c mQt CC1 hqi de tiep xuc v6'i the gi&i ben ngoai, nhieu OU'6'C khong du phtrang difn tai chanh d~ thiit lip c~c d~i dien ngo~i giao ~i de thu do da nbo- d6 m.\ c6 m~t sinh bo~t quoc ti tu-crng d~i r9t1g rii.

Ngoli ra phai cong nh~ ring, tuy bOit d0ng am tham, nhihlg CO' quan chuyin mon cua Lien-Hifp-Que>c da thau hrQm dtrQ'C nhirng k~t qua th1}'C ti dang kl vl nhirng cong viec lAm cua T?;.. cbu-c Y,te Quoc~te O.M.S., t~ cllu-c

LU'O'Ilg nong F.A.O., Ngan ~Hang Quoctf Trung-tu v~ khuich-trtl'ang B.I R D.

"n ch~c kh1 tt.rQ'ng OM.lVI, Quoc Ti

Vila Thong U.I.T. van van, deu c6 nhhg anh htrbng lau dai t6'i doi s6ng cua nhfrng the ht dp t6i. Va 19i , diu cho rtng Lifn Hi~p-Quoc ching dU'Q'C vifc c}li cb~ng nfra tltl SI/ :hi~n diin cua n6 T6i m9t ttV sa sirng sU'tlg 4i Niru

Ulrc {t ra cu:ng nhic nb& cbo It.rang tam

Jihin loti cli m¢ng muon dai chtra th~nh hiDh cua con ngwi la boa blnh va trtt tv cua m~t tbl gi6i s6ng trong tinh hul'l}h di. Chi m¢t di~m d6 cling du ciing du khiln cho cac ntr&c l6'n hay

:nho g6p bet SU'C llfC vlo V.i~C Xay dl}'ng m9t t~ chuc. Lien-Hifp-Qu6c 16-n m~nb

Va hfru hif u. Cho nen dau kh6a E>ii-

H~i-~g vu-a qua da gan nhtr te uit agtro-i ta v!n tin r~ng clc nu&c hi vi@n se titn ra mOt giai pbap dung hoa gifra lfp trirqng muon d~nh ch o Hi.Bong

Bao,.An d~c quyln quyet dinh ve vi~c

XU' d\1121 lt}'C ltrvng Lie.n-Hif.p-Qu& d~ duy trl boa blob v~ 1$p truang ngU'Q'C

~i mu~n cbinh B~i-Hi-~og bao dam

COtli Vl~C do tcoog Ill t the gi6i nhilu .no d~ng nhtr ngay nay. Giaj ph~p dung hba d6 vu-a pbai chu tr<;>ng den thl/C t~ J.a trach nhifm Cua cac CtrO'ng qu& ri: nbfrng phU'O'ng tiin 16-n lao cua h9, lfi vu-a phai thoa min cac doi hoi cua de llU'O'C nho mu6n c6 nl~t nfp sinh hoft dan chti v~ blnh dlng trons t~ chuc

, - y thlrc mai trong vlin nghe va triet hQc, cua Ph~m Ceng Thl~n do La 851 xu~t ban va tac gia gu-i t~ng. Sach d~y 656 trang, g~m 2 phan l&n : Oi vao y th(rc m&i vi xung kh~c gilla y thu-c va v6 thuc (qua ttr tuang cua Henry Miller, F. Kafka, Cl~ment Rosset v. v ••. ) Ban d~c bi~t, kh8:1g cl~ gia.

- Nietzsche va chu nghia di l@n con ngtr&i, nh~n dinh cua The Phong do Del Nam Van Hi~n xuat ban va tac gia gui t,ng. Sach day 122 trang, ban d~c-bi~t kh6ng d~ gla (ban thuCYng gia 48d)

L&.. Hi~p-Qu&.

Khi tlm dtrQ'C giai phap d6 roi thl cuOc khling boang tai chanh hi~n thai kh&lg con la m9t van de nu-a va m6n nQ' I 13 trieu My kim con u d9ng se dt.rQ'C s6a bin blng vai net but.

