svetlina 3web

Tvoeto ra|awe, Bogorodice Devo, radost mu javi na celiot svet, za{to od Tebe izgrea Sonceto na pravdata - Hristos, Bog na{; ru{ej}i ja kletvata, ni dade blagoslov,; uni{tuvaj}i ja smrtta, ni daruva `ivot ve~en.

Spasi gi, Gospodi, Tvoite lu|e i blagoslovi go Tvoeto nasledstvo. Daruvaj im pobeda nad neprijatelite na site na{i pravoslavni hristijani i so krstot Tvoj za{titi go Tvoeto `itelstvo.

Pravoslavna Svetlina Spisanieto izleguva so blagoslov na Negovoto Visokopreosve{tenstvo Mitropoplit Povardarski g. Agatangel

Del od sodr`inite:

40 godini od denot koga povtorno se vozdigna slavnata str.2 Ohridska arhiepiskopija vo likot na Makedonskata Pravoslavna Crkva

str.16

- Ro`destvo Bogorodi~no -

Intervju so otec Bo{ko Kiprovski - najstariot sve{tenik vo Povardarskata eparhija

-ZA POSLU[ANIETO- |akon Vlatko Stoimenov

- Prvata ikona na Spasitelot - Nerakotvoren obraz na Isus Hristos

- Kako treba da se odnesuvame vo hramot Bo`ji -

str.20

str.24

str.26

str.46

Pravoslavna Svetlina

Spisanie za pravoslavna vera, obrazovanie i kultura; broj III, oktomvri 2007, izleguva ~etiri pati godi{no Izdava~: Povardarska eparhija na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Veles.

Glaven i odgovoren urednik: Mitropolit Povardarski g. Agatangel.

Ureduva~ki odbor: |akon Vlatko Stoimenov, Nikola Cilakov, dipl. teolog Sne`ana Kolevska, dipl. teolog Jani Mulev. Sorabotnici: o. Qup~e Milanov, o. Riste Janu{ev, o. Borislav Bobevski.

Dizajn i kompjuterska podgotovka: Nikola Cilakov. Lektura: Kosovka Saveska.

Pe~ati: Prva Kniga - Veles. www.povardarska-eparhija.org.mk www.povardarska-eparhija.blogspot.com e-mail: info@povardarska-eparhija.org.mk

www.povardarska-eparhija.org.mk

1

Pravoslavna Svetlina

40 godini od denot koga povtorno se

vozdigna slavnata Ohridska arhiepiskopija

P

red 40 godini (na 17 juli 1967 godina), Svetiot Sinod na MPC vo Ohrid go svika Tretiot crkoveno-naroden sobor i na sve~enata sednica vo ohridskata crkva Sveti Kliment Ohridski ja proglasi Makedonskata pravoslavna crkva za avtokefalna. Toa se slu~i to~no 200 godini po nekanonskoto ukinuvawe na avtokefalnata Ohridska Arhiepiskopija vo 1767 godina, ostvareno so odluka na turskiot sultan Mustafa Treti, a po barawe na Carigradskiot Patrijarh Samuil Prvi.

17 juli, 1967 godina e datumot, koj go navesti kone~noto duhovno i nacionalno osloboduvawe na na{iot makedonski narod. Tolku dolgo vreme pomina makedonskiot narod vo zarobeni{tvo, ma~nina i beda, vreme vo koe nekoi mra~ni sili mu zabranuvaa na makedonskiot ~ovek da ka`e deka e makedonec, da pomisli deka e makedonec, da go u~i svoeto dete deka niz negovite veni te~e makedonska krv. Na{ata istorija, iako drevna, ima tolku ta`ni momenti. Namesto da ni se prepi{e slavata na na{ite predci, nie bevme dr`eni vo temnina, namesto vo sloboda da ja slavime `rtvata na na{ite dedovci, nivnata slava si ja prepi{uvaa nekoi drugi narodi, osuduvaj}i go makedonskiot ~ovek skrien vo svojot dom da go budi spomenot za niv.

Denes, makedonskiot narod po~nuva da ja vkusuva ubavinata na slobodata, da ja ~uvstvuva vozvi{enosta na svojot identitet. Denes `iveeme vo svojata mila dr`ava Makedonija, go zboruvame na{iot maj~in makedonski jazik, vo mir se se}avame i gi slavime na{ite slavni predci i na{eto minato.

Ovie raboti sekoga{ treba da si gi spomnuvame koga }e go odbele`uvame ovoj datum 17 juli 1967 godina. Toj nastan vo makedonskata istorija mo`e slobodno da se nare~e po~etok na krajot na golgotata na makedonskiot ~ovek. Na toj datum makedonskiot ~ovek za prv pat po dolgo vreme mu pora~a na svetot deka toj nepobitno postoi i deka saka ni{to pove}e od ona {to sudbinski mu pripa|a. Temelite na Makedonskata Pravoslavna

2

www.povardarska-eparhija.org.mk

Crkva, udreni na toj den, go oslobodija duhot na Ohridskata arhiepiskopija i ja vozobnovija nejzinata avtokefalnost, a pak, vozobnovuvaweto na Ohridskata arhiepiskopija preku sozdavaweto na Makedonskata Pravoslavna Crkva definitivno go pretstavuva{e patot na duhovnata i nacionalnata sloboda na na{iot narod.

Istoriski argumenti za Ohridskata arhiepiskopija

I

storijata na Makednskata Pravoslavna Crkva zapo~nuva so Sveti Klimenta i Sveti Nauma i nivnata apostolska dejnost vo ovie krai{ta. Vo IX vek Sveti Kliment doa|a vo Ohrid i zastanuva na ~elo na Ohridskata arhiepiskopija, koja e avtokefalna crkva na site sloveni.

Vo vremeto na Car Samiol, Ohridskata Arhiepiskopija bila izdignata na stepen na Patrijar{ija.

Kako takva postoela do propa|aweto na Samoilovoto carstvo vo 1018 godina. Toga{ Makedonija padnala pod vlasta na Vizantija i imperatorot Vasilij II ja simnal Ohridskata patrijar{ija pak na stepen arhiepiskopija, no ne ja ukinal nejzinata avtokefalnost. Podocna, vo XII i XIII vek vo Makedonija se menuvale tu|i vladeteli, a vo XIV vek doa|aat Turcite, koi vladeele so makedonskiot narod pove}e vekovi. Ohridskata arhiepiskopija ostanala samostojna Crkva na Balkanot, no nejzinata dijaceza bila stesnuvana i taa sè pove}e stanuvala Crkva na makedonskiot narod, za{to vo me|uvreme drugite slovenski narodi se oddeluvale od nea i dobivale svoi narodni avtokefalni crkvi. So takvi narodni belezii so samostojnost postoela ovaa Arhiepiskopija sè do1767 koga nezakonski bila ukinata od Sultanot Murat III. Spomenite na Sveti Klimenta i Sveti Nauma i na vrednostite na Ohridskata arhiepiskopija budele pottik kaj makedonskiot narod da bara o`ivuvawe na svojata Arhiepiskopija. Takvi obidi se praveni u{te vo XVIII vek, i osobeno vo XIX vek vo vremeto na makedonskite prepodobnici: Joakim Osogovski, Kiril Pej~inovi}, Teodosij Sinaitski i dr., potoa kulturnite i crkovnite dejci: Dimitar i Konstantin Miladinov, Grigor Prli~ev, Kuzman [apkarov, Jordan Haxi Konstantin – Xinot, Mitropolit Teodosij dr., za vo po~etokot na XX vek da go iska`e misleweto na makedonskiot narod preku svojot pi{an zbor na{iot rodoqub Krste Petkov Misirkov, koj re~e deka Makedonija }e se oslobodi, obedini i }e postoi koga }e se vozobnovi Ohridskata arhiepiskopija, koja }e bide Arhiepiskopija na cela Makedonija.

To~no po 200 godini, vo Ohrid na 17 juli 1967 godina se obnovi Ohridskata arhiepiskopija i se proglasi avtokefalna Makedonska Pravoslavna Crkva. Ovaa Crkva i denes di{e so Svetiklimentoviot duh. Avtokefalnata Makedonska Pravoslavna Crkva gi ima svoite osnovni belezi – pred sè vo nejzinata dijaceza se u~i, propoveda i bogoslu`i na maj~in makedonski jazik. Imame svoi arhierei, sve{tenstvo, Bogoslovija i Bogoslovski fakultet, svoi knigi i spisanija, Sveto Evangelie i Biblija na makedonski literaturen jazik. Taka, kone~no, makedonskiot narod za`ivea celosno sloboden crkoven `ivot.

Proslava na jubilejot

V

o ramkite na programata po povod odbele`uvaweto na jubilejot na 14 juli (sabota) se odr`a ve~erna bogoslu`ba vo crkvata „Sveti Kliment Ohridski" na Plao{nik. Po zavr{uvaweto na bogoslu`bata be{e oraganizirana sve~ena akademija vo katedralniot hram na ohridskite arhiepiskopi „Sveta Sofija". Na 15 juli (nedela) Arhiereite na makedonskata Pravoslavna Crkva otslu`ija Sveta bo`estvena arhirejska liturgija vo katedralniot hram na ohridskite arhiepiskopi „Sveta Sofija", so koja ~inona~alstvuva{e edinstveniot `iv potpisnik na odlukata za vozobnovuvawe na Ohridskata arhiepiskopija, Negovoto Visokopreosve{tenstvo, Mitropolitot Polo{ko-Kumanovski g. Kiril.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

3

Pravoslavna Svetlina

A

rhiepiskopot g.g. Stefan – petti poglavar na Makedonskata pravoslavna crkva od nejzinoto sozdavawe.

Dositej be{e poglavar na Makedonskata pravoslavna crkva od 4 oktomvri 1958 do 20 maj 1981 godina. Po nego arhiepiskopi na MPC bea Angelarij (18. 08. 1981 g. do 15. 07. 1986 g.), Gavril (04. 10. 1986 g. do 09.06. 1993 g.) i Mihail (21. 12. 1993 g. do 06. 06. 1999 g.).

Aktuelniot arhiepiskop g.g. Stefan e poglavar na Makedonskata pravoslavna crkva od 09. 10. 1999 godina.

Arhiepiskopot Dositej e prviot arhiepiskop na vozobnovenata Ohridska arhiepiskopija vo liceto na Makedonskata Pravoslavna Crkva, koj vo arhierejskiot tron na Sveti Klimenta be{e vostoli~en vo 1958 god. Za vreme na negovoto arhiepiskopuvawe do 1981 god. od temel be{e vozobnovena Crkvata, i site nejzini vitalni delovi - episkopatot, sve{tenstvoto, eparhiite, crkovnite op{tini vo tatkovinata i dijasporata, crkvite i manastirite, obrazovanieto i prosvetata.

Arhiepiskopot Angelarij Toj vo svoeto petgodi{no go afirmira{e deloto ~ove~kata nevnimatelnost

zastana na Svetiklimetoviot tron vo 1981 god. arhiepiskopuvawe, so nesmalen samopregor na na{ata sveta Crkva, i po duh i `ivot. No predvreme go preseli vo ve~nosta.

Izgradbata na Svetiklimentoviot hram vo Skopje i izdavaweto na Biblijata na makedonski literaturen jazik }e ostanat kako brilijanti na arhiepiskopskata kruna na tretiot po red Arhiepiskop Gavril. Poradi dlaboka starost toj se povle~e od arhiepiskopskiot tron vo 1993 god.

Arhiepiskopot Mihail be{e `iva sodr`ina vo najnovata istorija na makedonskiot narod i na negovata sveta Crkva. Vo negovoto vreme se zbogati izdava~kata dejnost vo MPC i bez otpe~ateni mnogu bogoslu`beni izdanija i knigi so bogoslovska sodr`ina. Osobeno }e ostanat zapameteni prekrasnite besedi na darovitiot orator i mudar starec, koj so svojata silna `elba da bide {to poprisuten me|u narodot, postojano be{e vo dvi`ewe. Na{iot makedonski pravoslaven narod vo nego gleda{e so polna doverba i nade`, bidej}i be{e arhipastir so evangelsko smirenie i so apostolska doslednost.

Aktuelniot Poglavar na Makedonskata Pravoslavna Crkva, Arhiepiskopot Ohridski i makedonski g. g. Stefan be{e izbran i vostoli~en kako petti Arhiepiskop Ohridski i makedonsi vo oktomvri 1999 god. vo Soborniot hram „Sv. Sofija“ vo Ohrid. Po diplomiraweto na Bogoslovskiot fakultet vo Belgrad 1979 god. e postaven za profesor vo Bogoslovijata vo Skopje. Magistrira na Ekumensko-patrolo{kiot institut „Sveti Nikolaj“ vo Bari, Italija vo 1982 god.

Po vra}aweto od Italija e postaven za predava~ na Bogoslovskiot fakultet "Sveti Kliment Ohridski" vo Skopje po predmetite Sveto pismo na Stariot zavet i patrologija, od koja dol`nost e izbran za arhierej.

4

www.povardarska-eparhija.org.mk

Arhiepiskop Ohridski i Makedonski Slovo na sve~enata akademija po povod 40 godini vozobnovena avtokefalnost na Makedonskata Pravoslavna Crkva, odr`ano na 14 juli 2007 godina vo crkvata "Sveta Sofija" vo Ohrid.

GODINI POTPRENI VRZ VEKOVITE

M

akedonskata pravoslavna crkva, vo ovaa 2007 godina, odbele`uva zna~ajna godi{nina. So ve~era{nava bogoslu`ba i duhovnata akademija, kako i so utre{nata Bo`estvena Liturgija, molitveno i skromno go odbele`uvame nastanot od pred 40 godini, koga, so donesenata Odluka na Sinodot, na 17, i so ednoglasnoto i ednodu{no prifa}awe na ~lenovite na Crkovno narodniot sobor na 18 juli, e proglaseno vozobnovuvaweto na drevnata avtokefalnost na Ohridskata arhiepiskopija, kako avtokefalna Makedonska pravoslavna crkva.

Gledaj}i go toj nastan od vremenska distanca od ~etiri decenii, }e re~am deka ~lenovite na Sinodot na Makedonskata pravoslavna crkva od 1967 godina i soborjanite na Tretiot crkovnonaroden sobor, donesle pravedna i bogougodna, rodoqubiva i crkvoqubiva odluka! So toj ~in ja ispolnile dvovekovnata `elba na makedonskiot pravoslaven narod, `elbata prisutna vo mnogu duhovni, nacionalni i kulturni aktivnosti i nastani, no sekoga{ jasno naglasena i prepoznatliva, kako `elba i potreba da se istakne i potvrdi razli~nosta vo edinstvoto i sobornosta vo razli~nosta so drugite.

Crkvata ne samo {to e nedeliva od `ivotot na eden narod, tuku taa, osobeno za na{iot, ima nezamenliva - vode~ka uloga. Treba samo malku da se pogledne vo minatoto, pa da se zaklu~i {to imame od toa {to ja imame i {to bi nemale koga istata ne bi ja imale!?

Ako ja prelistame istorijata, {to bi ni ostanalo od nea bez crkovnata istorija? Ako ja pogledneme starata kni`nina, kakva vrednost i trajnost }e ima taa bez na{ata crkovna literatura? Ako se zagledame vo drevnata umetnost i grade`ni{tvoto, {to bi imale umetni~ki vredno bez na{ata crkovna umetnost i arhitektura? I, kone~no, {to }e imavme i {to }e ostane{e od nas bez na{ata Sveta Crkva?! Tokmu taa na{a Sveta Crkva, Ohridska i Makedonska, dlaboko prisutna i vgradena vo na{eto duhovno i makedonsko pametewe, bila pri~ina imaj}i ja da ~uvstvuvame deka imame sè, a inaku, kako {to bi rekol Prli~ev, bez nea bi bile siraci!

Nitu ra|awe, nitu umirawe, nitu kr{tevka, nitu svadba, nitu radost, nitu taga bilo za na{iot narod ako toa ne e so Crkvata i vo Crkvata. Na{iot narod, i legnuval i stanuval so vera vo Boga, i so nade` vo svojata Crkva. I blagodarenie na taa privrzanost mo`ea da se rodat takvi ohristoveni li~nosti vo na{iot rod: ispovednici i duhovnici, braniteli i ~uvari na verata na{a pravoslavna. Zaradi qubovta kon nea mnogubrojni bea onie {to se borea i `rtvuvaa za povtorno da ĂŹ se vrati slavata i dostoinstvoto na drevnata Ohridska arhiepiskopija. So isti ~uvstva i so takva privrzanost kon Majkata Crkva bea arhiereite i site u~esnici na Soborot od pred 40 godini. Na taa nivna vera i na takvata nivna oddadenost kon na{ata sv. Crkva eve, ve~erva, utre, no i vo tekot na ovaa cela godina, nim, no i na site privrzanici na idejata za vozobnovuvawe na avtokefalniot status na drevnata Ohridska arhiepiskopija, im oddavame priznanie i im izrazuvame neizmerna blagodarnost.

Makedonija e zemja na podvi`nici i pravednici, zemja na vistinoqupci i pravdoqupci, {to zaedno ne pravi zemja na golem narod! Ona {to go pominavme i izdr`avme, neka mi e prosteno, mo`evme i mo`eme samo nie, Makedoncite! Devet veka bez sopstvena dr`ava, devet veka robovi i podvlasteni, devet veka raspnati, devet veka, cela ve~nost, i pak `ivi i pak so Boga!

So Boga bevme i toga{ koga ni gi vadea o~ite i zatoa gledavme. Bevme so verata, i zatoa i toga{ koga glavi ni se~ea, ostanavme prostum. Imaj}i ja Crkvata, i toga{ koga bevme bez ni{to svoe, pre`iveavme. I koga nè delea i raseluvaa, ostanavme edinstveni kako narod...

I {tom do~ekavme sloboda, nacionalna i dr`avna, ja vozobnovivme taa na{a Crkva! A

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

5

Pravoslavna Svetlina `elbite i kopne`ite, obi~no, mu se ispolnuvaat na onoj koj veruva vo Boga, koj se nadeva vo Nego do kraj, i so trpenie ja potvrduva, a so smirenost, ja ispoveda svojata vera.

Minatoto potvrdilo deka tu|inci i porobiteli ni{to dobro ne ni donesle, nitu napravile! Zarem mo`evme da o~ekuvame da ni ja vozobnovat Crkvata onie koi ni ja urivaa i ukinaa?! Zatoa soborjanite od pred ~etiri decenii, slu{aj}i go glasot i molitvite narodni, silno veruvaa deka do{ol migot da se ispravi nepravdata i, vo dadeniot istoriski moment, da se donese vistinskata Odluka, so {to se poka`aa dostojni ~eda na svojata Crkva i dalekuvidni sledbenici na na{ite slavni i doblesni prethodnici.

Pra{awe e kakov }e be{e i rezultatot od referendumot za nezavisna i suverena Republika Makedonija, vo 1991-ta, dokolku ja nemavme vozobnoveno na{ata avtokefalna Crkva?!

No, te{ko i gorko na bilo koj narod i na sekoj poedinec, koj na Crkvata gleda samo niz prizmata na istorijata. Zatoa, po ~etiridecenicisko slobodno deluvawe na na{ata Sveta Crkva, mo`eme da re~eme, gi opravdavme nade`ite i verbata na u~esnicite na Soborot. Makedonskata pravoslavna crkva, blagodarenie na svojata vozobnovena avtokefalnost, sozdava nova epoha vo svojot letopis, poka`aj}i deka e vistinska i nezamenliva majka za site svoi ~eda.

Vo ovoj period taa se pogri`i ne samo za pravoslavnite vo Tatkovinata, tuku i za {irum po svetot raselenite makedonski ro`bi. A na{iot narod e na{ata najsilna garancija deka sme na vistinskiot pat. Toj na{ narod sekoga{ znael i znae da oceni dali kako pastiri odime po prav ili po pogre{en pat. I glasno znael i znae i da pofali i da ukori!

Vo ovie neizvesni vremiwa, prepolni so nepravdi kon sè {to e makedonsko, tokmu verata kaj na{iot narod i doverbata i poddr{kata na misijata na na{ata Sveta Crkva pomagaat da gi izdr`ime site isku{enija.