NhlJ'Dg m~t cuOc kbung hoang kbjc van con de dga Lien-Hiw-Qu&., d6 11 ninh anh cang ngay cang rl5 rft cua m~t the gi6'i pban cha ra lam nh&ng DU'<YC giau V3 .nhfrng OU'<YC ogheo, nhirng ntr6'c dU' aa va nhu-ng nu-ac tbi~u an. Ca kh& Cang san cung khong thoat n~i si, pban chia d6 va vin c6 c9ng s¼n no va c~g san d6i. S11 phln chia nay se anh htrang lau dai den bo~t d~ng cua Lien-Hi~p-Qu& trong nhfrng nlm sip t6'i. N6 chu-a d\fflR nhiw SU'C Cong pb.\ rat d~ dang bung n~ va dem sv de dQa d6 ma so $!\ob vai

CUQC khWlg holng t.\i cbanb hien thai cua Lieo-H.iip-Quoc tb1 m6n DQ' :t 19 tri-eu My kim kia khong 16-n blng mOt h,t b\:li. VO

1_.T.S.- Sau kh; diing lo~t bai « Lich-sir l~c-Vict » cua L. M.

Nguy~n -Phvang tren Bach-khoa

Thcri D~i c'1c so tir 196 den 200, chung toi c6 nhQn dv(lc nhieu thv va bai cua dpc gia mutJn g6p 9, neu thdc mlc vtfi t~c gia bal b;en khao tren day . Sv g6p f nhift thanh nay khong lam chung ta ngi}C nhien Vf tir /au, nhfrng van d~ nguon g6c foai nguui, nguon gdc mpt dan tpc v.in la nh&.ng de tai cho c5c cupc tranh lu~n soi noi, n/,Jt la VO'i SI/' fflO' rpng khong ngirng CU8 f.ien thu-c nhan fo~i 1 Cang ngay cang c6 them nhii'ng khim phfJ ma/, nh~n xet mai.

Tuy nhien trong n'hvng khuon kh~ chit hrp cu~ t~p chf Bach-khoa

Thcri D~i, chung toi khong the d~ng tit ca c~i bai, c~c tlnr gvi t6i. Ma se chi Iva ch9n mpt vai bai, vai do~n c6 d6ng g6p thvc Sl)' vao nhO-ng van de ma t§c gia " lfch - sv l~c-Vict » da neu len Mong ring nhirng bai sau Jay se cung them tai li~u ha-u fch cho nhvng b~n dpc dang mutJn t'im hieu nhfrng nguon gdc dan tpc cua chung ta.

VAN de di tlrn thulu chucg {la d6 la mQt vfn de kh~ng tttang. Hifn race pure) cua m~t dan t9c nay, ngtrai ta ai · cung nh$o tbly rO chtta the giai quyit n~i v&i tlnh tr~ng ring mQt ki~u ngtro-i Viit Nam (le type khoa h9c ngay nay. Cai 151 giai quyet Vift Nam) nhtr m9t kilu ngtrai Ph,p; kilu Hitler, gln day, chi la mU'qn mlu m~t ki~u ngtrai Anh. chu- chtra co ai khoa hQC to c:ti~m cho chu nghia Phit- dam ti.! pli\l tlm ta m9t lo~ thuln nhu-t Xit va k.ich thlch qu1m chung E>U'c Qugc. Vi~t Nam, cOng tthU' chtra kham phi ra M9t clan tQC a qu'an dao nbtr dan Nh$t, n~i gil>ng thuln roit MyI thuln chit tt.rO'ng d6i it bt pha tr9n, caog coit Trung-Hoa. Nhirng bai k.hao 1utn vi chtta kh~m pha dtrQ'C ngu5n g5c cua goc tich dht ta nhtr cua Aurousseau, gi~ng • Mit trai mQc » hu~og h~ <16i Maspero v.v •••, nhCi·ng trang su- cua Trln v&i mQt dan tQC sinb song tren L\lC- Tr9ng Kim, DtrO'tlg quang Ham (I), Blo E>ia nbt.r Vitt Nam, ·da g~p nhieu l&p duy Anh hay con tro11g vo.ng nh&ng gia s6.ng nhln,chung tran qua, vin dl 1~i ( 1) L d' h· d' A D Q H etons ,stoire nnem, • . Im cAng nan giai ho-n nu·a1 niu kh8ng phai , , 1928

' thuyit dtta ra d~ th!o luan hay lnr6ng dftn cbo Cong CUQC SU'U tlm kbao SU'• Ch:ic chin kb8ng c6 mQt su- g1a, hay m9t giao SU' ngay thO' n~O li,i COt may gia thuyet kia 1~ nhfrng tia sang da xe tan bac man u minh cua thai tien • Str.

Hern nu-a, cac tbuyet kia ding bat dlu xtra r~i. Tir r945 den nay, OU'\J'C nh~ con ch$p chfrng tren du-ang d{)c 1$p, l~i 11ghieng ngira trong nui xtrang Song !mU, chung ta kh~t kbao c6 ngay m9t giai dap, hay it ra, mQt gia thuytft m6i, de may ra b&i th1y trong dong tro t¼n lich sir, doi chut tin ttrang ve v~ menh v¼ ttrcrng lai cua dan tQC.