A, za site onie koi „pri o~i ne gledaat i pri u{i ne slu{aat“, }e re~eme: ne od 1967 godina, tuku u{te od begstvoto na poslednite, bo`em, duhovnici, koi bea dojdeni vo Makedonija, ne da {irat vera i qubov, no nacional-{ovinisti~ki planovi i zada~i, Avtokefalnata Makedonska Pravoslavna Crkva uspe{no se gri`i na duhoven plan za svojot veren narod. Toa e tolku o~igledno, {to ne se obiduvaat da go negiraat nitu onie, koi se protiv avtokefalniot status na MPC. ^estvuvaweto na godi{ninata ne e samo odbele`uvawe na vremeto {to pominalo, tuku i, pred sè, istaknuvawe na ona {to taa na{a vozobnovena Arhiepiskopija napravila i pravi za svojot narod. I ne samo vo ovie 40 godini! - Spasonosnoto delo {to taa na{a sveta Crkva go imala i go ima e najglavnata smisla na nejzinoto postoewe.

Neblagodatna crkva ne ra|a duhovno preobrazeni i ohristoveni li~nosti. Za Makedonskata Pravoslavna Crkva ve}e govorat i delata na

6

www.povardarska-eparhija.org.mk

bla`enite, Episkopot Veli~ki Gavril (Svetogorec) i monahot Joanikij od Rakotinci. Tie se najgolemite na{i duhovni viso~ini, {to, zaedno so drugite svetii od na{iot rod }e gi imame do veka, kako molitveni zastapnici za na{iot narod, pred prestolot na Seve{niot Bog. Veruvame deka so Bo`ja pomo{ i preku nivnoto zastapni{tvo }e se ispolni opravdanata nade` i na ovaa, i na site prethodni generacii vo izminative skoro dveipol stoletija, nade` deka Ohridskata arhiepiskopija kako Makedonska pravoslavna crkva }e si go dobie mestoto {to go zaslu`uva pome|u ostanatite pomesni pravoslavni crkvi.

Na{e e da rabotime, da ja gradime i nadgraduvame na{ata Sveta Crkva kako Bo`ja institucija na zemjata makedonska i vo du{ata na site makedonski ro`bi. Proslavuvaj} i ja godi{ninata, gi povikuvame site ~eda na Makedonskata pravoslavna crkva, kade i da `iveat, na pogolemo i pocvrsto edinstvo so Majkata Crkva. Milosta Bo`ja ne znae za granici, zatoa i qubovta na Majkata Crkva dostiga do site dale~ini i taa vodi gri`a za sekoja makedonska du{a po svetot.

Neka ni e ~estita godi{ninata! Neka ni e ve~na na{ata avtokefalna Crkva, Ohridska i Makedonska i, daj Bo`e, {to poskoro da slavime kako priznata i prifatena od site pravoslavni crkvi. Amin!

Slovo na Mitropolit Polo{ko-kumanovski g. Kiril vo ~est na odbele`uvaweto na jubilejot na MPC i negoviot li~en jubilej (40 godi{nina od arhipastirskata gri`a za pravoslavniot makedeonski narod): Vo `ivotot na sekoj ~ovek, sozdaden od Boga, ima nastani koi ostanuvaat vo ve~en nezaborav. Povikani sme preku maj~inskiot glas na na{ata Sveta Crkva denes i utre da se najdeme vo na{iot makedonski i seslovenski dreven Ohrid. Povodot e golem i zna~aen za nas, ~edata na bibliska Makedonija, bez ogled kade i da `iveeme. Denovive site mu se raduvame na retkiot istoriski i sudbinski nastan koj e od ogromno zna~ewe za potvrda na na{iot vekovit opstoj na ovie makedonski prostori i po site meridijani od zemjinata topka. Ovoj svetol jubilej e `ivo svedo{tvo deka mo`eme kako bibliski makedonski narod da `iveeme i da tvorime vo polna dr`avotvorna i crkovno-duhovna sloboda.

Se ispolnuvaat ~etirieset godini od golemiot istoriski ~in, koga Gospod nè vdahnovi i umudri na 17 juli 1967 godina, Svetiot Sinod na Makedonskata Pravoslavna Crkva, da ja donese zna~ajnata Odluka za vozobnovuvawe na celosnata avtokefalnost na drevnata i slavna Ohridska Arhiepiskopija olicetvorena vo dene{nata Svetoklimentova Makedonska Pravoslavna Crkva. So toa ja otstranivme golemata i te{ka nepravda koja {to i be{e nanesena na Ohridskata arhiepiskopija vo 1767 godina, koga be{e nezakonski prese~en nejziniot `ivoten krvotok od strana na inovernata otomanska vlast. Poa|aj}i od faktot deka se napraveni bezbroj neuspe{ni obidi za obnova na normalno `iveewe na na{ata Sveta Crkva od nejzinoto ukinuvawe vo 1767 godina, i imaj}i gi predvid barawata na na{eto narodno avangardno sve{tenstvo od 1943, 1945 i 1946 i bogoqubiv pravoslaven narod vo Tatkovinata i dijasporata, ~uvstvuvavme deka glasot na na{iot veren narod e i glas Bo`ji. Zatoa i go poslu{avme! Toga{, ozareni i vdahnoveni od Boga i od mudrosta i molitvenata zakrila na ve~no `ivite pred Boga, Sveti Kliment i Sveti Naum Ohridskite ^udotvorci, Svetiot Sinod na obnovenata vo 1958 godina, samostojnata Makedonska Pravoslavna Crkva na ~elo so Arhiepiskopot Dositej i visokopreosve{tenite mitropoliti: Kliment, Naum i Metodij, kako i mojata smernost, vo predpladnevnite ~asovi vo crkvata "Sveta Bogorodica" vo Ohrid, ja donesovme i potpi{avme istoriskata Odluka za celosnata vozobnova na avtokefalnosta na na{ata Sveta Crkva.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

7

Pravoslavna Svetlina Vedna{ potoa se upativme vo katedralnata crkva "Sveta Sofija", kade nè o~ekuvaa ~lenovite na najvisokoto zakonodavno telo - ACN Sobor. Po prezentiraniot op{iren elaborat i objavata na Sinodskata Odluka, istata be{e so burni ovacii i golem voshit i radost pozdravena i ednoglasno prifatena od site ~lenovi. Ovoj nastan pretstavuva{e povik do celiot makedonski narod za celosno nacionalno i duhovno izmiruvawe i obedinuvawe. Ovaa istoriska Odluka, objavena od Arhiepiskopot Dositej, be{e prosledena so biewe na kambanite vo site crkvi i manastiri vo Tatkovinata i vo dijasporata, kade radosta za pobedata na makedonskata crkovna pravda i vistina be{e meteorski prenesena.

So ovoj istoriski ~in zasvetli golemata bo`estvenata senarodna makedonska vistina {to be{e i silna garancija deka i bogoqubiviot Makedonskiot narod na crkoven plan }e mo`e da ja u`iva i da i se raduva na od Boga darenata polna crkovnoduhovna sloboda i da ja preto~uva vo dela {to }e bide potvrda na negovoto dlaboko pravoslavie. So toa ja otstranivme dvovekovnata obespravenost i duhovna podjarmenost.

Potpisot na istoriskata Odluka go stavivme so vozvi{en duhoven i senaroden patriotski trepet i voznes, za{to site znaevme deka ovaa i vakva Odluka e od Boga blagoslovena. Vo toj mig bevme ubedeni deka gi ispolnuvame zavetite i svetite amaneti i poraki na site doblesni makedonski sinovi i }erki i vo ovozemnata i vo nebesnata Hristova Crkva, zavetite na site makedonski svetii, u~iteli, prosvetiteli i plejada borci i pobornici za nacionalna i crkovna sloboda. Toga{ zedovme sve~ena i zavetna obvrska, deka ja obnovivme slavata na Ohridskata Arhiepiskopija, so cvrsta ubedenost deka taa ve~no }e se ~uva i }e se prenesuva na idnite generacii kako izraz na polnotata na na{eto crkovno-nacionalno neraskinlivo makedonsko zaedni{tvo.

Eden bogomvdahnoven mislitel }e pora~a: „Slobodata e ve~na, no taa postojano treba da se osvojuva“. So obnovata i go vrativme `ivotot na na{ata Sveta Crkva i go vrativme sjajot i ja vrativme du{ata.

Plodorodnoto svetoklimentovo makedonsko steblo nema da dopu{time po nikoja cena da bide prese~eno.

Crkvata e na site nas i nie sme dol`ni da ja ~uvame. Treba postojano da bdeeme nad spe~alenata sloboda i nesebi~no da se vgraduvame i da vlo`uvame vo nejziniot razvoj i raste`.

Na eden narod, na edna crkva, na edna dr`ava da im go odzeme{ imeto, e isto kako i da im ja odzeme{ du{ata, a so toa im go odzema{ `ivotot. Na{iot `ivot i opstoj e vo na{ite race.

Imeto, samostojnosta i avtokefalnosta na na{ata Sveta Crkva, se na{i temelnici. Nivnoto dostoinstvo i ~est sme gi povratile so bespo{teden samopregor i trud za da dopu{time tie da bidat prepu{teni na nekoi zlo~estivi al~ni apetiti.

Kako `iva i organizirana Sveta Crkva so pravo se nadevame deka }e nadvladee qubovta i trezveniot razum kaj velikodostojnicite na sestrinskite pravoslavni crkvi i deka za skoro }e se najdeme na zaedni~ka evharistiskata trpeza kako vistinski ramnopravni ~eda pred Boga.

Toj istoriski nastan ni pomogna da go do`iveeme novoto voskresenie na na{eto senarodno, crkovno - duhovno `iveewe i tvorewe vo Tatkovinata i vo dijasporata. Plodovite na nejzinoto tvore{tvo

8

www.povardarska-eparhija.org.mk

od 1967 godina preku nejzinoto organizirano `iveewe se impresivni. Vo eden podolg period do`ivuvavme vistinska renesansna prerodba i pokraj ogromnite te{kotii i isku{enija so koi se soo~uvavme.

So~uvuvaweto na spe~alenite najvozvi{eni vrednosti za svojot narod, kako rezultat od izvojuvanata sloboda, baraat dlaboka mudrost, edinstvo i odgovornost, osobeno vo te{kite migovi. „Golemite lu|e sekoga{ se najgolemi vo te{kite momenti a najsilno se potvrduvaat koga pak }e izvojuvaat pobeda“. Celosnata obnova na na{ata Sveta Crkva ni pomogna da postigneme celosno duhovno budewe i vistinsko nacionalno osoznavawe. Taa na ovoj plan impozantna uloga odigra vo dijasporata.

Da Mu blagodarime na Boga {to povtorno se izdignavme kako Feniks.

Retka prigoda e od imeto na site koi se preseleni vo nebesnata crkva i od na{e ime, so golema po~it da iska`eme blagodarnost na na{ata Makedonska vlast na cenetite me|unarodni mirovni faktori, na makedonskite mediumi za prezentirawe na pozitivnite nastani i ostvaruvawa na na{ata Sveta Crkva vo tekot na na{eto ~etiridecenisko avtokefalno `iveewe.

Blagodarnost kon site na{i nau~ni i prosvetni instituti i institucii.

Kon site trudbenici, {tedri dariteli i podr`iteli na na{ata Sveta Crkva. Kon site verski zaednici za nivniot bratski odnosi sorabotka na na{ata ostvarena crkovna pravda i vistina. Zatoa, da prodol`ime predano da `iveeme i da tvorime, po primerot na na{ite doblesni pred{estvenici, tvorci na trajni dela za na{ata Sveta Crkva, na{iot blagoroden narod i Tatkovina, za i tie da `iveat i da tvorat za nas i so nas za navek. Neka ni bidat ~estiti i vekoviti jubilejnite radosti! Gospod na mirot i qubovta da bide so site nas, sega sekoga{ i niz site vremiwa i ve~nost.

Gospod da ni ja blagoslovuva i ~uva na{ata Sveta Crkva, na{ata Tatkovina, na{iot hristoqubiv narod. Gospod da daruva ve~en mir i blagosostojba me|u site miroqubivi i pravdoqubivi narodi i zemji vo svetot!

Beseda po povod 40 godi{ninata od avtokefalnosta na Makedonskata pravoslavna crkva odr`a i Jordan Plevne{, Ambasador na RM i Potpretsedatel na Internacionalnata asocijacija na UNESKO za dijalog me|u civilizaciite Makedonskata pravoslavna crkva e ve~no mlada crkva, kako {to ve~no e mlad Isus Hristos. Taa nalikuva i na ve~no mladata Makedonija pred Isusa Hrista, bidej}i eden drug mladi~ po ime Aleksandar, {to `ivee{e isto kolku i Bo`jiot Sin i Spasitel na svetot, pred nego gi otvori Golemite Porti na ~ove~kata nade` i svetskata zaednica na narodite.

Bi mo`elo da se re~e deka Makedonskata pravoslavna crkva vsu{nost e kako mitskata ptica Feniks koja se ra|a od sopstvenata pepel bidej}i taa denes proslavuva 40 godini, a bi mo`ela da proslavi i 400 godini, {to pa|aat zadutre od gradbata na crkvata „Sv.Bogorodica“ vo Slivnica vo Prespa „neru{iviot prestol i neizvadlivoto oko na Makedonija“ kako {to miluva da re~e vo na{ite kni`evni razgovori Negovoto Bla`enstvo Arheipiskopot ohridski i makedonski G.G. Stefan.

Taa bi mo`ela da proslavi i }e proslavi, skoro 1100 godini od zaminuvaweto na nebo od kaj {to nè gledaat ve~erva na{ite ve~no `ivi svetii {to ~ekorele kaj {to nie ~ekorime sega, Sveti Kliment i Sveti Naum - Pro{tevaj Sveti Klimente, Pro{tevaj Sveti Naume!

Makedonskata pravoslavna crkva bi mo`ela da proslavi i u{te eden vek pove}e ili pomalku od odisejata na u~enicite na solunskite bra}a Sveti Kiril i Metodij koi isto taka nè gledaat ve~erva vo vol{ebnava Sveta Sofija od Erusalim preku Carigrad i Rim bidej}i 11 vekovi po nivnata smrt, re~isi zav~era, vo 1980 godina bea proglaseni za za{titnici na Evropa, za{to nikoga{ ne e docna koga stanuva zbor za Civilizacijata na qubovta {to progovori od prazniot grob na Golgota, od Voskresenieto na ro`bata na Majkata Bo`ja i nejzinoto bezgre{no za~etie so Svetiot Duh.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

9

Pravoslavna Svetlina Makedonskata pravoslavna crkva bi mo`ela da proslavi i 1450 godini od poslednata no} na Justinijan Prvi roden vo Taor, vo neposredna blizina na Skopje, glavniot grad na Republika Makedonija, isto taka ve~no mlada dr`ava kaj {to ja izgradil Justinijana Prima i Sveta Sofija vo Carigrad izviknuvaj}i za da go slu{ne Beskrajot: Te pobediv Solomone, a peej}i ja svojata pesna {to samiot ja napi{al - Edinorodni Sine i Slove Bo`ji {to i denes mo`ete da ja slu{nete niz brojnite crkvi, hramovi i manastiri na Makedonskata pravoslavna crkva vo Makedonija, Evropa, Avstralija, Kanada i Amerika kako {to veli, akademik Petar Ilievski vo po~etokot na liturgijata zad vtoriot antifon. Taka pee{e toj Imperator roden do tebe, do mene, do nas vele{e i veli i denes: Istorijata e beskraj {to se strada a stradame i denes, muzikata e beskraj {to se slu{a a peeme i denes.

I ne samo denes, tuku osobeno utre Makedonskata pravoslavna crkva }e slavi za da zaokru`i i za da ne se ar~i na sitno i 2000 godini od vleguvaweto na Makedonija vo Biblijata kade {to sme priznati edna{ zasekoga{, preku pra{nite sandali na Sveti Apostol Pavle {to gi ostavile svetite tragi niz ovaa zemja vo koja i „Yvezdite {epotat na makedonski, a nikoj ne ja znae“, kako {to pee{e Ante Popovski. ]e proslavi Makedonskata pravoslavna crkva pred edna me|unarodna asambleja so svedoci koi }e se naredat po amfiteatrite vo Lihnidos, Stobi, Herakleja, Skupi, Bargala i Tiveriopol i }e zboruvaat ne so usta tuku so o~i sli~ni na nepoznatata ohridska princeza ~ii {to solzi bea pronajdeni vo Plao{nik, so~uvani vo mal lakrimarium 17 vekovi po nejzinata smrt, {to í davaat na Makedonija svetski primat i rekord vo za~uvuvawe na solzi vo sve`a sostojba. ]e progovori so tie o~i i tie solzi, Lidija Makedonkata, prvata hristijanka na Evropa vo ~ie {to srce Sveti Apostol Pavle ja podigna prvata crkva na Stariot kontinent, a 2000 godini podocna Risto Avramoski, {to ovie denovi zamina vo ve~niot spokoj, í ja posveti istoimenata opera, zo{to krvta voda ne biduva. ]e progovori so tie o~i i tie solzi Sveti Erazmo koj vo ohridskite vodi gi kr{teva{e odedna{ po iljada, tie {to veruvaa deka Evropa }e proizveduva qubov, a ne smrt, no za `al ne be{e taka. ]e progovori so tie o~i i so tie solzi Dragan Ohridski koj kako igra~ na `ica bil prodaden na pazarot na robovi vo Venecija, za da stigne preku {panskiot dvor vo ekspedicijata na Kolumbo i da bide zakopan pod imeto Alonso de Oheda pod pragot na edna od prvite crkvi vo Noviot Svet ~ij {to testament i denes zvu~i aktuelno: Pogrebete me pod pragot na ovaa crkva za site da mi gazat na sudbinata {to nikoga{ povtorno ne gi vidov Ohrid i Makedonija.

So tie o~i i so tie solzi nè prizna pod ustavno ime duri i eden od najgolemite umetnici na site vremiwa Vinsent Van Gog, ~ii {to stradawa nemale nikakva vrska so Makedonija, no toj mu napi{al na brat mu Teo kon krajot na devetnaesetiot vek sekoga{ koga }e go ~itam pasusot od Biblijata vo koj se veli „Preku no}ta ima{e Pavle videnie, stoe{e pred nego eden ~ovek Makedonec koj go mole{e i mu vele{e: Premini vo Makedonija i pomogni mi!“ Si velam kade e taa zemja od koja blikale izvorite na civilizacijata na qubovta kako od ranite na teloto na ve~no mladiot Isus Hristos {to trgna da go spasuva ~ove{tvoto tebe, mene, nas.

So tie o~i i so taa pesna neka e~at kambanite od Ohrid ovoj centar na Svetskiot Humanizam podignat od Kadmos i Harmonija kraj Beloto Ezero, i neka gi prenesat na{ite zborovi i na{ite molitvi, nasekade vo svetot, me|u site narodi i do sekoj ~ovek posebno koj veruva deka samo qubovta mo`e da go spasi svetot.

Blagoslovete Va{e Bla`enstvo!

Sveta Sofija, Ohrid 14 juli 2007

10

www.povardarska-eparhija.org.mk

podgotvil: Nikola Cilakov

Jubilej

30 godini arhierejska slu`ba na penzioniraniot arhierej Gorazd

V

o godinata koga ja proslavuvame 40 godi{ninata od vozobnovuvaweto na Ohridskata arhiepiskopija vo liceto na Makedonskata pravoslavna crkva, }e proslavime u{te eden zna~aen jubilej, koj ostava dlaboka traga vo `ivotot na na{ata Sveta crkva.

Imeno, pred 30 godini be{e izvr{ena hirotonijata vo episkopski ~in na Mitropolitot Gorazd. Toj kako arhierej, 30 g. rabote{e za dobroto na nivata na Makedonskata Pravoslavna Crkva, i vo svojata sveta misija za afirmacija na MPC ima{e plodna arhierejska dejnost. Pred sĂŠ, kako negovi dela, najzna~ajno e da se spomenat formiraweto na pove}e crkovni op{tini na Evropsko tlo i izgradbata na nekolku crkvi niz pogolemite evropski gradovi, kade {to Mitropolitot Gorazd ja izvr{uva{e svojata arhierejska slu`ba, kako Mitropolit Evropski.

Po povod 30 godi{niot jubilej, Mitropolitot Gorazd vo soslu`enie na Mitropolitite: Evropski g. Pimen i Bregalni~ki g. Ilarion otslu`i Bo`estvena Liturgija vo crkvata "Sv. Dimitrija" vo Skopje, vo istiot hram kade {to pred 30 godini toj be{e hirotonisan vo episkopski ~in.

Po povod ovoj jubilej be{e organizirana i prigodna sve~enost, na koja prisustvuvaa site arhierei na Svetiot Sinod na Makedonskata pravoslavna crkva.

Arhiepiskopot i prisutnite vladici so prigodno slovo i darovi mu se zablagodarija na Mitropolitot Gorazd, koj po ovoj jubilej zaminuva vo zaslu`eno umiruvawe.

Arhiepiskop Ohridski i Makedonski g. g . Stefan Va{i Visokopreosve{tenstva, Visokoprepodobni arhimandriti, pre~esni protoerei i jerei i |akoni, kako i po~ituvano semejstvo na g. Gorazd.

Deneska sme sobrani na ovaa trpeza na qubovta otkako se otslu`i ovaa bo`estvena liturgija vo ~est na g. Gorazd, a vo soslu`enie na mitropolitite Pimen i Ilarion za da go odbele`ime 30 godi{noto slu`ewe vo arhierejsko dostoinstvo na mitropolitot Gorazd, Mitropolitot Gorazd kako arhierej na MPC, se poka`a kako primer na poslu{nost na SAS na MPC, koga treba da odi, odi, i koga treba da dojde, doa|a. Toj najprvo poslu`i vo Bitola, vo [tip, i vo Strumica pa vo Evropskata eparhija i, koga SAS na MPC go zamoli da ja oslobodi Evropskata eparhija, toj ja oslobodi istata. Toj e primer kako treba da se slu`i na svojata sveta Crkva. Dedo Gorazd sekoga{ taka postapuva{e i prave{e. Toj mo`e da poslu`i za primer na mnogumina sve{tenici, monasi i na nas arhiereite kako se slu`i na Svetiklimentovata crkva. Od imeto na site {to Ve znaat i od imeto na SAS na MPC, Vi ja podaruvame ovaa mitra vo ~est na jubilejot, za da ja nosite i da slu`ite na na{ata sveta crkva.

Na mnogaja leta Visokopreosve{teni Vladiko.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

11

Pravoslavna Svetlina Mitropolit Agatangel Va{e Bla`enstvo, Va{i Visokipreosve{tenstva, Visoki prepodobija, protoerei i jerei, penzioniran mitropolite g. Gorazd.

Koga MPC go proslavuva golemiot Jubilej 40 g. od Vozobnovuvaweto na Avtokefalnosta na Ohridskata Arhiepiskopija vo liceto na Makedonskata pravoslavna crkva, Vie, Va{e Visokopreosve{tenstvo go proslavuvate sleguvaweto na Svetiot Duh nad Vas preku rakopolagaweto i dobivaweto na polna arhierejska blagodat, preku vozobnovitelot na na{ata crkva, poglavarot g. Dositej.

Vie, Visokopreosve{teni vladiko, pridonesovte vo afirmiraweto na MPC, a osobeno vo Evropskata eparhija. Qubovta kon Boga i kon svojot makedonski narod Ve pra}a{e Vas, kako Hristos {to gi pra}a{e svoite sledbenici. Bevte, kako {to slove{e Negovoto Bl`enstvo, za potrebite na na{ta crkva. Bevte poslu{en arhierej na site arhiepiskopi kako na sveti Kliment i sveti Naum i, poka`avte primer kako verno se slu`i na svojot narod. Vas Bog Ve podari da Go slavite i da Go veli~ate od dlabo~inata na Va{ata du{a. Va{e Visokopreosve{tenstvo, Gospod Isus Hristos Vi dade krepko zdravje da go slavite i da go propovedate Gospoda Isusa Hrista, negovoto stado da go preobrazuvate i nivnite du{i da gi priveduvate kon Carstvoto Nebesno za koe kopnee sekoja pravoslavna du{a. Denes MPC se raduva i nie se raduvame. Go povikuvam Negovoto Visokopreosve{tenstvo mitropolitot Bregalni~ki g.

Mitropolit Ilarion Ilarion da Vi ja predade ovaa panagija.

Va{e Visokopreosve{tenstvo od imeto na celoto sve{tenstvo i celiot narod na Bregalni~kata eparhija, vo koja Vie pominavte del od svojot `ivot, ~est mi e da Vi go ~estitam 30 godi{niot jubilej na arhipastirsko slu`ewe i da Vi ja podaram ovaa panagija so likot na Presveta Bogorodica, za{titni~ka na sekoja hristijanska du{a, da Ve krepi i u{te 30 g. da poslu`ite na svetata crkva.

Mitropolit Agatangel Od imeto na Povardarskata eparhija, od nejzinoto sve{tenstvo i verniot narod Va{e Visokopreosve{tensvtvo, od imeto na celoto sve{tenstvo i celiot narod i od site gemixii i borci za Makedonija i za MPC, Vi go podaruvam ovoj ~esen krst, na kogo e raspnat na{iot Spasitel Gospod Isus Hristos, da go nosite i da se molite za nas i za na{iot napaten makedonski pravoslaven narod.

12

www.povardarska-eparhija.org.mk

Mitropolit Timotej Va{e Bla`enstvo, Va{e Visokopreosve{tenstvo, uva`uvani jerei, |akoni i dragi bra}a i sestri. Vo ovaa prilika nema potreba mnogu da zboruvam tuku bi sakal od imeto na Debarko-ki~evskata eparhija, od imeto na nejziniot veren narod i od celoto sve{tenstvo i mona{tvo da mu go ~estitam 30 godi{niot jubilej i da mu podaram novi arhierejski ode`di napraveni vo seslovenskiot Erusalim - Ohrid. Moram da naglasam deka malku vlijae{e i zemja~kata relacija za vakov podarok. So radost i so dobro zdravje da gi nosite Visokopreosve{teni vladiko.

Na mnogaja leta.

Mitropolit Kiril MPC se proret~i bidej}i pove}e sedi glavi, vo toa vreme, se preselija od zemnata vo nebesnata crkva. Dedo Gorazd, kako prota Bogoqub, se stavi na raspolagawe vo tie momenti koga n単 trebaa lu|e za da im poslu`at na svetata crkva i na izma~eniot makedonski narod. Nie so nego se poznavame od 1964 g. Jas kako be}ar i peja~ vo Sveti Dimitrija, vo Skopje, pa potoa kako jero|akon. Edna{ izlegovme na kratka pro{etka i go pra{av dali bi sakal da se stavi na raspolagawe na MPC vo mona{kite redovi. Toj mi odgovori deka ne }e mo`e toa da go napravi zatoa {to planovite mu se poinakvi. Ponatamu toj se o`eni i po upokojuvaweto na negovata bla`eno upokoena sopruga se stavi na raspolagawe na MPC. Prvo se zamona{i potoa, kako arhierej, 30 g. rabotevme za dobroto na nivata na MPC. Na mnogu godini Visokopreosve{teni vladiko.

Mitropolit Gorazd Va{e Bla`enstvo, Va{i Visokopreosve{tensva, sve{tenstvo, mona{tvo, gospodine dekane na Bogoslovskiot fakultet. Otkako deneska duhovno se nasladivme na otslu`enata Liturgija, sega i telesno da se potkrepime. Bi sakal da se zablagodaram na bra}ata vo Hrista {to ja organiziraa ovaa sve~enost, na inicijativa i na predlog na mitropolitite: Debarsko-ki~evski g. Timotej, Povardarski g. Agatangel i Bregalni~ki g. Ilarion. Isto taka, se zablagodaruvam i na podarocite: na Negovoto Bla`enstvo za mitrata, na mitropolit Timotej za odejanijata i na mitropolitite Agatangel i Ilarion za insigniite. Im se zablagodaruvam i na site prisutni.

Gi pozdravuvam ka`uvawata na Negovo Bla`enstvo. Taka be{e, prakti~no pred 30 g. Me povikaa vo kancelarijata na SAS i me pra{aa vo koja eparhija sakam da odam. Se staviv na raspolagawe na SAS, kade {to treba tamu odev. I vo Stariot Zavet imame primer. Prorokot Jona ne oti{ol kade {to sakal no posle Bog go ulovil i go ispratil da propoveda. Mitropolitot Kiril se se}ava deka jas se staviv na raspolagawe da odam tamu kade {to ima potreba. SPC ima{e tendencija da ja uni{ti MPC i tendeciozno gi napravi samo trite eparhii, no nie i SAS na MPC ja sogledavme taa opasnost i, najposle ja organiziravme Strumi~kata eparhija, potoa Evropskata eparhija. Tamu otidov na postari godini i ostanav da slu`am 12 g. Organizirav 12 crkovni op{tini, frliv makedonsko seme i niknaa pove}e crkvi, kako vo Berlin, a }e se gradi i vo [vajcarija i vo Pariz. Koga SAS me zamoli da ja otstapam eparhijata, ja otstapiv na mladi sili, i mu posakuvam na SAS na MPC da se mno`at dobrite dela i za mnogu godini.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

13

Pravoslavna Svetlina otec Aco Girevski SVE^ENO SLOVO (posveteno na mitropolitot Gorazd, po povod 30 godini od negovata hirotonija (1977-2007) Po~ituvani slu{ateli, nekoj } e pra{a zo{to jas denes govoram i dali mi prilega. Pa eve, zo{to mi se dade da govoram. Uva`eniot Mitropolit na MPC, gospodin Gorazd, na{iot slavenik proslavuva 30 godini od svojata hirotonija. Jas ja pametam negovata hirotonija i bev svr{en bogoslov. Go pametam i pred toa, oti so tatko mi, bevme na molitva vo hramot “Sveta Petka” koga toj be{e de`uren i toga{, otkako ni ja ~u na{ata `elba zo{to sme dojdeni pri nego, i koga razbra deka sakam da u~am bogoslovija, nè soslu{a, pou~i, a potoa i nè blagoslovi. Na vra}awe za doma nè opfati radost i odeveme pe{, a popatno me natera tatko mi da zapeam pesna, za da ja proveri mojata `elba. Toa be{e posledno na{e drugaruvawe kako tatko so sin. [to se slu~i potoa?

Slavenikot na{ odvreme navreme go sre}avav vo na{ata naselba ^air vo koja `ive{e i toj, sè dodeka ne stana episkop i zamina od Skopje. No, i potoa ima{e momenti na sredbi vo Bitola, [tip, Strumica, kade {to toj sè u{te be{e Vladika i ponekoga{ imavme vzaemno soslu`uvawe. Seto ova dosega koe{to go ka`av e samo sledewe na nastanite i slu~kite na koi nè vode{e `ivotot vo Crkvata gledano od edna distanca.

Sepak, na{ata vistinska, bliska i doverliva sorabotka zapo~na so negovoto nazna~uvawe za mitropolit na Zapadno-evropskata eparhija. I potoa, sleduvaa zaedni~ki patuvawa vo SAD, Kanada i najmnogu vo negovata eparhija, Evropskata, i toa naj~esto vo kanonski vizitacii na na{ite pravoslavni crkovni op{tini. Odev i sam, no sekoga{ se vra}av kaj nego za da referiram za srabotenoto.

14

Zaedni~kite patuvawa, potoa rabotata vrzana so misijata vo Crkvata, kako i radostite i te{kotiite vo pastirskata dejnost, bea pri~inite koi najmnogu nè zbli`ija. Nè zbli`ija i kontaktite i obvrskite vrzani za `ivotot i dejnosta na Bogoslovskiot fakultet, institucija koja, ako mo`am taka da ka`am, ne ja izostavil nitu edna{ pri nejzinite priredeni predavawa, godi{nini, diplomski ili doktorski odbrani i sl. Vo posledno vreme mnogu ~esto soslu`uvame vo Soborniot arhiepiskopski hram ili vo nekoi od skopskite crkvi. Pa, kako pri na{ite patuvawa po Evropa taka i sega, miluva da re~e: "Ajde otec, ka`i ne{to, ti si u~itel, jas sum ve}e star...". A jas, pak, toa go primam kako blagoslov i doverba i nikako poinaku.

Ete, vidovte, sepak mi prilega da govoram za dene{niot na{ slavenik.

A sega, ako mi dopu{tite bi sakal da ka`am nekolku zborovi za nego kako li~nost.

Da ne zaboravime deka dedo Gorazd stana episkop vo te{ko i siroma{no vreme, koga na{ata Crkva ima{e samo deset godini samostoen `ivot i mnogu te{ko se probiva{e.

Hirotonijata zaedno so drugite arhierei ja izvr{i arhiepiskopot Dositej, pa so ogled na toa {to se navr{ija sto godini od negovoto ra|awe (7. dekemvri 1906), i nego golema po~it i blagodarnost da mu iska`ime.

Hirotonijata na dedo Gorazd dojde navreme, za da go potkrepi pettiot stolb na na{ata mladolika Crkva, koj samo{to napukna, se svitka i se skr{i, toa be{e mitropolitot Naum, koj zaradi te{koto vreme i bolesta koja go be{e zafatila, brgu po~ina. Eve i za nego da si spomneme denes.

I taka, mladiot arhierej Gorazd, kako eden od prvite ~lenovi na SAS na MPC, e u~esnik vo site zna~ajni nastani vrzani za `ivotot i misijata na na{ata Crkva. Po~nuvaj}i od izmenite i dopolnuvawata na Ustavot na MPC, odredbite, zakonite i drugite podzakonski akti i dal svoj pridones.

www.povardarska-eparhija.org.mk

“Koga se nosea nekoi va`ni odluki dedo Gorazd so negovite dobronamerni razmisli, vo te{ki bezislezni situacii, umee{e mnogu da pomogne, i za toa mnogu sum mu blagodaren”, mi re~e edna{ arhiepiskopot Gavril, kogo mnogumina go obvinuvaa oti go brane{e.

Eve, ova neka pobudi i drugi da gi “poka`at negovite dobri dela, za da gi vidat lu|eto”. A {to se odnesuva do gre{kite, za toa i sam se pogri`i otkako gi pogreba so svoeto pokajanie i starostnata svoja krotost.

Dedo Gorazd mo`e{e da se nosi so te{kotiite, oti be{e mlad. No, mladosta i mu popre~uva{e vo eparhiskata rabota i vo `ivotnite isku{enija.

Otkako se oslobodi od golemiot tovar na obvrskite {to gi ima{e kako eparhiski arhierej, glavna preokupacija mu stana Liturgijata. Mnogu ~esto slu`i ili soslu`uva. Krotok e, a kako staree stanuva sè pove}e i mol~eliv, verojatno ja koristi mudrosta na shiarhimandritot Pajsij Veli~ki koj veli: "Ako site gre{ni dela vo `ivotot se stavat na edna strana na vagata, a mol~eweto na drugata, }e sogledame deka toa }e bide pote{ko od site niv" (Slovo 27).

Pred nekoj den go posetiv vo negoviot kabinet, pa otkako me pokani da bidam denes na negovata jubilejna godi{nina, sepak progovori i me|u drugoto mi re~e: "Ete, otec, jas sum prviot penzioniran vladika vo na{ata Crkva, i toa go prifativ kako Bo`ja volja. ^ovek razmisluva i planira, no Gospod odreduva, mo`ebi }e po`iveam pove}e". ^udno sovpa|awe na negovite zborovi, so onie izre~eni od negovata usta na hirotonijata pred trieset godini. Pogledajte po

zapiskite i }e vidite, jas toa ubavo go zabele`av. Krotko ja primal obvrskata toga{, pred trieset godini, smireno ja predade denes na mladiot negov naslednik vo liceto na episkopot Pimen.

Fala na Gospod, za{to "On gi saka krotokite i smireni po srce"(Matej 11,29). Da gi vre`ame vo na{iot razum i ovie mnogu va`ni zborovi na sveti apostol Jakov: "Bog se protivi na gordelivite, a na smirenite im dava blagodat" (Jak. 4,6).

Mu velam, dedo - ne ste vie prvi {to go storivte toa; pred vas toa go napravija: Sveti Kliment koj se trgna od tronot arhiepiskopski, pa sveti Teofan se trgna i se zatvori vo }elija i stana Zatvornik; pa arhiepiskopot Gavril, isto taka, otkako se povle~e od arhiepiskopskiot tron, tri godini voop{to ne izleze od svojata samica i, drugi taka pred niv. Se nasmevna i dodade: "Dobro e ~ovek da se trgne nastrana, da se smiri, da po`ivee vo pokajanie zaradi slavata Gospodova".

Kopnejte i vie, veli sveti Tiohon Zadonski, "da ja pridobiete ovaa ve~na i nepreodna Hristova slava, ovaa slava vo Gospoda Isusa Hrista. Slavata na vistinskite hristijani ne e vidliva za site lu|e: taa mo`e da se sfati samo so vera. Samo Bo`jite deca dobivaat otkrovenie za nea". Sveti apostol Jovan Bogoslov pi{uva: "Vozqubeni, sega sme ~eda Bo`ji! No u{te ne se poka`a {to }e bideme. Znaeme samo deka, koga }e se poka`e, }e bideme sli~ni na Nego, oti }e Go vidime kakov {to é" (1 Jov. 3,2). A svetiot evangelist Matej dodava: "Toga{ pravednicite }e svetat kako sonce vo carstvoto na nivniot Otec. Koj ima u{i da slu{a, neka ~ue" (Matej 13,43).

Na mnogaja leta Vladiko!

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

podgotvil: Nikola Cilakov

15

Pravoslavna Svetlina

Ro`destvo Bogorodi~no Vo prvoevangelieto po Jakov, ~itame: Mesecite na Ana se ispolnija i na devetiot, 8 Septemvri, taa rodi. I ja pra{a babata - {to dobiv na svetot? - taa i odgovori: - Devoj~e.

Ana Izvika: - Taa denes mi ja ispolni du{ata so voshit! - i go pregrna bebeto. Potoa, vo ispolnuvawe na obi~ajot, taa stana, se izmi, go nadoi bebeto i go imenuva Marija, koe zna~i nade`, bidej}i se ispolni dolgopla~ot i nadata za ro`ba.

Nekoi avtori, kako Nikolaj Velimirovi~, smetat, deka imeto Marija zna~i gor~liva voda, ili solza, bidej}i so mnogugodi{ni gor~livi solzi pravednite bogootci Joakim i Ana ja izmolile od Boga. Toa objasnuvawe stoi vo sv. Pisanija od Stariot Zavet, kade Noemin sakala nejzinite snai Orfa i Rut da ne ja imenuvaat Noemin, tuku Mara, bidej}i Vsedr`itelot i ispratil golema gor~ina (Rut 1:20). Taa e osnovata i na rasuduvaweto na sv. Andrej Kritski: ostarenata sopru`ni~ka dvojka neprekinato prolevale gor~livi solzi.

Semo}nata Bo`ja sila im do{la na pomo{ i od ve}e precvetanite po svojata vozrast roditeli, kako klasno zarzano neplodno drvo, se rodil plod - preneporo~nata Deva Marija. Okovite na besploodnosta se raskinale i bezdetnata stanala ~esna majka.

Bla`eni Jeronim vo svojot trud “Za ro`destvoto na Sv. Marija� pi{uva, deka toa ime bilo opredeleno u{te od Angelot, koga ja izvestil za nejzinoto ra|awe. I ednoto i drugoto objasnuvawe se verodostojni i bogati vo smislata: Marija - solza gor~liva i na svoite roditeli i na celiot starozaveten Izrael, koj ~ekal izbavuvawe; Marija - nerasklatena nade` za roditelite da imaat ro`ba vo stari godini i na novozavetnoto ~ove~anstvo, izbavuvawe od grevot i ve~no spasenie.

Mo`eme da si pretstavime kakvi blagodarni topoli solzi prolevale radosnite roditeli, kakvi podaroci delele na siroma{nite, kakvi bogati prinosi odnele vo hramot za podarenata od Boga ro`ba. Koga pak bebeto ispolnilo petnaeset denovi, tie go odnele spored obi~ajot, vo hramot i ve}e oficijalno go zapi{ale vo knigite so imeto Marija.

Na semejnata radost po toj slu~aj nasobranite rodnini i prijateli go voskresnale

16

www.povardarska-eparhija.org.mk

spomenot na nivnoto rodoslovie od novorodenata Deva Marija pa nanazad - tatko i Joakim, dedoto Barpanfir, pradedoto Panfir, ~ukun dedoto Janan, duri do Davida.

I posakale maloto devoj~e da raste, da bide radost na svoite roditeli, da go proslavi svojot rod, da ja o`ivotvori nade`ta Izraelska. No dali mo`el nekoj od niv i vo najprazni~nite tor`estveni blagoslovi da si go pretstavi ubla`uvaweto na zemjata i proslavata na neboto na neporo~nata Majka na Spasitelot na svetot.