Thien khao CU'U v~ « L;ch so- l~c Vi~t » clia Gi.\o-Str Nguybl-Phtrang dang trong t:,\p cbI ll Bach Khoa J) tit S() I96 den S~ 200 da den dung hie, V~ mCY them mQt chan t-roi m6i. Chu-y cua

Gi~o SU' la gi6ng len !llQt ti~ng chu6ng canh clnh nhirng ai con ngii say tren chiec ggi er COD rong, chau tien 11 , hay COD ap U gi§'.c IDO' DlQt t~ QUOC u b5n nghln nam vin bi~ 1).

Thi~n khao CU'U cua gi~o-str so~ rlt cang phu, khao chu-ng k9 v~ khoa hQC. Soin gia du-ng bin tren l~_p trtro-ng ly tri, kb~ch quan, l~ng ngbe nhirng su--lifu ch<mg th\f'c d9c cbo minh viit va 6ng ~t bo ra ngo~i tlnh-cam, kl ca long yeu DU'OC. C6 le Ong SQ' S1! can thiep cua tlnh cam cbu quan lam ma gt.fO'Dg chan 11 lich str. M¢t tbai d9 duy Jy nhU' v~y, ;mQt giQng phe binh kbfit khe nhtr vty, troni giai do~n hi~a t~i, khong sao tranh khoi viec va chQ,m long yeu nu-6'c nhi~t

. tb~h CUB mgt s6 d9c gia vA khong sao ttanh khoi vr··c ~m b6 t thieng mOt s6 than ttr9'ng dang cln thiit cua quan chung• Trong khi bai « Lieb su- LQ.c Vi~t > du-Q'c ra mit ngu-cri dQC l~n Jan tren may S~ Bach Khoa T. E>. lien tiep, thl da c6 nglfbi che su--gia hQ Nguyio la • l~p di , la • phi dan-tec » Ia II v8 ch~nb tri •., 1~ v.v. Nhtrng theo thi~n Y, viet SU' c6 nam bay dtrcrng C6 ke nlng ve ngbe thult nhtr Michelet, c6 ke tbien v~ giai cap traoh dau nh1.r vai s1r-gia Mac-xit, c6 SU' gia < Vo to qu6c " ( J) v?t cOng 1$i c6 si'r gia duy-ly kho khan nhtr giao-SU' Nguyln PhtrO'ng. B~ bi~u su--gia, tgt han hft la hay tim g~t tlnh cam ra mQt ben, re>i ta dt'rng vao cung l~p tnro-ng v6i ong, do d6 ta se nh~ ra tru khuylt di~m, va kham pha, d6i cluit manh moi ve g~c tlcb cua noi gifulg minh. Tnr6'c bet, chung ta hay t6m luge chu tnrO'ng cua tac gia trong thien khao ve « Ljch SU' Lic-Vi~t :

- Ghio str Nguyln Phtrang cbu trttang r~ng : Dan Vi~t Nam ngay nay thu~c v~ gi6ng Mong -go lit; Truog Hoa).

Giong nay, tbeo da Na1n tien, di CU' tir Truog Hoa sang s 0 inb ca ~P nghi~p tii mien dang bing Bac-Viit, sau din dln trb th~nh dan Vi~t-Na1u. Stt tbanh hloh cua dan ta m&i di~n ra gln day trong lich sir, sau ca tho-i d~i Trtrng-Vu-ang, khoang tbai Ti!n Ly.

- Nhtr ViY theo su--gia, vua Hung Vtrang va Hai Ba Trtrng khong pbai la t'l> tien cua cluing ta. Cac ngai thUQC v~ gif>ng L~c-Vi~t ma Lie· Vi~t ve thcri tc>i Co mang giong mau Ind nesien, v6'i nen van minh Hoa Binh, Bic San va ngiy nay, hQ la Dgll'o-i Mu-ang b mi~n nui, vLi gifr nguyen dtrQ'c phong b,lc L~c Vi~t nhtr tr6ng d~ng, ru-gu ~n v. v. •

- Tir xu-a t&i oay, so- di cac nM khao CO, cac SU' gia tao hay CtfU hQC va toan dan Vi~t-Nam da sai lam vi bi mac lu-a bbi .nhirng truy~n <' trau ma, rin, than 1t trong miy t$p Vi~t f>i~n U Linh, Linh Nam Trlch Quai (th~ ky r4}

- Nay giao stt Nguy~n PbtrO'ng vin d1,Ulg ly tri, khao ch(rng l~i <!aC SU' li~U, Stra sai cai nbam li.cb SU' iy va keu g9i dong bao cung ong hay thoat 1~ ra khoi anh httbng cua nhfrng truyen tbuyet hll' buyen, ({ hru ti ll hO'n nu-a thi ky nay.