Na toj golem nastan - ro`destvoto na Prisnodeva Marija, Crkvata u{te od dlaboka drevnost odredila poseben praznik - ro`destvo Bogorodi~no. Pi{ani spomeni za nego ima u{te od IV vek. Toga{ ramnoapostolkata Sv. Carica Elena, go izgradila prviot hram vo ~est na toj praznik. Vo delata na Sv. Jovan Zlatoust, Sv. Proklo Carigradski, Sv. Epifanie Kiparski i Bla`eni Avgustin pi{uvaat za nego. Se spomnuva i vo slu`ebnicite na Gelasij (V vek). Carigradskiot episkop Anatolij (V vek) napi{al stihiri, ozna~eni vo minejot “Anatolievi”, koi i denes gi peeme. Od Stefan Svetogorski (VI vek) ima tri stihiri na Gospodi vozvah. Od nego se i litijnite stihiri. Sv. Andrej Kritski, Sv. Patrijarh Sergej (VII vek), Sv. Jovan Damaskin (VIII vek), Josif Studit (IX vek) go proslavile ra|aweto na Majkata Bo`ja so poveke crkovno-bogoslu`beni himni i pesni.

Vo crkovniot tipik toj praznik e vklu~en vo brojot na dvanaesette golemi praznici so ogled na negovoto zna~ewe za ~ovekovoto spasenie.

Sv. Andrej Kritski vo svojata beseda za praznikot veli: “Dene{niot praznik za nas e po~etok na site praznici, vrata, preku koja se vleguva pri blagodatta i se doa|a do vistinata”.

Sv. Jovan Damaskin pi{uva: “Ro`destvoto Bogorodi~no e praznik na sespokojnata radost, bidej}i preku Sv. Bogorodica celiot ~ove~ki rod se obnovi, i vekovnata taga na pramajkata Eva se pretvori vo golema radost. Deva Marija se rodi na ~uden na~in i so toa ~udo se podgotvi najgolemoto ~udo - ra|aweto na Spasitelot”.

Na ve~ernata se ~itaat parimii za skalata na Jakova (Bitie 28:10-17), preobraz na Sv. Deva, skala po koja Sinot Bo`ji sleze od neboto na zemjata i se soedini so ~ovekot; za zatvorenata vrata (Ezekil 43:27-44) - simvol na prisnodevstvoto na Sv. Bogorodica; za domot, koj Premudrostta si go izgradi (Prit. 9:1-11), vo koj dom se vseli Spasitelot.

^udni se crkovnite pesni na toj praznik po svojata poezija,

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

17

Pravoslavna Svetlina isto~noalegori~na slavna ubavina i dlaboka religiozna smisla, koi go izgraduvaat veli~ieto na praznikot: - “Veselete se planini, triumfirajte apostoli i ma~enici, raduvajte se prepodobni i pravedni, denes se rodi most, skala nebesna, po koja ~ove{tvoto odi kon Spasitelot, ve}e po~na da se raznesuva mrakot na zloto, se ra|a duhovno Sonce” (od bogoslu`bata na Pretprazninstvoto).

- “Denes se najavuva vselenskata radost, poduvniva vetrec predvesnik na na{eto spasnie” (stih. Na Gospodi vozvah - 8. IX).

- “Se ra|a Majkata na @ivotot. Koj go progonuva mrakot, go obnovuva Adama, ja spasuva Eva, podaruva bezsmrtnost; preku nea i nie bo`estvenost primivme.

Se ra|a Majkata Bo`ja i so nea svetot se obnovuva, a Crkvata vo blagolepie ja ukrasuva” (litijna stihira na 8.IX).

Ptrijarhot Sergej nadahnato voskliknuva: - “Dojdete, site verni, da se sobereme pri Deva, za{to ete, se ra|a taa, koja preku promislata e opredelena da postane Majka na na{iot Bog, preku devstvo, rascvetan Aaronov `ezol od korenot na Ieseja, koja be{e predmet na proro~kite propovedi, i pronikna od pravednite Joakim i Ana. Se ra|a i so nea svetot se obnovuva. Se ra|a i Crkvata se ukrasuva so svoeto blagolepie. Postanuva svet hram, svrtali{te na Boga, carsko obele`je, devstven sad, vo koj se izvr{i tainstvoto na peslavnoto i neiska`ano soedinuvawe na Isusa Hrista vo bo`estvenata i ~ove~ka priroda.

Na Nego se poklonuvame i go vospevame ra|aweto na seneporo~nata Deva!”(slava i niwe na stihovnite od ve~ernata na 8. IX).

I Kir Jovan povikuva: - “Elate, radosno verni, so bo`estven duh, so pesni duhovni da ja vospeeme novorodenata Prisnodeva, koja denes se rodi od neplodnata za spasenie na site lu|e” (kanon 1 pesna, 1 tropar).

Po red stihiri i irmosi so religiozen ritam crkovnite poeti go proslavuvaat rodenoto devoj~e Marija: - “Tvoeto se~esno ro`destvo, presveta i ~ista Devo, go ubla`uva angelskoto mno`estvo na neboto i ~ove~kiot rod na zemjata, bidej}i si stanala Majka na Sozdatelot na se, Hrista Boga. Zatoa ti se molime, neporo~na Bogorodice, da se zastapuva{ pred Nego za site nas, koi se nadevame na tebe” (slava na Gospodi vozvah na 8. IX).

- “Presvata Devo, ti ogrea od pravednite bogootci Joakim i Ana, kako utrinsko sonce za radost na celiot svet, i poradi golemata tvoja ~istota postana voodu{even Bo`ji hram, edna vistinska Bogorodica” (sedalen na kanonot posle 3-pesna).

- “Bo`estveniot tvoj lik prorocite go pretska`aa i te narekoa planina, vrata nebesna, skala kon neboto, za{to od tebe - planinata, Go otkri bez ma{ka sila Kamenot, i ti stana vrata, preku koja pomina Gospod” (Kanon 8.IX , VII pesna 2tropar).

- “Koj mu dade na nepokorliviot narod voda od kamenot, Toj te podari i tebe, Pre~ista Bogomajko, na blagonaklonetiot svet” (IX pesna, 1-tropar).

Ne se zaboraveni vo taa tor`estvena proslava i pravednite bootci Joakim i Ana. Crkovnata bogoslu`ba i niv gi veli~i: - “Osvetleniot kako sonce Joakim, otkako se soedini so Ana - svetlonosna mese~ina, ja rodi Marija - zrakot na devstvoto, so koja po telo se soedini utroto na Bo`estvenoto oli~ie i ogrea za nas “( vtor kanon, IX pesna, 3-trpar).

- “Bogomudrite roditeli na Bo`jata Majka vo golemata taga poradi bezdestvoto so molitva se obra}aa kon Gospoda. Toj gi slu{na i taa im se rodi za radost na niv i za spasenie na site” (kanon na 8.IX, VI pesna 1-tropar).

Kondakot na ro`destvoto Bogorodi~no go otfrla sramot na bezdestvoto, koj gi stegal Joakim i Ana. Vo ikosot se potcrtuva neprestanite molitvi so solzi i vozdi{ki na bogootcite Joakim i Ana poradi nivnoto bezdestvo, do{le

18

www.povardarska-eparhija.org.mk

do Bo`jite u{i, kako Toj se nata`il i im dal ro`ba `ivotonosna za svetot. A troparot kratko, potpolno go objasnuva dogmatskoto zna~ewe na praznikot: Tvoeto ro`destvo, Bogorodica Devo, donese radost na celata vselena, za{to od tebe ogrea Sonceto na pravdata - Hristos, na{iot Bog, ru{ej}i ja kletvata; ni dade blagoslov, uni{tuvaj}i ja smrtta, ni daruva `ivot ve~en.

Praznikot Pokrov na Presveta Bogorodica se ~estvuva vo spomen na eden nastan {to se slu~il na toj den pred celi deset vekovi, vo vremeto na vizantiskiot car Lav Mudriot. Vo crkvata na Presveta Bogorodica vo Carigrad, kade se slu`elo seno}no bdenie i koga crkvata bila prepolna so narod, nekade okolu 4 ~asot nautro, nad glavite na narodot, se poka`ala Presveta Bogorodica, dr`ej} i vo racete omofor - pokriva~, so koj kako da gi pokrivala site prisutni vo crkvata. Ovoj nastan, zabele`an od o~ite na prisutnite, za kratko vreme se ra{iril me|u celiot hristijanski svet i po~nal da se odbele`uva i praznuva kako den koga Majkata Bo`ja na vidliv na~in go manifestirala svoeto pokrovstvo, svojata za{tita nad vernite ~eda na Hristovata Crkva.

Na toj den Presveta Bogorodica poka`ala deka site nie sme pod Nejzina za{tita, odnosno deka Taa e na{iot pokrov, na{iot branitel od site napadi na zloto.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

19

Pravoslavna Svetlina intervju - protoerej-stavrofor Bo{ko Kiprovski

Da bideme dobri hristijani i da gi posetuvame na{ite pravoslavni hramovi Dedo Bo{ko, kako {to narodski go poznavaat lu|eto, e najstariot sve{tenik vo Veles. Toj so svojata sve{tenoslu`itelska dejnost e prisuten vo site momenti od formiraweto na Makedonskata pravoslavna crkva i crkovniot `ivot vo Makedonija. Toa {to e roden na Bo`i} mo`ebi sudbinski mu ja nematnala sve{teni~ko-pastirskata dejnost vo negoviot `ivot, a toj pak so radost ja prifatil takvata opredelba i niz celiot svoj `ivot, kako vistinski Hristov u~enik ja propovedal, ja {irel i ja za{tituval hristijanskata pravoslavna vera. Dedo Bo{ko denes ima 87 godini, no silniot duh koj go nosi vo sebe, silnata vera i nade`, mu ovozmo`uvaat i denes bez nikakov problem da crta ikoni, da ~ita knigi, da gi posetuva bogoslu`bite i sekoga{ koga treba da ni dade eden vistinski pastisrski sovet....  Koga i kade e roden dedo Bo{ko, i kakvo obrazovanie ima?

- Jas sum roden vo selo Bukovo, na 7 januari 1920 godina, na Ro`destvoto Hristovo - Bo`i}. Osnovnoto i srednoto obrazovanie go zavr{iv vo Bitola, a so visoko obrazovanie se steknav na Pedago{kata akademija vo Skopje na otsekot likovna grupa.  Koga i kako se rodi vo vas `elbata da stanete Hristov u~enik?

- Mojata majka be{e mnogu religiozna `ena, taa ne ode{e v crkva ako ne ja slu{ne{e selskata kambana. Od ona {to go gledav kaj nea, kako taa ja praktikuva hristijanskata vera, taka dojde i mojata `elba za Crkvata i Hristovata nauka.  Koga ste rakopolo`eni vo |akonski, a koga vo sve{teni~ki ~in?

- Za |akon sum rakopolo`en na 22 mart 1943 godina od strana na Mitropolitot Filaret, a za sve{tenik sedum dena podocna od strana na Dragovickiot episkop Hariton vo crkvata „Sv. Dimitrija“ vo Bitola.  Kade be{e va{ata prva parohiska

20

slu`ba?

- Po dvaipol mese~en sve{teni~ki sta`, bev ispraten na prva parohija vo selo Velu{ina, Bitolsko, koe se nao|a{e na 12 km. kon granicata so Grcija. Tamu ostanav to~no 12 godini, od 15 juni 1943 do 15 juni 1955 godina, simboli~no po brojot na apostolite, mesecite. Toa be{e bogato i golemo selo so okolu 185 ku}i.

Vo Velu{ina ima{e duri 7 crkvi od koi glavna crkva be{e „Sv. Bogorodica“, i eden manastir so nad 500 dekari zemja.

Otkako se rasformira Selskata rabotna zadruga lu|eto po~naa da osiroma{uvaat i masovno da zaminuvaat vo tu|ina, najgolemiot broj od niv migriraa vo Avstralija. Vo takva situacija i jas bev prinuden da baram premestuvawe, koe i go dobiv. Bev premesten vo Dojran vo crkvata „Sv. \or|i“. Tamu bev dobro primen od strana na vernicite, sekoja nedela kr{tevav voda. Za vreme na mojot prestoj tamu go izgradiv parohiskiot dom vo sklop na crkvata, koj i den denes go koristat i vo nego prestojuvaat parohiskite sve{tenici. Vo 1957 po pritisok na moite deca podnesov molba za premestuvawe

www.povardarska-eparhija.org.mk

vo Veles. Molbata mi be{e prifatena i bev postaven za vtori parohiski sve{tenik vo crkvata „Sv. Pantelejmon“, kade od 1962 godina do moeto zaminuvawe na slu`ba vo Amerika vo 1968 god. bev i stare{ina na crkvata.

Vo 1972 g., po moeto vra}awe od Amerika povtorno bev postaven za stare{ina na crkvata „Sv. Pantelejmon“.

I vo ovoj pravoslaven hram ostanaa zna~ajni belezi od mojata rabota, kako {to se pro{iruvaweto na portata za da mo`at da vleguvaat koli vo dvorot, premestuvaweto na ~e{mata, gradeweto na kr{talnata i salata na kr{talnata vo 1978 godina, mozaikot nad vleznata porta, koj e unikatno umetni~ko mozaik delo.  Dolgo vreme bevte stare{ina i na najstariot manastir vo Veles, „Sv. Dimitrija“. [to posebno pametite od toj period?

- Vo Veles se soo~iv so problemi za smestuvawe, moe i na mojata familija, pa so golemi zalagawa na upravata na upravata na manastirot „Sv. Dimitrija“ mi be{e dozvoleno da se vselam vo dve sobi vo manastirot. Toa se slu~i na 1 oktomvri 1957 god., a nabrzo potoa na 1 noemvri 1957 god. bev postaven i za stare{ina na manastirot i ostanav 11 godini na taa slu`ba. Za toa vreme pominato kako stare{ina na manastirot smetam deka postignav golemi rezultati. Li~no jas i stariot ~uvar na manastirot dedo Tode ja obnovivme raskopanata kaldrma i ja pro{irivme manastirskata porta, taka da potoa mo`ea i vozilata da odat do gore. Vo toa vreme be{e postavena kanalizacijata na manastirot, a kanalot go iskopaa moite sinovi i nivnite drugari, samo za edna fudbalska topka. Za da odime do „Sv. Petka“ i „Sv. Nikola“ porano moravme da vrtime odozdola po xadeto, pa taka dojdov na ideja, koja i ja ostvariv, da se skrati toj pat, pa taka otvoriv vrata pod oltarot na „Sv. Dimitrija“, i napravivme nov pat za „Sv. Petka“ i „Sv. Nikola“.

Kako najgolem uspeh vo vremeto koga bev stare{ina na manastirot go smetam gradeweto na nova zgrada na mestoto na starata kujna i kazarnica, koja ima{e nova kujna, golema sala i apartmani.  Kakvi se va{ite iskustva od toj period i dali so ogled na toa vreme, lu|eto doa|aa vo crkva i vistinski ja neguvaa pravoslavnata vera i kakov odnos tie neguvaa kon vas?

Dobivav pomo{ za izgradbata na crkovnite objekti.

Vo 1966-67 godina na Republi~ko nivo se donese odluka za obnova na site manastiri i vodenici vo Makedonija, za vo slu~aj na bilo kakva nesre}a da ima mesto kade da se zgri`i narodot, pa taka dobiv vo toa vreme dosta grade`en materijal za da otpo~ne gradbata na crkovnite objekti.

I pokraj vremeto vo koe op{testvoto propagira{e eden negativen odnos kon crkvata, jas bev dosta po~ituvan od lu|eto i tie sepak doa|aa vo crkva i gi praktikuvaa hristijanskite obi~ai i tradicii. Na primer, se se}avam deka vo Veles postoe{e edno neformalno zdru`enie na vele{ki `eni na vidni gra|ani, koe redovno gi posetuva{e crkvite i manastirite i ~esto sobiraa pari za da gi pomognat crkvite i manastirite.  Ne{to za va{ata qubov kon umetnosta i kako dojdovte na ideja da ja vmetnete va{ata umetni~ka darba vo crkovniot `ivot?

- Mojata `elba i darba za umetnost poteknuva u{te od najranoto detstvo.

Podocna studirav i likovna grupa na pedago{kata akademija, pa taka normalno be{e i vo mojata sve{teni~ka dejnost da se zanimavam so umetnost. Sum rabotel ikonografija, mozaici, reqefi. Imam nacrtano okolu 200 ikoni i skoro site gi imam podareno na lu|e i na crkvi.

Nad portata na manastirot „Sv. Dimitrija“ imam napraveno mozaik so likot na Svetiot velikoma~enik Dimitrija, potoa golemiot krst nad

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

21

Pravoslavna Svetlina grobot na zaklanite ruski monasi vo „Sv. Nikola“, koj e visok tri metri i e isto taka mozaik. I den denes sam se voshituvam na ubavinata na toj krst. Isto taka i mozaikot nad poratata na Soborniot hram „Sv. Pantelejmon“, za koj ve}e ka`av e moe delo. Likot na Sv. Pantelejmon e kompozicija od u{te dve dela. Od desnata strana na Sv. Pantelejmon ima putir i nad putirot grozje, a od levata ima analoj so Sveto Evangelie. Vo toa e unikatnosta na toj mozaik.

Toj go pravev so blagoslov na vladikata Kiril.  Koga zaminavte na slu`ba vo Amerika?

- Na 8 juli 1968 godina, zaedno so mojata sega ve}e upokoena prezvitera Dobra zaminavme za Amerika. Toa be{e po odluka na vladikata Kiril, komu toga{, po vozobnovuvaweto na Ohridskata arhiepiskopija preku formiraweto na

rasporeden na slu`ba vo crkvata „Sv. Bogorodica“ vo gradot Kolombos. Tamu zaednicata na na{ite iselenici toga{ be{e mala i nebrojna i crkvata ima{e odvaj 20 ~lena.

Na srpskite iselenici koi gi posetuvale slu`bite vo crkvata porano, po odlukata za formirawe na MPC im be{e zabraneto da doa|aat vo nea. Se se}avam deka toga{niot srpski vladika Sava im pora~a na srpskite vernici vo dijasporata: „Sekoj srbin, koj }e odi vo makedonska crkva }e treba odnovo da se krsti“. Poradi malite prihodi koi gi imavme tamu, mi be{e odobreno da rabotam vo fabrika, zaedno so mojata sopruga. Vo 1972 god. se vrativ od Amerika, no tamu povtorno zaminav vo noemvri 1982 god., po moeto penzionirawe.

Pred moeto povtorno zaminuvawe za Amerika pobarav, od vladikata Kiril, nadle`en za toa, da mi dade kanonski priem.

Toj ne mi dade kanonski priem, nitu re{enie, tuku mi re~e: Odete , rabotete

Makedonskata Pravoslavna Crkva, mu be{e dovereno gradeweto na crkovnite op{tini vo dijasporata. Taka, za Amerika zaminavme vkupno 14 sve{tenici i bevme rasporedeni vo razli~ni gradovi. Jas bev

vo Lorejn, Ohajo. Vo Lorejn bogoslu`ev vo halata na crkvata, bidej}i nema{e crkva. Napravivme Crkva 1986 god. Vo gradbata na crkvata so svoj trud, li~no u~estvuvav i jas. Malo osvetuvawe na

22

www.povardarska-eparhija.org.mk

crkvata izvr{iv jas. Formirav parohija pove}e od 500 kvadratni kilometri. Od isto~en Klivlend do Emerst na zapad.

Toa go smetam za moj golem uspeh. Otkako ja napravivmne crkvata, napraviv mozaik na imeto na crkvata, „Sv. Kliment Ohridski“ so dimenzii 2, 20 m. so 1, 20 m. i go postavivme mozaikot na apsidata na crkvata. Vo 1988 god. se vrativ nazad vo Makedonija. @ivotot vo Amerika mi ostana vo dobro se}avawe.  Kakvi se va{ite iskustva od tamu, dali ima nekoi razliki vo odnesuvaweto na vernicite tamu, vo sporedba so praktikuvaweto na verata kaj nas?

- Re`imot koj vladee{e vo na{ata dr`ava, pridonese lu|eto da ne bidat mnogu zapoznaeni i zainteresirani za crkovniot `ivot. Vo Amerika nema{e nikakvi ograni~uvawa, vo odnos na verata, pa taka lu|eto slobodno i mnogu ~esto doa|aa vo crkvite i poka`uvaa vistinsko

praktikuvawe na verata. Tamu e red da se mol~i na bogoslu`bite, dodeka kaj nas seu{te ne mo`eme da se nau~ime kako vistinski i so po~it da ja sledime bogoslu`bata.  Va{ata poraka do vernicite - ~itateli na Pravoslavna Svetlina?

- Mojata poraka do ~itatelite na ova spisanie e da bidat dobri hristijani i da gi posetuvaat crkvite.

So odluka na Svetiot arhierejski sinod na Makedonskata pravoslavna crkva, protoerej Bo{ko Kiprovski od Veles e odlikuvan so najvisokoto crkovno priznanie „Graden krst“.