- V&i mQt l~p luin danh thep, voi mQt gi9ng CU'CYllg quyet, Giao SU' khang djnb ring: t) Dan Viet,Nam ngay nay la mQt giong dan thuan, ph~t t,ch ti1- Trung Hoa., c6 m9t v~a m~ licb su- rie.ng kbong h~ pba tr9n v&i mQt giong mu-ong hay gi5ng nao khac. a) Chu-ng c& hung hon cua ong du-a ra thuyet minh Ia dan V 1~t Nam (giong Trung Hoa) khac h8n v6i dan M U'crng (giong L~c Vift) ve nhieu phU'ang di~n : Phu-ang di~n phong lf/C, phu-ang di~n tin tr.rung, phvang di~n nhan chiing.

Chu trtrang tren m&i qua, 1~ qu.i ! N6 1am nly ra nhieu thjc mac. Vin de ngu~n goc cua dan tQC ta c6 dau gia.i quyet do-n gian nhu- v~y '? Nhfrng SU' li~ va phong t\SC, ma su- gia dem ra benh VtfC quan diem cua minh da day du chtta hay con nhieu phong tt,tc./ di tich k.hac bi SU' gia bo qucn '? Xet t in ngtrang ma chi dU'Ilg tren l~p trtrcrng duy ly tri, nbat djnb lo~i trU' mQi than tho~i Va truyen· thuyet, li~u c6 l¼m cho pht.rO'ilg • pbap CU3 khoa-hQC ljch-str bien thanb thanh nhfrng VO cu-ng khong hon vl lY lu~n duy-ly xuong c6 tra thanh truu tU'Q'ng, dQC doon, V3 nghiln tan CUQc s~ng linh d9ug t~p-th~ {ime collective) cua ngt.rO'i Xtra thanh tnQt ma chfr Vf,lll nat khong '?

Dirai day toi se trlnh bay lan luQ't mQt SC> tbac mac Ve cbu tfll'O'ng CUa giao SU', Cua m9t ngtrai ham dQC Sir va nhan day, chting ta se suy ngim them vl 1nay cau hoi vu-a d~t ra.

Th6c m6c th& nhat : Den Hai Ba, Hung VU'ung, An Du-ung Vvang.-

Tru-&c bet, SU' gia Nguyin PhtrO'ng cho ring dan Mtrong la con cbau cbfnh cong cua giong L~c Vi~f, ma Hai Ba ciing thliQC w gi6ng L~c Viit, neu v~y lam 530 giai thich dtrQ'C Stf ki~n sau diy : t~ sao dan tQ C Vi~t Nam l~p len hai, ba c.1en thcr Hai Bi 1nl o noi ag1.1ai Muang, tin r,gu·o-ng c u a hQ con m~nh, khong he CO lay lllQt b a t ll\J'O'ng, mQt ogoi d~n d£ ky ni ~1Il hai OU' anb hung ct Cua hQ»?

Tuy ong Durand co tlm thay m9t cai milu nh o (un len1phon) thb Hai Ba nhtrog l~i do ogtt cr i Thai a Phong Tho l*p ra ( B u lletin de.s Etudes Indochinoises 1952, no 2 p. 210). Nha khao ca P.B. Lafont dang cbo in may truyen thuyet ve cua CUQC khcn nghia cua Hai Ba, nhtrng }iµ cilng la Lruyen thuyet cua dan Thai 1 khong phai ciia ngtrai Mttang. Neu giao SU' Nguy~a PhtrO'Jlg cho la ngtrcri Mt.r&ng co!l gifr dt.rgc tin ngtr&ng pbong tl,l C L~c Vi~t nhtr tro ng d ~ng tll'Q'U can v.v.o thl sao daa Mu-crn.g lfi bo quen m~t viic the, phvng quan trQng nhtt trong khi nhfrng giting khac

I:, cbung uuanb hQ vin tu-bng ni~m

Trttng-nir-VtrO'Dg m~ ca cac nu--tU'6'Dg cua Hai Ba nfra.

~n tha Hai Ba er Hanoi lip vao nan1

1160 tti phoong 86 CJ; (ten nay dt cb); t&i nam 1819 m&i dai vao dia di~m tnrang Giang VO cu d<Yi Le & th8n Htro-ng

VjttJ, hifn nay (1954) la ph5 E>ong-Nhht.

Trong den khong nbfrng c6 tu-gng Hai

Bi, (tuQ'ng bl chi m~c ao vang tu-9'ng em ttuic ao do) ml a hai ben con c6 tttQ'ng mll'O'i hai nu- tu-6-ng cua Hai Ba.

Neu ai da & Hai Phong, tat thiy £>en

Nghe {lang Vent buy~n Hai An) den tha nil' ttt6'ag cua Hai ba, la bi Lt Chan,. h¼ng nlm cac ph1,1 nu- lang Ven r1.16·c . ki~u n& Ttrcrng roi kbi te, cac quan viln dU'Ilg te va dQC cbuc (van te) (l~u 11 phi.s nii' bit.

Ben Hung Vtro-ng er Tit1h Phu The;>, :dy tu- tru-6-c dO'i Tran, {chtra biet ro nim nao) v~ theo stt gia Nguy€n v~n '!'6 thl b la.cg nay vln gifr dtrQ'c pboog t1,1c cii vi dt.i tt,lC « Ph\1 d30 » cua thai L~c Vi~t. Trai l ?i, theo L. M. Nguyln Phtrang, ngtroi Lieu, 11gwi Mtra ng la con chau Hung Vu-ang the sao hQ 11 i qu~a g&, ngay m~ng IO tbaog 3. khong thay bQ cung gi6 ta Hung-Vt.r<Yng nhtr dan Vi~t Nam '?

Ve Aa Ot10-ng Vt.ro-ng, L. M. Nguyin PhU'O'ng cung nhtr c!c nh.\ khao ct Phap vi cac SU' li~u Trung Hoa deu Dgo' Yt/C kh5ng phai la nhan v~t ij ch sir. Nhung gan day, 'khi lam dtrong ch~y qua den ~Loa (T.inh Vi.nh Phuc), ngLrb'i ta vira dlo tb(y mQt s6 no than b!ing ~ng, O' CfCb den. Lii gan day, tJi Quang

BACH KHOA T.B.

Chau (Trung Roa), ·ngtro-i ta vita dao th(y m~t cai the ngQC : theo ong Dtr

Duy Ctrang (ngtrO'i Trung Hoa chuyea

Ve khai qu~t), the nay la ngQC gian cua

An-DtrO'ng-Vt.tang. Nhtrng SU' gia Tran van Giap xet l<>i chfr tren ng9c gian, bic y kiln cua Du- Duy Cttcmg ; tuy v~y or>g Giap vhl tbira nh~ An DU'ang

VtrO'ng la SI! th$t lich str.

Giao str Nguy!n Phu-an.g con b.ic sv c6 ~t cua Th1i1c Phan trong ijch SU- vi theo lY lu~n cua Ong, bien gi&i ntr&c ta lam gl rQDg t6'i tinh Ba rh\lc . Nhttng g!n day • co hai kien giai Jr..hac vo-i y kiin cua ong. Kien giai thu nh~t cua Trin

Van Giap (1957) cho rL:ig tuy T'an Thuy Holng danh pha ntr6'c Ba Th\lC ahtrng vua Th\lc vln gu-i cac ho~g than trong d6 c6 Tb1,1c Phan sang Vift Nam roi sau l~p ra nU'6'c Au Lfc liy hifu An Ptrcmg Vu-ang. Nguai ta chi con. pban van ye thcri gian : Xtra kia, qu& su- cha An Dll'ong Vu-aog v~o 257-208 tru-6-c ky nguyen, nay ong Giap cho vlo 210-206 trtr6'c ky nguyea.

Kiin gia thll' bai : ~rong II Bulletin d~ ltEcole Fran~-aise d'Extr~me Orient tome L ti ( r964), ong Durand cho rlng sau khi bj danh tan v& bo-i Tan Thuy Hoang c6 mQt CUQC di CU' keo dal trong 50 nlm. Con chau nh~ Th\lc di tU' Ba Thvc sang chiem CU' m~t vung gan Vi't Nam rai sau chiim Viit Nam. 6ng Durand can CU' vao thuyet cua 6ng La Ht.rang L6 m : ong n~y (bifn llm gi.ao SU' ql tnrang

B~i H9c ~ng Kong) vu-a cho xutt ban cu6n, Khach gia (1) Nguyen lt.ru Khao »

( 1) Cu~n n&y nhan d~ < HaK-Ka yuan liew K' oo, in tol Hong Kong, 1950, 106 trang.