Fotografija na site delegati na Tretiot crkovno-naroden sobor po donesuvaweto na odlukata za vozobnovuvawe na Ohridaskata arhiepiskopija 1958 godina vo Ohrid. Dedo Bo{ko e eden od delegatite na toj sobor.

Fotografijata ja snimil slavniot Milton Manaki.

intervjuto go podgotvi: Nikola Cilakov

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

23

Pravoslavna Svetlina Pravoslavno podvi`ni{tvo

ZA POSLU[ANIETO \akon Vlatko Stoimenov Vo pravoslavnoto podvi`ni{tvo, edno od osnovnite skalila koi vodat kon napreduvawe vo duhovniot `ivot e poslu{anieto. Pove}e lu|e, verojatno, si go postavuvaat pra{aweto kako i na koj na~in da go sfatat negovoto su{tinsko zna~ewe.

Vpro~em, kaj niv se pojavuvaat pove}e pra{awa, i toa: Dali poslu{anieto e slepo pokoruvawe i sledewe na nekogo i ne{to.

Dali poslu{anieto bara da se otka`eme od na{ata li~nost i site nejzini svojstva.

Dali vo poslu{anieto e dozvoleno da se vklu~i t.n. analiti~ki um i razumot, odnosno, dali e dozvoleno rasuduvawe.

Dali ~ovekot ne se doveduva vo opasnost pogre{no da se naso~i i vospita ako a priori ja predade svojata volja nekomu, dali so ova ne prifa}a eden vid totalitaren sistem vo svojot `ivot. Dali poslu{anieto mo`e da se nabquduva kako eden vid moderna idolatrija.

Predanieto, odnosno svetite oci i u~iteli na Crkvata, vo svoite dela, mnogu jasno i eksplicitno, ni zboruvaat deka poslu{anieto ne e ograni~uvawe na slobodata na li~nosta, nitu nejzino zaobikoluvawe. Tuku toa pred sĂŠ e ostvaruvawe na zaednica me|u li~nostite vrz osnova na qubovta. Zna~i, poslu{anieto vo svojata su{tina mo`e da se nabquduva kako qubovna kategorija.

Preku poslu{anieto se ostvaruva li~nosen odnos me|u bra}ata i sestrite vo Hrista

24

so krajna cel rasnewe i napreduvawe vo duhovniot `ivot, rasnewe i napreduvawe spored merata Hristova. So poslu{anieto, odnosno so slobodnoto predavawe na drugiot i so otka`uvawe od svojata sopstvena volja, ne se naru{uva psihosomatskata struktura na li~nosta, tuku naprotiv preku nego, na eden paradoksalen na~in, ~ovekot stanuva li~nost vo vistinskata smisla na zborot, t. e. stanuva bitie koe zaedni~ari.

Za ilustrativno da go objasneme ova za ednostaven primer }e go zememe brakot, za{to i brakot vo svojata osnova ja sodr`i qubovta i vo nego se pojavuva poslu{anieto kako garant i dvi`e~ka sila na napredokot i blago~estieto.

Zamislete vo brakot da ne postoi me|usebno poslu{anie?

Zarem toga{ nema da se naru{i zaednicata, zarem toga{ nema da se pojavat sekakvi somne`i, raspravii, nedorazbirawa i nedoverba.

Zarem toga{ nema da bide dovedeno vo pra{awe samoto opstojuvawe na brakot, zarem brakot zaradi ova nema da is~ezne. Vo brakot, kako i vo samoto hristijanstvo, ne mo`e da postoi individualizam, ne mo`e i ne smee da postoi sueta, a dokolku, pak, postoi, ovde ne mo`e da ima napredok vo bra~nata zaednica.

Lek protiv individualnosta i suetata vo brakot e tokmu me|usebnoto poslu{anie.

Preku poslu{anieto brakot e postaven na

www.povardarska-eparhija.org.mk

cvrsti osnovi. Poslu{anieto se sozdava i da se ka`e deka e i eden vid proizleguva od qubovta, a od nego se sozdava aristokratska ili blagorodna me|usebnoto razbirawe i me|usebnoto kategorija. Vladeeweto na Carevite po~ituvawe. Ne slu~ajno hristijanskite po~iva tokmu vrz poslu{anie. Za niv iako sé podvi`nici, na onie koi sakaat da e dozvoleno, iako tie gi sozdavaat zakonite pristapat vo manastir i gi potpi{uvaat u{te na po~etokot ukazite, sepak, ^itaj}i ja Biblijata, im go prepora~uvaat treba da se modelirame samite po ~estopati, za dobrobit i gi podu~uvaat primerot blagoslovenata Deva Marija, na carstvoto samite vo poslu{anieto. za{to taa e onaa koja najvozvi{eno si ja ograni~uvale Bez poslu{anie ne slu{a. Na Blagove{tenieto taa slobodata.

Nivnite mo`e da se dostignat slu{a{e so pokornost i mu odgovori politi~ki brakovi ni nebesnite viso~ini, na angelot, Neka mi bide spored go svedo~at toa. bez nego ne mo`e da zborovite tvoi (Lk. 1:38). Taa ne bi Zarem Hristos se dopre do svetosta mo`ela da go primi Slovoto Bo`jo vo ne poka`a vrvno i sovr{enstvoto, nejzinoto telo, ako prvo ne go slu{nala i isklu~itelno koi se cel na na{iot Slovoto Bo`jo vo nejzinoto srce. Koga poslu{anie koga samiot hristijanski `ivot. pastirite go vidoa i se voshituvaa dobrovolno pojde na Od poslu{anieto se na novorodeniot Hristos, Marija gi ma~eni{tvo? ra|a smirenosta i site paze{e site tie zborovi, slagaj}i gi vo Poslu{anieto hristijanski doblesti. srceto svoe (Lk.2:19). I povtorno, koga e eden vid imitirawe Zna~i, poslu{anieto taa go vide Isus vo hramot, nam ni e ili podr`avawe na e eden vid porta preku re~eno: A majka Mu gi paze{e site tie Bo`jiot `ivot. Spored koja se stignuva do zborovi vo srceto svoe (Lk. 2:51). Istata iskustvoto na svetite niv.

Poslu{anieto potreba od poslu{nost e naglasena i podvi`nici, koe e ne ja ograni~uva vo poslednite zborovi, posveteni na zapi{ano vo dogmata slobodata, ne gi pravi Majkata Bo`ja vo Svetoto Pismo, na za Sveta Troica, lu|eto edna obi~na ven~avkata vo Kana Galilejska: Se {to Samite Bo`ji Li~nosti bezli~na masa. Toa ne }e vi re~e, napravete! (Jn. 2:5) im re~e postojat i zaedni~arat postoi za da gi zavede taa na slugite i na site nas. preku poslu{anie. Bog, lu|eto. Poslu{anieto Vo seto ova, Blagoslovenata vo Svojata su{tina e slobodno se prifa}a Deva Marija ni slu`i kako ogledalo, celosno dobro, celosna od strana na li~nosta i kako `iva ikona na bibliski pravda, celosna vistina pogre{no e ako se sfa}a hristijanin. Koga go slu{ame zborot i celosna qubov i poslu{anieto kako Bo`ji, nie treba da bideme kako nea: seto ova postoi zaradi naivnost.

Naprotiv, zadlabo~eni vo mislite, ~uvaj}i gi poslu{anie. Vo ikonata preku poslu{anie se site ovie raboti vo na{ite srca, na Andrej Rubqov steknuva vistinskata pravej}i sé ona {to Toj }e ni go ka`e. vakvoto poslu{anie e ostrumnost.

Preku Nie treba da slu{ame so poslu{nost odli~no pretstaveno. poslu{anie na eden koga Bog zboruva.

Poslu{anieto vo osnova misti~en na~in se e da se vidi liceto preobrazuva i napreduva na drugiot i obratno li~nosta. Vidovme deka na{ite praroditeli pekol e da ne se vidi liceto na svojot nemaj}i poslu{anie, ja izgubile vrskata so bli`en. Ova odli~no mu go ilustriral Boga ili podobro ka`ano ja naru{ile, t. ~erepot od pustinata na ava Makarij e. prestanale da go prepoznavaat drugiot, Veliki. Poslu{anieto né vodi kon qubov se po~uvstvuvale osameni i zasrameni. i zaedni~arewe i obratno, neposlu{anieto Stanuvaj}i neposlu{ni tie stanale kon sueta i osamenost. Ova mo`eme da go dovolni samite na sebe, za niv prestanala zaklu~ime duri i od obi~niot sekojdneven da postoi zaednicata ili poto~no samata `ivot. Za ova ne e potrebno da imame zaednica ja izgubila svojata smisla. Zna~i, golema mudrost i intelektualni poznavawa poslu{anieto ne e samo organizaciona na rabotite. „Bla`eni se bednite po duh, kategorija, taa ne mo`e da se nabquduva za{to nivno e Carstvoto Nebesno“ - se veli samo kako ~uvar i pazitelka na redot i vo Evangelieto. disciplinata. Za poslu{anieto mo`e

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

25

Pravoslavna Svetlina

PRVATA IKONA NA SPASITELOT Na po~etokot od ovaa na{a era, koga Hristos propoveda{e vo Palestina, vo gradot Edesa na Eufrat vladee{e eden knez po ime Avgar. Avgar be{e bolen od nekoja neizle~liva bolest, pa {tom slu{na za ~udniot Palestinec, t. e. deka gi le~i lu|eto od sekakvi bolesti, isprati pismo do nego po eden svoj sluga, so molba do Hrista da dojde i da go isceli. Ananij, t.e. slugata, koj vladee{e so slikarskata ve{tina, ima{e i zada~a da go nacrta Hristoviot lik i da mu go donese na knezot.

Pismoto stigna do Hrista, no Ananij nikako ne uspeva{e da go nacrta likot. A Hristos, znaejki go pora~anoto, dodeka se nao|a{e me|u narodot, go izmi liceto so voda i go izbri{a so krpa na koja potoa ostana obrisot od negoviot lik. Ovoj nerakotvoren lik Ananij go odnese kaj Avgara, a ovoj go celiva i vedna{ se isceli. Avgar potoa go postavi ubrusot (krpata) so nerakotvoreniot lik nad vleznata porta od gradot, za da ja izrazuva pred site verata na knezot vo bo`estvenosta na Isusa Hrista. A vo 10-ot vek imperatorot Konstantin Bagrenoroden go prenese ubrusot so nerakotvoreniot lik vo Carigrad i go postavi vo crkvata Sveta Sofija.

Crkovnoto Predanie tvrdi deka prvata Hristova ikona se pojavila u{te za vreme na Negoviot `ivot. Toa e ikonata koja Pravoslavnata Crkva ja narekuva Nerakotvoren obraz.

Istorijata na sozdavaweto na prviot Hristov obraz nam ni se predava pred se vo tekstovite od slu`bata na Nerakotvorniot obraz - 16 avgust : ,,Izobrazeniot pre~ist lik tvoj go prati na verniot Avgar, koj posaka da te vidi tebe koj si, po tvoeto bo`estvo, nevidliv i za heruvimite"(stihirite na 8-mi glas od ve~ernata). Stihirata na utrenata bogoslu`ba (glas 4-ti) ka`uva: ,,Svoite bogonapi{ani zborovi si gi pratil na Avgar koj posakuva{e spasenie i zdravje od obrazot na tvojot Bo`enstven zrak.

Spomnuvaweto na prikaznata za Avgar e prisutno mnogu ~esto, osobeno vo slu`bata koja se vr{i vo hramovite posveteni na Nerakotvorniot obraz. Me|utoa, bogoslu`benite tekstovi ne zboruvaat za poedinosti okolu nastanuvaweto na obrazot: tie govorat samo za negovoto postoewe".

za Avgar Starite pisateli ne go spomnuvaat obrazot se do â…¤ vek, najverojatno zatoa {to bil zayidan na mesto koe bilo zaboraveno.

Najstaroto svedov{tvo koe ni e na

26

raspolagawe se nao|a vo dokumentot so ime ,, Adajevo u~ewe". Adaj bil edeski episkop (541) i vo svoeto delo koristi, o~igledno, nekakvo pomesno predanie ili dokument koj za nas e nepoznat, me|utoa najstariot pisatel Evagrij (â…Ľ vek) koj ni e poznat i ~ie avtorstvo e neosporno vo svojata Crkovna istorija, Nerakotvorniot obraz go narekuva ,,bogosozdadena ikona".

Samoto platno so likot Gospodov na nego, bilo ~uvano kako najgolema gradska svetiwa vo Edesa. Po~ituvaweto na toj obraz bilo rasprostraneto na celiot istok. Vo â…§ vek Hristijanite, sledej}i go primerot na Edesa, na mnogu mesta go slavele praznikot na Nerakotvorniot obraz .

Za vreme na ikonoborstvoto prep. Jovan Damaskin go spomnuva Nerakotvorniot obraz, a 787 god. ocite od Sedmiot vselenski sobor nekolkupati go spomnuvaat. ^tecot na carigradskata crkva Sveta Sofija, po ime Lav, koj prisustvuval na toj sobor, soop{tuva deka go celival Nerakotvorniot obraz za vreme na svojot prestoj vo Edesa.

Vizantiskite carevi Konstantin Porfiroroden i Roman vo 944 god. vo Edesa go otkupile Nerakotvorniot obraz. Obrazot sve~eno bil prenesen vo Carigrad i smesten vo crkvata posvetena na Majkata Bo`ja na ostrovot Faros.

Samiot car Konstantin sostavil beseda vo ~est na obrazot, veli~ajki go kako

www.povardarska-eparhija.org.mk

za{titnik na carstvoto. Najverojatno od toa vreme poteknuva, barem vo pove}e dela, slu`ba na praznikot koja se vr{i na 16 avgust t.e. na denot na prenesuvaweto na Nerakotvorniot obraz vo Carigrad.

Posle opusto{uvawetonaCarigrad od krstonoscite(1204 god.) tragata na obrazot se gubi.

Vo Francija postoi ~udotvorna ikona na Nerakotvorniot obraz koja denes se ~uva vo katedralnata riznica vo Lion. Taa ikona e od balkansko, mo`ebi srpsko poteklo, nastanata vo â…Ť vek. Nea vo 1249 god. vo Francija od Rim ja donel Jakov Pantelejmon Tarcinius, idniot papa Urban â…Ł i ja poklonil na svojata sestra, igumanijata na cistercinskiot samostan.

Denot na praznikot na Nerakotvorniot obraz se obele`uva kako ,,prenesuvawe od Edesa vo Carigrad na Nerakotvorniot obraz na Gospod na{ Isus Hristos, t.e. svetiot ubrus".

Me|utoa, slu`bata na toj den voop{to ne se ograni~uva samo so spomenot na prenesuvawe na ikonata od edno mesto na drugo, tuku glaven zbor zazema dogmatskoto zasnovawe na obrazot i negovata sodr`ina.

Smislata na izrazot ,,nerakotvoren obraz" mo`e da se razbere vo Svetoto Evangelie spored Marko 14,58: ,,toj obraz e pred se samiot Hristos, ovoplotenoto Slovo, koj se javi vo hramot na teloto svoe" (Jovan 2,21). Od vremeto na Negovoto javuvawe, Mojsievata zabrana na obrazot (Izl.30,34) ja gubi svojata smisla: Hristovite ikoni postanuvaat nepobitno svedo{tvo na ovoploteniot Bog. Tuka ne se raboti za obrazot Bo`ji koj e sostaven po ~ove~ka zamisla, tuku za vistinskiot lik na Sinot Bo`ji koj postana ^ovek, za koj crkovnoto Predanie tvrdi deka bil vo neposreden dopir so Negoviot `iv lik. Na denot na Nerakotvorniot obraz Crkvata ja proslavuva prvata ikona na Boga koj postana ^ovek.

Kako {to ve}e vidovme prethodno

izlo`enite stihiri ednakvo kako i drugite tekstovi od slu`bite go istaknuvaat istoriskoto poteklo na toj obraz. Posebno e va`no da se naglasi deka vo o~ite na Crkvata Li~nosta na Isusa Hrista i Negoviot Obraz ne se nekakva personifikacija na visoki moralni osobini ili vozvi{enost na idei t.e. Spasitelot ne e nekoj vozvi{en i apstrakten ideal, tuku konkretno istorisko Lice koe `iveelo na odredeno mesto vo odredeno vreme. ,,Obnovuvaj}i go prvobitnoto dostoinstvo na padnatiot Adamov lik,- slu{ame vo prazni~nata stihira (2-ra stihira, glas 1­na malata ve~erna),-Spasitelot, iako neopisliv po su{tina, po`ivea na zemjata so lu|eto kako vidliv, dopirliv i opisliv".

Za na{eto nabquduvawe posebno se zna~ajni starozavetnite i novozavetnite ~itawa na slu`bite. Kako {to e poznato sevkupnosta na tekstovite od Svetoto Pismo ja otkriva smislata na nastanot koj se slavi: Vo parimiite se poka`uvaat negovite starozavetni praobrazi, a vo novozavetnite tekstovi se otkriva negovoto ispolnuvawe i uka`uvawe na negovoto eshatolo{ko zna~ewe. I tokmu vo zborovite na tie tekstovi se otkriva ona {to ve}e go znaeme od spisot na prep.

Jovan Damaskin, odnosno na~inot na koj Crkvata ja razbira starozavetnata zabrana, nejzinata smisla i postoewe, kako i smislata i postoeweto na novozavetniot obraz.

Prvite dve parimii se zemeni od knigata Povtoreni zakoni (gl.1 st. 4; 1,67; 9-15; gl.2 st. 1-7; 9-10; 23-26; 28; gl.6 1-5; 13 i 18), a tretata od 3-ta kniga Carstva (gl.8 st.22-23 i 27-30).

Prvite dve parimii ni govorat za Bo`joto otkrivawe na zakonot na Izrailot na planinata Horiv, na patot na izbraniot narod kon vetenata zemja.

Smislata na ovie parimii se sostoi vo posvedo~uvaweto deka vlezot vo vetenata

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

27

Pravoslavna Svetlina zemja i nejzinoto zavzemawe zavisat od bez prigovornoto izvr{uvawe na primeniot zakon i poklonuvaweto na ediniot vistinski Bog, bez bilo kakvi primesi na kultovi od drugi ,,bogovi".

Vo isto vreme, nam ni se naveduva ve}e poznatata napomena za nemo`nosta na prika`uvaweto na Boga koj ostanuva nevidliv: Go ~uvte glasot na Negovite zborovi, ama obrazot ne go vidovte, i: Bdejte nad svoite du{i za{to ne vidovte nikakov lik. Poinaku ka`ano, Zakonot vo celina kako i poedine~nite zabrani za po~ituvaweto na drugi ,,bogovi” i obrazi navistina se neophoden uslov za ispolnuvawe na vetuvaweto dadeno na izbraniot narod i negovoto vleguvawe vo vetenata zemja. Taa zemja ima praobrazno zna~ewe: Taa e obraz na Crkvata, obraz na Carstvoto Bo`jo.

Tretata parimija e isto taka nagovestuvawe na novozavetnoto Otkrovenie: toa e Solomonovata molitva pri osvetuvawe na hramot koj go podignal: Dali Bog navistina }e se naseli me|u lu|eto na Zemjata. Tebe ni neboto, nitu neboto nad nebesata ne ti se dovolni, a kamoli ovoj hram koj go podignav vo tvoe Ime. Ovde se govori za idnoto doa|awe na Boga na Zemjata, za Negovoto u~estvuvawe vo vremiwata i tekovite na ~ove~kata istorija, za Negovoto prisustvo vo zemniot hram od ~ovek izgraden, iako nitu neboto nad nebesata ne mu se dovolni.

Zna~eweto na tie parimii go razotkrivaat Poslanicite koi se ~itaat na praznikot. Takva e Poslanicata do Kolosjanite (1,12-17): ,,Blagodarej}i Mu na Boga i Otecot, Koj né napravi sposobni da u~estvuvame vo nasledstvoto na svetiite vo svetlinata, né izbavi od vlasta na temninata i né vovede vo carstvoto na Svojot vozquben Sin, vo Kogo imame otkup preku krvta Negova i oprostuvawe na grevovite, i Koj e obraz na nevidliviot Bog, prvoroden pred sekoja tvar; itn.". Kako {to gledame ovoj tekst uka`uva na ispolnuvawe na proro{tvata: ,,Nasledstvo na svetiite", ,,Carstvoto na Svojot vozquben Sin" e Crkvata, na ~ij obraz be{e vetenata zemja. Spored toa celiot tek na nastanite vo Stariot

28

Zavet, celiot zakon koj ja ~uval ~istotata na izbraniot narod, seta negova sve{tena istorija navistina se pripremen process za pojavata na zemjata na Teloto Hristovo - Novozavetnata Crkva. I vo toj pripremen process, zabranata na obrazot vodi kon javuvawe na Onoj koj be{e nevidliv ,,Obraz na nevidliviot Bog", koj se javi kako Bogo~ovek Isus Hristos. ,,Mojsej odamna, po `elbata, se udostoi za nejasno bogovidenie i slava na tvoeto veli~ie, dodeka noviot Izrail, kako svoj Izbavitel jasno Te gleda lice v lice" (Ⅱ tropar, 4 - ta pesna od kanonot).

Evangelieto koe se ~ita na denot posveten na Nerakotvorniot obraz i na utrenata i na liturgijata e isto: Evangelie spored Luka (9,51-56 i 10,2224) : ,,A koga se pribli`ija denovite na Negovata smrt, On trgna po patot za Erusalim; i isprati pred sî Za{to vi velam, mnogu proroci i carevi sakaa da vidat {to gledate vie, i ne vidoa; i da ~ujat {to slu{ate vie, i ne ~uja".

Kako {to gledame, vo odnos na obrazot i tekstot od Poslanicata i od Evangelieto so svojata smisla protivre~at na dvete parimii. Tamu stoi: ,,Vie ne go vidovte obrazot Bo`ji", a ovde: ,,Blaze na o~ite koi go gledaat ona {to i vie go gledate", t.e. koi go gledaat ,,obrazot na nevidliviot Bog", Hristos.

Poslednite zborovi od evangelskiot tekst se odnesuvaat samo na apostolite, zatoa {to, ^ovekot Isus go videle site onie koi go opkru`uvale, a ne samo negovite u~enici. Me|utoa samo u~enicite go videle vo ropsko obli~je Sinot ^ove~ki, Sinot Bo`ji, ,,sjajot na Slavata O~eva".

Tie zborovi kako {to ve}e vidovme prep. Jovan Damaskin gi razbira kako razre{uvawe na Starozavetnata zabrana.

Vidliva strana na toa razre{uvawe za nas i e obrazot koj go praznuvame: ,,Nekoga{ be{e viden od strana na lu|eto, a sega se javuva{ vo Nerakotvoren obraz (Ⅱ tropar od 1 pesna na kanonot).

Prviot del od Evangelieto (Lk.9,51-56) go naglasuva ona po {to se razlikuvaat apostolite od ostanatiot narod t.e. {to go razlikuva svetot od Crkvata: tie se drug duh i nivnite pobudi i na~inot na dejstvuvawe ne

www.povardarska-eparhija.org.mk

se kako vo svetot. (Da se potsetime deka taa razlika uslovuva i odredeni srtedstva koi gi upotrebuva Crkvata vo {to spa|a i umetnosta). Dokolku parimiite ja otkrivaat pri~inata za zabranata na obrazot, Evangelieto naprotiv, ja otkriva celta na obrazot.

Da napomeneme deka razlikata na duhot pome|u apostolate i svetot, Spasitelot ja naglazuva neposredno pred svoeto vleguvawe vo Erusalim. I ete, po~nuvaj}i od parimiite pa preku novozavetnite ~etiva,nie gledame kako porasnuva otkrovenieto: Stariot Zavet e podgotovka za Noviot Zavet, dodeka vetenata zemja kon koja se dvi`i Izrailot, pretstavuva Obraz na Novozavetnata Crkva. Noviot Zavet e ostvaruvawe na tie pripremi i pretska`uvawa. Me|utoa, nitu Noviot Zavet ne e krajnata cel, tuku etapa na patot na ~ovekot kon Carstvoto Bo`jo.

Obrazot na toa Carstvo, obrazot na ,,gorniot Erusalim" pretstavuva zemniot Erusalim. Vleguvaweto na Spasitelot von ego pretstavuva obraz na vleguvaweto vo Carstvoto Bo`jo. Vo Stariot Zavet ispovedaweto na vistinskiot Bog i otsustvoto na Negoviot obraz bile neophoden uslov za vleguvaweto na Izrailot vo zemjata koja mu e vetena.

Vo Noviot Zavet pak ispovedaweto na Hrista i Negoviot obraz imaat ista uloga: tie se neophoden uslov za vlez vo Crkvata, vo Carstvoto Bo`jo, vo gorniot Erusalim vo koj ne vodi Crkvata. Tokmu poradi toa ova Evangelie i se ~ita na denot posveten na Nerakotvorniot obraz.

Dokolku apostolite vo Erusalim gi vodi samiot Spasitel, nas kon gorniot Erusalim ne void Negoviot obraz: ,,Te slavime ^ovekoqub~e, gledaj}i ja promislata za tvojot obraz: preku nego Spasitele, na tvoite slugi podari im go nezaslu`eniot vlez vo rajot" (stihira na Stihovni, slava glas 6).

Na toj na~in, so izborot na tekstovi od Svetoto Pismo i nivna upotreba Crkvata pred nas rasprostira ogromna slika poka`uvaj}i ni go bavniot i prete`ok pat na padnatiot svet kon vetenoto izbavuvawe.

Navistina, Crkvata potvrduva izvorno postoewe na vistinskiot obraz Hristov. Osven Nerakotvorniot obraz

postoele sekako, i negovi izobrazuvawa, napraveni od lu|eto koi go videle i poznavale. Za toa postoi i istorisko svedo{tvo, koe koe e tolku skapoceno za{to poteknuva od Evsevij Kesariski, edinstveniot me|u drevnite pisateli koj imal ikonobore~ko raspolo`enie - toj potvrduva postoewe samo na Hristijanski izobrazuvawa: ,,Toj misli deka u{te vo negovoto vreme postojat originalni sliki na G.I.H. i apostolite: i tvrdi deka sam gi videl". Navistina, za{to ja opi{al znamenitata Hristova statua koja vo gradot Paneada ja podignala `enata koja stradala od krvote~enie, koja nam ni e poznata od Evangelieto (Mt. 9,20-23; Mk. 5,25-34; Lk. 8,43-48), Evsevij prodol`uva: ,,se zboruvalo deka ovaa statua go podr`uva likot Hristov.

Taa i do den denes e za~uvana i mo`e da se vidi pri posetata na toj grad. Ne treba da se ~udime zatoa {to mnogubo{cite na toj na~in go ~uvaat se}avaweto na dobrinite koi im gi napravi Spasitelot.

Nie gi vidovme obrazite na apostolite Petar i Pavle i samiot Hristos, ~ii boi se odr`ani i do denes. Toa bilo prirodno, taka {to starite imale obi~aj da gi po~ituvaat na toj na~in bez zlobni nameri, kako spasiteli, vo sklad so mnogubo`e~kiot obi~aj koj postoel kaj niv". Evsevij, povtoruvame, ne mo`eme nikako da go osudime za preteruvawe, imaj}i vo predvid deka teolo{kata struja na koja pripa|al, bila daleku od odobruvawe na svedo{tvata koi gi opi{uva.

Prevod od srpski jazik: sve{tenik Borislav Bobevski Arhierejski Namesnik - Veles

Izvadok od knigata TEOLOGIJA NA IKONATA od Leonid Uspenski

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

29

Pravoslavna Svetlina

@itie

Kratko `itie na sveta Irina Mirtidiotisa „Nikoj nema pogolema qubov od ovaa: da ja polo`i du{ata svoja za svoite prijateli“ (Jn. 15, 13). Vo prirodata na qubovta e da bide sebe – `rtvuva~ka. @ivejte vo qubov, zapoveda apostolot Pavle, kako {to i Hristos nè zasaka i Sebe si za nas se predade kako prinos i `rtva na Boga za prijaten miris (Ef. 5, 2). Isto taka, svetitelite – onie koi ja poka`aa Hristovata sebe-`rtvena qubov – se prijatniot miris Hristov pred Boga (II Kor. 2, 15). Daleku od poetskata plasti~nost, blagouhanieto koe izleguva od relikviite i mo{tite na brojni svetiteli, ~udesno go ilustrira ovoj fakt, za nas setilnite sozdanija, na mnogu realen na~in. Pred nekolku decenii, bla`enite mo{ti na monahiwata Irina Mirtidiotisa, koi bea ekshumirani tri godini po nejzinoto upokojuvawe, bea pronajdeni obleani so miro, prijatniot miris na `ivot `rtvuvan za drug. Irina Demetra Pateras e rodena na 30/17 mart 1939, kako treto dete vo edna vlijatelna, gr~ka, brodosopstveni~ka familija od ostrovot Inusi. Nejzinoto ime „Irina“ na gr~ki zna~i „mir“- i navistina, devojkata ima{e miren i blag temperament, iako vo vrska so verata ne se koleba{e da gi odbrani nejzinite ubeduvawa.

Semejstvoto `ivee{e vo Aleksandrija, kade {to {estgodi{nata Irina posetuva{e rimokatoli~ko u~ili{te. Eden den, bez soglasnost od nejzinite roditeli, be{e odvedena vo crkva za da se pri~esti. Koga ja odbi oblandata ponudena od sve{tenikot, toj se obide da ja ubedi. „Vo red e“, ì re~e, „site nie sme isto“. „Vo toj slu~aj“, mu odgovori hrabrata Irina, „vie dojdete vo Sveta Sofija (Pravoslavnata Crkva) na pri~est. Toga{ i jas }e primam Pri~est od vas“. Semejstvoto se vrati vo Atina koga, vo 1952g., tatkoto na Irina, porane{niot kapetan i istaknat ~len na op{testvoto, seriozno se razbole. Toa be{e edna godina pred doktorite da dijagnoziraat Ho~kinsova bolest, progresivna, krajno fatalna bolest, koja predizvikuva bolno vospalenie na limfnite jazli, pankreasot, ~estopati na crniot drob i bubrezite. Irina mnogu go saka{e tatka si, i nejzinata ~uvstvitelna du{a ne mo`e{e da podnese da go gleda kako strada. Se mole{e, Bog nejze da ì go dade ovoj krst, namesto na tatko ì, taka {to bolesta da premine na nea i tatko ì da bide osloboden. So nejzinata dare`liva, nesebi~na du{a, taa rasuduva{e deka semejstvoto pove}e ima potreba od tatko ì otkolku od nea, i deka toj mo`e da napravi mnogu pove}e dobrini na drugite lu|e preku negovite ~ovekoqubivi dela. Dve nedeli podocna Irina dobi treska. „Da ne ja imam i jas istata bolest kako tato?“, ja pra{a majka si. Majka ì ja uveruva{e deka ne se raboti za istata bolest, ~udej}i se od kade ì e takviot vpe~atok.

Irina sekoga{ ima{e dobro zdravje i zatoa nejzinite smetaa deka ima grip.

No kako {to minuvaa denovite, nejzinata treska ne namali, pa zatoa ja odvedoa vo bolnica. Pome|u posetitelite na Irina be{e i direktorot na srednoto u~ili{te. Koga nejzinata majka mu se zablagodari za ~esta {to im ja napravi so posetata, toj ì odgovori deka ~esta ì pripa|a na Irina; gordost za u~ili{teto be{e {to ima u~eni~ka so tolku dobar karakter. Bolesta na Irina najprvo be{e dijagnozirana kako revmatizam. Tretmanite ne ì godea i nejzinata sostojba se vlo{i; izgubi 22 kilogrami. Po biopsijata na limfna `lezda be{e otkriena Ho~kinsova bolest. Nejzinite roditeli bea

30

www.povardarska-eparhija.org.mk

izvesteni, no odlu~ija da ja krijat vistinata od Irina, i koga Irina pak ja pra{a majka si dali ja ima istata bolest kako tatko ì, majka ì pak ì re~e deka ja nema. Doktorot od Klinikata Hirsland vo [vajcarija, kade {to se lekuva{e tatko ì, be{e zaprepasten; pome|u 10 000 pacienti so Ho~kinsova bolest, nitu edna{ nema{e sretnato dva slu~aja vo isto semejstvo. Za da gi razbijat somne`ite na Irina, nejzinite re{ija da konsultiraat u{te eden specijalist za krv od London. Pred da bide podlo`ena na ispituvawa, Irina nenamerno si ja vide dijagnozata, koja be{e napi{ana od doktorot vo [vajcarija. Koga majka ì ja zapra{a zo{to izgleda tolku ta`na, Irina ì odgovori, „Ni{to ne e mamo. Jas sum samo ~ovek. ]e pomine.“ Podocna ì se doveri na sestra si i ì ka`a deka bila voznemirena zatoa {to ne ì soop{tile u{te na po~etokot, za da mo`e pravilno da se posveti na svojot `ivot. Ì ka`ala na sestra si deka Go molela Boga, bolesta od tatko ì da premine na nea, i bila iznenadena od toa kolku brzo Bog ì odgovoril na molitvite. Na brzo, sè izleze na videlo, i nejzinite po~naa da razgovaraat so nea za podgotovki okolu pogrebot, kako {to bi trebalo, normalno, da planiraat za svadba. Vo me|uvreme, bolkite na tatko ì ne prestanaa, kako i tretmanite so zra~ewe, a bolesta, za ~udo, be{e vo opa|awe sè do smrtta na negovata }erka, pet godini podocna. Toj be{e dlaboko trognat od `rtvata na }erka mu, i taguva{e poradi nejzinite stradawa, no toj, zaedno so celoto semejstvo, gi prifati ovie nastani za slava Bo`ja. Irina se raduva{e. Semejstvoto Pateras bea lu|e posveteni na Boga, i Irina be{e pobo`na devojka, a sega stana u{te posovesno skoncentrirana na nejziniot Starec Jeronim Eginski duhoven `ivot. Preku den go ~ita{e bogoslu`beniot ciklus i gi ~ita{e `itijata na svetiite i svetoote~kite tekstovi. Nejzinite stradawa u{te pove}e ì go razne`nija srceto kon drugite vo nivnite nesre}i, i taa ute{i mnogumina preku nejzinite pisma i molitvi. Samata nesvesna za ova, mu ka`a na nejziniot duhovnik, „jas imam kamen vo srceto. Moli se da mi omekne kamenot, ta da steknam qubov”. Daleku od sebeso`aluvawe, smeta{e deka taa ima privilegiran `ivot. Ì re~e na majka si: „[tom }e se razbolam, vedna{ avionski odime vo [vajcarija. Navamu, gospo|ice Pateras; povelete gospo|ice Pateras. ^isti ~ar{avi, dobar krevet, najdobri lekarstva, nasovremena terapija. Mamo, zarem ne pomni{, koga gi posetuvavme bolnicite vo Grcija i gi gledavme pacientite vo kreveti postaveni vo hodnikot, kako vikaat, „Sestro, sestro!” i nikoj ne im obrnuva{e vnimanie?

Ne bea li i tie lu|e? Kakov odgovor }e dadam jas (na Star{niot Sud)?” Taa misle{e deka, dokolku nekoj drug bi gi imal nejzinite privilegii, bi stanal svetitel. Nejzinata prefineta sovest ja vode{e kon smirenie. Vo 1960g., Irina pomina ~etirieset denovi vo `enskiot manastir na sveti Min na Egina. Prozorliviot bogonosen starec Jeronim `ivee{e vo bliskiot skit, i taa ima{e mnogu priliki da go posetuva i da dobie pouki i soveti. Toj ì dade da gi ~ita Podvi`ni~kite slova na sveti Isaak Sirin. Otkako gi zavr{i, toj ja pra{a dali go razbra ona {to go ~ita{e, a taa ednostavno prizna: „Ne”. Starecot ì re~e pak da ja pro~ita knigata, a sledniot pat taa dojde kaj nego so bele{ki. Koga se vrati doma vo Psihiko, predgradie na Atina, Irina se preseli vo podrumskata soba, koja be{e preuredena kako mona{ka }elija. Iako smeta{e deka vozvi{eniot priziv za mona{tvo be{e

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

31

Pravoslavna Svetlina

nad nejzinite sposobnosti, taa sè pove}e se povlekuva{e od svetot, kon molitven `ivot. Pobara site nejzini svetovni obleki i predmeti da bidat razdadeni, a taa nose{e ednostavna siva obleka. Podocna nose{e samo crno.

Staricata Matrona od Hios dojde da `ivee zaedno so Irina, i nejzinoto prisustvo mnogu doprinese kon mona{kiot ambient koja, u{te toga{, go karakterizira{e `ivotot na Irina. Nejzinite telesni stradawa, koi gi podnesuva{e so retka cvrstina, ja o~istija nejzinata du{a, pravej}i ja da sveti so nadzemen spokoj i radost, o~igledni za site koi kontaktiraa so nea.

Irina saka{e da go pregrne mona{tvoto vo seta negova polnota. Vo esenta, 1960 god. otec Pantelejmon, (porane{en) igumen na manastirot Sveto Preobra`enie vo Bruklin, dojde na poseta, bivaj}i ve}e dobro zapoznaen so semejstvoto i nivnata posvetenost na Crkvata. Ohrabrena od nejzinata majka, Irina kone~no go pra{a dali mo`e taa da stane monahiwa, imaj}i go predvid faktot deka taa ne e sposobna da go izvr{uva mona{koto pravilo.

Otec Pantelejmon ja uveri deka vo takvi slu~ai trpenieto i bezropotnoto prifa}awe na stradawata gi zamenuva metaniite, postot i drugite podvizi.

Presre}na, Irina pobara mona{kiot postrig da bide po tri nedeli, na 26 oktomvri/08 noemvri, praznikot na sveti Dimitrij Miroto~iviot, nejziniot svetitel za{titnik. Bolesta napreduva{e do toj stepen, {to doktorite mislea deka mo`e da umre za nekolku dena, duri i ~asovi, pa taka, nekoi predlagaa nejziniot postrig da bide porano, no Irina be{e uverena deka Bog }e ì podari u{te vreme. Vo predve~erieto na praznikot, otec Filotej Zervakos i otec Pantelejmon, nejziniot kum na mona{eweto, dojdoa da slu`at bdenie vo izvonredno opremeniot doma{en paraklis. Irina ima{e te{ki bolki i ma~na ka{lica, pa zatoa otec Filotej ì re~e da ostane vo krevet, a koga }e dojde momentot od bogoslu`bata za mona{ewe, tie }e slezat dolu i vo nejzinata soba }e ja zamona{at. Koga zapo~na bdenieto, Irina tivko stana od krevetot, i so maliot lift se ka~i gore vo sobata vedna{ do paraklisot, od kade {to ja slede{e slu`bata. Tokmu pred delot od slu`bata koga treba da se izvr{i zamona{uvaweto, taa vleze vo paraklisot i ne obrnuvaj}i vnimanie na bolkite i krajnata isto{tenost, otide okolu paraklisot, pravej}i golemi metanii pred sekoja ikona. Vo tekot na slu`bata, ka{licata na Irina namali, i pokraj nejziniot napor, po~na da se ~uvstvuva podobro. Be{e oble~ena vo angelska shima so imeto Irina Mirtidiotisa. Dve nedeli po nejzinoto mona{ewe, majka Irina se ~uvstvuva{e re~isi dobro, i za ~udo na doktorite, krvniot test poka`a zabele`itelno podobruvawe na nejzinata sostojba. Odedna{, na 8/21 Noemvri, nejzinite nepodnoslivi bolki pak po~naa i taa be{e odnesena vo bolnica. Rodninite i duhovnite poznanici pravea bdenie pokraj nejzinata postela, za{to ve}e be{e jasno deka nejzinoto prestavuvawe se bli`i. Rano nautro na 13/26 Ekaterina Pateras i nejzinata noemvri, majka ì gi povika site onie koi bea vo }erka Irina Mirtidiotisa ku}ata, vedna{ da dojdat vo bolnicata. Otec Filotej, isto taka dojde. Site stoeja okolu krevetot na Majka Irina vo molitvena ti{ina. Prethodniot den, taa mu be{e rekla na eden nejzin drugar: „Ako saka{ povtorno da me vidi{, dojdi utre mnogu rano, pred izgrejsonce”. Nejzinite zborovi bea predznaewe. I dodeka sonceto go

32

www.povardarska-eparhija.org.mk

osvetluva{e neboto, majka Irina mirno si otide od ovoj svet za da Go sretne Nebesniot Mlado`enec. Teloto ì be{e odneseno doma, kade {to be{e podgotveno za pogrebenie. Pogrebot be{e izvr{en istiot den, vo svetiot manastir na sveti Jovan Bogoslov vo Holargos, predgradie na Atina. Me|u prisutnite ima{e takvo ~uvstvo na radost, taka {to sve{tenikot glasno se zapra{a dali e mo`ebi popogodno da se pee Pashalna slu`ba. Be{e pogrebana na manastirskite grobi{ta, a nejzinoto telo be{e staveno direktno vo zemjata bez kov~eg, spored gr~kiot mona{ki obi~aj. Tri godini podocna, spored istiot obi~aj, mo{tite na majka Irina bea ekshumirani.