1950. Theo ang Lam, gi6ng ngttai khach (Hak-Ka) da di CU' xut>ng mien Nam, blog nam dgt s6ng i CUQC di CU' keo dai htog inly the ky, v1 di t&i cac ntt&c Mifu E>i~n, Vi~t Na~ Ma Lai, hQ deu chilm dia vi quan tr9ng tren tht.rang tn.ro-ng va h~h chfnh. C6 le chO.- •kh.ich. g<>e tU' phong trao di CU' cua gi6ng nay•

E>i,i d~ng, tieu di, ca hai ki~n giai tren, tuy chi titt kh~c nhau, nht.rng deu thira nhin si...r c6 thit cua An DtrO'ng VuO'tlg. Viy dQC gia Chung ta neo theo giao SU' Nguy~o Ph110'ng bay cu- theo qu6c sir nhtr ttu'O'C day ?

Thie mlc thv hai : Thie mtc thuhai ma toi miD phep neu ra day la Vi~C ve mlnb (Xam mlnh, Van than) vl ten QU'O'C vin Lang.

Toi dQC su- cu, thly n6i nu-6-c ~n Lang 11 ntr&c cua m9t bing ngu-O'i ve mlnh dl kbi hQ 1~ xu5ni nuac, g~p thuong lu~ng, lc>ai thuy tQC my tlfO'ng bQ la dong lo:µ se kh6ng in thjt. Niu xet theo quan ni~m cua nhan cbuog hQC ngay nay, c6 le dan ntr6-c Van Lang thov$t t<S (totem) la thu~ng lu~ng (giao long). .

Trong L i nh Nam trlch quai, a truy~n mng Bang, c6 do~n chep nhu- sau : Dan l:, rirng nw xu6ng s6ng ngoi danh ca, thtro-ng bi giao-long lruu h~ nen tau v6i Vua. Vua bao rlog : I Nui Ht Ioli r~ng .:ung v&i Thuy tQC c6 khac, bQn chuog tra d~ng ma gbet di cho nen m&i lam b~i ~ . R o i kbiin lfy ml}'c ve hlnb dfng thuy quai vlo thin thl, tU' d6 tranh n~ cin ~i; cli t\lC ~O than (Ve mlnh)

Cua Bicll Vijt tht}'C kho-i tbuy tit ~y 1

T1>c ve mlnh keo dai lien tt,tc qua E>inh, U, Ly roi chtm dLrt o doi Tran. C~m dtrt nbtr the nao ? Sach CJ,rO'Og M\JC, quy~n 8, to- 29 a-b cho biet . l~i ve mlnh d6 lau dln th~nh thoi t\lC, truyen mai dffl dau do-i Tran, nen · bay gio- quan vl ciao deu ve minh hlnh rong vao b\lng, It.mg va hai dui ve. Ma den ca may vi anb quan h~i dau Tran cung lam theo t\lc ay. Ching the chihh Vua Trln-Nhan Tong (12·9-1293) da bao con ll TdnAnh Tong (1a9 3 -1314) hoi thang Bay nam Ky HQi ( '1299) r ~ng ! •Nba ta dly len tu- mien bai bien., ve hlnh rong v.\o du.i ve, la to ra mloh nha g6c, XU'-a nay nna Vua ph.ai theo t\1C iy • · NhU'!lg vi Vua Tran Anh Tong kbong muon lam nfra 1 nen cai t1>C nha Tran sam dui ve ay .. m6'i bo di tu- diy. (J" day' ta ci'.icg nen oh& rlog Han Thuyen 1~m vin te cl x!u ca x~u ro-i bo s001 Phu LtrO'ng ra di va tt)C ve mlnh cllog clilm du-t theo. Vi, cilog du-6'i do-i Trln, y th<rc quoc gia leo minh (chong quill Nguyen, phong trao v1in nom; cai t~ hmh chfnh cho bQ'p v6'i thvc tr•ng Vift Nam hO'n Ji theo Trung Hoa) qu5c SU' dttQ'C die biit chu y va miy t~p Vi~t E>iin U Linh, Linh Nam tricb quai , than thanh h6a ngu~n g~c rong tien, bo dung c.hir 4-c (L~c VtrO'Og do ngucri Tau g9i ta) thay bing m9t chtl- Hung v6-i d\Ulg-y di~n ta brulg Han t\J' m 9 t t ngbia Hung. Xtra kia trong tieng Vi~t (1) ~, c6 mQt tieog no m tira tva nhu tiing Cl bo • tieng • sdng > Sau nay may ra

( 1) May ti~ng Viet co : B;;, Ca i, S6ng, Mei, Tnrng Trac. Tnrnc Nh i, kh«'ng biet c6 pha i chil' H~ng djch nghio cue dur <song>' <b°6• chlnt 7 khoa ngon-.ogli' h9c ging tlm thiy bing

ChU'tlg trong din gian. Phai dijt _ may chil' tl Vaa I. ang > « Huog VU"crng 11 , may t~p trUY~ « tran ma r5n than » vao bau khi the ai quoc soi noi dcri Tran, m6'i th~y dttQ'C quan ni~m sir ve mlnh cbo kboi n1ft g&, cua the ky 14, khac voi quan n.i~m cua giao SU' Nguyln PhlJ'O'ng.

C6 ly nao, trong lai khuyen con, Tr~ nhan

Tong l~i .. nham ve tong tlch nh~ mlnh va t1,1c truyen tht>ng ve mlnh ? C6 lY n~o mly chii' Van Lang, Hung Vt.rang l\li khong chu-a dvng ft nhieu sv th11c ijch sir ? Tvc « xam mlnh », hie ra dCYi cung nhu- h~c ch!m dU't deu c6 nguyen nhan cbfnb Xfc CU3 DO, V~Y, l\lC ay chic ehln da truyen tir 4c Vif t l!eD xa hQi Viit Nam dai Tran. Con sir gia

N guy€n Phtrang t\l' hoi ; a Khong biet ngU"ai Lie Viet co ve minh khong ? » tll'C fa 6ng CbU'a chic sao SU' g,ia da VQi qua quyet dan Lttc Viit khac dan Vi~t Nam ve phu-ang di~n phong tvc va tin ngtrang. K& l~n cua on2 co ho-i s6'm hay VQi chruig ? V i ~c st!' d1,1ng th~n tho~i llim SU' Heu h ay nh~ t d jnh l~i chung ra, da c6 k:inh nghi~111 lY dtr&i troi Au vi xin phep nh!ic l~i day dl cllung ta l'ut ra mgt b~i hQC quy gia V~ ph1.tang phap SU".

Cuoi the ky I 9, h~i duy kho, hQC (Je . scieotristne} con n1inh, thoi I( Ly tri ViD nang >, mQt s~ sir gia Ph~p dfi ngO' vi,c IC goc tfch thanb Rome xfy df!ng tren truyen thuyet > VI d\1 su--gia E Pa·is, trong tac pham Storia di Roma (Turin 1898.9,2 volumes) ell mang ly tri :ra phe blnh (tva nhU' giao SU' Nguy~n Ph1.ta11g, l~i trlJ' tat ca clc cbuy~n c~ ti~ hoang dtrc,ng. Oog pbe blnh nghiem ng~t, kh.it khe thai qua din n6i tac pham cua ong bi coi nhU' li mQt thir tuyeo ngoo cua nh6m khao ch1rng triet d~ (un manifeste d'hypercritque). Vi qui tron nhl.1' v$y ly tri tr<Y ve, biet dieu hO'n, uyln chuyea han, C3C SU' gia bit ()au di gill lQC nbfrng chi tiet ljch SU' qua cac chuyfD quli d.an, nhu- A. Piganiol trong cu5n Essai sur les origines de Rome (Paris, 19 r6). Sau do, vln theo khuynh Lhu-&ng m&i nay, G Dumezil (1) da thaah coog tl!C r&. Ong Dume:zil so sanh c~c than thot1i vi ch1.rng minh m9t each khoa hQc r~ng sv s~g lfp thanh Rome chi la vii e hiin tlu.rc cf coi dui nay nhO-ng chuyfn than thopi xa x~a truyen tU' An•DQ ,,. sang Au Chau.