Posle liturgijata na praznikot na Bogorodica „Mirtidiotisa” (Sept. 24/ okt. 7) 1963g., otec Pantelejmon so drugite monasi i klirici otidoa zaedno so majka ì na Irina na grobi{tata, nosej}i so sebe kutija vo koja treba{e da gi prefrlat koskite.

Kopaj}i nadolu gi najdoa nejzinite mo{ti potpolno neraspadnati i so blagouhanie. Vo ~ar{av bea prefrleni vo manastirot, kade {to presre}nite monahiwi ispejaa Pashalna stihira, i potoa bea odneseni vo }elijata na majka Irina, vo Psihiko.

Tamu, monahiwite od manastirot gi izmija i gi oblekoa vo najzinoto raso. Tie bea soodvetno polo`eni da po~ivaat vo relikvijarot vo kapelata na manastirot Blagove{tenie, koj be{e osnovan od semejstvoto Pateras na Inusi, ostrovot na koj{to bea rodeni. Koga majka Irina be{e podgotvena za pogrebenie, tatko ì pogledna kon nejzinoto spokojno lice i ne`no ì re~e: „Ti gi zatvori o~ite, ~edo moe, sega moite bolki povtorno }e po~nat”. Navistina po~naa. Toj se upokoi na praznikot na Sveti Nikola, 6/19 dekemvri, 1966g., tri godini po primaweto na Mo{tite na Sveta Irina mona{kiot postrig, za {to be{e dobro podgotven `iveej}i 14 godini so postojano mislewe na smrtta.

Po negovata smrt, negovata `ena, po zalo`bite na starecot Jeronim od Egina, isto taka stapi vo angelskiot `ivot. Sledej}i gi poukite od starecot, taa stana igumanija vo manastirot Blagove{tenie. Idejata za osnovawe manastir dojde vo 1959g. koga semejstvoto Pateras bea vo klinikata Hirslanden so Irina. Be{e izgraden so za~uduva~ka brzina. Portalnite ikoni bea napraveni od poznatiot ikonopisec Fotij Kondoglu, koj ja ohrabruva{e familijata Pateras vo nivniot svet podvig. Manastirot go sledi stariot kalendar i drevniot tipik na sveti Sava.

Prevod od angliski jazik: Jani Mulev Naslov na izvornikot: Kratko `itie od Manastirot Blagove{tenie na Bogorodica, Inusi, Hios, 1988g., na gr~ki so angliski dodatok, ilustrirano, so voved od Fotij Kondoglu.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

33

Pravoslavna Svetlina Bogoslu`ba

^estvuvawe na Svetiot velikoma~enik Pantelejmon vo istoimeniot Soboren hram vo Veles I ovaa godina vo soborniot hram „Sv. vm~. Pantelejmon“ vo Veles, na denot koga se praznuva i ~estvuva za „Sv. Pantelejmon“ i „Sv. Kliment Ohridski ~udotvorec“, zaedno so „Sv. sedmo~islenici“, mnogubrojni vernici od veles i vele{ko se sobraa vo hramot na molitva i poklonenie. Imeno, na 8-mi avgust, den sreda, vo popladnevnite ~asovi, vernicite i sve{tenstvoto od vele{koto arhierejsko namesni{tvo, go pre~ekaa nadle`niot Mitropolit Povardarski g.

Agatangel, koj ~inona~alstvuva{e so ve~ernata bogoslu`ba i prazni~niot akatist na Sv. vm~. Pantelejmon, {to za prvpat se otslu`uva vo hramot i predizvika voodu{evuvawe me|u site prisutni vo hramot. Radosta i voodu{evuvaweto be{e dotolku pogolemo zatoa {to akatistot be{e otslu`en na makedonski jazik i od pred centralnata hramova ikona na Sv. Pantelejmon se opeva{e za podvigot i ~udata so koi Gospod Bog se projavi pred svetitelot, koj pak, go vozqubil Hrista Boga so celoto svoe bitie i za Nego postradal ma~eni~ki i nepokoleblivo ja posvedo~il svojata vera vo Spasitelot. I ovoj pat ~istiot makedonski zbor zatropa na molitvenite srca me|u vernicite, gi stopli i razne`ni radosnite du{i i srca na prisutnite, koi molitveno se obra}aa i povikuvaa kon Svetiot Pantelejmon zaedno so svojot arhierej i sve{tenicite.

Po zavr{uvaweto na ve~ernata molitva i akatistot, vo crkovniot dvor be{e poslu`ena trpeza na qubovta, koja se pravi tradicionalno sekoja godina vo organizacija na crkovnata uprava i nastojatelstvoto.

Utredenta vo ~etvrtokot na 9-ti avgust so po~etok vo 8 ~asot i biewe na crkovnite yvona zapo~na Svetata Bo`estvena Liturgija so koja ~inona~alstvuva{e Negovoto Visokopreosve{tenstvo Mitropolitot Povardarski g.

Agatangel vo soslu`enie so sve{tenstvoto od celata eparhija. Neposredno pred po~etokot na Svetata Liturgija, Mitropolitot Agatangel blagovoli da go potstri`e i rakoproizvede vo ~tec zavr{eniot bogoslov Dim~e Spasev od Veles. Crkvata be{e polna so vernici koi prisustvuvaa na Liturgijata, dojdeni da mu se pomolat na Sv. Pantelejmon - iscelitel, za zastapni{tvo pred Hrista Boga vo molitvi za zdravje i napredok vo verata i hristijanskiot `ivot. Svojata naklonetost kon verata i crkvata ja potvrdi povtorno i gradona~alnikot na Veles g-not Ace Kocevski, koj dojde i be{e prisuten na bogoslu`bata. Treba da spomeneme i toa deka, tokmu po inicijativa na gradona~alnikot Ace Kocevski, Sobranieto na grad Veles so aklamacija go usvoi predlogot

34

www.povardarska-eparhija.org.mk

za proglasuvawe na Svetiot velikoma~enik Pantelejmon za patron i za{titnik na grad Veles. Da spomeneme u{te i toa deka vo tek se i nekolku proekti vo sorabotka me|u op{tinskite vlasti i Povardarskata eparhija, kako {to e tekovnata izgradba na gradskata crkva, posvetena na seslovenskite prosvetiteli „Sv. Kiril i Metodij Solunski“.

Vo svojata prazni~na propoved, Mitropolitot Agatangel povika na zaedni{tvo i na propoved. Kako duhoven tatko na svoite duhovni i bogomdaruvani ~eda im pora~a da imaat cvrsta i nepokolebliva vera vgo Hrista i so topla molitva da povikuvaat kon iscelitelot Sveti Pantelejmon.

- „ Ona {to e za ~ovekot nevozmo`no, za Boga e vozmo`no; ~udata se prisnoprisutni vo Svetata crkva makedonska, koja e prepolna so Bo`estvena blagodat i sekoga{ zakrilena od Duhot Sveti. Taa blagodatna sila bila na{e minato, denes e na{a sega{nost i treba da bide na{a idnina vo site vekovi na makedonskiot duhoven i nacionalen opstoj i nepokor - re~e Mitropolitot.

Po zavr{uvaweto na Svetata Bo`estvena Liturgija vo crkovniot dvor, vladikata Agatangel so sve{tenicite izvr{i prazni~en vodosvet i se krenaa prazni~nite kola~i, a potoa se odredi i kumstvoto za slednata godina.

Od godina vo godina brojot na vernici se zgolemuva vo na{ite hramovi, taka i ovaa godina na „Sv. Pantelejmon“, vo Soborniot hram vo Veles be{e polno so vernici i poklonici.

Go molime Boga, po zastapni{tvoto na Majkata Bo`ja Presveta Bogorodica i po molitvite na Sv. vm~. Pantelejmona i Sv. Klimenta i do godina da ne sobere vo pogolem broj na ova prazni~no ~estvuvawe.

„Stradalniku sveti i lekaru Pantelejmone, moli go milostiviot Bog da ni daruva pro{ka za grevovite na na{ite du{i“. Amin.

Podgotvil: Otec Riste Janu{ev Stare{ina na Soborniot hram „Sv. vm~. Pantelejmon“

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

35

Pravoslavna Svetlina Arhimandrit Platon

ZA GREVOT

Za razlika od mnogumina sovremeni teoreti~ari na religijata, koi se obiduvaat da najdat opravdanie za grevot i go smetaat za ne{to relativno, Biblijata se odnesuva mnogu strogo kon grevot i na nego gleda kako na realna tragedija vo `ivotot na ~ovekot i svetot. Vo Svetoto Pismo istorijata na ~ove{tvoto zapo~nuva so raskazot za grevopa|aweto na prvite lu|e. Otkako navlegol vo svetot, grevot se rasprostranil niz celoto ~ove{tvo, koe po~nalo da `ivee sè po izopa~eno i izvitopereno. ^ove~kiot opstanok bil podlo`en na seriozen ispit pri potopot, koj vsu{nost e eden stra{en prvoobraz na eshatolo{kata idnina. Propovedta na prorocite od Stariot Zavet vo pogolem del se sostoi vo izobli~uvawe na grevovite na narodot i na oddelni negovi pretstavnici.

Svetoto Pismo go povrzuva grevot so pojavata na mnogu moralni i ontolo{ki anomalii vo `ivotot na ~ovekot i svetot.

Vo grevot se nao|a pri~inata za ottu|uvaweto na ~ovekot od Boga kako edinstven izvor na `ivotot. Bez Boga ~ovekot e gre{nik, nesposoben sam da se spasi, nitu pak da pridobie vistinsko bogatstvo i ve~en `ivot.

Vo Biblijata naj~esto upotrebuvaniot termin za grevot e zborot "het" koj vo prevod bi zna~el, da bide{ izmamen, da ne ja dostigne{ celta.

Dodeka pak vo prevodot na sedumdesetminata zborot "hamartia" ozna~uva zastranuvawe od celta, gre{ka, propust. Grevot e gre{ka, zabluda, pa|awe i zastranuvawe od vistinskata cel. Vo svojata su{tina toj e ne~esnost, neblagodarnost, neispolnet dolg, neverstvo, nevozdr`anost, ili op{to ka`ano - ne~istota, bez~estie i nespravedlivost.

Po odnos na lu|eto, nespravedlivosta e bunt kon golemata Bo`ja milost. Toa se gleda i od istorijata na Sv. car David koj "... go prenebregna zborot na Gospoda, izvr{uvaj}i zlo pred o~ite Negovi? Urija Heteecot go porazi so me~, `enata negova ja zede za svoja `ena, a nego go ubi so amonitski me~;" (2Car.12:9). Carot mislel, deka negoviot odnos kon ~ovekot, koj duri i ne bil izrailec, ne e te`ok grev pred Boga.

Toj ne o~ekuval, deka Bog }e ja bara pravdata svoja za sekoj ~ovek.

Svetoto Pismo nè pou~uva deka sekoja nespravedlivost kon bilo koj ~ovek e grev kon Boga, zatoa {to Bog go projavuva Svoeto prisustvo i Svoeto delo vo `ivotot na sekoj ~ovek. Skrienata dlabo~ina na iracionalnata i temnata sila na grevot se otkriva so celata svoja dramati~na avtenti~nost vo slu~uvawata od Noviot Zavet, kade {to se sodr`i nedosti`nata tajna na iskupitelnata smrt na Gospod Isus Hristos, Koj vrz Sebe gi zema grevovite na svetot. (Jovan. 1:29).

So Svoeto voplotuvawe Sinot Bo`ji do{ol vo sferata na pomra~enoto i zatrueno od ~ove~kiot grev bitie. Svetite Evangelisti ne edna{ ni go poka`uvaat Gospoda Isusa Hrista pome|u gre{nici. Isto kako i prorocite, Hristos gi izobli~uval grevovite na svoite sovremenici, a posebno na onie koi sebe si se smetale za pravednici, a srcata im bile

36

www.povardarska-eparhija.org.mk

ispolneti so "zli pomisli"(Mk.7:21). So Svoeto u~ewe i dela, Hristos poka`a nepomirliv odnos kon grevot, ~ija smrtonosna sila ja razru{i so svoite iskupitelni stradawa. Kako pobeditel nad grevot, Hristos ima vlast da gi prostuva grevovite na lu|eto, primaj}i gi gre{incite koi se kaat, blagoslovuvaj}i gi nivnite nameri da zapo~nat nov `ivot.

Koga Svojata spasonosna slu`ba im ja poveril na apostolite, a preku niv i na pastirite na Crkvata, Hristos im dal vlast da gi pro{tevaat grevovite na lu|eto. Spored Sv. ap. Pavle, Hristovata pobeda nad grevot se rasprostrela niz celoto ~ove{tvo i nad sekoj konkreten ~ovek, koj bara opravdanie preku verata vo Hrista i sv. Kr{tenie, stanuvaj}i "nova tvar" (2Kor.5:17), otkupen od vlasta na grevot.

Zatoa Svetoto Pismo gleda na grevot kako na povreda i anomalija, koja proizleguva od otpa|aweto na ~ovekot od Boga. No preku Sinot Bo`ji Koj mu odolea na isku{enieto, grevot treba da bide iskorenet od `ivotot na ~ovekot. Padnatiot i gre{en ~ovek koj se ra|a duhovno vo Hrista, prebiva vo duhovna sloboda, koja od svoja strana stanuva garancija za negovoto pri~estuvawe kon idealnata polnota na bitieto. prevod: o. Qup~e Milanov

Sveti Isaak Sirin

ZA POKAJANIETO

Kako blagodat vrz blagodat na lu|eto po kr{tenieto im e dadeno pokajanieto. Za{to pokajanieto e vtoro ra|awe od Boga. I toj dar, ~ij {to zalog sme go primile od verata, go dobivame preku pokajanieto. Pokajanieto e vrata na milosta, otvorena za onie koi silno go baraat; preku taa vrata nie vleguvame vo Bo`jata milost; bez toa vleguvawe nie nema da najdeme milost; za{to, spored Pismoto, site zgre{ija... no, }e se opravdaat preku dar, so Bo`jata blagodat (Rim.3,22-24). Pokajanieto e vtora blagodat i se ra|a vo srceto od verata i stravot Bo`ji; a stravot e tatkovski `ezal, koj upravuva so nas sè dodeka ne dostigneme do duhovniot raj na blagata, a {tom dostigneme, toga{ toj nè ostava i se vra}a povtorno. Rajot e Bo`jata qubov, vo koja e nasladuvaweto so site bla`enstva, kade {to bla`eniot Pavle se nahranil so natprirodna hrana i vedna{ {tom vkusil tamu od drvoto na `ivotot, voskliknal, koga rekol: {to oko ne vide, uvo ne ~u, nitu na ~oveka na um mu padna, toa Bog go prigotvil za onie, koi Go sakaat (1Kor.2,9). Od toa drvo bil otstranet Adam preku |avolskiot sovet. Drvoto na `ivotot e Bo`jata qubov od koja otpadnal Adam; i od toga{ radosta go napu{tila, a toj rabotel i se trudel na zemjata koja ra|a trwe.

Onie koi se li{eni od Bo`jata qubov, kolku i da vr{at pravda, go jadat onoj leb na potta od svoite dela, koj mu be{e zapovedan na prvosozdadeniot po negovoto otpa|awe (od Bo`jata qubov). Sè dodeka ne pridobieme qubov, na{iot trud e ovde na trnlivata zemja; i makar seeweto da ni e seewe na pravdata, nasproti toa {to seeme i `neeme sred trwe i sekojdnevno sme nahranuvani od niv i {to i da pravime za svoe

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

37

Pravoslavna Svetlina

opravduvawe, `iveeme so pot na liceto. A koga }e pridobieme qubov, toga{ }e zapo~neme da se hranime so nebesen leb i da gi ukrepuvame silite bez rabota i trud. Nebesniot leb e Hristos, Koj sleguva od neboto i mu dava `ivot na svetot (Jovan 6,33), i toa e angelskata hrana.

Koj se zdobil so qubov, toj sekoj den i ~as Go vkusuva Hristos i so toa stanuva bezsmrten; za{to e re~eno: koj jade od ovoj leb, koj {to }e mu go dadam Jas, }e `ivee doveka (Jovan 6:51,58).

Bla`en e onoj koj vkusuva od lebot na qubovta, Koj{to e Hristos. A za toa deka onoj koj vkusuvaj}i ja qubovta Go vkusuva Hristos, za toa svedo~i Jovan, velej}i: Bog e qubov (1Jov.4:8,16). I ti, koj `iveej}i vo qubovta, `nee{ `ivot od Boga, u{te tuka vo ovoj svet go ~uvstvuva{ mirisot na onoj vozduh na voskresenieto. Na toj vozduh }e se nasladuvaat pravednicite po voskresenieto.

Qubovta e carstvo; nea Gospod tainstveno im ja vetil na apostolite, deka }e ja vkusat vo Negovoto carstvo. Za{to {to drugo ozna~uva ka`anoto: za da jadete i piete na trpezata Moja vo carstvoto Moe (Luka 22:30), ako ne qubov?

Qubovta e dovolna za toa - da go nahrani ~ovekot namesto jadewe i piewe. Ete, vinoto , koe{to go veseli srceto na ~ovekot (Ps.103,15). Bla`en e onoj koj pie od toa vino! Od nego pieja nevozdr`anite i se zasramija; pieja gre{incite i gi zaboravija pati{tata na soblaznite; pieja pijanicite i postanaa isposnici; pieja bogatite i ja vozqubija bednosta; pieja bednite i se obogatija so nade`; pieja slabite i postanaa silni; pieja nerazumnite i postanaa mudri.

Kako {to e nevozmo`no da se prepliva golemo more bez korab i la|a, taka nikoj ne mo`e bez strav da ja dostigne qubovta. Mo`eme da go preplivame smrdlivoto more me|u nas i duhovniot raj samo na la|ata na pokajanieto, na koja ima vesla~i od strav. No, ako tie vesla~i na stravot ne go upravuvaat korabot na pokajanieto, so ~ija pomo{ po ova `itejsko more preminuvame kon Boga, toga{ potonuvame vo ova smrdlivo more.

Pokajanieto e korabot, a stravot - negoviot kormilar, qubovta, pak, e Bo`estvenoto pristani{te. Stravot nè ka~uva na korabot na pokajanieto, nè prenesuva preku smrdlivoto more na `ivotot i nè vodi kon Bo`estvenoto pristani{te, koe{to e qubovta. Preku pokajanieto vo toa pristani{te doa|aat site izmoreni i obremeneti (Mat.11:28). I koga }e ja dostigneme qubovta, toga{ sme dostignale do Boga, i patot ni e sovr{en, i sme pristignale na ostrovot na tamo{niot svet, kade{to e Otecot, Sinot i Svetiot Duh. Nemu slava i vlast!

Neka preku Svojot strav nè napravi i nas dostojni za Negovata slava i qubov! Amin.

Prevod: Milanova Dan~e

38

www.povardarska-eparhija.org.mk

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

39

Pravoslavna Svetlina rezba i ikonopis

@ivotot i crkovnoto slikarstvo na Dimitar Andonov Papradi{ki (1859-1954) Dimitar Andonov Papradi{ki zazema zna~ajno mesto vo razvojot na ikonopisot vo Makedonija i e eden od najtalentiranite zografi koi gi iskoristile svoite potencijalni slikarski mo`nosti vo izgraduvawe na svojata specifi~na, slikarska li~nost.

Se rodil vo 1859 godina vo vele{koto selo Papradi{te, vo semejstvo koe poteknuva od malorekanskoto selo Treson~e.

Toj bil prva ro`ba na roditelite Andon i Ilinka. Detstvoto go pominal vo rodnoto selo zaedno so svoite pomladi bra}a Angelko i Veqo, kade {to zavr{il psaltirika i ~aslavac so „odli~ie“, a vo 1870 godina tatko mu go zapi{al vo ~etvrtoto klasno u~ili{te vo Veles, koe so odli~en uspeh go zavr{il vo 1874 godina.

Od 18 godi{na vozrast, Andonov, zaedno so negoviot tatko, rabotel vo crkvi vo Gevgelisko i Dojransko.

Na dvaeset godi{na vozrast, Andonov vo celost go vladeel zografskiot zanaet i po~nal da raboti samostojno. Vo ovoj period go rabotel `ivopisot vo crkvata „Sv. Atanasie“ vo Teovo i ikonite vo crkvite „Uspenie na Presveta Bogorodica“ i „Sv. Petka“ vo selo Ore{e i „Sv. Nikola“ vo selo Vladilovci. So golema `elba sinot da mu ima podobar `ivot, tatko mu go zapi{al na bogoslovija vo Solun. No tamu nastanite dobile poinakov tek. Talentot na Dimitar go zabele`al ruskiot konzul vo Solun, koj se zalo`il da bide primen, na dr`aven tro{ok vo Kievskata ikonografska {kola. Dimitar vo Kiev Sv. Joakim Osogovski ^udotvorec 1893 kaj profesorot Vi{wevski, ostanal tri godini, do krajot na 1884 godina. Za vreme na svojot prestoj vo Rusija, Dimitar ja izu~uval ikonografijata na starite ruski zografi, no i gi posetuval ruskite galerii i muzei, i se zapoznal so delata na golemite umetnici, koi doprinele pokraj religiozni da po~ne da slika i temi so profana sodr`ina. @elbata na Dimitar bila da prodol`i da se {koluva na Moskovskata akademija no bidej}i nemal finansiska mo`nost se vratil vo Makedonija. No, po tri godini dobil pismo od profesorot

40

www.povardarska-eparhija.org.mk

Vi{wevski, vo koe mu soop{til deka vo 1887 godina }e bide otvorena konkursna izlo`ba na Duhovnata akademija vo Moskva, za priem na redovno studirawe, i go posovetuval da izraboti ikona vo vizantiski stil. Dimitar ja izrabotil ikonata Voznesenie Hristovo i dobil nagrada vo iznos od 1000 rubqi, srebren medal a istovremeno bil primen na redovno {koluvawe so stipendija. No na po~etokot na {kolskata godina toj dobil pismo od tatko mu vo koe go izvestil za grabe` vo Papradi{te. Toj se vratil vo Makedonija da mu pomogne na semejstvoto i nikoga{ pove}e ne oti{ol vo Moskva da gi prodol`i studiite.

Vo 1887 godina celoto semejstvoto se preselilo vo Veles. Andonov po~nal intenzivno da slika niz crkvite i manastirite vo Makedonija.

Toj go rabotel `ivopisot vo manastirskata crkva „Sv. Joakim Osogovski“ vo Kriva Palanka. Koga slikal vo crkvata „Sv. Bogorodica“ vo {tipsko Novo Selo 1896 godina, Dimitar stapil vo li~en kontakt so Dame Gruev i Goce Del~ev koj istovremeno ja vr{el dol`nosta u~itel vo istoto selo od 1894/96 godina. Toj spontano se priklu~il na nacionalnoosloboditelnoto dvi`ewe. Bil aktiven Voskresenie Hristovo 1887 soborec na ideite na Goce Del~ev, a pokasno i ~len na Makedonskata revolucionerna organizacija. Kako soborec i pomo{nik na Del~ev, Andonov ~esto pati bil progonuvan i zatvoran. Vo 1897 godina, vo [tip izbila „Vini~kata afera“. Toga{ se slu~ile masovni apsewa vo Makedonskata revolucionerna organizacija, koga i Andonov bil uapsen zaedno so u{te dvaeset vidni {tipski gra|ani koi bile doneseni od [tip vo Kur{umli an. Andonov bil osloboden blagodarenie na skopskiot valija Hafis pa{a.

Kon krajot na devedesetite godini od devetnaesetiot vek Andonov bil zainteresiran za rabota vo Srbija. Sam, i vo sorabotka so \or|i Zografski, rabotel ikoni i freski vo crkvite vo Gwilawe, Gorna Dragu{a, Kur{umlija i dr.

Vo po~etokot na dvaesetiot vek toj ja napu{til revolucionernata borba i zapo~nal kulturno-prosvetna borba. Stanal ~len na crkovnoto u~ili{no nastojatelstvo vo Skopje, a pokasno bil izbran za ~len na Eparhiskiot sovet na gradovite Kumanovo, Kratovo i Kriva Palanka.

Sv. Kiril i Metodij XIX vek Za vreme na dvete Balkanski vojni, aktivnosta vo ikonopisot i freskopisot mu se namalila , kako „neblagonade`en“ na srpskata vlast toj bil zatvoren vo Veles, a potoa bil prefrlen vo kosovsko-mitrove~kiot zatvor, od kade bil pu{ten na sloboda po sklu~uvaweto na Bukure{kiot miroven dogovor, na 10. 08. 1913 godina. Po osloboduvaweto od zatvor istata godina toj go naslikal ikonostasot vo crkvata „Sv. Sava“ vo Kosovska Mitrovica.

Vo 1919 godina , Andonov so semejstvoto se preselil vo Skopje. Tamu prodol`il da raboti freski i ikoni po skopskite crkvi,

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

41

Pravoslavna Svetlina no i slikal portreti. Otvoril svoe atelje vo ~ar{ijata, vo stariot del na gradot, koe ~estopati bilo posetuvano od negovite idni u~enici Lazar Li~enoski, Tomo Vladimirski, Nikola Martinovski i dr.

Vo 1940 godina Gradskiot sovet na Skopskata op{tina donel odluka Nagradata za slikarstvo da mu se dodeli na Dimitar Andonov.

So ovaa nagrada na Andonov mu bilo dadeno i javno priznanie za negovata dolgogodi{na i plodna rabota na poleto na likovnata umetnost.

Toj se steknal so renome na viden umetnik koj bil cenet vo visokite kulurni, politi~ki i crkovni sredini.

Na inicijativa na akademskiot profesor Dim~e Koco, toga{en direktor na Narodniot muzej vo Skopje, vo 1946 godina dr`avata go zgri`ila svojot umetnik proglasuvaj}i go za nominalen ~len na kolektivot na Narodniot muzej vo Skopje i na human i dostoinstven na~in materijalno go obezbedila do krajot na `ivotot, so mese~ni primawa od 5.000 dinari.

Vo dlaboka starost, fizi~ki iznemo{ten Sv. Nikola ^udotvorec 1930-1935 i bolen, toj umrel so ~etka vo raka na 4 januari 1954 godina.

Kratka retrospektiva na `ivopisot i ikonopisot vo plodniot 80 godi{en tvore~ki period na Dimitar Andonov Papradi{ki Prvata evidentirana ikona naslikana od Dimitar Andonov datira od 1879 godina i na nea se naslikani Arhangel Mihail i Sveti Haralampie za crkvata „Sv. Dimitrija“ vo s. Kovanci, Gevgelisko.

Potoa sleduvala izrabotka na ikoni vo crkvite: „Sv. Nikola“ vo s.

Lisi~e, „Sv. Atanasie“ vo s. Bogomila, „Sv. Ilija“ vo s. Busilci, „Sv. Nikola“ vo s. Rakovec, „Sv. Troica“ vo s. Ra{tani, Vele{ko.

Vo 1881 godina, rabotel na `ivopisuvawe na crkvata „Sv. Atanasie“ vo selo Teovo.

Vo 1885 godina, na pokana od igumenot Kesarija, igumen vo manastirot „Sv. Joakim Osogovski“, go prodol`il `ivopisuvaweto vo istoimeniot manastir, vo sorabotka so tajfata na zografot Petar Nikolov. Zaedno so tajfata na Petar Nikolov rabotel i vo slednite crkvi: 1886 godina vo „Sv. Atanasie“ vo selo Koko{iwe i „Sv. Ilija“ vo selo @iviwe, i dvete vo Kumanovsko, 1887 godina vo „Sv. Dimitrija“ vo Kriva Palanka i 1888 godina vo „Sv. Pantelejmon“ vo selo Pantelej, Ko~ansko.

1893 godina toj gi rabotel kompoziciite posveteni na Sveta Bogorodica na zapadnata fasada vo golemata crkva „Sv. Joakim Osogovski“ i `ivopisot vo prvata zona na zapadnata fasada vo malata crkva „Ra|awe Bogorodi~ino“ vo manastirskiot kompleks „Sv. Joakim Osogovski“. Istata godina naslikana e i golemata celivalna ikona na koja e naslikan dopojasniot lik na patronot na crkvata, Sveti Joakim

42

www.povardarska-eparhija.org.mk

Osogovski.

Periodot od 1897 do 1920 godina mu bil povrzan glavno so slikawe na ikoni vo Makedonija i Srbija.

Vo 1897 godina , od strana na crkovnite vlasti, mu bilo dovereno slikaweto na ikonostasot i `ivopisuvawe na crkvata „Sv. Dimitrija“ vo Skopje.

Vo 1901 godina go slikal ikonostasot za crkvata „Sv. Nikola“ vo Gwilane, a vo 1902 godina, zaedno so \or|i Zografski, u~estvuval na slikaweto ikonostasi za crkvite „Sv. Troica“ vo Kur{umlija i „Sv. Ilija“ vo selo Gorna Dragu{a.

Vo 1901-1903 godina rabotel na `ivopisuvawe na crkvite „Sv. Nikola“ i „Sv. \or|i“ vo selo Stani{or vo blizina na Gnilawe.

Vo 1904 i 1905 godina vo crkvite „Sv. Nikola“ vo selo Opila, i „Sv. Jovan Prete~a“ vo Kratovo.

Od 1906 godina do 1909 godina negovata slikarska aktivnost prodol`ila vo crkvite „Voznesenie Hristovo“ vo s. Ra{tak, „Sv. Mina“ vo s. Sopi{te, „Sv. Nikola“ vo Kumanovo, „Sv. Dimitrija“ vo Skopje.

Vo 1912 godina slikal ikoni vo crkvata „Sv. Ilija“ s.

Cre{ovo.

Vo 1920 godina vospostavil sorabotka so maldiot zograf Kosta Vangelovi}. Tie zaedno rabotele vo crkvite „Sv. \or|i“ i „Sv. Stefan“ vo Kon~e.

Istata godina gi rabotel prestolnite i prazni~nite ikoni za ikonostasot vo crkvata „Sv. \or|i“ vo Ko~ani.

Vo 1924/25 godina gi rabotel ikonite vo crkvite „Sv. Petka“ vo Skopje, „Sv. \or|i“ vo Petrovec i, zaedno so \or|i Zografski, „Sv. \or|i Pobedonosec“ vo Kratovo.

Vo 1927 godina, toj gi rabotel ikonostasite za crkvite „Sv. Paraskeva“ vo s. Vratnica, „Voznesenie Hristovo“ vo s. Ralevci i „Vovedenie Bogorodi~ino“ vo s. [legovo.

Vo triesetite godini na dvaesetiot vek Andonov rabotel ikoni za crkvite „Sv. Jovan Prete~a“ vo s. Turalevo, „Sv. Haralampie“ vo s.

Sekulica, „Sv. Antonie“ vo s. Ketenovo, a i povtorno se navratil na `ivopisuvawe vo naosot na crkvata „Sv. Joakim Osogovski“.

Vo ~etvrtata decenija na dvaesetiot vek rabotel ikoni vo crkvite „Sv \or|i“ vo Gradi{te i „Sv. Nikola“ vo Kumanovo, i za posleden pat se vratil vo manastirot Sv. „Joakim Osogovski“ kade gi doslikal praznite povr{ini vo naosot i otvoreniot trem.

Dimitar Andonov Papradi{ki bil nesomneno umetni~ki nadarena li~nost, koj i pokraj nedoformenoto akademsko obrazovanie, ja ostvaril svojata `ivotna `elba i izrasnal vo vistinski zograf.

podgotvil: dipl.teolog Sne`ana Kolevska

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

43

Pravoslavna Svetlina

Objasnuvawe na nekoi posebni [TO OZNA^UVAAT ZBOROVITE – TEBE GOSPODI

Pri krajot na sekoja molitva – ektenija, sve{tenikot veli: spomnuvaj}i ja Presvetata, Pre~ista, Preblagoslovena, Slavna, Vladi~ica na{a, Bogorodica, i sekoga{ Deva Marija, so site svetii, samite za sebe, eden drug i siot na{ `ivot na Hrista Boga da go predademe. Na toa narodot odgovara: Tebe Gospodi.

Ovie se mnogu zna~ajni zborovi koi mo`at da se primenat vo mnogu priliki vo `ivotot ~ove~ki.

Koga si zdrav i ima{ napredok vo `ivotot vozdigni go svoeto srce i ka`i: blagodaram – Tebe Gospodi.

Koga lu|eto ti pravat ~est i zboruvaat se najdobro za tebe, ka`i si vo sebe: toa jas ne go zaslu`uvam, toa ne mi pripa|a mene, no – Tebe Gospodi.

Koga decata gi ispra}a{ na rabota, u~ili{te ili vojska, blagoslovi gi od pragot na svojata ku}a i ka`i – gi predavam vo Tvoi race - Tebe Gospodi.

Koga te napadne zavist kon lu|eto, i nepoverie kon neprijatelite, ne dr`i gor~ina i omraza vo srceto svoe, no ka`i: seto toa go predavam na sud i pravda – Tebe Gospodi.

Koga odi{ vo povorka na mrtovec na nekoj svoj prijatel, odi hrabro kako da nosi{ najgolem dar na svojot prijatel i ka`i: ovaa mila du{a ja prenesuvam na dar – Tebe Gospodi.

Koga na neboto se pojavat matni oblaci, od |avolski isku{enija, maki i bolesti, ne o~ajuvaj, no ka`i: za pomo{ i milost se obra}am – Tebe Gospodi.

Koga Angelot na smrtta zastane pokraj tvojata postela, ne pla{i se – prijatel e, no oprosti se so ovoj svet i ka`i: se pokajuvam i du{ata moja ja predavam vo tvoite race –Tebe Gospodi.

Podgotvil: protoerej stavrofor Marjan Radinski

44

www.povardarska-eparhija.org.mk

obredi vo Crkvata [to podrazbirame pod poimot Pravoslavie?

Sveti Jovan [angajski (q1966) Nabrzo, otkako u~eweto Hristovo po~na da se propoveda me|u Neznabo{cite, sledbenicite na Hristos vo Antiohija bea nare~eni Hristijani (Dela 11, 26). Poimot „Hristijani” zna~e{e deka onie koi go nosat toa ime, mu pripa|aat na Hrista – pripadnost vo smisla, na posvetenost na Hristos i negovoto u~ewe. Od Antiohija imeto Hristijani be{e ra{ireno na sekade.

Sledbenicite Hristovi na draga voqa se narekuvaa sebe si spored imeto na nivniot vozquben U~itel i Gospod; a neprijatelite Hristovi gi narekuvaa Negovite sledbenici Hristijani, prenesuvaj}i ja na niv seta zloba i omraza koja ja imaa kon Hrista.

No za brzo vreme se pojavija lu|e koi, iako sebe si se narekuvaa Hristijani, po duh ne bea Hristovi. Za niv Hristos prethodno ka`a: „Ne sekoj {to mi veli: Gospodi, Gospodi, }e vleze vo carstvoto nebesno, a onoj {to ja ispolnuva voqata na Mojot Otec nebesen” (Mt. 7, 21). Hristos prorokuva{e i deka mnozina }e se proglasat sebe si za Samiot Hristos: „mnozina }e dojdat vo Moe ime, govorej}i: Jas sum Hristos!”

(Mt. 24, 5). Apostolite vo nivnite poslanija uka`aa deka, u{te vo nivno vreme se pojavile la`ni nositeli na imeto Hristovo: „I kako {to ste slu{ale deka }e dojde antihrist, i sega ve}e se pojavija mnogu antihristi” (I Jov. 2, 18).

Tie uka`aa deka onie koi otstapile od u~eweto Hristovo ne treba da se smetaat za svoi: „Tie izlegoa od nas, no ne bea na{i” (I Jov. 2, 19), predupreduvaj}i za kavgite i nesoglasuvawata vo mali raboti (I Kor. 1, 10-14). Gospod, preku otkrovenieto dadeno na Apostolot Jovan Bogoslov, strogo gi obvinuva onie koi se narekuvaat verni, a ne postapuvaat spored nivnoto ime; koe vo toj slu~aj bi bilo pogre{no za niv.

Kakva korist ima nekoj od starite da se narekuva Evrein, sledbenik na Stariot zavet, na vistinskata vera, ako vo realnosta ne e takov? Takvite Svetoto Pismo gi narekuva Satanska zbor{tina (Otkr. 2, 9).

Na ist na~in, Hristijanin, vo stroga smisla na zborot, e samo onoj koj go ispoveda u~eweto Hristovo i `ivee spored nego. Nazna~uvaweto na Hristijanite e za proslavuvawe na Nebesniot Otec preku `ivotot. Taka da zasvetli pred lu|eto va{ata svetlina, ta da gi vidat va{ite dobri dela i da Go proslavat va{iot Otec Koj e na nebesata (sp. Mt. 5, 16). No vistinskoto proslavuvawe na Boga e mo`no, samo ako pravilno veruvame i go izrazuvame na{eto pravilno veruvawe vo zborovi i dela. Zatoa, vistinskoto Hristijanstvo mo`e da se nare~e „pravilno-slavewe” (Pravoslavie).

Preku zborot „Pravoslavie” go ispovedame na{eto cvrsto ubeduvawe deka tokmu na{ata Vera e vistinskoto u~ewe Hristovo. Koga nekogo ili ne{to narekuvame Pravoslavno (ortodoksno), so toa go poka`uvame negovoto nefalsifikuvano i nerasipano Hristijanstvo, istovremeno otfrlaj}i go ona {to la`no mu se pripi{uva na imeto Hristovo.

Prevod od angliski: Jani Mulev

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

45

Pravoslavna Svetlina

Kako treba da se odnesuvame vo hramot Bo`ji...

Zastanuvame pred vratata na hramot i se ispra{uvame sebesi, svojata sovest.

Se prekrstuvame i so ~isto srce, pobeduvaj}i gi strastite i site zemni gri`i, da vlezeme vo nego so vera, blagovenie, so qubov i mir vo srceto. Da ja podgotvime svojata du{a za molitvena sredba so Bog.

Prekrstuvaweto treba da go izvr{uvame pravilno, so strav Bo`ji, soedinuvaj}i gi zaedno prvite tri prsta od desnata raka, simvoliziraj}i ja so toa Sveta Troica i ednosu{tnosta na trite Lica, a ostanatite dva prsta da gi soedinime i spoime so dlankata, poka`uvaj}i ja so toa Bo`jata i ^ove~kata priroda na Gospod Isus Hristos. Taka namestena, desnata raka najprvo ja stavame na ~eloto - za osvetuvawe na umot, potoa na dolnata strana od gradite - za osvetuvawe na ~uvstvata, potoa na desnoto i levoto ramo - za osvetuvawe na celoto telo i davawe na telesna sila.

Za vreme na Bogoslu`bata treba da se prekrstuvame: - za vreme na slavoslovuvaweto na Svetata Troica ili na Gospod Isus Hristos; - za vreme na ektenija (molitveni prozbi), koga se izgovara vozglasot Gospodi, pomiluj i Podaj, Gospodi; - za vreme na po~etokot i krajot na sekoja molitva.

46

www.povardarska-eparhija.org.mk

Otkako }e vlezeme vo hramot, trgnuvame kon centralnata ikona. Pred nea molitveno pravime dva poklona pred celivaweto i eden po celivaweto na ikonite. Poklonite se izvr{uvaat so strav Bo`ji i ne brzaj}i. Ikonata ja celivame so po~it i nikako vo liceto.

Na ikonite mo`at da bidat naslikani i pove}e svetiteli, no koga ima golem broj vernici, ikonata se celiva samo edna{, za da ne gi zadr`uvame drugite i so toa da ne go naru{uvamne redot vo hramot.

Spored drevnata praksa, vernicite ne treba da pristapuvaat kon ikonostasot.

Otkako celivavme na centralnata ikona, treba da gi zapalime sve}ite.

Sve}ata ima nekolku duhovni zna~ewa: bidej}i sve}ata se kupuva, toa e znak na dobrovolna `rtva na ~ovekot kon Bog, izraz na podgotvenost na poslu{nost kon Bog. Sve}ata ja poka`uva toplinata i plamenot na ~ove~kata qubov kon Gospoda, Majkata Bo`ja, angelite ili svetitelite.

So paleweto na sve}ata, ispovedame deka Bog e vistinska Svetlina, koja ne o~istuva od mrakot na grevot.

Starata tradicija veli deka, za vreme na Bogoslu`bata ma`ite stojat od desnata strana na hramot, a `enite od levata (gledano od ikonostasot), a se ostava sloboden prostor od glavnata vrata do Crkovnite Dveri.

www.povardarska-eparhija.blogspot.com

47

Naslovi od izdava{tvoto na Misionersko - humanitarnata dejnost \akonija