Ctr m6i khi dia cau chuy~n n1ioh, ly tri Iii kbi~m t6n nh~ mlnh bat 11!C ban nfra. Sau 1945, mQt pban ba the giaj bj trj Vlte'Jl Jen dja vj d°"QC }jp cac SU' gia duy iy Tay PhU'O'ng thly phu-O'ng phap khio chtrng bam sat vao van lieu (te:xtes ecrits) Cua minb VO hi~U qua tnr&c nhfrng cai do SQ « SU' Ji~u clura thanh van I) nhtr chuy~n c~ tfch, than thol;li, bai tha-ah c.a, truyen mi~ng v.v••• coa Chau Phi. Cac ong VQi h r ki~m thao va b~t dau di tim le UH lam viic m6'i (2) de thich u·ng v&j doi tu-Q'ng m6'i. Ma phtrcrng phap 1!1 gl, neu khong phai la tTIQt kb{ C\1 chi th.\nh coog khi n6 dtrQ'C ap dt.ing dung de-t~i, dung nai, dung ch6. Cai CU'a duog cit g6 du s1c t6'i the nao ra nu-a, cung khong the mang ra Ctra dlrQ'C thaf'h sit. Tl! xtra den nay, giao SU' Nguyln Phu-ang, cac SU' gia v~ nguon goc Vi~t Nam, di th~t b~i la vl CU' ap dt.1ng a XU' ~ay nbfrng pbU'O'ng phap chi tblch hQ'p T6'i «StrTay phu-O'ng». C6 le da den luc phai tlm phtrO'ng phap m&i., htr&ng m&i, cho viJc di tlm nguon g& Viit Nam. c St'r » b nu-&c ta a vao mc;,t tinb canb d~c bi~t. Qua nbu:ng ng9n lira bi11h dao tiip cilia li~n mien (1), troog mQt khl hiu Im thap, sach vb bi mt.1c nat, ffiQt m6i d1,1c khoet, quan Minh l~i danh clip m9t so

(1) Tac pham chf nlt : L' he ritage indo -eu rope e n Rom e (1949), Jupiter, M•rs, Qi.urinus ( P1r is 1941 ).

( 2) Les Annal es N° 6 Nov. Deccmbre 1964 (Parls) Armond Colin.

16-n mang ve Trung Hoa, nen sir li~u con 1~i ching dU'Q'C bao nhieu. Biet bao bai ki khac tren c~c chuong chua, bai ky gbi treo bia da cac dlnh, cAc quan bi mai mQt trong reu phoog, d~t phu, . cbt.ra tlm kiem hit. Hon nfra, da SU' l~i phoog phu hem chi.oh sir, tai li~u truy~n knlu hay con tao mat trong cac b~i ca dao va thi pbu, hat xa111 (uhu- Tc> Kbuat, bai C Cai T~ng Vang 1i o Bic Ninh v.v ) chtta du-c;rc SU'U cam xep sip khao chu-ng m9t each khoa h9c. Nht.r v~y < SU' li~u chtra thanh van) hay con s~ng trong ky ire quan chung, ln hi~n trong than tho~i c~ tich, vang chi la cai b6ng lich SU'. NhU'tlg bong ay, neu lay anh sang qua ch6i 16a cua dea • pha ly tri 1 ma soi tai n6 Se tan ngay nhtrbong ma trO'i bien VQi trltO'C anh sang t'\fC ro- cua mft ttO'i WQC. Dcrng trU'O'C thU' SU' li~U I C6 b~.13 khong XlC ll ay, SU' gia can d~p b&t OC xoi m6i, nh~o bang, d~ hi~u biet blng trl!C giac, thong cam blng trf tU'O'Og tU'Q'Dg Va tl.nh cam, C6 nhtt the hQa may SU' gia m&i nlm dU'Q'C nep s6ng tlnh cam ~a, cai haa t~p the cua mQt dan t~c da bt nhieu do hQ, ~p bu-c, bao aia cllng kin dao da ngbi vA de pboog.. Theo thi~n y, eta den luc kboa . • ijch SU' khach quan can pbai nhU'O'tlg cb6 cho mQt kboa ijcb slr thong cltn (l'histojre comprehensive). Nha x5 bQi hQC Monnerot, sau khi da kich cai 16i giai tbfcb khoa hQC kno khan cua Du. Kheim da noi : « Thien nhien thl ta gili thicht con sinh hoit cua loai ngtto-i, ta pbai thong cam »• •

BUI.HlfU.SUNG

KY TI.EP : Di dcl, L;:tc Vi~t : Trong dong tronq xa-hpi v.N.

..

vang trong van thO'. bay tu- • Ctra mi~ng ogu-cri nay sang cu-a mitng ngU'cri khac, truyen qua biet bao the he, it nhieu ciing bi biln ttt&ng hay bi hoang du-crng h6a. Chung chtta phai le\ Heh sir, Chung

(1) Rl~ng thanh Th?Sng long bi dot pha het, khang biel bao Ian : N~m 1914, \'U~ nhb Ly, S8U khi ch~y lo~n ve ki nh, phai 1~m nh~ tranh d~ c:r. NlSm 1288, vua nhA Trl n trlr kinh, cung phainguc:r ngo~thanh Ieng . Tu- oam 1 ' 7 1 , c1~n nam 1378, quan (Chiem Thlhh 4 l~n do ph a thanh Th~ng Iong .•